สื่อการเรียนการสอนประวัติศาสตร์-ม.2-อาณาจักรอยุธยา

กฎหมายลักษณะผวั เมยี 1. หญิงอนั บดิ ามารดากุมมอื ให้ไปเปน็ เมยี ชาย ไดช้ ่ือวา่ เปน็ เมียกลางเมอื ง (เมียหลวง) 2. ชายขอหญิงมาเลย้ี งเป็นอนุภรรยาหลัน่ เมยี หลวง ลงมาได้ชอื่ ว่าเมียกลางนอก 3. หญงิ ใดทุกข์ยากชายชว่ ยไถไ่ ด้มาเหน็ หมดหน้า เล้ียงเปน็ เมียไดช้ ่ือวา่ เมยี กลางทาสี

การพจิ ารณาคดี 1. เสนาบดีกรมเมือง พจิ ารณาพิพากษาคดีอุกฉกรรจ์ทีจ่ ะทาให้เกิดความ ไมส่ งบขึ้นภายในแผ่นดนิ 2. เสนาบดีกรมวัง พจิ ารณาพพิ ากษาคดเี กยี่ วกับข้อพพิ าทของราษฎร 3. เสนาบดกี รมคลัง พิจารณาพิพากษาเกย่ี วกับพระราชทรพั ย์ 4. เสนาบดีกรมนา พจิ ารณาพิพากษาคดีเก่ยี วกับ ท่ีนา โคกระบือ เพ่ือระงับข้อพพิ าทของชาวนา

กฎหมายสมยั กรุงศรอี ยุธยาตอนกลาง สมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ

1. กฎหมายว่าด้วยการเทยี บศกั ดนิ า 1.1 การปรบั ไหม 1.2 การตัง้ ทนาย 1.3 กาหนดที่นงั่ ในการเฝ้า

ศักดินา หมายถงึ เกณฑต์ ามพระราชกาหนดที่กาหนด ว่า บุคคลนน้ั จะมีกรรมสทิ ธิ์ในทน่ี ามากนอ้ ยเพียงใด ระเบยี บตาแหนง่ ยศศกั ดินาของขา้ ราชการ มีดงั น้ี

1. ยศ ได้แก่ เจา้ พระยา พระยา พระ หลวง ขุน หมื่น พนั 2. ราชทินนาม ไดแ้ ก่ ยมราช สหี ราชเดโชชยั ฯลฯ 3. ตาแหนง่ ได้แก่ สมุหกลาโหม สมุหนายก เสนาบดี ฯลฯ 4. ศกั ดนิ า ได้แก่ เกณฑ์กาหนดสทิ ธ์ิทน่ี าตามยศแต่ละบคุ คล

2. กฎหมายลักษณะอาญาขบถศึก กฎหมายลักษณะอาญาขบถศึก เป็นกฎหมายทต่ี ราขึน้ เพอื่ ป้องกนั และคมุ้ ครองพระมหากษตั ริย์ เชน่ ถา้ ผูใ้ ดทาร้าย พระมหากษัตรยิ จ์ ะถูกลงโทษอย่างรุนแรง คอื จะถกู รบิ ทรพั ย์ และประหารถงึ เจ็ดช่ัวโคตร

3. กฎหมายลกั ษณะอาญาหลวง กฎหมายลกั ษณะอาญาหลวง เปน็ กฎหมายทหี่ ้ามบิดามารดายก บตุ รสาว ใหเ้ ป็นภรรยาของชาวต่างชาติ ตา่ งศาสนา ซ่งึ ประกาศ ใชใ้ นสมยั พระเจ้าปราสาททอง

4. กฎหมายว่าด้วยกฎมณเฑียรบาล กฎมณเฑียรบาลในสมัยอยธุ ยา เปน็ กฎหมายเกย่ี วกบั การปกครอง แบ่งออกเปน็ 1.1 พระตาราว่าด้วยแบบแผน เชน่ พระราชพิธีต่าง ๆ 1.2 พระธรรมนูญว่าด้วยตาแหนง่ หนา้ ทีร่ าชการเป็นตน้ 1.3 พระราชกาหนดเปน็ ข้อบังคบั ใชภ้ ายในพระราชสานัก

สมยั อยุธยาตอนปลาย สมัยของสมเดจ็ พระเพทราชา

กฎหมายเก่ยี วกบั การทหาร 1. ทาสารบัญชี โดยการตงั้ เป็นกรม แบ่งงานออกเปน็ 1.1 สรุ ัสวดีกลาง 1.2 สรุ ัสวดขี วา 1.3 สุรสั วดซี า้ ย

สรุ สั วดี คือ ชื่อกรมหน่ึงในสมยั โบราณ มหี นา้ ท่ี รวบรวมบัญชเี ลก หรือชายฉกรรจ์

2. มีการแตง่ ตารายทุ ธพชิ ัยสงคราม เพื่อใชเ้ ปน็ หลัก ในการทาสงครามให้ถูกยทุ ธวธิ ี ซง่ึ เปน็ ตาราท่ใี ชย้ ดึ เป็นหลักปฏิบตั ิกนั มาจนส้ินกรงุ ศรีอยุธยา ชายฉกรรจ์ ทม่ี ีสัญชาตไิ ทย

(2.1) อายุ 18 ปี ตอ้ งขึน้ ทะเบยี นเป็นไพร่สม อายุ 20 ปี จึงจะรับราชการเปน็ ไพร่หลวง อายุครบ 60 ปี จงึ จะถกู ปลด *แตถ่ า้ มบี ุตรชายและส่งเข้ารบั ราชการ 3 คน ใหบ้ ิดาพ้น ราชการได้

2.2 ชายฉกรรจท์ กุ คนตอ้ งมสี งั กัดอยูใ่ นกรมใดกรมหนงึ่ ลกู หลาน ผู้สืบสกุลต้องอยใู่ นสงั กดั เดียวกนั ถ้าจะย้ายสังกดั ตอ้ งขออนญุ าต กอ่ น 2.3 ในเวลาทบี่ ้านเมืองสงบเรียบร้อย ไพร่หลวงจะต้องเขา้ ประจาการปลี ะ 6 เดอื น เรียกว่า เข้าเวร 2.4 หัวเมืองชนั้ นอก เกณฑ์สว่ นแทนการเข้าเวร โดยการนาของทที่ างราชการต้องการ

กิจกรรมนักเรียนวเิ คราะห์วิธกี ารปฏิบตั ติ นตามกฎหมาย ในสมัยอยุธยาจากกรณีตัวอยา่ งทกี่ าหนดให้จาก ใบงานเรื่องกฎหมายสาคัญสมยั อยุธยา

กรณที ่ี 1 เดชผู้มากดว้ ยภรรยา ท่ีมาภาพประกอบ : www.photagram.org

เดชชายหน่มุ ผู้มีอันจะกนิ วนั หนึ่งหลงั จากท่เี ขาได้ตนื่ นอน ณ ใตร้ ่มไม้ ใหญ่แห่งหนง่ึ ทันใดน้นั เขาไดป้ ระสบพบพกั ตร์รกั สาวนางหนง่ึ ชือ่ ดวง สาวสวยผเู้ ลอโฉม เดชจงึ ตอ้ งการทจี่ ะได้นางมาเปน็ ภรรยาจงึ ไดส้ ู่ขอดวง จากพ่อแมข่ องเธอ และได้มาเป็นภรรยาในทส่ี ดุ หลงั จากนน้ั หนง่ึ เดอื น เดชไดต้ ่ืนนอน ณ ใตร้ ม่ ไม้ใหญ่ท่เี ดมิ เขาไดป้ ระสบพบพกั ตร์รักสาวอีกนาง หนึ่งช่อื เพญ็ เดชจึงขอดวงเพ่อื รบั เพญ็ มาเปน็ อนุภรรยา ต่อจากน้ันเปน็ เวลาหน่งึ อาทิตย์หลังจากที่เดชไดต้ ืน่ นอน

ณ ใตร้ ่มไมใ้ หญท่ ่ีเดมิ เดชไดเ้ ห็นยอด กาลงั ทาร้ายเดือนหญิงสาว ผู้เป็นทาส เดชจงึ เกดิ ความสงสารและไถต่ วั เดือนมาเป็นทาสทบ่ี ้านตน นางจึงคอยปรนนิบัติรับใช้เดชเป็นอย่างดีและแล้ว เมื่อภรรยาทั้งสองของ เดชไม่อยู่ เดชจึงได้เสียกับเดือนและรับเดือนมาเป็นภรรยาของตนอีกคน หน่ึง

ภรรยาทัง้ 3 ประเภทน้ี ถกู ตราข้นึ ในกฎหมาย ..................................................... โดยภรรยาของเดชจะเรยี กต่างกนั ไป ดงั น้ี 1) ดวง ไดช้ อื่ ว่าเปน็ “เมีย.................................................” 2) จันทรเ์ พ็ญ ไดช้ ่อื ว่าเปน็ “เมีย.................................................” 3) เดอื น ได้ชื่อว่าเป็น “เมยี .................................................”

กรณที ี่ 2 เรอื งเจ้าเมอื งพิษณโุ ลกกอ่ การแขง็ เมอื ง ทม่ี าภาพประกอบ : www.wikiwand.com สืบค้นเมื่อวนั ท่ี :12พฤษภาคม2560

เรืองไดร้ ับตาแหน่งเปน็ เจ้าเมืองพษิ ณุโลก เพราะเปน็ ผู้ท่มี ี ความสามารถทงั้ การศึกสงครามชนะเหนอื ดนิ แดนหัวเมืองฝ่ายเหนอื ได้ทงั้ หมดและบริหารบา้ นเมอื งได้เป็นอย่างดีในนา้ มปี ลา ในนามขี ้าว ตัง้ มนั่ ดารงในพระพุทธศาสนา ทาให้ไพร่ฟา้ ประชาราษฎร์กินดีอยูด่ ี ตลอดมา วนั หน่งึ เมอื่ อานาจของตนมมี ากข้ึน จงึ เกิดความมกั ใหญ่ใฝ่ สงู ไมต่ ้องการทจ่ี ะอยภู่ ายใต้อานาจของอาณาจักรอยุธยาอกี ต่อไป

จึงไมย่ อมสง่ สุพรรณบปุ ผาและภทั ยาเข้ามาบังคมถวายแด่ พระมหากษตั รยิ ์ทีก่ รงุ ศรีอยุธยา ทางกรงุ ศรอี ยุธยาจงึ สง่ ทหารหลวง มาดว้ ยกองกาลัง 50,000 คน ในขณะที่เมืองพิษณุโลกมีทหารเพียง 10,000 คน เท่าน้นั ทาให้เรืองถกู ทหารหลวง จับกมุ ตวั ได้ในที่สุด

เรอื ง กระทาผิดกฎหมาย ............................................ โดยเรืองมีโอกาส ตอ้ งโทษ 3 สถาน ไดแ้ ก่ 1) ...................................................................................... 2) ....................................................................................... 3) .......................................................................................

กรณีที่ 3 เพิ่มเศรษฐีสวมใสม่ งกฎุ ทองประดับอญั มณี ไปทาบุญทวี่ ดั ท่มี าภาพประกอบ : www.thaiheritage.net

เพิม่ เศรษฐีหนุ่มผูม้ ง่ั คั่งท่สี ดุ ในกรงุ ศรีอยุธยา ได้ทาการคา้ ขายกบั ต่างชาติจานวนมากทัง้ จนี อินเดยี และญี่ปนุ่ แต่เขามนี สิ ัยเสยี อยู่ข้อ หนง่ึ คอื เปน็ คนท่มี นี สิ ยั อวดร่าอวดรวย วันหนึง่ เขาได้ทาการคา้ ขาย จนได้กาไรมหาศาล ประกอบกับลูกชายคนเดียวของเขากาลงั จะเขา้ รบั การอปุ สมบทเป็นพระภกิ ษุ เขาจึงตอ้ งการจะจัดงานมหรสพท่ี ยิง่ ใหญ่

นอกจากนน้ั เพมิ่ ยังได้ว่าจา้ งให้ช่างทองผู้ชานาญการสร้างมงกฎุ ทอง ประดบั อญั มณอี นั เลอคา่ มากมาย เพือ่ ที่เขาจะไดใ้ สไ่ ปในงานมโหรสพ เพ่ือแสดงถงึ ความมงั่ คงั่ ร่ารวยของตระกูลตน เมือ่ ถึงงานฉลองเขากลบั ถูกทหารหลวงจบั ตัวเขา้ มาพจิ ารณาคดีในพระราชวงั เพิม่ กระทาผดิ กฎหมาย .................................................. โดยเพิม่ มี โอกาสต้องโทษ 8 สถาน ได้แก่

1) ………………………………………………………………………………………… 2) …………………………………………………………………………………………. 3) ………………………………………………………………………………………… 4) ………………………………………………………………………………………… 5) ………………………………………………………………………………………… 6) ………………………………………………………………………………………… 7) ………………………………………………………………………………………… 8) …………………………………………………………………………………………

กรณีที่ 4 บุญเขา้ รับการเกณฑ์ทหาร ทีม่ าภาพประกอบ : www.deviantart.com สืบค้นเมื่อวนั ท่ี : 12พฤษภาคม2560

บุญ เปน็ ชายหนมุ่ ท่ีอาศัยอยู่ในกรุงศรอี ยุธยา ขณะนัน้ บุญอายไุ ด้ 18 ปี จงึ จาเป็นตอ้ งเข้าสงั กดั อยใู่ น กรมใดกรมหนงึ่ เขาจงึ ได้ขึ้นสงั กดั กับกรม คลัง และไดท้ าสารบัญชีกับกรมสรุ ัสวดเี ป็นทีเ่ รยี บรอ้ ย ภายหลงั จากน้นั 2 ปี บญุ ไดเ้ ข้ารับราชการเปน็ ไพร่หลวง โดยจะต้องเขา้ ประจาการปลี ะ 6 เดือน เรยี กว่า เขา้ เวร และจะตอ้ งหาเสบยี งของตนเองมาดว้ ย การเข้าเวร นี้จะเขา้ เวร 1 เดอื น แล้วออกเวรไปทามาหากนิ 1 เดอื นแลว้ จงึ กลับมา เข้าเวรใหม่ สลับกนั จนครบกาหนด

บญุ ปฏิบตั ติ นตามกฎหมาย ......................................... ดังนนั้ 1) เมือ่ บุญมีอายุ 18 ปี แสดงว่า บญุ เป็น “ไพร่...................................” 2) เม่อื บญุ มอี ายุ 20 ปี แสดงวา่ บญุ เปน็ “ไพร่....................................” 3) บญุ ต้องทาสารบัญชีกับ “กรมสรุ สั วด.ี ............................................”

สรุปกิจกรรมการเรยี นรเู้ รอ่ื งกฎหมายสาคญั สมยั อยุธยา กฎหมายในสมัยอยุธยาเปน็ ระเบียบกฎเกณฑ์ของรัฐทอ่ี อก โดยพระมหากษตั ริย์ โดยมีจุดมุ่งหมายเพ่ือใหร้ าษฎร์ประพฤติ ปฏิบัตติ นตามระเบยี บ สง่ ผลใหอ้ าณาจักรอยุธยานน้ั เกดิ ความสงบเรียบร้อยสามารถพัฒนาจนเกิดความเจรญิ รุ่งเรอื ง

รายวิชา ประวัตศิ าสตร์ เร่ือง สภาพเศรษฐกิจและสังคม สมัยอยุธยา รหัสวชิ า ส 22102ช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 2 ผสู้ อน ครนู ิตยา จวบรมั ย์

ระบบกฎหมายในสมัยอยุธยา 1. กฎหมายสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยาตอนตน้ 2. กฎหมายสมยั กรงุ ศรีอยธุ ยาตอนกลาง 3. กฎหมายสมยั กรุงศรอี ยธุ ยาตอนปลาย

ภาพ ภาพหอยเบ้ยี โดย lek-prapa เวบ็ http://lek-prapai.org/home/view.php?id=877

ภาพพระมหากษัตรยิ ์ทรงคชาธารจากจดหมายเหตกุ ารเดินทางสปู่ ระเทศสยามของบาทหลวงตาชาร์ด ที่มา: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tachard-elephant-2.jpg(สบื คน้ เม่ือ 23 มถิ นุ ายน 2562)

สภาพเศรษฐกจิ สมัยอยธุ ยา แผนที่กรุงศรีอยุธยาทมี่ า: https://minimore.com/b/3wQ5A/3(สบื คน้ เม่อื 23 มถิ นุ ายน 2562)

ปัจจัยทสี่ ง่ เสริมพฒั นาการทางดา้ นเศรษฐกจิ ของอาณาจักรอยุธยา 1. เกษตรกรรม อยธุ ยาตั้งอยู่บริเวณที่ราบล่มุ แมน่ ้าเจ้าพระยา ปา่ สกั และลพบุรี พนื้ ดนิ มีความอดุ มสมบูรณส์ ูงและเหมาะต่อการเพาะปลกู โดยเฉพาะการปลกู ข้าว ขา้ วจึงเป็นผลติ ผลทสี่ ้าคัญของอาณาจักร ภาพวาดเกษตรกรรม อยุธยาท่มี า:https://sites.google.comสืบคน้ เมือ่ 23 มถิ ุนายน 2562)

2. อตุ สาหกรรม ผลิตผลทางอตุ สาหกรรมของอยธุ ยา สว่ นใหญ่ คือ อตุ สาหกรรม ในครัวเรอื น 3. การค้า 3.1การคา้ ขายภายในอาณาจักร เปน็ ชุมชนทางการคา้ 3.2การคา้ ขายระหวา่ งประเทศเปน็ เมอื งท่าท่อี ย่กู ่งึ กลาง เส้นทางการเดินเรอื คา้ ขายระหว่างประเทศจีนกบั ประเทศอินเดีย

รปู แบบเศรษฐกจิ สมัยอยธุ ยา 1. เศรษฐกจิ ในสมยั อยุธยาเปน็ เศรษฐกิจแบบยังชีพที่ขึน้ อยู่ กบั เกษตรกรรมเช่นเดยี วกบั สโุ ขทัย 2. อาณาจกั รอยธุ ยาเปน็ ศนู ยก์ ลางทางการค้าในภมู ภิ าค เอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้

รายไดข้ องอยธุ ยา 1. รายได้ในระบบมลู นาย แรงงานจากไพรถ่ อื เปน็ ปจั จยั ทางเศรษฐกจิ ทส่ี า้ คญั รฐั บาลไดเ้ กณฑ์ แรงงานจากไพรใ่ นระบบเขา้ เดือนออกเดอื น หรอื ปลี ะ 6 เดอื น มาทา้ งานใหร้ ัฐ

2. รายไดจ้ ากภาษีอากร ภาษีอากรในสมัยอยุธยา มีดังน้ี - ส่วย คือ สิ่งของหรอื เงินทไี่ พรห่ ลวงจา่ ยใหร้ ฐั ทดแทนการถูกเกณฑ์ มาทา้ งาน - อากร คือ เงินทีเ่ กบ็ จากผลประโยชน์ทร่ี าษฎรประกอบอาชพี ได้ - จังกอบ คอื คา่ ผ่านด่านขนอนทง้ั ทางบกและทางน้า โดยเรยี กเกบ็ ตามยานพาหนะที่บรรทุกสินค้า 3) รายได้จากต่างประเทศ ไดแ้ ก่ ผลก้าไรจากการคา้ เรือส้าเภา

ใบตารางแสดงรายการสินค้าของบรษิ ทั อนิ เดียตะวนั ออกของฮอลนั ดา จากสานกั งานทก่ี รงุ ศรอี ยุธยาส่งไปญีป่ นุ่ ในแตล่ ะปีโดยเฉลี่ย ระหวา่ งปี ค.ศ. 1633-1663 และ 1664-1694

รายการสนิ ค้า ปริมาณส่งออกตอ่ ปี ปริมาณสง่ ออกตอ่ ปี ระหวา่ งปี ค.ศ. ๑๖๓๓-๑๖๖๓ ระหวา่ งปี ค.ศ. ๑๖๖๔-๑๖๙๔ หนงั กวาง ไม้ฝาง ๑,๙๗๐,๑๒๔ ผนื ๑,๔๕๓,๐๐๐ ผืน หนงั ปลากระเบน ๗๘,๓๔๓ หาบ ๑๗,๘๓๙ หาบ ครัง่ ๔๖๔,๑๒๖ ผนื หนงั วัวและหนงั ควาย ๓,๑๖๓ หาบ ๕๐๐ ผนื ไม้กฤษณา ๑๑๖,๐๐๕ ผืน ๑๘๑ หาบ ดีบกุ ๘,๓๕๓ แคทที (catty) ๑๑๖,๐๐๐ ผนื งาช้าง ๐ แคทที (catty) ขผี้ ้ึง ๓๐๗ หาบ ๐ หาบ เขาวัว เขาควาย ๓๐๙ หาบ ๑๐๐ หาบ อน่ื ๆ ๒๐๗ หาบ ๗๙ หาบ ๗๙,๗๐๐ เขา ๘๐๘ เขา เลก็ น้อย ๐

[1] มีหลายชนิด ใชท้ าเครอ่ื งหนงั และเสอื้ หนัง ถุงมือ รวมทงั้ ทาซองปืน หนังกวางเนื้ออ่อนใช้ เช็ดเลนส์ ราคาหนังกวางซอื้ ท่ีกรงุ ศรีอยธุ ยา ผนื ใหญ่ 100 ผืน ต่อ 5-6 ช่งั หรอื 7-8 ช่ัง เมอ่ื เปน็ ท่ี ตอ้ งการมาก ส่วนหนงั กวาง 3 ชนิดคละกนั คอื 100 ผืน ตอ่ 3-4 ชั่ง เมอ่ื เป็นทตี่ อ้ งการมาก [2] 1 หาบ เทา่ กบั 60 กิโลกรมั [3] ใช้หุ้มด้ามดาบเพอ่ื กันลื่น หนงั ปลาฉลามก็ใช้ด้วยวตั ถปุ ระสงคเ์ ดียวกนั [4] 1 แคทที เป็นหนว่ ยนา้ หนกั ทชี่ าวจนี นาเขา้ มาในคาบสมุทรมลายู 1 แคทที เทา่ กับ 625 กรมั อย่างไรกด็ ี แต่ละเมอื งอาจเรยี กหนว่ ยเดียวกนั แต่มีน้าหนกั ไม่เท่ากนั ก็ได้ [5] รวม หญา้ ฝร่ัน นา้ ตาลดบิ ตะก่วั ยางไม้ หมาก นอแรด ผลไมเ้ ปลือกแขง็

ตอบคาถามจากตาราง ลงสมดุ 1. สินค้าส่งออกของอยธุ ยามีอะไรบา้ ง 2. นกั เรียนคดิ วา่ กรุงศรีอยธุ ยาน้าเข้าสนิ คา้ ประเภทใด 3.กรงุ ศรีอยธุ ยาทา้ การคา้ ดว้ ยวิธีการใดและมีหน่วยงานใดเปน็ ผ้ดู แู ล การคา้ ขาย 4. เงนิ ตราที่ชาวกรงุ ศรอี ยุธยาใช้ในระบบเศรษฐกิจ มีอะไรบา้ ง

ทม่ี าตาราง: George Vinal Smith, The Dutch in Seventeenth- Century Thailand, p.๘๐. อ้างถงึ ใน วรางคณา นิพทั ธส์ ขุ กจิ . กลมุ่ คนท่สี มั พนั ธก์ ับการคา้ ใน สงั คมอยธุ ยา พ.ศ.๒๑๗๒-๒๓๑๐. วิทยานิพนธป์ ริญญาดุษฎบี ณั ฑติ ภาควชิ าประวตั ศิ าสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั , ๒๕๔๘.

สังคมสมัยอยธุ ยา ภาพสังคมสมยั อยุธยา สบื ค้นจาก https://sites.google.com/site/tn201313/xanacakr-xyuthya/neuxha-xyuthya/sphaph-sangkhm-thiy-smay-krung- srixyuthyal สบื ค้นเมือ่ 23 มถิ นุ ายน 2562

โครงสร้างทางสังคมสมยั อยธุ ยา ชนช้ันปกครอง พระมหากษัตรยิ ์ ชนชัน้ พิเศษ ชนชนั้ ใต้ปกครอง พระบรมวงศานวุ งศ์ ภิกษุสงฆ์ ขนุ นาง ชาวต่างชาติ ไพร่ ทาส

ชนชัน้ ปกครอง 1. พระมหากษตั รยิ ์ พระราชฐานะและอา้ นาจของพระมหากษัตรยิ ์ ในสมัยอยธุ ยา 2. พระบรมวงศานวุ งศ์ หรือเจ้านาย คือเช้ือพระวงศ์ของพระมหากษตั รยิ ์ มฐี านะรองจากพระมหากษตั รยิ ์ อ้านาจจะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับตา้ แหนง่ หน้าทีก่ ารงานกบั ความโปรดปรานของพระมหากษตั ริย์ 3. ขุนนาง มบี ทบาทสา้ คญั ในการช่วยเหลอื พระเจ้าแผ่นดิน ในการปกครองประเทศ