อับดุลลอฮ์ อิบนิสะบาอ์ และนิยายต่างๆ

จาํ นวนหา้ สิบคนมากล่าวสาบานเช่นเดียวกนั และการสาบานน@ีถือเป็นการ สาบานเทจ็ คร@ังแรกในอิสาม ในยะอก์ บู ี เล่ม 2 หนา้ 157 และหนงั สือ กนั ซุล อุมมาล เล่ม 6 หนา้ 83-84 ไดบ้ นั ทึกไวว้ า่ อาอิชะฮก์ ล่าววา่ “ปล่อยใหฉ้ นั กลบั ไปเถิด น-ีคือแหล่งน@าํ อนั เดียวกบั ท-ีท่านศาสดาพดู ถึงโดยกล่าวเตือนฉนั ถึงเร-ืองฝงู สุนขั เห่า” พวก เขาไดน้ าํ เอาอาหรับจาํ นวนหา้ สิบคน มากล่าวสาบานในนามของพระเจา้ วา่ สถานท-ีน@นั ไม่ใช่เฮาอบั ในหนงั สือ อลั อิมามะฮ์ วลั ซิยาซะฮ์ เล่ม 1 หนา้ 59- 60 มีบนั ทึกไวว้ า่ เมื-ออาอิชะฮไ์ ดย้ นิ สุนขั เห่าหอน นางไดส้ อบถามมุฮมั มดั อิบนิ ตอลฮะฮ์ ในเร-ืองของสถานที-และเร-ืองอ-ืนๆ มุฮมั มดั บอกกบั นางวา่ “ขอใหจ้ ิตวญิ ญาณของนางจงจาํ เริญเถิด จงลืมเรื-องนิยายเหล่าน@นั เสียเถิด” อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ ซุเบร ใหพ้ ยานหลกั ฐานที-เป็นเทจ็ และพวกเขาไดน้ าํ พยาน ที-เป็นเทจ็ มากล่าว สาบายดว้ ย นบั เป็นพยานเทจ็ คร@ังแรกท-ีเกิดข@ึนในอิสลาม นกั ประวตั ิศาสตร์ท่านอ-ืนๆไดเ้ ล่าเรื-องขา้ งตน้ จากศาสนทตู แห่งพระเจา้ เช่น อิบนิ อะซีร ในหนงั สือ อนั นิฮายะฮ์ ฮะมาวี ในหนงั สือ มุอญ์ ะมุลบุ ลดาน ซะมคั ชารีในหนงั สือ อลั ฟาอิค อิบนิ ตอ็ กตอกี ในหนงั สือ อลั ฟัครี หนา้ 71 พมิ พท์ -ีไคโร ซุไบดี เล่ม 1หนา้ 195 ใตค้ าํ วา่ เฮาอบั มุสนดั อะห์มดั เล่ม 6 หนา้ 52, 97 อะอซ์ มั หนา้ 168-169 ซมั อานี ในหนงั สือ อลั อนั ศอบ ซี รอฮ์ ฮาละบิยะฮ์ เล่ม 3 หนา้ 320-321 และหนงั สือ มุนตะคอบ กนั ส์ เล่ม 5 หนา้ 444-445 สรุป นกั ประวตั ิศาสตร์ไดบ้ นั ทึกไวอ้ ยา่ งเป็นเอกฉนั ทว์ า่ อาอิชะฮ(์ ภรรยาของ ท่านศาสดา) เป็นบุคคลเพียงคนเดียวท-ีฝงู สุนขั เห่าใส่ท-ีเฮาอบั ดงั ท-ีท่าน ศาสดาไดก้ ล่าวล่วงหนา้ ไวก้ ่อนแลว้ และเหตุการณ์ก็บงั เกิดข@ึนจริง สมกบั 150

เป็นสัญญาณหน-ึงแห่งการเป็ นศาสนทูตของท่านศาสดามุฮมั มดั ซยั ฟ์ เพียง คนเดียวที-นาํ เหตุการณ์ของฝงู สุนขั เห่าใส่ไปโยงกบั อุมมุ ซิมลั ซลั มา ซ-ึงเป็น สตรีท-ีถูกอุปโลกนข์ @ึนมาในนิยายของเขา เพื-อเอาใจบรรดาผทู้ -ีมีความชื-นชอบ ในนิยายต่างๆของซยั ฟ์ ดว้ ยเหตุผลใดเหตุผลหน-ึง นบั เป็ นเร-ืองโชคดีสาํ หรับ กรณีน@ี ท-ีวา่ ฏอบารี ไดบ้ นั ทึกเร-ืองราวน@ีมาจากผเู้ ล่าเร-ืองคนอ-ืนๆดว้ ยไม่ใช่ จากซยั ฟ์ เพียงคนเดียว เพราะฉะน@นั ความต@งั ใจของซยั ฟ์ ที-จะพลิกแพลง เรื-องราวต่างๆน@ี จึงถูกเปิ ดเผยออกมาจากการบนั ทึกเร-ืองราวของอูรานี ผเู้ ป็น เจา้ ของเดิมของอูฐตวั น@นั ท-ีมารดาของบรรดาผศู้ รัทธาใชข้ ี- และคาํ กล่าวของ ซุฮร์ ีเกี-ยวกบั ฝงู สุนขั น@นั ฏอบารีไดแ้ สดงใหเ้ ห็นโฉมหนา้ ที-แทจ้ ริงของซยั ฟ์ ต่อผอู้ ่านของเขา นอกเหนือจากเหตุการณ์อ-ืนๆอีกท-ีฏอบารีไดบ้ นั ทึกมาจาก ซยั ฟ์ แต่เพียงแหล่งเดียว และไดป้ ิ ดบงั ซ่อนเร้นสจั ธรรมความจริงเอาไว้ เท่าท-ีไดเ้ ขียนบรรยายมาถึงเรื-องราวที-เล่าโดยซยั ฟ์ น@นั เป็ นเร-ืองเฉพาะใน สมยั ของอบบู กั รเท่าน@นั ต่อไปน@ี จงติดตามดูถึงเร-ืองราวของเขาบางเรื-องท-ีอยู่ ในสมยั ของอุมรั 7. เพือ- การแกไ้ ขสายตระกลู ของ ซิยาด อบมู ุฆีเราะฮ์ ซิยาด เป็นบุตรชายของทาสหญิงผหู้ น-ึง ช-ือสุมยั ยะฮ์ นาง เป็นลูกหลานชาวไร่เปอร์เซียคนหน-ึง ผซู้ -ึงไดม้ อบนางใหก้ บั นายแพทยค์ น หน-ึงช-ือ ฮรั ษ์ ษะกอฟี เพอื- เป็ นการตอบแทนใหก้ บั ค่ารักษาพยาบาล สุมยั ยะฮ์ ใหก้ าํ เนิดบุตรชายสองคน ช-ือนุฟัยอก์ บั นาฟิ อ์ ขณะท-ีนางอยรู่ ับใชน้ ายแพทย์ ฮรั ษผ์ เู้ ป็ นนาย ต่อมาภายหลงั ฮรั ษ์ ไดจ้ ดั การแต่งงานสุมยั ยะฮ์ ใหก้ บั ทาสชาว โรมนั ของเขาชื-อ อุบยั ด์ เขาท@งั สองอาศยั อยทู่ -ีเมืองฏออิฟ อบูซุฟยานเดินทาง ไปที-ฏออิฟ และไดข้ อใหค้ นคุมร้านเหลา้ จดั โสเภณีใหก้ บั เขาคนหน-ึง คนคุม ช-ือ อบีมรั ยมั ซะลูลี ไดแ้ นะนาํ สุมยั ยะฮใ์ หก้ บั อบซู ุฟยานและต่อมานางได้ 151

ต@งั ครรภน์ บั จากคืนน@นั และต่อมาไดใ้ หก้ าํ เนิดซิยาดในปี แรกของการฮจ เราะฮ์ ในขณะที-นางยงั เป็นภรรยาของอุบยั ด์อยู่ เม-ือท่านศาสดาเขา้ ยดึ ฏออิฟ บุตรชายคนหน-ึงของฮรั ษ์ (นายแพทย)์ ที-มี ช-ือวา่ นุฟัยอไ์ ดว้ งิ- มาหาท่านศาสดา ท่านจึงปล่อยเขาใหเ้ ป็นไทและเรียกเขา วา่ อบบู กั รอฮ์ ฮรั ษบ์ อกกบั นาฟิ อว์ า่ เขาเป็ นพอ่ ของนาฟิ อเ์ อง ดงั น@นั เขาจึงไม่ วงิ- ไปหาท่านศาสดาเหมือนดงั กบั พช-ี ายของเขา พ-ีนอ้ งท@งั สามคนน@ีคือ อบูบกั รอฮ์ นาฟิ อ์ และซิยาด ต่อมาถูกเรียกขานวา่ “ทาสท-ีไดร้ ับการปลดปล่อยจาก ท่านศาสดา” ผซู้ -ึงเป็นลูกของฮรั ษ์ และอุบยั ดต์ ามลาํ ดบั มุอาวยิ ะฮช์ อบพอ รักใคร่ จึงรับเอาซิยาดมาเป็ นนอ้ งชายของตน และไดเ้ รียกเขาวา่ ซิยาด อิบนิ อบซู ุฟยาน แต่หลงั จากมุอาวยิ ะฮแ์ ละการลม้ สลายของวงศอ์ มาวยิ ะฮ์ ซิยาด ถูกเรียกกนั ในนามซิยาดบุตรของบิดาของเขา (หมายถึงลูกนอกสมรส) และ บางคร@ังก็เรียกเขาวา่ ซิยาดบุตรของมุอาวยิ ะฮ์ นกั ประวตั ิศาสตร์ไดบ้ นั ทึก เร-ืองราวของมุอาวยิ ะฮท์ -ีไดย้ นิ ยอมใหซ้ ิยาดเป็นพน-ี อ้ งของเขา และไดว้ จิ ารณ์ ถึงการกระทาํ เช่นน@ีของมุอาวยิ ะฮ์ ซยั ฟ์ ต@งั ใจท-ีจะช่วยมุอาวิยะฮใ์ หพ้ น้ ไปจากการถูกตาํ หนิและกาํ จดั รอย แปดเป@ื อนของมลทินน@ีใหพ้ น้ ไปจากซิยาด จึงอุปโลกนเ์ ร-ืองราวหน-ึงข@ึนมา ซ-ึงฏอบารี ไดบ้ นั ทึกไวใ้ นหนงั สือของเขาเล่ม 3 หนา้ 259 อนั เป็นเหตุการณ์ หน-ึงท-ีอยใู่ นปี ฮิจเราะฮท์ ี- 23 ดงั เรื-องราวต่อไปน@ี ชาวอาหรับคนหน-ึงมีช-ือวา่ อนั ซี ไดม้ าร้องเรียนกบั อุมรั วา่ อบูมซู า ผเู้ ป็น เจา้ เมืองของเขา ไดน้ าํ เรื-องของเขาไปบอกกบั ซิยาด อิบนิ อบซู ุฟยาน ผเู้ ป็น เลขาของเจา้ เมือง และเร-ืองก็ดาํ เนินต่อไป อุมรั สอบถามซิยาดถึงรางวลั กอ้ น แรกที-เขามอบใหน้ @นั ใชจ้ ่ายไปอยา่ งไร ซิยาดตอบวา่ เขาไดใ้ ชไ้ ปเพอื- ซ@ือ 152

มารดาของเขาเพื-อปล่อยใหเ้ ป็นไท และเงินอีกจาํ นวนหน-ึง เขาตอบวา่ เขาใช้ ไปเพื-อซ@ืออุบยั ด์ ผปู้ กครองของเขาและปล่อยใหเ้ ป็นไทเช่นกนั เร-ืองขา้ งตน้ ซยั ฟ์ ไดอ้ ุปโลกนม์ นั ข@ึนมา โดยต@งั ใจท-ีจะพสิ ูจน์ใหเ้ ห็นวา่ ซิยาดน@นั ถูกเรียก ขานกนั วา่ “ซิยาด บุตร ของ อบูซุฟยาน” จนถึงสมยั ของคอลีฟะฮอ์ ุมรั และคอลีฟะฮก์ ็ไม่ไดค้ ดั คา้ นการเรียกซิยาดวา่ เป็ น “บุตรของอบซู ุฟยาน” ดงั น@นั เป็ นเพราะ มุอาวยิ ะฮบ์ ุตรของ อบซู ุฟยานเองที-ไดเ้ อ@ือเฟ@ื อซิยาดให้เป็น พีน- อ้ งของเขา (ดงั ที-ไดอ้ ธิบยไวข้ า้ งตน้ วา่ มุอาวยิ ะฮถ์ ูกวพิ ากษ์ วจิ ารณ์จากนกั ประวตั ิศาสตร์จากการกระทาํ ของเขาเช่นน@ี) ยงิ- ไปกวา่ น@นั ซยั ฟ์ พยายาม ปกปิ ดใหก้ บั ซิยาดในเร-ืองราวของเขาเช่นกนั เมื-อซิยาดอา้ งอิงถึงอุบยั ดว์ า่ เป็ น ผปู้ กครองของเขา ยงิ- ไปกวา่ น@นั ซยั ฟ์ ไดเ้ ล่าเร-ืองราวของเขาไวใ้ นสมยั ของ คอลีฟะฮอ์ ุมรั เพื-อใหม้ นั เป็นที-ยอมรับมากข@ึนของบรรดามุสลิม แหล่งที-มาในเร-ืองราวของ ซยั ฟ์ ซยั ฟ์ บนั ทึกเรื-องขา้ งตน้ มาจาก มุฮมั มดั ตอลฮะฮ์ และ มุฮลั ลบั ซยั ฟ์ ได้ บนั ทึกเรื-องไวท้ @งั หมด 216 เร-ือง ซ-ึงฏอบารีไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ อีกทอดหน-ึง ซ-ึงเขาเองไดบ้ นั ทึกมาจากมุฮมั มดั อิบนิ อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ สะวาด อิบนิมาลิก อิบนิ นุวยั รอ ผซู้ -ึงไม่เป็นที-รู้จกั กนั ในหนงั สือประวตั ิศาสตร์ท-ีมีอยทู่ @งั หมด ยกเวน้ ในอลั อิกมาล ซ-ึงผเู้ ขียนไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ มีตอลฮะฮอ์ ยดู่ ว้ ยกนั สองคน คนหน-ึงคือ อบูซุฟยาน ตอลฮะฮ์ อิบนิ อบั ดุรเราะฮม์ าน ซ-ึงไม่มี บุคคลอื-นอา้ งถึงเขานอกจากซยั ฟ์ ตอลฮะฮค์ นท-ีสองก็คือ อิบนิ อะอล์ มั มี ภมู ิลาํ เนาอยตู่ าํ บลญิยานซ-ึงเป็นส่วนหน-ึงของเมืองเรย์ (เตหะราน) แต่ซยั ฟ์ ไม่ไดร้ ะบุถึงเขาในเร-ืองเล่าของเขา ซยั ฟ์ บนั ทึกมาจากมุฮลั ลบั อิบนิ อุกบะฮ์ อลั อะซะดี เป็นจาํ นวน 67 เร-ือง ซ-ึงปรากฏอยใู่ นฏอบารี แต่ไม่มีร่องรอยของ เขาปรากฏใหเ้ ห็นในหนงั สือชีวประวตั ิเล่มใด เรื-องเล่ามาจากผอู้ -ืนที-ไม่ใช่จาก ซยั ฟ์ 153

ในหนงั สือ ช-ือ เร-ืองยาว (อลั อคั บารุตตุวลั ) ของอลั ดินาวารี หนา้ 14 กล่าว วา่ “อบู มซู า ถือวา่ ซิยาด อิบนิ อุบยั ด์ เป็นทาสคนหน-ึงของเผา่ ซะกีฟ เขาเป็น คนที-มีความทะเยอทะยานและเฉลียวฉลาดอยา่ งน่าประหลาด และจึงได้ วา่ จา้ งเขาไวเ้ ป็ นเลขาของเขา ซิยาดเคยอยกู่ บั มุฆีเราะฮก์ ่อนหนา้ น@ี” อิบนิ อุบดุลบรั กล่าวไวใ้ นหนงั สือของเขาชื-อ อลั อิสตีอาบ เล่ม 1 หนา้ 548 กล่าว วา่ “ก่อนมุอาวยิ ะฮ์ จะใหค้ วามเป็นพ-นี อ้ งกบั ซิยาด เขาเป็นท-ีรู้จกั กนั ในนามซิ ยาด อิบนิ อุบยั ด์ ษะกอฟี ” ไดม้ ีการเขียนบนั ทึกไวเ้ ช่นกนั ซิยาด ซ@ือความ เป็นไทใหก้ บั อุบยั ดผ์ เู้ ป็นบิดาของเขา ซ-ึงเป็นการกระทาํ ท-ีดีมาก ในหนงั สืออลั อิสตีอาบ หนา้ 549 จากอิบนิ อบั ดุลบรั มีขอ้ ความวา่ “ซิ ยาด เป็นท-ีรู้จกั กนั ในนาม ซิยาด อิบนิ อุบยั ด์ ก่อนท-ีเขาจะมาอยรู่ ่วมกบั มุอาวิ ยะฮ”์ จากน@นั จึงกล่าวต่อไปวา่ “ซิยาดไดก้ ล่าวสุนทรพจน์ต่อหนา้ คอ ลีฟะฮอ์ ุมรั ในงานชุมนุมท-ีจดั ข@ึนอยคู่ ร@ังหน-ึง คาํ ปราศรัยของเขาทาํ ใหท้ ุกคน ประหลาดใจ” อมั ร อิบนุ อาส ผเู้ ป็นแขกคนหน-ึงกล่าวข@ึนวา่ “ขอสาบาน ต่อพระเจา้ ถา้ หากเด็กคนน@ี (ผพู้ ดู ) เป็นคนท-ีมาจากเผา่ กุเรชแลว้ เขาคง จะตอ้ งเป็ นผปู้ กครองอยา่ งแน่นอน” อบซู ุฟยานจึงกล่าวข@ึนวา่ “ฉนั รู้จกั ท-ีมาของเขา” อะลีกล่าววา่ “ใครเป็นบิดาของเขา” อบูซุฟยานกล่าววา่ “ฉนั เอง” อะลีจึงกล่าวข@ึนวา่ “หยดุ พดู เถิดอบุซุฟยาน (ที-กาํ ลงั จะพดู ถึง ความสมั พนั ธ์ของท่านที-มีกบั มารดาของเขา)” จากน@นั อบซู ุฟยานจึงแต่ง กลอนบทหน-ึงดงั ต่อไปน@ี ถา้ หารฉนั ไม่กลบั ใคร(อุมรั ) ฉนั น@นั ไซร้ ตอ้ งกล่าววา่ ขอสาบานต่อพระเจา้ ซ็อคร์ อิบนิ ฮรั บ์ ตอ้ งหกั หลงั 154

และอะลีมีหนา้ ที-ตอ้ งตดั สิน เพอื- ช@ีขาด พลาดไม่ได้ ดว้ ยตนเองท-ีซิยาด บรรเลงเพลงวาทะ เขาน@นั นะมาจากใคร นกั ประวตั ิศาสตร์ ผมู้ ีนามดงั ต่อไปน@ี ไดบ้ นั ทึกเรื-องราวความเป็นพ-เี ป็ น นอ้ งของซิยาดกบั มุอาวยิ ะฮเ์ อาไว้ อิบนิ อะซีร ในเหตุการณ์ต่างๆ ของปี ฮ.ศ. 44 อิบนิ อบั ดุลบรั ใน อลั อิสตีอาบ ในชีวประวตั ิของ ซิยาด ยะอก์ บู ี เล่ม 2 หนา้ 195 มสั อดู ี ใน มุรูrุซซะฮบั เล่ม 2 หนา้ 54 สุยฏู ี ในเหตุการณ์ต่างๆ ของปี ฮ.ศ. 41 อิบนิ กะซีร เล่ม 8 หนา้ 2 อบูล ฟิ ดา หนา้ 194 ฏอบารี ในเล่มท-ี 4 หนา้ 259 และในเหตุการณ์ต่างๆของปี ฮ.ศ. 44 และ ในเหตุการณ์ต่างๆของปี ท-ี 160 เช่นกนั หนา้ 409-421 ซอเฮียะฮ์ มุสลิม เล่ม 1 หนา้ 57 อุสดุล ฆอบะฮ์ และอลั อิซอบะฮ์ ภายใตช้ ีวประวตั ิของซิยาด โดย อิบนิ อะซากิร เล่ม 5 หนา้ 409-421 ยะอก์ บู ี เล่ม 4 หนา้ 160 นกั ประวตั ิศาสตร์ท่านอ-ืนๆไดอ้ า้ งถึงไวเ้ ช่นกนั แต่เราตดั สินใจตรงน@ีวา่ จะตดั เรื-องใหม้ นั ส@ันเขา้ สรุป นกั ประวตั ิศาสตร์ทุกคนต่างบนั ทึกไวว้ า่ 155

ก) ซิยาดถือกาํ เนิดอยใู่ นบา้ นของอุบยั ด์ จากสุมยั ยะฮภ์ รรยาท-ีไร้ศีลธรรม จรรยาของเขา ซ-ึงต@งั ครรภจ์ ากการสมสู่กบั อบูซุฟยาน ในคืนวนั ท-ีนางถูก แนะนาํ ใหพ้ บกบั เขา โดยชายคนหน-ึงท-ีมีชื-อวา่ อบีมรั ยมั ซะลูลี ข) อบูซุฟยาน ไม่กลา้ เปิ ดเผยเรื-องของ ซิยาด ต่อหนา้ อุมรั ค) มุอาวยิ ะฮ์ ยอมรับซิยาดวา่ เป็นนอ้ งชายของเขา ง) บรรดามุสลิมไดว้ จิ ารณ์มุอาวยิ ะฮ์ ผซู้ -ึงไม่สนใจกบั คาํ ส-ังของศาสดา ดงั ที-ท่านไดก้ ล่าววา่ “เด็กตอ้ งเป็ นของครอบครัวท-ีสามีและภรรยาอยกู่ ิน ดว้ ยกนั ถึงแมภ้ รรยาจะต@งั ครรภม์ าจากชายแปลกหนา้ คนหน-ึงก็ตาม” จ) หลงั จากท-ีอาณาจกั รอะมาวยี ะฮล์ ่มสลายแลว้ ในบางคร@ังซิยาดถูกเรียก ขานดว้ ยกบั ช-ือ “บุตรของบิดาของเขา” และบางคร@ังก็ถูกเรียกวา่ “บุตร ของสุมยั ยะฮ(์ มารดาของเขา)” ซยั ฟ์ ตอ้ งการที-จะปัดความรับผดิ ชอบใหพ้ น้ ไปจากมุอาวยิ ะฮ์ ผซู้ -ึงได้ หยบิ ยนื- ความเป็นพน-ี อ้ งใหก้ บั ซิยาด และจึงไดอ้ ุปโลกนเ์ ร-ืองหน-ึง ซ-ึงซิยาด ถูกเรียกขานกนั ในนามบุตรของอบูซุฟยานต@งั แต่สมยั ของอุมรั ก่อนท-ีจะถึง สมยั ของมุอาวยิ ะฮอ์ ีกเป็ นนาน แต่ในสมยั ของอุมรั น@นั จริงๆแลว้ อุบยั ดถ์ ูก เรียกขานวา่ เป็นผปู้ กครองของซิยาด ถึงกระน@นั เราก็ยงั ทราบอีกวา่ ในการ กล่าวคาํ ปราศรัยของซิยาด คร@ังหน-ึง เขาสารภาพวา่ เขาเป็นบุตรของอุบยั ด์ ดงั ท-ีไดบ้ นั ทึกไวโ้ ดยยะอก์ บู ี เล่ม 2 หนา้ 195 8. เรื-องราวของ มุฆีเราะฮ์ อิบนิ ชุอบ์ ะฮ์ มุฆีเราะฮเ์ ป็นชาวมุฮาญิรีน อุมรั แต่งต@งั เขาใหเ้ ป็ นเจา้ เมืองบสั เราะฮ์ และ ไดป้ ลดเขาเมื-อถูกขอ้ กล่าวหาวา่ ละเมิดประเวณี เขาเป็ นเจา้ เมืองกฟู ะฮจ์ นถึง วาระสุดทา้ ยของชีวิต ในเร-ืองราวต่อไปน@ี ซยั ฟ์ ต@งั ใจที-แสดงใหเ้ ห็นวา่ ขอ้ กล่าวหาในเร-ืองของการละเมิดประเวณีน@นั ไม่มีมลู ความจริง ฏอบารีในเล่ม 3 หนา้ 170-171 ไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ วา่ เหตุผลที-มุฆีเราะฮถ์ ูกกล่าวหาวา่ 156

ละเมิดประเวณีน@นั เป็ นเรื-องของการขดั แยง้ กนั ระหวา่ งตวั เขากบั อบบู กั เราะฮ์ (9) ผเู้ ป็นพยานคนหน-ึงที-ปรักปรําเขา อบบู กั เราะฮก์ บั มุฆีเราะฮ์ อาศยั อยใู่ น หอ้ งท-ีอยตู่ รงกนั ขา้ ม วนั หน-ึงลมไดพ้ ดั หนา้ ต่างหอ้ งของอบบู กั เราะฮเ์ ปิ ดออก เขาจึงเดินไปปิ ด และในขณะน@นั เขาไดม้ องผา่ นหนา้ ต่างหอ้ งตรงกนั ขา้ ม เห็นมุฆีเราะฮอ์ ยกู่ บั หญิงแปลกหนา้ คนหน-ึง อบูบกั เราะฮม์ ีเพื-อนมาเยยี- มที-บา้ น จึงไดเ้ รียกพวก เขาออกมาดูวา่ อะไรกาํ ลงั เกิดข@ึนระหวา่ งมุฆีเราะฮก์ บั ผหู้ ญิงคนน@นั อบบู กั เราะฮบ์ อกกบั แขกท-ีมาเยอื นวา่ นางคือ อุมมุญะมีลผเู้ ป็นสาวใชค้ นหน-ึงของ เจา้ หนา้ ท-ีราชการ แขกของอบูบกั เราะฮม์ องเห็นบางอยา่ ง แต่ไดค้ อย จนกระทงั- พวกเขาเห็นผหู้ ญิงคนน@นั อยา่ งแจง้ ชดั ก่อนที-จะตดั สินใจในสิ-งที- ตนเห็น ซยั ฟ์ จึงไดอ้ า้ งอิงถึงวธิ ีการในการตดั สินคดีความน@ีของศาลโดยกล่าว วา่ มุฆีเราะฮไ์ ดข้ อร้องให้อุมรั ซกั คา้ นพยานท@งั สี-คน ผซู้ -ึงเป็นทาสและกล่าว กบั พวกเขาวา่ “พวกเจา้ มองเห็นฉนั เพราะวา่ ฉนั ทาํ ประเจิดประเจอ้ หรือวา่ พวกเจา้ แอบมองดูเขา้ ไปในบา้ นของฉนั โดยไม่ไดร้ ับอนุญาต ถึงกระน@นั ฉนั ก็กาํ ลงั อยกู่ บั ภรรยาของฉนั ที-ดูคลา้ ยกบั อุมมุญะมีล” พยานสองคนเล่าเรื-อง ในทาํ นองเดียงกนั คนที-สามเล่าต่างไปจากคนท-ีสองและซิยาดผเู้ ป็นคนที-ส-ี ไดก้ ล่าววา่ เขาไดเ้ ห็นต่างไปจากคนที-สาม พยานท@งั สามคนจึงถูกเฆ-ียน เพราะการเป็ นพยานเทจ็ อุมรั (คอลีฟะฮ)์ กล่าวกบั มุฆีเราะฮว์ า่ “ขอสาบานต่ออลั ลอฮ์ ถา้ หากเจา้ กระทาํ ผดิ แลว้ ฉนั ก็จะขวา้ งเจา้ ดว้ ยกอ้ นหินจนตาย” ๑๑ อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ สะบาอแ์ ละนิยายต่างๆ 157

นกั ประวตั ิศาสตร์คนอ-ืนๆ เร-ืองราวน@ีท-ีเล่าไวโ้ ดยบุคคลอ-ืนท-ีนอกเหนือไปจากซยั ฟ์ น@นั ถูกบนั ทึกไว้ ใน ฟุตฮู ุล บุลดาน ของ บะลาซุรี หนา้ 423 กิตาบูลอะฮก์ าม ของมาวรั ดี หนา้ 280 ยะอก์ บู ี เล่ม 2 หนา้ 124 ฏอบารี และอิบนิ อะซีร กล่าวถึงเหตุการณ์ของ ปี ฮ.ศ. 17 ไวด้ งั วา่ มุฆีเราะฮไ์ ดม้ ีเพศสัมพนั ธุ์กบั สตรีคนหน-ึงชื-ออุมมุญะมีล บุตรสาวของอฟั ก็อม อิบนิ มิฮญ์ นั อิบนิ อบี อมั ร อิบนิ ชุอบ์ ะฮ์ นางเป็นภร รายาของฮจั ญาจ อิบนิ อตีก จากเผา่ ซะกีฟ วนั หน-ึงอบูบกั เราะฮ์ พบกบั มุฆี เราะฮบ์ นถนนแห่งหน-ึง และถามวา่ เขาจะไปไหน มุฆีเราะฮต์ อบวา่ เขาจะไป พบกบั คนบางคน อบูบกั เราะฮก์ ล่าววา่ “เจา้ เมืองควรจะอยกู่ บั บา้ นและผคู้ น ตอ้ งมาหาเขา” อบูบกั เราะฮ์ มกั จะกล่าวกบั มุฆีเราะฮอ์ ยเู่ สมอเมื-อพบเขา ออกมานอกบา้ นในเวลากลางวนั นกั ประวตั ิศาสตร์กล่าวไวว้ า่ ผหู้ ญิงท-ีมุฆี เราะฮม์ กั ไปหาเป็นเพ-ือนบา้ นของอบบู กั เราะฮ์ วนั หน-ึง อบูบกั เราะฮ์ พร้อมกบั นาฟิ อแ์ ละซิยาด พน-ี อ้ งสองคนของเขา และชายอีกคนหน-ึงชื-อ ซิบล์ อิบนิ มะอบ์ ดั ไดม้ าพบปะพดู คุยกนั ทนั ใดน@นั ลมไดพ้ ดั หนา้ ต่างจนเปิ ดออก และคนเหล่าน@ีไดเ้ ห็นมุฆีเราะฮอ์ ยใู่ นห้อง ตรงกนั ขา้ มกบั หญิงคนหน-ึง อบบู กั เราะฮไ์ ดข้ อใหเ้ พอ-ื นของเขายนื ยนั สิ-งท-ี เห็นน@ี อบูบกั เราะฮจ์ นกระทงั- มุฆีเราะฮอ์ อกไปจากบา้ นของผหู้ ญิง และจึง บอกกบั เขาวา่ “ท่านไม่อาจเป็นเจา้ เมืองของเราไดอ้ ีกต่อไปแลว้ เราไดเ้ ห็น ท่านอยกู่ บั ผหู้ ญิงคนหน-ึง”(10) ในตอนเท-ียงวนั อบูบกั เราะฮต์ อ้ งการที-จะหา้ มไม่ใหม้ ุฆีเราะฮไ์ ปนาํ นมาซ แต่ผคู้ นไดเ้ ขา้ ขดั ขวางและบอกใหอ้ บบู กั เราะฮเ์ ขียนจดหมายไปยงั อุมรั (คอลีฟะฮ)์ เพ-ือรายงานถึงเรื-องมุฆีเราะฮ์ พวกเขาจึงเขียนหนงั สือไปถึง อุมรั ซ-ึงไดส้ ั-งใหพ้ วกเขาเดินทางไปท-ีมะดีนะฮ์ มุฆีเราะฮเ์ ตรียมตวั ออก 158

เดินทาง และส่งทาสหญิงชาวอาหรับคนหน-ึงไปยงั มะดีนะฮพ์ ร้อมกบั นาย ผหู้ ญิงของนาง เพ-ือเป็ นของขวญั มอบใหก้ บั อบมู ซู า (ผแู้ ทนของอุมรั ) เมื-อ พร้อมกนั อยทู่ ี-ศาล อุมรั สอบถามอบูบกั เราะฮว์ า่ เขาไดเ้ ห็นมุฆีเราะฮก์ าํ ลงั ร่วม ประเวณีกบั ผหู้ ญิงคนน@นั หรือเปล่า และอบบู กั เราะฮไ์ ดใ้ หก้ ารในรายละเอียด มุฆีเราะฮก์ ล่าววา่ “เจา้ กาํ ลงั สอดแนมฉนั อย”ู่ อบูบกั เราะฮก์ ล่าววา่ “ฉนั ไม่ ยอมพลาดโอกาสที-พระเจา้ จะทาํ ใหท้ ่านไดอ้ บั อาย” อุมรั ตอ้ งการรายละเอียดมากกวา่ น@นั อีก อบบู กั เราะฮจ์ ึงบรรยายถึงสิ-งท-ี เขาเห็น เมื-อพยานคนท-ีสองอธิบายเช่นเดียวกบั คนแรก อุมรั กล่าววา่ “มุฆี เราะฮ์ คร-ึงหน-ึงของเจา้ หมดไปแลว้ ” พยานคนที-สามใหก้ ารเหมือนกนั กบั สองคนแรก ฉะน@นั อุมรั จึงกล่าววา่ “มุฆีเราะฮส์ องส่วนสามของเจา้ หมดไป แลว้ ” (มุฆีเราะฮ์ รู้สึกร้อนรนและเที-ยวไปขอความช่วยเหลือจากใครต่อ ใคร) มุฆีเราะฮไ์ ปพบกบั ชาวมุฮาญิรีน และมารดาแห่งศรัทธาชน (บรรดา ภรรยาของท่านศาสดา) และวงิ วอนใหพ้ วกเขาไดช้ ่วยเหลือเขา ทุกคนต่างมี ความสงสารในตวั เขา อุมรั ไดส้ ั-งใหพ้ ยานท@งั สามคนแยกกนั อยู่ จนกระทงั- ซิ ยาดพยานคนที-ส-ีเดินทางมาถึงจากบสั เราะฮ์ บรรดาผนู้ าํ ของชาวมุฮาญิรีนและบรรดาสาวกของท่านศาสดาไดม้ า รวมตวั กนั อยใู่ นมสั ยดิ ทนั ทีที-ซิยาดมาถึง มุฆีเราะฮไ์ ดเ้ ตรียมตวั เพอ-ื การต่อสู้ คดี เม-ืออุมรั เห็นซิยาดกาํ ลงั เดินมา เขาจึงกล่าวข@ึนวา่ “ฉนั ไดเ้ ห็นคนท-ีเขาจะ ไม่ปล่อยใหส้ มาชิกของชาวมุฮาญิรีนคนหน-ึงตอ้ งพบกบั ความผดิ หวงั ดงั ท-ี พระเจา้ ไดท้ รงบญั ชาไว”้ เขาพดู เช่นเดียวกนั วา่ “ฉนั ไดเ้ ห็นเดก็ คนหน-ึงท-ี เขาจะใหก้ ารเป็ นพยานเฉพาะท-ีเป็นความจริงเท่าน@นั ” ดงั ท-ีปรากฏอยใู่ น มุนตะคอ็ บ เล่ม 2 หนา้ 413 และท-ีปรากฏอยใู่ น อบุลฟิ ดา เล่ม 1 หนา้ 171 อุมรั กล่าวกบั ซิยาดวา่ “ฉนั ไดเ้ ห็นชายคนหน-ึง ผซู้ -ึงฉนั หวงั วา่ เขาคงจะไม่ทาํ ใหส้ าวกคนใดของท่านศาสดาตอ้ งไดร้ ับความอบั อาย” 159

ในหนงั สือ อลั อะฆอนี ไดม้ ีบนั ทึกไวว้ า่ อุศมาน อลั นะฮด์ ี กล่าววา่ สี หนา้ ของอุมรั เปล-ียนไปหลงั จากที-พยานคนแรกใหก้ าร และยงิ- บ@ึงตึงมากข@ึน ไปอีกเมื-อพยานคนท-ีสองให้การ และใบหนา้ ของเขาเปล-ียนเป็นสีดาํ เม-ือ มาถึงคนท-ีสาม และเม-ืออุมรั เห็นซิยาดสวมชุดสีขาวเดินมา เขาจึงตะโกนเขา้ ใส่ซิยาดดว้ ยคาํ พดู ท-ีวา่ “เจา้ รู้อะไร โอเ้ จา้ รังนกอินทรีย”์ อบู อุศมาน ตะโกนเสียงลนั- เพ-ือเลียนแบบอุมรั ท@งั น@ีเพราะผเู้ ล่าคนน@นั ตกใจอยา่ งสุดขีด มุฆีเราะฮก์ ล่าววา่ “โอ้ ซิยาด จงราํ ลึกนึกถึงอลั ลอฮ์ และวนั ตดั สินพิพากษา ศาสนทตู ของพระองค์ คมั ภีร์ของพระองค์ และอมีรุลมุอม์ ินีน(คอลีฟะฮอ์ ุมรั ) ไดช้ ่วยชีวติ ฉนั ไว้ จงอยา่ ไดท้ าํ ใหเ้ สียหาย ในการใหก้ ารในสิ-งที-เจา้ ไม่ไดเ้ ห็น” ซิยาดกล่าววา่ “ฉนั ไม่ไดเ้ ห็นสิ-งที-พวกเขาไดใ้ หก้ าร โอ้ อมีรุลมุอม์ ินีน แต่ ฉนั ไดเ้ ห็นภาพที-น่าละอายอยา่ งหน-ึง และฉนั ไดเ้ ห็นมุฆีเราะฮก์ าํ ลงั เหนื-อย หอบหลงั จากที-ไดส้ มสู่กบั ผหู้ ญิงคนน@นั แลว้ ” ซิยาดปฏิเสธวา่ เขาไม่ได้ เห็นดงั ที-พยานสามคนน@นั เห็น อุมรั จึงกล่าวข@ึนวา่ “พระเจา้ ผทู้ รงยงิ- ใหญ่ มุฆี เราะฮจ์ งยนื ข@ึนและจดั การโบยตีพวกเขาเถิด” มุฆีเราะฮ์ โบยตีอบูบกั เราะฮ์ และพยานอีกสองคนคนละแปดสิบที ฮากิมไดก้ ล่าวไวใ้ นหนงั สือ มุสตดั รอก และซะฮะบี กล่าวไวใ้ นเล่ม 3 หนา้ 448 วา่ “อุมรั กล่าววา่ พระเจา้ ผทู้ รงยงิ- ใหญ่ และเขารู้สึกยนิ ดีเป็นอยา่ ง มาก จึงไดโ้ บยตีพยานท@งั สามคนน@นั แต่ไม่ไดโ้ บยตีซิยาด” ไดม้ ีบนั ทึกอยู่ ในหนงั สือ ฟุตูฮุล บุลดาน ดงั วา่ ซิบล์ พยานคนท-ีสาม กล่าววา่ “พยานท-ี ซ-ือสตั ยต์ อ้ งถูกโบยตีโดยไม่ไดเ้ ป็นไปตามพระบญั ชาของพระเจา้ ” หลงั จากท-ีอบูบกั เราะฮถ์ ูกโบยตีแลว้ เขากล่าวยนื ยนั อีกวา่ “ฉนั ขอสาบานวา่ มุฆีเราะฮไ์ ดล้ ่วงละเมิดประเวณี” อุมรั ไดส้ ั-งใหจ้ ดั การโบยตีเขาอีก เพราะ เขาใหก้ ารเป็ นพยานเทจ็ อะลี คดั คา้ นพร้อมกล่าวกบั อุมรั วา่ “ถา้ หากท่าน 160

โบยตีเขา ฉนั จะจดั การขวา้ งสหายของท่าน (มุฆีเราะฮ)์ ดว้ ยกอ้ นหินจนตาย” อะลีหมายความวา่ หากการใหก้ ารของอบูบกั เราะฮใ์ นคร@ังท-ีสองเป็ นท-ี ยอมรับแลว้ ดงั น@นั การใหก้ ารจาํ นวนสี-คร@ังยอ่ มเป็นการพสิ ูจนถ์ ึงความผดิ ของมุฆีเราะฮ์ ดงั น@นั เขาก็จะตอ้ งถูกขวา้ งดว้ ยหินจนตาย อุมรั ขอใหอ้ บบู กั เราะฮส์ ารภาพผดิ เสีย อบบู กั เราะฮจ์ ึงถามวา่ อุมรั ตอ้ งการจะรับเอาความรับผดิ ชอบของการใหก้ ารเทจ็ ไปจากตวั เขา เพ-ือทาํ ให้ เขาเป็นผบู้ ริสุทธmิ สาํ หรับการใหก้ ารในคร@ังต่อไปของเขากระน@นั หรือ อุมรั กล่าวยนื ยนั เช่นกนั อบูบกั เราะฮจ์ ึงกล่าววา่ เขาไม่ตอ้ งการใหก้ ารเป็ นพยาน ใดๆอีกแลว้ เมื-อการลงโทษเสร็จสิ@นลง มุฆีเราะฮจ์ ึงกล่าวกบั บรรดาพยาน เหล่าน@นั วา่ “ขอสรรเสริญพระเจา้ ท-ีทาํ ใหพ้ วกเจา้ ตอ้ งอบั อาย” อุมรั กล่าว กบั มุฆีเราะฮว์ า่ “จงเงียบเสียเถิด ขอพระเจา้ ทรงทาํ ใหส้ ถานท-ีๆพวกเขาเห็น เจา้ สกปรกโสมมเถิด” อบูบกั เราะฮล์ ะออกไปจากสถานท-ีพร้อมกบั กล่าววา่ “ขอสาบานต่อพระ เจา้ ฉนั ไม่อาจลืมภาพท-ีเห็นได”้ พยานอีกสองคนไดส้ ารภาพผดิ ดงั น@นั เขา ท@งั สองจึงเป็นพยานต่อไปไดอ้ ีก อบูบกั เราะฮถ์ ูกขอร้องเพ-ือใหก้ ารเป็ นพยาน ในเร-ืองอื-นๆอีก เขาจึงกล่าวตอบไปวา่ “จงไปขอร้องคนอ-ืนเถิด อบมู ุฆีเราะฮ์ ไดท้ าํ ลายช-ือเสียงของฉนั จนหมดสิ@นแลว้ ” มีบนั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อลั อะฆอนี และคาํ อรรถาธิบายหนงั สือ อลั นะฮr์ ุ ดงั วา่ ร็อกฏออผ์ หู้ ญิงที-เป็น คู่กรณีของมุฆีเราะฮ์ ผซู้ -ึงอาศยั อยทู่ -ี บสั เราะฮน์ @นั มกั มาหาเขาท-ีกฟู ะฮเ์ ช่นกนั อุมรั เห็นร็อกฏอออ์ ยคู่ ร@ังหน-ึงในระหวา่ งการไปประกอบพิธีฮจั ญท์ ี-มกั กะฮ์ มุฆีเราะฮก์ ็อยทู่ -ีน@นั ดว้ ยเช่นกนั อุมรั ถามมุฆีเราะฮว์ า่ เขารู้จกั ผหู้ ญิงคนน@นั ไหม มุฆีเราะฮก์ ล่าวตอบวา่ นาง คือ อุมมุกลั โซม (ภรรยาของอุมรั ) อุมรั จึงกล่าวกบั มุฆีเราะฮว์ า่ “ความวบิ ตั ิจง 161

มีแด่เจา้ เจา้ กาํ ลงั หลอกฉนั ขอสาบานต่อพระเจา้ ฉนั เช-ือแน่วา่ อบูบกั เราะฮ์ เป็นฝ่ ายถูก เมื-อฉนั ไดเ้ ห็นเจา้ ฉนั กลวั เหลือเกินวา่ กอ้ นหินมนั จะหล่นมาใส่ ฉนั จากฟากฟ้ า” ฮซั ซาน อิบนิ ซาบิต ไดแ้ ต่งกลอนไวบ้ ทหน-ึง ดงั มีความ วา่ เม-ือเอ่ยถึงความใจแคบ ฉนั แทบจะเช-ือไดเ้ ลย เผา่ ซะกีฟ น@นั ไซร้ ใจช่างแคบเหลือประมาณ ชายตาพกิ ารคนน@นั หนั ไปจากอิสลาม จึงลม้ คว@าํ คะมาํ ลง เชา้ วนั หน-ึง ไหล่ผ-งึ อยบู่ นร่าง ของนางท-ีคลุมผม เขาคิดวา่ เขาน@นั เป็นผใู้ หญ่วยั เตม็ ตวั ยมิ@ เล่นหวั เหล่านาง ทาสดาษกระสัน บะลาซูรี ในหนงั สือ ฟุตฮู ุล บุลดาน หนา้ 343 ไดบ้ นั ทึกไวว้ า่ เม-ืออุมรั ตอ้ งการที-จะแต่งต@งั มุฆีเราะฮ์ ใหเ้ ป็นเจา้ เมืองกฟู ะฮ์ เขาไดถ้ ามมุฆีเราะฮว์ า่ เขาจะกระทาํ ใหเ้ รื-องที-เขาเคยถูกฟ้ องร้องอีกหรือไม่ มุฆีเราะฮต์ อบวา่ “ไม่” ฮะมาวี ในเล่ม 1 หนา้ 642 มุสตดั รอก เล่ม 3 หนา้ 449 วะฟะยาต เล่ม 2 หนา้ 455 และ เล่ม 5 หนา้ 406 และอิบนิ กะซีร เล่ม 7 หนา้ 281 ไดก้ ล่าวถึงการ ล่วงละเมิดประเวณีของมุฆีเราะฮ์ 162

แหล่งท-ีมาในเร-ืองราวของ ซยั ฟ์ ซยั ฟ์ บนั ทึกมาจากมุฮมั มดั ตอลฮะฮ์ มุฮลั ลบั และอมั ร เราไดว้ จิ ารณ์ถึง ความไม่มีอยจู่ ริงของชายสามคนแรกน@ีไปแลว้ ในเร-ืองท-ีผา่ นมา ซยั ฟ์ ไดเ้ ล่า เรื-องจาํ นวนหกเร-ืองไปจาก อมั ร อิบนิ ซิยาด หรือ อมั ร อิบนิ รอยยาน ผซู้ -ึง เป็นตวั ละครในนิยายที-ซยั ฟ์ ไดส้ ร้างข@ึน ตามที-ปรากฏอยใู่ นหนงั สือ มีซานุล เอีŒยะติดาล สรุป ซยั ฟ์ ตอ้ งการที-จะปลดเปล@ืองมุฆีเราะฮใ์ หพ้ น้ ไปจากการถูกกล่าวหาใน เรื-องการละเมิดประเวณี เพราะเขาเป็ นเจา้ เมืองที-ถูกแต่งต@งั ไปจากคอลีฟะฮ์ เขาจึงจดั การตบแต่งเน@ือหาจากเหตุการณ์ของการละเมิดประเวณีท-ีเป็นจริง ซ-ึงถูกบนั ทึกไวโ้ ดยนกั ประวตั ิศาสตร์จาํ นวนมากมายหลายท่านเขากล่าว วา่ อบบู กั เราะฮอ์ าศยั อยใู่ นหอ้ งตรงกนั ขา้ มกบั หอ้ งของมุฆีเราะฮแ์ ละเขาได้ เห็นผา่ นทางหนา้ ต่างท-ีวา่ อุมมุญะมีล กาํ ลงั อยใู่ ตร้ ่างของมุฆีเราะฮ์ เขาจึง ขอใหแ้ ขกท-ีอยใู่ นหอ้ งของเขาออกมาดูพื-อเป็นพยาน พวกเขาตดั สินใจท-ีจะ กล่าวหามุฆีเราะฮ์ แต่มุฆีเราะฮแ์ ละอุมรั ไดส้ อบสวนพยานแต่ละปาก และ ไดพ้ สิ ูจน์ใหเ้ ห็นวา่ พยานหลกั ฐานของพวกเขามีความแตกต่างกนั ซยั ฟ์ กล่าวเช่นกนั วา่ อุมรั กล่าวกบั มุฆีเราะฮว์ า่ “ถา้ ความผดิ ของเจา้ ถูก พสิ ูจนไ์ ดแ้ ลว้ ละก็ ฉนั ก็จะขวา้ งเจา้ จนตาย” นกั ประวตั ิศาสตร์ที- นอกเหนือไปจากซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกเร-ืองราวไปแลว้ เพือ- เป็นการตบแต่งเร-ืองราว เขา้ ขา้ งมุฆีเราะฮผ์ เู้ ป็นเจา้ เมือง จึงทาํ ใหซ้ ยั ฟ์ ตอ้ งสร้างผเู้ ล่าเร-ืองข@ึนมา และฏอบารีไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ อีกทอดหน-ึง 9. การจองจาํ ของ อบมู ิฮญ์ นั 163

อบูมิฮญ์ นั บุตรของฮะบีบ อิบนิ อมั ร อิบนิ อุมยั ร์ เป็นคนของเผา่ ซะกีฟ เขาเป็นกวแี ละเป็ นคนกลา้ หาญ เขาเขา้ รับอิสลามเมื-อเผา่ ของเขาเขา้ รับ อิสลาม เขาเป็นคนข@ีเมาและอุมรั ไดโ้ บยตีเขาเจด็ หรือเกา้ คร@ังดว้ ยกนั โทษ ฐานเมาสุรา ตามท-ีปรากฏอยใู่ น อลั อะฆอนี เล่ม 21 หนา้ 142 มีคนสองสาม ครถูกจบั กมุ เพราะเมาสุรา อุมรั กล่าวกบั พวกเขาวา่ “พวกเจา้ ด-ืมเหลา้ และเจา้ ก็รู้ดีวา่ พระเจา้ และศาสนทูตของพระองคไ์ ดก้ าํ หนดไวเ้ ป็ นสิ-งตอ้ งหา้ ม” พวกเขากล่าววา่ พระเจา้ ไม่ไดห้ า้ มการด-ืมสุราและไดม้ ีปรากฏอยใู่ นอลั กุ รอานวา่ บรรดาผศู้ รัทธาและปฏิบตั ิการดี ยอ่ มไม่อาจมีความผดิ ฐานกินหรือ ดื-มส-ิงใดได้ อุมรั ไดส้ อบถามความคิดเห็นของบรรดาสหายของเขา พวกเขาไม่อาจหา ขอ้ สรุปในคาํ วินิจฉยั ใดๆได้ เขาไดส้ ่งบางคนไปพบกบั อะลี อิบนิ อบีฏอลิบ เพื-อสอบถามถึงความเห็นของเขา อะลีกล่าวตอบวา่ หากจาํ เลยอรรถาธิบาย อลั กรุ อานไปในลกั ษณะเช่นน@นั ดงั น@นั ไม่วา่ เลือดซากสตั ว์ หรือเน@ือสุกรก็ ไม่เป็นท-ีตอ้ งหา้ มสาํ หรับพวกเขา อุมรั ถามอะลีวา่ เขาควรจะจดั การอยา่ งไร กบั จาํ เลยเหล่าน@ีดี ? อะลีกล่าววา่ หากพวกเขากล่าววา่ สุราไม่เป็นท-ีตอ้ งหา้ ม แลว้ พวกเขาก็จะตอ้ งถูกประหารชีวติ แต่ถา้ หากพวกเขากล่าววา่ สุราเป็นท-ี ตอ้ งหา้ ม แต่พวกเขาก็ยงั คงดื-มมนั พวกเขาจะตอ้ งถูกโบยตี บรรดาจาํ เลยเห็น ดว้ ยวา่ สุราเป็นของตอ้ งหา้ ม ดงั น@นั พวกเขาจึงถูกโบยตี เมื-ออบมู ิฮญ์ นั ถูกโบยตี เขาไดแ้ ต่งกลอนข@ึนบทหน-ึงดงั ต่อไปน@ี: ในโลกน@ี มนุษยไ์ ม่ อาจต่อสู้ เฝ้ าร้องกู่ เหนือน@าํ นม ไร้ประโยชน์ เสียนอ้ งชาย ฉนั ทนได้ ไม่ร้องโอด แต่ช่างโหด อยา่ งฉกาจ หากขาดเหลา้ 164

แต่เม-ือเริ-ม รินสุรา มาใส่ปาก เสียงสั-งจาก หวั หนา้ ศรัทธาเจา้ บนั- หวั ใจ ฉนั ช@าํ ชอก ระทมเศร้า รีบรุดเขา้ ในหอ้ ง มองเมรัย เม-ืออบมู ิฮญ์ นั กล่าววา่ เขาไม่อาจทนท-ีจะงดดื-มสุราไดแ้ มแ้ ต่เพยี งวนั เดียว อุมรั กล่าววา่ “เจา้ ไดเ้ ปิ ดเผยธาตุแทข้ องเจา้ ออกมา ฉนั จะลงโทษใหม้ ากไป กวา่ น@ีอีก เพราะเจา้ อยากจะด-ืมสุราเสียเหลือเกิน” อะลี กล่าววา่ ผหู้ น-ึง จะตอ้ งไม่ถูกลงโทษในความผดิ ท-ีเขาไม่ไดก้ ระทาํ และไดอ้ ่านโองการน@ี จากอลั กรุ อาน “พวกเขา (ชาวกว)ี ยอมรับในบางสิ-งที-พวกเขาไม่ไดก้ ระทาํ ” อุมรั จึงอ่านท-ีเหลือของโองการน@นั “ยกเวน้ บรรดาผศู้ รัทธาและปฏิบตั ิการดี” อะลี จึงกล่าวกบั อุมรั วา่ “ท่านคิดวา่ พวกเขายงั เป็นผศู้ รัทธาอยอู่ ีกหรือ ท@งั น@ี เพราะศาสนทูตแห่งพระเจา้ ไดเ้ คยกล่าวไวว้ า่ ขณะท-ีผหู้ น-ึงกาํ ลงั ด-ืมสุราเขา ยอ่ มไม่ใช่มุสลิม” ตามที-ปรากฏในหนงั สือ อลั อซั อบะฮ์ กล่าววา่ คร@ังหน-ึงอุมรั คิดวา่ อบมู ิฮ์ ญนั เมาสุรา และตอ้ งการท-ีจะตรวจสอบกลิ-นเหลา้ จากการหายใจของเขา อบู มิฮญ์ นั จึงกล่ววา่ “การสอดแนมเป็นสิ-งที-ไม่อนุญาต” อุมรั จึงปล่อยเขาไป ในหนงั สือฏอบารี เล่ม 4 หนา้ 152 กล่าวถึงเหตุการณ์ในช่วงปี ฮ.ศ. 14 โดย กล่าววา่ อุมรั ไดล้ งโทษสหายบางคน ของเขา บุตรชายของเขาและอบูมิฮญ์ นั เพราะพวกเขาด-ืมสุรา ในหนงั สือของอิบนิ กะซีร เล่ม 7 หนา้ 48 กล่าวไวว้ า่ “อบูมิฮญ์ นั ษะกอฟี ถูกโบยตีเจ็ดคร@ังฐานด-ืมสุรา” มีบนั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อกั ด์ อลั ฟะรีด วา่ ในหมู่ชนช@นั ผนู้ าํ ท-ีถูกลงโทษ ฐานด-ืมสุรา คือ อบูมิฮญ์ นั ซ-ึงเป็นคนติดเหลา้ งอมแงม 165

ตามท-ีปรากฏอยใู่ นหนงั สือ อลั อิซอบะฮ์ และ อลั อะฆอนี อบูมิฮญ์ นั รัก ผหู้ ญิงอยคู่ นหน-ึงมีช-ือวา่ ชะมสู เขาพยายามที-จะเขา้ หานางแต่ไม่สาํ เร็จ เพอ-ื นบา้ นของผหู้ ญิงคนน@ีมีช่างก่อสร้างอยคู่ นหน-ึงเพ-ือซ่อมแซมบา้ น อบมู ิฮ์ ญนั จึงสมคั รเป็นคนงานของช่างก่อสร้างผนู้ @ี ทาํ งานอยใู่ นบา้ นของเขา จึงทาํ ใหอ้ บูมิฮญ์ นั สามารถมองเห็นผหู้ ญิงคนน@ีไดจ้ ากยอดของกาํ แพง จากน@นั เขา ไดแ้ ต่งบทกลอนข@ึนบทหน-ึงดงั น@ี ฉนั แอบมองดู ชะมสู สวยสุดพรรณนา แมว้ า่ พระเจา้ จะหา้ ม ก็ตามที ดุจดงั ชาวไร่ ไปยงั เมืองหลวง ในยามพกั ผอ่ น หลงั ขายพชื ไร่ จิตใจเบิกบาน สามีของชะมูสร้องเรียนต่ออุมรั อุมรั จึงเนรเทศอบมู ิฮญ์ นั ไปอยทุ่ -ีฮะดูดี (11) โดยการดูแลของญะฮร์ ออ์ อนั นซั รี และชายอีกคนหน-ึง อุมรั บอกกบั ยามวา่ อยา่ ไดอ้ นุญาตใหอ้ บูมิฮญ์ นั พกดาบไปดว้ ย อบูมิฮญ์ นั จึงซ่อนดาบไว้ ในถุงแป้ งของเขา และเมื-อไปถึงชายฝั-งก่อนท-ีจะลงเรือโดยสาร เขาไปหาซ@ือ แกะมาตวั หน-ึง และจดั การทาํ อาหารเล@ียงบรรดาทหารยามเหล่าน@ี ก่อนที-จะ เล@ียงอาหาร อบมู ิฮญ์ นั ทาํ ทีวา่ จะไปเอาแป้ งมาทาํ ขนมปัง เม-ือไดโ้ อกาสเขา กระชากดาบออกมาจากถุง เมื-อญะฮร์ ออเ์ ห็นเขา้ จึงวงิ- หนีไปที-อูฐของเขา ข@ึน ขี-มนั และรีบตะบึงไปรายงานใหอ้ ุมรั ทราบถึงเรื-องดงั กล่าว ตามที-ปรากฏอยใู่ นหนงั สือ อลั อิซอบะฮ์ และ อิสตีอาบ หลงั จากที- อบูมิฮ์ ญนั ถูกเนรเทศแลว้ เขาเดินทางไปยงั ชายแดนเปอร์เซียและถูกสะอดั อิบนิ อบีวกั กอสจองจาํ มุฮมั มดั บุตรของสะอดั เล่าวา่ ในสงครามกอดิซียะฮ์ บิดา 166

ของเขาล่ามโซ่อบูมิฮญ์ นั ไวเ้ พราะเขาเมาสุรา ในวนั น@นั สะอดั ไม่สบาย และ คอลิด อิบนิ อุรฟุเฏาะฮ์ ทาํ หนา้ ที-บญั ชาการกองทพั ส่วนสะอดั ยนื อยบู่ นเนิน เขาเพอื- เฝ้ าดูการสู้รบ อบูมิฮญ์ รั ขณะถูกตีตรวนอยไู่ ดแ้ ต่งกลอนบทหน-ึง ช่างเศร้าเฝ้ าเสียใจ ไพล่ถูกล่ามโซ่ เห็นชายตวั โตๆ โห่ร้องทาํ ศึก แทงหอกฉึกๆ แทงแลว้ แทงอีก ดงั น@นั เขาจึงขอร้องผเู้ ป็นภรรยาของสะอดั ใหป้ ล่อยเขาเป็นอิสระและ สัญญาวา่ หากเขารอดชีวติ มาได้ เขาจะกลวั มาและยอมใหล้ ่ามโซ่อีก และถา้ หากเขาตายจะไดจ้ บสิ@นกนั ไป ซลั มานจึงถอดโซ่ตรวนจากเทา้ และมือใหอ้ บู มิฮญ์ นั เขาจึงกระโดดข@ึนหลงั มา้ ของสะอดั ท-ีชื-อบลั กออ์ พร้อมกบั หอกท-ีกาํ แน่นอยใู่ นมือของเขา เขาพุ่งทยานเขา้ โจมตีศตั รู ขา้ ศึกต่างพากนั คิดวา่ เขา เป็นเทวดา สะอดั เห็นการสู้รบของทหารมา้ คนหน-ึงพลางกล่าววา่ “การควบ เหมือนกบั การควบมา้ ของฉนั (บลั กออ)์ และการโจมตีดว้ ยหอกเหมือนกบั การโจมตีของอบมู อฮญ์ นั แต่อบูมิฮญ์ นั ถูกจองจาํ อย”ู่ เม-ือศตั รูพา่ ยแพอ้ บู มิฮญ์ นั กลบั มาตามสัญญา พวกเขาจึงล่ามโซ่มือและเทา้ ของเขาไวอ้ ีก ภรรยาของสะอดั ไดเ้ ล่าเรื-องดงั กล่าวของอบมู ิฮญ์ นั ใหส้ ะอดั ฟัง จากน@นั สะอดั จึงกล่าววา่ “ขอสาบานต่อพระเจา้ ฉนั จะไม่ลงโทษคนที-ดื-มสุราใน ขณะท-ีเขานาํ ชยั ชนะกลบั มาใหม้ ุสลิม” เขาจึงสั-งใหป้ ล่อยอบมู ิฮญ์ นั เป็ น อิสระ อบูมิฮญ์ นั กล่าววา่ “ฉนั ไดร้ ับการลงโทษเพ-ือเป็นการลบลา้ งความผดิ ไปแลว้ มาบดั น@ีท่านไม่ไดล้ งโทษฉนั อีกแลว้ ฉนั ก็จะไม่ดื-มสุราอีกต่อไป” การเล่าเรื-องของซยั ฟ์ 167

ฏอบารี เล่ม 3 หนา้ 43 กล่าววา่ สะอดั จองจาํ พวกคนที-ชอบดื-มสุรา และ สร้างความวนุ่ วาย สะอดั กล่าวดูถูกพวกเขาดว้ ยกบั คาํ พดู ท-ีวา่ “ถา้ หากพวก เราไม่ไดอ้ ยใู่ นสนามรบแลว้ ฉนั จะสงั สองบทเรียนใหก้ บั พวกเจา้ เพ-อื วา่ ผอู้ ื-น จะไดบ้ ทเรียน” อบูมิฮญ์ นั เป็นคนหน-ึงของพวกน@นั ที-มือและเทา้ ของพวก เขาถูกล่ามโซ่ ฏอบารี ในเล่ม 3 หนา้ 55-57 กล่าววา่ หลงั จากภรรยาของสะ อดั ปล่อยอบมู ิฮญ์ นั ใหเ้ ป็ นอิสระ เขาก็ออกไปสู้รบกบั ขา้ ศึกและกลบั มายงั เรือนจาํ อีก และพวกเขาไดล้ ่ามโซ่อบมู ิฮญ์ นั ไว้ ภรรยาของสะอดั ถามเขาวา่ ทาํ ไมจึงถูกจองจาํ ? เขากล่าวตอบวา่ “ฉนั เคยดื-มสุรามาต@งั แต่ยงั ไม่ไดเ้ ขา้ รับ อิสลาม มาบดั น@ีฉนั ไดแ้ ต่งบทกลอนช-ืนชมยนิ ดีกบั การด-ืมสุรา สะอดั ไม่ชอบ เขาจึงจบั ฉนั มาขงั ไว”้ ซลั มานบอกกบั สะอดั สามีของนางในสิ-งท-ีอบูมิฮญ์ นั ไดพ้ ดู ดงั น@นั สะอดั จึงปล่อยเขาออกจากคุกและกล่าวกบั เขาวา่ “ฉนั จะไม่ลงโทษเจา้ เพียงเพราะ เจา้ พดู ถึงเรื-องการก่ออาชญากรรม” อบูมิฮญ์ นั สาบานวา่ เขาจะไม่พดู ถึง เร-ืองที-ไม่ดีอีกต่อไป อบุลฟะรอจ ไดบ้ นั ทึกเรื-องน@ีไวใ้ นหนงั สือของเขา ช-ือ อลั อะฆอนี เล่ม 2 เล่าโดยซยั ฟ์ จากฏอบารี อิบนิ ฮะญรั ในหนงั สือ อลั อิซอบะฮ์ เล่ม 4 หนา้ 175 กล่าววา่ อิบนิฟัตฮูน ไดว้ จิ ารณ์ อบู อมั ร ผซู้ -ึงไดเ้ ขียนไวใ้ น อิสตีอาบ (ดงั ที-ไดก้ ล่าวถึงไวแ้ ลว้ ) ดงั วา่ อบูมิฮญ์ นั เมาสุราเป็นอาจิณ นบั เป็ นการเพยี งพอท-ีจะพดู วา่ เขาถูกลงโทษ เพราะการดื-มสุรา นบั เป็ นการดีกวา่ ท-ีจะกล่าวดงั ที-ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกไว้ จาก น@นั อิบนิ ฮาญรั จึงกล่าวต่อไปวา่ “ของซยั ฟ์ น@นั อ่อนหลกั ฐาน (ไม่น่าเชื-อถือ) แต่ส-ิงท-ีเราเขียนไวน้ @นั แขง็ แรงกวา่ และเป็นท-ีรู้จกั กนั ดี” อิบนิ ฟัตฮูนปฏิ เสธวา่ สะอดั ไม่ไดล้ ะเลยท-ีจะลงโทษพวกเมาสุราคนใด และเขาไดเ้ ปล-ียนใน ส-ิงที-สะอดั พดู ไวว้ า่ “ฉนั จะไม่ลงโทษอบมู ิฮญ์ นั เพราะการด-ืมสุรา” เป็น 168

“อบูมิฮญ์ นั จะไม่ดื-มสุราอีกเพอื- ใหถ้ ูกลงโทษ” มศั อดู ีในเล่ม 2 หนา้ 422- 424 มุรูrุซ อลั ซะฮบั ไดอ้ า้ งถึงในสิ-งที-ซยั ฟ์ ไดเ้ ล่า โดยไม่ไดก้ ล่าวถึงชื-อของ ซยั ฟ์ แต่เรารู้วา่ มศั อูดีไดบ้ นั ทึกมาจากฏอบารี เพราะเขาไดย้ กยอ่ งฏอบารีได้ อยา่ งสูงในคาํ นาํ หนงั สือของเขา ตน้ กาํ เนิดของเรื-องราวของซยั ฟ์ ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกเรื-องราวมาจากมุฮมั มดั ตอลฮะฮ์ ซิยาดและอิบนิ มิครอก สองคนแรกเป็นตวั ละครที-แต่งข@ึน ดงั ที-ไดก้ ล่าวถึงแลว้ ในเรื-องท-ีผา่ นมา ซยั ฟ์ ไดเ้ ล่าไวเ้ ป็นจาํ นวน 53 คร@ัง ตามที-ปรากฏอยใู่ นฏอบารี ซ-ึงรับฟังมาจากซิ ยาด ผซู้ -ึงไม่เป็นที-รู้จกั ของนกั ชีวประวตั ิ ดงั เช่นคนชื-อ อิบนิ มิครอก สรุป ซยั ฟ์ ตอ้ งการท-ีจะปลดเปล@ืองสหายและเจา้ เมืองของคอลีฟะฮ์ จากการ เพกิ เฉยไม่ไดจ้ ดั การลงโทษในทางศาสนากบั ผทู้ ี-ด-ืมสุราเป็ นอาจิณ จากน@นั เขาจึงสร้างคาํ สนทนาข@ึน ระหวา่ งอบมู ิฮญ์ นั ผเู้ ป็นข@ีเหลา้ เมายากบั ภรรยาของ สะอดั ผซู้ -ึงไดป้ ล่อยเขาออกมาจากคุก ซยั ฟ์ กล่าววา่ ภรรยาของสะอดั ไดถ้ า มอบูมิฮญ์ นั วา่ ทาํ ไมสะอดั จึงจบั เขาขงั คุก อบูมิฮญ์ นั ตอบวา่ เพราะเขาพดู ไร้ สาระแต่ไม่ใช่เพราะเขาด-ืมสุรา ถึงกระน@นั มุฮมั มดั บุตรของสะอดั ไดบ้ นั ทึก ไวว้ า่ อบูมิฮญ์ นั บอกกบั มารดาของเขาวา่ หากนางปล่อยเขาไป และเมื-อเขา ถูกสงั หารในสนามรบ พวกเขาก็จะไดก้ าํ จดั เขาใหห้ มดสิ@นไป เท่าท-ีปราฏก ภรรยาของสะอดั ผเู้ ป็นแม่ทพั รู้ถึงประวตั ิในอดีตของอบมู ิฮญ์ นั และเป็นที- แน่นอนวา่ การท-ีสามีของนางลงโทษอบูมิฮญ์ นั ก็เพราะเป็ นคนข@ีเมา แต่ซยั ฟ์ กลบั กล่าววา่ สะอดั ปล่อยอบูมิฮญ์ นั ไปโดยการกล่าววา่ เขาจะไม่ ลงโทษชายคนน@ีเพราะเขาเพียงแต่พดู ถึงเร-ืองสุรา แต่เขายงั ไม่ไดด้ -ืม จาก น@นั อบมู ิฮญ์ นั จึงกล่าววา่ “ฉนั จะไม่พดู เร-ืองไร้สาระอีกแลว้ ” อิบนิ ฟัตฮูน 169

มีความชอบพอกบั คอลีฟะฮจ์ ึงชอบเรื-องของอบูมิฮญ์ นั ที-เล่าโดยซยั ฟ์ มศั อดู ี ผเู้ ป็นนกั ประวตั ิศาสตร์ที-ทรงความรู้เป็ นท-ีน่าเช-ือถือเป็ นผตู้ าม ฏอบารีไดบ้ ึ นทึกในสิ-งที-ซยั ฟ์ ไดเ้ ล่าไว้ “มนุษยอ์ าจทาํ ผดิ พลาดได”้ แต่กระน@นั ซยั ฟ์ และบรรดาผทู้ ี-บนั ทึกมาจากเขาไม่อาจปิ ดบงั สัจธรรมความจริงได้ 10. วนั ต่างๆของซยั ฟ์ ชาวอาหรับเรียกชื-อวนั ต่างๆไปตามเหตุการณ์ ดงั เช่น วนั แห่งอูฐ วนั แห่ง ซิฟฟิ น วนั แห่งฮุดยั บียะฮ์ ไม่วา่ จะเกิดข@ึนเพยี งวนั เดียว หรือมากกวา่ หน-ึงวนั ตามจาํ นวนวนั น@นั ๆ ท-ีเหตุการณ์ไดเ้ กิดข@ึน เพราะฉะน@นั วนั แห่งอฐู จึง หมายถึงเหตุการณ์ของสงครามอฐู ซยั ฟ์ ไดส้ ร้างเหตุการณ์บางอยา่ งข@ึนมา ซ-ึง เขาไดบ้ นั ทึกไวว้ า่ เป็ น “วนั น@นั วนั น@ี” เช่น “วนั แห่งววั ” วนั แห่งอรั มาษ วนั แห่งญะรอษีม ก) วนั แห่งววั ฏอบารี ในเล่ม 3 หนา้ 12-14 ไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ วา่ เม-ือสะอดั สู้รบกบั ชาวเปอร์เซีย กองทพั เดินทางไปถึงสถานที-หน-ึงมีชื-อวา่ อุไซบุล ฮิญานาต ใกลก้ บั แม่น@าํ ฟุรอต (ยเู ฟรติส) เขาส่งอาซิม อิบนิ อมั ร เพ-ือออกไปหาซ@ือแกะ หรือววั ท-ีเมืองมยั ซานต@งั อยใู่ กลๆ้ กบั แม่น@าํ อาซิมไม่พบฝงู ปศุสัตว์ ณ ที-ใด เลย เพราะผคู้ นไดน้ าํ พวกมนั ไปหลบซ่อนไว้ แต่เขาไดพ้ บชายคนหน-ึงที-ชาย ป่ า และไดถ้ ามเขาถึงเร-ืองแกะและววั ชายคนน@นั สาบานวา่ เขาไม่รู้วา่ จะไป เอาจากที-ไหนมาใหไ้ ด้ ถึงแมเ้ ขาจะเป็นคนเล@ียงแกะก็ตาม ทนั ใดน@นั ววั ตวั หน-ึงไดส้ ่งเสียงร้องข@ึนวา่ “ขอสาบานต่อพระเจา้ เขาเป็นคนโกหก เราอยู่ ท-ีนี-” ดงั น@นั อาซิมจึงบุกเขา้ ไปในป่ าและไดเ้ ห็นฝงู ววั จึงนาํ มนั กลบั มายงั ค่ายทหาร สะอดั จดั เตรียมอาหารเพื-อเล@ียงกองทพั ต่อมาฮจั ญาจไดย้ ินเร-ืองน@ี เขา้ จึงสั-งบางคนท-ีเคยอยใู่ นเหตุการณ์ ณ เวลาและสถานที-น@นั ใหม้ าพบ 170

นะซีร อิบนิ อบั ดุชชมั ส์ และซาฮิร กล่าวกบั ฮจั ญาจวา่ พวกเขาไดอ้ ยรู่ ่วม ในเหตุการณ์ดว้ ย ในตอนแรกฮจั ญาจไม่ยอมเชื-อพวกเขา พวกเขากล่าววา่ พวกเขาก็ไม่อยากเชื-อเช่นเดียวกนั หากพวกเขาไม่เห็นมนั ดว้ ยกบั ตา ดงั น@นั ฮจั ญาจจึงยอมเชื-อวา่ พวกเขาพดู ความจริงและไดถ้ ามวา่ ผคู้ นพดู กนั วา่ อยา่ งไร ? พวกเขากล่าววา่ ผคู้ นถือกนั วา่ มนั เป็นสญั ญาณหน-ึงของพระเจา้ ซ-ึงหมายถึงความพึงพอพระทยั ของพระเจา้ และชยั ชนะเหนือศตั รู ฮจั ญาจจึง กล่าวข@ึนวา่ “เหตุการณ์เช่นน@ี จะเกิดข@ึนกบั บุคคลผทู้ รงธรรมเท่าน@นั ” ซยั ฟ์ จึงกล่าววา่ “น-ีคือวนั แห่งววั ” มีนกั ประวตั ิศาสตร์เพยี งท่านเดียวท-ี นอกเหนือไปจากซยั ฟ์ ไดก้ ล่าวอา้ งอิงถึงโอกาสน@ี ก็คือบะลาซุรีซ-ึงเขียนไว้ ใน ฟุตูฮุล บุลดาน หนา้ 314 ดงั วา่ เมื-อกองทพั ของสะอดั ตอ้ งการเคร-ืองปัจจยั ในดา้ นอาหาร เขาจึงส่งกองทหารกองหน-ึงไปยงั แม่น@าํ เพ-ือปลน้ สะดมส่วน กาํ ลงั บาํ รุงอ-ืนๆมาจากคอลีฟะฮอ์ ุมรั ซ-ึงส่งแกะและววั มาใหจ้ ากนครมะดี นะฮ์ แหล่งกาํ เนิดของเร-ืองราวของ ซยั ฟ์ ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกเรื-องราวมาจาก อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ มุสลิม อลั อุกลี และ จาก กรั บ์ อิบนิ อบี กรั บ์ อลั อุกลี ซ-ึงชื-อของพวกเขาไม่ปรากฏอยใู่ นหนงั สือ ชีวประวตั ิเล่มใด สรุป ซยั ฟ์ สร้างเร-ืองววั น@ีข@ึนมา ดว้ ยการยนื ยนั จากการสอบสวนของฮจั ญาจ และไดป้ ระดิษฐช์ ื-อ โดยเรียกมนั วา่ วนั แห่งววั ซยั ฟ์ ไม่ยอมสูญเสียโอกาสที- จะประดิษฐ์ “วนั ต่างๆ” ท-ีมีความคลา้ ยคลึงกบั เหตุการณ์จริงๆข@ึนมา ข) วนั แห่ง อรั มาษ อฆั วาษ และ อิมาส 171

ไดม้ ีการสู้รบกนั อยา่ งหนกั ท-ีกอดิซียะฮ์ ระหวา่ งมุสลิมกบั ชาวเปอร์เซีย เป็นเวลาสามวนั ซยั ฟ์ เรียกวนั แรกวา่ วนั แห่งอรั มาษ เรียกวนั ท-ีสองวา่ อฆั วาษ และวนั ที-สามวา่ อิมาส เขาไดป้ ระดิษฐว์ รี บุรุษของเผา่ ตะมีมของเขาข@ึนมา เอง เช่นพี-นอ้ งสองคน ชื-อเกาะกออก์ บั อาซิม ฏอบารีไดบ้ นั ทึกเร-ืองราวของ ซยั ฟ์ ไว้ และอิบนิ อะซีร และอิบนิ กะซีร ผเู้ ป็นนกั ประวตั ิศาสตร์ไดอ้ า้ งอิง มาจากฏอบารี ฮะมาวี ไดอ้ า้ งอิงมาจากหนงั สือของฏอบารีเช่นกนั เพือ- อธิบายคาํ วา่ อรั มาษ อฆั วาษ และอิมาส นกั กวเี ช่น อิบนิ อบั ดูน ไดเ้ ขียนไว้ ในหนงั สือของเขาและ “อิบนิ บดั รอน” ในคาํ อรรถาธิบายบทกวเี หล่าน@ี และกลั ป์ กอ ชนั ดี ในหนงั สือของเขาชื-อ วนั แห่งอิสลาม ก็ไดใ้ ชเ้ รื-อง อุปโลกน์ของซยั ฟ์ ที-ไดแ้ ต่งเร-ืองวนั ท@งั สามน@ีข@ึนมา ในหนงั สือของฉนั ชื-อ “หน-ึงร้อยหา้ สิบ ซอฮาบะฮผ์ ถู้ ูกอุปโลกน์” (สาวกของท่านศาสดา) ฉนั ได้ ใหร้ ายละเอียดของวนั ท@งั สามน@ีไวภ้ ายใตห้ วั เรื-องของ อาซิมและเกาะกออ์ ท-ีมาของเร-ืองราวของ ซยั ฟ์ ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกวนั เหล่าน@ีไวจ้ ากการเล่าของมุฮมั มดั ตอลฮะฮ์ ซิยาด อิบนิ มิครอก ซ-ึงเล่ามาจากชายคนหน-ึงของเผา่ ตยั และกสู น์ ซ-ึงรับฟังการเล่า มา จากชายคนหน-ึงของเผา่ กะนานะ เราไดก้ ล่าวไวใ้ นตอนตน้ แลว้ วา่ มุฮมั มดั ตอลฮะฮ์ มิฮร์ อค และซิยาด เป็นผเู้ ล่าเรื-องนิยายของซยั ฟ์ ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกเรื-อง เล่าจาํ นวนสิบสามเรื-องจากกสู น์ ซ-ึงเราไม่อาจหาพบร่องรอยใดๆของเขาใน หนงั สือชีวประวตั ิไดแ้ มเ้ พียงสักเล่มเดียว และเราไม่อาจทราบถึงนามชื-อของ ชายที-ไม่ปรากฏนามจากเผา่ กะนานะน@นั ได้ ๑๒ อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ สะบาอแ์ ละนิยายต่างๆ 172

ค) วนั แห่ง ญะรอษิม ฏอบารี ไดบ้ นั ทึกเร-ืองราวไวถ้ ึงจาํ นวนสิบหา้ เรื-องจากซยั ฟ์ ท-ีเก-ียวกบั การ ขา้ มแม่น@าํ ไตกรีสของสะอดั น-ีคือเร-ืองราวโดยยอ่ ท-ีถูกบนั ทึกไวโ้ ดยซยั ฟ์ หลงั จากสงครามกอดิซียะฮ์ กองทพั ของมุสลิมต@งั ใจจะเขา้ ยดึ มะดาอิน (เมืองหลวงของเปอร์เซีย) สะอดั ในฐานะเป็นแม่ทพั ไดก้ ล่าวคาํ ปราศรัย ใกลๆ้ กบั แม่น@าํ ไตรกรีส (ดิจละฮ)์ และเตือนมุสลิมถึงการถูกขา้ ศึกโจมตีจาก ริมแม่น@าํ เขาไดแ้ จง้ ใหก้ บั ทหารทราบวา่ เขาไดต้ ดั สินใจที-จะขา้ มแม่น@าํ เขา ถามวา่ “มีผใู้ ดบา้ งไหม ที-พร้อมจะนาํ กองกาํ ลงั เขา้ โจมตี ?” อาซิบ อิบนิ อมั รกล่าววา่ เขาพร้อมที-จะเขา้ โจมตีเป็นคนแรก อาซิมพร้อมกาํ ลงั คนจาํ นวน หกสิบคนวา่ ยขา้ มแม่น@าํ ไปและไดเ้ ขา้ สู้รบกบั ขา้ ศึก พร้อมกบั ยดึ ฝ-ังแม่น@าํ อีก ดา้ นหน-ึงไวไ้ ด้ จากน@นั กองทพั มุสลิมท@งั หมดจึงขา้ มแม่น@าํ ไป แม่น@าํ ไหล เชี-ยวกราก ถึงกระน@นั บรรดาทหารยงั สามารถพดู คุยกนั เหมือนกบั วา่ พวกเขา กาํ ลงั เดินอยบู่ นพ@ืนดิน เมื-อใดก็ตามท-ีมา้ รู้สึกเหน-ือยอ่อน พ@ืนดินใตพ้ @ืนน@าํ ก็จะยกข@ึนมาเพ-อื รองรับเทา้ ของมา้ ใหย้ นื พกั จนหายเหน-ือยไม่มีส-ิงใดท-ีจะแปลกพสิ ดารไป กวา่ น@ีในวนั แห่งการทาํ ศึกที-มะดาอิน วนั แห่งน@าํ ซ-ึงถูกเรียกขานวา่ เป็นวนั แห่ง ญะรอษีม หมายถึงวนั แห่งเนินเขาเลก็ ๆที-ถูกเรียกวา่ ญะรอษีม ก็เพราะ ไม่มีผใู้ ดเหนื-อยอ่อน และเพราะมีเนินเขาเลก็ ๆ ไดย้ กข@ึนมารองรับอยใู่ ตเ้ ทา้ ของมา้ จากกน้ แม่น@าํ เพ-ือใหท้ หารไดพ้ กั ผอ่ น ในอีกท-ีหน-ึง ซยั ฟ์ กล่าววา่ ท@งั หมดต่างขา้ มแม่น@าํ ไปไดย้ กเวน้ ชายคน หน-ึงที-มีชื-อวา่ ฆรั กอดะฮ์ (หมายถึงจมน@าํ ) ไดพ้ ลดั ตกจากหลงั มา้ ของเขา ผู้ เล่ากล่าววา่ มนั ดูเหมือนกบั เขาไดเ้ ห็นมา้ สะบดั น@าํ ออกจากขนท-ีแผงคอของ มนั และชายคนน@นั ก็ลอยข@ึนมา เกาะกออจ์ ึงดึงเขาข@ึนฝ-ังและช่วยชีวติ เขาไว้ 173

หลงั จากที-เขาไดร้ ับการช่วยเหลือแลว้ มารดาของเกาะกออก์ ล่าวกบั เกาะกออ์ วา่ “ไม่มีหญิงใดท-ีใหก้ าํ เนิดบุตรท-ีกลา้ หาญเช่นท่าน” อบูนุอยั มไ์ ด้ กล่าวถึงบางส่วนของเร-ืองดงั กล่าวไวใ้ นหนงั สือของเขาชื-อ สัญญาณต่างๆ ของการเป็ นศาสนทูต และไดพ้ ิมพม์ นั ใหเ้ ป็นหลกั ฐานของการเป็นศาสนทูต ของศาสดาแห่งอิสลาม แหล่งที-มาในเรื-องราวของ ซยั ฟ์ ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกมาจาก มุฮมั มดั ตอลฮะฮ์ นฎั ร์ อิบนิ รุฟัยล์ และชายคน หน-ึงท-ีไม่เป็นที-รู้จกั ผเู้ ล่าเร-ืองบางคนเหล่าน@ี เราไดก้ ล่าวถึงไวก้ ่อนแลว้ ฏอบารีไดบ้ นั ทึกไวเ้ ป็นจาํ นวนหกสิบเจด็ เรื-องจากซยั ฟ์ ท-ีเล่ามาจากมุฮลั ลบั อิบนิ อุกบะฮ์ อะซะดี และอีกจาํ นวนยส-ี ิบเร-ืองท-ีซยั ฟ์ บนั ทึกมาจาก อิบนิ รุ ฟัยล์ ผเู้ ล่าเร-ืองเหล่าน@ีไม่อาจหาร่องรอยไดใ้ นหนงั สือชีวประวตั ิเล่มใด เรื-องราวต่างๆของซยั ฟ์ ท-ีเล่ามาจากคนท-ีไม่มีชื-อปรากฏ ยอ่ มเป็นท-ีเห็นไดช้ ดั วา่ มนั ไม่ใช่เร-ืองจริง การศึกที- มะดาอิน ตามการเล่าเรื-อง มาจากผอู้ -ืนที-ไม่ใช่ซยั ฟ์ เช่น จาก ฮะ มาวี ในเล่ม 4 หนา้ 33 ช-ือ มุอญ์ ะมลั บุลดาน กล่าววา่ “ชาวไร่เปอร์เซียได้ ช่วยเหลือกองทพั มุสลิม ดว้ ยกบั การแสดงใหเ้ ห็นถึงจุดอ่อนของฝ่ ายเปอร์เซีย และไดม้ อบของขวญั ปัจจยั ยงั ชีพใหค้ อลิด อิบนิ อรั ฟะฏอฮ์ เริ-มการโจมตี ฝ่ ายเปอร์เซียก่อนแต่ลม้ เหลว ต่อมาคอลิด ซาบาฏไดเ้ ขา้ พชิ ิตมะดาอิน กองทพั มุสลิมถูกนาํ พาไปยงั ทางเดินท-ีต@ืนเขินของแม่น@าํ ดงั น@นั พวกเขาจึง ขา้ มแม่น@าํ จากจุดน@นั ” ในหนงั สือ ฟุตูฮุล บุลดาน หนา้ 323 กล่าววา่ “กองทพั เปอร์เซียยงิ ธนูเขา้ ใส่ฝ่ ายมุสลิมแต่ไม่มีผใู้ ดถูกสงั หาร ยกเวน้ ทหารคนหน-ึงจากเผา่ ตยั ชื-อ ซะ ลีล อิบนิ ยะซีด อิบนิ มาลิก ซนั บิซี” 174

สรุป ซยั ฟ์ กาํ หนดใหอ้ าซิมเป็นคนที-มาจากเผา่ ของเขา โดยแต่งนิยายข@ึนมาให้ เขาเป็นวรี บุรุษของเร-ือง เขาไดก้ ล่าวไวเ้ ช่นกนั วา่ “มา้ ตวั ใดท-ีเหนื-อยอ่อน เนินดินจะปรากฏข@ึนมาใตฝ้ ่ าเทา้ ของพวกมนั ” แต่มีชายคนน-ึงพลดั ตกจาก หลงั มา้ แต่กน้ แม่น@าํ ไดย้ กตวั ข@ึนมารับเทา้ ของเขา ท@งั น@ีเพราะเกาะกออ์ ผเู้ ป็ น พี-ชายของอาซิมอยใู่ นบริเวณน@นั เพื-อช่วยเหลือเขา ตามการเล่าของซยั ฟ์ บรรดาทหารขา้ มแม่น@าํ ไปไดอ้ ยา่ งอศั จรรย์ แต่ตามการเล่าของผอู้ ื-นมีคนนาํ ทางมาช@ีจุดที-มีน@าํ ต@ืน ซ-ึงเป็นช่องแคบหรือแผน่ ดินที-ต@ืนเขินของแม่น@าํ ความ เสียหายท-ียงิ- ใหญ่ท-ีสุดท-ีซยั ฟ์ ไดก้ ระทาํ ต่อประวตั ิศาสตร์อิสลามก็คือ การท-ี เขาประดิษฐซ์ อฮาบะฮ์ (สาวกของศาสดา) ข@ึนมา เขาไดก้ ล่าวถึงช-ือของพวก เขาเหล่าน@ีไวใ้ นเรื-องที-เป็ นนิยายและที-เป็นจริง ดว้ ยการบิดเบือนไม่ทางใดก็ ทางหน-ึง นกั ประวตั ิศาสตร์ไดบ้ นั ทึกชื-อของซอฮาบะฮ์ และเร-ืองต่างๆท-ีซยั ฟ์ ประดิษฐข์ @ึนไวใ้ นหนงั สือของพวกเขา และบรรดามุสลิมต่างยดึ ถือกนั เป็ น เรื-องจริงจงั และเช-ือกนั วา่ ตวั ละครในนิยายต่างๆเหล่าน@ีเป็ นบรรดาสาวกของ ท่านศาสดาจริงๆ อิบนิ อบั ดุลบรั ไดเ้ ขียนไวใ้ นหนงั สือของเขาชื-อ อลั อิสตี อาบ โดยระบุชื-อของบุคคลเหล่าน@ีไวแ้ ละกล่าววา่ “ผคู้ นเหล่าน@ีคือ สาวกของ ท่านศาสดา บางคนไดพ้ บกบั ท่าน บางคนไดเ้ ขียนหนงั สือถึงท่านหรือส่ง ภาษีใหก้ บั ท่าน บุคคลใดก็ตามที-ชื-อของเขาถูกเขียนบนั ทึกไวใ้ นเหตุการณ์ ใดๆก็ตามท-ีเกี-ยวขอ้ งกบั ท่านศาสดาไดถ้ ูกเขียนบนั ทึกไว้ เหตุการณ์ใดๆก็ ตามท-ีเก-ียวขอ้ งกบั ท่านศาสดาไดถ้ ูกทาํ รายช-ือ ณ ท-ีน@ี ถึงแมบ้ รรดาผทู้ ี-ชื-อของ เขาและสายตระกลู ของเขาไม่เป็นท-ีรู้จกั และไม่มีผใู้ ดรู้จกั พวกเขานอกจาก โดยผา่ นทางญาติห่างๆของพวกเขาก็ตาม” 175

ซยั ฟ์ ไดแ้ ต่งชื-อของผคู้ นจาํ นวนมากหลาย และไดเ้ ปลี-ยนชื-อหรือ คุณสมบตั ิของผคู้ นบางคนท-ีเป็นที-รู้จกั กนั ดี เพื-อเป็ นการบิดเบือนขอ้ เทจ็ จริง ต่างๆคาํ สอนของท่านศาสดา และหลอกลวงนกั คน้ ควา้ และนกั วชิ าการ ใน ความพยายามของพวกเขา ท-ีจะบนั ทึกเหตุการณ์ต่างๆที-เป็ นจริง ภายหลงั จากที-ไดท้ าํ งานอยา่ งหนกั โดยผา่ นทางการศึกษาคน้ ควา้ วจิ ยั มา เป็นเวลาหลายปี จากหนงั สือประวตั ิศาสตร์เกือบจะทุกเล่มท-ีไดบ้ นั ทึก เหตุการณ์ในช่วงตน้ ของอิสลาม ฉนั จึงสามารถมาถึงขอ้ สรุปในเรื-องราว ต่างๆ ที-เป็นนิยายและชื-อท-ีซยั ฟ์ ไดป้ ระดิษฐข์ @ึนมา ชื-อของ ซอฮาบะฮท์ ี-เป็ น นิยายจาํ นวนหน-ึงร้อยหา้ สิบชื-อที-ซยั ฟ์ ไดป้ ระดิษฐข์ @ึนมา ไดถ้ ูกจดั เรียงลาํ ดบั รายช-ือไวแ้ ลว้ ในหนงั สือช-ือ “ซอฮาบะฮจ์ าํ นวนหน-ึงร้อยหา้ สิบคนท-ีถูก ประดิษฐข์ @ึนมา” 11. การปรึกษาและการใหส้ ัตยาบนั ต่ออุศมาน มีบนั ทึกอยใู่ นฏอบารี เล่ม 3 หนา้ 292 กล่าวถึงเหตุการณ์ในปี ฮ.ศ. 23 อา้ งอิงมาจาก ซยั ฟ์ วา่ อุมรั กล่าววา่ “ฉนั แน่ใจไดว้ า่ คนที-มีช-ือเสียงที-สุดในหมู่ มุสลิม ก็คือบุคคลสองคนน@ี (อะลีและอุศมาน) ท่านศาสนทตู แห่งพระเจา้ เคย มีบญั ชาใหพ้ วกเขาจดในส-ิงท-ีญิบรออีล ไดน้ าํ ววิ รณ์จากพระเจา้ มาใหก้ บั ท่าน” ในหนา้ 266 และ 305 กล่าวถึงเหตุการณ์ของ ปี ฮ.ศ. 24 มีเน@ือหาดงั วา่ “ใน วนั ท-ีสามของเดือนมุฮรั รอม อุศมาน ชนะเสียงในการเลือกต@งั ของการปรึกษา กนั ในตอนกลางวนั ขณะท-ีการเชิญชวนสู่การนมาซกาํ ลงั ดาํ เนินอยู่ อุศมาน ออกมาจากห้องประชุมและยืนข@ึนเป็นผนู้ าํ นมาซ” ฏอบารี บนั ทึกมาจากซยั ฟ์ เช่นกนั ดงั ปรากฏอยใู่ นหนา้ ท-ี 305 ดงั วา่ เม-ือ สมาชิกที-ปรึกษาไดอ้ อกเสียงใหก้ บั อุศมาน เขาออกมาจากหอ้ งประชุมดูเศร้า หมองอยา่ งท-ีสุด และจึงเดินข@ึนไปบนแท่นเทศนาของท่านศาสดา พร้อมกบั 176

กล่าวคาํ ปราศรัยหลงั จากไดส้ รรเสริญพระเจา้ และกล่าวสดุดีต่อท่านศาสดา แลว้ เขาจึงกล่าวข@ึนวา่ “โอป้ ระชาชน พวกท่านกาํ ลงั อยใู่ นบา้ นที-มีรากฐานทีง่อนแง่นเป็น อยา่ งมาก นนั- คือการดาํ เนินชีวติ ท-ีเหลือของพวกท่านก่อนที-ความตายจะมา ยา่ งกรายพวกท่าน จงปฏิบตั ิการดี เพราะความตายจะมาเยอื นเราท@งั ในเวลา กลางวนั หรือในเวลากลางคืน จงอยา่ ใหช้ ยั ตอนมนั ล่อลวงพวกท่านได้ จง สนใจต่อบรรดาผทู้ ี-เขาไดล้ ่วงลบั ไปก่อนหนา้ พวกท่านแลว้ จงอยา่ ใหช้ ีวติ ของพวกท่านผา่ นไปอยา่ งไร้ค่า จงพยายามทาํ ใหด้ ีท-ีสุด พวกท่านจะไม่ถูก เพิกเฉย (ในสายพระเนตรของพระเจา้ ) บรรดาบรรพบุรุษของพวกท่านที-ได้ พลิกฟ@ื นแผน่ ดิน ก่อนหนา้ พวกท่านและทิ@งไวน้ @นั หายไปไหนหมดแลว้ ? เป้ าหมายของพวกท่านก็คือการรอดพน้ พระเจา้ ทรงมอบแบบอยา่ งหน-ึง ใหก้ บั ชีวติ ในปัจจุบนั โดยที-ไดท้ รงกล่าววา่ “จงยกอุทาหรณ์แก่พวกเขา เก-ียวกบั ชีวติ ในโลกน@ี มนั เป็นประดุจดงั น@าํ ฝนที-เราไดห้ ลงั- ลงมาจากฟากฟ้ า จนทาํ ใหร้ ุกขชาติเขียวขจี” จากน@นั เขาก็อ่านไปจนจบโองการน@ี จากน@นั ผคู้ นจึงเดินออกมาขา้ งหนา้ และสมั ผสั มือกบั เขา เพ-อื ใหก้ ารสนบั สนุน เร-ืองราวท-ีเกี-ยวกบั การปรึกษาหารือจากผอู้ -ืนที-ไม่ใช่มาจากซยั ฟ์ (อุมรั คอลีฟะฮท์ ี-สอง แต่งต@งั บุคคลหกคน เพอื- การปรึกษาหารือและเพือ- การเลือกต@งั คอลีฟะฮท์ ี-สามในหมู่พวกเขา) อิบนิ ฮิชาม บนั ทึกไวใ้ นหนงั สือของเขาชื-อ อลั ซีเราะฮ์ เล่ม 4 หนา้ 334- 337 จาก อบั ดุรเราะฮม์ าน อิบนิ อุฟ วา่ ในระหวา่ งการทาํ ฮจั ญท์ -ีมินา มีชายคน หน-ึงกล่าวกบั อุมรั วา่ บางคนบอกกบั เขาวา่ “ถา้ หากอุมรั ตายเขาจะแต่งต@งั ใหก้ บั คนน@นั คนน@ีเป็นคอลีฟะฮ์ และการเลือกต@งั ของ อบบู กั รเป็นไปอยา่ ง รีบเร่งและผดิ พลาดเช่นเดียวกนั ถึงแมม้ นั จะสาํ เร็จ ก็ตาม” อุมรั กล่าวตอบ 177

ดว้ ยความโกรธวา่ “ฉนั จะดูถึงเรื-องน@ีในคืนน@ีและจะเตือนบรรดาผทู้ -ีตอ้ งการ จะแยง่ ชิงการสืบแทนตาํ แหน่งของท่านศาสดา หากพระเจา้ ทรงประสงค”์ อบั ดุรเราะฮม์ าน แนะนาํ อุมรั ใหเ้ ล-ือนการตดั สินใจของเขาออกไป จนกวา่ พวกเขาจะเดินทางกลบั ไปยงั มะดีนะฮแ์ ลว้ เพราะมีผคู้ นมากมายหลาย ประเภทท-ีมาทาํ ฮจั ญ์ แต่บรรดาผมู้ ีเกียรติและนกั วชิ าการอาศยั อยใู่ นนครมะดี นะฮ์ อุมรั เห็นพอ้ งดว้ ยและเม-ือพวกเขากลบั มาถึงมะดีนะฮใ์ นวนั ศุกร์แรก อุมรั ยนื ข@ึนกล่าวคาํ ปราศรัย โดยกล่าววา่ “ฉนั เขา้ ใจวา่ บางคนพดู วา่ หากอุมรั ตาย เขาจะเลือกใหค้ นน@นั คนน@ีเป็ นคอลีฟะฮ์ จงอยา่ ใหค้ าํ พดู ท-ีวา่ “การเลือกต@งั อบูบกั รน@นั เป็นไปอยา่ งเร่งด่วนและเป็นความผดิ พลาดแต่ประสบกบั ความสาํ เร็จ” ล่อลวงเจา้ ถึงแมม้ นั จะเป็นเช่นน@นั จริงก็ตามแต่พระเจา้ ได้ คุม้ ครองเรา จงจาํ ไวว้ า่ ไม่มีผใู้ ดในหมู่พวกเราจะมีชื-อเสียงเท่ากบั อบูบกั ร บุคคลใดก็ตามท-ีจบั มือใหส้ ตั ยาบนั กบั ผใู้ ดโดยปราศจากการปรึกษาหารือกบั บรรดามุสลิมเสียก่อนแลว้ การแสดงสัตยาบนั ของเขาถูกถือวา่ ไม่มีคุณค่าอนั ใด และบุคคลท@งั สองจะตอ้ งถูกสังหาร” ส่วนหน-ึงของเร-ืองราวขา้ งตน้ และความเห็นของอุมรั ไดก้ ล่าวถึงไวแ้ ลว้ ในตอนที-ผา่ นมา ซ-ึงเราไดบ้ รรยายไวว้ า่ “ผคู้ นแสวงหารหลบภยั อยทู่ -ีบา้ น ของฟาฏิมะฮ”์ อิบนิ อบิล ฮะดีด เล่ม 2 หนา้ 123 บนั ทึกมาจากญาฮิซวา่ อมั มาร อิบนิ ยาซีร กล่าววา่ หลงั จากอุมรั เขาจะออกเสียงใหก้ บั อะลี ดว้ ยเหตุ น@ีจึงทาํ ใหอ้ ุมรั กล่าวคาํ ปราศรัยกบั ผคู้ นท-ีมะดีนะฮ์ โดยกล่าววา่ “บางคน กล่าววา่ ตอลฮะฮ์ อิบนิ อุบยั ดุลลอฮ์ เป็นคู่แข่ง มนั ไม่ไดแ้ ตกต่างอะไรกนั ดอกวา่ คู่แข่งจะเป็นใคร แต่สาํ คญั ก็คือ ท่านศาสดาไม่ไดม้ ีคาํ สั-งใหผ้ คู้ นของ ท่านเลือกต@งั คอลีฟะฮ์ แต่คอลีฟะฮค์ นแรกก็เช่นกนั มาสู่อาํ นาจดว้ ยการ ตดั สินใจท-ีเป็ นการพจิ ารณาท-ีรีบเร่งและเสียหาย” พดู ส@ันๆคาํ เดียวก็คือ 178

การเลือกต@งั คอลีฟะฮไ์ ม่ถือเป็ นธรรมเนียมในอิสลาม มีเพียงอุมรั เท่าน@นั ท-ี สรรหาบุคคลหกคน เพื-อใหเ้ ลือกคอลีฟะฮท์ ี-สามในหมู่พวกเขา การตดั สินใจของอุมรั ไดถ้ ูกวางแผนข@ึน หลงั จากท-ีเขาถูกแทงจนเป็ นเหตุ ใหเ้ สียชีวติ เราจะไดเ้ ห็นในตอนหลงั วา่ อุมรั มีผใู้ ดบางคนท-ีอยใู่ นใจของเขา ท-ีจะใหเ้ ป็นผสู้ ืบแทนตาํ แหน่งต่อไปหรือไม่ การปรึกษาหารือและ อุมรั ไดม้ ีบนั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อนั ซาบ อลั อชั รอฟ หนา้ 15-16 ของบะลาซุรี และหนงั สือ ตอบากอต ของอิบนิ สะอดั เล่ม 3 หนา้ 243 วา่ อุมรั ไดก้ ล่าวคาํ ปราศรัยในวนั ศุกร์ และภายหลงั จากที-ไดส้ รรเสริญ พระเจา้ และสดุดีต่อ ศาสดาแลว้ จึงกล่าววา่ “ฉนั ไดฝ้ ันเห็นไก่ตวั ผมู้ นั จิกฉนั ฉนั คิดวา่ ความตาย ของฉนั ใกลเ้ ขา้ มาแลว้ ผคู้ นไดข้ อร้องฉนั ให้แต่งต@งั ผสู้ ืบแทนตาํ แหน่ง พระ เจา้ ยอ่ มไม่ทรงปล่อยปละละเลยศาสนาของพระองคห์ รือคอลีฟะฮ์ และ เจตนาในการส่งศาสดาของพระองคล์ งมา ภายหลงั จากฉนั ตายแลว้ คอลีฟะฮ์ จะถูกเลือกมาจากสมาชิกที-ปรึกษารวมหกคน ศาสนทตู รู้สึกยนิ ดีกบั พวกเขา ก่อนที-ท่านจะวายชนม์ ฉนั รู้ดีวา่ มีผคู้ นบางคนจะกล่าวโทษฉนั ท-ีไดต้ ดั สินใจ เช่นน@ี พวกเขาจะเป็นพวกที-ฉนั ไดเ้ ชิญชวนพวกเขามาสู่อิสลาม บรรดาผทู้ ี- คดั คา้ นยอ่ มเป็ นศตั รูต่อพระเจา้ ” มีบนั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อุกด์ อลั ฟะรีด เล่ม 3 หนา้ 73 วา่ เมื-ออุมรั ถูกแทง ผคู้ นขอใหเ้ ขาแต่งต@งั ผสู้ ืบแทน เขากล่าววา่ “บางคนที-เขาดีกวา่ ฉนั ยงั ไม่ แต่งต@งั ใหใ้ ครเป็น และอีกคนหน-ึงที-ดีกวา่ ฉนั ไดแ้ ต่งต@งั บุคคลคนหน-ึง (เขา หมายถึงท่านศาสดาและอบูบกั ร) หากอบูอุบยั ดะฮย์ งั ไม่ตาย ฉนั ก็แต่งต@งั เขา เพราะเขาเป็ นคนท-ีไวว้ างใจได้ เพราะท่านศาสดากล่าวไวเ้ ช่นน@นั หากซาลิม ทาสผถู้ ูกปลดปล่อยของอบูฮุซยั ฟะฮย์ งั มีชีวติ อยู่ ฉนั ก็จะแต่งต@งั เขา เพราะเขา 179

รักพระเจา้ มากถึงกบั วา่ เขาไม่เคยไดก้ ระทาํ บาปใดๆ ถึงแมเ้ ขาจะไม่ไดก้ ลวั การลงโทษจากพระเจา้ ก็ตาม” อุมรั ไดร้ ับการขอร้องใหแ้ ต่งต@งั บุตรชายของเขา เขากล่าวตอบวา่ นบั เป็น ความเพยี งพอแลว้ ท-ีคอ็ ตต็อบคนหน-ึงจะตอ้ งไปรับผดิ ชอบต่อพระเจา้ เขา ปรารถนาวา่ เขาจะไดร้ ับความปลอดภยั เม-ือตอ้ งไปอยหู่ นา้ พระพกั ตข์ องพระ เจา้ ดว้ ยกบั ความดีและความชวั- ท-ีสูสีกนั จากน@นั เขากล่าววา่ เขาตอ้ งการที-จะ แต่งต@งั บางคนใหน้ าํ ทางพวกเขาไปสู่หนทางท-ีเท-ียงตรง และเขาไดช้ @ีไปที-อะ ลี แต่เขากล่าววา่ เขาไม่ควรจะกระทาํ เช่นน@นั เพราะอะลีไม่ตอ้ งการท-ีจะ รับผดิ ชอบอะไรในโลกน@ี และโลกหนา้ บะลาซุรีไดบ้ นั ทึกไวใ้ น อนั ซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 16 วา่ อมั ร อิบนิ มยั นูน กล่าววา่ เขาไดเ้ ห็นตอนท-ีอุมรั ถูกแทงและไดย้ นิ เขาพดู วา่ “จงไปเรียก อะลี อุศมาน ตอลฮะฮ์ ซุเบร อบั ดุรเราะฮม์ าน อิบนิ อุฟ และ สะอดั บิน อบี วกั กอส มา” เขากล่าวกบั อะลีวา่ “ผคู้ นอาจตระหนกั วา่ ท่านเป็น ลูกพีล- ูกนอ้ งกบั ท่านศาสดา และเป็นบุตรเขยของท่าน และท่านเป็นผทู้ รง ความรู้ในอิสลาม หากท่านปกครองผคู้ นเหล่าน@ีก็จงเกรงกลวั พระเจา้ และจง อยา่ ใหค้ รอบครัวแห่งมุอยั ท์ (ญาติของท่าน) เป็ นนายเหนือผคู้ น” จากน@นั เขาไดเ้ รียกสุฮยั บม์ าและกล่าวกบั เขาวา่ เขาควรนาํ นมาซเป็นเวลาสามวนั และปล่อยใหผ้ คู้ นเหล่าน@ี (หกคน) อยแู่ ต่ในหอ้ งประชุมเพ-ือการปรึกษาหารือ ถา้ หากพวกเขาเลือกคอลีฟะฮค์ นหน-ึงโดยคะแนนที-เป็นเอกฉนั ท์ หากผใู้ ดไม่ สนบั สนุนเขาผนู้ @นั ก็จะตอ้ งถูกตดั ศีรษะ เม-ือพวกเขา (ท@งั หกคนและสุฮยั บ)์ ละจากไป อุมรั กล่าวข@ึนวา่ “ถา้ หาร พวกเขาปล่อยคนหวั ลา้ น (เขาหมายถึง อะลีท-ีไม่มีผมดา้ นหนา้ ของศีรษะ) ปกครองแลว้ เขาก็จะนาํ ผคู้ นไปสู่ความพอดี” บุตรชายของเขา (อิบนิ อุมรั ) 180

จึงกล่าวกบั เขาวา่ “อยา่ งน@นั ก็จงแต่งต@งั เขาซิ” เขาจึงกล่าวตอบวา่ อะลีไม่ ตอ้ งการที-จะแบกรับความรับผดิ ชอบอนั ใด ในหนงั สือ ริยาฎุลนะฏิเราะฮ์ เล่ม 2 หนา้ 72 ภายหลงั จากที-ไดก้ ล่าวคาํ พดู ขา้ งตน้ ของอุมรั เกี-ยวกบั อะลีแลว้ ยงั ไดเ้ ขียนบนั ทึกไวต้ ่อไปดงั วา่ อุมรั กล่าว วา่ “ถา้ หากผคู้ นปล่อยใหค้ นท-ีมีหนา้ ผากกวา้ ง (เขาหมายถึงอะลี) นาํ พวกเขา ไปสู่ทางที-ถูกตอ้ งแลว้ เขาจะกระทาํ แมจ้ ะตอ้ งใชด้ าบ” มีคนถามเขาวา่ “ทาํ ไมจึงไม่แต่งต@งั เขาเสียเล่า” เขากล่าววา่ “คนหน-ึงท-ีเขาดีกวา่ ฉนั ไม่ได้ แต่งต@งั (ผสู้ ืบแทนของเขา)” บะลาซุรีไดบ้ นั ทึกไวใ้ นหนงั สือ อนั ซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 17 วา่ วากีดีไดก้ ล่าวไวว้ า่ เมื-ออุมรั ไดพ้ ดู ถึงผสู้ ืบแทนคน หน-ึง ผคู้ นไดเ้ สนอ อุศมาน ซุเบร ตอลฮะฮ์ สะอดั หรืออบั ดุรเราะฮม์ าน เขา กล่าววา่ อุศมานจะใหต้ าํ แหน่งสูงๆ กบั ญาติของเขา ซุเบรเป็นผศู้ รัทธาเม-ือ ยามสงบ และเป็นผปู้ ฏิเสธเม-ือยามโกรธ ตอลฮะฮเ์ ป็ นคนสุดโต่ง สะอดั สามารถเป็นแม่ทพั ได้ แต่ไม่สามารถแมจ้ ะปกครองเพยี งหมู่บา้ น และอบั ดุร เราะฮม์ านทาํ ไดก้ ็แต่เพียงดูแลบา้ นของเขาเท่าน@นั อิบนิ มยั นูน กล่าววา่ อุมรั ไดป้ ล่อยใหก้ ารเลือกต@งั ผสู้ ืบแทนตาํ แหน่งของ เขาไวก้ บั บุคคลจาํ นวนหกคน และขอใหอ้ บั ดุลลอฮ์ อิบนิ อุมรั บุตรชายของ เขาอยรู่ ่วมกบั บุคคลท@งั หก แต่หา้ มมีสิทธmิไดร้ ับเลือก บะลาซุรี ไดบ้ นั ทึกไว้ ใน อนั ซาบ อลั อชั รอฟ วา่ อบู มิคนฟั กล่าววา่ เม-ือพวกเขามาแลว้ อุมรั กล่าว วา่ “ฉนั ไดล้ ะทิ@งกิจการงานของพวกท่านไวใ้ นมือของบุคคลจาํ นวนหกคน ผู้ ซ-ึงเป็นผบู้ ุกเบิกอิสลามและท่านศาสดาก็พอใจกบั พวกเขา เม-ือท่านวายชนม์ ลง พวกเขาจะตอ้ งเลือกบุคคลผหู้ น-ึงในหมู่พวกเขาใหเ้ ป็ นผนู้ าํ ของพวกเจา้ (คอลีฟะฮ)์ ” 181

จากน@นั เขาจึงเอ่ยชื-อของบุคคลท@งั หกน@ี เขาไดอ้ อกคาํ สั-งใหอ้ บีตอลฮะฮ์ เซด อิบนิ ซะฮล์ ิ คอซรอญี นาํ ทหารมาหา้ สิบคน พร้อมเสมอที-จะบีบบงั คบั ใหม้ ีการสนบั สนุนคอลีฟะฮค์ นใหม่ เขาไดอ้ อกคาํ สั-งใหก้ ารเลือกต@งั จะตอ้ ง สาํ เร็จลง ตอลฮะฮผ์ เู้ ป็ นหน-ึงในหกที-อยใู่ นคณะเลือกต@งั แต่ไม่อยใู่ นนครมะ ดีนะฮ์ อุมรั กล่าววา่ พวกเขาไม่ควรตอ้ งรอตอลฮะฮห์ ากเม-ือสามวนั ผา่ นไป แลว้ และใครก็ตามท-ีถูกเลือกก็จะไดเ้ ป็นคอลีฟะฮแ์ ละใครก็ตามที-ปฏิเสธ จะตอ้ งถูกตดั ศีรษะ จากน@นั อุมรั จึงส่งคนไปแจง้ ใหต้ อลฮะฮท์ ราบ แต่เม-ือตอลฮะฮม์ าถึงมะดี นะฮค์ อลีฟะฮอ์ ุมรั ถึงแก่ความตาย และอุศมานไดถ้ ูกเลือกใหเ้ ป็นคอลีฟะฮค์ น ใหม่ไปแลว้ ตอลฮะฮค์ งอยใู่ นบา้ นของเขาเพื-อเป็นการประทว้ ง อุศมานไป หาเขา ตอลฮะฮก์ ล่าววา่ “ท่านจะยกเลิกการเป็นคอลีฟะฮห์ รือไม่ หากฉนั ไม่ เห็นดว้ ย” อุศมานกล่าวตอบเป็นการยอมรับ ดงั น@นั ตอลฮะฮจ์ ึงจบั มือของ อุศมานเพื-อยนิ ยอมใหเ้ ป็ นคอลีฟะฮเ์ ช่นเดียวกนั ไดม้ ีบนั ทึกอยใู่ น อุกด์ อลั ฟะรีด หนา้ 20 วา่ ตอลฮะฮก์ ล่าวกบั อุศมานวา่ เขาพร้อมที-จะจบั มือกบั อุศมานในมสั ยดิ หรือในที-สาธารณะ อลั ดุลลอฮ์ อิบนิ สะอดั อบีซรั ฮ์ กล่าววา่ ก่อนท-ีตอลฮะฮจ์ ะใหส้ ตั ยาบนั ของเขา ผคู้ นต่างวติ ก กงั วล หากกรณีท-ีเขาไม่เห็นดว้ ย อุศมานเคารพ ตอลฮะฮอ์ ยเู่ สมอ จนกระทงั- ถึงวาระท-ีเขาถูกลอ้ มวงั และก่อนที-เขาจะถูกลอบสังหารในวาระน@นั ตอล ฮะฮแ์ สดงความเป็นปฏิปักษต์ ่ออุศมาน มากกวา่ ผใู้ ดอื-นท@งั สิ@น บะลาซุรีได้ เขียนไวใ้ น อนั ซาบ อลั อชั รอฟ หนา้ 18 วา่ อุมรั กล่าววา่ “คนส่วนนอ้ ยควร ตอ้ งตามคนส่วนใหญ่ และใครก็ตามท-ีต่อตา้ นเจา้ ก็จงตดั ศีรษะของเขาเสีย” ไดบ้ นั ทึกอยใู่ นหนา้ 19 เช่นกนั วา่ อุมรั ไดม้ ีคาํ สั-งใหส้ มาชิกท-ีปรึกษา ประชุมกนั เป็นเวลาสามวนั และหากสองคนออกเสียงใหก้ บั คนใดคนหน-ึง 182

และอีกสองคนออกเสียงใหก้ บั คนที-เหลือแลว้ ก็ใหม้ ีการออกเสียงกนั ใหม่ ถา้ หากส-ีคนออกเสียงใหก้ บั คนๆหน-ึง และมีเพียงคนเดียวคา้ น ฉะน@นั คนท@งั ส-ี ยอ่ มอยใู่ นความถูกตอ้ ง ถา้ หากเสมอกนั สามต่อสาม สามคนท-ีเห็นดว้ ยกบั อบั ดุรเราะฮม์ าน ยอ่ มอยใู่ นความถูกตอ้ ง เพราะสิ-งใดท-ีเขาเลือกใหก้ บั บรรดา มุสลิม ยอ่ มปลอดภยั กวา่ บะลาซุรีกล่าวไวใ้ นหนงั สือของเขาช-ือ อนั ซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 15 วา่ อุมรั กล่าววา่ “บางคนกล่าววา่ การเลือก อบบู กั ร เป็นความผดิ พลาดเพราะทาํ กนั เร่งด่วน พระเจา้ ทรงรักษาเราใหพ้ น้ จากความ เสียหายของมนั และอุมรั ไดอ้ าํ นาจมาโดยไม่ไดม้ ีการออกเสียงเลือกต@งั แต่ ฉนั ไดต้ ดั สินใจวา่ ผสู้ ืบตาํ แหน่งแทนของฉนั จะไดร้ ับเลือกจากการ ปรึกษาหารือ ถา้ หากสี-คนอยฝู่ ่ ายหน-ึงและอีกคนอยอู่ ีกฝ่ ายหน-ึง ก็จงอยกู่ บั ฝ่ ายส-ีคน ถา้ หากมีสามเสียงเท่ากนั ก็จงเห็นพอ้ งดว้ ยกบั ฝ่ ายสามเสียงที-มีอบั ดุรเราะฮม์ านร่วมอยดู่ ว้ ย ถา้ หากอบั ดุรเราะฮม์ านจบั มือสองขา้ งของเขา เขา้ ดว้ ยกนั ก็จงตามเขา” มุตตะกีบนั ทึกไวเ้ ช่นกนั ในหนงั สือ กนั ซุล อุมมาล เล่ม 3 หนา้ 160 วา่ อุมรั กล่าววา่ “หากอบั ดุรเราะฮม์ านจบั มือท@งั สองขา้ งของเขาเขา้ ดว้ ยกนั พวกเจา้ ก็ จงยดึ เขาไวเ้ ป็ นคอลีฟะฮ”์ มุตตะกี บนั ทึกมาจาก อสั ลมั เช่นกนั วา่ อุมรั กล่าววา่ “หากอบั ดุรเราะฮม์ านเอ่ยนามของผใู้ ดในหมู่พวกเขาใหเ้ ป็นคอ ลีฟะฮ์ พวกเจา้ ก็จงเชื-อฟังเขา หากผใู้ ดงดเวน้ ไปจากการใหส้ ัตยาบนั ก็จะตอ้ ง ถูกตดั ศีรษะ” เร-ืองราวขา้ งตน้ อธิบายใหเ้ ห็นวา่ อุมรั ไดท้ ิ@งกิจการต่างๆของ บรรดามุสลิม ใหอ้ ยใู่ นมือของอบั ดุรเราะฮม์ าน และการปรึกษากนั ของ บุคคลหกคนท-ีเขาแต่งต@งั ข@ึนมาเพอ-ื ใหเ้ ลือกคอลีฟะฮข์ @ึนคนหน-ึงน@นั เป็ น เพียงมาตรการในความปลอดภยั เพ-อื เป็นหลกั ประกนั วา่ ทายาทหรือผสู้ ืบ ของเขาจะไดข้ @ึนครองบลั ลงั ค์ 183

อะลี ตระหนกั ถึงแผนการของอุมรั ดงั ท-ีไดม้ ีบนั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อนั ซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 19 ดงั วา่ อะลี ไดย้ นิ อุมรั กาํ หนดใหอ้ บั ดุรเราะฮม์ าน มีอาํ นาจสิทธmิขาดในการเลือกคอลีฟะฮ์ เขาจึงกล่าวกบั อบั บาสลุงของเขาวา่ “ขอสาบานต่อพระเจา้ เราแพก้ ารเลือกต@งั แลว้ ” อบั บาสจึงถามเขาวา่ “เจา้ รู้ ไดอ้ ยา่ งไร ?” อะลีกล่าววา่ “สะอดั มีความพึงพอใจต่ออบั ดุรเราะฮม์ าน เพราะเขาท@งั สองเป็นพ-ีนอ้ งกนั อบั ดุรเราะฮม์ านเป็นบุตรเขยของอุศมาน และ เป็นสหายของเขา ท@งั สามคนน@ีอยใู่ นฝ่ ายเดียวกนั ถึงแมซ้ ุเบรและตอลฮะฮจ์ ะ ออกเสียงใหก้ บั ฉนั ก็ตามที พวกเขาก็ตอ้ งชนะอยดู่ ี และเราก็จะตอ้ งแพเ้ พราะ อบั ดุรเราะฮม์ านอยใู่ นหมู่พวกเขา” การสนทนาเช่นเดียวกนั น@ีไดถ้ ูกบนั ทึก ไวใ้ น อกั ด์ อลั ฟะรีด เล่ม 13 หนา้ 74 บะลาซุรีไดบ้ นั ทึกไวใ้ น อนั ซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 20 จาก อบมู ิก นาฟ วา่ อะลี รู้สึกลาํ บากใจในกรณีท-ีสะอดั อบั ดุรเราะฮม์ าน และอุศมานเห็น พอ้ งดว้ ยกนั ฉะน@นั เขาจึงพาฮาซนั และฮเู ซนไปพบกบั สะอดั และกล่าวกบั เขา วา่ “โอ้ อบาอิศฮาก ฉนั ไม่ไดม้ าขอใหท้ ่านออกเสียงใหก้ นั ฉนั แทนท-ีท่านจะ ใหก้ บั อบั ดุรเราะฮม์ าน แต่หากอบั ดุรเราะฮม์ านขอใหท้ ่านออกเสียงใหก้ บั ฝ่ ายอุศมานแลว้ ก็จงอยา่ ทาํ เช่นน@นั เพราะฉนั เป็นญาติกบั ท่านใกลช้ ิดมากกวา่ อุศมาน” อะลีกล่าวสิ-งน@ีกบั สะอดั และไดเ้ ตือนใหเ้ ขาราํ ลึกถึงความเป็น ญาติกนั กบั ฮาซนั และฮเู ซน และ อามีนะฮม์ ารดาของท่านศาสดากบั สะอดั สะอดั กล่าวกบั อะลีวา่ “ท่านไดต้ ามท-ีท่านขอร้องแลว้ ” เมื-ออบั ดุรเราะฮ์ มานถามสะอดั เพือ- การปรึกษาหารือ สะอดั กล่าววา่ “ฉนั ขอออกเสียงใหท้ ่าน ไม่ใช่ใหก้ บั อุศมาน เพราะอะลีสมควรต่อตาํ แหน่งน@ีมากกวา่ อุศมาน” อบตู อลฮะฮ์ (หวั หนา้ องคร์ ักษ)์ เขา้ มาใหห้ ้องประชุมเพอื- เร่งเร้าใหพ้ วก เขาลงมติใหเ้ สร็จสิ@นไป และไดก้ ล่าวกบั สมาชิกท-ีปรึกษาดงั วา่ “พวกท่าน แสดงความกระตือรือร้นในการออกความเห็น แต่พวกท่านประวงิ เวลาใน 184

การตดั สินใจ มนั ดูเหมือนวา่ พวกท่านต่างก็อยากจะเป็นคอลีฟะฮด์ ว้ ยกนั ทุก คน” อบตู อลฮะฮ์ เมื-อไดเ้ ห็นสถานการณ์ จึงร-ําไหแ้ ละกล่าววา่ “ฉนั คาดวา่ พวกเขาจะไม่มีความปรารถนาในตาํ แหน่งหนา้ ที- และฉนั เกรงวา่ จะไม่มีใคร ในหมู่พวกเขายอมรับท-ีจะรับเอาตาํ แหน่งคอลีฟะฮไ์ ปครอง และต่างคนต่าง ก็จะหยบิ ยน-ื ใหก้ นั และกนั ” อุมรั ไดม้ อบหมายใหบ้ ุตรชายของเขาเป็น สมาชิกคนหน-ึงของคณะที-ปรึกษา โดยไม่ใหม้ ีสิทธิออกเสียง แต่บุตรชาย ของเขาไม่ไดเ้ ขา้ ร่วมในท-ีประชุม ดงั ที-ไดบ้ นั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อนั ซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 21 ๑๓ อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ สะบาอแ์ ละนิยายต่างๆ อบู มิคนฟั กล่าววา่ อุมรั ถูกนาํ ไปฝังในวนั อาทิตยแ์ ละซุฮยั บเ์ ป็นผนู้ าํ นมาซญะนาซะฮ์ และอบตู อลฮะฮเ์ ป็นผนู้ าํ นมาซญะมาอะฮป์ ระจาํ วนั คณะท-ี ปรึกษาไม่ไดป้ ฏิวตั ิภารกิจของพวกเขาในเยน็ วนั น@นั และในเชา้ วนั รุ่งข@ึน พวกเขาไดท้ าํ การตรวจสอบกองคลงั จากการขอร้องของอบูตอลฮะฮ์ ผเู้ ป็ น หวั หนา้ องครักษ์ อบั ดุรเราะฮม์ านตระหนกั ดีวา่ คณะที-ปรึกษาต่างกระซิบ กระซาบต่อกนั และกนั เพ-ือไม่สนบั สนุนใหม้ ีการแข่งขนั กนั ฉะน@นั เขาจึง กล่าวข@ึนวา่ “สะอดั กบั ฉนั ขอถอนตวั จากการแข่งขนั โดยมีเง-ือนไขวา่ ฉนั เป็ น ผเู้ ลือกคอลีฟะฮ์ เพราะผคู้ นกาํ ลงั รอคอยผลการเลือกต@งั และพวกเขาตอ้ งการ จะเดินทางกลบั บา้ นเรือนของพวกเขา ผมู้ ีสิทธิไดร้ ับเลือกต@งั ทุกคนเห็นพอ้ ง ดว้ ย ยกเวน้ อะลีเพียงคนเดียวที-กล่าวข@ึนวา่ “ฉนั ขอคิดดูถึงเรื-องน@ีก่อน” อบตู อลฮะฮก์ บั พวกเขา และอบั ดุรเราะฮม์ านบอกกบั เขาถึงขอ้ เสนอของ เขา และความไม่เห็นพอ้ งดว้ ยของอะลี อบูตอลฮะฮก์ ล่าวกบั อะลีวา่ “ท่านมี 185

ความไวว้ างใจในอบั ดุรเราะฮม์ าน เช่นเดียวกบั มุสลิมคนอื-นๆ เขาเองก็ไม่ได้ เป็นคู่แข่งขนั แลว้ เพราะเขาไม่ชอบท-ีจะรับผิดชอบ ทาํ ไมท่านจึงไม่เห็นดว้ ย กบั เขาเล่า ?” ดงั น@นั อะลีจึงขอใหอ้ บั ดุรเราะฮม์ านกล่าวสาบานวา่ เขาจะไม่ ฝักใฝ่ ฝ่ ายใดและจะตอ้ งใหส้ วสั ดิภาพของบรรดามุสลิมมาก่อนความตอ้ งการ ท-ีเป็นส่วนตวั ของเขา อบั ดุรเราะฮม์ านไดใ้ หค้ าํ สัญญาของเขา จากน@นั อบั ดุร เราะฮม์ านจึงกล่าวกบั อะลีวา่ “จงอยา่ ไดอ้ ยใู่ นความสงสัย” การประชุมน@ี อาจมีข@ึนในทอ้ งพระคลงั หรือไม่ก็ที-บา้ นของมิสวรั อิบนิ มกั รอมะฮ์ ดว้ ยกบั การขอร้องของอบั ดุรเราะฮม์ าน สมาชิกท@งั หมดต่างใหค้ าํ มน-ั สญั ญาของพวก เขาวา่ ใครก็ตามท-ีเขาเลือกมาจะตอ้ งไดร้ ับการยอมรับ อบั ดุรเราะฮม์ านชูมือของอะลีข@ึนพร้อมกบั กล่าว “จงสาบานต่อพระเจา้ วา่ หากฉนั เลือกท่านให้เป็นคอลีฟะฮแ์ ลว้ ท่านจะตอ้ งไม่เห็นแก่บนีอบั ดุล มุตฏอลิบ และจะตอ้ งปฏิบตั ิตามคาํ แนะนาํ ของท่านศาสดาอยา่ งครบถว้ น” อะลีกล่าววา่ “ใครจะไปเห็นดว้ ยท-ีจะกระทาํ ในสิ-งท-ีท่านศาสดากระทาํ ในทุก กระเบียดนิ@ว ? ฉนั เห็นดว้ ยก็แต่เพียงจะทาํ เท่าที-ฉนั สามารถจะทาํ ไดใ้ หด้ ี ท-ีสุด” จากน@นั อบั ดุรเราะฮม์ านจึงชูมือของอุศมานข@ึนและกล่าววา่ “จง สาบานต่อพระเจา้ วา่ หากฉนั เลือกท่านให้เป็นคอลีฟะฮ์ ท่านจะตอ้ งไม่เห็น แก่บนีอุมยั ยะฮแ์ ละตามแนวทางของท่านศาสดา อบูบกั ร และอุมรั ” อุศ มานกล่าวสาบานที-จะปฏิบตั ิไปตามน@นั และใหค้ าํ มนั- สัญญา อะลี กล่าวกบั อุศมานวา่ “ท่านไดส้ ิ-งที-ท่านตอ้ งการแลว้ ” จากน@นั อบั ดุรเราะฮม์ านกล่าวเช่นเดียวกนั กบั อะลี อะลีกล่าววา่ “ฉนั สญั ญาท-ีจะปฏิบตั ิตามคาํ แนะนาํ ของท่านศาสดา และกระทาํ ในสิ-งที-ฉนั คิดวา่ ถูกตอ้ งตามครรลองของกฎหมายอิสลาม” ในขณะเดียวกนั อุศมานกล่าว ยนื ยนั วา่ “ฉนั จะรักษาคาํ พดู ของฉนั เสมือนดงั ที-บรรดาศาสดาไดใ้ หค้ าํ มนั- 186

ของพวกเขาต่อพระเจา้ ฉนั จะปฏิบตั ิไปตามคาํ บญั ชาของท่านศาสดา อบู บกั รและอุมรั ” ดว้ ยเหตุน@ี อบั ดุรเราะฮม์ านจึงจบั มือกบั อุศมาน และประกาศเขาใหเ้ ป็น คอลีฟะฮ์ สมาชิกของคณะที-ปรึกษาทุกคนต่างจบั มือของอุศมาน เพ-อื แสดง การยอมรับเขาใหเ้ ป็ นคอลีฟะฮ์ ยกเวน้ อะลีที-ยงั คงนงั- อยหู่ ลงั จากที-ทุกคนได้ ยนื ข@ึนเพอ-ื ยอมรับในตวั อุศมาน อบั ดุรเราะฮม์ านกล่าวกบั อะลีวา่ “จงยอมรับ เสียเถิด หาไม่แลว้ ฉนั ก็จะตดั ศีรษะของท่าน” ไม่มีผใู้ ดพกดาบอยกู่ บั ตวั ยกเวน้ อบั ดุรเราะฮม์ าน ไดม้ ีการเล่าขานไวว้ า่ อะลีไดล้ ะออกไปจากหอ้ ง ประชุมดว้ ยกบั ความโกรธเคือง สมาชิกคนอ-ืนๆไดอ้ อกจากหอ้ งเพ-ือตามเขา ไปโดยขอให้เขาเห็นพอ้ งดว้ ย หาไม่แลว้ พวกเขาก็จะลงดาบเขาเสีย จากน@นั อะลีจึงกลบั เขา้ มาและไดจ้ บั มือใหส้ ตั ยาบนั กบั อุศมาน บะลาซุรีไดบ้ นั ทึกไวใ้ นหนงั สือ อะซาบ อลั อชั รอฟ เล่ม 5 หนา้ 24 จาก วากีดี วา่ ภายหลงั จากที-อุศมานออกมาจากหอ้ งประชุม เม-ือไดร้ ับเลือกให้ เป็นคอลีฟะฮแ์ ลว้ เขาไดข้ @ึนไปบนแท่นเทศนา เขากล่าวสรรเสริญต่อพระเจา้ และสดุดีต่อท่านศาสดาพร้อมกบั กล่าววา่ “โอป้ ระชาชน การข@ึนพดู เป็ นคร@ัง แรกน@นั มนั เป็นเร-ืองท-ียาก เรายงั มีเวลารออยขู่ า้ งหนา้ อีกนานนกั ถา้ หากฉนั ยงั มีชีวติ อยู่ ฉนั จะเตรียมสุนทรพจนม์ ากล่าวใหก้ บั พวกท่านฟัง ฉนั ไม่เคย เป็นนกั พดู มาก่อน แต่พระเจา้ จะทรงสอนฉนั ใหร้ ู้จกั การกล่าวคาํ ปราศรัย” ไดม้ ีบนั ทึกอยใู่ นหนงั สือ อุกด์ อลั ฟะรีด เล่ม 2 หนา้ 140 วา่ อุศมานเป็ น บุคคลหน-ึงท-ีพบวา่ เป็นเรื-องยากท-ีจะกล่าวคาํ ปราศรัย ไดม้ ีบนั ทึกอยใู่ น หนงั สือ อลั บะยาน วตั ตบั ยีน วา่ อุศมานพดู ผดิ พลาดไปในบางประการ เมื-อ กาํ ลงั กล่าวอยบู่ นแท่นเทศนา ดงั วา่ “โอป้ ระชาชน อบบู กั รและอุมรั เคยกล่าว บนแท่นเทศนาวา่ “ฉนั ไม่ไดเ้ ตรียมคาํ ปราศรัยมาและไม่เคยกล่าวคาํ ปราศรัย 187

มาก่อน ดว้ ยกบั พระประสงคข์ องพระเจา้ ฉนั จะกลบั มาหาพวกท่านในไม่ชา้ และจะกลบั มาพดู กบั พวกท่าน” ไดม้ ีเรื-องเล่าไวเ้ ช่นกนั วา่ อุศมานไดข้ @ึน ไปยนื บนแท่นเทศนาและกล่าววา่ “เราไม่คุน้ เคยกบั การกล่าวคาํ ปราศรัยต่อ ผคู้ น ถา้ หากเรายงั มีชีวติ อยู่ หากพระเจา้ ทรงประสงคพ์ วกท่านจะไดย้ นิ คาํ ปราศรัยที-ดี ฉนั จาํ เป็นจะตอ้ งบอกกบั พวกท่าน ณ ท-ีน@ีวา่ ดว้ ยกบั พระบญั ชา ของพระเจา้ อุบยั ดุลลอฮบ์ ุตรของอุมรั ไดฆ้ ่าสงั หารฮุรมูซาน ซ-ึงเป็นมุสลิม แต่เขาไม่มีทายาท ฉนั ในฐานะผนู้ าํ และเป็นคอลีฟะฮ์ จึงจะอภยั โทษใหก้ บั ฆาตรกร พวกท่านอภยั โทษใหก้ บั เขาหรือไม่ ?” ผคู้ นท@งั หมดต่างกล่าวยนื ยนั เป็นเสียงเดียวกนั ยกเวน้ อะลีท-ีไดเ้ สนอให้ ลงโทษข@นั อุกฤษฏก์ บั ฆาตรกร และช@ีนิ@วไปท-ีอุบยั ดุลลอฮพ์ ร้อมกบั กล่าววา่ “โอ้ เจา้ ผเู้ ป็นคนหนา้ ไหวห้ ลงั หลอก ถา้ หากฉนั มีอาํ นาจจดั การกบั เจา้ ได้ เม-ือใด ฉนั จะสังหารเจา้ เพ-อื เป็นการแกแ้ คน้ ใหก้ บั การสังหารฮุรมูซาน” ฏอบารีกล่าวไวใ้ นหนงั สือของเขาเล่ม 3 หนา้ 292-302 โดยสร้างเรื-องข@ึนมา เร-ืองหน-ึงจากเร-ืองท@งั หมดที-ไดเ้ ล่าไวข้ า้ งตน้ และยอ่ เรื-องบางส่วนของมนั จน ถึงกบั วา่ ไม่อาจบรรยายเหตุการณ์ต่างๆไดอ้ ยา่ งครบถว้ น เขาไดบ้ นั ทึกคาํ พดู ของอุศมานจากการเล่าของซยั ฟ์ แต่เพยี งผเู้ ดียว เราไดเ้ ขียนบนั ทึกไว้ ณ ที-น@ี แต่เพียงเล็กนอ้ ย ในเรื-องของการ “ปรึกษาหารือ” เพ-ือช@ีใหเ้ ห็นถึงความ แตกต่างระหวา่ งการบนั ทึกเหตุการณ์ต่างๆของซยั ฟ์ กบั บุคคลอื-นๆ เราจะได้ อธิบายถึงการปรึกษาหารือกนั ของคณะท-ีปรึกษาในหอ้ งประชุมใหม้ ากกวา่ น@ี ในภายหลงั ซยั ฟ์ ไม่ไดต้ บแต่งเร-ืองของเหตุการณ์ขา้ งตน้ แต่เขาไดส้ ร้างนกั เล่าเร-ือง ข@ึนมาเป็นจาํ นวนร้อยคนเพ-ือปกป้ องบรรดาผปู้ กครองที-มีอาํ นาจ และมี อิทธิพลอยใู่ นขณะน@นั ฏอบารีไดแ้ สดงออกถึงความตอ้ งการเป็นพิเศษที-จะ 188

บนั ทึกจาก ซยั ฟ์ หากผใู้ ดก็ตามท-ีไดอ้ ่านถึงเหตุการณ์ต่างๆ ของปี ฮ.ศ. 11-37 จากหนงั สือของฏอบารี เขายอ่ มตอ้ งสาํ เหนียกไดว้ า่ เหตุการณ์ต่างๆน@นั ไดม้ ี การประดิษฐ์ และหรือสลบั สับเปลี-ยนมากมายสกั ขนาดไหน 12.กุมมาซบาน บุตรของ ฮุรมซู าน ตามการรายงานของซยั ฟ์ อบีมนั ซูรไดย้ นิ กุมมาซบานกล่าววา่ “ชาวเปอร์เซียท-ีอาศยั อยใู่ นมะดีนะฮ์ มกั ไปมาหาสู่ซ-ึงกนั และกนั คร@ังหน-ึงบิดาของฉนั พบกบั ฟัยรูซ เขากาํ ลงั ถือ กริชเล่มหน-ึงท-ีมีคมสองดา้ นไวใ้ นมือ บิดาของฉนั ไดถ้ าม ฟัยรูซวา่ ท่าน ตอ้ งการกริชเล่มน@ีไปทาํ ไม ? ฟัยรูซกล่าววา่ ฉนั จะเอาไปเชือด หลงั จากอุมรั ไดร้ ับบาดเจบ็ มีบางคนไดเ้ ห็นฮุรมซู านมอบกริชเล่มน@ีใหก้ บั ฟัยรูซ อุบยั ดุลลอฮ(์ บุตรของอุมรั ) จึงออกไปฆ่าสงั หารฮุรมูซาน (บิดาของฉนั ) เมื-ออุศ มานไดเ้ ป็นคอลีฟะฮ์ เขาไดบ้ อกฉนั ใหแ้ กแ้ คน้ อุบยั ดุลลอฮ์ และใหส้ งั หาร เขาเสียทุกคน ตอ้ งการให้อุบยั ดุลลอฮถ์ ูกสงั หาร ยกเวน้ บางคนไดข้ อร้องฉนั ใหย้ กโทษใหเ้ ขา ฉนั ถามพวกเขาวา่ ฉนั มีสิทธิที-จะสังหารเขา (อุบยั ดุลลอฮ)์ หรือไม่ พวกเขาต่างกล่าวยนื ยนั จากน@นั ฉนั จึงสอบถามพวกเขาวา่ “พวกท่าน สามารถหยดุ ย@งั ฉนั ไม่ใหป้ ระหารชีวติ ฆาตรกรท-ีสงั หารบิดาของฉนั ได้ หรือไม่?” พวกเขาต่างพากนั กล่าวตอบในเชิงปฏิเสธและกล่าวแช่งชกั ต่อ อุบยั ดุลลอฮ์ ถึงกระน@นั ฉนั ก็ไดย้ กโทษใหก้ บั อุบยั ดุลลอฮ์ ท@งั หมดก็เพื-อเห็น แก่พระเจา้ และผคู้ นเหล่าน@นั จากน@นั ผคู้ นจึงแบกฉนั ข@ึนบ่าและพาฉนั มายงั บา้ นของฉนั ” (สิ@นสุดคาํ กล่าวของกมุ มาซบาน) ซยั ฟ์ ไดเ้ ล่าเร-ืองไวอ้ ีกกระแสหน-ึง โดยบนั ทึกไวว้ า่ อบั ดุรเราะฮม์ าน อิบนิ อบูบกั รกล่าววา่ “เม-ือคืนน@ีฉนั เห็นอบูลุลุ(ฟัยรูซ) กาํ ลงั พดู คุยกบั rุฟัยนะฮ์ และฮุรมูซาน เมื-อพวกเขาเห็นฉนั พวกเขาต่างกระจดั กระจายกนั ออกไปอยา่ ง 189

รีบเร่ง โดยพวกเขาไดท้ าํ กริชสองคมเล่มหน-ึงหล่นไว้ มนั เป็นอาวธุ ท-ีใช้ สังหารอุมรั มีคนเพยี งสองสามคนเท่าน@นั ที-อนุญาต ใหอ้ ยใู่ นมสั ยดิ ได้ หลงั จากที-ไดม้ ีการแทงกนั ” “ชายคนหน-ึงท-ีมาจากเผา่ ตะมีม วงิ- ตามอบลู ุลุไปและจบั ตวั เขาไวไ้ ด้ พร้อมกบั สังหารเขาทิ@ง และไดน้ าํ เอากริชเล่มน@ีกลบั ติดตวั มาดว้ ย มนั เป็น กริชตามท-ีไดบ้ รรยายไว้ อุบยั ดุลลอฮบ์ ุตรของอุมรั คอยจนบิดาของเขา เสียชีวติ จากน@นั เขาจึงสังหารฮุรมูซานและrุฟัยนะฮ์ ผซู้ -ึงเป็นครูชาวคริส เตียน ซุฮยั บผ์ เู้ ป็นเจา้ เมืองมะดีนะฮส์ ่งอมั ร อิบนิ อาส เพอ-ื ไปตามจบั ตวั อุบยั ดุลลอฮ์ อมั ร อิบนิ อาส พยายามอยสู่ องสามคร@ัง จนกระทงั- เขาคน้ หากริช ดงั กล่าวจนพบ และไดจ้ บั กมุ ตวั อุบยั ดุลลอฮม์ า” เรื-องเล่าโดยบุคคลอ-ืนที-ไม่ใช่ซยั ฟ์ ฏอบารีไดบ้ นั ทึกมาจาก มิสวรั อิบนิ มคั รอมะฮว์ า่ หลงั จากอุบยั ดุลลอฮ์ (บุตรของอุมรั ) ไดส้ งั หารฮุรมซู าน rุฟัยนะฮแ์ ละบุตรสาวของอบลู ุลุแลว้ เขากล่าววา่ “ขอสาบานต่อพระเจา้ ฉนั จะสงั หารบรรดาผทู้ ี-ตอ้ งรับผดิ ชอบต่อ การฆ่าสังหารบิดาของฉนั ” สะอดั ยดึ ดาบมาจากอุบยั ดุลลอฮแ์ ละไดจ้ องจาํ เขาไวใ้ นบา้ นของเขา จนกระทงั- อุศมานออกมาจากบา้ นของเขา และไดถ้ าม ชาวอนั ศอร และมุฮาญิรีน เก-ียวกบั ความเห็นของพวกเขาท-ีมีต่ออุบยั ดุลลอฮ์ ในฐานะที-เป็นฆาตรกรสงั หารผคู้ นที-ปราศจากความผดิ อะลีกล่าววา่ เขา จะตอ้ งถูกลงโทษประหารชีวติ ชาว มุฮาญิรีนบางคนกล่าววา่ “อุมรั ถูก สงั หารไปเมื-อวานน@ีเอง เราจะสงั หารบุตรของเขาในวนั น@ีกระน@นั หรือ ?” อมั ร อิบนิ อาส กล่าวกบั อุศมานวา่ “ท่านเป็นคนโชคดี ที-ไดม้ ีการหลงั- เลือด กนั ก่อนที-ท่านจะไดเ้ ป็นคอลีฟะฮ”์ 190

เราไดก้ ล่าวไวใ้ นตอนตน้ แลว้ วา่ บะลาซุรี ไดก้ ล่าวไวใ้ นเร-ืองของการ ปรึกษาหารือดงั วา่ อุศมานผเู้ ป็นคอลีฟะฮไ์ ดก้ ล่าวไวใ้ นวาระแรกที-เขา ปรากฏตวั ต่อสาธารณะ ดงั วา่ “ดว้ ยคาํ ตดั สินของพระเจา้ อุบยั ดุลลอฮไ์ ดฆ้ ่า ฮุรมซู าน ฉนั ขอนิรโทษกรรมใหก้ บั อุบยั ดุลลอฮ์ ในนามของมวลมุสลิม เพราะเหตุวา่ ฮุรมซู านไม่มีทายาท” จากน@นั อุศมานจึงขอความเห็นชอบ ของบรรดามุสลิม ทุกคนต่างเห็นพอ้ งดว้ ยยกเวน้ อะลีท-ีไดก้ ล่าววา่ “ชายผู้ หนา้ ไหวห้ ลงั หลอกคนน@ีตอ้ งถูกสังหาร เพราะเขาไดฆ้ ่าสังหารมุสลิมท-ีไม่มี ความผดิ ” จากน@นั เขาจึงช@ีไปที-อุบยั ดุลลอฮพ์ ร้อมกบั กล่าววา่ “ฉนั จะ สงั หารเจา้ เพือ- เป็ นการแกแ้ คน้ ใหก้ บั ฮุรมูซาน” อุศมานกล่าววา่ “ฉนั จะ จ่ายค่าทาํ ขวญั ใหก้ บั ฮุรมูซาน” ซิยาด อิบนิ ละบีด บะยะฏี ไดแ้ ต่งกลอน บทหน-ึงกล่าวถึงการฆ่าสังหารฮุรมซู านไดด้ งั ต่อไปน@ี อุบยั ดุลลอฮ์ เจา้ ช่างชว-ั ร้าย ฆ่าไดแ้ มฮ้ ุรมซู าน เขาเป็นมุสลิมผบู้ ริสุทธmิ ไร้เหตุที-สุด ท-ีเจา้ กระทาํ อุศมาน ซ@าํ ย@าํ ช่วยเจา้ ปัดเป่ าให้ โทษน@นั ไซร้ ไม่ตอ้ งรับ แต่เม-ือกลบั คืนพระเจา้ ใครหนา้ ไหน หามีไม่ มาป้ องเจา้ คราวลงทณั ฑ์ อุบยั ดุลลอฮไ์ ดไ้ ปร้องเรียนกบั อุศมาน และเขาจึงขอร้องใหซ้ ิยาดหยดุ กล่าวบทกลอนน@ี จากน@นั ซิยาดจึงแต่งกลอนดงั ต่อไปน@ีเพ-ือต่อตา้ นอุศมาน 191

อบาอมั ร เมื-ออุบยั ดุลลอฮก์ ระชากดาบของเขา เพ-ือประกอบกรรมกระทาํ เข็ญ ขอสาบานต่อพระเจา้ การอภยั โทษไม่ถือโกรธต่ออาชญากรรม และการประกอบกรรมกระทาํ บาป จะเป็นมา้ สองตวั ควบข@วั สู่ปลายทาง ดงั ท-ีหมายไดพ้ ร้อมกนั กระน@นั หรือ ท่านหมดสิทธmิ คิดใหอ้ ภยั ในอาชญากรรม หากท่านกระทาํ บาปกรรม ยอ่ มเป็นของท่านแน่ สรุป ซยั ฟ์ กล่าววา่ ฮุรมูซานมีบุตรชายคนหน-ึงช-ือ กมุ มาซบานเขาไดบ้ นั ทึก เร-ืองเล่าเรื-องหน-ึงมาจากบุตรชายคนน@นั ดว้ ย นกั ประวตั ิศาสตร์ท่านอื-นๆ กล่าววา่ เพราะฮุรมูซานไม่มีทายาท คอลีฟะฮอ์ ุศมานจึงอภยั โทษใหก้ บั อุบยั ดุลลอฮไ์ ปในนามของมวลมุสลิม แทนการแกแ้ คน้ ท-ีเขาจะตอ้ งกระทาํ ใหก้ บั เลือดของฮุรมูซาน ซยั ฟ์ กล่าวไวเ้ ช่นกนั วา่ ชายคนหน-ึงจากเผา่ ตะมีมได้ สังหารอบูลุลุ เพื-อเป็ นการพิสูจนถ์ ึงเกียรติยศใหก้ บั เพ-ือนเผา่ ท-ีไม่มีตวั ตนของ เขา 13. เมืองต่างๆท-ีประดิษฐข์ @ึน โดย ซยั ฟ์ ซยั ฟ์ ไดป้ ระดิษฐช์ ื-อเมืองบางเมืองข@ึนมาเช่น ดุลูษ ฏอวซู อลั ญะอ์ รอนะฮ์ รุอม์ านลั อิรัค อลั กุรดูดะฮ์ นะฮร์ ิอุตต์ อซั ซินย์ ษะนียะตุรริกาบ อลั กุดยั ส์ อลั มกั ร์ วายะฮค์ ุรด์ อลั วะละยะฮ์ และอลั ฮะวาฟี ซ-ึงไดม้ ีกล่าวถึงไว้ โดย ฮะมาวี ในหนงั สือ มุอญ์ ะอุล บุลดาน โดยฏอบารี และโดยนกั ประวตั ิศาสตร์อื-นๆ ยากตู ฮะมาวี เป็นผทู้ -ีสนใจอยา่ งมากที-จะบนั ทึกเร-ืองราวท-ีหายากและ แปลกพิสดารเอาไวใ้ นหนงั สือของเขาช-ือ มุอญ์ ะมุล บุลดาน เขาไดเ้ ขียน 192

บนั ทึกเร-ืองราวต่างๆของซยั ฟ์ ไวใ้ นหนงั สือของเขา เมื-อมีการบรรยายเรื-อง แปลกๆเก-ียวกบั สถานที-หน-ึงหรือเมืองๆหน-ึง เท่าท-ีปรากฏ ฮะมาวมี ีหนงั สือท-ี เป็นตน้ ฉบบั เล่มหน-ึงที-เขียนดว้ ยลายมือของซยั ฟ์ เพราะสามารถสังเกตเห็น ได้ เมื-อเขาอา้ งอิงถึง rุบาร ญะอร์ อนะฮ์ ชรั ญะฮ์ และซอฮีดในหนงั สือ ภมู ิศาสตร์ของเขา ชื-อ มุอญ์ ะมุล บุลดาน ตน้ ฉบบั เขียนดว้ ยลายมือโดยอบี บกั ร มุฮมั มดั อิบนิ อะห์มดั อิบนิ อบั ดุลบากี อลั บฆั ดาดี ฮาฟิ ซ (มรณะ อ.ศ. 489)(12) เขาถูกเรียกขานในนาม อิบนิ คอฎิบะฮ์ และไดเ้ ขียนขอ้ สังเกตบาง ประการไวใ้ นเชิงอรรถเช่นกนั และไดเ้ ล่าเรื-องมาจากอบีบกั ร อลั คอฏีบ ใน ตอนทา้ ยของหนา้ ต่างๆ อบูบกั ร อิบนิ ซยั ฟ์ ไดเ้ ขียนขอ้ สังเกตเอาไวเ้ ช่นกนั ตวั เขาน@นั น่าจะเป็น อบูบกั ร อะห์มดั อิบนิ บกั ร อิบนิ ซยั ฟ์ ญิซซีนี หรือไม่ ก็อบูบกั ร อะห์มดั อิบนิ อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ ซยั ฟ์ อิบนิ สะอีด ซาญิสตานี อิบนิ อะซากิร ไดบ้ นั ทึกเรื-องราวต่างๆท@งั หมดของซยั ฟ์ และอิบนิ นะดีมไดเ้ ขียน ช-ือของเขาไวใ้ นหนงั สือของเขาช-ือ อลั ฟิ ฮเ์ รสทห์ นา้ 119 ภายใตน้ ามชื-อที-วา่ อุบยั ดุลลอฮ์ ซาญิสตานี และฮะมาวไี ดเ้ ขียนเร-ืองราวบางเรื-องของซยั ฟ์ ไวใ้ นหนงั สือของเขาใน ทาํ นองเดียวกบั ที-ฏอบารีกระทาํ แต่มีขอ้ แตกต่างอยปู่ ระการหน-ึงในระหวา่ ง คนท@งั สอง ฏอบารีไดบ้ นั ทึกเหตุการณ์ต่างๆในวธิ ีที-วา่ เหตุการณ์บางประการ ทาํ ใหเ้ ร-ืองท@งั หมดสมบรู ณ์ เขาใหแ้ หล่งที-มาของขอ้ มลู ของเขาอยา่ ง สม-าํ เสมอดว้ ยเช่นกนั แต่บางคร@ัง ฮะมาวไี ดบ้ นั ทึกบางส่วนของเหตุการณ์ หน-ึงเพราะเขาชอบเขียนในแนวบทกวหี รือบทกลอนในงานการเขียนของเขา เขาถึงกบั ไม่ยอมกล่าวถึงช-ือของซยั ฟ์ ในงานเขียนส่วนใหญ่ของเขา เรา สามารถพบเรื-องราวของซยั ฟ์ ในฮะมาวี ซ-ึงไม่ไดม้ ีเขียนไวใ้ นงานของฏอบารี 193

และในทางกลบั กนั นกั ประวติ ศาสตร์ท@งั สองคนน@ีต่างก็ไดเ้ ลือกสรรเอาเรื-อง ต่างๆของซยั ฟ์ ท-ีแต่งข@ึนมาน@ี ใหเ้ หมาะสมกบั ความตอ้ งการของตน ฮะมาวี ไดบ้ นั ทึกงานเขียนต่างๆ มาจากซยั ฟ์ โดยมีชื-อเมืองเหล่าน@ีปรากฏอยู่ 1) ดุลูษ จายคนหน-ึงจากเผา่ ของอบั ดุลกอยส์มีชื-อวา่ ซุฮารอ กล่าววา่ “ในสงคราม แห่งฮุรมูซาน ซ-ึงเกิดข@ึนท-ีอะฮว์ าสเมืองหน-ึงท-ีต@งั อยรู่ ะหวา่ งดุลูษกบั ดุญยั ล์ ฉนั ไดพ้ บกบั ฮะริม อิบนิ ฮยั ยานและไดเ้ อาอินทผาลมั พวงหน-ึงมาจากเขา... และอื-นๆ” ฏอบารีไดบ้ นั ทึกไวใ้ นเล่ม 1 หนา้ 2537 ถึงเหตุการณ์ในปี ฮ.ศ. 13 โดย กล่าวถึงเร-ืองขา้ งตน้ มาจนถึง “อินทผาลมั พวงหน-ึง” ขณะที-ฮะมาวไี ด้ บนั ทึกเพ-ิมเติมต่อไปอีกมากกวา่ เร-ืองของฏอบารี เพราะฉะน@นั ฮะมาวจี ึง ไม่ไดบ้ นั ทึกมาจากฏอบารี และเชื-อวา่ เขาจะตอ้ งมีโอกาสเขา้ ไปดูตน้ ฉบบั ลายมือของ ซยั ฟ์ 2) ฏอวซู ฮะมาวกี ล่าวไวว้ า่ มนั เป็นสถานที-หน-ึงอยใู่ นจงั หวดั ของฟารซ์ (ใน เปอร์เซีย) ซยั ฟ์ กล่าวไวว้ า่ อะลาอ์ อิบนิ ฮดั รอมี ส่งกองทพั ออกไปหน-ึง กองทพั ทางทะเลเพอื- ไปยงั ฏอวซู โดยท-ีไม่ไดร้ ับการอนุมตั ิจากอุมรั ฮะมาวี ไดบ้ นั ทึกเร-ืองราวน@ีไว้ ซ-ึงฏอบารีก็ไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ เช่นกนั ดงั ปรากฏ อยใู่ นเล่ม1หนา้ 2545-2551 ปี ฮ.ศ. 17 แต่ฮะมาวไี ดบ้ นั ทึกบทกวบี ทหน-ึงท-ี แต่งโดย คอลีดอิบนิมุนซิร ซ-ึงฏอบารีไดล้ ะเวน้ ไวไ้ ม่บนั ทึก 3) ญะอร์ อนะฮ์ และ นุอม์ าน 194

ช-ือท@งั สองน@ีตามการบอกเล่าของซยั ฟ์ เป็นสถานที-อยใู่ นอิรักดงั ท-ีฮะมาวี ไดบ้ นั ทึกไว้ ฮะมาวไี ดก้ ล่าวถึงช-ือของซยั ฟ์ ไวเ้ ป็นสิบคร@ังหรือมากกวา่ น@นั ใน หนงั สือของเขา แต่ยงั ไม่ช-ือเมืองอีกมากหลายท-ีเขาไดเ้ ขียนบนั ทึกไวใ้ น หนงั สือของเขา โดยไม่ไดก้ ล่าวถึงชื-อของซยั ฟ์ ผอู้ ่านที-ไดอ้ ่านพบจาก หนงั สือของเขาอาจคิดไปไดว้ า่ ฮะมาวไี ดแ้ สดงทศั นะที-เป็นของตนเองเอาไว้ ยกตวั อยา่ งเช่นช-ือ กรุ ดูดะฮ์ 4) กรุ ดูดะฮ์ เมื-อตุลยั ฮะฮ์ ผเู้ ป็นศาสดาจอมปลอมเดินทางมาถึงสุมยั รอฮ์ เขาไดร้ ับสาร จากษะมามะฮ์ อิบนิ เอาส์ อิบนิ ลามิตตออี กล่าววา่ “ฉนั มีคนอยหู่ า้ ร้อยคน ถา้ หากท่านตอ้ งการความช่วยเหลือ เราอยทู่ ี-กรุ ดูดะฮ์ และท-ีอนั ศุร ใกลๆ้ กบั ทะเลทราย” ฮะมาวไี ดน้ าํ เร-ืองน@ีมาจากฏอบารี(13) อิบนิฮาญรั ไดเ้ อาขอ้ มลู น@ีมาจากฏอบารีเช่นกนั เม-ือเขาเขียนถึงชีวประวตั ิของษะมามะฮ์ ปรากฏวา่ ไม่มีร่องรอยของกรุ ดูดะฮแ์ ละษะมามะฮ์ ณ ท-ีใดยกเวน้ ในเรื-องราวของ ซยั ฟ์ 5) แม่น@าํ อุตต์ คอลิด อิบนิ วะลีด ส่งแม่ทพั ของเขาคนหน-ึงชื-อ อุตต์ อิบนิ อบีอุตต์ ผซู้ -ึง มาจากเผา่ บนีสะอดั ไปยงั เดารากิสถาน แม่ทพั ไดต้ @งั ค่ายที-ริมแม่น@าํ และต่อมา แม่น@าํ น@ีจึงมีช-ือวา่ แม่น@าํ อุตต์ ตามชื-อของแม่ทพั อีกคร@ังหน-ึงผอู้ ่านอาจคิดไป วา่ ฮะมาวไี ดเ้ ขียนเร-ืองน@ีไปตามความรู้ความเขา้ ใจของเขา แต่กระน@นั เขาได้ ยมื เรื-องน@ีมาจากฏอบารี อิบนิ ฮาญรั ไดบ้ นั ทึกเรื-องเดียวกนั น@ีไว้ เช่นกนั ซ-ึง ไดก้ ล่าวบรรยายถึงคาํ วา่ อุตต์ (จากฏอบารี)(14) 6) อรั มาษ อฆั วาษ และ อิมาส ชื-อเหล่าน@ีท-ีไดบ้ รรยายไวโ้ ดยฮะมาวี ถูกขอยมื มาจากฏอบารีดงั ที-ได้ อธิบายไวแ้ ลว้ ในตอนตน้ ณ สงครามแห่งกอดิซียะฮ์ 195

7) อลั ซินย์ ษะนียะตุรริกาบ อลั กุไดส์ อลั มกั ร์วายะฮค์ ุรด์ อลั วะลายะฮ์ และ อลั ฮะวาฟี ช-ือขา้ งตน้ เป็นชื-อที- ฮะมาวี ไดข้ อยมื มาจากฏอบารีเล่ม 1 หนา้ 2026, 2648, 2230-33,43, 65, 88, 94, 2326-38, 2073-38 และ 2618-25 และหนา้ 2169 เช่นกนั ตามลาํ ดบั โดยไม่ไดก้ ล่าวถึงช-ือของซยั ฟ์ ซ-ึงเป็นผแู้ ต่งช-ือเหล่าน@ี ข@ึนมา ฮะมาวี ไดเ้ ขียนชื-อสถานท-ีและเมืองอื-นๆอีกในหนงั สือของเขา ชื-อ มุอ์ ญะอุล บุลดาน ไม่อาจสามารถหาพบไดใ้ นหนงั สือภมู ิศาสตร์หรือ ประวตั ิศาสตร์เล่มใดๆท-ีอื-นไปจากน@ี ดงั มีรายชื-อหนงั สือดงั ต่อไปน@ี 1. ซิฟัต ญะซีรอตุล อาหรับ โดย อบี มุฮมั มดั อลั ฮะซนั อิบนิ อะห์มดั อิบ นิ ยะอก์ บู อิบนิ ยซู ุฟ อิบนิดาวดู ซ-ึงรู้จกั กนั ในนามอิบนิ ฮาอิก (มรณะ ฮ.ศ. 334- ค.ศ. 945-6) 2. ฟุตูฮุล บุลดาน โดยบะลาซุรี 3. มุคตะซอ บุลดาน โดยอบีบกั ร อะห์มดั อิบนิ มุฮมั มดั ฮมั ดานี รู้จกั กนั ในนามอิบนิ ฟะกีฮ์ มีชีวติ อยใู่ นฮิจเราะฮ์ ศตวรรษที- 3 4. อลั อาษารุลบากิยะฮ์ อะนิล กุรูนิล คอลิยะฮ์ โดย อบูรอยฮาน มุฮมั มดั อิบนิ อะห์มดั อลั บีรูนี คอวาริซมี (มรณะ ฮ.ศ. 440) 5. มุอญ์ มั มสั ตุอญ์ ิม โดยอบีอุบยั ด์ อบั ดุลลอฮ์ อิบนิ อบุล อะซีซ อิบนิ มสั อบั อลั บกั รี อลั วะซีร (มรณะ ฮ.ศ. 478) 6. ตกั วมี ุลบุลดาน โดยอิสมาอีล ซอฮิบ ฮะมาฮ์ (มรณะ ฮ.ศ. 432) นกั ภมู ิศาสตร์ร่วมสมยั สองคนไม่เชื-อถือในฮะมาวี และไม่ไดก้ ล่าวถึง สถานท-ีเหล่าน@นั ไวใ้ นหนงั สือของเขาท@งั สอง 1. ละซีเรนจ์ หนงั สือของเขาช-ือ เมืองต่างๆ ของคอลีฟะฮแ์ ห่งบูรพาทิศ 196

2. อุมรั ริฎอ กะฮาละฮ์ หนงั สือของเขาช-ือ ภูมิศาสตร์ของคาบสมุทร อาหรับ 14. ซยั ฟ์ กบั วนั เวลาของเหตุการณ์ต่างๆ ซยั ฟ์ ไม่ใช่เป็นผแู้ ต่งเรื-องข@ึนมาเท่าน@นั แต่เขายงั ไดเ้ ปลี-ยนแปลงวนั เวลา ของเหตุการณ์ที-เกิดข@ึนจริงอีกดว้ ย 1. ฏอบารีเล่ม 1 หนา้ 553-56 เก-ียวกบั เรื-องราวของสงครามแห่ง อุบุลละฮ์ (15)ไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ ดงั วา่ อบบู กั รส่งคอลิดไปยงั อิรัก ฝ่ ายศตั รูไดจ้ ดั ต@งั ค่ายอยรู่ ะหวา่ งแหล่งน@าํ กบั กองทพั ของคอลิด พระเจา้ ทรงส่งเมฆฝนลงมา ช่วยเหลือฝ่ ายมุสลิม ฝ่ ายมุสลิมไดเ้ ขา้ สู้รบและเป็นฝ่ ายชนะในสงครามอุบุล ละฮ์ คอลิดส่งทรัพยเ์ ชลยหน-ึงในหา้ ส่วน (ในฐานะภาษี) และชา้ งหน-ึงเชือก ไปยงั มะดีนะฮ์ หญิงชาวบา้ นคนหน-ึงในนคร มะดีนะฮถ์ ามข@ึนวา่ “ชา้ งเป็น สตั วท์ -ีพระเจา้ สร้างหรือคนทาํ มนั ข@ึนมา?” จากน@นั ฏอบารี จึงกล่าววา่ “สงครามอุบุลละฮ์ มีการเล่าไวแ้ ตกต่างกนั มาก ตามที-นกั ประวตั ิศาสตร์ที- เชื-อถือไดบ้ นั ทึกกนั เอาไว้ เพราะมนั เกิดข@ึนในสมยั ของอุมรั ในปี ฮ.ศ. 14 และผบู้ ญั ชาการกองทพั คือ อุตบะฮ์ อิบนิ กอซวาน แต่ไม่ใช่คอลิด” ซยั ฟ์ กาํ หนดวนั เวลาของเหตุการณ์ใหผ้ ดิ เพ@ียนไป เช่นเดียวกบั ใหช้ -ือของ ผบู้ ญั ชาการกองทพั และคอลีฟะฮไ์ วอ้ ยา่ งผดิ พลาดอีกดว้ ย 2. ฏอบารีในเล่ม 2 หนา้ 89 ไดเ้ ขียนไวว้ า่ อุมรั ส่งอุตบะฮ์ อิบนิ กอซวาน ไปยงั บสั เราะฮใ์ นปี ฮ.ศ. 14 แต่ซยั ฟ์ ไดบ้ นั ทึกไวใ้ นปี ฮ.ศ. 16 อิบนิ กะซีร ได้ ช@ีใหเ้ ห็นถึงความแตกต่างน@ีไวใ้ นหนงั สือของเขาเล่ม 47-48 197

3. เหตุการณ์ที- ยรั มูก มีบนั ทึกไวใ้ นเล่ม 7 หนา้ 61 โดย อิบนิ กะซีร วา่ เหตุการณ์ยรั มกู เกิดข@ึนเมื-อปี ฮ.ศ. 15 ตามการบนั ทึกของลยั ษ์ อิบนิละฮีอะฮ,์ อบมู ะอซ์ รั , วะลีด อิบนิ มุสลิม, ยะซีด อิบนิ อุบยั ดะฮ์ คอลีฟะฮ์ อิบนิ คอย ยาต, อิบนิ กลั บี, มุฮมั มดั อิบนิ อาอิซ, อิบนิ อะซากิร และซะฮะบี ผทู้ รงคุณวฒุ ิของเรา แต่ซยั ฟ์ และฏอบารีกล่าววา่ มนั เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 13 อิบ นิ กะซีรไดก้ ล่าวไวใ้ นหลกั ฐานอา้ งอิงของเขาวา่ เหตุการณ์น@ีเกิดในปี ฮ.ศ. 13 ในหนงั สือของ อิบนิ อะซากิร เล่ม 1 หนา้ 159 วา่ “ซยั ฟ์ กล่าววา่ เหตุการณ์น@ี เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 13 ก่อนการพิชิตดามสั กสั แต่ไม่มีผใู้ ดเห็นพอ้ งดว้ ยกบั เขา” 4. เหตุการณ์แห่งเฟฮล์ ไดบ้ นั ทึกอยใู่ นเล่ม 7 หนา้ 25 ของอิบนิ กะซีร ดงั วา่ “เหตุการณ์แห่งเฟฮลเ์ กิดข@ึนก่อนการพชิ ิตดามสั กสั ตามหลกั ฐานของนกั ประวตั ิศาสตร์ส่วนใหญ่ แต่อบูญะอฟ์ ัร อิบนิ ญะรีร (ฏอบารี) กล่าวไปตาม ซยั ฟ์ วา่ มนั เกิดข@ึนหลงั จากการพิชิตดามสั กสั ” บะลาซุรี ไดเ้ ขียนไวใ้ น ฟุ ตูฮุล บุลดาน หนา้ 137 วา่ “ไดม้ ีกล่าวไวว้ า่ เหตุการณ์แห่งเฟฮล์ ณ จอร์แดน เกิดข@ึนสองวนั ก่อนเดือนซุลกอดะฮจ์ ะสิ@นลง นนั- คือ หา้ เดือนหลงั อุมรั ข@ึน เป็ นคอลีฟะฮ”์ 5. การเดินทางออกจากซีเรียของเฮราคลีอุส ฮิร็อกล์ ฏอบารี ไดเ้ ขียนไว้ ในหนงั สือของเขา เล่ม 3 หนา้ 99 “เฮราคลีอุสออกจากซีเรียไปยงั คอนแสตน ติโนเปิ ล (กุสตอนตินียะฮ)์ ในปี ฮ.ศ. 15 ตามการบนั ทึกของ อิบนิอิศฮาก แต่ ตามหลกั ฐานของซยั ฟ์ มนั เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 16” อิบนิ กะซีร ไดก้ ล่าวถึงความ แตกต่างกนั น@ีไวใ้ นหนงั สือของเขา เล่ม 7 หนา้ 53 บะลาซุรี แสดงความเห็น พอ้ งดว้ ยไวใ้ น ณ ฟุตูฮุล บุลดาน หนา้ 162 กบั อบอู ิศฮาก 6. การพิชิต อุรชีลีม (บยั ตุลมกั ดิส) ฏอบารีเล่ม 3 หนา้ 103 ไดบ้ นั ทึกจาก ซยั ฟ์ “การลงนามในสนธิสญั ญาระหวา่ งอุมรั กบั ชาวปาเลสไตน์ เกิดข@ึนในปี 198

ฮ.ศ. 15” อิบนิ กะซีร เล่ม 7 หนา้ 57 ไดเ้ ขียนบนั ทึกไวว้ า่ การพิชิตปาเลสไตน์ เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 16 ตามหลกั ฐานของนกั ประวตั ิศาสตร์ท@งั หมดยกเวน้ ซยั ฟ์ บะลาซุรี ในหนา้ 165-66 กล่าววา่ เหตุการณ์เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 16-17 7. การพิชิตแห่งอลั ญะซีเราะฮ์ ฏอบารีไดเ้ ขียนไวใ้ นหนงั สือของเขาเล่ม 3 หนา้ 155 วา่ “อลั ญะซีเราะฮ์ ถูกพชิ ิตในปี ฮ.ศ. 17 ตามการรายงานของ ซยั ฟ์ ” แต่อิบนิ อิศฮากกล่าววา่ มนั เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 19 อิบนิ กะซีร ในเล่ม 7 หนา้ 76 และฮะมาวใี น มุอญ์ ะมุล บุลดาน เห็นพอ้ งกบั ปี ฮ.ศ. 19 ของอิบนิ อิศฮาก 8. กาฬโรคแห่งอะมาวาส ฏอบารีไดเ้ ขียนไวใ้ นเล่ม 3 หนา้ 161-163 “อิบ นิ อิศฮาก กล่าววา่ มนั เกิดข@ึนในปี ที- 18 และ ซยั ฟ์ กล่าววา่ มนั เกิดข@ึนในปี ฮ. ศ. 17” อิบนิ กะซีรไดเ้ ขียนเล่าเรื-องเก-ียวกบั กาฬโรคน@ีไวใ้ นหนงั สือของ 78 ดงั วา่ “มุฮมั มดั อิบนิ อิศฮาก และอบมู ะอช์ รั และบุคคลอื-นๆกล่าววา่ มนั เกิดข@ึนในปี ที- 18” 9. เหตุการณ์ระหวา่ งชาวเปอร์เซียและชาวมุสลิม ฏอบารีบนั ทึกไวว้ า่ หาก วา่ ตามหลกั ฐานของซยั ฟ์ แลว้ มนั เกิดข@ึนในปี ที- 15 แต่ตามหลกั ฐานของอิบนิ อิศฮากและวากีดี มนั เกิดข@ึนในปี ท-ี 16 อิบนิ กะซีร ไดก้ ล่าวถึงความแตกต่าง น@ีไวใ้ นเล่ม 7 หนา้ 60 ของหนงั สือของเขา 10. การศึกสงครามที- คุรอซาน ฏอบารี เล่ม 3 หนา้ 244 และอิบนิ กะซีร ในเล่ม 7 หนา้ 126 ไดบ้ นั ทึกมาจากซยั ฟ์ วา่ มนั เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 18 แต่ผอู้ ื-น กล่าววา่ มนั เกิดข@ึนในปี ฮ.ศ. 22 199