เลือกตั้ง62กรุงเทพมหานคร

500 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร 2. ความเห็นก�้ำกึ่งและมองในลักษณะของความเป็นเด็ก-ผู้ใหญ่ เช่น การแสดงความเห็นผ่าน เฟซบุ๊กของนางทยา ทีปสุวรรณ อดีตแกนน�ำ กปปส. และภรรยาของนายณัฏฐพล ทีปสุวรรณ รองหัวหน้า พรรคพลงั ประชารัฐ โดยโพสตว์ า่ “ปรากฏการณ์ “อนาคตใหม่ฟีเวอร”์ ไมไ่ ด้เปน็ ปรากฏการณ์ท่ีนา่ ช่ืนชม ยนิ ดี แต่เป็นเสียงสะท้อนอย่างชัดเจนให้กับนักการเมืองรุ่นเก่า รุ่นกลางว่าต้องปรับตัวอย่างไร เด็กรุ่นใหม่เติบโตมา กับอะไร แล้วพวกเค้าต้องการอะไร คนดจู ากขา้ งนอก โดยเฉพาะวัยเรา วัยพอ่ แมเ่ รา ไดแ้ ต่บ่นว่า “นา่ กลวั จัง” แต่ในเม่ือเด็กวัยรุ่นส่วนใหญ่เค้าเลือกแล้ว เราก็ต้องยอมรับมัน ก็เหลือแต่นักการเมืองมีประสบการณ์ท้ังหลาย ท่ีเข้าไปนั่งในสภา รวมถึงนักการเมืองคนรุ่นใหม่จากพรรคอ่ืน ๆ ว่าจะท�ำอย่างไรให้สามารถครองใจพวกเค้าได้ ไม่ทำ� ให้เค้า “เบื่อ” จนตอ้ งไปหาทางเลอื กใหม่ ท้ัง ๆ ท่ที างน้นั มัน “อันตราย” ...” (มตชิ นออนไลน,์ 2562ซ) 3. ข่าวปลอม ซึ่งมี 2 แบบ คือข่าวปลอมทผ่ี ลติ ข้ึนมาโดยไมม่ ีฐานความจริง กบั ขา่ วปลอมทบี่ ดิ เบือน ขอ้ เทจ็ จรงิ 3.1 ข่าวปลอมท่ีผลิตข้ึนมาโดยไม่มีฐานความจริง เช่น คลิปเสียงของธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ หวั หนา้ พรรคอนาคตใหม่ สนทนารว่ มกบั ทกั ษณิ ชนิ วตั ร อดตี นายกรฐั มนตรี ซงึ่ มเี นอ้ื หาในเชงิ การต่อรองทน่ี ่งั ส.ส. เพ่อื จัดต้งั รัฐบาล เป็นคลิปทป่ี ลอมขน้ึ มา (INN news, 2562ค) 3.2 ข่าวปลอมที่บิดเบือนข้อเท็จจริง อาทิ ดึงประเด็นมาแค่บางส่วนจากบริบท และท�ำให้เกิด ความเข้าใจผิด ตัวอย่างเช่น การน�ำค�ำสัมภาษณ์บางส่วนของธนาธรที่ให้สัมภาษณ์กับ บางกอกโพสต์ เกย่ี วกบั การสรา้ งความปรองดองโดยผนู้ ำ� ของแตล่ ะสเี สอ้ื ตอ้ งมาเขา้ สกู่ ระบวนการ ยตุ ธิ รรมทเ่ี สรแี ละเปน็ ธรรม มาสรา้ งเปน็ ขา่ ววา่ ธนาธรเสนอใหพ้ านายทกั ษณิ ชนิ วตั รกลบั บา้ น (ขา่ วสด, 2562ซ) 4. การวจิ ารณใ์ นขบวนการกา้ วหนา้ ดว้ ยกนั อาทิ ไมก่ า้ วหนา้ เพยี งพอ เชน่ บทความของใจ อง๊ึ ภากรณ์ (2561) เรอื่ ง “แรงงานไมค่ วรหลงเลอื กนายใหมใ่ นรปู แบบพรรคอนาคตใหม”่ ซง่ึ มเี นอื้ หาเรยี กรอ้ งใหช้ นชน้ั แรงงาน พิจารณาทบทวนเก่ียวกับการสนับสนุนพรรคอนาคตใหม่ท่ีใจวิจารณ์ว่าเป็นพรรคนายทุน โดยใจได้วิจารณ์ถึง วิธีคิดและการปฏิบัติที่ผ่านมาของธนาธรต่อสหภาพแรงงาน และวิจารณ์ถึงข้อเสนอของพรรคอนาคตใหม่ ในลกั ษณะว่าข้อเสนอของพรรคขาดไปในบางเรื่องและยังไม่ก้าวหน้าพอ อย่างไรก็ตามดังที่ได้อภิปรายเอาไว้แล้วว่า พรรคอนาคตใหม่น้ันเป็นพรรคท่ีมีรากฐานจากขบวนการ เคล่ือนไหวทางการเมืองท่ีมีความมุ่งม่ันกระตือรือร้นในการสร้างอัตลักษณ์ทางการเมืองใหม่ และโดยเง่ือนไข ของกระบวนการและการสรา้ งตรรกะทางการเมอื งดงั กลา่ วนนั้ ทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ ลกั ษณะรว่ ม และเกดิ คนนอกวงชมุ ชน จนิ ตกรรมทางการเมอื งใหม่นัน้ ด้วย ดังนัน้ ย่งิ มีการวิพากษว์ ิจารณห์ รือไม่ยอมรับพรรคน้จี าก “คนนอก” ชุมชน ดงั กลา่ ว กไ็ มม่ ผี ลทำ� ใหค้ วามนยิ มของพรรคนสี้ นั่ คลอน และยงิ่ มโี อกาสทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ จดุ รว่ มและความเหนยี วแนน่ กันมากข้นึ ไมว่ ่าจะเป็นการวิจารณก์ ลบั หรือการเพิกเฉย

501 4.3.4.3 นัยยะส�ำคัญของพรรคอนาคตใหม่ในฐานะปัจจัยท่ีไม่ได้คาดฝันไว้ของการ สืบสานอ�ำนาจของระบอบรัฐประหาร พรรคอนาคตใหมน่ นั้ เปน็ พรรคทเี่ ปน็ ทนี่ ยิ มและเตบิ โตอยา่ งรวดเรว็ ไมใ่ ชเ่ พยี งแคเ่ พราะเปน็ พรรคของ คนรุ่นใหม่ และพรรคที่ให้ความส�ำคัญกับเทคโนโลยีเท่านั้น แต่เง่ือนไขที่ส�ำคัญอีกประการหนึ่งก็คือการเติบโต และเปน็ ทนี่ ยิ มของอนาคตใหมเ่ องนน้ั สว่ นหนงึ่ เปน็ ผลทไ่ี มไ่ ดต้ งั้ ใจจากของการเตบิ โตและพยายามสบื สานอำ� นาจ ระบอบรัฐประหารในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา หรือกล่าวง่าย ๆ ว่า การสืบสานอำ� นาจของระบอบรัฐประหารน้ันเอง เป็นทั้งเช้ือมูลและครรภ์ที่ช่วยในการให้ก�ำเนิด หล่อเล้ียงหน่ออ่อนและการเติบโตของพรรคอนาคตใหม่ ซึ่งจะ แบง่ การอภปิ รายออกเปน็ เรอื่ งของ โครงสรา้ งโอกาสทางการเมอื งของการกำ� เนดิ และเตบิ โตของพรรคอนาคตใหม่ จากกรอบกติกาท่ีก�ำเนิดจากระบอบการเมืองของคณะรัฐประหาร และ โครงสร้างโอกาสทางการเมืองของ การก�ำเนิดและเตบิ โตของพรรคอนาคตใหม่จากบรรยากาศทางการเมืองในการปกครองของคณะรฐั ประหาร ก. โครงสร้างโอกาสทางการเมืองของการก�ำเนิดและเติบโตของพรรคอนาคตใหม่จากกรอบกติกา ท่ีก�ำเนิดจากระบอบการเมืองของคณะรัฐประหาร: พรรคอนาคตใหม่ใช้วิกฤติของสถานการณ์ทางการเมือง ที่ถูกก�ำหนดโดยกรอบกติการรัฐธรรมนูญและกฎหมายอื่น ๆ รวมท้ังค�ำสั่งคณะรัฐประหาร มาเป็นโอกาสให้ กับการเกิดและเติบโตของพรรคฯ โดยเฉพาะในประเด็นเร่ืองของระบบจัดสรรปันส่วนแบบผสม ซ่ึงเสียงทุก เสียงถูกนับ มีผลท�ำให้เสยี งในแต่ละเขตน้นั แมค้ ะแนนทส่ี สู ีและไม่ชนะจะถูกนบั ในส่วนของคะแนนบัญชีรายช่ือ ดงั นน้ั พรรคอนาคตใหมจ่ งึ สง่ ผสู้ มคั รลงครบทกุ เขตเลอื กตง้ั 350 เขต และแมจ้ ะชนะเพยี ง 30 เขต แตก่ ไ็ ดจ้ ำ� นวน สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแบบบัญชีรายช่ือมาเป็นที่ 1 คือ 50 ที่น่ังซ่ึงนับเป็น 1 ใน 3 ของจ�ำนวนสมาชิกสภา ผแู้ ทนราษฎรแบบบัญชีรายชอ่ื ทัง้ หมด 150 ที่นง่ั นอกจากน้ี พรรคอนาคตใหมย่ งั ไดป้ ระโยชนจ์ ากคำ� สง่ั หวั หนา้ คณะรกั ษาความสงบแหง่ ชาตทิ ่ี 53/2560 ที่อนุญาตให้พรรคการเมืองใหม่ มีระยะเวลาในการหาสมาชิกไม่น้อยกว่า 500 คนเพ่ือจัดตั้งพรรคการเมือง การจดั ใหม้ ที นุ ประเดมิ ไมน่ อ้ ยกวา่ 1 ลา้ นบาทการประชมุ รว่ มกนั ไมน่ อ้ ยกวา่ 250 คนเพอื่ ดำ� เนนิ การเรอ่ื งชอ่ื พรรค ชื่อย่อ เคร่ืองหมายพรรคและการเลือกคณะกรรมการบริหารพรรค กิจการธุรการเก่ียวกับเหล่าน้ีสามารถท�ำได้ ในวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2561 ที่เปิดให้พรรคการเมืองท่ีจดจัดตั้งใหม่นั้นมีโอกาสได้เร่ิมท�ำธุรการการเมือง ก่อนพรรคเก่าเป็นเวลา 1 เดือน ซ่ึงต่างจากพรรคการเมืองเก่ายังต้องรอการประกาศยกเลิกของคณะรักษา ความสงบเเห่งชาติฉบบั ท่ี 57/2557 และ คำ� สง่ั หวั หน้าคณะรกั ษาความสงบแห่งชาตทิ ี่ 3/2558 ดว้ ย ส่วนค�ำส่งั หัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติท่ี 53/2560 พรรคการเมืองใหม่มีโอกาสได้พื้นที่ส่ือก่อนพรรคใหญ่อื่น ๆ ท่ีมีอยู่เดิม และหากพิจารณาตามล�ำดับเวลาแล้ว จะพบว่าพรรคอนาคตใหม่นั้นเริ่มเปิดตัวอย่างไม่เป็นทางการ โดยเปน็ ทร่ี บั รโู้ ดยทว่ั ไปในพน้ื ทส่ี อื่ ตงั้ แตเ่ ดอื นกมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ.2561 เชน่ มกี ารตง้ั เพจเฟซบกุ๊ กอ่ นทจี่ ะเปลย่ี นชอื่ เพจเดมิ เปน็ ชอื่ ของพรรค ในวนั ท่ี 24 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ.2561 (พรรคอนาคตใหม,่ 2561ค) กอ่ นทจี่ ะเขา้ กระบวนการ ที่เป็นทางการ เม่ือวันท่ี 15 มีนาคม พ.ศ. 2561 ที่พรรคอนาคตใหม่ได้จดแจ้งช่ือพรรคต่อคณะกรรมการ การเลือกต้ัง และการจัดประชุมใหญ่ของพรรคในวันท่ี 27 พฤษภาคม พ.ศ.2561 นายธนาธรได้รับเลือกเป็น หวั หนา้ พรรค เมอื่ เทยี บกบั กรณกี ารเปดิ ตวั ทเี่ ปน็ ทางการของพรรคพลงั ประชารฐั ในวนั ท่ี 2 มนี าคม พ.ศ. 2561

502 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร พรรคพลังประชารัฐได้ย่ืนจดแจ้งชื่อพรรคต่อ กกต. และจัดให้มีการประชุมใหญ่วันท่ี 29 กันยายน พ.ศ.2561 ซ่ึงนายอุตตม สาวนายน ได้รับเลือกเป็นหัวหน้าพรรค และในขณะนั้นยังด�ำรงต�ำแหน่งเป็นรัฐมนตรีว่าการ กระทรวงอุตสาหกรรม จนในวันที่ 29 มกราคม พ.ศ.2562 นายอุตตมได้ลาออกจากต�ำแหน่งรัฐมนตรี เพื่อไปท�ำหน้าที่งานพรรคการเมือง ส่วนพรรครวมพลังประชาชาติไทย ที่นายสุเทพ เทือกสุบรรณมีบทบาท เปน็ อยา่ งมาก ไดจ้ ดแจง้ ชอื่ พรรคตอ่ กกต. ในวนั ที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2561 และจดั ใหม้ กี ารประชมุ พรรคในวนั ท่ี 3 มิถุนายน พ.ศ. 2561 ซ่ึงได้หัวหน้าพรรคคือ หม่อมราชวงศ์จัตุมงคล โสณกุล จากที่กล่าวไปข้างต้นจะพบว่า พรรคอนาคตใหมน่ ้ันกลบั เปน็ พรรคทเ่ี ปดิ ตวั อย่างชัดเจนก่อนพรรคการเมอื งใหม่ ๆ พรรคอน่ื ใช่ว่าการอาศัยโครงสร้างโอกาสทางการเมืองจะเป็นคุณกับพรรคอนาคตใหม่เท่านั้น เพราะพรรค อนาคตใหม่นั้นก็ถูกกล่าวหาและด�ำเนินคดีด้วยกรอบกติกาที่ก�ำเนิดมาในยุคการปกครองของคณะรักษา ความสงบแหง่ ชาตเิ ชน่ กัน ตวั อย่างเชน่ กรณที ี่ 1 กรณกี ารจดั รายการคนื วนั ศกุ รใ์ หป้ ระชาชน เปน็ กรณที นี่ ายธนาธร หวั หนา้ พรรคอนาคตใหม่ นายไกลก้อง ไวทยการ นายทะเบียนพรรค และนางสาวจารุวรรณ ศรัณย์เกตุ กรรมการบริหารพรรค ถูก ฝ่ายกฎหมายของคณะรักษาความสงบแห่งชาติแจ้งความ และตกเป็นผู้ต้องหาในข้อหาร่วมกันน�ำเข้าสู่ระบบ คอมพวิ เตอรซ์ งึ่ ขอ้ มลู คอมพวิ เตอรอ์ นั เปน็ เทจ็ ฯ ตามพระราชบญั ญตั วิ า่ ดว้ ยการกระทำ� ความผดิ เกย่ี วกบั คอมพวิ เตอร์ พ.ศ. 2550 (แกไ้ ขฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2560) มาตรา 14 (2) ประกอบประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 83 จากกรณี ผตู้ อ้ งหารว่ มกนั จดั รายการคนื วนั ศกุ รใ์ หป้ ระชาชนผา่ นเฟซบกุ๊ ไลฟใ์ นแฟนเพจเฟซบกุ๊ ของพรรคและแฟนเพจเฟ ซบกุ๊ ของนายธนาธร ซ่งึ ในรายการไดว้ ิจารณก์ รณีพลงั ดูดของคณะรักษาความสงบแหง่ ชาติ (ขา่ วสด, 2562ฌ) กรณที ี่ 2 กรณแี ถลงการณพ์ รรคอนาคตใหมต่ อ่ กรณพี รรคไทยรกั ษาชาตถิ กู ยบุ เปน็ กรณที ฝ่ี า่ ยกฎหมาย ของคณะรกั ษาความสงบแหง่ ชาตแิ จง้ ความใหด้ ำ� เนนิ คดผี ดู้ แู ลเวบ็ ไซตข์ องพรรคอนาคตใหม่ เมอื่ วนั ที่ 8 มนี าคม พ.ศ. 2562 ว่าน�ำเข้าข้อมูลคอมพิวเตอร์อันเป็นเท็จ ตามมาตรา 14 (2) กฎหมายคอมพิวเตอร์ และประมวล กฎหมายอาญา มาตรา 198 ฐานหม่ินศาล จากกรณีท่ีเผยแพร่การอ่านแถลงการณ์ต่อการที่ศาลรัฐธรรมนูญ ยบุ พรรคไทยรกั ษาชาตใิ นเวบ็ ไซตพ์ รรค (ขา่ วสด, 2562ต) ตอ่ มามหี มายเรยี กพยานไปยงั นายปยิ บตุ ร เลขาธกิ าร พรรคอนาคตใหม่ซ่ึงเป็นผู้อ่านแถลงการณ์ ให้ไปพบเจ้าหน้าท่ีในวันท่ี 3 เมษายน ปิยบุตรไม่สามารถเดินทาง ไปพบไดต้ ามกำ� หนดจงึ ขอเลอ่ื นนดั แตว่ นั ที่ 5 เมษายนกม็ กี ารออกหมายเรยี กผตู้ อ้ งหาแกป่ ยิ บตุ รขอ้ หาหมน่ิ ศาล และน�ำข้อมลู อนั เป็นเทจ็ เข้าส่รู ะบบคอมพวิ เตอร์ (กรงุ เทพธรุ กิจ, 2562จ) กรณี 3 กรณธี นาธรโดนคดหี นุ้ สอื่ และถกู สง่ั ใหย้ ตุ กิ ารปฏบิ ตั หิ นา้ ทส่ี มาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎร เปน็ กรณี ทค่ี ณะกรรมการการเลอื กตง้ั เหน็ วา่ สมาชกิ ภาพความเปน็ สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรของนายธนาธร จงึ รงุ่ เรอื งกจิ หวั หนา้ พรรคอนาคตใหมม่ เี หตสุ น้ิ สดุ ลง คณะกรรมการการเลอื กตงั้ ใชอ้ ำ� นาจตามรฐั ธรรมนญู มาตรา 82 วรรค 4 สง่ เรอื่ งใหศ้ าลรฐั ธรรมนญู พจิ ารณาวนิ จิ ฉยั กรณคี วามปรากฏหรอื มเี หตอุ นั ควรสงสยั ตอ่ คณะกรรมการการเลอื กตง้ั วา่ เปน็ ผ้ถู อื หนุ้ ในกจิ การหนังสือพิมพห์ รอื สือ่ มวลชนใด ๆ อันเป็นลักษณะตอ้ งห้ามมใิ หใ้ ช้สทิ ธิสมัครรบั เลอื กต้ัง เปน็ สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรตามมาตรา 98 (3) ซงึ่ เปน็ เหตใุ หส้ มาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรสนิ้ สดุ ลงตามรฐั ธรรมนญู

503 มาตรา 101 (6) ประกอบมาตรา 98 (3) โดยทป่ี ระชมุ มมี ตเิ อกฉนั ท์ 9 ตอ่ 0 มคี ำ� สง่ั รบั คำ� รอ้ งไวพ้ จิ ารณาวนิ จิ ฉยั และมมี ติ 8 ตอ่ 1 ให้นายธนาธรยตุ ิการปฏบิ ัตหิ นา้ ท่ี (กรุงเทพธรุ กจิ , 2562ซ) ข. โครงสร้างโอกาสทางการเมืองของการก�ำเนิดและเติบโตของพรรคอนาคตใหม่จากบรรยากาศ ทางการเมืองในการปกครองของคณะรัฐประหาร: อาจจะเรียกรวม ๆ ว่า “สภาวะร้างอ�ำนาจ” กล่าวคือ การเวน้ วรรคประเทศโดยเลอื่ นการเลอื กตง้ั นบั ตง้ั แตก่ ารตดั สนิ ของศาลรฐั ธรรมนญู ใหก้ ารเลอื กตงั้ 2 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2557 เป็นโมฆะ จากนั้นมา การเลอื กต้ังก็ถูกเล่อื นไปทง้ั หมด 5 ครงั้ ไดแ้ ก่ ครงั้ ท่ี 1 เมอ่ื 9 กมุ ภาพนั ธ์ 2558 พล.อ. ประยทุ ธ์ จนั ทรโ์ อชา แถลงขา่ วรว่ มหลงั การหารอื กนั ระหวา่ ง ชินโซ อาเบะ นายกรัฐมนตรีญ่ีปุ่น ที่กรุงโตเกียว ประเทศญ่ีปุ่น บอกว่า ไทยจะมีการเลือกตั้งในปลายปี 2558 หรือต้นปี 2559 แต่ในขณะเดียวกันสภา สปช. มีมติไม่รับร่างรัฐธรรมนูญฉบับบวรศักดิ์ อุวรรณโณ ส่งผลให้ ต้องเลอ่ื นการเลือกต้ัง ครงั้ ที่ 2 ในการประชมุ สหประชาชาติ ครงั้ ท่ี 70 ทนี่ ครนวิ ยอรก์ สหรฐั อเมรกิ า เมอื่ วนั ท่ี 23 กนั ยายน – 1 ตุลาคม 2558 พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชาได้กล่าวกับนายบันคีมุน เลขาธิการสหประชาชาติ คาดว่า จะมีการเลือกต้ังทั่วไปได้ภายในกลางปี 2560 แต่ในขณะน้ันนายมีชัย ฤชุพันธุ์ ได้จัดท�ำร่างรัฐธรรมนูญ และออกแบบให้มกี ฎหมายลกู 10 ฉบบั ทต่ี อ้ งเสรจ็ ภายใน 8 เดือนหลงั รัฐธรรมนูญประกาศใช้ ซ่งึ โดยรวมแลว้ จะได้เลือกต้งั ในชว่ งเดอื นธันวาคม ปี 2560 คร้ังท่ี 3 หลังจากการมีการใช้รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2560 มีผลบังคับใช้วันที่ 6 เมษายน 2560 และเร่ิม กระบวนการร่างกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญ 10 ฉบับให้เสร็จภายใน 8 เดือน เม่ือร่างกฎหมายลูกเสร็จ ต้องผ่านสภานติ บิ ญั ญตั ิในเดือนมกราคม ปี 2561 ซึ่งจากระยะเวลาแลว้ จะมีการเลอื กตง้ั ในชว่ งปลายปี 2561 คร้งั ท่ี 4 หลังจากเดนิ ทางไปท�ำเนียบขาวเพื่อพบกับ โดนลั ด์ ทรัมป์ ประธานาธบิ ดีสหรฐั ฯ ในวันท่ี 8 ตุลาคม 2560 พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี และหัวหน้า คสช. ประกาศกลางท�ำเนียบรัฐบาลว่า ในเดอื นมถิ นุ ายน 2561 จะประกาศวนั เลอื กตง้ั สว่ นในเดอื นพฤศจกิ ายน 2561 จะใหม้ กี ารจดั การเลอื กตง้ั ทว่ั ไป แต่แล้วคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่าง พ.ร.บ.ประกอบฐัฐธรรมนูญว่าด้วยการเลือกต้ัง ส.ส. ก็มีมติให้ปรับแก้ ม. 2 ส่วนวันท่ี 25 มกราคม 2561สภานิติบัญญัติแห่งชาติมีมติเห็นชอบกับกรรมาธิการ เสยี งขา้ งมากในการขยายเวลาบงั คบั ใชก้ ฎหมายเลอื กตงั้ ส.ส. ออกไปอกี 90 วนั ซง่ึ จากเดมิ ในเดอื นพฤศจกิ ายน 2561 จะมกี ารเลอื กตงั้ แตเ่ มื่อมมี ตขิ อง สนช. ออกมา การเลอื กต้งั จะเกิดขึน้ ในเดอื นกมุ ภาพนั ธ์ ปี 2562 คร้ังที่ 5 เมื่อวันที่ 3 มกราคม 2562 วิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี ได้หารือกับ กกต. ถึงการ กำ� หนดวนั เลอื กตงั้ เพอื่ ไมใ่ หท้ บั ซอ้ นกบั พระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก วนั ที่ 4-6 พฤษภาคม ซงึ่ มกี จิ กรรมประมาณ 15 วันท้ังก่อนและหลังช่วงวันพระราชพิธีฯ และด้วยกรอบกฎหมายที่ก�ำหนดให้เลือกต้ังภายใน 150 วัน หลังประกาศใช้ พ.ร.ป. เลอื กตัง้ ส.ส. และการประกาศผลการเลือกตงั้ ภายใน 60 วนั ซึง่ การเลอื กตั้งจะเสร็จสิ้น

504 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร และจะประกาศผลเลอื กตงั้ ไมเ่ กนิ 9 พฤษภาคม 2562 ซง่ึ เปน็ การเลอ่ื นเลอื กตง้ั ครง้ั ท่ี 5 จากวนั ท่ี 24 กมุ ภาพนั ธ์ 2562 เป็นวนั ท่ี 24 มีนาคม แทน (พลวุฒ สงสกลุ , 2562) นบั จากการทำ� รฐั ประหารในหว้ งเวลาวกิ ฤตทิ างการเมอื งทกี่ ารเลอื กตงั้ เปน็ โมฆะเนอื่ งมาจากการชมุ นมุ ประทว้ งรฐั บาลทมี่ าจากการเลอื กตงั้ และการคดั คา้ นการจดั ใหม้ กี ารเลอื กตง้ั ของรฐั บาลนางสาวยงิ่ ลกั ษณ์ ชนิ วตั ร เมอื่ วนั ท่ี 2 กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. 2557 อาจกลา่ วไดว้ า่ การเกดิ จำ� นวนผมู้ าใชส้ ทิ ธเิ ลอื กตงั้ ครง้ั แรกนน้ั มจี ำ� นวนมากขนึ้ เป็นประวัติการณ์ เพราะต้องนับจากหลังปี พ.ศ. 2554 ท่ีเป็นการเลือกต้ังครั้งหลังสุดท่ีประสบความส�ำเร็จ จะพบวา่ จ�ำนวนประชากรทีม่ ีอายุ 18 ปขี ึ้นไปทีย่ งั ไม่ไดม้ ีโอกาสใช้สิทธิเลอื กตง้ั ครั้งแรกจะมอี ายปุ ระมาณ 26 ปี ด้วยช่วงเวลาท่ีไม่มีการเลือกตั้งมาจนปี พ.ศ. 2562 น้ันมีประมาณ 8 ปีหรือนับโดยประมาณก็คือการเลือกตั้ง ท่ีควรจะมีข้ึนในชว่ งเวลาน้ีน่าจะมีขน้ึ 2 ครง้ั แล้วหากสภานน้ั ครบวาระ ประเด็นท่ีต้องการน�ำเสนอน้ันไม่ใช่เร่ืองของระยะเวลาที่การเลือกต้ังน้ันถูกเว้นวรรคไปจาก การเมืองไทยเป็นเวลานานกว่าปรกติถึงประมาณ 2 เท่า หรือเพราะว่ามีจ�ำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้งคร้ังแรก จ�ำนวนมากเทา่ นัน้ แต่ความส�ำคัญกค็ ือโครงสร้างโอกาสทางการเมอื งทีป่ ดิ มาจากการท�ำรฐั ประหารนัน้ ไดส้ ร้าง ข้อจ�ำกัดมากมายในเรื่องของสิทธิเสรีภาพทางการเมือง สิทธิเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น สิทธิเสรีภาพ ของสอ่ื มวลชน และสทิ ธมิ นษุ ยชน จนทำ� ใหจ้ ำ� นวนคนทเ่ี ปน็ ผใู้ ชส้ ทิ ธเิ ลอื กตงั้ ครง้ั แรกนน้ั มปี ระสบการณท์ างเมอื ง ในลักษณะที่ตัดขาดจากวิถีชีวิตในสังคมประชาธิปไตยมาเป็นเวลายาวนาน มิพักต้องกล่าวถึงการจับกุม ดำ� เนนิ คดี และกดดนั /ปรบั ทศั นคต/ิ พดู คยุ ทำ� ความเขา้ ใจกบั ฝา่ ยทเี่ หน็ ตา่ งจากคณะรฐั ประหารดว้ ยขอ้ หาการขดั คำ� สง่ั คณะรัฐประหาร ตั้งแต่นักการเมือง แกนน�ำมวลชน นักวิชาการ นักกิจกรรมนักศึกษา ด้วยกระบวนการที่ไม่ใช่ กระบวนการยตุ ธิ รรมในสภาวะปกติ อาทิ การประกาศรายชอื่ บคุ คลทต่ี อ้ งเขา้ รายงานตวั โดยในชว่ งแรกเปน็ การ ประกาศเรียกผ่านทางโทรทัศน์และวิทยุ แต่ในระยะหลัง คสช. ได้เปล่ียนวิธีการด�ำเนินการ เช่น การไปพบ ผู้เห็นต่างที่บ้าน นัดเจอตัวในท่ีสาธารณะแทนการเรียกตัวไปค่ายทหาร โดยสถิติผู้เห็นต่างท่ีถูกเรียกเข้าค่าย ทหารหรอื มีเจา้ หนา้ ท่ีมาทบี่ า้ น อยา่ งนอ้ ย 1,349 คน ซงึ่ เปน็ สถติ ริ วมถงึ เดอื นพฤษภาคม 2562 (iLaw, 2562จ) ประสบการณ์ของการอยู่ในสภาพร้างอ�ำนาจยังปรากฏให้เห็นและสัมผัสได้เมื่อปี พ.ศ. 2559 เม่ือมีการท�ำประชามติรัฐธรรมนูญในวันที่ 7 สิงหาคม 2559 ที่เห็นกระบวนการความใกล้ชิดของเจตจ�ำนง ของกลุม่ ชนช้นั น�ำทางอ�ำนาจที่ถูกถา่ ยทอดลงไปในรัฐธรรมนญู อยา่ งชัดแจง้ ดังทีไ่ ดอ้ ภิปรายไปแลว้ ในส่วนอืน่ ๆ กอปรกับสภาวะการรณรงค์ทางการเมืองในการลงประชามตริ ่างรฐั ธรรมนญู ท่ไี มเ่ สรี (iLaw, 2562ก) (และต้อง ไมล่ มื วา่ รา่ งรฐั ธรรมนญู ฉบบั นเ้ี ปน็ รา่ งรฐั ธรรมนญู ครงั้ ท่ี 2 ภายหลงั การยดึ อำ� นาจ ภายหลงั จากการทร่ี า่ งรฐั ธรรมนญู ฉบับแรกนัน้ ไมผ่ า่ นความเหน็ ชอบจากสภาปฏริ ูปแห่งชาติ (สปช.) เมอ่ื วนั ท่ี 6 กันยายน 2558 ดว้ ยคะแนน 135 ต่อ 105 เสียง และงดออกเสียง 7 คน) (iLaw, 2562ญ) ภายหลงั จากรา่ งรฐั ธรรมนญู ผา่ นการลงประชามติ และ มกี ารประกาศใชร้ ฐั ธรรมนญู เมอื่ วนั ท่ี 6 เมษายน พ.ศ. 2560 จะเห็นว่ามีการเล่ือนการเลือกตั้งออกไปอีกหลายคร้ังด้วยเหตุผลและเง่ือนไขท่ีแตกต่างกันออกไป และทา่ มกลางบรรยากาศทางการเมอื งทไี่ มม่ คี วามชดั เจนในการกำ� หนดวนั เลอื กตง้ั และเหมอื นจะมคี วามพยายาม

505 เลอื่ นการเลือกตง้ั ออกไปเรือ่ ย ๆ แมท้ าง คสช.จะอ้างเหตุผลว่าทุกขัน้ ตอนของการเปล่ยี นผา่ นประชาธิปไตยนนั้ “ยงั อยใู่ นโรดแมป” ของทาง คสช. กป็ รากฏการณเ์ คลอ่ื นไหวของกลมุ่ กจิ กรรมใหมท่ เี่ นน้ ไปทเ่ี รอื่ งของการเรยี กรอ้ ง ใหม้ กี ารจดั การเลอื กตงั้ ในนามของ “กลมุ่ คนอยากเลอื กตง้ั ” ซงึ่ สว่ นหนง่ึ ประกอบดว้ ยการรวมตวั ของกลมุ่ กจิ กรรม และนักกิจกรรมท่ีเคยเคล่ือนไหวและถูกด�ำเนินคดีมาตั้งแต่หลังรัฐประหาร 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 อาทิ นายสริ วชิ ญ์ เสรธี วิ ฒั นห์ รอื ทรี่ จู้ กั กนั ในนามจา่ นวิ นายกาณฑ์ พงษป์ ระภาพนั ธ์ นายอานนท์ นำ� ภา นายสกุ ฤษฏ์ิ เพยี รสวุ รรณ น.ส.ณฏั ฐา มหทั ธนา และกลมุ่ ฟน้ิ ฟปู ระชาธปิ ไตยใหม่ (Democracy Restoration Group-DRG) ทม่ี ี น.ส.ชลธชิ า แจง้ เรว็ นายรงั สมิ นั ต์ โรม เปน็ สมาชกิ กลมุ่ รว่ มกนั เคลอื่ นไหวในครง้ั นนั้ (ณพทั ธ์ นรงั ศยิ า, 2561) จากการไล่เรียงเหตุการณ์และบรรยากาศทางการเมืองต้ังแต่วิกฤติทางการเมืองของรัฐบาลนางสาว ยง่ิ ลกั ษณ์ ชนิ วตั ร ไลเ่ รยี งมาจนถงึ บรรยากาศกอ่ นการประกาศวนั เลอื กตง้ั จะพบวา่ การปกครองประเทศของ คสช. นน้ั ผดิ ไปจากธรรมเนยี มรว่ มสมยั ของการทำ� รฐั ประหารและการคนื อำ� นาจและคนื ประชาธปิ ไตยใหก้ บั ประชาชน ในชว่ งหลงั โดยเฉพาะนบั ตงั้ แตเ่ หตกุ ารณ์ 6 ตลุ าคม พ.ศ. 2519 เปน็ ตน้ มา ทคี่ ณะรฐั ประหารนบั จากนนั้ จะกลบั สู่ ประชาธปิ ไตยผา่ นการเลอื กตง้ั ไมเ่ กนิ สามปี ไมว่ า่ จะการทำ� รฐั ประหารเมอ่ื 6 ตลุ าคม พ.ศ. 2519 ซงึ่ หลงั จากนนั้ จัดให้มีการเลือกตั้งในวันที่ 22 เมษายน พ.ศ. 2522 การท�ำรัฐประหารเม่ือวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2534 และจดั ให้มีการเลือกต้ังในวนั ท่ี 22 มนี าคม พ.ศ. 2535 แมก้ ระทัง่ การทำ� รัฐประหาร 19 กนั ยายน พ.ศ. 2549 ซึ่งก็จัดให้มีการร่างรัฐธรรมนูญภายในหน่ึงปี และให้มีการเลือกต้ังเมื่อวันที่ 23 ธันวาคม พ.ศ. 2550 การเว้น ระยะเวลาท่ียาวนานจึงท�ำให้พลเอกประยุทธ์นั้นเป็นนายกรัฐมนตรีท่ีมาจากการท�ำรัฐประหารท่ีอยู่ในอ�ำนาจ ยาวนานเป็นอันดับสองรองลงมาจากจอมพลถนอม กิตติขจร โดยพลเอกประยุทธ์อยู่ในต�ำแหน่งหัวหน้าคณะ รัฐประหารและต่อมานายกรัฐมนตรีสมัยแรกเป็นเวลาประมาณ 5 ปี 19 วัน ตั้งแต่วันท่ีท�ำรัฐประหารเมื่อ 22 พฤษภาคม พ.ศ.2557 จนถึงวันท่ี 9 มิถุนายน พ.ศ. 2562 ซ่ึงเป็นวันท่ีมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ แต่งต้ังพลเอกประยุทธ์เป็นนายกรัฐมนตรี (ประยุทธ์สมัยที่ 2) ขณะท่ีจอมพลถนอม กิตติขจรอยู่ในต�ำแหน่ง หัวหน้าคณะรัฐประหารและนายกรัฐมนตรีในช่วงสืบต่อจากจอมพลสฤษด์ิท่ีเสียชีวิต เป็นเวลาประมาณ 5 ปี 89 วัน (ช่วงถนอมสมัยที่ 2) และอกี ประมาณ 1 ปี 332 วัน ตั้งแตท่ �ำรัฐประหารตวั เองในวนั ท่ี 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514 จนถึงเหตุการณ์ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 (ชว่ งถนอมสมัยที่ 4) การอยู่ในอ�ำนาจที่ยาวนาน ท่ามกลางการสะสมความไม่พอใจของประชาชนจ�ำนวนมากท้ังในส่วน ของผู้มีสิทธิเลือกต้ังคร้ังแรกที่มีจ�ำนวนสะสมเพื่มขึ้นมาเรื่อย ๆ รวมท้ังจากประชาชนที่ถูกพรากสิทธิจากการ เลอื กตงั้ ทเ่ี ปน็ โมฆะเนอื่ งจากมขี บวนการทางการเมอื งทพี่ ยายามสกดั กนั้ การใชส้ ทิ ธกิ ารเลอื กตง้ั ของประชาชนใน หลายพน้ื ทจี่ นทำ� ใหก้ ารเลอื กตง้ั เปน็ โมฆะนน้ั รวมทงั้ คะแนนความนยิ มของพลเอกประยทุ ธท์ ล่ี ดลงอยา่ งตอ่ เนอื่ ง น่าจะเป็นส่วนส�ำคัญที่ท�ำให้การก่อก�ำเนิดข้ึนของพรรคอนาคตใหม่เป็นหนึ่งในทางเลือกของประชาชน ท่ีจะ แสดงออกถึงความไม่พอใจต่อระบบการเมืองท่ีเป็นอยู่ และจะเห็นได้อย่างชัดเจนว่า สมาชิกของพรรคโดน เฉพาะในระดบั นำ� นนั้ จะมคี วามกลา้ หาญในการวพิ ากษว์ จิ ารณก์ ารทำ� งานของ คสช.มาโดยตลอดนบั ตง้ั แตก่ ารตง้ั พรรค(หรอื ตงั้ แตก่ อ่ นมารวมตวั กนั เปน็ พรรค) แมก้ ระทงั่ ในชว่ งเวลาทบี่ รรยากาศทางการเมอื งนน้ั ยงั ไมเ่ ปดิ กวา้ ง หรือเขา้ สู่ห้วงเวลาของการเลอื กตั้งอย่างเต็มตัว

506 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร นอกจากน้ี การกอ่ ต้งั พรรคอนาคตใหมน่ ั้นยังมีส่วนสำ� คัญทรี่ วบรวมเอานกั กจิ กรรมบางคนเข้ามาเป็น สมาชกิ พรรคและแสดงออกทางการเมอื งในกรอบกตกิ าและกรอบกฎหมายทก่ี ำ� หนด ซง่ึ ทำ� ใหน้ กั กจิ กรรมเหลา่ นนั้ อาจจะได้รับการปกป้องและคุ้มครองมากขึ้นกว่าการท�ำกิจกรรมในรูปแบบเดิมท่ีเป็นการเมืองบนท้องถนน ท่ามกลางข้อจ�ำกัดทางกฎหมายในยุคของคณะรัฐประหาร ขณะที่การรณรงค์หาเสียงและการข้ึนเวทีในฐานะ สมาชกิ พรรคคณะทำ� งาน และผลู้ งสมคั รในนามพรรคนนั้ จะเขา้ สสู่ าธารณะในวงกวา้ งกวา่ และสามารถใชพ้ น้ื ทสี่ อื่ ไดเ้ พม่ิ ขน้ึ อาทิ นายรงั สมิ นั ต์ โรม ทม่ี บี ทบาทโดดเดน่ ทสี่ ดุ ในการเคลอ่ื นไหวทางการเมอื งในชว่ งหลงั รฐั ประหาร พ.ศ.2557 โดยเคล่ือนไหวอย่างต่อเน่ืองต้ังแต่ในช่วงท่ียังคงมีสถานะเป็นนักศึกษา มาจนถึงการมีสถานะเป็น ผู้ช่วยเลขาธิการพรรคอนาคตใหม่ และผู้สมัครสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และได้รับการรับรองสถานะเป็น สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจากคณะกรรมการการเลือกต้ัง นายปิยรัตน์ จงเทพ เป็นนักกิจกรรมท่ีท�ำกิจกรรม มาจากประเดน็ ทางดา้ นการศกึ ษาในสถานศกึ ษาของตนเอง และเขา้ สกู่ ารเปน็ นกั กจิ กรรมนกั ศกึ ษาทเ่ี คลอ่ื นไหว ในประเดน็ เรอ่ื งการเมอื ง และตอ่ มาเปน็ แกนนำ� ของกลมุ่ คนอยากเลอื กตงั้ และในปจั จบุ นั เปน็ อดตี ผสู้ มคั รสมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรของพรรคอนาคตใหม่ ในเขตเลือกตง้ั ที่ 1 จงั หวัดกาฬสนิ ธุ์ (ณพัทธ์ นรังศยิ า, 2561) กลุ่มคนอยากเลอื กตงั้ เดนิ เท้าไปยงั กองทพั บกเพื่อขับไล่รฐั บาล คสช. ก�ำลงั เจา้ หนา้ ทค่ี ุมเข้ม ท่มี า: ธเนตร (2561)

507 นายรังสมิ ันต์ โรม ลงพน้ื ท่ชี ว่ ยหาเสียงเลือกตง้ั ใน จ.นครศรีธรรมราช ทม่ี า: Rangsiman Rome - รังสิมนั ต์ โรม (2562) 4.3.4.4 พรรคอนาคตใหม่ในฐานะผู้เล่นใหม่ในสนามการเมืองกรุงเทพมหานคร ในการวิเคราะห์ผลคะแนนและความเคล่ือนไหวของพรรคอนาคตใหม่ในเขตกรุงเทพมหานคร เมื่อการเลือกตั้ง 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 ที่ผ่านมา จะอภิปรายใน 2 ประเด็น คือ การวิเคราะห์ผลคะแนน รายเขต ภูมิหลังของผู้ลงสมัคร และผู้ที่ได้รับชัยชนะ และ การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อไทย ไทยรักษาชาติ และ อนาคตใหม่ 1. การวเิ คราะหผ์ ลคะแนนรายเขต ภมู ิหลงั ของผ้ลู งสมัคร และผู้ที่ไดร้ บั ชัยชนะ จากผลคะแนนรายเขตของอนาคตใหมจ่ ะพบวา่ พรรคอนาคตใหมช่ นะการเลอื กตงั้ ในกรงุ เทพมหานคร 9 เขต ได้ ส.ส. จำ� นวน 9 คน ไดแ้ ก่ เขต 3 บางคอแหลม ยานนาวา นางสาววรรณวรี ตะลอ่ มสนิ เขต 20 สวนหลวง ประเวศ (เฉพาะแขวงหนองบอน และแขวงดอกไม)้ นายมณฑล โพธคิ์ าย เขต 21 บางนา พระโขนง นายสมเกยี รติ ถนอมสินธุ์ เขต 22 คลองสาน บางกอกใหญ่ ธนบุรี (ยกเว้นแขวงดาวคะนอง แขวงบุคคโล และแขวงส�ำเหร่) เขต 23 จอมทอง ธนบรุ ี (เฉพาะแขวงดาวคะนอง แขวงบคุ คโล และแขวงสำ� เหร)่ นายโชตพิ พิ ฒั น์ เตชะโสภณมณี เขต 24 ราษฎร์บูรณะ ทุ่งครุ นายทศพร ทองศิริ เขต 25 บางขุนเทียน นายณัฐชา บุญไชยอินสวัสดิ์ เขต 27 ทวีวัฒนา ตลิ่งชัน (เฉพาะแขวงตล่ิงชัน และแขวงฉิมพลี) หนองแขม (ยกเว้นแขวงหนองแขม) นายจิรวัฒน์ อรัณยกานนท์ และเขต 28 บางแค นายณัฐพงษ์ เรืองปญั ญาวุฒิ

508 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร สว่ นเขตทพ่ี รรคอนาคตใหมไ่ ดค้ ะแนนเปน็ ลำ� ดบั ท่ี 2 มี 9 เขต ไดแ้ ก่ เขต 1 พระนคร ปอ้ มปราบศตั รพู า่ ย สัมพันธวงศ์ ดุสิต (ยกเว้นแขวงถนนนครไชยศรี) นางสาวนพมาศ การุญ เขต 2 ปทุมวัน บางรัก สาทร นางสาวพัสวี ภัทรพุทธากร เขต 4 คลองเตย วฒั นา นายกรณ์ จตุวิมล เขต 6 พญาไท ราชเทวี จตจุ กั ร (เฉพาะ แขวงจตุจักร และแขวงจอมพล) นายคริส โปตระนันทน์ เขต 11 สายไหม นายนิกม์ แสงศิรินาวิน เขต 12 บางเขน นายเอราวณั วานิชยห์ านนท์ เขต 18 ลาดกระบงั นายเอกฤทธิ เจียกขจร เขต 19 สะพานสงู ประเวศ (ยกเว้นแขวงหนองบอน และแขวงดอกไม้) นายสุรกฤณ ลิมปรัทกาญจนา และ เขต 26 บางบอน หนองแขม (เฉพาะแขวงหนองแขม) นายกนั ตพ์ งษ์ ประยูรศกั ด์ิ เขตที่พรรคอนาคตใหม่ได้คะแนนเป็นล�ำดับท่ี 3 มี 12 เขต ได้แก่ เขต 5 ดินแดง ห้วยขวาง นายอดศิ ร โพธอ์ิ า่ น เขต 7 บางซอื่ ดสุ ติ (เฉพาะแขวงถนนนครไชยศร)ี นายปยิ ะชาติ อำ� นวยเวช เขต 8 ลาดพรา้ ว วงั ทองหลาง(ยกเวน้ แขวงพลบั พลา) นายธนเดช เพง็ สขุ เขต 9 หลกั ส่ี จตจุ กั ร (ยกเวน้ แขวงจตจุ กั ร และแขวงจอมพล) นายกฤษณชุ า สรรเสรญิ เขต 10 ดอนเมอื ง นายธนากร ชนิ อดุ มพร เขต 13 บางกะปิ วงั ทองหลาง (เฉพาะแขวง พลับพลา) นางสาวณิชชา บุญลือ เขต 14 บึงกุ่ม คันนายาว (เฉพาะแขวงรามอินทรา) นายศุภชัย กุลโชควณิช เขต 15 มีนบุรี คันนายาว (ยกเว้นแขวงรามอินทรา) นายอิงควัศ อมาตยกุล เขต 16 คลองสามวา นายวาทิศ ธนกจิ กาศมณี เขต 17 หนองจอก นางสาวจฬุ าลกั ษณ์ รงุ่ เรืองมงคล เขต 29 ภาษเี จริญ ตลิง่ ชัน (ยกเว้นแขวง ตลงิ่ ชันและแขวงฉิมพลี) นายทวชี ัย วงศไ์ พโรจน์กลุ และ เขต 30 บางพลดั บางกอกน้อย นายณฐั ชนน จิตตส์ งา่ พรรคอนาคตใหม่ไมม่ ีผู้สมัครในกรุงเทพฯ ท่ไี ด้คะแนนเป็นลำ� ดับที่ 4 หรอื ต�ำ่ กวา่ นนั้ ในด้านอายุเฉล่ียของผู้สมัคร ผู้สมัครรับเลือกตั้งสังกัดพรรคอนาคตใหม่ในเขตกรุงเทพมหานครนั้น มอี ายเุ ฉลีย่ อยทู่ ีป่ ระมาณ 38 ปโี ดยอายุน้อยทสี่ ดุ คอื นางสาวจุฬาลักษณ์ รุ่งเรอื งมงคล อายุ 26 ปี เปน็ ผู้สมัคร เขต 17 หนองจอก และ อายมุ ากทสี่ ดุ คอื นายมณฑล โพธคิ์ าย อายุ 64 ปี เปน็ ผสู้ มคั รเขต 20 สวนหลวง ประเวศ (เฉพาะแขวงหนองบอน และแขวงดอกไม้) ซ่ึงก็จะท�ำให้เราเห็นว่าพรรคอนาคตใหม่นั้นไม่ได้มีตัวแทนมาจาก ช่วงชนั้ อายุเดยี วเทา่ นนั้ กรงุ เทพมหานครนนั้ มคี วามสำ� คญั ตอ่ พรรคอนาคตใหม่ เพราะเปน็ พรรคทไี่ ดท้ นี่ ง่ั ในกรงุ เทพมหานคร จากการเลอื กตง้ั ครง้ั น้ี 9 ทน่ี งั่ /เขต จากจำ� นวนทงั้ สนิ้ 30 เขต คดิ เปน็ รอ้ ยละ 30 ของพน้ื ท่ี โดยผสู้ มคั รทงั้ ทไี่ ดร้ บั เลอื กตง้ั และไมไ่ ดร้ บั เลอื กตงั้ ทง้ั หมดของพรรคนน้ั เปน็ ส.ส. หนา้ ใหมท่ ง้ั สน้ิ ซง่ึ ในประเดน็ นี้ ส.ส. พรรคอนาคตใหม่ อาจจะแตกต่างจากพรรคพลังประชารัฐอยู่บ้าง ตรงที่ ส.ส. พรรคพลังประชารัฐนั้นแม้ว่าท่ีได้มาจะหน้าใหม่ ท้ังหมดแต่ก็อาจจะเคยด�ำรงต�ำแหน่งทางการเมืองมาบ้าง อย่างน้อยในระดับท้องถ่ินหลายคน แต่ในกรณีของ อนาคตใหม่น้ัน ตามประวัติแล้วมีผู้สมัครเพียงคนเดียวท่ีเคยเป็นนักการเมืองระดับท้องถ่ิน คือ นายโชติพิพัฒน์ เตชะโสภณมณี เขต 23 ซ่ึงเคยเป็นอดีตสมาชิกสภาเขตกรุงเทพฯ ปี พ.ศ. 2541 - 2545 และอดีตผู้สมัคร สมาชกิ สภากรงุ เทพฯ ปี พ.ศ. 2545 (ระบบบรหิ ารจดั การสารสนเทศดา้ นทรพั ยากรบคุ คล สำ� นกั งานเลขาธกิ าร สภาผแู้ ทนราษฎร, 2562ข) นอกเหนอื จากนน้ั เปน็ เพยี งผทู้ เี่ คยมปี ระสบการณล์ งสมคั รการเมอื งในระดบั ทอ้ งถนิ่ อาทิ นายมณฑล โพธิ์คาย ซ่ึงเคยลงสมัครสมาชิกสภากรุงเทพมหานคร (ส.ก.) (BLT Bangkok, 2562)

509 หรือนายเอกฤทธิเจียกขจร เคยเป็นอดีตผู้สมัคร ส.ก. เขตลาดกระบัง พรรคชาติไทย พ.ศ. 2549 แต่กรณีของ เอกฤทธิน้ันเคยลงสมัครการเมืองระดับชาติอีกด้วย คือ เคยลงสมัคร ส.ส. เขต 7 บางกะปิ สะพานสูง มีนบุรี และลาดกระบงั พรรคชาตไิ ทย ในการเลอื กตงั้ พ.ศ. 2550 (เอกฤทธิ เจยี กขจร กลมุ่ ลาดกระบงั พฒั นา, 2562) และเคยลงสมคั ร ส.ส. เขต 18 คลองสามวา ในนามพรรคชาตไิ ทยพฒั นา ปี พ.ศ. 2554 (สำ� นกั งานคณะกรรมการ การเลือกต้ังประจำ� กรุงเทพมหานคร, 2554) แตไ่ ม่ได้รับเลือกต้ังทั้งสองคร้ัง ประการต่อมาก็คือ แม้ว่าอนาคตใหม่จะได้ท่ีนั่งเพียง 9 ที่น่ังในกรุงเทพมหานคร เท่ากับเพื่อไทย และน้อยกว่าพลังประชารัฐท่ีมี 12 ท่ีน่ัง แต่คะแนนรวมของอนาคตใหม่ในทุก ๆ เขตน้ันกลับเป็นท่ีหนึ่ง คือ 840,272 คิดเป็นร้อยละ 24.70 ของผู้มาใช้สิทธิ ขณะที่พลังประชารัฐมีคะแนน 791,893 คิดเป็นร้อยละ 24.32 ของผู้มาใช้สิทธิ เพื่อไทยมีคะแนน 604,699 คิดเป็นร้อยละ 18.57 ของผู้มาใช้สิทธิและ ประชาธิปัตย์ มคี ะแนน 474,820 คิดเปน็ ร้อยละ 14.58 ของผ้มู าใชส้ ทิ ธิ โดยสดั สว่ นของอาชพี และภมู ิหลงั ของผู้สมคั รจากพรรคอนาคตใหม่ในเขตกรุงเทพมหานคร จะพบวา่ ผู้สมัครในกรุงเทพมหานครของพรรคอนาคตใหม่นั้นมีภูมิหลังมาจาก 4 กลุ่ม (ซึ่งบางคนอาจจะเคยมีภูมิหลัง มามากกว่า 1 กลุม่ เช่น นายสมเกียรติ ถนอมสินธุ์ เขต 21 ที่เคยท�ำงานทัง้ ภาครัฐและเอกชน และคนอ่ืน ๆ) 1. ผู้ประกอบการหรอื ท�ำธุรกิจสว่ นตวั มจี ำ� นวน 17 คน ผ้ชู นะ 9 คนมาจากกลุม่ น้ี 5 คน 2. พนักงานบริษทั เอกชน มีจำ� นวน 6 คน ผูช้ นะ 9 คนมาจากกลมุ่ นี้ 2 คน 3. ข้าราชการหรือทำ� งานภาครฐั มจี ำ� นวน 6 คน ผู้ชนะ 9 คนมาจากกลุ่มน้ี 2 คน 4. นักกฎหมายหรือทนายความ มีจ�ำนวน 2 คน ผ้ชู นะ 9 คนมาจากกล่มุ น้ี 1 คน 5. อ่นื ๆ มจี ำ� นวน 3 คน ผู้ชนะ 9 คนมาจากกลุม่ น้ี 0 คน พรรคอนาคตใหมม่ ผี สู้ มคั รในเขตกรงุ เทพมหานครทมี่ พี นื้ ฐานจากนกั วชิ าการ (แตไ่ มใ่ ชอ่ าจารยป์ ระจำ� ) 3 คน คือ นายกรณ์ จตวุ มิ ล เขต 4 อาจารย์พเิ ศษที่ School of Music มหาวิทยาลยั อสั สัมชญั (กรณ์ จตุวมิ ล พรรคอนาคคตใหม่ คลองเตย-วัฒนา เบอร์ 2, 2562) นายคริส โปตระนันท์ เขต 6 อาจารย์ผู้บรรยายพิเศษ ดา้ นกฎหมาย (PPTVHD36, 2562ง) และนายกันตพงษ์ ประยูรศักด์ิ เขต 26 ทีล่ งประวัติอาชพี ว่าเปน็ อาจารย์ คกู่ บั วิทยากร (สำ� นักงานคณะกรรมการการเลอื กตง้ั ประจ�ำกรุงเทพมหานคร, 2562ง) ส่วนผ้สู มัครที่มพี ้ืนฐานในเครือขา่ ยงานเคลือ่ นไหวแบบประชาสงั คมมี 2 คน คอื นายอดิศร โพธอิ์ ่าน เขต 5 ซงึ่ มปี ระสบการณใ์ นองคก์ รเคลอื่ นไหวเกยี่ วกบั แรงงาน (อดศิ ร โพธอ์ิ า่ น, 2562) และอกี กรณที อ่ี าจนบั ได้ คือ นายเท่าพิภพ ลิ้มจิตรกร เขต 22 ท่ีเคยท�ำเบียร์ และถูกต�ำรวจสรรพสามิตและต�ำรวจนนทบุรีจับกุมตัว ในเวลาต่อมามีการรณรงค์เพื่อลงชื่อใน www.change.org โดยเรียกร้องให้คราฟต์เบียร์ไทยถูกกฎหมาย (มตชิ นออนไลน,์ 2560ข)

510 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร ตาราง 4.44 ภูมิหลงั ผสู้ มัครของพรรคอนาคตใหมใ่ นพ้ืนทกี่ รุงเทพมหานครท้งั 30 คน เขต พื้นที่ ช่ือ-สกุล ภูมหิ ลงั ผล 1 พระนคร นางสาวนพมาศ - ธรุ กิจส่วนตวั เกีย่ วกับโฮสเทล็ อนั ดบั 2 ปอ้ มปราบศตั รพู า่ ย การุญ - ธรุ กจิ จ�ำหนา่ ยชน้ิ สว่ นรถยนต์ สมั พันธวงศ์ ดสุ ิต ของครอบครัวสามี (ยกเว้นแขวงถนน นครไชยศรี) 2 ปทมุ วนั บางรัก นางสาวพัสวี - ธุรกิจสว่ นตัวเกยี่ วกบั กิจการรา้ นอาหาร อันดับ 2 สาทร ภัทรพุทธากร 3 บางคอแหลม นางสาววรรณวรี - นกั ธรุ กิจ ในธรุ กิจกลมุ่ ตะล่อมสนิ ชนะ ยานนาวา ตะล่อมสนิ 4 คลองเตย วัฒนา นายกรณ์ จตวุ ิมล - ธุรกจิ สว่ นตัว เป็นกรรมการผู้จดั การ อนั ดบั 2 บรษิ ัทรุ่งโรจนม์ หานคร จ�ำกดั - อาจารย์พิเศษที่ School of Music มหาวทิ ยาลัยอัสสมั ชัญ 5 ดนิ แดง ห้วยขวาง นายอดศิ ร โพธิ์อา่ น - ธรุ กิจส่วนตัว เช่น ธรุ กจิ สง่ ออก ธุรกจิ สปา อันดับ 3 และอสงั หาริมทรพั ย์ - ผพู้ ิพากษาสมทบ ศาลแรงงานกลาง ส�ำนกั งานศาลยตุ ธิ รรม - ท่ปี รกึ ษารัฐมนตรวี า่ การกระทรวงพลงั งาน - เลขานุการประจำ� คณะกรรมาธกิ าร การแรงงาน สภาผแู้ ทนราษฎร - ท่ีปรกึ ษารองผอู้ �ำนวยการรักษาความมนั่ คง ภายใน กรงุ เทพมหานคร - ที่ปรึกษาสภาองค์การลกู จา้ ง สภา ศนู ยก์ ลางแรงงานแห่งประเทศไทย - ท่ปี รึกษามลู นิธพิ พิ ิธภณั ฑแ์ รงงานไทย 6 พญาไท ราชเทวี นายคริส - นกั กฎหมาย อันดับ 2 จตุจกั ร (เฉพาะ โปตระนันทน์ - อาจารย์ผูบ้ รรยายพิเศษดา้ นกฎหมาย แขวงจตจุ ักร และ - นักธุรกิจด้านอสังหาริมทรัพย์ แขวงจอมพล)

511 เขต พืน้ ที่ ชอ่ื -สกลุ ภมู ิหลัง ผล 7 บางซื่อ ดสุ ิต นายปยิ ะชาติ - กรรมการองค์การตลาด อันดับ 3 อ�ำนวยเวช (เฉพาะแขวงถนน - ประธานที่ปรึกษาสมชั ชาชาวบ้านตาก นครไชยศรี) จ.ตาก 8 ลาดพร้าว นายธนเดช เพง็ สุข - ขา้ ราชการ อันดับ 3 วงั ทองหลาง อันดบั 3 (ยกเวน้ แขวง - พนกั งานบรษิ ัทเอกชน อนั ดับ 3 พลับพลา) ท�ำงานดา้ นเทคโนโลยีสารสนเทศ (ไอท)ี อนั ดบั 2 เปน็ นกั วเิ คราะห์ระบบโปรแกรม 9 หลักสี่ จตุจกั ร นายกฤษณุชา อันดับ 2 (ยกเว้นแขวง สรรเสริญ - ธุรกิจสว่ นตัว จตจุ กั ร และแขวง อนั ดบั 3 จอมพล) - ผู้จดั การฝ่ายต่างประเทศ โรงพยาบาลสหวทิ ยาการมะลิ 10 ดอนเมอื ง นายธนากร - ผ้จู ดั การส่วนพัฒนาธุรกจิ ฝ่ายกลยทุ ธ ชนิ อุดมพร องค์กร บรษิ ัท อสมท จ�ำกัด (มหาชน) - เจา้ ของกจิ การ 11 สายไหม นายนกิ ม์ - ธรุ กจิ ส่วนตัว แสงศริ ินาวนิ - กรรมการบรษิ ัท ทรพั ยอ์ นันต์ไปโอแมส จ�ำกัด 12 บางเขน นายเอราวณั - กรรมการบริษทั อาก้า - 12 จำ� กัด วานิชยห์ านนท์ - กรรมการบริษทั อนั เดอร์ อ๊อก ไมโคร บรู เออรี จำ� กัด 13 บางกะปิ นางสาวณชิ ชา - ธุรกิจสว่ นตัว วังทองหลาง บุญลอื (เฉพาะแขวง พลบั พลา)

512 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร เขต พืน้ ที่ ชอ่ื -สกุล ภูมหิ ลงั ผล 14 บงึ กุ่ม คนั นายาว นายศุภชยั - พนกั งานเอกชน อนั ดบั 3 กุลโชควณิช (เฉพาะแขวง อันดับ 3 รามอินทรา) นายอิงควัศ - สถาปนิก 15 มนี บรุ ี คนั นายาว อมาตยกุล อนั ดบั 3 (ยกเวน้ แขวง อนั ดับ 3 รามอินทรา) นายวาทศิ - ข้าราชการ 16 คลองสามวา ธนกจิ กาศมณี 17 หนองจอก นางสาวจุฬาลกั ษณ์ - จบการศึกษาทางดา้ นเทคโนโลยีวสั ดุ รงุ่ เรืองมงคล พอลเิ มอร์ 18 ลาดกระบัง นายเอกฤทธิ - ธุรกจิ ส่วนตวั อันดบั 2 เจยี กขจร - อดตี ผสู้ มคั ร ส.ก. เขตลาดกระบงั อันดบั 2 พรรคชาติไทย พ.ศ. 2549 19 สะพานสูง ประเวศ นายสุรกฤณ - อดตี ผสู้ มคั ร ส.ส. เขต 7 บางกะปิ (ยกเวน้ แขวงหนองบอน ลิมปรัทกาญจนา สะพานสูง มีนบุรี และลาดกระบงั และแขวงดอกไม้) พรรคชาตไิ ทย ในการเลอื กต้งั พ.ศ. 2550 20 สวนหลวง ประเวศ นายมณฑล - พนักงานบริษทั เอกชน (เฉพาะแขวง โพธ์คิ าย หนองบอน และ - ขา้ ราชการบำ� นาญ ข้าราชการต�ำรวจชุมชน ชนะ แขวงดอกไม)้ และมวลชนสัมพนั ธ์ิ สน.คลองตนั - วิทยากรยาเสพติดเชิงรกุ เพื่อการรณรงค์ แบบเคล่อื นท่ี สำ� นักงานปอ้ งกนั และ ปราบปรามยาเสพติด กรุงเทพมหานคร - เคยลงสมคั รสมาชกิ สภากรงุ เทพมหานคร (ส.ก.) 21 บางนา พระโขนง นายสมเกียรติ - พนักงานเอกชน ชนะ ถนอมสินธุ์ - เคยท�ำงานเกีย่ วกับเทคโนโลยสี ารสนเทศ (ไอที) ทง้ั ในภาครัฐและเอกชน

513 เขต พ้นื ที่ ช่อื -สกุล ภมู หิ ลงั ผล 22 คลองสาน นายเท่าพภิ พ - อาชพี อิสระ ชนะ ลมิ้ จิตรกร บางกอกใหญ่ - ธุรกจิ สว่ นตัวหรอื เปน็ นักธุรกจิ ชนะ ธนบุรี (ยกเวน้ นายโชตพิ พิ ัฒน์ - เคยเป็นสมาชิกสภาเขตระหว่าง แขวงดาวคะนอง เตชะโสภณมณี พ.ศ. 2541-2545 ชนะ แขวงบคุ คโล และ - เคยเปน็ ผู้สมคั รสมาชิกสภากรงุ เทพฯ ชนะ แขวงสำ� เหร่) ในปี พ.ศ. 2545 23 จอมทอง ธนบุรี - เจ้าหน้าท่ีธนาคาร (เฉพาะแขวง - ธุรกจิ สว่ นตวั เคยเปน็ ผกู้ ่อตง้ั บริษทั ดาวคะนอง แขวง ซีม ดีเวลลอปเมนท์ (ประเทศไทย) บคุ คโล และแขวง ส�ำเหร่) 24 ราษฎรบ์ รู ณะ ทงุ่ ครุ นายทศพร ทองศิริ 25 บางขนุ เทียน นายณัฐชา บญุ ไชยอนิ สวสั ด์ิ 26 บางบอน นายกันตพ์ งษ์ - อาจารย์ อนั ดับ 2 หนองแขม (เฉพาะ ประยรู ศกั ด์ิ - วทิ ยากร ชนะ แขวงหนองแขม) - ทนายความ 27 ทวีวฒั นา ตล่งิ ชัน นายจริ วฒั น์ - ประธานสภาเยาวชน เขตตลงิ่ ชนั (เฉพาะแขวง อรณั ยกานนท์ ตลงิ่ ชันและฉิมพล)ี หนองแขม (ยกเวน้ แขวงหนองแขม) 28 บางแค นายณฐั พงษ์ - ธรุ กิจส่วนตวั เป็นผกู้ อ่ ตั้งและเจ้าของ บจก. ชนะ เรืองปัญญาวุฒิ แอบ๊ โซลูท เมเนจเมน้ ท์ โซลูชน่ั ส์ จ�ำกดั 29 ภาษเี จริญ ตลิ่งชนั นายทวีชยั - ธรุ กจิ สว่ นตวั อนั ดับ 3 (ยกเว้นแขวง วงศไ์ พโรจนก์ ลุ ตลิง่ ชันและฉิมพล)ี 30 บางพลดั นายณฐั ชนน - อาชพี อิสระ อนั ดบั 3 บางกอกนอ้ ย จิตต์สง่า - นักศกึ ษาปริญญาเอกทางด้านวิศวกรรม ไฟฟา้

514 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร จากการสัมภาษณ์ทีมบริหารของพรรค พบว่าแม้พรรคฯ จะได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในหมู่ผู้คน ท่ีหลากหลาย แต่เหตุผลหนึ่งที่เกิดข้อสงสัยในช่ือเสียงและภูมิหลังของผู้สมัครว่าเป็นใครมาจากไหน น้ันเกิดจากในช่วงเวลาของการเปิดรับสมัครน้ัน พรรคฯ ยังไม่มีช่ือเสียงมากนักเพราะเป็นพรรคใหม่ กอปรกับเวลาในการเปิดรับสมัครน้ันก็มีไม่มากนัก ผู้ท่ีเข้ามาสมัครจึงมีจ�ำนวนไม่มากนัก ความนิยมในพรรคเอง ก็เริม่ มมี าเพมิ่ ข้นึ ในช่วงโคง้ สุดท้ายกอ่ นการเลือกตงั้ ไดไ้ ม่นาน 2. การวิเคราะหค์ วามสมั พันธ์ระหวา่ งเพอ่ื ไทย ไทยรกั ษาชาติ และ อนาคตใหม่ การวิเคราะห์คะแนนของอนาคตใหม่ก่อนการเลอื กตั้งมีการทำ� นายวา่ พรรคอนาคตใหม่เป็นอีกพรรค ท่ีมาสร้างให้เกิดทางเลือกแก่ผู้มีสิทธิเลือกตั้งมากขึ้น โดยเฉพาะกลุ่มคนรุ่นใหม่ ซึ่งเป็นกลุ่มท่ีจะเป็นคะแนน “สวิงโหวต” ในความหมายว่าเป็นคะแนนที่เทให้กับพรรคพลังประชารัฐ หรือ พรรคอนาคตใหม่ ท้ังสองเป็น พรรคใหม่ และเป็นทางเลือกให้กับคนรุ่นใหม่ (ประชาชาติธุรกิจ, 2562ฉ) หรือมีการท�ำนายว่า คะแนนสวิง ท่ีมาจากผู้เลือกตั้งนีจะสวิงไปให้พรรคอนาคตใหม่ เนื่องจากพรรคไทยรักษาชาติถูกยุบ ท�ำให้ประชาชน ตดั สนิ ใจงา่ ยขนึ้ เเละดว้ ยสถานการณท์ พี่ รรคเพอ่ื ไทยตกเปน็ รอง เพราะเขตเลอื กตงั้ เวน้ วา่ ง จงึ ทำ� ใหค้ ะแนนเสยี ง เทไปให้พรรคอนาคตใหม่ (สยามรัฐออนไลน์, 2562ค) จากที่พิจารณาจากข้อมูลคะแนนจะพบว่าไม่ใช่เร่ืองที่จะ สามารถฟันธงไปได้ในลักษณะของความสัมพันธ์ในแบบเป็นเหตุเป็นผลกัน (casual) หรืออธิบายง่าย ๆ ว่า เพราะมีอนาคตใหม่ จึงท�ำให้เพ่ือไทยแพ้ในหลายเขต เพราะการวิเคราะห์แบบน้ีไม่ให้ความส�ำคัญกับพัฒนาการ ในรอบ 8 ปีที่มีผู้มีสิทธิเลือกต้ังครั้งแรกจ�ำนวนมากตามที่ได้น�ำเสนอไปแล้ว ซ่ึงไม่มีหลักประกันใด ๆ ว่า คนเหล่านนั้ จะเลอื กพรรคเพอื่ ไทยในการเลือกตงั้ ครง้ั นี้ นอกจากน้ี การน�ำเสนอนโยบายของพรรคเพ่ือไทยท้ังในระดับชาติและในระดับกรุงเทพมหานคร กไ็ มไ่ ดใ้ หค้ วามสำ� คญั กบั คนรนุ่ ใหมเ่ ปน็ พเิ ศษ ดว้ ยเนน้ ไปทก่ี ารเสนอนโยบายเศรษฐกจิ ระดบั ประเทศ สว่ นนโยบาย ของทกุ พรรคในเขต กทม. นน้ั กไ็ มม่ คี วามแตกตา่ งกนั มากนกั และไมไ่ ดม้ กี ารพดู ถงึ ในสอื่ และโลกโซเชยี ลในวงกวา้ ง มีเพียงภาพลักษณ์ที่โดดเด่นของ ของผู้สมัครบางคน อาทิ นายตรีรัตน์ ศิริจันทโรภาส ผู้สมัครจากเพ่ือไทย ในเขต 13 (บางกะปิ วงั ทองหลางเฉพาะแขวงพลบั พลา) ทเ่ี ปน็ คแู่ ขง่ กบั นายพรษิ ฐ์ วชั รสนิ ธุ จากพรรคประชาธปิ ตั ย์ การมีนายชัชชาติ สิทธิพันธุ์ หนึ่งในแคนดิเดตนายกรัฐมนตรีของพรรคช่วยหาเสียง และการลงมาช่วยหาเสียง ของ นาวสาวยศสดุ า ลลี าปญั ญาเลศิ (นอ้ งจนิ น)ี่ บตุ รสาวของนางสดุ ารตั น์ เกยรุ าพนั ธ์ุ ประธานยทุ ธศาสตรพ์ รรค และหนง่ึ ในแคนดเิ ดตนายกรฐั มนตรขี องพรรคชว่ ยหาเสยี ง นอกจากน้ี พรรคเพอื่ ไทยเองกไ็ มไ่ ดม้ นี โยบายหาเสยี ง ทางการเมืองในแบบท่ีเน้นการวิพากษ์วิจารณ์ คสช. ในทางการเมืองโดยตรง ท่าทีของการวิพากษ์วิจารณ์มักจะ เช่ือมโยงไปที่เรื่องของความ(ไร)้ ความสามารถทางเศรษฐกจิ เสยี มากกว่า นอกจากนั้น พรรคประชาธิปัตย์เองก็มีกลุ่มนิวเด็ม (New Dem) ที่น�ำโดย นายพริษฐ์ วัชรสินธุ และนายคณวัฒน์ จันทรลาวัณย์ ที่เน้นส่งคนรุ่นใหม่ลงสมัครทั้งในพ้ืนที่และบัญชีรายชื่อ แต่จุดยืนของนิวเด็ม ไมไ่ ดเ้ น้นการวพิ ากษว์ ิจารณ์ คสช. โดยตรง

515 ส่ีงที่พอจะตอบได้ในแง่ของความสัมพันธ์ระหว่างพรรคเพ่ือไทย กับ พรรคอนาคตใหม่ในเร่ืองของ คะแนนคอื ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกนั (correlation) อยา่ งครา่ ว ๆ ระหวา่ งพรรคเพอื่ ไทย กบั พรรคอนื่ ๆ ทม่ี จี ดุ ยนื ตอ่ ตา้ น คสช. ตงั้ แต่ พรรคอนาคตใหม่ พรรคเพอื่ ชาติ พรรคเศรษฐกจิ ใหม่ และ พรรคเสรรี วมไทย ซงึ่ พรรคเหลา่ นี้ หลังการเลอื กต้งั ได้รวมตัวกนั เปน็ ฝ่ายคา้ น ตาราง 4.45 ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งคะแนนเสยี งของพรรคอนาคตใหมก่ บั พรรคเพอ่ื ไทย (และไทยรกั ษาชาติ ในกรณที พี่ รรคเพอื่ ไทยไม่ลง) ในเขตกรงุ เทพมหานคร เขต พรรคอนาคตใหม่ พรรคเพอ่ื ชาติ พรรคเศรษฐกิจใหม่ พรรคเสรีรวมไทย คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต ทเ่ี พอื่ ไทยลง ท่ีเพือ่ ไทย ทเ่ี พอ่ื ไทยลง ท่เี พ่อื ไทย ทเ่ี พอื่ ไทยลง ท่เี พ่ือไทย ทเ่ี พอ่ื ไทยลง ทเ่ี พอื่ ไทย ไมไ่ ด้ลง ไมไ่ ดล้ ง ไม่ไดล้ ง ไมไ่ ด้ลง 1 18,091 168 4,522 1,687 2 26,636 2,142 5,610 3,434 3 28,444 1,209 5,788 3,832 4 25,588 3,424 4,408 3,199 5 25,484 221 5,707 2,583 6 23,980 102 5,416 2,471 7 21,339 426 3,848 2,006 8 25,656 293 5,661 2,338 9 25,735 348 5,873 2,593 10 22,062 129 - 2,326 11 25,098 354 4,141 2,363 12 27,629 304 5,174 2,394 13 23,707 253 4,803 2,091 14 24,461 140 4,767 2,424 15 21,186 169 3,557 1,925

516 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร เขต พรรคอนาคตใหม่ พรรคเพอ่ื ชาติ พรรคเศรษฐกจิ ใหม่ พรรคเสรรี วมไทย คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต คะแนนเขต ทเ่ี พอื่ ไทยลง ท่เี พอ่ื ไทย ทเี่ พอ่ื ไทยลง ทเี่ พ่ือไทย ทเี่ พอ่ื ไทยลง ทเ่ี พ่ือไทย ทเี่ พอ่ื ไทยลง ทเี่ พ่ือไทย ไม่ได้ลง ไมไ่ ดล้ ง ไม่ไดล้ ง ไมไ่ ดล้ ง 16 26,352 108 4,389 2,652 17 18,391 108 2,070 1,781 18 22,346 256 3,119 2,143 19 23,554 168 5,082 2,094 20 40,483 5,130 6,879 5,447 21 35,702 5,514 6,387 4,263 22 34,368 2,680 6,283 6,488 23 27,651 134 5,617 3,036 24 38,409 2,908 5,859 7,187 25 38,340 2,467 5,260 5,358 26 27,244 244 4,309 2,622 27 29,545 168 5,213 3,834 28 29,590 104 - 3,755 29 23,477 293 5,077 3,407 30 23,724 186 5,344 3,991 คา่ เฉลยี่ 24,377 33,496 213 3,184.25 4,684 5,809.25 2,569 4,901 ผลตา่ ง 9,119 2,971.25 1,125.25 2,332 ของคา่ เฉลีย่ หรือคะแนนเพ่ิมขนึ้ อีก หรอื คะแนนเพมิ่ ข้ึนอกี หรือคะแนนเพิม่ ขึน้ อกี หรอื คะแนนเพ่มิ ขึน้ อกี 37.47% 1394.95% 24.02% 90.77% (หมายเหตุ ในกรอบสเี ข้มคอื เขตท่อี นาคตใหม่ชนะ)

517 จากข้อมูลจะพบว่า ในเขตที่เพื่อไทยไม่ส่งผู้สมัคร (และไทยรักษาชาติ ถูกตัดสิทธิ์) จะพบว่า พรรคอนาคตใหม่ และพรรคอื่น ๆ ที่มีจุดยืนไม่ไปทางเดียวกับ คสช.และพลังประชารัฐได้คะแนนสูงข้ึนอย่างมี นัยยะส�ำคัญ ส่ิงท่ีสามารถพิจารณาได้คือจ�ำนวนคะแนนที่พรรคอ่ืนได้เพิ่มข้ึน และร้อยละของคะแนน ของแตล่ ะพรรคทเ่ี พิ่มจากคะแนนเฉลย่ี ของพรรคฯในเขตท่ีเพ่อื ไทยส่งผ้สู มัคร พรรคอนาคตใหม่ จะมีเสียงเพิ่มข้ึน 9,119 คะแนนโดยเฉลี่ยใน 8 เขตที่พรรคเพื่อไทยไม่ส่งผู้สมัคร หรอื เพิ่มขึ้นมาร้อยละ 37.47 ของคะแนนเลือกต้งั ของพรรคอนาคตใหมใ่ นเขตที่พรรคเพอ่ื ไทยส่งผู้สมคั ร พรรคเพื่อชาติจะมีเสียงเพิ่มข้ึน 2,971.25 คะแนน โดยเฉล่ียใน 8 เขตท่ีพรรคเพ่ือไทยไม่ส่งผู้สมัคร หรอื เพม่ิ ข้นึ มาร้อยละ 1394.95 ของคะแนนเลือกตัง้ ของพรรคเพอื่ ชาตใิ นเขตท่ีพรรคเพ่ือไทยสง่ ผสู้ มัคร พรรคเศรษฐกิจใหม่จะมีเสียงเพิ่มข้ึน 1,125.25 คะแนน โดยเฉล่ียใน 8 เขตที่พรรคเพื่อไทยไม่ส่ง ผสู้ มคั ร หรอื เพมิ่ ขนึ้ มารอ้ ยละ 24.02 ของคะแนนเลอื กตง้ั ของพรรคเศรษฐกจิ ใหมใ่ นเขตทพ่ี รรคเพอื่ ไทยสง่ ผสู้ มคั ร พรรคเสรีรวมไทย จะมีเสียงเพิ่มข้ึน 2,232 คะแนน โดยเฉลี่ยใน 8 เขตที่พรรคเพื่อไทยไม่ส่งผู้สมัคร หรือเพิ่มขน้ึ มารอ้ ยละ 90.477 ของคะแนนเลือกตั้งของพรรคเสรีรวมไทยในเขตทพี่ รรคเพอ่ื ไทยสง่ ผสู้ มคั ร โดยจ�ำนวนคะแนน จะพบว่าทุกพรรคน้ันมีคะแนนที่สูงขึ้นอย่างมีนัยยะส�ำคัญเม่ือพรรคเพื่อไทย ไม่ลงสมัครในเขตนั้นและพรรคไทยรักษาชาติซึ่งลงสมัครในเขตน้ันถูกตัดสิทธิทางการเมือง และแม้ว่าคะแนน ท่ีหายไปจากพรรคเพ่ือไทยในเขตที่ไม่ส่งผู้สมัครน่าจะย้ายไปอยู่ที่พรรคท่ีได้กล่าวถึง แต่พรรคอนาคตใหม่ กไ็ ดค้ ะแนนเพม่ิ ข้ึนมากท่ีสุดในเชิงจำ� นวน แต่ไมใ่ ชส่ ดั สว่ นทส่ี ูงที่สุด งานวิจัยชิ้นนี้ยังไม่สามารถวิเคราะห์ในระดับสถิติขั้นสูง แต่วิเคราะห์ได้เพียงระดับความรู้สึก และความเห็นจากการสัมภาษณ์ความเห็นของผู้คนว่า คะแนนของอนาคตใหม่ในแต่ละเขตน้ันเป็นคะแนน ทม่ี าจากเพอ่ื ไทยเป็นหลัก หรอื มาจากคะแนนเพ่ือไทยกับประชาธปิ ัตย์รวมกนั ในอีกด้านหน่ึงเป็นเรื่องท่ีค่อนข้างมีความแน่นอนว่า คะแนนของเพื่อไทยและไทยรักษาชาติน้ัน ไม่ไหลไปอยู่ในมือของ พลังประชารัฐ และประชาธิปัตย์ เน่ืองจากเมื่อพิจารณาจากคะแนนเฉลี่ยของ พรรคพลังประชารัฐ และ พรรคประชาธิปัตย์น้ัน จะไม่พบความแตกต่างของคะแนนเฉลี่ยของท้ังสองพรรคนั้น ในเขตท่พี รรคเพอื่ ไทยไม่ลง และ พรรคไทยรักษาชาตถิ กู ตดั สทิ ธิ์ พรรคพลังประชารัฐ จะมีเสียงเพ่ิมขึ้น 62 คะแนนโดยเฉลี่ยใน 8 เขตท่ีพรรคเพื่อไทยไม่ส่งผู้สมัคร หรอื เพ่ิมข้ึนมารอ้ ยละ 0.2 ของคะแนนเลอื กตง้ั ของพรรคพลังประชารฐั ในเขตที่พรรคเพ่ือไทยส่งผู้สมคั ร พรรคประชาธิปัตย์จะมีเสียงเพิ่มข้ึน 2,053 คะแนนโดยเฉล่ียใน 8 เขตท่ีพรรคเพื่อไทยไม่ส่งผู้สมัคร หรอื เพ่มิ ข้นึ มารอ้ ยละ 13.44 ของคะแนนเลือกต้งั ของพรรคประชาธปิ ัตย์ในเขตทีพ่ รรคเพอ่ื ไทยส่งผู้สมัคร

518 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร การวิเคราะห์เช่นนี้ยังวางบนสมมติฐานว่าในทุกครั้งที่มีการเลือกต้ังพรรคเพ่ือไทย(ตั้งแต่ไทยรักไทย ถึง พลังประชาชน) ก็ส่งผู้สมัครลงในทุกเขตของกรุงเทพมหานคร อย่างเม่ือการเลือกต้ังคร้ังท่ี 25 พ.ศ. 2550 พรรคเพอื่ ไทยสง่ ผสู้ มคั รลงครบ 12 เขต และไดค้ ะแนนเฉลย่ี 85,642 และ เมอ่ื การเลอื กตง้ั ครง้ั ที่ 26 พ.ศ. 2554 พรรคเพ่ือไทยสง่ ผสู้ มคั รลงครบ 33 เขต และไดค้ ะแนนเฉลี่ย 37,759 ตาราง 4.46 ความสัมพันธ์ระหว่างคะแนนเสียงของพรรคพลังประชารัฐและพรรคประชาธิปัตย์กับ พรรคเพ่อื ไทย (และไทยรกั ษาชาติ ในกรณีที่พรรคเพ่อื ไทยไม่ลง) ในเขตกรุงเทพมหานคร พรรคพลังประชารฐั พรรคประชาธปิ ัตย์ เขต คะแนนเขตท่ี คะแนนเขตที่ คะแนนเขตท่ี คะแนนเขตที่ เพอื่ ไทยลง เพอื่ ไทยไมไ่ ดล้ ง เพ่ือไทยลง เพ่ือไทยไมไ่ ด้ลง 1 23,246 14,348 2 26,909 16,269 3 25,148 17,029 4 27,620 13,890 5 27,667 18,711 6 28,690 16,525 7 25,180 12,896 8 29,090 15,384 9 34,907 16,255 10 22,067 14,061 11 18,960 24,815 12 27,571 11,075 13 27,489 17,958 14 25,908 13,375 15 31,551 8,949

519 เขต พรรคพลังประชารฐั พรรคประชาธิปตั ย์ 16 คะแนนเขตที่ คะแนนเขตท่ี คะแนนเขตที่ คะแนนเขตที่ 17 เพ่ือไทยลง เพอื่ ไทยไมไ่ ดล้ ง เพอ่ื ไทยลง เพอื่ ไทยไมไ่ ดล้ ง 18 19 29,304 10,683 20 25,329 8,868 21 20,739 7,295 22 28,203 16,284 23 24 29,557 18,548 25 28,944 14,339 26 27,421 20,376 27 26,015 17,247 28 29,154 14,784 29 16,782 23,425 30 18,032 19,202 ค่าเฉล่ีย 24,981 23,803 29,413 17,279 ผลตา่ งของค่าเฉลย่ี 24,622 13,612 31,394 17,535 26,380 26,442 15,280 17,333 62 2,053 หรือคะแนนเพมิ่ ขน้ึ อกี 0.24% หรอื คะแนนเพ่ิมขึ้นอีก 13.44%

520 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร 4.4 บทวิเคราะห์ยุทธศาสตร์การหาเสียงในการเลือกต้ัง 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 ในการวเิ คราะหย์ ทุ ธศาสตรก์ ารหาเสยี งของการเลอื กตง้ั ในรอบนี้ จะครอบคลมุ ประเดน็ การเตรยี มพรอ้ ม ในการเลือกต้ัง วิธีการการหาเสียง และ วิธีกระตุ้นให้ประชาชนออกไปเลือกตั้ง ลักษณะส่ือท่ีใช้ในการหาเสียง และยุทธวิธีในการหาเสียง บทบาทของการปราศัยและขบวนหาเสียง บทบาทของสื่อออนไลน์เม่ือเปรียบ เทยี บกับสอื่ อนื่ ๆ รวมถงึ การทุจริตในการหาเสยี งและการแขง่ ขันในสว่ นทป่ี ดิ บงั รวมท้ังความผิดความผิดปกติ ในการเลือกต้ังอ่ืน ๆ โครงสร้างระบบอุปถัมภ์และความส�ำคัญของหัวคะแนนและการสร้างพันธะสัญญาอื่น ๆ โครงสร้างระบบชมุ ชน คา่ ใช้จา่ ยและการใชท้ รัพยากรและผลจากการมีข้อกฎหมายบงั คบั ขอ้ มลู ทงั้ หมดในสว่ นนม้ี าจากการสมั ภาษณต์ วั แทนของพรรคหลกั ทงั้ 4 พรรคคอื พรรคพลงั ประชารฐั พรรคเพอื่ ไทย พรรคไทยรกั ษาชาติ พรรคประชาธปิ ตั ย์ พรรคอนาคตใหม่ และพรรคเพอ่ื ชาติ นอกจากนนั้ ยงั รวม ไปถงึ การสมั ภาษณค์ ณะทำ� งานของหนว่ ยสงั เกตการณเ์ ลอื กตง้ั (เเอนเฟรล และ ววี อช) ตลอดจนประธานชมุ ชน ความเชื่อมโยงระหว่างบทวิเคราะห์ส่วนนี้กับบทวิเคราะห์ส่วนต่อไปก็คือ บทวิเคราะห์ในส่วนนี้คือ ยุทธศาสตร์การหาเสียงในการเลือกตั้ง จะให้ความส�ำคัญไปท่ีมุมมองของพรรคและผู้สมัครเป็นหลัก ขณะท่ี บทวเิ คราะหใ์ นสว่ นตอ่ ไป คอื บทวเิ คราะหพ์ ฤตกิ รรมการเลอื กตง้ั จะใหค้ วามสำ� คญั ไปทเี่ รอื่ งของมมุ มองของผลู้ งคะแนน 4.4.1 การเตรียมพร้อมในการเลือกตั้ง การพิจารณาความพร้อมในการเลือกต้ังในคร้ังน้ีของนักการเมืองและพรรคการเมืองน้ัน อาจจะต้อง แบ่งการพิจารณาออกเป็นเรื่องของการเตรียมการของพรรคในเร่ืองกิจการของพรรค และความพร้อมในการ “ลงพน้ื ท”ี่ แตท่ ง้ั สองสว่ นนไี้ มใ่ ชเ่ รอ่ื งทเ่ี ปน็ สภาวะปกตขิ องการเมอื งในระบอบประชาธปิ ไตยทเี่ คยผา่ นมา เพราะวา่ การเลือกตั้งในคร้ังนี้เป็นการเลือกต้ังท่ีเว้นห่างจากการเลือกตั้งครั้งท่ีผ่านมาประมาณ 8 ปี และเป็นการเว้น ห่างด้วยการถอยออกจากประชาธิปไตย ด้วยการท�ำรัฐประหารท่ีมีทั้งส่วนการใช้กฎหมายในลักษณะพิเศษของ คณะรัฐประหารในการลิดรอนสิทธเิ สรภี าพเดมิ ทมี่ ีอย่ใู นระบอบประชาธิปไตย และหา้ มมกี ิจกรรมทางการเมือง เรื่องเหล่านี้ท�ำให้การเตรียมพร้อมในการเลือกต้ังน้ันไม่ได้เป็นไปเหมือนสภาวะปกติของระบอบประชาธิปไตย ทผ่ี ่านมา ท่ีนกั การเมืองมคี วามยดึ โยงกับประชาชนในพนื้ ที และนักการเมืองกบั พรรคการเมอื งมีภารกิจในสภา นักการเมืองหลายคนที่เคยเช่ือมโยงกับระบอบทักษิณถูกระงับการท�ำธุรกรรมทางการเงิน ห้ามเดินทาง และต้องรายงานตัว เช่น กรณีนายจารุพงศ์ เรืองสุวรรณ หัวหน้าพรรคเพ่ือไทยในตอนนั้น และนายจาตรุ นต์ ฉายแสง ถกู คำ� สง่ั คสช. ที่ 10/2557 ระงบั การทำ� ธรุ กรรมทางการเงนิ (สำ� นกั ขา่ วอศิ รา, 2557) การเรียกอดีต ส.ส. พรรคเพื่อไทยและแกนน�ำเส้ือแดงจ�ำนวนหน่ึงรายงานตัวกับ คสช. (โพสต์ทูเดย์, 2557ค) กรณีนายจาตุรนต์ ฉายแสง ถกู ค�ำส่งั ยกเลิกหนงั สือเดินทาง (เดลนิ วิ ส,์ 2559) และอ่ืน ๆ

521 อีกกรณีหน่ึงก็คือการด�ำเนินคดีกับนักการเมืองพรรคเพื่อไทยที่ออกมาแถลงข่าว 4 ปีรัฐบาล คสช. เมอ่ื วนั ท่ี 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2561 โดยมผี แู้ ถลงขา่ ว 3 คน ประกอบดว้ ย นายวฒั นา เมอื งสขุ นายจาตรุ นต์ ฉายแสง และนายชศู กั ด์ิ ศริ นิ ลิ ฝา่ ยกฎหมายของคณะรกั ษาความสงบแหง่ ชาตไิ ดแ้ จง้ ความเอาผดิ 4 ขอ้ หา ประกอบดว้ ย ฝา่ ฝนื คำ� สงั่ คสช.ฉบบั ท่ี 57/2557 ทหี่ า้ มไมใ่ หพ้ รรคการเมอื งทม่ี อี ยู่ ดำ� เนนิ การประชมุ หรอื ดำ� เนนิ กจิ การใด ๆ ทางการเมอื ง ฝา่ ฝนื คำ� สง่ั คสช.ท่ี 3/2558 ทห่ี า้ มชมุ นมุ ทางการเมอื ง ตงั้ แต่ 5 คนขน้ึ ไป ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 116 และความผดิ ตามพระราชบัญญัติคอมพวิ เตอร์ (Workpoint News, 2561ก) นอกจากเรอื่ งของกรอบกฎหมายทจี่ ำ� กดั เสรภี าพของนกั การเมอื งและการงดเวน้ กจิ กรรมทางการเมอื ง ในชว่ ง 5 ปแี ลว้ ปจั จยั อกี ประการหนงึ่ ทม่ี ผี ลสำ� คญั ตอ่ การเตรยี มพรอ้ มในการเลอื กตงั้ กค็ อื กรอบกตกิ าทางการเมอื ง ทีเ่ ปลยี่ นใป ได้แก่ เรอ่ื งระบบเลือกตัง้ หรอื การค�ำนวณท่ีนั่ง ส.ส. ท่ีพรรคการเมอื งจะได้แบบใหม่ ในรฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2560 เรอื่ งการดำ� เนนิ การของพรรคการเมอื งในเรอื่ งและระยะเวลาทกี่ ำ� หนด ในพระราชบญั ญัติประกอบรฐั ธรรมนญู วา่ ด้วยพรรคการเมอื ง พ​ .ศ. 2560 ท่ีถกู ค�ำสงั่ หวั หนา้ คสช. ท่ี 53/2560 ออกมาแก้ไขคร้ังหน่ึง และถูกค�ำส่ังหัวหน้า คสช. ท่ี 13/2561 ออกมาแก้ไขอีกครั้งหน่ึง ตามที่ทบทวนไปแล้ว ในบทที่ 2 และกลา่ วไปแลว้ ในบทท่ี 4 ชว่ งต้น อยา่ งไรกต็ าม การมกี รอบกตกิ าในเรอื่ งระเบยี บทางการเมอื งไมไ่ ดม้ ผี ลทำ� ใหน้ กั การเมอื งนนั้ ยตุ บิ ทบาท ทางการเมือง ดงั ที่เหน็ จากการต้ังพรรคไทยรกั ษาชาตทิ มี่ คี วามใกล้ชิดกับเพอื่ ไทย หรือกำ� เนดิ พรรคอนาคตใหม่ ทม่ี คี นหนา้ ใหมท่ างการเมอื งเขา้ มามบี ทบาททางการเมอื ง โดยเฉพาะบทบาททางการเมอื งทว่ี พิ ากษว์ จิ ารณ์ คสช. ในช่วงทา้ ยของการครองอ�ำนาจเต็มกอ่ นการเลือกตง้ั ประการสุดท้าย การเตรียมพร้อมในการเลือกต้ังในรอบน้ียังรวมถึงเร่ืองการน�ำเสนอความคิดใหม่ ทนี่ ำ� ไปสกู่ ารเปลย่ี นแปลงโครงสรา้ งของพรรค แตส่ ดุ ทา้ ยกไ็ มไ่ ดน้ ำ� มาใชจ้ รงิ นนั่ กค็ อื ระบบไพรมารโี หวต กลา่ วคอื เดิม พ.ร.ป. ว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 มาตรา 49 ก�ำหนดให้คณะกรรมการสรรหาผู้สมัครประกอบ ดว้ ยกรรมการบริหารพรรคการเมอื งไมเ่ กินก่งึ หน่งึ ของคณะกรรมการสรรหาฯ และหัวหนา้ สาขาพรรคการเมือง และตัวแทนพรรคการเมืองประจ�ำจังหวัด อีกท้ังมาตรา 50 การสรรหาผู้สมัครแบบแบ่งเขต ให้คณะกรรมการ สรรหาฯ ของแตล่ ะพรรคเปดิ รบั สมคั ร ตรวจสอบคณุ สมบตั แิ ละสง่ รายชอื่ ใหส้ าขาพรรคหรอื ตวั แทนพรรคประจำ� จงั หวดั เพอ่ื จดั การประชมุ ใหส้ มาชกิ พรรคลงคะแนนเลอื กผสู้ มคั รตามรายชอ่ื นนั้ โดยมขี อ้ กำ� หนดวา่ การประชมุ สาขาพรรค ตอ้ งมสี มาชกิ มาประชมุ ไมน่ อ้ ยกวา่ 100 คน หรอื การประชมุ ตวั แทนพรรคประจำ� จงั หวดั ตอ้ งมสี มาชกิ มาประชมุ ไมน่ อ้ ยกวา่ 50 คน ผไู้ ดร้ บั คะแนนสงู สดุ 2 คนแรกของแตล่ ะเขตเลอื กตง้ั จะถกู สง่ ใหค้ ณะกรรมการบรหิ ารพรรค ให้ความเห็นชอบ ส่วนมาตรา 51 การสรรหาผู้สมัครแบบบัญชีรายชื่อ มีขั้นตอน คือ คณะกรรมการสรรหาฯ เปดิ รบั สมคั ร ตรวจสอบคณุ สมบตั แิ ละจัดบญั ชรี ายชื่อไม่เกิน 150 คน แลว้ ส่งรายชื่อให้สาขาพรรคหรอื ตวั แทน พรรคประจ�ำจงั หวดั เพอื่ จดั ประชุม โดยสมาชกิ ลงคะแนนเลือกไดค้ นละไม่เกนิ 15 คนจากบญั ชีรายช่ือ จากนั้น คณะกรรมการสรรหาฯ จัดทำ� บัญชีรายช่ือผสู้ มคั รโดยเรยี งลำ� ดับตามผลรวมของคะแนนทีไ่ ดร้ ับจากสาขาพรรค หรอื ตวั แทนพรรคประจำ� จงั หวดั สง่ ใหค้ ณะกรรมการบรหิ ารพรรคใหค้ วามเหน็ ชอบ อยา่ งไรกต็ าม ในเวลาตอ่ มา

522 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร มีค�ำสั่งหัวหน้า คสช. ท่ี 13/2561 ออกมาแก้ไขให้การสรรหาผู้สมัครรับเลือกตั้งท�ำโดยให้มีคณะกรรมการ สรรหาฯ ทีป่ ระกอบดว้ ยกรรมการบรหิ ารพรรคการเมอื ง 4 คน และตวั แทนท่ีสมาชิกพรรคการเมอื งเลอื ก 7 คน มีอ�ำนาจในการพิจารณาเลือกผู้สมัคร และเสนอคณะกรรมการบริหารพรรคการเมืองให้ความเห็นชอบ และใหค้ ณะกรรรมการสรรหาฯ รับฟังความเห็นของหวั หนา้ สาขาพรรคการเมือง ตวั แทนพรรคการเมอื งประจำ� จังหวดั และสมาชกิ ท่เี กี่ยวขอ้ งมาประกอบการพิจารณาในการสรรหาดว้ ย (iLaw, 2561) กล่าวโดยสรุป แม้จะมีอุปสรรคมากมาย แต่พรรคการเมืองต่าง ๆ ก็พร้อมลงสู่สนามในการแข่งขัน อย่างเต็มท่ี แม้ตัวพรรคอนาคตใหม่จะเห็นว่าเวลาในการเตรียมการน้ันกระช้ันกระชิดมาก และในช่วงนั้น พรรคอาจจะยังไม่ได้ตัวผู้สมัครมาจากกลุ่มผู้สมัครที่มีจ�ำนวนมากพอ แต่พรรคอนาคตใหม่ก็ยังเป็นพรรคท่ี สรา้ งสรรคแ์ นวทางใหม่ ๆ ในการเตรยี มพรอ้ มการเลอื กตง้ั อยหู่ ลายประการ อาทิ การรบั สมคั รสมาชกิ ทางออนไลน์ การระดมทนุ ในช่องทางต่าง ๆ ได้แก่ เงนิ คา่ สมาชกิ การขายสนิ ค้า (ประชาไท, 2561ข) 4.4.2 ยุทธศาสตร์และยุทธวิธีในการหาเสียง: พื้นท่ี ชุมชน ระบบอุปถัมถ์ และการใช้สื่อ โดยภาพรวมเราสามารถแบง่ ยทุ ธศาสตรแ์ ละยทุ ธวธิ ใี นการหาเสยี งออกเปน็ 3 สว่ น 1) คอื ความเขา้ ใจ พ้ืนท่ี ซ่ึงน�ำไปสู่การคิดค้นยุทธศาสตร์และยุทธวิธีในการหาเสียง 2) ชุมชน ระบบอุปถัมภ์ และพันธะสัญญา และ 3) เรือ่ งของการใช้สอ่ื และการใช้งบประมาณในการรณรงคห์ าเสยี ง 4.4.2.1 การท�ำความเข้าใจพ้ืนท่ีและความเปล่ียนแปลงในพื้นท่ี ส่วนส�ำคัญส่วนหน่ึงในการได้ชัยชนะในการเลือกตั้งและการแข่งขันในช่วงการรณรงค์หาเสียง ก็คือ “การลงพื้นที่” หรือการรณรงค์หาเสียงในพ้ืนท่ี โดยในลงพื้นท่ีน้ันปัจจัยในการได้รับชัยชนะก็คือ การท�ำความเขา้ ใจพน้ื ทแี่ ละการเขา้ ถงึ พนื้ ท่ี การเปน็ คนในพนื้ ทขี่ องแตล่ ะเขตกรงุ เทพมหานครนน้ั ไมใ่ ชป่ ระเดน็ ทก่ี ำ� หนดชยั ชนะหรอื ความพา่ ยแพ้ ในการเลือกต้ังโดยตรง เพราะผู้สมัครหลายรายก็เป็นคนในพื้นที่แต่ไม่ประสบชัยชนะ ดังนั้นส่ิงส�ำคัญก็คือ ความสามารถในการวิเคราะหแ์ ละเข้าถึงพ้นื ท่ีไดต้ ่างหาก อาจกล่าวได้ว่าสิ่งส�ำคัญในการเลือกต้ังในรอบนี้ส่วนหนึ่งก็คือ การเปล่ียนแปลงในพ้ืนที่ของ กรุงเทพมหานครในแต่ละเขต นอกเหนือจากการเปล่ียนแปลงเร่ืองของการเกิดคนรุ่นใหม่ในแง่การวิเคราะห์ ภาพรวมระดบั ประเทศ ตวั อยา่ งทพ่ี งึ พจิ ารณากค็ อื ในพนื้ ทฝ่ี ง่ั ธนบรุ ี ซง่ึ มที ง้ั หมด 9 เขตนน้ั เปน็ พนื้ ทที่ อ่ี นาคตใหมน่ นั้ ไดช้ ยั ชนะ ไปใน 6 เขต คอื เขตที่ 22 คลองสาน บางกอกใหญ่ ธนบรุ ี (ยกเวน้ แขวงดาวคะนอง แขวงบคุ คโล และแขวงสำ� เหร)่ เขตที่ 23 จอมทอง ธนบรุ ี (เฉพาะแขวงดาวคะนอง แขวงบคุ คโล และแขวงสำ� เหร)่ เขตที่ 24 ราษฎรบ์ รู ณะ ทงุ่ ครุ

523 เขตท่ี 25 บางขุนเทียน เขตที่ 27 ทวีวัฒนา ตล่ิงชัน (เฉพาะแขวงตล่ิงชันและแขวงฉิมพลี) หนองแขม (ยกเว้น แขวงหนองแขม) และเขตท่ี 28 บางแค ขณะท่ีพรรคอนาคตใหม่นั้นได้รับชัยชนะในฝั่งกรุงเทพมหานครเพียง 3 เขต จาก 21 เขต คือ เขตท่ี 3 บางคอแหลม ยานาวา เขตที่ 20 สวนหลวง ประเวศ (เฉพาะแขวงหนองบอน และแขวงดอกไม้) และเขตท่ี 21 บางนา พระโขนง ถ้าเราเพียงใช้ค�ำอธิบายว่าพื้นที่ฝั่งธน 6 เขตเป็นเขตของ คนรนุ่ ใหม่ และ พน้ื ทกี่ รงุ เทพมหานครเปน็ เขตคนรนุ่ ใหมเ่ พยี งแค่ 3 เขตซงึ่ ไมใ่ ชเ่ ขตพนื้ ทช่ี น้ั ใน แตเ่ ปน็ ทพ่ี กั อาศยั กจ็ ะคงจะไม่ใช่ค�ำอธบิ ายทค่ี รบถว้ น ฉนนั้ เราไมส่ ามารถวเิ คราะหไ์ ดแ้ คว่ า่ เสยี งของคนรนุ่ ใหมเ่ ทา่ นนั้ ทจ่ี ะเปลย่ี นแปลงกรงุ เทพมหานครได้ โดยไม่เข้าใจความเปล่ียนแปลงรายเขต เพราะเสียงของคนรุ่นใหม่นั้นมีอยู่ในทุกเขต แต่เสียงของคนรุ่นใหม่ ไม่ใช่ปัจจยั ชข้ี าดโดยอตั โนมตั ิ ท่จี ะทำ� ใหไ้ ดร้ ับชยั ชนะถา้ ไม่เขา้ ใจความเปลย่ี นแปลงของพน้ื ที่ และในอกี ดา้ นหนง่ึ การทำ� ความเขา้ ใจพนื้ ทกี่ ม็ ผี ลทำ� ใหเ้ กดิ ความเปน็ ไปไดว้ า่ เพราะพน้ื ทบี่ างพนื้ ทน่ี นั้ มีการแข่งขันกันมากเกินไป ขณะทพ่ี ้นื ทีอ่ กี พ้ืนท่หี น่งึ น้นั ฝ่ายทีแ่ ขง่ ขนั กันก็เขา้ ไม่ถงึ สง่ิ ทตี่ อ้ งการนำ� เสนอกค็ อื ในการแขง่ ขนั รอบนเี้ ปน็ การแขง่ ขนั ทเ่ี ขม้ ขน้ และไมม่ เี ขตใดทผ่ี ทู้ ไี่ ดค้ ะแนน ทหี่ นงึ่ จะชนะเดด็ ขาดโดยทเี่ มอ่ื รวมผทู้ ไ่ี ดค้ ะแนนทเี่ หลอื แลว้ จะยงั ชนะอยู่ และคะแนนเฉลยี่ ของความหา่ งระหวา่ ง ท่ีหน่ึงกับที่สองใน 30 เขตน้ันอยู่ท่ี 4651.9 เท่าน้ัน) และในเขตท่ีคะแนนห่างกันน้อยท่ีสุดก็คือเขต 28 บางแค ทีผ่ ู้สมัครอนาคตใหม่ (29,590) ชนะผู้สมัครจากพรรคพลังประชารัฐ (29,413) ไปทค่ี ะแนนเพียง 177 คะแนน ในมมุ มองของผสู้ มคั รนนั้ การทำ� ความเขา้ ใจพน้ื ทม่ี คี วามสำ� คญั ไมน่ อ้ ยกวา่ การลงพน้ื ท่ี เพราะการลงพนื้ ที่ โดยไมม่ คี วามเข้าใจในพื้นทน่ี ้ันมักส่งผลใหเ้ กิดความพ่ายแพ้ได้ โดยเฉพาะการทำ� ความเขา้ ใจเรอ่ื งของ “ชมุ ชน” 4.4.2.2 “ชุมชน”: “สองนคราประชาธิปไตย” ในระดับพ้ืนท่ีเมือง สิ่งที่ต้องแยกแยะใหช้ ัดเจนกค็ อื การซอ้ นทับกนั ของค�ำว่า “ชุมชน” ในทางแนวคดิ ทฤษฎี ซึ่งหมายถงึ community หรอื ลกั ษณะของการอยรู่ ว่ มกนั ของผคู้ นในทางกายภาพ คอื มกี ารตง้ั ถน่ิ ฐาน สงิ่ ปลกู สรา้ ง และในอกี ส่วนหน่ึงก็คือมิติทางสัญลักษณ์ตามท่ี Cohen (1985) ช้ีว่า ชุมชนจะต้องมีขอบเขตท่ีทำ� ให้คนภายในชุมชนนั้น เป็นอันหน่ึงอันเดียวกัน และเป็นกลุ่มและมีสายสัมพันธ์บางประการท่ีเชื่อมโยงกัน และมีอัตลักษณ์ร่วมกัน (Cohen, 1985) กบั คำ� วา่ “ชมุ ชน” ในโลกทศั นแ์ ละชวี ทศั นข์ องการเมอื งการปกครอง/การบรหิ ารกรงุ เทพมหานคร ค�ำว่า ”ชุมชน” มีสถานะพิเศษในการเมืองและการบริหารของกรุงเทพมหานครด้วย เพราะค�ำว่า ชุมชนในความหมายนี้เป็น “ความหมายทางการบริหาร” ท่ีเก่ียวข้องกับการขึ้นทะเบียนกลุ่มชุมชนบางกลุ่ม ทผ่ี ่านเกณฑ์ตาม ระเบียบกรุงเทพมหานคร วา่ ดว้ ยชมุ ชนและกรรมการชุมชน พ.ศ. 2555 (ซึ่งอาศัยอ�ำนาจตามความในมาตรา 49 แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการ กรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 2528 และปรบั ปรงุ มาจาก ระเบยี บกรงุ เทพมหานครวา่ ดว้ ยกรรมการชมุ ชน พ.ศ. 2534

524 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร ฉบับท่ี 2-2536 และ ฉบับที่ 3-2539) ความเป็นชุมชนในความหมายทางการบริหาร (บริเวณท่ีกลุ่มคนอาศัย อยรู่ ว่ มกนั อยา่ งตอ่ เนอื่ ง มวี ถิ ชี วี ติ ทเ่ี กย่ี วพนั กนั ) มผี ลตอ่ การไดร้ บั การสนบั สนนุ ดา้ นการพฒั นาชมุ ชน (งบประมาณ) จากทางกรุงเทพมหานคร ทั้งนี้ การบริหารจัดการชุมชนน้ันจะต้องมี “คณะกรรมการชุมชน” ซ่ึงหมายถึง ตวั แทนของสมาชกิ ชุมชนซง่ึ ไดร้ บั การเลือกตงั้ จากสมาชกิ ชมุ ชน (ซึ่งได้แก่ ผมู้ ชี ่อื ในทะเบียนบ้านในชุมชนนัน้ ) โดยระเบียบกรุงเทพมหานครว่าด้วยชุมชนและกรรมการชุมชน พ.ศ. 2555 ได้แยกแยะประเภท ของชมุ ชนเอาไวว้ ่า มที งั้ หมด 6 ชนดิ 1. “ชุมชนแออัด” หมายความว่า ชุมชนที่มีลักษณะบ้านเรือนหนาแน่น ประชาชนอยอู่ ยา่ งแออัด 2. “ชุมชนเมือง” หมายความว่า ชุมชนที่มีลักษณะของบ้านเรือนอยู่รวมกันค่อนข้างหนาแน่น แตไ่ มแ่ ออัด มีสาธารณูปโภค สาธารณปู การ และการคมนาคมสะดวก 3. “ชมุ ชนชานเมือง” หมายความว่า ชุมชนทม่ี ีพืน้ ที่ด้านเกษตรกรรม มีบา้ นเรอื นไมแ่ ออัด 4. “เคหะชุมชน” หมายความว่า ชุมชนที่เคยอยู่ในความดูแลของการเคหะแห่งชาติ รวมทั้งชุมชน ทีก่ ารเคหะแหง่ ชาตยิ งั คงดแู ลอยู่ แต่ได้ใหค้ วามยินยอมในการจดั ตั้งเปน็ ชุมชนได้ 5. “ชุมชนอาคารสูง” หมายความว่า ชุมชนที่มีสภาพเป็นแฟลต คอนโดมิเนียม อพาร์ทเม้นท์ หรืออาคารอย่างอ่นื ทม่ี ลี กั ษณะเดียวกนั ยกเว้นแฟลตของการเคหะแห่งชาตทิ ี่เปน็ นิติบุคคล 6. “ชมุ ชนหมบู่ า้ นจดั สรร” หมายความวา่ ชมุ ชนทม่ี กี ารจดั สรา้ งขนึ้ ตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการจดั สรร ที่ดิน ยกเว้นที่เป็นนติ ิบุคคล การจัดตั้งชุมชนทั้ง 6 แบบน้ันมีเงื่อนไขอยู่หลายประการ แต่จะต้องมีจํานวนบ้านที่ประชาชนมีชื่อ อยใู่ นทะเบยี นบา้ นไมน่ อ้ ยกวา่ หนง่ึ รอ้ ยหลงั และมกี ลมุ่ ดา้ นการพฒั นาชมุ ชนอยา่ งนอ้ ยสามกลมุ่ เชน่ กลมุ่ อาชพี กลุ่มออมทรัพย์และกลุ่มทางสังคม เป็นต้น และมีระยะเวลาจัดตั้งมาแล้วไม่น้อยกว่าหกเดือน โดยมีหลักฐาน การดาํ เนนิ กจิ กรรมอยา่ งต่อเนื่อง คณะกรรมการชุมชนประกอบด้วยตาํ แหน่งไม่นอ้ ยกวา่ 6 ตำ� แหน่งคือ ตา่ ง ๆ ดังตอ่ ไปนี้ (1) ประธานกรรมการ (2) รองประธานกรรมการ (3) เลขานกุ าร (4) เหรัญญิก (5) นายทะเบยี น (6) ประชาสมั พันธ์ (7) ตาํ แหนง่ อ่นื ใด ตามทีค่ ณะกรรมการชมุ ชนเหน็ สมควรแตง่ ต้ัง

525 โดยเงอ่ื นไขดงั กลา่ วนี้ ชมุ ชนจงึ มคี วามเชอ่ื มโยงกบั “กรงุ เทพมหานคร” (กทม.) ทเ่ี ปน็ หนว่ ยงานบรหิ าร ของพืน้ ทกี่ รุงเทพมหานคร อย่างใกล้ชดิ และในพื้นที่กรุงเทพฯ น้นั ก็ไม่มกี �ำนนั ผใู้ หญ่บา้ นแล้ว ตามทถ่ี ูกยกเลกิ ไปดว้ ยประกาศกรุงเทพมหานคร เรอื่ ง ยกเลกิ ต�ำแหน่งก�ำนัน ผูใ้ หญ่บ้าน ผชู้ ว่ ยผใู้ หญบ่ า้ น แพทย์ประจ�ำต�ำบล และสารวตั รก�ำนัน ในเขตกรงุ เทพมหานคร เมือ่ วนั ที่ 27 กนั ยายน พ.ศ. 2547 ในอกี ดา้ นหนงึ่ การทช่ี มุ ชนนนั้ จะไดป้ ระโยชนจ์ ากการเชอื่ มโยงกบั เครอื ขา่ ยระบบการเมอื งในทอ้ งถนิ่ ดว้ ย นนั่ กค็ อื สมาชกิ สภาเขต สมาชกิ สภากรงุ เทพมหานคร และการเมอื งในระดบั ชาตกิ ค็ อื สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎร ข้อสังเกตอีกประการหนึ่งก็คือ ชุมชนท่ีมีการจัดตั้งเป็นหน่วยบริหารเช่นน้ีมักเป็นชุมชนท่ีมีฐานะ ทางเศรษฐกิจเปราะบางและต้องพึ่งพาการจัดบริการสาธารณะขององค์กรปกครองท้องถ่ินสูง แต่ก็ต้องมี ความเข้มแข็งในการรวมตัวกันเพื่อเรียกร้องและยืนยันสิทธิในการการได้มาซึ่งบริการสาธารณะจากรัฐท้องถ่ิน แทนที่จะพ่ึงพาบริการจากตลาดโดยตรง (อาทิการใช้บริการจากเอกชน) ดังกรณีที่การจะต้องมีลานกีฬา ของตนเอง การมบี รกิ ารฉีดยงุ ฟรี ฉีดวัคซีนฟรี การจัดต้ังชุมชนจึงเป็นการสถาปนาความสัมพันธ์ที่เป็นทางการและความสัมพันธ์ในระดับสถาบัน ท่ที �ำใหก้ ารตอ่ รองระหวา่ งชุมชนกับรัฐเกดิ ขึ้นผา่ นระบบจัดสรรและให้บริการสาธารณะทเี่ ปน็ ทางการในพื้นท่ี ขณะทก่ี ารจดั ตง้ั ชมุ ชนกย็ งั เปน็ การสถาปนาความสมั พนั ธท์ ไ่ี มเ่ ปน็ ทางการและความสมั พนั ธใ์ นระดบั สถาบันที่ท�ำให้การต่อรองระหว่างชุมชนกับนักการเมืองในทุกระดับจากท้องถ่ินไปจนถึงระดับชาติเกิดขึ้นผ่าน ระบบจัดสรรและให้บริการสาธารณะที่ไม่เป็นทางการในพื้นท่ี เช่นการจัดหาน้�ำดื่ม การน�ำของขวัญวันปีใหม่ วันเด็ก และ วนั ผสู้ ูงอายมุ าลงในพ้นื ท่ี กล่าวอีกอย่างหนึ่งก็คือ การเช่ือมโยงระหว่างนักการเมืองกับพื้นท่ีนั้นไม่ได้เกิดขึ้นแค่ในสถานการณ์ ของ “ตัวนักการเมือง” กับ “ชาวบ้าน” เหมือนท่ีเราเข้าใจโดยทั่วไป แต่หมายถึงการเช่ือมโยงระหว่าง ตัวนักการเมืองกับชาวบ้านในระดับสถาบัน (institutional) ท่ีก�ำเนิดและมีวิวัฒนาการมาจากกรอบกฎหมาย แตก่ ็เปล่ียนรูป-แปรรา่ งไปตามเง่อื นไขการเมอื ง เศรษฐกิจ และ สังคมในแต่ละพนื้ ท่ี เมอื่ เขา้ ใจความซบั ซอ้ นของการทำ� ความเขา้ ใจในเรอื่ งชมุ ชนทง้ั ในแงข่ องแนวคดิ หลกั และ การบรหิ าร กรุงเทพมหานครแล้ว ส่ิงท่ีต้องท�ำความเข้าใจต่อไปก็คือ การท�ำความเข้าใจโลกทัศน์และชีวทัศน์ของการเมือง ในการเลอื กตงั้ กรงุ เทพมหานครภายใต้ความเข้าใจของคำ� วา่ “ชมุ ชน” โดยทั่วไปในโลกทัศน์และชีวทัศน์ของผู้สมัครเลือกตั้งและทีมผู้สมัครฯนั้น การจ�ำแนกพื้นท่ีจะแบ่ง ออกเป็นพ้นื ท่ีใหญ่ 2 พนื้ ท่ี หรอื ชมุ ชนใหญ่ 2 แบบ นัน่ คือ “ชุมชน” และ “บ้านมีร้วั ” ซึ่งในแต่ละเขตเลอื กตง้ั จะมสี ดั สว่ นไมเ่ ทา่ กนั และพลวตั รของการเปลย่ี นแปลงพนื้ ทท่ี ำ� ใหส้ ดั สว่ นของพน้ื ทส่ี องแบบนม้ี สี ดั สว่ นไมเ่ ทา่ กนั ขอย�้ำตรงนี้ว่า โดยภาพรวมแล้วค�ำว่าชุมชนที่ใช้ในการเมืองกรุงเทพตามหลักวิชานั้นจะต้องหมายถึง ทงั้ ชมุ ชนทม่ี กี ารจดั ตง้ั และชมุ ชนในความหมายทางสงั คมวทิ ยาทว่ั ไป คำ� วา่ ชมุ ชน ในทน่ี ค้ี อื ชมุ ชนทมี่ ลี กั ษณะทมี่ ี

526 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร การจดั ตง้ั มคี ณะกรรมการขมุ ชน นน่ั คอื “ชมุ ชน” กบั “บา้ นมรี วั้ ”ซงึ่ เปน็ คำ� ทรี่ บั รแู้ ละเขา้ ใจทวั่ ไปในโลกของการเมอื ง ในกรุงเทพมหานครท้ังในส่วนของการเมืองในระดับมหานคร (การให้บริการสาธารณะ) และ การเมืองในมิติ ของการเลอื กตงั้ ตง้ั แตร่ ะดบั ชาตจิ นถงึ ระดบั ทอ้ งถน่ิ (ผวู้ า่ ราชการกรงุ เทพมหานคร สมาชกิ สภากรงุ เทพมหานคร และ สมาชิกสภาเขต) หรือขยายความอีกอยา่ งก็คือ “ชมุ ชนแบบชมุ ชน”และ “ชุมชนแบบบ้านมรี วั้ ” การจำ� แนก “ชมุ ชน” กบั “บา้ นมรี วั้ ” มผี ลในการกำ� หนดยทุ ธศาสตรก์ ารเลอื กตงั้ และกำ� หนดยทุ ธวธิ ี ในการหาเสียงเป็นอย่างมาก เพราะท�ำให้ผสู้ มัครจะต้องเขา้ ใจและเข้าถงึ คะแนนเสยี งให้ได้ ในความเขา้ ใจทว่ั ไป กรงุ เทพมหานครนน้ั เปน็ พน้ื ทเี่ มอื งทงั้ หมด แตใ่ นความเปน็ จรงิ พนื้ ทใี่ นแบบชมุ ชน ของกรุงเทพมหานครน้ันยังมีความส�ำคัญอยู่มาก และมีแบบแผนการลงคะแนนท่ีแตกต่างไปจากบ้านมีร้ัวซ่ึงมี วิถีชีวิตทางการเมืองท่ีไม่เหมือนกัน มากกว่าจะพิจารณาว่าชุมชนบ้านมีรั้วน้ัน “ไม่มีความเป็นชุมชน” เอาเสียเลย หากแต่ชุมชนบ้านมีร้วั ก็มีความเปน็ ชมุ ชน แตไ่ ม่ได้ถกู “จดั ตัง้ ” ให้เปน็ “ชุมชน” ในแบบท่ีมกี รอบ กำ� หนดดว้ ยกฎหมายในระดบั ทอ้ งถน่ิ และไมม่ พี ลวตั รทางการเมอื งในแบบชมุ ชน แตก่ ม็ จี นิ ตกรรมของความเปน็ ชมุ ชนในแบบอืน่ ท่ีข้ามขอ้ จ�ำกัดทางกายภาพ และเชอ่ื มโยงผา่ นสือ่ มวลชนและส่อื ใหมก่ วา่ พ้ืนที่โดยรอบ ตาราง 4.47 จ�ำนวนขุมชนรายเขตกรงุ เทพมหานคร เขต จ�ำนวนชมุ ชน เขต จำ� นวนชมุ ชน คลองเตย 41 บึงกมุ่ 38 คลองสาน 42 ปทุมวนั 17 คลองสามวา 81 ประเวศ 43 คันนายาว 42 ป้อมปราบศัตรูพา่ ย 14 จตุจักร 42 พญาไท 29 จอมทอง 50 พระโขนง 44 ดอนเมอื ง 95 พระนคร 20 ดนิ แดง 23 ภาษีเจรญิ 54 ดุสติ 48 มนี บรุ ี 64 ตล่ิงชนั 43 ยานนาวา 18 ทววี ัฒนา 16 ราชเทวี 24 ทุ่งครุ 29 ราษฎรบ์ ูรณะ 27 ธนบุรี 44 ลาดกระบงั 65

527 เขต จำ� นวนชุมชน เขต จ�ำนวนชุมชน ลาดพร้าว 36 บางกอกน้อย 42 วังทองหลาง 19 วฒั นา 16 บางกอกใหญ่ 32 สวนหลวง 45 สะพานสงู 29 บางกะปิ 29 สัมพันธวงศ์ 18 สาทร 26 บางขุนเทียน 53 สายไหม 79 หนองแขม 74 บางเขน 77 หนองจอก 97 หลักส่ี 81 บางคอแหลม 29 ห้วยขวาง 24 บางแค 49 บางซ่ือ 50 บางนา 37 บางบอน 12 บางพลัด 48 บางรกั 15 ทม่ี า: ส�ำนักพฒั นาสงั คม กรุงเทพมหานคร (2562) ในตารางนไ้ี ดช้ ใ้ี หเ้ หน็ วา่ ในทกุ เขตของกรงุ เทพมหานคร (50 เขต ซง่ึ จะถกู แปรมาเปน็ 30 เขตเลอื กตงั้ ) มี ชมุ ชน ทมี่ กี ารจดจดั ตงั้ อยทู่ ง้ั สนิ้ แตเ่ ราไมอ่ าจอธบิ ายงา่ ย ๆ ไดว้ า่ เขตทมี่ ชี มุ ชนนอ้ ยนนั้ เปน็ พนื้ ทเ่ี มอื งเสมอไป เขตบางบอนนน้ั มชี มุ ชนเพยี ง 12 ชมุ ชน ซง่ึ ถอื เปน็ เชตทมี่ ชี มุ ชนนอ้ ยทส่ี ดุ ทง้ั ทม่ี ปี ระชากร 107,136 คน ขณะที่เขตสัมพันธวงศ์ มีชุมชน 18 ชมุ ชน ทง้ั ทมี่ ปี ระชากรน้อยทสี่ ดุ คือ 24,785 คน เขตสายไหม มีชุมชน 79 ชมุ ชน ทง้ั ที่มีประชากรมากท่ีสุดคอื 200,374 คน หมายเหตุ สถิติประชากรมาจาก สถิติ 2559 กรุงเทพมหานคร (ส�ำนักยุทธศาสตร์และประเมินผล กรงุ เทพมหานคร, 2559) นอกจากน้ี ในกรณีที่ชุมชนน้ันมีจ�ำนวนบ้านต�่ำกว่า 100 หลังคาเรือน ก็จะไม่ได้จัดต้ังเป็นชุมชน เช่นกนั เพราะไม่เขา้ ตามระเบยี บฯ ชมุ ชนจะมลี กั ษณะท่ี “ปดิ ตอ่ คนภายนอก แตเ่ ปดิ ตอ่ นกั การเมอื ง” ผนู้ ำ� ชมุ ชนมคี วามสำ� คญั เชอื่ มโยง กบั เครอื ขา่ ยการปกครองทอ้ งถนิ่ ในระดบั กรงุ เทพมหานคร และเครอื ขา่ ยการเมอื งทอ้ งถน่ิ ในระดบั กรงุ เทพมหานคร บ้านมีรั้ว จะมีลักษณะท่ี “ปิดต่อคนภายนอก และปิดต่อนักการเมือง” ท่ีหาเสียงด้วยวิธีท่ัวไป คอื การเดนิ หาเสยี ง การเคาะประตบู ้าน การปราศรยั และขบวนแห่

528 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร การแบง่ ชุมชนออกเปน็ สองแบบ ทำ� ใหเ้ หน็ วา่ ยุทธศาสตรข์ องการเลอื กตงั้ และยทุ ธวธิ ใี นการหาเสยี ง นั้นจะแตกต่างกัน การเข้าถึงชุมชนน้ันจะใช้เครือข่ายการเมืองและการบริหารท้องถ่ิน และส่ิงที่นักการเมือง เรยี กวา่ “ground war” (การรบภาคพน้ื ดนิ ) ในแงข่ องการรณรงคแ์ บบเดมิ อาทิ การเดนิ หาเสยี ง เคาะประตบู า้ น ขบวนแห่ ปราศรัย การติดปา้ ย (บา้ งกเ็ รียกว่า on-ground campaign) ขณะที่ยุทธศาสตร์ของการเลือกตั้งและยุทธวิธีในการหาเสียงที่มีต่อบ้านมีรั้วนั้นจะต้องใช้วิธี ที่เรยี กว่า “air war” (การรบทางอากาศ) ซึง่ หมายถงึ การหาเสียงผ่านสอื่ มวลชนและสอ่ื โซเชียล เพราะการเดนิ เขา้ ไปทบ่ี า้ นมรี วั้ นนั้ จะเขา้ ไมไ่ ด้ เชน่ บา้ นจดั สรรสมยั ใหมท่ ไ่ี มอ่ นญุ าตใหค้ นทวั่ ไปเขา้ ไปถา้ ไมข่ ออนญุ าต นอกจากนี้ บ้านมีร้ัวจะไม่อยู่บ้านในวันธรรมดา และเสาร์อาทิตย์ต้องการพักผ่อน การใช้รถแห่หรือการเดินหาเสียงน้ัน จะถูกมองว่าเป็นการรบกวนวันหยุด ก่อความร�ำคาญ แต่การออกสื่อมวลชน เช่น การออกรายการดีเบต หรือการสร้างและออกสื่อโซเชียลนั้นถูกมองว่าเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายได้มากกว่า ความเป็นชุมชนแบบบ้านมีรั้ว อาจมีความเป็นชุมชนที่สูงกว่าในท้องถิ่นนั้น เช่น รู้สึกเป็นส่วนเดียวกันท้ังกรุงเทพฯ หรือกับท้ังประเทศ เพราะไม่ได้เช่ือมโยงตัวเองเขา้ กบั ทอ้ งถนิ่ ชัดเจนกว่าชมุ ชนแบบชมุ ชน การให้บริการชุมชน เช่น ฉีดยุง ฉีดวัคซีนสุนัขและแมวนั้นก็เป็นอีกช่องทางหนึ่งท่ีสร้างการเข้าถึง “บริการสาธารณะ” ใหก้ บั ประชาชน (ทั้งในชุมชนและบา้ นมีรัว้ บางแห่ง) ในรอบนจ้ี ากการสมั ภาษณจ์ ะพบวา่ สว่ นหนงึ่ ทพี่ รรคอนาคตใหมน่ นั้ ไดร้ บั ชยั ชนะในพน้ื ทนี่ น้ั อาจไมใ่ ช่ เพราะแย่งคะแนนเสียงเพื่อไทย แต่เป็นเรื่องของการท่ีพื้นที่ชุมชนน้ันมีการแบ่งออกเป็นสองฝ่าย (เพ่ือไทย กับ ประชาธิปัตย์) ด้วยการท่ีการเลือกตั้งท่ีลงหลักปักฐานมานานจนกลายเป็นสถาบันทางการเมือง ท่ียึดโยงกับ เครือข่ายนักการเมืองของทั้งสองฝ่าย การเลือกต้ังรอบน้ีจึงมีการแย่งชิงคะแนนกันเองของทั้งสามฝ่ายในพื้นท่ี ชุมชนคือ ประชาธิปัตย์ พลังประชารัฐ และ เพื่อไทย ขณะที่ในส่วนพื้นท่ีบ้านมีร้ัวน้ัน เดิมประชาธิปัตย์อาจมี คะแนนเสยี งมากอยู่ แตใ่ นรอบนคี้ วามโดดเดน่ ของพรรคอนาคตใหมน่ น้ั อาจจะมมี ากทสี่ ดุ ทำ� ใหค้ ะแนนในสว่ นของ บา้ นมีร้วั มีผลตอ่ ชัยชนะของอนาคตใหมม่ ากกว่าเพยี งคะแนนของคนรุ่นใหมเ่ ท่าน้นั นอกจากการแบ่งชุมชนออกเป็น 2 แบบแล้ว ยังมีรายละเอียดของพลวัตรของชุมชนสมัยใหม่ ในรูปแบบอื่น ๆ อีกเช่น • ชมุ ชนแบบคอนโดมเิ นยี ม ซงึ่ อาจจะคลา้ ยกบั ชมุ ชนแบบบา้ นมรี ว้ั คอื เขา้ ถงึ ไดย้ าก ตอ้ งขออนญุ าต นิติบุคคลเข้าหาเสียง แต่ประเด็นที่ท้าทายมากขึ้นก็คือ ไม่มีหลักฐานว่าคนท่ีอาศัยอยู่ในชุมชน คอนโดนนั้ จะมที ะเบียนบ้านอยใู่ นเขตน้ัน • ตึกแถว/ริมถนน เป็นเร่ืองของพ้ืนท่ีเศรษฐกิจ เดินเข้าถึงทักทายได้ ถ้าอยู่ฝ่ายเดียวกันก็จะ เป็นกันเองกบั ผูส้ มคั ร • เขตทหาร(และสถานทรี่ าชการ) ซง่ึ กเ็ ปน็ เสมอื นบา้ นมรี ว้ั เชน่ กนั แตเ่ ขตทหารนนั้ กเ็ ขา้ ไดย้ าก และ อาจจะตรงขา้ มกบั คอนโด คอื เขตทหารนนั้ ผคู้ นทอี่ าศยั อยมู่ ที ะเบยี นบา้ นอยใู่ นเขตนเี้ ขตเดยี วกนั หมด

529 อีกเง่ือนไขหน่ึงท่ีท�ำให้การวิเคราะห์ชุมชนและการลงพ้ืนที่น้ันเป็นเร่ืองท่ีสลับซับซ้อนในการเลือกตั้ง ครงั้ นี้ ก็คือการแบ่งเขตการเลอื กต้งั ใหม่ ซง่ึ การเลือกต้งั ครัง้ ที่แลว้ มเี ขตเลือกตัง้ ทั้งหมด 33 เขต มาคราวน้เี หลอื 30 เขต และมีถึง 17 เขตเลือกต้ังเดิมที่ไม่มีการขยับเขต แต่อีก 16 เขตเลือกต้ังเดิมมีการปรับเปล่ียนพื้นท่ี ให้เหลือ 13 เขต ซึ่งในเร่ืองน้ีมีผลส�ำคัญต่อการตัดสินใจลงสมัครรับเลือกตั้งในเขตใดเขตหนึ่งของผู้สมัครเดิม เช่นเคยอยู่เขตหนึ่ง ในรอบนี้เขตของตัวเองแบ่งเป็นสองส่วนไปรวมกับเขตอ่ืน ๆ ท�ำให้ต้องพิจารณาว่าจะลง เขตไหน นอกจากน้ี การปรับเปลี่ยนเขตยังมีผลท�ำให้ต้องแสวงหาพันธมิตรและเครือข่ายในพื้นท่ีใหม่ ที่พ้ืนที่เก่าของตนนั้นไปคาบเกี่ยวด้วย อาทิ หาทีมงาน หาสมาชิกสภากรุงเทพมหานคร และ สมาชิกสภาเขต และ ประธานชมุ ชนทจ่ี ะมาสนับสนุนฝ่ายตน ในความเข้าใจโดยท่ัวไปนั้นมักจะมองว่าชุมชนต้องพึ่ง “หัวคะแนน” และ บ้านมีรั้วนั้นไม่ต้องพ่ึง หวั คะแนน ทง้ั ทใี่ นความจรงิ แลว้ ถา้ เราแยกคำ� วา่ หวั คะแนนออกจากการซอ้ื เสยี งกอ่ น คอื หนา้ ทขี่ องหวั คะแนนนน้ั มีหลายอย่างมากกว่าการซื้อเสียง เราอาจจะมองได้ว่า ชุมชนทั้งสองแบบนั้นมีหัวคะแนน กล่าวคือ หัวคะแนน ทรี่ ะดมเสยี งในพนื้ ที่ ซงึ่ จะเปน็ ลกั ษณะพนื้ ฐานของชมุ ชน กบั หวั คะแนนทรี่ ะดมเสยี งในระดบั เมอื งและระดบั ชาติ ทเ่ี รยี กวา่ influencer ซ่งึ สามารถเข้าถึงไดท้ ั่วเมอื ง ท่ัวประเทศ ผ่านการโพสส่ือโซเชียลของตัวเอง แม้ว่าการอภิปรายในส่วนนี้ จะมุ่งเน้นไปท่ีเร่ืองของการแบ่งแยกชุมชนออกเป็นสองแบบใหญ่คือ ชุมชน กับบ้านมีรั้ว แต่มิติทางวัฒนธรรมน้ันก็มีความส�ำคัญโดยเฉพาะในมิติของชุมชนเดิม (จะเห็นว่า ชุมชน ไม่จ�ำเป็นต้องเป็นชุมชนเก่าเสมอไป) แต่ความเป็นชุมชนเก่า อาทิ ชุมชนริมน้�ำ ชุมชนชาวสวน หรือกระท่ัง ชุมชนอิสลาม ก็มีความเป็นชุมชนที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับเร่ืองของหัวคะแนนโดยตรง กล่าวคือ ตัวผู้สมัครมักจะไป งานศพ งานแต่งงาน และบวช โดยผู้สมัครให้เหตุผลว่า งานเหล่าน้ีสามารถไปได้ทั้งปี ไม่จ�ำเป็นต้องไป ช่วงหาเสียง และ โดยโครงสร้างของชุมชนแบบน้ี จะมีญาติมาจากหลายพ้ืนท่ีใกล้เคียง ท�ำให้การไปงานหนึ่ง เปน็ ที่รู้จกั และเลา่ ขานกันต่อไปในพื้นทีโ่ ดยรอบ 4.4.2.3 ระบบอุปถัมภ์และพันธะสัญญา สิ่งทค่ี วรต้ังคำ� ถามในเรือ่ งของระบบอุปถัมภไ์ มใ่ ช่แค่ค�ำถามวา่ มหี รอื ไมม่ ีระบบดงั กล่าว หรือ เพียงแค่ ระบบอปุ ถมั ภน์ นั้ กลายสภาพเปน็ แบบไหนกนั แน่ แตส่ งิ่ ทค่ี วรถามคอื รปู แบบของระบบอปุ ถมั ภใ์ นระดบั มหานคร ในกรุงเทพมหานครน้ันมีหน้าตาอย่างไร วิวัฒนาการมาอย่างไร และ มีความส�ำคัญและบทบาทหน้าท่ีอย่างไร ในการเลือกต้งั ในรอบน้ี จากการวเิ คราะหข์ อ้ มลู และ การลงพน้ื ทส่ี มั ภาษณท์ งั้ ตวั ผสู้ มคั รและตวั ประธานชมุ ชนเอง พบวา่ ระบบ อุปถัมภ์ยังมีความส�ำคัญในการเลือกตั้งในรอบนี้โดยเฉพาะในระดับชุมชน แม้ว่าจ�ำนวนชุมชนในแต่ละพื้นที่ จะมีน้อยกว่าจ�ำนวนชุมชนในรูปแบบอื่น ๆ หรือแม้กระทั่งการมีการตั้งถ่ินฐานโดยขาดความเป็นชุมชน เพราะขาดความเชื่อมโยงใด ๆ ทั้งน้ี เนื่องจากคะแนนที่สูสีกันในแต่ละเขตท่ีมีค่าเฉลี่ยของคะแนนที่ห่างกัน ไมม่ ากนกั ระหวา่ ง ผชู้ นะการเลอื กตง้ั กบั ผทู้ ไี่ ดค้ ะแนนเปน็ อนั ดบั สอง ใน 30 เขต คอื 4,651.9 คะแนน และบางเขต

530 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร กห็ า่ งกนั ไมถ่ งึ 200 คะแนน ดงั นน้ั ระบบอปุ ถมั ภน์ นั้ กอ็ าจจะสง่ ผลทที่ ำ� ใหผ้ ลการเลอื กตงั้ พลกิ ผนั ได้ เพราะคะแนนเสยี ง ที่เชอ่ื มโยงกับระบบอุปถมั ภ์นั้นอาจจะเป็นกลมุ่ เป็นก้อนกวา่ การอธิบายเช่นนี้ดูจะมีน้�ำหนักมากกว่าการอธิบายว่าเขตเลือกตั้งทั้งเขตเป็นเขตท่ีระบบอุปถัมภ์น้ัน คงอยหู่ รอื แปรสภาพไป โดยปราศจากความเขา้ ใจระบบทซ่ี บั ซอ้ นและบทบาทของระบบอปุ ถมั ภท์ มี่ ตี อ่ ภาพรวม ของการเลือกต้ังในพื้นท่ีกรุงเทพมหานคร ภายใต้เง่ือนไขกฎกติกาที่มุ่งหมายให้การเลือกต้ังเป็นหน้าที่ หากใคร ไมไ่ ปเลอื กตงั้ จะเสยี สทิ ธทิ างการเมอื ง ซงึ่ มมี าตงั้ แตร่ ฐั ธรรมนญู พ.ศ. 2540 (มาตรา 68) เรอื่ ยมาจนถงึ รฐั ธรรมนญู พ.ศ. 2560 (มาตรา 50 (7)) ส่ิงท่ีควรพิจารณาก็คือระบบอุปถัมภ์ไม่เท่ากับการใช้เงินซ้ือเสียง แต่หมายถึงการมีอิทธิพล ตอ่ การตดั สนิ ใจลงคะแนนเสยี งเลอื กตง้ั ซงึ่ อาจจะไมผ่ ดิ กฎหมายเลอื กตงั้ โดยตรง ทง้ั นข้ี นึ้ อยกู่ บั นยิ ามของกฎหมาย และนยิ ามของธรรมเนยี มในสงั คมน้นั ๆ อาจกลา่ วไดว้ ่าระบบอุปถมั ภ์ในกรงุ เทพมหานครนนั้ มีอยใู่ นสามระดับ 1. ระบบอปุ ถมั ภใ์ นระดบั ชมุ ชน: ระบบอปุ ถมั นใ์ นระดบั ชมุ ชนนนั้ อาจมใี นสองแบบคอื ระบบอปุ ถมั ภ์ ในชุมชนด้ังเดิมที่มีโครงสร้างวัฒนธรรมแบบเดิม อาทิ การมีผู้อาวุโสในพื้นที่ หรือ การมีวัดท่ีเป็นศูนย์กลาง กบั ระบบอปุ ถมั ภ์ในชุมชน ซงึ่ อาจจะมกี ารทบั ซ้อนกันบางสว่ นได้ ระบบอุปถัมภ์ในชุมชนนั้นเป็นระบบท่ีมีความเป็นทางการและลงลึกถึงพ้ืนที่ กล่าวคือมีโครงสร้าง ของคณะกรรมการชุมชนรองรับ (โครงสร้างท่ีเป็นทางการในกรอบกฎหมาย และ งบประมาณ) และมีหัวหน้า คือประธานชุมชน ผู้น�ำชุมชนมีหน้าท่ีในการรวบรวมความต้องการและต่อรองเอาผลประโยชน์จากภายนอก ชมุ ชนเขา้ มาพัฒนาชุมชน อย่างไรก็ตาม ประธานชุมชนนั้นไม่ได้มีอ�ำนาจและอิทธิพลท่ีเบ็ดเสร็จเด็ดขาดคนเดียว เพราะว่า ยังมีกรรมการชุมชนอีกหลายคน (ในความหมายนี้ หัวคะแนนจึงมีหลายคนได้ในชุมชนหนึ่ง) รวมท้ังยังมี ฝา่ ยตรงขา้ ม หรอื ฝา่ ยอนื่ ๆ ในพน้ื ทช่ี มุ ชนอกี เมอ่ื นกั การเมอื งตดิ ตอ่ มายงั พน้ื ทเ่ี ขากอ็ าจจะตดิ ตอ่ ไปยงั ผนู้ ำ� คนอนื่ ๆ ในพนื้ ที่ ไมใ่ ชเ่ ฉพาะประธานชุมชน ระบบอุปถัมภ์ในกรุงเทพมหานครไม่ได้มีลักษณะท่ีรวมศูนย์และเบ็ดเสร็จเด็ดขาด การให้สัญญาว่า จะไปเลือกใครตามที่ให้ไว้กับประธานชุมชนนั้น ก็ไม่ได้เป็นเรื่องที่จะต้องปฏิบัติในแบบที่เคร่งครัดตายตัว ในกรณีทกี่ ารหาเสียงเปน็ ไปในระดบั ทไี่ มม่ เี ร่ืองเงนิ มาเกย่ี วข้อง ในการหาเสียงในชุมชนน้ัน จะมีธรรมเนียมว่าผู้สมัครน้ันจะต้องแจ้งแก่ประธานชุมชนเสียก่อนที่จะ “ลงชมุ ชน” ซง่ึ หากประธานชมุ ชนสนบั สนนุ ประธานชมุ ชนจะเปน็ ผทู้ ่ี “พาเดนิ ” ไปในชมุ ชน แตถ่ า้ ประธานชมุ ชน ไม่ได้สนับสนุน ก็อาจจะเพียงบอกว่า “ไม่พาเดิน” แต่ผู้สมัครนั้นก็อาจจะเดินลงพื้นที่เอง แต่ผู้สมัครหลายคน ก็คิดวา่ ไมค่ วรลงไปในพน้ื ท/่ี ชมุ ชน เพราะเทา่ กบั เปน็ สัญลักษณว์ า่ ไมไ่ ดร้ ับการสนับสนุนจากประธานชุมชน

531 2. ระบบอุปถัมภ์ในระดับเขตและเมือง: ระบบอุปถัมภ์ท่ีเชื่อมกับชุมชนจากภายนอกในระดับแรก คือ เขต ท่ีเป็นหน่วยงานระดับพ้ืนท่ีของ กทม. ชุมชนนั้นมีความสัมพันธ์กับเขตด้วยงบประมาณที่มี การจัดหาให้จากเขตผ่านงบพัฒนาชุมชน นอกเหนือไปจากงบประมาณท่ัวไปท่ี กทม.จะต้องจัดสรรลงไป ในเขตอยู่แล้ว นอกจากความสัมพันธตรงระหว่างชุมชนกับเขตแล้ว ชุมชนยังมีความสัมพันธ์กับสมาชิกสภาเขต (สข.) สมาชิกสภากรุงเทพมหานคร (สก.) และ ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ซึ่งทั้งสามต�ำแหน่งนี้ เป็นนักการเมืองในระดับเมือง ท่ีจะต้องลงมาหาเสียงและสร้างความสัมพันธ์ในท้องท่ีและพึ่งพาซึ่งกันและกัน รวมท้ังจดั สรรงบประมาณส่วนอ่ืนผา่ นลงไปยังกลไกของการบรหิ ารราชการของ กทม. 3. ระบบอุปถัมภ์ในระดับประเทศ: ระบบอุปถัมภ์ในระดับประเทศในรอบนี้มีเรื่องของนโยบาย อุดหนุนจากรัฐ ท่ีท�ำอย่างเป็นระบบ อาทิ นโยบายบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ หรือที่เรียกง่าย ๆ “บัตรคนจน” ซึ่งข้อกังวลในรอบน้ีของผู้ลงคะแนนจ�ำนวนไม่น้อยในชุมชน เชื่อว่าถ้าไม่เลือกพรรคพลังประชารัฐ โครงการ ดงั กล่าวอาจถูกลม้ เลิกได้ 4.4.2.4 การใช้ส่ือ และการใช้งบประมาณ การใช้สอ่ื ในการเลือกต้งั ในรอบนี้ แบง่ ได้เป็นสองสว่ น คอื สื่อเดมิ และส่อื ใหม่หรอื สอื่ โซเชยี ล การใชส้ ่ือเดิม: ประกอบด้วยการแจกแผน่ พบั แผ่นพก ปา้ ยหาเสียง รวมไปถงึ ขบวนหาเสียงท้ังรถแห่ และการเดนิ เทา้ เขา้ พบประชาชน แผ่นพับและแผน่ พกยังมคี วามจำ� เป็นอยใู่ นสองประการ หน่ึงคือ มีไวเ้ พ่ือการแนะน�ำตวั กบั ประชาชน ถือเป็นธรรมเนียมในการมอบของแนะน�ำตัว ขณะที่หาเสียงพบปะประชาชน สองคือ มีไว้เพ่ือให้กับประชาชน ได้ทราบถึงเนื้อหาหลักท่ีผู้สมัครและพรรคต้องการน�ำเสนอ โดยเฉพาะในเร่ืองของนโยบายหลักของพรรค และผู้สมัคร อยา่ งไรกต็ าม ในรอบนมี้ กี รอบกฎหมายทเ่ี ปลย่ี นไปทกี่ ำ� กบั การแจกแผน่ พบั นนั่ กค็ อื การแจกแผน่ พบั และแผ่นพกนัน้ จะตอ้ งแจกจากมือของผสู้ มคั ร และ ผชู้ ว่ ยหาเสียงทล่ี งทะเบยี นกบั กกต. เท่านนั้ ซง่ึ เป็นไปตาม ระเบียบคณะกรรมการการเลือกตั้ง ว่าด้วยวิธีการหาเสียงและลักษณะต้องห้ามในการหาเสียงเลือกตั้งสมาชิก สภาผ้แู ทนราษฎร ส�ำหรับป้ายหาเสียงน้ัน ป้ายหาเสียงก็ยังคงมีบทบาทในการน�ำเสนอนโยบายและภาพลักษณ์ของ ผสู้ มคั รและของพรรคเชน่ เคย ประเดน็ ทา้ ทายในรอบนม้ี สี องเรอื่ ง หนง่ึ คอื ดว้ ยการเปลย่ี นระบบเลอื กตงั้ ใหม่ ทำ� ให้ พรรคการเมอื งมเี ลขไมต่ รงกนั ในแตล่ ะเขต จงึ ทำ� ใหเ้ กดิ การตงั้ คำ� ถามในหมผู่ สู้ มคั รวา่ ปา้ ยจะมผี ลไหม เพราะพน้ื ที่ ในกรงุ เทพนน้ั ติด ๆ กัน และมี 30 เขต ซง่ึ อาจท�ำให้เกดิ ความสบั สนสำ� หรบั คนในกรุงเทพฯ ที่เดินทางมากกว่า หนึ่งเขต นอกจากนั้น ในรอบน้ีกฎระเบียบเร่ืองการติดป้ายน้ันออกมาช้ากว่าที่เคยผ่านมา ท�ำให้มีช่วงที่ผู้สมัคร ตดิ ปา้ ยไปกอ่ น แลว้ ตอ้ งรอื้ ออกมา โดยการจะตดิ ปา้ ยหาเสยี งเลอื กตง้ั ไดน้ น้ั ตอ้ งรอการประกาศพระราชกฤษฎกี า

532 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร การเลือกต้ังประกาศใช้ก่อน รวมถึงต้องรอประกาศจากคณะกรรมการการเลือกต้ัง ประจ�ำกรุงเทพมหานคร ซง่ึ เปน็ ประกาศการกำ� หนดสถานทต่ี ดิ เเผน่ ปา้ ย โดยประกาศนไ้ี ดอ้ อกมาเมอ่ื วนั ที่ 31 มกราคม พ.ศ.2562 ดงั นนั้ พรรคการเมอื งทต่ี ดิ ปา้ ยหาเสยี งไปกอ่ นหนา้ นนั้ ตอ้ งรอ้ื ถอน พรรคการเมอื งหลายพรรคไดต้ ดิ ปา้ ยหาเสยี งไปแลว้ เช่น ป้ายหาเสียงของหมวดเจ๊ียบ ร.ท.หญิง สุนิสา ทิวากรด�ำรง พรรคเพ่ือไทย (เขต 8 ลาดพร้าว วังทองหลาง (ยกเวน้ แขวงพลบั พลา)) ปา้ ยหาเสยี งของนายอรรถวชิ ช์ สวุ รรณภกั ดี พรรคประชาธปิ ตั ย์ (เขต 6 พญาไท ราชเทวี จตจุ กั ร (เฉพาะแขวงจตจุ กั รและแขวงจอมพล)) เปน็ ตน้ สว่ นปา้ ยหาเสยี งของนายสริ ะ เจนจาคะ พรรคพลงั ประชารฐั (เขต 9 หลกั สี่ จตจุ กั ร (ยกเวน้ แขวงจตจุ กั รและแขวงจอมพล) ไดต้ ดิ ตงั้ อยใู่ นถนนแจง้ วฒั นะเขตหลกั สี่ ไมโ่ ดนรอ้ื โดยทางผู้ว่าผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร (กทม.) ให้เหตุผลว่า การติดป้ายของนายศิระเป็นการติดในบริเวณ พ้ืนที่บ้านอาศัยหรือเอกชนไมใ่ ชพ่ ืน้ ท่สี าธารณะ กทม.ไม่มีอำ� นาจในการด�ำเนนิ การ (เดลินิวส์, 2562ญ) จากการสัมภาษณ์ผู้สมัครพบว่าทีมงานผู้สมัครแต่ละทีมจะพอมีความเข้าใจอยู่ว่าจะติดป้ายในพื้นท่ี ไหนบา้ ง ความขัดแย้งในพ้นื ทเี่ รอื่ งการตดิ ป้ายจงึ ไม่มี ขบวนหาเสียง ขบวนหาเสียงมีด้วยกันสองชนิด คือขบวนเดินเท้า และ รถแห่ แต่เรื่องส�ำคัญของ ขบวนหาเสยี งนอกจากจะเปน็ สว่ นหนงึ่ ของการหาเสยี งผา่ นการแจกสอ่ื (แผน่ พบั แผน่ พก) แลว้ ตวั ขบวนหาเสยี ง เองก็ยังนับเปน็ สอื่ ดว้ ย การเข้าใจขบวนหาเสียงจะต้องเข้าใจโครงสร้างของระบบการรณรงค์หาเสียงของผู้สมัครแต่ละท่าน ตามกฎหมายระบุว่าผู้สมัครจะมีทีมงานหาเสียงได้ไม่เกิน 20 คน โดยต�ำแหน่งผู้ช่วยหาเสียงนั้นจะต้องมีการ แจ้งช่อื ไปยงั กกต. ก่อนท่ีจะลงพืน้ ทีไ่ ด้ ผู้ช่วยหาเสียงจะมีบทบาทส�ำคัญในขบวนเดินเท้าและรถแห่ ผู้สมัครบางคนจะวางผู้ช่วยหาเสียงไว้ ท่ีทา้ ยขบวนโดยไม่ใสช่ ดุ หาเสียง เพ่อื คอยฟงั เสียงสะท้อนและปฏกิ ิรยิ าของประชาชน รปู แบบทส่ี ำ� คญั อกี ประการหนง่ึ ของขบวนการหาเสยี งใหม่ คอื การปรากฏตวั แบบไมม่ กี ารแจง้ ลว่ งหนา้ ในพนื้ ทช่ี มุ ชนของผนู้ ำ� พรรคทเี่ ปน็ ทส่ี นใจของประชาชน เชน่ การปรากฏตวั ของนายธนาธร หวั หนา้ พรรคอนาคตใหม่ ทพ่ี น้ื ทสี่ ยามสแควร์ ซง่ึ อาจจะไมไ่ ดม้ ผี ลแคก่ ารชว่ ยหาเสยี งกบั ผสู้ มคั รในเขต 2 (ปทมุ วนั บางรกั สาทร) แตม่ ผี ล ตอ่ วยั รนุ่ และคนรนุ่ ใหมซ่ ง่ึ อาจจะไมไ่ ดม้ สี ทิ ธเิ ลอื กตง้ั ในเขตน้ี แตก่ ารปรากฏตวั อาจสง่ ผลตอ่ ความนยิ มของพรรค ในระดบั กรงุ เทพมหานคร และ ประเทศเมือ่ ปรากฏออกสื่อ รถแห่นั้น มีสองแบบ แบบแรกคือ รถแห่ท่ีเป็นรถที่มีป้ายโฆษณา และการกระจายเสียง แต่ไม่มี ตัวผู้สมัครเดินทางไปด้วย กับแบบท่ีสองคือ รถแห่ที่มีผู้สมัครเดินทางไปหาเสียงด้วย รถแห่ต่างจาก ขบวนเดินเท้าเพราะเป็นของพรรคต้องมีการเวียนกันใช้ และในกรุงเทพในหลายพ้ืนที่ไม่ค่อยเป็นที่ตอบรับ เพราะรถตดิ เสยี งดงั และการเขา้ ไปหาเสยี งในรณรงคห์ าเสยี งในชมุ ชนบา้ นมรี วั้ นนั้ ตอ้ งขออนญุ าต และอาจรบกวน การพักผ่อนในวนั หยุดของผู้พักอาศัย

533 ในขบวนหาเสียงแบบเดินเท้าหรือรถแห่ของผู้สมัครบ่อยครั้งจะมีสมาชิกพรรคอาวุโสท่ีมีชื่อเสียง มาลงพ้ืนที่ด้วย อาทิ กรรมการบริหารพรรค หัวหน้าพรรค แคนดิเดตนายกรัฐมนตรี แต่ในบางคร้ังในมุมมอง ของผสู้ มคั รบางครงั้ การเชญิ ผใู้ หญข่ องพรรคมาลงพน้ื ท่ี กม็ ที ง้ั ประโยชนแ์ ละปญั หา ในดา้ นประโยชนน์ น้ั ประชาชน จะรู้สึกว่าพื้นท่ีนี้ได้รับความสนใจ และตัวผู้สมัครมีความใกล้ชิดกับผู้ใหญ่ของพรรค แต่อีกด้านหน่ึง หากพรรค ไม่ได้เป็นท่ีนิยมมากและทีมผู้ใหญ่ของพรรคมาช้า ทางผู้สมัครและผู้ช่วยหาเสียงก็จะเสียเวลารอ ในขณะท่ี การเลอื กตั้งมีเวลาเพียงไม่กวี่ ัน โดยภาพรวม งบประมาณหาเสียงหลักที่ระบุไว้ในรายรับรายจ่ายท่ีรายงานแก่ กกต. คืองบท่ีมาจาก การทำ� สื่อสิง่ พมิ พต์ า่ ง ๆ รวมทง้ั ปา้ ย และงบในการจ้างผู้ชว่ ยหาเสียง (เราไม่สามารถระบุการใชจ้ า่ ย) การใช้ส่ือใหม่ การใช้สื่อใหม่เป็นเร่ืองท่ีมีความส�ำคัญเป็นอย่างมากทั้งในระดับพรรคและในระดับ ตัวผู้สมัครในแต่ละเขต แต่ใช่ว่าผู้สมัครที่ชนะทุกคนจะใช้สื่อใหม่ โดยเฉพาะสื่อโซเชียล จากการสัมภาษณ์ มีผู้สมัครที่ได้รับชัยชนะไม่ได้ใช้ส่ือโซเชียลก็ได้รับชัยชนะ แต่เน้นการลงพ้ืนที่ในแบบเดิมและมีเครือข่าย ในพืน้ ท่มี าเป็นเวลานาน การใช้ส่ือโซเชียลน้ันท่ีนิยมที่สุดคือ เฟซบุ๊ก ในขณะที่เมื่อการเลือกต้ังรอบที่แล้วคือ เว็บไซต์ ข้อดีของเฟซบุ๊กน้ันคือไม่ต้องใช้ผู้มีความรู้และเช่ียวชาญในการเขียนเว็บ ผู้ใช้เฟซบุ๊กสามารถใส่ข้อความและ เนอ้ื หาไดเ้ อง และผู้ชมสามารถใหค้ วามเหน็ ในสื่อได้ เนื้อหาหลักของเฟซบุ๊กของผู้สมัครมักจะเป็นการแจ้งข่าว และการถ่ายภาพกิจกรรมท่ีไปท�ำมา รวมทั้งการหาเสียงในบริเวณต่าง ๆ เฟซบุ๊กในแง่นี้จึงท�ำหน้าท่ีน�ำกิจกรรมท่ีเกิดขึ้นในโลกออฟไลน์มาปรากฏ ในโลกออนไลนอ์ กี ครง้ั ความส�ำคัญของสื่อออนไลน์นั้นไม่ใช่อยู่ท่ีการน�ำเสนอข้อมูลให้กับประชาชนเท่าน้ัน แต่ส่วนส�ำคัญ คือสอ่ื ออนไลนโ์ ดยเฉพาะส่ือโซเชยี ลน้ันคอื ความสามารถในการเกบ็ ข้อมลู เป็นฐานข้อมลู ให้ผ้ทู �ำสือ่ สามารถอา่ น ขอ้ มลู และวเิ คราะหข์ อ้ มลู ของผทู้ เ่ี ขา้ มาชมได้ และสามารถกำ� หนดยทุ ธศาสตรแ์ ละยทุ ธวธิ ใี นการเขา้ ถงึ กลมุ่ เปา้ หมาย ทางการเมอื งไดอ้ ยา่ งตรงเปา้ และแมน่ ยำ� ดว้ ยระบบอลั กอรทิ ม่ึ (algorithym) ของระบบเฟซบกุ๊ กลา่ วคอื ผสู้ มคั ร รบั เลอื กตงั้ ทใ่ี ชส้ อ่ื นน้ั สามารถเขา้ ชมไดว้ า่ มใี ครจากไหน อายเุ ทา่ ไหร่ ฯลฯ รวมทง้ั มลี กั ษณะทางประชากรศาสตร์ และภูมิศาสตร์อย่างไรที่เข้ามาชมเฟซบุ๊ก นอกจากนั้นทางผู้สมัครและพรรคฯ (ในกรณีของเฟซบุ๊กของพรรค) ยังสามารถก�ำหนดยุทธศาสตร์ และยุทธวิธใี นการเข้าถงึ และขยายฐานกล่มุ เป้าหมายได้ ตัวอย่างหน่ึง ผู้สมัครที่เคยชนะมาแล้วหลายครั้งรายหนึ่ง ให้ความสนใจกับการใช้สื่อโซเชียล เพราะมองว่าเป็นการรณรงค์ทางอากาศที่สามารถเข้าถึงบ้านมีรั้วได้ เพราะการรณรงค์แบบเก่านั้นไม่สามารถ เข้าถึงบ้านมีร้ัวได้ง่าย ทั้งนี้ ผู้สมัครรายนั้นจะเน้นการรณรงค์โดยการส่งข้อมูลเน้นลงไปให้ครอบคลุมทั้งพื้นท่ี ในบริเวณนนั้ ผ่านบรกิ ารซอื้ โฆษณาของเฟซบุ๊ก

534 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร ขณะที่ในระดับพรรคน้ัน พรรคอนาคตใหม่ให้ความสนใจกับการเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายท่ีทางพรรค นั้นเล็งว่ายังไม่เคยเข้าถึง ด้วยว่าพรรรคน้ันเจาะกลุ่มเป้าหมายแรกคือคนรุ่นใหม่ แต่สิ่งที่ยังขาดก็คือ เป้าหมาย คนวยั ทำ� งานและผหู้ ญงิ ทม่ี คี รอบครวั แลว้ การซอื้ โฆษณา (boost content) จงึ เปน็ ไปในการเจาะไปทกี่ ลมุ่ เปา้ หมาย ท่ีชอบดูนิตยสารหรือเฟซประเภทแม่และเด็ก (การสร้าง profile lookalike ไม่ว่าจะเป็นเร่ือง อายุ เพศ เขต และ การใช้ชีวิต - lifestyle) นอกจากน้ันแล้ว พรรคฯยังเช่ือว่าการหาเสียงน้ันจะไม่ได้ผลถ้าซ้ือโฆษณาลงไป ในพ้ืนที่เขตเลือกต้ังเดียว เพราะโดยธรรมชาติของประชากรกรุงเทพน้ันไม่ได้อยู่ในเขตตัวเอง และ หรืออยู่ใน เขตตัวเองทั้งวัน ดังนั้นหากโฆษณาลงไปในเขตเลือกตั้งตัวเองอาจจะได้เฉพาะคนที่ใช้ชีวิตในเขตน้ันในเวลาที่ ลงโฆษณาไปเท่านนั้ เอง เขาอาจจะไม่มีสทิ ธเิ ลอื กตัง้ ในเขตนั้น ประโยชน์อีกประการหนึ่งของการใช้ส่ือโซเชียลในการเลือกตั้งก็คือ พรรคฯและผู้สมัครน้ันสามารถ นำ� เอาขอ้ มลู ผเู้ ขา้ ชมมาทำ� วเิ คราะห์ (data analysis) ภายในพรรคเอง และไดข้ อ้ มลู ฉบั พลนั ทนั ที ซง่ึ ในขนั้ ตอนนี้ ข้ึนอยู่กับทางพรรคว่าจะเลือกทีมงานภายในพรรค หรือ ข้างคนนอกมาวิเคราะห์ โดยหน่ึงในปัจจัยท่ีส�ำคัญคือ ความไว้เน้อื เช่อื ใจและการเก็บความลบั เครอื ขา่ ยเฟซบกุ๊ ยงั มปี ระโยชนใ์ นแงท่ ว่ี า่ เมอื่ ผเู้ ขา้ ชมกดตดิ ตามและแจง้ เตอื น ขอ้ มลู ใหม่ ๆ กจ็ ะเขา้ ถงึ ผู้ติดตามได้อย่างทันท่วงที เฟซบุ๊กนั้นยังท�ำหน้าที่ในการถ่ายทอดรายการของพรรคหรือของผู้สมัครได้ ผ่านเฟซบุ๊ก หรือ เช่ือมโยงไปท่ีสถานียูทูปของพรรค นอกจากนั้น การเติม # (hashtag หรือ แฮชแทค) ไว้หลังข้อความท่ีต้องการรณรงค์ หรือ สื่อสาร ก็มีผลต่อการเผยแพร่ข้อความเหล่าน้ันและการรณรงค์อย่างย่ิง เปรียบเสมือนการชุมนุมอย่างกระทันหันที่ไม่ได้วางแผนกันไว้ก่อน ท�ำให้เกิดความสนใจและสังเกตการณ์ จากฝา่ ยตรงข้ามได้ยาก (flash mob) อีกองค์ประกอบที่ส�ำคัญในการรณรงค์บนเครือข่ายออนไลน์ได้แก่บรรดา “หัวคะแนนออนไลน์” หรือ influencer ซ่ึงไม่ได้มีส่วนกับพรรคโดนตรง แต่เป็นผู้สนับสนุนพรรคและผู้สมัครโดยธรรมชาติ ทั้งน้ี influencer ก็มหี ลายระดับ ในระดบั ท่เี ปน็ ผู้มชี อ่ื เสียงมาก เชน่ ศิลปนิ นั้นจะเปิดตวั ช้าจนกวา่ จะถึงชว่ งสุดทา้ ย ของการรณรงค์ฯ ขณะที่ influencer รายย่อย ๆ (micro-influencer) นั้นมีความส�ำคัญคือกลุ่มท่ีมีผู้ติดตาม หลักพนั หลกั หมน่ื กลบั มบี ทบาทท่เี ขม้ แข็ง และสง่ ผลสำ� คัญตอ่ การเผยแพรข่ า่ วสารและรณรงค์ แมว้ า่ ในคราวนกี้ ารรณรงคอ์ อนไลนจ์ ะมขี อ้ จำ� กดั จากกฎระเบยี บมากมาย แตก่ ารรณรงคอ์ อนไลนน์ นั้ เป็นการรณรงคท์ ีใ่ ช้งบประมาณไม่มาก และคุ้มคา่ เม่ือเทยี บกับการใช้สอื่ ในแบบเดิม

535 4.4.3 การทุจริตในการหาเสียงและการแข่งขัน: กระแสและกระสุน 4.4.3.1 ข้อจ�ำกัดในการศึกษาการทุจริตการเลือกต้ัง การท�ำวิจัยว่าด้วยเร่ืองของการทุจริตในการเลือกตั้งนั้นเป็นเรื่องที่ยาก เพราะจะต้องเผชิญประเด็น ทา้ ทาย 2 ประการ 1. การทุจริตน้ันเป็นเรื่องท่ีผิดและมักกระท�ำเป็นการลับ ดังนั้นหลักฐานอ้างอิงจึงไม่มีอย่างชัดเจน มแี ต่เร่อื งของการกล่าวอ้างและกลา่ วถึง อย่างในกรณขี องการเลือกตง้ั เมื่อ 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 ที่ผา่ นมาน้นั ข้อมูลจากการสัมภาษณ์ ส�ำนักงาน กกต.กรุงเทพมหานครนั้น มีการส่งค�ำร้องท่ีพิจารณาผ่านการกรองจาก กกต.กทม. ขึ้นสู่ กกต.กลาง ที่จะต้องท�ำหน้าท่ีพิจารณา โดยมีจ�ำนวน “หลักสิบ” คือ “มีเขียนมาระดับ 50 เรอ่ื ง แต่พจิ ารณาท่มี มี ลู ประมาณ 30 เร่อื ง โดย กกต. กทม. จะตรวจสอบข้อมูลเบื้องต้น (ตามค�ำสัมภาษณ์ สำ� นกั งาน กกต. กรงุ เทพมหานคร - หมายเหตุ ในระหวา่ งการสมั ภาษณ์ สำ� นกั งาน กกต.กรงุ เทพมหานคร ปฏเิ สธ ทจ่ี ะแจ้งยอดท่แี ทจ้ ริงในระดับจ�ำนวนคดี และรายละเอยี ดการร้องเรยี นฯ ในแตล่ ะเรือ่ ง) แต่กระน้ันก็ตาม จากการเก็บข้อมูลวิจัยผ่านข่าวที่ปรากฏในสื่อต่าง ๆ จะพบว่ามีผู้สมัครรับเลือกตั้ง ร้องเรียนต่อ กกต. กทม. อยู่หลายกรณี เช่น เขต 3 ยานนาวา บางคอแหลม นายเนวินธุ์ ช่อชัยทิพฐ์ ผู้สมัคร ส.ส. พรรคพลังประชารัฐ ได้ขอให้ตรวจสอบการหาเสียงผิดกฎหมาย ม.18 (4) ของ น.ส.วรรณวรี ตะล่อมสิน ผู้สมัครจากพรรคอนาคตใหม่ เนื่องจากแจกทุนการศึกษาและขนมให้กับนักเรียนในเขตยานาวา 3 แห่ง โดยสวมเส้อื ทมี่ โี ลโกพ้ รรค และไดน้ �ำหนา้ กากอนามยั ป้องกนั ฝ่นุ PM 2.5 ไปแจกจ่ายพรอ้ มกบั แผน่ พับนโยบาย พรรคอนาคตใหม่ ให้กับประชาชนยา่ นอนสุ าวรยี ์ชยั สมรภมู ิ (ข่าวสด, 2562ฏ) เขต 6 พญาไท ราชเทวี จตุจักร (เฉพาะแขวงจตุจักร และแขวงจอมพล) ผู้สมัคร ส.ส.เขต 6 พรรคอนาคตใหม่นายคริส โปตระนันทน์ ได้ร้องเรียนว่า มีทหารชะโงกดูการลงคะแนนในคูหา มีการขานนับ คะแนนซำ้� 2 ครง้ั ใหก้ บั ผสู้ มคั รบางพรรค และความผดิ ปกตทิ ผ่ี มู้ าใชส้ ทิ ธคิ์ รบทงั้ 5 หนว่ ย หนว่ ย 18 ซง่ึ ผมู้ สี ทิ ธ์ิ 555 คน มาใช้สิทธค์ิ รบท้ังหมดหรอื ในเขต 21 ผมู้ สี ทิ ธิ์ 524 คน ก็มาใชส้ ิทธิ์ครบ (คมชดั ลึก, 2562จ) เขต 9 หลกั สี่ จตจุ กั ร (ยกเวน้ แขวงจตจุ กั ร และแขวงจอมพล) ผสู้ มคั รพรรคเพอ่ื ไทย นายสรุ ชาติ เทยี นทอง ผสู้ มคั ร ส.ส.เขต 9 พรรคเพอ่ื ไทย รอ้ งเรยี นเรอื่ งบตั รเลอื กตง้ั ลว่ งหนา้ ของเขต 9 บางสว่ นไปอยทู่ เี่ ขต 1 จนทำ� ให้ บัตรเลือกตั้งเป็นบัตรเสีย การมีชื่อผู้มีสิทธิเลือกตั้งในบ้านเลขท่ี 33/3 ถนนลาดยาว ซ่ึงเม่ือมีการตรวจสอบ พบว่าเปน็ หนว่ ยงานราชการ แตก่ ลบั มีชอื่ ผมู้ ีสิทธิเลือกตั้ง (ผ้จู ัดการออนไลน์, 2562ข) เขต 13 บางกะปิ วังทองหลาง (เฉพาะแขวงพลับพลาไชย) ผู้สมัคร ส.ส. เขต 13 ของพรรคเพ่ือไทย นายตรรี ตั น์ ศริ จิ นั ทโรภาส ไดร้ อ้ งตอ่ กกต. วา่ มผี มู้ าใชส้ ทิ ธน์ิ อ้ ยกวา่ บตั รเลอื กตงั้ มกี ารซอ้ื เสยี งหวั ละ 500 บาท และการขานคะแนนนับบัตรในสถานที่ท่ีไม่มีแสงสว่างเพียงพอ ส่วนผู้สมัครในเขตเดียวกัน น.ส.ณิชชา บุญลือ พรรคอนาคตใหม่ ได้ร้องเรียนต่อ กกต. เก่ียวกับการนับคะแนน โดยหลังจากปิดหีบเลือกต้ัง ตนมีคะแนนน�ำ มาตลอด แตช่ ว่ งเวลาหนงึ่ คะแนนลดลงมากกวา่ 400 คะแนน และไดย้ นื่ ขอตรวจสอบผลคะแนนทส่ี ำ� นกั งานเขต

536 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร ไปแล้ว 2 คร้งั แต่กย็ งั ไม่ได้รบั ผลคะแนนทีช่ ดั เจน (คมชัดลกึ , 2562จ) จนท้ายทสี่ ุดแล้ว เขตเลือกตง้ั ที่ 13 แขวง หวั หมาก บางกะปิ กกต.จัดเลอื กตงั้ ใหม่ ซ่ึงจดั ขนึ้ ในวันท่ี 21 เมษายน เขต 17 หนองจอก นายไพโรจน์ อสิ ระเสรพี งษ์ อดตี ส.ส.กทม.พรรคเพอื่ ไทย ในฐานะผสู้ มคั ร ส.ส.กทม. ของพรรค เขต 17 ได้ร้องเรียนต่อ กกต. ว่ามีผู้สมัครคู่แข่งมอบเงินให้นางวราภรณ์ ขันทิพย์ ประธานชุมชน 5,000 บาท พร้อมเส้ือพรรคการเมือง จ�ำนวน 2 ตัว ซึ่งมีหลักฐานและมีคลิปเสียงการขมขู่และการต่อว่า ทางโทรศพั ท์ (สำ� นักขา่ วไทย, 2562) เขต 23 จอมทอง ธนบรุ ี (เฉพาะแขวงดาวคะนอง แขวงบคุ คโล และแขวงสำ� เหร)่ น.ส.ทพิ านนั ศริ ชิ นะ ผู้สมัคร ส.ส.เขต 23 พรรคพลังประชารัฐ ได้ร้องเรียนว่าคณะกรรมการประจ�ำหน่วยเลือกต้ัง มีพฤติการณ์ วินิจฉัยบัตรและนับคะแนนไม่ถูกต้องมีความพยายามน�ำตัวเข้าบังการนับคะแนนและขานคะแนนเพ่ือไม่ให้ ผู้สังเกตการณ์มองเห็นบัตรเลือกต้ัง แต่เมื่อผู้สังเกตการณ์ของพรรคการเมืองต่าง ๆ ทักท้วงก็ถูกต�ำหนิ และหา้ มบันทกึ ภาพ นอกจากนี้ ยังพบวา่ ไม่มกี ารแยกบตั รดี บตั รเสีย ออกจากกนั (ไทยรฐั ออนไลน,์ 2562ฌ) เขต 28 บางแค ผู้สมัครพรรคพลังประชารัฐ นายกฤชนนท์ อัยยปัญญา ได้ร้องเรียนต่อ กกต. มีการนับคะแนนในสถานที่ที่มีแสงสว่างไม่เพียงพอ ซ่ึงผู้สมัครของ พปชร.มีคะแนนน�ำมาโดยตลอด แต่เมื่อ ช่วงเวลา 01.00 น. กลับพบว่าคะแนนแพ้คู่แข่งเพียงร้อยกว่าคะแนนเท่านั้น พร้อมตั้งข้อสังเกตว่ามีผู้สมัคร ของพรรคการเมืองหนึ่ง ข้ึนไปพบเจ้าหนา้ ที่ทีส่ �ำนกั งานเขตด้วย (ไทยรัฐออนไลน,์ 2562ฌ) 2. การทุจริตนั้นเป็นเร่ืองที่ถูกก�ำกับ (embeded) และให้ความหมายโดยธรรมเนียมและข้อตกลง ท่ีเกิดข้ึนจริงในพ้ืนท่ี ในแง่น้ีการให้ความหมายของการทุจริตนั้นอาจไม่ได้มีลักษณะรุนแรง หรือมีลักษณะ ทนี่ า่ กลวั เปน็ เสมอื นอาชญากรรม ทง้ั นี้ เพราะทกุ คนทใ่ี หค้ วามหมายในเรอ่ื งนลี้ ว้ นแลว้ แตม่ สี ว่ นทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั เรอ่ื งนี้ และอาจไมเ่ หน็ ความสำ� คญั ของการเปดิ โปงสง่ิ น้ี เพราะอาจทำ� ใหเ้ กดิ ความเดอื ดรอ้ นในระดบั ตวั เอง และในระดบั ครอบครัวและชมุ ชนท่เี ก่ียวข้องกับเรือ่ งนี้ ในแงน่ ี้ การทจุ รติ การเลอื กตงั้ จงึ กลายเปน็ เรอื่ งทยี่ อมรบั กนั ในแบบทไ่ี มเ่ ปน็ ทางการระหวา่ งตวั ผสู้ มคั ร ของแตล่ ะพรรคในพน้ื ท่ี ดงั นน้ั สว่ นหนงึ่ ทก่ี ารฟอ้ งรอ้ งดำ� เนนิ คดรี ะหวา่ งกนั นน้ั จะมไี มม่ ากนกั ตา่ งฝา่ ยตา่ งรสู้ กึ วา่ เป็นเร่ืองยุ่งยาก และถ้าฟ้องกันไปมาเร่ืองก็จะไม่จบ รวมทั้งการทุจริตการเลือกตั้งอาจไม่ใช่ปัจจัยชี้ขาด ในหลายกรณี เช่นผู้สมัครท่ีได้รับเลือก อาจจะน�ำมาเล่าขานได้ว่า ตนน้ันชนะแม้ว่าอีกฝ่ายจะใช้เงินซื้อเสียง หรือใช้อิทธิพล เร่ืองแบบน้ีจึงไม่เป็นเหตุจูงใจท่ีจะฟ้องร้องด�ำเนินคดี ส่วนคนท่ีแพ้ การฟ้องร้องด�ำเนินคดี ก็ไม่ได้เป็นหลักประกันที่จะท�ำให้เกิดชัยชนะ ด้วยเงื่อนไขทางกฎหมายที่เม่ือตัดสินแล้วฝ่ายตรงข้ามอาจไม่ถูก ตดั สทิ ธแิ ละเปดิ ใหม้ ีการแข่งขนั ใหม่อกี ครง้ั สิ่งท่ีส�ำคัญในการเลือกต้ังก็คือการเลือกตั้งในกรุงเทพแม้จะมีข้อมูลจากข่าวและจากการสัมภาษณ์ หลายฝ่ายทั้งท่ีแพ้และชนะ จะพบว่าแม้ว่าจะมีการทุจริต แต่ไม่ได้เป็นปัจจัยท่ีท�ำให้ได้ชัยชนะอย่างเบ็ดเสร็จ

537 เดด็ ขาดในทกุ กรณี ทกุ ฝา่ ยยอมรบั วา่ การทำ� งานหนกั ในพน้ื ทม่ี สี ว่ นสำ� คญั ในการไดร้ บั ชยั ชนะ และตอ่ ใหม้ กี ารซอ้ื เสยี ง หรือทุจริตในรูปแบบอื่น กไ็ มไ่ ด้เกินความสามารถทีน่ กั การเมืองในสมรภูมกิ ารเลอื กตัง้ จะหาทางแกไ้ ข กลา่ วคอื แมว้ า่ จะมกี ารซอ้ื เสยี ง แตท่ กุ ฝา่ ยกเ็ ขา้ ใจตรงกนั วา่ ยทุ ธศาสตรแ์ ละยทุ ธวธิ ใี นการเชอื่ มโยงตวั เอง กับหัวคะแนนในชุมชน การใช้ส่ือทะลุทะลวงไปในบ้านมีรั้ว รวมท้ังการก�ำกับดูแลไม่ให้การทุจริตในบางระดับ เกิดข้ึนได้ก็เป็นเรื่องส�ำคัญ ดังนั้น อาจสรุปได้ว่า ในกรุงเทพมหานครนั้น “กระแส” นั้นส�ำคัญกว่า “กระสุน” ซง่ึ กระสนุ ในความหมายนค้ี อื ทงั้ การทจุ รติ ผา่ นการซอ้ื เสยี ง และ การใชค้ วามรนุ แรงขม่ ขู่ ซงึ่ มอี ยไู่ มม่ ากนกั ทง้ั นี้ เพราะการซอื้ เสยี งนนั้ ทำ� ไมไ่ ดง้ า่ ยนกั ในเขตบา้ นมรี วั้ ซงึ่ นบั วนั ยงิ่ เพมิ่ จำ� นวนมากขนึ้ ยง่ิ ในการเลอื กครงั้ นปี้ ระเดน็ ใน การเลอื กตงั้ นนั้ เตม็ ไปดว้ ยเรอื่ งของความขดั แยง้ ทงั้ ความขดั แยง้ เดมิ ระหวา่ งเหลอื ง-แดง ความขดั แยง้ ระหวา่ ง คนที่ สนบั สนนุ คสช. (การรฐั ประหาร) และ คนทไ่ี มส่ นบั สนนุ คสช. (และ “ลงุ ต”ู่ ) ไลเ่ รยี งมาถงึ ความขดั แยง้ ของคนทเี่ อา และไมเ่ อาพรรคอนาคตใหม่ ดงั นนั้ การใชก้ ารทจุ รติ การเลอื กตง้ั อยา่ งเดยี วเพอื่ นำ� ไปสชู่ ยั ชนะจงึ ไมใ่ ชเ่ รอื่ งทงี่ า่ ยนกั 4.4.3.2 ประเภทของการทุจริตการเลือกต้ังและการตรวจสอบ โดยภาพรวมแลว้ จะขออภปิ รายการทุจรติ การเลอื กต้งั ในความหมายรวมไปถงึ ขอ้ กล่าวหา ขอ้ กงั วล และขอ้ สงสัยทส่ี าธารณะชนมตี อ่ กระบวนการเลือกตง้ั เปน็ 2 ประเภทใหญ่ ๆ ได้สองประการ ก. ข้อกล่าวหาการทุจริตการเลือกต้ังที่กระท�ำโดยนักการเมืองกับเครือข่ายในชุมชน: การซื้อ และการละเมดิ กฎระเบียบการเลอื กตงั้ - จากการบอกเลา่ ของผสู้ มคั ร และ ประธานชมุ ชน จะพบแบบแผนการ อธิบายว่าฝ่ายของตนเองน้ันไม่ได้ซ้ือเสียง แต่ฝ่ายตรงข้ามน้ันซ้ือเสียง ผ่าน “การหว่านเงิน” ซ่ึงการหว่านเงิน ในรอบนจ้ี ะมกี ารจา่ ยกนั ตง้ั แต่ 1-3 รอบ รอบละ 500 บาทขน้ึ ไป ซงึ่ กลไกหวั คะแนนทส่ี ว่ นใหญค่ อื ประธานชมุ ชน จะเปน็ ผเู้ กยี่ วขอ้ งและรบั ผดิ ชอบนำ� เงนิ ลงไปแจก ทงั้ นี้ มกี ารกลา่ วถงึ วา่ ประธานชมุ ชนเอง หรอื หวั คะแนนคนอน่ื อาจจะ “หกั ” เอาไว้บา้ ง ส�ำหรับระบบการแจกเงินนั้นมีทั้งสองแบบ คือ แจกหว่าน กับแจกแบบหวังผล ซ่ึงการแจกแบบ หวังผลก็ไม่ได้หมายความว่าจะ “เข้าเป้า” ทั้งหมด คือ ถ้าแจกทั้งชุมชน ก็อาจจะได้สักครึ่งหน่ึง แต่ถ้าจะเพ่ิม ความเข้มงวดข้ึนก็อาจจะต้องส่งคนไปเฝ้าตามหน่วยเลือกตั้งและมีใบรายชื่อไปจดว่ามีคนมาลงคะแนนครบ หรือเกือบครบไหม และถ้าผลคะแนนกับจ�ำนวนผู้มาลงคะแนนเสียงไม่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน หัวคะแนน หรือประธานชุมชนที่เป็นหัวคะแนนกจ็ ะตอ้ งรับผิดชอบหรือมคี ำ� ตอบให้กบั ผ้ซู ้ือ รูปแบบการซ้ือเสียงต่อมาก็คือ การแจกเงินให้ไปเลี้ยงดู โดยประธานชุมชนท่ีเป็นหัวคะแนน จะเปน็ ผรู้ ับไปจัดการดูแล ยังมีการทุจริตในแบบอ่ืนที่มีการกล่าวถึงก็คือ การพนัน คือให้มีการลงพนันในฝ่ายท่ีคิดว่าจะแพ้ และสร้างแรงจงู ใจให้เกิดการรณรงคก์ ันเองในชุมชนใหค้ ะแนนเสียงพลกิ การทุจริตเลือกต้ังในประการที่สามก็คือ การติดป้ายผู้สมัครท่ีเกินจ�ำนวนท่ีก�ำหนด เพราะมีระเบียบ ว่าต้องติดไม่เกินสองเท่าของหน่วยเลอื กตงั้

538 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร เส้นแบ่งท่ีบางมาก คือการลงพ้ืนท่ีก่อนกฎหมายเลือกต้ังก�ำหนด หรือ การลงพ้ืนท่ีที่ยาวนานและ มอบส่ิงของ หรือใส่ซองให้ในช่วงก่อนกฎหมายบังคับ ซ่ึงเร่ืองเหล่าน้ีไม่ใช่เร่ืองของกฎหมายเท่านั้น แต่ยังเป็น เรอ่ื งทส่ี ังคมชมุ ชน/ชมุ ชนไม่ไดพ้ จิ ารณาว่าเปน็ การทจุ รติ แต่เป็นสนิ นำ�้ ใจหรอื ส่งิ ที่พงึ ท�ำ เพราะไม่ใช่จ�ำนวนเงิน ที่มากมาย อาจจะรวมไปถงึ การมอบหรีดในงานศพ และการไปปรากฏตวั ในงานศพ ข. การเคลือบแคลงสงสัยว่ามีการทุจริตการเลือกต้ังโดยหน่วยงานของรัฐ: ข้อเคลือบแคลงสงสัย ของการทุจริตการเลือกต้ังโดยหน่วยงานของรัฐน้ันมีอยู่ด้วยกัน 4 ประเด็น คือข้อสงสัยต่อการจัดการท่ี หนว่ ยเลอื กตงั้ การบรหิ ารจดั การทเ่ี ขต การบรหิ ารการจดั การของ กกต. และ การโอนเงนิ เขา้ บตั รคนจนของรฐั บาล ในการทำ� ความเขา้ ใจการทจุ รติ ในกระบวนการเลอื กตง้ั ในภาครฐั นนั้ หมายถงึ ตวั กระบวนการการเลอื กตงั้ ทก่ี ระทำ� โดยรฐั เอง ทั้งการจัดการเลือกตง้ั ทีห่ น่วยเลือกต้ังและทีเ่ ขต ในระดับหน่วยเลือกตั้งอาจจะมีการขานคะแนนผิด จดคะแนนผิด ส่วนหน่ึงน่าจะเป็นความผิดพลาด ในแง่ของบุคคล (ส่วนจะเป็นความจงใจหรือไม่มีหลักฐาน มีแต่ข้อสงสัยถึงความถ่ีในการกระท�ำผิด) เนื่องจาก บุคลากรน้ันไม่ใช่ผู้ท่ีมีความเช่ียวชาญโดยตรง เจ้าหน้าท่ีประจ�ำเขตน้ันเป็นเจ้าหน้าท่ีรัฐจากโรงเรียนท่ีสังกัด กรุงเทพมหานครเปน็ หลัก โดยการประสานงานออกไปจากเขต แลว้ มกี ารอบรมเพียงคร่ึงวัน (ตามค�ำสมั ภาษณ์ ส�ำนักงาน กกต. กรงุ เทพมหานคร) จากการเก็บข้อมูลวิจัยผ่านข่าวท่ีปรากฏในส่ือต่าง ๆ พบว่ามีการจัดอบรมเจ้าหน้าที่โดยเร่ิมจาก กกต. กรุงเทพมหานครจัดอบรมคณะกรรมการการเลือกตั้งประจ�ำเขตเลือกต้ังและผู้อ�ำนวยการการเลือกตั้ง ประจ�ำเขตเลือกตั้งของกรุงเทพมหานคร เพื่อช้ีแจงแนวทางการปฏิบัติหน้าท่ีและรับทราบ บทบาท อ�ำนาจ หน้าที่และอ�ำนาจตามกฎหมายและระเบียบที่เกี่ยวข้อง โดยมีคู่มือการปฏิบัติงานเตรียมไว้เพื่อจะได้น�ำข้อมูล ที่ได้รับจากการอบรมไปถ่ายทอดต่อให้กับผู้ท่ีเกี่ยวข้องด�ำเนินการจัดการเลือกต้ังต่อไป ซ่ึงจะจัดในวันท่ี 28 มกราคม 2562 (กรงุ เทพธรุ กจิ , 2562ค) ในวันที่ 9-10 กุมภาพนั ธ์ กรงุ เทพมหานคร เปดิ การอบรมใหค้ วามร้เู กยี่ วกับการจัดการเลือกต้งั ส.ส. แก่เจา้ หน้าท่ีผปู้ ฏบิ ัติงานของสำ� นกั งานเขต 50 เขต (มตชิ นออนไลน,์ 2562จ) และส�ำนักงานเขตจัดการอบรมประธานกรรมการประจ�ำหน่วยเลือกต้ัง เช่น ในเขตดอนเมือง มปี ระธานกรรมการประจำ� หน่วยเลือกตงั้ 184 คน มกี ารจัดอบรมขนึ้ ในวนั ท่ี 5 มนี าคม (นกิ รณ์ สมศร,ี 2562) ในระดบั เขต ซงึ่ เปน็ ศนู ยก์ ลางของการบรหิ ารจดั การเลอื กตงั้ ในสว่ นนผี้ ทู้ ร่ี บั ผดิ ชอบหลกั คอื เจา้ หนา้ ที่ ของเขตเอง ไมไ่ ดแ้ ยกใหเ้ จา้ หนา้ ทภี่ ายนอก ความสงสยั ของประชาชนตอ่ การนบั คะแนนทเี่ ขต คอื การทวนคะแนน จากหน่วยอีกครั้ง และในรอบนี้คะแนนจากหน่วยก็ออกช้ากว่าที่เคยมีการนับคะแนนมา และ มีหลายกรณี ที่ไม่ตรงกับคะแนนจากหน่วย จากการสัมภาษณ์เจ้าหน้าท่ีผู้ที่มีประสบการณ์ในเร่ืองของการนับคะแนนในเขต จะพบว่า ปรากฏการณ์ท่ีน�ำมาสู่ความสงสัยของประชาชนน้ันอยู่ในเรื่องของ “การกระทบยอด” ซ่ึงหมายถึง

539 การนับคะแนนซ�้ำอีกครั้งจากที่ส่งมาจากหน่วย และมีหลายเหตุผลความจ�ำเป็นที่จะต้องปรับคะแนนให้เท่ากับ จำ� นวนบตั รทใ่ี ชไ้ ปจรงิ หรอื เมอ่ื มคี ะแนนไมเ่ ทา่ กนั ระหวา่ งคะแนนทน่ี บั มาจากหนว่ ย กบั จำ� นวนบตั รดบี ตั รเสยี กระบวนการน้ีจะกระท�ำในห้องปิดระหว่างผู้อ�ำนวยการเขตเลือกตั้ง (ซึ่งก็คือผู้อ�ำนวยการเขต) กับฝ่ายการเงิน ของเขต (ด้วยเชื่อวา่ มคี วามชำ� นาญเร่ืองตัวเลข) และอาจมเี จ้าหนา้ ทอี่ ืน่ ๆ ของเขต กระบวนการน้จี ะไมม่ ีคนอ่ืน มโี อกาสไดส้ ังเกตการณ์ นจ่ี งึ เป็นเหตุท่คี นตั้งคำ� ถามกบั ความเป็นกลางของเขต โดยเฉพาะบทบาทของผอู้ ำ� นวย การเขต(ซึ่งเป็นผู้อ�ำนวยการเขตเลือกต้ังโดยต�ำแหน่ง) ที่เช่ือมโยงกับส่วนกลางของกรุงเทพมหานคร (กทม.) โดยเฉพาะกบั รองผวู้ า่ ราชการกรงุ เทพมหานครและตวั ผวู้ า่ ราชการกรงุ เทพมหานครทไ่ี ดร้ บั การแตง่ ตงั้ มาจาก คสช. อย่างไรก็ตาม ข้อสงสัยในการทุจริตการเลือกต้ังในระดับหน่วยเลือกต้ังและส�ำนักงานเขตนั้น ไดถ้ กู ทา้ ทายหรอื แกป้ ญั หาโดยความชำ� นาญและประสบการณข์ องนกั การเมอื งเองในหลายกรณี จากการสมั ภาษณ์ พบว่า นักการเมืองบางรายต้องใช้กลยุทธในการส่งตัวแทนของตนลงไปสังเกตการณ์เลือกต้ังในทุก ๆ หน่วย ในพน้ื ทโ่ี ดยเฉพาะในชว่ งการนบั คะแนน และรายงานผลขนึ้ มาเพอื่ สรา้ งเปน็ คะแนนอกี ชดุ หนง่ึ ในการตรวจสอบ กับทางรัฐ นอกจากนี้ ผู้สมัครที่ได้รับชัยชนะรายหน่ึงยังชี้ให้เห้นว่าเคล็ดลับส�ำคัญอีกประการหน่ึงคือการส่ง ตวั แทนไปเฝา้ อยา่ งใกล้ชิดถงึ ทสี่ ำ� นักงานเขต เพอื่ กดดนั ไม่ให้เกดิ การพลกิ คะแนนกนั ในระดับการกระทบยอด ในส่วนของ กกต. ข้อเคลือบแคลงสงสัยต่อ กกต. มีอยู่ด้วยกันสองประการหลัก หนึ่งคือการจัดเขต เลือกตั้งใหม่ที่มีการคงไว้จากเขตเดิม 17 เขตจาก 33 เขตของการเลือกตั้งคร้ังท่ีแล้ว ขณะที่ในรอบน้ี มีการปรับเปลี่ยนเขตเดิม 16 เขตให้เหลือ 13 เขต ความสงสัยในเรื่องของ กกต.กลางต่อการแบ่งเขตเกิดจาก การทข่ี อ้ เสนอของการแบง่ เขตทที่ ำ� ในระดบั พน้ื ทแี่ ละเสนอขนึ้ ไปโดย กกต.กรงุ เทพมหานคร ทงั้ 3 แบบ หรอื อาจจะ ไม่เลือก ทั้ง 3 แบบก็ได้ เนื่องจาก กกต. มีอ�ำนาจในการแบ่งเขต จนในวันท่ี 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561 ไดม้ ปี ระกาศคณะกรรมการการเลอื กตง้ั เรอื่ งการแบง่ เขตเลอื กตง้ั สำ� หรบั พน้ื ทเ่ี ลอื กตง้ั ในกรงุ เทพมหานคร กกต. กลางมีมติเลอื กแบบท่ี 1 (ไทยโพสต,์ 2561ค) ผลกระทบจากการแบ่งเขตเลือกต้ังใหม่ ท�ำให้ผู้สมัครจ�ำนวนมากที่มีเครือข่ายในเขตเลือกตั้งเดิมนั้น จ�ำต้องแสวงหาเครือข่ายและพันธมิตรใหม่รวมท้ังยุทธศาสตร์และยุทธวิธีการรณรงค์เพ่ือให้เข้าถึงคะแนนเสียง ของตนทั้งในระดับชุมชนและบ้านมีรั้ว แต่ในอีกด้านหนึ่งก็เปิดโอกาสให้กลุ่มนักการเมืองในท้องถิ่นเดิม ได้เปล่ียนเครือข่ายและยกระดับของตนจากการเป็นนักการเมืองระดับเขต ท้ังสมาชิกสภาเขต และ สมาชิก สภากรุงเทพมหานครข้ึนมาเป็นผู้สมัครระดับประเทศในเขตกรุงเทพมหานคร เพราะในคร้ังนี้นั้นพรรคต่าง ๆ ต้องการทกุ คะแนนเสยี งเพ่ือใหม้ ีผลต่อการนับคะแนนในแบบบัญชีรายชื่อภายใตห้ ลกั การนบั ทกุ คะแนนเสียง ข้อเคลือบแคลงต่อมาต่อ กกต. เกิดจากเรื่องของการพิจารณาค�ำร้องของผู้สมัครท่ีมีต่อการกระท�ำ ท่ีเข้าข่ายทุจริตในเขตเลือกต้ังของตน เพราะการพิจารณาน้ันอาจจะถูกยกหรือปัดตกไปในขั้น กกต.กรุงเทพฯ โดยไม่ส่งไปที่ กกต.กลาง และแม้ว่าจะมีช่องให้ยื่นเร่ืองใหม่ภายใน 1 ปี แต่จะต้องมีเง่ือนไขว่าต้องมี หลกั ฐานใหม่ ซงึ่ ในมมุ ของผรู้ อ้ งนน้ั อาจจะทำ� ไดย้ ากเพราะหลกั ฐานทงั้ หมดไดส้ ง่ ไปแลว้ ดงั นนั้ กเ็ ปน็ เรอ่ื งทนี่ ำ� ไปสู่ ความเคลือบแคลงสงสยั ของผรู้ อ้ งตอ่ กกต. วา่ ไดต้ ัดสินอย่างเปน็ ธรรมแค่ไหน

540 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร นอกจากน้ี ก็จะมีเร่ืองของการประกาศคะแนนช้าของ กกต. ผ่าน application rapid report ซง่ึ ทำ� ใหเ้ กดิ ปญั หาและขอ้ สงสยั เพราะมกี ารพลกิ คะแนนทไี่ มก่ เ่ี ปอรเ์ ซน็ สดุ ทา้ ย กลา่ วคอื ในชว่ งทป่ี ระธาน กกต. แถลงในคืนวันที่ 24 มีนาคมนนั้ อยบู่ นฐานขอ้ มลู Rapid Report 93% มผี มู้ าใช้สทิ ธิ รอ้ ยละ 65.96 มจี �ำนวน บัตรเสีย ร้อยละ 5.6 บัตรที่ลงคะแนนเสียงโหวตโนหรือไม่เลือกผู้ใด ร้อยละ 1.5 จากจ�ำนวนผู้มีสิทธิเลือกตั้ง ท้ังหมด จ�ำนวน 51,205,624 คน ส่วนในวันที่ 28 มีนาคม เป็นการแถลงผลคะแนนการเลือกต้ังแบบ 100% จ�ำนวนผู้มีสิทธิเลือกต้ังร้อยละ 74.69% หรือ 38,268,375 คน ซ่ึงจ�ำนวนผู้มาใช้สิทธิเพิ่มข้ึน 4,493,145 คน ถึงแม้ว่า กกต. จะมีการแถลงผลการนับคะแนน และอธิบายถึงตัวเลขที่ต่างจากการแถลงในคืนที่ 24 มีนาคม กไ็ มไ่ ดส้ รา้ งความชอบธรรมใหเ้ กดิ ขน้ึ ทา่ มกลางความเคลอื บแคลงสงสยั ของประชาชน (Spring News, 2562ฉ) และเรอ่ื งของสตู รคำ� นวณตวั เลขสมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรในสว่ นบญั ชรี ายชอื่ ของพรรคทไ่ี มไ่ ดค้ ะแนน ตามเกณฑ์เบื้องต้นของ กกต. ด้วยว่าสูตรค�ำนวณดังกล่าวนั้นไม่เป็นท่ีรับรู้อย่างกว้างขวางต่อสาธารณะชน ที่เรียกว่า “คะแนนเขย่ง” จากการมีสูตรการค�ำนวณมีหลายสูตร และสูตรบางสูตรเพ่ิมเก้าอี้ให้บางพรรค และบางพรรคถูกลดเก้าอ้ี ส.ส.บัญชีรายชื่อ และการเลือกต้ังซ่อมท่ีเชียงใหม่ ท�ำให้เกิดการค�ำนวน ส.ส. ปาร์ตี้ลิสต์ใหม่ จึงมีการเพิ่มจ�ำนวน ส.ส. ปาร์ตี้ลิสต์ให้กับพรรคพลังประชารัฐ และพรรคประชาธิปัตย์ และพรรคอนาคตใหม่ พรรคละ 1 คน (ประชาชาตธิ รุ กจิ , 2562ซ) จากความเคลือบแคลงสงสัยที่เกิดขึ้นกับ กกต. โดยเฉพาะ กกต.กลางท�ำให้เกิดกระแสล่ารายช่ือ ใน change.org เพอื่ ปลด กกต. โดยการลา่ รายชอื่ นนั้ เรมิ่ ตงั้ แตว่ นั ที่ 25 มนี าคม ในชว่ งเวลาประมาณ 10.30 น. มผี รู้ ว่ มลงชอื่ กวา่ 2 แสน 2 หมนื่ คน สว่ นเหตผุ ลในการรณรงคล์ า่ รายชอื่ นน้ั เพอ่ื ถอดถอนกรรมการการเลอื กตงั้ ท่ีทุจริตเเละมีมลทินท่ีสุดในประวัติศาสตร์ชาติไทย (PPTVHD36, 2562ข) จนวันท่ี 11 เมษายน เครือข่าย คนรนุ่ ใหมเ่ พอื่ การเปลย่ี นแปลงสงั คม ไดเ้ ปน็ ตวั แทนเขา้ ยน่ื คำ� รอ้ งทส่ี ำ� นกั งานคณะกรรมการปอ้ งกนั และปราบปราม การทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ให้ตรวจสอบ กกต. โดยจ�ำนวนผู้ลงชื่อท้ังหมด 849,097 รายชื่อ (We love Thailand, 2562) และในขณะเดียวกนั ก็ยังมีผ้มู าลงชื่อรว่ มรณรงคอ์ ีกกว่า 1 หม่นื รายชือ่ ในส่วนสดุ ทา้ ยก็คอื เรอื่ งของความเคลอื บแคลงสงสยั ในเรือ่ งของรฐั บาลเอง เนอ่ื งจากรัฐบาลที่บริหาร ประเทศน้ันเป็นรัฐบาลของคณะรัฐประหารที่ยังมีอ�ำนาจเต็ม และตัวหัวหน้ารัฐบาลก็ได้รับการเสนอชื่อให้เป็น แคนดิเดตนายกรัฐมนตรีจากพรรคที่ถูกจัดตั้งโดยอดีตรัฐมนตรี และเจ้าหน้าท่ีรัฐอีกหลายคนที่อยู่ในรัฐบาล ดังกล่าว และหนึ่งในประเด็นที่ส�ำคัญท่ีสุดก็คือ เรื่องของการโอนเงินเข้าบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ ซ่ึงปรกติจะโอน เป็นรอบแต่ละเดือนอยู่แล้ว แต่ในครั้งน้ีก่อนการเลือกตั้งจะมีการโอนเงินก้อนใหญ่หน่ึงก้อนเข้ามาซึ่งเป็นเงิน ค่าป่วยการให้ส�ำหรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำหมู่บ้าน (อสม.) ซ่ึงจากเดิมจะได้รับเงิน 600 บาทต่อเดือน แต่ได้อนุมัติเพิ่มเป็นเดือนละ 1,000 บาท และย้อนหลังไป 3 เดือน (คือเร่ิมจากเดือนธันวาคม) โดยจะน�ำจ่าย ไม่เกินวันท่ี 20 มีนาคม ท้ังนี้อสม. มีจ�ำนวนจ�ำนวน 1,024,407 คน เป็นเงินกว่า 1,814 ล้านบาท (บีบีซีไทย, 2562จ)

541 4.4 บทวิเคราะห์ความขัดแย้งทางการเมืองและรอยแยก ทางสังคม และพฤติกรรมการเลือกต้ังของผู้ใช้สิทธิเลือกต้ัง ในส่วนน้ีจะพิจารณาสองประเด็นหลักก็คือ สถานะของความขัดแย้งในสังคมกับการเลือกต้ัง เม่อื 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 และ ตวั แบบพฤตกิ รรมการเลือกตั้งของประชาชนในเขตกรงุ เทพมหานคร 4.4.1 มิติท่ีซับซ้อนข้ึนของความขัดแย้งทางการเมืองและรอยแยกทางสังคมก่อนและ หลังการเลือกต้ัง 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 ความขัดแย้งทางสังคมท่ีน�ำไปสู่ประเด็นท้าทายในการวิเคราะห์เร่ืองของรอยแยกทางสังคมนับต้ังแต่ วิกฤติทางการเมือง พ.ศ. 2549 มาจนถึงปัจจุบันน้ันเป็นความขัดแย้งท่ีเพ่ิมมิติที่ซับซ้อนข้ึนจนกลายเป็น ความขดั แย้งใน 3 มิติหลัก มิติท่ี 1: ความขัดแย้งในสังคมไทยร่วมสมัยท่ีน�ำไปสู่วิกฤติทางการเมืองนับตั้งแต่ พ.ศ. 2549 จนถึงการท�ำรัฐประหาร พ.ศ. 2557 เป็นความขัดแย้งท่ีน�ำไปสู่การเกิดเส้ือเหลืองและเสื้อแดง และต่อมา ได้กลายสภาพเป็นความขัดแย้งระหว่าง กปปส. กับ เส้ือแดง ซ่ึงศูนย์กลางของความขัดแย้งแสดงตัวออกมา ในเร่ืองของขบวนการต่อต้าน(ระบอบ)ทักษิณ และ ขบวนการสนับสนุน(ระบอบ)ทักษิณ โดยท่ีความร้าวลึก ทางสังคมในอดีตนั้นได้แสดงออกมาในเรื่องอิทธิพลที่มีต่อการตัดสินใจเลือกตั้งนับจากการเลือกตั้ง เมื่อวันท่ี 2 เมษายน พ.ศ. 2549 (ที่เป็นโมฆะ) การเลือกต้ังเม่ือวันท่ี 23 ธันวาคม พ.ศ. 2550 การเลือกต้ัง เม่ือวันท่ี 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 และการเลือกตั้งเม่ือวันที่ 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2557 (ท่ีเป็นโมฆะ) โดยท่ีมี ความรา้ วลกึ ในฐานของภเู ขานำ้� แขง็ เปน็ เรอื่ งของความขดั แยง้ ในเรอ่ื งชนชนั้ ความยตุ ธิ รรม และ แนวคดิ ประชาธปิ ไตย ทตี่ ่างกนั (รวมท้งั การตอ่ ตา้ นประชาธิปไตยในนาม “เพ่ือประชาธปิ ไตย” และ “ประชาธิปไตยโดยสมบรู ณ”์ ) มติ ทิ ี่ 2: ความขดั แยง้ ในสงั คมไทยในชว่ งหลงั การรฐั ประหาร 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 เปน็ ตน้ มานนั้ มไิ ดล้ ดความขดั แยง้ ทางสงั คมในแบบสเี สอื้ ลงในแบบทค่ี ณะรฐั ประหารกลา่ วอา้ ง ซำ�้ ยงั เรม่ิ เกดิ คำ� ถามมากขนึ้ เรอ่ื ย ๆ ย้อนกลับไปเม่ือการท�ำรัฐประหารคร้ังท่ีแล้ว (19 กันยายน พ.ศ. 2549) ว่าการท�ำรัฐประหารน้ันเป็นทางออก ให้กับวิกฤติของประเทศ หรือ ท�ำให้วิกฤติมีความซับซ้อนมากขึ้นไปอีก โดยเฉพาะในเร่ืองของความล่าช้า และข้อสงสัยในความเป็นกลางในการด�ำเนินคดี ที่เก่ียวข้องกับความขัดแย้งทางการเมืองแบบสีเส้ือท่ีผ่านมา นอกจากข้อสงสัยท่ีมีต่อการแก้ปัญหาความขัดแย้งแบบสีเส้ือที่มีอยู่ด้วยการท�ำรัฐประหาร การปราบปราม ประชาชนผู้เห็นต่างด้วยโครงสร้างกฎหมายพิเศษกับคนท่ีท้าทายการแก้ปัญหาด้วยการท�ำรัฐประหาร และ ผลงานการแก้ปัญหาทางเศรษฐกิจท่ีไม่ประสบความส�ำเร็จในเร่ืองของตัวเลขการเติบโตและความเช่ือม่ัน

542 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้ง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร ทางเศรษฐกิจท�ำให้ความขัดแย้งในสังคมเกิดขึ้นอีกมิติหนึ่ง เพิ่มเข้าไปจากความขัดแย้งในแบบเดิม (สีเสื้อ) เปน็ ความขดั แยง้ ในเรอื่ งของการยอมรบั ระบอบรฐั ประหาร โดยในรอบนคี้ วามขดั แยง้ มศี นู ยก์ ลางอยทู่ ตี่ วั ระบอบ รัฐประหาร ท้ังผลพวงการรัฐประหาร การแก้รัฐธรรมนูญ และ การไม่ยอมรับภาวะผู้น�ำของ พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา หัวหน้าคณะรัฐประหาร (คสช.) เมื่อ 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 และต่อมาคณะ คสช. ได้แต่งตั้ง ให้เป็นนายกรัฐมนตรี ในระบอบรัฐประหาร จนกระทั่งกลายมาเป็นแคนดิเดทนายกรัฐมนตรีหนึ่งเดียว ของพรรคพลังประชารัฐ ความขัดแย้งในช้ันที่สองจึงเป็นเรื่องระหว่างการ “เอาลุงตู่” และ “ไม่เอาลุงตู่” หรือ “การเอาการสืบทอดอ�ำนาจ” กับ “การไม่เอาการสืบทอดอ�ำนาจ หรอื การยุตวิ งจรการสบื ทอดอ�ำนาจ” มิติท่ี 3: ความขัดแย้งในสังคมไทยในช่วงระยะไม่ถึงหนึ่งปีก่อนการเลือกตั้งเกิดจากการตั้งพรรค อนาคตใหมซ่ ง่ึ ชปู ระเดน็ ความขดั แยง้ ในมติ ทิ ่ี 2 ชดั เจนทส่ี ดุ และชดั เจนกวา่ การไมเ่ อาการนำ� ของ พลเอกประยทุ ธ์ เช่นพรรคประชาธิปัตย์ หรือการไม่เอาระบอบรัฐประหารโดยชูมิติทางด้านผลงานทางเศรษฐกิจเป็นด้านหลัก เหมือนเพื่อไทย การยกประเด็นการต่อสู้ระหว่างอนาคตและความหวังท่ีน�ำเสนอโดยพรรคอนาคตใหม่ เพ่ือปะทะกับ “การเมืองเก่า” (แม้ว่าในจุดต้ังต้น หนึ่งในนโยบายชุดแรกของอนาคตใหม่คือรัฐสวัสดิการ แต่ สุดท้ายประเด็นท่ีเป็นที่รับรู้มากท่ีสุดคือ การล้มล้างผลพวงรัฐประหาร) ประเด็นทั้งหมดน้ีน�ำไปสู่ความขัดแย้ง ในระดับที่สาม น่ันก็คือ ความขัดแย้งระหว่างรุ่น และตามท่ีได้อภิปรายไว้ในส่วนของพรรคอนาคตใหม่ไปแล้ว ว่าความขัดแย้งในมิติของรุ่นน้ันไม่ใช่ความขัดแย้งในเรื่องทางประชากรศาสตร์ แต่เป็นความแตกต่าง ในเร่ืองของอัตลักษณ์ทางการเมือง เราจึงเห็นว่าความขัดแย้งในสามมิติน้ันมีแต่จะทวีความซับซ้อนขึ้น นับต้ังแต่ในช่วงของการรณรงค์การเลือกต้ัง มาจนถึงหลังการเลือกต้ัง เห็นได้จากการท่ีจนถึงวันน้ี ข้อกล่าวหา ข่าวปลอม และ การด�ำเนินคดีกับพรรคอนาคตใหม่ และ สมาชิกพรรคตั้งแต่หัวหน้าพรรคไปจนถึงกรรมการ บรหิ ารพรรคน้นั ก็มขี นึ้ อยา่ งต่อเน่อื ง จึงขอสรุปว่า ปัจจุบันน้ันความขัดแย้งทางสังคมใน 3 มิติที่กล่าวมาน้ันมีส่วนส�ำคัญที่ท�ำให้เกิด รอยแยกทางสังคม (cleavage) ที่มีอิทธิพลส�ำคัญต่อการไปลงคะแนนเสียงของประชาชนในประเทศไทย และโดยเฉพาะในกรณีของกรุงเทพมหานครท่ีเป็นเมืองที่มีประชากรมากที่สุด หนาแน่นที่สุด หลากหลายที่สุด และ เป็นศูนย์กลางทางการเมือง เศรษฐกิจ และ สังคมของประเทศ ดังที่สะท้อนออกมาจากการด�ำรงอยู่ และการจดั ตงั้ พรรคใหม่ ๆ สพี่ รรคใหญท่ ไี่ ดอ้ ภปิ รายไปแลว้ นน่ั กค็ อื ประชาธปิ ตั ย์ เพอ่ื ไทย(และไทยรกั ษาชาต)ิ พลังประชารัฐ และ อนาคตใหม่ อย่างไรก็ตาม ความขัดแย้งทางการเมืองและรอยแยกทางสังคมนี้ไม่ได้ส่งผล โดยอัตโนมัติถึงผลการเลือกตั้งที่เกิดขึ้น แม้ว่าจะมีอิทธิพลที่ส�ำคัญ หากแต่ต้องประกอบเข้าด้วยเรื่องของ การเปล่ยี นแปลงกรอบกตกิ า การเปลีย่ นแปลงของประชากรและชุมชน การเปล่ียนแปลงของพ้นื ท่ี ยุทธศาสตร์ และกลยุทธของแต่ละพรรคและผู้สมัคร และการทุจริตการเลือกต้ังและการต่อสู้กับการทุจริตเลือกตั้ง ดังท่ีไดน้ �ำเสนอมา

543 4.4.2 ตัวแบบการเลือกต้ังในวันท่ี 24 มีนาคม พ.ศ. 2562: ยุทธศาสตร์และอารมณ์ (strategic-emotional vote) ตามที่ได้อภิปรายเอาไว้ในส่วนทฤษฎีของตัวแบบพฤติกรรมการลงคะแนนเสียง ที่อภิปรายไว้ ว่ามี 4 ตัวแบบส�ำคัญ กล่าวคือ มีเรื่องของการลงคะแนนเสียงตามอุดมการณ์ ตามนโยบาย ตามอารมณ์ และ ตามยุทธศาสตร์ จะพบว่าพฤติกรรมการลงคะแนนเสียงในการเลือกต้ังทั่วไปเมื่อ 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 ในเขตกรุงเทพมหานครมีองค์ประกอบท้ัง 4 ด้านอย่างครบถ้วน เพราะในการเลือกต้ังแต่ละคร้ัง ย่อมมี ผู้ทเ่ี ลือกลงคะแนนเสยี งจากเงอื่ นไขสปี่ ระการท้ังส้ิน แตเ่ มอื่ เรานำ� เอาตวั แปรเรอื่ งความขดั แยง้ ใน 3 มติ ใิ นฐานะรอยแยกทางสงั คมทสี่ ลบั ซบั ซอ้ นและรา้ วลกึ ผนวกกับกรอบกติกาใหม่และบรรยากาศก่อนการเลือกตั้งที่อยู่ในสังคมที่ไม่ใช่ประชาธิปไตยมาเป็นเวลานาน แต่ในขณะเดียวกันก็ได้เห็นความพยายามของนักการเมืองและพรรคการเมืองในการต่อสู้กับโครงสร้างโอกาส ทางการเมืองที่เปิดในบางส่วนและยังปิดในบางส่วน และในข้ันสุดท้ายก็คือพลวัตรของบริบทของเหตุการณ์ ทางการเมอื งหลาย ๆ เหตกุ ารณท์ ไ่ี ดอ้ ภปิ รายไปแลว้ ทหี่ ลายฝา่ ยเชอื่ วา่ มผี ลทำ� ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงการตดั สนิ ใจ เลอื กตงั้ ในชว่ งสดุ ทา้ ยกอ่ นเปดิ หบี เลอื กตง้ั ไมน่ าน จะพบวา่ การเลอื กตง้ั ครง้ั นไ้ี มไ่ ดม้ กี ารเนน้ ไปทก่ี ารเลอื กนโยบาย ระหวา่ งพรรค โดยเฉพาะในระดบั เมอื งทนี่ โยบายคลา้ ย ๆ กนั และไมใ่ ชก่ ารเลอื กตง้ั ทเ่ี นน้ ไปทอี่ ดุ มการณใ์ นแบบ ท่ีชัดแจ้งเพราะแต่ละพรรคมีอุดมการณ์ท้ังที่ต่างกันและคล้ายกัน แต่บรรยากาศของการเลือกตั้งท่ีเต็มไปด้วย ความขัดแย้งที่มีหลายมิติ ท�ำให้การเลือกต้ังครั้งนี้เป็นเรื่องท่ีซับซ้อนมากท่ีจะเลือกด้วยอุดมการณ์โดยตรง เพราะพรรคที่ตนต้องการเลือกอาจจะไม่ส่งผู้สมัคร หรือ อาจจะส่งแต่ผู้เลือกไม่คิดว่าพรรคท่ีตนเคยสนับสนุน จะประสบชยั ชนะ การเลือกตั้งในคร้ังนี้จึงเป็นเรื่องของการผสมกันของตัวแบบการเลือกต้ังด้วยอารมณ์และตัวแบบ การเลอื กตงั้ ดว้ ยยทุ ธศาสตร์ กลา่ วคอื ในการตดั สนิ ใจเลอื กในรอบนจ้ี ะพบเหน็ การเคลอื่ นยา้ ยคะแนนสว่ นมากออกจาก พรรคประชาธปิ ตั ยแ์ ละมแี นวโนม้ ทค่ี ะแนนจะไหลไปอยทู่ พ่ี รรคพลงั ประชารฐั ขณะเดยี วกนั คะแนนทพี่ รรคเพอื่ ไทย เคยมีน้ัน มีส่วนที่ลดลงในทุก ๆ เขตแต่คะแนนพรรคอนาคตใหม่มากขึ้น การจับขั้วในการต่อต้านทักษิณของ พรรคพลงั ประชารฐั และพรรคประชาธปิ ตั ย์ กม็ คี วามขดั แยง้ กนั เรอ่ื งทพี่ รรคประชาธปิ ตั ยไ์ มร่ บั การสบื ทอดอำ� นาจ ขณะที่การจับข้ัวในการต่อต้าน คสช.และการท�ำรัฐประหาร ของพรรคเพื่อไทยและพรรคอนาคตใหม่ก็ยังมี แนวทางทต่ี า่ งกนั ในการแกไ้ ขและทา้ ทายอำ� นาจทางการเมอื งของทหาร และการสบื สานระบอบการเมอื งแบบเกา่ ท�ำให้การแยกอุดมการณ์อย่างชัดเจนนั้นไม่ใช่เรื่องที่ง่ายนัก และในส่วนของนโยบายทางเศรษฐกิจสังคมก็ไม่ได้ แตกตา่ งกนั มากนกั และไมม่ ขี อ้ ถกเถยี งทางสงั คมมากนกั ในรอบน้ี นอกจากนี้ จากการสมั ภาษณพ์ บวา่ ในความเปน็ จรงิ ในบางพืน้ ที่ยงั มีลกั ษณะของการ “แบง่ คะแนน” กันในครัวเรอื น โดยเลอื กพรรคทีใ่ กล้เคียงกนั สองพรรค ในประการสุดท้าย ผลโพลท่ีออกมาแต่ละส�ำนักนั้นมักจะท�ำนายผิดซ่ึงในตามหลักการนั้น มสี องทางเลอื กใหญใ่ นการอธบิ าย หนงึ่ กค็ อื เพราะมกี ารทจุ รติ เลอื กตงั้ อยา่ งมโหฬาร หรอื อาจเปน็ การเลอื กตงั้ ทางอารมณ์

544 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร กลา่ วโดยสรปุ การลงคะแนนทมี่ ลี กั ษณะผสมกนั ระหวา่ งยทุ ธศาสตรแ์ ละอารมณ์ เกดิ จากการตดั สนิ ใจ ที่ไม่ต้องการให้ฝ่ายตรงข้ามได้ชัยชนะ จึงได้ค�ำนวนหาทางออกท่ีพอรับได้ แม้ไม่ใช่การตัดสินใจท่ีมีอยู่ในใจ แต่เบื้องแรก เแต่ต้องตัดสินใจเลือกแบบนี้เพ่ือให้เกิดความเป็นไปได้ในการไม่ให้อ�ำนาจไปอยู่ที่อีกฝ่ายหน่ึง และในขณะเดยี วกนั การคาดคำ� นวนในทางเลอื กทางยทุ ธศาสตรใ์ นรอบนก้ี ม็ สี ว่ นสำ� คญั ทไ่ี มไ่ ดว้ างอยบู่ นนโยบาย และอุดมการณ์อย่างชัดเจน (เพราะถ้าเลือกตามอุดมการณ์ที่แท้จริงก็อาจจะไม่สามารถย้ายคะแนนได้ง่าย เพราะอุดมการณ์ไม่ใช่เรื่องที่เปลี่ยนง่าย ๆ และนโยบายก็มีความคล้ายคลึงกัน รวมทั้งในกรณีที่เพื่อไทย ไม่ได้ลงในพ้ืนท่ีนั้นและไทยรักษาชาติก็ถูกตัดสิทธิ์ท�ำให้ต้องหันไปเลือกพรรคอ่ืนท่ีมีแนวทางใกล้เคียง)​ ดังน้ัน ปัจจัยด้านอารมณ์ของความเกลียด กลัว ชอบ จึงมีส่วนส�ำคัญท่ีขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ในการตัดสินใจ ในรอบนอี้ ยา่ งชดั เจน

545

546 การศึกษาความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร

547 บทท่ี 5 กรุงเทพมหานครในความส�ำคัญ ของการเลือกต้ังทั้วไป 2562 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการการเลือกต้ังทั่วไปเม่ือ 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 ในเขตกรงุ เทพมหานคร นอกจากไดน้ ำ� เสนอรายละเอยี ดของความเคลอ่ื นไหวทางการเมอื งและพฤตกิ รรม การเลอื กต้ังในเขตกรงุ เทพมหานครในการเลอื กตั้งทั่วไปในรอบนี้ ยงั มีข้อค้นพบรวบยอดท่ีสำ� คัญ 2 ประการ 1. น�ำเสนอลักษณะเด่นของความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ังในเขต กรุงเทพมหานครในการเลอื กต้งั ท่วั ไปในรอบนี้ 2. ชี้ให้เห็นถึงคุณูปการส�ำคัญของความเคลื่อนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกตั้งใน เขตกรงุ เทพมหานครในการเลอื กตง้ั ทว่ั ไปในรอบนท้ี ม่ี ตี อ่ การศกึ ษาการเลอื กตง้ั ในเขตกรงุ เทพมหานครทผ่ี า่ นมา และทม่ี ีตอ่ ทฤษฎแี ละแนวทางการศึกษาวจิ ยั ในเร่อื งการเลือกตัง้ ในระดบั มหานคร 5.1 ความเคลอื่ นไหวทางการเมอื งและพฤตกิ รรมการเลอื กตง้ั ในเขตกรุงเทพมหานคร การเลือกต้ังด้วยการผสมกันของตัวแบบการเลือกต้ังแบบยุทธศาสตร์และแบบอารมณ์ ท่ามกลาง ความขดั แยง้ ทางการเมอื งและรอยแยกทางสงั คมทเ่ี กดิ จากมติ คิ วามขดั แยง้ 3 ดา้ นดงั ทไ่ี ดเ้ สนอเอาไวใ้ นบทที่ 4 น�ำไปสู่การชี้ให้เห็นว่า การเลือกต้ังครั้งนี้แม้ว่าจะเป็นการเลือกต้ังที่ฝ่ายคุมอ�ำนาจที่มาจากการท�ำรัฐประหาร

548 การศึกษาความเคล่ือนไหวทางการเมืองและพฤติกรรมการเลือกต้ัง สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร 2562 กรุงเทพมหานคร จะอธิบายว่าเป็นการเปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตย แต่เม่ือพิจารณาจากการสร้างกฎกติกาจ�ำนวนมากท่ีไม่เอื้อ ให้การแข่งขันในรอบนี้มีความเสมอภาคและเท่าเทียม แม้จะเป็นที่ยอมรับอย่างไม่เต็มที่นักของหน่วยงานหรือ องคก์ รสังเกตการณท์ งั้ ในและต่างประเทศ ในการเลอื กตงั้ ครงั้ นหี้ นว่ ยงานหรอื องคก์ รทส่ี ามารถเขา้ มารว่ มสงั เกตการณก์ ารเลอื กตง้ั ได้ มเี พยี งเครอื ขา่ ยเอเชยี เพอ่ื การเลอื กตงั้ เสรหี รอื แอนเฟรล เครอื ขา่ ยกลมุ่ เยาวชนสงั เกตการณเ์ ลอื กตง้ั หรอื ววี อช (We Watch) และ มูลนธิ ิองค์กรกลางเพอ่ื ประชาธิปไตยหรือพีเนต็ (PNET- People Network for Election in Thailand) ถึงแม้ว่าจะได้รับอนุญาตให้สังเกตการณ์การเลือกต้ังได้ แต่ไม่ได้รับอนุญาตให้เข้าไปสังเกตการณ์ภายในหน่วย เลือกตั้ง และหน่วยงานหรือองค์กรท่ีได้ร่วมสังเกตการณ์การเลือกต้ังครั้งนี้ มีการสรุปผลไปในทางเดียวกัน คือ การเลอื กตง้ั คร้ังน้ี มีความเสรีอยบู่ า้ งกจ็ ริง แตไ่ มเ่ ปน็ ธรรม หรอื ถึงแม้วา่ ประชาชนจะสามารถไปใช้สทิ ธิเลือกตง้ั ไดแ้ ตย่ งั หา่ งไกลจากคำ� วา่ สจุ รติ และเปน็ ธรรมตามทม่ี กี ารกลา่ วอา้ งกนั รวมทงั้ ความพยายามในการตงั้ พรรคทอี่ งิ กับโครงสร้างของรฐั บาลและเชิญหัวหนา้ คณะรัฐประหารมาเป็นแคนดิเดต ข้อค้นพบจากผลการเลือกต้ังและจากการวิเคราะห์ ได้แก่ การช้ีให้เห็นว่า การเลือกตั้งคร้ังน้ีอาจจะ สรา้ งความไดเ้ ปรยี บในการอยใู่ นอำ� นาจของระบอบการเมอื งเกา่ จากโครงสรา้ งทางกฎหมาย และ การสรา้ งพรรคใหม่ ทเ่ี ปรยี บเสมอื นสะพานเชอ่ื มตอ่ อำ� นาจจากระบอบการเมอื งกอ่ นการเลอื กตงั้ ในครง้ั นี้ โดยทพ่ี รรคพลงั ประชารฐั ได้เป็นแกนน�ำในการจัดต้ังรัฐบาล และ แคนดิเดตนายกรัฐมนตรีของพรรคคือ พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา หัวหน้าคณะ คสช. และ นายกรฐั มนตรใี นระบอบรฐั ประหาร ไดร้ บั การเสนอชือ่ และลงคะแนนใหก้ ลบั เขา้ มาจดั ตั้งรัฐบาลและเป็นนายกรัฐมนตรีอีกครั้งหน่ึง แต่ผลของการเลือกต้ังในเขตกรุงเทพน้ันพรรคพลังประชารัฐและ พลเอกประยุทธก์ ลับไม่ประสบความส�ำเรจ็ ในกรุงเทพมหานคร แม้ว่าพรรคพลังประชารฐั จะได้จ�ำนวนท่นี ่ังมาก ท่ีสุดคือ 12 ที่น่ัง (หรือ 791,893 คะแนนจาก 30 เขตเลือกตั้ง) เพราะถ้ารวมท้ังคะแนนและที่นั่งของพรรคท่ี แสดงตนว่าต่อต้านระบอบรัฐประหารน้ันจะพบว่าได้รับชัยชนะ ท้ังจากจ�ำนวนท่ีน่ังถึง 18 ท่ีน่ัง (พรรคเพ่ือไทย 9 ท่นี ั่ง หรือ 604,699 ​คะแนนจาก 30 เขตเลอื กตัง้ พรรคอนาคตใหม่ 9 ที่นง่ั หรอื 804,272 คะแนนจาก 30 เขตเลือกตัง้ รวมคะแนนทงั้ สองพรรคเป็น 1,408,971 คะแนน)

549 ตาราง 5.1 คะแนนพรรคฝา่ ยรฐั บาลและคะแนนพรรคฝา่ ยคา้ นในพ้นื ท่กี รุงเทพมหานคร