แก่... ก็ดีเหมือนกันนะ

๖ ผ้สู งู อายจุ ะอยทู่ ่ไี หนดี

ตัวผูส้ ูงอายุเอง ครอบครัว และชมุ ชน ทง้ั ภาครัฐและเอกชนจะตอ้ งร่วมมือกนั เพอ่ื ให้สงั คมสูงวัยไทยด�ำเนนิ ไปไดอ้ ยา่ งมคี วามสขุ 52

อีกไม่ก่ีปีข้างหน้า ประเทศไทยก็จะกลายเป็นสังคมสูงวัยอย่าง สมบูรณ์แลว้ จากการคาดประมาณประชากรของสภาพัฒน์ฯ ใน ปี 2564 คนไทยหนึง่ ในหา้ คนจะเป็นผสู้ ูงอายุ ตามความหมายท่ี กำ� หนดไวใ้ นพระราชบัญญัตผิ สู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 วา่ คอื บุคคลที่ มอี ายุ 60 ปขี น้ึ ไป และอีกไมเ่ กนิ 20 ปขี า้ งหน้า หนงึ่ ในสีข่ อง คนไทยก็จะเปน็ ผสู้ งู อายตุ ามความหมายนี้ คงจะพอนกึ ภาพออกนะครบั อกี ไมน่ านเราจะเหน็ ผสู้ งู อายอุ ยทู่ วั่ ไป หมด ใครเปน็ ผู้สงู อายุก็ไมต่ อ้ งกลวั เหงา ไปท่ีไหนก็จะมเี พือ่ นรนุ่ ราวคราวเดยี วกันมากมาย ไม่ต้องเขินอายว่าเราเป็นคนกลมุ่ น้อย อีกต่อไป ผู้สูงวัยจะอยกู่ บั ใครดี นกึ ถงึ เมื่อหลายปีกอ่ น ครงั้ ยังอายุไม่เขา้ เกณฑเ์ ป็นผ้สู ูงวัย เคยคยุ กนั กับเพ่ือนๆ ในท�ำนองว่า “พอแก่แลว้ พวกเราไปหาบา้ นอยู่ ใกล้ๆกนั จะดีไหม” แต่พออายมุ ากเขา้ จริงๆ ก็ไมเ่ หน็ มีใครพูดถึง ความคดิ ทจ่ี ะหาบา้ นอยใู่ กลๆ้ กนั อกี เลย ตา่ งคนตา่ งกอ็ ยทู่ บี่ า้ นเดมิ น่นั แหละ 53

ผมมแี ม่อายุ 92 ปี ทตี่ ้องนอนติดเตียงมาตงั้ แต่วันขนึ้ ปใี หม่ 2559 น้ีเอง สมองและความทรงจ�ำยงั ดีเลศิ หูตาแม่ยังดมี าก แม่ชอบ อ่านหนังสอื และฟังวทิ ยุบางรายการ แมย่ ังกนิ ขา้ วได้เอง นอ้ งสาว ของผมซึ่งเป็นผู้สูงอายุมาหลายปีแล้วเป็นผู้ดูแลใกล้ชิด มีหลาน ชายและหลานสาวคอยชว่ ยดูแลในบางกจิ กรรม เมอ่ื 4-5 ปกี อ่ น พวกเราลกู ๆไดต้ อ่ เตมิ หอ้ งนอนของแมใ่ หก้ วา้ งขนึ้ ทำ� หอ้ งนำ�้ ไวใ้ น หอ้ งนอน หอ้ งน้�ำออกแบบส�ำหรับผสู้ ูงอายุ เป็นส้วมน่งั มีราวจับ มที นี่ ง่ั สำ� หรบั เวลาอาบนำ�้ ประตมู ขี นาดกวา้ งและเปดิ ปดิ เปน็ แบบ บานเล่ือน พื้นห้องน�้ำไม่มีระดับและใช้วัสดุท่ีไม่ลื่น...ผมคิดว่า ตอนนี้แมข่ องผมมีความสุขดี เพราะมลี ูกหลานเอาใจใส่ดูแลดว้ ย ความรกั อยู่ในหอ้ งทโ่ี ล่งโปรง่ สบาย นอนใกล้หนา้ ตา่ งที่มองออก ไปเห็นสีเขียวของต้นไม้ มีลูกชายสองคนท่ีท�ำงานต่างจังหวัดมา เย่ียมแม่ทุกอาทิตย์ ดกู รณขี องแมท่ ตี่ อ้ งนอนตดิ เตยี งแลว้ บางทกี อ็ ดคดิ ถงึ ตวั เองในวนั หนา้ ไมไ่ ด้ เม่อื เราแกต่ ัวลง หากอยใู่ นสภาพชว่ ยตวั เองไม่ได้ และ หากเราเกดิ มอี าการสมองเสอื่ มหรอื เปน็ อลั ไซเมอรข์ น้ึ มาอกี เราจะ อยู่อย่างไร ผมอาจมองโลกในแง่ร้ายเกินไปหน่อย แต่ก็เช่ือว่า ทกุ วันน้ผี สู้ ูงอายุหลายคนมีสภาพเช่นน้ี สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาตไิ ดท้ ำ� การสำ� รวจประชากรสงู อายใุ นประเทศ ไทยทุกๆ 4 ปี การส�ำรวจคร้ังสุดท้ายเม่อื ปี 2557 พบวา่ ผู้สงู อายุ 54

75 ปีขึ้นไปมีเพียง 64% เท่านั้นท่ียังออกไปพบปะผู้คนและท�ำ กจิ กรรมนอกบา้ นได้ 33% ลุกเดนิ เคลื่อนท่ีไดล้ ำ� บากต้องอย่แู ต่ใน บา้ น จงึ อยู่ในสภาพทเี่ รียกวา่ “ติดบา้ น” และอีก 3% ต้องนอน ”ติดเตียง”แล้ว ผู้สูงอายุท่ีมีสุขภาพร่างกายจัดอยู่ในประเภท ”ติดบ้าน” และ ”ติดเตยี ง” นต้ี อ้ งการคนดแู ล รายงานการสำ� รวจประชากรสงู อายปุ ี 2557 ยังแสดงตวั เลขท่ที �ำ ให้ตอ้ งคิดอกี ว่า มีผสู้ งู อายมุ ากถึง 9% ทอี่ ย่ตู ามล�ำพงั คนเดียว และอกี 19% อยตู่ ามล�ำพงั กับคูส่ มรส การอยตู่ ามล�ำพังทง้ั อยู่คน เดียวและอยู่กับคู่สมรสน้ีมีแนวโน้มท่ีเพ่ิมขึ้นและไม่ต่างกันนัก ระหวา่ งในและนอกเขตเทศบาล เหน็ ผลการสำ� รวจตรงนแ้ี ลว้ กเ็ กดิ คำ� ถามวา่ ถา้ ผสู้ งู อายทุ อ่ี ยตู่ ามลำ� พงั เหลา่ นต้ี อ้ งการความชว่ ยเหลอื ขนึ้ มา เขาจะทำ� อยา่ งไรกัน ผสู้ ูงวยั ในท่ีอยู่เดมิ ดีทส่ี ุด คณุ หมอบรรลุ ศริ พิ านชิ ผบู้ กุ เบกิ งานผสู้ งู อายใุ นประเทศไทยกลา่ ว เสมอว่า “ผูส้ ูงอายุอยู่กับครอบครวั เป็นดที ี่สดุ ” ผมกเ็ ชอ่ื เช่นน้ัน ผู้สงู อายุ โดยเฉพาะผ้สู งู อายุวัยปลายน่าจะมคี วามสขุ ทส่ี ดุ หาก ชวี ติ ในช่วงสดุ ทา้ ยจะอยู่กับครอบครัว มลี กู หลานคอยดแู ล มคี น อยู่ด้วยคอยคุยด้วยไม่ให้เหงา มคี นหาขา้ วหาน้ำ� ใหก้ นิ คอยช่วย 55

ดูแลเวลาเข้าห้องน�้ำ ชว่ ยท�ำความสะอาดร่างกาย เสอ้ื ผ้า ทนี่ ง่ั ทน่ี อน และช่วยดูแลยามเจ็บป่วย บา้ นทเ่ี คยอยู่เดิมและครอบครัว คงเป็นบา้ นทอี่ ยอู่ าศยั ของผ้สู ูงอายสุ ว่ นใหญ่ในอนาคต ในบัน้ ปลายชวี ิต ผูส้ ูงอายอุ าศัยอยใู่ นท่ีอยเู่ ดมิ ที่คุ้นเคยเปน็ ดีทสี่ ุด ผู้สูงอายุจะคุ้นเคยกับท้ังคนและสถานท่ีรอบตัว ส่ิงส�ำคัญคือตัว ผสู้ งู อายเุ อง สมาชิกในครอบครัว ชมุ ชน และรฐั ต้องร่วมกนั ปรบั ท้ังคนและสถานท่ีที่อยู่อาศัยเดิมน้ันให้เหมาะกับการใช้ชีวิตของผู้ สงู อายุ ดที ส่ี ดุ คอื ผสู้ งู อายแุ ละคนในครอบครวั ไดค้ ดิ และเตรยี มการ ไว้เสยี แต่เนนิ่ ๆ เตรียมปรบั บา้ น หอ้ งนอนหอ้ งน้ำ� ไวส้ �ำหรับการ เปน็ ผู้สูงอายุท่มี ีความสามารถชว่ ยตวั เองได้นอ้ ยลง ชุมชน องค์การบริหารสว่ นทอ้ งถ่ิน รัฐ และภาคเอกชน รวมท้ัง ส่ือมวลชนจะมีส่วนช่วยอย่างมากท่ีจะช่วยส่งเสริมการใช้ชีวิตในที่ อยอู่ าศยั เดมิ ของผ้สู ูงอายุ เช่นช่วยให้ความรูแ้ ละก�ำลังใจแก่ผ้ดู ูแล ผู้สูงอายใุ นครอบครวั ช่วยแนะนำ� ในการปรับสถานทใี่ นบ้าน ชว่ ย ปรบั สง่ิ แวดลอ้ มทงั้ ในชมุ ชนและพน้ื ทสี่ าธารณะ ชมุ ชนจะชว่ ยผสู้ งู อายุที่ต้องการการดูแลได้มาก มีผู้สูงอายุส่วนหน่ึงอาศัยอยู่ใน ครอบครัวท่ีไม่มีเวลาอยู่กับผู้สูงอายุตลอดเวลา บางครอบครัว ลูกหลานอาจต้องท�ำงานและต้องให้ผู้สูงอายุอยู่ตามล�ำพัง หรือ ผสู้ งู อายทุ อ่ี ยตู่ ามลำ� พงั และตอ้ งการความชว่ ยเหลอื ชมุ ชนอาจชว่ ย ดูแลผสู้ ูงอายใุ นชว่ งเวลากลางวนั ได้ ตัวอยา่ งเช่น เทศบาลต�ำบล 56

บางสที อง อำ� เภอบางกรวย นนทบรุ ี มอี าสาสมัครผู้ดแู ลผ้สู งู อายุ ไปเย่ียมผู้สูงอายุตามบ้านและมีศูนย์ให้ผู้สูงอายุมาท�ำกิจกรรม ร่วมกันในบางวัน การจะให้ผู้สูงอายุคงอยู่ในที่อยู่อาศัยเดิมอย่างมีความสุขคงต้อง อาศยั ความร่วมมอื จากทกุ ฝ่าย ทงั้ จากตัวผสู้ ูงอายุเอง ครอบครวั และชุมชน ท้ังภาครัฐและเอกชนจะต้องร่วมมือกันเพ่ือให้สังคม สงู วัยไทยด�ำเนินไปได้อย่างมีความสุข 57



๗ บนยอดของพรี ะมดิ

”ศตวรรษกิ ชน” เปรยี บเสมอื นอัญมณที ่สี อ่ งประกายแวววาม ประดับยอดคทาประชากรของประเทศไทย 60

งานประชากรศาสตร์ที่ผมท�ำอยู่ ต้องมีการสร้าง ”พีระมิด” ดว้ ยครบั แตเ่ ปน็ “พรี ะมดิ ประชากร” ไมใ่ ชพ่ รี ะมดิ ทต่ี งั้ ตระหงา่ น อยกู่ ลางทะเลทรายในประเทศอียิปต์ พรี ะมดิ ประชากร เปน็ รูปกราฟที่แสดงโครงสรา้ งอายแุ ละเพศของ ประชากร กราฟแท่งตามแนวนอนที่วางอยู่ด้านล่างเป็นฐานของ พรี ะมดิ แสดงขนาดประชากรทมี่ อี ายนุ อ้ ยทส่ี ดุ แทง่ ทว่ี างถดั ขนึ้ มา กค็ อื ประชากรทม่ี อี ายสุ งู ขนึ้ ตามลำ� ดบั จนถงึ สว่ นยอดของพรี ะมดิ คอื ประชากรท่มี อี ายุสงู ทสี่ ุด พรี ะมิดแบ่งออกเปน็ สองด้าน ดา้ น ซ้ายมือแสดงประชากรเพศชาย และด้านขวามือแสดงประชากร เพศหญงิ เหตุท่ีเรียกรูปกราฟนี้ว่าพีระมิดประชากรเพราะมีทรงสามเหล่ียม คล้ายพีระมิดของอียิปต์โบราณ คือมีฐานกว้างและยอดแหลม แสดงใหเ้ ห็นประชากรที่มเี ดก็ มากและคนแก่นอ้ ย เด็กมากเพราะ เกดิ มาก แลว้ ตายไปเมอ่ื อายมุ ากขนึ้ จนถงึ ยอดบนสดุ ของพรี ะมดิ จะเหลอื คนอายุสูงสดุ อยูเ่ พียงไม่กี่คน พีระมิดประชากรของประเทศไทยต้ังแต่ไหนแต่ไรมาก็เป็นรูป พีระมิดทรงสามเหล่ียมอย่างพีระมิดของอียิปต์โบราณ เพ่ิงมา เปล่ยี นรูปในชว่ ง 20-30 ปมี านีเ้ อง สว่ นฐานค่อยๆ แคบลงเพราะ เด็กเกิดน้อยลง ส่วนยอดของพีระมิดค่อยๆ ป้านข้ึนเพราะ 61

คนมีอายุยืนยาวขึ้น จนปัจจุบันน้ี พีระมิดประชากรของ ประเทศไทยมีรูปร่างหน้าตาไม่เหมือนพีระมิดของอียิปต์อีกต่อไป แต่จะเรียกว่าเหมือนอะไรดี... ผมเคยวาดภาพว่าเหมือนดอกบัว เคยนกึ ถึงตัวขนุ หรอื โคนในหมากรกุ ไทย แตก่ ็ไม่นา่ จะใช่ จนวนั หนึ่ง ผมไปประชมุ ทสี่ ภาพฒั น์ฯ เขามคี ลิปวดิ ิโอนำ� เสนอเร่อื งการ เปล่ียนแปลงโครงสร้างประชากรไทย เสียงบรรยายว่าโครงสร้าง ประชากรทแี่ สดงดว้ ยกราฟนน้ั มรี ปู รา่ งเหมอื น ”หวั คทา” ผมอทุ าน ในใจว่า “ใช่เลย” โครงสร้างอายเุ พศของประชากรไทยปัจจุบนั มี รปู รา่ งเหมอื นหวั คทาของไมค้ ทาทดี่ รมั เมเยอรถ์ อื นำ� ขบวนพาเหรด น่ันเอง บนยอดของพรี ะมดิ ซงึ่ เปลย่ี นรปู เปน็ หวั คทาไปแลว้ เปน็ ประชากร สูงอายุ ยอดสุดคือคนท่ีมีอายุสูงสุดได้แก่คนท่ีมีอายุร้อยปีขึ้นไป หรือท่ีผมเรียกใหม้ ศี ักด์ิศรวี า่ ”ศตวรรษกิ ชน” 62

คนเราจะมอี ายสุ งู สดุ ถงึ เทา่ ไร? เทา่ ทมี่ บี นั ทกึ ไวค้ นทมี่ อี ายยุ นื ทส่ี ดุ โดยมีหลักฐานยืนยันได้ว่าอายุเท่านั้นจริง คือมาดาม จีน คลีมองต์ ชาวฝรง่ั เศสท่ีมีอายถุ งึ 122 ปี คณุ ยายทวดทา่ นน้ีเกิด วนั ที่ 21 กุมภาพนั ธ์ 1875 และตายเมอ่ื วันที่ 4 สงิ หาคม 1997 คนทมี่ อี ายสุ งู ทสี่ ดุ ในโลกทย่ี งั มชี วี ติ อยใู่ นวนั น้ี (8 กรกฎาคม 2559) คอื คณุ ยายเอม็ มา มาร์ตนิ า ลุยเจยี โมราโน ชาวอติ าลี อายุ 116 ปี ท่านเกดิ เม่อื วนั ท่ี 29 พฤศจิกายน 1899 ข้อมลู คนท่มี ี อายุสูงสุดในโลกเรียงตามล�ำดับลงมา เผยแพร่ในเว็บไซต์ของ กินเนสบุ๊คเวริ ์ลด์เร็คคอร์ด อายสุ งู สดุ ทส่ี งิ่ มชี วี ติ แตล่ ะสายพนั ธจุ์ ะมชี วี ติ อยไู่ ดเ้ รยี กวา่ “อายขุ ยั ” (life span) ผมหาข้อมลู จากอินเทอร์เนต็ ไดค้ วามรู้ว่ามนุษยม์ ีอายุ ขัยประมาณ 100 ปี คนท่มี ีอายเุ กิน 100 ปกี ็นบั ว่ามอี ายยุ ืนเปน็ พิเศษ ท่ีจรงิ มนษุ ยม์ อี ายขุ ยั มากกวา่ สตั ว์ส่วนมาก ช้างมอี ายขุ ยั เพยี ง 60 ปีเท่านน้ั อายขุ ัยของมา้ 30 ปี วัว ควาย ลงิ หมู 25 ปี แมว หมา 15 ปี คนแพ้เต่าที่แมจ้ ะเชื่องช้า แตเ่ ตา่ มีอายุ ขัยยาวนานถงึ 250 ปี เตา่ บางชนิดมีอายขุ ัยถงึ 300 ปี อายุสูงสุดท่ีคนเราจะมีชีวิตอยู่ได้อาจสูงข้ึนได้ ในอนาคตความ ก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีอาจท�ำให้ ”บางคน” สามารถมีชีวติ อยไู่ ดเ้ กนิ 120-130 ปหี รือยาวนานกวา่ น้ัน แต่นัน่ ไม่ส�ำคัญเท่ากับโดยเฉล่ียแล้ว คนในสังคมมีอายุยาวนานเท่าไร 63

ทกุ วันน้ี อายุขยั ของมนษุ ย์อยทู่ ปี่ ระมาณ 100 ปี แตค่ นส่วนใหญ่ ตายไปกอ่ น ตายตงั้ แตแ่ รกเกดิ ตายตง้ั แตย่ งั เปน็ ทารก ตายตงั้ แต่ ยงั เดก็ ตายในวยั หนมุ่ สาว ตายตัง้ แตย่ ังไม่แก่ เหลืออยูจ่ นตาย เม่ือหมดอายุขัยจริงๆ น้อยเตม็ ที อายุโดยเฉลีย่ ของคนกลมุ่ หนงึ่ ตั้งแตเ่ กดิ จนตายเรียกวา่ ”อายุคาด เฉลี่ย” (life expectancy) เม่ือ 50 ปีก่อน คนไทยมีอายุ คาดเฉล่ยี เพยี ง 55 ปีเท่านัน้ เพราะสมัยก่อนคนตายตง้ั แตอ่ ายุยงั น้อยเป็นจ�ำนวนมาก เดี๋ยวนี้บ้านเมืองของเราพัฒนาข้ึนมาก การสุขาภิบาลสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อมดีข้ึน ช่องทางที่โรค จะแพร่ระบาดลดน้อยลง บริการรักษาพยาบาลกระจายไปอย่าง ทั่วถึงมากข้ึน คนไทยจึงมีอายุยืนยาวข้ึน อายุคาดเฉล่ียของคน ไทยในปจั จุบนั อย่ทู ่ปี ระมาณ 75 ปี โดยผูห้ ญงิ อายุยืนกวา่ ผชู้ าย ผู้หญิงมอี ายุคาดเฉล่ยี ประมาณ 78 ปี สว่ นผู้ชายมอี ายุคาดเฉลย่ี ประมาณ 72 ปี สิ่งท่ีน่าสนใจส�ำหรับประชากรสูงอายุที่อยู่บนส่วนยอดสุดของ หัวคทานี้ ไม่เพียงแต่ว่าจะมีขนาดเท่าไร แต่ยังอยู่ที่คนที่มีอายุ สงู สดุ เหลา่ นว้ี า่ จะมีสภาพเป็นอย่างไร ถา้ คนเหลา่ นมี้ อี ายุยืนยาว ถึง 100 ปแี ลว้ ยงั มีสุขภาพดี กส็ มควรทจี่ ะเรยี กใหส้ มศกั ด์ิศรวี า่ เปน็ ”ศตวรรษิกชน” เปรียบเสมือนอัญมณีทส่ี อ่ งประกายแวววาม ประดับยอดคทาประชากรของประเทศไทย 64

๘ โชคดที ไี่ ดค้ ุยกับศตวรรษกิ

คนร้อยปเี ป็นประชากรกลุ่มทีก่ �ำลังเพิ่มขนึ้ อย่างรวดเร็ว แม้เราอยากเห็นศตวรรษิกชนไทย ท่ีมสี ุขภาพดีเพม่ิ ขึ้น แตเ่ ราก็คงเล่ยี งไม่ได้ ทจี่ ะเห็นคนร้อยปีที่มสี ุขภาพไม่ดเี พิม่ ขน้ึ ด้วย 66

จะเป็นด้วยโชคชะตาฟ้าลิขิตหรือด้วยเหตุอ่ืนใดก็ตาม ผมได้มี โอกาสพบกบั ศตวรรษิกชนคนร้อยปีหลายสบิ คน นบั ตง้ั แตป่ ี 2546 ดร. สายฤดี วรกิจโภคาทร เพ่อื นรว่ มงาน ผรู้ ู้ว่าผมสนใจศึกษาเรือ่ งคนที่มีอายุ 100 ปีขึ้นไปได้ชกั ชวนใหผ้ ม จดั รายการ “ประกวดแมร่ อ้ ยปี” ให้เปน็ กจิ กรรมหนง่ึ ในงานวนั แม่ ของมหาวิทยาลัยมหิดล งานนี้เราจะต้องคัดเลือก “แม่ท่ีมีอายุ 100 ปีข้ึนไปท่ีมีสุขภาพดี” จ�ำนวน 4-5 คนเป็นประจ�ำทุกปี ผมจึงมีโอกาสได้ไปเย่ียมแม่ที่ได้รับการเสนอชื่อเข้าประกวดทุกปี ปีละคนบ้าง สองคนบ้าง ในปี 2550 ผม รว่ มกบั ดร.ปัทมา ว่าพัฒนวงศ์ และคณุ สุภาณี ปลืม้ เจรญิ จดั ทำ� หนงั สือเรือ่ ง “คนหา้ แผ่นดนิ : ประวัตศิ าสตรท์ ี่ ยงั มชี วี ติ ” กไ็ ดม้ โี อกาสไปคยุ กับคณุ ตาทวด คณุ ยายทวด 4-5 คน ทเี่ กิดในแผ่นดินพระพทุ ธเจ้าหลวงรชั กาลท่ี 5 คอื กอ่ นวันท่ี 23 ตลุ าคม พ.ศ. 2453 และยังมชี วี ิตอยูใ่ นสมยั รัชกาลที่ 6 รัชกาล ที่ 7 รชั กาลท่ี 8 จนถึงรัชกาลปจั จุบนั ในปี 2558-2559 นี้ ผมไดเ้ ปน็ หวั หนา้ โครงการสำ� รวจศตวรรษกิ ชน คนร้อยปี ซ่ึงได้รับการสนับสนุนจากส�ำนักงานกองทุนสนับสนุน การวิจัย (สกว.) ในโครงการฯ น้ี ผมได้มีโอกาสพบกับคนทีม่ อี ายุ เกิน 100 ปีตามทะเบียนราษฎรอีกหลายสิบคน แม้จะพบว่า 67

คนร้อยปที ่มี ีชือ่ อยู่ในทะเบียนราษฎรนนั้ มอี ยเู่ พียงประมาณ 10% เท่านั้นท่ียังมีชีวิตหรือมีตัวตนอยู่ นอกนั้นมีแต่ชื่อในทะเบียน และคนร้อยปีตามทะเบียนราษฎรก็มีอยู่เพียงไม่ถึงครึ่งที่เชื่อ ได้ว่ามีอายุถึง 100 ปีจริง ผมก็ยังได้พูดคุยกับศตวรรษิกชน อีกหลายคนในการส�ำรวจศกึ ษาโครงการฯน้ี บางคนคดิ วา่ ผมคงไดข้ อ้ มลู เรอ่ื งราวในอดตี มากมายจากการคยุ กบั คนที่มีประสบการณช์ วี ติ มายาวนานนบั ร้อยปี ทา่ นเหลา่ นนั้ คงเลา่ เรื่องราวในอดีตเมื่อคร้ังท่านยังเป็นเด็ก หรือเม่ือยังเป็นหนุ่มสาว ใหฟ้ งั มากมาย แนน่ อนครบั คณุ ตาคณุ ยายหลายทา่ นเลา่ เรอื่ งราว แต่หนหลังให้พวกเราฟังอย่างเต็มใจ และดูท่านมีความสุขท่ีได้ ร้ือฟน้ื ความหลังให้พวกเราฟัง บางท่านรอ้ งเพลงเก่าๆ ท่องกลอน คำ� คล้องจอง สวดมนต์คาถาบางบทใหพ้ วกเราฟงั เราไปคุย้ เข่ยี ไฟรักสมัยยังสาวของบางท่านให้แวววามข้ึนมา ค�ำบอกเล่า ของผู้มีอายุเกินร้อยปีเหล่าน้ีช่วยพาเราเดินทางย้อนอดีตเมืองไทย เม่อื ศตวรรษกอ่ นได้อย่างมหศั จรรย์ ผมบอกเพ่ือนร่วมงานเสมอว่า เราต้องไม่หวังจะได้ข้อมูลความรู้ เก่ียวกับเรื่องราวในอดีตจากคนร้อยปีทุกคนที่เราไปคุยด้วย เรา ต้องเข้าใจว่าคนท่ีมีอายุเกิน 100 ปีเป็นคนท่ีมิีอายุสูงสุดแล้ว สงั ขารย่อมเสือ่ มไปตามอายุ คนร้อยปีทยี่ งั เล่าเร่อื งราวในอดีตให้ พวกเราฟังได้อย่างคล่องแคล่วชัดเจนน้ันต้องนับว่ามีสุขภาพ 68

สมบูรณ์เป็นพิเศษ คนอายุร้อยปีจริงที่ยังสามารถร้องร�ำท�ำเพลง เลา่ เรอื่ งราวความหลงั ใหเ้ ราฟงั อยา่ งรน่ื ไหลยงั คงมีอยู่ แต่ผมเชือ่ ว่าคงมีอยเู่ ปน็ จ�ำนวนไม่มากนกั โดยธรรมชาติแล้ว เมื่อคนเรามีอายุมากข้ึนจนเกินร้อยปี เกิน อายุขัยปรกติของมนุษย์ อวัยวะส่วนต่างๆ ของร่างกายก็จะ เสอื่ มโทรมและทำ� งานชา้ ลง สมองและความทรงจำ� ยอ่ มจะหลงลมื เลอะเลอื นไปบ้าง คนรอ้ ยปที ผี่ มไดไ้ ปพบหลายคนกจ็ �ำอะไรไม่ได้ แล้ว จ�ำช่ือลูกหลานได้เฉพาะบางคน ในการพบปะพูดคุยกับ ครอบครวั ของคนรอ้ ยปี บอ่ ยครง้ั ทลี่ กู หลานจะทดสอบความจำ� ของ คนรอ้ ยปบี างคนใหค้ ณะของพวกเราดู ด้วยการช้ไี ปทีห่ ลานคนนัน้ ลูกคนน้แี ล้วถามวา่ จำ� ไดไ้ หมวา่ คนน้ชี ่ืออะไร เอาเปน็ ว่าคนรอ้ ยปี ที่พูดคยุ กับเราพอรู้เรอื่ ง โต้ตอบกบั เราไดต้ รงประเด็น เพียงแคน่ ้ี ผมก็คดิ วา่ ท่านเป็นศตวรรษิกผมู้ ศี ักดศิ์ รแี ล้ว คนอายุร้อยปีจริงๆ ไม่กี่คนที่ผมไปพบจะลุกนั่งยืนเดินได้ คล่องแคลว่ แมบ้ างคนจะเดินไปมาภายในบ้านได้เอง แตเ่ ม่ือตอ้ ง เคล่อื นที่ในระยะทางหลายๆ กา้ ว กต็ ้องนั่งรถเข็น ทุกคนต้องมี คนคอยช่วยประคองเวลาเดิน ถา้ คนร้อยปสี ามารถลุกนั่งและเดนิ ไดเ้ องกแ็ บง่ เบาภาระของผดู้ แู ลไดม้ ากในเรอื่ งการพาไปเขา้ หอ้ งนำ้� และขับถา่ ย ผมเห็นหลายบ้านทำ� ส้วมทีข่ ับถา่ ยไวใ้ กลๆ้ กับที่คน ร้อยปีนั่งหรือนอนประจ�ำ เพ่ือผ่อนภาระของผู้ดูแล คนร้อยปี 69

หลายรายลกุ ขึ้นยนื เดนิ ไม่ไดแ้ ลว้ ต้องใช้วิธกี ระเถบิ กระถัดไปเข้า หอ้ งนำ้� ห้องส้วม คนรอ้ ยปที ย่ี งั เคล่ือนตวั เองได้กย็ งั ดกี ว่าหลายคน ทีต่ ้องนอนตดิ อยู่กบั ทน่ี อน ผมคุยกับเพื่อนๆ ทล่ี งไปทำ� งานภาค สนามด้วยกันว่าสังคมไทยย่ิงสูงวัยขึ้นเท่าไร ก็ต้องใช้ผ้าอ้อม ส�ำเร็จรปู มากย่งิ ขึน้ เทา่ น้ัน ผ้าอ้อมส�ำเรจ็ รูปกลายเปน็ ส่ิงจ�ำเปน็ ท่ี ผู้สูงอายุวัยปลายและคนร้อยปีต้องใช้ และท่ีส�ำคัญคือผ้าอ้อม สำ� เรจ็ รปู ราคาไมใ่ ช่ถูกๆ แตล่ ะช้นิ ราคา 10-20 บาท วนั ๆ หน่ึง กต็ ้องใช้ 2 ชนิ้ เป็นอย่างนอ้ ย คนรอ้ ยปบี างทา่ นทผี่ มไปพบมสี ายตาดีเหลอื เกนิ ดีขนาดทยี่ งั อา่ น หนงั สอื ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งใสแ่ วน่ ตา แตก่ ม็ นี อ้ ยรายเตม็ ที คนรอ้ ยปสี ว่ น ใหญ่มีปัญหาเร่ืองการมองเห็น สายตาฝ้าฟาง และมีบางท่าน ตาเกอื บบอดสนิท การได้ยินเป็นปัญหาของคนอายุมาก อายุยิ่งสูง จะยิ่งหูหนัก (ไม่ใช่หูเบา) คนร้อยปีท่ีผมไปพบเกือบทุกคนจะหูหนัก คือ ไดย้ ินไม่ชัด เวลาคุยกันเราตอ้ งพดู ดังๆเหมือนตะโกน ซึ่งไมเ่ ปน็ ปญั หามากนกั สำ� หรบั ผมทพ่ี ดู เสยี งดงั ไดอ้ ยแู่ ลว้ แตบ่ างครง้ั คยุ กบั คนร้อยปีบางคน เราก็ต้องใช้ล่าม ให้ลูกหลานช่วยตะโกน กรอกหู มีครอบครัวของคนร้อยปีอย่างน้อย 2 ครอบครัว ทบ่ี อกวา่ ไดห้ าซอื้ อปุ กรณช์ ว่ ยฟงั ชนดิ เสยี บหใู หท้ า่ นแลว้ แตค่ ณุ ตา คุณยายไม่ชอบเพราะเสียงท่ฟี ังผ่านเครอื่ งดังอ้ืออึง 70

ผมคิดว่าความสามารถป้อนอาหารเข้าปากด้วยตัวเองเป็นตัวชี้วัด สถานะสุขภาพท่ีส�ำคัญของผู้สูงอายุวัยปลายและคนร้อยปี คนรอ้ ยปที ย่ี งั กนิ อาหารไดเ้ องกน็ บั ไดว้ า่ ยงั มสี ขุ ภาพดี แตห่ ากตอ้ ง ปอ้ นขา้ วปอ้ นน้ำ� กนั หรือถึงขน้ั ตอ้ งให้อาหารทางสายยาง ก็เรียก ไดว้ า่ ทา่ นผู้นน้ั เกอื บหมดสภาพแล้ว คนร้อยปีท่ผี มไดพ้ บมาหลาย รายทอี่ ยใู่ นสภาพทไี่ มส่ ามารถชว่ ยตวั เองไดเ้ รอ่ื งการกนิ อาหาร และ เม่ือน�ำสภาพน้ีไปประกอบกับความทรงจ�ำที่ไม่หลงเหลืออยู่ อีกแล้ว ตอ้ งนอนตดิ อย่กู บั ที่ ช่วยตัวเองไม่ได้ในเรื่องการขับถ่าย เราก็จะมองเห็นภาพคนร้อยปีท่ีมากด้วยปริมาณจ�ำนวนปีของอายุ แตค่ ุณภาพชวี ิตกลบั เหลืออยู่นอ้ ยเต็มที ที่ผมเล่าความจริงเรื่องสุขภาพของคนร้อยปีจากประสบการณ์น้ี เพอ่ื จะแสดงใหเ้ หน็ ภาพคนรอ้ ยปใี นอกี มมุ หนงึ่ บางครงั้ ขอ้ มลู เกยี่ ว กับคนร้อยปีจากส่ือมวลชนประเภทต่างๆท่ีเผยแพร่กันนั้น มกั จะนำ� เสนอภาพแตเ่ ฉพาะในดา้ นบวก คนรอ้ ยปยี งั กระฉบั กระเฉง เต้นรำ� ร้องเพลงได้ ทำ� น่นั กไ็ ด้ ท�ำน่กี ็ได้ จนท�ำใหเ้ ราลืมมองคน ร้อยปีในอีกมุมหน่ึงไป คนร้อยปีเป็นประชากรกลุ่มท่ีก�ำลัง เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว แม้เราอยากเห็นศตวรรษิกชนไทยที่มี สขุ ภาพดเี พมิ่ ขนึ้ แตเ่ รากค็ งเลยี่ งไมไ่ ดท้ จี่ ะเหน็ คนรอ้ ยปที ม่ี สี ขุ ภาพ ไม่ดีเพมิ่ ขึน้ ด้วย 71



๙ อยากอย่ถู ึงรอ้ ยปอี ยา่ งยาย...

“ขอใหจ้ ำ� เรญิ ๆ นะหลานนะ... ใหอ้ ยู่ดมี ีสุข อย่าเจบ็ อยา่ ไข้ เงนิ ทองไหลมาเทมา... อยู่เป็นสขุ ๆ นะลกู เอย๊ หลานเอย๊ ...” 74

หลายคนเม่ือรู้ว่าผมสนใจเรื่องศตวรรษิกชนก็ถามผมว่า “พอจะ บอกไดไ้ หมว่าคนอายยุ ืนถงึ รอ้ ยปเี พราะเหตใุ ด” ถา้ ผมจะตอบวา่ คนอายยุ นื ถงึ รอ้ ยปเี พราะโชควาสนาหรอื บญุ กรรม ของแต่ละคนก็จะเป็นค�ำตอบที่ง่ายเกินไป ไม่สมกับท่ีผมได้มี โอกาสพบกบั คนรอ้ ยปีหลายสิบคน ในช่วงเวลาสิบกวา่ ปที ี่ผ่านมา ผมก็พูดคุยเพื่อหาสาเหตุที่ท�ำให้คุณยายคุณตาที่ผมไปพบทุกคน มีอายุยืนยาวถึงร้อยปี ผมถามเรื่องอายุของพ่อแม่พ่ีน้องของ ทา่ นวา่ มใี ครอายยุ นื บา้ ง คยุ เรอื่ งอาชพี การงานเมอ่ื ทา่ นยงั เปน็ หนมุ่ สาว ถามเรอ่ื งอาหารทชี่ อบ ถามเรอ่ื งโรคประจำ� ตวั สขุ ภาพอนามยั และจะสังเกตเรือ่ งอารมณ์ และคยุ เรอ่ื งความรักของทา่ น หากตอ่ ไปผมจะไดพ้ บกบั คณุ ตาคณุ ยายคนอนื่ อกี ผมกค็ งจะพดู คยุ ซกั ถาม ท่านในแนวนี้อีกเหมือนเดิม แม้การพูดคุยซักถามในแนวน้ี จะไมท่ ำ� ใหผ้ มฟนั ธงไดว้ า่ “ดว้ ยเหตใุ ด ทที่ ำ� ใหบ้ างคนมอี ายยุ นื ยาว ถงึ รอ้ ยป”ี กต็ าม อาหารการกนิ นกั โภชนาการไดพ้ สิ จู นแ์ ลว้ วา่ อาหารทเี่ รากนิ เขา้ ไปเปน็ ประจำ� มผี ล ต่อสขุ ภาพ ภาษาอังกฤษว่า “You are what you eat” แปล เป็นไทยว่า “คณุ เป็นอย่างทคี่ ุณกนิ ” คงไมต่ อ้ งอธบิ ายตอ่ ไป แต่ ท่ีอยากขยายความก็คืออาหารอะไรที่กินแล้วจะท�ำให้คนอายุยืน 75

นับร้อยปี คนเราพยายามเสาะหา ”ยาอายุวัฒนะ” มาต้ังแต่ บุราณกาล ไม่ว่าจะเป็นผลหมากรากไม้ ว่านสมุนไพร อวัยวะ เครอื่ งในของสตั วท์ จ่ี บั ตวั ไดย้ าก คนกน็ ำ� มาคดิ เปน็ สตู รอาหารเสรมิ หรอื ปรุงเปน็ ยาเพอื่ ยืดอายใุ หย้ ืนยาวถึงรอ้ ยพนั หมืน่ ปี เวลาพวกเราไปคุยกับคนร้อยปีที่ยังมีสุขภาพดีและพอคุยกัน ร้เู รื่อง เรากจ็ ะถามคณุ ตาคุณยายวา่ ชอบกนิ อะไร ผมขอสารภาพ ว่าต้ังแต่คุยกับคนร้อยปีมานับสิบราย ยังไม่ได้ชนิดอาหารพิเศษ พสิ ดารท่จี ะเอามาคุยได้วา่ “พบแลว้ ๆ อาหารท่ีทำ� ใหค้ นอายยุ นื ถึงร้อยปี” หลายคนก็กินข้าวกินปลา ผักจิ้มน้�ำพริก ไข่เจียว ไขเ่ ค็ม ผดั ผัก แกงจืด หลายคนบอกว่ากนิ อะไรก็ได้ ลกู หลานท่ี ดูแลคณุ ตาคณุ ยายกจ็ ะเล่าให้ฟังอยา่ งน้ัน กนิ อะไรก็ได้ทร่ี สไมจ่ ัด ไม่เผ็ด ท่ีส�ำคัญคือไม่แข็ง ไม่เหนียว เคี้ยวง่าย ผมสังเกตว่า ผสู้ ูงอายุต้องกินอาหารครบหม่เู หมือนกัน ทัง้ แปง้ โปรตนี จากเน้อื สัตว์ ไข่ วิตามนิ จากผัก ผลไม้ ลกู หลานบางคนก็หาซ้อื อาหาร เสรมิ มาให้คณุ ยายคุณตากนิ กรรมพนั ธ์ุ คนรอ้ ยปที พ่ี วกเราไปพบหลายคนมีพอ่ แม่ หรอื พนี่ ้องท้องเดยี วกัน ท่ีอายุยืน แต่จะยืนถึงร้อยปีเหมือนอย่างคุณตาคุณยายท่ีเราไป คุยด้วยน้ันยังสงสัย บางคนบอกว่าพ่อแม่อายุยืนมากเหมือนกัน 76

แต่ไม่รวู้ า่ มากเท่าไร ลูกหลานบางคนคุยใหฟ้ ังว่าพีน่ ้องของคุณตา คุณยายก็อายุยืน แต่กไ็ ม่ถึงร้อยปี เราก็พอจะพูดได้ว่ากรรมพันธ์ุ มีส่วนท�ำให้คนอายุยืน ใครที่มีพ่อแม่ปู่ย่าตายายอายุยืนก็ เตรียมตัวอยู่ยาวไว้ได้เลย ถ้าโชคดีก็อาจได้รับมรดกพันธุกรรม จากบรรพบรุ ุษคนใดคนหน่งึ อารมณ์ โอกินาวาเป็นเกาะหนึ่งทางใต้ของประเทศญ่ีปุ่นท่ีมีคนอายุ เกินร้อยอยู่เป็นจ�ำนวนมาก การศึกษาวิจัยเก่ียวกับศตรรษิกชน ในโอกินาวา ได้พยายามหาเหตุปัจจัยที่ท�ำให้คนอายุยืน นักวิจยั สรุปเหตุปจั จัยส�ำคัญ 3-4 อย่าง อยา่ งแรกคอื เรอ่ื งอาหาร ท่ีกินประจ�ำ คนโอกินาวากินปลา กินธัญญพืชพวกข้าว ถ่ัว ท้ังท่ีเป็นเมล็ดและท่ีแปรรูป หรือหมักดองเป็นซีอิ๊วประเภท ต่างๆ และกินผักเป็นอาหารหลัก คนโอกินาวามีส�ำนึกและ จิตวิญญาณของการอยู่รวมกันเป็นชุมชน ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ชาวโอกินาวามีวิถีชีวิตแบบสบายๆ ไม่เร่งรีบ ไม่กดดัน และ ไม่เคร่งเครียด ทุกคนมีบทบาทและกิจกรรมท�ำไปตลอดชีวิต ไมว่ ่าจะสงู วัยแคไ่ หน 77

ผมคิดถึงเรื่องชาวโอกินาวาท่ีมีอายุยืนยาว เพราะไม่เครียด ประสบการณ์ที่ผมได้พบกับศตวรรษิกชนไทยมี่ยังมีสุขภาพดีและ ยงั คยุ กันไดท้ �ำใหผ้ มกล้าพดู ได้วา่ “อารมณ์ด”ี เปน็ ปัจจยั สำ� คัญท่ี ท�ำให้คนอายุยืน แม้ว่าคนอารมณ์ดีจะตายไปแล้วตั้งแต่อายุ ยังน้อยมากต่อมาก แต่ศตวรรษิกชนที่ผมได้ไปพบ ”ทุกคน” เป็นผู้มีอารมณ์และจิตใจดี ทุกคนมีศรัทธาในศาสนา ท�ำบุญ ใส่บาตรเม่ือยังมีแรง คุณยายคุณตาเกือบทุกคนสวดมนต์ได้ และบางคนยังท่องบทสวดมนตบ์ ทยาวๆ ให้พวกเราฟงั ได้ เราได้ พบกับคณุ ยาย 4-5 คนทสี่ ามารถท่องกลอนยาวๆ รอ้ งเพลงฉ่อย เพลงล�ำตัด และผมได้มีโอกาสร�ำวงอย่างสนุกสนานกับ คณุ ยาย 2-3 คน ผมเชื่อว่าอารมณ์ที่ไม่เคร่งเครียด รู้จักปล่อยวาง มีเมตตา มองลูกหลานที่เข้าไปหาด้วยความรักเป็นปัจจัยส�ำคัญท่ีท�ำให้คน มีอายุยนื ถงึ ร้อยปี พวกเรานกั วจิ ยั เห็นพ้องกันว่าคุณยายคุณตาทกุ คนทเ่ี ราไปสนทนาดว้ ยเปน็ คนน่ารัก ผมมีความสขุ ทุกครงั้ ทไ่ี ดค้ ยุ กับท่านเหล่าน้ัน พวกเรานักวิจัยจะขอให้คุณยายคุณตาที่ยังมี สุขภาพดีอวยพรให้เม่ือจะอ�ำลา พวกเราจะน้อมรับพร จากคุณยายคุณตาด้วยความรู้สึกเหมือนกับก�ำลังได้รับพรจาก พระผู้ทรงศีล “ขอให้จ�ำเริญๆ นะหลานนะ...ให้อยู่ดีมีสุข อย่าเจ็บ อยา่ ไข้ เงินทองไหลมาเทมา... อย่เู ป็นสุขๆ นะลกู เอ๊ย หลานเอ๊ย...” สาธุ 78

ศตวรรษิกชน เป็นผู้มีชีวิตอยู่มานานเกินร้อยปีแล้ว สัจธรรมคือ ท่านจะมีชีวิตอยู่ต่อไปอีกไม่นาน พวกเรารู้ว่าท่านอาลัย เมื่อพวกเราลาจาก ไม่บ่อยนักที่จะมีคนไปคุยเร่ืองประสบการณ์ ชวี ิตของท่าน ไมบ่ อ่ ยนักทีจ่ ะมใี ครไปรอ้ื ฟน้ื ความหลังของท่านเรา จ�ำคำ� พูดของคณุ ทวดทรพั ย์ฯ ผมู้ อี ายุ 108 ปีเม่ือพวกเราไปคยุ กับท่านในปี 2550 ได้ดี “มีคนมาก็สนุกสนานกันไปไม่มีใคร มาก็นอน” แลว้ กจ็ �ำคำ� พดู เบาๆ ของคณุ ยายคนหนึ่ง “แลว้ มาหา ยายอกี นะ...” 79



๑๐ เราจะทำ�อย่างไรกันดี ถา้ มแี ตค่ นแก่

มีแตผ่ ู้สงู อายใุ นครัวเรอื น จะเอาเงินจากไหนมาใชจ้ า่ ย จะไปรักษาพยาบาลเมื่อเจ็บปว่ ย เมื่ออายมุ ากแลว้ ใครจะชว่ ยดูแล หรอื อยู่เป็นเพอื่ นเรา.... 82

เมอ่ื ผมบอกใครๆ วา่ เปน็ นกั ประชากรศาสตร์ ผมกต็ ้องทำ� หนา้ ท่ี หลักของนักประชากรศาสตร์ คือติดตามศึกษาการเปลี่ยนแปลง ของประชากร ความจริงต้นเหตุท่ีท�ำให้ประชากรในพื้นท่ีหนึ่ง เปลีย่ นแปลงไปกไ็ มไ่ ด้ซับซ้อนอะไร ถา้ มีเด็กเกดิ ข้นึ มาในพ้นื ทนี่ น้ั จำ� นวนคนก็เพม่ิ ข้ึน มคี นในพ้นื ทนี่ น้ั ตายจำ� นวนกล็ ดลง คนย้าย เข้ามาอาศัยอยู่ในพื้นที่ก็เพ่ิมจ�ำนวนคนในพ้ืนท่ี และคนย้ายออก จากพ้นื ท่ีไปอยูท่ อ่ี ่นื กล็ ดจำ� นวนคนในพน้ื ทนี่ ้นั ถ้าผมรู้ว่าขณะนี้ประเทศไทยมีประชากรอยู่ประมาณก่ีคน และ ต่อจากนี้เป็นต้นไปจะมีเด็กเกิดปีละกี่คน มีคนตายปีละก่ีคน คนย้ายเข้า ย้ายออกจากประเทศปีละกี่คน ผมก็จะเห็นภาพใน อนาคต เชน่ ในอีก 20 ปีข้างหน้า ประเทศไทยจะมีประชากร เทา่ ไร และถา้ ผมศกึ ษาในรายละเอยี ด ไมด่ เู ฉพาะจำ� นวนรวม แต่ อาจดูโครงสร้างทางเพศและอายุของประชากรด้วย ผมก็จะเห็น ภาพรายละเอียดเก่ียวกับจ�ำนวนและโครงสร้างอายุและเพศของ ประชากรในอนาคตได้ เรอื่ งจำ� นวนคนเกดิ จำ� นวนคนตาย และคนยา้ ยถนิ่ เขา้ ออกประเทศ ในอนาคตเราสามารถคาดประมาณได้จากการศึกษาปัจจัยท่ีเป็น สาเหตแุ ละแนวโนม้ ทเ่ี ปน็ มาในอดตี รวมทงั้ แนวนโยบายของรฐั บาล ในเรอ่ื งการเกิด การตาย และการยา้ ยถน่ิ 83

ผมจะลองวาดภาพประชากรไทยในอนาคตในอกี 20 ปขี ้างหนา้ ปี 2559 น้ี หน้าตาของประชากรไทยมีรปู ร่างเหมอื น”หัวคทา” ประชากรทงั้ หมดมปี ระมาณ 65.5 ลา้ นคน ทงั้ นไี้ มน่ บั รวมแรงงาน ย้ายถนิ่ ข้ามชาติจากประเทศเพอื่ นบ้าน 3 ประเทศ คอื เมียนมา กัมพูชา และลาว ประมาณ 3 ล้านคน ถา้ เราแบ่งประชากรออก เปน็ 3 กลมุ่ อายุ คอื ประชากรวยั เดก็ อายตุ ำ�่ กวา่ 15 ปี ประชากร วยั แรงงาน อายุ 15 ถงึ 59 ปี และประชากรสูงอายุ 60 ปีขนึ้ ไป เราจะเหน็ จำ� นวนและสดั สว่ นของประชากรแตล่ ะกลมุ่ วยั ดงั นี้ • ประชากรวัยเดก็ 11.6 ล้านคน คิดเป็นร้อยละ 17.7 • ประชากรวยั แรงงาน 42.9 ลา้ นคน คดิ เปน็ รอ้ ยละ 65.5 • ประชากรสงู อายุ 11.0 ลา้ นคน คดิ เป็นร้อยละ 16.8 รวม 65.5 ลา้ นคน แนวโนม้ จำ� นวนคนเกดิ คนตาย ในอนาคต มาดแู นวโนม้ การเกิดและการตาย ตามที่ผมได้ติดตามศึกษามา ดูเร่ืองการเกิดก่อน ผมต้องบอก วา่ อัตราเกดิ ของประเทศไทยก�ำลงั ลดต�ำ่ ลง จ�ำนวนเดก็ เกิดทีเ่ คย สูงถึงเกินกว่าล้านคนในแต่ละปีระหว่างปี 2506-2526 ได้ลด ลงเหลือเพียง 7 แสน 3 หมื่นคนเมอื่ ปกี ลาย (2558) จ�ำนวน เกิดที่ลดลงน้ีเป็นเพราะวิถีชีวิตของคนรุ่นใหม่ได้เปล่ียนแปลงไป 84

เดยี๋ วนคี้ นแตง่ งานกนั นอ้ ยลง ผหู้ ญงิ รนุ่ ใหมเ่ ลอื กทจ่ี ะอยเู่ ปน็ โสดกนั มากขน้ึ คนอยดู่ ว้ ยกนั โดยไม่มีลกู เพมิ่ มากขึน้ คนเพศเดยี วกนั อยู่ ด้วยกันมากข้นึ คนแตง่ งานแลว้ อยากมลี ูกจ�ำนวนนอ้ ยลง สงั คม เปลี่ยนไปอย่างน้ีก็ท�ำให้เห็นว่าจ�ำนวนเด็กเกิดในแต่ละปีจะย่ิงลด น้อยลงไปอีกในอนาคต อีก 20 ปีข้างหน้าอาจมีเด็กเกิดใน ประเทศไทยเพียงปลี ะ 6 แสนคน มาดูแนวโน้มคนตายกันบ้าง ทุกวันน้ีคนไทยมีอายุยืนยาวข้ึน เม่ือ 50 ปกี อ่ น คนไทยมอี ายุคาดเฉล่ยี เพียง 55 ปี อายคุ าดเฉลยี่ ของคนไทยในปี 2558 ประมาณ 74 ปี ดูสถานการณ์ดา้ นสุขภาพ อนามยั ของประชากรแลว้ อายคุ าดเฉลยี่ ของประชากรไทยนา่ จะสงู ถึง 80 ปีในอกี 20 ปขี ้างหน้า ในอนาคต เมอ่ื ประเทศไทยเปน็ สังคมสูงวัยอย่างสมบูรณ์ ก็จะมีผู้สูงอายุเป็นจ�ำนวนและสัดส่วน เพิ่มสูงขึ้น ซึ่งจะท�ำให้มีคนตายในแต่ละปีเพ่ิมมากข้ึน ปัจจุบัน มีคนตายปีละ 4 แสนกว่าคน ดูแนวโน้มแล้วคาดประมาณว่า จะมคี นตายเพิ่มขึน้ ถงึ ปลี ะ 6 แสนกวา่ คนในอกี 20 ปขี า้ งหนา้ เม่ือจ�ำนวนเกิดในแต่ละปีลดลง ในขณะท่ีจ�ำนวนตายเพ่ิมสูงขึ้น ในอกี ประมาณ 15 ปขี า้ งหนา้ จ�ำนวนคนตายจะมากกว่าจ�ำนวน เด็กเกิดในแต่ละปี และเมื่อน้ัน ถ้าไม่นับรวมแรงงานย้ายถิ่น เขา้ ประเทศ ประชากรของประเทศไทยกจ็ ะลดจำ� นวนลง การเกดิ ทล่ี ดลง และอายขุ องคนไทยทยี่ นื ยาวขน้ึ มผี ลทำ� ใหป้ ระชากรมอี ายุ 85

สงู ขน้ึ เปน็ ปรากฏการณ์ท่ีเราเรยี กว่า “ประชากร (ก�ำลัง) สงู วัย” การสูงวัยขึ้นของประชากรน่ีเองท่ีเป็นการเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง อายขุ องประชากรครัง้ สำ� คญั ของประเทศไทย เม่อื สังคมสงู วยั แลว้ อะไรจะเกดิ ขน้ึ กับประเทศ เราพอจะมองเห็นภาพแล้วว่าประชากรไทยก�ำลังสูงวัยข้ึนอย่าง เร็วมาก คลื่นยักษ์ประชากรรุ่นเกิดเกินล้านก�ำลังเคล่ือนตัว เขา้ สวู่ ยั สงู อายุ จำ� นวนเดก็ เกิดหลงั จากปี 2526 ได้ลดลงเรอ่ื ยๆ จำ� นวนประชากรวัยแรงงาน (อายุ 15-59 ปี) จะลดจ�ำนวนลง จาก 43 ล้านคนในปจั จุบันจนเหลอื เพียง 35 ล้านคนในอกี 25 ปี ข้างหน้า ถ้าเราคิดว่าจ�ำนวนแรงงานจะมีผลกระทบต่อการผลิตและ เศรษฐกิจของประเทศ เราก็อาจมองแนวทางแก้ไขไว้เป็นทาง เลือกหลายๆ ทาง เชน่ น�ำเข้าแรงงานจากต่างประเทศ ปรบั ปรงุ แรงงานใหม้ คี ณุ ภาพและมผี ลติ ภาพสงู ขนึ้ ปรบั วธิ กี ารผลติ จากการ เนน้ แรงงานไปเปน็ การใชเ้ ครอ่ื งจกั รกลใหม้ าก เปลยี่ นอตุ สาหกรรม ไปเปน็ ประเภททใ่ี ชแ้ รงงานนอ้ ยลง รกั ษาประชากรสงู อายใุ หค้ งอยู่ ในก�ำลังแรงงานให้นานที่สุด รวมทั้งส่งเสริมการเกิดให้มีจำ� นวน มากขนึ้ ในแต่ละปี 86

ในเร่ืองจ�ำนวนเด็กเกิดแต่ละปีท่ีลดน้อยลง ถ้ารัฐบาลให้ความ สำ� คญั กบั จ�ำนวน และมนี โยบายทีจ่ ะให้จ�ำนวนเกิดแตล่ ะปไี มน่ ้อย กว่าจ�ำนวนตายแล้ว ก็คงต้องหายุทธศาสตร์ส่งเสริมการเกิดให้ เพ่ิมข้ึน อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยควรถือเป็นโอกาสท่ีจ�ำนวน เกดิ นอ้ ยลงนเ้ี ร่งปรบั ปรงุ คุณภาพของเดก็ เกิดใหมท่ ุกราย ส่งเสรมิ สุขภาพของเดก็ กอ่ นวยั เรยี น และปรบั ปรงุ คุณภาพของการศกึ ษา เพ่อื พฒั นาคณุ ภาพของประชากร ส�ำหรับประชากรสูงวัยในอนาคตที่จะมีมากข้ึนอย่างรวดเร็วท้ัง จ�ำนวนและสัดส่วน เรารู้แน่ชัดแล้วว่าเม่ือถึงวัยหนึ่ง ผู้สูงอายุก็ ต้องออกจากก�ำลังแรงงานไป และจะไม่มีรายได้จากการท�ำงาน เมื่อคนมีอายุมากขึ้น ความเสี่ยงต่อความเจ็บป่วยก็ย่อมมีสูง ขึ้นเป็นธรรมดา ผู้สูงอายุจะกลายเป็นกลุ่มเปราะบางท่ีต้องการ คนหรือระบบที่จะช่วยดูแล ความเปราะบางเหล่าน้ีจะกลายเป็น ภาระของทง้ั ตวั ผู้สูงอายเุ อง ครอบครัว และรฐั ภาระจะเกิดข้นึ ทั้งในเรื่องรายได้เพื่อการยังชีพ การรักษาพยาบาลและการดูแล ผู้สงู อายุ เราลองคิดถึงภาระของรัฐบาลในอนาคต รัฐจะต้องมีค่าใช้จ่าย ท่เี พม่ิ ขน้ึ อย่างมหาศาลในเร่ืองทเี่ กยี่ วกบั สวัสดิการในสงั คมสูงวยั 87

ข้อมูลทางประชากรศาสตร์ได้แสดงให้เห็นภาพในอนาคตได้ อย่างชัดเจนแล้ว ต่อไปก็เป็นหน้าที่ของบุคคล ครอบครัว และรัฐ ทีจ่ ะตอ้ งเตรยี มการในเรอื่ งเหลา่ น้ี ผมลองวาดภาพสงั คมสงู วยั ไทยในอนาคต เหน็ ทรี ฐั บาลในอนาคต จะต้องแสดงฝีมือเร่งรัดพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศให้ร่�ำรวยขึ้น อยา่ งมากเพ่อื รองรบั สังคมสงู วยั อย่างสมบูรณ์ หรือไม่ก็ต้องแสดง ฝีมือในการจัดเก็บภาษีจากประชาชนคนท�ำงานเพ่ือน�ำมาใช้เป็น ค่าใช้จา่ ยส�ำหรบั ผูส้ งู อายุ ไม่ใช่เฉพาะแต่รัฐนะครับที่ต้องคิดถึงความแก่ที่จะมาเยือนอย่าง แน่นอนในอนาคต ตัวบุคคลและครอบครัวก็ต้องเตรียมการ ในเรอื่ งเหลา่ น้ี เตรยี มตวั ของเราเองเมอื่ แก่ เตรยี มการดแู ลภายใน ครอบครัวเม่ือมีแต่ผู้สูงอายุในครัวเรือน จะเอาเงินจากไหนมา ใช้จ่าย จะไปรักษาพยาบาลเม่ือเจ็บป่วย เม่ืออายุมากแล้ว ใครจะช่วยดูแล หรืออยเู่ ป็นเพ่ือนเรา... 88





ตอนท่ี ๒ เร่อื งเก่า มาเลา่ ใหม่ สิบปีท่ผี า่ นมาน้ี ผมคดิ ผมเขียนเรอื่ งผสู้ ูงอายุ ลงใน ”ประชากรและการพฒั นา” มากกวา่ 50 เรื่อง ผมขอให้ พี่ เพื่อน และนอ้ ง ทอ่ี า่ นเรือ่ งของผมเป็นประจ�ำชว่ ยเลือกเรอื่ งเก่าๆ เหล่านน้ั มาคนละ 10 เรอื่ ง ไดเ้ ร่ืองที่เลอื กซ้�ำกนั 12 เร่ืองเอามาเล่าใหม่



๑๑เคยเล่าเรือ่ งน้ีไวเ้ มอ่ื ปลายปี 2550 เม่อื คนรุ่นซิกตีส้ ์ ยา่ งเข้าสู่วยั ชรา ประชากรและการพัฒนา ปที ี่ 28 ฉบับที่ 1 ตุลาคม-พฤศจกิ ายน 2550

ไม่น่าเช่ือว่าปี พ.ศ.2550 เวลาจะผ่านไปถึงสามในสี่ของปีแล้ว เหลอื เวลาอกี เพยี ง 3 เดอื นกจ็ ะขนึ้ ปใี หม่ พ.ศ.2551 อายขุ องพวก เราทกุ คนทยี่ งั มลี มหายใจอยทู่ กุ วนั นก้ี จ็ ะเพมิ่ ขน้ึ อกี ปหี นงึ่ เมอื่ ชวี ติ ของเราทกุ คนมที ี่ส้นิ สุด เวลาทีผ่ ่านไปแต่ละเดอื น แตล่ ะปี จงึ เท่ากับเราเดินทางใกล้จุดสุดสิ้นนั้นเข้าไปทุกขณะ เวลาผ่านไป รวดเรว็ เท่าไร จุดหมายปลายทางของชีวิตพวกเรากย็ ิ่งใกล้เขา้ มา เรว็ ยงิ่ ขนึ้ เทา่ นน้ั อยา่ งนน้ี เ่ี อง พระทา่ นจงึ เตอื นสตพิ วกเราอยบู่ อ่ ย ครั้งให้ยงั ชวี ิตอยดู่ ว้ ยความไมป่ ระมาท ความประมาทในการกิน ผมลองคดิ ถึงตัวเองวา่ ที่มีชวี ติ อยู่ทกุ วันนี้ ประมาทในเรื่องใดบ้าง หรือเปล่า คิดดูแล้วก็เห็นชัดเจนว่ามีอยู่หลายเร่ืองที่ตัวเองไม่ ระมดั ระวงั โดยเฉพาะเรอื่ งการกนิ อยใู่ นแตล่ ะวนั การกนิ ดจู ะเปน็ เรอื่ งสำ� คญั ทผ่ี มและพรรคพวกเพอื่ นฝงู รวมทง้ั คนรจู้ กั อกี หลายคน ตั้งอยู่ในความประมาทเสมอมา พวกเรามกั ตามใจปาก อยากกิน อะไร กินมากเทา่ ไร ก็กินเขา้ ไป ได้ยินวา่ อาหารรา้ นไหนอร่อย เชิญชวนให้ไปชิม ก็จะเสาะหาหนทางไปกินให้ได้ กินมากแต่ ไม่ได้ออกก�ำลังกายให้มากพอที่จะลดส่วนเกินของสิ่งที่กินเข้าไป 94

ออกบ้าง น้�ำหนักตัวก็เลยข้ึนเอาๆ จนเกินมาตรฐานของการมี สขุ ภาพดี เมื่อวันก่อน ผมมีโอกาสร่วมดินทางไปปราจีนบุรีกับเพื่อนที่เรียน มหาวิทยาลัยรนุ่ เดียวกันอกี 9 คน รวมเพอื่ นรุ่นเดยี วกนั ทัง้ หมด 10 คน เป็นหญงิ 6 คน และชาย 4 คน เรานง่ั รถตคู้ ันเดยี วกนั จึงได้คุยกันเร่ืองจิปาถะไปตลอดทาง ช่วงหนึ่งผมขอเก็บข้อมูล เกี่ยวกับพัฒนาการทางร่างกายของเพ่อื นๆ แต่ละคน โดยถามวา่ “เม่ือตอนเรยี นหนงั สอื อยู่ดว้ ยกัน (ราว 40 ปกี อ่ น) แต่ละคนหนัก ประมาณก่ีกิโล แล้วตอนนี้น�้ำหนักเท่าไร” ผลการศึกษาเร่ือง นำ้� หนกั ตวั ท่ีเปลี่ยนไปจากวยั หนุ่มสาว จนถงึ เม่ือยา่ งเข้าสู่วยั ชรา โดยเก็บข้อมูลจากคนที่ก�ำลังแก่กลุ่มเล็กๆ ภายในระยะเวลาไม่ ก่ีนาทนี ีน้ า่ สนใจไมน่ อ้ ย ตอนเรียนอยู่เม่ือ 40 ปีก่อน คิดคร่าวๆ วา่ อายุขณะนน้ั ประมาณ 20 ปี ผ้ชู ายน�้ำหนกั เฉล่ีย 58 กก. ส่วนผหู้ ญิงหนัก 41 กก. น�้ำหนักเฉล่ียของพวกเราไม่กี่คนน้ีคงไม่ผิดความจริงไปมากนัก เม่ือนึกถึงรูปร่างของพวกเราในตอนน้ัน ผมนึกถึงภาพพวกเรา ท้ังหญงิ และชายล้วนสะโอดสะองเอวบางร่างน้อยกันเปน็ ส่วนใหญ่ เคยดูรูปหมู่ท่ีพวกเราถ่ายกันไว้ในตอนนั้นแล้ว ยังนึกเสียดายวัย หนุ่มสาว อยากจะให้เวลาย้อนคืนกลับไปยังวันเก่าๆ ท่ีพวกเรา มรี ปู ร่างอรชรออ้ นแอ้นอย่างนั้นอกี 95

จะไม่ใหเ้ สยี ดายได้อย่างไร ในเม่ือวันนี้ เม่อื เวลาเพยี ง 40 ปีผ่าน ไป น�้ำหนักรวมของพวกเราทั้งสิบคนเพ่ิมจาก 478 กก. เป็น 665 กก. หรือนำ�้ หนักเฉล่ยี คนละ 48 กก. เมอ่ื 40 ปกี อ่ น กลายเป็นเฉลีย่ คนละ 67 กก. เท่ากบั ได้นำ�้ หนักเพ่ิมเฉล่ียคนละ 19 กก. หรือเท่ากับว่าแต่ละคนน�้ำหนักเพ่ิมเฉล่ียเกือบๆ ครึ่ง กิโลกรมั ต่อปี ผมไดบ้ อกเพอื่ นๆ วา่ พวกเราสิบคนทน่ี ัง่ กันพอ ดๆี ในรถตวู้ นั นี้ ถา้ เปน็ เมอ่ื กอ่ นตอนทเี่ รยี นอยดู่ ว้ ยกนั จะนง่ั ไดถ้ งึ 13-14 คนอยา่ งสบายๆ น�ำ้ หนกั ของพวกเราเพิ่มมากขึน้ ถึง 39% ในช่วง 40 ปตี ้ังแตย่ ังอยู่ในวยั หนมุ่ สาวจนถึงเมอ่ื ยา่ งเขา้ สวู่ ัยสงู อายใุ นวันนี้ เมื่อจำ� แนกน�้ำหนกั ที่เพิ่มขึน้ ตามเพศชายและหญงิ ผมก็ไดท้ ีพูด ทับถมเพอื่ นๆ ผหู้ ญิงวา่ พวกคณุ เธอปล่อยตวั ตามใจปากมาก กวา่ ผูช้ าย แลว้ กไ็ มอ่ อกกำ� ลงั กายรีดไขมันออกเสยี บ้าง เมอ่ื ยงั เป็นสาว เพ่อื นหญงิ ทั้ง 6 คน ที่น่ังรถไปด้วยกนั มนี ำ�้ หนกั เฉลย่ี คนละเพียง 41 กก. แต่เพิ่มขน้ึ ไปถงึ 60 กก. ในวันน้ี เท่ากบั เพิม่ ข้นึ 46% เปรยี บเทยี บกบั ผู้ชายท่นี ำ�้ หนกั เฉลีย่ เพ่มิ จากคนละ 58 เป็น 77 กก. เทา่ กับเพม่ิ เพียง 33% แตท่ ีจ่ ริงแล้ว ผมไมค่ วรที่จะเหมารวมเอาว่าผูห้ ญิงไม่ดแู ลตัวเอง ปลอ่ ยใหน้ ำ�้ หนกั ตวั เพมิ่ มากมายถงึ ขนาดนน้ั เพราะในจำ� นวนเพอื่ น หญิงท้ัง 6 คน สองคนควบคุมน�ำ้ หนักตัวเองได้ดมี าก คนหนงึ่ 96

เพมิ่ จาก 38 เปน็ 42 กก. เพิ่มข้นึ เพยี ง 4 กก. อีกคนหนง่ึ เพิ่ม จาก 41 เปน็ 51 กก. เพมิ่ เพียง 10 กก. เรยี กวา่ ทว้ มข้นึ อีก เพยี งเลก็ นอ้ ยเทา่ นน้ั ทงั้ สองคนนี้ เมอ่ื ถามถงึ อาหารการกนิ กไ็ ด้ ความวา่ เธอทัง้ สองระมดั ระวงั เรอื่ งการดแู ลสุขภาพด้วยการเลือก รบั ประทานอาหารอยพู่ อสมควร ทั้งสองไม่ได้เปน็ มังสวริ ตั ิ แตก่ ็ ไมร่ บั ประทานเนื้อมากนกั ชอบผักผลไม้ และไม่ชอบตรงกันคือ อาหารทีม่ ันมาก มีเพ่ือนผูห้ ญิงอกี 2 คน ใน 6 คนทก่ี ลายเป็นกรณสี ุดโตง่ ของ ฝ่ายหญิง ท�ำให้น�้ำหนักเฉล่ียของผู้หญิงเพิ่มสูงขึ้นจนน่าใจหาย คนหนง่ึ เพม่ิ จากนำ�้ หนกั 40 กก. ซง่ึ ลองนกึ ภาพดนู ำ้� หนกั แคน่ ต้ี อ้ ง เปน็ ผ้หู ญิงทต่ี ัวเล็กนิดเดยี ว ยิ่งบอกว่าเธอสงู 160 ซม. กท็ �ำให้ เหน็ ภาพของผหู้ ญงิ รปู รา่ งบอบบาง ชนดิ แทบปลวิ ไปเมอ่ื ลมออ่ นๆ โชยมาได้ทีเดยี ว เดี๋ยวน้ีเธอหนักถึง 79 กก. เพิม่ ขึน้ อกี 39 กก. หรือหนกั ขน้ึ อีกเทา่ ตวั วนั น้ตี อ่ ให้พายุไต้ฝุน่ หรอื ทอร์นาโด ระดับ 5 ทแี่ รงสุดพดั ผา่ น เธอก็คงจะยนื หยัดตา้ นได้ ไมส่ ะทกสะท้าน หว่นั ไหว อกี คนหน่ึงก็ไม่เบา เพ่ิมจาก 48 กก. เมื่อยังสาว เปน็ 74 กก. เม่ือตอน(เกอื บจะ) แก่ ได้น�้ำหนักเพิม่ อีก 26 กก. ใน ช่วง 40 ปีท่ผี ่านมา แน่ละ...เธอทัง้ สองเป็นคนชอบรับประทาน อย่างไม่ต้องสงสัย แม้เธอจะยืนยันว่ามีเคร่ืองมือออกก�ำลังกาย อยู่ท่ีบ้าน แต่ก็สงสัยว่าจะใช้เคร่ืองมือเหล่าน้ันน้อยไปสักหน่อย 97

แต่พวกเราทุกคนก็ต้องยอมจ�ำนนต่อเหตุผลของเธอว่า “น้�ำหนัก ตัวนะ่ ไมน่ า่ หว่ งหรอก ขอใหจ้ ติ ใจสบาย มีความสขุ ก็แล้วกัน” ผมคดิ แลว้ ชกั จะเหน็ คลอ้ ยตามเธอ สขุ ภาพจติ นา่ จะมคี วามสำ� คญั ไมน่ ้อยไปกว่านำ�้ หนักตวั ถา้ ไดก้ นิ สงิ่ ทเี่ ราอยากกนิ กนิ แล้วมี ความสุขก็ไม่น่าจะต้องวิตกกังวลอย่างไรกับน�้ำหนักตัวที่เพิ่มข้ึน กลวั แต่วา่ ตอนกินนั้นมคี วามสขุ ดี แตพ่ อนานๆ ไปสง่ิ ที่กนิ เข้าไป จะสะสมจนเป็นสาเหตุให้เกิดโรค เช่น เบาหวาน โรคหวั ใจ และ นำ� ไปสคู่ วามทกุ ขใ์ นภายหลังเทา่ น้นั อว้ นแลว้ เปน็ อย่างไร อาจจะจรงิ อยา่ งทเี่ พอ่ื นของผมวา่ กไ็ ด้ นำ้� หนกั ตวั ทเี่ พมิ่ ขนึ้ ไมส่ ำ� คญั เท่ากับว่าจิตใจของเราเป็นสุขสบายหรือไม่ ถ้าใจเราเป็นสุข ต่อใหน้ ำ้� หนักขึน้ อีก 10-20 กก. ก็ไม่เหน็ จะนา่ หว่ งอะไร พวกเรา มชี ีวติ อยู่ได้ถึงวัยนแ้ี ล้ว จะไปกลัวอะไรอกี เลา่ เพื่อนๆ รุ่นผมซงึ่ ผ่านวยั หนุม่ สาวมาเมือ่ ราว 40 ปีกอ่ น มาถงึ ปีนี้ พวกเราก�ำลงั อย่บู นเขตแดนรอยตอ่ ระหวา่ งวยั ทำ� งานกบั วัยสูงอายุ หลายคนได้ ก้าวล่วงเข้าสู่วัยสูงอายุไปแล้วตามค�ำจ�ำกัดความที่ว่าผู้สูงอายุคือ ผทู้ ีม่ ีอายตุ ง้ั แต่ 60 ปขี ้นึ ไป หลายคนก�ำลงั จะมีสถานภาพเปน็ 98

ผู้สูงอายุที่มีสิทธิพิเศษเหนือกว่าคนวัยหนุ่มสาวท่ัวๆ ไปในอีก ปีสองปีนี้ เพ่อื นๆ ทเี่ รยี นมหาวิทยาลยั รุ่นเดียวกนั มที งั้ หมดประมาณ 200 คนจากวนั ทจ่ี บพร้อมกันมาจงึ ถึงบัดนี้ มีเพอ่ื นๆ ขอลาออกจาก รุน่ เปน็ การถาวรไปแล้วราว 20 คน พูดกันตรงๆ ก็คือ เพื่อนรนุ่ ผมตายไปแล้ว 10% สาเหตกุ ารตายของเพือ่ นๆ แบ่งออกได้เปน็ 3 กลมุ่ กลมุ่ หน่ึง คอื อุบตั ิเหตแุ ละความรุนแรง กลุ่มที่สอง ได้แก่มะเร็ง และกลมุ่ ทสี่ าม คอื โรคหวั ใจและโรคท่ีเกย่ี วกบั ทาง เดินโลหิต แต่ละกลุ่มเป็นสาเหตุที่ท�ำให้เพื่อนของผมจากไป ประมาณหน่งึ ในสามหรือประมาณ 6-7 คน ขอ้ ที่น่าสังเกตคือ สาเหตุการตายทั้งสามกลุ่มดูจะไม่เกี่ยวกับน้�ำหนักตัวของผู้ตาย เทา่ ไรนกั จ�ำได้ว่าเพ่ือนสาวคนแรกที่ตายหลังจากจบมหาวิทยาลัยมาได้ ไมน่ าน มสี าเหตเุ นอ่ื งจากอบุ ตั เิ หตรุ ถยนตช์ นกนั มเี พอื่ นอยา่ งนอ้ ย อกี 2 คน ทตี่ ายเพราะอบุ ตั เิ หตกุ ารจราจรทางบก นอกจากนน้ั เพ่ือนคนหน่ึงไปเป็นนักบินแล้วก็ตาย เพราะเฮลิคอปเตอร์ตก ขณะบนิ กลบั ฐาน เพอื่ นชายอกี 2 คน ตายดว้ ยสาเหตคุ วามรนุ แรง คือคนหน่ึงเป็นนายอ�ำเภออยู่ในจังหวัดทางภาคใต้ถูกคนร้าย ซุ่มยิงขณะเดินทางเข้าจังหวัด อีกคนหน่ึงเป็นปลัดอ�ำเภอ 99