PL_2020_web

PL ALMANAK www.plturkey.org





İmtiyaz Sahibi İçindekiler PLAT Özel Markalı Ürünler Sanayicileri ve 6 M. İmer Özer: Ne yıldı o 2020 Tedarikçileri Derneği adına 8 Sahi ne yaşadık biz şimdi: M. İmer Özer Acısıyla tatlısıyla 2020’nin iz bırakan olayları Yönetim Kurulu M. İmer Özer 22 Zincirleme muamma ve farkındalık 24 Nielsen Türkiye: Private Label ürünler Hakan Hatiboğlu Kamil Topak 2020’de HTÜ pazarında ağırlığını korudu Faruk Yıldız 26 Hakan Hatiboğlu: Üretici ve perakendeci Füsun Erkal Baltalı Ertan Küçükkapılı pandemi sınavını başarıyla geçti Kenan Demirtaş 28 Kamil Topak: Beklentiler zaman zaman Genel Sekreter Nihan Tathan ortak noktada buluşamadı Yönetim Yeri 30 Faruk Yıldız: Marketler üretici ile ilişkisini PLAT Özel Markalı Ürünler Sanayicileri ve uzun soluklu düşünmeli Tedarikçileri Derneği Ömerağa Mah. Şahabettin Bilgisu Cad. Koruma İşhanı 32 Füsun Erkal Baltalı: Tüketici artık hijyen ve Kat: 5 No: 63 İzmit - Kocaeli gıda güvenliğini ön planda tutuyor Yayına Hazırlayan 34 Ertan Küçükkapılı: Gıda milliyetçiliği www.ilyada.com.tr eğilimi artacak Yıldız Posta Caddesi Akın Sitesi No: 8 / 34 Kat: 6 34349 36 Kenan Demirtaş: Tüketici hijyen için Gayrettepe – İstanbul 0 (212) 273 23 32 paketli bakliyatı seçti Editör Sibel Uçar 38 PLAT Türkiye: 2020 yılında neler yaptık 46 Vahap Munyar: Dış kaynağa ihtiyaç varken Art Direktör Metin Özkan piyasa dostu davranış şart Tasarım-Uygulama 48 Emin Çapa: Pandemi ile beraber gelen yeni Bolditalic İstanbul oyun masasına elimiz zayıf oturduk Ofset Hazırlık Baskı-Cilt Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık A.Ş. 54 İsmail Gülle: İhracatta ve ekonomide V tipi bir Y. Dudullu Org. San. Sit. 1. Cadde No:16 toparlanma gerçekleştirdik Ümraniye / İSTANBUL www.bilnet.net.tr 56 Erdal Bahçıvan: Sanayi sektörlerimiz güçlü bir Şubat, 2021 ekonomik disiplinimiz olduğunu gösterdi Bu kitabın hiçbir kısmı, PLAT Türkiye’nin izni olmadan, 58 Vefa İbrahim Aracı: Yerli sanayinin kıymetini anladık tamamen, kısmen veya değiştirilerek yayımlanamaz. Kaynak 60 Adil Pelister: 2020 tedarik çeşitliliğinin gösterilmeden hiçbir şekilde alıntı yapılamaz, fotokopi dahil önemini gösterdi mekanik veya elektronik yöntemlerle kopyalanamaz, bilgi olarak depolanamaz veya çoğaltılamaz. 62 Haluk Okutur: Tarım ürünü ihracatında büyük artışlar yaşadık 64 Alp Önder Özpamukçu: 2021 pandeminin yaralarını sarmakla geçecek 66 Hüseyin Altaş: AVM yatırımcıları 2020’yi zor bir yıl olarak hatırlayacak 68 M. Feyzi Başdaş: Her sabah perdelerini seyircisine açan tiyatro gibiyiz 70 Ercüment Tunçalp: Pandemi e-ticarete doping etkisi yaptı 74 Ö. Özgür Tort: E-ticaret’te 3 yıllık hedefe 1 yılda ulaştık 76 Kutay Kartallıoğlu: Tüketiciler online alışverişe alıştı

78 Galip Aykaç: Gıda perakendesi pandemide pozitif yönde ayrıştı 80 Cem Maltaş: Süreçte hızlı hareket ettik 82 Uğur Demirel: Yeni dönemde dijitalleşme başrolde 84 Hüseyin Balcı: Ziyaret sayısı azaldı, sepetler büyüdü 86 Altan Sekmen: 2020’yi sektörün üstünde büyümeyle kapattık 88 Abidin Çavuşoğlu: Perakendeciliği yaşayarak yeniden öğrendik 90 Yalçın Pembecioğlu: İyi olma-iyi hissetme alanlarında teknoloji yatırımları arttı 92 Serkan Karaismailoğlu: 2020 yılı beynimiz açısından bitmek bilmeyen bir işkenceydi 98 Hilal Doymuş: Psikolojik dönüşümü yapabilenler geleceği ayakta karşılayacak 104 Dr. İlyas Sarı: Sağlık çalışanları süreci fedakarlıkla yürütüyor 106 Akan Abdula: Tüketiciye değil alışverişçiye odaklanmak gerek 108 İpekyolu Fuarcılık: İhracat hedefine ulaştıran çözümler 110 Ceyhun Zincirkıran: Üretimde büyük atılım gerçekleştirdik 112 Murat Öztürk: Esans sektörünün geleceğini Ar-Ge çalışmaları şekillendirecek 114 Zafer Kutanoğlu: Kozmetikte hammadde ve tedarik zinciri önem kazandı 115 Damla Alışan: Lojistik sektörünü 2021’de hızlı bir büyüme bekliyor 116 Burçak Karakoç: Pandemi hızlı tüketim pazarında şok etkisi yarattı 117 Faruk Aydoğdu: Hedeflerimizin üstüne çıktık 118 Onur Özyurt: Pandemide doğal ürünlere talep arttı 119 İbrahim Ölçücüer: Artık her türlü senaryoya daha hazırlıklıyız 120 Sedat Çelik: Etkin stok yönetimi ve hızlı aksiyon ile sorunları aştık 122 Selahattin Yılmaz: Kısmi kapanma sayesinde ihracatımız yükseldi 123 İzzet Kohen: Tüketici daha ekonomik olan PL ürünlere yöneldi 124 İlkem Ünlüçerçi: Talep esans üretimimizi arttırdı 126 Hakan Özhuy: Tek porsiyonluk ambalaj talebi arttı 127 Mesut Ergül: Beyaz et sektöründe pratik ve inovatif ürünler öne çıkıyor 128 Alp Öğücü: Hijyen ürünlerine küresel talep artışı yaşandı 129 Bülent Konca: Alışkanlıklar ve öncelikler değişti 130 Tülin Kalyoncu: Pandemide E-Perakende Çok Büyüdü 131 Enes Örer: 2020’de PL ürünlerinde satışlar patladı 132 İpek Müstecaplıoğlu: Temizlik sektörü yılı iyi geçirdi 133 Sinan Kantar: Hızlı talepler ve iptaller yaşandı 134 Fevzi Saruhan: Kur baskısı üretim maliyetlerine olumsuz yansıdı 135 Mehmet Kocaer: Temizlik ve hijyen ürünleri pazarı büyüdü 136 Gökhan Tiritoğlu: Pandemide içimizdeki aşçı ortaya çıktı 137 Mehmet Salih Kurt: Temizlik ve hijyen ürünleri sahanın yıldızlarıydı 138 Fatih Çallak: Değerlerimize bağlı kalmanın önemini anladık 139 Lara Eram: Tüketici yerli markalara yöneldi 140 Çağatay Hızarcı: Artan talebe hızlı yanıt verildi 141 Ünal Yıldırım: Hızlı ve çevik olanlar rekabette avantaj sağladı 142 PLAT Beklenti Anketi: Pandemi ve kur riski gölgesinde büyüme umudu sürüyor

6 ALMANAK 2020 NE YILDI O 2020... Hayat ne ile başlar? yan ünlü zirvelerimizin altıncısını 2020’de ya-pa-ma-dık. ... Yapılamayan 2020 PLAT ZİRVESİ’nin yeri doldurulamaz. Ama, 2020’de olanlarla ilgili tarihe kayıt düşmek için PLAT Kimse doğduğu anı hatırlamaz. Hikâyeleri dinler. Boyun buy- 2020 ALMANAK’ı hazırladık. Sanayi ve ticaret ile ilgili farklı du; kilon buydu... Şöyle tatlıydın böyle huysuzdun... Filan. sektörlerden temsilcilerin görüşlerini de paylaştıkları PLAT 2020 ALMANAK, önemli bir belge olacak. O yüzden hayat hikâyeyle başlar. Beğenerek okuyacağınızı ve gelecek nesiller için saklamak Biz de ekonomik hayatın bir temsilcisi olarak, 2020’de ya- isteyeceğinizi ümit ediyorum. şanan hikâyeleri gelecek yıllara bırakmak adına bir Almanak yaptık. Çok şey öğretti bize geçen yıl… 2020 yılı başlarken benim mesajım şuydu: “Acısıyla tatlısıyla bir yılı daha geride bıraktık” sözü, 2020 için “Bu 2020’yi... acısıyla geride bıraktık” olarak tarihe geçti “2020 iki tane 20’nin yan yana gelmesinden oluşuyor. 20’si desem yanlış olmaz. yanında olan ona sahip çıksın; olmayanlar 20’sini bulsun ümidiyle” diye yazmıştım. Dernek olarak her sene bir araya gelip pipetlerin, kitapların havada uçuştuğu, Özgür Demirtaş hocanın gür sesiyle çınla-

PLAT 7 Ama, “Kul kurar kader güler” derler. Bırakın bulmayı, kim- yük bir lüks olduğunu anladık. En iyi iş arkadaşımız “Zoom” seyi göremediğimiz bir yılı geride bıraktık. Herkes yanındaki ve benzerleri oldu. 20’sine sahip çıkmaya çalıştı. Öğretmenler ne büyük bir iş yapıyormuş, çocuklar bize ka- Ama 2020’den birçok öğretiyle de çıktık. En başta kendi ken- lınca anladık... dimize yetmeyi öğrendik. Anladık da anladık. “Kendi odununu kesen iki kere ısınırmış” diyen atalarımızı çok daha iyi anlar olduk. Ama bezdik. Kendi kendine yeten ülke olmanın ne kadar önemli olduğunu Gördük ki, başımıza gelenden çok başımızda olanların ne ol- anladık. Kolonyanın neden ezelden beri eve gelen misafire ilk duğu çok daha önemli. verilen ikram olduğunu, otobüslerde muavinlerin neden yol- culara ilk iş kolonya tuttuklarını, çamaşır suyunun dezenfek- Fırsatlar hazır olana görünürmüş. Örneği görülmemiş sıkıntılı tan gücünün ne olduğunu çok daha iyi anladık. bir süreçten çıkmaya çalışıyoruz. Kendimizi, şikâyet konula- rına karşı en hazır hale getirmek için dönüşümlere direnmek Hepimiz fırıncı, kuaför olduk. Kendi kendimize yetmek adına değil, destek vermek gereken bir yıla girdik. ne varsa yapmaya çalıştık. Tarihte satılmadığı kadar ekmek mayası satıldı. Yetmedi ne oldu, Vestel maya buzdolabı çıkardı. Birçok trend yazarı ve düşünür, teknolojiye yatırımdan bahsediyor. Yanlış da söylemiyorlar. İnsana yatırımın ise en Birçok marka ve birçok sanayici için 3 yılda gerçekleşemeye- önemli yatırım olduğunu herkesin daha iyi anladığını düşü- cek birçok olay 3 ayda gerçekleşti. nüyorum. Defterin sağ tarafına geçince mutlu olan neslin bir temsilcisi Girişimci olmak ile her işe kalkışmak arasındaki farkı anlama- olarak, 2 gün okul 5 gün tatil olsa diye dua eden bizim neslin mız için de çok kötü örnekler gördük. Talep patladığı için hiç duası çocuklarımıza nasip oldu... ihtisası olmamasına rağmen maske, dezenfektan üretmeye kalkan birçok firma, hem sektöre hem de insanımıza zarar Sağlık Bakanı’nın popülerliği Tarkan’ı geçti. verdi. Dünya genelinde rafları yoka düşmeyen ikinci ülke olduk. Mar- Bildik bilmedik işlere kalkışmayacağımız, ama hep girişimci ket çalışanları da en az sağlık çalışanları kadar takdiri hak etti. olacağımız bir 2021 yılını kucaklamışızdır diye umut etmek istiyorum. Herkesin “evde kal” diye çağrı yaptığı bir dönemde, dernek üyesi birçok firma gibi bizlerin de “ne olur işe gel” diye çağrı Oyunu değiştiren şirketler değil oyunu baştan kuran şirket- yaptığımız bir dönem oldu. Bu vesileyle perakende sürecinin ler olmamızı ümit ediyorum. Unutmamak gerek: kazanmak aksamaması için emek veren bütün emekçilere de büyük te- başkalarının önüne geçmek değil, hepimizin bulunduğu nok- şekkür borçluyuz. tadan ileri gitmesidir. Maça gidemedik. Sarılmak ne büyük bir ilaçmış, daha iyi his- Naçizane, herkesin umduğunu bulduğu bir yıl olsun ümidiyle settik. “Gel dışarıda bir kahve içelim” demenin ne kadar bü- hepinizi saygı ve sevgiyle selamlıyorum. M. İMER ÖZER İlkokul, ortaokul ve liseyi Kocaeli’de bitiren M. İmer Özer, Bakü Devlet Üniversitesi Rusça Kimya KİMDİR? bölümünden mezun oldu ve Bilgi Üniversitesi Marka Okulu Yüksek Lisans Programını tamamladı. Kariyerine 2003 yılında Ürün Sorumlusu olarak Koruma Temizlik A.Ş.’de başladı. 2006-2009 yılları arasında aynı şirketin Satış ve Pazarlama Müdürlüğü görevini üstlendi. 2009 yılından bu yana alanında sektörün en büyükleri arasında yer alan Koruma Temizlik A.Ş.’de 3 fabrikadan sorumlu Genel Müdür olarak görev yapıyor. 2014 yılında bu yana PLAT Derneği Yönetim Kurulu Başkanlığını yürüten Özer, GEBKİM Vakfı Yönetim Kurulu Üyeliği ve İKMİB Başkan Yardımcılığı görevlerini de sürdürüyor.

OCAK 1 Ocak 2020 2 Ocak 2020 Köprü geçiş ücretlerine Türk askerinin Libya’da görev yüzde 14 zam yapıldı. yapmasına ilişkin tezkere 184 5 Ocak ret oyuna karşı 325 kabul 2020 oyuyla TBMM’den geçti. Gülistan Doku kayboldu. 8 Ocak 2020 Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya lideri Putin TürkAkım 8 Ocak 2020 doğal gaz boru hattını törenle hizmete açtı. İran’da Ukrayna SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ Havayolları’na ait Boeing 737 10 Ocak 2020 tipi yolcu uçağı düştü. 176 12 Ocak 2020 kişi yaşamını yitirdi. COVID-19 ile mücadele A Milli Kadın Voleybol Takımı, için Türkiye Sağlık 2020 CEV Tokyo Olimpiyat Bakanlığı bünyesinde Oyunları Avrupa Kıta Elemeleri Koronavirüs Bilim final maçında Almanya’yı 3-0 Kurulu oluşturuldu. yendi ve olimpiyatlara katılma hakkını elde etti. 14 Ocak 2020 Avustralya’daki orman yangınları şiddetlendi. Ülke tarihinin en 15 Ocak 2020 büyük orman yangını olarak tarihe geçen felakette 1,1 milyardan Ödev yapan gençlerin ve rapor fazla hayvan ve en az 33 kişi öldü. hazırlayacak beyaz yakalının can simidi özgür ve bağımsız internet ansiklopedisi olan Vikipedi’ye erişim engeli Anayasa Mahkemesi tarafından kaldırıldı. 17 Ocak 2020 17 Ocak 2020 20 Ocak 2020 Çin’de Wuhan’ın Rahşan Ecevit, Bülent Ecevit’in Kanal İstanbul’un ÇED raporu Çevre ardından Beijing, Shanghai ve Shenzhen’de görülen COVID-19 eşi, Türk ressam, yazar, ve Şehircilik Bakanlığı tarafından vaka sayısı 200’ün üstüne ulaştı, 3 kişi virüs nedeniyle yaşamını yitirdi. siyasetçi yaşamını kaybetti. onaylandı. Japonya, Tayland ve Güney Kore’de de vakalar görülmeye başlandı. 23 Ocak2020 30 Ocak 2020 20 Ocak 2020 Wuhan karantinaya alındı. Dünya Sağlık Türk sanayici ve çevre aktivisti Örgütü Sars Cov-2 Hayrettin Karaca yaşamını kaybetti. 24 Ocak 2020 nedeniyle acil durum ilan etti. 24 Ocak 2020 Merkez üssü Elazığ’ın Sivrice ilçesi olan 6.8 büyüklüğündeki depremde Elazığ Avrupa’da ilk COVID-19 vakası Fransa’da görüldü. ve Malatya’da 41 kişi hayatını kaybetti. BU DA OLDU!!! 31 Ocak Sorgulamak en insani özelliklerimizden biri ve 2020 2020’de çok şeyi sorguladık. Ancak bu yıl daha Bir TRT spikerinin İç Hastalıkları Uzmanı önce yaşanmamış olanı yaşadığımız için olsa gerek Dr. Ayça Kaya’ya “Demir eksikliği için İngiltere Avrupa sorularımız, sorguladıklarımız ve aradığımız cevaplar da demir döküm tencere kullansak faydası değişti. 2020’de “NİÇİN” sorusu internette daha önce olur mu?” diye sormasına gülelim mi Birliği’nden hiç aranmadığı kadar fazla arandı ve önümüze kimi şaşıralım mı bilemedik. zaman şaşırtan, kimi zaman eğlendiren, kimi zaman ayrıldı. öfkelendiren cevaplar çıkarttı.

4 Şubat 2020 ŞUBAT Van’ın Bahçesaray ilçesinde minibüsün üzerine 5 Şubat 2020 çığ düşmesi sonucu yedi kişi hayatını kaybetti. Bir gün sonra çığ altındakileri arayan ekiplerin İstanbul Sabiha Gökçen üzerine de çığ düştü. Her iki olayda toplam 42 Havalimanı’nda bir uçak pistten çıktı. 183 kişinin bulunduğunu uçakta 3 kişi kişi hayatını kaybetti, 84 kişi yaralandı. yaşamını yitirdi, 179 kişi yaralandı. 7 Şubat 2020 11 Şubat 2020 10 Şubat 2020 Hatay’da bir vatandaş Yolculuklarına Afrika’dan başlayan En iyi film Oscar’ını Güney Kore yapımı işsizlik nedeniyle Valilik ve Mart ortasında Yüksekova’ya “Parazit” aldı. Ödül tarihte ilk kez ulaşan 400 milyar çekirge yabancı dilde bir filme verilmiş oldu. önünde kendini yaktı. Hindistan’dan Çin’e doğru ilerliyor. 26 Şubat 2020 23 Şubat 2020 Mariya Şarapova tenisi İran’ın Hoy ilinde bıraktığını açıkladı. meydana gelen 5.8 Mw ve 5.9 büyüklüğündeki 27 Şubat 2020 2020 YILINDA KIMILERI KAZANDI, KIMILERI KAYBETTI. HATTA BAZILARI KAYBETMEKLE depremlerde İran’da İdlib’de rejim unsurlarının hava saldırısı sonucu KALMADI, KENDISI DE ORTADAN KAYBOLDU. 75 kişi yaralanırken, TSK mensuplarına yönelik hava saldırısında 33 ŞUBAT AYINDA TELEVIZYON EKRANLARINDA ÇIN’DEKI KORONAVIRÜS SALGINI ILE ILGILI Van’da ise 10 kişi askerin şehit olduğu açıklandı. ÖNERILER VEREN, DURMAKSIZIN BILGI! hayatını kaybetti, 50 PAYLAŞAN BAZI DOKTORLARI PANDEMININ 28 Şubat 2020 ILANINDAN SONRA HIÇ GÖREMEDIK. KIMI kişi yaralandı. “KELLE PAÇA IÇIN, VIRÜS FALAN KALMAZ” Türkiye, tüm göçmenlere Avrupa DIYORDU, KIMI ISE “MASKE TAKMAYIN, 27-28 Şubat 2020 kapılarını açtı. Türkiye’den Avrupa’ya DEZENFEKTAN GEREKSIZ” ÖNERISINDE geçişlerde kara ve deniz denetimi BULUNUYORDU. HATTA BAZILARI TÜRKLERIN Sosyal medya mecralarına tamamen durduruldu. GENETIK YAPISINDAN DOLAYI VİRÜSTEN fiili kısıtlama getirildi, internet ETKILEMEYECEĞINI DAHI SÖYLÜYORDU yavaşlatıldı. 28 Şubat 2020 Soma’daki madende gerçekleşen patlamada 4 kişi yaralandı. 2020’DE EN ÇOK NELERI ARADIK? 28 Şubat 2020 Aslında 2020’de en çok geçmiş günleri ve o günlerde Cenevre Otomobil Fuarı yapabildiklerimizi aradık. Hatta aramakla kalmadık sık sık kıymetini koronovirüs nedeniyle iptal edildi. bilemediğimiz için hayıflandık da. Eşeğinin değerini kaybedince anlayan Nasreddin Hoca’nın torunlarıyız ne de olsa! Ama bu arada 29 Şubat 2020 boş durmadık, google’da da bir şeyleri aradık. Aradıklarımız hem günümüz hem de geleceğimizle ilgili kaygılarımızın çerçevesini de ABD’de koronavirüs çiziyor aslında. İşte 2020’de en çok google’ladıklarımız: kaynaklı ilk ölüm gerçekleşti. Washington’da OHAL ilan edildi. 1. EBA 2. DOLAR KAÇ TL 3. CORONA VİRÜSÜ 4. DEPREM 5. ZOOM 6. HES KODU ALMA 7. KANDİLLİ RASATHANESİ 29 Şubat 2020 8. SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI 9. SAĞKLIK BAKANLIĞI Çin ve İran’ın ardından İtalya, Irak ve 10. ABD SEÇİMLERİ Güney Kore’ye uçuşlar durduruldu.

MART #EVDEKAL 6 Mart 2020 13 Mart 2020 Dünya genelinde vaka sayısı 100 bini geçti! DSÖ koronavirüsün ana üssünün artık Avrupa olduğunu açıkladı. ABD’de “Ulusal Acil Durum” ilan edildi. 7 Mart 2020 14 Mart 2020 Kabe koronavirus nedeni ile ibadete kapatıldı. Umreden dönen 10 bin 330 kişi Ankara ve Konya’daki 5 yurtta karantina altına alındı. 9 Mart 2020 SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ 17 Mart 2020 16 Mart 2020 İtalya tecrit altına alındı. Türkiye’de Umuma açık eğlence yerleri kapatıldı. 11 Mart 2020 COVID-19’dan 16 Mart 2020 Küresel Pandemi ilan edildi. kaynaklı ilk ölüm Down Jones Borsası, yüzde 12,94 ile 11 Mart 2020 tarihindeki en büyük düşüşü yaşadı. bildirildi. Türkiye’de ilk koronavirüs 18 Mart 2020 vakasına rastlanıldı. 17 Mart 2020 COVID-19’un ekonomiye etkisini bertaraf etmek için 12 Mart 2020 EURO 2020 ertelendi, açıklanan Ekonomik İstikrar Kalkanı kapsamında konaklama MEB’e bağlı okulların 16 Mart’tan Şampiyonlar Ligi vergisi ertelendi, yurtiçi uçuşlarda KDV yüzde 1’e indirildi, itibaren tatil edileceği açıklandı. konut satışlarında kredilendirme oranı yüzde 90’a çıkarıldı. ve Avrupa Ligi 20 Mart 2020 19 Mart 2020 durduruldu. Sivas’da toplu halde yürüyen Koronavirüs Tedbirleri Genelgesi kapsamında 149 bin 382 Budist rahipler halkta 17 Mart 2020 iş yerinin geçici süreliğine faaliyetlerine ara verdiği bildirildi. şaşkınlık yarattı. Avrupa’nın dış sınırlarını 30 gün boyunca kapatma kararı verildi. 23 Mart 2020 21 Mart 2020 Kapalıçarşı kapatıldı. 65 yaş üstüne sokağa çıkma yasağı getirildi. 23 Mart 2020 21 Mart 2020 Tokyo Olimpiyatları 1 yıl ertelendi. Lokanta, restoranlar vb iş yerlerinin sadece paket servis veya gel-al hizmet vermesine karar verildi. 27 Mart 2020 30 Mart 2020 Sağlık Bakanlığı COVID-19 verilerinin yer ”Biz Bize Yeteriz Türkiyem” Yardım Kampanyası Başlatıldı. KORONA yazıp aldığı turkuaz tabloyu yayınlamaya başladı. 8119’a gönderen her vatandaş bir ailenin ihtiyacına katkına bulunma imkanı buldu. Verilerin yayınlandığı sağlık bakanlığı web Hijyenin önemi ortaya çıkınca, COVID-19 öncesi aramıza sitesi yoğunluktan çöktü. biraz mesafe koyduğumuz eski bir dost yeniden popüler oldu: Çamaşır Suyu. Raflar öyle hızlı dolup boşalıyordu 27 Mart 2020 ki, gelir gelmez haberdar olabilmek için araya “market görevlisi tanıdık çocuk” sokuluyordu. Hijyen takıntısı ve Şehirlerarası seyahatler valilik iznine bağlandı, panik öyle bir hal aldı ki; Amerika’da Trump’ın açıklaması sonrası çamaşır suyu içenler hatta bununla yetinmeyip yurtdışı uçuşlar tamamen sona erdirildi. vücuduna enjekte edenler dahi oldu. Evet; bu da oldu! 3İsno1gkdilatoMkellaraeaşrm’drdateaydb2aao0ğşb2akkşea0lçlaaidlneır. i 31 Mart 2020 Ankara ve İstanbul Büyükşehir Belediyelerinin bağış hesaplarına hükümet tarafından bloke konuldu.



NİSAN 5 Nisan 2020 Ücretsiz maske dağıtılacağı açıklandı. 5 Nisan 2020 1 Nisan 2020 İngiltere’nin Çin’den aldığı tanı kitlerinde koronavirüs tespit edildi Türkiye’deki ilk COVID-19 vakasını tespit eden İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Dahiliye 6 Nisan 2020 Profesörü Cemil Taşçıoğlu, COVID-19 nedeniyle hayatını kaybeden ilk hekimimiz oldu. Parayla maske satışı yasaklandı. 8 Nisan 2020 Çin’in Wuhan kentine tüm giriş ve çıkışlar açıldı. 1 Nisan 2020 Şehirlere göre vaka sayıları ilk kez açıklandı; vakaların yüzde 60’ı İstanbul’da. SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ 10 Nisan 2020 11-12 Nisan 2020 2 Nisan 2020 COVID-19 pandemisi ile mücadele Ülkemizde pandemi sürecindeki ilk Dünya çapında koronavirüs vakası 1 milyonu, ölüm kapsamında 31 ilde 2 gün boyunca sokağa çıkma yasağı uygulandı. sayısı ise 50 bini aştı. sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Gece yarısından itibaren başlayan 3 Nisan 2020 ve 12 Nisan saat 24.00’e kadar 20 yaş altına sokağa çıkma yasağı getirildi. süren sokağa çıkma yasağı halka saat 21 civarında açıklanınca; halk 3 Nisan 2020 marketlere ve alışveriş yapabileceği Pazaryeri ve marketlerde maske zorunluluğu getirildi. 3 Nisan 2020 THY iç hat seferlerini durdurdu. yerlere akın etti. Marketlerde ve hatta sokaklarda izdiham görüntüleri yaşandı… Raflarda 12 Nisan 2020 13 Nisan 2020 öncelikli ihtiyaçlarını bulamayanlar İçişleri Bakanı Süleyman Soylu twitter kola, çikolata, atıştırmalık ne buldularsa hücum ettiler. Kasa hesabı üzerinden “Başlangıçta kısıtlı Yeni günün ilk sırasında bekleyen “Luppo alan saatlerde de olsa ortaya çıkan görüntüler, saatinde İçişleri amca”nın fotoğrafı ise geceye mükemmel yönetilen bu süreçle Bakanının istifasının damgasını vurdu. “Luppo” trend uyuşmadı” diyerek saat 21.24’de kabul edilmeyeceği topic oldu ve markayı neredeyse görevinden ayrılacağını açıkladı. açıklandı. bilmeyen kalmadı. 22 Nisan 2020 20 Nisan 2020 14 Nisan 2020 Sağlık Bakanı Koca; New York Times’ın Kanada’da Ukrayna’nın kuzeyinde 4 Nisan’dan “Türkiye ölü sayısını saklıyor olabilir” gerçekleştirilen silahlı saldırıda 16 beri devam eden orman yangınları iddiasına “Bugüne kadar şeffaf bir şekilde kişi yaşamını yitirdi. bütün verileri Dünya Sağlık Örgütü’ne Çernobil nükleer santraline yaklaştı. onların istediği şekilde verdik” yanıtını verdi. “Köfte-Patates-Pilav”, “Kulak-Burun-Boğaz”, 23 Nisan 2020 Yakın zamana kadara hor görülen ama 2020’de “ bir “Deniz-Kum-Güneş”, “Debrijay-Fren-Gaz”, zamanlar ucuz ama onurlu bir dostunuz vardı” diyerek “Mazhar-Fuat-Özkan”… Önceden bildiğimiz TBMM’nin açılışının koltuğunu bize döndüren ve hak ettiği değeri tekrar üçlemelere artık bir yenisi, belki de bir daha 100. yıl dönümü hayatımızda uzun bir süre çıkmayacak şekilde kazananlar listesinin ilk sıralarında yer alanlardan ve 23 Nisan Ulusal biri de kolonya oldu. 2020’de çantaya küçük boy girdi: “Maske-Mesafe-Hijyen” Egemenlik ve Çocuk havalı bir parfüm koymak saçma, küçük bir kolonya ya Bayramı evlerde da dezenfektanın olması ise gereklilik oldu. kutlandı. 23 Nisan 2020 28 Nisan 2020 Türkiye’de COVID-19 vaka sayısı Afrin’de bombalı araçla gerçekleştirilen 100 bini aştı. saldırıda 11’i çocuk 40 kişi öldü.

MAYIS 1 Mayıs 2020 5 Mayıs 2020 Amerikan Doları 7 TL’nin üzerine çıktı. Elon Musk yeni doğan çocuğunun adının, 4 Mayıs 2020 ‘X Æ A-12 Musk’ olduğunu açıkladı. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Dr. 7 Mayıs 2020 Ghebreyesus: “Asıl sorun aşının nasıl bulunacağı 324 gündür ölüm orucunu sürdüren ve 2 gündür hastanede olan Grup Yorum değil, onun dünyaya nasıl dağıtılacağı” dedi. üyesi İbrahim Gökçek hayatını kaybetti. 4 Mayıs 2020 Maske satışına koyulan yasak tavan fiyatı 1 lira olacak şekilde kısıtlanarak kaldırıldı. 4 Mayıs 2020 Antalya, Aydın, Erzurum, Hatay, Malatya, Mersin ve Muğla’da şehirlerarası giriş-çıkış kısıtlaması kalktı; diğer 24 ilde ise 15 gün süreyle uzatıldı. 10 Mayıs 2020 Önceden ekranların karşısına Çağatay, Kerem, 11 Mayıs 2020 Kıvanç gibi isimler için kilitlenilirken yerine 22 Mart’ta sokağa acaba ne diyecek diye açıklama saati heyecanla Alışveriş merkezleri, çıkmaları kısıtlanan beklenen Sağlık Bakanı Fahrettin Koca geldi. berberler, kuaförler Durum Sosyal medyada da aynıydı. Twitter’ın 2020 ve güzellik 65 yaş ve üzeri sohbetlerinde yıl genelinde adı en çok geçen isim salonları ile giyim, vatandaşlar 50 ayakkabı, zücaciye Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca oldu. perakendecileri tekrar günlük aranın faaliyete başladı. ardından dışarı çıktı. 18 Mayıs 2020 14 Mayıs 2020 22 Mayıs 2020 Öğretim döneminin sonlandırıldığı açıklandı. İtalya hükümeti Manisa’da 17 yaşındaki Ceren koronavirüs krizinde Kultaş, benzin istasyonunda ekonomiye destek pompalı tüfekle açılan ateş amacıyla 55 milyar sonucu hayatını kaybetti. Euro’luk paket açıkladı. 25 Mayıs 2020 20 Mayıs 2020 20 Mayıs 2020 “Black Lives Matter”: ABD’nin 800 ürüne yüzde İzmir’de merkezi sistem Minneapolis kentinde, siyahi George Floyd, polis şiddeti 30’a varan ek gümrük frekansına sızılarak bazı sonucu hayatını kaybetti. vergileri getirildi. camilerde bella ciao çalındı. Floyd’un ölümü, dünya çapında protestolarla birlikte bir kargaşaya neden oldu. 27 Mayıs 29 Mayıs 2020 2020 Camiler yeniden ibadete açıldı. Demokrasi ve 30 Mayıs 2020 Özgürlükler Adası Spacex’in iki mürettebatlı drogon uzay aracını törenle açıldı. taşıyan roket başarılı bir şekilde fırlatıldı. Pandeminin ilk dönemi evlerdeki mutfağın keşfi ve ekmek mayasının yükselişi olarak da adlandırılabilir. Market reyonlarındaki maya kavgalarına tanık olmadıysanız, o dönemde hiç alışverişe gitmemiş de olabilirsiniz. Maya önemli, çünkü çocukken büyüklerimiz “İnsanın hamuru iyi olsun derdi”… Kulağımızda kalmış demek! 2020 yılında Türkiye’nin tarifini en çok aradıkları ise sırasıyla; ekmek, pide, aşure, çökertme kebabı, ramazan pidesi, İzmir bombası, lahmacun, güllaç, ezogelin ve kalbura bastı oldu. Hatta ekmeği aramalarda tüm dünyada 2. sıraya yerleştirdik.

HAZİRAN 4 Haziran 2020 1 Haziran 2020 Irak ve İran gümrük kapıları uluslararası Yasaklar kademeli olarak kaldırılmaya başlandı. Normalleşme süreci başladı. taşımacılığa tekrar açıldı. 2 Haziran 2020 CHP İstanbul Milletvekili Enis Berberoğlu ile HDP Hakkari Milletvekili Leyla Güven ve HDP Diyarbakır Milletvekili Musa Farisoğulları’nın milletvekilliği düşürüldü. SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ BU DA OLDU!!! 11 Haziran 2020 11 Haziran 2020 THY Yurt dışı uçuşları başladı. İtalya’da beyninin sol temporal 12 Haziran 2020 lobundan tümör alınan bir Twitter, trollük amacıyla kullanılan 8 bine yakın hesabı kapattı. kadın, ameliyat sırasında dolma yaptı. 14 Haziran 2020 17 Haziran 2020 Bingöl, Karlıova açıklarında Richter Ölçeğine göre 5.7 büyüklüğünde İstanbul, Ankara ve Bursa’da deprem meydana geldi. 1 güvenlik korucusu şehit oldu. açık alanlarda maske takma 15 Haziran 2020 zorunluluğu getirildi. Türkiye, Kuzey Irak’ta teröristlerce üs olarak kullanılan bölgelere Pençe-Kartal Operasyonu adıyla hava taaruzu başlattı. 22 Haziran 2020 19 Haziran 2020 Bursa’da sel felaketi. Dünya Sağlık Örgütü COVID-19 pandemisinin yeni ve tehlikeli bir 27 Haziran 2020 aşamasına geçildiğini açıkladı. Van Gölü’nde mültecileri taşıyan tekne 19 Haziran 2020 battı. Arama kurtarma çalışmalarında 100’den fazla kişiyi taşıyan tekneden Çoklu Baro düzenlemesine karşı baro başkanları Ankara’da “Savunma 61 kişinin cansız bedenine ulaşıldı. Yürüyüşü” başlattı. Yürüyüş barikatlarla engellendi. “NASIL” OLDUĞUNU EN ÇOK MERAK 19 Haziran 2020 ETTİKLERİMİZ? WhatsApp, “son görülme”, Yaşanan sürecin beraberinde getirdiği değişimler, cevabını ve nasıl yapabileceğimizi “yazıyor” ve “çevrim içi” bilemediğimiz birçok gündelik sorunu da beraberinde getirdi. Sürecin koşullarına özelliklerini kaldırdı. adapte olmak, gerekliliklerini yerine getirmek, kimi zaman da derdimize derman bulmak için 2020’de google’a nasıl yapıldığını en çok sorduklarımız: 30 Haziran 2020 1. HES KODU NASIL ALINIR? Avrupa Birliği, 14 ülkeyle 2. ZOOM PROGRAMI NASIL KURULUR? sınırlarını açtı; Türkiye 3. 1000 TL YARDIM BAŞVURUSU NASIL YAPILIR? listede yer almadı. 4. UZAKTAN EĞİTİM NASIL OLUYOR? 5. BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ NASIL GÜÇLENİR? 6. E-DEVLET MASKE BAŞVURUSU NASIL YAPILIR? 7. SEYAHAT İZNİ NASIL ALINIR? 8. ÖKSÜRÜK NASIL GİDER? 9. ZEYTİN YAPRAĞI ÇAYI NASIL YAPILIR?

TEMMUZ 3 Temmuz 2020 12 Temmuz2020 Sakarya’nın Hendek ilçesindeki havai fişek fabrikasında patlama meydana geldi, 7 kişi Heybeliada’da 5 hektar alan yandı. hayatını kaybetti. İki gün sonra Adapazarı ilçesinde dağlık alanda, havai fişeklerin imha 13 Temmuz 2020 edilmek üzere kamyondan indirildiği sırada yine patlama meydana geldi. 3 asker şehit Artvin’deki sel felaketinde 4 kişi yaşamını yitirdi. oldu, 8 kişi yaralandı. 13 Temmuz 2020 6 Temmuz 2020 Rize’deki sel felaketinde 2 kişi öldü, 10 kişi yaralandı. Gelibolu’da orman yangını çıktı, Çanakkale Boğazı’nda ulaşım durduruldu. 14 Temmuz 15 Temmuz 2020 2020 10 Temmuz 2020 Çoklu Baro teklifi Resmi Gazete’de Adalet Ağaoğlu Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden yayımlanarak yürürlüğe girdi. müzeye dönüştürülmesine dair 24 Kasım 1934 hayatını kaybetti. tarihli Bakanlar Kurulu kararını oy birliğiyle 15 Temmuz 2020 iptal etti. Ayasofya’nın idaresinin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek camii olarak ibadete Azerbaycan’da halk ordunun açılması kararı Resmî Gazete’de yayımlandı. Karabağ’a girmesini istiyor. 15 Temmuz 2020 17 Temmuz 2020 18 Temmuz 2020 Elon Musk, Bill Gates; Apple Kısa çalışma ödeneği uygulaması Fransa’nın başkenti resmi hesabı ve birçok yıl sonuna kadar uzatıldı. Paris’teki tarihi Nantes ünlü hesap hacklendi. Katedrali’nde yangın Hacklenen hesaplardan 17 Temmuz 2020 çıktı. bitcoin dolandırıcılığı yapıldı. Seyfi Dursunoğlu hayatını kaybetti. 18 Temmuz 2020 Ardından Twitter’ın hisseleri Pınar Gültekin’in vahşice öldürülmesinin TOGG’un üretimine yılsonunda yüzde 3.9 oranında düştü. ardından kadınların siyah/beyaz başlanacağı açıklandı. Ünlü isimlerin hesaplarının fotoğraflarını hacklenmesi üzerine FBI ve #İstanbulSözleşmesiYaşatır hashtag’i ile New York eyaleti Twitter paylaşması yılın en etkin ve en başarılı hakkında soruşturma açtı. sosyal medya olaylarındandı. 24 Temmuz 2020 Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nde 86 yıl sonra ilk cuma namazı kılındı. 24 Temmuz 2020 21 Temmuz 2020 Diyanet İşleri Başkanı Ali 27 yaşındaki Pınar Gültekin’in yakılarak cesedi ormanlık alanda bir varilin Erbaş, minbere kılıç ile çıktı. içerisinde toprağa gömülü halde bulunması infial yarattı. 2020’NIN HAFIZALARA KAZINAN BAZI GAFLARI: 29 Temmuz 2020 Bir televizyon programında Berat Albayrak’ın Ahmet Hakan’a yükselen dolar kurunun önemli İstanbul Sözleşmesi Yaşatır kampanyasına olmadığını anlatmak için “Dolarla mı maaş alıyorsunuz?” demesi. Tuğba Özay’ın 80 milyonluk yılbaşı ikramiyesini 80 milyon kişiye birer milyon vererek Christina Aguilera, Eva Green, Jessica Biel gibi dağıtmak isteyerek sadece yardımseverlikte değil, dört işlemde de çığır açması. Arda Turan’ın sosyal medyada yayınladığı video ile “19 Mayıs Ulusal Egemenlik ve Çocuk tanınmış kadınlar da desteklerini açıkladı. Bayramı’nı” kutlayarak zamandan tasarruf etmesi.

AĞUSTOS Ayın ilginç manşetlerinden biri de “Kavanoz 2 Ağustos 2020 Kapağı Kavgaları” idi. Ekonomik kriz, pandemi gibi etkenlerle yiyecek depolama ihtiyacı artınca insanlar İzmir’in Foça ilçesinde bir tekne battı, marketlerde birbirine girdi. Benzer durumlar Eylül ayında da yaşandı ki onlar da tarih sahnesinde “2. 4 kişi öldü, 1 kişi ağır yaralandı. Kavanoz Kapağı Kavgaları” olarak yerini aldı. 4 Ağustos 2020 Beyrut’ta limandaki amonyum nitrat yüklü tankerin patlaması sonucu en az 190 kişi öldü ve binlerce kişi yaralandı. Olayın ardından hükümet istifa etti. 4 Ağustos 2020 6 Ağustos 2020 Yeni hasta sayısında ciddi yükselme olduğu açıklandı. Merkez Bankası’nın elindeki bütün araçları piyasalardaki aşırı oynaklığın azaltılması doğrultusunda kullanacağı açıklandı. 7 Ağustos 2020 12 Ağustos 2020 Hindistan Hava Yolları’na ait bir uçak düştü. Vaka artışı devam 8 ağustos 2020 ederse ağır tedbirlere SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ dönülebileceği açıklandı. 25 Temmuz’da yaşanan olayda, Turgay 12 Ağustos 2020 E. evindeki eşyaları tartıştığı akrabalarına Galata Kulesi’nin tarihi atarken balkondan düştü. Olaya ait duvarlarının restorasyon adı görüntüler sosyal medyada viral oldu. altında hilti ile kırıldığı ortaya 2020’DE EN ÇOK KİMLERİ ARADIK? çıktı, çalışma durduruldu. 1. FAHRETTİN KOCA 2. BERAT ALBAYRAK 3. EBRU ŞALLI 4. ELLEN PAGE 15 Ağustos 2020 17 Ağustos 2020 5. ALAADDİN ÇAKICI 6. FATİH TERİM 7. LÜTFİ ELVAN 8. SERCAN YILDIRIM Bursa Valiliği önünde “işim Ankara’da 65 yaş ve üzeri ile 9. HALİL SEZAİ 10. NİHAT HATİPOĞLU elimden alınıyor” diyerek kendini yakmak isterken kronik rahatsızlığı olanlara kurtarılan ve gözaltına tekrar kısıtlama getirildi. alınan çaycı Fikret Güven adli kontrol şartıyla serbest bırakıldı. 21 Ağustos 2020 21 Ağustos 2020 18 Ağustos 2020 Karadeniz’de yapılan sondaj Berat Albayrak: “Bugünkü AK Parti Sözcüsü Çelik: keşif ve potansiyellerle birlikte, “Biden’ın ‘seçim’ diye faaliyetleri sonucunda 320 milyar ülkemizin gündeminden cari kullandığı kelime ‘darbe’ açık konusunun kalktı” dedi. anlamına geliyor” dedi. metreküp doğal gaz keşfedildi. 25 Ağustos 2020 23 Ağustos 2020 İçişleri Bakanlığı yeni yasaklamalarla Giresun’da sel ve heyelan felaketi meydana geldi. ilgili 81 il valiliğine COVID-19 tedbirleri 24 Ağustos 2020 konulu yeni bir genelge gönderdi. ABD polisinin siyahi Jacob Blake’e 7 el ateş ettiği 26 Ağustos 2020 görüntüler sosyal medyada yayıldı ve ABD’de İBB tarafından satın alınan 540 yüzlerce kişi sokağa döküldü. Protestolar 4 gece sürdü. yıllık Fatih Sultan Mehmet portresi, Londra’dan İstanbul’a geldi. 29 Ağustos 2020 İstanbul’da tüm kapalı alan etkinlikleri yasaklandı. 29 Ağustos 2020 Dünya genelinde COVID-19 vaka sayısı 25 milyonu aştı.

EYLÜL 8 Eylül 2020 1 Eylül 2020 Lüleburgaz’da temizlik işçileri çöp poşetleri ile Mersin’in Silifke ilçesinde yaşayan 17 “ayıp be ya” yazarak piknikçilere tepki gösterdi. yaşındaki Zeynep S., kocası E.S. tarafından 8 Eylül 2020 av tüfeğiyle vurularak öldürüldü. Kemal Kılıçdaroğlu “Vaka sayıları da ölü sayıları da 2 Eylül 2020 gerçeği yansıtmıyor ve bunu herkes biliyor” dedi. Fitch, Türk bankalarının kredi notu görünümlerini düşürdü. 12 Eylül 2020 9 Eylül 2020 Ankara’da kum Barış Pehlivan’ın 3 yıl 9 ay, Murat Ağırel’e 4 yıl 8 ay 7 gün hapis cezası verildi. fırtınası yaşandı. 11 Eylül 2020 12 Eylül 2020 Sakarya’da koronavirüs tedbirlerine uymayan 65 kişi, para cezasının yanında Moody’s Türkiye’nin kredi notunu B2 evde karantinadayken en az 10 kitap okuyacak. seviyesine indirdi, bu 11 Eylül 2020 Türk ekonomisinin tarihteki en düşük İstanbul’da açık alanlarda yapılacak etkinliklere yasaklamalar getirildi. derecesi oldu. 17 Eylül 2020 18 Eylül 2020 13 Eylül 2020 Türkiye’nin ilk uçan arabası Türkiye genelinde “Cinci Hoca” olduğu iddia olarak tanıtılan Cezeri, Teknofest edilen şahsın ortaya çıkan Gaziantep’te havalandı. yoğun bakım yatak videolarındaki cin çıkartma yöntemi sosyal medyada “NASIL YARDIM EDERIM?” SORUSU 2020 YILINDA TÜM doluluk oranı yüzde 66, DÜNYADA DAHA ÖNCE HIÇ OLMADIĞI KADAR ARANDI. büyük tepki gördü. EN POPÜLER “NASIL YARDIM EDERIM” SORULARI ISE İzmir’de yüzde 75 oldu. ŞUNLAR OLDU: 20 Eylül 2020 Avustralya’daki yangınlar konusunda nasıl yardım ederim? 18 Eylül 2020 Black Lives Matter’a nasıl yardım ederim? Rasim Öztekin, Koronavirüs döneminde nasıl yardım ederim? ABD’de sosyal medya Dümbüllü’nün kavuğunu Beyrut’a nasıl yardım ederim? Şevket Çoruh’a devretti. uygulaması olan tiktok’u indirmek yasaklandı. 23 Eylül 2020 24 Eylül 2020 Ermeni güçlerinin Dağlık Kocaeli’de 18 yaşındaki genç “Bir araba, bir ev uğruna yıllarımı Karabağ yakınlarında sivil yerleşimlere ateş açması harcamak istemiyorum” notu bırakarak intihar etti. üzerine Azerbaycan ordusu 25 Eylül 2020 karşı saldırı başlattı. Brezilya’da yeni tip Koronavirüs (COVID-19) vakalarının artmasının ardından Rio Karnavalı, 100 yıl sonra ilk kez iptal edildi. 27 Eylül 2020 30 Eylül 2020 Dünya genelinde COVID-19 salgını Türkiye’nin günlük koronavirüs tablosundaki verilerde testleri pozitif çıkan bütün hastaların nedeniyle ölenlerin sayısı 1 milyonu aştı. değil; sadece semptom gösteren hastaların sayısının paylaşıldığını açıklandı. 29 Eylül 2020 Yeni Ekonomi Planı Berat Albayrak tarafından açıklandı.

EKİM 8 Ekim 2020 4 Ekim2020 İzmir’de Bihter Yalçınsoy, boşanma davasına 7 aydır yapılamayan Umre ziyaretleri başladı.. saatler kala kocası tarafından öldürüldü. 5 Ekim 2020 EBA’ya erişmek isteyen ilkokul öğrencisi Çınar Mert çatıdan düşerek hayatını kaybetti. 7 Ekim 2020 Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) 46 yıldır kapalı olan Maraş bölgesinin bir bölümü halkın kullanımına açıldı. SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ 9 Ekim 2020 11 Ekim 2020 Hollanda’da bir hayvanat bahçesinde gay penguenler Merkez Hatay, Belen’de başlayan orman yangınları diğer Bankası SWAP lezbiyen penguenlerin ilçelere sıçradı. 400 hektar orman yandı. yumurtalarını çalarak işlemlerinde yumurtlamaya çalıştılar. kullanılan TL 12 Ekim 2020 faizini %10.25’ten Yüz yüze eğitim kademeli olarak başladı. %11.75’e yükseltti. 18 Ekim 2020 BU DA OLDU!!! 17 Ekim 2020 Denizli’de esnaf, “Neden Papa’nın İnstagram’da Brezilyali bir Karadeniz’de 85 maske takmıyorsun?” modelin iç çamaşırlı fotoğrafını beğenmesi milyar metreküp diye soran Valiye, doğal gaz bulunduğu herkesi şaşırttı. Vatikan Instagram’la açıklandı. “Canıma yetti. Gebermek bağlantıya geçerek beğeninin nasıl istiyorum. Piyasanın gerçekleştiğinin açıklanmasını istedi. haline bak. Salı 15 lirayla 2020 yılında “Nasıl 19 Ekim 2020 kapattık, Çarşamba günü öğretmen olunur” araması 100 lira. 100 liranın hepsi Türkiye’nin en fazla aradığı Sağlık Bakanlığı’nın turkuaz tablosu değişti. konular arasında yer aldı. kar olsa ne olur?” diye 20 Ekim 2020 sitem etti. Reddedildiği erkek tarafından öldürülen Hazal 18 Ekim 2020 Tektaş’ın daha önce Mehmet Ali Atış’tan şikâyetçi Dünya genelinde yeni tip koronavirüs vaka sayısı 40 olduğu ortaya çıktı. milyonu aştı. 18 Ekim 2020 Bekir Coşkun yaşamını yitirdi. 28 Ekim 2020 24 Ekim 2020 Hashtag kullanım verilerinde ikinci sırada depremler yer aldı. Özellikle Sahte içki zehirlenmesinden hayatını Cumhurbaşkanı Erdoğan Macron’un zihinsel İzmir’de gerçekleşen büyük kaybeden kişi sayısı 87 oldu. noktada bir tedaviye ihtiyacı olduğunu açıkladı. deprem döneminde hem ‘deprem’ hem ‘İzmir’ hashtag’leriyle son 28 Ekim 2020 26 Ekim 2020 durumlar hakkında bilgi alındı ve Testi pozitif çıkan her 10 kişiden Cumhurbaşkanı Fransız markalarını satın dayanışma ağı örüldü. 4’ünün İstanbul’da olduğu bildirildi. almayın çağrısı yaptı. 30 Ekim 2020 30 Ekim 2020 1 USD 8.34 TL oldu. Ege Denizi depremi; Kuşadası Körfezi merkezli olarak, Seferihisar açıklarında Richter ölçeğine göre 6,9 30 Ekim 2020 büyüklüğünde deprem ve etkisiyle tsunami gerçekleşti. İzmir’in birçok ilçesinde binalarda hasar oluştu. 117 kişi Eski Başbakan Mesut Yılmaz, 73 yaşında hayatını kaybetti hayatını kaybetti,1035 kişi yaralandı.



KASIM 2 Kasım 2020 7 Kasım 2020 Yüz yüze eğitim kademeli olarak başladı. Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal görevden alındı yerine Naci 3 Kasım 2020 Ağbal atandı. İzmir’de meydana gelen depremden 91 saat sonra Rıza Bey Apartmanı’nın enkazından 4 yaşında Ayda 7 Kasım 2020 Gezgin isimli bir kız çocuğu daha çıkarıldı. ABD başkanlık seçimini Biden’ın kazandığı açıklandı. Trump’ın 4 Kasım 2020 kampanya ekibi: “Bu seçim henüz bitmedi” açıklamasını yaptı. Somalı madencilerin Ankara yürüyüşüne polis tarafından müdahale edildi. SAHİ NE YAŞADIK BİZ ŞİMDİ 8 Kasım 2020 8 Kasım 2020 5 Kasım 2020 Hazine ve Maliye AFAD, İzmir depreminde can Bakanı Berat Albayrak kaybının 115’e yükseldiğini, Donald Trump “Oy sayımını durdurun!” tweet’i attı. instagram’dan attığı bir ileti 23 kişinin tedavisinin ile görevinden affını istedi. sürdüğünü duyurdu. 6 Kasım 2020 Albayrak’ın istifa haberinin ardından Türk Lirası, Asya 1 USD 8.55 TL oldu, 1 EURO 10.14 TL oldu. borsalarında yüzde 1’den 9 Kasım 2020 fazla değer kazandı. Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine Lütfi Elvan atandı. BU DA OLDU!!! 11 Kasım 2020 YILIN AÇIKLAMASI Süt banyosu görüntülerinin ardından Maradona’nın cansız bedeniyle fotoğraf 12 aylık cari açık 27 milyar 539 milyon dolar oldu. tutuklanan işçi: “Kesinlikle süt ile çektiren cenaze görevlisi selfie 11 Kasım 2020 banyo yapmadım. Dezenfektan teknesinde süt lekesi kalmış, sıcak çılgınlığının belki de zirve noktasıydı. Meral Akşener ‘’Tarım Bakanı’nın Tiktok’tan istifa su ile banyo yaptım. İç çamaşırlarım etmesini bekliyoruz’’ açıklaması yaptı. üstümdeydi” dedi. 13 Kasım 2020 17 Kasım 2020 1 USD 7,58 TL ve 1 EURO 8,97 TL oldu. TBMM’de Azerbaycan’a asker gönderilmesi için yapılan tezkere kabul edildi. 13 Kasım 2020 19 Kasım 2020 İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Merkez Bankası, faiz oranını 475 baz puanlık artışla yüzde 10,25’ten yüzde İmamoğlu İstanbul’da bulaşıcı hastalıktan 15’e yükseltti. ölenlerin sayısının 164 olduğunu açıkladı. 13 Kasım 2020 Sağlık Bakanlığı Türkiye’de koronavirüsten ölen sayısının 92 olduğunu açıkladı. Kritik işlerde çalışanlar bu yıl bizi hayata 28 Kasım 2020 25 Kasım 2020 bağladı. Tüm dünyada “nasıl teşekkür ederim?” için yapılan aramaların sayısı, Paris’te halk ayaklandı. Afrika Diego Armando Maradona öldü. bugüne kadarki en yüksek seviyesine kökenli müzik yapımcısı ulaştı. Öğretmenler, otobüs şoförleri, Kendisinden ayrılmak isteyen sevgilisi Rabia hemşireler ve doktorlar listelerimizin Michel Zecler’e yönelik polis Kaçmaz’ın boğazını falçatayla kesip, cinsel tarafından uygulanan şiddet istismarda bulunduğu, üzerinden otomobille zirvesinde yer aldı. görüntülerinin basına sızması geçerek ağır yaraladığı iddiasıyla yargılanan Emre Çiçek, mahkemede “Pişmanım ancak olay nedeniyle binlerce insan gösteri düzenledi. Polisle abartılıyor” dedi. göstericiler arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.

ARALIK 1 Aralık 2020 Türkiye genelinde kısıtlamalar artırıldı. 3 Aralık 2020 İtalya’da 1 günde 993 kişinin hayatını kaybetmesiyle 9 Aralık 2020 salgınının başından beri günlük en yüksek ölü sayısına ulaşıldı. Başakşehir’in teknik ekibinden Pierre 4 Aralık 2020 Webo’ya karşı ırkçı sözler sarf edildi. Volkswagen, Türkiye’de siyasi nedenler yüzünden fabrika “Noracism” dünyada trend topic oldu. açmaktan vazgeçtiğini belirtti. 9 Aralık 2020 4 Aralık 2020 Pozitif vaka sayımız 1,5 milyonu aştı. Blok ihracat treni İstanbul’dan Çin’e uğurlandı. 11 Aralık 2020 FDA, Pfizer ve BioNTech’in geliştirdiği COVID-19 aşısını onayladı. 14 Aralık 2020 12 Aralık 2020 İzmir’de sel BM başkanı Antonio Guterres, İklim Zirvesi’nde ülkeleri “iklim acil durumu” meydana geldi. ilan etmeye çağırdı. 14 Aralık 2020 13 Aralık 2020 ABD’den Türkiye’ye Türkiye’den kaçak yollarla İsrail’e götürülerek satılan 1700 yıllık, bereketin sembolü, CAATSA yaptırımları koruyucusu olduğuna inanılan ana tanrıça Kibele heykeli Amerika’dan Türkiye’ye getirildi. 17 Aralık 2020 15 Aralık 2020 15 Aralık 2020 Hemşirelere 500 kere “ben salağım” yazdıran Başhekim Joe Biden resmi olarak ABD FDA, Moderna’nın Ayşegül Alkan görevden alındı. Başkanı seçildi. COVID-19 aşısını onayladı. 17 Aralık 2020 16 Aralık 2020 Sakarya Üniversitesi “üniversiteler fuhuş yuvası” diyen Financial Times, Prof. Dr. Ebubekir Sofuoğlu ile ilgili işlem başlattı. BioNTech’in kurucuları Prof. Dr. Özlem Türeci ve Uğur Şahin’i “Yılın Kişisi” ilan etti. 19 Aralık 2020 20 Aralık 2020 24 Aralık 2020 Gaziantep’te bir hastanenin Dünya Sağlık Örgütü: Merkez Bankası, 200 baz koronavirüs yoğun bakım “COVID-19’un yeni puanlık artışla politik faizi yüzde servisindeki oksijen tüpünün mutasyonunun İngiltere, patlaması sonucu 12 kişi Danimarka, Hollanda 15’ten yüzde 17’ye yükseltti. hayatını kaybetti. ve Avustralya’da görüldüğünü açıkladı. 25 Aralık 2020 Dünya genelinde COVID-19 vaka sayısı 80 milyonu geçti. 28 Aralık 2020 30 Aralık 2020 Asgari ücret, 2 bin 825 TL oldu. 3 milyon doz Sinovac COVID-19 aşısı Türkiye’ye ulaştı. 29 Aralık 2020 30 Aralık 2020 Biri yakılarak olmak üzere Dünya genelinde COVID-19’dan ölenlerin sayısı 1 toplam üç kadın öldürüldü! Kadın milyon 800 bini geçti. Cinayetlerini Durduracağız 31 Aralık 2020 Platformu 2020 yılında 300 COVID-19’un mutasyona uğrayan varyantı kadın öldürüldüğünü, 171 Türkiye’de de tespit edildi. kadının ölümünün de “şüpheli” olarak kayıtlara geçtiğini açıkladı Sezon finali

22 ALMANAK 2020 ZİNCİRLEME MUAMMA VE FARKINDALIK Geçmişte, yaşanan bir yılın bitiminde nasıl geçtiği sorulunca herkes yaşadığına uygun sıfatlarla tanımlardı giden yılı. Kimi mutlu, kimi kazançlı, kimi verimli, kimi huzurlu der ama herkes kendince, kendi yaşamına özgü farklı bir cevap verirdi. Ta ki 2020’ye kadar… 2020 yılı içinse tüm sıfatlar zor, bilinmeyen, yaşanmamış, benzeri deneyimlenmemiş kelimelerinin çemberinde kaldı. Benzersiz ve bu denli zorlu bir süreci yaşamak hayatın hemen lanmış halimizden ve bireyselliğimizden çıkarması en iyi hatta her alanında bir öğrenmeyi ve farkındalığı da beraberinde getir- belki tek iyi yanı olabilir. Ne de olsa virüs kendimizi korumak di. Bu zaman diliminde, gençken büyüklerimiz söylediğinde bu- için birbirimizi korumamız gerekliliği konusunda mesaj veri- run kıvırdığımız “Her işin başı sağlık” lafının pek de öyle küçüm- yordu. İzolasyon sürecinde yalnız olmadığımızı bilmek, birile- senir bir laf olmadığını öğrendik en başta. Hatta sağlıklı olmanın rinin yanında olmayı istemek, dayanışmanın önemini tekrar kişisel bir şey olmadığını, ekonomileri, eğitimi kısaca bütün bir kavramak ve bu konuda bir şeyler yapmaya çalışmak 2020 sistemi etkileyebilecek güçte olduğunu gördük ve şaşırdık. Olan yılında temel eğilimler arasında yer aldı. biten çok hızlı gerçekleşiyordu, bu hıza aynı hızla refleks göste- remezsek ayakta ve hayatta kalamayacağımızı öğrendik. TÜRKIYE’DE DAYANIŞMA YENI DENEYIMLER, YENI KELIMELER Türkiye’de de ulusal çaplı büyük kampanyalardan kişisel des- teklere kadar farklı alanlar ve başlıklarda pek çok yardım çalış- Önceden anlamını bilmediğimiz pek çok kelime 2020’de gün- ması yürütüldü. 30 Mart 2020 akşamı Cumhurbaşkanı Recep delik dilimizin bir parçası haline geldi. Yüzeyindeki çıkıntılar Tayyip Erdoğan kendisinin de 7 maaşını bağışlayacağını duyu- nedeniyle Latince anlamı “taçlı virüs” olan koronavirüs, pan- rarak “Biz Bize Yeteriz Türkiyem” kampanyasını başlattı. Kam- demi, COVID-19, entübe, ekstübe, ventilatör, filyasyon, PCR, panyaya çok sayıda kurum, şirket, kişi ve STK destek verdi. sosyal izolasyon, karantina, mRNA, bulaş, antijen, antikor, Yerel yönetimler de pandemi sürecinde çeşitli destek faaliye- asemptomatik, mutasyon, pnömani kelimelerinden sadece tini hayata geçirdiler. Askıda fatura, veresiye defteri kapatma, birkaç tanesi arka arkaya iki cümlede kullanılsa muhtemelen askıda destek, yardım paketleri, sağlık çalışanlarına ve yardı- sadece boş boş bakmakla yetinirdik geçmişte; 2020’de sağ- ma muhtaç vatandaşlara ücretsiz yemek, kalacak yer, pande- lık literatürümüzü istemeden geliştirdik. Kelimelerin günlük hayattaki kullanım ihtiyacı o denli arttı ki mi nedeniyle işini kaybedenlere maddi destek gibi Sağlık Bakanlığı 80 kelimelik bir Koronavirüs pek çok yardım ve dayanışma çalışması yapıldı. sözlüğü dahi hazırladı. KIZILAY Korona Dayanışma Projesi çalışma- ları kapsamında yardım faaliyetlerinde DAYANIŞMA ÖNE ÇIKTI bulundu, çok sayıda aileye gıda ve hijyen kolisi yardımı yapıldı. 2020’nin beraberinde getirdiği büyük Uzaktan eğitimde bilgisayara ihtiyacı sürpriz paketi her ne kadar olumsuz- olan çocuklar için de farklı kurum ve ki- luklarla dolu olsa da bizi kendimize odak- şiler bağış kampanyası organize ettiler.



24 ALMANAK 2020 PRIVATE LABEL ÜRÜNLER 2020’DE HTÜ PAZARINDA AĞIRLIĞINI KORUDU Private Label ürünlerin ana kategorilere göre büyüme performansına bakıldığında, en yüksek ciro büyümesi %25’le Gıda’dan gelirken, bunu %22’yle Ev Temizlik&Diğer ve %11’le Kişisel Bakım ürün grupları takip etti. Gıda kategorilerinin alt detayına bakıldığında, Private Label ürünlerin en yüksek ciro performansını %33 büyümeyle Yağlar kategorisinde kaydettiği ve bu kategorideki payını %27,7’den %28,3’e çıkardığı görüldü. Bunu sırasıyla Süt Ürünleri (%27) ve Atıştırmalıklar (%25) takip etti. Öte yandan Private Label ürünlerin en yüksek ciro payına sahip olduğu ana kategori, %44,3’le Süt Ürünleri oldu.

PLAT 25 Nielsen verilerine göre, sigara ve alkol hariç toplam Hızlı Tüketim Ürünleri (HTÜ) pazarında Private Label ürünler, 2020 yılında %23 oranında ciro büyümesi kaydetti. Private Label ürünler, bu büyüme performansıyla %21,5 ciro payına sahip oldu ve 2019’daki pay seviyelerini korudular. Ev Temizlik & Diğer grubuna bakıldığında, en yüksek büyümenin %48’le Poşetler kategorisinden gelirken, bunu %43’le Kimyasal Olmayan Ev Temizleyicileri ve %23’le Çamaşır Suyu kategorisi takip etti. Kişisel Bakım grubuna bakıldığında, en yüksek ciro büyümesi %52’yle Vücut Bakım grubundan gelirken, Private Label ürün payı bu grupta %8,8’den %10,5’e yükseldi. Vücut Bakım ürünlerini %20 ’yle Saç Bakım takip etti. Private Label ürünlerin 2020’de en yüksek paya sahip olduğu Kişisel Bakım ana grubu, %37,2’yle Kağıt Ürünleri oldu.

26 ALMANAK 2020 ÜRETİCİ VE PERAKENDECİ PANDEMİ SINAVINI BAŞARIYLA GEÇTİ 2020’de salgınla mücadeleyi milli bir mesele olarak gördüklerini belirten PLAT Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve Nazar Kimya Yönetim Kurulu Başkanı Hakan Hatiboğlu, kâr gözetmek yerine milletin ihtiyaçlarına odaklandıklarını söylüyor. Hatiboğlu, ‘Başta Avrupa’nın gelişmiş ülkeleri ve ABD olmak üzere tüm dünyada marketlerin rafları boş kalmışken Türkiye raf doluluk oranında Çin’den sonra ikinci sıradaydı. Bu da üretici ve perakendecinin pandemi sınavını başarı ile geçtiğinin büyük bir göstergesidir’ diyor. Temizlik ürünleri üreten firmalar için 2020 yılı nasıl geçti? COVID-19 pandemisi tüketicilerin temizlik malzemelerine 2020 çok zor ve yoğun bir yıldı. Çamaşır suyu pek çok vi- olan talebini nasıl etkiledi? rüsün olduğu gibi COVID-19’un da en önemli dezenfektan- Milletimiz temizliği ve hijyeni her zaman ön planda tutmuş- larından biri. tur. Evlerimizin, iş yerlerimizin temizliği bizler için hep önem- Ülkenin önde gelen çamaşır suyu üreticilerinden biri olarak lidir ancak pandemi temizlik ve hijyen ürünlerine olan ilgiyi durmaksızın çalıştığımız çok yoğun günler yaşadık. Salgınla birkaç kat daha arttırdı. Çamaşır suyu başta olmak üzere mücadeledeki konumumuz vatandaşlarımız ve ülkemiz için dezenfektan özelliği ön plana çıkan tüm temizlik ve kişisel oldukça kritikti. Biz bunu milli bir mesele olarak gördük ve bakım ürünleri çok yüksek talep gördü. bu nedenle ürünlerimizi yüzde 50’ye yakın bir fiyat farkıyla ihraç edebilecekken üretimimizin tamamını yurtiçinde satı- Bu süreçte tüketicilerin özel markalı temizlik ürünlerine ta- şa sunduk. lebi hangi yönde değişti? “Talep patlaması oldu” dersek durumu özetlemiş oluruz. A Koronavirüs salgını nedeniyle hammadde tedarik ve üre- markalı ürüne kıyasla benzer kalitede olduğu halde yüzde tim süreçleriniz nasıl etkilendi? Talebin en çok arttığı ürün 50’ye yakın fiyat avantajı sağlayan market markalı ürünlerin grupları hangileri oldu? gördüğü talep son yıllarda sürekli artış gösteriyordu. Market Bitmiş üründe yaşanan talep patlaması hammadde teda- markalı ürün satan perakende zincirleri pandemi döneminde rik süreçlerinde de dünyada olduğu gibi ülkemizde de zor fiyat politikalarında bir değişiklik yapmadılar ve raflarını hep günleri beraberinde getirdi. Normal üretimimizin on katına dolu tuttular. Bununla birlikte, bu zincirlerin insanların evleri- yakın oranda taleple karşılaştık. Yetişmeye zorlandığımız ne en yakın noktalarda olmaları da market markalı ürünlerin günler oldu ancak çalışanlarımız ve tedarikçilerimizin gös- beklenenin oldukça üstünde bir büyüme göstermesinde etkili terdiği olağanüstü gayretle milletimizin taleplerine nere- bir faktör oldu. Tüketici kaliteli ve güvenilir ürüne çok daha deyse eksiksiz karşılık verdik. uygun fiyatla aradığı anda ulaşabilmenin konforunu yaşadı. HAKAN 1979 yılında İstanbul’da doğan Hakan Hatiboğlu, orta ve lise öğrenimini Gökdil Koleji’nde tamamladık- HATIBOĞLU tan sonra Maltepe Üniversitesi’nde Lisans Eğitimi aldı. Kariyerine 2004 yılında aile şirketi olan Nazar Kimya’da başladı. 2010 yılında şirketin Genel Müdürü olan Hatiboğlu, 2018 yılından bu yana Yönetim KİMDİR? Kurulu Başkanlığı görevini sürdürüyor. PLAT Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı, İSO Meclis Üyesi, Türkiye Kozmetik ve Temizlik Ürün- leri Sektör Meclis Üyesi, İstanbul Anadolu Yakası Organize Bölgesi Yönetim Kurulu Üyesi, BJK Kongre Üyesi olan Hakan Hatiboğlu, birçok sivil toplum örgütünde gönüllülük esaslı görevler alıyor.

PLAT 27 Pandemide merdiven altı, kalitesiz, sağlığı tehdit eden ürünler tüketiciyle buluştu mu? Hizmet verdiğimiz perakende zincirleri, üretim ve kalite sü- reçlerini sıkı takip ettikleri ve denetimlerini düzenli olarak yaptıkları için sektörel bir risk veya tüketici sağlığını tehdit edecek bir durum yaşanmadı. Marka değerlerini koruma bilinciyle hareket eden markalar da bu konuda çok dikkatli. Bununla birlikte, pandemide ne yazık ki merdiven altı üre- tilen ürünler de çeşitli satış kanalları aracılığıyla tüketici ile buluştu ve bu nedenle üzücü haberlere şahit olduk. Burada tüketicinin duruşu önem taşıyor. Tüketici daima kalitesine güvendiği ürünü tercih etmeli. Market zincirleri ile ilişkileriniz bu süreçten etkilendi mi? Bu dönemde kâr gözetmek yerine milletimizin ihtiyaçlarına odaklandık. Hepimiz aynı gemide olduğumuzun, verdiğimiz hizmetin toplumsal bir sorumluluk olduğunun bilincindeydik ve işlerimizi özveriyle yaptık. Euromonitor’ün tüm dünyada yaptığı araştırma sonucu da bunun ispatı oldu. Başta Avru- pa’nın gelişmiş ülkeleri ve ABD olmak üzere tüm dünyada marketlerin rafları boş kalmışken Türkiye raf doluluk ora- nında Çin’den sonra ikinci sıradaydı. Bu da üretici ve pera- kendecinin pandemi sınavını başarı ile geçtiğinin büyük bir göstergesidir. Kurdaki dalgalanma ve faizlerdeki artış firmanızı ve sektö- rünüzü nasıl etkiledi? Tüm hammaddelerimizi ve ambalajlarımızı döviz cinsinden aldığımız için kurun yukarı doğru hareketlenmesi doğal ola- rak maliyetlerimizde ciddi artışa neden oluyor. Bu dönem- de perakende zincirleri de fiyat artışına gitmedikleri için kâr marjlarımız oldukça düştü. Normal şartlarda da yüksek kâr marjlarıyla çalışmadığımızdan bu dönem bizi kârlılık anlamın- da yıprattı. Sektörünüz açısından sürecin barındırdığı fırsat ve tehdit- Sektörünüz açısından 2021’den beklentileriniz nelerdir? ler neler oldu? Pandemi, kurdaki dalgalanmalar, hammadde krizleri derken Mevcutta ürettiğimiz ve pazara sunmayı düşündüğümüz 2020 yılı hepimiz için çok zor bir yıl oldu. Buna karşın tüm ürünlerin yüksek talep görüyor olması ve ihracattaki yoğun dünyaya Türk sanayicilerin zorluklarla baş etme konusunda talep bizim için fırsat oldu. Hazır olduğumuz için ülke olarak ne kadar çevik olduğunu gösterdik. 2021’den en önemli bek- bu fırsatların tamamından faydalandık. Tehditlerimiz ise lentimiz “sakin” bir yıl olması. Yeni ekonomi yönetimi doğru pandeminin bulaş riski ve yaşanan talep patlamasından do- işler yapıyor. Kurlardaki dalgalanmalar minimum seviyeye ğan hammaddeye ulaşma sorunuydu. inerse yurtiçi ve yurtdışında satışlarımızı arttırıp büyüme- mizi sürdürebiliriz.

28 ALMANAK 2020 BEKLENTİLER ZAMAN ZAMAN ORTAK NOKTADA BULUŞAMADI 2020’de ağırlıklı olarak artış yönünde dalgalanan kur, üretici ile müşteri ilişkisini de etkiledi. Üretici yaşadığı maliyet artışını fiyatlara yansıtmak isterken perakende zincirlerinin beklentisi ise üreticinin kendi marjından feragat etmesi yönünde oldu. PLAT Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve APS Genel Müdür Yardımcısı Kamil Topak, uzun yıllardır süren tedarikçi-müşteri ilişkilerinin bu nedenle kopma noktasına kadar geldiğini belirtiyor. Fason ambalajlama, fason üretim ve Private Label üretim sektör tüketimini önceden de karşılamıyor ve lisanslı dağıtım olarak birçok kategoride üretim yapıyorsunuz. 2020’de şirketleri yıllardır ithalat yoluyla aradaki açığı kapatıyorlardı. hangi sektör ve ürün gruplarında talep artışı oldu? Bu şirketlerin normalde iki ayda tükeneceğini planlayarak elle- Evsel temizlik ürünlerinin tümü ile kozmetiklerin dezenfek- rinde tuttukları etil alkol stokları iki haftada tükeniverdi. tan, ıslak mendil ve antibakteriyel sıvı sabunlar kısmında ta- Antibakteriyel jel üretiminde etil alkolden sonra gelen ikinci lep artışı oldu. Bu talep özellikle Mart-Haziran döneminde zir- önemli kimyasal hammadde olan jelleştiricide de arz nok- veye ulaştı. Ancak ruj, oje, fondöten, allık gibi renkli kozmetik sanlığı yaşandı. Kozmetik kalitesinde jelleştiri piyasada bu- olarak adlandırılan katı formdaki makyaj ürünleri grubunda lunamayınca, bazı antibakteriyel jel üreticileri kozmetik ka- büyük düşüş yaşandı. Kapalı kalan hotel, okul, restoran, kafe litesinde olmayan jelleştiriciler kullandı. Bu ürünleri kullanan gibi kanallar nedeniyle büyük düşüş yaşanan bir diğer grup tüketiciler, ellerinde yapış yapış hissiyat bıraktığı için anti- da kurumsal ve endüstriyel temizlik ve bakım ürünleri oldu. bakteriyel jel tüketmekten soğudu. Tüketiciler maalesef bu sorunun jel formundaki dezenfektanlara has karakteristik bir Hijyen kaygısıyla ambalajlı ürünlere artan ilginin salgın durum olduğunu düşündü. sonrasında da sürmesini bekliyor musunuz? Tamamen iç piyasada üretilebilmesine rağmen kalıp kapasi- Salgın bittiğinde salgın sırasında erişilen tüketim seviyesinin telerinin yetmemesi sebebiyle antibakteriyel jel şişesi ve ka- altına inilecektir. Ancak edinilen temizlik alışkanlıkları kalıcı pağının tedariğinde de arz noksanlığı sorunları yaşandı. Nor- davranış değişikliklerine sebep olacağından salgın sonrasın- mal şartlarda tüketim miktarı sınırlı olan dezenfektanların da düzeyin, önceki seviyenin yüzde 20 üzerine oturacağını salgın ile birlikte birkaç katına çıkan talebinin karşılanama- düşünüyorum. ması durumu sadece bizim ülkemizde değil başka ülkelerde de benzer sorunları doğurdu. 2020 başlangıcında ve sonunda üretim ve ciroda PL üreti- min payı ne kadardı? Hammadde fiyatları ve tedarik süreçlerinde ne tür sıkıntılar PL üretimimizin ciro içerisindeki payı üçte bir iken, 2020 yı- yaşadınız? lında bu oran üçte ikiye yükseldi. Ciromuzun üçte ikisini ise Etil alkol arzında yaşanan yetersizlik süreci birkaç ay sürdü ihracat satışları oluşturuyor. ve bu dönemde fiyatı önce iki, sonra üç katına kadar çıktı. Etil alkol arzı artık talebi karşılayabilmesine rağmen salgın öncesi 2020 yılında ne gibi sorunlar yaşadınız? Bu sorunları çöz- dönemin yine de yüzde 40 üzerinde bir fiyat düzeyine otur- mek için neler yaptınız? muş durumda. Tüm evsel temizlik ürünleri; dezenfektan, ıslak mendil ve an- tibakteriyel sıvı sabunların üretiminde gerekli bazı temel mal- Kurdaki dalgalanma ve faizlerdeki artış firmanızı ve sektö- zemelerin arzı, ani yükselen talep karşısında yetersiz kaldı. Ör- rünüzü nasıl etkiledi? neğin; dezenfektan aktif maddesi olan etil alkolün yerli üretimi Sektörde kullanılan bileşenlerin hemen hepsinin maliyeti

PLAT 29 dövize bağımlı… Örneğin; iç piyasada üretilmesine ve satış birim fiyatı TL bazlı olmasına rağmen kâğıt hammaddesi se- lüloz ithal ediliyor. Bu nedenle ülkemizde üretilen kolilerin fi- yatları da kurlara bağımlı hareket ediyor. Yıl genelinde kurlar ağırlıklı olarak artış yönünde dalgalandı. Böyle durumlarda, üreticiler iç piyasaya satılan ve fiyatı TL bazında olan ürünler için fiyat artışı talebinde bulunduklarında, müşteriden dönüş alıncaya dek ürünün tüm maliyet-kazanç yapısı alt üst ola- biliyor. Bu durum, sık sık fiyat artışı talebinde bulunmak zo- runda kalan üreticiler ile müşterilerini karşı karşıya getiriyor. Yine kur artışına benzer şekilde, faiz oranlarındaki artış da va- deli satılan ürünlerin finans maliyetlerinde benzer derecede artışa sebep oluyor. Bu süreçte perakende zincirleri ile olan ilişkileriniz nasıl et- kilendi? Üreticilerin beklentisi, maruz kaldıkları malzeme maliyeti artı- şını aynı oranda ve aynı zamanlama içerisinde fiyatlarına yan- sıtabilmek iken, perakende zincirlerinin beklentisi ise üretici- nin kendi marjından feragat etmek suretiyle gerekenden daha düşük oranlarda ürün fiyatını artırmasıdır. Zaman zaman or- tak noktada buluşamayan bu beklentiler, uzun yıllardır süren tedarikçi-müşteri ilişkilerinin kopmasına neden olabiliyor. Türk üreticileri 2021 yılında ne bekliyor? Salgın ile mücadelenin üç ana unsurundan biri olan temizlik, bu sektörde tüketimi artırarak bir tür “Her şerde bir hayır vardır” etkisi doğurdu. Rekabetçi, hızlı ve esnek çalışma özellikleriyle dikkat çeken Türk üreticiler, salgın vesileyle bugüne dek Çin’den ithalat yo- luyla Private Label temizlik ürünlerini tedarik eden ABD paza- rının yanı sıra Singapur, Avustralya gibi uzak coğrafyalarda da kendilerine pazar bulabildiler. Üreticiler, beklenen ürün kalite- sini sürdürülebilir şekilde sağlar ve iyi hizmet verebilirlerse, dünya pazarlarından önemli ve kalıcı paylar kaparak salgını fırsata çevirebilirler. KAMIL TOPAK 1968 İstanbul doğumlu olan Kamil Topak, 1990 yılında İTÜ İşletme Mühendisliği’nden mezun oldu. 1991 KİMDİR? yılında New York City-ABD’de İngilizce dil öğrenimi gördü. 1992 yılında Pazarlama Temsilcisi olarak ka- tıldığı APS’de 1993 yılında Pazarlama Müdürü oldu. 28 yıldır çalıştığı APS’de halen Pazarlama, Satın Alma, Planlama, Lojistik, Tasarım ve Bilgi Teknolojileri bölümlerinden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görevini sürdürüyor. PLAT Derneği Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı, PLMA’da IEC Üyesi, TOBB Türkiye Kozmetik ve Temizlik Ürünleri Sektör Meclisi Üyesi, İSO Temizlik Ürünleri, Kozmetik ve Esans Sanayi Meslek Komitesi Başkanı’dır.

30 ALMANAK 2020 MARKETLER ÜRETİCİ İLE İLİŞKİSİNİ UZUN SOLUKLU DÜŞÜNMELİ Zincir marketlerle yaşanan finansal sorunlar bütün üreticilerin en çok kafa yorduğu konulardan biri. PLAT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Tibet A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Faruk Yıldız, canı istediğinde dilediği kadar ödeme yapan bir ticari anlayışın sürdürülebilir olmadığını, bu durumun uzun vadeli sonuçlarının üreticilerden çok marketlere zarar vereceğini söylüyor. Yıldız, “Kalıcı çözüm ancak yıllardır konuşulan ama bir türlü yürürlüğe girmeyen yasal düzenlemelerle mümkün olabilecek” diyor. Koronavirüs salgını üretiminizi nasıl etkiledi? Talep değişi- yen siparişleri sevk edemedik. Sonrasında sınırlamalar bizde minin daha fazla yaşandığı ürün gruplarınız hangileri oldu? azalsa da diğer ülke gümrüklerinde kısmi engellerle karşılaş- Koronavirüsün ilk dalgasında bazı malzeme tedariklerinde tık. İhracatta karşılaşılan sorunlar bireysel veya kurumsal zaman zaman aksamalar oldu. Üretim süreçlerine yansıyan düzeyde çabalarla kolay aşılamayacağı için ilgili kamu ku- bu dönemi, tedarik ve üretim tarafında hızlı aksiyonlar ala- rumları ve ihracatçı birlikleri nezdinde girişimlerimiz oldu. Şu rak aştık. İkinci dalgada ise tedarik kaynaklı fazla sorun ya- an için ihracat ve gümrükleme işlemleri ilk döneme kıyasla şamadık. Ancak çalışanlarımızın sağlığı için teması azaltmak çok rahat. amacıyla üretimde vardiya sayısını çoğalttık. Tedarik ve üre- tim süreçlerinin tümünü revize ederek yeniden planladık. Tibet A.Ş. olarak çok geniş bir yelpazede üretim yapıyoruz. Gıda grubunda, toz tatlılar kategorisinde Kenton, bebek maması grubunda Arı Mama; temizlik ve kişisel bakım ürün gruplarında el hijyeni kategorisinde Saloon, ev hijyeni kate- gorisinde Camsil ve Ernet; yardımcı ev gereçleri grubunda Piknik markalı ürünlerimizle çok yönlü üretim yapıyoruz. Pandemi döneminde tüm ürünlerimize yönelik talep artışı yaşandı. Ama oransal olarak en çok artış hijyen ve toz gıda ürün gruplarında oldu. 2020 yılında ihracatta ne tür sorunlar yaşadınız ve bunları aşmak için neler yaptınız? Pandeminin ilk döneminde, ülkelerin sınırları kapatması ne- deniyle ihracatta bir tıkanma yaşandı. Bu dönemde bekle-

PLAT 31 2021’de iç pazar ve ihracatta beklentileriniz nelerdir? ğunu ve ihracatının da artacağını düşünüyoruz. Özellikle bu 2021 yılında gerek iç pazar gerekse ihracatta ürünlerimize dönemde dünyanın dört bir yanından artarak gelen talep- yönelik talep artışının devam edeceğini öngörüyoruz. Pan- lerden bunu görebiliyoruz. PL’de iki farklı kanalda büyüme demi sürecinin doğrudan etkileri bir yıl, dolaylı etkileri ise ve gelişim potansiyeli var. Biri Batı’nın organize perakende sonraki birkaç yıl daha taleplere yansıyacaktır. zincirleri, diğeri bir bölgede kendi markasını yaratmış ama Ayrıca Çin kaynaklı bu pandemi, Çin’e karşı güven kaybı ya- üretimle uğraşmak istemeyip fason üretim yaptırmak iste- ratacaktır. Büyük resimdeki olası tedarik zinciri kırılmaları ve yenler. eksen kaymalarının olası sonuçlarına ve hayatımızda yara- Ancak burada hassas bir kırılma noktası var; o da çoğu için tacağı olası yansımalara kafa yoruyoruz. Bir yanda güncel üretim kapasitesi ve ölçeğinin önemli olmaması. Kişilere ba- konularla uğraşırken, diğer yanda geleceğin fırsatlarını dü- ğımlı olmayan sürdürülebilir bir sistem alt yapısı var mı diye şünüyoruz. Stratejik düşünmekte ve sadece güne değil gele- bakıyorlar. Sadece fiyatı değil sürdürülebilirliği sorguluyor- ceğe odaklanmakta fayda görüyoruz. Bu olasılık analizleri ve lar. Yani sadece üretiyor olmak yetmiyor. öngörülere paralel olarak da hazırlıklar yapıyoruz. Tedarikçi olarak zincir marketlerle yaşadığınız sorunlar var Kurdaki dalgalanma ve faizlerdeki artış firmanızı ve sektö- mı? Varsa çözüm önerileriniz nelerdir? rünüzü nasıl etkiledi? Zincir marketlerle ilişkilerde bireysel ve yönetsel açıdan sı- Kurdaki dalgalanmalar ve paralelindeki faiz artışları hemen kıntı yok ama finansal yani ödemeler açısından sıkıntı çok. her sektördeki üretici gibi bizim de hayatımıza yansıdı. Çün- Özellikle ulusal zincir marketlerde… Sadece kendi kazancını kü biz birçok kategoride üretim yapan bir firmayız ve yüzde düşünen, dahası canı istediği zaman istediği kadar ödeme 20-30’lar seviyesinde de olsa dövize dayalı ithalat yapmak yapan bir ticari anlayış olmamalı çünkü bu sürdürülebi- zorundayız. Bu da doğrudan maliyet artışı demektir. Teda- lir değil. Bu konuyu herkes ciddiyetle düşünmeli, özellikle rikçilerimizin ithalata dayalı malzeme maliyetlerinin artması ödemeye dair konularda daha duyarlı ve anlayışlı olmalı. Bu da bize yansıyor. Bu konjonktüre paralel diğer işletme ve konu bütün üreticiler gibi bizim de çok kafa yorduğumuz, işletme işçilik giderlerinin artışı da dolaylı maliyet olarak dü- ‘ne kaybederiz’ diye sürekli sorguladığımız en büyük dert- şünülebilir. lerimizden… İşletme finansmanı için kullanılan kredi faizleri yani finans- Hukuki bağlamda hâkim konumu kötüye kullanma, ticari man giderleri de eklenince boyut büyüyor hatta birçok KOBİ bağlamda ise tedarikçi algıları ve ilişkilerini iyi yönetememe- için varlık ve yokluk meselesi haline gelebiliyor. Hal böyle iken nin uzun vadeli sonuçlarının olacağı, bunun bizden çok kendi- bu finansal değişimler ve gelişmelerin hem işletmelerin ha- lerine zarar vereceği aşikâr. Daha uzun soluklu düşünmeleri, yatına hem de ürün maliyetleri ve fiyatlarına yansımaması karşılıklılık ilkesi ve esasına dayanmaları herkesin menfaatine mümkün değil. olacaktır. Bu düşünce ve duyarlılıkta davranmalarını bekliyo- ruz. Bu sorunun bireysel, kurumsal veya dernekler düzeyin- Private Label ürünlerin ihracat potansiyelini nasıl değerlen- deki çabalarla değil; yıllardır konuşulan ama bir türlü yürürlü- diriyorsunuz? ğe girmeyen yasal düzenlemeler ile kalıcı olarak çözüleceğine Hızlı tüketim grubunda ihracat potansiyelinin yüksek oldu- inanıyoruz. FARUK YILDIZ 1965 İstanbul doğumlu. York University’de İşletme Yönetimi eğitimi aldı. Sultanlar Holding’in Yönetim KİMDİR? Kurulu Başkanlığı görevini sürdüren Yıldız; ayrıca gruba ait Tibet A.Ş., Kenton A.Ş., Arı A.Ş. gibi 15 şir- ketin de Yönetim Kurulu Başkanıdır. Kozmetik Tanıtım Grubu Yönetim Kurulu Üyeliği, İstanbul Ticaret Borsası Meclis Üyeliği, TOBB Delegeli- ği, PLAT Derneği Yönetim Kurulu Üyeliği, İhracatçı Birlikleri Komite Üyeliği, MÜSİAD Türkmenistan Tem- silciliği ile birlikte Yurtdışı Teşkilatlanma Komisyonu Üyeliği, Sultanlar Eğitim ve Kültür Vakfı Yönetim Kurulu Üyeliği ile birlikte birçok dernekte aktif görev almaktadır.

32 ALMANAK 2020 TÜKETİCİ ARTIK HİJYEN VE GIDA GÜVENLİĞİNİ ÖN PLANDA TUTUYOR COVID-19 pandemisinden en fazla ekonomik hasar görenlerden biri de Türkiye’de 2 milyon çalışanı ile yeme- içme sektöründe faaliyet gösteren 100 bin işletme oldu. 2020’de bir önceki yıl oluşturduğu ekonomik hacmin yarısına dahi ulaşamayan sektör, kendisine hizmet veren tedarikçileri de etkiledi. PLAT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Kestane Su Satış ve Pazarlama Direktörü Füsun Erkal Baltalı’ya göre yeme-içme sektörünün toparlanması ciddi zaman alacak. Baltalı; tüketicinin artık hijyen ve gıda güvenliğini ön planda tuttuğunu, birçok iş ortaklarının güvenilir turizm sertifikalarını tamamladıklarını, önümüzdeki dönemde de bu belge ve sertifikalara sahip işletmelerin öne çıkacağını söylüyor. 2020 yılı genel olarak nasıl geçti? tel-restoran-cafe) kanalında faaliyet gösteriyoruz. Pandemi Türkiye’nin en eski kaynak sularından olan Kestane Su mar- sebebiyle restoran, lokanta, kafe, otel ve ofislerde kapanma kamız ile 1954 yılından bugüne yiyecek-içecek sektöründe- olunca biz de otomatik olarak kapandık. Sadece, perakende yiz. Halen 3. kuşak tarafından yönetilen ve yüzde 100 Türk zincirleri ve ev tüketimleri ile faaliyetimizi haftada iki gün ile Sermayesi olan şirketimiz pek çok irili ufaklı krize şahitlik sınırlayarak devam ettik. etmiştir. Her kriz sonrasında da sektörün geliştiğini, büyüdü- İlk dalgada ihracat pazarlarımızda da duruş yaşandı. Sonra- ğünü ve kendini yenilediğini tecrübe ettik. Ancak COVID-19 sında birer birer açılan ülkelere tekrar ihracat yapmaya baş- tüm dünya için hiç bilinmeyen ve beklenmeyen farklı bir sü- reç oldu. İlk kapanmada ne olacağını ve ne kadar süreceğini bileme- diğimiz bir dönem yaşadık. İlk şoku atlattıktan sonra iş or- taklarımızla online toplantılar gerçekleştirdik. Sektörümüzün önde gelen dernek yöneticileri ile irtibata geçtik. Bu süreçte, ekiplerimize virüsten korunma eğitimleri verdik ve evden ça- lışmayı teşvik ettik. Sağlık Bakanlığı’na bağlı faaliyet göster- diğimiz için maske, bone ve eldiven bizim hayatımızda zaten vardı. Maske kullanımını üretimden ofislere ve günlük haya- tımıza adapte ettik. 2020 yılında hem bizlerin, hem tedarik- çilerimizin hem de müşterilerimizin iş yapış şekilleri değişti; bambaşka bir öğrenim yılı oldu. Pandemi dolayısıyla turizm sektörünün sekteye uğraması, restoran ve AVM’lerin kapanmasının etkileri neler oldu? Kestane Su olarak en çok “ev dışı tüketim” yani HORECA (ho-

PLAT 33 FÜSUN İlk-Orta ve Lise öğrenimini memleketi olan Mersin’de tamamladı. Boğaziçi Üniversitesi Fen Edebiyat ERKAL BALTALI Fakültesi Felsefe Bölümü’nden mezun oldu. Leitz-Manu Kırtasiye ve ATM Dış Ticaret şirketlerinde Ürün Müdürü olarak başladığı kariyerine, 1997-2003 yılları arasında Başer Colgate firmasında Kategori Mü- KİMDİR? dürü ve Pazarlama Müdürü olarak devam etti. Aynı dönemde MBA programını tamamladı. 2003 yılında EVYAP Holding bünyesine İhracat Bölge Müdürü olarak katıldı ve takip eden 14 yıl boyunca Pazarlama Müdürü, Satış Direktörü ve Genel Müdür Yardımcılığı gibi farklı pozisyonlarda görev aldı. 2018 yılı itibari ile aile şirketleri olan Kestane Su firmasında Satış ve Pazarlama Direktörlüğü görevini yürüten Baltalı, PLAT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi’dir. ladık ve yepyeni pazarlara giriş yaptık. taminasyona sebep olabilecek dış alanların, çalışanların, ürün Yaz aylarında açılışla birlikte özellikle açık alanı olan restoran- ile doğrudan veya dolaylı temas eden diğer tüm birimlerin lar biraz toparlanma imkânı buldular. Ancak eğlence mekânla- kontrolünü, temizlik ve hijyen tedbirlerini hassasiyetle uygu- rı, gece kulüpleri ve bazı oteller yaz döneminde dahi açılmadı. luyoruz. Çalışanlarımızı riskler ve önlemler konusunda bilgi- İkinci dalga ile yaşanan kapanmada en azından kısmi olarak lendirdik. Personelimizin yanı sıra ziyaretçilerimize yönelik işlerini devam ettirebildiler. Otellerin açık kalması, kafe ve res- protokollerimizi de uyguluyoruz. toranların gel-al ve paket servisi vermesi bir nebze nefes gibi Fabrikamızdaki üretim, ofis, depolama, ortak kullanım alan- görünüyor. Ancak lüks restoranlar, balık restoranları, esnaf ları ve sevkiyat araçları düzenli olarak dezenfekte edilirken lokantaları, rafine ve deneysel mutfak sunan, ambiyansı ile çalışma alanlarımızdaki el dezenfektan sistemlerinin kontro- var olan ve gastronomiye hizmet eden işletmelerin paket ser- lü günlük olarak sağlanıyor. Üretimde çalışanların el dezen- vis gibi uygulamaları yapmaları pek mümkün olmuyor. fektanı uygulama, eldiven, maske ve galoş kullanma zorun- Tam açılış olduğunda dahi sektörün toparlanması ciddi za- luluğu pandemi öncesinde olduğu gibi titizlikle uygulanıyor. man alacaktır. Bu da doğal olarak bizler gibi bu sektöre hiz- met veren tedarikçileri de etkiledi. 2021’den beklentileriniz nelerdir? Aşı ile birlikte pandeminin kontrol edilir hale gelmesi ve sek- Tedarik sürecinde sıkıntı yaşadınız mı? törümüzün tekrar yükselişe geçmesi en önemli beklentimiz. Pandemide tedarik sürecine bağlı bir sıkıntı yaşamadık. Bunu Birçok iş ortağımız “güvenilir turizm işletmesi” gibi sertifi- onaylı tedarikçilerimizle yaptığımız işbirliğine bağlıyoruz. kalarını tamamladılar. Diğerleri de kısa zamanda tamamla- Firmamızda her yıl tam zamanında ürün/hizmet alımı yap- yacaktır. Tüketiciler de daha bilinçli olacak; hijyeni, gıda gü- tığımız tedarikçilerimiz değerlendirilir ve zamanında aksiyon venliğini ön planda tutan yerlere yönelecektir. Özellikle açık alınarak süreç devam ettirilir. Tedarik süreci ile ilgili olarak havada yeri olan işletmeler, belgelendirme ve sertifikasyona değerlendirmelerin vaktinde yapılması, ürün ve hizmet kali- yönelen noktalar pandemi sonrası öne çıkacaktır. tesi belli kurumsal tedarikçiler ile çalışılması, alternatif teda- Aylar boyunca kısıtlanan insanlar, dışarıya çıkmaya, seyahat rikçilerin önceden belirlenmesi, özellikle pandemi döneminde etmeye, sosyalleşmeye olan hasretlerini gidermek isteye- stoklu çalışılarak olası ihtiyaç durumlarının hızla giderilmeye cek; otel, restoran ve kafelerde bir talep yoğunluğu yaşa- çalışılması yaşanabilecek sıkıntıların önüne geçilmesinde et- nacaktır. Bu sebeple iç piyasanın yanında ihracatta da ciddi kili oldu. hareketlenme olacağına inanıyoruz. COVID-19 süreci çevre ile ilgili duyarlılığı arttırdığı için depo- Suyu sağlıkla birlikte algılarız. Bu noktada pandemi süre- zitolu ürün uygulamalarının artmasını bekliyoruz. Kurulduğu cinde üretimde ekstra önlemler aldınız mı? günden bu yana sadece cam şişede üretim yapan, doğayı ve Salgınla ilgili riskleri minimize etmek, çalışanlarımızın sağlığı- çevreyi korumayı sosyal sorumluluk olarak gören bir şirket nı korumak ve güvenli ürün tedariğini kesintisiz devam etti- olarak biz de bu konuda hazırız. Geri dönüşümlü, depozito- rebilmek için Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş kurallara lu cam şişe ürünlerimizle sektöre öncülük yapıyoruz. Dünya ve önlemlere uygun tüm tedbirleri aldık. Ambalaj Ödülü almış tasarım şişelerimiz 2021 yılında çok Fabrikamızda bulunan ekipmanların, üretim alanlarının, kon- daha fazla restoranda görülmeye başlanacak.

34 ALMANAK 2020 GIDA MİLLİYETÇİLİĞİ EĞİLİMİ ARTACAK “Yağsız yemek olmaz” ama son dönemde başta Ayçiçek olmak üzere yağ fiyatları el yakıyor, vatandaş ise ne yapacağını şaşırıyor. PLAT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi ve Bunge Gıda’nın Private Label Kıdemli Satış Müdürü olan Ertan Küçükkapılı, ham yağ maliyetlerindeki artışın altını çiziyor; sorunun kalıcı çözümü için yağlı tohumları stratejik ürün olarak kabul etmemiz ve kendimize yetecek ürünü üretmemiz gerektiğini dile getiriyor. Pandemi ile birlikte gıda güvenirliği son derece önemli bir COVID-19 salgınının ilk günleri gıdaya ulaşamamak nokta- noktaya geldi. Tüketiciler artık daha seçici davranıyor. Bu sında panik yarattı. Bu panik satışlarınıza nasıl yansıdı? dönemdeki tüketici davranışlarını nasıl yorumluyorsunuz? Türkiye’de ilk vakanın görüldüğü 11 Mart’a kadar rutin giden Gıda sektörünün pek çok açıdan kalıcı değişikliklere uğraya- siparişler bir anda neredeyse 10 katına çıktı. Ayda 1 litre sı- cağını düşünüyoruz. Sağlıklı beslenme ve bağışıklık sistemini vıyağ alan aileler bile alışverişlerinde 5 litrelik Ayçiçek yağı ya güçlü tutmaya odaklanmak, sektörün tüm iç dinamiklerini da zeytinyağı alarak evlerinde yağ stoku yaptılar. Market raf- etkileyecek. Örneğin; ambalajlı ürünlerin tüketim oranları larında ürünler çok hızlı tüketilmeye başlandı. Depo stokları artarken, paketli görmeye alışık olmadığımız gıdalar paketli sıfırlandı ama dünyada gördüğümüz boş raf manzaralarıyla, olarak daha çok satılmaya başlanacak. son ürünü almak için yaşanan kavgalarla hiç karşılaşmadık. Gıda ürünlerine artan talep, panik tüketimi ve gıda ürünle- Bunun sebebi ülkemizdeki çok güçlü bir üretim ve imalat rinin başka ülkelerden tedariki noktasında yaşanan global sanayi olması. Buna güçlü ve yaygın perakende zincirleri ve kısıtlamalar nedeniyle “yerli üretim” de bütün toplumlar için lojistik ağları eklenince panik dönemini çok iyi atlattık. Mart kritik bir konu haline geldi. Tarım başta olmak üzere, salgın ayındaki yüksek talep Nisan sonunda yerini tekrar rutine bı- ile birlikte bütün ülkelerde gıda milliyetçiliği eğilimi artacak; raktı. Vatandaşlarda gıda ve hijyen ürünlerine ulaşma konu- yerli tohum önem kazanacak ve yerli üreticiye olan talep sunda güven oluştu ve bu sayede Kasım-Aralık dönemindeki yükselecek. kısıtlamalarda Mart-Nisan aylarında yaşanan talep artışıyla karşılaşmadık. Yağ fiyatlarındaki artış tüketicinin tepkisini çekti. Bu neden kaynaklandı? Sorunun çözümünü nerede görüyorsunuz? Türkiye’de tüm yağlı tohumların toplam üretimi, büyük ço- ğunluğu ayçiçek tohumu ve pamuk olmak üzere toplam 2,5 milyon ton civarında gerçekleşiyor. En büyük yağlı tohum üretim kalemimiz olan ayçiçek tohumunda yıllık 1,5 milyon tonu geçmeyen bir üretim var. Türkiye ihtiyacının sadece yüzde 60’ını kendi karşılıyor, yüzde 40’ını ise ithal ediyor. İt- halatta yaşanan sorunlar, döviz artışı ve yüksek fiyatlar gibi etkenler maliyetleri oldukça yükseltti. Ham yağ maliyetlerindeki artış gecikmeli de olsa maalesef

PLAT 35 Yağlı Yerli İthalat Toplam Tohum Kırımından İthal Toplam İç tüketim İhracat tohumlar Üretim 1.020.000 Tohum elde edilen Hamyağ Hamyağ Hamyağ 1.182.650 425.000 Ayçiçek 1.435.000 2.455.000 1.055.650 552.000 1.607.650 raf fiyatlarına yansıyor. Bu sorunun tek çözümü, yağlı to- Kurdaki dalgalanma ve faizlerdeki artış firmanız ve sektö- humların stratejik ürün olarak kabul edilerek kendi kendimize rünüzü nasıl etkiledi? yetecek ürünü üretmekten geçiyor. Pandemi döneminde uygulanan düşük faiz politikası krediye ihtiyaç duyan ve kredi ile ticaret yapan tüm firmalar açısın- İthalatta vergi ve fonların indirilmesi fiyat istikrarı için çö- dan Eylül ayına kadar ciddi destek oldu. züm mü? Kurdaki radikal hareketler ise sektörümüze çok ciddi zararlar Bu değişiklikler fiyat istikrarını korumak için yapılsa da pan- verirken, ileriye dönük projeksiyon yapmamızı engelliyor ve demi döneminde de gördüğümüz gibi sadece anlık rahatla- zaten rekabetten kaynaklı düşük marjlarla yapılan ticarette ma yaratıyor, sonrasında dışa bağımlılıktan kaynaklı fiyat kârsızlığa sebep oluyor. artışları devam ediyor. Kısacası bu işin tek ve kalıcı çözümü yerli üretimi artıracak tarım politikalarını bir an önce hayata Perakende zincirleri ile ilişkileriniz nasıl etkilendi? Karşılıklı geçirmektir. Türkiye’nin geleceği tarımsal üretimde gizlidir. beklentileriniz nelerdi ve yeterince karşılanabildi mi? Portföyümüzdeki Komili, Kırlangıç, Salat ve Madra mar- Yerli üretimin desteklenmesi noktasında atılması gereken kalarıyla Türkiye’deki bütün büyük perakende zincirlerinin adımlar nelerdir? zeytinyağı, ayçiçek yağı ve mısır yağı ihtiyaçlarını karşı- Türkiye Ayçiçek yağı ve tohum ithalatına yılda yaklaşık 1 mil- lıyoruz. Ayrıca bu büyük zincirlerin en büyük PL üreticisi yar dolar ödüyor. Karadeniz’deki ülkeler (özellikle Ukrayna konumundayız. ve Rusya) çok ciddi ölçekte üretimler gerçekleştiriyor. Ana Bunge Türkiye olarak, müşterilerimizi stratejik ortaklarımız gündemimiz yerli üretimi arttırmak olmalı. Yağlı tohumlar olarak görüyor; onların talep ve isteklerine uyum sağlamaya “stratejik ürün” olmalıdır. Doğru bir üretim planlaması ve çalışıyoruz. Pandemi sürecinde de çalışanlarımızın sağlığını münavebe ile ithalata ödediğimiz para ciddi derecede azaltı- en önde tutarak aldığımız kararlarla tesislerimizi 7/24 çalış- labilir. Üretimin daha fazla olması için çiftçinin kazanması ve tırmayı başardık. Güçlü tarım ekibimiz sayesinde doğru ve tekrar ekmesi gerekir. zamanında yapılan bağlantılar ile hammadde sıkıntısı yaşa- madan müşterilerimizin stock-out problemlerini minimum Hammadde fiyatları ve tedarik süreçlerinde ne tür sıkıntılar seviyede tutarak süreci tamamladık. yaşadınız? Ülkemiz yağlı tohumlarda kendi kendine yetemediği için yılın Sektörünüz açısından 2021’den beklentileriniz nelerdir? bir bölümünde ithal çekirdek ve ham yağ kullanmak zorunda. 2020 yılına göre çok daha iyi bir yıl olacak, çünkü daha Dışa bağımlılık ise sizin elinizde olmayan birçok problem ile tecrübeliyiz. Bundan sonrası daha kolay olacak diye ümit karşılaşmanıza neden olabiliyor. ediyoruz. 2021 yılında sektörümüzün lokomotifi HORECA Biz Bunge Gıda olarak tecrübeli kadrolarımız, çiftçiler ile olan kanalının canlanması ile üretim gücü yüksek gıda sanayimi- ilişkilerimiz, dünyanın birçok ülkesinde faaliyet gösteren zin, turizm sektörünün de desteği ile hızlı bir toparlanma ofislerimiz ile yaptığımız istişareler ile ülkemizde bu süreçleri yaşayacağını; böylece yaralarımızı hızlıca saracağımızı dü- en iyi yöneten firmalardanız. şünüyoruz. ERTAN 1970 İstanbul doğumlu Ertan Küçükkapılı, İlk, orta, lise öğrenimini İstanbul’da tamamladı. İTÜ İşletme Mü- KÜÇÜKKAPILI hendisliği’nden 1995 yılında mezun oldu. Üniversite yıllarında Nergis Holding’in İstanbul irtibat ofisinde baş- layan çalışma hayatı, askerlik sonrası sırasıyla Marsa KJS A.Ş., Kraft Foods Türkiye ve Akyürek Pazarlama KİMDİR? A.Ş. firmalarının satış departmanlarında çeşitli pozisyonlarda devam etti. 2013 yılından bu yana Bunge Gıda Türkiye’de Private Label Kıdemli Satış Müdürü olarak görev yapmakta olan Ertan Küçükkapılı, aynı zamanda PLAT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi’dir.

36 ALMANAK 2020 TÜKETİCİ HİJYEN İÇİN PAKETLİ BAKLİYATI TERCİH ETTİ Türkiye’nin bakliyatın anavatanı olmasına rağmen potansiyelimizin çok altında üretim gerçekleştiğini söyleyen PLAT Yönetim Kurulu Üyesi ve Yayla Agro Genel Müdür Yardımcısı Kenan Demirtaş, “Güçlü bir tarım politikası, devlet-çiftçi-sanayici dayanışması ile bakliyat üretim gücümüzde çarpan etkisi yakalayabileceğimize inanıyoruz” diyor. Pandemi sürecinde rafları boş bırakmadıklarına dikkat çeken Demirtaş, bu dönemde hijyen nedeniyle “Yemek Hazır” ürünlerinde talep patlaması yaşadıklarını söylüyor. Bakliyatta Türkiye’nin önemli üretici olduğu ürünler neler- biri olan bulgurdan da bahsetmek gerekir. Bulgurun dünya- dir? Dünyadaki konumumuz nedir? daki ana üretim merkezi ve en büyük ihracatçısı Türkiye’dir. Türkiye, mercimek ve nohutta dünyanın en büyük üretici ül- Ülkemizde yıllık 1 milyon tonun üzerinde bulgur üretimi ger- kelerinden biri. Ülkemizde toplam 24,3 milyon hektar olan ta- çekleştiriliyor. rım alanının, 888 bin hektarında baklagiller ekiliyor. Bakliyatın Güçlü bir tarım politikası, devlet-çiftçi-sanayici dayanışması anavatanı olan bereketli topraklarımızda potansiyelimize rağ- ile bakliyat üretim gücümüzde çarpan etkisi yakalayabilece- men tarım faaliyetlerimizin yeterli olmaması nedeni ile dünya ğimize inanıyoruz. Çiftçiler daha fazla desteklenerek, kırsal genelindeki mercimek üretiminden aldığımız payın yüzde 6, yaşam koşulları iyileştirilerek tarım özendirilmeli diye düşü- nohut üretiminden aldığımız payın yüzde 4 ve kuru fasulye nüyoruz. Yayla Agro olarak Türkiye çapında birçok ilde söz- üretiminden aldığımız payın yüzde 1 olduğunu görüyoruz. leşmeli tarım yaparak yüzlerce çiftçimizi destekliyoruz. Ülkemizde tarım alanlarının yaklaşık yüzde 70’inde hububat ekiliyor. TÜİK verilerine göre; 2020 yılında bir önceki yıla Ürün çeşitleriniz, Ar-Ge ve inovasyon çalışmalarınız hakkın- göre buğday üretimi yüzde 7,9 artarak 20,5 milyon ton, da bilgi verebilir misiniz? arpa üretimi yüzde 9,2 yükselerek 8,3 milyon ton, mısır üre- Marka yolculuğumuz 1983 yılında Ankara’daki Gimat Gıda timi yüzde 8,3 artış göstererek 6,5 milyon ton oldu. Bu nok- Toptancılar Sitesi’ndeki küçük bir işletmede başlayıp bugün 7 tada buğdaydan yapılan ve Anadolu’nun en eski gıdalarından kıtada 55 ülkeye ulaşmış durumda. İstanbul Sanayi Odası’nın

PLAT 37 Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu ve TİM Türkiye’nin eğilim gözlendi. Bu doğrultuda yıl geneline baktığımızda bak- İlk 1000 İhracatçısı listelerinde yer alıyoruz. Şirketimizi tüm liyatta talebin normal seyrinde ilerlediğini söyleyebiliriz. kademe ve departmanlarda kurumsal bir dönüşüm içine sok- tuk. Topraktan çatala tüm süreçlerimizi izlenebilir ve ölçüle- Pandeminin başında insanlar marketlere akın etti. O dö- bilir hale getiriyoruz. nemde üretim ve tedarik süreçlerini nasıl yönettiniz? Müşterilerimizin ihtiyaçlarına uygun olarak; temel gıda ka- Sektörün en büyük üretim ve paketleme tesisine sahip olma- lemleri ve özelinde de bakliyat, şeker ürünleri konusunda mızın getirdiği avantajla tüm taleplere cevap verdik. Kapasite geniş bir yelpazede üretim gerçekleştiriyoruz. Temel gıda sorunu yaşamadık ve tüketicinin talep ettiği ürünleri raflara ürünlerinden pirinç, bulgur, bakliyat ve haşlanmış bakliyat ulaştırdık. Bu dönemde ihracat pazarlarımızdan da yoğun ürünleri ile “Yemek Hazır” grubu olarak adlandırdığımız pra- talep aldık. İyi bir planlama ile hızlı hareket ederek artan ta- tik, sağlıklı, katkısız, koruyucusuz ev yemekleri üretiyoruz. leplere en üst seviyede yanıt vermeyi başardık. Tüm bu ürünlerimiz iç pazarda Yayla, yurtdışı pazarlarda ise Legurme markamız ile raflarda yerini alıyor. Legurme ürün- Kurdaki dalgalanma ve faizlerdeki artış firmanızı ve sektö- lerimizi halihazırda dünya çapında 35 ülkeye ihraç ediyoruz. rünüzü nasıl etkiledi? Amacımız bu sayıyı 100 ülkeye çıkarmak. Ticareti kriz ile yönetebilme konusunda yetkin bir toplumuz. Ar-Ge Bölümümüzü 5 yıl önce faaliyete aldık ve 3 yıl önce Biz de krizlerden hep öğrenerek ve yenilenerek çıkmayı hedef- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız tarafından Ar-Ge leyen bir markayız. Tüm sektörler açısından istikrarlı ve den- Merkezi olarak onaylandı. Toplumumuza fayda sağlayacak geli kur önemli bir etken. Genel olarak ekonomik belirsizliğin çalışmalara odaklanıyoruz, inovatif ürünler geliştiriyor ay- ve kurdaki dalgalanmanın yatırımlara da olumsuz yansıdığını rıca TÜBİTAK ve Üniversiteler ile ortak projeler de hayata söyleyebiliriz. Bu nedenle fiili yatırımdan ziyade online ticarete geçiriyoruz. yatırım yaptık. Bu süreçte Yayla Agro olarak önemli yatırımla- rımızda E-ticareti faaliyete alarak çalışmalarımıza devam ettik. Pandemi sürecinde tüketicilerin hazır gıdalara artan ilgisini neye bağlıyorsunuz? Son zamanlarda gündemin en önemli maddelerinden olan Bunun en önemli sebebi tüketicilerin bu ürünleri daha hijye- küresel iklim değişikliği ile ilgili değerlendirmelerinizi ala- nik bulması. Zira el değmeden üretilip, paketlenen bu ürünler bilir miyiz? paketini açıncaya kadar tüm dış etkenlerden korunuyor. Sürdürülebilir bir dünya için iklim değişikliği ile mücadele ve Bu süreçte tüketicilerin davranışlarında pek çok şey değişti. süreci doğru yürütmek büyük rol oynuyor. Hayvansal kay- Ofislerde öğlen yemeklerinde ya da açık hava sosyalleşme- naklı beslenme yerine bitkisel kaynaklı beslenmeye ağırlık lerinde cafe veya restaurant’tan yemek yerine, içinde kul- vererek hem kendi sağlımızı hem de dünyamızı koruyabiliriz. lanılan malzemenin ne olduğunun belli olduğu, el değmeyen Hayvansal kaynaklı beslenme bitkisel kaynaklı beslenmeye hazır gıdalar tercih edildi ve ediliyor. oranla sera gazı salınımını 20 kat daha fazla artırıyor. Yine 1 Özellikle pandeminin ilk haftalarında bakliyatta ve daha gü- kg bitkisel protein 50 litre, 1 kg hayvansal protein ise 5 bin venli olduğu düşünüldüğü için 2 dakikada hazırlanabilen Ye- 500 litre suya ihtiyaç duyuyor. mek Hazır ürün gruplarımızda ve haşlanmış bakliyatlarda Bitkisel protein bilinci ve bitkisel üretimin artırılmasıyla 110 talep patlaması yaşandı. 2020 yılının ikinci çeyreğinde tü- kat daha az su kullanabilir, böylece susuzlukla mücadele keticilerdeki panik alımları nedeniyle ihtiyaç fazlası ürünler edebiliriz. Bitkisel beslenmede bakliyatlar toprağın yapısını stoklanmış oldu. Yılın üçüncü çeyreğinde ise panik alımları koruması ve sürdürülebilir tarımı desteklemesi açısından da sona erdi ve stoklanan ürünlerin kullanılması yönünde bir önem taşıyor. KENAN DEMIRTAŞ 1983 yılında Ankara’da doğdu. Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi mezunu olan Demirtaş, 2005 yılında KİMDİR? çalışmaya başladığı Yayla Agro’da; Satın Alma ve İdari İşler Müdürü ve Pazarlama Müdürü olarak görev yap- tı. Şirketin tedarik zincirinin kurulması, stratejik planının yapılması, Ar-Ge Merkezi’nin kurulması ve Turqua- ilty süreçlerini de yönetti. Yayla Agro İcra Kurulu’nda yer alan Kenan Demirtaş, 2017 yılından bu yana Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapıyor. Yönetim Kurulu Üyesi olarak PLAT Derneği,  MÜSİAD Ankara, DEİK Sudan ve DEİK Mozambik’de yer alan Kenan Demirtaş, TEMA ve LÖSEV’e de üyedir.

38 ALMANAK 2020 YILINDA NELER YAPTIK PLAT Derneği olarak perakende sektöründeki yerini her geçen yıl daha da güçlendiren ve tüketicilerin güvenini kazanarak alışveriş sepetlerindeki ağırlığını artıran özel markalı ürünler sektörümüzün gelişimine katkı sağlamak için 2020 yılında da var gücümüzle çalıştık. Perakende sektörünün yıl boyunca sabırsızlıkla beklenen etkinlikleri arasına adını yazdıran 5. Private Label Zirvemizi başarıyla tamamladıktan sonra 2020 senesine yepyeni umutlar ve heyecanlarla başladık. Sektörde ses getiren zirvemizi 2020 yılında daha da ileriye atmak ve iyi sonuçlar almak için gerekli taze bilgi, beceri ve taşımak ve yepyeni sürprizlerle sizlerle bir araya gelmek is- uygulamaların aktarıldığı önemli bir platform haline dönüştü. tiyorduk ancak tabii ki Mart ayında olacaklardan henüz ha- bersizdik. Pandemi sebebiyle planlarımızı 2021’e ertelemek PRIVATE LABEL ÇALIŞTAYI zorunda kaldık; ancak bu süreçte COVID-19 salgını ile oluşan Kalıcı büyüme için çözüme odaklandık ve sektör firmalarını yeni gündemde sektörümüzün güncel sorunlarının çözümü Antalya’da düzenlediğimiz Private Label Çalıştayı’nda buluş- ve ihracatımızın artırılmasına yönelik çalışmalara odaklandık. turduk. Antalya Concorde De Luxe Resort Otel’de 6-8 Mart 2020 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz ve İzgören Akademi İŞTE 2020 YILINDAN IZ BIRAKANLAR Gelecek Kurulu Üyesi Gökhan Okçu’nun Moderatörlüğünde düzenlenen çalıştaya; gıda, kozmetik, temizlik gibi farklı alan- Bilginin ve deneyimlerin paylaştıkça arttığı PLAT Akademi, de- larda özel markalı üretim yapan firmaların temsilcileri yoğun ğişimi yakalamak ve iş süreçlerine uyarlamak isteyen herkese ilgi gösterdi. Private Label Çalıştayı’nda özel markalı ürünler birbirinden değerli uzmanların verdiği eğitimlere katılma fır- (Private Label) sektörünün büyüme ivmesini hızlandıracak satı sunuyor. Şubat ayında Türkiye’nin en köklü eğitim kurulu- yol haritası çıkarıldı. PLAT Yönetim Kurulu Başkanı M. İmer şu İzgören Akademi’nin değerli eğitmeni Gökhan Yenipazar ile Özer, sektörün verimlilik artışı ve farklılaşmanın yanı sıra ih- Müşteri İlişkileri Yönetimi ve Memnuniyeti Eğitimi’ni düzenle- racatı artırmaya odaklanacağını vurguladı. dik. PLAT Akademi, değişim basamaklarında başarılı adımlar

PLAT 39 Private Label Çalıştayı PLAT Akademi Eğitimleri SEKTÖRÜMÜZDEKI GELIŞMELERI VE SORUNLARI İHRACAT YASAKLAMALARI İÇIN GIRIŞIMLER GÜNDEME GETIRDIK... Pandemi hayatımızda köklü değişimleri de beraberinde ge- Mart ayında Çin’den ve Avrupa’dan korkutucu haberler gelir- tirirken kolonya ve dezenfektan ihracatının yasaklanması ile ken sektörümüzdeki üretim süreçlerini yakından ilgilendiren birlikte üyelerimiz bu konuda önceden yaptıkları PL anlaşma- önemli bir sorunu gündeme taşıdık. El temizleme jeli, kolonya larından dolayı çok zor durumlar yaşadı. PLAT Derneği olarak gibi ürünlerde kullanılan etil alkol ile jelleşmeyi sağlayan car- bu durum karşısında hızlı aksiyon alarak üyelerimizin mağdu- bopol kimyasalının ülkemizde üretilmediği ve uluslararası tica- riyetinin giderilmesi adına ilgili kurumlarla görüştük ve resmi rette koranavirüs nedeniyle yaşanan sıkıntılardan dolayı sorun başvuruları yaptık. yaşandığını dile getirdik. Ayrıca triger ve sıvı sabun pompası- nın tedarikindeki sıkıntı konusunda uyarılarda bulunduk. ÜYELERIMIZ IÇIN ÇALIŞMA IZNI BAŞVURULARI Pandeminin ilk haftalarındaki panik alışverişleri ve stok yap- Pandemi nedeniyle ülkemizde ilk sokağa çıkma yasağı ilan ma eğilimi, yaşadığımız korku ve endişe dolu günlerin tuzu edildiğinde yasak herkesi kapsıyordu. Bu durum tedarik zin- biberi oldu. PLAT Derneği olarak bir açıklama yaparak paniğe cirinde kopmalara ve rafların boş kalmasına sebep olacağı için gerek olmadığını vurguladık ve tüketicilere ihtiyaçları kadar PLAT Derneği olarak o gece 81 ilin Valiliğine ve ilgili Bakanlık- ürün almaları mesajını verdik. Bu dönemde üreticilerimiz can- lara resmi başvurularımızı yaparak, üyelerimizin faaliyetleri- la başla çalışarak üretime kesintisiz devam etti ve market raf- ne devam edebilmesi için girişimde bulunduk. larını boş bırakmadılar. PLAT Derneği olarak açıklamamızda, ürün tedarikinde bir sorun yaşanmadığını ve stokların yeterli TÜRK TEDARIK ZINCIRI AVRUPA’YI GEÇTI olduğunu söyledik. Pandeminin ilk günlerinde dünyadan tuvalet kâğıdı için kavga eden insanların ve market raflarının boş görüntüle- TÜRKIYE’YE COVID-19 virüsü sebebiyle çamaşır ri yansıdığında kendimizi şanslı hissettik çünkü kısa süreli YETECEK suyuna talepte patlama yaşandı ve KADAR üretici firmalar talepteki artışı kar- ÇAMAŞIR şılamak için 7/24 üretim yaptı. Tür- SUYUMUZ kiye’nin çamaşır suyu kapasitesinin VAR! ülkenin tamamına yetecek durumda olduğunu ve tüketicilerin ihtiyaçları kadar çamaşır suyu almaları halinde sorun kalmayacağını vurguladık.

40 ALMANAK 2020 İHRACAT ATILIMI BAŞLATTIK Sektör firmalarımızın yeni pazarlara açılmaları ve ihracatlarını artırmaları amacıyla başlattığımız ihracat atağının ilk adımını Birleşik Arap Emirlikleri ile attık. Hemen arkasından ihracatta Türkiye için büyük fırsatlar olduğunu gördüğümüz ABD pazarına odaklandık. aksamalar olsa da ihtiyacımız olan ürünlere ulaşmakta zor- PLAT ÜYELERI LULU HIPERMARKETLERI ILE GÖRÜŞTÜ lanmadık. O günlerde PLAT Derneği olarak Euromonitor’un PLAT Özel Markalı Ürünler Sanayicileri ve Tedarikçileri Derne- çarpıcı sonuçlar içeren araştırmasını kamuoyuyla paylaştık. ği ve Türkiye Dubai Ticaret Ataşeliği, Türk firmalarının Birleşik Euromonitor International’ın 1500 online perakende kana- Arap Emirlikleri pazarında güçlenmeleri için önemli bir adım lında yürüttüğü araştırması koronavirüsten en çok etkile- attı. Gıda ve gıda dışı sektörlerde faaliyet gösteren 27 PLAT nen Hızlı Tüketim Ürünlerinde Türkiye’de üretimin yeterli Üyesi firma, Birleşik Arap Emirlikleri’nin ikinci büyük market olduğunu ortaya koydu. Dünyanın en büyük ekonomilerin- zinciri LuLu Group ile görüştü. Zoom üzerinden yapılan online de ve Avrupa’da Out of Stock-Stok Dışı ürünlerin oranı çift toplantılarda firmalar kendilerini ve ürünlerini tanıtma fırsatı haneli rakamlarda gezerken Türkiye, Çin’in ardından en dü- yakalarken yeni işbirlikleri için de zemin yaratıldı. şük yüzdeye sahip ülke oldu. İki hafta boyunca devam eden görüşme maratonunu değerlen- diren LuLu Hipermarketler Ürün Geliştirme Müdür Yardımcısı Abdul Khader Syed Ali, “Önümüzdeki yıllarda Türk ürünlerinin mağazalarımızda yer alması konusunda yeni işbirlikleri gelişti- rebileceğimizi umuyoruz. İlerleyen dönemde de bu görüşmele- rin devam etmesinden mutlu olacağız” diye konuştu. LULU görüşmeleri Dollar General buluşması

PLAT 41 TÜRK FIRMALARI IHRACATTA ABD PAZARINA STANDART DIŞI DEZENFEKTANLAR KILITLENDI AB Yolsuzlukla Mücadele Ofisi’nin (OLAF) Avrupa çapında Kaliteli ve uygun fiyatlı ürünleri ile tüketicinin kalbini kazanan sağlık açısından tehlike arz eden 140 bin litreye yakın Tür- özel markalı ürünler sektörü, başarı öyküsünü Türkiye sınırla- kiye menşeli bir firma tarafından üretilen el dezenfektanına rı dışına taşımayı hedefliyor. PLAT Özel Markalı Ürünler Sana- el konduğuna yönelik açıklaması bir kez daha standart dışı yicileri ve Tedarikçileri Derneği, sektörün ihracatına ivme ka- üretilen dezenfektanlara dikkat kesilmemize neden oldu. Bu zandırmak amacıyla yürüttüğü çalışmalar kapsamında ABD konuda sorumlu bir davranış göstererek medya aracılığıyla, pazarını yakın markaja aldı. Gıda ve gıda dışı sektörlerde faa- pandemi nedeniyle maske ve dezenfektan ürünlere olan ta- liyet gösteren PLAT Derneği üyesi 52 firma arasından ABD’li lebin rekor seviyeye ulaşması ile birlikte yaşanan krizi fırsat yüksek indirim market zinciri Dollar General’in seçtiği 37 Türk bilip dezenfektan işine soyunan firmaların Türkiye’nin yurtdı- firması, online olarak düzenlenen toplantılarda Dollar General şındaki imajına verdiği zarar verdiğini ve standartlara uygun ile buluştu ve yeni işbirliklerinin kapısını açacak görüşmeler şekilde üretilmeyen dezenfektan ürünlerin insan sağlığını gerçekleştirdi. tehdit ettiğini vurguladık. ÜYELERIMIZIN BAŞARILARIYLA GURURLANDIK İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı “Türkiye’nin 500 Bü- dijital ödül töreninde 9 farklı kategoride 19 ödül birden yük Sanayi Kuruluşu” araştırmasının 2019 yılı sonuçla- kazanmayı başardı. rına göre PLAT Derneği üyesi 17 firma listede sıralandı. İstanbul Sanayi Odası (İSO), Türkiye ekonomisinin bel Firmaların 2019’daki üretimden satışları toplamı 2018 kemiği KOBİ’lerin 2019 yılı performanslarına ışık tutan yılına kıyasla yüzde 21,36 artarak 20 milyar 733 milyon “Türkiye’nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” araş- TL’ye yükseldi. Türkiye ekonomisinin lokomotifi ve büyü- tırmasını açıkladı. PLAT Derneği üyesi 22 firma ihracat, menin itici gücü sanayi şirketleri listesinde yer alan PLAT teknoloji ve Ar-Ge’de geleceğe dair moral veren listede Derneği üyeleri ağırlıklı olarak gıda, ambalaj ve temizlik yer almayı başardı. PLAT üyesi şirketlerin 2019 yılındaki ürünleri sektörlerinde faaliyet gösteriyor. toplam üretimden satış rakamları 7,1 milyar TL’ye ulaştı. İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamülleri İhracatçıları Birliği (İKMİB), 2019 yılı ihracat başarısında pay sahibi olan üyelerini 5. İKMİB İhracatın Yıldızları Ödül Töreni’n- de ödüllendirdi. PLAT Özel Markalı Ürünler Sanayicileri ve Tedarikçileri Derneği Üyesi 17 firma da Türkiye’nin ilk İSO 500’deki üyelerimiz İKMİB İhracatın Yıldızları Ödül Töreni

42 ALMANAK 2020 BASINDA BIZ… 2020 yılında Dünya ve Türkiye’de sıcak gündemi yakından şurken her yıl çift haneli büyüme sergileyen sektörümüz, PL izledik ve iletişim çalışmalarımızla sektörümüzdeki gelişme- ürünlerinin kalitesine duyulan güvenle büyüme trendini önü- leri, yaşanan sorunları an be an kamuoyuna aktardık. Basın müzdeki yıllarda da sürdürmeye kararlı. Enflasyondaki yük- bültenlerinin yanı sıra özel haber çalışmaları ile özel markalı seliş ve başta gıda olmak üzere ürün fiyatlarındaki artış göz ürünler sektörümüzün Türkiye ekonomisindeki yerini, firma- önüne alındığında özel markalı ürünler tüketiciler için adeta larımızın sundukları ürünler ve hizmetlerle tüketicilerin ya- birer kurtarıcı niteliğinde. Biz de PLAT Derneği olarak yıl boyu şamına sağladıkları katkıyı anlatmaya gayret ettik. Alışveriş medya aracılığıyla verdiğimiz mesajlarda özel markalı ürünle- sepetindeki her 5 üründen 1’i özel markalı ürünlerden olu- re dikkat çektik.

PLAT 43 PLAT ÜYELERI ZOR GÜNLERDE SAĞLIK ÇALIŞANLARINI Koronavirüs ile mücadelede ön cephede savaşan hastaneler ve UNUTMADI sağlık çalışanlarımız bu zor günlerde büyük bir fedakârlık ile görev yaparak dünyaya örnek olacak bir başarı gösterdiler. Koronavirü- se karşı yaşamlarını ortaya koyan, bu süreçte evlerinden ve ailele- rinden ayrı kalan tüm sağlık çalışanlarına minnettarız. PLAT Özel Markalı Ürünler Sanayicileri ve Tedarikçileri Derneği olarak biz de bu mücadeleye katkıda bulunmak amacıyla kamu hastanelerine bir yardım organizasyonu düzenledik. PLAT üyelerinin desteği ile gerçekleştirilen yardım organizasyonu kapsamında Kocaeli’ndeki kamu hastanelerine temizlik ve mutfak ürünleri gönderildi. PLAT Derneği ayrıca Gebze Fatih Devlet Hastanesi’ne Solunum Destek Cihazı yardımında bulundu. TEŞEKKÜRLER BURAK AKSOY… 2020 yılının Eylül ayına dek yaklaşık üç buçuk yıl PLAT Derneği Genel Sekreterlik görevini yürüten ve şu an Seluz Kimya Kozmetik San. A.Ş.’de Account Manager olarak kariyerine devam eden Burak Aksoy pandemi etkilerinin en yoğun hisse- dildiği dönemde PLAT Derneği için büyük katkılar sunarak çalıştı. 2020’nin o sıcak gündemi ile ilgili olarak Burak Aksoy şunları dile getiriyor: Gerek iş hayatımızda, gerek sosyal hayatımızda tüm “normallerimizin” alt üst ol- duğu, hiçbir şeyin başında planladığımız gibi yaşanmadığı bir yıl geçirdik. Kimilerini hayalini bile kuramayacağı cirolar elde ederken, kimileri de tahmin dahi edemeye- ceği sert düşüşler yaşadı. Hayat ve okulu birbirinden ayıran en temel fark; okulda önce dersi alırsınız sonra sınav olursunuz, hayatta önce sınav olursunuz sonra der- si alırsınız. Yaşadığımız ve sonucunda ders çıkardığımız her şey tecrübedir. Şimdi bu yılın bize edindirdiği tecrübelerle yeni ufuklara yelken açma vakti.

BİRLİKTE DAHA GÜÇLÜ

BİRLİKTE DAHA GÜÇLÜ

46 ALMANAK 2020 VAHAP MUNYAR Gazeteci-Yazar DIŞ KAYNAĞA IHTIYAÇ VARKEN PIYASA DOSTU DAVRANIŞ ŞART 2018 yılının ikinci yarısı Londra… O dönemde çalıştığım meyen oluştu. Birincisi, ülkemizin yönetim sistemi değişti. Hürriyet Gazetesi adına Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdo- Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin nasıl işleyeceği he- ğan’ın İngiltere seyahatini izliyorum. nüz tam anlamıyla bilinmiyor. Sistemin siyasi yansımaları öngörülemiyor. Cumhurbaşkanı’nın danışmanlarından biri, o günlerdeki dal- ga boyu yüksek kur hareketlerini sordu: Danışman araya girdi: - Siz yıllardır ekonomi yazıları yazıyorsunuz. Döviz neden bu - AK Parti ve MHP’nin kurduğu “Cumhur İttifakı” seçimi ka- kadar artıyor? zandı. Cumhurbaşkanımız ülkemizin başında. Yani, siyasi is- tikrar sürüyor. Şu yanıtı verdim: Yanıtı sürdürdüm: - Uluslararası piyasalar açısından Türkiye’de iki temel bilin- BAKAN ISTIFASI RAHATLATIR MI? CUMHURBAŞKANI Recep Tayyip Erdoğan, kasım ayının ilk - Ekonomide ve hukukta reform adımları atılacak. Tür- haftasında Merkez Bankası başkanlığına Naci Ağbal’ı atadı. kiye’nin yönü AB’ye doğru olacak. Bu atamadan iki gün sonra Hazine ve Maliye Bakanı Berat Oluşan rahatlama havasıyla birlikte Türkiye’ye yeniden Albayrak, görevinden affını istedi. Yerine Lütfi Elvan gö- para girişi başladı. Bu süreçte bir haftada 5 milyar dolar- revlendirildi. lık para girişi oldu. Bunun 1.2 milyar doları Borsa İstanbul Berat Albayrak’ın görevinden affını istemesi, piyasaları üzerinden Türkiye’ye geldi. rahatlatan bir etki yarattı. Ekonomi yönetimindeki görev COVID-19’un yeniden yükselişe geçtiği, mutasyonların değişikliklerinin üstüne Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın verdiği gündeme geldiği bir ortamda Türkiye 2020’yi piyasaları şu mesajlar da olumlu havayı destekledi: nispeten sakinlemiş şekilde tamamladı.

PLAT 47 - Evet, biz içeride siyasi istikrarın sürdüğünü görüyoruz. An- 2021 ZOR SINAV YILI cak, dış dünya, özellikle uluslararası piyasalar durumu böyle algılamıyor. MERKEZ Bankası Başkanı Naci Ağbal, 2021 yılı Para Programı’nı kamuoyuna sunarken şu mesajı verdi: İkinci temel bilinmeyene geçtim: - 2021, ekonomide zor bir sınav yılı olacak. Aşılar devreye girmeye başlasa da COVID-19 ve mu- - Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak da uluslararası pi- tasyona uğramış türlerinin etkisi dünyayı zorluyor. yasalar, yabancı yatırımcılar açısından ikinci “temel bilinme- COVID-19 krizini dünyanın da, ülkemizin de kolay at- yen”i oluşturuyor. latamayacağı anlaşılıyor. Hükümet, COVID-19 krizinin başladığı ilk günlerde iti- Ne demek istediğimi şöyle açtım: baren ekonominin tüm çarklarını durdurmamakla doğ- ru bir adım attı. - AK Parti’nin ekonominin başına getirdiği Ali Babacan’ın, Dolayısıyla salgın ortamında işini yapabilen sektör ve Mehmet Şimşek’in, Maliye Bakanlığı görevinde bulunmuş şirketler, yoluna devam etti. Bu durum, kriz etkisinin Naci Ağbal’ın yönetim tarzı yerli-yabancı tüm yatırımcılar bugünkünden daha ağır hissedilmesini önledi. açısından öngörülebiliyordu. Berat Albayrak’la birlikte öngö- Yine de 2021’in ilk yarısı hiç de kolay olmayacak gibi rülebilirlik ortadan kalktı. görünüyor. Aşıların etkisiyle COVID-19 biraz olsun frenlenebilirse, 2021’in ikinci yarısında 2020’nin ikin- O günleri anımsayalım. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Albay- ci yarısında olduğu gibi hareketlenme hissetmek söz rak, uluslararası piyasaların aksi yönde adımlar atılacağına konusu olabilir. dönük sinyaller verdi. Bu durum, yabancı yatırımcının Türki- 2021’in hiç de kolay geçmeyeceğini bilelim… ye’ye tereddütlü yaklaşımını tetikledi. Ancak, krizlerden çıkış yolunun “iyimser” olmaktan geçtiğini unutmayalım. Yaşanan boyu yüksek kur dalgasına, “Türkiye ekonomisine dış saldırı var” şeklinde bakıldı. Kaynak kullanılan uluslararası COVID-19 krizi ortamında elbette Türkiye’nin ihracatta rekor finans kurumları, açıkça isimleri verilerek suçlandı. kırması gibi bir beklenti yoktu. Ancak, fiyatların aşırı düşme- sine rağmen bazı aylarda aylık bazda rekorlar yaşansa da Zamanla uluslararası piyasaların Türkiye’ye “tereddütlü” ihracatta umulan başarı yakalanamadı. yaklaşımı, “güven kaybı”na dönüştü. Türkiye’ye dış kaynak girişi çok azaldı. Kaynak çıkışı yönünde hareketler arttı. Şunu unutmamak gerekiyor. Türkiye’nin istikrarlı büyüme yakalamak için dışarıdan gelecek paraya, kaynağa ihtiyacı Kısacası 2018 Ağustos ayında başlayan “kur kaynaklı kriz”in var. Dolayısıyla dünyanın tersine hareket etme şansımız da, etkisini 2020’de atlatmayı hayal ederken, COVID-19 küresel lüksümüz de yok. krizine yakalandık. Dünyada 15 trilyon doları aşan bir para bolluğu oluştu. Bu- Türkiye, bir anlamda COVID-19 krizine ekonomik açıdan nun 4-5 triyon dolarının Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere “cephaneyi epey tüketmiş” şekilde girmiş oldu. Hükümetin yönelmesi söz konusu. Nitekim bazı ülkeler eksi faizle borç- hareket alanı dardı. Nitekim, sektörlere ve vatandaşlara yö- lanma şansı yakaladı. nelik destek paketleri de bu nedenle sınırlı kaldı. Sektörlerin önemli bölümü “mücbir sebep” kapsamına bile alınamadı. Ancak, Türkiye içte ve dışta yaşadığı “güven” kaybıyla ilk aşa- mada bu fırsatın dışında kaldı. Tersine, borçlanma maliyetleri Albayrak’ın “Piyasaların tersine hareket” politikası COVID-19 attı. Ayrıca Türkiye’den ciddi ölçüde para çıkışı yaşandı. Sa- krizi döneminde de etkili oldu. Reyting kuruluşları Türkiye’yi dece Borsa İstanbul’dan çıkan para 5.6 milyar doları buldu. “yatırım yapılabilir ülke” olmaktan çıkardı. Ülkelerin kredibi- litesinin bir başka göstergesi olan CDS puanımız da 500’ün COVID-19, en büyük darbeyi turizm sektörüne vurdu. Türkiye üzerine çıktı. Bir süre Türkiye’nin CDS puanı hak etmediği bu 2019’da 35 milyar dolarlık turizm gelirine ulaşmışken, 2020’de düzeylerde seyretti. bunun en az 20 milyar dolarlık bölümünden mahrum kaldı. Bu ortam, döviz kurlarını daha da tetikledi. ABD Doları’nda COVID-19’lu 2020’nin büyük bölümü böyle geçti… 8 TL’nin, Euro’da da 10 TL’nin üstü görüldü. Merkez Bankası rezervleri eridi, “eksi”ye düşüldü. Dövizin ateşi böylesine yüksek olunca ekonomi yönetimi, “Rekabetçi kur” savunmasına geçti. Oysa “Rekabetçi” de- nilen seviye, Türkiye’yi tüm sektörlerde en ucuz fiyatlarla ihracat konuma düşürdü. İşçilik bile dolar bazında Çin’in bile altına indi.

48 ALMANAK 2020 EMİN ÇAPA Ekonomi Gazetecisi PANDEMI ILE BERABER GELEN YENI OYUN MASASINA ELIMIZ ZAYIF OTURDUK Türkiye ekonomik krizi atlatabilmek için 2019’da elindeki tüm kartları peş peşe masaya attığı için pandemi ile beraber gelen yeni oyun masasına ne yazık ki eli zayıf olarak oturdu. Pandemiye hem Merkez Bankası olanakları hem de Hazine tarafında kötü bir şekilde yakalandı. Çok yüksek döviz borçluluğu ve döviz kurunu kontrol etmekte zorlanan bir faiz yaklaşımıyla özel sektör de çok kötü bir dönemde yakalandı. 2020 bütün dünya için dalgalı bir yıl oldu. Hızlı bir girişin ar- şüm… ABD Merkez Bankası’nın önceki başkanının, “Bundan dından pandemi ile şiddetli bir şok yaşadık. Bu şoktan çıkış 30 yıl sonra finans olacak ama banka olacak mı emin değilim” için Amerika başta olmak üzere dünyanın her yerinde mu- sözü çok önemli. Banka yani finans sektörünün, Venedik’ten azzam bir parasal genişleme oldu ve doğal olarak ekonomi bu yana dünya ekonomisinin bel kemiği olduğu düşünülecek buna bir tepki verdi. olursa, bu sözün anlamı çok daha net ortaya çıkıyor. Tüm Dünya aslında 2020’ye geldiğimizde bir yol ayrımına girmiş- bunların iklim krizi ile eşzamanlı olması da ayrıca önemli. Her ti. Bunun da iki önemli nedeni var. Birincisi iklim krizi: İklim ne kadar pandemi telaşı bütün bunları örtse de dünyada bu krizi tüm iş yapma biçimlerini dönüştürmeyi zorunlu kılıyor. dönüşüm alttan alta geliyordu. Bu dönüşümü gerçekleştirmeyenler çok zorlanacak. Avrupa Pandemi ile birlikte dünyanın karşılaştığı bir diğer gerçek de Birliği artık, Avrupa iç pazarını bir silah gibi kullanıp, üçüncü tedarik zincirlerinin Çin’e bu kadar bağımlı olmasının taşıdığı ülkelere iklim düzenlemesini dayatacak ve iklim krizine uy- büyük risk. Daha pandemi başladığında dünyanın bu sepeti gun üretim yapmayanlar Avrupa’ya ihracatta zorlanacak. dağıtmak isteyeceğini düşündüm. Avrupa’ya yakın olduğu Artık, “Ben kömür santralinden elektrik üreteceğim, bununla için aslında bu Türkiye için büyük bir fırsat; Avrupa’nın te- da buzdolabı üretip Avrupa’ya satacağım” diyemeyeceksiniz. darik zinciri ile olan bağlarımızı çok güçlendirme imkânına Avrupa Birliği, o ayak izini ölçecek ve buna vergi koyacak. sahibiz. Ama ne yazık ki kısa vadede olacak gibi değil… Çün- İkincisi ise; teknolojinin tabana yayılması ile birlikte gelen ve kü Batı’da Türkiye’ye dönük üç yerde birikmiş tepki var: En start up’lar ve genç girişimler tarafından dayatılan bir dönü- büyüğü Batı yani Avrupa kamuoyunda birikmiş tepki, ikincisi

PLAT 49 siyasiler, üçüncüsü ise iş dünyasının tepkisi. Bu nedenlerle du. Pandemiye hem Merkez Bankası olanakları hem de Ha- Türkiye’nin bu fırsattan kısa vadede faydalanamayacağını zine tarafında kötü bir şekilde yakalandı. Çok yüksek döviz düşünüyorum. borçluluğu ve döviz kurunu kontrol etmekte zorlanan bir faiz yaklaşımıyla özel sektör de çok kötü bir dönemde yakalandı. SICAK PARA UYUŞTURUCU GİBİDİR Kamunun elindeki tüm imkânları sonuna kadar zorlayarak iki çeyrek üst üste yüksek büyüme yakaladık. Bunun kalıcı fay- Türkiye ve Avrupa ilişkileri şu an sadece “Ortadoğu bataklığı dası yok, oysa bizim kalıcı faydaya ihtiyacımız var. 2020 yı- Avrupa’ya bulaşmasın; Türkiye, Avrupa ile Ortadoğu arasında lının üçüncü çeyreğindeki dünya rekortmeni büyüme ile son bir duvar olarak kalsın”a bağlı yürüyor. Avrupa’nın Türkiye’ye çeyreğinde açıklanacak yüksek büyüme bizi aldatmamalı. ambargo uygulamamasının tek nedeni “Türkiye milyonlarca 2020 özel sektör açısından son iki çeyrekte üretimde iyi bir Suriyeli göçmeni üstümüze salmasın” endişesi. Bu durum yol kat etti gibi görünse de bunun nedeni temel ekonomik devam ettiği sürece Türkiye’ye sıcak para hariç yatırım gel- durumların iyileşmesi değil. Burada asıl üstünde durulması mez. Sıcak para da tehlikeli ve uyuşturucu gibidir. Eksikliğin- gereken hane halkının durumu. Hane geliri artmadığında iç de vücut titremeye başlar ve şu an bizim vücudumuz zangır- tüketimdeki büyüme ancak kredi ile olabiliyor. Hâlbuki bir şir- dıyor. Dolardaki hareketler de vücudumuzun zangırdaması; ketin işçilerine yüksek maaş verebilmesi, yeni işçiler alması çünkü sıcak para gelmiyor. O yüzden de faiz artırıldı ve son- lazım ki hanenin geliri artsın ve onlar da borçsuz büyümeyi rasında Türkiye’ye 4 milyar dolar sıcak para girdi. Bono ya da destekleyici harcamalar yapabilsinler. borsaya gelen sıcak parayı yatırım olarak görmemek gerek çünkü bu para istediği zaman gider. Türkiye’nin ihtiyacı olan YÜKSEK FAİZ YÜKSEK KÂR şey ise üretime dönük, iş ve istihdam, vergi geliri yaratacak yatırımın gelmesi. Bunun şu anda olabilmesi mümkün değil; Bunu aşmanın diğer bir yolu ise ihracat… “Rekabetçi kur”a çünkü Türkiye, Avrupa’nın merkez düşüncesine bağlı bir ülke rağmen ihracat artmadığı için şirketler en büyük iki bela; olmaktan çıktı. Avrupa artık Türkiye’yi ekonomik müttefik yüksek kur ve yüksek faiz ile baş başalar. Şu anda biz yanlış olarak değil, Ortadoğu ile arasında duvar oluşturan bir ülke bir politika seti seçtiğimiz için şöyle bir durum ile karşı kar- olarak görüyor. şıyayız: Düşürmek istediğimiz faiz patladı ve önümüzdeki Diğer yandan Batı, “Türkiye bizim tampon tedarikçimiz olsun süreçte daha da artabilir. Doğal olarak bu yüzden ekonomi ve Çin’e bağımlılığımızı azaltsın” diyerek tedarik zincirinin bir duracak, indirmeye kalkarsanız kur yükselecek. 2020 yılı ba- parçası olmasına karar verirse tedarik ayaklarına Ukrayna, şında dolar 5.90 seviyesindeydi. Buradan 8’lerin üzerinde gi- Polonya’yı da eklerler. Çünkü bir ülkeyi tek başına tutmanın dip sonra 7.30’lara geri gelince “ne güzel” dendi ama şirket- riskini deneyimlediler. ler 2020 planlarını yaparken kur 5.80-5.90’lar civarındaydı. Almanya Avrupa’da Türkiye’ye yönelik tepkileri bastırıyor. Döviz borcu olan bir şirket için - iç talep de durmuşsa- yüksek Bunun bir nedeni de Avrupa’daki ülkeler arasında Türkiye’de faiz ve yüksek kur ölümcül bir durumdur. kredi anlamında en çok yatırımı olan ülke olması; Türkiye’de 2021’de dünyada iyi bir aşılama yapılır ve virüs yeni bir mu- 50 milyar Euro’nun üzerinde riski var. Dolayısıyla Türkiye bü- yük ve derin bir ekonomik buhranın içerisine düşerse bundan Türkiye ve Avrupa ilişkileri şu an sadece tüm Avrupa, Almanya bile etkilenecektir. Bununla beraber; “Ortadoğu bataklığı Avrupa’ya bulaşmasın; şu anda Türkiye’nin borç ödememe riski yok. Türkiye, Avrupa ile Ortadoğu arasında bir duvar olarak kalsın”a bağlı yürüyor. Avrupa’nın OYUN MASASINA ELİ ZAYIF OTURDUK Türkiye’ye ambargo uygulamamasının tek nedeni “Türkiye milyonlarca Suriyeli göçmeni üstümüze Önümüzdeki dönem açısından pandemi ile orta boy ve büyük salmasın” endişesi. Bu durum devam ettiği sürece üreticilerin yüz yüze geldikleri bir başka gerçeklik de olağa- Türkiye’ye sıcak para hariç yatırım gelmez. nüstü bir durumda insana bağlı çalışmanın üretimde yarat- tığı sorun. Oysa robotlaşmada böyle bir sorun yok; robot virüs kapmaz, dolayısıyla üretim süreci durmaz. Pandeminin hızlandırıcı, katalizör etkilerinden birini de endüstriyel robot- larda göreceğiz. Bu toplum için çok büyük bir sorun. Türkiye ekonomik krizi atlatabilmek için 2019’da elindeki tüm kartları peş peşe masaya attığı için pandemi ile beraber gelen yeni oyun masasına ne yazık ki eli zayıf olarak otur-

50 ALMANAK 2020 tasyon geçirip aşıya dayanıklı hale gelmezse, dünya ekono- misinin toparlanmaya başladığı bir yıl olacak. Yılın son çey- reğine doğru gittikçe, her çeyrekte artan bir sıfır ve üzerine doğru gidiş göreceğiz. Yani dünya açısından sıfır noktasına geliş ve oradan yukarıya doğru bir gidişe tanıklık edeceğiz. Sıfır noktasından artıya doğru gitmesi yatırımcılarda risk al- gısını düşürecek bir rahatlama yaratacak. Amerika’daki yeni yönetimin transatlantik ilişkilerini yoğunlaştırması da dünya ekonomisi açısından önem taşıyor. FAİZ ARAÇTIR, AMAÇ DEĞİL Türkiye tarafında ise; Türkiye’nin ekonomi politikasının bilin- memesinin getirdiği belirsizlikle karşı karşıyayız. Üst üste faiz artırım kararlılığının gösterilmesi, “Hükümetin Merkez Ban- kası’nın bağımsızlığının önemini anladığı” şeklinde yorumlanı- yor. Oysa, “Faiz enflasyonun nedenidir” teorisinden vazgeçil- diğini duymadık. Merkez Bankası bu teoriyi test etmek için son bir yılda 110 milyar doların üzerinde harcadı. Hazine’de para kalmadı, elimizde döviz yok. Duvara dayandığımız için faiz artışına mecbur kaldık ve yaptık; çünkü yabancı yatırımcı gelmiyor. Dolayısıyla işler düzeldiğinde yeniden faiz karşıtı bir politikaya dönülmeyeceğinin garantisi yok. Bu arada yanlış anlaşılmasın, kimse ve hiçbir ülke yüksek faizle borçlanmak istemez elbette. Ama faiz bir araçtır, amaç değildir. Türkiye’nin iktisadi politikasının net olarak ortaya konulması lazım. 2020’nin Eylül ayında eski Bakan Albayrak’ın açıkladığı ekonomik programın tüm söylemleri şu an bitmiş durumda. 3 ay sonraki enflasyondaki hata payı bile % 40. 3 ay sonranın enflasyonunu tahmin edemeyen bir programla yola devam ediyoruz. EYLÜL 2020 YEP ENFLASYON TAHMİNİ % 10,5 GERÇEKLEŞME % 14,6 Faiz hesabı, döviz hedefleri, makro büyüklük hedeflerinin hepsi açığa düşmüş vaziyette. Öncelikle ekonomik bir prog- rama ihtiyacımız var. Elimizdeki tek veri Merkez Bankası’nın sıkı para politikasına devam edecek olması. Bunun nedenine ilişkin söylem enflasyonu frenlemek olsa da asıl nedenin do- lar kurunu baskılamak olduğunu biliyoruz. Şu an iktisadi an- lamda net bir politika olmadığından Türkiye için 2021 yılının neler getireceğine dair bir tahminde bulunamıyorum. Her ne kadar iktidarın bu kadar yüksek faizin yaratacağı tahribatla bir seçime gitmek istemeyeceğini düşünsem de siyasette 2021’in sonunda bir seçim olup olmayacağının belirsizliği bile önemli bir nokta. Kesin olarak söyleyebileceğim tek şey, Türkiye için bir süre faiz nedeniyle kurun baskılandığı bir dö-