27 409

สมุนไพรพื้นบ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพื้นบ้าน สมุนไพรพืน้ บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพน้ื บ้าน สำนกั การแพทยพ้นื บานไทย กรมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก กระทรวงสาธารณสขุ สนบั สนนุ จากกองทนุ ภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ISBN : 978-616-11-0640-9 1

สมนุ ไพรพืน้ บา้ น ลดไขมันในเลอื ด สมนุ ไพรพืน้ บา้ นลดไขมันในเสน้ เตลาอืมภดมู ิปตัญาญมาขภองมูหมปิ อพัญื้นบญ้านาของหมอพ้ืนบา้ น ท่ีปรกึ ษา อธิบดกี รมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอื ก นายแพทยส พุ รรณ ศรีธรรมมา อธบิ ดีกรมการแพทย แพทยห ญิงวิลาวัณย จงึ ประเสริฐ นายแพทยทรงคณุ วุฒิ (ดา นสาธารณสุขสาขาพฒั นาระบบบรกิ ารทางการแพทย) นายแพทยประพจน เภตรากาศ รองอธบิ ดีกรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลอื ก นายแพทยปภสั สร เจยี มบญุ ศรี ผูอำนวยการสำนกั การแพทยพ ืน้ บา นไทย นางเสาวณีย กุลสมบูรณ บรรณาธกิ าร นักวิชาการสาธารณสขุ ชำนาญการพิเศษ เรอื ตรหี ญิงธนดิ า ขุนบุญจันทร ผูชวยบรรณาธกิ าร นกั วิชาการสาธารณสุขปฏิบตั กิ าร นางฉนั ทนา กระภูฤทธิ์ นักวชิ าการสาธารณสุขปฏิบตั ิการ นางสาวสริ ลิ ดา พมิ พา กองบรรณาธิการ คณะวทิ ยาศาสตรก ารแพทย มหาวิทยาลัยพะเยา ดร.ชลธิดา เทพหินลัพ คณะวทิ ยาศาสตรการแพทย มหาวทิ ยาลัยพะเยา ศ.เกียรติคุณ ดร.ไมตรี สทุ ธจติ ต นกั วชิ าการอสิ ระ ผทู รงคณุ วฒุ ดิ า นภมู ปิ ญ ญาการแพทยพ น้ื บา นไทย นายสธุ น พรบณั ฑติ ยป ท มา นางสาวอรพินท ครุฑจบั นาค พันโทหญงิ สวุ ไิ ล วงศธ ีระสุต นางสาวสริ ริ ักษ อารทรากร นางสาวอรจริ า ทองสกุ มาก นางสาวภราดร สามสูงเนิน นางสาวกมลทพิ ย สวุ รรณเดช นายอาทิตย กระออมแกว นางสาวณฤดี ไชยายงค นางสาวอัญชนั พรมธมิ า นางสาวรววิ รรณ นาคะอไุ ร นางสาววราภรณ ดอนแกว นางสาวจันทรา แทนกระโทก พมิ พค รัง้ ที่ 1 โดยสำนักการแพทยพ นื้ บานไทย สงวนสิทธิ์ตามพระราชบญั ญตั ลิ ิขสทิ ธิ์ พ.ศ.2537 ถายภาพ เดอื นกันยายน 2554 จำนวน 5,000 เลม ออกแบบ นายคำผล แกว ภงู า นางสาวสิริรักษ อารทรากร พมิ พท่ี นางสาวภราดร สามสงู เนิน บานสวนศลิ ป โทร 0 2921 5052 โรงพมิ พอ งคการสงเคราะหทหารผานศึก กรุงเทพมหานคร 2

สมนุ ไพรพื้นบา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน คำนำ ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 10 ป 2550-2554 ไดเนนใหมีการใชภูมิปญญา การแพทยแผนไทยและสมุนไพรในการดูแลสุขภาพตนเองมากขึ้น ซ่ึงสอดคลองกับนโยบายรัฐมนตรีวาการ กระทรวงสาธารณสุข เร่ืองการสงเสริมและสนับสนุนการใชภูมิปญญาการแพทยพื้นบานไทยใหประชาชนใช เปนทางเลือกหนึ่งในการดูแลสุขภาพเพ่ือพึ่งตนเอง ควบคูไปกับการแพทยแผนปจจุบัน โดยเนนในดานการ สง เสริมสขุ ภาพและฟน ฟสู ภาพเปนหลักสำคัญ กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก จึงไดจัดทำสื่อเผยแพรสมุนไพรพ้ืนบาน ลดความเสยี่ งโรคไขมนั ในเลือดตามภูมิปญญาของหมอพ้นื บานขึ้น ซ่ึงเนื้อหาในหนังสือฉบับน้ี กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก โดยสำนัก การแพทยพื้นบานไทยไดรวบรวมเนื้อหาองคความรูจาก 2 สวนท่ีสำคัญ คือ เน้ือหาวิชาการ ซึ่งไดมาจาก การรวบรวมโดยศาสตราจารยเกียรติคุณ ดร. ไมตรี สุทธจิตต และคณะ และเนื้อหาดานภูมิปญญาของ หมอพ้ืนบาน ที่ไดมาจากการรวบรวมและจัดระบบองคความรูจากหมอพ้ืนบานท้ัง 4 ภาค ซ่ึงเปนภูมิปญญา ดั้งเดิมท่ีมีการนำมาใชในการดูแลสุขภาพคนในชุมชนต้ังแตอดีตจนถึงปจจุบัน แตองคความรูเหลาน้ียังไมเคยมี การศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตรมากอน จึงเปนการรวบรวมองคความรูท่ีสั่งสมมานานและยังคงนำมาใชกัน จนถึงปจจุบัน ใหเปนทางเลือกในการดูแลสุขภาพของคนไทย ซ่ึงเลมน้ี เปนหนึ่งในจำนวน 7 เลม ท่ีไดนำ ขอ มูลทงั้ 2 สว น มาจัดทำส่อื เผยแพรจนเสรจ็ สมบรู ณ เพอ่ื ใหผูทสี่ นใจไดน ำไปปรบั ใชใ นวถิ ีชีวิตของตนเอง คณะผูจัดทำหวังวาหนังสือเลมนี้ จะเปนประโยชนสำหรับผูสนใจ รวมทั้งเปนการรวบรวมความรูอีก หน่ึงชุดเพื่อใหนักวิชาการ นักวิจัย ผูสนใจ ไดนำไปศึกษาและพัฒนาตอยอด สำหรับวงการแพทยและ สาธารณสุขของไทยตอไป และหากพบขอบกพรองประการใดหรือมีขอเสนอแนะเก่ียวกับสื่อเผยแพรเลมนี้ ขอไดโปรดแจงสำนักการแพทยพื้นบานไทย กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก เพื่อ ปรับปรุงแกไ ขในโอกาสตอไป (นายแพทยส พุ รรณ ศรธี รรมมา) อธบิ ดีกรมพฒั นาการแพทยแผนไทยและการแพทยท างเลือก 3

สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บา้ น 4

สมนุ ไพรพ้ืนบ้าน ลดไขมันในเลอื ด 3 9 ตามภมู ิปญั ญาของหมอพื้นบ้าน 9 สารบญั 10 10 คำนำ 11 บทนำ 11 12 1. สาระนา รเู กยี่ วกับภาวะไขมันในเลือดสูง 12 1.1 ไขมนั ในรา งกาย 13 1) คอเลสเตอรอล 15 2) ไตรกลีเซอไรด 1.2 ภาวะไขมันในเลอื ดสูง 15 1.3 ระบาดวทิ ยา 17 1.4 อาการและอาการแสดงของภาวะไขมันในเลือดสงู 23 1.5 เกณฑการวินจิ ฉัยภาวะไขมันในเลอื ดสูง 26 31 2. แนวทางการดูแลภาวะไขมันในเลือดสงู 36 3. สมุนไพรพน้ื บานตามภมู ิปญญาหมอพ้ืนบา น 40 44 - กระเจย๊ี บแดง - กระถินไทย - กระเทยี ม - ขม้นิ ชนั - ขา - คำฝอย - ใบชา 5

สมุนไพรพนื้ บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมิปัญญาของหมอพืน้ บ้าน - เดอื ย 47 - ถ่ัวเหลือง 52 - ทานตะวัน 57 - บุก 61 - พริก 67 - พริกไทย 72 - มะขามปอม 77 - มะเขอื เปราะ 85 - มะเด่อื 89 - มะนาว 92 - มะระข้ีนก 100 - มะรุม 105 - แมงลกั 113 - สมแขก 119 - สะเดา 122 - เสาวรส 128 - หอมแดง 133 - หอมใหญ 137 6

สมุนไพรพื้นบ้าน ลดไขมันในเลอื ด 140 141 ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพน้ื บา้ น 149 บทสรปุ 150 เอกสารอางอิง 150 ภาคผนวก 151 151 1. ความรเู พิม่ เติมเกี่ยวกบั สมุนไพรพืน้ บา น 153 1.1 ชนดิ ของตนไม 1.2 ศัพทเ ฉพาะ 1.3 หนวยตวงวดั 2. คณะทำงานจดั ทำเนอื้ หาสมุนไพรพน้ื บานลดความเสยี่ งโรคไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปญญาของหมอพืน้ บา น 7

สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บา้ น 8

สมนุ ไพรพน้ื บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้นื บ้าน บทนำ 1. สาระนา รูเ กี่ยวกับภาวะไขมันในเลือดสูง โรคหัวใจและหลอดเลือดตีบเปนสาเหตุการตายอันดับท่ีสองของประเทศ ไขมันในเลือดสูง เปนปจจัยเสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจตีบ โดยเกิดคราบไขมันที่ผนังหลอดเลือดแดง ทำให หลอดเลือดแดงไมสามารถนำเลือดไปเล้ียงหัวใจ ทำใหเกิดอาการเจ็บหนาอก หรืออัมพฤกษ ที่นากลัว คือ คราบไขมันอาจจะหลุดจากผนังหลอดเลือดไปอุดตันทอสงเลือดไปเล้ียงหัวใจหรือสมองได ทำให เกดิ อาการหวั ใจขาดเลือดเฉยี บพลนั และมีอาการวูบ เปน ลม ลมลงหรอื หมดสติ ถึงขัน้ เสยี ชวี ติ ได (คราบไขมันในหลอดเลือด) 9

สมุนไพรพ้ืนบา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพ้นื บา้ น 1.1 ไขมนั ในรา งกาย ในรา งกายมนุษยไ ขมนั นับเปนสารอาหารทจ่ี ำเปน โดยมีหนา ท่ีหลักเปน สวนประกอบสำคัญของ ผนังเซลลและปลอกหุมของเซลลระบบประสาท นอกจากนี้ยังเปนสารต้ังตนของการสรางน้ำดีและ ฮอรโมนสเตียรอยด (steroid hormone) ในรางกาย โดยปกติรางกายคนเรามีสารขนสงไขมันทั้งหมด 5 ชนิด ไดแก ไคโลไมครอน (chylomicron) วีแอลดีเอล (VLDL) แอลดีแอล (LDL) ไอดีแอล (IDL) และเอชดีแอล (HDL) แตละชนิดมีความแตกตางในสวนประกอบโปรตีน ไขมัน ขนาด ตลอดจน น้ำหนักของโมเลกุลไขมัน ซ่ึงชนิดท่ีสำคัญไดแก คอเลสเตอรอล (cholesterol) และไตรกลีเซอไรด (triglyceride) และโดยทว่ั ไปในการตรวจไขมันในเลอื ดจะตรวจจากสาร ดงั ตอไปน้ี 1) คอเลสเตอรอล เปนไขมันชนิดหน่ึงท่ีรางกายสามารถสังเคราะหข้ึนไดเองจากตับและ ลำไส หรือไดรับจากสารอาหารท่ีรับประทานเขาไป อาหารท่ีมาจากพืชจะไมพบคอเลสเตอรอลเปน สวนประกอบ แตจะพบมากในไขมันสัตว ปริมาณไขมันขึ้นอยูกับชนิดของอาหาร คอเลสเตอรอลมี ความสำคัญตอรางกาย โดยเปนสวนประกอบท่ีสำคัญของเซลลตางๆ โดยเฉพาะอยางย่ิงเซลลสมอง แตหากมีคอเลสเตอรอลมากเกินไปก็จะเปนโทษตอรางกายเชนกัน ซ่ึงไขมันเหลาน้ีจะไปสะสมอยู ตามผนังหลอดเลอื ดแดงท่วั รางกาย เชน หลอดเลือดสมอง หลอดเลือดหวั ใจ ฯลฯ ทำใหเ กิดหลอด เลือดแข็งตัว และตีบตัน โดยจะเปนชาหรือเร็วขึ้นอยูกับปริมาณคอเลสเตอรอล และ มีปจจัย เสี่ยงอยางอื่นรวมดวย เชน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง เบาหวาน การสูบบุหร่ี ความอวน และการไมอ อกกำลังกาย เปน ตน สารขนสงไขมันจำแนกเปน กลุมยอย 2 ชนดิ คือ ไขมนั ชนดิ ดี มีชือ่ เรียกวา High Density Lipoprotein หรือ HDL มีหนาที่นำคอเลสเตอรอลจากกระแสเลือดและเน้ือเย้ือ ไปทำลายท่ีตับ ดังนั้นถาระดับไขมันชนิดดี ในเลือดสูง จะทำใหอัตราเส่ียงตอการเปนโรคหลอด เลือดหัวใจตีบนอยลง ไขมันชนิดดีจะมีปริมาณสูงไดโดยออกกำลังกาย ระดับปกติในเลือดผูชาย มากกวา 40 มิลลิกรัม ตอเดซิลิตร สวนในผูหญิงมากกวา 50 มิลลิกรัมตอเดซิลิตร สารขนสงไขมัน อีกชนิดหนึ่งคือ ไขมันชนิดเลว มีชื่อเรียกวา Low Density Lipoprotein หรือ LDL มหี นาท่ีสำคัญใน 10

สมนุ ไพรพน้ื บ้าน ลดไขมันในเลือด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพืน้ บา้ น การขนสงไขมันคอเลสเตอรอลไปยังเนื้อเยื่อตางๆ และหลอดเลือดและยังเปนสารตั้งตนในการผลิต ไขมันประมาณเกือบครึ่งหนึ่งของไขมันทั้งหมดออกสูกระแสเลือด หากมีไขมันชนิดนี้ในเลือดสูง ก็จะ ไปเกาะผนังหลอดเลือด ทำใหหลอดเลือดพอกหนาข้ึน จนความยืดหยุนของหลอดเลือดเสียไป หลอดเลือดจะตีบแคบลง ทำใหการไหลเวียนเลือดไมส ะดวก จึงเส่ียงตอการเกิดโรคเสนเลือดตีบตนั ได มาก ระดบั ปกตใิ นเลอื ดไมค วรมีไขมนั ชนิดเลว เกนิ 130 มลิ ลิกรัมตอ เดซลิ ิตร 2) ไตรกลีเซอไรด เปนไขมันชนิดหนึ่งเกิดจากการสรางขึ้นเองในรางกายจากน้ำตาล และแปงหรือ จากอาหารท่ีรับประทานเขาไป มีความสำคัญทางดานโภชนาการหลายประการ นับต้ังแตใหพลังงาน ชวยในการดูดซึมวิตามิน เอ ดี อี และ เค ชวยทำใหรูสึกอ่ิมทองอยูนาน นอกจากน้ีรางกายยังเก็บสะสมไตรกลีเซอไรดไวสำหรับใหพลังงานเม่ือมีความตองการ อยางไรก็ตาม การมีไตรกลีเซอไรดในเลือดสูงหรือพบวาสูงในคนที่มีคอเลสเตอรอลสูงอยูแลว เช่ือวามีโอกาสเปน โรคหลอดเลือดเลย้ี งหวั ใจตบี มากข้ึน ระดบั ปกติในเลอื ดไมค วรเกิน 150 มิลลกิ รัมตอ เดซิลิตร (คา ปกติ 50 – 150 มิลลกิ รัมตอเดซิลติ ร) 1.2 ภาวะไขมันในเลือดสูง หมายถึง ภาวะท่ีมีความผิดปกติของการเผาผลาญไขมันใน รางกาย ทำใหรางกายมีระดับไขมันในเลือดตางไปจากเกณฑท่ีเหมาะสม เปนผลใหเกิดความเสี่ยงตอ การเกิดภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง และทำใหเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดตามมา นอกจากน้ียงั อาจกอใหเกิดตับออ นอักเสบเฉียบพลนั ได โดยสาเหตุของภาวะ ไขมันในเลือดสูง สามารถเกิดไดจากกรรมพันธุ การรับประทานอาหาร ที่มีไขมันสูงโดยเฉพาะไขมันจากสัตว โรคของตอมไรทอบางชนิด เชน เบาหวาน ไทรอยด และโรคของตอมหมวกไต บางอยาง โรคตับ โรคไตบางชนิด การรับประทานยา บางชนิด เชน สเตียรอยด ฮอรโมนเพศ (ยาคุม กำเนิด) การตั้งครรภ การดื่มแอลกอฮอล และ ภาวะขาดการออกกำลงั กาย เปน ตน 11

สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพน้ื บา้ น 1.3 ระบาดวทิ ยา บุคคลท่ีเสี่ยงตอภาวะไขมันผิดปกติในเลือด ไดแก ผูที่มีภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง ไดแก โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคหลอดเลือดสมองและโรคหลอดเลือดแดงสวนปลาย ผูท่ีมีปจจัยเส่ียงของโรค หลอดเลอื ดและหวั ใจ ดังตอ ไปน้ี - เพศชาย อายมุ ากกวาหรือเทากับ 45 ป เพศหญงิ อายมุ ากกวา หรือเทา กับ 55 ป - มีประวัติคนในครอบครัว คือ พ่ีนองหรือพอแมเปนโรคหลอดเลือดหัวใจ โดยเพศชายเปน เมอื่ อายนุ อ ยกวา 55 ป และเพศหญงิ เปน เมอื่ อายนุ อยกวา 65 ป - มีโรคประจำตัว คือ โรคเบาหวาน - มีความดันโลหิตสูงกวาหรือเทากับ 140/90 มิลลิเมตรปรอท หรือไดรับยาลดความดัน โลหติ อยู - สูบบุหร่ี อว น หรือมดี ัชนมี วลกายมากกวา หรือเทา กบั 25 กิโลกรมั ตอตารางเมตร - โรคไตทีเ่ ปน กลุมอาการไตอกั เสบและไตวายเร้ือรงั 1.4 อาการและอาการแสดงของภาวะไขมันในเลือดสงู ผูท่ีตรวจรางกายพบลักษณะที่บงชี้วาระดับไขมันผิดปกติในเลือด เชน พบกอนไขมันบริเวณ เปลือกตา ตามขอ ฝา มือ เปน ตน ดังภาพที่ 1 และ 2 12

สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภมู ิปัญญาของหมอพนื้ บ้าน ภาพท่ี 1 แสดงตุม ไขมันท่ีเปลือกตา ภาพท่ี 2 แสดงตมุ ไขมนั ตามขอ 1.5 เกณฑก ารวินิจฉยั ภาวะไขมันในเลือดสงู สำหรับเกณฑในการวินิจฉัยวาระดับไขมันเทาไรจึงจะตัดสินวามีภาวะไขมันในเลือดสูงของ ประเทศไทยยงั ไมมกี ารกำหนดชดั เจน ดังนั้น จึงใชเ กณฑการตัดสินรวมกบั ของประเทศสหรฐั อเมรกิ าที่ มกี ารศึกษาทางระบาดวิทยาของประชากรดังแสดงในตารางที่ 1 ตารางที่ 1 แสดงเกณฑตัดสนิ ภาวะผิดปกตขิ องระดบั ไขมันในเลือด ระดับไขมนั (มลิ ลิกรัมตอ เดซลิ ิตร) ความหมายทางคลินกิ ระดับไขมนั ไมด ี (LDL-cholesterol) เหมาะสม ใกลเคียงคาเหมาะสม ยอมรับได < 100 100 – 129 กำ้ ก่งึ 130 – 159 สงู 160 – 189 สูงมาก >/ = 190 13

สมุนไพรพ้นื บา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพน้ื บ้าน ระดับไขมัน (มลิ ลกิ รัมตอ เดซลิ ิตร) ความหมายทางคลนิ ิก ระดับไขมนั คอเลสเตอรอล เหมาะสม (Total cholesterol) กำ้ กึ่ง สูง < 200 200 – 239 ต่ำ > / = 240 สูง ระดบั ไขมนั ดี (HDL-cholesterol) เหมาะสม < 40 กำ้ ก่งึ > / = 60 สูง ระดับไขมนั ไตรกลีเซอไรด( Triglyceride) สูงมาก < 150 150 – 199 200 – 499 > / = 500 เกณฑจาก NCEP (National Cholesterol Education Program): Expert Panel on Detection, Evaluation and treatment of High Blood Cholesterol in Adults: Circulation 2002. 14

สมนุ ไพรพ้ืนบา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้นื บา้ น 2. แนวทางการดูแลภาวะไขมนั ในเลือดสงู โดยทั่วไปแนวทางในการรักษาภาวะไขมันผิดปกติในเลือดแบง เปน 2 วิธี คอื (1) การปองกัน และการรักษาโดยไมใชยาคือการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมการดำเนินชวี ติ โดยการงดสูบบุหร่ี ออกกำลังกาย ลดอาหาร ไขมนั และของหวาน และรับประทานอาหารอยางถูกตอ งและเหมาะสม (2) การรักษาโดยการใชยา หากไดมีการปรับเปล่ียนพฤติกรรมการ ดำเนินชีวิตอยางนอย 3 – 6 เดือนแลวระดับไขมันยังคงสูงเกินระดับท่ีกำหนดไวจึงควรพิจารณาใชยา ในการรกั ษาโดยตอ งอยใู นความดูแลของอายุรแพทยอยางเหมาะสม 3. สมุนไพรพน้ื บานตามภมู ปิ ญ ญาหมอพ้นื บาน สำหรับเน้ือหาภูมิปญญาของหมอพื้นบานเกี่ยวกับสมุนไพรพื้นบาน ลดความเส่ียงโรคไขมันในเลือดเลมน้ี0ไดรวบรวมองคความรูจาก ประสบการณจริงของหมอพื้นบาน 4 ภาค ซึ่งไดสืบทอดความรูจาก บรรพบุรุษ โดยวิธีการศึกษา จากคัมภีรและตำราตางๆ ในอดีต ซ่ึงคัมภีร และตำราเลมน้ีในแตละภาค มีจำนวนและปริมาณการใชคลายคลึงกัน จะ แตกตางกันบางในเร่ืองเทคนิคการปรุงยาและวิธีการใช เปนตน ตัวอยางเชน ภาคเหนือ มีการใชคัมภีรเภชังค เปนตำราที่มีตำรับยาใชรักษาโรคแทบทุกชนิด ตั้งแตเด็กอยูในทองจนถึงคนชราในการดูแลผูปวยโรคเร้ือรัง คัมภีรวิจัยโรคายะ เปนตำราที่ใชใน การวินิจฉัยโรคแทบทุกชนิดของไทยใหญทางภาคเหนือ สวนทางภาคอีสาน ใชคัมภีรของพอดวง แสนแกว เปนตำรับยารักษาโรคติดตอเร้ือรังเปนหลัก ภาคกลาง ใชคัมภีรสมุดขอยบรรพบุรุษของ หมอบุญยืน ผองแผว เนนตำรับยาบำบัดโรคแทบทุกชนิด คัมภีรภูมิปญญาแพทยพื้นบานของ 15

สมุนไพรพืน้ บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้ืนบา้ น หมอน้อย เน้นตำรับยารักษามะเร็งทุกชนิดเป็นหลัก ภาคใต้ ใช้คัมภีร์พระมานพ กิตติรณโณ (วัดโพธิ์ทับมณี อ.เมือง จ.เพชรบุรี) เป็นตำราเก่ียวกับยารักษาโรคมะเร็งและโรคเรื้อรังอ่ืนๆ เช่น อมั พฤกษ์ เหน็บชา เปน็ ต้น ส่วนวิธีการรวบรวมเน้ือหาเล่มน้ี ซึ่งเป็นหนึ่งในจำนวน7เล่ม ได้มาจากการจัดเวทีแลกเปลี่ยน ความรู้และประสบการณ์หมอพ้ืนบ้านในชุมชนแต่ละภาค จากตัวแทนหมอพ้ืนบ้านท้ัง 4 ภาค โดยมี การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ ท้ังส้ิน 5 ครั้ง โดยครั้งท่ี 1 เป็นการแบ่งกลุ่มหมอพ้ืนบ้าน 4 ภาค ตามความถนัดของการใช้สมุนไพรในการดูแลผู้ป่วย นำสูตรตำรับยาท่ีใช้จริงในชุมชน มาประกอบใน ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ของ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.ไมตรี สุทธจิตต์ และคณะ คร้ังที่ 2 – 4 ให้ หมอพ้ืนบ้านท้ังหมดจาก 4 ภาค ร่วมพิจารณาสูตร/ตำรับยาในเชิงเหตุและผล โดยเน้นประเด็นสำคัญ เช่น กลุ่มผู้ป่วยที่ต้องการใช้สมุนไพรในการดูแลสุขภาพ สรรพคุณการใช้กับผู้ป่วย ส่วนประกอบของ สมุนไพรในสัดส่วนที่เหมาะสมกับผู้ป่วย วิธีการปรุงยา การรับประทาน รวมท้ังข้อควรระวังในการใช้ เป็นต้น ซึ่งสูตรตำรับใดเห็นว่าไม่เหมาะสม เกรงว่าจะไม่ปลอดภัยต่อผู้ป่วยหรือผู้นำไปใช้จากการอ่าน หนังสือเลม่ น้ี กจ็ ะคดั ออกไป โดยในแต่ละประเด็นหมอพื้นบ้านแตล่ ะทา่ นได้แสดงความคดิ เหน็ จนเปน็ ท่ียอมรับของทุกคนจึงจะนำมารวบรวมองค์ความรู้เป็นฐานข้อมูล ในครั้งสุดท้าย ได้เชิญผู้บริหารใน กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก หมอพ้ืนบ้านและนักวิชาการที่เก่ียวข้องกับ สมุนไพร มาร่วมพิจารณาให้ข้อเสนอแนะในด้านการได้มาซึ่งข้อมูลท่ีมีหลักฐานใช้ในการอ้างอิงได้ จึง ถือได้ว่าเน้ือหาของข้อมูลที่ได้รวบรวมในเล่มน้ี เป็นข้อมูลท่ีน่าเช่ือถือ และเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจ ทั้งอาจารย์จากสถาบันการศึกษา นักวิชาการ นักศึกษา และเจ้าหน้าท่ีผู้เก่ียวข้อง สามารถที่จะนำ องค์ความรู้ดังกล่าวไปใช้ในการศึกษาวิจัยเพ่ือพิสูจน์ประสิทธิผลของตำรับยาเหล่านี้ว่าได้ผลจริงหรือ ไม่ อย่างไรจึงถือได้ว่าเป็นฐานข้อมูลท่ีสำคัญ และเป็นจุดเริ่มต้นท่ีดีในการพัฒนาต่อยอดองค์ความรู้ ของหมอพ้ืนบ้านเหล่าน้ีให้เป็นท่ีน่าเชื่อถือและยอมรับของประชาชนในอนาคตมากขึ้นและอาจเป็น ทางเลือกหนึ่งท่ีการแพทย์แผนปัจจุบันสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดูแลผู้ป่วยโรคเร้ือรังไม่ติดต่อ ไดอ้ กี ทางหน่ึง ซึง่ มีเนอ้ื หาเก่ียวกับสมุนไพร ดงั ตอ่ 1ไป6นี้

สมนุ ไพรพน้ื บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพื้นบ้าน กระเจย๊ี บแดง ช่ือทองถ่ิน/ชื่ออน่ื กระเจี๊ยบ กระเจยี๊ บเปรย้ี ว ผักเก็งเค็ง สมเกง็ เค็ง สม ตะเลงเครง 17

สมุนไพรพื้นบ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพื้นบ้าน กระเจ๊ียบแดง สวนที่ใช กลบี เลี้ยงของดอก หรอื กลีบท่ีเหลืออยูทผ่ี ล สรรพคุณทางยา เปนยาขับปสสาวะ และเปนยาบำรุง ลดความดัน โลหิตสูง ลดคอเลสเตอรอล ลดความหนืดของเลือด นอกจาก น้ียังชวยใหระบายทอง เปนยาขับปสสาวะ ยาลดการอักเสบของไต ในประเทศไทยใชใบสดและกลีบ เลย้ี งท้งั สดและแหงของกระเจ๊ียบตมกนิ แกไอ แกนิว่ ลดไข ขบั นำ้ ดี ใบออนของกระเจี๊ยบใชทานเปนผักได หรือใชแกงสม รสเปรี้ยวกำลังดี กระเจี๊ยบเปรี้ยวมีช่ือ เรียกอีกชื่อวา “สมพอเหมาะ” ในใบมี วิตามินเอ ชวยบำรุงสายตา สวนกลีบเลี้ยงและกลีบดอก มี แคลเซียม ชว ยบำรุงกระดกู และฟนใหแ ข็งแรง 18

สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมิปญั ญาของหมอพื้นบ้าน ตัวอยา งตำรับอาหาร แกงสม ดอกกระเจี๊ยบ เครื่องปรงุ กุงนาง 1/2 กิโลกรัม ดอกกระเจ๊ียบแดง 10 ดอก น้ำสมมะขามเปยก 2 ชอนโตะ น้ำปลา 2 ชอนโตะ น้ำตาลมะพรา ว 1 ชอ นชา น้ำเปลา 3 ถว ยตวง เคร่อื งปรุงนำ้ พริก พรกิ แหง 5 เมด็ ผกั ชซี อย 1 ชอ นโตะ พริกข้ีหนูแหง 10 เมด็ น้ำมะนาว 1 ชอ นโตะ หวั หอมแดง 3 หัว วธิ ปี รุง นำกุงมาผาหลังเอาเสนดำออก นำดอกกระเจ๊ียบมาแกะกลีบหั่นเปนช้ินเล็กๆ นำเครื่องน้ำพริก แกงสมโขลกใหละเอียด ใสกุง 2 ตัวโขลกใหเขากัน ใสน้ำ 3 ถวยตวงในหมอ นำน้ำพริกท่ีโขลกแลว ละลาย ข้ึนตั้งไฟพอเดือดใสน้ำมะขามเปยก น้ำปลา น้ำตาล ชิมใหรสเปรี้ยว เค็ม หวาน รสเปร้ียว ออนๆ เพราะดอกกระเจี๊ยบมีรสเปร้ียวอยูแลว ใสดอกกระเจ๊ียบ ใสกุงสดท่ีเหลือตมจนสุก ยกลงรับ ประทานได 19

สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้นื บา้ น ยำดอกกระเจ๊ียบ เครอ่ื งปรงุ กลีบดอกกระเจ๊ียบ 2 ถวยตวง กุงสด 1/2 ถวยตวง หอมหัวใหญ ซอย 1/2 ถวยตวง กระเทียมซอย 1 ชอนโตะ พริกเหลืองห่ันขวาง 1 ชอนโตะ น้ำปลา 2 ชอนโตะ น้ำตาลทราย 1 ชอนโตะ ผักชีซอย 1 ชอ นโตะ นำ้ มะนาว 1 ชอนโตะ หัวหอมแดง 3 หวั วธิ ปี รุง กระเทียม 6 กลีบ ใสกุง (ปอกเปลือกลวกแลวห่ันเปนช้ินเล็กๆ) น้ำปลา มะนาว หอมหัวใหญ กระเทียมซอย พริกเหลือง กลีบกระเจ๊ียบ (ซอยละเอียด) ลวกพอสุก คลกุ ใหเ ขากนั จัดใสจานโรยผักชี น้ำกระเจี๊ยบแดง เครอื่ งปรงุ ดอกกระเจี๊ยบแดงสด 1 ถว ยตวง นำ้ 6 ถวยตวง น้ำตาลทราย 4 ถว ยตวง เกลอื ปน 1/2 ชอ นชา วธิ ที ำ ดอกกระเจี๊ยบแดงสด ลางน้ำใหสะอาด ตัดเอาแตรอบนอก กลีบ สีแดงสว นกลางแข็งไมใช ห่นั ใสถวย 1 ถวยตวง ใสนำ้ 6 ถวยตวง ลงในหมอ ตั้งไฟตมใหเดือดจนกระเจี๊ยบเปอย จึงกรองดวยผาขาวบางเอากากออกใส นำ้ ตาล เกลือ ตมแลว จะเหลอื ประมาณ 5 ถว ยตวง ตักใสแ กว ใสน้ำแข็งทบุ ดืม่ เปนเครือ่ งด่มื หรอื แชต ูเ ยน็ ไวดื่ม ขอ ควรระวัง เน่ืองจากกระเจ๊ียบมีฤทธ์ิเปนยาระบายออนๆ อาจทำใหผูท่ีดื่ม นำ้ กระเจยี๊ บเกิดอาการทอ งเสยี ไดเ ลก็ นอ ย 20

สมุนไพรพ้ืนบ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมิปญั ญาของหมอพื้นบ้าน ภมู ปิ ญญาหมอพื้นบา น สูตร 1 สรรพคุณ ลดไขมันในเสน เลือด ฟอกเลอื ด ขับปสสาวะ สว นประกอบ 1. กลบี เลี้ยงสด 10 ดอก 2. น้ำ 1 ลติ ร วิธีทำ นำกลีบเล้ียงสด ตมกับน้ำเดือด 15-20 นาที (ไมใ ส นำ้ ตาล) รับประทานวนั ตอ วนั วิธรี บั ประทาน ด่ืมแทนน้ำไดเรื่อยๆ ติดตอกนั นาน 5 วนั ขอ ควรระวงั คือ หากจำเปนตอ งใชก ลบี เลย้ี งแหง ควรระวงั เชอ้ื รา (สีดำ) ถา สงสยั ใหห กั กลบี เล้ยี งแลว สองกบั ไฟ จะเห็นจดุ สดี ำ 21

สมุนไพรพืน้ บ้าน ลดไขมันในเลือด ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้นื บ้าน สตู ร 2 สรรพคุณ ลดไขมันในเสน เลือด ฟอกเลือด ขบั ปสสาวะ สวนประกอบ ใบเพสลาด (กลางออน กลางแกของ กระเจี๊ยบแดง) 1 กำมือ ลา งใหสะอาด วธิ ที ำ นำไปประกอบเปนอาหารใหเ กดิ รสเปร้ียว เชน แกงสม ตม ยำ วิธีรับประทาน รับประทานเปนอาหาร 3 วันตอ 1 คร้ัง รับประทานเปนเวลา 1 เดือน สูตร 3 สรรพคุณ ลดไขมันในหลอดเลือด บำรุงหัวใจ ปองกัน เสน เลอื ดในสมองตบี ลดความดนั แกลน้ิ หัวใจรว่ั สว นประกอบ 1) กระเจยี๊ บแดงแหง 2 ขีด 2) ดบี วั แหง 1 ขีด 3) ดอกเกกฮวยแหง 1 ขดี วธิ ที ำ นำตัวยาทง้ั 3 บดเปนผง บรรจแุ คปซูลเบอร 0 วิธีรับประทาน ครั้งละ 2 – 3 แคปซูล วันละ 2 เวลา เชา และ กอนนอน รับประทานกอนหรือหลังอาหารก็ได รับประทานไดตลอดไมมีผลขางเคียง ประมาณ 1 เดือน จะเห็นผลเปนทพ่ี อใจ 22

สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้ืนบา้ น กระถินไทย ชอ่ื ทอ งถิน่ /ชือ่ อืน่ กระถนิ กระถินบาน กะเส็ดโคก กะเสด็ บก ตอเบา สะตอเทศ สะตอเบา ผักกานถนิ ผกั หนองบก กันเชด (เขมร) กระถินดอกขาว กระถินหวั หงอก กถิ นิ นอย กะตง 23

สมุนไพรพน้ื บ้าน ลดไขมนั ในเลือด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพ้นื บ้าน กระถินไทย สว นท่ีใช ยอดออ น ใบออ น ฝกออน เมลด็ ออ น สรรพคณุ ทางยา ดอก รสมนั บำรงุ ตับ ราก รสจืดเฝอน ขับลม ขบั ระดูขาว และเปนยาอายวุ ฒั นะ เมล็ด ใชถ ายพยาธติ ัวกลม ยอดและฝก ใชกนิ เปนผัก แกร อ นใน กระหายน้ำ ชว ยใหเ จรญิ อาหาร บำรุงหวั ใจ เมล็ดแก แกขับลม ขับระดูในสตรี บำรุงไตและตับ แกอาการนอนไมหลับ เปนยาอายุวัฒนะ แกโ รคทองรว ง สมานแผล หา มเลอื ด สรรพคณุ ทางอาหาร ยอดออนของกระถิน 100 กรัม ใหพลังงานตอรางกาย 62 กิโลแคลอรี ประกอบดวยน้ำ 80.7 กรัม คารโบไฮเดรต 5 กรัม โปรตีน 8.4 กรัม ไขมัน 0.9 กรัม กาก 3.8 กรัม แคลเซียม 137 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 11 มิลลิกรัม เหล็ก 9.2 มิลลิกรมั วิตามินเอ 78.83 มิลลิกรัม วิตามินบีหนึ่ง 0.33 มิลลิกรมั วติ ามินบีสอง 0.09 มลิ ลิกรมั ไนอาซนี 1.7 มลิ ลิกรัม วิตามินซี 8 มิลลิกรัม คณุ คาทางเภสัชวิทยา 1. ทำใหความดนั โลหิตลดลง อตั ราการเตน ของหวั ใจชาลง 2. เมล็ดมีฤทธ์ิลดน้ำตาลในเลือด และไขมันในเลือดตองระวังเมล็ดมีสารพิษ อาจทำใหเปน หมนั ได 24

สมนุ ไพรพ้ืนบ้าน ลดไขมันในเลือด ตามภูมปิ ญั ญาของหมอพื้นบา้ น ตวั อยา งตำรับอาหาร ยอดออน ใบออน ฝกออน-แก รับประทานเปนผัก สดรวมกับน้ำพริก ชาวอีสานนิยมใชเมล็ดออนผสมใน สมตำมะละกอหรือรับประทานกับสมตำ ชาวใตนิยมใช เมลด็ ออ น ใบออ นรับประทานกบั หอยนางรม ยำยอดกระถิน เครอื่ งปรงุ ยอดกระถินเด็ดส้ัน 3 ถวย หมูสับรวนใหสุก 1/2 ถวย หอมแดงเจียว 1/2 ถวย ถ่ัวลิสงคั่วปน 2 ชอนโตะ พริกข้ีหนูปน 3 ชอนชา น้ำมะนาว 4 ชอนโตะ หอมแดงซอยแลวคั่ว 2 ชอนโตะ กระเทียม ซอยแลวคว่ั 2 ชอนโตะ นำ้ ปลาดี 4 ชอ นโตะ น้ำตาลปบ 2 ชอนโตะ วธิ ปี รุง นำหอมกระเทียมที่คั่วเตรียมไวมาโขลกใหละเอียดพรอม กบั พริกขห้ี นู ใสน้ำปลา นำ้ ตาล นำ้ มะพราว คนใหเ ขา กนั นำยอด กระถินที่เด็ดเตรียมไวมาจัดลงในจานเสิรฟ โรยหนาดวยเนื้อ หมูสับรวนสุก ราดดวยน้ำยำที่ทำไว โรยดวยถั่วลิสงคั่วปน และ หอมเจยี ว 25

สมนุ ไพรพนื้ บ้าน ลดไขมันในเลือด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพื้นบ้าน กระเทียม ชอื่ ทองถิน่ /ช่ืออน่ื กระเทยี ม (ภาคกลาง) หอมเทยี ม (ภาคเหนือ, ภาคใต) หอมขาว (ภาคอสี าน) ปะเซวา (กระเหร่ยี ง แมฮองสอน) 26

สมุนไพรพ้นื บา้ น ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมิปัญญาของหมอพน้ื บ้าน กระเทียม สวนท่ีใช หัว หรือใบ สรรพคุณตามภมู ปิ ญญาพ้ืนบา น น้ำมันหอมระเหยในกระเทียม ชวยขับ ลม ขับเหง่ือ ขับปสสาวะ ฤทธ์ิขับน้ำดี ลดการบีบตัวของลำไส ลดการอักเสบ ลดความดันโลหิตสูง รับประทานกระเทียมติดตอกัน 15 วัน ไดผลดี นอกจากน้ียังชวยรักษาโรคบิด โรคทองรวง ขับน้ำได ขับพยาธิและพยาธิเสนดาย วัณโรค ลดน้ำตาลในเลือด โรคอหิวาต ไทฟอยด ขับลม แกปวดทอง ทองขึ้น ยาขับพยาธิในชองทอง ยาลดไข แกไอ โรคหืด หอบ โรคประสาท มะเร็ง และโรคตางๆ อีก มากมาย สรรพคณุ ทางอาหาร ปองกันโรคหลอดเลือดอุดตันและกลามเนื้อหัวใจหยุดทำงานเฉียบพลัน ชวยลดปริมาณ คอเลสเตอรอล กระเทียมมีกล่ินหอมฉุนเผ็ดรอนสารรสเผ็ด 1 สวนในกระเทียมสามารถลดปริมาณ คอเลสเตอรอลในเสน เลือด ตวั อยา งตำรับอาหาร อาหารไทยแทบทุกอยางมักมีกระเทียมเปนเครื่องเทศรวมอยูดวยเสมอ เปนสวนผสมของ น้ำพริกทุกชนิด เพ่ือใชปรุงแตงกล่ินรสอาหารไทยทุกชนิด ควรใชกระเทียมสดๆ ดีกวากระเทียมแหง หรือถูกความรอ น 27

สมนุ ไพรพื้นบ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บ้าน การรับประทานกระเทยี มสด ครงั้ ละ 3-4 กลบี วนั ละ 2-3 คร้ัง หลังอาหาร ตอ งรบั ประทานกระเทียมบด ถา เปนกระเทยี มเจยี ว ประโยชนท่เี กิดขึ้นจะระเหยไปกับความรอ นจะหลงเหลือสรรพคุณอยูบางเพยี งเลก็ นอย ขอ ควรระวัง ไมควรกินตอนทองวาง เพราะฤทธิ์รอนของกระเทียมจะ ทำใหแสบกระเพาะได ตวั อยางตำรบั อาหาร กุง นง่ึ กระเทยี ม เคร่ืองปรงุ กุงแชบวย 10-12 ตัว กระเทียมโทน (กระเทียมกลบี ใหญๆ ) 5 เมด็ รากผกั ชีสบั 3 ราก กระเทียม โทนห่ันแผนบาง 10 หัว น้ำซีอ๊ิวปรุงรสสำหรับนึ่ง 1 ถวย กระเทียมโทนดอง 10-15 หัว ตนหอมซอย เล็กๆ และแครอทสลกั ดอกไมทม่ี เี กสรเปน ดอกกยุ ชาย (สำหรบั ตกแตง) หรอื จะหน่ั แครอทบางๆ ก็ได น้ำจ้มิ อาหารทะเล พริกข้ีหนูเขียว 1 ถวย กระเทียมแกะเปลือก 1 ถวย รากผักชี 3 ราก น้ำปลา 1 ถวย น้ำมะนาว 1 1/2 ถวย น้ำตาลทราย 2 ชอนโตะ น้ำตาลปบ 2 ชอนโตะ น้ำกระเทียมดอง 1/2 ถวย ปนเคร่ืองปรุง ท้ังหมดเขาดว ยกนั จนละเอยี ด ตกั ใสถ วยพกั ไว 28

สมนุ ไพรพ้นื บา้ น ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพืน้ บา้ น วิธปี รุง ลางกุงและแกะเปลือกไวหัวและหาง ผาหลังจนขาด ดึงเอาเสนดำออก จากน้ันมวนหางกุงกลับ มาตรงกลางตัวกุง ทำจนครบทุกตัว เรียงใสจานสำหรับน่ึง สับกระเทียมโทนกับรากผักชีเขาดวยกันให ละเอียด ตักใสตรงกลางตัวกุงท่ีทำไวจนครบ โรยดวยกระเทียมโทนห่ันบาง ราดดวยน้ำซีอิ๊วปรุงรส ใหทั่ว นำไปน่ึงในน้ำเดือดไฟแรงประมาณ 5-8 นาที จนสุก จึงปดไฟ ยกจานกุงนึ่งออก แลวโรยดวย น้ำกระเทียมโทนดอง ตกแตงดวยตนหอมซอยทอนเล็กและแครอทสลักดอกไมที่มีเกสรเปนดอก กุยชา ย เสิรฟ กบั นำ้ จิม้ อาหารทะเล ขอควรระวงั 1. ถา เกบ็ กระเทยี มไวนานเกนิ ไป สารสำคัญในกระเทยี มจะลดนอ ยลง และหากจะใชก ระเทียม ใหไดผลดีก็ไมควรกินหรือกลืนกระเทียมทั้งกลีบ ควรจะทุบหรือสับใหละเอียดเสียกอน เพือ่ ใหน ้ำมันในกระเทียมมฤี ทธใิ์ นการรกั ษามากย่งิ ขน้ึ 2. หากจะเก็บกระเทียมไวเพื่อรับประทานไดนานๆ ใหนำไปดองในน้ำสมสายชูหรือน้ำซีอิ๊ว เพราะจะชวยรกั ษาคณุ คาทางอาหารของกระเทยี มไดเ ปน อยางดี 3. การปรุงกระเทียมโดยใชความรอน เชน การเจียว การตม จะทำใหคุณคาในการเปนยารักษาโรคนอยลงดังน้ันควร รบั ประทานกระเทยี มในปรมิ าณทมี่ ากขนึ้ กวาเดมิ 4. คนที่เปนโรคกระเพาะหรือทองวาง0ไมควร รับประทานกระเทียม เพราะจะทำใหระคายเคือง ตอกระเพาะอาหาร และเม่ือเกิดอาการปวดทอง คล่ืนไส ควรรบั ประทานกระเทยี มใหนอ ยลง 29

สมุนไพรพน้ื บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมิปัญญาของหมอพนื้ บา้ น ภูมปิ ญ ญาหมอพืน้ บาน สตู ร 1 สรรพคุณ ชว ยยอย ลดไขมันในเลือด บำรุงกำลัง ลดความดันในเลือด และชว ยขับลมในทอง สว นประกอบ ตน สดทั้งตน 1 ขดี (5ตน) ลา งใหสะอาด วธิ รี บั ประทาน รับประทานตน สดทั้งตน มื้อละ 1 ขีด (5 ตน) หรอื รบั ประทานกลบี กระเทยี มสดกับอาหาร มื้อละ 7 กลีบเลก็ เชา-กลางวัน-เยน็ รับประทานประมาณ 3 วัน รับประทานสด 3 กลบี กลวยนำ้ วา 1 ลกู นำ้ ผ้งึ 1 ชอนโตะ รับประทานวนั ละ 1 ครัง้ กอนอาหารเชา ขอควรระวงั คือ กระเทยี มเกิดเช้อื ราไดงา ย ตอ งตากใหแ หง สนิท ถา มจี ุดเหลอื งหรือดำใหท ้งิ เลย 30

สมุนไพรพน้ื บา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพ้นื บ้าน ขมิน้ ชัน ช่ือทอ งถิน่ /ชอ่ื อื่น ขม้นิ ขมิ้นแกง ขมน้ิ หยวก ขมิน้ หัว ขีม้ ้ิน หมนิ้ ยากยอ สะยอ 31

สมุนไพรพืน้ บา้ น ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ิปญั ญาของหมอพ้ืนบ้าน ขม้ินชัน สว นท่ใี ช ลำตนใตดิน เหงาสดและแหงซ่ึงควรเก็บเมื่อ ขมน้ิ มอี ายปุ ระมาณ 7-9 เดือนขน้ึ ไป สรรพคุณทางยา ขม้ินชันมีสรรพคุณในการแกอาการผื่นคันตามผิวหนัง แมลงสัตวกัดตอย อักเสบ รักษาแผลสด แผลพุพอง ฝ หนอง รักษาผิวและบำรุงผิว และชวยคลาย กลามเนื้อเรียบ ขับลม แกอาการทองอืดทองเฟอ อาการทองรวง บิด อาหารไมยอย รักษาแผลใน กระเพาะอาหารลำไส โรคประสาท มะเร็ง และโรคตางๆ อีกมากมาย สรรพคุณตามตำรับยาไทยโบราณ เหงาขม้ิน ชวยเจริญอาหาร ลดไขมันใน เลือด แกอาการวิงเวียน หวัด อาการชัก ลดไข ขับปสสาวะ รักษาอาการทองมาน ชวยลดอาการ ฟกชำ้ บวม สมานแผลสดแผลถลอก ใบขม้ิน ผสมยาอายุวัฒนะ บำรุงโลหิต เจริญอาหาร แกร ิดสดี วงทวาร รกั ษามะเรง็ ทอ งเดนิ รักษาอาการผมรวง ผมหงอก รังแค บำรุงผิว รักษา แผลผวิ หนังผนื่ คัน 32

สมุนไพรพืน้ บ้าน ลดไขมันในเลือด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพน้ื บ้าน สรรพคณุ ทางอาหาร เหงาขมิน้ ชันมีนำ้ มนั หอมระเหย นอกจากนข้ี มิน้ ชันยังมสี รรพคณุ ดังน้ี 1. ปองกันแผลในกระเพาะอาหาร 2. แกอาการทองอดื ทอ งเฟอ 3. ยอ ยอาหารและบรรเทาอาการแนนจุกเสยี ด 4. ยับยง้ั การเจริญเติบโตของเชอื้ ราและเชอื้ แบคทีเรีย 5. รักษาโรคทางเดนิ หายใจ 6. ชวยระงับกลน่ิ ตัว 7. ชว ยลดไขมันในตับ สมานแผลในกระเพาะอาหาร ตัวอยางตำรบั อาหาร ใชแตงสอี าหารใหเปน สีเหลอื ง เชน ขาวหมกไก แกงกะหร่ี แกงเหลือง ขา วเหนยี ว เนย เนยแข็ง ผงมัสตารด ผกั ดอง ขนมเบ้ืองญวน เปนสวนผสมของผงกะหรี่ ซอส ปลาคลกุ ขม้ิน เคร่ืองปรงุ ปลาสำลีหรือปลาอยางอ่ืนก็ได ประมาณ 1-2 ตัว ขม้ินหั่นเปนชิ้นเล็กๆ ประมาณ 1-2 ชอน กระเทียมปอก ประมาณ 1-2 หวั เกลือปน ประมาณ 1 ชอน วธิ ีปรงุ นำขมิ้นห่ันและกระเทียมปอกไปโขลกใหละเอียด แลวใสเกลือลงไปโขลกจนเขากันดี นำปลา ไปลางใหสะอาด ขอดเกล็ดควักไสใหหมดแลวบ้ังปลาทั้งสองดาน นำปลาที่ทำเสร็จแลวมาคลุกเขา กบั เครื่องปรงุ ท่ีโขลกละเอยี ดจนเขา กันดี หมักและทิง้ ไว สักประมาณ 15-20 นาทเี ทน้ำมันพืชใสกระทะ ตั้งไฟ นำปลาท่ีหมักเอาไวไปทอด ในกระทะใหน้ำมันทวมตัวปลา กลับใหสุกทั้งสองดาน เม่ือปลาสุก ดแี ลว จึงตักออกใสจ าน รับประทานกับขาวรอนๆ 33

สมนุ ไพรพน้ื บา้ น ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพื้นบ้าน ตม สมปลากระบอกน้ำขมนิ้ เคร่ืองปรุง ปลากระบอกตัวขนาด 3 ขีด 4 ตัว หอมแดง 7 หัว ตะไครทุบห่ันทอนยาว 1 นิ้ว 2 ตน ขาห่ันหยาบ 7 แวน ขม้ิน ชันที่ปอกเปลือกแลวยาว 1 นิ้ว บุบพอแตก ขม้ินผง 1 ชอนชา น้ำมะขามเปยกคั้นขนๆ 1/4 ถวย น้ำปลา 2 ชอนโตะ น้ำ มะนาว 1 ชอนโตะ พริกช้ีฟาแดงห่ันเฉียง 2 เม็ด น้ำเปลา 6 ถวย วธิ ีปรุง ขอดเกล็ดปลากระบอก ผาทองควักเอาไสออก ตัดเปน 2 ทอน ลางใหสะอาด ผ่ึงใหสะเด็ดน้ำ นำน้ำเปลาใสหมอตั้งไฟ ใสหอมแดง ตะไคร ขา ขมิ้นชัน ขม้ินผง ลงตมใหเดือดประมาณ 10 นาที กรองใชแตน้ำ นำน้ำท่ีไดกลับใสหมอต้ังไฟ พอเดือดปรุงรสดวยน้ำมะขามเปยก น้ำปลา น้ำตาลปบ พอเดือดชิมรสตามชอบ ใสปลาท้ิงไวรอจนปลาสุก ใสน้ำมะนาว เพื่อใหรสแหลมจัดข้ึน ตักใสชาม โรยพริกชี้ฟาหัน่ เฉียง เสริ ฟขณะรอ น ขอควรระวงั ควรระวังการใชในหญิงตั้งครรภ หากใชในปริมาณสูงจะทำให เกิดอาการแทงได โดยเฉพาะระยะแรกของการต้ังครรภ บางคน ทานแลวอาจทำใหเกิดอาการแพได เชน คล่ืนไส อาเจียน การใชติดตอกันนานๆ อาจทำใหอาเจียน ถายเปนเลือด ต่ืนตัว ทองเสยี ควรหยุดการใชท ันที 34

สมนุ ไพรพื้นบา้ น ลดไขมันในเลือด ตามภมู ิปัญญาของหมอพ้นื บา้ น ภูมปิ ญ ญาหมอพืน้ บา น สตู ร 1 สรรพคุณ ลดไขมันและลดความดัน ในเสนเลือด สว นประกอบ ลำตนสด แก และใบ สับเปนทอนๆ 1 กำมอื วิธีทำ ลำตนสด แก และใบ ลางใหสะอาด สับเปนทอนๆ แลวตม กบั น้ำทวมยา ใหเดือดนาน15-20 นาที วิธีรับประทาน ดื่มคร้ังละ 1 แกว กอนอาหาร วันละ 2 เวลา เชา-เย็น ด่ืมติดตอกันได 30 วันโดยเปล่ียนยาใหม ทกุ ๆ 7 วนั 35

สมนุ ไพรพื้นบ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพน้ื บา้ น ขา่ ชื่อทอ งถิน่ /ชอ่ื อ่ืน ขา ขา ใหญ ขาหลวง ขาหยวก กฎุ กกโรหนิ ี ขา ตาแดง เสะออเคย สะเอเชย 36

สมุนไพรพนื้ บา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพ้นื บ้าน ขา่ สวนท่ใี ช เหงาแกส ดหรือแหง เหงาออ น ราก กานใบรวม สรรพคณุ ทางยา เหงา ออน มรี สเผด็ สรรพคุณขบั ลมในลำไส แกปวดมวนทอง เหงาแก มีรสเผ็ดและรสรอน สรรพคุณขับลม แกฟกช้ำบวม แกพิษ ขับโลหิตเสีย ในมดลูก ถาหญิงคลอดลูกใหมมีเลือดเสียใหใชหัวขาสดมาบดผสมน้ำมะขามเปยกและเกลือแกง บีบ คนั้ เอาแตนำ้ ประมาณถว ยแกง ใหด ม่ื จนหมดจะสามารถขบั เลือดเสียออกจนหมดและชว ยทำใหมดลกู เขาอูเร็วย่ิงขึ้น ขับลมในลำไส รักษาโรคกลากเกล้ือน ยาพื้นบานอีสาน ใชเหงา บดเปนผงละลายน้ำ หรือตม น้ำดื่ม เพ่อื ชวยขบั ลม ราก แกเ สมหะ แกเหน็บชา แกเลือดเสีย ขับลม บำรุงโลหติ กา นใบรวม ขบั เลอื ด ขบั น้ำเหลือง แกท อ งขนึ้ ทอ งอดื ทองเฟอ แกจ ุกเสียด บำรงุ ธาตุ ยาพื้นบานลานนาใชเหงาผสม ใบมะกา เถาเชือก เขาหนัง หัวยาขาวเย็นและเกลือ ตมน้ำดื่ม เปนยาถาย เหงาออนผสมทง้ั ตน หัวยาขา วเยน็ ตมนำ้ ดืม่ แกริดสีดวงลำไส อาการทองอืด ทองเฟอ แนนจุกเสียด ใชเหงาแกสดหนัก 5 กรัม (เทาหัวแมมือ) ถาเหงาแหง 2 กรัม ทบุ ใหแตกเอาตม นำ้ ดม่ื วนั ละ 3 ครัง้ หลงั อาหาร จนกวา อาการทอ งอดื ทอ งเฟอจะหาย โรคผิวหนังกลากเกลอ้ื น เหงาขา แกตำ หรือทุบใหแหลกแชในเหลา โรง 1 คืน ใชน้ำยาทาบรเิ วณ ท่ีเปน โดยกอนทาใหใชไมไผบางๆ ที่ไดฆาเช้ือแลว ขูดบริเวณท่ีเปนใหผิวหนังเปนสีแดง ทาบอยๆ วนั ละ 3-4 คร้ัง จนกวาจะหาย 37

สมุนไพรพืน้ บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพืน้ บา้ น สรรพคุณทางอาหาร 1. ฤทธิล์ ดการบีบตวั ของลำไส 2. ฤทธิข์ บั น้ำดี 3. ฤทธ์ขิ บั ลม 4. ฤทธ์ิลดการอกั เสบในกระเพาะอาหาร 5. ฤทธ์ฆิ า เชอ้ื แบคทีเรียสาเหตุอาการแนน จุกเสยี ด ตวั อยางตำรบั อาหาร ขาเปนเครื่องเทศท่ีใชแตงกล่ินอาหารและดับกลิ่นคาวพวกเนื้อสัตวตางๆ เชน ตมยำปลา ขาวตมปลา ตมขาไก เปนสวนผสมในน้ำพริกเครื่องแกงตางๆ คนไทยใชเหงาแก เหงาออน และดอก ขา เปน ผกั ใชเปนเครื่องปรงุ รส แตง กลนิ่ เปน เคร่อื งปรงุ เครือ่ งแกง ตมยำ ตำเมี่ยงขา ตำนำ้ พริก เปนตน นอกจากน้ียังใชเปนสวนผสมของลูกแปงที่ใชทำขาวหมากและเหลา ดอกและลำตนออนใช รบั ประทานเปนผกั สด ยำขาออ น เครอ่ื งปรุง ขาออน 6 แงง กุงแหง 5 ชอนโตะ ตนหอมซอย 1 ชอนโตะ หอมแดงซอย 4 หัว น้ำปลา 2 ชอนโตะ นำ้ มะนาว 3 ชอนโตะ วธิ ปี รงุ ลางขา ออ นใหสะอาด หัน่ เปนแวน บางๆ ซอยเปนเสน เลก็ ๆ ทำจนหมดไดป ระมาณ 1 ถว ย แชขา ซอยลงในน้ำผสมนำ้ มะนาว ขาออ นจะมีสีชมพูสวย ลางกุง แหง บีบใหสะเดด็ น้ำ โขลกกุงแหงพอหยาบ ใสขาออนลงในชาม ใสกุงแหง หอมแดง นำ้ ปลา นำ้ มะนาว เคลาใหท ั่ว ใสตนหอม เคลาอีกครัง้ ตักใส จานพรอ มรบั ประทาน 38

สมุนไพรพนื้ บ้าน ลดไขมันในเลือด ตามภมู ิปัญญาของหมอพ้นื บา้ น ภูมิปญ ญาหมอพ้ืนบาน สตู ร 1 สรรพคณุ ลดไขมันในเลือด ขับลมในลำไส ละลายล่ิมเลือด กระจายเลือดลม (ทำใหเลอื ดไหลเวียนดี) ขับลม บำรงุ ธาตุ สวนประกอบ เหงาขา ไมออ นหรือแกเกนิ ไป หนั่ เปน แวน 1 กำมอื วธิ ที ำ นำเหงาขาไมแกหรือออนเกินไป ลางใหสะอาด ห่ันเปนแวน หรือทุบใหแตก ใสหมอ เติมน้ำ พอทวม ตมใหเดือด 15-20 นาที วิธรี ับประทาน ด่ืมคร้ังละ 1 แกว กอนอาหาร วันละ 2 เวลา เชา- เยน็ รบั ประทานตดิ ตอกันเปนเวลา 30 วนั โดยเปลยี่ นตัวยา ทุกๆ 7 วนั สตู ร 2 สรรพคณุ ลดไขมันในเลือด ขับลมในลำไส ละลายลิ่มเลือด กระจายเลือดลม (ทำใหเลือดไหล เวยี นดี) ขับลม บำรงุ ธาตุ สามารถใชท ารักษาโรคผวิ หนงั เชน กลาก เกล้อื น โดยใชหวั ขาลิงแกผ สมกับ เหลาหรือน้ำมะนาว จะชวยบรรเทาได สว นประกอบ หนอ ขา ออ น 7 แวน หรอื 1 กำมอื หรือดอกขา ออ น 3 ดอก วิธรี บั ประทาน รบั ประทานสดเปนอาหาร หรอื ลวกจม้ิ รบั ประทานตดิ ตอกันเปนเวลานาน 5 วนั ขอ ควรระวงั ผูท่ีเปนโรคผิวหนัง เชน กลาก เกลื้อน หรือผูที่มีไข หรือสตรีมีครรภ ไมควรรับประ ทานขา มากเกินไป เพราะขา มฤี ทธริ์ อน จะทำใหร ะคายเคืองผวิ หนัง และ สตรีครรภออ นอาจแทงได หมายเหตุ ขาลงิ ตนสงู ไมเ กิน 1 เมตร เลก็ กวา ขาตาแดง มีตวั ยาที่ดที ีส่ ดุ พบท่ัวไป ขา เหลอื ง คอื ขาใหญ หวั สเี หลือง ขาตาแดง คอื ขาท่ีขายทั่วไป เล็กกวา ขาเหลอื ง 39

สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ลดไขมนั ในเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพ้นื บ้าน คำฝอย ชอ่ื ทอ งถน่ิ /ช่ืออ่นื ดอกคำ คำ คำหยุม คำยอง 40

สมนุ ไพรพื้นบ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บา้ น คำฝอย สว นที่ใช ดอกและเมลด็ สรรพคณุ ทางยา ดอก บำรงุ โลหิต บำรงุ ประสาท ขบั ระดู ใชต มกับน้ำอาบเม่อื ออกหัด 1. ชว ยใหเ ลอื ดหมนุ เวียนดีข้นึ 2. ฤทธิ์ในการกระตุน มดลกู 3. ชว ยสลายล่มิ เลอื ด 4. มีผลตอเสนเลือดของหัวใจ กระตุนหัวใจ ทำใหเลือดในเสนเลือดหัวใจมีปริมาณเลือดไหล เวยี นมากขน้ึ ขยายเสนเลอื ดได 5. ลดคอเลสเตอรอล 6. ลดไขมนั ตวั อยางตำรบั อาหาร นิยมนำเอาดอกคำฝอยมาทำเปนเครื่องด่ืม เชน น้ำดอกคำฝอยผสมดอกเกกฮวยเพื่อดับ กระหาย น้ำดอกคำฝอย วิธปี รุง ดอกคำฝอยประมาณ 1 หยิบมือ และดอกเกก ฮวยประมาณ 10 ดอก ตมในนำ้ ประมาณ 500 ซีซี เค่ยี วจนงวดประมาณ 30 นาที นำมาดม่ื แทนนำ้ วนั ละ 2-3 คร้ังๆ ละ 1 ถว ยแกว หรือประมาณ 75-150 ซีซี 41

สมุนไพรพน้ื บา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปัญญาของหมอพน้ื บ้าน ขอควรระวัง ส ต รี ท่ี ต้ั ง ค ร ร ภ ไ ม ค ว ร บ ริ โ ภ ค ส มุ น ไ พ ร น้ี เน่ืองจากเปนยาบำรุงเลือดและขับประจำเดือน ถา กินหรือดม่ื มากๆ อาจทำใหแ ทงได ภมู ิปญญาหมอพน้ื บา น สตู ร 1 สรรพคณุ ลดไขมันในเลอื ด ลดความดันโลหิต บำรงุ หัวใจ บำรุงสายตา สว นประกอบ 1. ดอกคำฝอย 1 ขีด 2. น้ำ 1 ลิตร 3. นำ้ ตาลทรายแดง 1 กโิ ลกรัม วิธีทำ นำดอกคำฝอยตมใหเดือด ยกลงกรองเอาแตน้ำ ใสน้ำตาลทรายแดง เอาไปเคี่ยวใหแหงเปน ผงทราย แลว เก็บใสภาชนะปด สนทิ วิธีรับประทาน โดยนำดอกคำฝอยที่เค่ียวเปนผงทราย 1 ชอนกาแฟ ชงกับน้ำรอน 1 แกว ด่ืมวันละ 2 เวลา กอนอาหาร เชา-เยน็ สูตร 2 สรรพคณุ ลดความดนั โลหติ บำรงุ หัวใจ ลดไขมันในเลือด บำรงุ สายตา สว นประกอบ ดอกคำฝอยแหง 1 หยบิ มือ วิธีทำ ใชด อกคำฝอยแหง 1 หยิบมอื (1 ชอ นชาพูน) ชงกบั นำ้ รอ น 1 แกว วธิ ีรบั ประทาน ด่ืมวนั ละ 2 เวลา เชา -เยน็ กอนอาหาร 42

สมนุ ไพรพน้ื บ้าน ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ิปัญญาของหมอพนื้ บา้ น สูตร 3 สรรพคุณ ลดความดนั โลหติ บำรงุ หวั ใจ ลดไขมันในเลอื ด บำรุงสายตา สวนประกอบ 1. ดอกคำฝอยแหง 1 กำมือ 2. น้ำ 1 ลิตร วิธีทำ ใชดอกคำฝอยแหง 1 กำมือ นำ้ 1 - 2 ลติ ร ตมเดือด 15 นาที แลวยกลง ท้ิงไวใหเยน็ วธิ รี ับประทาน ดืม่ ทนั ทหี รือเก็บไวในตเู ยน็ ด่มื แทนน้ำ ตดิ ตอ กันประมาณ 1 เดือน ขอ ควรระวัง ไมควรรับประทานเปนยาเดี่ยวติดตอกันเปนเวลานาน หรือรับประทานเกินขนาดท่ีแนะนำ ตอ วนั มฉิ ะนั้นอาจทำใหความดันโลหติ ตำ่ เลอื ดมาเล้ยี งสมองชา หรือไขสนั หลงั ทำงานชา ลงก็เปน ได 43

สมนุ ไพรพน้ื บ้าน ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปัญญาของหมอพ้ืนบ้าน ใบชา ชื่อทอ งถ่นิ /ชอ่ื อน่ื กลว ยไข เมีย่ ง เมีย่ งปา (ภาคเหนอื ) ลาพะ (แมฮ องสอน) 44

สมุนไพรพน้ื บา้ น ลดไขมันในเลอื ด ตามภูมปิ ัญญาของหมอพน้ื บา้ น ใบชา สวนทใี่ ช ใบออ น ลำตน ดอกตมู ยอด และใบแกทำเมี่ยง สรรพคุณทางยา 1. ลดไขมนั ในเสนเลอื ด 2. ลดความดันโลหติ 3. ลดนำ้ ตาลในเสนเลอื ด 4. ลดระดบั คอเลสเตอรอล ตัวอยา งตำรบั อาหาร น้ำชาเขยี ว วิธปี รุง ใสใบชาในกาชาประมาณ 1/6 -1/4 ถว ย รินนำ้ เดือดลงในกาชาคร่ึงหนง่ึ เททิง้ ทนั ที (ไมค วรเกนิ 5 วินาที) เพ่ือลาง และอุนใบชาใหต่ืนตัว รินน้ำเดือดลงในกาชาจนเต็ม ปดฝากา ทิ้งไวประมาณ 45 - 60 วินาที รนิ นำ้ ชาลงในแกวด่มื (การรนิ แตละครงั้ ตองรินน้ำใหห มดกา มฉิ ะนน้ั จะทำใหน ้ำชา ท่ีเหลอื มีรสขม ฝาดมากขึน้ เสียรสชาติ) ใบชาสามารถชงได 4 - 6 ครง้ั หรอื จนกวา กลิ่นชาจะหายหอม ไป และในการชงแตล ะครงั้ ใหเ พิม่ เวลาครั้งละ 10 - 15 วินาที 45

สมนุ ไพรพ้นื บา้ น ลดไขมนั ในเลือด ตามภมู ิปญั ญาของหมอพน้ื บา้ น ขอ ควรระวงั 1. ในผูปวยท่ีเปนโรคไทรอยด จะมีอาการกระสับกระสาย ใจเตนเร็ว มือสั่นอยูแลว การดื่มชา จะทำใหม อี าการเหลานี้เพมิ่ มากขึน้ 2. หญงิ มคี รรภ ควรงดดม่ื เพราะจะสงผลกระทบตอทารกในครรภ 3. ผูปวยโรคหัวใจ ควรงดดื่มชา เพราะคาเฟอีนจะทำใหหัวใจทำงานไมปกติ คือเตนเร็วขึ้น หรือควรเลอื กด่มื ชาท่ีสกดั เอาคาเฟอีนออกแลว 4. ผูปวยโรคกระเพาะอาหารอักเสบ ควรหลีกเลี่ยงการด่ืมชา เพราะชาจะกระตุนใหผนัง กระเพาะอาหารหลั่งน้ำยอยซ่ึงมีสภาวะเปนกรดมากกวาปกติ ทำใหอาการอักเสบ ย่ิงรุนแรงข้ึน อยางไรก็ตามในกรณีท่ีเปนโรคกระเพาะแตเลิกด่ืมชาไมได ควรเติมนมผสม ในน้ำชาดวย เพราะนมจะชวยยับย้ังแทนนินไมใหออกฤทธ์ิกระตุนน้ำยอยในกระเพราะ อาหารได 5. การด่ืมชาแทนอาหารเชาจะทำใหรางกายขาดสารอาหาร จึงควรเติมนมหรือน้ำตาลใหชวย เพมิ่ พลงั งานและคุณคาทางอาหาร และควรรับประทานอาหารชนดิ อนื่ รว มดว ย 6. การดม่ื ชาในปรมิ าณท่ีเขมขน มากๆ จะทำใหเกดิ อาการทองผูก และนอนไมห ลับ 7. ไมควรด่ืมชาที่รอนจัดมากๆ เพราะจะทำใหเกิดการระคายเคืองตอทางเดิน อาหาร ซ่ึงเสย่ี งตอ การเปนมะเรง็ หลอดอาหารได 8. การด่ืมชาเขียวในปริมาณสูงอาจมีผลในการลดการดูดซึมวิตามินบี1 และ ธาตเุ หลก็ ได 9. การเติมนมลงในน้ำชาจะไปลดประสิทธิภาพของสารตานอนุมูลอิสระ ในชา คือ แทนนิน (tannin) โดย นมจะไปจับกับแทนนิน ซึ่งเปนสารตาน มะเรง็ ไมใ หออกฤทธิ์ 46

สมุนไพรพ้นื บา้ น ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ปิ ญั ญาของหมอพื้นบ้าน เดอื ย ชอื่ ทอ งถน่ิ /ชอ่ื อ่นื เดอื ยกนิ 47

สมนุ ไพรพนื้ บา้ น ลดไขมันในเลอื ด ตามภมู ปิ ัญญาของหมอพน้ื บ้าน เดอื ย สวนท่ใี ช เมล็ด สรรพคณุ ทางยา มีฤทธ์ิเปนยาเย็น ชวยบำรุงกำลัง หลอลื่น กระเพาะอาหารและลำไส บำรุงปอด มาม ตับ ขบั ปสสาวะ ขับเสมหะ แกไ ข แกทองเสีย แกท างเดนิ หายใจ เหน็บชา แกปวดเขา ปวดขอ ไขขออักเสบ แกชักกระตุก บวมน้ำ ปอดออนแอไอเปนเลือด ฝท่ีลำไส แกอาการ ตกขาวผิดปกติ ชวยยอยอาหาร บำรุงเสนผมและผิวหนัง แกรอนในกระหายน้ำ ลดการเกิดกระ รักษาโรคหูด ลดการ เกิดมะเร็ง บำบัดอาการหลอดลมอักเสบ ปอดอักเสบ น้ำคั่ง ในปอด ใชเปนยาขับปสสาวะ ใชท ำยาชง ใหเ ดก็ กินขับพยาธิ สรรพคณุ ทางอาหารและทางเภสัชวิทยา เดือยมีเสนใยอาหารสูง เพราะมีปริมาณโปรตีนรอยละ 13.84 คารโบไฮเดรตรอยละ 70.65 ใยอาหารรอยละ 0.23 ไขมันรอยละ 5.03 แรธาตุตางๆ อีกมากมาย โดยเฉพาะฟอสฟอรัส ซึ่งชวย บำรุงกระดกู มีอยูใ นปริมาณสูง รวมท้งั วติ ามนิ เอ ทีช่ ว ยบำรุงสายตา วิตามนิ บี 1 และวิตามินบี 2 โดย เฉพาะวิตามินบี 1 มีในปริมาณมาก (มีมากกวาขาวกลอง) ซ่ึงชวยแกโรค เหน็บชาดวย ลูกเดือยยังมี กรดอะมิโนทุกชนิดท่ีสูงกวาความตองการตามมาตรฐานขององคการอนามัยโลก ยกเวนเมทไธโอนีน (methionine) และไลซีน (lysine) มีกรดไขมันจำเปนชนิดท่ีไมอ่ิมตัวดวย เชน กรดโอเลอิค และ กรดลิโนเลอิก รวมแลวถึง 84 และเปนกรดไขมันชนิดอิ่มตัว คือ ปาลมิทิค (palmitic) และสเตียริก (steric) เพยี ง 16 เทานน้ั พบวาในลูกเดือยมโี ปรตนี คณุ ภาพดี คุณสมบัติ คลายกบั โปรตนี จากขา วโอต 48