(1o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών Άρχ.Σάββα Αγιορείτου 1ο Μέρος Σειρά pdf σε συνέχειες - 2017 Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών, του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα: (hristospanagia3.blogspot.gr) Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά).1

hristospanagia3.blogspot.gr Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις. (Επίσημες Ιστοσελίδες) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις] hristospanagia3.blogspot.gr www.hristospanagia.gr agiapsychanalysi.blogspot.gr Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση: (Συλλογή ομιλιών - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos (Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists (Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία) http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:[email protected]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1ο Μέρος (Ψυχοφελείς ομιλίες πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα)1)Ἡ Ελευθερία τῆς ψυχῆς [Σελ 4 εώς 26]2)Πῶς θά σωθοῦμε [Σελ 27 εώς 46]3)Πῶς σωζόμαστε [Σελ 47 εώς 61]4)Πῶς μποροῦμε νά νικήσουμε τόν θάνατο [Σελ 62 εώς 79]5)Πῶς γινόμαστε ἀληθινά μέλη τῆς Ἐκκλησίας [Σελ 80 εώς 102]6)Πῶς θά ἔρθει τό φῶς τοῦ Χριστοῦ στήν ζωή μας [Σελ 103 εώς 125]7)Πῶς μετέχουμε στήν Θεία χάρη [Σελ 126 εώς 140]8)Ἡ ψυχοπάθεια ἀπό Πατερική ἄποψη [Σελ 141 εώς 159]9)Ἡ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου μέσα στήν Ἐκκλησία [Σελ 160 εώς 178]3

Η Ελευθερία της ΨυχήςΕὐχαριστῶ τόν Πανάγιο Τριαδικό Θεό πού μέ ἀξιώνει καί πάλι νά εἶμαι ἀνάμεσάσας. Eἰλικρινά χαίρομαι καί εὐχαριστῶ καί τόν Σεβασμιότατο Μητροπολίτη σας κ.κ.Γεώργιο, καθώς καί τόν δικό μου σεβαστό Ἐπίσκοπο κ.κ. Ἰωήλ γιά τήν εὐλογία τουςνά γίνεται αὐτή ἡ συνάντηση ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν. Σήμερα πού ἑορτάζουμε τήνἐθνική μας ἐπέτειο, θυμόμαστε βέβαια τό «Ὄχι» πού εἰπώθηκε στούς εἰσβολεῖς,ἀλλά θυμόμαστε καί τό περίφημο θέμα τῆς ἐλευθερίας. Ὁ ἑλληνικός λαός ἀγαπάειτήν ἐλευθερία καί θυσιάζεται γιά τήν ἐλευθερία.– Ἀλλά ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή ἐλευθερία καί πῶς ἐξασφαλίζεται;Αὐτό βέβαια θά μᾶς τό πεῖ ὁ Δημιουργός μας, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός.Προσέξτε τί μᾶς λέει: : «Γνώσεσθε τήν ἀλήθεια καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς»(Ἰω. 8,32). Δηλαδή μᾶς προσανατολίζει σέ κάτι πού δέν πάει ὁ νοῦς μας. Ἐμεῖςξέρουμε ὅτι γιά τήν ἐλευθερία ἀγωνίστηκαν οἱ πρόγονοί μας, θυσιάστηκαν, ἔχυσαντό αἷμα τους, ἡ ἐλευθερία εἶναι βγαλμένη ἀπ᾿ τά κόκκαλα τῶν Ἑλλήνων τά ἱερά,ὅπως λέμε στόν Ἐθνικό Ὕμνο, ἀλλά εἶναι ὄντως ἐλευθερία αὐτή ἡ ἐλευθερία;Πολλοί τό ὁμολογοῦν ὅτι καί σήμερα δέν εἴμαστε πραγματικά ἐλεύθεροι καί ἁπλῶςἄλλαξε θά λέγαμε τό ‘ἀφεντικό’.Ἐλευθερωθήκαμε ἄραγε πραγματικά στίς 25 Μαρτίου πού γιορτάζουμε τήνἀπελευθέρωση ἀπό τούς μουσουλμάνους, ἀπό τούς Τούρκους; Οἱ ἴδιοι οἱ ἥρωες τοῦ’21, ὁ Μακρυγιάννης κ.ἄ., μετά τήν ἀπελευθέρωση ἔλεγαν ὅτι ἐμεῖς, ἄν ξέραμε ὅτιθά ἔφτανε ἡ Ἑλλάδα σ’ αὐτά τά χάλια, νά κλείνει τά Μοναστήρια ἐπίσημα μέ νόμουςὁ ἀρχηγός τοῦ Κράτους, ὁ Βασιλέας τότε, ὁ Ὄθωνας καί νά ὑποτασσόμαστε στήΔύση, δέν θά ἀγωνιζόμαστε. Ἐμεῖς ἀγωνιστήκαμε «γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήνἉγία καί τῆς Πατρίδος τήν Ἐλευθερία». Γιατί προϋπόθεση τῆς ἐλευθερίας τῆςπατρίδος εἶναι ἡ ἐλευθερία τῆς ψυχῆς. Ἄν κανείς δέν εἶναι ἐλεύθερος πνευματικά,ψυχικά, δηλαδή ἀπό τά πάθη του, δηλαδή ἀπό τήν ἁμαρτία, δέν μπορεῖ νά ζήσειἀληθινά ἐλεύθερος, ἔστω καί ἄν ἔχει αὐτή τήν λεγόμενη ἐθνική ἐλευθερία, πού δένεἶναι ἐλευθερία, εἶναι ἁπλῶς μία ἐναλλαγή τῶν ἀφεντικῶν, γιατί φεύγοντας οἱΤοῦρκοι καί ἦρθαν οἱ Φράγκοι,.– Σήμερα εἶναι ἐλεύθερη ἡ πατρίδα μας; Εἴμαστε ἐμεῖς ἐλεύθεροι;Κάθε ἄλλο. Εἴμαστε δοῦλοι στούς Εὐρωπαίους, στό Μνημόνιο, στή Μασονία, σέσκοτεινούς κύκλους… καί ἐμεῖς ἀκριβῶς δέν ξέρουμε ποιοί εἶναι ἀπό πίσω πούκινοῦν τά νήματα καί πίσω καί ἀπό τούς πολιτικούς μας.Ἡ ἀληθινή ἐλευθερία θά ἔρθει καί γιά τήν πατρίδα καί γιά ὅλο τόν κόσμο, ἐάνἐλευθερωθεῖ ὁ καθένας μας ἀπό τά πάθη καί ἐκεῖνος πού θά μᾶς ἐλευθερώσει εἶναι ἡἀλήθεια. Αὐτό λέει ὁ Χριστός: «Γνωρίσθε τήν ἀλήθεια καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσειὑμᾶς». Τώρα τί εἶναι αὐτή ἡ ἀλήθεια; Αὐτή ἡ ἀλήθεια δέν εἶναι μιά ἰδέα, οὔτε ἕναφιλοσοφικό σύστημα, οὔτε ἕνα σύστημα ἰδεῶν, ἀλλά ἡ ἀλήθεια εἶναι ὑπόσταση,εἶναι πρόσωπο. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἶπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια» (Ἰω. 14,6). Ὁπότε, ὅταν4

λέει ὁ Κύριος «γνωρίστε τήν ἀλήθεια», εἶναι σάν νά λέει «γνωρίστε Ἐμένα» καί ὅτανλέει γνωρίστε, δέν ἐννοεῖ ἁπλῶς νά Τόν δοῦμε, ἔτσι ἁπλῶς νά μάθουμε κάποιαπράγματα ἀπ’ αὐτά πού εἶπε, ἀλλά ἐννοεῖ νά ζήσουμε τήν ζωή Του. Τό ρῆμαγιγνώσκω στήν Ἁγία Γραφή σημαίνει μετέχω , ζῶ δηλαδή αὐτό στό ὁποῖοἀναφέρομαι. Γνώσεσθε τήν ἀλήθεια σημαίνει ζῆστε τήν ἀλήθεια, ζῆστε μέ τήνἀλήθεια, ζῆστε ἐν Χριστῷ καί τότε θά ζήσετε καί τήν ἀληθινή ἐλευθερία. «Ἡ ἴδια ἡἈλήθεια, δηλαδή Ἐγώ, πού εἶμαι ἡ Ὑποστατική Ἀλήθεια», λέει ὁ Χριστός μας,«Ἐγώ θά σᾶς ἐλευθερώσω».– Ποιός εἶναι ὁ τρόπος πού γνωρίζουμε τόν Χριστό;Αὐτό ἐπίσης μᾶς τό ἔχει πεῖ ὁ Ἴδιος λέγοντας: «Ἐγώ εἶμαι καί ἡ ὁδός, εἶμαι καί ἡζωή» (Ἰω. 14,6), δηλαδή ὁ δρόμος καί ὁ τρόπος γιά νά ζήσετε σωστά καί νάἐλευθερωθεῖτε εἶμαι πάλι Ἐγώ. Ἑπομένως καί ἡ γνῶσις τοῦ Θεοῦ γίνεται πάλι μέ τόνΘεό. Γνωρίζουμε τόν Χριστό διά τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριος εἶπε ὅτι ἐκεῖνο πού εἶναι τόκλειδί πού μᾶς γνωρίζει καί μᾶς γνωρίζεται καί ὁ Ἴδιος εἶναι ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν,τό νά κάνουμε τό δικό Του θέλημα καί ὄχι τό δικό μας. Τότε γινόμαστε ἀληθινάἐλεύθεροι.– Τί εἶναι ἐκεῖνο πού μᾶς σκλαβώνει;Ὁ Κύριος μᾶς τό εἶπε ἀπερίφραστα πώς εἶναι ἡ ἁμαρτία. «Ὁ ποιῶν τήν ἁμαρτίανδοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας» (Ἰω. 8,34).– Εἶναι ἐλεύθερος αὐτός πού κάνει τήν ἁμαρτία;Ὄχι εἶναι δοῦλος κι ἄν ἐλευθερωθεῖ ἀπό τήν ἁμαρτία, ἐλευθερώνεται πραγματικά. Ὁἀληθινός ἐχθρός δέν εἶναι κάτι ἀπ’ ἔξω. Δέν εἶναι κάποιος λαός, ἡ γείτονη χώρα ἄςποῦμε. Ὁ ἀληθινός ἐχθρός εἶναι ἡ ἁμαρτία μέ τίς τρεῖς, ἄν θέλετε, μορφές ἤ τρεῖςδομές. Εἶναι οἱ τρεῖς καταστάσεις, οἱ τρεῖς ἐχθροί μας, νά τό ποῦμε ἁπλά. Εἶναι ὁκακός ἑαυτός μας, εἶναι ὁ κόσμος μέ τήν ἔννοια πού ἡ Γραφή δίνει στή λέξη κόσμοςκαί ὁ διάβολος. Ἄν κανείς δηλαδή θέλει νά ἐλευθερωθεῖ, θέλει νά ζήσει ἀληθινήἐλευθερία, πρέπει νά νικήσει τούς τρεῖς αὐτούς ἐχθρούς. Νά νικήσει τόν κακό ἑαυτότου, δηλαδή τήν ἁμαρτία καί τά πάθη, τό κοσμικό φρόνημα, πού γιά τήν Ἁγία Γραφήκόσμος σημαίνει ἡ δουλεία στά τρία πάθη: στήν φιλαργυρία, στήν φιλοδοξία, στήνφιληδονία. Αὐτά εἶναι τά τρία κυρίαρχα χαρακτηριστικά τοῦ κόσμου. Ὁ κοσμικόςἄνθρωπος εἶναι αὐτός πού εἶναι ὑποταγμένος στά τρία αὐτά «Φ», ὅπως λένε οἱΠατέρες. Ἀγαπάει τά χρήματα, γενικά τά ὑλικά πράγματα, ἀγαπάει τή μάταιη δόξα,τό τί θά πεῖ ὁ κόσμος, εἶναι δέσμιος σ’ αὐτό καί ἀγαπάει καί τίς ἡδονές τῆς σάρκας,τήν ἀνάπαυση. Ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι δοῦλος σ’ αὐτά, εἶναι ἐλεύθερος; Κάθεἄλλο. Καθόλου ἐλεύθερος.Ἕνας ἄνθρωπος γιά παράδειγμα πού ἔχει ἀναιμική πίστη, περνάει ἀπό μιά Ἐκκλησίακαί ντρέπεται νά κάνει τόν Σταυρό του, ἐνῶ ξέρει ὅτι πρέπει νά τόν κάνει. Εἶναιἐλεύθερος; Δέν εἶναι. Εἶναι δοῦλος σ’ αὐτό πού θά πεῖ ὁ κόσμος καί σκέφτεται «μήμέ δοῦνε τώρα καί μέ εἰρωνευτοῦν». Δέν εἶναι σκλαβιά αὐτό; Ἐνῶ ὁ ἀληθινάἐλεύθερος θά πεῖ «δέν μέ ἐνδιαφέρει τί θά ποῦνε». Ἤ μᾶλλον θά χαρεῖ κιόλας ὅταν5

τόν εἰρωνευτοῦν! Ἀκόμα ἀνώτερος βαθμός ἐλευθερίας. Γιατί λέει ὁ Κύριος: «εἶστεμακάριοι ὅταν ὀνειδίσωσιν ὑμᾶς καί διώξωσι καί εἴπωσι πᾶν πονηρόν ρῆμα ἕνεκενἐμοῦ» (Ματθ. 5,11). Εἶστε μακάριοι καί πανευτυχεῖς ἄν σᾶς καταδιώξουν, σᾶςεἰρωνευτοῦν, σᾶς λοιδορήσουν, γιατί πιστεύετε σέ Μένα καί κάνετε αὐτά πού λέωἘγώ. Βλέπετε σήμερα μία κοπέλα πού ντύνεται σεμνά εἶναι δακτυλοδεικτούμενη καίγνωρίζω πολλά παιδιά πού ντρέπονται, ἐνῶ ξέρουν ὅτι δέν ντύνονται σωστά,παρασύρονται ἀπό τόν συρμό, ἀπό τή μόδα καί ντύνονται ὅπως ὅλοι, γιατί ἄνξεχωρίσουν, θά ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν κάθε εἴδους εἰρωνίες καί προσβολές. Εἶναιἐλευθερία αὐτό; Ὄχι. Εἶναι δουλεία στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος. Συνεπῶς τά πάθη μας, ἡφιλοδοξία, ἡ ἀνθρωπαρέσκεια ἀλλιῶς, τό ὅτι θέλουμε νά ἀρέσουμε στόν κόσμο, μᾶςδεσμεύει τήν ἐλευθερία μας.Ἀληθινά ἐλεύθερος λοιπόν εἶναι αὐτός πού νικάει αὐτούς τούς ἐχθρούς, τόν κόσμοκαί τόν κακό ἑαυτό του -εἶναι παρεμφερή αὐτά, ὁ κόσμος εἶναι μέσα μας, τάκυρίαρχα πάθη πού ἔχουμε μέσα μας- καί τόν διάβολο, ὁ ὁποῖος ἀποκτάειδικαιώματα ὅσο ὁ ἄνθρωπος δουλεύει στά πάθη του. Κι ἐνῶ ἐσύ θέλεις νά ἀλλάξεις,γιατί καταλαβαίνεις ὅτι εἶναι λάθος αὐτό πού κάνεις καί θέλεις καί νά διορθωθεῖς,δέν σ’ ἀφήνει ὁ διάβολος γιατί πλέον ἔχει δικαιώματα ἐπάνω σου καί σοῦ λέει: «ναίμέν, μπορεῖ νά θέλεις, ἀλλά δέν σ’ ἀφήνω γιατί τόσα χρόνια μοῦ δούλευες, εἶσαιδοῦλος μου». Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά κάνει τήν σωστή διαδικασία γιά νάἀπελευθερωθεῖ ἀπό τόν διάβολο, ὅπως μᾶς τήν ἔχει διδάξει ὁ Κύριος, μέσω τῆςμετάνοιας. Τήν μετάνοια ὅπως τή διδάσκει ὁ Χριστός μας ὅμως, μέ τήν ἐξομολόγησηκαί μέ τήν ὅλη θεραπευτική πορεία καί ἀγωγή πού μᾶς δίνει ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία,πού σημαίνει νά λυπηθεῖ κατ’ ἀναλογία τοῦ σφάλματος, ὅπως λένε οἱ Πατέρες.Γιά τήν ἁμαρτία πού ἔκανες καί γιά νά μήν τήν ἐπαναλάβεις, θά πρέπει νάσυντριβεῖς, νά λυπηθεῖς, νά πονέσεις κατ’ ἀναλογία τοῦ μεγέθους τῆς ἁμαρτίας. Ἄνδέν γίνει αὐτό, πολύ εὔκολα μετά τήν ἐξομολόγηση θά ξανακάνεις τήν ἴδια ἁμαρτία.Δηλαδή ναί μέν μέ τήν ἐξομολόγηση κόβεται τό δικαίωμα τοῦ διαβόλου, ὅπως ἔλεγεκαί ὁ ἅγιος Παΐσιος, ἀλλά δέν κόβεται ἡ κακή συνήθεια, ἡ κακή ἕξις, δηλαδή τόπάθος. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος, μαζί μέ τήν ἐξομολόγηση πού θά κάνει, νά ἀγωνιστεῖἀσκητικά, ἡσυχαστικά ὅπως λέμε, μέ νηστεία, μέ προσευχή γιά νά διώξει τόνδιάβολο. Θυμηθεῖτε αὐτό πού λέγει ὁ Κύριος: «τοῦτο τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μήἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Ματθ. 17,21). Ἡ νηστεία μέ τή γενικότερη ἔννοια, ἡκακοπάθεια δηλαδή τοῦ σώματος, ὁ πόνος, ὁ κόπος -πού κάνουμε βέβαια γιά τόνΧριστό, ὄχι γιά νά ἀδυνατίσουμε- αὐτά κόβουν σιγά-σιγά τά πάθη μέ τή Χάρη τοῦΘεοῦ.«Ὁ ποιῶν τήν ἁμαρτίαν δοῦλος ἐστί τῆς ἁμαρτίας» (Ἰω. 8,34). Ἐκεῖνος πού κάνει τήνἁμαρτία, εἶναι δοῦλος τῆς ἁμαρτίας. Μά θά πεῖ κανείς:– Γιατί νά μή μποροῦμε νά κάνουμε τά πάντα;Ὁ ἄνθρωπος πράγματι θέλει νά εἶναι ἐλεύθερος καί νά μπορεῖ νά κάνει τά πάντα.Ἀλλά τόν συμφέρουν τά πάντα; Λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Πάντα μοι ἔξεστι ἀλλ’οὐ πάντα συμφέρει» (Α΄Κορ. 6,12). «Ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται ἀλλά δέν μέ συμφέρουν6

τά πάντα». Σήμερα πάρα πολλοί νέοι καί γενικότερα οἱ ἄνθρωποι λένε: «Μή μέκαταπιέζετε. Ἀφῆστε με ἐλεύθερο νά κάνω ὅ,τι θέλω» καί μάλιστα κυριαρχεῖ καί τόσύστημα ‘’ζῆσε ὅπως θέλεις καί κάνε ὅ,τι θέλεις’’. Αὐτή εἶναι καί ἡ συνταγή πούλανσάρεται ὡς συνταγή εὐτυχίας. Ἀλλά ὅταν κανείς τό κάνει αὐτό, οὐσιαστικά δένγίνεται ἐλεύθερος, ἀλλά ὑποδουλώνεται στά πάθη καί στόν διάβολο.Εἶναι αὐτή ἡ συνταγή πού ἔδωσε καί ὁ ἀρχέκακος ὄφις στήν Εὔα καί στόν Ἀδάμ: «Τίσᾶς εἶπε ὁ Θεός; Νά μή φᾶτε ἀπ’ ὅλα τά δέντρα;». Ψέμα! «Ὄχι», λέει ἡ Εὔα, «μᾶςεἶπε νά φᾶμε ἀπ’ ὅλα, ἐκτός ἀπό ἕνα». Κακῶς ἔπιασε κουβέντα μαζί του, πρῶτολάθος. Μετά ὁ διάβολος -κοιτᾶξτε τί πανοῦργος εἶναι!- «Ἆ, ξέρεις γιατί σοῦ τό εἶπεαὐτό ὁ Θεός; Γιατί, ἅμα φᾶτε ἀπό αὐτό τό δέντρο πού σᾶς εἶπε νά μή φᾶτε, θά γίνετεσάν κι Αὐτόν». Βλέπετε συκοφαντία! Δηλαδή τῆς εἶπε ἔμμεσα: «Ὁ Θεός εἶναιφθονερός. Ὁ Θεός δέν θέλει τό καλό σας. Θέλει νά σᾶς δεσμεύσει τήν ἐλευθερία σαςκαί νά σᾶς ἔχει ὑποταγμένους. Θά σᾶς πῶ ἐγώ τό μυστικό. Τό μυστικό εἶναι νά φᾶτεἀπό αὐτό πού σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή φᾶτε καί τότε θά γίνετε πραγματικά θεοί».Ἀληθινά ἐλεύθεροι οὐσιαστικά. Τούς τάζει ἐλευθερία. Καί σήμερα καί πάντα αὐτόδέν λέει στούς ἀνθρώπους; «Μακριά ἀπό τήν ἐκκλησία, ἀπό τούς παπάδες, ἀπό τάμή, ἀπό τά ὄχι, ἀπό τά πρέπει. Ἀφῆστε τα αὐτά. Ἐλᾶτε σέ μένα. Θά ’ρθεῖτε σέ μένακαί θά μπορεῖτε νά κάνετε ὅ,τι θέλετε». Καί πᾶνε οἱ καημένοι οἱ ἄνθρωποι καί ἀντίνά ἐλευθερωθοῦν, τί βρίσκουν; Τήν χειρότερη σκλαβιά. Γιατί ὁ διάβολος εἶναιψεύτης καί ἀρχηγός καί ἐφευρέτης τοῦ ψεύδους καί ἐνῶ σοῦ τάζει ἐλευθερία, σέκάνει πλέον ὑποχείριό του.– Ἕνας ναρκομανής εἶναι ἐλεύθερος;Καθόλου ἐλεύθερος. Πόσα παιδιά τά καημένα θέλουν ν’ ἀπαλλαγοῦν ἀπό τάναρκωτικά καί δέν μποροῦν! Καί κάνουν ἀγῶνα καί ἔρχονται μερικά ἐξομολογοῦνταικιόλας, προσπαθοῦν καί κλαῖνε καί ζητᾶνε βοήθεια, ἀλλά βλέπετε πόσο κραταιόςεἶναι ὁ πονηρός καί ἡ κακή συνήθεια. Γι’ αὐτό μήν πιστεύουμε τόν διάβολο. Ὁδιάβολος μᾶς λέει «κᾶντε ἐλεύθερα τήν ἁμαρτία» γιά νά μᾶς σκλαβώσει. Καί κάθεφορά πού κάνουμε τήν ἁμαρτία, γινόμαστε ὅλο καί πιό ἀσθενικοί στή διάπραξη τοῦκαλοῦ. Τήν ἑπόμενη φορά πού θά ἔρθει ἡ ἴδια πρόκληση γιά νά ἁμαρτήσουμε, θά τήνκάνουμε πιό εὔκολα τήν ἁμαρτία καί σιγά – σιγά δημιουργεῖται μιά ροπή μέσα μαςπρός τό κακό. Δημιουργεῖται μιά κακή ἕξη, πού τή λέμε πάθος.Ἕνας λ.χ. πού θύμωσε μιά φορά, δέν ἔχει ἀκόμη τό πάθος. Ἀλλά, ἄν θυμώσει καίδεύτερη καί τρίτη καί δέκατη, σιγά – σιγά ἀρχίζει νά μοιάζει μέ τόν διάβολο καί λές«Πῶς κάνει αὐτός ἔτσι; Σάν δαιμονισμένος κάνει! Πῶς ἔφτασε σ’ αὐτή τήνκατάσταση;». Ἐπαναλαμβάνοντας αὐτή τήν ἁμαρτία τοῦ θυμοῦ, τοῦ ἄκαιρου θυμοῦ,τοῦ κακοῦ θυμοῦ -γιατί ὑπάρχει καί καλός θυμός- ἔπεσε καί ἔφτασε στήν κατάστασητοῦ πάθους, τό ὁποῖο μετά βέβαια εἶναι δυσεξάλειπτο. Τά πάθη ἐπίσης εἶναιφιλεπίστροφα, δηλαδή ἀγαπᾶνε νά ἐπιστρέφουν. Γι’ αὐτό θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος, ὅσοπιό πολύ δούλεψε στά πάθη, τόσο πιό πολύ μετά νά πονέσει, νά συντριβεῖ, νάκλάψει, νά μετανοήσει γιά νά μή ξαναγυρίσει στήν ἴδια κατάσταση. Θά πεῖτε:– Δέν εἶναι δυνατό νά κάνουμε τά πάντα καί νά μή γινόμαστε δοῦλοι στήν ἁμαρτία7

καί στά πάθη; Δηλαδή νά μήν ἔχουμε κάποιο ζυγό, κάποιο περιορισμό τῆςἐλευθερίας μας;Δέν εἶναι δυνατόν. Ὁπωσδήποτε κάπου θά ὑποταχθοῦμε. Ἤ θά πάρουμε τόν ζυγότοῦ Χριστοῦ, πού μᾶς λέει ὁ Κύριος ὅτι εἶναι ὁ ἐλαφρότερος ἤ θά πάρουμε τόν ζυγόπού μᾶς βάζει ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος μᾶς τάζει ὅτι δέν ὑπάρχει ζυγός σ’ αὐτόν, ἀλλάεἶναι ὁ χειρότερος καί ὁ πιό βασανιστικός ζυγός. Ἕνας τραγικός ποιητής, ἴσως τόνἔχετε ἀκούσει, ὁ Λαπαθιώτης στά χρόνια τοῦ μεσοπολέμου, πού τελικάαὐτοκτόνησε, ἔλεγε: «Μή ζητᾶς νά μ’ ἀναστήσεις, δέν μπορῶ». Εἶχε φτάσει ὁἄνθρωπος σέ τέτοια κατάσταση ἀπελπισίας!Ἡ τακτική τοῦ διαβόλου εἶναι ἡ ἑξῆς: τόν ἐπιμελή στήν ἀρετή, προσπαθεῖ νά τόνρίξει στήν ἀμέλεια. Γιά ὅλους ἰσχύει αὐτό. Κανένας δέν πρέπει νά εἶναι ἄφοβος. Ὅσοζοῦμε σ’ αὐτή τήν ζωή, πάντα πρέπει νά προσέχουμε. Ἄν καταφέρει νά μᾶς ρίξειστήν ἀμέλεια, μιά μέρα νά μήν κάνουμε κανόνα, νά μήν κάνουμε τά πνευματικά μας,νά μήν πᾶμε μιά Κυριακή στήν ἐκκλησία, μετά θά καταφέρει νά μᾶς ρίξει στήνἁμαρτία. Γιατί ἡ ἀμέλεια ὁδηγεῖ στήν ἁμαρτία, στήν πτώση καί τήν πτώση μετά θάπροσπαθήσει νά τήν ἐκμεταλλευτεῖ, ὥστε νά μᾶς ὁδηγήσει στήν ἀπελπισία.Σήμερα ἀκούσαμε στό Συναξάρι τό ὄνομα τοῦ ὁσίου Ἀβραμίου. Αὐτός εἶναι ἕναςκαταπληκτικός Ἅγιος καί εἶναι μία συνταγή γιά ἐλευθερία, ὅπως καί κάθε Ἅγιος. Ἄνπάρετε ἕναν ἅγιο, τόν Ἅγιό σας καί τόν μιμηθεῖτε, θά γίνετε ἀληθινά ἐλεύθεροι.Αὐτός ὁ ὅσιος ἦταν ἀσκητής πενήντα χρόνια στήν ἔρημο. Κοιτᾶξτε ἐλευθερία πούεἶχε! Δέσμευσε τόν ἑαυτό του, περιόρισε τόν ἑαυτό του, δέν βγῆκε ποτέ ἀπό τόἀσκητήριό του παρά μόνο γιά νά πάει σέ πιό βαθειά ἔρημο. Εἶχε νά πάει στήν πόληπενήντα χρόνια. Ἤταν ἀληθινά ἐλεύθερος ἄνθρωπος. Εἶχε ἕναν ἀδελφό, ὁ ὁποῖοςπέθανε καί ἄφησε ἕνα μικρό κοριτσάκι περίπου ἑφτά χρονῶν ὀρφανό. Τοῦ τό πῆγανἐκεῖ γιατί κανείς δέν τό ἔπαιρνε καί θά γινόταν παιδί τοῦ δρόμου. Καί ὁ ἅγιος-κοιτᾶξτε τήν ἐλευθερία του- τό δέχτηκε καί τό κράτησε κοντά του, ἐνῶ ἦτανἀσκητής καί θά λέγαμε εἶναι καί κατά κάποιον τρόπο λίγο παρεξηγήσιμο νά ἔχεις καίἕνα κορίτσι κοντά σου! Ὁ κόσμος εἶναι εὐσκανδάλιστος.Ὁ Ἅγιος ὅμως τήν πῆρε δίπλα του, τῆς ἔφτιαξε ἕνα μικρό σπιτάκι μέ ὅλα τάἀναγκαῖα, τήν μάθαινε γράμματα… Ὁ Γέροντας ἀσκητής νά μαθαίνει στό παιδίγράμματα! Σιγά – σιγά τό παιδί μεγάλωσε καί, ἀπ’ ὅτι φαίνεται, θέλησε καί αὐτή νάἀκολουθήσει τόν δρόμο τοῦ θείου της, νά γίνει μοναχή, ἀσκήτρια. Προφανῶς εἶχεδώσει κάποιες ὑποσχέσεις καί ἔμενε δίπλα καί ἀσκήτευε καί προχωροῦσε πολύ καλάστήν ἀρετή. Καί τί ἔκανε ὁ διάβολος; Ἔστειλε ἕναν ἀνήθικο νέο, ὁ ὁποῖοςὑποκρίθηκε τόν εὐλαβή καί ζήτησε τάχατες συμβουλή ἀπό τόν Γέροντα. Πῆγε καίξαναπῆγε πολλές φορές, ἀλλά ὁ σκοπός του ἦταν πονηρός. Κάποια φορά πού ὁΓέροντας, ὁ ὁποῖος δέν εἶχε ὑποπτευθεῖ κάτι, εἶχε φύγει γιά τήν βαθύτερη ἔρημο,πῆγε αὐτός καί παρέσυρε τήν κοπέλα -ἡ ὁποία εἶχε πλέον μεγαλώσει- στήν ἁμαρτίακαί μετά ἐξαφανίστηκε. Ἡ Μαρία -ἔτσι λεγόταν ἡ ἀνηψιά τοῦ ἁγίου Ἀβραμίου-μόλις κατάλαβε τί εἶχε κάνει, ὅτι εἶχε κυλιστεῖ στόν βοῦρκο, ἔπεσε σέ ἀπελπισία καίδέν ἄντεχε τήν φωνή τοῦ διαβόλου, ὁ ὁποῖος τώρα τῆς ἔλεγε ὅτι «δέν ὑπάρχεισωτηρία γιά σένα καί ὅτι δέν πρόκειται ὁ Χριστός νά σέ συγχωρήσει ποτέ γι’ αὐτό8

πού ἔκανες». Ἐνῶ στήν ἀρχή τῆς ἔλεγε: «δέν εἶναι τίποτα, κάντο, ἕνα μυρμηγκάκιεἶναι».Ἡ κοπέλα δέν ἄντεχε καί ἔφυγε, ἐξαφανίστηκε. Γύρισε ὁ Ὅσιος, φώναζε, δέν τήνβρῆκε, περίμενε μία – δύο μέρες, κατάλαβε ὅτι εἶχε φύγει. Ποῦ εἶχε πάει ὅμως; Δένἤξερε. Δύο χρόνια ἔκλαιγε κάθε μέρα καί προσευχόταν γιά αὐτήν, τριπλασίασε τούςΚανόνες του -ἐνῶ ἦταν γέροντας- καί μετά ἔμαθε ὅτι εἶχε πάει σέ μιά μακρινή πόληκαί εἶχε γίνει γυναίκα τοῦ δρόμου. Ὁπότε κοιτᾶξτε τώρα ἡ ἐλευθερία τοῦ Γέροντα.Εἶχε πενήντα χρόνια νά βγεῖ ἀπό τήν ἔρημο καί τί κάνει; Ζητάει μία στρατιωτικήστολή. Δηλαδή φοράει τήν στολή τοῦ στρατιώτη, παίρνει καί ἕνα γρήγορο ἄλογο καίἀποφασίζει νά πάει στήν πόλη. Στήν πόλη τώρα γιά νά βρεῖ τήν Μαρία, ἀρχισε νάρωτάει τούς διαβάτες ποῦ εἶναι τό σπίτι τῆς ἁμαρτίας. Ἕνας γέρος ἄνθρωπος…σκεφτεῖτε πόσο ἐξευτελιστικό εἶναι! Νά ἡ ἀληθινή ἐλευθερία! Δέν τόν ἔνοιαζε τόνΓέροντα τί θά πεῖ ὁ κόσμος. Σοῦ λέει, γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ ἐγώ θά προσπαθήσω νάσώσω αὐτή τήν ψυχή. Πῆγε στό σπίτι καί ἐκεῖ πάλι ὑποκρίθηκε, ἐνῶ δέν εἶχε φάειποτέ του κρέας, ζήτησε νά φάει κρέας. Ζήτησε καί τήν κοπέλα χωρίς ν’ ἀποκαλύψειποιός εἶναι. Μαζί της ἔφαγε κρέας, ἦπιε καί κρασί πού δέν τά εἶχε κάνει πενήνταχρόνια καί μετά πῆγαν στό ἰδιαίτερο δωμάτιο. Ἐπειδή τόν ἔβλεπε διστακτικό, γιά νάτοῦ δώσει θάρρος, ἔκανε νά τόν ἀγκαλιάσει καί τότε ὀσφράνθηκε τήν εὐωδία τοῦΓέροντα. Ὁ Γέροντας εὐωδίαζε, γιατί εἶχε τό ἄρωμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπωςπρέπει νά ἔχουμε ὅλοι οἱ χριστιανοί, καί θυμήθηκε καί κατάλαβε ποιόν ἔχει μπροστάτης. Συγκλονίστηκε. Τῆς λέει: – Μαρία δέν μέ γνώρισες; Ἐγώ εἶμαι. Ἀφοῦ τῆς εἶπετά λόγια πού ἔπρεπε, μετανόησε. Ἔφυγαν ἀπό μία κρυφή πόρτα, χωρίς νά τούςπάρουν εἴδηση. Γύρισε πίσω στό ἀσκητήριο καί ἔγινε καί αὐτή ὁσία καί ἔκανεθαύματα!Τά λέω ὅλα αὐτά γιά νά δοῦμε τί σημαίνει ἀληθινή ἐλευθερία. Πῶς οἱ Ἅγιοι εἶναι ἡσυνταγή γιά νά γίνουμε ἀληθινά ἐλεύθεροι καί προσωπικά καί ἐθνικά. Εἶναι ἡἐλευθερία ἀπό τά πάθη.Εἴπαμε λοιπόν ποιοί μᾶς δεσμεύουν. Μᾶς δεσμεύει ἡ ἁμαρτία. «Ὁ ποιῶν τήνἁμαρτίαν δοῦλος ἐστί τῆς ἁμαρτίας» καί ὅλος ὁ ἀγώνας τώρα πρέπει νά εἶναι στό νάἐλευθερωθοῦμε ἀπό αὐτούς τούς τρεῖς ἐχθρούς πού μᾶς ρίχνουν στήν ἁμαρτία, πούεἶναι ὁ παλαιός ἄνθρωπος, τά πάθη καί μάλιστα οἱ ἀρχηγοί τῶν παθῶν, οἱ ὁποῖοικατά τούς Πατέρες εἶναι τρεῖς: ἡ ραθυμία, ἡ λήθη καί ἡ ἄγνοια. Ὁ δεύτερος ἐχθρόςεἶναι ὁ κόσμος, τό κοσμικό πνεῦμα-φρόνημα μέ τά κοσμικά στερεότυπα, τόν φόβοτοῦ κόσμου, τί θά πεῖ ὁ κόσμος, καί γενικά ἡ φιλαυτία, ἡ ὁποία γεννᾶ τά τρίαἄρρωστα πάθη, τίς τρεῖς ἄρρωστες ἀγάπες: φιλαργυρία, φιλοδοξία, φιληδονία. Τί λέειὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής; «ὅτι πᾶν τό ἐν τῷ κόσμῳ, ἡ ἐπιθυμία τῆς σαρκόςκαί ἡ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν καί ἡ ἀλαζονία τοῦ βίου» (Ἰω. 2,16). Αὐτά εἶναι τάτρία βασικά πάθη. Ἐπιθυμία τῆς σαρκός – φιληδονία, ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν –φιλαργυρία, τό μάτι εἶναι ἄπληστο, δέν χορταίνει μέ τίποτα καί ἡ ἀλαζονία τοῦ βίου– φιλοδοξία, ὑπερηφάνεια. Καί ὁ τρίτος ἐχθρός ὁ διάβολος, ὁ ὁποῖος μᾶς δεσμεύειλόγω τῶν ἁμαρτιῶν μας ἔχοντας καί διεκδικώντας ἀπό τόν Χριστό τά δικαιώματάτου. Ἔστω καί μία ἁμαρτία ἄν ἔχουμε ἀμετανόητη, ἀνεξομολόγητη εἶναι ἀρκετή γιά9

νά μᾶς κολάσει.Θά σᾶς πῶ ἕνα περιστατικό γιατί τά περιστατικά μένουν. Τό ἄκουσα καί ἐγώ ἀπόἕναν ἀγαπητό φίλο ἱερομόναχο, ὁ ὁποῖος τό ἔζησε ὁ ἴδιος, ὁπότε εἶναι ἐγγυημένο καίπραγματικό καί εἶναι τῆς ἐποχῆς μας. Εἶχε πάει σέ ἕνα νοσοκομεῖο καί ἐκεῖσυνάντησε ἕναν φίλο του ἱερέα πολύ λυπημένο. Τοῦ λέει: – Πάτερ τί συμβαίνει; –Νά, λέει, ἔχω ἐδῶ τόν νεωκόρο πού εἶχα στήν ἐκκλησία μου πάρα πολλά χρόνια,πνευματικό μου παιδί, ὁ ὁποῖος εἶναι στά τελευταῖα του -αὐτό δέν εἶναι λυπηρό, εἶναιἀναμενόμενο, ὅλοι θά ἔρθουμε κάποια στιγμή σ’ αὐτή τήν κατάσταση- καί τόλυπηρό εἶναι ὅτι σ’ αὐτή τήν τελική φάση τῆς ζωῆς του βλέπει δαίμονες.Ὅταν κανείς φτάνει στό τέλος τῆς ζωῆς του, ἐπειδή πέφτει τό καταπέτασμα, θάλέγαμε, βλέπει τόν πνευματικό κόσμο καί βλέπει, ἀνάλογα μέ τήν ζωή πού ἔχεικάνει, εἴτε τούς ἀγγέλους πού ἔρχονται νά παραλάβουν τήν ψυχή του, εἴτε τούςδαίμονες. Τό ὅτι λοιπόν ἔβλεπε τούς δαίμονες δέν ἦταν καθόλου καλό πράγμα.Πῆγαν μαζί νά τόν δοῦνε καί τοῦ λένε: – Τί βλέπεις; – Νά, λέει, βλέπω δίπλα μουκάποιους μαύρους ἄγριους, οἱ ὁποῖοι θέλουν νά μέ ἁρπάξουν καί μέ περιγελοῦνκιόλας, γιατί βλέπουν κάτι κολλημένο στήν πλάτη μου, ἕνα χαρτί, τό ὁποῖοδιαβάζουν καί γελᾶνε. Εἶναι, λέει, καί οἱ ἄγγελοι ἀλλά δέν τολμοῦν νά μποῦν μέσαστό δωμάτιο καί στέκονται στήν πόρτα πολύ στενοχωρημένοι. Τότε φώτισε ὁ Θεόςτόν ἱερέα καί λέει: – Μπορεῖς νά πεῖς στούς ἀγγέλους νά διαβάσουν τί λέει αὐτό τόχαρτί πού εἶναι καρφιτσωμένο στήν πλάτη σου; Αὐτός σάν νά χάθηκε λίγο…βυθίστηκε, ἔχασε τήν ἐπαφή μέ τό περιβάλλον καί κάτι σάν νά μουρμούριζε. Μετάἀπό λίγο ἐπανῆλθε καί λέει: – Πάτερ μοῦ εἶπαν τί γράφει. Εἶναι μιά ἁμαρτία πού εἶχακάνει στά νιάτα μου καί εἶχα ντραπεῖ τότε νά τήν ἐξομολογηθῶ καί μετά τήν ξέχασα.Μιά βαριά σαρκική ἁμαρτία. Ὁπότε λέει ὁ ἱερέας βγεῖτε ὅλοι ἔξω γιά νά μοῦ πεῖ τήνἁμαρτία. Ἦταν πνευματικός. Πράγματι ὁ ἄνθρωπος εἶπε τήν ἁμαρτία καί ἀμέσωςἠρέμησε, ἄλλαξαν ὅλα. Τοῦ λένε: – Τώρα τί βλέπεις; Λέει: – Οἱ δαίμονες ἔφυγανγρυλίζοντας, πολύ ἀγριεμένοι γιατί εἶπα τήν ἁμαρτία καί ἦρθαν μέσα οἱ ἄγγελοι πολύχαρούμενοι. Καί τό χαρτί αὐτό πού ἦταν καρφιτσωμένο στήν πλάτη μου, τώρα τόβλέπω καρφιτσωμένο στό πετραχήλι σου.Καταλάβατε τί σημαίνει νά λυθοῦν τά δικαιώματα τοῦ διαβόλου; Μέ τήνἐξομολόγηση λύνονται τά δικαιώματα. Μιά ἁμαρτία δέν εἶχε πεῖ ὁ ἄνθρωπος καί οἱδαίμονες ἦταν ἔτοιμοι νά τόν ἁρπάξουν. Νά πῶς δεσμευόμασε! Γι’ αὐτό μήν ἀφήνετεἀνεξομολόγητες ἁμαρτίες γιά πιό μετά. Μπορεῖ νά μήν τό θυμηθεῖτε, νά τό ξεχάσετε.Καί τί θά πεῖ «ντρέπομαι νά πῶ τήν ἁμαρτία;». Αὐτή ἡ ντροπή λέει ὁ ἱερόςΧρυσόστομος εἶναι τοῦ διαβόλου. Ντροπή νά ἔχεις, ὅταν πᾶς νά κάνεις τήν ἁμαρτία,ὄχι ὅταν εἶναι νά τήν ἀποκαλύψεις καί νά ἐλευθερωθεῖς.Ἑπομένως ἡ πάλη εἶναι καί μέ τόν διάβολο, μέ τά δικαιώματα πού ἔχει, καί μέ τίςδεσμεύσεις πού μᾶς βάζει ἐξαιτίας ἀκριβῶς αὐτῶν τῶν δικαιωμάτων.Ἄς ἐξετάσουμε πρῶτα πῶς κατορθώνεται ἡ ἐλευθερία ἀπό τόν παλαιό ἄνθρωπο καίἀπό τόν κόσμο. Βέβαια εἶναι τεράστιο τό θέμα, ἀλλά ἔτσι ἀκροθιγῶς θά ποῦμεκάποια πράγματα συνοπτικά. Ὁ τρόπος πού ἐλευθερωνόμαστε ἀπό τόν παλαιό10

ἄνθρωπο καί ἀπό τόν κόσμο, δηλαδή ἀπ’ τά πάθη, εἶναι ἡ μετάνοια. Εἶναι ἐπίσης τόκατά Θεόν πένθος, τό ὁποῖο, ὅπως λένε οἱ Πατέρες, εἶναι φυλακτικό τῶν ἀρετῶν. Δένἀρκεῖ δηλαδή νά πάψεις τό κακό μέ τήν μετάνοια καί νά ἀρχίσεις νά κάνεις τό καλό,ἀλλά θά πρέπει καί νά μείνεις σταθερός στό καλό. Πολλοί ἐξομολογοῦνται, ἀλλάλίγοι μετανοοῦν πραγματικά καί μένουν σταθεροί στή μετάνοια.Ὑπάρχουν τά λεγόμενα παιχνίδια τῆς Χάριτος. Στήν ἀρχική φάση, ὅταν κανείςἔρχεται σέ κατάσταση μετανοίας, ὁ Θεός τοῦ δίνει πάρα πολλή χάρη δωρεάν, χωρίςδηλαδή νά ἔχει κάνει ἀνάλογους κόπους γιά νά κερδίσει αὐτή τήν χάρη. Τό κάνει ὁκαλός Θεός γιά νά μᾶς δείξει σέ τί Παράδεισο μᾶς ἔχει καλέσει καί σ’ ἐκείνη τήνπρώτη περίοδο τῆς χάριτος ὅλα εἶναι πολύ εὔκολα. Θυμηθεῖτε κι ἐσεῖς τόν ἑαυτό σαςπῶς ζούσατε μετά τήν πρώτη σας καλή ἐξομολόγηση, τήν μεταστροφή σας στόνΧριστό πού ἡ προσευχή σας ἦταν πολύ ἄνετη, ἡ ἀγάπη στόν Χριστό ἐπίσης πολύἔντονη, ἡ διάθεση γιά πνευματική μελέτη πολύ μεγάλη κ.λπ. Ὅλα αὐτά εἶναι ὅμωςτῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.Ἔρχεται μετά τό δεύτερο στάδιο, ἡ λεγόμενη ὑποστολή τῆς χάρης γιά παιδαγωγικούςλόγους ἤ καί λόγω τῆς δικῆς μας ὑπερηφάνειας, ὅπου ἡ Χάρις κρύβεται λίγο καίμένει ὁ ἄνθρωπος κάπως μόνος του. Ἔτσι νομίζει. Ἀρχίζουν οἱ λογισμοί, ἀρχίζει ἡδυσκολία στήν προσευχή καί ἀρχίζει μία κατάσταση πάλης, θά λέγαμε. Παλεύει ὁἄνθρωπος μέ τόν ἑαυτό του καί αὐτή ἡ περίοδος μπορεῖ νά κρατήσει πολλά χρόνια.Ἐκεῖ κρινόμαστε. Ἄν τότε μείνουμε σταθεροί, κερδίσαμε. Ἄν ἐκεῖ ὅμως ἀφήσουμετόν ἀγῶνα καί γυρίσουμε πίσω στόν ἴδιο ἐμετό, ὅπως λέει ἡ Γραφή, τότε βέβαιαεἴμαστε οἱ τραγικότεροι τῶν ἀνθρώπων. Θά πρέπει λοιπόν σ’ αὐτό το στάδιο νάμείνουμε σταθεροί. Νά φυλάξουμε πάση θυσία ἔστω τόν στοιχειώδη πνευματικόἀγῶνα, τήν στοιχειώδη ἀγωνιστική προσπάθεια.Λέει ὁ Ἅγιος Νικόδημος στόν Ἀόρατο Πόλεμο κάτι πολύ ὡραῖο καί πολύ παρήγορο:«Ἐάν βλέπεις στόν ἐαυτό σου ὄχι ὅτι δέν προοδεύεις πνευματικά οὔτε ὅτι μένειςστάσιμος, ἀλλά ὅτι πᾶς πίσω, ὅτι χειροτερεύεις, ἀκόμα καί τότε μήν ἀπελπίζεσαι.Συνέχισε τόν ἀγῶνα καί ὁ Χριστός μας πού θά σέ βρεῖ σ’ αὐτόν τόν ἀγῶνα, θά σέσώσει». Γιατί αὐτό μποροῦμε νά κάνουμε. Δέν μποροῦμε ἐμεῖς νά ἔχουμε τάἀποτελέσματα πού θέλουμε. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι τοῦ Θεοῦ. Στό χέρι μας εἶναι ὁἀγῶνας, ἡ προσπάθεια, ἡ διάθεση, τό νά θέλουμε νά σωθοῦμε. Νά ἔχουμε αὐτή τήνἀρχική θέληση, τήν προαίρεση ὅπως λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες.Ἑπομένως ἀρχίζουμε μέ τήν μετάνοια, ἀφήνουμε τήν ἁμαρτία, γυρνᾶμε στό καλό καίφυλᾶμε τό καλό μέ τό κατά Θεόν πένθος.– Τί εἶναι τό κατά Θεόν πένθος;Εἶναι αὐτή ἡ κατάσταση ἡ ὁποία ἔχει δάκρυα, ἔχει συντριβή γιά τήν ἁμαρτία στήνὁποία πέσαμε γιατί λυπήσαμε τόν ἀγαθό Κύριό μας τόσα χρόνια πού δουλεύαμε στήνἁμαρτία, ἡ ὁποία ὅμως δέν ἔχει μέσα ἀπελπισία. Τό κατά Θεόν πένθος ἔχει μέσαἐλπίδα, ἔχει μέσα χαρά, γι’ αὐτό μιλᾶμε γιά χαρμολύπη. Ἀλλά χρειάζεται τό πένθος.Καλό εἶναι κάθε μέρα νά προσπαθοῦμε, ἔστω λίγο, νά κλαῖμε γιά τίς ἁμαρτίες μας,νά ζητᾶμε μέ δάκρυα τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι φυλᾶμε τήν μετάνοια, φυλᾶμε τίς11

ἀρετές, φυλᾶμε τό καλό γιά τό ὁποῖο ἀγωνιζόμαστε.Ἕνα τρίτο μέσο γιά νά ἀπελευθερωθοῦμε ἀπό τόν παλαιό ἄνθρωπο εἶναι ἡ νηστεία, ἡσυντριβή, ἡ σωματική κακοπάθεια καί ἡ ταπεινοφροσύνη. Εἶναι αὐτά πού τά λέμε μέμία λέξη ἄσκηση. Ἡ ἀσκητική ζωή δέν εἶναι μόνο γιά τούς μοναχούς. Κι αὐτό δέν τόλέω ἐγώ, τό λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος καί ὅλοι οἱ ἅγιοι. Ἕνας σύγχρονος Ἅγιος, ὁἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς ἔλεγε κάτι πολύ ὡραῖο, ὅτι: «οἱ ἐνορίες θά πρέπει νάγίνουν ἀσκητικά κέντρα». Οἱ ἱερεῖς δηλαδή νά διδάσκουν στόν λαό τήν ἄσκηση.Ἀλλά γιά νά γίνει αὐτό βέβαια πρέπει νά ἔχουμε ἀσκητές ἱερεῖς. Μακάρι! Γιατί χωρίςτήν ἄσκηση, τή νηστεία, τήν ὅλη κακοπάθεια, δέν φεύγουν τά πάθη, δέν φεύγει ὁδιάβολος. «Τοῦτο τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Ματθ.17,21). Προσευχή καί νηστεία εἶπε ὁ Κύριος.Εἴπαμε λοιπόν ὅτι ὁ ἔχθρός μας εἶναι ἡ ἁμαρτία. Ὅποιος κάνει τήν ἁμαρτία, εἶναισκλάβος, σέ καμία περίπτωση δέν εἶναι ἐλεύθερος. Τί εἶναι αὐτό πού μᾶςἐλευθερώνει ἀπό τήν ἁμαρτία; Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, λέει ἔτσισυμπυκνωμένα μιά καταπληκτική φράση: «Κακοπάθεια καί ταπείνωσηἐλευθερώνουν τόν ἄνθρωπο ἀπό ὅλα τά πάθη, ἀπό ὅλες τίς ἁμαρτίες. Ἡ μένκακοπάθεια ἀπό τή σωματική ἁμαρτία, ἡ δέ ταπείνωση ἀπό τήν ψυχική». Μέ μίαφράση μᾶς τά λέει ὅλα. Θέλεις νά ἐλευθερωθεῖς ἀπό αὐτόν πού σέ σκλαβώνει, ἀπότό μαῦτο ἀφεντικό, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, πού μᾶς κάνει τήν ζωή μας μαύρη;Αὐτός μᾶς κάνει τήν ζωή μας μαύρη. Δέν φταίει τό ΕΝΦΙΑ ἤ δέν ξέρω τί ἄλλο, τόΔΝΤ, οἱ πολιτικοί… Τό μαῦρο ἀφεντικό φταίει. Θέλεις νά φύγεις; Τό λέει ὁ ὁ ἍγιοςΜάξιμος, ἀγάπησε τήν κακοπάθεια καί ἀγάπησε τήν ταπείνωση.– Πῶς θά φύγουν τά σωματικά, τά σαρκικά πάθη πού βασανίζουν πάρα πολύ τούςἀνθρώπους σήμερα;Ἄν κάποιος δέν κάνει λίγη νηστεία, λίγο ἀσκητική προσπάθεια καί ὅλη μέρα τρώει,κοιμᾶται καί εἶναι στό διαδίκτυο, τί θά κάνει; Ποῦ θά ξεσπάσει ἡ σάρκα μετά; Θάφουντώσουν τά σαρκικά πάθη. Τό γένος αὐτό δέν φεύγει παρά μόνο μέ νηστεία καίπροσευχή. Πῶς θά φύγει ἡ ὑπερηφάνεια; Πῶς θά φύγει ἡ κατάκριση, πού τόσο πολύδυσκολευόμαστε μ’ αὐτό τό ἁμάρτημα κι ἐμεῖς οἱ χριστιανοί πού πᾶμε στήνἘκκλησία, ἄν δέν ταπεινωθεῖ ὁ ἄνθρωπος; Ὁπότε τό πρόβλημα τώρα τῆς ἐλευθερίαςμετατίθεται στό πῶς θά κάνουμε τή σωστή αὐτή ἀγωγή στόν ἑαυτό μας. Ἀξίζει νά τόἐρευνήσουμε γιατί εἶναι καίριο θέμα.Ποιός δέν θέλει νά εἶναι ἐλεύθερος; Ἡ ἐλευθερία εἶναι ἕνα δῶρο τοῦ Θεοῦ, εἶναι τόλεγόμενο αὐτεξούσιο καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τό ἔχουμε μέσα μας καί θέλουμε νάεἴμαστε ἐλεύθεροι. Μᾶς ἔχει ὅμως πλανήσει ὁ διάβολος καί ἀντί νά ἀναζητοῦμε τήνἐλευθερία, τόν καλό περιορισμό πού μᾶς βάζει ὁ Χριστός, ἀναζητοῦμε αὐτή πού λέειὁ διάβολος, ἡ ὁποία δέν ὑπάρχει. Γιατί γιά νά γίνεις ἀληθινά ἐλεύθερος πρέπει νάσφίξεις τόν ἑαυτό σου, πρέπει νά καθαριστεῖς. Πότε καθαρίζεται τό νερό; Ὅτανπεράσει μέσα ἀπό πολύ λεπτούς ἠθμούς. Τά διυλιστήρια εἶναι πολύ λεπτοί σωλήνες,τριχοειδεῖς σχεδόν, πού ἀπό κεῖ μέσα περνάει τό καθαρό νερό ἤ πετρέλαιο, ὅ,τιθέλουμε νά καθαρίσουμε. Ἄν δέν σφίξεις τόν ἑαυτό σου, ἄν δέν τόν περιορίσεις, ἄν12

δέν τόν διυλίσεις, δέν μπορεῖς νά καθαριστεῖς. Κι ἄν δέν καθαριστεῖς ἀπό τά πάθη,δέν μπορεῖς νά εἶσαι ἐλεύθερος. Διότι εἴπαμε αὐτός πού ἐνεργεῖ τά πάθη, εἶναιδοῦλος, εἶναι σκλάβος.Ἡ κακοπάθεια, γιά τήν ὁποία μᾶς μιλάει ὁ Ἅγιος Μάξιμος, εἶναι δύο εἰδῶν. Εἶναιἑκούσια καί ἀκούσια. Ἑκούσια εἶναι αὐτή πού κάνουμε μέ τή θέλησή μας. Πῶς θάτήν κάνουμε αὐτή; Πάντα μέ τήν καθοδήγηση τοῦ Πνευματικοῦ μας. Μήν κάνετεμόνοι σας ἀσκήσεις. «Διάβασα στόν τάδε ἅγιο, ἔκανε τόσες μέρες νηστεία, δέν ἦπιετόσες μέρες νερό κ.λ.π.». Θά παίρνουμε εὐλογία γιά ποιά ἄσκηση καί γιά πόσηἄσκηση θά κάνουμε, τήν νηστεία πού θά κάνουμε κ.λ.π.Ὑπάρχει καί ἡ ἀκούσια κακοπάθεια πού τήν δίνει ὁ Θεός γιά νά συμπληρώσουμε τήνἑκούσια. Πολλές φορές εἴμαστε ράθυμοι καί ἀρχίζουμε τίς δικαιολογίες «πάτερ εἶμαιἄρρωστη, κουράζομαι πολύ…». Μπορεῖ ὄντως νά ἰσχύουν αὐτά, ἀλλά καμιά φοράδέν μπαίνει καί ἡ ραθυμία μας καί ζητᾶμε ἐκπτώσεις; Μέ ἀποτέλεσμα νά κάνουμεμειωμένη ἑκούσια ἄσκηση. Ὁπότε ἔρχεται μετά ὁ καλός Θεός καί μᾶς συμπληρώνει.Καί μᾶς δίνει μιά ἀσθένεια. Μᾶς δίνει μιά κακοπάθεια ἀκούσια. Ὁ κόσμος λέει «τίκακό σέ βρῆκε;». Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ λέει «τί καλό μέ βρῆκε!».– Ξέρεις τί καλό πράγμα εἶναι ἡ ἀρρώστια;Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος: «Ὅσο μέ ὠφέλησαν οἱ ἀρρώστιες μου, δέν μέ ὠφέλησε ὅληἡ ἄσκηση πού ἔκανα». Καί ἔκανε τρομερή ἄσκηση ὁ Ἅγιος Παΐσιος. Ἄφταστος στήνἄσκηση! Ἀλλά ἔλεγε αὐτό ἀκριβῶς, τό ὁποῖο εἶναι μεγάλη ἀλήθεια. Ὁ καλός Θεόςσυμπληρώνει καί οὐσιαστικά Αὐτός εἶναι πού μᾶς καθαρίζει μέσα ἀπό αὐτές τίςἀκούσιες κακοπάθειες.Ἐπίσης μία συκοφαντία ταπεινώνει τήν ψυχή μας πάρα πολύ. Δέν τό ἀντέχουμε.Γιατί δέν τό ἀντέχουμε; Γιατί δέν τό βλέπουμε πνευματικά. Ἄν τό δοῦμε πνευματικά,πολύ θά χαροῦμε πού λένε λόγια εἰς βάρος μας. Τί λέει ὁ Χριστός μας; «Ἄνσυγχωρήσεις, θά συγχωρηθεῖς». Ποιόν θά συγχωρήσεις; Αὐτόν πού σέ ἀδικεῖ. Ὁπότεαὐτός πού σέ ἀδικεῖ εἶναι ὁ μεγαλύτερος εὐεργέτης σου, ἄν τόν συγχωρήσεις. Γιατίσοῦ δίνει τό δικαίωμα νά πεῖς: Θεέ μου «ἴδε τήν ταπείνωσίν μου καί τόν κόπον μουκαί ἄφες πάσας τάς ἁμαρτίας μου» (Ψαλμ 24,18). Νά Κύριε, ἐσύ μοῦ εἶπες νά τόνσυγχωρήσω καί ἐγώ τόν συγχωρῶ. Συγχώρεσε κι Ἐσύ τά δικά μου. Καί ξέρετε τάδικά μας εἶναι πολύ περισσότερα.Ἄν καί δέν ὑπάρχει τέτοια τράπεζα, σκεφτεῖτε νά ὑπῆρχε μιά τράπεζα πού νά ἔλεγετό ἑξῆς: ἀφήνω τό χρέος σου -ἄς ποῦμε πώς ἔχουμε χρέος ἕνα ἑκατομμύριο εὐρώ-ἐάν κι ἐσύ ἀφήσεις τά χρέη πού ἔχει ὁ γείτονάς σου σέ σένα. Μπορεῖ νά μᾶςχρωστάει ἑκατό εὐρώ ὁ γείτονάς μας καί λέει ἡ τράπεζα, ἄν τοῦ ἀφήσεις τά 100εὐρώ, θά σοῦ διαγράψω τό 1000000, μᾶς συμφέρει; Τί λέτε; Σίγουρα μᾶς συμφέρει.Αὐτό λέει ὁ Θεός. Συγχώρεσε αὐτόν πού σέ ἀδίκησε καί ἀφήνω καί ἐγώ τά δικά σουπού εἶναι πολλά περισσότερα. Κι ὅμως εἶναι τόση ἡ ἀμυαλιά μας πού πᾶμε κόντραστό συμφέρον μας καί λέμε «Ὄχι, τόσες φορές τόν συγχώρεσα, δέν πάει ἄλλο». Πῶςδέν πάει ἄλλο; Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ρώτησε τόν Κύριο «Πόσες φορές νάσυγχωρᾶμε, μέχρι ἑπτά;» καί τοῦ εἶπε «ἑβδομηκοντάκις ἑπτά» (Ματθ. 18,22),13

δηλαδή ἄπειρες φορές.Θέλεις λοιπόν νά ἐλευθερωθεῖς ἀπό τά πάθη; Ἀγάπησε τήν κακοπάθεια, ἀγάπησε τήνταπείνωση. Ἀκόμα ἀγάπησε τήν ἐξομολόγηση καί τήν συγχωρητικότητα. Ἀγάπησετήν ταπεινοφροσύνη, ἡ ὁποία μᾶς ἀπαλλάσσει ἀπό τά ψυχικά πάθη.– Πῶς ἀποκτοῦμε τήν ταπεινοφροσύνη;Κι ἐδῶ οἱ Ἅγιοι Πατέρες εἶναι πολύ φωτιστικοί. Ὑπάρχει ἕνα βιβλίο, τό ὁποῖο σᾶςσυνιστῶ ἀπερίφραστα, τά Ἀσκητικά τοῦ ἀββᾶ Δωροθέου. Μήν τρομάζετε ἀπό τόντίτλο. Εἶναι γιά ὅλους καί εἶναι πολύ πρακτικά κείμενα. Λοιπόν, λέει ὁ ἀββᾶςΔωρόθεος ὅτι γιά νά φτάσει ὁ ἄνθρωπος στήν ταπείνωση, θά πρέπει νά κάνει τρίαπράγματα. Ὁ δρόμος αὐτός πού πάει στήν ταπείνωση, περνάει ἀπό τρία μέσα, ἀπότρεῖς διαδικασίες. Ἡ πρώτη: νά βάλεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπό ὅλους. Νάτοποθετηθεῖς ἐσύ μόνος σου κάτω ἀπό ὅλους, νά νιώθεις ὁ κατώτερος, ὁ χειρότερος,ὁ πιό ἁμαρτωλός. Μάλιστα ἔνας ἅγιος στή Φιλοκαλία, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτηςλέει νά βάζεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους, νά τόν θεωρεῖς πιόἁμαρτωλό «διά τήν ἄγνοια», γιατί δέν ξέρεις τί εἶναι ὁ ἄλλος. Ὁπότε ἡ ἀσφάλειαεἶναι νά πεῖς ὅτι εἶμαι χειρότερος ἀπό τόν ἄλλον, ἀπό ὁποιονδήποτε. Καί νά ἐνεργεῖςἀναλόγως βέβαια. Ὅταν π.χ. πᾶς σ’ ἕνα τραπέζι, ὅπως λέει καί ὁ Κύριος στόΕὐαγγέλιο, νά καθίσεις στήν τελευταία θέση. Νά μπαίνεις πίσω ἀπό ὅλους, κάτω ἀπόὅλους. Νά κόβεις τό θέλημά σου στούς ἄλλους. Νά χαίρεσαι νά κάνεις ὑπακοή, ἐκτόςἁμαρτίας βέβαια πάντα. Αὐτό σημαίνει νά βάζεις τόν ἑαυτό σου κάτω ἀπ’ ὅλους.Ὁ δεύτερος δρόμος πού ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση εἶναι νά ἀγαπήσεις τόν σωματικόκόπο. Αὐτό πού λέγαμε προηγουμένως γιά τήν ἄσκηση, ἡ ὁποία δέν μᾶς καθαρίζειμόνο ἀπό τά σαρκικά πάθη, ἀλλά καί ἀπό τά ψυχικά. Γιατί; Γιατί ὅταν κανείςνηστεύει, ἀγρυπνεῖ, κάνει ἄσκηση, ταπεινώνεται ἡ σάρκα, ταπεινώνεται τό σῶμα καίἐπειδή τό σῶμα ἐπηρεάζει τήν ψυχή πάρα πολύ, ἡ ψυχή συνδιαμορφώνεται ἀνάλογαμέ τήν κατάσταση τοῦ σώματος. Λέει ἕνας Γέροντας στό Ὄρος: ἡ ἀγρυπνία σπάεικόκκαλα. Οἱ ἄνδρες ἴσως ἔχετε βρεθεῖ σέ ἀγρυπνία στό Ἅγιο Ὄρος πού κρατάει 10-12 ὧρες καί καμιά φορά καί παραπάνω. Σπάει κόκκαλα, γιατί δέν ἀντέχει ὁἄνθρωπος χωρίς ὕπνο πολλές ὧρες. Ὅταν λοιπόν τό σῶμα εἶναι ταπεινωμένο μέ τήνἄσκηση, συν-ταπεινώνεται καί ἡ ψυχή. Τό βλέπουμε καί στήν πράξη. Ἄν ἔχεις φάεικαλά, ἔχεις πιεῖ καλά, ἔχεις κοιμηθεῖ καλά, νιώθεις μιά εὐρωστία καί στό σῶμα καίἔχεις καί ἕνα ὑψηλό φρόνημα. Ἕνας πού εἶναι καλοντυμένος, πού κάθεται μέσα σέμία κουρσάρα, ἄς ποῦμε Mercedes τελευταῖο μοντέλο κλπ, πῶς νιώθει καί πῶς νιώθειἕνας πού περπατάει μέ τά πόδια μέ τά φτωχικά του ροῦχα, ταπεινά. Πῶς νιώθει ὁἕνας καί πῶς νιώθει ὁ ἄλλος! Ἡ ἐξωτερική κατάσταση τοῦ σώματος ἐπηρεάζει πάραπολύ τήν ψυχή. Γι’ αὐτό οἱ ἅγιοι ἔλεγαν «ὅλα ὅσα ἔχεις νά εἶναι εὐτελή». Τά ροῦχασου, τά προσωπικά σου ἀντικείμενα ὅλα νά εἶναι φτωχικά, ταπεινά σέ σημεῖο λένεπού νά τά ἀφήνεις ἔξω ἀπό τό σπίτι σου, νά περνοῦν τρεῖς μέρες καί νά μήν τά ἔχειπάρει κανείς.Ὅταν λοιπόν ταπεινώνουμε τό σῶμα μέ τήν ἄσκηση, συν-ταπεινώνεται καί ἡ ψυχή κιἔτσι ὁδηγούμαστε στήν ταπεινοφροσύνη. Κι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ταπεινοφρονεῖ, ἑλκύει14

τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ εἶναι πού μᾶς ἀπαλλάσσει ἀπό τήν ἁμαρτίακαί μᾶς καθαρίζει ἀπό τά πάθη. Μέ τήν ἄσκηση αὐτή καθεαυτή δέν καθαριζόμαστε.Μερικοί μπερδεύονται καί νομίζουν ὅτι ἄν κάνουν νηστεία, ἀγρυπνία κλπ, σώζονται.Ὄχι. Αὐτά εἶναι μέσα. Ἄλλο τά μέσα καί ἄλλο ὁ σκοπός. Τά μέσα μᾶς βοηθοῦν γιάνά πετύχουμε τόν σκοπό. Ὁ σκοπός εἶναι ὁ Χριστός, νά ἀγαπήσουμε τόν Χριστό, νάἑνωθοῦμε μέ τόν Χριστό. Νά μήν χάσουμε τόν σκοπό χάρη τῶν μέσων. Ἀλλά γιά νάβρεῖ κανείς τόν Χριστό χρειάζονται αὐτά τά μέσα. Χρειάζεται καί ἡ νηστεία,χρειάζεται καί ἡ κακοπάθεια, χρειάζεται καί ἡ ταπείνωση καί ὅλα ὅσα ὁδηγοῦν στήνταπείνωση.Ὁ δεύτερος δρόμος λοιπόν πού ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση εἶναι τό νά ἀγαπήσουμε τόνσωματικό κόπο, τήν ἄσκηση. Ὁ κόπος αὐτός μπορεῖ νά εἶναι καί ἡ ἐξυπηρέτησηκάποιου. Τό νά βγεῖς ἀπό τόν ἑαυτό σου καί νά νοιαστεῖς γιά τόν ἄλλον, δέν εἶναιεὔκολο γιατί πρέπει νά βγεῖς ἀπό τό βόλεμά σου. Ὅπως κι ἐσεῖς μ’ αὐτόν τόνἱεραποστολικό Σύλλογο ‘Κυριακή’ καί οἱ ἱερεῖς σας, βγαίνετε ἀπό τό βόλεμά σας γιάνά βρεῖτε αἴθουσα, νά τυπώσετε φυλλάδια, νά καλέσετε ὁμιλητές. Ὅλο αὐτό ἔχεικόπο. Ποιός τό κάνει σήμερα; «Ποιός νοιάζεται γιά τόν πλησίον;», ἔλεγε ὁ ἍγιοςΠαΐσιος. Ἐλάχιστοι. Αὐτός ὁ κόπος, αὐτή ἡ κακοπάθεια ὠφελεῖ πάρα πολύ πρῶτατούς ἴδιους γιατί ἑλκύουν μέ τήν ταπείνωση τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ.Ὁ τρίτος δρόμος πού ὁδηγεῖ στήν ταπείνωση εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή, τό ὁποῖοεἶναι κάτι πού δέν τό πολυτονίζουμε καί στά κατηχητικά μας στά παιδιά, ἄν καί εἶναιἴσως τό σπουδαιότερο πράγμα, γιά τό ὁποῖο μᾶς μίλησε ὁ Κύριος πολλές φορές καίεἶπε ὅτι θά πρέπει ἀδιάλειπτα νά προσευχόμαστε. Γι’ αὐτόν τόν σκοπό εἶχε πεῖ καίτήν παραβολή τῆς χήρας καί τοῦ ἄδικου κριτοῦ, ὅπου μία ταλαίπωρη χήρα πήγαινεκαί παρακαλοῦσε ἕναν ἄδικο κριτή γιά νά τῆς δώσει τό δίκιο της καί αὐτός τήνἔδιωχνε. Ἐπέμενε ὅμως αὐτή καί δεύτερη καί τρίτη καί δέκατη μέχρι πού στό τέλοςτῆς λέει «σέ βαρέθηκα, θά στό κάνω καί φύγε». Καί λέει ὁ Χριστός μας, ἄν αὐτός ὁἄδικος κριτής τελικά ὑποχώρησε στήν ἐπιμονή καί ἔκανε τό αἴτημα τῆς χήρας, ὁΘεός πού εἶναι δίκαιος, πού εἶναι Πατέρας καί μᾶς ἀγαπάει πάρα πολύ, δέν θάἀκούσει τήν φωνή μας; Ζητᾶμε λοιπόν τό ἔλεος ἀδιάλειπτα καί αὐτό τό ἔλεος πούζητᾶμε μᾶς κάνει νά μοιάζουμε μέ τούς ζητιάνους. Βλέπετε οἱ ζητιάνοι εἶναιταπεινωμένοι -ἐκτός ἀπό ἐκείνους πού εἶναι ἐξ ἐπαγγέλματος ἀπατεῶνες. Αὐτή ἡκατάσταστη τοῦ ζήτουλα σέ ταπεινώνει καί μαθαίνεις νά κάνεις κέντρο τόν Χριστό,νά κρεμιέσαι ἀπό τόν Χριστό, νά ἔχεις τήν ἐλπίδα σου στόν Χριστό καί νά λές: «Θέεμου ἀπό Σένα ἐξαρτῶνται τά πάντα. Ἄν μέ ἐλεήσεις, θά δῶ καλό. Ἄν δέν μέἐλεήσεις, δέν πρόκειται νά δῶ κανένα καλό στή ζωή μου. Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησόν με».Αὐτή ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή πού μᾶς ἔχουν παραδώσει οἱ Ἅγιοι Πατέρες, μᾶς ὁδηγεῖστήν ταπείνωση. Οὔτε αὐτή εἶναι αὐτοσκοπός. Εἶναι μέσο καί ἡ ἀδιάλειπτηπροσευχή καί δέν εἶναι αὐτή ἡ προσευχή πού μᾶς ἑνώνει μέ τόν Θεό. Ἡ προσευχήεἶναι ἡ προετοιμασία γιά τήν ἕνωση. Ἡ ἕνωση γίνεται διά τοῦ Θεοῦ, διά τῆς χάριτοςτοῦ Θεοῦ. «Ἐν τῷ φωτί σου ὀψόμεθα φῶς» (Ψαλμ. 35,10).Ἀλλά, γιά νά ἔρθει τό φῶς πρέπει νά βάζουμε τόν ἑαυτό μας κάτω ἀπ’ ὅλους καί15

ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης ἀπό τούς ἀνθρώπους διά τήν ἄγνοια, ἀλλάπροσέξτε καί κάτι πολύ ἐντυπωσιακό καί κάτω ἀπό τούς δαίμονες. Μά θά πεῖ κανείς:– Εἴμαστε χειρότεροι κι ἀπό τούς δαίμονες; Εἴμαστε. Ξέρετε γιατί; Γιατί τούςκάνουμε ὑπακοή. Σοῦ βάζει ἕναν κακό λογισμό, κάνε αὐτό καί ἐσύ πᾶς σάν δοῦλοςκαί τό κάνεις. Ἄρα εἶσαι κατώτερος. Καί λέει αὐτός ὁ Ἅγιος ὅτι «εἴμαστεαἰσχρότεροι κι ἀπό ὅλα τά κτίσματα». Δηλαδή καί ἀπό τίς πέτρες καί ἀπό τά ἄχυρακαί ἀπό τίς ἀκαθαρσίες εἴμαστε πιό αἰσχροί ἐμεῖς. Πῶς; Γιατί τό λέει ὁ ἅγιος; Διότι,λέει, ὅλα τά πράγματα πού ἔφτιαξε ὁ Θεός, τά κτίσματα, τά ὑλικά πράγματα εἶναιστό κατά φύσιν. Εἶναι δηλαδή στήν κατάσταση πού τά ἔφτιαξε ὁ Θεός. Ἐνῶ ἐμεῖςἐπειδή εἴμαστε στήν ἁμαρτία, δηλαδή στήν ἀποστασία ἀπό τόν Θεό, εἴμαστε στόπαρά φύσιν. Ἄρα εἴμαστε πιό αἰσχροί καί ἀπό ὅλα τά κτίσματα.Μέ τέτοιες σκέψεις λοιπόν καί μέ τέτοια βιώματα πού ξεκινοῦν ἀπό αὐτές τίςσκέψεις ὁ ἄνθρωπος σιγά – σιγά μαθαίνει νά ἔχει ἕνα ταπεινό φρόνημα καί νάἐξορίζει ἀπό τό βάθος τῆς καρδιᾶς του τήν πικρή ρίζα, πού ὁ Ἅγιος Νικόδημος τήνὀνομάζει οἴηση. Αὐτή εἶναι ἡ ρίζα πού εἶναι στό βάθος τῆς ψυχῆς μας καί ἀπό ἐκεῖξεκινᾶνε ὅλα τά πάθη. Ἡ οἴηση εἶναι ἡ ἰδέα ὅτι εἴμαστε κάποιον τί, ὅτι εἴμαστε κάτικαί θά πρέπει αὐτό τό κάτι νά τό περιφρουρήσουμε. Ἡ περίφημη ‘ἀξιοπρέπεια’.Λέμε «νά μή μᾶς θίξει τήν ἀξιοπρέπειά μας, ἔχουμε καί μιά ἀξιοπρέπεια», ἔχουμε μιάἰδέα ὅτι εἴμαστε κάτι. Αὐτό λέει ὁ ἅγιος πρέπει νά φύγει. Ἄν δέν φύγει αὐτό, δένφεύγει ἀπό τόν ἄνθρωπο ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ κενοδοξία, ἡ ἀνθρωπαρέσκεια, ἀπό τάὁποῖα ξεκινοῦν ὅλα τά ὑπόλοιπα πάθη, ὅλες οἱ ὑπόλοιπες δεσμεύσεις, ἐξαρτήσεις,σκλαβιές. Ἄν δέν φύγουν αὐτά, εἴμαστε σκλάβοι. Δέν μποροῦμε νά γίνουμεἐλεύθεροι.Οἱ Ἅγιοι εἶναι τρομερά ἁπλοί καί ἐντυπωσιάζονται οἱ ἄνθρωποι γιατί μοιάζουν μέμικρά παιδάκια. Βλέπεις ἕναν ἀσκητή καί νομίζεις ὅτι βλέπεις ἕνα παιδάκι. Καί τάπαιδάκια νιώθουν πολύ καλά μαζί τους, γιατί νιώθουν ὅτι τούς μοιάζουν. Ἀντίθετα ὁκαθωσπρέπει ἄνθρωπος μέ τό ὕφος καί μέ τό τουπέ εἶναι ἀποκρουστικός, ἀπαίσιοςκαί δέν τόν θέλει κανένας κατά βάθος. Κι αὐτοί πού τόν κάνουν παρέα, τό κάνουνγιατί ἔχουν κάποια συμφέροντα, κάποιες ἐπιδιώξεις, κάτι ἐλπίζουν νά πάρουν ἀπ’αὐτόν. Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος ὁ ἐλευθερωμένος ἀπό τά πάθη του εἶναι προσιτός, εἶναιἀγαπητός σέ ὅλους. Χαίρεσαι νά εἶσαι μαζί του, γιατί ξέρεις ὅτι δέν θά σέπροσβάλλει, δέν θά σέ ταπεινώσει. Ὁ ἴδιος ταπεινώνεται καί μπαίνει κάτω ἀπ’ ὅλους.Πρίν λίγα χρόνια συνέβη σ’ ἕνα μοναστήρι ἕνα συγκλονιστικό γεγονός. Ἦταν μίαμοναχή ἀνυπότακτη… Ὑπάρχουν καί τέτοιες! Ὁπότε ὁ Γέροντας ἐκεῖ τῆς ἔβαλε ἕνανκανόνα γιά νά τή βοηθήσει.Οἱ κανόνες δέν εἶναι κανόνια γιά νά μᾶς σκοτώσουν οὔτε εἶναι ἐκδίκηση πού μᾶςκάνει ὁ Πνευματικός. Εἶναι τά θεραπευτικά μέσα γιά νά κόψουμε τά πάθη μας, γιά νάταπεινωθοῦμε βασικά γιατί ὅλα τά πάθη ξεκινοῦν ἀπό τήν οἴηση, ἀπό τήνὑπερηφάνεια, ἀπό τήν ἰδεούλα ὅτι εἴμαστε κάτι.Εἶχε λοιπόν κάνει κατ’ ἐπανάληψη πολλά καί μιά φορά τῆς εἶπε:– Γι’ αὐτό πού ἔκανες θά σταθεῖς στήν πόρτα, θά ξαπλώσεις κάτω καί θά περάσουν16

ὅλες οἱ μοναχές ἀπό πάνω σου.Αὐτό εἶναι πατερικό, τό διαβάζουμε καί στόν Εὐεργετινό. Θά πεῖ κανείς: «Πώ, πώ,τήν ἔκανε λιῶμα, τήν συνέτριψε!». Τί ἔκανε αὐτή; Λέει:– Δέν μπορῶ.– Ἀλήθεια δέν μπορεῖς; τῆς λέει ὁ Γέροντας– Ναί, δέν μπορῶ, λέει. Εἶχε ἐγωισμό καί ὑπερηφάνεια.– Τώρα θά δεῖς! τῆς λέει.Ὁπότε ξέρετε τί ἔκανε; Πῆγε καί ξάπλωσε ὁ ἴδιος! Ξάπλωσε αὐτός καί ἔκανε αὐτόςτόν κανόνα καί εἶπε νά περάσουν ὅλες οἱ μοναχές ἀπό πάνω του. Ἐν τῶ μεταξύ ἦτανἐκεῖ καί ἡ μάνα του καλόγρια κι αὐτή. Καί τοῦ λέει: – Σήκω πού κάθεσαι ἐκεῖ κάτω!– Φύγε, τῆς λέει, καί μή μιλᾶς. Βλέπετε τήν ταπείνωση τοῦ Γέροντα! Αὐτό σημαίνειἀληθινά ἐλεύθερος ἄνθρωπος. Θέλεις νά ἐλευθερωθεῖς; Πρέπει νά ταπεινωθεῖς.Συνοπτικά θά λέγαμε: τό πρῶτο βασικό εἶναι ὅτι ἐκεῖνο πού μᾶς στερεῖ τήνἐλευθερία εἶναι ἡ ἁμαρτία. Θέλεις νά γίνεις ἐλεύθερος; Πρέπει νά φύγει ἡ ἁμαρτία.Γίνεται νά σταματήσουμε νά ἁμαρτάνουμε; Καί βέβαια γίνεται. Μερικοί πιστεύουνπώς δέν γίνεται χωρίς νά ἁμαρτάνεις. Πῶς δέν γίνεται; Ἀλλοίμονο! Δυστυχῶςὑπάρχει καί μιά αἵρεση ἡ ‘Μεταπατερική Θεολογία’, πού λένε ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναιμιά ἀστοχία, «ρίξαμε καί δέν πετύχαμε τόν στόχο». Ὄχι, δέν εἶναι ἔτσι. Ἡ ἁμαρτίαεἶναι ὀντολογικό κακό. Μία μόνο ἁμαρτία σέ σκλαβώνει, δέν χρειάζονται πολλές.Μία εἶναι ἀρκετή. Ὅπως ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος πού εἶχε μία ἁμαρτία σέ χαρτίκαρφιτσωμένο στήν πλάτη του. Μία ἁμαρτία ἦταν ἀρκετή γιά νά τόν κολάσει.Μποροῦμε νά μήν ἁμαρτάνουμε. Τό λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος, μέ τήν Χάρητοῦ Θεοῦ, λέει, δέν θά ἁμαρτήσουμε. Εἴμαστε καί ἀδικαιολόγητοι πού ἁμαρτάνουμε,ἰδίως ἐμεῖς πού ἔχουμε πάρει τό ἅγιο Βάπτισμα, τό ἅγιο Χρίσμα, τό Ἅγιο Πνεῦμαδηλαδή καί ἔχουμε ὅλα τά θεραπευτικά μέσα στήν Ἐκκλησία μας, τά ‘φυλακτικά’τῶν ἀρετῶν. Ἐπιτέλους, ἄν κάνουμε καί μιά ἁμαρτία ἔχουμε ὅλα τά μέσα νάθεραπευτοῦμε, νά τόν συντρίψουμε τόν διάβολο. Δέν ἔχει δύναμη ὁ διάβολος. Καμίαδύναμη δέν ἔχει μετά τήν Σταύρωση καί τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ μας. Ὁπότεπρέπει νά φύγει ἡ ἁμαρτία.Πῶς φανερώνεται ἡ ἁμαρτία; Ὥς παλαιός ἄνθρωπος, ὁ κακός ἑαυτός μας, τά πάθημας, ὡς κόσμος, πού εἶναι τό ἴδιο, ἡ φιλαυτία: φιλαργυρία, φιληδονία, φιλοδοξία καίὁ ἴδιος ὁ διάβολος. Θά πρέπει λοιπόν νά νικηθοῦν οἱ τρεῖς αὐτοί ἐχθροί καί ὁ τρόποςεἴπαμε εἶναι ἡ μετάνοια, τό κατά Θεόν πένθος, ἡ κακοπάθεια καί ἡ ταπείνωση. Αὐτάὅλα πρέπει νά τά βάλουμε καλά μέσα μας καί νά τά βάλουμε σέ πράξη. Δέν λέω νάγίνουμε ἀσκητές κορυφαῖοι, ἀλλά νά ἔχουμε αὐτή τή διάθεση. Ἔλεγε ἕνας ἅγιος: «σέκαθετί πού κάνεις νά βάζεις καί λίγο κόπο». Γιά τόν Χριστό ὅμως. Τρῶς δηλαδή ἕναπιάτο φαγητό, βγάλε καί μία κουταλιά καί πές: «ἐνῶ θέλω νά τή φάω, δέν θά τή φάωγιά χάρη τοῦ Χριστοῦ». Κοιμᾶσαι ἑφτά ὧρες, βγάλε ἕνα τέταρτο γιά χάρη τοῦΧριστοῦ. Νά κάνεις κι ἕναν κόπο μικρό.17

Ὅταν πήγαιναν στόν Ἅγιο Παΐσιο καί τοῦ ἔλεγαν «πάτερ ἔχω πρόβλημα μέ τό παιδίμου, κάνε προσευχή», τούς ἔλεγε «θά κάνω, ἐσύ τί θά κάνεις»; «Ἐγώ δέν μπορῶ νάκάνω τίποτα», ἔλεγαν. «Μπορεῖς», τούς ἔλεγε «νά κάνεις λίγο κόπο, νά κόψεις μιάἀδυναμία σου». Βλέπετε ὁ Ἅγιος Ἀβράμιος δύο χρόνια πού ἦταν ἐξαφανισμένη ἡΜαρία ἔκανε τριπλάσιες ἀσκήσεις καί εἶδε ὁ Θεός τόν κόπο του καί ἐλέησε τήνΜαρία.Τό παιδί σου εἶναι ἐκεῖ πού εἶναι. Ἔχει πάρει τόν κακό δρόμο. Πιάνεις τούς πατέρεςγιά προσευχή, ἐντάξει, ἀλλά κάνε καί ἐσύ κάτι, ὥστε νά δεῖ ὁ Θεός τόν δικό σουκόπο καί νά εὐλογήσει καί τό παιδί σου. Αὐτό δηλαδή πού δέν κάνει τό παιδί σου, θάτό κάνεις ἐσύ γι’ αὐτό καί ἐπειδή εἴμαστε «ἀλλήλων μέλη» (Ρωμ. 12,5), εἴμαστε ὁἕνας κομμάτι τοῦ ἄλλου, ὁ κόπος πού κάνουμε ἐμεῖς ὠφελεῖ ἐμᾶς καί ὠφελεῖ καί τόνἄλλον. Διπλή ὠφέλεια. Ὁπότε ἄς κάνουμε αὐτό τόν μικρό κόπο καί γιά νάκαθαριστοῦμε ἐμεῖς καί νά βοηθήσουμε καί τούς ἄλλους καί νά ἔρθει αὐτή ἡΒασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα μας. Δηλαδή νά βασιλέψει, νά κυριαρχήσει ὁ Χριστός, νάεἶναι βασιλιάς ὁ Χριστός.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Μᾶς εἴπατε στήν ἀρχή ὅτι χρειάζεται κι ἄλλη ἀνάλυση τό θέμα αὐτό γιατί δένἐξαντλεῖται, ὁπότε θά ἔρχεστε πιό συχνά νά κάνουμε αὐτές τίς συνάξεις.Ἀπ. : Πραγματικά χαίρομαι καί ἀναπαύομαι ὅταν ἔρχομαι ἐδῶ γιατί αἰσθάνομαι ὅτιὑπάρχει τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καί «ὅπου εἶναι δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι στό δικό μουὄνομα, ἐκεῖ εἶμαι ἐν μέσω αὐτῶν» (Ματθ. 18,20). Τό ἴδιο αἰσθάνομαι καί ὅπουἀλλοῦ ἀναξίως πηγαίνω, χαίρομαι γιατί βλέπω ὅτι καί σήμερα ὁ Χριστός ἔχει τούςδικούς Του. Καί νά σᾶς πῶ καί κάτι πολύ παρηγορητικό πού τό ἔλεγε ὁ Παπαζάχος, ὁπροσωπικός γιατρός τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου. Ρώτησε κάποτε τόν Ἅγιο γιά τήν ἐποχήμας, πού ὅλοι κάνουμε παράπονα, ὅτι εἶναι ἡ χειρότερη κλπ. Ξέρετε τί εἶπε ὁ ἍγιοςΠορφύριος; «Αὐτή ἡ ἐποχή εἶναι ἡ καλύτερη. Ποτέ ὁ Χριστός δέν εἶχε τόσουςἀνθρώπους δικούς Του». Εἶναι πολύ παρήγορο αὐτό. Γιατί ναί μέν ἐμεῖς βλέπουμε τόγενικό κακό ὅτι ἔχει φουντώσει, ἀλλά αὐτό εἶναι ψεύτικη εἰκόνα. Θυμηθεῖτε καί τόνπροφήτη Ἡλία πού λέει «Κύριε μόνος μου ἔμεινα» καί τοῦ λέει «εἶναι ἑπτά χιλιάδεςπού δέν ἔκαμψαν γόνυ τῷ Βάαλ» (Ρωμ. 11,3-4), δέν προσκύνησαν τά εἴδωλα. Καίσήμερα ἔχει ἡ πατρίδα μας ἀνθρώπους πού δέν προσκύνησαν τά εἴδωλα κι ἐμεῖς νάπαίρνουμε δύναμη ἀπ’ αὐτό καί νά μείνουμε σταθεροί καί νά προοδεύσουμε.Ἡ ἀνθρωπότητα ἔχει ἀνάγκη ἀπό τήν εὐσέβεια, ἀπό τήν Ὀρθοδοξία καί πρέπει νάμείνουμε σταθεροί, γιατί, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, θά ἔρθει καιρός πού θά σέπιάνουν ἀπ’ τό μανίκι καί θά σοῦ λένε πές μας γιά τόν Χριστό . Γιατί ἡ ἁμαρτία πούβγάζει; Στήν σκλαβιά, στό ἀδιέξοδο. Κάποια στιγμή καί αὐτοί οἱ καημένοι, οἱἄνθρωποι πού δουλεύουν τώρα στήν ἁμαρτία, ἰδίως τά νέα παιδιά, κάποια στιγμήπιάνουν πάτο. Κι ὅταν πιάνεις πάτο, δέν ἔχεις νά πᾶς πιό κάτω, πρέπει ν’ ἀρχίσεις νάἀνεβαίνεις ἀλλιῶς θά σκάσεις ἐκεῖ κάτω πού εἶσαι. Ὁπότε θά πρέπει νά φυλάξουμετήν Ὀρθοδοξία μέσα μας ξεκάθαρα, ἀκραιφνή, ἀνόθευτη γιά νά βοηθήσουμε καίτούς ἄλλους. Βέβαια ὁ Χριστός θά βοηθήσει, ἐμεῖς ἀνθρωπίνως θά κάνουμε ὅ,τι18

μποροῦμε. Ἀλλά ἔχει σημασία ὁ καθένας μας ν’ ἀγωνιστεῖ κι ἄς εἶναι καί μόνος του,δέν πειράζει. Ἄς λένε ὅτι θά μείνουμε μόνοι μας. Δέν εἴμαστε μόνοι μας, εἴμαστεπάρα πολλοί, ἁπλῶς οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ εἶναι ταπεινοί, δέν βγαίνουν στίςτηλεοράσεις νά ποῦν «ἐλᾶτε νά μέ δεῖτε τί καλός πού εἶμαι». Κρύβονται. Εἶναι σάντά ἀηδόνια.Ἐρ. : Λόγω τῆς ἡμέρας, θά λέγαμε μετά τήν ὁμιλία ὅτι δέν θά κάνουμε καλά νάπάρουμε τά ὅπλα καί νά ποῦμε ‘ὄχι’ στούς Τούρκους ἄν θέλουν νά πάρουν τήνΘράκη ἤ στούς Σέρβους ἄν θέλουν νά πάρουν τήν Θεσσαλονίκη κ.λ.π., διότι δένεἶναι αὐτή ἡ πραγματική ἐλευθερία.Ἀπ. : Σήμερα μιλήσαμε γιά τήν ἀληθινή ἐλευθερία, ἔτσι; Ἄν δέν ἐλευθερωθοῦμε ἀπότά πάθη μας, πάλι σκλάβοι θά εἴμαστε. Ἁπλῶς θά ἀλλάζουμε ἀφεντικά. Ἄς ποῦμε ὅτιπαίρνουμε τήν Θράκη, παίρνουμε καί τήν Κωνσταντινούπολη… ἐγώ σᾶς λέω νάπάρουμε κι ὅλο τόν κόσμο! Νά γίνουμε παγκόσμιοι κυρίαρχοι, ἄς ποῦμε. Ἄν ἔχειςμέσα σου τά πάθη, ἔχεις τόν ἐγωισμό, ἔχεις τή ζήλεια, αὐτά τά ψυχοναρκωτικά, εἶσαιἐλεύθερος; Δέν εἶσαι ἐλεύθερος. Εἶσαι πάλι σκλάβος, δοῦλος καί οἱ ἐπιτήδειοι θάβγοῦν πάλι ἀπό πάνω, ἁπλῶς θά ἔχουν ἄλλο ὄνομα. Καί πίσω ἀπό τούς ἐπιτήδειουςεἶναι ὁ ἐπιτήδειος: ὁ πονηρός, ὁ ὁποῖος δέν ἀφήνει τά δικαιώματά του. Μέ τό πούἐλευθερώνουμε ἐμεῖς ἕναν τόπο νομίζετε φεύγει ὁ διάβολος; Ὄχι, ὁ διάβολοςπαραμένει μέσα μας καί μᾶς κρατάει σκλάβους. Ὁ δρόμος γιά τήν ἀληθινή ἐλευθερίαπερνάει ἀπό τόν Χριστό. Ἄν δέν σᾶς ἐλευθερώσει ὁ Χριστός, δέν μπορεῖτε νά εἶστεπραγματικά ἐλεύθεροι, τό εἶπε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος στούς Ἰουδαίους. Κι ὅταν σᾶςἐλευθερώσει ὁ Χριστός, τότε θά εἶστε πραγματικά ἐλεύθεροι. Ὁ Χριστός θέλει νάμᾶς ἐλευθερώσει. Τό πρόβλημα εἴμαστε ἐμεῖς πού δέν θέλουμε. Θά πεῖτε: – Ἀγαπᾶμετήν σκλαβιά; Ναί! Δυστυχῶς. Ὑπάρχει καί αὐτή ἡ διαστροφή μέσω τῆς πλάνης τοῦδιαβόλου νά ἀγαπᾶμε τά πάθη μας. Ξέρετε πῶς τά ὀνομάζουν οἱ Πατέρες τά πάθη;«Ἀγαπώμενα δεσμά». Φοβερό! Δεσμά πού τά ἀγαπᾶς. Νά ἀγαπᾶς νά εἶσαι δεμένος,νά εἶσαι σκλάβος.Μιά γυναίκα πού ὑποδουλώνεται στή μόδα εἶναι ἐλεύθερη; Κοιτάει τά περιοδικά νάδεῖ τί ὑπάρχει στή μόδα τώρα, μή τυχόν καί τῆς ποῦνε «Εἶσαι ντεμοντέ. Ἔτσι πούντύνεσαι, ἔτσι πού χτενίζεσαι, δέν εἶσαι στή μόδα. Κάτι δέν πάει καλά μαζί σου».Εἶναι ἐλευθερία αὐτό; Ὄχι σκλαβιά εἶναι στό τί θά ποῦνε οἱ πολλοί ἤ κάποιοι.Ὑπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα. Ὁ ἄνθρωπος πού κοιτάει τί θά πεῖ ὁ κόσμος,ντρέπεται νά ἔρθει στόν Χριστό. Μοῦ ἔλεγαν γιά ἕναν νέο ὅτι δέν ἔρχεται στόκήρυγμα γιά νά μήν τόν δοῦν στό χωριό καί λένε λόγια. Εἶναι ἐλευθερία αὐτό; Ἐνῶθέλει νά ἔρθει, δέν ἔρχεται γιατί θά τόν δοῦν οἱ ἄλλοι στό χωριό καί θά λένε:«κοίταξε ὁ τάδε πῆγε κι αὐτός μέ τούς παπάδες, μέ τήν ἐκκλησία». Δέν εἶναι τραγικό;Ὁ ἄνθρωπος αὐτός δέν εἶναι ἐλεύθερος, εἶναι δέσμιος στό τί θά πεῖ ὁ κόσμος.Μᾶς ἀφαιροῦν τήν ἐλευθερία καί αὐτό εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο, γιατί χάνουμε καί τόνΧριστό. Ἄν δέν πᾶς στήν Ἐκκλησία, πῶς θά ἔχεις τόν Χριστό; Ἄν δέν πᾶς νάἐξομολογηθεῖς, ἄν δέν πᾶς νά ἀκούσεις κήρυγμα, ἄν δέν πᾶς νά κοινωνήσεις, πῶς θάἔχεις τόν Χριστό; Βλέπετε ὁ Χριστός μᾶς δείχνει τόν δρόμο. Τί λέει; «Εἴ τις θέλειὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν -τό πρῶτο- καί ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ19

-τό δεύτερο- καί ἀκολουθείτω μοι -τό τρίτο» (Ματθ. 16,24). Εἶναι τά τρία ‘Α’ τῆςχριστιανικῆς ζωῆς. «Ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν» σημαίνει νά ἀπαρνηθεῖς τόν ἑαυτό σουκαί κυρίως ὁ ἑαυτός πού μᾶς χαρακτηρίζει εἶναι τό αὐτεξούσιο, ἡ ἐλευθερία. Αὐτόπού μᾶς κάνει νά ξεχωρίζουμε ἀπό τά ζῶα γιατί τά ζῶα ἔχουν ἔνστικτο, δέν ἔχουνἐπιλογή. Ἕνα ζῶο θά δεῖ τροφή καί θά ὁρμήσει νά φάει. Ὁ ἄνθρωπος βλέπει τροφήκαί σκέφτεται «σήμερα εἶναι Παρασκευή, δέν θά φάω, νηστεύω». Συγκρατεῖται.Αὐτό εἶναι ἐλευθερία. Μπορεῖ νά ἐπιλέξει καί νά αὐτοκυριαρχηθεῖ. Τό ζῶο δέν τόἔχει αὐτό.Λέει τώρα ὁ Χριστός νά ἀρνηθεῖς τόν ἑαυτό σου, δηλαδή νά ἀρνηθεῖς τήν ἐλευθερίασου, νά τήν ὑποτάξεις σέ Μένα, νά ἀρνηθεῖς τό αὐτεξούσιό σου, μέ τήν ἔννοια νά τόὑποτάξεις σέ Μένα καί νά ἀρνηθεῖς τό θέλημά σου. Βλέπετε ἀπό τή μικρή μας ἡλικίαμαθαίνουμε νά κάνουμε τό θέλημά μας. «Τί θέλει τό παιδί;», νά τό κάνουμε. Ποιόςλέει στό παιδί νά μή θέλει; Νά μάθει νά μή θέλει τό παιδί. Τό ξέρετε ὅτι αὐτή εἶναι ἡθεραπεία στήν Ἐκκλησία; Στήν Ἐκκλησία μαθαίνουμε νά μήν θέλουμε, νά μήνἔχουμε δηλαδή δικά μας θελήματα. Λέμε στό Πάτερ ἡμῶν «γενηθήτω τό θέλημάΣου», ὄχι τό θέλημά μου. Στήν πράξη βέβαια ὁ καθένας θέλει τό θέλημά του γιά νάλέμε καί τήν ἀλήθεια. Γιατί, ἄν δέν τό ἀποφασίσουμε, δέν θά τό κάνουμε ποτέ.Αὐτό δηλαδή πού λέμε «ὑπακοή», νά κόψουμε τό θέλημά μας, μ’ αὐτή τήν ἔννοια τόλέμε, ὄχι νά πάψουμε νά θέλουμε. Δέν μπορεῖ νά πάψει ὁ ἄνθρωπος νά θέλει. Ἡβούληση, ἡ θέληση, τό αὐτεξούσιο εἶναι ὀντολογικό χαρακτηριστικό τοῦ κατ’εἰκόνα. Τό αὐτεξούσιο καί ὁ νοῦς πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος εἶναι τά δύο βασικάχαρακτηριστικά πού μᾶς κάνουν νά μοιάζουμε μέ τόν Θεό. Αὐτά εἶναι δῶρα τοῦΘεοῦ. Δέν τά παίρνει ὁ Θεός πίσω. Τό θέμα εἶναι ποῦ θά δώσουμε τόν νοῦ μας καίποῦ θά δώσουμε τό αὐτεξούσιο. Θά τό κρατήσουμε γιά τόν ἑαυτό μας ἤ θά τόδώσουμε στόν Χριστό; Ἄν δέν τό δώσουμε στόν Χριστό, καταστραφήκαμε. Γιατί ὁΧριστός εἶναι πού πραγματικά θά μᾶς ἐλευθερώσει. Ἡ ἀληθινή, ἡ ἄπειρη ἐλευθερίαεἶναι αὐτή πού ἔχει ὁ Χριστός. Ὅταν λοιπόν ἐσύ τήν δική σου, τήν μικρή ἐλευθερίατήν περιορισμένη –γιατί εἴμαστε κτιστοί, δέν ἔχουμε ἄπειρη ἐλευθερία– τήν δώσειςστόν Χριστό, περνᾶς στήν περιοχή τῆς ἄκτιστης ἐλευθερίας τοῦ Χριστοῦ. Μπορεῖςνά πετᾶς; Δέν μπορεῖς. Ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά πετάξει, εἶναι περιορισμένη ἡἐλευθερία μας. Κι ὅμως μπορεῖς νά πετᾶς. Πότε; Ὅταν δεῖς τόν Χριστό.Ἐκεῖ πάνω πού ἤμασταν στό Ἅγιο Ὄρος, στήν Κερασιά εἴχαμε ἕναν ἅγιο τοπικό,ἴσως δέν τόν ἔχετε ἀκούσει ποτέ, τόν Ἅγιο Μάξιμο τόν Καυσοκαλύβη. Τό ξέρετε ὅτιπετοῦσε; Στήν κυριολεξία πετοῦσε! Χαμηλή πτήση. Ἔκανε ἕνα βῆμα καί πήγαινεὅπου ἤθελε. Τόν εἶχαν δεῖ καί τούς ἔλεγε «μέχρι νά πεθάνω νά μήν τό πεῖτε σέκανέναν». Πετοῦσε πραγματικά. Αὐτό κι ἄν δέν εἶναι ἐλευθερία! Κι αὐτό εἶναι πολύμικρό δεῖγμα ἐλευθερίας. Ἀληθινή ἐλευθερία, ἀκόμα μεγαλύτερη, εἶναι νά μπορεῖςνά κυριαρχήσεις στόν ὅλο ἑαυτό σου. Νά πεῖς θά κάνω αὐτό καί νά τό κάνεις. Ὄχι,ὅπως ἐκεῖνος ὁ νέος πού ἤθελε νά ἔρθει στό κήρυγμα καί δέν ἐρχόταν γιατίντρεπόταν. Κακή ντροπή. Ὁ ἄλλος θέλει νά ἐξομολογηθεῖ καί ντρέπεται. Τίντρέπεσαι νά ἐξομολογηθεῖς; Νά ἀποκαλύψεις τά τραύματά σου; Στόν γιατρό πούπᾶς ντρέπεσαι νά δείξεις τά τραύματά σου; Μετά πῶς θά γίνεις καλά;20

Ἑπομένως ἡ συνταγή γιά αὐτή τήν ἐλευθερία πού ψάχνουμε εἶναι ὁ Χριστός. «Ἐάν ὁΚύριος ὑμᾶς ἐλευθερώσῃ, ὄντως ἐλεύθεροι ἔσεσθε» (Ἰω. 8,36), τότε θά ἔχουμεἀληθινή ἐλευθερία. Καί ὁ δρόμος γιά νά περάσουμε στόν Χριστό, γιά νά γίνουμεμαθητές τοῦ Χριστοῦ εἶναι αὐτά τά τρία ‘Α’ πού εἴπαμε. Τό πρῶτο νά ἀπαρνηθοῦμετόν ἑαυτό μας. Τό θέμα τῆς ὑπακοῆς, τό ὁποῖο κακῶς λένε κάποιοι ὅτι εἶναι μόνο γιάτούς καλογήρους, «στόν κόσμο μήν ψάχνεις γιά ὑπακοή». Ὅταν πρωτοβγῆκα ἀπό τόἍγιον Ὄρος μέ εὐλογία τοῦ Γέροντά μου τότε, συναντήθηκα μέ ἕναν κύριο, ὁ ὁποῖοςἦταν πολλά χρόνια στά κατηχητικά, στούς κύκλους κλπ καί τό πρῶτο πού μοῦ εἶπεἦταν: «κοίταξε πάτερ, μήν ψάχνεις ἐδῶ γιά ὑπακοές». Αὐτό ὅμως εἶναι ἡ μεγαλύτερητραγικότητά μας, γιατί ὁ πρῶτος ὑποτακτικός εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, «γενόμενοςὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ» (Φιλιπ. 2,8). Ὁ χριστιανός δέν εἶναιμιμητής τοῦ Χριστοῦ; Αὐτός δέν εἶναι ὁ ὁρισμός; Χριστιανός εἶναι αὐτός πούμιμεῖται τόν Χριστό. Ἐάν δέν μιμηθεῖς τόν Χριστό στήν ὑπακοή, ποῦ θά Τόνμιμηθεῖς; Ὁπότε καλούμαστε νά κάνουμε αὐτό τό πρῶτο ‘Α’, νά κόψουμε τό θέλημάμας καί νά κάνουμε ὑπακοή στόν Χριστό. Καί ἐπειδή τόν Χριστό δέν Τόν βλέπεις,εἶναι ἀόρατος, ἔχει ὁ καθένας τόν Πνευματικό του καί κάνει ὑπακοή καί ὄχι μόνο. ὉἈπόστολος Παῦλος λέει κάτι πολύ ὡραῖο: «Ὑπακούετε ἀλλήλοις». Ὁ ἕνας νάὑπακούει στόν ἄλλον. Ἡ γυναίκα νά ὑποτάσσεται στόν ἄνδρα. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτικαί ὁ ἄνδρας δέν πρέπει νά ὑπακούει στήν γυναῖκα. Ὁ ἄνδρας θά κάνει καί αὐτό, θάκάνει καί κάτι ἀκόμα μεγαλύτερο, θά πρέπει νά ἀγαπάει τήν γυναῖκα του. Θάὑπακοῦν ὁ ἕνας στόν ἄλλον. Αὐτή ἡ ὑπακοή εἶναι πού σέ κάνει ἱκανό νά γίνειςμαθητής τοῦ Χριστοῦ.Τό δεύτερο εἶναι «νά ἄρεις τόν σταυρό σου», δηλαδή νά ἀποφασίσεις -ἄν χρειαστεῖ-ἀκόμα καί νά πεθάνεις πάνω στόν σταυρό γιά νά παραμείνεις μαθητής τοῦ Χριστοῦ.Δηλαδή νά ἀποφασίσεις νά πάθεις ὁτιδήποτε προκειμένου νά τηρήσεις τίς ἐντολέςτοῦ Θεοῦ. Αὐτό σημαίνει νά ἄρεις τόν σταυρό σου. Ἄν αὐτά τά δύο δέν τά κάνει ὁἄνθρωπος, προσέξτε εἶναι φοβερό, δέν μπορεῖ νά γίνει μαθητής.Νομίζω αὐτό βλέπουν καί τά νέα παιδιά σέ μᾶς τούς πιό μεγάλους ἀνθρώπους πούπᾶμε στήν Ἐκκλησία καί μᾶς λένε ‘ὑποκριτές’ καί ἔχουν δίκαιο γιατί δέν ἔχουμεκάνει αὐτά τά δύο βήματα. Πᾶμε ἐνδεχομένως στήν Ἐκκλησία, ἐξομολογούμαστε,κοινωνοῦμε, ἀλλά δέν ἔχουμε ἀρνηθεῖ τό θέλημά μας. Εἶναι κραταῖο τό θέλημά μας.«Θέλω καί μπορῶ» καί διάφορα ἄλλα συνθήματα. Δέν ἔχουμε ἀποφασίσει νάπεθάνουμε γιά τόν Χριστό, ὁπότε μόλις παρουσιαστεῖ κάτι δύσκολο λέμε «Ἔ, τώρανά κάνουμε ἕναν ἑλιγμό, ἄς ποῦμε κι ἕνα ψέμα δέν πειράζει. Ἄς κάνουμε μιάὑποχώρηση». Στήν Ἐκκλησία ντυνόμαστε ὅπως λέει ὁ παπάς καί μετά κάπως ἀλλιῶς.Γιατί ἔξω ἀπό τήν Ἐκκλησία δέν ὑπάρχει ὁ Θεός, δέν σέ βλέπει; Ὑπάρχει ὁχριστιανός τῆς Κυριακῆς πού εἶναι καθωσπρέπει καί ὁ χριστιανός τῆς ὑπόλοιπηςἑβδομάδος πού δέν ἔχει καμιά διαφορά ἀπό αὐτούς πού δέν πᾶνε τήν Κυριακή στήνἘκκλησία. Βλέποντας αὐτά τά νέα παιδιά λένε «εἶστε ὑποκριτές, δέν βλέπουμε καμίαἀλλαγή στή ζωή σας». Νομίζω αὐτή εἶναι ἡ βασική αἰτία πού φεύγουν τά παιδιά ἀπότήν Ἐκκλησία. Βέβαια φταίει καί ἡ κακή ἀγωγή, ἡ ὁποία πάλι ξεκινάει ἀπό τό ὅτι ὁγονιός δέν ἔχει κάνει αὐτά: Δέν ἔχει ὁ ἴδιος ἐλευθερωθεῖ ἀπό τό θέλημά του καί δέν21

ἔχει ἀποφασίσει νά πεθάνει γιά τόν Χριστό μέ τόν χειρότερο θάνατο.Αὐτά εἶναι τά βασικά βήματα γιά νά ὁδηγηθοῦμε στήν ἐλευθερία. Νά γίνουμεμαθητές, νά μποῦμε στήν Α΄ Νηπιαγωγείου τοῦ Χριστοῦ. Νά ἀρνηθοῦμε τό θέλημάμας, νά ἀποφασίσουμε νά πεθάνουμε γιά τόν Χριστό καί μετά νά τόνἀκολουθήσουμε. Ἄν δέν τά κάνουμε αὐτά, μάταια κάνουμε τά ὑπόλοιπα γιατί τάὑπόλοιπα μετά δέν τά ζοῦμε. Μπορεῖ νά ἐξομολογεῖσαι, νά κοινωνᾶς ἀλλά λές ‘δένκαταλαβαίνω τίποτα πάτερ’. Βέβαια δέν καταλαβαίνεις γιατί δέν ἔχεις κάνει τάπροηγούμενα πού εἶναι ἀπαραίτητα.Ἐρ. : Αὐτό πού λέγαμε γιά τήν σύζυγο, πρέπει δηλαδή ὅ,τι μᾶς λέει ἡ γυναίκα μας νάτό κάνουμε;Ἀπ. : Ἐκτός ἁμαρτίας. Νά σᾶς πῶ ἕνα γεγονός. Κάποιος ἦταν ὑποψήφιος νά ἔρθει εἰςγάμου κοινωνία καί πῆγε στόν Γέροντα Ἐφραίμ τόν Κατουνακιώτη, ὁ ὁποῖος ἀφοῦτόν καλωσόρισε τοῦ λέει: «Τώρα ἀπό ’δῶ καί ἐμπρός ἡ μέλλουσα σύζυγος θά κάνειὑπακοή σέ σένα κι ἐσύ θά κάνεις σ’ αὐτή». Αὐτός ἦταν καί θεολόγος καίμορφωμένος ἄς ποῦμε καί λέει «Ἄ, ἐδῶ ὁ Γέροντας δέν τά λέει καλά, ἄλλα λέει ὁἈπόστολος καί τό Εὐαγγέλιο». Ὁπότε γιά πέντε χρόνια δέν ἔκανε ὑπακοή στήγυναῖκα του καί… πέρασε χρόνια μαρτυρικά. Μετά τά πέντε χρόνια τό κατάλαβε κιἄρχισε νά κάνει κι αὐτός ὑπακοή.Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέει «ἡ γυνή νά ὑποτάσσετται στόν ἄνδρα» (Ἐφ. 5,24) καίσπεύδουν κάποιες νά πατήσουν τό πόδι τοῦ ἄνδρα στήν ὥρα τῆς Ἀκολουθίας, πούεἶναι ἀσέβεια, ἀλλά λέει καί «ὁ ἄνδρας νά ἀγαπάει τήν γυναῖκα του» (Ἐφ. 5,25), τόὁποῖο εἶναι πιό δύσκολο. Ἡ ἀγάπη ὁπωσδήποτε βέβαια ἔχει μέσα καί τήν ὑπακοή. Ὁἄνδρας κάνει πιό δύσκολα πράγματα. Δέν λέει ν’ ἀγαπάει τήν ‘καλή’ του γυναῖκα,ἀλλά τήν γυναῖκα του, ὅποια κι ἄν εἶναι αὐτή καί κακή νά εἶναι καί στριμμένη νάεἶναι καί γκρινιάρα νά εἶναι κλπ, θά πρέπει νά τήν ἀγαπάει. Ἀκόμα κι ἄν ἡ γυναίκαφτάσει στό σημεῖο νά τόν μισεῖ, ἐκεῖνος πρέπει νά συνεχίσει νά τήν ἀγαπάει. Δένεἶναι ἁπλό πράγμα οὔτε εὔκολο. Δέν θέλω νά σᾶς ἀποτρέψω, ἀλλά προσέξτε καί ὁγάμος, ὅπως καί ὁ μοναχισμός, εἶναι δρόμος γιά τήν θέωση. Ὅταν τό κάνεις σωστά,θεώνεσαι.Ἄν τώρα ἡ γυναίκα ζητάει κάτι πού ὁ ἄνδρας, μέ τήν λογική πού ἔχει λίγο πιόαὐξημένη -ἐνῶ ἡ γυναίκα λειτουργεῖ πιό πολύ μέ τό συναίσθημα- καταλαβαίνει ὅτιἄν κάνουν αὐτό πού λέει ἡ γυναίκα καταστραφήκανε, ὡστόσο δέν εἶναι ἁμαρτίααὐτό πού ζητάει ἡ γυναίκα, ἐάν ὁ ἄνδρας ταπεινωθεῖ καί κάνει ὑπακοή, δέν πρόκειταινά γίνει καταστροφή. Εἶναι θαυμαστό! Ἡ ὑπακοή εἶναι μυστήριο. Καί στό μυστήριοτῆς ὑπακοῆς τά πράγματα δέν λειτουργοῦν μέ τήν λογική. Μυστήριο σημαίνειτρόπος νά πάρεις τήν Χάρη.Τί εἶναι τό μυστήριο τοῦ Γάμου; Ὅπως καί ἡ Θεία Κοινωνία. Παίρνεις τήν Χάρη.Ὅλοι τήν παίρνουν τήν Χάρη; Ἔρχεται σέ ὅλους, ἀλλά πολύ ἀμφιβάλλω ἄν τήνπαίρνουν ὅλοι γιατί δέν ἔχουν τίς προϋποθέσεις. Δέν ἔχουν δηλαδή τήν στοιχειώδημετάνοια, γι’ αὐτό καί ἔχει καταντήσει ὁ γάμος ἕνα κοσμικό γεγονός, μιά κοσμικήὑποχρέωση καί μᾶλλον ἔτσι ἀτιμάζουν τόν γάμο, ἰδίως ὅπως προσέρχονται οἱ νύφες22

ντυμένες, δηλαδή μή ντυμένες, καθώς καί οἱ ἄλλοι. Ὁπότε ἔρχεται μέν ἡ Χάρις, ἀλλάφεύγει, δέν μένει καί γι’ αὐτό μετά ἀπό λίγο ἔρχεται τό διαζύγιο. Ἔχουμε γεμίσει μέδευτερο-τριτο-παντρεμένους καί ὅπως ἔλεγε κάποιος ἡ Ἐκκλησία στήν θέση τοῦΓραφείου Γάμων θά ἔπρεπε νά γράψει Γραφεῖο Διαζυγίων.Ὁπότε, ἄν κάνει ὑπακοή στήν γυναῖκα του ἀκόμα καί ἄν τοῦ λέει ἡ λογική ὅτι «θάκαταστραφοῦμε», δέν καταστρέφονται, γιατί παρεμβαίνει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδήκάνει ὑπακοή, ἐπειδή ταπεινώνεται, ἔρχεται ὁ Θεός καί γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχειτίποτα ἀδύνατο. Ἡ μεγάλη δυστυχία μας εἶναι ὅτι ἔχουμε ὑποδουλωθεῖ στή λογική.Ἰδίως οἱ γενιές μετά τήν ἀπελευθέρωση ἀπό τούς Τούρκους χάσαμε τήν παράδοσήμας καί ἔχουμε ὑποταχθεῖ καί πνευματικά θά ἔλεγα στούς Προτεστάντες, στούςαἱρετικούς καί παίρνουμε ὡς κριτήριο ὅλων τῶν πραγμάτων τί θά πεῖ ἡ λογική μας.Ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος ἔχει μία πολύ ἀνώτερη δύναμη ἀπό τή λογική. Ξέρετε ποιά εἶναι;Εἶναι ἡ πίστη. Ἔχουμε χάσει τήν πίστη καί δουλεύουμε μέ τή λογική. Ὅτανδουλεύεις μέ τή λογική, δηλαδή μέ τήν διάνοια, μέ τόν ἐγκέφαλο, χάνεις τήν πίστησου καί τόν νοῦ, πού εἶναι ἡ ἀνώτερη δύναμη τῆς ψυχῆς καί τόν ὑποτάσσεις στήνδιάνοια. Ὁ νοῦς εἶναι ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς. Ὁ νοῦς δουλεύει μέ τήν πίστη. Ὅταν ὁνοῦς καθαριστεῖ, μπορεῖ νά δεῖ τόν Θεό. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος: «μακάριοι οἱκαθαροί τῆ καρδία, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. 5,8), γιατί ὁ νοῦς ἑδράζεταιστήν καρδιά. Δέν εἶπε μακάριοι οἱ καθαροί τῆ διανοία. Ὠφελεῖ ἡ κάθαρση τῆςδιανοίας ἀλλά εἶναι δεύτερο. Τό πρῶτο πού πρέπει νά καθαριστεῖ εἶναι ἡ καρδιά, ὁνοῦς.Ὅταν καθαριστεῖ ὁ νοῦς καί κυριαρχήσει στόν ἄνθρωπο, τότε ὁ ἄνθρωπος λειτουργεῖσωστά. Γι’ αὐτό ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή εἶναι κορυφαῖο μέσο κάθαρσης καί ἄσκησηςγιατί καθαρίζει τήν καρδιά, φεύγουν ὅλοι οἱ λογισμοί δηλαδή, οἱ ὁποῖοι ὡς πηγή τουςἔχουν τήν λογική καί τό περιβάλλον. Ὁ ἄνθρωπος σήμερα δυστυχῶς ἔχει πάθει ἕναβραχυκύκλωμα, ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστός ὁ π. Ἰωάννης ὁ Ρωμανίδης. Δηλαδή οἱλογισμοί πού θά ἔπρεπε νά εἶναι στήν διάνοια, στόν ἐγκέφαλο, κατεβαίνουν στήνκαρδιά καί σκοτίζουν τήν καρδιά. Καί ἐνῶ ἡ πίστη σοῦ λέει ‘κάντο, κάνε ὑπακοή, θά’ρθεῖ ἡ Χάρις, θά λειτουργήσει ὁ Θεός’, ἔρχεται ἡ λογική, ὁ λογισμός ἀπό τόνἐγκέφαλο καί σοῦ λέει ‘τί λές τώρα, τρελός εἶσαι; ἅμα κάνεις αὐτόκαταστραφήκατε’. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού δουλεύει μέ τήν πίστη, θά κάνει τήνὑπακοή καί θά δεῖ τό ἀποτέλεσμα στήν πράξη.Ξέρετε τί ὡραῖο εἶναι νά μήν ἔχεις κανένα λογικό στήριγμα καί νά κάνεις μόνο αὐτόπού λέει ὁ Θεός! Ὅ,τι κι ἄν κοστίσει. Μοιάζει μέ πήδημα στό κενό. Ἀλλά δέν εἶναιστό κενό, εἶναι στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος σκεφτεῖ ἔτσι καίἐνεργήσει ἔτσι, πέφτει στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ.Ξέρω ὅτι αὐτό εἶναι ἁμαρτία. «Μά», θά σοῦ πεῖ ὁ ἄλλος, «βάλε καί τήν λογική, ἄν τόκάνεις αὐτό θά ἔχεις συνέπειες, θά σέ κυνηγήσουν, θά σέ συκοφαντήσουν..». Δέν μέἐνδιαφέρει ἐγώ θά κάνω αὐτό πού λέει ὁ Θεός. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος ξέρετε τί ὡραῖαπερνάει στή ζωή του; Τέλεια. Μπορεῖ νά εἶναι στό περιθώριο τοῦ περιθωρίουἀνθρωπίνως. Μήπως καί ὁ Χριστός μας δέν ἦταν; Στό περιθώριο τοῦ περιθωρίουἦταν. Ἀλλά ἔχει μιά εἰρήνη μέσα του καί μιά χαρά καί μιά ἐλευθερία ἀληθινή.23

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος φαινομενικά ἦταν σκλαβωμένος μέσα στήν φυλακή τῶνΦιλίππων. Ὡστόσο ἔψαλλε, κοιμόταν, μιά χαρά ἦταν! Ὅταν ὅμως πῆγαν κρυφά νάτούς βγάλουν, ζήτησε τούς στρατηγούς ἐπίσημα νά τούς ἀποφυλακίσουν.Χρησιμοποίησε θά λέγαμε τά ἀνθρώπινα δικαιώματά του. Ἀλλά ὡς ἐκεῖ. Εἶχε ὅμωςτήν ἀληθινή ἐλευθερία. Ἔλεγε λ.χ. «Εἶστε δοῦλοι; Μπορεῖτε νά γίνετε ἐλεύθεροι;Δέν πειράζει, μείνετε δοῦλοι». Δέν εἶναι πρόβλημα αὐτό. Ἀπαντάω καί στήνἐρώτηση γιά τήν ἐθνική ἐλευθερία. Τό πρόβλημα εἶναι μέσα μας. Νά εἶσαι ἐλεύθεροςἀπό τά παθη σου. Τότε καί μέσα στή σκλαβιά εἶσαι ἐλεύθερος, ζεῖς ἀληθινά μίακατάσταση ἄνεσης.Ἐρ. : Σέ συνέχεια τῆς προηγούμενης ἐρώτησης, ἐάν κάνουμε ὑπακοή στήν γυναῖκαμας γιά νά μήν ἔχουμε γκρίνια αὐτό ὠφελεῖ;Ἀπ. : Πάλι σκεφτόμαστε τόν ἑαυτό μας, ἔ! Γιά νά ἔχω τήν ἡσυχία μου, θά κάνωὑπακοή. Εἶναι κι αὐτό μιά παράπλευρη ὠφέλεια, γλιτώνεις τήν γκρίνια. Ἀλλά ἡσπουδαιότερη ὠφέλεια εἶναι ὅτι τά ἔχεις καλά μέ τόν Χριστό κι ἅμα τά ἔχεις καλά μέτόν Χριστό, ὅλα τακτοποιοῦνται μιά χαρά. Δηλαδή, προσέξτε, τό κέντρο πρέπει νάεἶναι ὁ Χριστός. Ὁ λόγος πού κάνουμε κάτι, πρέπει νά εἶναι ὁ Χριστός. «Τό Α καί τόΩ εἶμαι Ἐγώ» (Ἀποκ. 1,8) λέει ὁ Χριστός. Εἶναι ἡ ἀρχή καί τό τέλος. Ἡ αἰτία καί ὁσκοπός. Ἄν ὅ,τι κάνουμε, δέν τό κάνουμε μέ αἰτία καί σκοπό τόν Χριστό, εἶναιἁμαρτία.Λέει κάτι πολύ φοβερό ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς: «τοῦ Θεοῦ μή ἐνεργοῦντος ἐνἡμῖν, ἁμαρτία πᾶν τό παρ’ ἡμῶν γινόμενον». Ὅταν ὁ Θεός δέν ἐνεργεῖ μέσα μας,τότε ὅ,τι καί νά κάνεις εἶναι ἁμαρτία. Καί πότε δέν ἐνεργεῖ ὁ Θεός μέσα μας; Ὅτανδέν Τόν σκεφτόμαστε, ὅταν δέν κάνουμε αὐτό πού θέλει γιά Αὐτόν, ὅταν δένπιστεύουμε πραγματικά, ὅταν σκεφτόμαστε τόν ἑαυτό μας, ὅταν ἔχουμε κάνει κέντροτόν ἑαυτό μας. Μπορεῖ νά μή σέ πιάνει ὁ νόμος, ὁ νόμος δέν πιάνει τούςἁμαρτωλούς, ἀλλά εἶσαι ἔνοχος μπροστά στόν Θεό. Ἑπομένως τό νά κάνω κάτι γιάνά μήν ἔχω γκρίνια, πάλι σκέφτομαι τόν ἑαυτό μου, πῶς θά βολευτῶ ἐγώ. Ὄχι, θά τόκάνεις γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ. Καί μπορεῖ πάλι νά μήν βολευτεῖς ἀπόλυτα, ἐσύ ὅμωςθά ἐπιμείνεις. Ἡ τέλεια ἀνάπαυση μήν περιμένουμε νά ἔρθει ἐδῶ. Ἡ τέλειαἀνάπαυση εἶναι μετά θάνατον, στήν ἄλλη ζωή. Ἐδῶ ὅμως θά ἔχουμε ὁπωσδήποτετήν ἐσωτερική εἰρήνη καί τήν ἐσωτερική χαρά. Τήν χαρά πού πάει μαζί μέ τό κατάΘεόν πένθος πού λέγαμε, τήν χαρμολύπη.Ἄς κάνουμε κέντρο τῆς ζωῆς μας τόν Χριστό, ὁπότε μετά θά μεγαλώσουμε σωστάκαί τά παιδιά μας. Γιατί τά παιδιά μας δέν μεγαλώνουν σωστά; Γιατί δέν ἔχουμεκέντρο τόν Χριστό. «Τό εἶπε ὁ μπαμπάς, τό εἶπε ἡ μαμά». Δέν λένε «τό εἶπε ὁΧριστός». Μαθαίνει τό παιδί νά ἔχει κέντρο τῆς ζῶης του τόν μπαμπά καί τήν μαμάκαί βέβαια ὑπάρχει καί ἠ ἀντιζηλία ποιός θά κερδίσει τό παιδί. Ὑπάρχειἀντιπαλότητα. Μετά τό παιδάκι θά μαλώνει μέ τόν ἀδέλφό του γιατί βλέπει τήνἀντιπαλότητα τοῦ πατέρα μέ τήν μητέρα καί σκοτώνονται τά παιδιά γιατίσκοτώνονται οἱ γονεῖς. Τά παιδιά ἀντιγράφουν τούς γονεῖς.Ἄν λοιπόν ἐμεῖς δέν εἴμαστε σωστοί, αὐτό ἔχει ἀντίκτυπο καί στούς γύρω μας. Λέει24

ἕνα καταπληκτικό ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ: «Εἰρήνεψε ἐσύ καί θά δεῖς χιλιάδεςἀνθρώπους νά ἔρθουν νά εἰρηνέψουν κοντά σου». Εἰρήνεψε θά πεῖ βρές τα πρῶτα μέτόν Θεό καί μετά καί μέ τόν ἑαυτό σου καί μέ τόν πλησίον.Ἐρ. : Ὅταν κάνουμε προσευχή γιά κάτι στόν Θεό, γιά ἕνα πρόβλημα πού ἔχουμε π.χ.μέ τό παιδί μας νά τό κάνει καλό παιδί, δέν ἐκφράζουμε πάλι ἕνα θέλημα; Ἤ σέπροσωπικό ἐπίπεδο κάνοντας τόν κανόνα μας ἤ κάποιες θυσίες δέν μπαίνουμε ἔτσισέ μία διαδικασία ἀνταποδοτική ἀπέναντι στόν Κύριο γιατί θέλουμε νά λάβουμε τάδῶρα τῆς Χάριτος;Ἀπ. : Ἄς ἀρχίσουμε ἀπό τό τελευταῖο. Τήν ἄσκηση δέν τήν κάνουμε γιά νά πάρουμετά δῶρα. Εἶναι πολύ χαμερπές αὐτό τό πράγμα. Ὁ Θεός θά μᾶς τά δώσει τά δῶρα,δέν ὑπάρχει περίπτωση. Τήν ἄσκηση τήν κάνουμε γιά νά δείξουμε τήν ἀγάπη μαςστόν Χριστό, ἄσχετα ἄν θά μᾶς δώσει ἤ ὄχι τά δῶρα. Μπορεῖ καί νά μή μᾶς τά δώσειτώρα. Κάποια στιγμή θά μᾶς τά δώσει. Ποτέ δέν κάνουμε κάτι μέ σκοπό νά πάρουμεὡς ἀνταπόδοση αὐτό πού ἐμεῖς νομίζουμε ὅτι πρέπει νά πάρουμε. Εἴμαστε τότε στήνκατάσταση τοῦ ἐμπόρου. Βέβαια ὁ Θεός κι αὐτό τό δέχεται. Ἀκόμα καί τόν δοῦλοδέχεται, ὁ ὁποῖος τηρεῖ τίς ἐντολές γιά νά μήν πάει στήν κόλαση. Ἀλλά δέν εἶναι τότέλειο. Τό τέλειο εἶναι ὅ,τι κάνεις νά τό κάνεις μόνο ἀπό ἀγάπη στόν Χριστό, γιατίνιώθεις ὅτι εἶναι Πατέρας καί θέλεις νά Τόν ἀναπαύσεις. Γιά κανέναν ἄλλο λόγο.Ὄχι γιά νά ἀναπαυτεῖς ἐσύ. Ὁπότε καί τό παιδί μας, γιά νά ἔρθω καί στήν πρώτηἐρώτηση, ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό νά τό κάνει καλό παιδί, ἀλλά ὄχι γιά μᾶς, γιά τόνΧριστό. Γιατί σίγουρα αὐτό εἶναι πού θέλει ὁ Χριστός. Πῶς τό ξέρουμε; Μᾶς τό λέειὁ Θεός: «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν»(Α΄Τιμ. 2,4). Αὐτό εἶναι τό ἕνα καί μοναδικό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Κι ἐμεῖς ὅταν θάμποῦμε σ’ αὐτή τήν διαδικασία νά ζητήσουμε τήν σωτηρία τοῦ παιδιοῦ μας,μπαίνουμε σ’ αὐτό τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ὁπότε τό ζητᾶμε, γιατί τό θέλει ὁ Θεός.Τώρα τό πῶς θά σώσει ὁ Θεός τό παιδί μας, αὐτό δέν χρειάζεται νά τό ποῦμε στόνΘεό. Μερικοί τό κάνουν κι αὐτό στή νηπιακή κατάσταση πού βρίσκονται. Τό ἀκούεικι αὐτό ὁ Χριστός. Λές καί ὁ Χριστός δέν ξέρει τί θά κάνει; Τό πιό τέλειο εἶναι νάποῦμε «Θέε μου, νά γίνει τό θέλημά Σου στό παιδί μου». Ξέρει ὁ Θεός μέ ποιόντρόπο θά τό φέρει. Μπορεῖ ὁ τρόπος νά εἶναι ἕνα ἀτύχημα, νά χρειαστεῖ νά κάτσειἕνα χρόνο στό κρεβάτι γιά νά σώσει τήν ψυχή του. Μήν ἀρχίσουμε νά λέμε «ΓιατίΘέε μου τό παιδί μου» καί τέτοια καί ἀρχίσουμε τά τηλέφωνα καί τά γράμματα στούςΓεροντάδες κλπ. Ξέρει ὁ Θεός. Μή δυσανασχετεῖς. Ἀκόμα καί αὐτό πού φαίνεταικακό, δέν εἶναι. Δέν εἶναι τίποτα κακό ἀπό αὐτά πού δίνει ὁ Θεός. Τό μόνο κακόεἴπαμε πού μᾶς δεσμεύει τήν ἐλευθερία εἶναι ἡ ἁμαρτία. Τά ἄλλα πού δίνει ὁ Θεόςεἶναι ἡ ἀκούσια κακοπάθεια διά τῆς ὁποίας πολλοί σώζονται σήμερα γιατί δένκάνουν ἑκούσια. Οὔτε νηστεῖες κάνουμε, οὔτε ἄσκηση κάνουμε. Θεωροῦμε μάλισταὅτι αὐτά εἶναι γιά τούς καλογήρους. Ὁπότε λέει ἕνας σύγχρονος ἅγιος Γέρονταςπολλοί σώζονται μέσα ἀπό αὐτές τίς ταλαιπωρίες, πού μᾶς δίνει ὁ Θεός καί εἶναιπολύ καλά, ἕνα ἀτύχημα, μιά ἀσθένεια, μιά οἰκογενειακή περιπέτεια, ἕνας θάνατοςκάποιου δικοῦ μας κ.λ.π.Ἐρ. : Πάτερ, ὅταν ὁ Πνευματικός σοῦ λέει κάτι καί πρέπει νά κάνεις ὑπακοή καί ὁ25

σύζυγος σοῦ λέει ἅλλα, τί γίνεται τότε;Ἀπ. : Ἐκεῖ εἶναι ἀπαραίτητη ἡ βοήθεια τοῦ Πνευματικοῦ γιά νά ἔρθει ἰσορροπία, νάβρεῖς μιά ἄκρη. Ἐκεῖνο πού μπορεῖ νά κάνει κανείς, γενικά μιλώντας, εἶναι νάκερδίσεις τόν σύζυγο μέ ὅλα τά ἄλλα. Δηλαδή νά τοῦ δίνεις ὅλα αὐτά πού εἶναινόμιμα καί τόν ἀναπαύουν, τό καλό φαγητό, τά ροῦχα του κλπ, νά τοῦ δείξεις τήνἀγάπη σου πλήρως καί τελείως καί νά κάνεις πολύ ὑπομονή.Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα. Ἦταν μία γυναίκα, ἡ ὁποία εἶχε ἕναν σύζυγο πού δέντῆς ἔδινε καθόλου χρήματα, τήν ἔβριζε, κάποτε τήν χτύπησε κιόλας, τῆς ἔσπασε καίτό χέρι. Αὐτή εἶχε τά παιδιά της, τά ὁποῖα περιποιόταν ἀγόγγυστα, κάλυπτε καί τόνσύζυγο στά παιδιά, εἶχε καί τήν πεθερά στό σπίτι καί ὅταν τῆς ἔσπασε τό χέρι, δένεἶπε «μοῦ τό ἔσπασε ὁ γιός σου», ἀλλά κάπου σκόνταψα καί τό ἔσπασα. Πήγαινανστήν Ἐκκλησία καί δέν εἶχε νά ρίξει στόν δίσκο καί ἐνῶ τήν πρόσβαλλε ἡ πεθερά τηςκαί πάλι δέν ἔλεγε ὅτι δέν μοῦ δίνει λεφτά ὁ γιός σου, ἔλεγε «δέν ἔχει ἀνάγκη ὁΧριστός ἀπό τήν δική μου δραχμή». Τόν κάλυπτε δηλαδή κι ἄς τῆς ἔκανε ὅλα αὐτά.Ἐννοεῖται ὅτι αὐτός δέν πήγαινε στήν Ἐκκλησία καί κάθε Κυριακή τοῦ ἑτοίμαζε τόπρωινό του, ὅλα τέλεια καί μετά ὡς συνήθως ἔφευγε αὐτός γιά τό καφενεῖο κι αὐτήπήγαινε στήν Ἐκκλησία. Αὐτό γινόταν ἐπί πολλά χρόνια. Τό ἀποτέλεσμα: στάτελευταῖα του αὐτός συγκλονίστηκε ἀπό τήν ὅλη ζωή της καί τήν ὑπομονή της καίμετανόησε, ἐξομολογήθηκε καί σώθηκε. Τά παιδιά της ἐπίσης χωρίς χρήματα, χωρίςφροντιστήρια εἶχαν πολύ καλή πρόοδο καί περάσανε σέ πολύ ὑψηλές σχολές. Αὐτόδείχνει ὅτι, ὅταν κανείς λειτουργεῖ κατά Θεόν καί στά Σόδομα καί Γόμορρα νά εἶναικαί στό χειρότερο περιβάλλον νά εἶναι, θά ἁγιάσει, ὅπως ἁγίασε αὐτή ἡ γυναίκα.Μετά πού κοιμήθηκε ὁ σύζυγός της, πήγαινε αὐτή σέ ἕνα γυναικεῖο μοναστήρι καί ὁΓέροντας ἔβαζε ὅλες τίς μοναχές τά παίρνουν τήν εὐχή της, ἐνῶ ἦταν λαϊκή δέν ἦτανκαλόγρια, ἐπειδή ἤξερε τήν ζωή της.Ὁπότε τό πρόβλημα δέν εἶναι τό περιβάλλον. Τό πρόβλημα εἶναι μέσα μας. Ὁ Λώτζοῦσε στά Σόδομα καί στά Γόμορρα ἀλλά ἦταν ἅγιος καί πῆγε ὁ ἴδιος ὁ Θεός μέ τούςἀγγέλους καί τόν ἔσωσε.26

Πῶς θά σωθοῦμεΣκέφθηκα νά ποῦμε μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, τήν εὐχή τοῦ π. Θεοδώρου καί τοῦΣεβασμιωτάτου, ἕνα θέμα κάπως εἰσαγωγικό γιά τήν Ἐκκλησία καί ποιός εἶναι ὁρόλος τῆς Ἐκκλησίας. Γιατί δηλαδή ὑπάρχει ἡ Ἐκκλησία. Ἴσως εἶναι κάτι πού δένεἶναι πολύ ξεκαθαρισμένο μέσα μας. Πολλοί ἔχουν τήν Ἐκκλησία σάν κάτι καλό καίλένε: «καλό εἶναι νά πηγαίνει κανείς στήν Ἐκκλησία».– Τί γίνεται ὅμως τελικά μέσα στήν Ἐκκλησία; Γίνεται κάτι οὐσιαστικό σέ μᾶς;Οἱ Πατέρες λένε ὅτι σωζόμαστε ἐντός τῆς Ἐκκλησίας καί, ὅποιος εἶναι ἐκτός, δένμπορεῖ νά σωθεῖ. Γιατί ἄραγε; Τί ρόλο παίζει ἡ Ἐκκλησία δηλαδή; Γιατί ὑπάρχει ἡἘκκλησία; Οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς εἶπαν ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα ἰατρεῖο. Τί ἰατρεῖο;Σωμάτων ἤ ψυχῶν; Προφανῶς ψυχῶν. Κατεξοχήν. Γιατί σωμάτων ξέρουμε εἶναι τάνοσοκομεῖα. Ἀλλά ὅταν κανείς θεραπεύσει τήν ψυχή, θεραπεύει πολλές φορές καί τόσῶμα. Καί ὁ Χριστός μας εἶπε ὅτι ἡ ἀρρώστια τῆς ψυχῆς δημιουργεῖ ἀρρώστια καίστό σῶμα. Γι’ αὐτό εἶπε: «ἴδε ὑγιής γέγονας· μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μή χεῖρόν σοί τιγένηται» (Ἰω. 5,14). Μήν ξαναμαρτήσεις, γιά νά μή σοῦ γίνει τίποτα χειρότερο ἀπόαὐτό πού ἤδη εἶχες, τήν παραλυσία. Πού σημαίνει ὅτι ἡ παραλυσία ἦταν ἀποτέλεσμαἁμαρτιῶν. Ἀρχικά δηλαδή εἶχε ἀρρωστήσει ἡ ψυχή καί μετά ἔγινε παράλυτος. ὉΧριστός τοῦ θεράπευσε τό σῶμα καί τοῦ λέει «πρόσεξε μήν ξαναμαρτήσεις νά μήνπάθεις κάτι χειρότερο ἀπό τήν παραλυσία».Γνωρίζουμε ἐπίσης καί τά λεγόμενα ψυχοσωματικά νοσήματα πού ὑπάρχουν ὡς ὅροςστήν ἰατρική καί ἔχουν ὡς αἰτία τήν ψυχή καί ὄχι τό σῶμα. Γιά παράδειγμα, τό ἕλκοςτοῦ δωδεκαδακτύλου ἤ τοῦ στομάχου ἔχει ὡς αἰτία τό ἄγχος. Δέν ἔχει αἰτίασωματική ἤ κάποιο μικρόβιο. Βρίσκουν καί κάποια μικρόβια, ἀλλά κύρια αἰτία λένεοἱ γιατροί εἶναι τό ἄγχος, τό στρές, ἀρρωσταίνει ἡ ψυχή. Οἱ ἅγιοι Πατέρες λένε πώςτό ἄγχος δέν εἶναι ἀθῶο. Εἶναι ὀλιγοπιστία στόν Θεό, ἡ ὁποία ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νάἔρχεται ὁ διάβολος καί νά δημιουργεῖ καταστάσεις οἱ ὁποῖες βλάπτουν ὄχι μόνο τήνψυχή ἀλλά καί τό σῶμα. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα ἰατρεῖο τῶν ψυχῶν.– Πῶς μᾶς γιατρεύει ἡ Ἐκκλησία;Ἄς ποῦμε λίγα πράγματα κατ’ ἀρχάς γιά τό πῶς εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Διότι γιά νά δοῦμετήν ἀρρώστια καί τήν θεραπεία, θά πρέπει νά δοῦμε ποιός εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ποιάεἶναι τά συστατικά μας, πῶς μᾶς ἔφτιαξε ὁ Θεός. Νομίζω πώς ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι ὁἄνθρωπος εἶναι φτιαγμένος ἀπό τόν Θεό κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωση. Ἀπό τόσχολεῖο ἀκόμα τό ἔχουμε ἀκούσει αὐτό, ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος κατ᾿εἰκόνα, δηλαδή μέ πρότυπο τόν Χριστό καί καθ᾿ ὁμοίωση, πού σημαίνει ὅτι πάλι ὁπροορισμός του εἶναι νά ὁμοιάσει, νά γίνει ὅμοιος μέ τόν Θεό. Αὐτό οἱ Πατέρες τόὀνομάζουν θέωση.– Ὁπότε, ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου;Εἶναι νά γίνει θεός. Θά πεῖτε: – Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός μας; Αὐτός εἶναι. – Τόσο27

ὑψηλό σκοπό μᾶς ἔχει βάλει ὁ Θεός; Ναί, ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά γίνειὅπως εἶναι ὁ Θεός.– Μποροῦμε νά γίνουμε ὅμως κατά φύση θεοί;Ὄχι, ἀλλά γινόμαστε θεοί κατά χάρη κι αὐτό εἶναι τό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας: νά μᾶςκάνει θεούς κατά χάρη. Τί θά πεῖ τώρα κατά χάρη; Χαριστικά. Ὄχι ὅτι θά γίνουμεὅπως ὁ Θεός κατ’ οὐσίαν, ἀλλά κατά χάρη. Θά ἔχουμε δηλαδή ὅλα τά τοῦ Θεοῦ, ὅ,τιεἶναι καί ὁ Θεός, ἐκτός, ὅπως λέει ἕνας ἅγιος, ἀπό τήν κατ’ οὐσία ταυτότητα. Δένἔχουμε τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ, γιατί ἄν παίρναμε καί τήν οὐσία θά γινόμασταν ὅλοικατ’ οὐσίαν θεοί καί θά ὑπῆρχαν πάρα πολλοί θεοί. Θά εἴχαμε πολυθεΐα. Γινόμαστεκατά χάρη, δηλαδή μετέχουμε στίς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ.Ὁ Θεός λέμε εἶναι ἀγάπη. Τό λέει ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης «ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν»(Ἰω. 4,8). Τί σημαίνει τώρα νά γίνω ὅμοιος μέ τόν Θεό; Νά γίνω καί ἐγώ ἀγάπη. Ὄχιἁπλῶς νά ἔχω ἀγάπη, ἀλλά νά γίνω ἀγάπη. Δηλαδή ἡ ἐνέργειά μου νά εἶναι ἀγάπη.Νά μή βγάζω ἄλλη ἐνέργεια ἀντίθετη, μίσος, ἔχθρα, ζήλεια… Αὐτά δέν τά ἔχει ὁΘεός. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, πού μοιάζει στόν Θεό, ἔχει κι αὐτός τίς ἰδιότητες τοῦΘεοῦ. Ἄρα ἔχει ἀγάπη.Ὁ Θεός ἀκόμα, λέει ἕνας σύγχρονος ἅγιος, ὁ ἅγιος Σιλουανός, εἶναι ταπείνωση.Ἄλλη ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ταπείνωση. Ὁπότε καί ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ εἶναι κιαὐτός ταπεινός. Μοιάζει στόν Θεό καί σ’ αὐτό. Ὁ Θεός, λέει πάλι ἡ Ἁγία Γραφή,εἶναι φῶς καί ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ εἶναι φῶς. Εἶναι ὁ ἴδιος φωτεινός καί φωτίζει καίτούς ἄλλους.Κάποτε ἕνας ἅγιος Ρῶσος, ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ, συζητοῦσε μέ ἕναν ἔμποροτόν Μοτοβίλωφ μέσα στό χιόνι στό ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Σεραφείμ στή Ρωσία καί ὁΜοτοβίλωφ ζητοῦσε νά τοῦ ἐξηγήσει: – Τί εἶναι αὐτό τό πράγμα πού λένε ὅτι ὁ Θεόςεἶναι φῶς, γιατί δέν μπορῶ νά τό καταλάβω. Ὁ Ἅγιος δέν τοῦ εἶπε τίποτα, ἀλλάπροσευχήθηκε καί ἐκείνη τήν ὥρα πού προσευχόταν ἔλαμψε ὁλόκληρος καί τόπρόσωπό του ἔγινε σάν τόν ἥλιο. Λέει: – Γέροντα δέν μπορῶ νά σέ κοιτάξω,ἀστράφτει τό πρόσωπό σου σάν τόν ἥλιο. Τί ἔγινε; – Τί αἰσθάνεσαι; τοῦ λέει. –Αἰσθάνομαι, λέει, πάρα πολύ ὡραῖα, πολύ μεγάλη χαρά, ἀγαλλίαση καί σέ βλέπωμέσα στό φῶς. Αἰσθάνομαι καί πάρα πολύ ζέστη. Ἐνῶ βρίσκονταν καίκουβεντιάζανε μέσα στό χιόνι. – Καί σύ, τοῦ λέει, εἶσαι μέσα στό φῶς. Γιατί δένμπορεῖς νά δεῖς τό φῶς τοῦ Θεοῦ, ἄν δέν εἶσαι κι ἐσύ μέσα στό φῶς.Αὐτό τό ἔχει δείξει καί ὁ Χριστός στήν Μεταμόρφωση. Εἶχε γίνει ὁλοφώτινος ὁΧριστός στό ὄρος Θαβώρ καί «τό πρόσωπό του ἔλαμψε ὅπως ὁ ἥλιος» (Ματθ. 17,1).Ἔτσι γίνονται καί οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, φωτεινοί. Ἔτσι ἦταν καί ὁ ἅγιος Παΐσιος.Μιά φορά ἦταν ὅλη νύχτα μέσα στό φῶς καί ξημέρωσε, βγῆκε ὁ ἥλιος καί αὐτός ἔτσιὅπως ἦταν θαμπωμένος ἀπό τό φῶς τοῦ Θεοῦ ὅλη νύχτα, τόν ἥλιο τόν ἔβλεπε σάνφεγγάρι. Τότε περνοῦσε ἕνας καλόγερος ἔξω ἀπό τό κελλί του καί τόν ρωτάει: –Καλά πάτερ δέν θά ξημερώσει σήμερα; Ἀκόμα φεγγάρι ἔχουμε. – Τί λές γερό-Παΐσιε, λέει ἐκεῖνος, ἔχει βγεῖ ὁ ἥλιος ἐδῶ καί πέντε ὧρες. Τί φεγγάρι; Ὁ ἥλιος εἶναιαὐτός! Αὐτός ἦταν τόσο θαμπωμένος ἀπ’ τό φῶς τοῦ Θεοῦ, πού τόν ἥλιο τόν ἔβλεπε28

σάν φεγγάρι!Αὐτό σημαίνει ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα καί σήμερα εἶναι παρόν, εἶναι ἐνεργό καί αὐτάπού λέει ὁ Θεός ὅτι μποροῦμε νά γίνουμε σάν κι Αὐτόν, δέν εἶναι θεωρίες, ἀλλάὄντως γινόμαστε ἅμα ζήσουμε σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία. Ὁ π. Παΐσιος, ἄς ποῦμε,ἦταν ἕνας ἁπλός ἄνθρωπος, ἀγράμματος. Κάποια φορά τόν ρώτησε κάποιος:«Γέροντα θέλω νά μοῦ πεῖς τί ἔκανες καί ἔγινες τόσο καλός; Νά μοῦ πεῖς τό μυσικόσου. Κάτι κόλπο ἔκανες καί ἔγινες τόσο καλός». Γελοῦσε ὁ γερο-Παΐσιος, δέν τοῦἔλεγε τίποτα. Λέει: «Γέροντα θέλω νά μοῦ πεῖς κάτι, τί ἔκανες;». «Ἔ, βρέ παιδί μου..εὐλογημένε, δέν ἔκανα τίποτα», λέει. «Πῶς δέν ἔκανες τίποτα; Κάτι ἔκανες γιατί ἐσύδιαφέρεις ἀπ’ τούς ἄλλους» λέει. «Νά», τοῦ λέει, «θά σοῦ πῶ τί ἔκανα. Ἄφησα τόνΘεό νά δουλέψει μέσα μου». Πολύ ἁπλά! Αὐτό ἔκανε. «Ἄφησα στόν Θεό χῶρο, νά’ρθεῖ μέσα μου νά ἐργαστεῖ. Τοῦ ἐπέτρεψα». Ποῦ σημαίνει ὅτι ἐμεῖς κάτι κάνουμεκαί δέν ἀφήνουμε τόν Θεό νά ’ρθεῖ μέσα μας νά ἐργαστεῖ καί νά μᾶς κάνει ὅπωςθέλει Αὐτός. Ὅπως πρέπει δηλαδή. Δηλαδή σάν κι Αὐτόν.– Τί εἶναι αὐτό πού κάνουμε καί ἐμποδίζουμε τόν Θεό νά ’ρθεῖ μέσα μας νάἐργαστεῖ;Εἶναι οἱ ἁμαρτίες, οἱ ὁποῖες εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ θελήματός μας. Θέλουμε καί τάκάνουμε. Καί λέμε «ἐγώ τώρα θέλω νά κάνω αὐτό». Ὅμως ὁ Θεός στό Πάτερ ἡμῶνμᾶς ἔβαλε κάθε μέρα νά λέμε γεννηθήτω τό θέλημά Σου καί ὄχι γεννηθήτω τόθέλημά μου. Στό Πάτερ ἡμῶν τό λέμε, ἀλλά στήν πράξη λέμε «γιατί νά μοῦ τό κάνειἐμένα αὐτό ὁ Θεός; Τί Τοῦ ἔκανα;». «Μοῦ πῆρε τό παιδί, πέθανε, κοιμήθηκε». «Δένἔχω δουλειά. Γιατί;». «Ἀρρώστησα. Γιατί;». Στήν πράξη δηλαδή δέν λέμε νά γίνει τόθέλημα τοῦ Θεοῦ στήν ζωή μας, ἀλλά ἐγώ νά κάνω αὐτό πού θέλω. Αὐτό εἶναι τόἐμπόδιο! Γι’ αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες λένε ὅτι τό θέλημα εἶναι τό χάλκινο τεῖχος, πούμᾶς χωρίζει ἀπ’ τόν Θεό. Ἄν δέν γκρεμιστεῖ αὐτό τό τεῖχος – νά τό γκρεμίσουμεἐμεῖς δηλαδή, γιατί ὁ Θεός δέν τό γκρεμίζει σέβεται τήν ἐλευθερία πού μᾶς ἔδωσε –δέν μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει ὁ Θεός. Μά θά πεῖ κανείς: Ὁ Θεός εἶναι Παντοδύναμος,δέν μπορεῖ νά μᾶς βοηθήσει; Δέν Τόν ἀφήνουμε. Γι’ αὐτό λέει ὁ γερο-Παΐσιος ὅτιἐγώ τόν ἄφησα. Πῶς Τόν ἄφησε; Γκρέμισε τό θέλημά του καί ἀφέθηκε στόν Θεόλέγοντας: «Θέε μου κάνε με ὅ,τι θέλεις. Ἐγώ θά κάνω αὐτό πού θέλεις Ἐσύ».Γιά παράδειγμα, τώρα πού εἶναι Σαρακοστή, τί θέλεις; Νά νηστέψω; Θά νηστέψω. Ὁκόσμος νά χαλάσει ἐγώ θά νηστέψω. Λές ὅτι πρέπει νά προσέχουμε τά μάτια μας, νάμήν ἁμαρτάνουμε μέ τά μάτια μας. «Δέν θά κοιτάξω ποτέ γυναῖκα». Τό ξέρετε ὁγερο-Παΐσιος δέν κοίταζε καθόλου γυναῖκες, καθόλου. Γιατί; Γιά νά μήνστενοχωρήσει τόν Χριστό. Ἀφοῦ, ἔλεγε, ὁ Χριστός ἔτσι θέλει, ἔτσι θά κάνω. Ὄχιὅπως λένε μερικοί «ἐμεῖς εἴμαστε μέσα στόν κόσμο καί νά κοιτᾶμε λίγο δένπειράζει». Καί λίγο ἁμαρτία… Ὄχι, πειράζει, γιατί ὁ Χριστός δέν εἶπε τίς ἐντολές γιάτούς καλόγερους. Νομίζουν μερικοί ὅτι κάποια πράγματα εἶναι μόνο γιά τούςμοναχούς καί ὄχι γιά τούς παντρεμένους, τούς κοσμικούς. Ὁ Χριστός δέν εἶπε κάτιτέτοιο. Εἶπε: «καθένας πού βλέπει πονηρά μιά γυναῖκα ἤδη κάνει μοιχεία στήνκαρδιά του» (Ματθ. 5,28). Δέν εἶπε «ἄν εἶναι καλόγερος, δέν ἐπιτρέπεται, ἄν εἶναιπαντρεμένος ἤ κοσμικός ἐπιτρέπεται». Ἄν καί δέν εἶναι καί σωστό νά λέμε29

κοσμικούς αὐτούς πού βρίσκονται στόν κόσμο, γιατί κοσμικός σημαίνει αὐτός πούεἶναι ὑποταγμένος στόν κόσμο. Ὁ κόσμος ὅμως εἶναι ἐχθρός τοῦ Θεοῦ, λέει ὁ ἅγιοςἸάκωβος. Ἄρα, ὅταν λές ὅτι εἶσαι κοσμικός, σημαίνει ὅτι εἶσαι ἐχθρός τοῦ Θεοῦ. Τόσωστό εἶναι λαϊκοί , δηλαδή χριστιανοί χωρίς χειροτονία καί οἱ χριστιανοί πού ἔχουνχειροτονία εἶναι οἱ κληρικοί.Ἄς ξαναγυρίσουμε στό θέμα μας. Εἴπαμε ὁ ἄνθρωπος φτιάχτηκε κατ’ εἰκόνα καίκαθ’ ὁμοίωση τοῦ Θεοῦ. Μέ τό κατ’ εἰκόνα ἐννοοῦμε ὅτι ἔχουμε πρότυπο τόνΧριστό, φτιαχτήκαμε μέ πρότυπο τόν Χριστό. Μέ τό καθ’ ὁμοίωση ὅτι πρέπει νάμοιάσουμε στόν Χριστό 100%. Ὅλοι οἱ ἅγιοι Πατέρες τό λένε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναιφτιαγμένος νά γίνει θεάνθρωπος. Ὁ Χριστός εἶναι θεάθρωπος, δέν εἶναι ἁπλόςἄνθρωπος οὔτε μόνο Θεός. Εἶναι τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος. Καί ὁἄνθρωπος ἔχει αὐτόν τόν προορισμό, νά ἑνωθεῖ κι αὐτός μέ τόν Θεό. Ὅπως λέει ἕναςσύγχρονος ἅγιος, ὁ ἅγιος Ἰουστίνος «ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνα θεανθρώπινο ὄν» καίαὐτό τό θεανθρώπινο ἔχει χρέος νά ἐξομοιώσει σέ ὅλα τόν ἑαυτό του μέ τόν Θεό.Ὅπως λέγαμε προηγουμένως ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη, εἶναι ταπείνωση, εἶναι πραότητα,εἶναι φῶς, εἶναι εἰρήνη.. ὅλα αὐτά πρέπει νά γίνουμε κι ἐμεῖς. Αὐτό ὅμως δένμποροῦμε νά τό κάνουμε μόνοι μας. Πῶς τό κάνουμε; Μέσα στήν Ἐκκλησία. Γι’αὐτό τήν Ἐκκλησία τήν λέμε ἐργαστήριο ἁγιότητας. Πῶς μπαίνουμε σ’ ἕναἐργαστήριο καί φτιάχνουμε αὐτό πού θέλουμε; Ἔτσι μπαίνουμε στήν Ἐκκλησία καίφτιαχνόμαστε. Μᾶς φτιάχνει ὁ Ἀρχιτεχνίτης ὁ Χριστός καί οἱ ὑπάλληλοί του, οἱγιατροί του, πού εἶναι ὁ ἐπίσκοπος, οἱ πρεσβύτεροι καί οἱ διάκονοι. Ὅλοι αὐτοί πούεἶναι μέσα σ’ αὐτό τό ἰατρεῖο εἶναι σάν τούς καθηγητές, τούς γιατρούς καί τούςνοσοκόμους τῶν νοσοκομείων, ὅπου πάει κανείς καί κατά τήν δύναμη τῶν ἀνθρώπωναὐτῶν γιατρεύεται. Ἀντίστοιχα στήν Ἐκκλησία πᾶς καί ἄν τούς κάνεις ὑπακοή,θεραπεύεσαι. Γι’ αὐτό, δέν νοεῖται χριστιανός πού νά μήν ἔχει ἕναν γιατρό,πνευματικό γιατρό. Ἕναν Πνευματικό δηλαδή πού θά ἐξομολογεῖται, ὁ ὁποῖος θάἔχει ἀναλάβει ὑπεύθυνα τήν κούρα του. Μᾶς κουράρει.Αὐτή εἶναι ἡ μεγάλη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Δέν μᾶς λέει «πᾶτε σ’ ἕναν ὑπολογιστή, βάλτεἐκεῖ τά δεδομένα σας, τί ἁμαρτίες κάνατε γιά νά πάρετε καί τήν ἀπάντηση, τήνθεραπεία». Ὄχι μᾶς στέλνει σέ ἕναν ἄνθρωπο, γιατί ἕνας ἄνθρωπος ἔχοντας τόν ἴδιοἀγῶνα μέ μᾶς καί ἀφοῦ ἐξομολογεῖται κι αὐτός τίς ἁμαρτίες του, θά μᾶς καταλάβεικαί θά προσαρμόσει καί τήν θεραπεία σέ μᾶς προσωπικά. Ὅπως καί στά σωματικά.Δέν πᾶμε σ’ ἕνα κομπιούτερ νά μᾶς δώσει τήν διάγνωση καί νά πάρουμε τάφάρμακα, ἀλλά πᾶμε σ’ ἕναν γιατρό, ὁ ὁποῖος θά προσαρμόσει τήν θεραπεία στόνκαθένα μας. Γιατί μπορεῖ νά ἔχουμε καί οἱ δέκα τήν ἴδια ἀρρώστια, ἀλλά θά πάρουμεδιαφορετικά φάρμακα. Γιατί τοῦ ἑνός δέν ἀντέχει τό στομάχι καί θά πάρει ἄλλοφάρμακο, ὁ ἄλλος ἔχει καρδιά θά πάρει κάτι ἄλλο κ.λ.π. Ἔτσι καί στήν Ἐκκλησίαὑπάρχει αὐτή ἡ προσωπική, θά λέγαμε, ἀγωγή καί θεραπεία στόν καθένα μας.Ὁ γέροντας Πορφύριος, μεγάλος ἅγιος κι αὐτός τοῦ αἰῶνα μας, ἔλεγε: «Ὁπροορισμός μας εἶναι νά γίνουμε θεοί κατά χάριν, νά ὁμοιωθοῦμε μέ τόν ΤριαδικόΘεό. Νά γίνουμε ἕνα μέ Ἐκεῖνον ἀλλά καί μεταξύ μας». Ὅταν γίνουμε ἕνα μέ τόνΘεό, γινόμαστε ἕνα καί μεταξύ μας.30

Ὁ ἅγιος Δωρόθεος λέει ὅτι οἱ χριστιανοί μοιάζουμε σάν νά εἴμαστε σ’ ἕναν κύκλογύρω-γύρω καί στό κέντρο τοῦ κύκλου εἶναι ὁ Χριστός. Ὅλοι οἱ χριστιανοί εἴμαστεγύρω ἀπ’ τόν κύκλο. Ὅσο πλησιάζουμε στό κέντρο, πού εἶναι ὁ Χριστός, μικραίνει ὁκύκλος καί ἐρχόμαστε καί πιό κοντά μεταξύ μας. Ὅσο φεύγουμε ἀπ’ τό κέντρο,φεύγουμε πιό μακριά ἀπ’ τόν Χριστό, ἀπομακρυνόμαστε καί μεταξύ μας. Μεγαλώνειὁ κύκλος καί ἀπομακρυνόμαστε καί ὁ ἕνας ἀπ’ τόν ἄλλον. Ὅταν πέσουν ὅλοι στόκέντρο τοῦ κύκλου, γινόμαστε ἕνα μέ τόν Χριστό, γινόμαστε ἕνα καί μεταξύ μας. Νάἡ ἑνότητα. Πῶς θά γίνουμε ἕνα; Μόνο ἔτσι. Αὐτή εἶναι ἡ μέθοδος καί στήν ἐνορίακαί στό μοναστήρι καί στήν οἰκογένεια.– Γιατί σήμερα οἱ ἄνθρωποι χωρίζουν τόσο εὔκολα;Διότι δέν πέφτουν στό κέντρο. Ἀλλοῦ βρίσκεται ὁ ἄνδρας, ἀλλοῦ ἡ γυναίκα, ἀλλοῦτά παιδιά, μακριά ἀπ’ τόν Χριστό, μακριά καί μεταξύ τους. Πλήρης ἀποτυχία καίἀργά ἤ γρήγορα διαλύονται. Κι ἄν δέν διαλύονται ζοῦν μέσα στό σπίτι σάν ξένοι.Ὅσο πλησιάσουν στόν Χριστό, ἀρχίσουν νά ἐξομολογοῦνται, νά κοινωνοῦν, τόσοπλησιάζουν καί μεταξύ τους καί ὅταν πέσουν στόν Χριστό, ἑνωθοῦν μέ τόν Χριστό,ἑνώνονται καί μεταξύ τους. Νά πῶς πετυχαίνει ὁ γάμος, νά πῶς πετυχαίνει ἡ ἐνορία,νά πῶς πετυχαίνει τό μοναστήρι, νά πῶς πετυχαίνει καί ὁλόκληρη ἡ Ἐκκλησία.Κάποιες φορές διαλύεται καί ὁλόκληρη τοπική Ἐκκλησία. Γιά παράδειγμα, εἴχαμεἘκκλησία στίς Σάρδεις ἤ στή Μίλητο. Εἴχαμε τίς ἑφτά Ἐκκλησίες τῆς Ἀποκαλύψεωςστή Μικρά Ἀσία. Ποῦ εἶναι τώρα αὐτοί οἱ χριστιανοί; Δέν ὑπάρχουν. Τίς ξέρουμεμόνο σάν ὀνόματα καί ἔχουμε ἐπισκόπους πού δέν ἔχουν ποίμνιο καί λέμεἘπίσκοπος Ἐφέσσου, Ἐπίσκοπος Μηλίτου κ.λ.π. χωρίς ποίμνιο. Ὑπάρχει μόνο ὁτίτλος. Τί ἔγιναν οἱ χριστιανοί πού ὑπῆρχαν ἐκεῖ; Διαλύθηκαν. Ἀπομακρύθηκαν ἀπότό κέντρο τόν Χριστό, ὁπότε μετά χάθηκαν. Ὅπως διαλύεται μιά οἰκογένεια, ἔτσιδιαλύεται καί μιά ὁλόκληρη Ἐκκλησία.Ἔτσι μπορεῖ νά γίνει -ὅ μή γένοιτο- καί στήν Ἑλλάδα. Γιατί οἱ Ἕλληνες τί κάνουμε;Ὅλο καί περισσότερο φεύγουμε ἀπ’ τόν Χριστό. Προσπαθεῖ ὁ Χριστός μέ τήν κρίσηνά μᾶς συμμαζέψει, μήπως μετανοήσουμε καί ταπεινωθοῦμε λίγο, ἀλλά γινόμαστεχειρότεροι. Δέν βελτιωνόμαστε. Κάποιοι λίγο… Ἀλλά δέν βάζουμε μυαλό. Ἄν δένπροσέξουμε, θά τήν χάσουμε τήν Ἐκκλησία μας μ’ ὅλη αὐτή τήν διαφθορά, ἡ ὁποίαδέν παρατηρεῖται μόνο στούς λαϊκούς, ἀλλά καί στούς κληρικούς. Σέ ὅλους μπαίνει.Ὁ διάβολος δέν κάνει διακρίσεις καί στούς παπάδες πάει καί στούς Δεσποτάδες πάει,παντοῦ πάει. Ἀλλά καί οἱ παπάδες καί οἱ Δεσποτάδες οἱ καημένοι ἀπό ποῦ βγαίνουν;Ἀπό τόν λαό βγαίνουν. Ἐφόσον ἡ βάση εἶναι σάπια, ὅλα σταδιακά σαπίζουν. Θέλειπροσοχή. Νά λειτουργοῦμε σωστά μέσα στήν Ἐκκλησία γιά τό καλό ὄχι μόνο τό δικόμας, ἀλλά καί γιά τό καλό ὅλης τῆς Ἐκκλησίας. Γιατί, ὅταν ἐμεῖς κάνουμε σωστάαὐτό πού πρέπει, μοιάζουμε στόν Χριστό, βοηθᾶμε καί ὅλη τήν Ἐκκλησία. Βοηθᾶμεκαί τούς ἄλλους καί γινόμαστε πρότυπο γιά ὅλους καί γιά αὐτούς πού εἶναι ἔξω ἀπ’τήν Ἐκκλησία.Οἱ πρῶτοι χριστιανοί ἦταν πολύ λίγοι, ἀλλά εἶχαν τέτοια χαρά, τέτοια ἀγάπη καίτέτοια ἑνότητα μέ τόν Χριστό καί μεταξύ τους, πού τούς ἔβλεπαν οἱ εἰδωλολάτρες31

καί ἀποροῦσαν καί θαύμαζαν. Τέτοια ἀγάπη δέν μπορεῖς νά ἔχεις χωρίς τόν Χριστόκαί οἱ εἰδωλολάτρες τό ἤξεραν αὐτό. Μπορεῖ νά εἶχαν ὑλικά μέσα, νά ἦταν πλούσιοι,ἀλλά δέν εἶχαν ἀγάπη ἀληθινή, ὁ ἕνας ὑπέβλεπε τόν ἄλλον. Ὁπότε βλέποντας τούςχριστιανούς μέ τήν ἀγάπη καί τήν ἑνότητά τους, ἔλεγαν «αὐτό θέλω καί γώ νά τό ἔχωμέ τόν ἄλλον, νά εἶμαι ἕνα πνεῦμα μαζί του, ὅ,τι θέλω ἐγώ νά θέλει καί ἐκεῖνος».Αὐτό εἶναι Παράδεισος. Σκεφτεῖτε μέσα στό σπίτι ὅ,τι θέλει ὁ ἄνδρας νά θέλει καί ἡγυναίκα καί πρίν κἄν μιλήσει ὁ ἄντρας νά τό προτείνει ἡ γυναίκα, νά μήν μαλώνουνποτέ, νά εἶναι πάντα χαρούμενοι, ἀγαπημένοι, μέ ἀγάπη στόν Χριστό, νά μπαίνουνκαί τά παιδιά σ’ αὐτή τήν ἑνότητα… παράδεισος. Αὐτό τό ζοῦσαν οἱ πρῶτοιχριστιανοί. Γιατί ὅμως; Γιατί εἶχαν αὐτή τήν ἑνότητα μέ τόν Χριστό καί εἶχαν αὐτήτήν προσπάθεια νά πέσουν στό κέντρο. Καί ἦταν συνέχεια στό κέντρο. Ἄςἐξετάσουμε ὅμως τό ἑξῆς:– Πῶς θά πέσουμε στό κέντρο νά γίνουμε ἕνα μέ τόν Χριστό, ὁπότε νά γίνουμε καίἕνα μεταξύ μας καί νά ζοῦμε ἀπό ἐδῶ τόν Παράδεισο;Ἡ Ἐκκλησία δέν ἔχει σκοπό νά μᾶς δώσει μιά ζωή καλή μετά θάνατον, ὅπως λένεκάποιοι «ἐντάξει νά κάνουμε αὐτά πού λέει ὁ Χριστός γιά νά πᾶμε στόν παράδεισο».Ὄχι. Ὁ Χριστός ἦρθε νά μᾶς δώσει τόν Παράδεισο ἐδῶ καί τώρα. Ἀπό ἐδῶ θάγευτοῦμε τόν Παράδεισο καί στήν ἄλλη ζωή θά τόν ἔχουμε στήν πληρότητά του.Ἀπό ἐδῶ θά κάνουμε τόν ἀρραβώνα. Ἄν δέν ἔχουμε ἀπό ἐδῶ τόν ἀρραβώνα, γάμοςδέν γίνεται. Πρέπει ἀπό ἐδῶ νά ἔχουμε τόν ἀρραβώνα μέ τόν Χριστό, νά ζήσουμε τόνΧριστό ὅσο μποροῦμε καί μετά θάνατον θά ἔχουμε τήν πληρότητα. Αὐτόν τόνἀρραβώνα τόν κάνουμε μέσα στήν Ἐκκλησία.Πῶς θά γίνει λοιπόν νά πέσουμε στό κέντρο; Αὐτό εἶναι τό θέμα. Αὐτό τόμαθαίνουμε μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἡ Ἐκκλησία ἔχει δύο, θά λέγαμε, κολόνες πούστηρίζουν ὅλη τήν θεραπεία. Ἡ μία κολόνα εἶναι αὐτό πού λέμε ἄσκηση καί ἡδεύτερη εἶναι τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Χρειάζονται καί οἱ δύο αὐτές κολόνες.Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος στηριζόμενος πάνω σ’ αὐτές τίς δύο κολόνες, νά δεχτεῖ τήνθεραπεία. Δύο ἄξονες δηλαδή: ὁ ἕνας λέγεται ἀσκητική ζωή καί ὁ ἄλλος λέγεταιμυστηριακή ζωή. Μή νομίζετε ὅτι ἡ ἀσκητική ζωή εἶναι μόνο γιά τούς καλόγερους.Ἄσκηση καί ἀσκητική ζωή πρέπει νά κάνουμε ὅλοι οἱ χριστιανοί. Οὔτε ἡμυστηριακή ζωή, δηλαδή ἐξομολόγηση καί Θεία Κοινωνία, εἶναι μόνο γιά τούςκαλόγερους. Εἶναι γιά ὅλους. Ἄν κάνεις μόνο τό ἕνα καί δέν κάνεις τό ἄλλο, δένθεραπεύεσαι.– Ἕνας, λόγου χάρη, πού ἐξομολογεῖται καί κοινωνάει θά σωθεῖ;Ἄν δέν κάνει καί ἄσκηση, δέν μπορεῖ νά σωθεῖ. Δέν γίνεται μαγικά δηλαδή νάσωθοῦμε.– Τί εἶναι ἡ ἄσκηση;Ἡ ἄσκηση εἶναι νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή. Κατά βάση αὐτά τά τρία πράγματα.Θυμηθεῖτε στό Εὐαγγέλιο πού πῆγαν οἱ μαθητές καί ρωτοῦσαν τόν Χριστό γιατίαὐτοί δέν μπόρεσαν νά βγάλουν τό δαιμόνιο καί τούς ἀπάντησε: «δέν βγαίνει τό32

δαιμόνιο παρά μέ προσευχή καί νηστεία» (Ματθ. 17,21 ). Δέν τούς εἶπε μόνονηστεία. Χρειάζονται καί τά δύο. Τά δαιμόνια πού ἔχουμε μέσα μας καί μέ τίςπροτάσεις τους μᾶς βάζουν νά κάνουμε ἁμαρτίες – ἀλλά βέβαια μέ τήν δική μαςσυγκατάθεση- δέν φεύγουν, ὥστε νά μπορέσουμε μετά νά πλησιάσουμε στό κέντρο,στόν Χριστό, παρά μέ τά δύο αὐτά: νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή καί Θεία Κοινωνία,πού τελικά μᾶς ἑνώνει μέ τόν Χριστό.Εἶναι ὅμως ἀπαραίτητο νά προετοιμάσουμε τό ἔδαφος. Δέν μποροῦμε νά βάλουμετόν Χριστό σέ βόθρο. Θεός φυλάξοι! Νά ἔχουμε βρωμιά μέσα, ἁμαρτίες, πάθη καί νάλέμε «ἐντάξει ἐγώ τώρα πῆγα ἐξομολογήθηκα». Ἐξομολογήθηκες, ἀλλά μετάνιωσες;Ἔβγαλες ἀπό μέσα σου τήν πορνεία, τήν φιληδονία, τήν βλασφημία, ὅλα αὐτά τάβρώμικα πού ἔχεις; Γιατί μπορεῖ νά ἐξομολογήθηκες, ἀλλά, ἄν δέν πῆρες ἀπόφασηνά τά σταματήσεις κιόλας, εἶναι ἀνώφελο. Κάποιος ἔχει φιλενάδα, γιά παράδειγμα,καί λέει «θά πάω νά ἐξομολογηθῶ, νά κοινωνήσω», ἀλλά τήν φιλενάδα δέν τήνἀφήνει.– Ὠφελεῖται ἀπό τήν Θεία Κοινωνία;Ὄχι βέβαια. Κατάκριμα παίρνει. Καί ὄχι μόνο κατάκριμα, ἀρρωσταίνει κιόλας καίμπορεῖ καί νά πεθάνει, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. «Γιατί πολλοί ἀπό σᾶςἀρρωσταίνετε καί μερικοί πεθαίνετε; Γιατί κοινωνᾶτε ἀνάξια» (Α΄Κορ. 11,29-30).Ἀνάξια τί σημαίνει; Χωρίς σωστή προετοιμασία καί χωρίς μετάνοια. Δέν σημαίνειὅτι ἐπειδή ἐξομολογήθηκα, εἶμαι ἕτοιμος. Πρέπει νά σταματήσω τήν ἁμαρτία καί νάκάνω τό ἀντίστοιχο καλό. Μέχρι τώρα πόρνευες; Τώρα τέρμα ἡ πορνεία, θά ζεῖς μέσωφροσύνη. Μέχρι τώρα ἔκλεβες; Τέρμα ἡ κλοπή, ὅτι ἔκλεψες τό δίνεις πίσω, θάκάνεις καί ἐλεημοσύνες καί παραπάνω, ὅπως ἔκανε ὁ τελώνης ὁ Ζακχαῖος πού εἶπεὅτι τά ἐπέστρεψε στό τετραπλάσιο. Μάλιστα καί «τά μισά τῶν ὑπαρχόντων μου τάδίνω στούς φτωχούς» (Λουκ. 19,8). Αὐτό εἶναι μετάνοια. Ὄχι ἁπλῶς λέω ὅτιμετανοῶ καί συνεχίζω νά κλέβω. Αὐτό δέν εἶναι μετάνοια. Κάνεις λοιπόν καίἄσκηση καί μετά φτάνεις στά Μυστήρια. Αὐτή ἡ ἄσκηση οὐσιαστικά τί εἶναι; Εἶναιὑπακοή στίς ἐντολές.Στήν πράξη ὅμως δέν μποροῦμε νά τηρήσουμε τίς ἐντολές. Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν κάνεινηστεία, δέν μπορεῖ νά μαζέψει τά μάτια του. Καθόλου εὔκολα δέν μπορεῖ νά τάμαζέψει. Ἅμα δηλαδή κάποιος δέν ἐγκρατεύεται στό φαγητό, δέν μπορεῖ νάἐπιβληθεῖ στόν ἑαυτό του. Αὐτό σημαίνει νηστεία: νά μαθαίνεις νά ἔχεις κυριαρχίαστόν ἑαυτό σου. Ἕνας Γέροντας, ἕνας καλός ἱερομόναχος καί λίγο θυμόσοφος, ὁ π.Ἰωήλ Γιαννακόπουλος, πού ἦταν στήν Καλαμάτα, ὅταν εἶχε τήν γιορτή του καί τοῦἔλεγαν: – Γέροντα ἄντε νά γίνεις καί Δεσπότης! – Δεσπότης, ἔλεγε, μόνο Δεσπότης;– Ἔ, τί ἄλλο νά σοῦ εὐχηθοῦμε; Ἄντε νά γίνεις καί Πατριάρχης! – Καλά, ἔλεγε, μόνοΠατριάρχης; – Δέν ἔχει παραπάνω, πάτερ, νά γίνεις καί Πατριάρχης! Τί θέλεις νάγίνεις τέλος πάντων! – Ἐγώ θέλω νά γίνω Αὑτοκράτορας, μέ δασεία ὅμως! Τί θά πεῖΑὑτοκράτορας μέ δασεία; Νά κρατῶ τόν ἑαυτό μου. Νά ἔχω αὐτοκυριαρχία δηλαδή.Αὐτό εἶναι τό σημαντικό. Νά μπορῶ νά πῶ τώρα θά κάνω προσευχή καί νά κάνωπροσευχή. Νά μή φεύγει ὁ νοῦς μου δεξιά-ἀριστερά. Πόσο δύσκολο εἶναι νά κάνειςτέτοια προσευχή; Πολύ δύσκολο εἶναι, γιατί δέν ἔχουμε μάθει νά κρατᾶμε τόν νοῦ33

μας στόν Θεό. Αὐτό στό μαθαίνει ἡ Ἐκκλησία, ὅταν μπεῖς στήν θεραπευτική τῆςἘκκλησίας. Γίνεται μέ τήν συνεχή προσευχή. Μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή μαθαίνειςνά κρατᾶς τόν νοῦ σου στόν Θεό. Νά κυριαρχεῖς στόν νοῦ σου. Νά κυριαρχεῖς στόνἑαυτό σου.– Ἀπό ποῦ ξεκινοῦν ὅλες οἱ ἁμαρτίες;Ἀπό τό ὅτι δέν κυριαρχοῦμε στόν νοῦ μας. Ὅλα ξεκινοῦν ἀπό τόν νοῦ, ἀπό τήνσκέψη. Ἅμα δέν κυριαρχήσεις στήν σκέψη σου, μετά οὔτε στίς αἰσθήσεις σουμπορεῖς νά κυριαρχήσεις. Θά σοῦ πεῖ ὁ πονηρός λογισμός: «νά κοίτα αὐτή τήνγυναῖκα ἐκεῖ» καί θά τήν κοιτάξεις. Δέν μπορεῖς νά ἀντισταθεῖς. Ἀκολουθώντας τήνθεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖς νά ἐπιβληθεῖς μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλάχρειάζεται καί ἡ νηστεία, χρειάζεται καί ἡ ἀγρυπνία καί -αὐτό πού λέμε- κάποιακακοπάθεια. Αὐτή ἡ κακοπάθεια στό σῶμα βοηθάει στό νά ταπεινωθεῖ τό σῶμα.Βλέπετε ἕνα σῶμα πού νηστεύει, πονάει λίγο. Δέν μᾶς ἀρέσει ἡ νηστεία, γιατί τόσῶμα πονάει, κακοπαθεῖ. Ἕνα σῶμα πού ἀγρυπνεῖ, κακοπαθεῖ λίγο. Ἄρα τί κάνει;Πέφτουν οἱ δυνάμεις, ταπεινώνεται. Ὅταν ταπεινώνεται τό σῶμα, λένε οἱ Ἅγιοι,ταπεινώνεται μαζί καί ἡ ψυχή. Γιατί ἡ ψυχή διαμορφώνεται ἀνάλογα μέ τό σῶμα.Σκεφτεῖτε, ὅταν ἔχουμε καλο-φάει, καλο-κοιμηθεῖ, νιώθουμε καί πολύ δυνατοί,ἀκαταμάχητοι! Δηλαδή ἡ ψυχή νιώθει ὑπερηφάνεια. Ἔχει ὑπερηφάνεια.Ὅταν εἶσαι λίγο ἀρρωστούλης ἤ πολύ, ἔχεις καί πυρετό, πέφτουν τά φτερά κάτω,ταπεινώνεσαι. Ἐπειδή ταπεινώνεται τό σῶμα, ταπεινώνεται καί ἡ ψυχή. Κι ὅτανταπεινώνεται ἡ ψυχή, τί λέει ὁ πνευματικός νόμος; Ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμαλέει: «ὁ Θεός στούς ταπεινούς δίνει χάρη» (Παρ. 3,34). Δίνει χάρη, δηλαδή δίνει τόνἙαυτό του, γιατί χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ Θεός, ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ὅταν πάρεις τήνἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, αὐτό εἶναι ἡ σωτηρία, ἑνώθηκες μέ τόν Θεό. Βλέπετε πῶςβοηθάει ἡ ἄσκηση; Ταπεινώνεις τό σῶμα μέ τήν ἄσκηση: νηστεία, ἀγρυπνία,προσευχή, μετάνοιες, γονυκλισίες, ὅλα αὐτά, ὁπότε ταπεινώνεται καί ἡ ψυχή, γιατί ἡψυχή διαμορφώνεται ἀνάλογα μέ τό σῶμα καί ὅταν ταπεινωθεῖ ἡ ψυχή, ἔρχεται ἡχάρις τοῦ Θεοῦ. Καί αὐτό εἶναι ἡ σωτηρία. Ἡ ὁλοκλήρωση τῆς χάρης καί τῆς ἕνωσηςμέ τόν Θεό εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία.Ἄν ὅμως δέν κάνεις ἄσκηση, δέν ἔχεις τό κατάλληλο ἔδαφος γιά νά ’ρθεῖ ὁ Χριστός.Μπορεῖ νά ’ρθεῖ μέ τήν Θεία Κοινωνία, ἀλλά θά φύγει ἀμέσως. Γιατί ἔχει βόθρομέσα ἡ καρδιά. Δέν ἔχει καθαρότητα, δέν ἔχει ταπείνωση. Ἔχει ὑπερηφάνεια ὁἄνθρωπος, ἔχει ἐγωισμό. Ὁπότε δέν θεραπεύεται. Γι’ αὐτό χρειάζονται καί οἱ δυόπυλῶνες καί οἱ δυό θεραπευτικοί ἄξονες. Ἀσκητική ζωή – Μυστηριακή ζωή.Αὐτά γίνονται λοιπόν μέσα στήν Ἐκκλησία. Ἄς προχωρήσουμε τώρα λίγο πιό βαθιά.Ἀκολουθώντας αὐτούς τούς δύο πυλῶνες καθαριζόμαστε. Μέσα στήν Ἐκκλησίαἔχουμε τρία στάδια θεραπείας, τρεῖς φάσεις. Τό πρῶτο στάδιο λέγεται κάθαρση.Καθαρίζεται ὁ ἄνθρωπος δηλαδή ἀπό τά πάθη καί καθαρίζεται στόν νοῦ. Ἡ πρώτηκαί βασική κάθαρση πού πρέπει νά γίνει στόν ἄνθρωπο εἶναι στόν νοῦ. Ὅταν λέμενοῦς, εἶναι τό κύριο συστατικό τῆς ψυχῆς μας. Ἡ ψυχή μας ἔχει, λένε οἱ Πατέρες,πέντε δυνάμεις. Ἡ πιό σπουδαία δύναμη πού ἔχει ἡ ψυχή μας λέγεται νοῦς. Δέν εἶναι34

ὁ ἐγκέφαλος. Ὅταν λένε οἱ Πατέρες νοῦ, ἐννοοῦν τά μάτια τῆς ψυχῆς. Αὐτό πούεἶναι στόν ἐγκέφαλο τό λένε διάνοια. Εἶναι ἡ δεύτερη δύναμη τῆς ψυχῆς, ἡ διάνοια, ἡσκέψη. Ὁ νοῦς δέν εἶναι ἡ σκέψη, ἀλλά εἶναι στήν καρδιά καί εἶναι τά μάτια τῆςψυχῆς, πού ἔχουν προορισμό νά βλέπουν τόν Θεό.Ὅταν ἔπεσε ὁ Ἀδάμ καί ἁμάρτησε, τά μάτια τῆς ψυχῆς ἔκλεισαν. Σκοτίστηκε ὁ νοῦςτοῦ ἀνθρώπου καί ὁ ἄνθρωπος ἔγινε τυφλός. Οἱ ἄνθρωποι ἔγιναν ὅπως ἕναςκαημένος τυφλός, πού δέν μπορεῖ νά δεῖ, δέν μπορεῖ νά περπατήσει, πέφτει ἀπόντουβάρι σέ ντουβάρι, χτυπάει καί τραυματίζεται. Μετά δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ἄρχισενά δυσλειτουργεῖ. Ὁπότε δέν λειτουργοῦσε σωστά καί ὁ ἐγκέφαλος. Δένλειτουργοῦσε σωστά ἡ διάνοια, ἀλλά οὔτε καί οἱ ἄλλες δυνάμεις. Οἱ ἄλλες δυνάμειςεἶναι ἡ δόξα, ἡ φαντασία καί ἡ αἴσθηση. Οἱ κύριες ὅμως δυνάμεις πού ἔχει ὁἄνθρωπος εἶναι ὁ νοῦς καί μετά ἡ διάνοια. Ὁ νοῦς εἶναι νά βλέπει τόν Θεό, τά μάτιατῆς ψυχῆς. Ἐνῶ τά μάτια ὠς ὄργανο εἶναι γιά νά βλέπει τόν κόσμο μέσα ἀπό τίςαἰσθήσεις.– Ποιά εἶναι ἡ ἐργασία τοῦ ἐγκεφάλου;Ὁ ἐγκέφαλος δέχεται ὅλα τά δεδομένα πού ἔρχονται ἀπό τίς αἰσθήσεις. Βλέπουμε μέτά μάτια. Τά μάτια παίρνουν τό ἐρέθισμα τό ὀπτικό καί τό μεταφέρουν στόνἐγκέφαλο. Ἀκοῦμε μέ τά αὐτιά. Τά αὐτιά, τό τύμπανο τῶν αὐτιῶν παίρνει τάἐρεθίσματα τά ἀκουστικά καί τά πάει κι αὐτά στόν ἐγκέφαλο. Ἡ γλώσσα γεύεται, ἡὄσφρηση, ἡ ἁφή. Μ’ αὐτά λοιπόν ἔχουμε αἴσθηση τοῦ κόσμου. Ὅλα αὐτάὁλοκληρώνονται στόν ἐγκέφαλο καί ἔτσι ἔχει ὁ ἄνθρωπος τήν αἴσθηση τοῦ ὑλικοῦκόσμου. Ἀλλά ὄχι τοῦ Θεοῦ. Ἄν πᾶς μέ τά μάτια νά δεῖς τόν Θεό, δέν θά Τόν δεῖς.Ἀκόμα καί μεγάλο τηλεσκόπιο νά ἔχεις, πάλι δέν θά Τόν δεῖς τόν Θεό. Μέ τά αὐτιά,ἄν πᾶς ν’ ἀκούσεις τόν Θεό, δέν θά Τόν ἀκούσεις. Γιατί ὅλα αὐτά εἶναι γιά αὐτόνἐδῶ τόν κόσμο. Γιά τόν Θεό εἶναι ὁ νοῦς. Ὁ νοῦς εἶναι τό τηλεσκόπιο μέ τό ὁποῖομπορεῖς νά δεῖς τόν Θεό, ὅταν ὅμως αὐτό τό τηλεσκόπιο εἶναι καθαρό, ὅταν τά μάτιαεἶναι ἀνοιχτά.– Πῶς καθαρίζει τό τηλεσκόπιο; Πῶς ἀνοίγει τό ὄργανο αὐτό τοῦ νοῦ;Μέ τήν μετάνοια. Εἶναι ἡ πρώτη φάση, ἡ κάθαρση. Αὐτή ἡ κάθαρση γίνεται μέαὐτούς τούς δύο πυλῶνες πού σᾶς εἶπα: μέ τήν ἀσκητική ζωή καί τήν μυστηριακήζωή. Αὐτά τά δύο πράγματα καθαρίζουν τό τηλεσκόπιο. Κι ὅταν ὁ νοῦς καθαρίσει τότηλεσκόπιο, τότε ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν Θεό. Θά μοῦ πεῖς: – Πῶς τόν βλέπει; Πῶς,εἴπαμε προηγουμένως, Τόν εἶδε ὁ Ἅγιος Σεραφείμ καί ὁ συνομιλητής του ὁΜοτοβίλωφ; Ὡς φῶς. Τόν βλέπει ὡς φῶς. Βλέπει τό ἄκτιστο φῶς. Αὐτό εἶναι τόἄκτιστο φῶς πού ἔβλεπαν οἱ ἅγιοι. Καθάρισαν αὐτό τό τηλεσκόπιο καί μετά εἶχανὀπτικό ὄργανο γιά νά δοῦν τόν Θεό. Καθάρισαν τόν νοῦ τους. Ποῦ καί πῶς τόκάνουμε αὐτό; Τό κάνουμε μέσα στήν Ἐκκλησία μέ μία μέθοδο.– Ποιά εἶναι ἡ μέθοδος πού καθαρίζει ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου;Ἡ ἀδιάλειπτη νοερά προσευχή. Ἡ συνεχής προσευχή. Ὅταν δηλαδή ὁ νοῦς τοῦἀνθρώπου συνέχεια προσεύχεται, ἐπικαλεῖται τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, καθαρίζεται.35

Ἀπό τί καθαρίζεται;– Τί εἶναι αὐτό πού μουτζουρώνει τό τηλεσκόπιό μας;Οἱ λογισμοί. Οἱ διάφορες σκέψεις πού θά ἔπρεπε κανονικά νά ὑπάρχουν μόνο στόνἐγκέφαλο. Αὐτοί οἱ λογισμοί, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος δέν λειτουργεῖ σωστά, κατεβαίνουνκαί στήν καρδιά καί λερώνουν τόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, τό τηλεσκόπιο δηλαδή. Ὁνοῦς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι σκοτισμένος ἀπό λογισμούς. Τί λογισμούς; «Ὁ,τιδήποτε.Μοιχείας, πορνείας, μίσους, φθόνου, ζήλειας, κακίας, φιλαργυρίας, φιληδονίας,φιλοδοξίας, τί θά πεῖ ὁ κόσμος… Ὅλοι αὐτοί οἱ λογισμοί εἶναι μέσα στήν καρδιά μέἀποτέλεσμα τό τηλεσκόπιο νά εἶναι σκοτεινό. Πῶς νά δεῖς; Τίποτα, σκοτάδι. Ὁπότελένε: «Ποῦ τόν εἶδες τόν Θεό; Ἐγώ δέν βλέπω τίποτα». Βέβαια δέν βλέπεις, ἀφοῦ τότηλεσκόπιό σου εἶναι κατάμαυρο. Γιά καθάρισε λίγο τό τηλεσκόπιο νά δεῖς τί καθαράθά δεῖς τόν Θεό! Γιά λίγο μετάνιωσε… Γιά ἄρχισε λίγο νά διώχνεις τούς λογισμούςἀπό τήν καρδιά σου… Πῶς τούς διώχνουμε τούς λογισμούς; Μέ τήν προσευχή.Ἀρχίζεις νά ἐπικαλεῖσαι τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, νά λές Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέμε , ἀλλά ὁ νοῦς σου νά εἶναι ἐκεῖ. Ὅταν λές Κύριε, ὁ νοῦς σου νά μήν εἶναι στάχωράφια. «Τώρα μιλάω στόν Κύριο». Ὅταν λές Ἰησοῦ, ὁ νοῦς σου ἐκεῖ. Τί θά πεῖἸησοῦς; Σωτήρας. Χριστέ, στόν Χριστό. Τί θά πεῖ Χριστέ; Θεάνθρωπε. Τέλειος Θεόςκαί τέλειος ἄνθρωπος. Ἐλέησόν με, στό ἐλέησόν με, δηλαδή βοήθησέ με, συγχώρεσέμε, αὐτό θά πεῖ ἐλέησόν με.Αὐτό λοιπόν ὁ ἄνθρωπος, ἄν τό κάνει σιγά-σιγά μέ ἐπιμονή, γιατί εἶναι πολύδύσκολο νά μήν σοῦ φεύγει ὁ νοῦς, διώχνει ὅλους τούς λογισμούς καί μένει μόνοαὐτός ὁ λογισμός, ὁ Θεός. Μοῦ ἔλεγε μία ψυχή πού τό ἔκανε αὐτό, «μετά τίς δύοὧρες ἀρχίζω καί καταλαβαίνω ὅτι ἔχω μιά καθαρότητα καί ἔχουν φύγει οἱ λογισμοίἀπ’ τήν καρδιά μου». Δύο ὧρες πάλευε νά διώξει τούς λογισμούς. Νά ἀδειάσειδηλαδή ἀπό ὅλα τά ἄλλα. Φανταστεῖτε τί γίνεται σέ μᾶς τώρα, πόσους λογισμούςἔχουμε καί πόσο ἀγῶνα πρέπει νά κάνουμε. Ἀλλά μέ ὑπομονή καί ἐπιμονή καθαρίζειαὐτό τό τηλεσκόπιο καί ὁ νοῦς γίνεται σιγά-σιγά ἀπό σκοτισμένος φωτισμένος καίπερνᾶμε στό δεύτερο στάδιο πού λέγεται φωτισμός.Εἴπαμε τό πρῶτο στάδιο εἶναι ἡ κάθαρση, νά καθαρίσουμε τό τηλεσκόπιο μέ τήνμετάνοια, μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί γενικά μέ τήν ὅλη ἀσκητική καίμυστηριακή ζωή. Ἀλλά πάρα πολύ βοηθάει ἡ συνεχής προσευχή, πού δέν σέἐμποδίζει τίποτα νά τήν κάνεις παντοῦ. Νά μήν ἀφήνεις τόν νοῦ σου νά φεύγειἀλλοῦ. Γιατί, ἄν τόν ἀφήνεις, ξαναγυρνᾶνε αὐτοί οἱ λογισμοί. Ὅταν δηλαδή ὁἄνθρωπος τεμπελιάζει, ραθυμεῖ καί δέν κάνει συνέχεια αὐτή τήν ἐργασία τῆςπροσευχῆς, ξαναμολύνουν οἱ λογισμοί τόν νοῦ. Ξαναδέχεται δηλαδή κοπριές ἀπό τόνἐγκέφαλο, ἀπό τήν διάνοια, ἤχους, εἰκόνες ἀπό τό περιβάλλον, βρισιές, διάφορα…καί ἐπειδή δέν προσέχει καί δέν προσεύχεται, αὐτά κατεβαίνουν στήν καρδιά,γίνονται ἐπιθυμίες καί λερώνεται ἡ καρδιά. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός μας: «δέν εἶναιαὐτά πού μπαίνουν ἀπό τό στόμα πού λερώνουν τόν ἄνθρωπο (ὅ,τι φᾶμε, ὅ,τι πιοῦμε)ἀλλά αὐτά πού βγαίνουν ἀπό τήν καρδιά» (Ματθ. 15,11). Αὐτά λερώνουν τόνἄνθρωπο. Καί συνέχισε ἀπό τήν καρδιά βγαίνουν: «λογισμοί πονηροί, μοιχεῖες,ζήλιες, φθόνοι, κακίες, τσακωμοί» (Ματθ. 15,19). Αὐτά πού βγαίνουν ἀπό τήν36

καρδιά λερώνουν τόν ἄνθρωπο, πού σημαίνει ὅτι αὐτή πρέπει νά καθαρίσουμε.Ὄχι νά λές: «ἅγιε πνευματικέ ἐγώ νήστεψα, πότε θά κοινωνήσω;». Αὐτή εἶναι ἡπροϋπόθεση; Τό ὅτι νήστεψες εἶναι πολύ λίγο. Ἡ καρδιά σου εἶναι καθαρή; Ἔχειςβγάλει ἀπό ἐκεῖ μέσα τά γουρουνάκια -πού ἔλεγε κάποιος- τά δαιμόνια δηλαδή;Ἔχεις δουλέψει γιά νά καθαρίσεις τήν καρδιά σου ἀπό τούς λογισμούς; Ἔχειςμετανιώσει πραγματικά; Αὐτά εἶναι πού σέ λερώνουν. Ὄχι νά λές νά κοινωνήσω καίνά μήν θέλεις νά δεῖς τόν γείτονά σου, νά μή θέλεις νά τοῦ πεῖς ἕνα συγγνώμη ἤ ἕναΧριστός Ἀνέστη τό Πάσχα, γιατί ἔχεις νά τοῦ μιλήσεις δέκα χρόνια, ἐπειδή σοῦ πῆρε,παράδειγμα, μιά κότα ἤ πέφτουν στήν αὐλή σου τά φύλλα ἀπό τό δέντρο του.Ἀνόητα πράγματα κι ὅμως ἔχουμε πάρα πολλά τέτοια. Νά φτάνεις καί στήντελευταία ὥρα τῆς ζωῆς σου καί νά ἐπιμένεις νά μήν θέλεις νά συμφιλιωθεῖς μέκάποιον. Τότε πῶς θά πᾶς στόν Παράδεισο; Δέν εἶπε ὁ Χριστός ὅτι πάνω ἀπ’ ὅλαπρέπει «νά συγχωρεῖτε γιά νά συγχωρεθεῖτε» (Λουκ. 6,37); Τό εἶπε ξεκάθαρα: ἄν δένσυγχωρέσετε, δέν θά συγχωρεθεῖτε ἀπό Μένα». Αὐτό δέν λέμε στό Πάτερ ἡμῶν κάθεμέρα; «Ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν».Ἔτσι δέν μᾶς εἶπε ὁ Χριστός νά λέμε; Τί σημαίνει αὐτό; Συγχώρεσε Θεέ μου τίςἁμαρτίες μου ὅπως καί γώ συγχωράω τίς ἁμαρτίες τῶν ἄλλων. Ὅταν ὅμως δέν τόκάνουμε στήν πράξη, δέν καθαρίζει ἡ καρδιά μέ τίποτα. Καί Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ νάλές συνέχεια, ἄν δέν ἔχεις ἀγάπη μέ τόν ἄλλον καί δέν συγχωρεθεῖς μέ ὅλους, δένγίνεται τίποτα.Ὁπότε καί αὐτή ἡ προσευχή δέν λειτουργεῖ μαγικά, νά πεῖς: «θά κάνω ἐγώ αὐτό,τελείωσα, θά δῶ τόν Θεό». Θά πρέπει νά κάνεις καί ὅλα τά ἄλλα πού εἶπε ὁ Χριστός.Ἀλλά γιά νά τά κάνεις ὅλα τά ἄλλα, χρειάζεται πάλι ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Χρειάζεταιπάλι προσευχή. Λές Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με , βοήθησέ με γιά νά κάνω καί τίςἄλλες ἐντολές. Νά βρῶ τήν δύναμη νά συγχωρέσω, νά βρῶ τήν δύναμη νά πολεμήσωτήν ἐπιθυμία τήν κακή πού ἔχω μέσα μου, τήν σαρκική, τήν ἐπιθυμία νά ἀρέσωστούς ἄλλους, τήν ἐπιθυμία νά μ’ ἀγαπᾶνε. Ὅλα αὐτά εἶναι ἄρρωστα. Ὁ Χριστός δένεἶπε νά κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε γιά νά μᾶς ἀγαποῦν οἱ ἄλλοι. Εἶπε ἐμεῖς ν’ ἀγαπᾶμεκαί τότε θά βροῦμε τήν χαρά. Καί ὄχι, ὅπως γίνεται συνήθως στόν κόσμο, νάκυνηγᾶμε τήν δόξα καί τήν ἀναγνώριση τῶν ἄλλων.Ἄς σταματήσουμε λοιπόν ἐδῶ. Εἴπαμε κάποια βασικά. Εἴπαμε γιά τήν κάθαρση ὅτιγίνεται μέ τήν ἀδιάλειπτη νοερά προσευχή τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με , τόὁποῖο στήν ἀρχή γίνεται μέ τό στόμα. Δέν μπορεῖς ἀπό τήν ἀρχή νά τό κάνεις μέ τήνκαρδιά. Ξεκινᾶς νά τό ψιθυρίζεις, ὅταν εἶσαι μόνος σου καί ὅταν εἶσαι μέ ἄλλους τόλές ἀπό μέσα σου, μέ τόν νοῦ σου. Ἀφοῦ τό πεῖς αὐτό λοιπόν πάρα πολλές φορές γιάμέρες, μῆνες, μπορεῖ καί χρόνια, κάποια στιγμή θά κατεβεῖ αὐτό μόνο του καί στήνκαρδιά. Ὅταν δηλαδή τό πεῖς πολύ μέ τό στόμα καί τόν νοῦ σου, θά τό πάρει ἡκαρδιά, ἡ ὁποία ἔχει κι αὐτή στόμα, ἔχει λόγο. Ὅπως ἔχει μάτια, πού εἴπαμε εἶναι ὁνοῦς, ἔχει καί λόγο, τόν λεγόμενο ἐνδιάθετο λόγο, τόν ἐσωτερικό λόγο. Μ’ αὐτόν τόνλόγο, μέ αὐτή τή φωνούλα πού ἔχουμε μέσα στήν καρδιά μας θά μιλᾶμε στόν Θεό.Ὑπάρχει καί ἕνα πιό ὑψηλό στάδιο ὅπου αὐτή τήν προσευχή δέν τήν λέμε πλέονἐμεῖς, ἀλλά τήν λέει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Λέει κάπου ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅτι κράζει37

μέσα μας τό Ἅγιο Πνεῦμα «Ἀββᾶ ὁ Πατήρ» (Γαλ. 4,6). Φωνάζει μέσα μας τό ἍγιοΠνεῦμα Ἀββᾶ, δηλαδή Πατέρα. Πού σημαίνει ὅτι πλέον προσεύχεται τό ἍγιοΠνεῦμα μέσα στήν καρδιά μας στόν Θεό-Πατέρα. Αὐτό εἶναι προχωρημένο στάδιοφωτισμοῦ. Τό κορυφαῖο στάδιο, ὅπου ἀκούει ὁ χριστιανός τό Ἅγιο Πνεῦμα νάπροσεύχεται μέσα του. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι πραγματικά μέσα στήν Ἐκκλησία.Αὐτός εἶναι ὁ φωτισμένος ἄνθρωπος. Θά λέγαμε πολύ ὑψηλά πράγματα γιά μᾶς!Ἀλλά γιά τούς πρώτους χριστιανούς αὐτό ἦταν τό συνηθισμένο. Ὅλοι ἦταν ἔτσι,φωτισμένοι. Γι’ αὐτό ἦταν ὅλοι ἕνα. Αὐτοί πού ἦταν μέσα στήν Ἐκκλησία. Τούςἄλλους πού δέν ἦταν ἀκόμα σ’ αὐτή τήν κατάσταση τούς ἔλεγαν ἰδιῶτες.Ἄλλοι εἶχαν τά γένη γλωσσῶν. Τά γένη γλωσσῶν πού ἀναφέρει ὁ ἈπόστολοςΠαῦλος, δέν εἶναι ἡ γλωσσολαλιά πού λένε οἱ Προτεστάντες νά μιλᾶνε ξένεςγλῶσσες, νά μιλοῦν τά δαιμόνια δηλαδή, ἀλλά ἡ γλῶσσα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τάδιάφορα εἴδη τῆς νοερᾶς προσευχῆς πού εἶχαν μέσα στήν καρδιά τους κι αὐτό τούςἔκανε ἕνα. Στή συνέχεια κάποιους ἀπό αὐτούς, ὅποιους ἤθελε καί διάλεγε ὁ Θεός,τούς πήγαινε καί στό τρίτο στάδιο, πιό ψηλό ἀκόμα πού λέγεται θέωση κι αὐτοίἔβλεπαν τό ἄκτιστο φῶς, τό φῶς τῆς Μεταμορφώσεως, αὐτό πού εἶδαν οἱ τρεῖςἈπόστολοι (οἱ Ἅγιοι Πέτρος, Ἰάκωβος καί Ἰωάννης) στό Θαβώρ. Αὐτό πού εἴπαμεεἶδε ὁ Ἅγιος Παΐσιος καί θαμπώθηκε. Αὐτό πού εἶδε ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφκαί ὁ Μοτοβίλωφ καί πάρα πολλοί ἄλλοι Ἅγιοι. Αὐτό εἶναι τό πιό ὑψηλό σκαλοπάτι,ἡ θέωση. Ἀλλά σ’ αὐτό τό στάδιο δέν μπορεῖς νά εἶσαι συνέχεια. Σέ κρατάει ἐκεῖ ὁΘεός ὅσο νομίζει καί μετά κατεβαίνεις πάλι στό στάδιο τοῦ φωτισμοῦ, ἐκεῖ πούἀκοῦς συνέχεια μέσα σου τό Ἅγιο Πνεῦμα νά προσεύχεται.Ἐμεῖς μέχρι νά φτάσουμε ἐκεῖ, ἄς ξεκινήσουμε ἀπό τήν κάθαρση. Δέν γίνεται νά πᾶςστόν φωτισμό καί στή θέωση κατευθείαν. Ξεκινᾶς ἀπό τήν κάθαρση καί τό πρῶτοἄκτιστο φῶς πού βλέπει ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ μετάνοια. Ἡ πραγματική μετάνοια.Δηλαδή νά πεῖς «Ἐγώ τώρα θά τά πάρω σοβαρά τά πράγματα. Τί λέει τό Εὐαγγέλιο;Τί λέει ὁ πνευματικός μου; Θά τά κάνω. Λέει ὁ Χριστός αὐτό. Θά τό κάνω,τελείωσε». Αὐτό εἶναι μετάνοια. Ὁ κόσμος νά χαλάσει, νά πεθάνω, θά τό κάνω. Ὅ,τικι ἄν κοστίσει. Θά σοῦ πεῖ ὁ ἄλλος – Καλά δέν θά πεῖς ψέματα; Δέν θά πάρειςἐπιδότηση. – Νά μήν πάρω ἐπιδότηση. Δέν θά πῶ ψέμματα, ὅ,τι κι ἄν κοστίσει. Ἐγώθά κάνω αὐτό πού λέει ὁ Χριστός. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἔχει μετάνοια κι ἔτσι ἀρχίζειμέσα του ἡ διαδικασία τῆς κάθαρσης. Καί μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή σιγά-σιγάδιώχνει ὅλους τούς λογισμούς καί φτάνει ἔτσι, μόλις τελειώσει ἡ κάθαρση, στόἑπόμενο στάδιο πού λέγεται φωτισμός.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣἘρ. : Πρέπει ὁ χριστιανός νά ἀπελπίζεται, ὅταν στήν προσευχή δέν συγκεντρώνεται;Ἀπ. : Ὄχι βέβαια. Ποτέ δέν ἀπελπιζόμαστε. Ἡ ἀπελπισία, ξέρουμε ἀπό τούς ἅγιουςΠατέρες, εἶναι τό μεγαλύτερο ὅπλο του διαβόλου. Προσπαθεῖ νά μᾶς ρίξει σέἀπελπισία. Εἶναι ἁμαρτία. Γιατί; Γιατί οὐσιαστικά ἡ ἀπελπισία εἶναι βλασφημίαἀπέναντι στόν Θεό. Εἶναι σάν νά λές «πλέον ὁ Θεός δέν μέ βοηθάει, ἄρα δέν μ’ἀγαπάει». Ἀλλοίμονο! Ἴσα-ἴσα πού μᾶς βοηθάει πάρα πολύ κι ὅταν νομίζουμε ὅτι38

δέν μᾶς βοηθάει, τότε μᾶς βοηθάει ἀκόμα περισσότερο.Ὑπάρχει μία ὡραία ἱστορία μέ κάποιον πού εἶχε δυσκολίες καί εἶδε ἕνα ὄνειρο ὅπουἔβλεπε δίπλα του τά βήματα τοῦ Χριστοῦ. Στίς πιό δύσκολες ὅμως στιγμές ἔβλεπεμόνο ἕνα ζευγάρι ποδιῶν, ὄχι δύο ὅπως συνήθως καί λέει «Χριστέ μου καλά στήν πιόδύσκολη περίσταση μέ ἐγκατέλειψες;» Ὄχι λέει «τότε σέ εἶχα πάρει στήν ἀγκαλιάΜου»! Γι’ αὐτό ἔβλεπε μόνο δύο ἴχνη. Ἔτσι εἶναι ὁ Χριστός μας.Γι’ αὐτό ποτέ ἀπελπισία, γιατί ἡ μεγαλύτερη ἐπιτυχία τοῦ διαβόλου εἶναι νά μᾶςἀπελπίσει, νά σοῦ πεῖ «δέν γίνεται τίποτα, παράτα τα». Τότε πού σοῦ λέει δέν γίνεταιτίποτα», τότε νά ἐπιμείνεις καί μετά θά δεῖς πολύ καρπό. Γιατί ὁ Θεός μᾶς δοκιμάζειλίγο καί μᾶς φτάνει κάποτε, θά λέγαμε, στά ὅριά μας, ἔτσι ὥστε νά παραιτηθοῦμετελείως ἀπό τίς δικές μας δυνάμεις καί τόν ἐγωισμό. Νά μή νομίζουμε ὅτι κάνουμεκάτι μόνοι μας. Θέλει νά φτάσουμε νά ποῦμε «Θεέ μου, δέν μπορῶ νά κάνω τίποτα,τελείωσα». Τότε ἔρχεται ὁ Θεός. Ὅσο λές «μπορῶ ἐγώ μέ τίς δυνάμεις μου, θά τάκαταφέρω» λέει ὁ Θεός «ἀφοῦ ἐχεις τόσο ἐγωισμό καί νομίζεις ὅτι μπορεῖς, κάντο».Καί δέν γίνεται τίποτα. Ὅταν παραδεχτεῖς ὅτι δέν μπορεῖς νά κάνεις τίποτα μόνοςσου, τότε ἐπιτρέπεις στόν Θεό νά παρέμβει. Ὅσο λέμε «θέλω καί μπορῶ», ὅπως λέεικαί τό σλόγκαν, ἔχουμε χτίσει αὐτό τό τεῖχος καί ἐμποδίζουμε τόν Θεό νά μᾶςβοηθήσει.Γι’ αὐτό οἱ Ἅγιοι Πατέρες λένε ὅτι δέν πρέπει νά ἔχουμε αὐτοπεποίθηση. Ἐνῶ οἱσύγχρονοι ψυχολόγοι – ψυχίατροι καί παιδαγωγοί λένε τό ἀντίθετο «Νά ἔχειςαὐτοπεποίθηση. Τό παιδί στό σχολεῖο πρέπει νά ἔχει αὐτοπεποίθηση». Δηλαδή τίπρέπει νά ἔχει; Ἐγωισμό. Αὐτό θά πεῖ αὐτοπεποίθηση, νά πιστεύει στόν ἑαυτό του.Καί οἱ πολιτικοί τί μᾶς λένε; «Νά πιστέψετε στόν ἑαυτό σας». Τότε σίγουρα θάκαταστραφοῦμε! Ἡ Ἁγία Γραφή μᾶς λέει ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμη, στόβιβλίο τοῦ Προφήτη Ἱερεμία: «Ἐπικατάρατος πᾶς ὅς τήν ἐλπίδα ἔχει ἐπ᾿ ἄνθρωπον ἤστηρίζει βραχίονα αὐτοῦ» (Ἱερ. 17,5), δηλαδή καταραμένος, πού σημαίνειξεκομμένος ἀπό τόν Θεό, κολασμένος, ὅποιος ἐλπίζει σέ ἄλλον ἄνθρωπο. Ἐλπίσαμεστούς πολιτικούς καί εἴδαμε πού καταντήσαμε. Ἐλπίσαμε στήν Εὐρώπη καί εἴδαμετά χάλια μας. Καταραμένος ὅποιος ἐλπίζει σέ ἄνθρωπο ἤ στηρίζει βραχίονα αὐτοῦσημαίνει στηρίζεται στά μπράτσα του. Ἄρα αὐτός πού ἔχει αὐτοπεποίθηση εἶναικαταραμένος.Ἡ ἐπιστήμη ἐν πολλοῖς σήμερα εἶναι δαιμονική. Ὄχι ὅλη. Ἡ ἄθεη ἐπιστήμη, ἡ ἄθεηπαιδαγωγική καί ἡ ἄθεη ψυχολογία. Ὁ Φρόυντ ἦταν κατεξοχήν ἄθεος, καθώς καί οἱσύγχρονοι ψυχίατροι καί ψυχολόγοι πού στηρίζονται σ’ αὐτόν. Ἐνῶ λοιπόν θάἔπρεπε νά θεραπεύουν τόν κόσμο, ἔχουμε μιά ραγδαία αὔξηση τῶν ψυχικῶννοσημάτων. Λένε μάλιστα ὅτι μέχρι τό 2020 ἡ πρώτη αἰτία νόσου καί ἀναπηρίαςστόν κόσμο θά εἶναι ἡ κατάθλιψη καί τά ψυχολογικά. Ἄν μᾶς θεράπευε ὁ Φρόυντ καίοἱ θεωρίες του, θά ἔκλειναν τά ψυχιατρεῖα. Ἐδῶ ἀνοίγουμε συνεχῶς καινούρια καίπαίρνουμε ὅλο καί περισσότερα ψυχοφάρμακα. Αὐτό ἀποδεικνύει ὅτι εἶναιλανθασμένη ἡ μέθοδος πού ἀκολουθοῦν καί δέν πρέπει νά ἔχουμε αὐτοπεποίθηση.Ἀλλά πρέπει νά ἔχουμε Θεοπεποίθηση. Πρέπει νά ἔχουμε πεποίθηση καί ἐλπίδα στόνΘεό, ὄχι ἐλπίδα στόν ἑαυτό μας.39

Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει τό ἑξῆς ὡραῖο στόν Ἀόρατο Πόλεμο:τέσσερα ὅπλα πρέπει νά ἔχει ὁ χριστιανός συνέχεια μαζί του καί νά τά χρησιμοποιεῖ.Πρῶτον, τέλεια ἀπελπισία ἀπό τόν ἑαυτό του. Καμία ἐλπίδα δηλαδή στόν ἑαυτό του.Τέλεια ἐλπίδα στόν Θεό πάντοτε. Γιατί ὁ Θεός θά τόν βοηθήσει σέ ὅλα καί θά κάνειτά πάντα. Συνεχή πνευματικό ἀγῶνα ἐναντίον τῶν παθῶν καί τέταρτο, ἀδιάλειπτηπροσευχή. Νά προσεύχεται συνέχεια. Ὅταν ἔχει ὁ χριστιανός τά τέσσερα αὐτά ὅπλα,πορεύεται ἀπό νίκη σέ νίκη. Τό πέμπτο καί τελευταῖο, πού λέει πιό μετά, εἶναι νάκοινωνεῖ. Ἀλλά γιά νά φτάσεις νά κοινωνήσεις σωστά καί νά ὠφεληθεῖς, πρέπει νάκάνεις τά τέσσερα προηγούμενα.Ὁπότε ποτέ δέν ἀπελπιζόμαστε καί ἔχουμε πάντα τέλεια ἐλπίδα στόν Θεό, ὄχι στόνἑαυτό μας. Ὅσο ἐλπίζουμε στόν ἑαυτό μας, μᾶς ἀφήνει ὁ Θεός γιατί ἔχουμε ἐγωισμό.Γιά τήν ἀκρίβεια δέν μᾶς ἀφήνει, ἀλλά ἐμεῖς δέν Τοῦ ἐπιτρέπουμε νά μᾶς βοηθήσει.Αὐτό πού εἴπαμε προηγουμένως γιά τόν Ἅγιο Παΐσιο, πού εἶπε ἐπέτρεψε στόν Θεόνά ἐργαστεῖ μέσα του.Οὐσιαστικά δηλαδή ἐμεῖς δέν ἔχουμε νά κάνουμε κάτι φοβερό καί τρομερό, πού λένε«δύσκολη ἡ χριστιανική ζωή». Δέν εἶναι καθόλου δύσκολη. Πολύ εὔκολη εἶναι.Ἐμεῖς τήν κάνουμε δύσκολη γιατί δέν ἐπιτρέπουμε στόν γιατρό νά ἔρθει νά μᾶςθεραπεύσει. Ἔρχεται ὁ Ἰατρός κι ἐμεῖς κλωτσᾶμε καί φωνάζουμε ‘δέν Σέ θέλω,φύγε’. Φανταστεῖτε ἕναν ἀσθενή στό νοσοκομεῖο νά πηγαίνει ὁ γιατρός ἤ ὁκαθηγητής Πανεπιστημίου καί νά φέρεται ἔτσι. Πρόκειται νά θεραπευθεῖ ποτέ; Ποτέδέν θεραπευθεῖ. Νά τοῦ δίνει ὁ γιατρός τά καλύτερα φάρμακα καί νά τά πετάει στάσκουπίδια. Πῶς θά θεραπευθεῖ μετά;Ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι τό τέλειο νοσοκομεῖο καί τό τέλειο θεραπευτήριο καί αὐτόςεἶναι ὁ ρόλος της. Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά καθαρίσει τόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου,τό τηλεσκόπιο, γιά νά μπορέσει ὁ ἄνθρωπος νά δεῖ τόν Θεό. Τί λέει ὁ Χριστός μας;«Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» (Ματθ. 5,8). Αὐτόδέν εἶναι σχῆμα λόγου. Θά δοῦμε τόν Θεό! Ὄχι στήν ἄλλη ζωή. Σ’ αὐτή τήν ζωή.Πότε ὅμως; Ὅταν καθαρίσουμε τό τηλεσκόπιο, τήν καρδιά. Ἡ καρδιά ἔχει ὄργανομέσα, ὀπτικό, πού βλέπει τόν Θεό. Ὁ ἐγκέφαλος, μέσω τῆς ἐπιστήμης, ἔφτιαξετηλεσκόπιο ἀλλά γιά αὐτόν τόν κόσμο. Τό πιό ἰσχυρό τηλεσκόπιο -τό Πάλομαρ, δένξέρω ἄν ὑπάρχει πιό ἰσχυρό τώρα- βλέπει μερικά ἑκατομμύρια ἔτη φωτός. Ἀλλά τόνΘεό δέν μπορεῖ νά Τόν δεῖ. Ἐνῶ ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει καθαρίσει τόν νοῦ του,μπορεῖ νά μήν εἶναι ἀσκητής, νά εἶναι μέσα στόν κόσμο, βλέπει τόν Θεό. Ὑπάρχουντέτοιοι ἄνθρωποι καί λαϊκοί, οἱ ὁποῖοι ἔχουν κάνει αὐτή τήν ἐργασία, ἔχουνκαθαρίσει τόν νοῦ τους.Ἐρ. : Τό ὄνομα Γέροντα αὐτοῦ τοῦ ἄθεου…Ἀπ. : Φρόυντ. Ὁ Φρόυντ ὁ ὁποῖος ἔχει κυριαρχήσει στήν ψυχιατρική καί στήνψυχολογία. Ἡ θεωρία τοῦ Φρόυντ ἡ ὁποία λέει νά ἀφήσεις ἀχαλίνωτα τά πάθη σουκαί μάλιστα τά σαρκικά πάθη.Ἐρ. : Εἴπατε ὅτι πρέπει νά ἀφήσουμε τόν Θεό νά δουλέψει μέσα μας καί γιά νά τόκαταφέρουμε αὐτό πρέπει νά ἀφήσουμε τόν ἑαυτό μας στόν Θεό.40

Ἀπ. : Τό θέλημά μας.Ἐρ. : Τό θέλημά μας. Καί γιά νά γίνει αὐτό πρέπει νά κόψουμε τά πάθη μας. Δηλαδήτίς ἐπιθυμίες, τίς κακές ἐπιθυμίες, νά προσέχουμε τά μάτια, τά αὐτιά…Ἀπ. : Νά ἐλέγξουμε τίς αἰσθήσεις μας, ἕνα πρῶτο βῆμα.Ἐρ. : Ναί καί τότε θά δοῦμε τόν Θεό. Ἀλλιῶς δέν θά δοῦμε τόν Θεό. Ἕνας, ὁ ὁποῖοςἔχει πάρει ἀπόφαση… ἐγώ προσωπικά λέω: θά γίνω ὅπως θέλει ὁ Θεός.. στό διάβαὅμως τῆς ἡμέρας βλέπει κάποια πράγματα τά ὁποῖα δέν θέλει νά τά βλέπει, ἔρχονταιμπροστά του, εἴτε ὀπτικοί πειρασμοί, εἴτε ἀκουστικοί, ὁτιδήποτε. Καί ἐκεῖ κάπουχάνει τόν σκοπό του νά ἀφήσει τόν ἑαυτό του στόν Θεό καί μπλέκεται. Τί πρέπει νάκάνει αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού μπλέκεται, γιατί δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι δένπιστεύει, ἀλλά οὔτε ἔχει ἀφεθεῖ καί στόν Θεό. Ἔχει μετανιώσει, ἀλλά μετάξαναέπεσε..Ἀπ. : Νά ξαναμετανοήσει. Ἔχετε μπεῖ σέ καράβι; Ἐμεῖς πηγαίνοντας στό Ἅγιο Ὄροςβλέπαμε τόν καπετάνιο. Θά δεῖτε ὅτι ὁ καπετάνιος κάθεται στό πηδάλιο καί κάνεικάποιες ἀνεπαίσθητες κινήσεις. Καί γώ ἀναρωτιόμουν: τί κάνει τώρα, γιατί δέν τόἀφήνει τό καράβι νά πάει μόνο του; Λίγο ἔτσι, λίγο ἔτσι τό τιμόνι, συνέχεια. Τόκαράβι μπροστά στή μύτη ἔχει κάτι σάν ἀκίδα, βλέπει τήν ἀκίδα πού εἶναι ὁ ἄξοναςτοῦ καραβιοῦ, πῶς πάει τό καράβι, ἡ πορεία καί αὐτό τό εὐθυγραμμίζει μέ τόπηδάλιο. Λίγο ἄν φύγει τό πηδάλιο ἀπ’ τήν ἀκίδα, τό καράβι χάνει τήν πορεία του,ὁπότε φεύγει εἴτε στά βράχια, εἴτε στό πέλαγος. Αὐτές οἱ διορθωτικές κινήσειςδηλαδή εἶναι πού σέ πᾶνε στόν προορισμό σου.Τό ἴδιο συμβαίνει καί σέ ἕναν χριστιανό. Συνεχῶς πρέπει νά κάνουμε διορθωτικέςκινήσεις γιατί μιά φεύγουμε δεξιά, μιά ἀριστερά. Τή μιά πᾶμε στήν ἔλλειψη, τήνἄλλη στήν ὑπερβολή καί μᾶς περιμένει ὁ διάβολος καί ἀπό ἀριστερά καί ἀπό δεξιά.Καί οἱ Πατέρες λένε καί ἀπό πάνω καί ἀπό κάτω καί ἀπό πίσω καί ἀπό μπρός, ἀπόπαντοῦ μᾶς πολεμᾶνε οἱ δαίμονες. Πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει ἐγρήγορση. Γιατίξεφεύγουμε; Γιατί δέν ἔχουμε νήψη, ἐγρήγορση. Δηλαδή δέν εἴμαστε ξύπνιοι. Μᾶςβρίσκει ὁ διάβολος κοιμισμένους. Πῶς θά ἔχουμε ἐγρήγορση; Εἶναι αὐτό πού εἴπαμεπροηγουμένως, μέ τήν συνεχή προσευχή. Ἡ προσευχή, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησέ με μᾶς κρατάει ξυπνητούς.Εἶχε ἔρθει ἕνας στό Ἅγιο Ὄρος, βιβλιοπώλης ἦταν καί μοῦ λέει «πάτερ λέω τήν εὐχήσυνέχεια, πάω νά πῶ ἕνα ψέμα, δέν μπορῶ νά πῶ ψέμα!». Ἡ εὐχή μέσα του τόνσυγκρατοῦσε, τοῦ ἔλεγε «ποῦ πᾶς τώρα». Ἀφοῦ λές Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ μεκαί θά πεῖς ψέματα; Μετά σοῦ ἔρχεται νά καπνίσεις καί λές πῶς νά καπνίσω τώρακαί νά λέω Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με ; Δέν μπορεῖς νά καπνίσεις.Κάποτε ὁ Ἅγιος Σιλουανός, εἶχε πάει στή Ρωσία καί μέσα στό τρένο κάπνιζε κάποιοςἀπέναντί του καί τοῦ λέει: – Πάρε πάτερ. – Εὐχαριστῶ. – Πάρε, λέει, πάτερ εἶναικαλό τό τσιγάρο. – Ὄχι, λέει, εὐχαριστῶ. – Πάτερ, λέει, γιατί δέν παίρνετε; – Δένθέλω, λέει. – Γιατί, λέει, κάνω κάτι κακό; – Πές, τοῦ λέει, πρῶτα τό Πάτερ ἡμῶν καίμετά νά καπνίσεις. – Ἔ πῶς, λέει, δέν μπορῶ νά πῶ τό Πάτερ ἡμῶν καί νά καπνίζω.41

–Βλέπεις, τοῦ λέει, ὅτι μᾶς ἐμποδίζει στήν προσευχή δέν εἶναι καλό πράγμα.Ἔτσι δέν εἶναι; Κάτι πού μᾶς ἐμποδίζει στήν προσευχή σημαίνει ὅτι εἶναι κακόπράγμα. Ἄρα γιατί νά τό κάνω; Ἡ προσευχή δηλαδή ἡ συνεχής μᾶς φυλάει ἀπό αὐτάτά λοξοδρομήματα. Ἔτσι θά φυλαχτοῦμε λοιπόν γιά νά μήν χάσουμε τήν πορεία.Γιατί ὄντως ξεκινᾶμε καλά καί χανόμαστε στήν πορεία.Ἐρ. : Ὅσο εἴμαστε μέσα στήν Ἐκκλησία, προσπαθοῦμε νά κεντράρουμε στόν στόχοπού εἶναι ὁ Χριστός. Ἅμα κάποιος προσπαθεῖ νά πλησιάσει τόν Θεό μέ ὅλους αὐτούςτούς τρόπους πού εἴπαμε, ἔρχεται κοντά στόν Θεό. Ὁ ἄλλος πού βρίσκεται πάλι μέσαστήν Ἐκκλησία ἀλλά δέν προσπαθεῖ, πῶς θά γίνει;Ἀπ. : Βοηθιέται κι ἐκεῖνος βλέποντας ἐμᾶς, ἄν ἔχει καλή διάθεση, νά μπεῖ κι αὐτόςστή διαδικασία. Δέν μπορεῖ νά γίνει ἑνότητα, ἄν δέν πέσει καί ὁ ἄλλος στό κέντρο,ἄν δέν θελήσει. Ἀλλά ὁπωσδήποτε βοηθιέται.Ἐρ. : Νά πῶ ἕνα παράδειγμα. Μαλώσανε δύο ἄτομα, ὁ ἕνας ζητάει συγγνώμη,πλησιάζει τόν Θεό, ὁ ἄλλος ὅμως δέν δέχεται τή συγγνώμη. Ἐκεῖνος πῶς εἶναιδυνατόν νά ἔρθει κι αὐτός;Ἀπ. : Θά πρέπει νά ἐπιμείνουμε. Γιατί λένε μερικοί: «τό εἶπες μιά φορά, σταμάτα».Ὄχι, δέν εἶναι σωστό αὐτό. Θά ἐπιμείνεις.Ἐρ. : Ναί ὅμως μερικοί εἶναι ἰδιόρρυθμοι ἄνθρωποι.Ἀπ. : Καί μέ τήν βοήθεια τοῦ Πνευματικοῦ. Εἶχε μία περίπτωση ὁ π. Ἐπιφάνιος ὁΘεοδωρόπουλος μέ κάποιον, ἐπίσης κληρικό, πού χωρίς νά τοῦ ἔχει κάνει κάτι, δέντοῦ ἔλεγε καλημέρα. Ὁ π. Ἐπιφάνιος τοῦ ἔλεγε. Μιά φορά βρέθηκαν σέ ἕνα γεφύρικαί ἀναγκαστικά θά περνοῦσαν δίπλα δίπλα, ὁπότε πάλι τοῦ εἶπε ‘καλημέρα’ ὁ π.Ἐπιφάνιος κι ἐκεῖνος δέν εἶπε. Μετά λοιπόν, μέσω ἑνός τρίτου κοινοῦ γνωστοῦ, τοῦστέλνει ἕνα μήνυμα καί λέει, πές του ὅτι ἐγώ θά συνεχίσω νά τοῦ λέω καλημέρα κιἄς μή μοῦ λέει. Καί νά τοῦ πεῖς, λέει, πώς ἄν δέν μοῦ λέει καλημέρα, θά πάει στήνκόλαση. Ὄντως ἔτσι εἶναι. Γιατί δέν μπορεῖς νά ἔχεις ἔστω ἕναν ἄνθρωπο στή γῆ πούνά μήν ἀγαπᾶς καί νά θέλεις νά πᾶς στόν Χριστό. Δέν γίνεται, ὁ Χριστός εἶναιἀγάπη. Θά πρέπει στήν καρδιά σου νά τούς ἀγαπᾶς ὅλους. Ὁπότε ἐμεῖς θάἐπιμένουμε καί θά βοηθήσει ὁ Θεός. Λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «εἰ δυνατόν μετάπάντων εἰρηνεύετε» (Ρωμ. 12,18). Εἰ δυνατόν, γιατί πράγματι μερικοί δέν θέλουν.Ἔχουμε τό γνωστό παράδειγμα τοῦ Σαπρικίου καί τοῦ Ἁγίου Νικηφόρου, ὅπου ὁἍγιος Νικηφόρος ἔκανε τό πᾶν νά συμφιλιωθοῦν καί ὁ ἄλλος δέν ἤθελε. Τελικά τίἔπαθε; Κολάστηκε. Ἔχασε τό μαρτυρικό στεφάνι καί πῆρε τήν θέση του ὁ ἍγιοςΝικηφόρος.Νά κάνουμε ἐμεῖς αὐτό πού πρέπει καί αὐτό θά λειτουργήσει ὡς πρότυπο. Ὅπως ὁἍγιος Παΐσιος, ἕνας ἁπλός ἄνθρωπος καί βοηθάει σήμερα, ὄχι μόνο τήν Ἑλλάδα,ἀλλά ὅλο τόν κόσμο καί θά τούς βοηθάει στήν αἰωνιότητα, μέ τήν ταπείνωση πούβίωνε καί τή συνέπεια πού ζοῦσε. Ἕνας ἁπλός καλόγερος ἦταν οὔτε κἄν παπάς. Τοῦἔλεγαν οἱ μοναχές γιά παράδειγμα: – Γέροντα πᾶμε ἀγοράζουμε πράγματα καί δένμᾶς δίνουν τιμολόγιο. Καί ἔλεγε: – Δέν εἶναι σωστό αὐτό, πάντα νά παίρνετε42

τιμολόγιο. Ἐσεῖς εἶστε καί καλόγριες, ἕνας λόγος παραπάνω καί συμβάλλετε σέ μιάκλοπή. Βλέπετε πόση ἀκρίβεια εἶχε ὁ ἄνθρωπος! Σ’ αὐτά πού δέν τά τηρεῖ κανείς,ὅλοι κοιτᾶνε νά τά ἀποφύγουν. Κι ὅμως αὐτό εἶναι τό σωστό. Εἶχε συνέπεια. Ἐγώ,ἔλεγε, ὅταν στέλνω κάτι, βάζω καί γραμματόσημο πάνω, ἄσχετα ἄν δέν τό στέλνω μέτό ταχυδρομεῖο καί τό στέλνω μέσω ἄλλου. Τόση συνέπεια εἶχε! Γιατί ἦτανπροσανατολισμένος στόν Χριστό καί ὄχι στά χρήματα.Ἐμεῖς λέμε ὅτι ἔχουμε κέντρο τόν Χριστό, ἀλλά λέμε: «Κάτσε τώρα, δέν εἴμαστε καίχαζοί. Ἀφοῦ μέ κλέβει, θά τόν κλέψω καί γώ». Ἔτσι λέει ὁ Χριστός; Δέν λέει ἔτσι.Λέει: «ἀπόδοτε τά Καίσαρος Καίσαρι καί τά τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ» (Ματθ. 22,21),δηλαδή σ’ αὐτόν πού πρέπει, θά δίνεις τόν φόρο καί σέ κεῖνον πού τοῦ πρέπει, θάδίνεις τιμή. Ἀλλά αὐτό δέν μπορεῖς νά τό κάνεις, ὅταν τό κέντρο δέν εἶναι ὁ Χριστόςκαί εἶναι ὁ χρυσός. Γι’ αὐτό λέμε πρέπει νά ἔχουμε ἀληθινή μετάνοια. Ὁ ἄλλοςπερνάει ἔξω ἀπ’ τήν Ἐκκλησία καί κοιτάει γύρω νά δεῖ ἄν δέν τόν βλέπουν, νά κάνειτόν σταυρό του. Γιατί τό κέντρο εἶναι ὁ ἑαυτός μας, νά μήν μᾶς εἰρωνευτοῦν ἤ νάμήν μᾶς κοροϊδέψουν ὅτι εἴμαστε χριστιανούληδες καί τοῦ κατηχητικοῦ. Ἐνῶ ἕναςἄθεος τό λέει καί τό καυχιέται κιόλας. Δέν ντρέπεται νά πεῖ ὅτι εἶναι ἄθεος. Ἐμεῖςδηλαδή γιατί ντρεπόμαστε; Γιατί μᾶς πονάει ἡ εἰρωνεία. Καί γιά νά μᾶς πονάεισημαίνει ὅτι ἔχουμε κενοδοξία, ὅτι μᾶς νοιάζει ἡ γνώμη τοῦ κόσμου. Δέν εἶναισκοπός μας πῶς θά ἀρέσουμε στόν Χριστό, κοιτᾶμε πῶς θά ἀρέσουμε καί λίγο στόνκόσμο. Ἔχουμε καί λίγο τήν ἐλπίδα μας στόν κόσμο καί λίγο στά χρήματα καί λίγοστόν ἑαυτό μας. Βλέπετε δέν ἔχουμε ἀληθινή μετάνοια. Γι’ αὐτό χρειάζεται βαθύσκάψιμο καί ἐργασία μέ συνέπεια. Ὅ,τι βλέπουμε λάθος, τό σταματᾶμε ἀμέσως, δέντό ξανακάνουμε.Ἐρ. : Αὐτό ἐπικρατεῖ στόν κόσμο, ὅτι ἐξαρτιόμαστε ἀπό τόν ἄνθρωπο, ὄχι ἀπό τόνΘεό.Ἀπ. : Ἐξαρτιόμαστε ἀπό τούς ἀνθρώπους. Εἶναι λάθος ὅμως αὐτό γιατί ἡ ἀληθινήμας ἐξάρτηση εἶναι μόνο ὁ Θεός. Κανένας ἄνθρωπος δέν εἶναι. Ἀλλά ἐπειδή δέν τάβλέπουμε μέ τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέ τό κοσμικό πνεῦμα, λέμε ἐξαρτιόμαστεἀπό τήν Μέρκελ, ἀπό τά οἰκονομικά πακέτα κ.λ.π. Ὅλα αὐτά ξέρετε γιατί μᾶς ἦρθαν;Γιατί πέσαμε στήν ἁμαρτία. «Ἐλασσονοῦσι ἔθνη ἁμαρτίαι» (Παρ. 14,34), τό λέει ἡἉγία Γραφή ξεκάθαρα. Οἱ Ἑβραῖοι ὅταν ἦταν ἐν μετανοία, ἦταν ἐλεύθεροι. Ὅτανἔπεφταν στήν ἁμαρτία, σκλαβώνονταν. Πάντα! Εἴτε στούς Φιλισταίους, εἴτε στούςΜαδιανίτες. Ἄφηνε ὁ Θεός διάφορους λαούς νά τούς κυριεύσουν. Ἐμεῖς τώραεἴμαστε ἐλεύθεροι; Σκλάβοι εἴμαστε. Γιατί εἴμαστε σκλάβοι; Γιατί πρῶτα εἴχαμεσκλαβωθεῖ πνευματικά, στήν ἁμαρτία. Καί ἀκόμα δέν τό ἔχουμε πάρει τό μήνυμα καίσυνεχίζουμε νά εἴμαστε σκλαβωμένοι στήν ἁμαρτία. Ὁπότε ἀφήνει ὁ Θεός νάεἴμαστε σκλαβωμένοι καί στούς Γερμανούς καί στούς ὁποιουσδήποτε Γερμανούς.Ἀλλά ὄχι μόνο δέν φροντίζουμε νά ξεσκλαβωθοῦμε, οὔτε κἄν ξέρουμε τόνπνευματικό νόμο. Αὐτό πού εἴπαμε, ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι αὐτή πού ὁδηγεῖ τά ἔθνη στήσκλαβιά καί ὄχι τά οἰκονομικά μεγέθη. Αὐτά ἔρχονται μετά, ὅπως καί οἱ ἀτασθαλίεςτῶν πολιτικῶν, πού τούς βρίζουν. Τό ὁποῖο ἀπαγορεύεται ἀπό τήν Ἁγία Γραφή νάβρίζεις τούς ἄρχοντες. Οὔτε αὐτό τό ξέρουμε καί στήνομαστε μπροστά ἀπό τήν43

τηλεόραση καί τούς βρίζουμε. Εἶναι ἁμαρτία αὐτό τό λέει στήν Παλαιά Διαθήκη στόβιβλίο τῆς Ἐξόδου. Εἶναι ἄρχοντες, ὁ Θεός τούς ἔβαλε ἐκεῖ.Ὁπότε νά μποῦμε σ’ αὐτή τήν προσπάθεια καί εἶναι πολύ εὔκολο νά ξεκινήσει κανείςἀπό αὐτό τό ἁπλό, τό Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με . Νά τό λέμε συνεχῶς καίφυσικά νά ἐνδιαφερθοῦμε νά μάθουμε τί θέλει ὁ Θεός ἀπό μᾶς, τόν νόμο τοῦ Θεοῦ.Νά μελετήσουμε τήν Ἁγία Γραφή, Παλαιά καί Καινή Διαθήκη, τούς Κανόνες τῆςἘκκλησίας, τούς Πατέρες. Νά ἔχουμε Πνευματικό ὁδηγό. Ἔχουμε πλοῦτο. Ὅλα μᾶςτά ἔχουν πεῖ οἱ Πατέρες καί ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει ὅλα τά φάρμακα, τά τέλειαφάρμακα. Τά πάντα, γιά ὅλες τίς ἀρρώστιες μας, γιά ὅλα τά πάθη μας. Θά βροῦμετήν ἀληθινή χαρά μέσα ἀπό αὐτή τήν ζωή, τήν χριστιανική. Γιατί μόνο ἐκεῖ ὑπάρχειἡ ἀληθινή χαρά. Ἡ χαρά εἶναι στόν Χριστό, πουθενά ἀλλοῦ. Λέει ὁ ἈπόστολοςΠαῦλος: «ὁ καρπός τοῦ Πνεύματος εἶναι ἀγάπη, χαρά εἰρήνη…» (Γαλ. 5,22).Καρπός δηλαδή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Χωρίς τό Ἅγιο Πνεῦμα, χωρίς τήν μετοχήστό φῶς τοῦ Θεοῦ, στήν μετάνοια, πού εἶναι τό πρῶτο φῶς τό ἄκτιστο, δέν μπορεῖςνά ἔχεις χαρά. Χαζοχαρούμενος μπορεῖ νά εἶναι κανείς καί νά χαχανίζει, ἀλλάἀληθινή χαρά δέν πρόκειται νά ἔχει, μόνιμη καί ἀναφαίρητη. Εἰρήνη δέν θά ἔχει. Γι’αὐτό βλέπουμε ἀνθρώπους, ὑποτίθεται τῆς Ἐκκλησίας, καί νά εἶναι γεμάτοι ἄγχος.Πῶς εἶναι ἄνθρωπος τῆς Ἐκκλησίας αὐτός; Δέν εἶναι καθόλου. Ἄν εἶχε ἐνεργό τόἍγιο Πνεῦμα, θά εἶχε εἰρήνη, δέν θά εἶχε ἄγχος. Ὁπότε στήν πράξηἀποδεικνυόμαστε ὅτι εἴμαστε ἀθεράπευτοι. Ὁ νοῦς μας εἶναι σκοτισμένος. Ὡστόσοδέν ἀπελπιζόμαστε, ὅπως εἴπαμε, ἀλλά ἀρχίζουμε τήν προσπάθεια.Ἐρ. : Πάτερ, ἔχω ἀκούσει ὅτι οἱ μοναχοί πάρα πολύ ἔψαχναν τήν ἡσυχία, ἀκόμα καίμεγάλοι ἅγιοι πού ἤθελαν νά τούς κάνουν ἐπισκόπους…Ἀπ. : Τό λέει ὁ Μέγας Βασίλειος: «Ἡ ἡσυχία εἶναι ἀρχή καθάρσεως». Ἔψαχναν τήνἡσυχία, ὄχι ὅταν βρῆκαν τόν Θεό, ἀλλά πρίν βροῦν τόν Θεό, γιά νά καθαριστοῦν.Διότι κατάλαβαν ὅτι πολύ πιό εὔκολα γίνεται αὐτή ἡ διαδικασία τῆς νοερᾶςπροσευχῆς καί τῆς μετάνοιας γενικότερα μέσα στήν ἡσυχία. Ἄλλο νά ζεῖς μέσα στήνπόλη ὅπου δέχεσαι κάθε λεπτό τόσα ἀκουστικά καί τόσα ὀπτικά ἐρεθίσματα τά ὁποῖασέ ἀποσποῦν ἀπό τήν προσευχή καί ἄλλο νά ζεῖς μέσα στό βουνό πού δέν βλέπειςτίποτα παρά μόνο τόν οὐρανό καί τή γῆ καί δέν ἀκοῦς τίποτα παρά μόνο τάπουλάκια. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Μέγας Βασίλειος ὅτι ἡ ἡσυχία εἶναι ἡ ἀρχή τῆς κάθαρσης.Ἡ κάθαρση εἶναι τό πρῶτο στάδιο. Εἶναι ἡ ἀρχή τῆς μετάνοιας.Γι’ αὐτό ὁ ἄσωτος υἱός, ὅταν ἔβοσκε τούς χοίρους, ξέμεινε ἀπό λεφτά, δέν μποροῦσενά πηγαίνει στά καταγώγια τῆς ἁμαρτίας, ὁπότε μέσα σ’ ἐκείνη τήν ἡσυχία μέ τάγουρουνάκια καί μέ τήν πείνα, ἦρθε στόν ἑαυτό του. «Ἐλθών εἰς ἑαυτόν εἶπεπορεύσομαι πρός τόν πατέρα» (Λουκ. 15,17-18). Πρέπει νά ’ρθεῖς στόν ἑαυτό σου.Γιά νά ’ρθεῖς στόν ἑαυτό σου, πρέπει νά ἡσυχάσεις. Γιά νά πᾶς στόν Πατέρα, νάμετανοήσεις δηλαδή πραγματικά, πρέπει πρῶτα νά βρεῖς τόν ἑαυτό σου. Γιά νά βρεῖςτόν ἑαυτό σου, νά μαζευτεῖς μέσα σου, χρειάζεσαι ἡσυχία.Μέσα στόν κόσμο πού ζεῖτε νά ἐπιδιώκετε τήν ἡσυχία. Ἄν ὅλη τήν ὥρα παίζει ἡτηλεόραση καί συνέχεια κουβεντιάζετε, τί θά φᾶμε, τί θά πιοῦμε κ.λ.π. μετά φυσικά44

δέν μπορεῖς νά συμμαζευτεῖς, ὁ νοῦς σου εἶναι σκόρπιος. Τί προσευχή νά κάνεις; Ἡἀρρώστια τοῦ νοῦ εἶναι ὁ διασκορπισμός του. Ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ εἶναι νάσυμμαζευτεῖ ὁ νοῦς μέσα στήν καρδιά καί ἐκεῖ ν’ ἀρχίσει νά δουλεύει καί νά μιλάειστόν Θεό. Ἀλλά γιά νά μαζευτεῖ ὁ νοῦς μέσα, θά πρέπει νά ἡσυχάσει λίγο ὁἄνθρωπος. Νά κόψει κατ’ ἀρχάς τά περιττά. Βλέπετε τώρα μέ τήν τεχνολογία κι ἕναλεπτό νά ἔχεις, θά ἀνοίξεις τό κινητό σου. Δέν σ’ ἀφήνει ὁ διάβολος δηλαδή νάμαζέψεις τόν νοῦ σου. Ἰδίως τά νέα παιδιά τά βλέπεις μέ τό κινητό ἀκόμα καί στόνδρόμο ὅταν περπατοῦν, κινδυνεύουν κιόλας νά σκοντάψουν. Αὐτό εἶναι τέχνηδαιμονική, γιά νά μήν μαζεύεσαι καθόλου μέσα σου, νά εἶσαι συνέχεια σκόρπιος.Ὁπότε κι ἐσεῖς νά ἐπιδιώκετε τήν ἡσυχία καί νά ἀρχίσετε λίγο νά συνηθίζετε τήννοερά προσευχή. Ἔλεγε ὁ Γέροντας Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης, μισή ὥρα τό βράδυ,τότε πού ἔχουν ἡσυχάσει τά πράγματα στό σπίτι, νά κλείνεσαι στό δωμάτιό σου καίνά λές μέ τό στόμα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με , λίγο κλαψιάρικα, ἱκετευτικάστόν Θεό καί νά προσέχεις τίς πέντε λέξεις. Νά μήν πηγαίνεις ἀπό τή μιά λέξη στήνἄλλη, ἄν δέν κατάλαβες τί εἶπες. Τί εἶπα τώρα; Κύριε . Τό κατάλαβα; Ἤ μήπως ἦτανἀλλοῦ ὁ νοῦς μου; Θέλει ἐπιμονή. Καί σιγά-σιγά φυτεύεις ἕνα δεντράκι, λέει ὁ π.Ἐφραίμ καί θά δεῖς αὐτό τό δεντράκι θά σοῦ φέρει καρπούς. Ὁ πρῶτος καρπός εἶναιἡ χαρά. Ἄν κάποιος ἀρχίσει νά προσεύχεται συνέχεια, θά ἔχει χαρά. Αὐτό τόβλέπουμε ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, πού λέει ὁ Δαβίδ: «ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καίεὐφράνθην» (Ψαλμ. 76,4). Μέ τό πού θυμήθηκα τόν Θεό, εὐφράνθηκα, φτερούγησεἡ καρδιά μου, χάρηκα. Ἀπό κεῖ ἐρχεται ἡ χαρά, ἀπό τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ.Ξεκινᾶς λοιπόν μέ μισή ὥρα καί κάποια στιγμή θά γίνει καί παραπάνω καί θά βλέπειςὅτι θά σοῦ βγαίνει καί τήν ὥρα πού δέν τό περιμένεις. Θά βγαίνει δηλαδή ἀπό μόνοτου, ἀκόμα καί μισοκοιμισμένος, μπορεῖ νά τό λές καί τήν ὥρα πού ξυπνᾶς. Ἐπειδήἔχεις κοιμηθεῖ μ’ αὐτό, ὅταν ξυπνᾶς σοῦ ἔρχεται πάλι. Ὁπότε ὅλη ἡ ζωή μας εἶναι ἡμνήμη τοῦ Θεοῦ.Ἐρ. : Πάτερ, ἔχουμε τήν τιμή καί τήν χαρά νά παρευρίσκεται καί ὁ ἄρχοντας τοῦχωριοῦ ἐδῶ.Ἀπ. : Πολύ ὡραῖα. Δόξα τῷ Θεῷ. Οἱ πολιτικοί ἄρχοντες εἶναι σπουδαῖα πρόσωπα,διότι κατά κάποιο τρόπο κι αὐτοί ποιμένουν τόν λαό. Βεβαίως ὁ κατεξοχήν ποιμέναςεἶναι ὁ Ἐπίσκοπος καί ὁ ἱερέας, ἀλλά καί ὁ ἄρχοντας. Ὁ τοπικός ἄρχοντας, ἐπειδή ὁκόσμος προσβλέπει καί στούς κοσμικούς ἄρχοντες ὡς πρότυπα, ἔχει εὐθύνη καί θάδώσει λόγο στόν Θεό. Γιατί ἄλλο νά σφάλλει ἕνας ἁπλός πολίτης καί ἄλλο νάσφάλλει ὁ ἄρχοντας. Γίνεται μεγάλο σκάνδαλο ὅταν πέσει σέ κάποιο σφάλμα ὁἄρχοντας. Ὁ λαός τόν ἔχει ψηλά καί, ὅταν πέφτει ὁ ἄρχοντας, γκρεμίζεται καί ὁ λαός.Ἐνῶ, ὅταν ὁ ἄρχοντας εἶναι σωστός καί πνευματικά καί στέκεται σωστά, δίκαιος καίφιλάνθρωπος, ὅπως πρέπει, μετά βοηθιέται καί ὁ λαός. Στό -κακῶς λεγόμενο-Βυζάντιο, τό ὁποῖο ἦταν ἡ Ρωμανία, ἡ Ὀρθόδοξη Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία, οἱ δύοἐξουσίες συνεργάζονταν καί βοηθοῦσαν ἡ μία τήν ἄλλη. Μάλιστα ἔχουμε τήνπερίπτωση τοῦ Ἰουστινιανοῦ πού ἦταν βασιλέας, ἄρχοντας κοσμικός, Αὐτοκράτορας,ὁ ὁποῖος πῆρε τούς Κανόνες τῆς Ἐκκλησίας καί τούς ἔκανε νόμους τοῦ Κράτουςγιατί δέν ἔβρισκε κάτι καλύτερο. Αὐτοί ἦταν φωτισμένοι ἄρχοντες. Σήμερα οἱ νόμοι45

τῆς Πολιτείας καταλύουν τούς νόμους τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ νόμος τῶν ὁμοφυλοφίλων,τό σύμφωνο συμβίωσης… Ἄν εἶναι δυνατόν! Νά νομιμοποιοῦμε τήν διαστροφή,αὐτό πού ἡ Ἐκκλησία λέει ὅτι εἶναι μέγιστο ἁμάρτημα. Εἶναι φοβερό. Καί αὐτόδείχνει ὅτι ὁ λαός ἔχει ἀρρωστήσει πολύ γιά νά βγάζει ἄρχοντες πού προωθοῦντέτοια νομοσχέδια.Γι’ αὐτό χρειάζεται μετάνοια. Ἡ πατρίδα μας μόνο ἔτσι θά σωθεῖ μέ τήν μετάνοια.Τότε θά λειτουργήσει ὁ πνευματικός νόμος πού εἴπαμε προηγουμένως. Οἱ Ἑβραῖοιὅταν μετανοοῦσαν, ἐλευθερώνονταν. Ἔβγαινε ἕνας Κριτής, ἀπό τό πουθενά θάλέγαμε, τόν ἔβγαζε ὁ Θεός, π.χ. ὁ Γεδεών, ἔπαιρνε τριακόσιους, ἔμπαινε μέσα στούςἐχθρούς καί τούς ἔκανε παρανάλωμα τοῦ πυρός. Αὐτός μέ τριακόσιους, ἐνῶ αὐτοίἦταν χιλιάδες καί τούς διέλυε. Γιατί; Γιατί ὁ Θεός ἦταν μαζί του καί ὁ λαός εἶχεμετανοήσει. Ὅσο ὅμως ὁ λαός προσκυνοῦσε τά εἴδωλα, τούς πολιορκοῦσαν οἱἐχθροί, Φιλισταῖοι κ.λ.π. Τώρα λέγονται Γερμανοί, Φράγκοι, Τοῦρκοι.46

Πῶς σωζόμαστεΣκέφτηκα σήμερα μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί τίς εὐχές τῶν πατέρων καί ὅλων ὑμῶν,νά ποῦμε λίγα λόγια γιά τό τί σημαίνει σωτηρία καί πῶς μποροῦμε νά σωθοῦμε. Κατ’ἀρχάς πρέπει νά ποῦμε ὅτι σωτήρας εἶναι ὁ Χριστός καί σωτηρία εἶναι ἡ ἕνωση μέτόν Χριστό. Ἄς τό ἐξηγήσουμε λίγο αὐτό. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁΘεός, ὁ Ὁποῖος, εἶναι πνεῦμα, ὅπως εἶπε ὁ Ἴδιος στή Σαμαρείτισσα «πνεῦμα ὁ Θεός»(Ἰω. 4,24). Ἔχει καί σῶμα, ἔχει καί τήν ἀνθρώπινη φύση. Ἐπίσης ὁ Θεός μᾶςἀποκάλυψε ὅτι εἶναι Τριαδικός, ὅτι εἶναι Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα. Οὔτε ὅμωςὁ Πατέρας, οὔτε τό Ἅγιο Πνεῦμα ἔχουν σῶμα ἀνθρώπινο. Μόνο ὁ Χριστόςἐνηνθρώπησε, πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση.– Ὅταν λοιπόν λέμε νά ἐνωθοῦμε μέ τόν Χριστό, ἀφοῦ ὁ Χριστός εἶναι ἡ σωτηρίαμας καί εἶναι καί ὁ Παράδεισος, ἐννοοῦμε νά ἑνωθοῦμε μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ;ΟἱἍγιοι Πατέρες μᾶς εἶπαν ὅτι δέν μποροῦμε νά ἑνωθοῦμε μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ.Κατ’ ἀρχάς δέν ξέρουμε τί εἶναι ὁ Θεός στήν οὐσία Του. Ὁ Χριστός μας εἶναι τέλειοςΘεός καί τέλειος ἄνθρωπος. Ὡς ἄνθρωπος ἔχει τήν ἀνθρώπινη οὐσία πού ἔχουμε κιἐμεῖς, άλλά ὡς Θεός ἔχει τήν θεία οὐσία πού δέν ξέρουμε τί εἶναι καί μέ τήν ὁποίαδέν μποροῦμε νά ἑνωθοῦμε.Μᾶς εἶπαν ἐπίσης οἱ Ἅγιοι Πατέρες πώς ὁ Θεός ἔχει καί ἐνέργειες καί μ’ αὐτές τίςἐνέργειες τοῦ Θεοῦ μποροῦμε νά ἑνωθοῦμε, νά ἔχουμε μία μετοχή στίς ἐνέργειες τοῦΘεοῦ, μία μέθεξη στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ἑπομένως νά ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεόσημαίνει νά μετέχουμε στίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ.Ὁ Θεός εἶπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ζωή» (Ἰω. 14,6). Ἐπίσης ὅτι εἶναι τό φῶς. Ἐπίσης λέει ὁΕὐαγγελιστής Ἰωάννης ὅτι εἶναι ἡ ἀγάπη, «ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν» (Α΄ Ἰωαν. 4,7).Ἀκόμα μᾶς εἶπε ὁ Χριστός ὅτι «ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις» (Ἰω. 11,25). Ὅλα αὐτά δένεἶναι βέβαια ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ὅταν λέμε λοιπόν ὁἄνθρωπος νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό καί αὐτό εἶναι ἡ σωτηρία του, ἐννοοῦμε νά ἑνωθεῖ,νά μετέχει σ’ αὐτές τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή νά μετέχει στή ζωή τοῦ Θεοῦ,στό φῶς τοῦ Θεοῦ, στήν Ἀνάσταση, σ’ αὐτό πού εἶναι ὁ Θεός, στίς ἐνέργειες τοῦΘεοῦ γενικότερα. Μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες ὅτι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά γίνει ὅπωςεἶναι καί ὁ Θεός, ὡς πρός τίς ἐνέργειες βέβαια καί ὄχι ὡς πρός τήν οὐσία. Αὐτό εἶναιτό καθ’ ὁμοίωση, νά ὁμοιάσουμε στόν Θεό καί αὐτό εἶναι καί ἡ σωτηρία μας. Αὐτόμᾶς εἶπαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες εἶναι καί ἡ θέωση, δηλαδή ὁ ἄνθρωπος νά φτάσει νάγίνει ὅμοιος μέ τόν Θεό.Ἄν ἀναλύσουμε λίγο αὐτό τό ρῆμα σώζομαι , σήμερα τό λέμε καί διασώζομαι ,σημαίνει διασώζω τήν ὕπαρξή μου. Δηλαδή σώζομαι θά πεῖ συνεχίζω νά ὑπάρχω γιάπάντα. Αὐτό εἶναι ἡ σωτηρία. Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή δέν ζεῖ δέκα, εἴκοσι, πενήντα,ἑξήντα, ὅσα χρόνια θά ζήσει μόνο ἐδῶ σ’ αὐτή τήν ζωή, ἀλλά ἔχει ἕναν προορισμόνά ζήσει αἰώνια, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Χριστός. Νά μήν πεθάνει δηλαδή, νά μήν διαλυθεῖ,νά μήν καταστραφεῖ., νά μή χαθεῖ ὡς ὕπαρξη. Νά συνεχίσει νά ὑπάρχει καί μετά τόν47

θάνατό του. Γιατί ὁ Χριστός μᾶς εἶπε καί οἱ ἅγιοι μᾶς τό ἐξήγησαν, ὄτι ὁ ἄνθρωποςδέν εἶναι μόνο τό σῶμα αὐτό πού βλέπουμε, ἀλλά ὑπάρχει καί ἕνα ἄλλο συστατικόπού δέν βλέπουμε, πού εἶναι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Εἶπε μάλιστα ὁ Χριστός μαςἐκείνη τήν περίφημη φράση: «Γιατί τί θά ὠφεληθεῖ ὁ ἄνθρωπος ἄν κερδίσει ὅλο τόνκόσμο καί ζημιωθεῖ τήν ψυχή του;» (Ματθ. 16,26). Τίποτα δέν ὠφελεῖται τότε ὁἄνθρωπος. Μπορεῖ νά μαζέψει ὅλα τά πλούτη τοῦ κόσμου, νά γίνει Ὠνάσης ἀλλά ἄνχάσει τήν ψυχή του, τίποτα δέν ἔκανε στή ζωή του. Μάταια ἔζησε. Ἑπομένως μᾶςμιλάει καί ὁ Χριστός μας γιά μία διάσωση. Λέει πάλι ἡ Ἁγία Γραφή ὅτι: «ὁ Θεόςἔδωσε σωτηρία ἐν μέσω τῆς γῆς» (Ψαλμ. 73,12). Μᾶς δίνει τήν δυνατότητα νάσωθοῦμε, νά διασώσουμε τήν ὕπαρξή μας.– Ἀλλά πῶς μποροῦμε ἐμεῖς νά ὑπάρχουμε αἰώνια;Μόνο ἄν ἑνωθοῦμε μέ Αὐτόν πού ὑπάρχει πραγματικά καί αἰώνια. Αὐτός εἶναι ὁΧριστός, εἶναι ὁ Θεός. Γι’ αὐτό, ἄν παρατηρήσετε, ὅταν φτιάχνουμε τήν εἰκόνα τοῦΧριστοῦ στό φωτοστέφανο γράφουμε μία μικρή φρασούλα «Ὁ ὬΝ». Αὐτός πούὑπάρχει, αὐτό θά πεῖ ὁ ὤν. Ὁ Θεός εἶναι Αὐτός πού πραγματικά ὑπάρχει. Ὅποιοςλοιπόν ἑνώνεται μέ τόν Χριστό, μέ τόν Θεό, ἑνώνεται μέ Αὐτόν πού ὑπάρχει πάντα.Ἄρα καταλαβαίνουμε γιατί σωζόμαστε ὅταν ἑνωνόμαστε μέ τόν Χριστό.Ἑνωνόμαστε μέ Αὐτόν πού ὑπάρχει πάντα, ἄρα κι ἐμεῖς μετά διασωζόμαστε,σωζόμαστε, ὑπάρχουμε πάντα, ἀφοῦ ὁ Χριστός ὑπάρχει πάντα. Γι’ αὐτό ἡ σωτηρίαμας, ὁ Παράδεισος εἶναι ὁ Χριστός. Δέν εἶναι ὁ Παράδεισος ἕνας τόπος πού περνᾶμεκαλά. Ὁ Παράδεισος εἶναι ἕνα πρόσωπο, εἶναι ὁ Χριστός. Αὐτό τό ἔλεγε καί ὁμακαριστός ὁ ἅγιος Πορφύριος, καθώς καί ὅλοι οἱ ἅγιοι.Ἑπομένως ἡ σωτηρία μας εἶναι νά ἑνωθοῦμε μέ τόν Χριστό καί εἴπαμε δέν μποροῦμενά ἑνωθοῦμε μέ τήν οὐσία τοῦ Χριστοῦ ἀλλά μέ τίς ἐνέργειες τοῦ Χριστοῦ, μέ τίςἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Εἴπαμε λίγα πράγματα γιά αὐτές τίς ἐνέργειες καί πῶς κι ἐμεῖςκαλούμαστε νά μοιάσουμε στόν Χριστό, δηλαδή νά μετέχουμε σ’ αὐτές τίς ἐνέργειεςτοῦ Χριστοῦ. Ὅπως ὁ Χριστός εἶναι ζωή, εἶναι ἀγάπη, εἶναι φῶς κι ἐμεῖς νά γίνουμεζωή, ἀγάπη, φῶς. Ὅπως ὁ Χριστός εἶναι εἰρήνη καί ἀνάσταση κι ἐμεῖς νά ἔχουμεμετοχή σ’ αὐτή τήν εἰρήνη καί τήν ἀνάσταση.Καί νά σᾶς πῶ ἕνα μυστικό; Ὅσο ὁ ἄνθρωπος μοιάζει στόν Χριστό, τόσο ἀποκτάειαὐτές τίς ἐνέργειες καί ζεῖ αὐτές τίς ἐνέργειες πού ἔχει ὁ Χριστός. Μία τέτοιαἐνέργεια εἶναι ἡ εἰρήνη. Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή πού πλησιάζει καί ἑνώνεται μέ τόνΧριστό, ἔχει καί εἰρήνη. Ὅσο πιό πολύ ζεῖ τόν Χριστό, τόσο πιό πολύ ζεῖ καί τήνεἰρήνη τοῦ Χριστοῦ. Ἐνῶ βλέπετε οἱ ἄνθρωποι πού εἶναι μακριά ἀπ’ τόν Χριστόεἶναι γεμάτοι ἄγχος, γεμάτοι ἀγωνία, γεμάτοι ἀνασφάλεια, γεμάτοι φοβίες καίτρέχουν στούς ψυχιάτρους καί στούς ψυχολόγους καί πάλι δέν βρίσκουν εἰρήνη. Δένβρίσκουν αὐτή τήν γαλήνη πού ποθεῖ ἡ ψυχή τους γιατί αὐτή ἡ εἰρήνη καί ἡ γαλήνηὑπάρχει μόνο στόν Χριστό καί σ’ αὐτούς πού πᾶνε νά ἑνωθοῦν μέ τόν Χριστό.Ἕνα ἄλλο ἐρώτημα εἶναι τό ἑξῆς:– Πῶς θά ἑνωθοῦμε μέ τόν Χριστό; Ὑπάρχει κάποιο μέσο, κάποιο ὄργανο μέ τόὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἑνώνεται μέ τόν Χριστό;48

Καί βέβαια ὑπάρχει! Ὁ ἄνθρωπος ἑνώνεται μέ τόν Χριστό μέ ἕνα «ἐργαλεῖο», μέ ἕνασυστατικό πού ἔχουμε μέσα μας, τό ὁποῖο λέγεται νοῦς. Αὐτός ὁ νοῦς ὑπάρχει ὡςδύναμη τῆς ψυχῆς μας. Ἡ ψυχή μας, πού εἶναι τό κύριο συστατικό μας, ἔχει πέντεδυνάμεις, μᾶς εἶπαν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Ἡ πρώτη δύναμη λέγεται νοῦς. Ὑπάρχουν καίἄλλες τέσσερις. Ἡ διάνοια, αὐτό πού λέμε σκέψη. Ἡ δόξα, αὐτό πού λέμε κρίση. Ἡφαντασία, ξέρετε τί εἶναι ἡ φαντασία. Καί ἡ αἴσθηση, μέ τήν ὁποία ἐπικοινωνοῦμε μέτόν ἔξω κόσμο. Αὐτές εἶναι οἱ πέντε δυνάμεις πού ἔχει ἡ ψυχή μας. Οἱ ἅγιοι Πατέρεςἔψαξαν καί βρῆκαν μέ ποιά ἀπό τίς πέντε αὐτές δυνάμεις ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νάἑνωθεῖ μέ τόν Χριστό, μέ τόν Θεό. Βρῆκαν λοιπόν -καί πρώτη ἡ Παναγία μας- ὅτι μέτήν δύναμη πού λέγεται νοῦς μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά κοινωνεῖ, νά ἐπικοινωνεῖ καί νάἑνώνεται μέ τόν Χριστό.Πότε ὅμως; Ὅταν ὁ νοῦς αὐτός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι καθαρός, εἶναι ζωντανός, εἶναιδεκτικός, εἶναι ἀνοικτός στόν Θεό. Μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὁ νοῦς μοιάζει μέ τόμάτι. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τά μάτια μέ τά ὁποῖα βλέπει. Ἄν τό μάτι ὅμως εἶναι ἄρρωστο,ἄν τό μάτι εἶναι κλειστό, ὁ ἄνθρωπος δέν βλέπει. Ἔτσι καί τό μάτι τῆς ψυχῆς, εἶπανοἱ ἅγιοι Πατέρες, εἶναι αὐτό πού λέμε νοῦς καί προσέξτε δέν εἶναι αὐτό πού λέμεσκέψη. Ὅταν οἱ ἅγιοι Πατέρες μιλᾶνε γιά τόν νοῦ, μιλᾶνε γιά αὐτή τή σπουδαιότερηδύναμη πού ἔχει ἡ ψυχή, ἡ ὁποία διαφέρει ἀπό τήν σκέψη. Τήν σκέψη τήν λένεδιάνοια. Εἶναι μία ἄλλη δύναμη κατώτερη, τήν ὁποία σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἔχουμεθεοποιήσει. Τήν διάνοια, τήν σκέψη, τήν λογική, τήν ἔχουμε κάνει ρυθμιστή τῆςζωῆς μας κι αὐτό εἶναι τό μεγάλο μας λάθος. Καί ἀφήσαμε τόν νοῦ μας πού εἶναι ἡπιό σπουδαία δύναμη, μέ τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά δεῖ τόν Θεόἀπενεργοποιημένο, κλειστό. Ὁ νοῦς, τά μάτια τῆς ψυχῆς εἶναι κλειστά καί ὁἄνθρωπος δέν βλέπει στόν Θεό. Ἔχει ὑποδουλωθεῖ ὁ νοῦς στήν διάνοια, στήνλογική. Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος θεωρεῖ ὅτι πρέπει μέ τή λογική νά κανονίσει τήν ζωήτου.Νά ποῦμε ἕνα παράδειγμα. Κάνουν δύο ἄνθρωποι οἰκογένεια καί λένε τώρα πούκάναμε οἰκογένεια πρέπει νά κάνουμε καί παιδιά. Ἀλλά τί λέει ἀμέσως ἡ λογική;«Ἔχουμε χρήματα;», γιατί τά παιδιά θέλουν χρήματα. Ἄν βάλει ρυθμιστή λοιπόν τήνλογική θά πεῖ: «Ἄ, δέν ἔχουμε χρήματα, ἄρα δέν θά κάνουμε παιδιά ἤ θά κάνουμεἀργότερα ἤ θά κάνουμε ἕνα παιδί». Αὐτά ὅλα, ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος, εἶναι τάσυμπτώματα τοῦ ἀνθρώπου πού κυβερνιέται ἀπό τή λογική. Ἀλλά, ἔλεγε, στό θέματῆς τεκνογονίας -μιά πού πιάσαμε αὐτό τό θέμα- δέν πρέπει νά κυριαρχεῖ ἡ λογική,ἀλλά ὁ Θεός.– Πότε ὅμως ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν Θεό;Ὅταν ὁ νοῦς του εἶναι ὑγιής, δέν εἶναι ἄρρωστος, δέν εἶναι κλειστός, δέν εἶναιτυφλός, δέν εἶναι σκοτισμένος.– Πότε σκοτίζεται ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου;Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνει καί δέν μετανοεῖ. Ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο, πρίν κάνειαὐτήν τήν ἁμαρτία πού ἔκανε, τήν παρακοή στόν Θεό, εἶχε τόν νοῦ του φωτεινό. Τάμάτια τῆς ψυχῆς του δηλαδή ἀνοιχτά καί ἔβλεπε τόν Θεό καί κοινωνοῦσε μέ τόν Θεό49

καί ἡ ὕπαρξή του ἦταν ντυμένη μέ ἕνα ἔνδυμα θεϊκό, τήν θεία Χάρη. Γι’ αὐτό καί δένἔνιωθε γυμνός ὁ Ἀδάμ οὔτε ἡ Εὔα. Ὅταν ὅμως ἁμάρτησαν κάνοντας παρακοή στόνΘεό ἔνιωσαν γυμνοί. Ὁ νοῦς τους σκοτίστηκε, λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες καί πλέονἄρχισαν νά φοβοῦνται καί νά κρύβονται. Καί εἶπε ὁ Θεός στόν Ἀδάμ: «Γιατί Μέφοβᾶσαι, ἐνῶ μέχρι τώρα δέν Μέ φοβόσουν; Μέ ἔβλεπες. Κοινωνούσαμε,ἐπικοινωνούσαμε, Μέ ἀγαποῦσες. Μήπως ἔφαγες ἀπό τόν καρπό αὐτόν πού σοῦ εἶπανά μήν φᾶς;». Τό ἤξερε ὁ Θεός, ἀλλά τοῦ κάνει τήν ἐρώτηση γιά νά τόν βοηθήσει,ἐνῶ ἁμάρτησε, νά μετανοήσει καί νά ζητήσει συγχώρηση. Ὁ Ἀδάμ ὅμως τά ἔριξεστήν Εὔα καί στόν Θεό καί εἶπε «ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες, αὐτή φταίει». Δένἔφταιγε ἡ γυναίκα. Ἔφταιγε ὁ ἴδιος πού ἔκανε παρακοή. Ἡ γυναίκα πάλι τά ἔριξε στόφίδι. Ἐπίσης ὅμως δέν ἔφταιγε τό φίδι, ἀλλά ἡ ἴδια. Τό γεγονός εἶναι ἕνα, ὅτιἔνιωσαν γυμνοί, ἔχασαν τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί ἔχασαν καί τήν κοινωνία μέ τόν Θεό.Δέν ἔβλεπαν πιά τόν Θεό ὅπως πρίν. Σκοτίστηκε ὁ νοῦς τους. Μετά τί ἔγινε;Βγαίνουν ἀπό τόν Παράδεισο, τούς βγάζει ὁ Θεός καί μπαίνουν σ’ αὐτή τήν ζωή πούξέρουμε ὅλοι μας μέ τούς ἱδρῶτες, μέ τόν πόνο, μέ τόν κόπο, μέ τίς ἀρρώστιες, μέτήν ὅλη ταλαιπωρία πού ἔχει αὐτή ἡ ζωή καί τελικά μέ τόν θάνατο. Ὅλα αὐτά εἶναιτά ἀποτελέσματα τῆς ἁμαρτίας.Ὁ Χριστός τώρα, ὁ Θεός τί κάνει; Μᾶς ἀφήνει σ’ αὐτή τήν τραγική μας κατάσταση;Ὄχι. Μᾶς στέλνει βοήθεια. Μᾶς στέλνει Προφῆτες, μᾶς στέλνει Ἀγγέλους,ἐμφανίζεται καί ὁ Ἴδιος στήν Παλαιά Διαθήκη ὡς Ἄγγελος καί μετά ἔρχεται καί ὡςἄνθρωπος γιά νά μᾶς διδάξει τόν τρόπο νά ξανα-συνδεθοῦμε μαζί Του, νάξαναφωτιστεῖ ὁ νοῦς μας, νά θεραπευτεῖ, νά ἀνοίξουν τά μάτια αὐτά τῆς ψυχῆς. Νάμπορέσει ὁ ἄνθρωπος πάλι νά ντυθεῖ τό ροῦχο πού ἔχασε βγαίνοντας ἀπό τόνΠαράδεισο, τήν θεία χάρη καί νά μήν νιώθει ἀνασφαλής, νά μήν φοβᾶται, νά μήνταλαιπωρεῖται, ἀλλά νά ἔχει αὐτή τήν χαρά πού εἶχε καί ὁ Ἀδάμ πρίν ἁμαρτήσει. Καίπῶς γίνεται αὐτό; Μᾶς τό εἶπε ὁ Χριστός: μέ τήν μετάνοια. Γι’ αὐτό ὅταν ἦρθε στήγῆ, ἔλεγε μία λεξούλα: «Μετανοεῖτε». Αὐτό φώναζε καί τό ἴδιο ἔκανε καί ὁΠρόδρομός Του, ὁ ἅγιος Ἰωάννης. Μετανοεῖτε, ἀλλάξτε δηλαδή νοῦ, ὁ νοῦς σαςμέχρι τώρα εἶναι σκοτισμένος, εἶναι τυφλός, ἀλλάξτε νοῦ, πετάξτε τό σκοτάδι καίἀνοίξτε τόν νοῦ σας σέ Ἐμένα μέ τήν ἀλλαγή τοῦ τρόπου ζωῆς. Χρειάζεται αὐτό πούπολλές φορές λέμε νά μετανοήσουμε ἀλλά χωρίς νά καταλαβαίνουμε ὅτι αὐτόσημαίνει νά φωτιστεῖ ὁ νοῦς μας, νά φύγει τό σκοτάδι, τό ὁποῖο παράγει ἁμαρτία.Ὅπως ὅμως μιά σκονίτσα πού πάει στό μάτι μας, ἄν δέν τήν βγάλουμε ἔγκαιραμπορεῖ καί νά τυφλωθοῦμε ἀκόμα, ἔτσι καί ἡ ἁμαρτία πού πάει στόν νοῦ τοῦἀνθρώπου, ἄν δέν τήν πετάξει ὁ ἄνθρωπος γρήγορα, σκοτίζει τόν νοῦ, τόν τυφλώνεικαί τόν ἀχρηστεύει.– Δέν ὑπάρχει θεραπεία;Ὑπάρχει ἄν πᾶμε στήν Ἐκκλησία, στόν Χριστό νά πετάξουμε αὐτή τήν ἁμαρτία πούσκοτίζει τόν νοῦ μας. Ὅλη αὐτή ἡ διαδικασία, ὅλη αὐτή ἡ θεραπεία εἶναι ὁ ρόλος τῆςἘκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει γιά νά βοηθήσει ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους νάθεραπευτοῦμε. Δηλαδή ὁ νοῦς μας ἀπό σκοτισμένος πού εἶναι νά γίνει φωτισμένοςκαί νά μπορέσει νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό. Γιατί, ὅσο ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι50