DEPED COPY Run after Tax Evaders Program Commissioner Kim S. Jacinto-Henares, together with DCIR EstelaV. Sales and DOJ representative, Atty. Michael John Humarang, engages members of tri-media in the discussion on the three (3) tax cases filed by the BIR during the regular Run after Tax Evaders (RATE) Press Briefing conducted last August 14 at the DOJ Executive Lounge. DIOSDADO T. SISON, a civil sanitary engineer contractor by profession engaged in the business of buying, selling, renting/leasing, and operation of dwellings, was slapped with P18.95 million tax evasion suit for substantially under-declaring his income/sales for taxable year 2010 by 2,778.66% or P21.61 Million. SISON has received income payments amounting to P22.39 Million from BJS DEVELOPMENT but reported a gross income of only P777,714.00 in his Income Tax Return (ITR) for 2010. Likewise charged was independent CPA DANILO M. LINCOD who certified the Financial Statements of SISON for taxable year 2010 despite the essential misstatement of facts therein, as well as the clear omission with respect to the latter’s actual taxable income, in violation of Section 257 of the Tax Code. Two (2) more delinquent individual taxpayers from Revenue Region (RR) No. 7-Quezon City were charged with “Willful Failure to Pay Taxes.” PERSEUS COMMODITY TRADING sole proprietor, MANUEL NUGUID NIETO and MILLENIUM GAZ MARKETING sole proprietress, AGNES M. DAYAO were charged for their failure to pay long overdue deficiency taxes amounting to P86.46 Million (2007) and P30.15 Million (2006), respectively. The filing of the three (3) cases brought to two hundred and seventy-eight (278) the total number of cases already filed by the BIR under its RATE program during the administration of Commissioner Henares.Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang tax evasion? 2. Bakit itinuturing itong labag sa batas? 3. Sa iyong palagay, ano pa ang maaaring gawin ng pamahalaan upang masigurong mahuhuli ang mga tax evader? Pangatwiranan. 204 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 9: AWITIN NATIN ‘TO Magpagawa ng jingle campaign para sa tema ng BIR 2013 tax campaign“I love Philippines, I pay taxes correctly.” BIR campaigns Bureau of Internal Revenue (BIR) office across the country campaign for the early filing of Income Tax Return (ITR) and correct payment of taxes, as expressed in the Bureaus 2013 tax campaign theme “I love Philippines, I pay taxes correctly. Pinagkunan: BIR Monitor Vol 15 No.2 Ipaawit sa bawat pangkat ang nagawang komposisyon at gamitinggabay ang sumusunod na pamantayan sa pagmamarka.DEPED COPYRubrik sa Pagmamarka ng Jingle CampaignPamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang PuntosKaangkupan ng Angkop at makabuluhan ang 10 Nilalaman mensaheng nakapaloob sa jingle campaign sa wastong pagbabayad ng buwisKahusayan sa Mahusay na pagsasaayos 5 Pag-awit ng lyrics at tonoKahusayan sa Mapanghikayat at 5Pagtatanghal makapukaw-pansin ang 20 ginawang jingle campaign; nagpakita ng malikhaing pagtatanghal Kabuuan PuntosPamprosesong Tanong: 1. Ano ang naging batayan o inspirasyon ninyo sa paggawa ng jingle? 2. Paano mahihikayat ang mamamayan sa mga ginawang jingle upang sila ay maging matapat sa pagbabayad ng buwis? 3. Kailan nagiging epektibo ang isang jingle na maimpluwensiyahan ang mga mamamayan upang maging matapat sa bayan? Patunayan.Gawain 10: I-DRAWING NATIN ‘TO Magpagawa ng poster para sa tema ng BIR 2013 tax campaign “I lovePhilippines, I pay taxes correctly.” 205 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Rubrik sa Pagmamarka ng Poster CampaignPamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang PuntosKaangkupan Angkop at makabuluhan 10ng Nilalaman ang mensaheKahusayan Mapanghikayat at 5sa Paggawa makapukaw-pansin ang ginawa 5Kahusayan 20sa Paggawa Mapanghikayat at makapukaw-pansin ang ginawa Kabuuang PuntosDEPED COPYPamprosesong Tanong: 1. Ano ang mensahe na nais mong maalaala at maunawaan ng mga mamamayan na nasa drawing mo? 2. Sa iyong palagay, paano magiging epektibo ang iyong ginawang drawing upang makahikayat sa mamamayan na maging responsableng taxpayer? Patunayan.Gawain 11: MAG-REFLECT TAYO Magpagawa ng reflection paper na nagsusuri sa isyu ng PDAF. Ipa-post sa kanilang Facebook account ang mga nagawa. Ipahikayat sa mga mag-aaral na magbigay ng komento ang kanilang mga kaibigan sa mga output nila.Matapos ang tatlong araw, ipabilang kung ilan ang kabuuang tanong kungmayroon man. Ipa-print ang resulta sa bond paper.Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang karaniwang tanong o komento ng mga nakabasa? 2. Ano ang nakaantig sa kanila upang magtanong o magkomento? 3. Paano makahihikayat ang isang reflection paper upang magbahagi ng niloloob ang ibang tao na makababasa nito?Gawain 12: I-KONEK MO Muling pabalikan ang Gawain 7 sa PAUNLARIN at iwasto ang malingmga kasagutan.Natuklasan ko na ang patakarang piskal ay ___________________________________________________________________________________________________________________________________________ 206 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Transisyon sa Susunod Na Aralin Ang patakarang piskal ay isang mahalagang estratehiya ng pamahalaan upang masiguro ang katatagan ng ekonomiya ng bansa. Isa ito sa mahahalagang aspekto ng ekonomiya na kinakailangan ang matalinong pagdedesisyon at pagpaplano ng pamahalaan. Ginagawa ito upang matiyak na ang ekonomiya ay nasa tamang daan tungo sa pagkakamit ng kaunlaran. Kaugnay nito, isa pang mahalagang patakaran ang ating tatalakayin sa susunod na aralin – ang patakarang pananalapi. Isa rin ito sa mga importanteng kasangkapan ng pamahalaan upang matiyak na ang bansa ay magiging matatag at may sapat na kakayahan upang mapanatili sa normal na antas ang kalagayang pang-ekonomiya ng bansa at matamo ang tunay na pagseserbisyo sa mamamayan. 207 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYPANIMULA Sa nakaraang aralin, tinalakay natin ang patakarang piskal.Natunghayan natin ang mahalagang papel na ginagampanan ng pamahalaanupang ang ekonomiya ay maging ganap na maayos at matatag. Maaaringmaimpluwensiyahan at makontrol ng pamahalaan ang buong ekonomiya sapamamagitan ng pagbubuwis at paggastang nababatay sa badyet. Samantalasa bahaging ito, isa pang mahalagang patakaran ang maaaring gamitin ngpamahalaan upang mapaunlad ang ekonomiya, ang patakaran sa pananalapi. Kaya’t muli kitang iniimbitahan na patuloy na makiisa upang maunawaanang pangangasiwa ng pamahalaan sa dami ng salapi sa ekonomiya. Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ang mag-aaral aynakapagpapaliwanag sa layunin ng patakarang pananalapi, nakapagpapahayagng kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang salik ng ekonomiya,nakapagtataya sa bumubuo ng sektor ng pananalapi, nakapagsusuri sapatakarang pang-ekonomiya, at natitimbang ang epekto ng patakarang pang-ekonomiya sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararamingPilipino. ARALIN 6: PATAKARANG PANANALAPI ALAMIN Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa patakarang pananalapi at kung makaiimpluwensiya ba ang supply ng salapi sa kabuuang produksiyon, empleyo, antas ng interes, at presyo? Mahalagang maiugnay ang kanilang natutuhan sa nakaraang aralin upang ganap na maunawaan ang paksang tatalakayin sa bagong aralin.Gawain 1: MONEY KO YAN Ipasuri ang larawan sa mag-aaral. Matapos ang pagsusuri, hatiin angklase sa limang pangkat. Hayaan silang bumuo ng pamagat ayon sa nakikitanila sa larawan. Hikayatin na maging malikhain sa pagbuo ng pamagat angmag-aaral. Pabigyan ng dalawang piraso ng parihabang kartolina ang bawatpangkat. Papiliin sila ng isang natatanging pamagat na katanggap-tanggap,ipasulat sa kartolina at ipaliwanag ang dahilan sa naging pagpili. 208 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Ipapaskil sa pisara at ipaulat sa klase ang naging output. Pinagkunan:http://www.imagestock.com/money-pull/asp Pamprosesong Tanong: 1. Alin sa mga pamagat ang pumukaw sa iyong pansin? Bakit? 2. Tumutugma ba ito sa inilalahad ng larawan? 3. Ano ang iyong batayan sa pagbuo ng pamagat? Ipaliwanag. Gawain 2: BALITA NGA! Pag-aralan ang titulo ng balita at sagutan ang pamprosesong tanong. Usapin tungkol sa Pananalapi at Pagpapalago ng Pera, Dapat na Ituro Raw sa mga Kabataan December 25, 2012 6:46pm Pinagkunan:http://www.gmanetwork.com/news/story/287676/ulatfilipino/balitangpinoy/usapin-tungkol-sa-pananalapi-at- pagpapalago-ng-pera-dapat-na-ituro-raw-sa-mga-kabataan retrieved on January 14, 2015 Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang mensahe na unang pumasok sa iyong isipan nang mabasa ang titulo? 2. Sa iyong palagay, sino ang higit na makikinabang sa kaalaman na matatamo ng mag-aaral tungkol sa impormasyon na ipinababatid ng titulo? Patunayan. Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa patakarang pananalapi. 209 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYGawain 3: I-KONEK MO Ipasulat sa unang kahon kung ano ang nalalaman ng mag-aaral tungkolsa paksa. Matapos ito, ipasulat naman ang mga bagay at konsepto na nais panilang matutuhan sa ikalawang kahon. Ipasasagot lamang ang huling kahonkung tapos na ang pagtalakay sa paksa. Ang alam ko___________ Nais kong malaman_____ Ang aking natutuhan_____ Matapos maorganisa ng mga mag-aaral ang mga paunang kaalaman tungkol sa patakarang pananalapi, ihanda sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit nilang maunawaan ang konsepto ng patakarang pananalapi. PAUNLARIN Matapos nilang malaman ang mga paunang impormasyon tungkol sa aralin, ngayon naman ay kanilang lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan nila bilang mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa patakarang pananalapi. Mula sa mga inihandang gawain at teksto, inaasahang magagabayan sila upang masagot kung paano nakakaapekto ang patakarang pananalapi sa buhay ng nakararaming Pilipino. Halina’t umpisahan muli sa pamamagitan ng gawain. 210 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 4: KOMPLETUHIN ANG DAYAGRAM Batay sa teksto tungkol sa patakarang pananalapi, ipatukoy kungkailan isinasagawa ang bawat patakaran. PATAKARANG PANANALAPIExpansionary Contractionarymoney policy money policyDEPED COPY Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang patakarang pananalapi? 2. Ano ang pagkakaiba ng expansionary money policy at contractionary money policy? 3. Kailan isinasagawa ng Bangko Sentral ng Pilipinas ang sumusunod na patakaran? Gawain 5: PAGYAMANIN ANG KASANAYAN Hayaang pag-aralan ang sumusunod na pangungusap. Ipaguhit ang kung kailangan ipatupad ang expansionary money policy at naman kung contractionary money policy. 1. Maraming nagsarang mga kompanya bunga ng pagkalugi at mababang benta. 2. Dahil sa digmaan sa Syria, maraming Overseas Filipino Workers (OFW) ang umuwing walang naipong pera. 3. Tumanggap ng Christmas bonus at 13th month pay ang karamihan sa mga manggagawa. 4. Tumaas ang remittance ng dolyar mula sa mga OFW. 5. Matamlay ang kalakalan sa stock market dahil sa pandaigdigang krisis pang-ekonomiya. 211 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang naging daan upang masagot mo ang mga sitwasyon? 2. Sa iyong palagay, ano ang kahalagahan na maunawaan ang mga sitwasyon na inilalarawan sa gawain na ito? Ipaliwanag.Gawain 6: LOGO…LOGO Ipakita ang iba’t ibang larawang nasa ibaba. Ipatukoy ang ginagampananat tungkulin ng sumusunod na institusyon na kinakatawan ng logo sa loob nginstitusyong pananalapi. Hayaang piliin ng mga bata ang mga logo na kabilangsa bangko at hindi bangko.DEPED COPYPinagkunan:,http://www.imagestock.com/bank-centralbank/asp,http://www.imagestock.com/bank-pbcom/asp, http://www.imagestock.com/bank-metrobank/asp, http://www.imagestock.com/ -gsis/asp, http://www.imagestock.com/ -sss/asp, http://www.imagestock.com/pag-ibig,http://www.imagestock.com/ cooperative, retrieved on August 11, 2014BANGKO HINDI BANGKOPamprosesong Tanong: 1. Paano nagkakaiba ang bangko at di-bangko bilang institusyong pananalapi? 2. Bakit itinuturing na mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga institusyon ng pananalapi sa lipunan? 3. Ano sa mga institusyon na ito ang pinupuntahan ng inyong pamilya upang makipagtransaksiyon? Ipaliwanag. 4. Gaano kalaki ang naitutulong sa iyo at sa iba pang mamamayan ng mga institusyon na ito? Pangatwiranan. 212 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 7: SAGUTIN MO ‘TO Ipahanap sa hanay B ang bangkong inilalarawan sa hanay A. Ipasulatsa sagutang papel ang titik ng tamang sagot.AB1. Dahil sa malaking kapital, ang mga bangkong ito a. bangkong ay nagpapautang para sa ibang layunin tulad ng pagtitipid pabahay at iba pa.2. Pangunahing layunin ng mga bangkong ito na b. Land Bank of the hikayatin ang mga tao na magtipid at mag-impok. Philippines3. Itinatag ito upang mapabuti ang kalagayang c. bangkong pangkabuhayan sa kanayunan. komersyalDEPED COPY4. Pangunahing tungkulin nito na tustusan ng d. Development pondo ang programang pansakahan ng Bank of the pamahalaan. Philippines5. Layunin ng bangkong ito na mapaunlad ang e. bangkong rural sektor ng agrikultura at industriya, lalo na sa mga programang makatulong sa pag-unlad ng ekonomiya.BSP Supervised/Regulated Financial Institutions (2012)TYPE OF FINANCIAL INSTITUTION NUMBERI.BBAANNKSA. Universal and Commercial Banks 4,231Expanded Commercial Banks 3,766 Private Domestic Banks 448 Government Banks 17 Branches of Foreign Banks 584Non-Expanded Commercial Banks 76 Domestic Banks 13Subsidiaries of Foreign Banks 1,545Branches of Foreign Banks 2,570B.Thrift Banks 167CC.RRuurraall aand CooooppeerraatitviveeBBaannksks 39RurRaul rBaal Bnkasnks 174CooCpoeorpaetirvaetivBeaBnaknsks 16,936II. Non-Bank Financial Institutions 59With Quasi-Banking FunctionsWithout Quasi-BankingFunctionsNon-Stock Savings and Loan AssociationPawnshopsOthersIIIIII..OOffffsshhoore BaannkkiinnggUUnnitists 5TOTAL NUMBERPinagkunan: www.bsp.gov.ph/banking/2012 retrieved on July 15, 2014 213 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYGawain 8: MAGKUWENTA TAYO Ipasuri sa mga mag-aaral ang talaan sa itaas. Matapos ito, ipakompyutang kabuuang bilang ng mga uri ng institusyong pinansiyal. Gumamit ng piegraph upang madaling matukoy ang bilang o bahagdan. Hayaang ipagkumpara ang mga uri ng A, B, at C ayon sa katangian ngmga ito. Magbuo ng sariling kongklusyon ayon sa nakalap na impormasyon. A. Banks B. Non-Bank C. Offshore Banking UnitPamprosesong Tanong: 1. Ano ang mga uri ng institusyon ng pananalapi ayon sa talaan? 2. Ano ang nagtala ng may pinakamataas na bilang sa mga institusyon ng pananalapi? 3. Ano ang naging batayan sa mga nabuong kongklusyon? Pangatwiranan.Gawain 9: I-KONEK MO Pabalikang muli ang Gawain 3 para sagutan ang ikatlong kahon. Nalaman ko ang patakarang pananalapi ay ___________________ _____________________________________________________________ Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa patakarang pananalapi, maaari nang tumungo ang mga mag-aaral sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa sa patakarang pananalapi. PAGNILAYAN Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa patakarang pananalapi. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa patakarang pananalapi upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan. 214 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYGawain 10: PAKAISIPIN MO ITO! Ipasuri ang nilalaman ng balita. Matapos ito ay ipasagot ang mga pamprosesong tanong. Usapin tungkol sa pananalapi at pagpapalago ng pera, dapat na ituro sa mga kabataan. Panahon na umano para bigyan ng edukasyon ang mga kabataan tungkol sa usaping pinansiyal at pagpapalago ng kabuhayan, ayon sa isang kongresista. Sa isang pahayag nitong Martes, sinabi ni Aurora Rep. Juan Edgardo “Sonny” Angara, na hindi sapat na matuto lamang ang mga mag-aaral at kabataan sa pagbibilang. Sa aspeto ng pananalapi, makabubuti umano kung matuturuan din sila kung papaano ito mapapalago. “Mostly, Filipinos grow up without knowledge on how to handle their resources. They know how to count their money, but rarely know how to make it grow,” puna ni Angara, chairman ng House Committee on Higher and Technical Education. Dahil dito, inihain ni Angara ang House Bill (HB) No. 490 o ang Financial Literacy Act of 2012, na naglalayong isulong ang financial literacy programs sa mga pampubliko at pribadong paaralan. Ayon sa mambabatas, panahon na para suportahan ang mga kabataan sa usapin ng pananalapi batay na rin sa pinakabagong ulat ng “Fin-Q Survey,” na ang “financial quotient” ng Pinoy ay nagtala ng all-time high na 52.6 points noong 2011. Pagpapakita umano ito na dumadami ang mga Pilipino na nag-iimpok ng pera, namumuhunan, at may magandang credit management. “The results of the Fin-Q survey in the Philippines are very encouraging. Of course, there’s still more to cover but we can improve our financial quotient as a country by teaching more of our people how to take charge of their finances and become responsible users of credit,” paliwanag ng kongresista tungkol sa nasabing pag-aaral ng international financial services firm na Citi. Sa mga nagdaang survey, ang Pilipinas umano ay nasa below average sa Asia at malayo sa ibang bansa sa ASEAN. Sa pinakahuling ulat lamang umano nakapagtala ng mataas na marka ang mga Pinoy. “Financial literacy is a must in today’s world if Filipinos would really want to have financial freedom,” ani Angara. “Unfortunately, our school system does not teach our students and youth about money and personal finance. Our schools teach students numerous subjects but they don’t teach them how to handle their own money wisely.” Sa ilalim ng panukalang batas, magkakaloob ang DepEd ng award grants na hindi hihigit sa P1 milyon sa mga magpapatupad ng programa tungkol financial literacy courses o components para sa mga mag-aaral. Pinagkunan:http://www.gmanetwork.com/news/story/287676/ulatfilipino/balitangpinoy/usapin-tungkol-sa- pananalapi-at-pagpapalago-ng-pera-dapat-na-ituro-raw-sa-mga-kabataan retrieved on January 14, 2015 Prosesong Tanong: 1. Ano ang nilalaman ng balita? 2. Sumasang-ayon ka ba sa isinasaad ng balita? Bakit? 3. Sa iyong palagay, kailan ang tamang panahon upang matutuhan ang konseptong tinatalakay sa balita? Pangatwiranan. 215 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain 11: QUIET TIME Sa pagkakataong ito, magpasulat ng isang repleksiyon tungkolsa patakarang pananalapi bilang isang instrumento sa pagpapatatag ngekonomiya. Ipasama ang repleksiyon sa kanilang portfolio.Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang pinakamahalagang aral ang naitala mo sa iyong repleksiyon? 2. Ano ang dahilan at ito ang aral na higit mong naunawaan? 3. Sa iyong palagay, dapat bang matutuhan din ito ng iba pang kabataan at mamamayan? Bakit oo o hindi? Patunayan. ISABUHAYDEPED COPY Matagumpay na natapos at naisakatuparan ng mag-aaral ang lahatng gawain para sa patakarang pananalapi. Ngayon ay mayroon na silangsariling pamantayan sa nagaganap sa ating ekonomiya. Tutungo na sila sahuling bahagi ng ating aralin.Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na panuto.Pumunta sa tanggapan ng inyong lungsod at humingi ng kopya ngbadyet ng inyong lungsod o bayan. Kapanayamin din ang pinuno ng lungsodkung paano inihahanda ang badyet para sa bawat taon. Pag-aralan ang kita,pag-iimpok, pamumuhunan, at implasyon sa nakalipas na limang taon. Magingmalikhain sa pag-uulat ng nakalap na impormasyon sa klase. Rubrik sa Pagmamarka ng PanayamPamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang Puntos Wasto ang lahat ng datos na 6 binanggit sa panayam. GumamitNilalaman ng mahigit sa limang sanggunian upang maging makatotohanan at katanggap-tanggap ang mga impormasyon.Pagsusuri Naipakita ang pagsusuri 5 sa opinyon at ideya ng kinakapanayam Maayos at makabuluhan angMga Tanong mga tanong. May kaugnayan 5 4 ang tanong sa bawat isa.Pagkamalikhain Gumamit ng mga visual o video presentation. Kabuuang Puntos 20 216 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPYPamprosesong Tanong 1. Ano ang naging resulta ng iyong naging survey? 2. Nasiyahan ka ba sa naging resulta? 3. Ano ang iyong naging obserbasyon sa mga naging reaksiyon ng kapwa mo mag-aaral? MAHUSAY! Natapos na ang mga gawain para sa mag-aaral! MAG-REFLECT TAYO Magpagawa ng reflection paper na nagsusuri sa napapanahong isyu ng PDAF. Ipa-post sa kanilang Facebook account ang kanilang ginawa. Ipahikayat ang kanilang mga kaibigan na magbigay ng kanilang komento. Matapos ng tatlong araw, bilangin ang kabuuang tanong. I-print ang resulta sa bond paper. Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang karaniwang tanong o komento ng mga nakabasa? 2. Ano ang nakaantig sa kanila upang magtanong o magkomento? 3. Paano makahihikayat ang isang reflection paper upang magbahagi ng niloloob ang ibang tao na makababasa nito? Transisyon sa Susunod Na Modyul Ang patakaran sa pananalapi ay may layuning kontrolin ang suplay ng salapi sa sirkulasyon at ang antas ng interes upang mapanatiling matatag ang presyo. Sa pangunguna ng BSP, ang sistema sa pananalapi at pagbabangko ay maisasaayos para sa katuparan ng layuning mapanatili ang katatagan ng halaga ng piso at presyo. Natapos mo ang talakayan sa makroekonomiks. Sana ay naging malalim ang naging pag-unawa ng mga mag-aaral sa mga konseptong nakapaloob dito dahil magagamit nila ito upang maunawaan ang daloy ng mga pangyayari sa ekonomiya ng ating bansa. Ang pangkalahatang aksiyon at reaksiyon ng mamamayan, mamumuhunan, at pamahalaan, gayundin ng mundo ay nakapagdudulot ng malaking epekto sa takbo ng presyo at produkto sa ating bansa. Mauunawaan nila ang mga bagay na ito kung napag-ugnay-ugnay ang mga paksang tinalakay sa loob ng yunit na ito. Kung gayon, masisiguro na handa na silang harapin ang huling yugto ng asignaturang ito na tumatalakay sa iba’t ibang sektor ng ekonomiya. Kinakailangan muli ang kanilang pag-unawa, pagsusuri, at angking pasensiya upang lubos na makilala ang ekonomiya ng bansa. Kaya tayo na! 217 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY PANGWAKAS NA PAGTATAYAPanuto: Piliin ang titik ng pinakawastong sagot at isulat sa sagutang papel. (K) 1. Ano ang inilalarawan ng paikot na daloy ng ekonomiya? A. Ugnayan ng bawat sektor ng ekonomiya B. Kita at gastusin ng pamahalaan C. Kalakalan sa loob at labas ng bansa D. Transaksiyon ng mga intitusyong pampinansyal (K) 2. Kailan makikita na positibo ang economic performance ng bansa? A. Kapag malaking bilang ng lakas paggawa ay walang trabaho B. Kapag gumagamit ng makabagong teknolohiya ang mga bahay- kalakal C. Kapag may pag-angat sa Gross Domestic Product ng bansa D. Kapag lumalaki ang utang panlabas ng bansa (K) 3. Alin sa mga sumusunod ang hindi ginagamit na paraan ng pagsukat sa Gross National Income? A. Expenditure Approach B. Economic Freedom Approach C. Industrial Origin/Value Added Approach D. Income Approach (K) 4. Kung ang kabuuang kita ni Jonas ay Php25,000.00 at ang kanya namang kabuuang gastusin ay Php21,000.00, magkano ang maaari nyang ilaan para sa pag-iimpok? A. Php1,000.00 B. Php2,000.00 C. Php3,000.00 D. Php4,000.00 (K) 5. Ano ang tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng kabuuang presyo sa ekonomiya? A. Deplasyon B. Implasyon C. Resesyon D. Depresyon 218 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY (P) 6. Sa paikot na daloy ng ekonomiya, papaano nagkaugnay ang sambahayan at bahay-kalakal? A. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na sumasailalim ng pagpoproseso ng bahay-kalakal. B. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na kapital sa mga bahay-kalakal. C. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang makabuo ng produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal. D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang magkaroon ng karagdagang trabaho para sa mga bahay-kalakal. (P) 7. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng bansa? A. Dahil magiging tanyag ang bansa sa mga pandaigdigang institusyong pampinansiyal. B. Dahil magagamit ito upang makabuo ng mga patakarang magpapaangat sa ekonomiya ng bansa. C. Dahil repleksiyon ito sa kahusayan ng namumuno na magagamit upang umani ng malaking boto sa eleksiyon. D. Dahil makikilala ang bansa sa pagkakaroon ng mahusay na pamamalakad ng ekonomiya. (P) 8. Piliin sa sumusunod na pahayag ang pinakawasto. A. Ang kita ng mga dayuhang namamasukan sa Pilipinas ay kabilang sa Gross National Income nito. B. Ang gawaing nagmula sa impormal na sektor ay kabilang sa pagsukat ng Gross National Income. C. Ang mga produktong segunda mano ay kabilang sa pagsukat ng Gross National Income. D. Ang halaga ng tapos na produkto at paglilingkod lamang ang isinasama sa Gross National Income. (P) 9. Alin sa sumusunod ang may tuwirang epekto sa Gross Domestic Product ng bansa? A. Mataas na remittance ng mga Overseas Filipino Workers B. Masiglang pakikipagkalakalan ng Pilipinas sa ibang bahagi ng mundo C. Maayos na pamumuno ng pamahalaan na makahihikayat sa pamumuhunan D. Matalinong paggamit ng pondo ng pamahalaan para sa kawanggawa 219 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY10. Ano ang epekto ng mababang interes sa pagkonsumo ng mga tao? (P) A. Mahihikayat ang tao na umutang at tataas ang pagkonsumo. B. Mahihikayat ang tao na mag-impok sa bangko dahil sa malaking tubo. C. Mahihikayat ang tao na mag-angkat ng produkto sa ibang bansa. D. Mahihikayat ang mga tao na magtipid para sa hinaharap. 11. Si Apollo ay umutang kay Alex ng Php100.00 na ipinambili niya ng (P) isang kilong karne ng manok sa kasalukuyan. Kung 5% ang antas ng implasyon sa susunod na buwan, ano na ang halaga ng isang kilong karne ng manok? A. Php95.00 B. Php100.00 C. Php105.00 D. Php110.00 12. Sa papaanong paraan malulutas ang demand-pull inflation? (P) A. Pagbibigay pansin sa produktibidad sa paggawa upang mapataas ang output ng produksiyon B. Pagbubukas ng karagdagang trabaho upang mapasigla ang matamlay na ekonomiya C. Pagpapautang na may mababang interes upang makahikayat ng karagdagang paggasta D. Pagkontrol sa supply ng salapi upang mabawasan ang labis na paggasta sa ekonomiya 13. Ang dinepositong Php100,000.00 ni Corazon sa bangko ay (U) nagpapakita ng paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy ng ekonomiya. Ano ang nararapat na gawin upang pumasok (inflow) muli ang salapi sa paikot na daloy? A. Magpataw ng mataas na interes upang makahikayat ng pag- iimpok. B. Ipautang ng bangko ang idineposito upang magamit na panibagong kapital sa negosyo. C. Ibaba ang interes mula 10% patungong 5% upang maragdagan ang paggastos ng tao. D. Magbigay ng insentibo sa mga depositor upang lumaki ang reserba ng mga bangko. 220 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(U) 14. Kung mabagal ang pagsulong ng ekonomiya ng bansa base sa pagsusuri sa economic performance nito, dapat bang gumawa ng hakbang ang pamahalaan upang mapataas ito? A. Oo, dahil magiging kahiya-hiya ang bansa sa buong daigdig. B. Hindi, dahil ang bansa naman ang haharap sa naturang suliranin. C. Hindi, dahil ang ekonomiya ng bansa ay walang kaugnayan sa ekonomiyang pandaigdigan. D. Oo, dahil repleksiyon ito ng hindi mahusay na pamamalakad ng ekonomiya.(U) 15. Si Mr. Chen, isang Chinese National, ay nagtatrabaho sa kompanya na nasa Pilipinas. Saan dapat isinasama ang kaniyang kinita? A. Sa Gross Domestic Product ng China dahil mamayan siya nito. B. Sa Gross National Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang kaniyang kita. C. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang kanyang kita. D. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas at China dahil parehong dito nagmula ang kaniyang kita(U) 16. Alin sa sumusunod na pahayag ang tamang interpretasyon sa graph?DEPED COPYPHILIPPINE GROSS NATIONAL INCOME & GROSS DOMESTIC PRODUCT At Current Prices, In Million Pesos16,000,00014,000,000 Legend:12,000,000 Gross Domestic Product10,000,000 Gross National Income8,000,0006,000,0004,000,0002,000,0000 2013 2012 Pinagmulan: Philippine Statistics AuthorityA. Mas malaki ang Gross Domestic Product ng bansa kompara sa Gross National Income nito.B. Mas malaki ang Gross National Income noong taong 2012 kompara sa taong 2013.C. Mas malaki ang remittances mula sa mga OFW noong taong 2012 kumpara sa taong 2013.D. Mas malaki ang Gross National Income kumpara sa Gross Domestic Product sa parehong taon. 221 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
(U) 17. Bilang isang mag-aaral, alin sa sumusunod ang nararapat na gawin kung maliit lamang ang baon na ibinigay ng iyong magulang? A. Bilhin ang nararapat bilhin at humingi na lamang kapag kulang na ang salapi. B. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang mga bagay na hindi naman mahalaga. C. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang sarili sa lahat ng pagkakataon. D. Bilhin ang nararapat bilhin at hayaan na lamang ang mangyayari kinabukasan.(U) 18. Piliin sa sumusunod ang pinakatamang paliwanag sa graph. P AS P 120 P 100DEPED COPY AD2 AD1 Q40 50A. Ang paglipat ng kurba ng demand pakanan na hahantong sa pagtaas ng presyo.B. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng pagtaas sa mga gastos ng produksiyon na ipapasa ng prodyuser sa mga mamimili.C. Ang paglipat ng kurba ng supply pakanan ay magdudulot ng kalabisan sa supply na hahantong sa pagtaas ng presyo.D. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng kakulangan ng supply ng produkto sa pamilihan na hahantong sa pagtaas ng presyo.(U) 19. Bilang isang mamimili, papaano ka makatutulong sa paglutas ng suliranin sa implasyon? A. Bumili lamang kung bagsak ang presyo ng mga bilihin sa pamilihan. B. Bumili lamang kung kakilala at suki ang nagtitinda sa pamilihan. C. Bumili lamang sa mga supermarket o grocery upang matiyak ang presyo. D. Bumili lamang ng sapat sa pangangailangan upang hindi magkaroon ng kakulangan. 222 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY (U) 20. Kung ikaw ay prodyuser ng produktong may kakulangan ng supply sa pamilihan, dapat bang ang malaking kita lamang ang pagtutuunan mo ng pansin? a. Oo, dahil ito na ang pagkakataon upang kumita at tumubo ng malaki. b. Oo, dahil malaki ang inilabas na puhunan kaya’t nararapat na kumita rin ng malaki. c. Hindi, dahil malaki rin ang buwis na sisingilin ng pamahalaan sa pagtaas ng presyo. d. Hindi, dahil hindi kakayanin lalo ng mga mahihirap ang napakataas na presyo. GABAY SA PAGWAWASTO 1. A 2. C 3. B 4. D 5. B 6. A 7. B 8. D 9. C 10. A 11. C 12. D 13. B 14. D 15. C 16. D 17. B 18. C 19. D 20. D 223 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY FOR DOWNLOADS VISIT DEPED TAMBAYAN http://richardrrr.blogspot.com/ 1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education. 2. Offers free K-12 Materials you can use and share. EKONOMIKS Araling Panlipunan Gabay sa Pagtuturo Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi. Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas i All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
EKONOMIKSAraling Panlipunan – Gabay sa PagtuturoUnang Edisyon 2015 Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaringmagkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaanna naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ngnasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.” Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produktoo brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamitsa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isangkasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society(FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulotsa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matuntonupang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mgatagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaongnakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay saPagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya,makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-emailsa [email protected] ang mga may-akda at tagapaglathala.DEPED COPYInilathala ng Kagawaran ng EdukasyonKalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D. Mga Bumuo ng Gabay sa PagtuturoKonsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello, Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger ValientesMga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia, Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr., Alex P. Mateo, at Irene J. MondejarKontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabelallustrator: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera, Marc Neil Vincent Marasigan, Erich GarciaLayout Artist: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan, Donna Pamella G. RomeroManagement Team: Dir. Joyce DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr, Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at Mr. Edward D. J. GarciaInilimbag sa Pilipinas ng ____________Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072E-mail Address: [email protected] ii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Paunang Salita Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig. Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao. Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos, pagbuo, at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang kasanayan para sa magtatapos ng araling ito. Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan, ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks. Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya. Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa. iii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY Talaan ng Nilalaman Yunit IV: Mga Sektor ng Ekonomiya at mga Patakarang Pang- Ekonomiya Nito Panimula at Gabay na Tanong..........................................................224 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................225 Panimulang Pagtataya........................................................................227 Aralin 1: Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran Alamin....................................................................................................234 Paunlarin................................................................................................237 Pagnilayan.............................................................................................247 Aralin 2: Sektor ng Agrikultura Alamin....................................................................................................253 Paunlarin...............................................................................................255 Pagnilayan.............................................................................................261 Aralin 3: Sektor ng Industriya Alamin....................................................................................................266 Paunlarin................................................................................................268 Pagnilayan.............................................................................................272 Aralin 4: Sektor ng Paglilingkod Alamin....................................................................................................277 Paunlarin................................................................................................279 Pagnilayan.............................................................................................286 Aralin 5: Impormal na Sektor Alamin....................................................................................................291 Paunlarin...............................................................................................294 Pagnilayan.............................................................................................301 Aralin 6: Kalakalang Panlabas Alamin....................................................................................................304 Paunlarin................................................................................................308 Pagnilayan.............................................................................................314 Isabuhay.................................................................................................318 Pangwakas na Pagtataya...................................................................320 vii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY viii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
DEPED COPY ix All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
x K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNANelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Deskripsyon Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan (AP) Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at Dang K-12 Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangan sa siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalaman at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing Emithiin, tunguhin (goal) ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangka- saysayan at panlipunan. P Katuwang sa pagkamit ng layuning ito ay ang pagsunod sa teorya sa pagkatuto na kontruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (col- laborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto at ang paggamit ng mga pamaraang tematiko-kronolohikal at paksain/ Ekonseptuwal, pagsisiyat, intregratibo, interdesiplinaryo at multisiplinaryo. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba pang disiplina ng araling panlipunan sa pamamagitan ng Dmagkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina. Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit sa pitong tema: I) tao, kapaligiran at lipunan 2)panahon, pagpapatuloy at pagbabago, 3) kultura, pananagutan at pagkabansa, 4) karapatan, pananagutan at pagkamamamayan 5) kapangyarihan, awtoridad at pamamahala, 6)produksyon, Cdistibusyon at pagkonsumo 7) at ungnayang pangrehiyon at pangmundo Samantala, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng araling panlipu- nan tulad pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapasya , pagsasaliksik/ pagsisiyasat, kasanayang pangkasaysayan at Araling Panlipunan, at pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigan pananaw, ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa Oat pagkatuto ng mag-aaral sa paraang expanding. Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing Pkaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga Ykonsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa buhay na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan.
xi K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulumelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philip- Dpine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Nilalayon din ng batayang edukasyon ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral (lifelong learning). Ang istratehiya sa pagkamit ng mga pangkalahatang layuning ito ay alinsunod sa ilang teorya sa pagkatuto na kon- Estruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto. Ang sakop at daloy ng AP Kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito: PAng Araling Panlipunan ay pag-aaral ng mga tao at grupo, komunidad at lipunan, kung paano sila namuhay at namumuhay, ang kanilang ugnayan at interaksyon sa kapaligiran at sa isa’t isa, ang kanilang mga paniniwala at kultura, upang makabuo ng pagkakakilanlan bilang Pilipino, tao at Emiyembro ng lipunan at mundo at maunawaan ang sariling lipunan at ang daigidig, gamit ang mga kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuri at malikhaing pag-iisip, matalinong pagpapasya, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, at mabisang komunikasyon. Layunin ng Araling Panlipunan ang paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makabansa, at makatao, Dna may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan, tungo sa pagpanday ng kinabukasan. Layunin ng AP Kurikulum CNilalayon ng AP Kurikulum na makalinang ng kabataan na may tiyak na pagkakakilanlan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan, bansa at daigdig. Kasabay sa paglinang ng identidad at kakayanang pansibiko ay ang pag-unawa sa nakaraan at kasalukuyan at sa ugnayan sa loob Ong lipunan, sa pagitan ng lipunan at kalikasan, at sa mundo, kung paano nagbago at nagbabago ang mga ito, upang makahubog ng indibiduwal at kolektibong kinabukasan. Upang makamit ang mga layuning ito, mahalagang bigyang diin ang mga magkakaugnay na kakayahan sa Araling Panlipunan: (i) pagsisiyasat; (ii) pagsusuri at interpretasyon ng impormasyon; (iii) pananaliksik; (iv) komunikasyon, lalo na ang pagsulat Png sanaysay; at (v) pagtupad sa mga pamantayang pang-etika. YTema ng AP Kurikulum Upang tuhugin ang napakalawak at napakaraming mga paksa na nakapaloob sa Araling Panlipunan, ito ang magkakaugnay na temang gagabay sa buong AP kurikulum, na hango sa mga temang binuo ng National Council for Social Studies (Estados Unidos).1 Hindi inaasahan na lahat ng tema ay gagamitin sa bawat baitang ng edukasyon dahil ilan sa mga ito, katulad, halimbawa, ng ika-anim na tema, Produksyon, Distribusyon at Pag- konsumo, ay mas angkop sa partikular na kurso (Ekonomiks) kaysa sa iba. Bagamat tatalakayin din ang ilang mga konsepto nito sa kasaysayan ng Pilipinas, ng Asya at ng mundo. Iaangkop ang bawat tema sa bawat baitang ngunit sa kabuuan, nasasakop ng kurikulum ang lahat ng mga tema.
xii K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 1. Tao, Lipunan at Kapaligiranelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Ang ugnayan ng tao sa lipunan at kapaligiran ay pundamental na konsepto sa Araling Panlipunan. Binibigyang diin ng temang ito ang pagiging bahagi ng tao hindi lamang sa kanyang kinabibilangang komunidad at kapaligiran kundi sa mas malawak na lipunan at sa kalikasan. Sa ganitong paraan, mauu- nawaan ng mag-aaral ang mga sumusunod: 1.1 Ang mga batayang konsepto ng heograpiya, gamit ang mapa, atlas at simpleng teknolohikal na instrumento, upang mailugar niya ang kanyang sarili at ang kinabibilangan niyang komunidad; 1.2 Ang impluwensiya ng pisikal na kapaligiran sa tao at lipunan at ang epekto ng mga gawaing pantao sa kalikasan; D1.3 Ang mobilidad (pag-usad) ng tao at populasyon, at mga dahilan at epekto ng mobilidad na ito; at 1.4 Ang pananagutan ng indibidwal bilang miyembro ng lipunan at taga-pangalaga ng kapaligiran at tapagpanatili ng likas kayang pag-unlad 2. Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago EMahalagang makita ng mag-aaral ang pag-unlad ng lipunan mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan upang lalo maunawaan ang kanyang sarili at bansa at sa ganoong paraan ay makapagbuo ng identidad (pagkakakilanlan) bilang indibiduwal at miyembro ng lipunan, bansa at mundo. Sentral Psa pag-aaral ng tao, lipunan at kapaligiran ang konsepto ng panahon (time), na nagsisilbing batayang konteksto at pundasyon ng pag-uunawa ng mga pagbabago sa buhay ng bawat isa, ng lipunang kanyang kinabibilangan, at ng kanyang kapaligiran. Ang kaisipang kronolohikal ay hindi nangangahulugan ng pagsasaulo ng mga petsa o pangalan ng tao at lugar, bagamat mayroong mga mahahalagang historikal fact ( katotohan/ impormasyon) na dapat Ematutunan ng mag-aaral, kundi ang pagkilala sa pagkakaiba ng nakaraan sa kasalukuyan, ang pagpapatuloy ng mga paniniwala, istruktura at iba pa sa paglipas ng panahon, ang pag-unawa ng konsepto ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpahalaga sa konstekto ng pangyayari sa nakaraan man o sa kasalukuyan, at ang mga kaugnay na kakayahan upang maunawaan nang buo ang naganap at nagaganap. D3. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kaugnay sa dalawang naunang tema ang konsepto ng kultura, na tumutukoy sa kabuuan ng mga paniniwala, pagpapahalaga, tradisyon, at paraan ng pamumuhay ng isang grupo o lipunan, kasama ang mga produkto nito katulad ng wika, sining, at iba pa. Nakaangkla sa kultura ang identidad Cng grupo at ng mga miyembro nito, na sa bansang Pilipinas at sa ibang bahagi ng mundo ay napakarami at iba-iba. May mga aspeto ng kultura na nag- babago samantala ang iba naman ay patuloy na umiiral sa kasalukuyan. Sa pag-aaral ng temang ito, inaasahan na makabubuo ang mag-aaral ng sariing pagkakakilanlan bilang kabataan, indibidwal at Pilipino, at maunawaan at mabigyang galang ang iba’t ibang kultura sa Pilipinas. Ang pagkakak- Oilanlan bilang Pilipino ay magiging basehan ng makabansang pananaw, na siya namang tutulong sa pagbuo ng mas malawak na pananaw ukol sa mundo. 4. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan Nakabatay ang kakayahang pansibiko sa pag-unawa sa papel na ginagampanan ng bawat isa bilang mamamayan at kasapi ng lipunan at sa pagkilala Pat pagtupad ng mga karapatan at tungkulin bilang tao at mamamayan. Pananagutan ng mamamayan na igalang ang karapatan ng iba, anuman ang kanilang pananampalataya, paniniwalang pampulitika, kultural, kasarian, etnisidad, kulay ng balat, pananamit at personal na pagpili. Kasama rito ang Ypaggalang sa opinyon ng iba kahit hindi ito sang-ayon o katulad ng sariling pag-iisip, at respeto sa pagkatao ng sinuman sa bansa at mundo. Ang pag- unawa sa karapatang pantao at ang pananagutang kaakibat dito ay mahalagang bahagi ng AP kurikulum upang makalahok ang magaaral nang ganap at sa makabuluhang paraan sa buhay ng komunidad, bansa at mundo.
xiii K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 5. Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahalaelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DBahagi ng pagkamamamayan ay ang pag-unawa sa konsepto ng kapangyarihan, ang paggamit nito sa bansa at sa pang-araw-araw na buhay, ang kahulugan at kahalagahan ng demokratikong pamamalakad, at ang uri ng pamahalaan sa Pilipinas. Sakop din ng temang ito ang Saligang Batas, na nagsasaad ng mga karapatan at pananagutan ng mamamayan at ng sambayanang Pilipino. Ang pag-unawa sa konsepto ng awtoridad at liderato sa iba-ibang antas at aspeto ng pamahalaan, kasama ang mabigat na tungkulin sa pagiging isang lider, ay tatalakayin sa AP kurikulum. Ang karanasan Edin ng mga bansa sa Asya at sa ibang bahagi ng daigidig ngayon at sa nakaraan ay pinagmulan ng maraming halimbawa at aralin ukol sa temang ito. P6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo Paano gagastusin ang sariling allowance o kita ng magulang? Paano palalaguin ang naipong pondo ng pamilya? Ang sagot sa mga simpleng tanong na ito ay may kinalaman sa batayang konsepto ng pagpili (choice), pangangailangan, paggastos (expenditure), halaga at pakinabang (cost and Ebenefit) na sakop unang-una ng Ekonomiks, ngunit ginagamit din sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas at mga lipunan sa rehiyon ng Asya at daigidig. Sa pag-aaral ng temang Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo, magagamit ng mag-aaral ang mga konseptong ito sa sariilng buhay at mauunawaan ang ibang konsepto katulad ng inflation, GDP, deficit, na karaniwang nababasa sa dyaryo o naririnig sa balita sa radyo. Mahalaga ring maunawaan ng Dmag-aaral ang panlipunang epekto ng desisyon ng indibidwal na konsyumer at ng mga kumpanya, katulad ng epekto ng kanilang pagpapasya sa presyo ng bilihin o ang epekto ng patakaran ng pamahalaan sa pagdebelop ng ekonomiya, gamit ang pamamaraang matematikal. (Consumer Ed. Financial Literacy, Pag-iimpok) C7. Ugnayang Panrehiyon at Pangmundo Sinusuportahan ng temang ito ang layunin ng AP kurikulum na makabuo ang mag-aaral ng pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpa- pahalaga sa mga pangunahing usapin sa lipunan at mundo. Araling Asyano sa baitang 7, Kasaysayan ng Daigdig sa baitang 8, Ekonomiks sa baitang O9 at Mga Kontemporaryong Isyu sa baitang 10. Makatutulong ang kaalaman tungkol sa ibang bansa sa pag-unawa ng lugar at papel ng Pilipinas sa rehiyon at mundo, at kung paano maaaring kumilos ang Pilipino at ang bansa sa paglutas ng mga suliranin bilang kasapi ng pandaigdigang komunidad. Inaasahan na sa ika-11 at ika-12 na baitang ay magkakaroon ng mga elektib na kursong tatalakay sa iba’t ibang isyu (lokal, pambansa, panrehiyon, at Ppandaigidig) upang lumawak ang kaalaman ng mga mag-aaral at malinang ang kanilang mga mapanuring kakayahan. Sa ganitong paraan din ay lalong mahahasa ang pagkakadalubhasa ng bawat AP na guro sa pagdisenyo ng nilalaman ng kurso at sa istratehiya ng pagturo nito alinsunod sa pangkala- Yhatang balangkas ng AP. Ilang halimbawa ng mga paksa ng elektib na kurso ay: 1. Mga panganib sa kapaligiran at kalikasan, ang pangangalaga nito at mga hakbang na maaaring gawin ng mga mag-aaral at ng komunidad upang matugunan ang mga panganib na ito; 2. Ang layunin at pilosopiya ng isang batas o patakarang opisyal, ang epekto nito sa tao at lipunan (at kalikasan), ang mga problema sa imple- mentasyon at posibleng solusyon sa problema 3. Ang ugnayan ng kultura sa pagsulong ng lipunan (komunidad, bansa) at mga isyung kaugnay sa kaunlaran ng lipunan 4. Mga pandaigdigang problema sa klima, kalamidad (natural at likha ng tao), at ang paglutas ng mga suliraning ito
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM Mga Kakayahan xiv Ang mga kakayahan ng bagong AP kurikulum ay nakaugat sa mga layunin ng batayang edukasyon: ang kapaki- pakinabang (functional) na literasi All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - ng lahat; ang paglinang ng “functionally literate and developed Filipino;” at ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaralelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DSa ibaba ang kabuuan ng mga pangkalahatang kakayahan sa AP kurikulum at sa bawat kakayahan, ang mga partikular na kasanayan. Magkakaugnay ang mga kakayahan at kapwa nagpapatibay ang mga ito sa isa’t isa. Nilalayong linangin ang mga kakahayan sa debelopmental na pamamaraan na angkop sa bawat antas ng batayang edukasyon at sa proseso ng scaffolding, upang maitatag ang pundasyon ng mga kasanayan para sa mas malalim E(at mas komplex) na kakayahan. (lifelong learning). Makikita ang mga pangkalahatang layuning ito sa mga partikular na kakayahan ng AP katulad halimbawa, ng pagsisiyasat at pag- susuri. Samakatuwid, ang AP kurikulum ay di lamang base sa nilalaman (content-based) kundi rin sa mga kakayahan (competence-based). Sadyang inisa-isa ang mga kakayahan ng AP upang: (a) ipakita ang ugnayan nito sa mga layunin ng batayang edukasyon, at (b) bigyang diin ang mga mapanur- ing kakayahan na hindi malilinang sa pamamagitan ng pagsasaulo ng impormasyon. PPagsisiyasat EPagsusuri atKakayahan Partikular na Kasanayan Dinterpretasyon ng datos COPagsusuri at interpretasyon ng PYimpormasyon 1. Natutukoy ang mga sanggunian o pinagmulan ng impormasyon 2. Nakagagamit ng mapa at atlas upang matukoy ang iba’t ibang lugar, lokasyon at ibang impormasyong pangheograpiya 3. Nakagagamit ng mga kasangkapang teknolohikal upang makakita o makahanap ng mga sangguniang impormasyon 1. Nakababasa ng istatistikal na datos 2. Nakagagamit ng pamamaraang istatistikal o matematikal sa pagsuri ng kwantitatibong impormasyon at ng datos penomenong pang-ekonomiya 3. Nakababasa sa mapanuring pamamaraan upang maunawaan ang historikal na konteksto ng sanggunian at ang motibo at pananaw ng may-akda 1. Nakauunawa ng kahulugan, uri at kahalagahan ng primaryang sanggunian at ang kaibahan nito sa sekundaryang sanggunian 2. Nakabubuo ng kamalayan sa mga pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon at nakikilala ang impormasyon pagkakaiba at/o pagkakatulad ng mga iyon sa kasalukuyan 3. Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor o manlilikha 4. Natutukoy ang pagkakaiba ng opinyon at fact 5. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa bias o punto de bista ng awtor/manlilikha 6. Nakakukuha ng datos mula sa iba’t ibang primaryang sanggunian 7. Nakahihinuha mula sa datos o ebidensya 8. Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon—pangunahing katotohanan at ideya sa sariling salita 9. Nakauunawa ng ugnayang sanhi at epekto (cause and effect) 10. Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo 11. Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng isang pangyayari
xv Kakayahan Partikular na Kasanayan All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Pagsasaliksik 12. Nakapagbibigay ng historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyonelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Komunikasyon 13. Napag-iisipan ang sariling ideya o pagtingin tungkol sa pinag-uusapan at mga natutuhan mula sa sanggunian Pagtupad sa D14. Nakapaghahambing ng sariling kaisipan sa kaisipan ng awtor/manlilikha at naipaliliwanag kung saan at bakit sumasang- pamantayang ayon o hindi ang dalawang kaisipan 15. Nakauunawa ng mobilidad at migrasyon ng populasyon, ang distribusyon nito, dahilan at epekto pang-etika E16. Nakauunawa ng papel at epekto ng heograpiya sa pagbabagong panlipunan at pangkalikasan 17. Nakagagamit ng pamamaraang matematikal sa pag-unawa ng mga batayang konsepto ng Ekonomiks at sa pagsusuri ng kwantitatibong datos P18. Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon 1. Nakasasagot ng tanong base sa angkop at sapat na ebidensya E2. Nakapag-aayos ang resulta ng pagsasaliksik sa lohikal na paraan 3. Nakagagamit ng teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at paghanda ng presentasyon ng pananaliksik D1. Nakapag-uugnay ng sari-saring impormasyon mula sa mga angkop na sanggunian 2. Naipakikilala ang sipi mula sa sanggunian at nagagamit ito nang tama 3. Naipararating sa malinaw at maayos na paraan ang sariling kaisipan tungkol sa kaganapan o isyung pinag-aaralan na pinatitibay ng nararapat na ebidensya o datos C4. Nakabubuo ng maikli ngunit malinaw na introduksyon at konklusyon kapag nagpapaliwanag 5. Nakasusulat ng sanaysay (na may habang 3-5 pahina sa mataas na baitang) na nagpapaliwanag ng isang pangyayari, isyu o penomeno, gamit ang nararapat at sapat na impormasyon o ebidensiya sa angkop na pamamaraan O1. Nakauunawa ng karapatan at tungkulin bilang mamamayan upang makalahok sa makabuluhang paraan sa buhay ng pamayanan, bansa at dagidig 2. Naigagalang at nabibigyang kahalagahan ang pagkakaiba ng mga tao, komunidad, kultura, at paniniwala, at ang Pkanilang karapatang pantao 3. Nagiging maingat sa sariling naisin, paniniwala, punto de bista o posisyon Y4. Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga may ibang pag-iisip kahit hindi ito sumasang-ayon sa sariling ideya, posisyon o pagtingin 5. Natutukoy ang sangguniang ginamit sa papel (reaksyon, maikling sanaysay) bilang pagkilala sa karapatan sa pag- aaring intelektuwal ng awtor/manlilikha Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard): Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pag- sisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagta- lastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig.
Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards): K–3 4–6 7 – 10 xvi Naipamamalas ang panimulang Naipamamalas ang mga kakayahan Naipamamalas ang mga kakayahan All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - pag-unawa at pagpapahalaga sa sarili, bilang batang produktibo, mapanagutan bilang kabataang mamamayang Pilipinoelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Dunawa tungkol sa sarili at kapaligirang pisikal pakikipagkapwa, pamilya, paaralan, at komunidad, at sa mga at makabansang mamamayang Pilipino na mapanuri, mapagnilay, malikhain, may batayang konsepto ng pagpapatuloy at gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik, matalinong pagpapasya at aktibong pakikilahok, pagbabago, distansya at direksyon gamit ang pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, makakalikasan, mapanagutan,produktibo, mga kasanayan tungo sa malalim ng pag- matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, makatao at makabansa, na may pandaigdigang E kasaysayan, ekonomiya, pamamahala, konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya, likas-kayang pananaw gamit ang mga kasanayan sa at sosyo-kultural , bilang kasapi ng sariling paggamit ng pinagkukunang-yaman at pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t Pmaunlad na kinabukasan para sa bansa. maunlad na kinabukasan para sa bansa. komunidad at ng mas malawak na lipunan. pakikipagtalastasan at pag-unawa sa ibang sanggunian, pagsasaliksik, mabisang mga batayang konsepto ng heograpiya, komunikasyon at pag-unawa sa mga batayang EPamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards): sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng politika at kultura tungo sa pagpapanday ng DBaitang K Pamantayan sa Pagkatuto Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kamalayan sa kapaligirang sosyal. 1 Naipamamalas ang kamalayan at pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang Cpisikal gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa pagkakakilanlan bilang indibidwal at kasapi ng pangkat ng lipunan, komunidad. O2 Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago,kapangyarihan, pamumuno at pananagutan, pangangailangan at kagustuhan, pagkakilanlan, mga simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang-yaman at ng mga saksi ng kasaysayan Ptulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan. Y3 Naipamamalas ang malawak na pag-unawa at pagpapahalaga ng mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan at rehiyon ng bansa batay sa (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal.
xvii Baitang Pamantayan sa Pagkatuto 4 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - 5 Naipagmamalaki ang pagka- Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturangelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Pilipino batay sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at 6 Dpagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas. 7 8 Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang 9 10 Esa mga malalaking pagbabagong pang-ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-labing siyam na siglo, gamit ang batayang konsepto katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago, ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, Pmakakalikasan, makatao at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa. ENaipamamalas ang patuloy na pag-unawa at pagpapahalaga sa kasaysayan ng Pilipinas mula sa ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan, tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlan bilang Pilipino at mamamayan ng Pilipinas; Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng Pilipinas base sa pagsusuri ng sipi ng mga piling primaryang sangguniang nakasulat, Dpasalita, awdyo-biswal at kumbinasyon ng mga ito, mula sa iba-ibang panahon, tungo sa pagbuo ng makabansang kaisipan na siyang magsisilbing basehan ng mas malawak na pananaw tungkol sa mundo Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan, Cpamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang Ohamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks Pgamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , Ymapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya, pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya
xviii Saklaw at Daloy ng Kurikulum All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - Gradoelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DK E1 P2 ED3 4 CO5 PY6 Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan, paaralan at pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa. Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema Ako at ang Aking 1-2 Pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kama- 1-3 kapwa layan sa kapaligirang sosyal Ako, ang Aking 1-5 Pamilya at Paaralan Ang sarili bilang kabahagi ng pamilya at paaralan tungo sa pagkakakilanlan bilang indi- bidwal at kasapi ng komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, inter- 1-6 Ang Aking Komundad, aksyon distansya at direksyon at ang pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal at paaralan Ngayon at Noon 1-6 Pag-unawa sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto Ang Mga Lalawigan sa ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga 1-6 Aking Rehiyon simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto 1-6 ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyon oral at mga labi ng kasaysayan Ang Bansang Pilipinas Pag-unawa sa pinagmulan at pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspe- Pagbuo ng Pilipinas ktong pangkultura, pampulitika, panlipunan at pangkabuhayan gamit ang malalim na kon- bilang Nasyon septo ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal Mga Hamon at Tugon Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat rehi- sa Pagkabansa yon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpa- pahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas. Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng ika-20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy. Ang Pilipinas sa harap ng mga hamon at tugon ng ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino at matatag na pagkabansa (strong nationhood) Pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipu- 7 Araling Asyano nan, pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagka- 1-7 kakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya
xix GradoDaloy ng Paksa Deskripsyon Tema 1-7 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - D8Kasaysayan ng DaigdigPag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdi- 1-7electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. E9 gang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, PE10 kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapay- 1-7 apa, maunlad at matatag na kinabukasan. Ekonomiks Pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makata- rungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig Pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomi- DBILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year Mga Kontemporaryong ya, pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang Isyu sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsa- saliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya CGrade 1-2 Time Allotment O3-6 30 min/day x 5 days 40 min/day x 5 days PY7-10 3 hrs/week
xx BAITANG 9 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - EKONOMIKSelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks at pambansang pag-unlad gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at D makataong mamamayan ng bansa at daigdig. NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PANGNILALAMAN SA PAGGANAP E(Content) (Content Standard) (Performance Standard) PED CA. Kahulugan ng Ekonomiks PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Learning Competencies) UNANG MARKAHAN - Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks: Batayan ng Matalinong Paggamit ng Pinagkukunang Yaman tungo sa Pagkamit ng Kaunlaran Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay may pag-unawa: 1. Nailalapat ang kahulugan ng sa mga pangunahing naisasabuhay ang ekonomiks sa pang-araw-araw AP9MKE-Ia-1 na pamumuhay bilang isang AP9MKE-Ia-2 konsepto ng Ekonomiks pag-unawa sa mga mag-aaral, at kasapi ng pamilya at lipunan. bilang batayan ng pangunahing konsepto 2. Natataya ang kahalagahan matalino at maunlad ng Ekonomiks bilang ng ekonomiks sa pang-araw- araw na pamumuhay ng bawat na pang-araw-araw na batayan ng matalino at pamilya at ng lipunan. B. Kakapusan pamumuhay maunlad na pang-araw- O1. Konsepto ng Kakapusan at ang Kaugnayan nito sa Pang- araw- araw na pamumuhay araw na Pamumuhay 3. Naipakikita ang ugnayan ng AP9MKE-Ia-3 P2. Palatandaan ng Kakapusan sa kakapusan sa pang-araw- araw AP9MKE-Ib-4 Pang- araw- araw na Buhay na pamumuhay. Y3. Kakapusan Bilang Pangunahing 4. Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa pang-araw- araw na buhay. Suliranin sa Pang- araw-araw na 5. Nakakabuo ang konklusyon Pamumuhay na ang kakapusan ay isang AP9MKE-Ib-5 4. Mga Paraan upang Malabanan ang pangunahing suliraning Kakapusan sa Pang- araw- araw na panlipunan. Pamumuhay 6. Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang malabanan ang AP9MKE-Ic-6 kakapusan
xxi NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Content) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) AP9MKE-Ic-7 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DC. Pangangailangan at Kagustuhan AP9MKE-Id-8 7. Nasusuri ang kaibahan ng AP9MKE-Id-9 1. Pagkakaiba ng Pangangailangan kagustuhan (wants) sa AP9MKE-Ie-10 at Kagustuhan pangangailangan (needs) AP9MKE-Ie-11 bilang batayan sa pagbuo ng AP9MKE-If-12 E2. Ang Kaugnayan ng Personal na matalinong desisyon AP9MKE-If-13 Kagustuhan at Pangangailangan AP9MKE-Ig-14 sa Suliranin ngKakapusan 8. Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at P3. Hirarkiya ng Pangangailangan pangangailangan sa suliranin ng kakapusan 4. Batayan ng Personal na 9. Nasusuri ang hirarkiya ng EPangangailangan at Kagustuhan pangangailangan. 5. Salik na nakakaimpluwensiya sa 10. Nakabubuo ng sariling Pangangailangan at Kagustuhan pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga D COD. Alokasyon hirarkiya ng pangangailangan 1. Kaugnayan ng Konsepto ng 11. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa PAlokasyon sa Kakapusan at pangangailangan at kagustuhan Pangangailangan at Kagustuhan 12. Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan at Y2. Kahalagahan ng Paggawa pangangailangan at kagustuhan ng Tamang Desisyon Upang 13. Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon Matugunan ang Pangangailangan upang matugunan ang 3. Iba’t- Ibang Sistemang Pang- pangangailangan ekonomiya 14. Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t-ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan
xxii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Content) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) AP9MKE-Ig-15 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - E. Pagkonsumo (Content Standard) (Performance Standard) AP9MKE-Ih-16electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. 1. Konsepto ng Pagkonsumo AP9MKE-Ih-17 2. Salik sa Pagkonsumo 15. Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo AP9MKE-Ih-18 D3. Pamantayan sa Matalinong AP9MKE-Ii-19 Pamimili 16. Nasusuri ang mga salik na AP9MKE-Ii-19 4. Karapatan at Tungkulin Bilang nakakaapekto sa pagkonsumo. AP9MKE-Ij-20 EIsang Mamimili 17. Naipamamalas ang talino sa AP9MYK-IIa-1 pagkonsumo sa pamamagitan AP9MYK-IIa-2 ng paggamit ng pamantayan sa AP9MYK-IIb-3 pamimili P 18. Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang E mamimili F. Produksyon 19. Naibibigay ang kahulugan ng produksyon D1. Kahulugan at Proseso ng Produksyon at ang Pagtugon nito 21. Napahahalagahan ang mga sa Pang- araw araw na Pamumuhay salik ng produksyon at ang 2. Salik (Factors) ng Produksyon at implikasyon nito sa pang- araw- araw na pamumuhay Cang Implikasyon nito sa Pang- 22. Nasusuri ang mga tungkulin ng araw araw na Pamumuhay iba’t- ibang organisasyon ng negosyo O3. Mga Organisasyon ng Negosyo Pmay pag-unawa IKALAWANG MARKAHAN - Maykroekonomiks Y2. Mga Salik na Nakakapekto sa sa mga pangunahing nakapagsusuri sa mga A. Demand Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nailalapat ang kahulugan ng demand sa pang araw-araw na 1. Kahulugan ng ”Demand” kritikal na pamumuhay ng bawat pamilya Demand kaalaman sa ugnayan pangunahing kaalaman 2. Nasusuri ang mga salik na 3. Elastisidad ng Demand ng pwersa ng demand sa ugnayan ng pwersa nakaaapekto sa demand at suplay, at sa sistema ng demand at suplay, at 3. Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng ng pamilihan bilang sistema ng pamilihan salik na
xxiii PAMANTAYANG NILALAMAN PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE PANGNILALAMAN (Content) SA PAGGANAP (Learning Competencies) AP9MYK-IIb-4 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard) AP9MYK-IIc-5electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DEB. Supply” (Suplay) AP9MYK-IIc-6 batayan ng matalinongP1. Kahulugan ng Suplaybilang batayan4. Naiuugnay ang elastisidad ng AP9MYK-IId-7 pagdedesisyon ng ng matalinong demand sa presyo ng kalakal at AP9MYK-IId-8 sambahayan at bahay-2. Mga Salik ng Nakakapektopagdedesisyon ngpaglilingkod AP9MYK-IIe-9 sa Suplay sambahayan at bahay- 5. Nailalapat ang kahulugan ng AP9MYK-IIf-9 E3. Elastisidad ng Suplay suplay batay sa pang-araw- araw na pamumuhay ng bawat AP9MYK-IIg-10 pamilya DC. Interaksyon ng Demand at Suplay 6. Nasusuri ang mga salik na 1. Interaksyon ng demand at suplay nakaaapekto sa suplay Csa kalagayan ng presyo at ng 7. Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng pamilihan salik na nakaaapekto sa suplay 2. ”Shortage” at ”Surplus” 8. Naiuugnay ang elastisidad ng O3. Mga Paraan ng pagtugon/ demand at suplay sa presyo ng kalutasan sa mga suliraning dulot kalakal at paglilingkod ng kakulangan at kalabisan sa PYpamilihan 9. Naipapaliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan 10. Nasusuri ang mga epekto ng shortage at surplus sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan 11. Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan
xxiv NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Content) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) AP9MYK-IIh-11 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard) AP9MYK-IIi-12electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D. Pamilihan 1. Konsepto ng Pamilihan 12. Napapaliwanag ang kahulugan AP9MYK-IIj-13 2. Iba’t ibang Istraktura ng Pamilihan ng pamilihan AP9MAK-IIIa-1 D3. Gampanin ng Pamahalaan sa mga 13. Nasusuri ang iba’t ibang AP9MAK-IIIa-2 Gawaing Pangkabuhayan sa Iba’t Istraktura ng Pamilihan AP9MAK-IIIa-3 EPEIbang Istraktura ng Pamilihan AP9MAK-IIIb-4 DPaikot na Daloy ng Ekonomiya 14. Napangangatwiranan ang AP9MAK-IIIb-5 kinakailangang pakikialam at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang istraktura ng pamilihan upang matugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan IKATLONG MARKAHAN - Makroekonomiks C2. Ang kaugnayan sa isa’t isa ng pambansang ekonomiya kaalaman tungkol sa 1. Nailalalarawan ang paikot na Naipamamalas ng mag- Ang mag-aaral ay 1. Bahaging ginagampanan ng mga aaral ang pag-unawa nakapagmumungkahi ng daloy ng ekonomiya bumubuo sa paikot na daloy ng sa mga pangunahing mga pamamaraan kung 2. Natataya ang bahaging Opamumuhay ng kapwa pamumuhay ng kapwa 2. Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa ekonomiya kaalaman tungkol sa paano ang pangunahing ginagampanan ng mga mga bahaging bumubuo sa paikot bilang kabahagi pambansang ekonomiya bumubuo sa paikot na daloy ng na daloy ng ekonomiya sa pagpapabuti ng ay nakapagpapabuti sa ekonomiya P1. Pambansang produkto (Gross mamamayan tungo sa mamamayan tungo sa ng mga bahaging bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya YProduct) bilang panukat ng pambansang kaunlaran pambansang kaunlaran B. Pambansang Kita 3. Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National National Product- Gross Domestic Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng kakayahan ng isang ekonomiya isang ekonomiya 2. Mga pamamaraan sa pagsukat ng 4. Nakikilala ang mga pamamaraan pambansang produkto sa pagsukat ng pambansang produkto
xxv NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Content) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard) AP9MAK-IIIc-6electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. D3. Kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya 5. Nasusuri ang kahalagahan ng AP9MAK-IIIc-6 pagsukat ng pambansang kita sa EC. Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok, at ekonomiya AP9MAK-IIIc-7 Pagkonsumo AP9MAK-IIId-8 6. Naipapahayag ang kaugnayan AP9MAK-IIId-9 P1. Kaugnayan ng kita sa ng kita sa pagkonsumo at pag- AP9MAK-IIIe-10 pagkonsumo at pag-iimpok iimpok AP9MAK-IIIe-11 2. Katuturan ng consumption at AP9MAK-IIIf-12 7. Nasusuri ang katuturan ng AP9MAK-IIIf-13 Esavings sa pag-iimpok consumption at savings sa pag- iimpok D. Implasyon 8. Nasusuri ang konsepto at D1. Konsepto ng Implasyo palatandaan ng Implasyon 2. Mga Dahilan ng Implasyon 9. Natataya ang mga dahilan sa 3. Mga Epekto ng Implasyon pagkaroon ng implasyon 4. Paraan ng Paglutas ng 10. Nasusuri ang iba’t ibang epekto Implasyon ng implasyon COPA. Patakarang Piskal 11. Napapahalagahan ang mga Y1. Layunin ng Patakarang Piskal paraan ng paglutas ng implasyon 12. Aktibong nakikilahok sa paglutas ng mga suliraning kaugnay ng implasyon 13. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal 2. Kahalagahan ng Papel na 14. Napahahalagahan ang papel na Ginagampanan ng Pamahalaan ginagampanan ng pamahalaan AP9MAK-IIIg-14 kaugnay ng mga Patakarang kaugnay ng mga patakarang Piskal na Ipinapatupad nito piskal na ipinatutupad nito 3. Patakaran sa Pambansang Badyet 15. Nasusuri ang badyet at ang at ang Kalakaran ng Paggasta ng kalakaran ng paggasta ng AP9MAK-IIIg-15 Pamahalaan pamahalaan
xxvi PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. NILALAMAN CODE (Content) 16. Nakababalikat ng pananagutan AP9MAK-IIIg-16 bilang mamamayan sa wastong Halimbawa: pagbabayad ng buwis AP9MAK-IIIh-17 - Policy on Priority Assistance 17. Naiuuugnay ang mga epekto ng AP9MAK-IIIh-18 Development Fund patakarang piskal sa katatagan AP9MAK-IIIi-19 ng pambansang ekonomiya AP9MAK-IIIi-20 D- Policy on the Privatization of GOCCs AP9MSP-IVj-21 - Policy on Conditional Cash Transfer AP9MSP-IVj-22 - Patakaran sa Wastong Pagbabayad Eng Buwis (VAT EVAT/ RVAT) 4. Mga Epekto ng Patakarang Piskal sa Katatagan ng PPambansang Ekonomiya EF. Patakarang Pananalapi (Monetary Policy) 18. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi D1. Layunin ng Patakarang Pananalapi 19. Naipahahayag ang kahalagahan 2. Kahalagahan ng Pag-iimpok at ng pag-iimpok at pamumuhunan Pamumuhunan bilang isang salik bilang isang salik ng ekonomiya sa Ekonomiya 20. Natataya ang bumubuo ng C3. Mga Bumubuo sa Sektor ng sektor ng pananalapi Pananalapi 4. Ang Papel na Ginagampan ng 21. Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na OBawat Sektor ng Pananalapi nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng 5. Mga Paraan at Patakaran ng nakararaming Pilipino Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) 22. Natitimbang ang epekto ng mga Pupang mapatatag ang halaga ng patakaran pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang salapi panlabas ng bansa sa buhay ng - Money Laundering Y- Easy and Tight Monetary Policy nakararaming Pilipino
xxvii DIKAAPAT NA MARKAHAN - Mga Sektor Pang-ekonomiya at Mga Patakarang Pang-Ekonomiya NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) AP9MSP-IVa-1electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. (Content Standard) (Performance Standard) AP9MSP-IVa-2 A. Konsepto at Palatandaan AP9MSP-IVb-3 Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nakapagbibigay ng sariling AP9MSP-IVb-4 Eng Pambansang Kaunlaran pakahulugan sa pambansang AP9MSP-IVc-5 may pag-unawa aktibong nakikibahagi kaunlaran AP9MSP-IVc-6 1. Pambansang Kaunluran AP9MSP-IVd-7 2. Mga palatandaan ng 2. Nasisiyasat ang mga AP9MSP-IVd-8 palatandaan ng pambansang PPambansang kaunlaran kaunlaran 3. Iba’t ibang gampanin ng 3. Natutukoy ang iba’t ibang mamamayang Pilipino upang gampanin ng mamamayang Pilipino upang makatulong sa Emakatulong sa pambansang pambansang kaunlaran kaunlaran 4. Napahahalagahan ang 4. Sama-sama Pagkilos para sa sama-samang pagkilos ng mamamayang Pilipino para sa D CPambansang Kaunlaran pambansang kaunlaran sa mga sektor ng sa maayos na ekonomiya at mga pagpapatupad at patakarang pang- pagpapabuti ng mga ekonomiya nito sa sektor ng ekonomiya harap ng mga hamon at mga patakarang at pwersa tungo sa pang-ekonomiya nito pambansang pagsulong tungo sa pambansang at pag-unlad pagsulong at pag-unlad 5. Nakapagsasagawa ng isang pagpaplano kung paano O makapag-ambag bilang mamamayan sa pag-unlad ng bansa PB. Sektor ng Agrikultura 6. Nasusuri ang bahaging 1. Ang bahaging ginagampanan ginagampanan ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa Yng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa ekonomiya at sa bansa bansa 7. Nasusuri ang mga dahilan at 2. Mga dahilan at epekto ng epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda, at suliranin ng sektor ng agrikultura, paggugubat sa bawat Pilipino pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino 8. Nabibigyang-halaga ang mga 3. Mga patakarang pang Ekonomiya patakarang pang-ekonomiya nakatutulong sa sektor ng nakatutulong sa sektor ng agrikultura agrikultura
xxviii NILALAMAN PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Content) PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard) AP9MSP-IVe-9electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. AP9MSP-IVe-10 (industriya ng agrikultura, pangingisda, (industriya ng agrikultura, AP9MSP-IVe-11 at paggugubat) pangingisda, at paggugubat) AP9MSP-IVf-12 Halimbawa: AP9MSP-IVf-13 9. Nasusuri ang bahaging AP9MSP-IVg-14 - Comprehensive Agrarian Reform Law ginagampanan ng sektor ng - Policy on Importation of Rice industriya, tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang D- Policy on Drug Prevention ekonomiya C. Sektor ng Industriya 10. Nasusuri ang pagkakaugnay 1. Bahaging ginampanan ng sektor ng sektor agrikultural at industriya tungo sa pag-unlad ng Eng industriya, tulad ng pagmimina, kabuhayan tungo sa isang masiglang 11. Nabibigyang-halaga ang mga ekonomiya COPYpatakarang pang-ekonomiyang P2. Ang pagkakaugnay ng sektor nakatutulong sa sektor ng agrikultural at industriya tungo sa industriya pag-unlad ng kabuhayan 12. Nasusuri ang bahaging E3. Mga patakarang pang-ekonomiya ginagampanan ng sektor ng nakatutulong sa sektor industriya paglilingkod D- Filipino First Policy 13. Napapahalagahan ang mga patakarang pang-ekonomiya - Oil Deregulation Law na nakakatulong sa sektor ng - Policy on Microfinancing paglilingkod - Policy on Online Businesses 14. Nakapagbibigay ng sariling D. Sektor ng Paglilingkod pakahulugan sa konsepto ng 1. Ang bahaging ginagampanan impormal na sektor ng sektor ng paglilingkod sa pambansang ekonomiya 2. Mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa sektor ng paglilingkod 3. Batas na Nagbibigay Proteksyon at Nangangalaga sa mga Karapatan ng Mangggawa - Contractualization and Labor Outsourcing - Salary Standardization Law
xxix NILALAMANPAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO CODE (Content)PANGNILALAMANSA PAGGANAP (Learning Competencies) AP9MSP-IVg-15 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard) AP9MSP-IVh-16electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. DE. Impormal na Sektor AP9MSP-IVh-17 15. Nasusuri ang mga dahilan ng AP9MSP-IVi-18 1. Mga Dahilan at Anyo ng Impormal pagkakaroon ng impormal na AP9MSP-IVi-19 sector Ena Sektor ng Ekonomiya AP9MSP-IVi-20 16. Natataya ang mga epekto 2. Mga epekto ng impormal na ng impormal na sector ng sektor ng ekonomiya ekonomiya P3. Mga Patakang Pang- 17. Napapahalagahan ang mga ekonomiya na may patakarang pang-ekonomiya Ekaugnayan na nakakatulong sa sektor ng sa Impormal na Sektor paglilingkod - Counterfeiting D- Black Market F. Kalakalang Panlabas 18. Natataya ang kalakaran ng C1. Ang Kalakaran sa Kalakalang kalakalang panlabas ng bansa Panlabas ng Pilipinas 2. Ang ugnayan ng Pilipinas para 19. Nasusuri ang ugnayan ng Pilipinas para sa kalakalang Osa kalakalang panlabas nito sa panlabas nito sa mga samahan tulad ng World Trade mga samahan ng tulad ng World Organization at Asia-Pacific Trade Organization at Asia Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng PEconomic Cooperation tungo sa mga mamamayan ng daigdig patas na kapakinabangan ng mga 20. Napahahalagahan ang Ymamamayan ng daigdig kontribusyon ng kalakalang panlabas sa pag-unlad ekonomiya ng bansa
xxx PAMANTAYANG PAMANTAYAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO PANGNILALAMAN SA PAGGANAP (Learning Competencies) All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - (Content Standard) (Performance Standard)electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. NILALAMAN CODE (Content) 21. Nasusuri ang mga patakarang AP9MSP-IVj-21 pang-ekonomiya na AP9MSP-IVj-22 3. Mga Kontribusyon ng Kalakalang nakakatulong sa patakarang Panlabas sa Pag-unlad ng panlabas ng bansa sa buhay ng Ekonomiya ng Pilipinas nakararaming Pilipino D4. Mga patakaran pang-ekonomiya 22. natitimbang ang epekto ng mga na nakakatulong sa patakarang patakaran pang-ekonomiya na panlabas ng bansa sa buhay ng nakakatulong sa patakarang Enakararaming Pilipino panlabas ng bansa sa buhay ng -Policy on ASEAN Economic Community nakararaming Pilipino 2015 PED COPY-Policy on Trade Liberalization
xxxi DFirst Entry CODE BOOK LEGEND EPUppercase Letter/s Sample: AP5KPK-IIIf-5 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. LEGEND SAMPLE AP5 Araling Panlipunan Learning Area and Strand/ Sub- KPK ject or Specialization Baitang 5 Pagbabagong Kultural sa Pama- - Grade Level III mahalang Kolonyal ng mga Domain/Content/ Component/ Espanyol f Topic - ERoman Numeral 5 QuarterD*Zero if no specific quarter Ikatlong Markahan Week Ika-anim na linggo Lowercase Letter/s *Put a hyphen (-) in between letters to indicate more than a Cspecific week OPYArabic Number Competency Nakapagbibigay ng sariling pan- anaw tungkol sa naging epekto ng kolonyalismo sa lipunan ng sinaunang Pilipino
xxxii DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE HSK All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means - DAng Aking PaaralanAko ay NatatangiNAT Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino PLP Heograpiya at Mga Sinaunang Kabihasnan sa DKTelectronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015. Daigdig PMD AKD Ang Aking Pamilya PAM Pamunuang Kolonyal ng Espanya PKE Ang Daigdig sa Klasiko at Transisyonal na Panahon MKE EAng Aking Komunidad PAA Pagbabagong Kultural sa Pamamahalang KPK Ang Pag-usbong ng Makabagong Daigdig MYK Kolonyal ng mga Espanyol MAK Mga Pagbabago sa Kolonya at Pag-usbong MSP ng Pakikibaka ng Bayan IPE PAng Aking Komunidad Ngayon at Ang Kontemporanyong Daigdig IPP Noon IKP Ako at ang Aking Kapaligiran KAP PKB KOM Kinalalagyan Ng Pilipinas At Ang Malayang PMK Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks Kaisipan Sa Mundo EPamumuhay sa Komunidad KNN Pagpupunyagi sa Panahon ng KDP Maykroekonomiks Kolonyalismong Amerikano at Ikalawang Digmaang Pandaigdig DPagiging Kabahagi ng Komunidad PKK PSK Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon SHK Makroekonomiks sa Kasarinlan ng Bansa Tungo sa Pagkamit ng Tunay na TDK Mga Sektor Pang-Ekonomiya at Mga Patakarang Demokrasya at Kaunlaran Pang-Ekonomiya Nito Ang Mga Kwento Ng Mga CLalawigan Sa Sariling Rehiyon Ang Mga Lalawigan Sa Aking LAR Heograpiya ng Asya HAS Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-ekonomiya Rehiyon OEkonomiya At Pamamahala KLR Sinaunang Kabihasnan sa AsyaHanggang KSA Mga Isyung Politikal at Pangkapayapaan Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng PKR Ang Timog at Kanlurang Asya sa TKA Mga Isyu sa Karapang Pantao at Gender Kinabibilangang Rehiyon Transisyonal at Makabagong Panahon PLipunan, Kultura at Ekonomiya Yng Aking Bansa EAP Ang Silangan at Timog-Silangang Asya sa KIS Mga Isyung Pang-Edukasyon at Pansibiko at Transisyonal at Makabagong Panahon Pagkamamamayan (Civics and Citizenship) Ang Aking Bansa AAB LKE Ang Pamamahala Sa Aking Bansa PAB Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng KPB Aking Bansa
YUNIT IV MGA SEKTOR PANG-EKONOMIYA ATMGA PATAKARANG PANG-EKONOMIYA NITOPANIMULA AT GABAY NA TANONG Matapos matalakay ang mga batayang konsepto sa Ekonomiksnararapat din na makilala ang iba’t ibang sektor ng ekonomiya. Ang mga sektorna tinalakay sa mga nakaraang aralin ay may kinalaman sa mga sektor ngpananalapi. Ang daloy ng pananalapi sa ekonomiya ang pinakapangunahingpokus ng naging talakayan. Samantala ang mga sektor pang-ekonomiya aynakapokus sa daloy ng mga produkto at serbisyo at ang kaugnayan nito sakabuuang kita ng bansa. Ang ugnayan na nagaganap sa loob at labas ng mgasektor ay inaasahang nakaaapekto sa bansa. Ito ang isa mga indikasyon ngisang matatag at malusog na ekonomiya. Ayon na rin sa mga ekonomista, angbansang may matatag na mga sektor ay may potensiyal na makapagtamo ngkaunlaran. Mas mataas na empleyo at malaking ambag sa pambansang kitaay maaaring maghatid tungo sa mas maayos, maunlad, at may kalidad napamumuhay. Ngunit sa katotohanan, hindi madali ang daan para maabot angkaunlaran. Hindi ito kayang gawin ng isang sektor lamang. Bawat isa ay maynapakahalagang papel na ginagampanan upang masiguro ang maayos natakbo at daloy ng ekonomiya ng bansa. Sa ganitong perspektibo, patuloy nanagsisikap ang pamahalaan na matugunan ang mga pangangailangan ngbawat sektor. Ngunit sapat ba ang mga programa at batas na isinusulongng pamahalaan upang mapangalagaan ang mga nasabing sektor pang-ekonomiya? Ano-ano ba ang mga kinakaharap na hamon ng bawat sektor?Ang mga patakarang pang-ekonomiya bang ito ay talagang nakatutulong sakanila upang maabot ang matagal nang pinapangarap na kaunlaran? Dahil dito, bilang isang mamamayang Pilipino na nagnanais namakaranas ng kaunlaran, hayaang matuklasan at masuri ng mga mag-aaralkung paano hinaharap ng mga sektor pang-ekonomiya ang mga hamon tungosa pambansang pagsulong at pag-unlad.DEPED COPYPAMANTAYAN SA PAGKATUTOPamantayang Pangnilalaman Pamantayang PagganapNaipamamalas ng mag-aaral ang pag- Ang mga mag-aaral ay aktibongunawa sa mga sektor ng ekonomiya at nakibabahagi sa maayos na pagpa-mga patakarang ekonomiya nito sa harap patupad at pagpapabuti ng mga sektorng mga hamon at puwersa tungo sa ng ekonomiya at mga patakarangpambansang pagsulong at pag-unlad. ekonomiya nito tungo sa pambansang pagsulong at pag-unlad. 224 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
