30นักการเมืองถิ่นยะลา

นกั การเมอื งถ่ินจงั หวัดยะลา สังคมเบ่ือหน่ายพรรคกิจสังคมที่ส่งรัฐมนตรีในสังกัดอย่างนายใหญ่ ศวติ ชาติ เข้าไปแก้ปญั หาแตไ่ ม่เป็นท่ียอมรับจนประชาชนเรมิ่ ไม่พอใจ รฐั บาล นายกรฐั มนตรี ม.ร.ว. คกึ ฤทธ์ิ ปราโมช จงึ เปลย่ี นเปน็ นายปรดี า พฒั นถาบตุ ร มาเจรจา (มขุ สไุ ลมาน สมั ภาษณ)์ วนั นน้ั ประชาชนสว่ นใหญ่ ตา่ งบ่นเปน็ เสียงเดียวกันวา่ ไมเ่ อา “พรรคอูแฆตวู ออูแบ” (พรรคผเู้ ฒ่า ผมหงอก-ผู้วิจัย) แล้ว เม่ือกลุ่มผู้นำ�ทางศาสนารวมกลุ่มกันสนับสนุน พรรคประชาธิปัตย์ ทำ�ให้ผู้สมัครของพรรคประชาธิปัตย์ มีความได้ เปรยี บทางการเมอื งสงู จนไดร้ บั เลอื กตง้ั หมดทงั้ 3 จงั หวดั ชายแดนภาค ใต้ สำ�หรบั เงนิ ทนุ ทใ่ี ชใ้ นการเลอื กตง้ั ครงั้ นนั้ นอ้ งๆ นายอสุ มานบอกวา่ “เงินยังคงใช้น้อยอยู่ เพราะการหาเสียงยังใช้วิธีบอกกล่าว ปราศรยั และขอความชว่ ยเหลอื ใหช้ ว่ ยลงคะแนนในหมเู่ ครอื ขา่ ยทร่ี จู้ กั เป็นหลัก ระบบจัดต้ังหัวคะแนนที่ต้องมีค่าใช้จ่ายอย่างปัจจุบันยังไม่มี สำ�หรับเงินทุนเท่าที่ทราบพรรคให้มาเพียงแปดหม่ืน และเงินส่วนตัว ของแบบา้ ง ของอาเยา๊ ะบ้าง อกี เลก็ นอ้ ย” (เบอรล์ ิน อเุ ซง็ , สัมภาษณ์) ในอดีต ซึ่งค่าเงินยังไม่เฟ้อมากเท่าปัจจุบัน เงินจำ�นวนเพียง แสนบาทนับว่ามีค่าสงู ยิง่ โดยเฉพาะในสงั คมมสุ ลมิ 3 จงั หวดั ชายแดน ภาคใต้ การมีเงินเพียงแค่หลักแสนก็สามารถดำ�เนินงานทางการเมือง ได้อย่างเตม็ ท่แี ล้ว ชัยชนะของนายอุสมานแม้จะอยู่ในตำ�แหน่งสมาชิสภาผู้แทน ราษฎรเพยี งระยะสน้ั ๆ ยงั ไมอ่ าจจะทำ�อะไรในพน้ื ทมี่ ากนกั และในสภา เองก็ไม่ปรากฏบทบาท เพราะเกิดการรัฐประหารในวันท่ี 6 ตุลาคม 2519 แต่ผลจากชัยชนะของนายอุสมาน อุเซ็ง ได้สร้างกระแสในหมู่ 88

การเมอื งถน่ิ และนกั การเมืองถนิ่ จังหวดั ยะลา สังคมมุสลิมในเร่ืองคนมุสลิมท่ีมีความรู้เป็นผู้แทนได้ดี ซ่ึงจะส่งผลต่อ ผู้สมคั รชาวมุสลิมที่มีความรูใ้ นเวลาต่อมา หลังรัฐประหาร 6 ตุลาคม 2519 เกิดรัฐบาลนายกรัฐมนตรี นายธานินทร์ กรัยวิเชียร ข้ึนบริหารบ้านเมืองจนได้ระยะหนึ่ง ก็เกิด รัฐประหารอกี ในวนั ที่ 20 ตลุ าคม 2520 เกดิ รฐั บาลพลเอกเกรียงศกั ดิ์ ชมะนนั ท์ ไดป้ ระกาศใหม้ กี ารเลอื กตง้ั เมอื่ วนั ท่ี 22 เมษายน 2522 นายอุ สมาน อเุ ซง็ ไดล้ งสมคั รรบั เลอื กตง้ั อกี ครงั้ หนงึ่ ในนามพรรคประชาธปิ ตั ย์ เช่นเดมิ แตไ่ มไ่ ด้รบั การเลอื กตง้ั แมจ้ งั หวดั ยะลาจะมี ส.ส.เพิ่มเป็น 2 คน เพราะมีผูส้ มัครมสุ ลมิ ทเี่ ป็นครเู หมอื นนายอุสมาน แตม่ ีความรู้สูง กว่าและมีตำ�แหน่งหน้าที่ที่โดดเด่นกว่าอย่างนายวันมูหะมัดนอร์ มะทา มาแทนทดี่ ว้ ยยทุ ธวธิ ปี ราศรยั ทเี่ หนอื กวา่ รวมทงั้ คแู่ ขง่ ผเู้ จนสนาม อย่างนายอดุล ทพ่ี ยายามอดุ ชอ่ งโหวห่ ลังจากการพ่ายแพ้ติดตอ่ กันถึง 2 ครง้ั ในขณะเดยี วกันกลุ่มโตะ๊ ครู โต๊ะอีหมา่ มใน 3 จังหวดั ชายแดน ภาคใต้ลงมติไม่สนับสนุนพรรคประชาธิปัตย์แล้วหลังจากมีปัญหาเร่ือง การแตง่ ต้งั รัฐมนตรีในปี 2518 (เดน่ โตะ๊ มนี า, สัมภาษณ)์ ทำ�ใหน้ าย อสุ มาน ตอ้ งแพเ้ ลอื กตง้ั แมว้ า่ เสยี งในกลมุ่ ศาสนาของบดิ ายงั คงมอี ยบู่ า้ ง นายอุสมานถงึ แกก่ รรมเมือ่ เรว็ ๆ น้กี ่อนท่ีจะสนิ้ ชีวิตเขาได้อุทิศ ชีวติ เพ่ือศาสนาและการเมืองอย่างที่ตวั เองตง้ั ใจ นายวันมหู ะมัดนอร์ มะทา (พ.ศ. 2522, 2529, 2531, 2535/1, 2535/2, 2538, 2539, 2544, 2548) นายวนั มหู ะมัดนอร์ มะทา เป็น ส.ส. คนรุ่นใหม่ของจังหวัด 89

นักการเมอื งถิ่นจังหวดั ยะลา ยะลาอยา่ งแทจ้ รงิ เปน็ บตุ รของนายเจะ๊ อาแว มะทา และนางแวสะปเี ยาะ มะทา เกิดเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม 2487 ที่บ้านจาบังตีกอ อ.เมือง จังหวัดปตั ตานี พออายุประมาณ 4 เดอื น ครอบครัวพากลบั มายังบ้าน สะเตงอำ�เภอเมอื ง จังหวดั ยะลา เรยี นจบชั้นประถมศกึ ษาจากโรงเรยี น ในหมู่บ้านสะเตง จบช้ันมัธยมศึกษาตอนต้นจากโรงเรียนคณะราษฎร์ บำ�รงุ จงั หวดั ยะลา แลว้ ไปศกึ ษาตอ่ ชนั้ มธั ยมศกึ ษาตอนปลายทโ่ี รงเรยี น อสิ ลามวทิ ยาลยั แห่งประเทศไทย ทีก่ รุงเทพฯ สำ�เรจ็ ปรญิ ญาตรีและโท ท่ีคณะครศุ าสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั นายวันมูหะมัดนอร์ เป็นที่รักของครูและเพื่อนนักเรียนทุกคน นับตั้งแต่สมัยเรียนมัธยมมาแล้วเพราะเป็นคนเรียบร้อย เป็นมิตรกับ ทุกคน อีกท้ังยังมีความขยันหม่ันเพียรในการเรียน ซ่ึงอาจารย์สวาสดิ์ สมุ าลยศกั ด์ิ อดตี อาจารยโ์ รงเรยี นอสิ ลามวทิ ยาลยั แหง่ ประเทศไทยและ จฬุ าราชมนตรใี นเวลาตอ่ มาไดก้ ลา่ วไวใ้ นหนงั สอื ทรี่ ะลกึ วนั มหู ะมดั นอร์ มะทา ครบรอบ 5 รอบว่า “วันมูหะมัดนอร์ เป็นนักเรียนท่ีมีระเบียบ เรียบร้อย มีความ สัมมาคารวะต่อครูบาอาจารย์ และผู้หลักผู้ใหญ่...ไม่เคยทะเลาะหรือ มีปากเสียงกับใคร เป็นนักเรียนท่ีต้ังใจเรียน...เป็นกันเองกับเพ่ือนเป็น อยา่ งดี “ สว่ นนายวันมหู ะมดั นอร์ มะทาได้เขียนถงึ ตวั เองวา่ “ผมสนใจการเมืองต้ังแต่เรียนอยู่ชั้นมัธยมต้น...ดังน้ันการ เรียนในช้ันมัธยม และมหาวิทยาลัย ผมได้ร่วมกิจกรรมมาตลอด ผม เป็นประธานนักเรียนต้ังแต่มัธยม ในมหาวิทยาลัยจุฬาฯ ก็เป็นผู้แทน 90

การเมอื งถิน่ และนักการเมืองถ่ินจงั หวดั ยะลา นิสิต และได้ทำ�งานค่ายอาสาพัฒนาออกไปชนบทต่างๆ ช่วงชีวิตใน มหาวทิ ยาลัย เมอื่ มีการจัดกิจกรรมทางการเมอื งคราวใด ผมกร็ ว่ มดว้ ย เสมอ (กลุ่มเอกภาพ, 2537:18) เรื่องกิจกรรมในมหาวิทยาลัยน้ันยืนยันได้กับคำ�พูดของนัก กจิ กรรม เพอ่ื นร่วมร่นุ คนหนง่ึ ของเขาทีบ่ อกวา่ “อาจารยว์ นั นอร์ เป็น นกั ศกึ ษาคณะครศุ าสตร์ จฬุ า รนุ่ 08 รนุ่ เดยี วกบั พ่ี รนุ่ ของพ่ี มอี าจารย์ วันนอร์เป็นนักกิจกรรมตัวยง รวมทั้งโกมล คีมทองด้วย” (เสาวนีย์ จติ ตห์ มวด, สมั ภาษณ)์ ในกลมุ่ นกั กจิ กรรมกอ่ น 14 ตลุ าคม 2516 เปน็ ท่ี ร้กู นั ดวี า่ นิสติ จากครุศาสตร์ จุฬา ชื่อโกมล คีมทองและเพื่อนชอ่ื รตั นา สกุลไทย ออกคา่ ยอาสาพัฒนาที่อำ�เภอบ้านสอ้ ง จังหวดั สุราษฎร์ธานี แลว้ ถกู ลอบยิงเสียชีวิตทง้ั คู่ ชีวติ นกั ศึกษาของวันมหู ะมัดนอร์ มะทา ก็ รว่ มกิจกรรมโดยเฉพาะค่ายอาสาพฒั นาชนบทไมต่ า่ งกันมากนัก ก่อนท่ีจะเข้าสู่สนามการเมืองนายวันมูหะมัดนอร์ เคย เป็นอาจารย์และผู้บริหารระดับรองอธิการของวิทยาลัยครูสงขลา (มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลาในปัจจุบัน) เพ่ือนอาจารย์ร่วมสมัย ซ่ึงได้ ลาออกมาสมัครส.ส.ในปี 2522 พร้อมนายวนั มหู ะมัดนอรบ์ อกว่า “วันนอร์ทำ�งานบริหารมาในวิทยาลัย รู้ระเบียบราชการต่างๆ ดี เพราะตอ้ งประสานงานกบั หน่วยงานตา่ งๆ ทุกแห่งในจงั หวัดสงขลา รวมทง้ั กรงุ เทพฯ ทำ�ใหม้ พี น้ื ฐานในการบรหิ ารดี เมอ่ื ไปเปน็ นกั การเมอื ง จึงทำ�งานไดด้ ”ี (สุรพล นาควานชิ , สัมภาษณ)์ พนื้ ฐานทางการศกึ ษาและการทำ�งานของนายวนั มูหะมัดนอร์ 91

นักการเมอื งถิ่นจงั หวัดยะลา ทำ�ให้เขามคี ณุ สมบัติพร้อมในการเป็นนักการเมืองร่นุ ใหม่ เป็นปัญญา ชนของเวทีการเมืองจังหวัดยะลาและเวทีระดับชาติ ยิ่งเจาะลึกลงไป ในสาขาวชิ าเอกท่เี ขาศกึ ษา ซ่ึงพบวา่ เปน็ ดา้ นสงั คม ทง้ั ระดบั ปริญญา ตรีและโท ทำ�ให้เห็นพื้นฐานที่มั่นคงของนักการเมืองมุสลิมในจังหวัด ชายแดนภาคใต้คนน้ี ว่ามีความเข้าใจโครงสร้างของสังคมไทยยิ่งกว่า นักการเมืองมุสลิมในละแวกเดียวกันทุกคน การผ่านการทำ�งานระดับ บริหารในสถาบันระดับสูงในจังหวัดใหญ่อย่างจังหวัดสงขลาในช่วง ทศวรรษปี 2510-2520 ที่มีสถาบันการศึกษาระดับสูงไม่ก่ีแห่ง ทำ�ให้ พนื้ ความรแู้ ละประสบการณข์ องเขาทม่ี อี ยู่ สามารถนำ�มาปรบั ใชก้ บั การ ทำ�งานการเมอื งในเวลาตอ่ มาได้เปน็ อยา่ งดี นายวันมูหะมัดนอร์ ลงสมัครครั้งแรกในการเลือกตั้งเม่ือวันที่ 22 เมษายน 2522 โดยเขาบอกถงึ สาเหตทุ ีต่ ัดสนิ ใจลงสมัครในครัง้ น้ีว่า “...ปี 2522 นนั้ พรรคกจิ สงั คมกำ�ลงั หาผสู้ มคั รในจงั หวดั ชายแดน ภาคใต้ ทัง้ ทปี่ ตั ตานี ยะลา นราธวิ าส รวมทง้ั สตลู สงขลาดว้ ย กับทา่ น อาจารย์หมอ่ มราชวงศค์ กึ ฤทธิ์ ปราโมช ผมรู้จกั ท่านและคุน้ เคยตง้ั แต่ สมยั เรียนหนงั สอื ท่านเปน็ อาจารย์ และอยากใหพ้ วกเรา ช่วยดแู ลเพ่อื หาคนสมคั รในนามพรรคกจิ สงั คม ผมออกไปหาผสู้ มคั รรว่ มกบั อาจารย์ เสนยี ์ มะดากะกลุ ซง่ึ เสยี ชวี ติ ไปแลว้ คนทเ่ี ราเหน็ วา่ ทา่ นนา่ จะลงสมคั ร กล็ ว้ นแตป่ ฏเิ สธ เพราะความไมแ่ นใ่ จทางการเมอื ง วา่ เลอื กตงั้ แลว้ จะอยู่ ได้นานเท่าไหร่ แม้แต่ตัวผมเองผทู้ ี่ไปทาบทามให้เขาสมคั รก็ยงั ไม่ไดล้ ง สมคั รเอง เขากไ็ ม่เชอ่ื ความม่ันคง ดงั น้ันเพือ่ จะหาคนท่ีมีประสทิ ธภิ าพ ไปลงเลือกต้งั ใหไ้ ด้ เพื่อความแนช่ ดั ในการทำ�งาน ผมก็เลยตัดสินใจลง สมคั รเลือกต้งั ดว้ ย” (กลมุ่ เอกภาพ, 2537: 19) 92

การเมอื งถ่ินและนักการเมืองถนิ่ จังหวดั ยะลา นอกจากนน้ั แรงจงู ใจอกี ประการหนง่ึ ทที่ ำ�ใหน้ ายวนั มหู ะมดั นอร์ ตดั สนิ ใจเขา้ สสู่ นามการเมืองคอื ม.ร.ว. คกึ ฤทธ์ิ ปราโมช นายวนั มหู ะ มดั นอร์ สนใจแนวคดิ ของม.ร.ว. คกึ ฤทธ์ิ ตงั้ แตส่ มยั เมอ่ื ครงั้ ยงั เปน็ นสิ ติ คณะครุศาสตร์ จุฬาฯ เขาเฝ้าติดตามการพูดและปาฐกถาของม.ร.ว. คึกฤทธิ์ มาตลอด ถึงข้ันสมัครเข้าเป็นลูกศิษย์ถึงบ้านซอยสวนพลู (วันมหู ะมัดนอร์ มะทา, สมั ภาษณ์) การลงเลอื กตง้ั ในปี 2522 ครอบครวั ของนายวนั มหู ะมดั นอร์ ไม่ เหน็ ดว้ ย มแี ตญ่ าตแิ ละเพอ่ื นฝงู เทา่ นน้ั ทสี่ นบั สนนุ เขากลา่ วถงึ เรอื่ งนวี้ า่ “...ผมต้องกลับไปเช่าบ้านท่ีจังหวัดยะลาเพ่ือใช้เป็นที่ทำ�งาน ท่ีติดต่อ รวมถงึ บา้ นพกั ไปในตวั เพราะทางบา้ นเขาไมส่ นบั สนนุ (มนตรี แสนสขุ , 2547:86) ดว้ ยการสนบั สนนุ ของญาติ จงึ มกี ำ�ลงั คนเปน็ จำ�นวนมากทเ่ี ขา้ มาช่วยเหลอื เนื่องจากเขามาจากครอบครัวท่มี ีญาติมาก โดยเฉพาะที่ อำ�เภอรามัน ญาตเิ กอื บทกุ คนไดท้ ่มุ เทในการหาเสยี งคร้ังน้ีอยา่ งเต็มท่ี “อาจารย์วันนอร์เคยให้สัมภาษณ์ว่า ครอบครัวท่ีบ้านไม่ได้ สนับสนุนให้ลงสมัคร จึงไม่ให้ทุนในการลงสมคั รเลย ทำ�ใหท้ นุ ทงั้ หมด มาจากพรรคและเพ่ือนฝูง ทุนที่ใช้เป็นเงินของพรรคที่ช่วยผู้เลือกตั้ง และเงินที่เพ่ือนฝูงอาจารย์ช่วยกันใส่ซองในวันเล้ียงอำ�ลาชีวิตราชการ ท่ีวิทยาลัยครูสงขลาหมื่นกว่าบาทและเงินหยิบย่ืนมาจากเพื่อนฝูงและ ญาตๆิ พรรคใหว้ นั นอร์ ตอนนนั้ ประมาณแสนบาท” (สรุ พล นาควานชิ , สมั ภาษณ์) ด้วยเงินทุนในการหาเสียงแสนกว่าบาท คนใกล้ชิดท่ีเป็นคู่คิด ในการหาเสยี งของนายวนั มหู ะมดั นอร์ ตง้ั แตก่ ารเลอื กตงั้ ครง้ั แรกจนถงึ ปจั จบุ นั คนหน่ึงบอกวา่ 93

นักการเมอื งถนิ่ จังหวัดยะลา “..เราหาเสยี งโดยไมไ่ ดเ้ นน้ เจาะเฉพาะตวั บคุ คลหรอื ไปหาคนใด คนหนงึ่ โดยตรงมากนกั จงึ ใชเ้ งนิ นอ้ ย เราเนน้ ตอ้ งรจู้ กั ประชาชนใหม้ าก ทีส่ ุด รจู้ กั แลว้ ต้องรจู้ ิตใจเขาด้วย และมปี ราศรยั กลมุ่ ยอ่ ยๆ ด้วย มีรถ กระบะเก่าๆ คันหน่งึ ขบั ตระเวนไปท่ัว จึงใช้เงินไมม่ ากแค่แสนกว่าบาท เปน็ เงนิ ทพ่ี รรคให้ กบั เงนิ เพอื่ นฝงู หรอื ญาตๆิ ระยะเวลาเดอื นกวา่ เงนิ กไ็ มพ่ อใช้ ตอนนน้ั เราไปกนั สามคนเปน็ หลกั คอื ผม ผแู้ ทน แลว้ มะทชี่ ว่ ย ขบั รถ” (ยหี ะ กาโด, สมั ภาษณ)์ กลยุทธ์การหาเสียงเช่นน้ีเน้นให้รู้จักคนให้มากที่สุด รู้จักแล้ว พยายามเข้าใหถ้ ึงจิตใจของเขา การหาเสียงในยุคนั้น การปราศรยั ใหญ่ ท่รี ะดมคนทุกอำ�เภอมาพบในที่เดียวกันอยา่ งระยะหลงั ๆ ยังไมเ่ กดิ ขึน้ การปราศรยั ใหญจ่ งึ หมายถงึ การปราศรยั ทป่ี ระกาศลว่ งหนา้ และมเี ครอื่ ง ขยายเสียง ซึ่งในขณะนั้นไฟฟ้ายังมีไม่ท่ัวถึงเหมือนปัจจุบัน ส่วนใหญ่ จงึ เปน็ การปราศรยั ปากเปล่า ถนนหนทางยังลำ�บากอยู่ แตป่ ระชาชน มาฟังโดยไมม่ ีการกะเกณฑ์ แม้กระทัง้ ม.ร.ว. คกึ ฤทธ์ิ ปราโมชหัวหนา้ พรรคลงไปในพื้นท่ียะลาก็ไม่มีการปราศรัยใหญ่ เพียงแต่ไปพบปะกับ แกนนำ�เท่านน้ั (มนตรี แสนสุข 2547:95) บางคนท่ยี งั จำ�เหตุการณ์ การ ปราศรยั ในวนั นนั้ เลา่ วา่ นายวนั มหู ะมดั นอรพ์ ดู ใหช้ าวบา้ นมคี วามหวงั แมจ้ ะไมต่ ลก ไมส่ นกุ คนกอ็ ยากฟงั จงึ แหก่ นั มาฟงั ไมเ่ หมอื นยคุ ปจั จบุ นั ซ่งึ รวมถงึ จงั หวัดยะลามีการเกณฑ์คน จ่ายเบย้ี เลีย้ ง คา่ น้ำ�มันรถ ให้มา ฟงั ปราศรยั หรือจัดสมั มนา เพ่อื ใหป้ ระชาชนมารว่ มงานทางการเมือง การเลอื กตั้งในจงั หวัดยะลา ปี 2522 มีผู้สมคั รท้งั หมด 11 คน ท้ังชาวมุสลิมและไม่ใช่มุสลิม จากพรรคต่างๆ หลายพรรค คู่แข่งที่ เป็นมุสลมิ ท่สี ำ�คัญมีนายอสุ มาน อุเซ็ง อดีต ส.ส. ปี 2519 จากพรรค 94

การเมอื งถ่นิ และนกั การเมอื งถิ่นจังหวัดยะลา ประชาธปิ ตั ย์ นายอดุล ภมู ณิ รงค์ อดีต ส.ส. 2 สมยั จากพรรคชาติไทย และนายเอกราช กริชระเด่นท่ีลงสมัครคู่กับนายอดุล จากคำ�บอกเล่า ของนายอาซีส เบญ็ หาวัน อดตี สมาชกิ วฒุ สิ ภาและอดตี นายกองค์การ บริหารส่วนจงั หวัดยะลา กล่าววา่ “วนั นอรใ์ ชว้ ิธปี ราศรยั แทนการเจาะหัวคะแนนโดยตรง ในหมู่ คนไทยพุทธวันนอร์ใช้ภาษาไทย ในหมู่มุสลิม ก็ใช้ภาษามลายูอย่าง คล่องแคลว่ เขาปราศรัยบอกขา่ วใหมๆ่ บอกโอกาสใหม่ๆ ท่จี ะทำ�ได้ หากเขาไดเ้ ปน็ ส.ส. ทำ�ใหป้ ระชาชนมคี วามหวงั วนั นอรไ์ มเ่ คยโจมตใี คร ไมโ่ จมตขี า้ ราชการ ทำ�ให้ได้คะแนนจากกลุ่มไทยพทุ ธ ได้มามากด้วย” อีกท้ังกระแสนิยมพรรคประชาธิปัตย์ลดลงไปมากในหมู่มุสลิม เพราะชมรมโตะ๊ อหี มา่ มที่เคยใหก้ ารสนับสนนุ เมือ่ การเลือกตั้งปี 2519 ก็เลิกสนับสนุน เน่ืองมาจากความขัดแย้งในเรื่องการแต่งตั้งรัฐมนตรี ในรัฐบาลปี 2519 เพราะกลุม่ โต๊ะครู 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใต้ลงมติ เลอื กส.ส. คนหนึง่ ของ 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใตใ้ หไ้ ด้เปน็ รัฐมนตรี แต่ พรรคโดยนายสุรนิ ทร์ มาศดิตถ์ กลับเลอื กอกี คนหนึ่ง (เด่น โตะ๊ มนี า, สัมภาษณ)์ ทำ�ให้การเลือกตั้งปี 2522 นายอสุ มาน ไม่มเี สยี งสนับสนนุ จากฝ่ายนักการศาสนาเท่าท่ีควร นอกจากฐานเสียงกลุ่มศาสนาของ บิดา ส่งผลให้การเลือกต้ังคร้ังนี้ประชาชนตัดสินใจเลือกนักการเมือง ท่ีใช้ยุทธวิธีในการเลือกตั้งแบบเก่าคนหนึ่งคือนายอดุล ภูมิณรงค์ กับ นักการเมืองหน้าใหม่ คือนายวันมหู ะมัดนอร์ มะทา ซ่ึงใชแ้ นวทางการ หาเสยี งในรปู แบบใหม่ ที่ทำ�ให้ประชาชนมีความหวงั และมีจินตนาการ อีกคนหนึง่ 95

นกั การเมอื งถนิ่ จังหวดั ยะลา วิธีปราศรัยและพบปะผู้คนของนายวันมูหะมัดนอร์ “ใช้วิธี ปราศรยั แบบตรงไปตรงมา ไมไ่ ดป้ ราศรัยเพือ่ ให้ประชาชนเขามาเลือก เรา ท่านไมจ่ ำ�เป็นต้องเลือกผม แต่ถา้ ทา่ นคดิ วา่ ผมเปน็ ผู้แทนทีด่ ขี อง ท่านได้ ท่านก็เลือก ผมไม่ดีก็อย่าเลือก”(มนตรี แสนสุข 2547:95) นอกจากน้ีแล้ว การเลือกตั้งสมัยแรกของนายวันมูหะมัดนอร์ ยังได้ รับการช่วยเหลือจากระบบเครือญาติอย่างเต็มท่ี ดังคำ�บอกเล่าของ นายมะ มะทา ซึง่ มีศกั ด์ิเปน็ อาของนายวนั มูหะมดั นอร์ และเปน็ อดตี กำ�นันตำ�บลบาล อำ�เภอรามัน และอดีต ส.จ. หลายสมัยของอำ�เภอ รามนั นายมะ มะทาบอกว่า ”ลกั ษณะการหาเสยี งตอนนนั้ ใชร้ ะบบ เครือญาติให้ช่วยกัน จากญาติก็ไปสู่เพ่ือนฝูงและคนรู้จักกัน ในที่สุด ทงั้ หมบู่ ้าน ทง้ั ตำ�บลก็สมคั รใจเลอื กอาจารยว์ ันนอร์ เป็น ส.ส.” (มนตรี แสนสขุ 2547:91) หลังการเลือกตั้งนายวันมูหะมัดนอร์ ได้รับตำ�แหน่งทางการ เมอื ง เป็นผู้ชว่ ยเลขานกุ ารรฐั มนตรีช่วยวา่ การกระทรวงการคลัง นาย บรม ตันเถียร ส.ส.พังงาของพรรค และต่อมาเป็นผู้ช่วยเลขานุการ รฐั มนตรีชว่ ยวา่ การกระทรวงอตุ สาหกรรม นายบรม ตนั เถียร อีกครง้ั เมอื่ มกี ารปรบั คณะรฐั มนตรี การมตี ำ�แหนง่ เปน็ เลขานกุ ารรฐั มนตรที ำ�ให้ โอกาสในการกลบั บา้ นมาเยยี่ มเยยี นประชาชนของนายวนั มหู ะมดั นอร์ นอ้ ยลง หากชว่ งใดตดิ ภารกจิ ในกรงุ เทพฯ ไมส่ ามารถกลบั บา้ นเปน็ ระยะ เวลานาน ประชาชนและหัวคะแนนจากจังหวัดยะลา จะมาหาถงึ ทพี่ กั ซง่ึ เปน็ โรงแรมแถวๆ บางขนุ พรหม ในกรงุ เทพฯ ทำ�ใหน้ ายวนั มหู ะมดั นอร์ ตอ้ งรบั ภาระคา่ ท่พี กั คา่ อาหาร และคา่ ใช้จา่ ยของประชาชนท่มี า พบปะขอความช่วยเหลือในแต่ละเดือนเป็นเงินจำ�นวนมาก เงินเดือน ส.ส. สมยั นั้นท่ีได้รบั เพยี ง 15,000 บาท และคา่ เชา่ บา้ นอีก 3,000 บาท 96

การเมอื งถ่นิ และนกั การเมืองถิ่นจงั หวดั ยะลา ไม่เพียงพอกับการดำ�รงสถานะความเป็น ส.ส. ทำ�ให้มีภาระเรื่อง หน้ีสิน จนนายวันมูหะมัดนอร์ ตัดสินใจไม่ลงสมัครในการเลือกตั้งปี 2526 เพราะไมพ่ รอ้ ม ซึ่งเรื่องความไม่พรอ้ มในการลงสมัครเลอื กต้ังปี 2526 นายวันมหู ะมัดนอร์เคยในสมั ภาษณ์วา่ “ ไม่พร้อมทางการเงนิ ” (คสู่ ร้างคู่สม, 2547: 18) นายวันมูหะมัดนอร์พูดอย่างละเอียดอีกคร้ังหน่ึงในเรื่องน้ีว่า “พอยุบสภาเขาก็กำ�หนดให้มีการเลือกตั้งใหม่ แต่คราวน้ีผมไม่ลง เลอื กตงั้ อกี แลว้ ตงั้ ใจจะกลบั ไปเปน็ อาจารยส์ อนหนงั สอื ตามเดมิ ดกี วา่ สาเหตทุ ไ่ี ม่ลงเลือกตั้งเพราะร้สู กึ ว่าไม่พร้อม เม่ือตอนเปน็ ส.ส.กไ็ มไ่ ด้ มฐี านะดขี น้ึ มาเลย แถมยงั มหี นสี้ นิ อยบู่ า้ ง คดิ วา่ ถา้ พรอ้ มกวา่ นเี้ มอ่ื ไหร่ จะลงสมัคร แต่ถ้าไม่พร้อมไม่ควรลงสมัคร” คนรุ่นเก่าในช่วงปี 2522 คนหนง่ึ เคยเล่าใหฟ้ ังวา่ “หากเป็นคนอื่นท่ีไม่ใช่อาจารย์วันนอร์ หนี้สินเล็กน้อยในสมัย นัน้ จะไม่เปน็ หนเี้ ลย แถมยงั มเี งินเหลอื เฝือเพือ่ เป็นทุนเลอื กตง้ั ได้อีก ด้วยเพราะเป็นเลขารัฐมนตรีช่วยคลังท่ีดูแลธนาคารอาคารสงเคราะห์ หากแค่ยอมให้เจ้าของหมู่บ้านจัดสรรสมัยน้ัน มีโอกาสเข้าถึงธนาคาร อาคารสงเคราะห์ แล้วยอมให้พ่อค้า ติดป้ายว่า “หมู่บ้านน้ีสนับสนุน โดยธนาคารอาคารสงเคราะห์ “ ข้คี รา้ นจะมเี งนิ ล้านใช้ เพราะสมัยนนั้ หมู่บ้านจัดสรรเพ่ิงจะต่ืนตัว ธนาคารเอกชนเข้าถึงยากและเครดิตของ ธนาคารอาคารสงเคราะห์ดูดีในสายตาประชาชนเพราะเป็นธนาคาร ของรัฐ เสมอื นรัฐคำ้ �ประกัน” อีกประเด็นหน่ึงที่คนรุ่นนั้น บอกว่า งบ ส.ส. หรืองบพัฒนา จงั หวัดทผ่ี า่ น ส.ส. เร่ิมมีแลว้ ในแต่ละปีงบประมาณกเ็ ปน็ เงินจำ�นวน 97

นักการเมอื งถนิ่ จงั หวัดยะลา ไม่น้อย หาก ส.ส.หักเปอร์เซ็นต์ แต่คนอย่างนายวันมูหะมัดนอร์ ไม่ ทำ�และยงั บอกวา่ ”ผมทำ�ไม่ได้เพราะถ้าทำ�ไม่ใช่ผม และผมเอง ทำ�งานการเมือง ที่ผา่ นมาไม่เคยให้เงนิ หวั คะแนน อยดู่ ีๆ เขาไดง้ านจากงบ ส.ส.แมว้ า่ ผมจะมีส่วนให้ไปทำ� ผมไปเอาอะไรจากเขา ผมรู้สึกผิดถึงสองชั้น ถ้าทำ�อย่างนน้ั ” แม้กระท้ังพรรคกิจสังคมซ่ึงแสดงท่าทีว่าจะเป็นผู้รับผิดชอบ หน้สี นิ ในช่วงเป็น ส.ส. ป2ี 522 ถงึ 2526 นายวนั มหู ะมัดนอร์ ยังรบี ปฏเิ สธ “..ผมบอกว่าขอไปทำ�งานใช้หนี้ให้หมดก่อนจะดีกว่า ท่าน อาจารย์ ม.ร.ว. คกึ ฤทธ์ิ ก็ใจดี ทา่ นถามผมวา่ “เปน็ หน้เี ท่าไหร”่ “ท่ีผม มาบอกนี้ ไมใ่ ช่เพ่อื จะให้พรรคมารบั ภาระชว่ ยใช้หนใี้ หผ้ ม หรอื ต่อรอง เพ่อื จะขอเงนิ เพ่มิ ในการเลอื กตง้ั ” (มนตรี แสนสุข, 2547: 107) สภาชดุ เลือกตง้ั ปี 2522 มีอายุ 3 ปี 11 เดือน แลว้ มกี ารยบุ สภา และรฐั บาลประกาศใหม้ กี ารเลอื กตงั้ ในวันท่ี 18 เมษายน 2526 นาย วันมูหะมัดนอร์ ไม่ลงสมัครแต่ได้อาสาพรรคส่งเพื่อนท่ีมีความพร้อม มากกวา่ ลงสมัครแทน นายนาแว กรียอ หรอื กำ�นันนาแว กำ�นนั ตำ�บล สะเตงนอก อ.เมอื ง จ.ยะลา ซง่ึ เมอื่ ครงั้ เลอื กตงั้ ปี 2522 เปน็ หวั คะแนน หลกั ของคแู่ ขง่ ของนายวนั มหู ะมดั นอร์ แตด่ ว้ ยความทน่ี ายวนั มหู ะมดั นอร์ เป็นสุภาพบุรุษทางการเมืองและให้โอกาสทุกคนท่ีจะมาร่วมงาน 98

การเมอื งถ่ินและนกั การเมืองถิน่ จังหวดั ยะลา กนั กำ�นนั นาแว ผูก้ ว้างขวางในหม่กู ำ�นนั ผ้ใู หญ่บา้ นและผกู้ วา้ งขวาง ในจังหวัดยะลา จึงได้มาร่วมงานกันต้ังแต่หลังปี 2522 จนถึงปัจจุบัน เขาได้เล่าความหลงั วา่ “แบนอร์บอกว่า ไม่ลงเลอื กตง้ั ในสมัยปี 26 แต่ มาซาวเสียงพวกเราว่าจะสนับสนุนใคร พวกเราบอกว่าน่าจะเป็น เวาะโซ๊ะ (นายเฉลิม เบ็ญหาวัน-ผ้วู จิ ยั ) แบนอร์ประชุมพวกเราท้งั หมด แลว้ ลงมติให้ชว่ ยเวาะโซ๊ะ” นายวนั มหู ะมดั นอรล์ งสมคั รรบั เลอื กตงั้ อกี ครง้ั ในการเลอื กตงั้ วนั ที่ 27 กรกฎาคม 2529 การกลบั เขา้ มาสวู่ งการเมอื งอกี ครงั้ หนง่ึ หลงั จาก วา่ งเวน้ ไประยะหน่ึง นายวนั มหู ะมดั นอร์ มเี หตุผลว่า “ปัญหาทุกอย่างของชาวบ้านยังมาอยู่ท่ีผม ชาวบ้านเขาฝังใจ บางคนยงั นึกว่าผมเป็น ส.ส อยู่ มีเรอ่ื งเดอื ดร้อนก็มาหาใหผ้ มช่วย ลูก จะเขา้ โรงเรยี น มงี านแตง่ งานศพ เขากเ็ ชิญมาขอให้ช่วย......แตเ่ ดิมผม คดิ วา่ ตวั เองไมไ่ ดเ้ ปน็ ผแู้ ทนฯ แลว้ ไปใชช้ วี ติ การเปน็ ครู ทกุ อยา่ งคงเขา้ รูปเข้ารอยปกติเหมือนสมัยก่อน......ชาวบ้านยังมีความรู้สึกว่าผมยัง ผกู พนั อยกู่ บั เขา แมท้ ราบวา่ ผมไมไ่ ดเ้ ปน็ ผแู้ ทนฯแลว้ กต็ าม เขายงั วางใจ อยากให้ผมชว่ ย ในชวี ติ เปน็ อาจารยท์ ว่ี ิทยาลยั ครูยะลาสามปี วุ่นวาย อยู่กับการสอนและช่วยเหลือชาวบ้านไปพร้อมๆ กัน จนกระทั่งปี 2529 พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ นายกรัฐมนตรี ประกาศยบุ สภา และ เปดิ ใหม้ กี ารเลอื กตง้ั ใหมอ่ กี ครง้ั หนงึ่ ชาวบา้ นเองกม็ าเรยี กรอ้ งใหผ้ มลง สมัครรับเลือกตั้ง เขาขอให้ผมกลับมาใช้ชีวิตนักการเมืองอีกคร้ังหนึ่ง” (มนตรี แสนสุข: 2547: 110-113) การหาเสียงเลือกตั้งปี 2529 ของนายวันมูหะมัดนอร์ 99

นกั การเมอื งถ่นิ จังหวัดยะลา เปลย่ี นแปลงไปตามสภาวะของสงั คมทสี่ อื่ ขา่ วสารทงั้ ทางวทิ ยุ โทรทศั น์ และหนังสือพิมพ์ ได้กระจายไปอย่างทั่วถึงทุกหมู่บ้านมากกว่าสมัย ก่อน และการเมืองเป็นท่ีสนใจของประชาชนมากข้ึน ตามร้านนำ้ �ชา และกาแฟทุกหมู่บ้านจะมีการพูดคุยเร่ืองการเมือง การเลือกตั้งคร้ัง นี้ นายวันมูหะมัดนอร์ ได้เลือกเข้าสังกัดพรรคประชาธิปัตย์ โดยการ ชักชวนของนายวีระ มุสิกพงศ์ และการร่วมหารือกันของผู้สมัครกลุ่ม หนงึ่ ท่ีต่อมาสังคมการเมืองรู้จกั กนั ในนาม “กลมุ่ วะหด์ ะฮ์” และรวมทง้ั การสนบั สนนุ ของชาวบา้ น นายวันมหู ะมดั นอร์ ให้สมั ภาษณ์ว่า “ตอนทีผ่ มตัดสนิ ใจย้ายพรรคนั้น มีหลายกรณดี ว้ ยกัน แต่เรอื่ ง ใหญ่กค็ อื ว่ามพี ี่นอ้ งมสุ ลมิ มาบอกกบั ผมมากเหลอื เกนิ วา่ ใน 3 จงั หวัด ชายแดนภาคใต้คราวหน้าควรจะมีรัฐมนตรีในคณะรัฐบาลสักคนหนึ่ง จะเป็นใครก็ได้ เพราะที่ผ่านๆ มาไม่มีรัฐมนตรีคนในพ้ืนท่ี 3 จังหวัด ชายแดนภาคใต้เลย” (มนตรี แสนสขุ , 2547: 114) การเลอื กตงั้ ครงั้ น้ี คณะทำ�งานทางการเมอื งหรอื หวั คะแนนของ นายวนั มหู ะมดั นอร์ ในพน้ื ทมี่ คี วามกระตอื รอื รน้ มาก เพราะผดิ หวงั จาก ส.ส. ท่ีสนับสนุนให้ชนะการเลือกตั้งในปี 2526 และมีความคาดหวัง ว่า หากนายวันมูหะมัดนอร์ ได้รับการเลือกต้ังอีกครั้งหนึ่งจะสามารถ ทำ�งานไดด้ กี ว่า ส.ส. คนก่อน และมากกว่าท่ีนายวนั มหู ะมดั นอรไ์ ดท้ ำ� เมอ่ื เปน็ ส.ส. ครง้ั แรก กำ�นนั นาแว กรยิ อ เลา่ ความหลงั ครง้ั นน้ั ใหฟ้ งั วา่ “แม้พรรคประชาธิปัตย์จะให้เงินน้อยแต่พวกเราทำ�งานเต็มที่ เพ่ือให้ชนะ แบนอร์จะได้มาช่วยเราเต็มที่ เพราะแบนอร์แม้ไม่ได้เป็น 100

การเมืองถิน่ และนกั การเมืองถนิ่ จงั หวดั ยะลา ส.ส.กช็ ว่ ยคนอยู่แลว้ แต่ถา้ เป็นจะไดท้ ำ�งานอยา่ งเต็มท่ี” กลยุทธ์การหาเสียง นายวันมหู ะมัดนอร์ ยังยดึ หลกั การเดมิ คือ การปราศรัย และเดินพบปะประชาชน โดยมีนายวีระ มุสิกพงศ์ ชว่ ยเหลอื ในการปราศรยั บนเวทดี ว้ ย แตผ่ ปู้ ราศรยั ภาษามลายทู ส่ี ามารถ ดึงดูดประชาชนให้มาฟังและเกาะติดกับเวทีปราศัย เป็นผู้ปราศรัยทุก เวทอี กี คนหนง่ึ คอื นายปรญิ ญา เจตาภวิ ฒั น์ อดตี ส.ส.นราธวิ าส เพอ่ื น สนิทของนายวนั มูหะมัดนอร์ นายวันมูหะมัดนอร์ หาเสียงแบบไม่โจมตีใคร ใช้วิธีเข้าถึง ชาวบา้ นใหม้ ากทส่ี ดุ โดยมคี นสนบั สนนุ ทยี่ งั เปน็ กลมุ่ เดมิ แตไ่ ดเ้ พมิ่ กลมุ่ ท่ีนิยมพรรคประชาธิปัตย์อีกกลุ่มหน่ึง การหาเสียงคร้ังนี้จึงง่ายกว่า ครั้งแรก ชาวยะลาที่อยู่ในบรรยากาศเลือกต้ังสมัยน้ันบอกว่า กระแส พรรคประชาธิปัตย์เร่ิมมาแรงอีกครั้งบวกกับความนิยมในตัวของ นายวนั มหู ะมดั นอร์ ทมี่ สี งู อยแู่ ลว้ แมไ้ มไ่ ดเ้ ปน็ ส.ส.กอ่ นหนา้ นน้ั กท็ ำ�ให้ การเลอื กตงั้ ในวนั นัน้ นายวันมูหะมัดนอร์ ชนะเป็นอนั ดับหนงึ่ การเลอื กตัง้ เมอ่ื วนั ท่ี 27 กรกฎาคม 2529 พรรคประชาธปิ ตั ย์ กลบั มามีบทบาทในพน้ื ที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใตอ้ กี ครงั้ หนึ่ง โดยมี ส.ส.ในสังกัดถึง 5 คน “ส.ส.ยุคนี้ต่อมาได้เป็นแกนนำ�สำ�คัญของกลุ่ม วะห์ดะฮ”์ (นัจมดุ ดนี อมู า, 2553: 50) กล่มุ วะหด์ ะฮ์ เป็นกลมุ่ การเมือง ของ ส.ส. มุสลิมใน 3 จงั หวัดชายแดนภาคใต้ ท่ีมบี ทบาทอย่างเดน่ ชัด และสำ�คัญในยุคพรรคความหวงั ใหม่และพรรคไทยรกั ไทย การเป็น ส.ส. สมัยน้นั นายวนั มูหะมดั นอร์ เรม่ิ มีบทบาททาง การเมืองในระดับชาติมากขึ้น เป็นผู้อภิปรายและต้ังกระทู้มากข้ึน มขี า่ วสมั ภาษณท์ ง้ั สอ่ื หนงั สอื พมิ พ์ และโทรทศั นเ์ กยี่ วกบั ปญั หาในพนื้ ที่ 101

นกั การเมืองถ่ินจังหวดั ยะลา บ่อยขึ้น ทำ�ให้ประชาชนต่างชื่นชอบในบทบาทและการทำ�หน้าท่ีของ นายวันมูหะมดั นอร์ ทง้ั ในสภาฯและนอกสภา จุดหักเหของนายวันมูหะมัดนอร์ และพรรคประชาธิปัตย์ใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ เร่ิมเกิดขึ้นไม่นานหลังการเลือกตั้งในปี 2529 เพราะความขัดแย้งในพรรคประชาธิปัตย์อันสืบเนื่องมาจากกลุ่ม วะห์ดะฮ์ ที่มีนายเด่น โต๊ะมีนา เป็นหัวหน้าและนายวันมูหะมัดนอร์ เป็นแกนนำ�อยู่ด้วย “เสมือนถูกหักหลังจากพรรคประชาธิปัตย์ เพราะการจัดโผ รัฐมนตรีในสมัยนั้นท่ีมีนายพิชัย รัตตกุลเป็นหัวหน้าพรรค และนาย วีระ มุสิกพงศ์ เลขาธิการพรรค ซึ่งเป็นผู้มาชักชวนหว่านล้อมกลุ่ม ส.ส. มสุ ลมิ จากจงั หวดั ชายแดนภาคใตใ้ ห้มารว่ มกบั พรรคประชาธปิ ัตย์ และไดส้ ญั ญาวา่ หากจงั หวัดชายแดนภาคใตไ้ ด้ ส.ส.5-6 คน ผู้นำ�กลุ่ม คือผมจะไดเ้ ป็นรฐั มนตรีคนหนึง่ โดยจะไดเ้ ป็นรัฐมนตรชี ว่ ยมหาดไทย แต่เม่ือรายชื่อรัฐมนตรีประกาศออกมากลายเป็นนายพิจิตต รัตตกุล บุตรชายของนายพิชัย รัตตกุล หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ได้เป็น รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงวิทยาศาสตรแ์ ละส่งิ แวดล้อม” (เด่น โตะ๊ มีนา, สมั ภาษณ์ ) เหตกุ ารณค์ รงั้ นน้ั สรา้ งความไมพ่ อใจแกน่ ายวรี ะมาก จนกระทงั่ ความไมพ่ อใจไดข้ ยายกวา้ งกลายเปน็ ความขดั แยง้ และแตกแยกภายใน พรรคประชาธิปัตย์จนเกิดเป็น “กลุ่ม 10 มกรา” ในที่สุดพลเอกเปรม ติณสูลานนท์นายกรัฐมนตรีสมัยนั้นได้ประกาศยุบสภาเม่ือวันท่ี 29 เมษายน 2531 พลเอกเปรมไดป้ ระกาศสาเหตุการยุบสภาให้ประชาชน 102

การเมืองถนิ่ และนกั การเมืองถ่ินจังหวดั ยะลา ทราบว่า เพราะพรรคการเมืองต่างๆ หลายพรรค ไม่สามารถดำ�เนิน การในระบบพรรคการเมืองได้อย่างมีเอกภาพ สมาชิกที่เป็น ส.ส.ไม่ เคารพมติของเสียงส่วนใหญ่ภายในพรรค ทำ�ให้เกิดอุปสรรคในการ บรหิ ารราชการแผน่ ดิน พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ได้ประกาศให้มีการเลือกต้ังในวันที่ 24 กรกฎาคม 2531 กลุ่มนายวรี ะ ในนาม “กลมุ่ 10 มกรา” รวมทั้งกลุม่ ส.ส. มุสลิมจากภาคใต้ ซ่งึ ต่อมาเป็นทรี่ ้จู ักกนั ในนามกลุม่ วะห์ดะฮ์ ได้ ออกมาตั้งพรรคประชาชน โดยมีนายเฉลิมพันธ์ ศรีวิกรม์เป็นหัวหน้า พรรคและนายวรี ะ มุสิกพงศเ์ ปน็ เลขาธกิ ารพรรค การเลอื กตง้ั ในครงั้ น้ี นายวนั มหู ะมดั นอร์ ลงสมคั รในนามพรรค ประชาชน พรรคซึ่งตนเองมีส่วนในการก่อต้ัง โดยมีผู้สนับสนุนใน ทอ้ งถนิ่ เปน็ ทมี เดมิ บรรยากาศและวธิ กี ารหาเสยี งเปลย่ี นแปลงมากขน้ึ บรรยากาศการแบ่งพรรคแบ่งพวกเริ่มก่อตัว มีการต่อสู้รุนแรงมากขึ้น กระแสพรรคประชาธปิ ตั ยเ์ ปน็ พรรคของเราในหมปู่ ระชาชนทไ่ี มใ่ ชม่ สุ ลมิ กอ่ ตวั ขน้ึ มาอยา่ งเปน็ ระบบ เปน็ ผลสบื เนอ่ื งมาจากพน้ื ทภ่ี าคใตจ้ งั หวดั อน่ื ๆ ท่กี ารรณรงคใ์ นนามพรรคประชาธปิ ัตยเ์ ปน็ ไปอยา่ งเข้มขน้ และ ในจังหวัดยะลาพรรคประชาธิปตั ยส์ ่งนายไพโรจน์ เฉลยี วศกั ด์ิ บณั ฑิต ทางเกษตรศาสตร์ จากมหาวทิ ยาลัยขอนแก่น ซึ่งมาจากครอบครัวท่ีมี ฐานะทางการเงนิ ระดับเถ้าแก่ใหญ่ เปน็ ลูกเจ้าของรา้ นรับซ้อื ยางพารา ของยะลาพร้อมกับผู้สมัครร่วมพรรคของนายวันมูหะมัดนอร์ คราวท่ี แล้วลงแขง่ ดว้ ย การเลือกตั้งคร้ังน้ี เงินทุนเริ่มเป็นตัวแปรสำ�คัญในพื้นที่ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้เพ่ิมมากขึ้นในทุกพรรคการเมือง นอกจากวิธี การเดิมแล้ว นายวันมูหะมัดนอร์ เร่ิมจัดให้มีการปราศรัยใหญ่ระดับ 103

นกั การเมืองถ่นิ จังหวัดยะลา จังหวัดท่ีมีคนทุกอำ�เภอมาร่วมรับฟังในสวนสาธารณะของตัวจังหวัด โดยมีประชาชนจำ�นวนนับหมื่นคน เพื่อแสดงศักยภาพให้ปรากฏ “ผมออกพื้นที่โดยไม่ประมาท เพราะประชาธิปัตย์หวังว่า ผลงานของ พรรคตัวเองและผู้สมัครที่สด จะสามารถชนะเลือกตั้งครั้งนั้นได้” (วันมูหะมัดนอร์ มะทา, สมั ภาษณ)์ และในช่วงนไ้ี ด้มีการจดั ต้งั แกนนำ� กลมุ่ ผหู้ ญงิ ในจงั หวดั ยะลาโดยอาศยั ภรรยาของหวั คะแนนเปน็ หลกั โดยใช้ ชอ่ื เรยี กวา่ “กาหงอบี ”ู (กลมุ่ แมบ่ า้ น-ผวู้ จิ ยั ) นบั เปน็ ครง้ั แรกทม่ี กี ารจดั ตง้ั หวั คะแนนผหู้ ญงิ โดยอาศยั งบพฒั นาจงั หวดั ท่ีส.ส. ไดม้ าเพอ่ื พฒั นาจงั หวดั ของตัวเอง เป็นงบในการซื้อเครื่องครัวเพื่อใช้เป็นตัวกลางในการสร้าง ความสมั พนั ธใ์ นเขตชมุ ชนนน้ั ๆ ซง่ึ ตอ่ มากลมุ่ ผหู้ ญงิ ไดก้ ลายเปน็ ตวั แปร สำ�คญั ของการเลอื กต้ังในจงั หวัดยะลาอีกกลุ่มหน่งึ ในขณะเดียวกนั ใน ช่วงน้ีการหาเสียงของกลุ่มนายวันมูหะมัดนอร์ ได้เพ่ิมกลยุทธ์ขึ้นใหม่ อีกรูปแบบหน่ึงอย่างจริงจัง คือการเรียกหัวคะแนนและเครือข่ายมา ประชุม อบรม สัมมนา เป็นกลุม่ ๆ โดยเน้นเนือ้ หาด้านประโยชนท์ ีจ่ ะ ได้รบั จากการเมืองในระบบเลอื กต้งั พว่ งด้วยการหาเสยี งว่าประชาชน จะไดอ้ ะไรหากตดั สนิ ใจเลอื กผสู้ มคั รของกลมุ่ ใหเ้ ปน็ ผแู้ ทน การจดั แตล่ ะ ครงั้ นอกจากมอี าหารเลย้ี งรบั รองแลว้ ยงั มเี บยี้ เลย้ี งและคา่ เดนิ ทางดว้ ย หลังจากนั้นผู้เข้ารับการอบรมก็จะกลับไปกระจายความคิดท่ีได้รับจาก การอบรมขยายไปยังประชาชนในพ้ืนท่ีต่างๆ อย่างท่ัวถึง กลยุทธ์น้ี ได้ผลเป็นอย่างมากในยุคแรกๆ ต่อมาการหาเสียงในลักษณะน้ีได้ถูก ต่อยอดไปเป็นการจัดทัศนศึกษา ดูงานตามที่ต่างๆ ในประเทศไทย และปัจจุบันในจังหวัดยะลาได้ขยายไปถึงการจัดทัศนศึกษา ดูงานใน ประเทศเพอ่ื นบ้านด้วย หาก “หัวคะแนน” หมายถึงตัวบุคคลผู้ใกล้ชิดกับนักการเมือง 104

การเมืองถิน่ และนักการเมืองถ่นิ จังหวัดยะลา หรือผู้อยากใกล้ชิดและอยากมีผลประโยชน์กับนักการเมืองโดยเสนอ ตัวว่าตนเองมีผู้มีสิทธิเลือกตั้งอยู่ในความควบคุมจำ�นวนหน่ึง เพ่ือ ใช้ในการสนับสนุนผู้สมัครคนใดคนหนึ่งแลกเปล่ียนกับค่าใช้จ่ายที่จะ ได้รับจากผู้สมัคร หากต้องการคะแนนเสียงท่ีอยู่ในความควบคุมของ ตน ปรากฏการณน์ เี้ ริม่ เดน่ ชัดในการเมอื งจังหวดั ยะลาในสมัยน้ี เมอ่ื มี ระบบหวั คะแนนย่อมมีค่าใชจ้ ่ายมากขึ้น นายวนั มูหะมดั นอร์เคยกล่าว ถงึ คนลกั ษณะนเี้ มอื่ มคี ำ�ถามวา่ ทา่ นเคยถกู ขออามสิ สนิ จา้ งอยา่ งไรบา้ ง “มีหมู่บ้านหนึ่งเค้าบอกว่า ถ้าใครมาหมู่บ้านน้ีแล้ว ให้หมื่นห้า จะได้คะแนนที่ 1 ถ้าใหห้ มื่นหนง่ึ ก็จะไดค้ ะแนนท่ี 2 ใหห้ า้ พันไดค้ ะแนน ท่ี 3 ผมบอกอย่างนมี้ ันเลน่ ไฮโล ผมไมใ่ ช่นกั ไฮโล ผมเปน็ นักการเมอื ง ผมจะเป็นผู้แทนของพวกคณุ เพราะฉะนน้ั ในหมบู่ ้านนจ้ี ะไมเ่ ลือกผม แม้แตค่ ะแนนเดยี วไมเ่ ป็นไร แตจ่ ะเอาเงนิ จากผมแม้แต่บาทเดยี ว ผม ไม่ให.้ .. มาเสนออยา่ งนไ้ี มถ่ กู ตอ้ ง ผมดา่ คนมาเสนอ..คณุ จะตกลงอะไร กเ็ ร่อื งของคุณ แลว้ ในทสี่ ดุ ผมก็ได้ที่ 1” (HI-CLASS, 2540:114) อย่างไรก็ตาม แม้จะไม่มีค่าใช้จ่ายประเภทนี้ แต่ค่าใช้จ่ายโดย ทั่วไปก็เพ่ิมขึ้นตามสถานการณ์ที่ต้องแข่งขันกันอย่างเข้มข้นมากข้ึน เชน่ ค่าโปสเตอร์ ต้องมีจำ�นวนมากขน้ึ และมรี ปู แบบทสี่ วยงามมากขนึ้ ซ่งึ ราคาก็สูงขึน้ ตามไปดว้ ย ต้องมีรถแหห่ รือรถประกาศจำ�นวนมากขน้ึ รูปแบบการปราศรัยต้องมีขนาดใหญ่กว่าเดิม ซ่ึงย่อมทำ�ให้ค่าใช้จ่าย สำ�หรับคณะทำ�งานเพิ่มขึ้นตามปริมาณของผู้มาช่วยเหลือ แม้ว่าชีวิต การเป็น ส.ส.ของนายวนั มหู ะมดั นอร์ จะเป็น ส.ส.ประเภท “เม่อื เค้า 105

นกั การเมอื งถิ่นจงั หวัดยะลา เดอื ดรอ้ น ผมไมเ่ คยทงิ้ เมอ่ื เคา้ ถกู รงั แก ผมสกู้ บั เคา้ ...ชว่ งผมเปน็ ผแู้ ทน นี้ ผมพยายามท่ีจะไปพัฒนาท้องถ่ิน ขออะไรต่ออะไรให้รัฐบาลไปทำ� เท่าท่ีทำ�ได้ แล้วผมกลับบ้านสม่ำ�เสมอทุกเสาร์-อาทิตย์” (HI-CLASS, 2540: 114) ตอ่ มาพรรคประชาชน พรรคกิจประชาคม พรรครวมไทย พรรคก้าวหน้า ได้ยุบรวมกันกลายเปน็ พรรคเอกภาพ (นัจมดุ ดีน อูมา 2553:52) ในปี 2533 และนายวนั มูหะมดั นอร์ ไดเ้ ปน็ ทปี่ รึกษานายก รัฐมนตรีพลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ อายสุ มาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรชดุ นสี้ น้ิ สดุ ลง โดยการรฐั ประหาร ของคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ (รสช.) เมื่อวันท่ี 23 กมุ ภาพนั ธ์ 2534 และคณะรฐั ประหารไดเ้ ลอื กนายอานนั ท์ ปนั ยารชนุ เป็นนายกรัฐมนตรี และมีการแต่งตั้งสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ข้ึนมา พร้อมกับการแต่งต้ังคณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ เพื่อร่าง รฐั ธรรมนูญฉบบั ใหม่ การเลือกตั้งคร้ังแรกในปี 2535 ถือว่าเป็นการเลือกต้ังในยุคท่ี 5 ของประชาชนจงั หวดั ยะลาตามการแบง่ ยคุ ของงานวิจยั ฉบบั น้ี เป็น ยคุ ทพี่ รรคและเงนิ เขา้ มามบี ทบาทในการเลอื กตงั้ เปน็ จำ�นวนมากอยา่ ง แท้จรงิ เปน็ คร้ังแรก ซ่งึ เปน็ การเลอื กต้ังตามคำ�สญั ญาของคณะรสช. ที่ เคยประกาศว่าจะจัดให้มีการเลือกตั้งภายใน 1 ปีหลังการรัฐประหาร รัฐบาลนายอานันท์ ปันยารชุน จึงไดป้ ระกาศให้มีการเลอื กตัง้ ในวนั ท่ี 22 มนี าคม 2535 การเลอื กตงั้ ครง้ั นนี้ ายวนั มหู ะมดั นอร์ มะทาไดต้ ดั สนิ ใจลงสมคั รในนามพรรคความหวงั ใหม่ ตามคำ�ชกั ชวนของพลเอกชวลติ ยงใจยุทธ ซ่งึ เพง่ิ กอ่ ต้งั พรรคขึ้นมา การเลือกตั้งคร้ังน้ี อดีตส.ส.มสุ ลมิ ใน 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใต้ไดร้ วมตวั กันจดั ต้งั กลุม่ อย่างเป็นทางการ โดยใช้ช่อื วา่ “กลุ่มวะหด์ ะฮ์” มนี ายเดน่ โต๊ะมีนาเป็นหัวหน้ากล่มุ และ 106

การเมืองถ่นิ และนักการเมอื งถิ่นจงั หวัดยะลา นายวันมูหะมัดนอร์ มะทาเป็นรองหัวหน้า มีการหมุนเวียนกันมา ชว่ ยหาเสยี งของกลมุ่ อดตี ส.ส.มสุ ลมิ ใน 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใตอ้ ยา่ ง คกึ คกั และในช่วงนี้นายวนั มูหะมดั นอร์ ได้นายสุลยั มาลย์ วงษพ์ านิช ซ่ึงเป็นเศรษฐีคหบดีชาวสมุทรปราการท่ีมีความสนใจทางการเมืองมา เป็นน้องเขย นายสุลัยมาลย์มีส่วนช่วยเหลือทางด้านการเงินแก่นาย วันมูหะมัดนอร์ ในยามจำ�เป็น และต่อมานายสุลัยมาลย์ เป็นผู้สร้าง “บ้านศรยี ะลา” ใหค้ รอบครัว “มะทา” เพื่อความสะดวกในการทำ�งาน ทางการเมือง จนนายวันมูหะมัดนอร์ มะทาถูกร้องเรียนต่อคณะ กรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ(ปปช.) ว่ารำ�รวย ผิดปกตแิ ต่ในท่ีสดุ คณะกรรมการปปช. กย็ กคำ�ร้อง นายวนั มหู ะมดั นอร์ ใหเ้ หตผุ ลในการเขา้ รว่ มกบั พรรคความหวงั ใหมว่ า่ “การท่ีผมไปเขา้ พรรคความหวังใหมน่ ้นั เพราะเห็นว่า “ทา่ นพล เอกชวลิตค่อนข้างจะเป็นนักประชาธิปไตยมากกว่าคนอื่นๆ” (มนตรี แสนสุข 2547:120) บรรยากาศทางการเมืองในจังหวัดยะลาและ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้มีความเข้มข้นมากข้ึน มีลักษณะ”พรรคเรา” “พรรคเขา” มากขึ้น ความเข้มข้นในลักษณะน้ีพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว จนถึงข้ันมีการปล่อยข่าวว่า “พรรคความหวังใหม่เป็นพรรคแบ่งแยก ดนิ แดน พวกเขาไมเ่ หมอื นเรา” เหตกุ ารณใ์ นลกั ษณะนนี้ ายมขุ สไุ ลมาน อดตี ส.ส. ปตั ตานีเลา่ ใหฟ้ งั วา่ “มรี องผวู้ า่ คนหนงึ่ ประชมุ สว่ นราชการโดยพดู ในทป่ี ระชมุ อยา่ ง เปดิ เผยว่าพรรคความหวังใหมเ่ ปน็ พรรคแบง่ แยกดนิ แดน พวกเราต้อง ชว่ ยกันชักชวนใหเ้ ลอื กพรรคเรามากๆ ตอ่ มามกี ารร้องเรยี น จนรอง ผู้ว่าคนน้ีย้ายไปจังหวัดอ่ืน แต่เป็นจังหวัดใหญ่และจังหวัดดีๆ อย่าง 107

นกั การเมืองถิน่ จงั หวดั ยะลา สงขลาตามอำ�นาจพรรคเขา” (มขุ สุไลมาน, สมั ภาษณ)์ แต่ในหมู่ประชาชนชาวมุสลิมใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ พรรคความหวังใหม่เป็นท่ียอมรับและหาเสียงง่าย เน่ืองจากหัวหน้า พรรคเปน็ อดตี ผบู้ ญั ชาการทหารบก ซง่ึ เปน็ ทหารใหญ่ ประชาชนมสุ ลมิ รู้สึกว่าทหารเป็นที่น่าเกรงขามและเป็นผู้ท่ีเขาอยากจะพ่ึงพาอาศัย ชาวบ้านต้องการความอบอุ่นจากทหาร และพลเอกชวลิต ได้มา ดำ�เนินนโยบายฮารับปันบารู อย่างกว้างขวางก่อนการเลือกต้ัง ประกอบกับความตั้งใจและความจริงใจของนายวันมูหะมัดนอร์ท่ีมีต่อ ประชาชน และความศรัทธาของประชาชนที่มีต่อนายวันมูหะมัดนอร์ การเปลี่ยนพรรคของเขาจึงไม่ใช่ปัญหา ทำ�ให้ประชาชนยังเชื่อมั่นใน ตัวเขา ไม่หลงไปตามกระแสพรรคเราที่มีการโหมกระหนำ่ �ของพรรค ประชาธิปัตย์ ทำ�ให้นายวันมูหะมัดนอร์ สามารถนำ�ลูกทีมคือ นาย ไพศาล ยิ่งสมาน ชนะค่แู ข่งไดอ้ ย่างสบาย รวมทง้ั ผูส้ มัครจงั หวดั อ่ืนๆ ของพรรคความหวังใหม่ทั่วประเทศรวมเป็น 72 ท่ีน่ัง ในขณะท่ีพรรค ประชาธิปัตยไ์ ด้ ส.ส. ทวั่ ประเทศเพียง 44 ทน่ี งั่ แตพ่ รรคความหวังใหม่ ตอ้ งตกเปน็ ฝา่ ยคา้ น เนอื่ งจากพรรคสามคั คธี รรมทไ่ี ดเ้ สยี งขา้ งมากรว่ ม มือกับพรรคชาติไทย พรรคกิจสังคม พรรคประชากรไทย และพรรค ราษฎรได้เชญิ พลเอกสุจนิ ดา คราประยูร ผู้ไม่ไดเ้ ปน็ สมาชิกสภาผ้แู ทน ราษฎร ข้ึนเป็นนายกรฐั มนตรี หลงั จากนายณรงค์ วงศ์วรรณ หัวหนา้ พรรคสามคั คธี รรม ไม่ได้เป็นนายกรฐั มนตรี เนือ่ งจากมีขา่ วว่าประเทศ สหรฐั อเมรกิ างดให้วีซาเข้าประเทศ เพราะพัวพนั กับยาเสพตดิ พลเอกสุจนิ ดา คราประยูรถูกตอ่ ตา้ นอยา่ งหนักจากประชาชน ที่ต้องการนายกรัฐมนตรีท่ีมาจากการเลือกตั้ง พลเอกสุจินดาต้องลา 108

การเมืองถ่ินและนกั การเมืองถ่ินจังหวดั ยะลา ออกจากตำ�แหนง่ นายกรัฐมนตรี เมอ่ื วันท่ี 24 พฤษภาคม 2535 หลัง จากเกิดการจลาจลในกรงุ เทพฯ ต้งั แต่วันที่ 17 พฤษภาคม หรอื ทม่ี กี าร เรยี กขานกันวา่ เหตกุ ารณ์ “พฤษภาทมฬิ ” ต่อมานายอาทติ ย์ อไุ รรตั น์ ประธานรัฐสภา ได้เชิญนายอานันท์ ปันยารชุนกลับมาดำ�รงตำ�แหน่ง นายกรัฐมนตรีอกี ครั้งหนง่ึ สภาชุดนี้มีอายุเพียง 100 วัน และต้องสิ้นสุดลงเมื่อรัฐบาล นายอานันท์ ปันยารชุนประกาศยุบสภาและให้มีการเลือกตั้งในวันท่ี 13 กันยายน 2535 การเลือกตัง้ ปี 2535/2 ในวันท่ี 13 กนั ยายน ใน 14 จงั หวดั ภาค ใตย้ ง่ิ เขม้ ขน้ มากขน้ึ เนอ่ื งจากความนยิ มทม่ี ตี อ่ นายชวน หลกี ภยั ซงึ่ เปน็ หวั หน้าพรรคประชาธปิ ัตย์ได้ระยะหนึง่ แล้ว และการใช้กลยุทธ์ “พรรค ของเรา” และ “นายกรฐั มนตรคี นใต”้ ในหลายจงั หวัดมกี ารติดปา้ ยรปู นายชวน ตง้ั รมิ ถนน พร้อมวางพานพ่มุ ดอกไม้ คล้องพวงมาลยั กางรม่ ราวกับเป็นเทวดาหรือส่ิงศักด์ิสิทธิ การหาเสียงระหว่างพรรคใหม่ อย่างความหวังใหม่ที่ได้ที่น่ังมากกว่าท่ีพรรคประชาธิปัตย์คาดคิดใน การเลอื กตั้ง 2535/1 เป็นไปดว้ ยความเขม้ ข้น แตน่ ายวนั มูหะมัดนอร์ ยงั สามารถนำ�ลูกทมี ชนะมาได้ ในขณะท่ี ส.ส. สมยั 2535/1 ในเขต 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้หลายคนต้องพ่ายแพ้กับกระแสความนิยมที่มี ต่อพรรคประชาธิปตั ย์ หลังการเลือกตั้งพรรคความหวังใหม่เข้าร่วมรัฐบาลท่ีพรรค ประชาธิปัตย์เป็นแกนนำ� ในฐานะที่เป็นพรรคเสียงข้างมาก แต่ก็ชนะ พรรคความหวงั ใหมเ่ พยี งไมก่ ที่ น่ี งั่ อกี ทง้ั พรรคความหวงั ใหมม่ ที นี่ ง่ั เพม่ิ มากกว่าเดิมคอื ได้ 79 ท่ีนงั่ แพ้แก่พรรคประชาธิปตั ยไ์ ม่มากนัก เม่ือพรรคต้นสังกัดได้ร่วมรัฐบาล นายวันมูหะมัดนอร์ได้รับ 109

นักการเมอื งถ่ินจงั หวัดยะลา ตำ�แหน่งรองประธานสภาผู้แทนราษฎรคนที่หน่ึง นับว่าเป็นตำ�แหน่ง ทางการเมืองที่สำ�คัญท่ีสุดเท่าท่ี ส.ส.จังหวัดยะลาเคยมี นาย วนั มูหะมัดนอรเ์ คยพูดไว้ว่า “ผมเป็น ส.ส. เปน็ รองประธานสภา นน้ั จุด มุ่งหมายที่ยิ่งใหญ่ของผมคือ ต้องการพัฒนาระบอบประชาธิปไตยให้ คกู่ ับประเทศไทย ไม่วา่ เร่ืองของฝา่ ยค้าน ฝา่ ยรัฐบาลผมก็ประสานให”้ (เอกภาพ, 2537: 20) การทำ�หนา้ ทรี่ องประธานสภาฯ ของนายวันมูหะมดั นอรเ์ ปน็ ท่ี ยอมรบั ของเพ่ือนสมาชิกทุกฝา่ ย เพระเขาคดิ อยเู่ สมอว่า จะทำ�หน้าที่ อยา่ งไรใหท้ กุ คนไดท้ ำ�หนา้ ทผี่ แู้ ทนใหด้ ที สี่ ดุ ในระบอบประชาธปิ ไตย ให้ ทกุ คนไดท้ ำ�งานอยา่ งเตม็ ที่ นอกจากจะทำ�หนา้ ทตี่ อ่ ประชาชนในฐานะ ส.ส. และทำ�หนา้ ทป่ี ระธานในทปี่ ระชมุ ของฝา่ ยนติ บิ ญั ญตั แิ ลว้ สง่ิ ทนี่ า่ บันทึกอีกประการหน่ึงของนายวันมูหะมัดนอร์ เพราะเป็นคุณูปการที่ สำ�คญั ตอ่ ประเทศไทยในสงั คมโลกมสุ ลมิ คอื การเดนิ ทางไปเยย่ี มเยยี น ประเทศมสุ ลมิ โดยเฉพาะกลมุ่ ประเทศอาหรบั ในฐานะรองประธานสภา ผู้แทนราษฎรของประเทศไทย และไปให้ข้อมูลเพื่อสร้างความเขา้ ใจถึง สภาพท่ีแท้จริงของประเทศไทย ตลอดจนความเป็นอยู่ของประชาชน มสุ ลมิ ในประเทศไทยแกผ่ ้นู ำ�ของประเทศเหล่าน้ี นายวันมูหะมัดนอร์ทำ�หน้าที่รองประธานสภาฯ ประมาณ 2 ปี ทางกลุ่มวะห์ดะฮ์ได้สับเปลี่ยนตำ�แหน่งให้นายวันมูหะมัดนอร์ รับ ตำ�แหนง่ รฐั มนตรชี ว่ ยวา่ การกระทรวงมหาดไทย ตามขอ้ ตกลงของกลมุ่ (นจั มดุ ดนี อมู า, 2553:55) การดำ�รงตำ�เหนง่ รฐั มนตรชี ว่ ยวา่ การกระทรวง มหาดไทยของนายวนั มหู ะมดั นอร์ มรี ะยะเวลาเพยี ง 100 วนั เนอ่ื งจาก รฐั บาลประกาศยบุ สภา อันเป็นผลมาจากการเปดิ อภปิ รายไมไ่ วว้ างใจ รฐั บาล เรอ่ื งการแจกทด่ี นิ สปก. 4-01 ทข่ี ดั ตอ่ เจตนารมณข์ องกฎหมาย 110

การเมอื งถ่นิ และนักการเมอื งถนิ่ จังหวดั ยะลา ซ่ึงกำ�หนดให้แจกแก่เกษตรกรผู้ไม่มีที่ดินทำ�กิน แต่พรรคประชาธิปัตย์ กลบั นำ�ไปแจกเศรษฐพี รรคพวกเดยี วกนั ผลของการอภปิ รายทำ�ใหพ้ รรค พลังธรรมพรรคร่วมรัฐบาลมีท่าทีจะงดออกเสียงและถอนตัวออกจาก การรว่ มรัฐบาล ทำ�ให้นายชวน หลกี ภัย นายกรฐั มนตรีรบี ประกาศยุบ สภา เพอื่ หลีกเลี่ยงการแพ้มตใิ นสภา รฐั บาลประกาศใหม้ กี ารเลอื กตง้ั ในวนั ท่ี 2 กรกฎาคม 2538 และ สมัยน้ีมีกฎหมายที่ให้สิทธิแก่เยาวชนอายุ 18 ปีบริบูรณ์ ได้ใช้สิทธ์ิใน การเลือกต้ังเป็นครั้งแรก ทำ�ให้โครงสร้างผู้มีสิทธิ์เลือกต้ังเปลี่ยนแปลง ไปจากครง้ั ก่อน หลงั การเลอื กตง้ั พรรคชาตไิ ทยไดเ้ ปน็ แกนนำ�ในการจดั ตงั้ รฐั บาล เพราะชนะการเลือกต้ังถงึ 96 ท่ีนง่ั โดยมนี ายบรรหาร ศลิ ปอาชา เป็น นายกรัฐมนตรี การเลือกต้ังในครั้งนข้ี องจงั หวดั ยะลา มีจำ�นวนสมาชิก สภาผแู้ ทนราษฎรเพ่มิ ขึน้ เป็น 3 คน พรรคความหวงั ใหมส่ ่งผสู้ มคั รเพม่ิ คือนายบูราฮานดู นิ อเุ ซง็ อดตี ปลดั อำ�เภอรามัน พรรคประชาธปิ ตั ย์ส่ง นายประเสริฐ พงษส์ ุวรรณศริ ิ ผ้สู มคั รหนา้ ใหม่รว่ มกับผสู้ มคั รท่ีไมค่ อ่ ย เปน็ ทีร่ ู้จักของประชาชนซึง่ เป็นตวั ประกอบอีกสองคน ผลการเลือกตัง้ นายประเสรฐิ พงษส์ วุ รรณศริ ิ จากพรรคประชาธปิ ตั ยไ์ ดร้ บั การเลอื กตงั้ ด้วยคะแนนสงู มาก ส่วนผสู้ มคั รร่วมพรรคอีกสองคนของนายประเสรฐิ คะแนนอยใู่ นเกณฑด์ พี อสมควร ทำ�ใหเ้ ปน็ ทตี่ กตะลงึ ของผสู้ นใจทางการ เมืองในจงั หวัดยะลา ชัยชนะของนายประเสรฐิ ทำ�ให้ อดีต ส.ส.ผ้สู มัคร ในทมี นายวนั มูหะมัดนอร์อกี คน คือนายไพศาล ยิง่ สมานตอ้ งพ่ายแพ้ ซงึ่ สรา้ งความประหลาดใจแกท่ มี งานนายวนั มหู ะมดั นอรเ์ ปน็ อยา่ งมาก ต่อมามีการศึกษาถึงสาเหตุของการพ่ายแพ้ในคร้ังน้ีจึงพบว่า เพราะ ประชาชนทไ่ี มใ่ ชม่ สุ ลมิ ไมเ่ ลอื กผสู้ มคั รสงั กดั พรรคความหวงั ใหมเ่ ลย แต่ 111

นกั การเมอื งถน่ิ จังหวัดยะลา ประชาชนทเ่ี ปน็ มสุ ลมิ เลอื กผสู้ มคั รของพรรคประชาธปิ ตั ยม์ ากขนึ้ จาก กลยทุ ธก์ ารชคู วามเปน็ ”พรรคของเรา” ทม่ี นี ายชวน หลกี ภยั เปน็ หวั หนา้ พรรคและอดีตนายกรัฐมนตรที มี่ ีความเขม้ ข้นมากย่งิ ขนึ้ กวา่ ครัง้ ก่อน หลังชนะการเลือกต้ังซึ่งเป็นการชนะครั้งท่ี 6 ในการลงสมัคร ของนายวันมูหะมัดนอร์ พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ได้ขอให้นาย วันมูหะมัดนอร์ รับตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม ด้วย ความเชื่อในการบริหารงานด้วยความโปร่งใส นับเป็นครั้งแรกท่ี ส.ส. 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ไดร้ ับตำ�แหน่งรัฐมนตรวี า่ การ การดำ�รงตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม ซึ่งเป็น กระทรวงเกรด A ทน่ี กั การเมอื งทกุ คนจากทกุ พรรคหมายปอง เมอ่ื ครง้ั ดำ�รงตำ�แหนง่ วนั นน้ั นายวนั มหู ะมดั นอร์ เปน็ นกั การเมอื งจากตา่ งจงั หวดั ที่อ่อนอาวุโสของพรรค ภายในพรรคความหวังใหม่ตำ�แหน่งน้ีเป็นท่ี หมายปองของนายพศิ าล มลู ศาสตร์สาทร เลขาธิการพรรค และนาย สขุ วชิ รังสติ พล ซ่ึงถอื ว่าเป็น “กระเปา๋ เงิน” คนหน่งึ ของพรรค แต่การ เขา้ รบั ตำ�แหนง่ ของนายวันมูหะมดั นอร์ ไมเ่ ปน็ ทผ่ี ดิ หวังของพรรคและ ประชาชน โดยเฉพาะประชาชนใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ นาย วนั มหู ะมดั นอรไ์ ดท้ ำ�หนา้ ทน่ี อ้ี ยา่ งซอ่ื สตั ย์ ไมม่ ขี า่ วคราวในทางลบตลอด เวลาทดี่ ำ�รงตำ�แหนง่ มกี ารกระจายงบประมาณไปทวั่ ทกุ จงั หวดั อยา่ งไร กต็ าม แมว้ า่ ประชาชนชาว 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใตจ้ ะไดร้ บั การพฒั นา ทางดา้ นสาธารณปู โภคทร่ี บั ผดิ ชอบโดยกระทรวงคมนาคมเพม่ิ ขนึ้ อยา่ ง มากก็ตาม แต่เป็นเพราะในอดีต 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ได้รับการ ดูแลจากรฐั บาลชุดก่อนๆ นอ้ ยมาก สภาพพื้นท่ีโดยภาพรวมจึงยงั คงมี ปัญหาต่างๆ ท่ีตอ้ งพฒั นาและปรบั ปรุงแกไ้ ขอีกมาก การพฒั นาถนนหนทางใหส้ ะดวกสบายในพนื้ ทหี่ ลายแหง่ ของ 3 112

การเมอื งถิ่นและนกั การเมอื งถิ่นจังหวดั ยะลา จังหวดั ชายแดนภาคใต้ ทำ�ให้ประชาชนชาว 3 จังหวดั ชายแดนภาคใต้ บางกลุม่ พดู ทเี ลน่ ทีจริงวา่ “วันนี้เราไมต่ ้องใช้ตะเกียงแกส๊ กรีดยางแลว้ เพราะถนนวันนอร์สว่างไสวไปทว่ั ” นายวันมูหะมดั นอรเ์ คยพดู ถงึ เร่อื ง การบริหารงบประมาณในการดำ�รงตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวง คมนาคมในครง้ั นนั้ วา่ “งบประมาณของรฐั บาลไมไ่ ดเ้ อาไปทมุ่ เททภี่ าค ใตจ้ นลมื จงั หวดั อน่ื ผมถอื วา่ การเปน็ รฐั มนตรตี อ้ งบรหิ ารทง้ั 76 จงั หวดั ไม่ใช่เอาไปบริหารจังหวัดใดจังหวัดหนึ่ง” (มนตรี แสนสุข 2547:127) นายวันมูหะมดั นอร์ จึงไม่ถูกโจมตจี ากสอื่ มวลชน ประชาชนทัว่ ไปหรอื แมแ้ ต่พรรคฝา่ ยค้านว่าใช้งบประมาณเนน้ เฉพาะพืน้ ทีบ่ ้านเกดิ การเป็น ส.ส.สมยั นี้ของนายวันมหู ะมัดนอร์ เขาได้รบั ตำ�แหนง่ หวั หนา้ กลมุ่ วะหด์ ะฮ์ อกี ดว้ ย เนอื่ งจากหวั หนา้ คนแรกของกลมุ่ คอื นาย เดน่ โตะ๊ มนี า แพเ้ ลอื กตงั้ ไมไ่ ดเ้ ปน็ ส.ส. ปตั ตานใี นการเลอื กตง้ั ปี 2538 จงึ ไดล้ าออกจากตำ�แหนง่ หวั หน้ากลุ่ม นายวันมหู ะมดั นอร์ ในฐานะท่ี อาวโุ สถดั มาจึงไดร้ ับตำ�แหน่งแทน การเลอื กตง้ั ปี 2538 สภามีอายปุ ระมาณ 1 ปี 7 เดือน นาย บรรหาร ศิลปอาชานายกรัฐมนตรี ได้ประกาศยุบสภา เนื่องจากเกิด ความขดั แยง้ ภายในพรรคร่วมรัฐบาล นายบรรหาร ศิลปอาชา นายกรฐั มนตรปี ระกาศใหม้ กี ารเลอื ก ตั้งใหม่ในวันที่ 17 พฤศจิกายน 2539 นายวันมูหะมัดนอร์ ลงสมัคร รับเลือกตั้งในนามพรรคความหวังใหม่พร้อมกับเพ่ือนร่วมทีมคนเดิม แต่ผลการเลือกตั้งนายวันมูหะมัดนอร์ชนะการเลือกต้ัง และเป็นการ ชนะการเลอื กตงั้ ครง้ั ท่ี 7 แตผ่ ูส้ มัครรว่ มทมี ท่ชี นะการเลอื กต้ังกลบั เป็น นายไพศาล ยิง่ สมาน ผทู้ แี่ พก้ ารเลอื กต้งั เมอ่ื วนั ที่ 2 กรกฎาคม 2538 ส่วนพรรคประชาธิปัตย์ยังคงเป็นนายประเสริฐ พงษ์สุวรรณศิริ เช่น 113

นกั การเมอื งถน่ิ จงั หวดั ยะลา เดิม ในสนามเลือกต้ังมีการแข่งขันอย่างดุเดือด แกนนำ�ชุดใหญ่ของ พรรคประชาธิปัตย์ ลงพื้นที่จังหวัดยะลา ซึ่งรวมถึงคณะทำ�งานของ นายชวน หลกี ภัย โดยเฉพาะนายสรุ นิ ทร์ พิศสวุ รรณ ส.ส.มุสลมิ จาก จงั หวัดนครศรธี รรมราช ลงพนื้ ทอ่ี ยา่ งทมุ่ เทเพ่อื หวังดึงคะแนนในกลุม่ มสุ ลมิ โดยเฉพาะ มีการปราศรยั วิพากษ์ วิจารณ์ถงึ นายวันมหู ะมัดนอร์ อยา่ งหนกั หนว่ ง ทง้ั ในด้านสังคม การเมือง และการศาสนา เพอ่ื หวัง โค่นลม้ นายวนั มูหะมดั นอร์ใหจ้ งได้ หลงั เลอื กตงั้ พรรคความหวงั ใหมไ่ ด้ ส.ส.เขา้ สภามากเปน็ อนั ดบั หนงึ่ มี 125 เสยี งชนะพรรคประชาธปิ ัตย์ 2 เสยี งจงึ เป็นแกนนำ�ในการ จดั ตัง้ รัฐบาล นายวนั มูหะมดั นอร์ ไดร้ ับการสนับสนนุ จากสมาชกิ สภา ผแู้ ทนราษฎรใหด้ ำ�รงตำ�แหนง่ ประธานสภาผ้แู ทนราษฎร และประธาน รฐั สภา การดำ�รงตำ�แหนง่ ประธานรฐั สภา นายวนั มูหะมดั นอร์ ถอื ว่า เปน็ ตำ�แหน่งที่มคี วามภาคภูมิใจทสี่ ุด “ตำ�แหนง่ ประธานรฐั สภา ผมมคี วามภมู ใิ จทสี่ ดุ ถอื วา่ เปน็ ความ สำ�เร็จทางการเมืองท่ีไม่เคยคาดฝันมาก่อนเลย ประธานรัฐสภาถือว่า เป็นประมุขฝ่ายนิติบัญญัติ จัดว่าสูงสุดทางการเมืองของคนท่ีเป็น สมาชกิ สภาผ้แู ทนราษฎร” (มนตรี แสนสุข 2547:130-131) แม้ว่าประชาชนส่วนใหญ่ในพื้นท่ีจะไม่เข้าใจ “ส่วนใหญ่ ประชาชนธรรมดา เค้าก็ไม่ค่อยรู้ว่าประธานสภามีอำ�นาจอย่างไร มี ตำ�แหนง่ หนา้ ทอ่ี ยา่ งไร เคา้ คดิ วา่ ตำ�แหนง่ รฐั มนตรนี น้ั มอี ำ�นาจบารม.ี .. ผมตอ้ งอธบิ ายใหฟ้ งั วา่ ประธานรฐั สภา ประธานสภาผแู้ ทนราษฎรเปน็ ตำ�แหนง่ ประมขุ ของฝา่ ยนติ บิ ญั ญตั ”ิ (HI-CLASS, 2540: 32) ในบทบาท ของประธานฯ นายวันมูหะมัดนอร์ได้ใช้ความสามารถในการประสาน 114

การเมืองถิ่นและนกั การเมอื งถิ่นจังหวัดยะลา งานและบริหารการประชุมได้อย่างราบรื่น เป็นท่ียอมรับของสมาชิก สภาฯ จากทกุ พรรคการเมอื ง และเปน็ ทย่ี อมรับของข้าราชการทุกฝา่ ย ซึ่งยืนยันได้จากคำ�พูดของเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร นางศิริลักษณ์ ปน้ั บำ�รงุ กิจ ที่กลา่ วไว้ เม่อื พ้นจากตำ�แหนง่ เลขาฯแล้ววา่ “ทา่ นไดป้ ฏบิ ตั หิ นา้ ทแี่ ละปฏบิ ตั ติ นอยา่ งเหมาะสม เปย่ี มไปดว้ ย นำ้ �ใจไมตรี ยึดม่ันในความถูกต้อง ตลอดจนได้สร้างสรรค์คุณูปการให้ ฝ่ายนติ ิบญั ญตั ิอย่างมาก...ริเริม่ กจิ กรรมต่างๆ มากมายทที่ ำ�ใหร้ ัฐสภา มคี วามใกลช้ ดิ และผกู พนั กบั ประชาชน” (หนงึ่ ในผนู้ ำ�ทางการเมอื ง : วนั รำ�ลกึ วนั นอร์ มะทา วันครบ 5 รอบ, 2547) ดำ�รง พุฒตาล อดีตวุฒิสมาชิกและส่ือมวลชนผู้มีช่ือเสียงได้ กล่าวไว้ในนิตยสารคู่สร้าง –คู่สม ในเร่ืองผลงานที่สำ�คัญของนาย มหู ะมดั นอร์ นอกเหนอื หนา้ ทบ่ี นบลั ลงั กป์ ระธานฯ วา่ คอื การสรา้ งความ เข้าใจกับโลกมุสลิม “ผลงานทส่ี ำ�คัญและโดดเด่น แตไ่ มม่ ใี ครรู้ คอื สร้าง ความเขา้ ใจทถ่ี กู ตอ้ งใหก้ บั ผนู้ ำ�กลมุ่ ประเทศอสิ ลาม” (คสู่ รา้ ง คสู่ ม, 2547) ผลงานในการสร้างความเข้าใจกับโลกมุสลิมและโลกอาหรับนอกจาก ประเทศเหล่าน้ันจะเข้าใจประเทศไทยแล้ว ยังก่อให้เกิดความไว้วางใจ เปน็ การสว่ นตวั ตอ่ นายวนั มหู ะมดั นอรด์ ว้ ย ทำ�ใหป้ ระเทศอาหรบั เชอ้ื เชญิ ให้เป็นกรรมการบริหารธนาคารอิสลามโลก เป็นธนาคารขนาดใหญ่ ของประเทศมุสลิม และมุสลิมทั่วโลกใช้บริการธนาคารน้ี นอกจากนี้ ยงั เปน็ กรรมการสนั นบิ าตมสุ ลมิ โลกหรอื อรั รอบเี ฏาะฮ์ องคก์ รการกศุ ล ระดับโลกของมุสลิมที่มีประเทศซาอุดิอาระเบีย โดยราชวงศ์ระดับสูง ของซาอดุ อิ าระเบยี เปน็ แกนหลกั องคก์ รเหลา่ นเ้ี ปน็ องคก์ รทมี่ ปี ระโยชน์ 115

นักการเมืองถน่ิ จังหวดั ยะลา ตอ่ สงั คมไทยอย่างมหาศาล ผลงานในฐานะประธานรัฐสภาของนายวันมูหะมัดนอร์ ท่ี ควรบันทึกมีมากมาย แต่มีอีกสองประการท่ีควรบันทึกไว้อย่างยิ่ง ประการหนงึ่ คอื การทำ�หน้าทเ่ี ป็นหลักในการปฏริ ปู การเมอื ง ด้วยการ สนบั สนนุ สภารา่ งรฐั ธรรมนญู ตงั้ แตช่ ว่ งแรกเรมิ่ จนสภารา่ งรฐั ธรรมนญู เร่ิมดำ�เนินการได้และสามารถร่างรัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2540 ได้ สำ�เร็จ ท่ามกลางความขัดแย้งของหลายฝ่ายท้ังภาคประชาชนและ ฝ่ายการเมือง แต่นายวันมูหะมดั นอร์ แมจ้ ะอยูใ่ นฐานะทเี่ ปน็ กลาง แต่ ประกาศจุดยืนสนับสนุนรัฐธรรมนูญฉบับน้ี จนได้รับการยกย่องจาก บวรศักดิ์ อุวรรณโณ นักกฎหมายมหาชนชั้นนำ�ของประเทศว่าเป็น “ผู้นำ�ผู้หนึ่งแห่งการปฏิรูปการเมืองไทย” (หนึ่งในผู้นำ�ทางการเมือง : วันรำ�ลกึ วนั นอร์ มะทา วนั ครบ 5 รอบ, 2547) การร่างรัฐธรรมฉบับปี พ.ศ. 2540 ซ่ึงถือว่าเป็นรัฐธรรมนูญ ฉบับท่ีดีท่ีสุดของไทยฉบับหนึ่ง และประชาชนส่วนใหญ่มักจะเรียก อย่างช่ืนชมว่าเป็นรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน บรรลุผลสำ�เร็จและ ได้นำ�ขน้ึ ทลู เกลา้ เพื่อให้พระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู ัวภมู ิพลอดลุ ยเดช มหาราช ทรงลงพระปรมาภิไธย เม่ือวันท่ี 11 ตุลาคม 2540 โดยมี นายวนั มูหะมัดนอร์ มะทา เปน็ ผ้รู บั สนองพระบรมราชโองการ อีกประการหน่ึง ที่ประชาชนและฝ่ายการเมืองยังคงจดจำ�และ ควรจะบนั ทกึ ไว้ คอื เมอ่ื มเี หตกุ ารณป์ ระทว้ งของประชาชนในกรงุ เทพฯ รวมท้ังนายธนาคารที่ออกมากดดันรัฐบาล ซ่ึงการประท้วงในคร้ังน้ัน เป็นทร่ี ู้จกั ในนาม “ม็อบสลี ม” ซึ่งกอ่ ตวั ต้ังแต่เดอื นตลุ าคม พ.ศ. 2540 ประเทศไทยถูกโจมตีค่าเงิน จนเกิดวิกฤติทางเศรษฐกิจท่ีต่างประเทศ เรยี กวา่ “วกิ ฤตติ ม้ ยำ�กงุ้ ” รฐั บาลตอ้ งประกาศนโยบายอตั ราแลกเปลยี่ น 116

การเมอื งถิ่นและนักการเมืองถิ่นจงั หวัดยะลา เงินตราตา่ งประเทศแบบลอยตัว จนพลเอกชวลติ ต้องประกาศลาออก จากตำ�แหน่งนายกรัฐมนตรีในวันที่ 7 พฤศจิกายน 2540 ทำ�ให้ต้อง สรรหานายกรัฐมนตรีข้ึนมาใหม่ นายวันมหู ะมดั นอร์ ในฐานะประธาน รัฐสภาต้องเสนอรายชื่อผู้จะดำ�รงตำ�แหน่งนายกรัฐมนตรี ข้ึนกราบ บงั คมทูลต่อองค์พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หัว การเสนอชื่อนายกรัฐมนตรีในวันน้ัน มีการชิงไหวชิงพริบใน ระหว่างพรรคการเมือง โดยเฉพาะพรรคประชาธิปัตย์กับอดีตพรรค ร่วมรัฐบาล พรรคประชาธิปัตย์และกระแสสังคม ต้องการให้นายชวน หลีกภัย อดีตนายกรัฐมนตรีในช่วงปี 2535-2538 กลับมาเป็นนายก รัฐมนตรีอกี สมัย จนเกดิ ตำ�นาน “งเู ห่า” ในพรรคประชากรไทยท่ีมีนาย สมัคร สุนทรเวชเป็นหวั หน้าพรรค ซง่ึ ยงั ผูกพันอยู่กบั พรรครฐั บาลเดมิ แต่พรรคประชาธิปัตย์ได้ช่วงชิงส.ส.ของพรรคจาก “กลุ่มปากน้ำ�”ของ นายวัฒนา อัศวเหม เพ่ือสนับสนุนพรรคประชาธิปัตย์จนสามารถจัด ต้งั รัฐบาลไดส้ ำ�เรจ็ สว่ นพรรครว่ มรฐั บาลเดมิ จะเสนอชอ่ื พลเอกชาตชิ าย ชณุ หะวณั อดตี นายกรฐั มนตรปี ี 2529-2534 ในกลมุ่ พรรครว่ มรฐั บาลเดมิ นม้ี พี รรค ความหวังใหม่ท่ีนายวันมูหะมัดนอร์ ในฐานะประธานรัฐสภาสังกัดอยู่ ด้วยเป็นแกนนำ� ความยุ่งยากในการเสนอชื่อนายกรัฐมนตรีในวันน้ัน ประชาชนเฝ้ามองด้วยความต่นื เต้น แต่นายวนั มูหะมดั นอรไ์ ดใ้ ช้ความ รแู้ ละประสบการณท์ างการเมอื งทส่ี ะสมมาอยา่ งยาวนาน ประกอบกบั ความสขุ มุ รอบคอบ ยดึ หลกั การตามระบบรฐั สภาตดั สนิ ใจเสนอชอ่ื นาย ชวน หลกี ภยั หวั หนา้ พรรคประชาธิปัตย์ เป็นนายกรัฐมนตรี ในห้วงระทึกทางการเมือง การตัดสินใจที่ถือหลักความถูกต้อง ในครั้งน้ี นายวันมูหะมัดนอร์ได้รับการขนานนามจากส่ือในยุคน้ันว่า 117

นกั การเมืองถิน่ จงั หวัดยะลา เปน็ “สภุ าพบุรษุ นักการเมอื ง”(HI-CLASS, 2540) แมแ้ ต่พลเอกชวลิต หัวหน้าพรรคความหวังใหม่ผู้มีวิญญาณประชาธิปไตยอย่างเต็มเปี่ยม ยังได้กล่าวว่า “ท่านประธานฯวันนอร์ ได้ทำ�หน้าที่สมบูรณ์และดีท่ีสุด แล้ว”(คูส่ รา้ ง ค่สู ม, 2547) นายวนั มูหะมดั นอร์ เป็นประธานรัฐสภาต่อ ไปอีกระยะหน่ึง จากน้ันจึงพร้อมกับสมาชิกสภาฯของพรรคความหวัง ใหม่ท้ังหมดได้ลาออกจากสมาชิกสภาฯ ซึ่งอยู่ในระยะเวลา 6 เดือน สดุ ทา้ ย กอ่ นรฐั บาลนายชวน หลกี ภยั นายกรฐั มนตรจี ะประกาศยบุ สภา อายรุ ฐั บาลนายชวนสน้ิ สดุ ลงกอ่ นหมดวาระของสภาชดุ นเ้ี พยี ง 1 เดอื น นายชวนประกาศยุบสภาในปลายปี 2543 และประกาศให้มี การเลือกตั้งในวันที่ 6 มกราคม 2544 การเลือกต้ังครั้งน้ีเป็นไปตาม บทบัญญตั ิของรัฐธรรมนูญปี 2540 ทก่ี ำ�หนดใหม้ ี ส.ส.ในสภาท้งั หมด 500 คน แบง่ เป็น ส.ส.ในระบบเขตเลอื กตง้ั 400 คน ระบบบัญชรี าย ชื่อหรือปารต์ ล้ี สิ ต์ทัว่ ประเทศ 100 คน อกี ทัง้ การเลือกต้ังคร้ังนเี้ ป็นการ จัดการเลือกตั้งโดยคณะกรรมการการเลือกต้ัง(กกต.) ซ่ึงเป็นองค์กร อิสระตามรฐั ธรรมนญู เป็นคร้งั แรกอกี ดว้ ย นายวันมูหะมัดนอร์ ในฐานะเลขาธิการพรรคความหวังใหม่ ซ่ึงได้รับการคัดเลือกจากสมาชิกพรรคฯ ก่อนจะลาออกจากประธาน รัฐสภาเพียงไม่นาน ได้รับมติจากพรรคให้ลงสมัครในระบบบัญชีราย ชอื่ ในลำ�ดบั ท่ี 2 การไดล้ งสมคั รเลอื กตง้ั ในระบบบญั ชรี ายชอ่ื ครงั้ น้ี นาย วันมูหะมัดนอร์ ได้สัมภาษณ์ไว้ก่อนการเลือกตั้ง ต้ังแต่ช่วงปลายปี 2540 วา่ “ใจผมอยากจะลง ส.ส.ธรรมดา เพราะเรามคี วามผกู พนั กบั ทอ้ งท่ี แต่หากกรรมการบริหารพรรคมีมติให้ต้องลงปาร์ตี้ลิสต์ก็ต้องพิจารณา 118

การเมืองถิน่ และนักการเมืองถนิ่ จังหวดั ยะลา อกี ทหี นง่ึ แตต่ อนนต้ี ดั สนิ ใจวา่ อยากลงพน้ื ที่ ยงั เหน็ วา่ นา่ ลงในเขตพน้ื ที่ ของตัวเอง เพราะผมมีความผูกพันกับประชาชนในพ้ืนท่ี แล้วผมจะมี ความภูมิใจมากกว่าอยู่ในปาร์ต้ีลิสต์ ซึ่งไม่ได้หมายความว่าปาร์ตี้ลิสต์ ไม่ด”ี (HI-CLASS, 2540: 111) แตใ่ นทสี่ ดุ เมอื่ มกี ารเลอื กตงั้ นายวนั มหู ะมดั นอร์ ตอ้ งทำ�ตามมติ พรรคทใี่ หล้ งสมคั รในระบบบญั ชรี ายชอ่ื การลงสมคั รในระบบปารต์ ลี้ สิ ต์ ทำ�ให้นายวันมูหะมดั นอร์ในฐานะเลขาธกิ าร พรรคความหวงั ใหม่ ต้อง ช่วยหาเสยี งในพ้นื ทต่ี า่ งๆ ทัว่ ประเทศและท่ีตอ้ งดแู ลเปน็ พิเศษก็คอื ใน เขต 14 จงั หวดั ภาคใต้ หลงั การเลอื กตั้งพรรคความหวังใหม่ได้ ส.ส.ใน จงั หวดั ยะลา 2 ท่นี งั่ โดยเปน็ อดีต ส.ส.ปี 2538 และปี 2539 พรรค ประชาธิปัตย์ได้อดีตส.ส.คือ นายประเสริฐ พงษ์สุวรรณศิริ กลับเข้า มาเชน่ กนั และทัว่ ทง้ั ประเทศพรรคความหวงั ใหมไ่ ด้จำ�นวน ส.ส.เพียง 36 ท่นี ่งั แต่ใน 3 จงั หวัดชายแดนภาคใต้ไดส้ .ส.ในสัดสว่ นที่สูงมากที เดยี วคอื 5 ทนี่ งั่ สว่ นจังหวัดภาคใต้อ่ืนๆ ไม่ปรากฏว่าพรรคความหวงั ใหมช่ นะเลอื กตง้ั หลังเลือกต้ังพรรคความหวังใหม่ได้รับเชิญเข้าร่วมรัฐบาลซ่ึงมี พ.ต.ท.ดร.ทกั ษณิ ชนิ วตั รหวั หนา้ พรรคไทยรกั ไทย พรรคทไ่ี ดท้ น่ี ง่ั สงู สดุ เป็นนายกรัฐมนตรี โดยนายวันมูหะมัดนอร์ ได้รับตำ�แหน่งรัฐมนตรี ว่าการกระทรวงคมนาคม เมอ่ื วันท่ี 17 กมุ ภาพนั ธ์ ในโควตา้ ของพรรค ความหวังใหม่ นับว่าเป็นการดำ�รงตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวง คมนาคมคร้ังท่ี 2 การกลับเข้ามาในตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม นายวนั มหู ะมดั นอร์ ไดป้ ระกาศวา่ จะดำ�เนนิ การใหส้ นามบนิ สวุ รรณภมู ิ 119

นกั การเมอื งถ่ินจังหวัดยะลา ที่ล่าช้ามานานถึง 50 ปีให้แล้วเสร็จจนเปิดใช้งานได้ภายในปี 2548 เพ่ือให้ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางการขนส่งทางอากาศของภูมิภาค ซึ่งเป็นงานท่ีท้าทายและยิ่งใหญ่มาก แต่ท่ามกลางอุปสรรคและการ ท้าทายมากมาย งานนี้เป็นรูปเป็นร่างและสำ�เร็จในท่ีสุด แม้ว่าในวัน ที่เปิดดำ�เนินการ นายวันมูหะมัดนอร์ ได้ย้ายไปรับตำ�แหน่งรัฐมนตรี ว่าการกระทรวงมหาดไทยแล้วก็ตาม นอกจากการผลักดันโครงการ สนามบินสุวรรณภูมิแล้ว นายวันมูหะมัดนอร์ยังเป็นผู้ริเริ่มดำ�เนินการ ศูนย์ปลอดภัยคมนาคมแห่งชาติ และให้มีการเปิดการบินเสรีภายใน ประเทศ เพ่ืออำ�นวยความสะดวกแก่ประชาชนและเพ่ือลดภาระการ ขาดทุนของบริษัทการบินไทยท่ีต้องเปิดเส้นทางการบินแม้จะเป็น เส้นทางที่ขาดทุนก็ตาม โดยเปิดอนุญาตให้สายการบินเอกชนดำ�เนิน โครงการสายการบนิ ตน้ ทนุ ต่ำ� (Low Cost Airline) ซึง่ มภี าระค่าใช้จา่ ย โดยรวมน้อยกวา่ การบินไทย บนิ ในเสน้ ทางทม่ี ีทัง้ ผ้โู ดยสารนอ้ ย และ เส้นทางท่ีมีผู้โดยสารมาก เพ่ือเฉล่ียกำ�ไร ขาดทุน นอกจากน้ียังผลัก ดันโครงการเพื่อความสะดวกสบายในเรื่องคมนาคมกับประเทศเพื่อน บ้าน เช่น โครงการสะพานข้ามแม่น้ำ�โขงท่ีมุกดาหาร-สะหวันเขต (ไทย-ลาว) สะพานข้ามแม่น้ำ�สาย แห่งที่สองที่เชียงราย (ไทย-พม่า) โครงการสร้างถนนเชื่อมไทย-ลาว-จีน โครงการก่อสร้างสะพานข้าม แม่น้ำ�สุไหงโกลก ที่บเู กะตา อำ�เภอแว้ง จังหวดั นราธวิ าส เป็นตน้ ตอ่ มาในปลายปี 2544 พรรคความหวงั ใหมม่ มี ตใิ หย้ บุ รวมพรรค กบั พรรคไทยรกั ไทยเพอื่ ความเขม้ แขง็ ในการทำ�งานทางการเมอื ง และใน วันที่ 3 ตลุ าคม 2545 พ.ต.ท. ดร.ทกั ษณิ ชนิ วัตรไดต้ ัดสินใจโยกนาย วันมูหะมัดนอร์ไปดำ�รงตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ทา่ มกลางความคาดหวงั ของประชาชนวา่ นายวนั มหู ะมดั นอร์ ส.ส. จาก 120

การเมืองถ่นิ และนกั การเมอื งถ่ินจงั หวดั ยะลา พ้ืนท่ี 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใต้ ผู้ซง่ึ เข้าใจโครงสรา้ งสงั คมและปัญหา ของ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นอย่างดีจะสามารถแก้ปัญหาความ ไม่สงบทก่ี ำ�ลังกอ่ ตวั ข้ึนได้ กระทรวงมหาดไทย เป็นกระทรวงใหญ่และเป็นกระทรวงทาง ดา้ นความมน่ั คง ทใี่ กลช้ ดิ กบั ประชาชนมากทส่ี ดุ ประชานตอ้ งเกย่ี วขอ้ ง กับกระทรวงน้ีตั้งแต่เกิดจนตาย นับเป็นงานท่ีท้าทายเป็นอย่างมาก สำ�หรับนายวันมูหะมัดนอร์ ท่ีเข้ารับตำ�แหน่งท่ามกลางสถานการณ์ที่ มเี คา้ ลางวา่ กำ�ลังจะเกดิ ปญั หาความไม่สงบใน 3 จงั หวัดชายแดนภาค ใตร้ ะลอกใหม่ การดำ�รงตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยของ นายวันมูหะมัดนอร์ ได้รับแรงกดดันและเสียดทานมากมาย ตลอด จนเหตุการณ์ความไม่สงบใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ท่ียิ่งทวีความ รุนแรงมากขึ้น ทำ�ให้การออกเย่ียมพ้ืนท่แี ห่งนขี้ องนายวนั มหู ะมดั นอร์ บางคร้งั ตอ้ งมกี ารอารกั ขามากขึ้น ทงั้ ๆ ท่ีกอ่ นหน้าน้แี ทบจะไมต่ ้องมี ความเขม้ งวดมากมายนกั เพราะเขาเป็นทร่ี กั ของประชาชนในพ้ืนที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ จนกระท่ังเกิดเหตุการณป์ ลน้ ปืนทค่ี ่ายกองพนั พฒั นาทป่ี เิ ลง็ อำ�เภอเจาะไอรอ้ ง จงั หวดั นราธวิ าสเมอ่ื วนั ที่ 4 มกราคม 2547 และเหตกุ ารณช์ าวมสุ ลมิ ถกู ลอ้ มปราบแลว้ ถกู วสิ ามญั ฆาตกรรมที่ มสั ยิดกรอื เซะ จังหวดั ปตั ตานี เมื่อวนั ที่ 28 เมษายน 2547 มชี าวมุสลิม เสยี ชวี ิต 32 ศพ และยิ่งหนกั ขึ้นเม่อื เกิดเหตกุ ารณ์สลายการชุมนุมหน้า สถานตี ำ�รวจภูธร อำ�เภอตากใบ จังหวัดนราธวิ าส จนมปี ระชาชนเสยี ชวี ติ ในทเ่ี กดิ เหตแุ ละขณะเคลอื่ นยา้ ยไปยงั คา่ ยองิ คยทุ ธบรหิ าร อำ�เภอ หนองจกิ จังหวัดปัตตานี ถึง 106 ศพ ในวันที่ 25 ตุลาคม 2547 ต่อ มาเหตุการณ์ท่ีเป็นรูปธรรมเด่นชัด ท้ัง 3 ครั้งนี้ ได้ลุกลามกลายเป็น 121

นกั การเมืองถิ่นจงั หวัดยะลา เช้ือไฟของสถานการณ์ต่างๆใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ให้ใหญ่โต ขึ้นจนถึงปจั จุบนั ตลอดเวลา 1 ปี 7 เดอื น ในตำ�แหน่งรฐั มนตรวี า่ การกระทรวง มหาดไทย นายวันมูหะมดั นอร์ ไดส้ รา้ งผลงานไว้มากมาย นอกเหนือ จากความพยายามในการแกป้ ัญหาความไมส่ งบใน 3 จังหวดั ชายแดน ภาคใต้ท่ีตอ้ งประสบกบั ปญั หาสารพัด เชน่ งานการปราบปรามยาเสพ ตดิ และผมู้ อี ทิ ธพิ ล ซง่ึ เขาไดท้ ำ�หนา้ ทอี่ ยา่ งเขม้ แขง็ และถอื หลกั กฎหมาย เป็นสำ�คัญ แต่ท่ามกลางความช่ืนชมของประชาชนส่วนใหญ่ ก็ยังถูก วิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักหน่วงว่า มีการฆ่าตัดตอนแอบแฝงในการ ดำ�เนินการเรื่องนี้อยู่ด้วยเป็นจำ�นวนมาก เพราะรัฐบาลมีนโยบายฆ่า ตดั ตอน ในเรอื่ งนน้ี ายวนั มหู ะมดั นอรไ์ ดป้ ฏเิ สธวา่ “ไมม่ กี ารฆา่ ตดั ตอน รฐั บาลไมเ่ คยสง่ เสรมิ ใหม้ กี ารฆา่ กนั ไมใ่ ชเ่ ปน็ นโยบายของรฐั บาล อาจ จะมกี ารวสิ ามัญฆาตกรรมบา้ ง เพราะมีการต่อสกู้ บั เจ้าหน้าท”ี่ (มนตรี แสนสขุ , 2547: 159) นอกจากนเ้ี ขายงั พยายามแกป้ ญั หาความยากจนของประชาชน เร่ิมจากการรวบรวมปัญหา การรับจดทะเบียนคนจน ระดมความ รว่ มมอื จากประชาชน องคก์ รภาครฐั ภาคเอกชนใหท้ กุ ฝา่ ยมามสี ว่ นรว่ ม ในการดำ�เนนิ การรว่ มกนั การแกป้ ญั หาพน้ื ฐานคอื การมที ดี่ นิ ทำ�กนิ ของ ประชาชนทไ่ี มม่ เี อกสารหลกั ฐานเปน็ ของตวั เอง ตลอดจนไมม่ ที ด่ี นิ ของ ตวั เองจรงิ ๆ โดยถอื วา่ ทดี่ นิ เปน็ ปจั จยั สำ�คญั ในการประกอบอาชพี เปน็ ทนุ อยา่ งหนง่ึ และมกี ารลงทะเบยี นแกป้ ญั หาเรอ่ื งหนสี้ นิ เพอ่ื หาทางแก้ ปญั หา ตลอดจนมีนโยบายหาอาชีพใหป้ ระชาชนทำ� เพอื่ ยกระดับชีวิต ครอบครวั ใหด้ ขี ้ึน ต่อมาในวันที่ 10 มีนาคม 2547 นายวันมูหะมัดนอร์ได้ย้าย 122

การเมอื งถิน่ และนกั การเมอื งถิน่ จังหวดั ยะลา มาดำ�รงตำ�แหน่งรองนายกรัฐมนตรี โดยนายกรัฐมนตรี พ.ต.ท.ดร. ทกั ษณิ ชนิ วตั ร ไดม้ อบหมายใหก้ ำ�กบั ดแู ลกระทรวงมหาดไทย กระทรวง คมนาคม และกระทรวงแรงงาน หลังจากมารับตำ�แหน่งรองนายก รัฐมนตรีแล้ว นายวันมูหะมัดนอร์ บ่นเสียดายที่ปัญหา 3 จังหวัด ชายแดนภาคใต้ และปัญหายาเสพติดยังแก้ไม่สำ�เร็จ ก็ต้องเปล่ียน ตำ�แหนง่ จากรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยมา ดำ�รงตำ�แหนง่ รอง นายกรฐั มนตรี การดำ�รงตำ�แหน่งรองนายกรัฐมนตรี สิ้นสุดลงเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2547 เมื่อต้องไปรับตำ�แหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร และสหกรณ์ อยใู่ นตำ�แหนง่ นจ้ี นมกี ารเลอื กตงั้ ครง้ั ใหม่ เพราะสภาผแู้ ทน ราษฎรชดุ นอ้ี ยใู่ นตำ�แหนง่ จนครบวาระ 4 ปเี ปน็ ครง้ั แรกในประวตั ศิ าสตร์ การเมืองไทย การเลือกตั้งครง้ั ตอ่ มาจดั ให้มีขึ้นในวันที่ 6 มกราคม 2548 การ เลอื กตงั้ ครง้ั นอ้ี ดตี สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรทเ่ี คยสงั กดั พรรคความหวงั ใหม่ ทย่ี บุ รวมกบั พรรคไทยรกั ไทย ตอ้ งลงสมคั รในนามพรรคไทยรกั ไทย รวมทั้งนายวันมูหะมัดร์ ที่ลงสมัครในระบบบัญชีรายชื่อ ในฐานะรอง หัวหน้าพรรคไทยรักไทย ผลการเลือกต้ังนายวันมูหะมัดนอร์ ได้รับ เลอื กตั้ง พรรคไทยรกั ไทยชนะท่ัวประเทศรวมสองระบบได้ 377 ที่น่ัง แต่ส.ส.ระบบเขตของพรรคไทยรักไทยใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ไมช่ นะการเลอื กตง้ั เลยแม้แต่ท่นี งั่ เดียว ความพ่ายแพ้ในครั้งน้ี ทำ�ให้ผู้สมัครและผู้สนับสนุนนาย วันมูหะมัดนอร์และกลุ่มวะห์ดะฮ์ต้องตกตะลึงกันไปทั่ว และมีการ วิเคราะห์ในเวลาต่อมาเพื่อหาสาเหตุการพ่ายแพ้ท้ังๆ ที่มีผลงานและ พบปะเยี่ยมเยียนประชาชนตลอดเวลา 4 ปี ว่าเป็นผลมาจากเหตุ 123

นกั การเมอื งถน่ิ จงั หวัดยะลา การณก์ รอื เซะและเหตกุ ารณต์ ากใบ ทมี่ ผี ลตอ่ จติ ใจและความเปน็ อยขู่ อง ชาวมุสลิมใน 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ ซึ่งมีความเข้าใจว่ารัฐบาล พ.ต.ท.ดร.ทักษิณ ชินวัตร ซ่ึงนายวันมูหะมัดนอร์ ร่วมงานอยู่ด้วยใช้ นโยบายความรุนแรงในการปราบปรามประชาชน 3 จังหวัดชายแดน ภาคใต้ ประกอบกับพรรคการเมืองใหญ่ซึ่งเป็นคู่แข่งขันคือพรรค ประชาธิปัตย์ หาเสียงโจมตีอย่างหนักหน่วงด้วยการหยิบยกประเด็น รฐั บาลปราบปรามประชาชนและเขน่ ฆา่ ประชาชน โดยการแจกวดี ทิ ศั น์ (VCD) เหตุการณ์การล้อมปราบประชาชนที่กรือแซะและตากใบเป็น จำ�นวนมากกว่า 1 ล้านแผน่ อายุสภาชุดนี้ส้ันมาก เพียง 1 ปีเศษ พ.ต.ท. ทักษิณ นายก รัฐมนตรีประกาศยบุ สภาเมอ่ื วันท่ี 24 กุมภาพนั ธ์ 2549 เนือ่ งจากเกดิ การประท้วงของประชาชนที่ต่อมาเรียกชื่อว่ากลุ่มพันธมิตรประชาชน เพ่ือประชาธิปไตย นำ�โดยนายสนธิ ล้ิมทองกุล คณะกรรมการการ เลอื กตงั้ (กกต.) จดั ใหม้ กี ารเลอื กตง้ั ในวนั ท่ี 2 เมษายน 2549 การเลอื กตง้ั ครงั้ นเ้ี ปน็ การเลอื กตง้ั ทมี่ ปี ญั หามากทสี่ ดุ อกี ครงั้ หนง่ึ ของประวตั ศิ าสตร์ การเมืองไทย เพราะมีการประท้วงจากพรรคการเมืองเกือบทุกพรรค โดยการนำ�ของพรรคประชาธิปตั ย์ ที่พร้อมใจประทว้ งการเลอื กตัง้ โดย มีมติไม่ส่งผู้สมัครลงเลือกต้ัง โดยกล่าวหาว่า เป็นการเลือกต้ังที่ขาด ความชอบธรรม ดงั คำ�แถลงของหวั หน้าพรรครว่ มฝา่ ยคา้ น 3 พรรคคอื ประชาธิปัตย์ ชาติไทย และมหาชนวา่ (http://www.khlong-u-taphao. com/index.php?file=forum&obj=forum.view(cat_id=pub_gen,id=273 สบื ค้นเม่ือ 25 เม.ย. 2555) “พรรคการเมอื งทง้ั สาม เหน็ วา่ ภาวะการณเ์ ชน่ นย้ี งั จะทำ�ใหก้ าร 124

การเมืองถิน่ และนกั การเมืองถนิ่ จงั หวดั ยะลา เลือกตั้งท่ีกำ�ลังจะเกิดข้ึน ส่อแนวโน้มว่าไม่อาจจะเป็นไปโดยบริสุทธ์ิ ยตุ ิธรรม ตามวถิ ีทางประชาธปิ ไตยได้ ตรงกนั ขา้ มย่ิงจะดำ�เนนิ ไปตาม แนวทางท่ี พ.ต.ท.ทกั ษิณ ชินวัตร กำ�หนดโดยสนิ้ เชิง ทั้งสามพรรคจงึ ตดั สนิ ใจไมส่ ง่ ผสู้ มคั รรบั เลอื กตงั้ ในการเลอื กตงั้ ทจ่ี ะถงึ น้ี และจะดำ�เนนิ กจิ กรรมทางการเมอื งภายใต้กรอบกติกาประชาธปิ ไตยตอ่ ไป” การเลือกต้ังคร้ังนี้หลายเขตเลือกตั้งจึงมีผู้สมัครจากพรรค ไทยรกั ไทยเพียงพรรคเดียว ซึง่ ตามรัฐธรรมนญู ปี พ.ศ.2540 ระบวุ า่ หากเขตเลอื กตั้งใดมผี ูส้ มคั รเพียงรายเดยี ว การชนะการเลือกตง้ั ต้องใช้ เกณฑ์ได้คะแนน 20 เปอร์เซน็ ต์ของผู้มีสทิ ธิเลอื กตัง้ ทั้งหมด อย่างไรก็ตาม มีการฟ้องร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญว่าการจัดการ เลือกต้ังไม่ชอบดว้ ยรัฐธรรมนญู เนอ่ื งจากการจดั คหู าเลือกตง้ั ท่ีไมเ่ ปน็ ความลบั เพราะจดั ใหห้ นั หลงั ใหป้ ระชาชน ซงึ่ มโี อกาสทผ่ี อู้ นื่ จะสามารถ มองเห็นได้ ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยสั่งให้การเลือกตั้งท่ัวประเทศเป็น โมฆะ คณะกรรมการการเลือกตั้งจึงประกาศให้มีการเลือกต้ังใหม่ทั่ว ประเทศในวันที่ 15 ตุลาคม 2549 แต่การเลือกตั้งครั้งใหม่ยังไม่ทัน จะมีข้ึนก็เกิดการรัฐประหารโดยคณะปฏิรูปการปกครองในระบอบ ประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั รยิ ท์ รงเปน็ พระประมขุ (คปค.) ในวนั ที่ 19 กนั ยายน 2549 และคณะรัฐประหารได้ประกาศยกเลิกรฐั ธรรมนญู ฉบับปี พ.ศ. 2540 และหลังการรัฐประหารพรรคไทยรักไทยถูกคำ�ส่ัง ศาลรัฐธรรมนูญให้ยบุ พรรค และกรรมการบรหิ ารพรรคตอ้ งถกู ตัดสิทธิ ทางการเมือง ซง่ึ รวมถึงการไม่มีสิทธิลงสมคั รเลอื กต้ัง 5 ปีด้วย เป็นผล ให้นายวันมูหะมัดนอร์ ในฐานะรองหัวหน้าพรรคไทยรักไทยต้องยุติ บทบาททางการเมือง ในวัย 62 ปี สว่ นจะเปน็ การยตุ ชิ ่ัวคราวหรอื ถาวร 125

นักการเมอื งถิ่นจงั หวัดยะลา นน้ั เปน็ เรื่องทจี่ ะตอ้ งติดตามต่อไป เพราะนายวันมูหะมดั นอร์ เคยคิด ไว้เมื่อคร้งั อายุ 53 ปีวา่ จะวางมือทางการเมืองเมือ่ อายุ 60 ปี “ผมตงั้ ใจอยา่ งแนน่ อนวา่ ชวี ติ การเมอื งผมจะยตุ บิ ทบาททางการ เมอื งไม่เกินอายุ 60 ปี เพราะผมคิดว่าเราควรให้โอกาสคนรนุ่ ใหมข่ นึ้ มาทำ�งาน แลว้ เราควรจะใหร้ างวลั แกช่ วี ิตเราบา้ ง เพราะผมว่าอายุ 60 ปนี ้ี ควรจะเป็นชีวิตท่ีพกั ผ่อน ดธู รรมชาติ แสวงหาความจริง น่ังเขียน หนังสอื ” (HI-CLASS, 2540: 34) นอกจากนน้ั นายวนั มหู ะมดั นอรไ์ ดใ้ หส้ มั ภาษณ์ในภายหลังอกี ว่า “ในทางการเมืองของผม คิดว่าน่าจะมาถึงจุดที่ว่า “พอ” ได้แล้ว ผมอายุ 60 ป”ี (มนตรี แสนสขุ 254:191) ในปี 2540 นายวนั มหู ะมดั นอร์ เคยให้สัมภาษณ์นิตยสาร HI-CLASS ฉบับเดียวกันเม่ือมีคำ�ถามว่า ถ้าท่านได้เป็น มท. 1 อาจจะช่วยแก้ปัญหา (ปัญหาภาคใต้-ผู้วิจัย) ไดม้ ากข้นึ เคยคิดถงึ ตำ�แหนง่ นีบ้ า้ งไหม นายวันมูหะมดั นอร์ตอบวา่ “ไม่เคยคิดครับเพราะอยู่ตรงไหนก็ทำ�งานเต็มท่ี แต่สิ่งที่คิดอยู่ เหมือนกันว่าถ้ามีโอกาสสักคร้ังหนึ่ง ก็อยากจะเป็นรัฐมนตรีว่าการ กระทรวงศึกษา เหตุผลเพราะว่า ผมเรียนรู้มาทางด้านน้ี ผมจบตรีโท ทางด้านครุศาสตร์ ควรจะใชท้ ฤษฎีท่ีเราเรียนรู้มาน้ไี ปทำ�จรงิ ๆ แลว้ มนั จะประสบความสำ�เร็จหรือไม่ อยากจะพสิ ูจน์ตรงน้ี ตราบใดทย่ี ังไม่ได้ เปน็ รฐั มนตรีกระทรวงศกึ ษาก็ยงั รสู้ กึ วา่ วชิ าท่เี ราเรยี นตรงๆ ยงั ไม่ไดใ้ ช้ จรงิ ๆ เลย” (HI-CLASS, 2540: 110) 126

การเมืองถิ่นและนกั การเมืองถ่ินจังหวดั ยะลา สอดคล้องกับคำ�พูดของนายนาแว กรียอ หัวคะแนนใหญ่ที่ ใกล้ชิดนายวันมูหะมัดนอร์ มากท่ีสุดคนหนึ่ง ท่ีเคยพูดกับกลุ่มเพื่อน ในสมัยท่ีนายวันมูหะมัดนอร์ยังเป็นประธานสภาฯว่า “แบนอร์จะเลิก เล่นการเมืองหากได้เป็นรัฐมนตรีศึกษาและเป็นรองนายกฯ” แต่หลัง การเป็นรัฐมนตรวี ่าการกระทรวงคมนาคมครง้ั ที่ 2 ในปี 2544 หลาย คนสงสัยว่าทำ�ไมนายวันมูหะมัดนอร์ ไม่เลือกเป็นรัฐมนตรีว่าการ กระทรวงศกึ ษาธกิ ารตามทไ่ี ดต้ ง้ั ใจไวต้ งั้ แตห่ ลายปมี าแลว้ เพราะส.ส.จาก พรรคความหวังใหม่พร้อมจะสนับสนุน (สุรพร ดนัยตั้งตระกูล, สมั ภาษณ)์ อย่างไรก็ตาม นายวนั มูหะมัดนอร์ เป็นนกั การเมอื ง ทม่ี คี วาม สามารถ มีความคิดเปิดกว้าง และให้โอกาสแก่ทุกคน เข้าใจในความ แตกต่างของคน มีความประนีประนอมสูง จนเป็นที่สงสัยของเพื่อน นักการเมอื งด้วยกนั เพราะในขณะท่ีคนใกลช้ ิดระดับหวั คะแนนสำ�คญั อยา่ งนายนาแว กรยี อ ผู้กว้างขวางในหมกู่ ำ�นนั ผู้ใหญ่บ้านของจังหวดั ยะลา รวมท้ังเปน็ ผกู้ วา้ งขวางใน 3 จงั หวัดชายแดนภาคใต้ และบาบอ หลี ปาแดลอื แฆง ผกู้ วา้ งขวางในแวดวงผนู้ ำ�ศาสนาอสิ ลาม เคยรว่ มกนั คิดไปหานายเด่น โต๊ะมีนา เพื่อที่จะปฏิบัติการสอนบทเรียนทางการ เมอื งแกน่ ายวนั มหู ะมดั นอร์ ใหห้ ายไปจากเวทกี ารเมอื ง แตท่ ง้ั สองตอ้ ง กลบั มาใหค้ วามรว่ มมอื ทางการเมอื งอยา่ งใกลช้ ดิ กบั นายวนั มหู ะมดั นอร์ มากกว่าเดิม (เด่น โต๊ะมีนา, สัมภาษณ์) ถ้าไม่ใช่เพราะคุณสมบัติ ที่เปน็ เอกลักษณ์ของเขาคงเปน็ ไปได้ยาก วันนน้ี ายวันมูหะมดั นอร์ ว่าง เว้นทางการเมือง แต่คนในครอบครัวของเขายังคงโลดแล่นในสนาม การเมอื งอกี หลายคน คนหนง่ึ เปน็ สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรจงั หวดั ยะลา คนหนงึ่ เปน็ นายกองคก์ ารบรหิ ารสว่ นจงั หวดั ยะลา และอกี คนหนงึ่ เปน็ 127

นกั การเมืองถน่ิ จังหวัดยะลา รองนายกเทศมนตรเี ทศบาลนครยะลา การวา่ งเวน้ ทางการเมอื งของเขา คงจะเปน็ เฉพาะตำ�แหนง่ หนา้ ทที่ เ่ี ปน็ ทางการเทา่ นน้ั แตย่ งั คงเปน็ ทพี่ งึ่ ของประชาชนในด้านต่างๆ ไมแ่ ตกต่างไปจากอดตี ก่อนหน้าน้ี ยคุ ท่สี ี่ การเลอื กตั้ง พ.ศ. 2526-การเลือกต้งั พ.ศ. 2531 เป็นยุคท่ีมีการตื่นตัวทางการเมือง ซ่ึงรวมถึงการเลือกต้ังเพ่ิม มากขึ้นเพราะผลพวงของการที่คนมีความรู้เช่น นายวันมูหะมัดนอร์ มะทา เร่ิมเข้ามาเกี่ยวข้องกับการเลือกตั้งมากข้ึน ท้ังทางตรงและ ทางอ้อม มี ส.ส.รุ่นใหม่เข้ามามีบทบาทอย่างต่อเน่ือง แข่งกับ ส.ส. รนุ่ เกา่ ทย่ี งั คงมคี วามคดิ และวธิ กี ารแบบเดมิ ๆ ยคุ นเี้ ปน็ ยคุ ทมี่ งี บพฒั นา จังหวัดโดย ส.ส .ข้ึนมา ให้ประชาชนได้เห็นผลงานของ ส.ส. เป็น รูปธรรมแม้จะเล็กน้อย เป็นยุคท่ีมีคนพร้อมที่จะเป็นหัวคะแนนเพราะ มีผลประโยชนจ์ ากการรับเหมาโครงการของ ส.ส. รายละเอยี ดมดี ังนี้ นายเฉลิม เบญ็ หาวัน (พ.ศ.2526) นายเฉลมิ เบญหาวนั สำ�เรจ็ การศกึ ษาระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ จากโรงเรยี นอสิ ลามวทิ ยาลยั แหง่ ประเทศไทย (อวท.) กรงุ เทพฯ แลว้ ไป ศึกษาตอ่ ทางดา้ นภาษาอังกฤษและพานิชยการในรฐั ปนี ังของมาเลเซีย นายเฉลิมได้เป็นส.ส. เพียงคร้ังเดียวในการเลือกตั้งเม่ือวันท่ี 18 เมษายน 2526 ในสังกัดพรรคกิจสงั คม โดยการสนบั สนนุ จากฐาน คะแนนเสียงของนายวันมหู ะมดั นอร์ มะทา ส.ส.ยะลาในปี 2522 ทไี่ ม่ 128

การเมืองถ่ินและนักการเมอื งถ่ินจงั หวัดยะลา ลงสมคั รรับเลอื กตงั้ ในสมยั น้ี กอ่ นการเลน่ การเมอื งนายเฉลมิ เบ็ญหาวัน เปน็ นกั จัดรายการ วิทยุช่ือดังของจังหวัดยะลา ในนามเว๊าะโซ๊ะ กาเตาะฆือเลาะ (ลุงโซ๊ะ ตกี ลอง-ผวู้ จิ ยั ) ซงึ่ เปน็ รายการขา่ วประสาชาวบา้ นประกอบเพลง ทเี่ ปน็ ท่ีนิยมช่ืนชอบของประชาชนทั่วไป เพราะนอกจากมีข่าวชาวบ้านแล้ว ยงั มขี า่ วสารการเมอื งตามประสาคนชอบการเมอื งของนายเฉลมิ ผจู้ ดั อกี ด้วย แต่เน่ืองจากบุคลิกส่วนตัวของนายเฉลิม มีลักษณะด้อยในด้าน ภาวะผนู้ ำ� ทำ�ใหไ้ มส่ ามารถฉายแววทางการเมอื งเพอื่ สรา้ งความยอมรบั แก่ประชาชนที่รู้จักได้ ในประเด็นน้ีเพื่อนที่เป็นนักจัดรายการวิทยุรุ่น เดยี วกนั ในสมยั นนั้ บอกว่า “เฉลมิ มันเป็นคนหลุกหลิก (ไมส่ ุขมุ -ผูว้ จิ ัย) แตม่ ีความจริงใจกบั เพอ่ื นฝูง” (แม ปชส.,สมั ภาษณ์ ) เฉลิมมีทีท่าจะลงสมัครเลือกตั้งก่อนหน้านี้หลายคร้ัง และเคย เคล่ือนไหวทางการเมืองในนามพรรคชาติไทยถึงข้ันข้ึนป้ายคัทเอ้าท์ พรรคชาตไิ ทย โดยใช้บา้ นพักของตนเองเปน็ สำ�นักงานมาก่อนแล้ว แต่ ไม่มั่นใจในศักยภาพของตนเอง จนเม่ือนายวันมูหะมัดนอร์ และทีม งานมาทาบทามให้ลงสมัครในนามพรรคกิจสังคม จึงเป็นโอกาสให้ได้ ลงสมคั รเลือกตั้งอย่างจรงิ จัง การได้สมัครในนามพรรคกิจสังคม เพราะนายวันมูหะมัดนอร์ ไปรบั รองกบั ทางพรรควา่ จะสนบั สนนุ นายเฉลมิ ในการหาเสยี งเลอื กตงั้ (มนตรี แสนสุข 2547 : 107) จึงมีทีมงานและหัวคะแนนของ นายวนั มูหะมดั นอร์ มาชว่ ยกนั ระดมหาเสียงอย่างเตม็ ท่ี แมน้ ายเฉลมิ จะเปน็ คนทพ่ี ดู เกง่ แตก่ ารปราศรยั ไมม่ อี ะไรใหมๆ่ ไมเ่ รา้ ใจใหป้ ระชาชน มคี วามหวงั เพราะเป็นคนทไี่ ม่มคี วามรู้ 129

นักการเมอื งถ่นิ จังหวดั ยะลา “การเลอื กตง้ั ในวนั ท่ี 18 เมษายน 2526 เฉลมิ ไดร้ บั เงนิ สนบั สนนุ จากพรรคเพยี งแปดหมนื่ บาท นอกนน้ั เปน็ เงนิ สว่ นตวั และญาติ รวมทงั้ หยบิ ยมื จากเพอ่ื นฝงู ” (อาซีส เบญ็ หาวัน, สมั ภาษณ์) การแข่งขันทาง การเมืองคร้ังนั้น เข้มข้นพอสมควรเพราะต้องต่อสู้กับนายอดุล ภมู ณิ รงค์ และอดีตนายตำ�รวจใหญร่ ะดบั ผบู้ งั คบั การของจังหวดั ยะลา ที่มีอทิ ธิพลใน 3 จังหวดั ชายแดนภาคใต้ ท่ีเพิง่ จะเกษยี ณไมน่ าน ผลงานในสภาของนายเฉลิม เขาพยายามอย่างเต็มท่ีที่จะมี บทบาทและสรา้ งบทบาทใหก้ บั ตนเอง แตไ่ มไ่ ดร้ บั ความสนใจจากเพอื่ น ส.ส.มากนัก ในสภาฯสมัยนั้น ร.ต.อ.เฉลิม อยู่บำ�รุงเป็นดาวสภา จน ได้รบั การขนานนามว่า “เหลมิ ดาวเทยี ม” ทำ�ให้นายเฉลมิ เบญ็ หาวัน พยายามจะใหส้ อ่ื มวลชนและประชาชนเรยี กตวั เองวา่ “เหลมิ สตารว์ อร”์ เพราะในยคุ นน้ั ภาพยนตรเ์ รอ่ื งสตารว์ อรก์ ำ�ลงั เปน็ ทน่ี ยิ มและดาวเทยี ม กำ�ลังเป็นทพ่ี ูดถงึ สำ�หรับผลงานในพ้ืนท่ีของนายเฉลิม มีไม่มากนัก แม้จะมีงบ ส.ส. หรืองบพฒั นาจังหวัดหนนุ ช่วยกต็ าม การกลบั มาเยีย่ มพื้นทีข่ อง เขามักจะทิ้งระยะห่างเกินควร เนื่องจากมีปัญหาค่าใช้จ่าย เพราะเงิน เดือน ส.ส.ในสมยั น้ันเพยี ง 15,000 บาท จึงมีเงินไมม่ ากพอทจี่ ะกลับ มาดำ�เนินงานทางการเมืองและก่อนที่เขาจะลงเล่นการเมืองน้ันฐานะ สว่ นตวั ไมด่ นี กั เปน็ เพยี งลกู จา้ งประจำ�ของสถานวี ทิ ยขุ องรฐั ในทอ้ งถน่ิ จังหวัดยะลา จนประชาชนและผู้สนับสนุนถือว่านายเฉลิมห่างเหิน จากพวกเขา (ยหี ะ กาโด, สมั ภาษณ์) ปญั หาทางการเงินนายเฉลมิ ไม่ สามารถจะแกป้ ญั หาไดแ้ มจ้ ะพยายามหาธรุ กจิ ทำ�ในกรงุ เทพฯ กบั เพอื่ น ทเี่ คยเรยี นมธั ยมทโี่ รงเรยี นอสิ ลามวทิ ยาลยั แหง่ ประเทศไทยมาดว้ ยกนั ทำ�ใหก้ ารเลอื กต้ังในปี 2529 นายเฉลมิ ต้องยา้ ยพรรคและยา้ ยพนื้ ท่ไี ป 130

การเมืองถ่นิ และนักการเมอื งถิน่ จงั หวดั ยะลา ยังบ้านเกิดของบิดามารดาที่จังหวัดปัตตานี เพราะประเมินแล้วคงแพ้ นายวนั มหู ะมดั นอร์ ทหี่ วนกลบั มาสมคั รอกี ครง้ั หนง่ึ และนายเฉลมิ ตอ้ ง แพ้การเลือกตง้ั ไปในทส่ี ุด นายเฉลิม เคยพูดกับกลุ่มเพ่ือนท่ีปีนัง ประเทศมาเลเซียท่ีเขา เดินทางไปเปิดร้านอาหารและต้ังรกรากกับครอบครัวหลังจากพ่ายแพ้ การเลอื กต้ังว่า ”เรา พอแพ้เลือกต้ังจับรถโดยสารมาที่ปีนังเลย เพราะเราเคย เรียนหนังสือที่น่ี ไม่มีเงินเหลืออะไรเลย หนี้ผู้แทนครั้งก่อนยังจ่ายไม่ หมด เลอื กตง้ั ครง้ั หลังก็เป็นหน้ีอกี เพราะปา๋ เทง่ (บุญเทง่ ทองสวัสด-ิ์ ผู้วจิ ยั ) หัวหน้าให้ตงั คม์ าน้อยมาก” หลังจากนน้ั นายเฉลมิ ไมเ่ คยยุ่งกับการเมืองอกี เลย นายเฉลมิ ถงึ แกก่ รรมเมอื่ ปี 2551 โดยไมม่ ที ายาททางการเมอื ง แมจ้ ะมลี กู ชายถงึ สองคน แตน่ อ้ งชายของเขาเคยเปน็ วุฒสิ มาชิกจากการแตง่ ต้งั 1 ครง้ั และเคยได้รับการเลือกตั้งเป็นนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดยะลา จากการสนบั สนุนของกลมุ่ การเมอื งของนายวนั มูหะมัดนอร์ ไม่ใชก่ าร สนับสนุนทางการเมืองจากนายเฉลิม แตอ่ ย่างใด นายไพโรจน์ เฉลยี วศกั ดิ์ (พ.ศ.2531) นายไพโรจน์ เฉลียวศักดิ์ เกิดท่ีอำ�เภอยะหา จังหวัดยะลา ในปี พ.ศ.2498 เป็นลูกชายเจ้าของร้านรับซื้อยางแผ่นระดับเถ้าแก่ ใหญ่ในอำ�เภอยะหา สำ�เร็จการศึกษาช้ันมัธยมศึกษาตอนปลายจาก 131

นกั การเมอื งถ่นิ จงั หวัดยะลา โรงเรียนคณะราษฎร์บำ�รุง จังหวัดยะลาและสำ�เร็จปริญญาตรีจาก คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแกน่ จบแลว้ ทำ�งานเปน็ ผสู้ ่อื ขา่ ว นิตยสารการเมืองรายสัปดาห์ในกรุงเทพฯ ก่อนกลับไปเป็นเกษตรกร สร้างฟาร์มเลี้ยงไก่ที่บ้านเกิด ประสบการณ์ทางการเมือง ก่อนเป็น สมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎร นายไพโรจน์ เคยเปน็ สมาชกิ สภาจงั หวดั ยะลา เขตอำ�เภอยะหา นายไพโรจน์ มีแรงจูงใจท่จี ะเลน่ การเมอื งระดบั ชาติ ต้ังแตเ่ มอื่ คร้ังยังเป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยขอนแก่น เขาเคยร่วมกิจกรรมทาง ด้านชนบทของนักศกึ ษาในมหาวิทยาลยั จนเกดิ เหตกุ ารณ์ 6 ตุลาคม 2519 หลงั จากเรยี นจบเพอื่ จะเรยี นรกู้ ารเมอื งในกรงุ เทพฯจงึ สมคั รเปน็ นกั ขา่ วนติ ยสารการเมอื งรายสปั ดาหฉ์ บบั หนงึ่ ในจำ�นวนหลายๆ ฉบบั ท่ีเกิดข้ึนใหม่หลังวิกฤติการณ์ทางการเมืองคล่ีคลายในสมัยรัฐบาล พลเอกเกรยี งศักดิ์ ชมะนันท์ นายไพโรจน์ชนะการเลือกต้ังในการเลือกต้ังเม่ือวันที่ 24 กรกฎาคม 2531 ซ่ึงเป็นการเลอื กตงั้ คร้ังท่ี 15 ใชร้ ะบบแบง่ เขต เรียง เบอร์ ลงสมคั รในนามพรรคประชาธิปตั ย์ การเข้าสพู่ รรคประชาธปิ ตั ย์ ครงั้ น้ี สบื เนื่องจากนายวันมหู ะมดั นอร์ ลาออกจากพรรคประชาธปิ ตั ย์ พร้อมกับ “กลุ่ม 10 มกรา” ทำ�ให้พรรคประชาธิปัตย์ขาดผู้สมัครท่ีมี ความรู้ระดับปัญญาชน นายไพโรจน์จึงเป็นตัวเลือกข้ึนมาพร้อมกับ นายคอลี หนุม่ มุสลมิ ทีเ่ คยสมคั รในนามพรรคประชาธิปตั ยพ์ ร้อมนาย วันมูหะมัดนอร์ เมื่อคร้ังการเลอื กต้งั ปี 2529 กอ่ นหน้าการเลือกตง้ั ทา่ มกลางกระแส “พรรคของเรา” ของ พรรคประชาธิปัตย์ในหมู่ประชาชนท่ีไม่ใช่มุสลิมที่ยังคงอยู่ แม้นาย วนั มหู ะมดั นอร์ จะยา้ ยออกไป แตน่ ายคอลี ยงั อยใู่ นพรรคประชาธปิ ตั ย์ 132

การเมอื งถิ่นและนกั การเมืองถิ่นจังหวัดยะลา แม้จะเป็นผู้แพ้เลือกตั้ง แต่เสียงในหมู่มุสลิมของนายคอลีก็ยังคงพอมี อยู่ ทำ�ให้การลงสมัครครั้งน้ีของนายไพโรจน์มีต้นทุนคะแนนเสียงของ ชาวมสุ ลมิ ทไี่ มใ่ ชฐ่ านเสยี งในยะหาบา้ นเกดิ ของเขาอยดู่ ว้ ยจำ�นวนหนงึ่ และเปน็ เสยี งทจี่ ะไดม้ าเพม่ิ ขน้ึ ทอ่ี ำ�เภอรามนั บา้ นเกดิ ของนายคอลแี ละ นายวนั มหู ะมดั นอรด์ ว้ ย รวมกบั เสยี งชมุ ชนเมอื งจากกระแส”พรรคของ เรา”ของพรรคประชาธปิ ตั ยท์ มี่ อี ยา่ งเตม็ ทอี่ ยแู่ ลว้ ทำ�ใหน้ ายไพโรจนห์ า คะแนนจากชาวมุสลมิ อีกไมม่ ากกอ็ าจชนะการเลอื กต้งั ได้ กลยุทธ์การหาเสียงของนายไพโรจน์ ในคร้ังน้ีจึงวางนำ้ �หนักไป ทีช่ าวมุสลมิ ท่ยี ังไมไ่ ดผ้ ูกพนั กับนายมหู ะมดั นอร์มากนกั โดยการจัดตัง้ มวลชนพรอ้ มปจั จยั สนับสนนุ ทางการเงนิ สว่ นการปราศรัยจะปราศรัย ในกลุ่มชุมชนเมืองเป็นหลัก เพราะนายไพโรจน์ ไม่สามารพูดภาษา มลายไู ด้ การปราศรยั ของนายไพโรจนไ์ มเ่ คยพาดพงิ ในทางรา้ ยแกน่ าย วันมูหะมัดนอร์ และยังแอบเป็นพวกของนายวันมูหะมัดนอร์ทุกครั้ง เม่อื มีโอกาสจึงได้คะแนนจากกล่มุ นายวันมูหะมัดนอร์ด้วย แต่นายคอลี ผู้สมัครร่วมพรรคของนายไพโรจน์ มีการโจมตีนายวันมูหะมัดนอร์ ทุกครั้งที่มีโอกาส เพราะอารมณ์ยังขุ่นมัวท่ีนายวันมูหะมัดนอร์ ไมส่ ามารถชว่ ยใหช้ นะการเลอื กตง้ั ในครง้ั ทแ่ี ลว้ (อบั ดลุ เลา๊ ะ มาศมนั ต,์ สัมภาษณ)์ นายอดินันท์ ฮะซะนี (สัมภาษณ์) ผู้เป็นหัวคะแนนและมีส่วน อย่างยิ่งในการชักชวนนายไพโรจน์ ให้ลาออกจากตำ�แหน่งสมาชิก สภาจังหวัด เพื่อเข้าสู่สนามใหญ่และช่วยให้ความม่ันใจให้ลงสมัครใน นามพรรคประชาธปิ ตั ย์ ตามการชกั ชวนของแกนนำ�พรรคประชาธปิ ตั ย์ ภาคใต้ บอกว่า 133

นกั การเมอื งถนิ่ จงั หวดั ยะลา ”การตดั สนิ ใจลงเลอื กตง้ั และเลอื กเขา้ พรรคประชาธปิ ตั ยใ์ นครงั้ นน้ั เพราะพวกเราคดิ วา่ มชี อ่ งวา่ งในพน้ื ที่ เนอ่ื งจากอาจารยว์ นั นอร์ ลา ออกจากพรรคประชาธปิ ัตย์ ในขณะท่คี ะแนนของพรรคยังดอี ยู่ เพราะ เปน็ พรรครฐั บาลและมผี ลงานกอ่ นจะยบุ สภา ประกอบกบั เสยี ง ส.ส.อกี คนหน่งึ คอื นายอดลุ ภูมณิ รงค์ออ่ นลงมาก ตามการเปล่ยี นแปลงของ สังคมยะลา ทำ�ให้นายไพโรจน์เลือกพรรคน้ี แม้จะให้เงินทุนเพียง 2 แสนบาท แต่ครอบครัวนายไพโรจน์ให้เงินส่วนใหญ่ให้ลงครั้งน้ี บอก ว่าจะให้ครัง้ เดยี วเท่านั้น แพ้ชนะจบกนั แตค่ รอบครัวนายไพโรจนเ์ ปน็ พอ่ คา้ ยาง และเปน็ พอ่ คา้ ยางระดบั เศรษฐี ทม่ี เี ครอื ขา่ ยพอ่ คา้ รายยอ่ ย ตงั้ แตร่ ะดบั หมบู่ า้ น ตำ�บล ไปทวั่ อำ�เภอยะหาและจนถงึ ระดบั จงั หวดั จงึ มีเงินทุนมากพอท่ีจะใหล้ กู ชายใช้จ่ายในการเลือกตัง้ ลำ�พงั เงนิ ทนุ ส่วน ตัวของนายไพโรจน์ เรียกว่าไม่มี เพราะขาดทุนจากกิจการฟาร์มเล้ียง ไก่ทอ่ี ยากทดลองทำ�ธุรกจิ ตามสายวิชาทเ่ี รยี น” เมื่อมีเงินทุนจึงใชก้ ลยทุ ธ์ใชเ้ งินใหไ้ ปถึงผู้มสี ิทธเิ ลือกต้งั ได้ การ เข้าถึงผู้มีสิทธิเลือกตั้งนอกเหนือจากความเป็นนักการเมืองท้องถิ่นที่มี เครือข่ายอย่บู า้ งแล้ว แตไ่ มม่ ากนกั เพราะเป็น สจ. ท่ีไม่ได้กว้างขวาง และทรงอิทธิพลของจังหวัด ก็ต้องใช้เครือข่ายพ่อค้ายางของบิดา ท้ัง ระดบั เดยี วกนั และระดบั ทอ้ งถน่ิ ไมว่ า่ เลก็ หรอื ใหญเ่ ขา้ มาชว่ ยอยา่ งเตม็ ที่ ”ผมในฐานะคนยะหาท่ีรู้จักสนิทสนมกับครอบครัวเขามานาน และเคยลงสมัคร ส.ส.มาแล้ว จึงเข้าไปแนะนำ�ว่าให้ใช้กลยุทธ์รับซ้ือ ยางใหร้ าคาแพงสักหน่ึงอาทิตย์ ให้หาว่าราคายางในหน่ึงอาทติ ย์มันมี ข้ึนมีลงอย่างไร เราหาค่าเฉล่ีย ยอมขาดทุนไปบ้างสักอาทิตย์ ให้เงิน 134

การเมืองถน่ิ และนักการเมอื งถิ่นจงั หวดั ยะลา พอ่ คา้ รายยอ่ ยในทอ้ งถนิ่ ใหซ้ อ้ื ราคาสงู พรอ้ มกบั หาเสยี งกบั ประชาชน ท่ีมาขายยาง ทำ�ให้เขาได้เงิน เราได้คะแนน” (อับดุลเล๊าะ มาศมันต์, สมั ภาษณ์) การเลือกต้ังในครัง้ นัน้ นายไพโรจน์ จงึ ได้คะแนนในหมูช่ าวสวน ยางซึ่งส่วนใหญ่เกือบท้ังหมดเป็นชาวมุสลิมอย่างท่วมท้นทั่วจังหวัด ยะลา จึงชนะการเลอื กตงั้ ในทสี่ ดุ แต่กลยุทธ์นใ้ี ช้ได้เพยี งคร้ังเดยี วเม่อื ค่แู ข่งรวู้ ิธกี าร ในสมัยต่อมาคแู่ ขง่ จงึ ใชว้ ธิ แี ก้เกมโดยให้ประโยชน์พอ่ ค้า ยางรายยอ่ ยตดั หน้านายไพโรจน์ จนตอ้ งแพ้ในท่สี ดุ หลังการเลือกตั้งนายไพโรจน์ได้ตำ�แหน่งทางการเมืองเป็น เลขานุการของนายไสว พัฒโน รองประธานสภาผู้แทนราษฎร นาย ไพโรจน์มีบทบาทในสภาและในการเมืองระดับชาติอย่างประปรายไม่ โดดเด่นนัก สำ�หรับผลงานในระดับท้องถิ่นเขาเคยเป็นผู้เสนอและ ผลกั ดนั ใหม้ ดี า่ นถาวรขน้ึ มาใหม่ เพอ่ื ใหป้ ระชาชนชาวไทยและมาเลเชยี ผ่านจุดเขตแดนท่ีอำ�เภอยะหาบ้านเกิดและอำ�เภอกาบัง เพื่อจะให้ เศรษฐกจิ ของยะลาดขี นึ้ แตไ่ มท่ นั สำ�เรจ็ กห็ มดสมยั เกยี่ วกบั เรอ่ื งนน้ี าย ไพโรจน์เคยให้สัมภาษณ์ว่า ยะลาจะเจริญขึ้นหากมีการเปิดด่านไทย- มาเลเซียเพ่มิ มากขึ้น แทนท่ีจะมเี พียงดา่ นอำ�เภอเบตง นายไพโรจน์ ลงเลือกตง้ั ในนามพรรคประชาธิปัตยอ์ กี ครั้ง หลัง การรัฐประหารของคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ (รสช.) แต่ สู้กระแสความแรงของพรรคความหวังใหม่และความนิยมในตัวนาย วนั มหู ะมดั นอร์ และความสดใหมข่ องนายไพศาล ยง่ิ สมาน ผสู้ มคั รรว่ มทมี ใน นามพรรคความหวงั ใหมไ่ มไ่ ด้ อกี ทง้ั คตู่ อ่ สทู้ กุ คนรกู้ ลยทุ ธร์ าคายางของ นายไพโรจน์แลว้ แตน่ ายไพโรจน์ยงั ใชก้ ลยุทธน์ ้อี ยู่ จงึ ถูกตีกรอบจำ�กดั 135

นกั การเมอื งถิน่ จงั หวดั ยะลา ในการหาเสยี งเลอื กต้ัง ไมส่ ามารถดำ�เนนิ การได้อยา่ งง่ายดายต่างจาก คร้งั ก่อนๆ ในที่สุดจงึ ต้องพา่ ยแพ้ นายไพโรจน์ พยายามลงสู้ในสนามเลือกต้ังอีกหลายคร้ัง คร้ัง สุดท้ายในปี 2549 ลงสมัครในนามพรรคไทยรักไทยในความดูแลของ นายวนั มหู ะมัดนอร์ แตไ่ ม่พ้นกฎเกณฑ์ 20 เปอร์เซ็นต์ หากสมคั รคน เดียวตามรัฐธรรมนูญปี 2540 จึงวางมือทางการเมือง ไปประกอบ อาชพี ทางดา้ นการพฒั นาทดี่ นิ รว่ มกบั เพอ่ื นนอกพน้ื ทจี่ งั หวดั ยะลา แถบ ชายฝ่งั ทะเลอนั ดามัน ยุคที่ 5 การเลือกตัง้ พ.ศ. 2535 - การเลือกต้งั ยุคปจั จุบนั ยุคน้ีเป็นยุคที่พรรคการเมืองและเงินเข้ามามีบทบาทในการ เลือกต้ังอย่างเตม็ ที่ รายละเอยี ดมดี งั นี้ นายไพศาล ยิง่ สมาน (พ.ศ. 2535/1, 2535/2, 2539, 2544) นายไพศาล ยงิ่ สมาน เปน็ นกั การเมอื งทม่ี พี น้ื ฐานทางเศรษฐกจิ ดีท่ีสุดในบรรดานักการเมืองจังหวัดยะลาในยุคหลัง เกิดเมื่อวันท่ี 2 เมษายน 2482 ท่ี ตำ�บลสะเตง อ.เมอื ง จ.ยะลา บดิ ามารดาเป็นชาว อำ�เภอยะหรงิ่ จังหวดั ปตั ตานี แลว้ อพยพมาตง้ั รกรากทต่ี วั เมอื งจงั หวดั ยะลา นายไพศาล จบมัธยมศึกษาตอนต้นจากโรงเรียนคณะราษฎร์ 136

การเมืองถ่นิ และนักการเมืองถิน่ จังหวัดยะลา บำ�รุงจังหวัดยะลา จบมัธยมศึกษาตอนปลายจากโรงเรียนเทพศิรินทร์ กรุงเทพฯ เคยเข้าศึกษาต่อระดับปริญญาตรี ท่ีคณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย แต่เรียนได้ไม่นานก็ได้รับทุนไปศึกษาต่อ ปริญญาตรีคณะศิลปศาสตร์ เอกภาษาอังกฤษ ท่ีมหาวิทยาลัยไคโร ประเทศอียีปต์ จบแล้วทำ�งานพร้อมๆ กับท่องเท่ียวไปในหลายๆ ประเทศของยโุ รป กลับมายะลาทำ�ธุรกิจ ตามรอยครอบครัวและความถนัดของ ตัวเองที่มาต้ังแต่เด็ก แต่ยังมีเวลาว่างพอสมควรเนื่องจากกิจการเป็น ไปด้วยความเรียบร้อย และมีลูกน้องดูแลได้ตามระบบที่วางไว้ นาย ไพศาลจึงสมัครสอบเป็นครูโรงเรียนมัธยมศึกษาของกรมสามัญศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ไดเ้ ปน็ อาจารยท์ โ่ี รงเรยี นคณะราษฎรบ์ ำ�รงุ จงั หวดั ยะลา แลว้ ไปชว่ ยราชการในโรงเรยี นปอเนาะ อกี 6 ปี ตอ่ มาลาออกจาก ราชการมาขยายกิจการส่วนตัว พร้อมกับเข้าทำ�งานช่วยเหลือสมาคม และมลู นธิ ิตา่ งๆ ในจังหวัดยะลาไปดว้ ย ก่อนจะเข้าสู่สนามการเมืองระดับชาติ นายไพศาล เคยเป็น สมาชกิ สภาจงั หวดั ยะลา เขตอำ�เภอเมอื งมาตงั้ แตป่ ี 2523 เปน็ ประธาน สภาจังหวัดตง้ั แต่สมยั แรกและสมยั ต่อมาถึง 8 สมยั และเป็นกรรมการ อสิ ลามประจำ�จงั หวดั มาอยา่ งยาวนานดว้ ย จงึ เปน็ ทร่ี จู้ กั ของชาวมสุ ลมิ และไม่ใช่มุสลิมเป็นอย่างดี ทำ�ให้เขามีฐานเสียงในหมู่ผู้ใกล้ชิดศาสนา และบคุ คลทวั่ ไปด้วย ปลายปี 2534 เมอ่ื มกี ารเตรยี มการรองรบั การเลอื กตง้ั ปี 2535/1 นายไพศาล ย่งิ สมานได้รบั การชักชวนใหล้ งสมคั รเลอื กต้งั จากกล่มุ ของ นายวันมูหะมดั นอร์ เกี่ยวกับเรื่องนี้ นายไพศาลได้กลา่ วว่า 137