1.ตำราฝังเข็มรมยา เล่ม 1

44 การฝง เข็ม-รมยา 2) จดุ ฝง เขม็ นอกระบบ (奇穴 Qí-Xué: Extraordinary acupoints; Extra-points) หรือ จดุ นอกระบบ หรือ ‘จดุ นอกเสน ลมปราณ’ หรอื ‘จดุ นอกเสน’ สว นใหญน ยิ มเรียกวา ‘จุดพิเศษ’ “เหตุผลเดียวกบั เสน ลมปราณพิเศษท่ีกลาวถึงในตอนตน ผูเ ขียนมีความเหน็ วา ไมนาเรียก จุดชุดนี้วา จดุ พิเศษ เมอื่ เทียบเคียงกบั จดุ ฝง เข็มในชดุ แรก นา จะเรยี กวา จุดในระบบ-จุดนอกระบบ หรอื จุดในเสน -จดุ นอกเสน หรอื จดุ สามัญ-จดุ วสิ ามัญ หรือ จดุ แปลก จะเหมาะสมกวา สว นคาํ วา จดุ พิเศษ นาจะใชเ รยี กจดุ เฉพาะ (特定穴 Tè-Dǐng-Xué: Special acupoints) ท่ีจะกลา วถึงตอ ไป” จุดนอกระบบ หมายถึง จุดทีม่ ีชอ่ื และมีตําแหนงบนรางกายที่แนนอน แตไมถ ูกจัดใหเ ปน จุด ในระบบ เน่อื งจากจุดพเิ ศษสวนใหญม ตี ําแหนงอยนู อกแนวเสนลมปราณตน 14 เสน แมวา บางจดุ จะอยู ในแนวเสนลมปราณตน แตไมถูกจดั ใหเ ปนสวนหนึ่งในเสน ลมปราณน้ัน ซึง่ ผูเ ขยี นเขา ใจวาอาจเปน จุดท่ี พบเพิม่ เติมมาภายหลัง เชน จดุ อ้ินถงั (印堂 Yìn-Táng, EX-HN3) ซึง่ อยใู นแนวเสนลมปราณตู จดุ นอกระบบ เปนจุดท่ีมสี รรพคณุ ในการรักษาเฉพาะโรค สามารถเลือกใชเ พียงจุดเดยี วตาม สรรพคุณเฉพาะโรคของจุดนัน้ ๆ หรอื นํามาใชร ว มกับจุดในระบบเพ่ือเสริมการรักษากไ็ ด จุดนอกระบบ มกี ระจายอยทู ัว่ รา งกาย โดยนยิ มจัดแบง กลมุ และมีรหัสสากลตามตําแหนงทางกายวิภาค ไดแ ก ศรี ษะ และคอ รหสั EX-HN (head and neck) หลงั รหสั EX-B (back) อกและทอ ง รหัส EX-CA (chest and abdomen) รยางคบน (แขนและมือ) รหสั EX-UE (upper extremity) และรยางคล า ง (ขาและ เทา) รหสั EX-LE (lower extremity) รวมประมาณ 48 จดุ และมจี ุดนอกระบบอกี จํานวนหนึง่ ทยี่ งั ไม มรี หัส 3) จดุ กดเจบ็ หรอื จุดอาษอื้ (阿是穴 A-Shì-Xué: Ashi points; Tender points; Trigger points) อาษอ้ื (阿是) แปลวา เออใช หรือ ถูกแลว หรอื ใชเลย จุดอาษ้ือ เปน จุดทไ่ี มม ชี ื่อ และไมม ีตาํ แหนงทีแ่ นนอน การหาจดุ อาษ้ือ อาศัยการคลาํ และกดหา หรอื มองหาไปตามตาํ แหนง ทผ่ี ูปวย บอกเลา หรือตามแนวเสนลมปราณที่เกีย่ วของสัมพนั ธกับโรค จดุ อาษอื้ จะกดเจ็บกวา ปกติเมือ่ ใชแรงกด เทา กัน จึงมักเรียกวา จุดกดเจบ็ หรืออาจพบมลี ักษณะของผวิ หนงั แตกตางจากปกติ ในทางปฏิบัติจุด อาษอ้ื มกั ใชเพอ่ื การรักษากลุมอาการปวดตา ง ๆ 5.2 สรรพคุณในการรักษาโรคของจดุ ฝงเขม็ 1) สรรพคุณรกั ษาโรครอบจุดฝง เข็ม หรือ รักษาโรคใกล หมายถงึ จดุ ฝง เขม็ สามารถใช รักษาโรคทอ่ี ยใู นตาํ แหนง ของจดุ ฝง เขม็ รวมถงึ เนอ้ื เยื่อและอวยั วะทอี่ ยูบรเิ วณรอบจดุ ฝงเข็ม 2) สรรพคณุ รกั ษาโรคหางไกลจดุ ฝง เขม็ หรือ รักษาโรคไกล หมายถึง จดุ ฝงเข็มสามารถ ใชรกั ษาโรคของเนอื้ เยื่อและอวยั วะท่อี ยหู างไกลจดุ ฝงเขม็ ได โดยอาศยั แนวครอบคลุมของเสน ลมปราณ ทสี่ ัมพันธกับจดุ ฝง เขม็ และรอยโรค

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝง เข็ม 45 3) สรรพคุณพเิ ศษ ไดแก สรรพคุณสองดา น และ สรรพคุณเฉพาะโรค 3.1) สรรพคณุ สองดาน หมายถงึ จุดฝง เข็มจดุ เดยี วกันสามารถใชรกั ษาโรคทมี่ ีอาการ มากเกินไป หรือนอยเกินไปได เชน จดุ เทียนซู (天枢 Tiān-Shū, ST25) มสี รรพคณุ รักษาไดท้งั อาการ ทอ งผูกและทอ งเสยี , จดุ เนย กวาน (内关 Nèi-Guān, PC6) มสี รรพคณุ รกั ษาไดท ัง้ ภาวะหัวใจเตน เรว็ หรอื ชา เกนิ ไป 3.2) สรรพคุณเฉพาะโรค หมายถงึ จุดฝง เขม็ บางจุด นอกจากมีสรรพคณุ ทั่วไป ตาม หลักของทฤษฎีเสน ลมปราณแลว ยังมีสรรพคุณเดน ในการรักษาอาการบางอยางไดเ ปนพิเศษอกี ดว ย เชน จุดตา จยุ (大椎 Dà-Zhuī, GV14) มสี รรพคุณลดไขสงู ไดด ี จุดจอ๋ื อิน (至阴 Zhí-Yīn, BL67) มี สรรพคุณรักษาทารกในครรภอ ยูผิดทา 5.3 จุดฝง เข็มเฉพาะ หรอื จดุ พเิ ศษ (特定穴 Tè-Dǐng-Xué: Specific or Special acupoints) จุดฝงเข็มเฉพาะ หรือ จุดพิเศษ หมายถึง จุดฝงเข็มในระบบหรือจุดสามัญ ท่ีมีคุณสมบัติ พิเศษ หรือสรรพคุณเฉพาะ เพิ่มเติมมากข้ึนกวาจุดอื่น ๆ ในเสนลมปราณเดียวกัน ดวยความเปนจุด พเิ ศษ จุดกลุม น้ีจงึ มักถูกเลือกใชบอ ยในทางคลนิ กิ ตามคณุ สมบตั ิพเิ ศษที่เพ่ิมเติมเขามา รวมถงึ ผทู ่ศี กึ ษาฝกหัดเปนแพทยฝ ง เข็มในเบอ้ื งตน ซ่ึงไมส ามารถจดจาํ จดุ ฝง เข็มทั้งหมดได อยา งนอยจะตอ งศึกษาและแมนยําในการหาตําแหนงและเลือกใชก ลุม จุดพิเศษเหลา น้ใี นแตละเสน ลมปราณ ก็ถอื วา เพียงพอทใ่ี ชปฏิบตั งิ านไดอ ยา งดี จุดพเิ ศษแบงเปน 10 กลุม ไดแ ก 5.3.1 จุดซูทั้งหา หรือ จุดอซู ู (五输穴 Wǔ-Shū-Xué: Five Shu points) 5.3.2 จุดเหอลา ง (下合穴 Xià-Hé-Xué: Lower He-sea points) 5.3.3 จุดหยวน (原穴 Yuán-Xué: Yuan-Source points) 5.3.4 จุดลวั่ (络穴 Luò-Xué: Luo-Connecting points) 5.3.5 จดุ ซี (郗穴 Xī-Xué: Xi-Cleft points) 5.3.6 จุดเชือ่ มโยงเสน พเิ ศษทง้ั แปด (八脉交会 Bā-Mài-Jiāo-Huì: 8 Convergent points) 5.3.7 จดุ อิทธิพลทง้ั แปด (八会穴 Bā-Huì-Xué: 8 Influential points) 5.3.8 จดุ ซอู วัยวะหลัง หรือ จุดซหู ลัง (背俞穴 Bèi-Shū-Xué: Back-Shu points) 5.3.9 จดุ มอู วัยวะหนา หรือ จุดมู (幕穴 Mù-Xué: Front-Mu points) 5.3.10 จุดตัด (交会穴 Jiāo-Huì-Xué: Crossing points)

46 การฝง เขม็ -รมยา รปู ท่ี 1-24 เสน ลมปราณอนิ เชยี ว และหยางเชยี ว

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝงเข็ม 47 รปู ท่ี 1-25 ระยะหางของสดั สว นและจุดอา งองิ ในรางกาย 5.3.1 จุดซูท้งั หา หรอื จุดอูซู (五输穴 Wǔ-Shū-Xué: five Shu points) จุดซูทั้งหา เปนกลุมจุด 5 จุด ในแตละเสนลมปราณหลัก โดยเรียงรายเปนลําดับจากปลาย นิ้วถึงขอศอกหรือเขา ท้ัง 12 เสน รวมทั้งส้ิน 60 จุด จุดอูซูเทียบเคียงดุจดังสายนํ้า เริ่มจากตาน้ําไหล รวมสะสมเปนสายนํ้า ลงสูทะเล ไดแก จุดจ่ิงดุจดังตาน้ํา (井 Jǐng: Jing-well) จุดอิ๋งดุจดังนํ้าพุ (荣 Róng: Rong-spring) จุดซูดุจดังลําธาร (输 Shū: Shu-stream) จุดจิงดุจดังแมน้ํา (经 Jīng: Jing- river) และ จุดเหอดจุ ดงั ทะเล (合 Hé: He-sea)

48 การฝงเขม็ -รมยา เนื่องจากชื่อของแตละจุดเมื่อทับศัพทแลว มีการออกเสียงที่ใกลเคียงหรือพองเสียงกับจุด อื่น ๆ ซึ่งอาจทําใหเกิดความสับสนไดงาย ในที่นี้จึงเรียกชื่อแตละจุดดวยชื่อและตามดวยคําอุปมา เพ่ือ ความชดั เจน ไดแก จุดจง่ิ -ตานํ้า จดุ อง๋ิ -นํา้ พุ จุดซ-ู ลาํ ธาร จดุ จงิ -แมน ้ํา และจุดเหอ-ทะเล จุดซูทั้งหา แตละจดุ มสี รรพคุณในการรกั ษาโรคตา งกัน โดย จดุ จ่งิ -ตาน้าํ ใชรักษาอาการแนนหนา อก โรคเกี่ยวกับสติสัมปชัญญะ อาการทางจิตท่ีสัมพันธ กับอวัยวะตัน (zang organs) จดุ อิ๋ง-นํ้าพุ ใชร กั ษาโรครอนตา ง ๆ จุดซ-ู ลําธาร ใชรักษาอาการปวดขอ การรับความรสู ึกของรา งกายผิดปกติ จดุ จิง-แมน ํ้า ใชร ักษาอาการไอ หอบหืดจากความเยน็ หรือความรอน จุดเหอ-ทะเล ใชร ักษาโรคหรอื อาการที่เก่ียวของกบั ความผดิ ปกติของอวยั วะกลวง การเลือกใชจุดซู ใหเลือกจุดบนเสนลมปราณที่เกิดโรค หรือเสนลมปราณที่เปนคูสัมพันธกัน ในกรณีทว่ั ไปการเลือกใชจ ดุ ซู อาจพจิ ารณาใชตามหลักการกวาง ๆ ไดแก จดุ จงิ่ -ตานํ้าใชรกั ษาอาการทาง จิตท่ีเก่ียวของกับอวัยวะตัน จุดอ๋ิง-นํ้าพุ จุดซู-ลําธาร และจุดจิง-แมน้ํา ใชรักษากลุมอาการท่ีเกิดจาก ปจ จัยภายนอกกระทําตอ เสนลมปราณ จดุ เหอ-ทะเล ใชร ักษาโรคท่ีเก่ียวของกับอวยั วะกลวง นอกจากน้ี จุดซูทง้ั หา ของแตละเสนลมปราณ ยังมีความสัมพันธกันในเชิงปญจธาตุดวย โดย จุดซูท้ังหาของเสนลมปราณอิน และจุดซูทั้งหาของเสนลมปราณหยาง มีความสัมพันธกับธาตุท้ังหา แตกตางกัน (ตารางท่ี 1-2 และ 1-3) การเลือกใชจุดซูทั้งหาในการรักษาโรค จึงสามารถพิจารณาใชตาม หลักการของความสัมพันธระหวางธาตุ โดยเฉพาะกฎความสัมพันธแม-ลูก ไดแก อาการพรองใหเสริม บาํ รุงแม และอาการแกรง ใหระบายทลี่ กู เพ่ือความเขาใจเร่ืองการประยุกตใชจุดอูซูในการรักษาโรคตามหลักปญจธาตุ จึงยกตัวอยาง กลมุ อาการแกรง และกลมุ อาการพรอง ของเสนลมปราณมอื ไทอนิ ปอด มาเปนกรณีศึกษา กรณีที่ 1: กลุมอาการพรอ งของเสนลมปราณมอื ไทอ นิ ปอด - ลักษณะทางคลนิ ิก: อาการไอเรอ้ื รัง หอบเหนอื่ ยงายเม่อื ออกกําลัง เสยี งเบาไรพลงั เหงอื่ ออกงาย ชพี จรเบาเล็กเหมือนเสนดาย - การเลือกจุดบนเสนปอด:ใหเสริมบํารุง จุดไทเยฺวียน (太渊 Tài-Yuān, LU9) เน่ืองจาก ปอดเปนธาตุทอง ธาตุแมของธาตุทอง คือ ธาตุดิน เสนปอดเปนเสนลมปราณอิน จุดธาตุดินของเสน ลมปราณอนิ คือ จุดซ-ู แมนาํ้ คอื จดุ ไทเ ยวฺ ียน ของเสน ลมปราณปอด

ทฤษฎีเสน ลมปราณและจุดฝงเข็ม 49 - การเลอื กจุดบนเสน คสู ัมพันธ: ใหเสรมิ บาํ รงุ จุดไทไป (太白 Tài-Bài, SP3) ของเสน ลมปราณมาม และ จดุ ชวฺ ฉี อื (曲池 Qū-Chí, LI11) ของเสนลมปราณลาํ ไสใ หญ เนอื่ งจาก มา มเปน ธาตดุ นิ ซ่ึงเปนธาตแุ มของธาตทุ อง จดุ ไทไป เปนจดุ ธาตดุ ินของเสน ลมปราณมา ม ลาํ ไสใ หญเ ปน อวยั วะ คสู มั พนั ธก ับปอด ซง่ึ เปนธาตทุ องเชน เดียวกนั เสนลาํ ไสใ หญเปน เสนลมปราณหยางซึ่งมจี ดุ ธาตุดนิ คอื จุดเหอ-ทะเล ไดแก จุดชฺวีฉือ กรณที ี่ 2: กลุมอาการแกรง ของเสน ลมปราณมือไทอนิ ปอด - ลักษณะทางคลนิ ิก: มอี าการไอเฉยี บพลัน เสยี งไอดงั และกระดา ง หอบเหน่ือย แนน หนาอก นอนราบไมได ชีพจรลอยและลื่น - การเลือกจุดบนเสน ปอด: ใหร ะบาย จดุ ฉ่อื เจอ (尺泽 Chǐ-Zé, LU5) เนื่องจากเปน จุด ธาตนุ ํ้าของเสนปอด ซึ่งธาตุนา้ํ เปนธาตุลูกของธาตทุ อง - การเลือกจุดบนเสน คสู ัมพันธ: ใหระบาย จดุ อนิ กู (阴 谷 Yīn-Gǔ, KI10) ของเสน ลมปราณไต และ จดุ เออรเ จยี น (二间 Èr-Jiān, LI2) ของเสน ลมปราณลาํ ไสใ หญ เนอื่ งจาก จดุ อนิ กู เปนจุดธาตุนาํ้ ของลมปราณเสนไต และไตเปน ธาตนุ ํ้า ซงึ่ เปนธาตุลูกของธาตทุ อง จดุ เออรเ จยี น เปนจุด ธาตนุ ้ํา ของเสนลมปราณลาํ ไสใหญ ซึ่งเปนคสู ัมพนั ธก บั เสน ปอด 5.3.2 จุดเหอลาง (下合穴 Xià-Hé-Xué: Lower He-sea points) จุดเหอลาง หมายถึง จุดฝงเข็ม 6 จุด ที่อยูบนเสนลมปราณหยางของขา 3 เสน เปนจุดท่ีชี่ ของอวัยวะกลวงท้ังหก ไหลเวียนมาบรรจบรวมอยู จึงเปนจุดท่ีใชรักษาโรคท่ีเก่ียวของกับความผิดปกติ ของอวยั วะกลวง ดงั สรุปไวในตารางที่ 1-4 ในจํานวน 6 จดุ มีจุดเหอลาง 3 จุด เปน จุดเหอ-ทะเล ปกตใิ นจุดซทู ัง้ หา ไดแ ก จดุ จซู านหลี่ (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) ของเสนเทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร จดุ เหวยจง (委中 Wéi-Zhōng, BL40) ของเสน เทา ไทห ยางกระเพาะปส สาวะ และจดุ หยางหลงิ เฉวฺ ียน (阳陵泉 Yáng-Líng-Quán, GB34) ของเสน เทาเสา หยางถุงนํ้าดี จดุ ซา งจวฺ ซี้ วฺ ี (上巨虚 Shàng-Jù-Xū, ST37) และจุดเซีย่ จวฺ ซ้ี ฺวี (下巨虚 Xià-Jù-Xū, ST39) ซึ่งเปนจดุ เหอลางของลําไสใ หญและลาํ ไสเ ล็กตามลาํ ดบั ลว นมีตําแหนงอยูบนเสน เทาหยางหมิง กระเพาะอาหาร จงึ ทาํ ใหเ สน เทาหยางหมิงกระเพาะอาหาร มหี นา ทชี่ ว ยกํากบั ใหการทาํ งานของทางเดนิ อาหาร มคี วามสมั พนั ธส อดคลองกนั เปน ระบบ ตั้งแตก ระเพาะอาหาร ลาํ ไสเ ลก็ และลาํ ไสใ หญ

50 การฝง เข็ม-รมยา จดุ เหวยหยาง (委阳 Wěi-Yáng, BL39) เปนจุดเหอลา งของซานเจยี ว มีตาํ แหนง อยบู นเสน เทา ไทหยางกระเพาะปส สาวะ ทําใหเ สน กระเพาะปสสาวะ มบี ทบาทในการควบคมุ ความสมดุลของนํา้ ใน รา งกายมากย่งิ ขน้ึ เสนเทาเสาหยางถงุ นา้ํ ดมี ีเพียง จดุ หยางหลงิ เฉฺวียน (阳陵泉 Yáng-Líng-Quán, GB34) ซึง่ เปนจุดเหอ-ทะเลของตนเอง ไมม จี ดุ เหอของอวยั วะอ่ืนมาฝากไว ตารางที่ 1-2 จุดซูทง้ั หา ปญจธาตุ และจดุ แม-ลกู ของเสน ลมปราณอนิ จดุ / ธาตุ จุดจ่งิ -ตานาํ้ จุดอิ๋ง-นํา้ พุ จุดซู-ลําธาร จดุ จงิ -แมนาํ้ จดุ เหอ-ทะเล เสน อิน ธาตุไม ธาตุไฟ ธาตุดิน ธาตทุ อง ธาตนุ า้ํ เสน มือไทอนิ ไทเยวฺ ียน (แม) ฉอ่ื เจอ (ลกู ) ปอด เสาซาง ยฺหวจี ี้ จงิ ฉวฺ ี (LU11) (LU10) (LU9) (LU8) (LU5) เสน มอื จเฺ หวียอิน ตาหลงิ (ลูก) เย่อื หุมหัวใจ จงชง (แม) เหลากง เจียนสื่อ ชวฺ ีเจอ เสนมือเสาอิน (PC9) (PC8) (PC7) (PC5) (PC3) หัวใจ เสินเหมิน (ลกู ) เสน เทาไทอนิ เสา ชง (แม) เสา ฝู หลิงเตา เสาไห มา ม (HT9) (HT8) (HT7) (HT4) (HT3) ซางชวิ (ลกู ) เสน เทาจฺเหวียอนิ อ่ินไป ตา ตู (แม) ไทไ ป (SP5) อินหลิงเฉวฺ ียน ตบั (SP1) (SP2) (SP3) (SP9) จงเฟง เสนเทาเสา อิน ตาตนุ สิงเจยี น (ลูก) ไทช ง (LR4) ชวฺ ีเฉฺวียน (แม) ไต (LR1) (LR2) (LR3) ฟลู วิ (แม) (LR8) (KI7) หยงเฉวฺ ียน (ลกู ) หญานกู ไทซ ี อินกู (KI1) (KI2) (KI3) (KI10) 5.3.3 จุดหยวน (原穴 Yuán-Xué: Yuan-Source points) จุดหยวน หรือ จุดเอว่ยี น คือ จดุ ท่ีช่ีปฐมภมู ิ หรอื เอวี่ยนชี่ (原气 Yuán-Qì: Primary Qi) จากอวยั วะภายในไหลเวียนมาสะสมอยู เสน ลมปราณหลกั 12 เสน มีจุดหยวน เสนละ 1 จดุ มีตําแหนง อยใู กลข อ มือและขอ เทา (ตารางท่ี 1-5) จุดหยวนของเสนลมปราณอินเปนจุดเดยี วกับจดุ ซ-ู ลาํ ธาร จุดหยวน ของเสน ลมปราณหยาง คอื จุดทีอ่ ยถู ัดจากจุดซ-ู ลําธาร

ทฤษฎีเสนลมปราณและจดุ ฝง เข็ม 51 จุดหยวน มกั เปนจุดทสี่ ะทอนอาการผดิ ปกตขิ องอวัยวะภายใน ท่ีเสนลมปราณหลกั สงั กดั อยู ในทางคลินิก จดุ หยวนชวยในการวินจิ ฉัยโรค และใชรักษาโรคของอวยั วะภายในตนสังกดั ตารางท่ี 1-3 จุดซทู ้ังหา ปญ จธาตุ และจุดแม-ลูก ของเสนลมปราณหยาง จุด/ ธาตุ จุดจ่งิ -ตานํ้า จดุ องิ๋ -นํ้าพุ จุดซ-ู ลําธาร จดุ จงิ -แมน้ํา จดุ เหอ-ทะเล เสนหยาง ธาตทุ อง เสน มอื หยางหมงิ ธาตนุ ้ํา ธาตไุ ม ธาตุไฟ ธาตุดิน ซางหยาง เออ รเ จยี น (ลกู ) ชวฺ ีฉือ (แม) ลาํ ไสใ หญ (LI1) ซานเจยี น หยางซี เสน มอื เสา หยาง (LI2) (LI3) (LI5) (LI11) จงจู (แม) เทยี นจง่ิ (ลกู ) ซานเจยี ว กวานชง เยเ หมิน (TE3) จือโกว เสนมอื ไทห ยาง (TE1) (TE2) โฮว ซี (แม) (TE6) (TE10) (SI3) ลาํ ไสเล็ก เสาเจอ เฉยี นกู หยางกู เสียวไห (ลกู ) เสน เทาหยางหมงิ (SI1) (SI2) เซย่ี นกู (SI5) (SI8) กระเพาะอาหาร ลี่ตุย (ลกู ) (ST43) เจ่ยี ซี (แม) เสน เทาเสา หยาง (ST45) เนยถิง (ST41) จูซานหลี่ (ST44) จหู ลินชี่ หยางฝู (ลกู ) (ST36) ถุงนาํ้ ดี จูเ ชีย่ วอนิ เสยี ซี (แม) (GB41) (GB38) เสนเทา ไทห ยาง (GB44) (GB43) ซูกู (ลกู ) หยางหลงิ เฉฺวยี น กระเพาะปส สาวะ จอ้ื อิน (แม) (BL65) คุนหลนุ (GB34) (BL67) จทู งกู (BL60) (BL66) เหวย จง (BL40) ตารางท่ี 1-4 จดุ เหอลา ง อวัยวะกลวง จดุ เหอลา ง สรรพคณุ ในการรกั ษา เสนลมปราณ กระเพาะอาหาร โรคของกระเพาะอาหาร เชน ปวดกระเพาะอาหาร ลาํ ไสใ หญ จซู านหลี่ (ST36) โรคของลาํ ไสใ หญ เชน โรคบดิ เสน เทาหยางหมิง ลําไสเ ล็ก ซา งจวฺ ซ้ี วฺ ี (ST37) โรคของลําไสเ ลก็ กระเพาะอาหาร กระเพาะปส สาวะ เซยี่ จวฺ ีซ้ ฺวี (ST39) โรคของกระเพาะปส สาวะ เชน ปส สาวะขดั ซานเจียว เหวย จง (BL40) โรคของชองทอง เชน ทอ งมาน เสนเทา ไทหยาง เหวย หยาง (BL39) กระเพาะปสสาวะ ถุงนาํ้ ดี เสน เทาเสา หยาง หยางหลงิ เฉฺวยี น ถงุ นาํ้ ดี (GB34) โรคของถุงนํ้าดี เชน ปวดทอ นาํ้ ดี อาเจยี น

52 การฝง เข็ม-รมยา ตารางท่ี 1-5 จุดหยวนและจดุ ล่ัว เสนจิง จดุ หยวน จุดลัว่ เสนมือไทอินปอด เสนมือหยางหมงิ ลําไสใ หญ ไทเ ยฺว่ียน (LU9) เล่ียเชวฺ ีย (LU7) เสน เทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร เหอกู (LI4) เพียนล่ี (LI6) เสนเทาไทอนิ มาม ชงหยาง (ST42) เฟงหลง (ST40) เสนมอื เสาอนิ หวั ใจ ไทไ ป (SP3) กงซนุ (SP4) เสน มอื ไทหยางลาํ ไสเ ลก็ เสินเหมิน (HT7) ทงล่ี (HT5) เสนเทาไทห ยางกระเพาะปส สาวะ วา นกู (SI4) จือเจิง้ (SI7) เสนเทา เสาอนิ ไต จงิ กู (BL64) เฟยหยาง (BL58) เสน มอื จเฺ หวยี อนิ เยอ่ื หุมหัวใจ ไทซ ี (KI3) ตาจง (KI4) เสนมือเสา หยางซานเจยี ว ตาหลิง (PC7) เนย กวาน (PC6) เสน เทา เสา หยางถุงน้าํ ดี หยางฉอื (TE4) ไวกวาน (TE5) เสน เทา จฺเหวยี อินตบั ชวิ ซวฺ ี (GB40) กวางหมิง (GB37) เสน ลมปราณเญน่ิ ไทชง (LR3) หลโี กว (LR5) เสน ลมปราณตู จวิ เหวย (CV15) จดุ ลั่วใหญของเสนเทา ไทอ ินมา ม - ฉางเฉยี ง (GV1) - ตา เปา (SP21) - 5.3.4 จดุ ล่วั (络穴 Luò-Xué: Luo-Connecting points) จุดลวั่ คือ จดุ ทเ่ี สนลวั่ หรือเสน ลมปราณยอ ยแยกออกมา เพ่ือไปเชือ่ มโยงกบั เสน ลมปราณหลกั ท่เี ปนคสู ัมพนั ธ และไปเสริมการหลอ เลยี้ งพื้นที่ ตามแนวไหลเวยี นของเสน ลมปราณตน เสนลมปราณ หลัก 12 เสน มจี ดุ ลวั่ เสนละ 1 จดุ อยูป ลายตอ ศอกและเขา บนลําตวั มีจดุ ลั่ว 3 จุด เปน จดุ ลวั่ ของเสน ลมปราณตู 1 จุด ของเสนลมปราณเญ่นิ 1 จุด และจดุ ล่วั ใหญ ของเสน ลมปราณมา ม 1 จุด รวมทั้งส้นิ 15 จุด จุดล่วั ท่อี ยูบ นแขนและขา มีเสนลมปราณยอยไปเชอื่ มโยงกบั เสนลมปราณหลกั คสู มั พันธ จึงใชรกั ษาโรคไดท้งั สองเสนลมปราณหลักทส่ี มั พนั ธกนั

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝงเข็ม 53 จุดลัว่ ของลมปราณเสนตู ใชร กั ษาโรคของหลงั จดุ ล่ัวของเสนลมปราณเญ่ิน ใชร กั ษาโรคของ ทอ ง จุดล่ัวใหญของเสนมามทีด่ า นขางลาํ ตวั ใชร กั ษาโรคของชายโครงและหนา อก รวมถงึ ใชร กั ษาโรคขอ ตา ง ๆ ไดดวย จุดหยวนและจดุ ลั่ว ตางมีสรรพคุณในการรักษาโรคไดต ามขอบง ใช แตห ากนาํ จดุ ทัง้ สองมา ใชรว มกันอยางเหมาะสม จะสามารถเพมิ่ ประสิทธิภาพการรกั ษาไดด ยี ิ่งข้นึ การใชจุดหยวนรวมกบั จุดลว่ั ในการรกั ษาโรค เรียกวา จุดหยวน-ล่ัวสัมพันธ (The combination of the Yuan-Primary point and the Luo-Connecting point) โดยอาศัยหลกั การของ‘เจาบา นกบั แขก’ จุดหยวน-ลัว่ สมั พนั ธ ใชใ นกรณที ่ีอวยั วะคสู ัมพันธนอก-ใน เกิดมีความผิดปกตริ วมกัน โดย อวยั วะทเี่ ปน ตน เหตุ จัดเปนเจาบา น ใหเลือกใชจ ุดหยวน สว นอวัยวะคสู มั พันธท ่ไี ดรับผลกระทบ จดั เปน แขก ใหเลอื กใชจ ดุ ลวั่ ตัวอยา งเชน โรคเกดิ ท่ปี อดกอน และตอ มาเกิดมอี าการของลําไสใหญร ว มดว ย ให ใชจุดไทเยฺวียน (太渊 Tài-Yuān, LU9) ซ่ึงเปนจุดหยวนของเสนลมปราณปอด รวมกับ จุดเพียนล่ี (偏历 Piān-Lì, LI6) ซง่ึ เปน จุดลว่ั ของเสน ลําไสใหญ การเลอื กใชจดุ ในลักษณะ หยวน-ลัว่ สัมพนั ธ บางครั้ง เรียกวา‘จดุ นอก-ในสมั พันธ’(Combination of the exterior-interior points) (ตารางที่ 1-5) 5.3.5 จดุ ซี (郗穴 Xī-Xué: Xi-Cleft points) ซี (郗 Xi) แปลวา รอ งหรอื ชอ ง จดุ ซี เปนจดุ ทเ่ี ลือดและชจี่ ากเสน ลมปราณไหลเวยี นมา สะสมรวบรวมอยู จดุ ซี มตี ําแหนงอยูบนแขนและขา รวมท้ังสนิ้ 16 จดุ เปน จดุ ซขี องเสนลมปราณหลกั 12 เสน เสนละ 1 จุด และของเสนลมปราณพเิ ศษ อินเฉียว หยางเฉียว อนิ เหวยและหยางเหวย เสนละ 1 จุด (ตารางท่ี 1-6) จุดซี มีสรรพคณุ ในการรกั ษาโรคที่มีอาการเฉียบพลนั หรอื อาการรุนแรง ในทางปฏิบัติ จดุ ซี ของเสน ลมปราณอินใชร ักษากลมุ อาการทมี่ ีเลอื ดออกผิดปกติ จดุ ซีของเสน ลมปราณหยางใชร กั ษาอาการ ปวดของอวยั วะตา ง ๆ ท่ีอยูในแนวเสนทางการไหลเวยี นของเสน ลมปราณนัน้ เชน จุดขง จุย (孔最 Kǒng- Zuì, LU6) จดุ ซขี องเสนลมปราณมอื ไทอินปอด ใชร กั ษาอาการไอเปน เลอื ด จดุ เหลยี งชวิ (梁丘 Liáng- Qiū, ST34) จดุ ซขี องเสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร ใชร กั ษาอาการปวดกระเพาะอาหาร

54 การฝง เขม็ -รมยา ตารางที่ 1-6 แสดงจุดซี 16 จุด เสน ลมปราณอนิ จดุ ซี เสน ลมปราณหยาง จุดซี เสน มอื ไทอ นิ ปอด เสนมือหยางหมิงลาํ ไสใ หญ เสน เทาไทอินมาม ขง จยุ (LU6) เสนเทาหยางหมงิ กระเพาะอาหาร เวินลวิ (LI7) เสนมอื เสาอนิ หวั ใจ ตจ้ี ี (SP8) เสนมือไทห ยางลาํ ไสเ ล็ก เหลียงชวิ (ST34) เสนเทา เสาอินไต อินซ่ี (HT6) เสนเทา ไทห ยางกระเพาะปส สาวะ หยางเหลา (SI6) เสนมือจฺเหวยี อินเยอ่ื หุมหวั ใจ สุย เฉฺวียน (KI5) เสนมือเสาหยางซานเจยี ว จนิ เหมนิ (BL63) เสน เทาจเฺ หวียอินตบั ซ่เี หมิน (PC4) เสนเทา เสา หยางถุงนํา้ ดี หยุ จง (TE7) เสนอนิ เฉียว จงตู (LR6) เสน หยางเฉียว ไวชวิ (GB36) เสนอินเหวย เจียวซน่ิ (KI8) เสน หยางเหวย ฟูหยาง (BL59) จูปน (KI9) หยางเจียว (GB35) 5.3.6 จดุ เชอ่ื มโยงเสน พิเศษทง้ั แปด (八脉交会 Bā-Mài-Jiāo-Huì: 8 Convergent points) จดุ เช่ือมโยงเสน พเิ ศษทัง้ แปด หมายถึง จดุ ฝง เขม็ 8 จดุ ซ่งึ เปน จดุ ของเสน ลมปราณหลัก ท่ี สามารถเช่ือมโยงไปถงึ เสนลมปราณพเิ ศษหรือเสน ลมปราณวสิ ามญั ท้ัง 8 เสน มีตาํ แหนง อยูบนแขนและ ขา แบง เปน 4 คู ตามความครอบคลุมของสรรพคุณ (ตารางที่ 1-7) ไดแก จุดเนยกวาน (内关 Nèi-Quān, PC6) ของเสน เยอื่ หมุ หวั ใจเช่ือมโยงกับเสน อินเหวย และ จุดกงซนุ (公孙 Gōng-Sūn, SP4) ของเสนมามเชือ่ มโยงกับเสน ชง สองจดุ นี้ครอบคลมุ การรกั ษาโรค บริเวณทรวงอก หัวใจ และกระเพาะอาหาร จดุ ไวก วาน (外关 Wài-Guān, TE5) ของเสน ซนั เจยี วเชอื่ มโยงกบั เสน หยางเวย และ จดุ จู หลนิ ชี (足临泣 Zú-Lín-Qì, GB41) ของเสน ถงุ นํ้าดีเช่ือมโยงกบั เสน ไต สองจดุ นค้ี รอบคลมุ การรักษา โรคบรเิ วณหางตา หลงั ใบหู แกม และไหล จุดโฮวซี (后溪 Hòu-Xī, SI3) ของเสน ลาํ ไสเลก็ เช่ือมโยงกบั เสน ตู และจุดเซนิ มาย (申脉 Shēn-Mài, BL62) ของเสนกระเพาะปส สาวะเชอ่ื มโยงกบั เสน หยางเฉียว สองจุดน้คี รอบคลุมการรักษา โรคบริเวณหัวตา ทายทอย ใบหู ไหลแ ละหลัง

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจุดฝง เข็ม 55 จุดเล่ียเชวฺ ยี (列缺 Liè-Quē, LU7) ของเสน ปอดเชื่อมโยงกับเสน เญ่ิน และจุดเจา ไห (照 海 Zhào-Hǎi, KI6) ของเสน ไตเชอื่ มโยงกบั เสนอินเฉยี ว สองจดุ น้ีครอบคลมุ การรักษาโรคของระบบ หายใจ ไดแ ก ปอด หลอดลม และกระบังลม ตารางท่ี 1-7 จุดเชอื่ มโยงเสน พิเศษทง้ั แปด และสรรพคณุ จุดเชื่อมโยง เสน หลัก ตนสังกัด เสนพเิ ศษ สรรพคุณรักษาโรค เสน มือจเฺ หวียอินเย่ือหมุ หัวใจ เสนอนิ เหวย ทรวงอก หวั ใจ กระเพาะอาหาร เนย กวาน (PC6) เสนเทา ไทอ นิ มา ม เสนชง ปอด คอหอย กระบังลม กงซนุ (SP4) เสนมือไทอินปอด เสนเญนิ่ หวั ตา หู ทา ยทอย คอ ไหล หลัง เล่ยี เชฺวีย (LU7) เสน เทาเสาอนิ ไต เสนอนิ เฉยี ว หางตา แกม หลงั หู ไหล เจาไห (KI6) เสน มือไทหยางลําไสเ ล็ก เสนตู โฮวซี (SI3) เสน เทาไทหยางกระเพาะปส สาวะ เสน หยางเฉียว เซินมาย (BL62) เสน มอื เสา หยางซานเจยี ว เสนหยางเหวย ไวก วาน (TE5) เสน เทา เสา หยางถุงน้ําดี เสน ไต จหู ลินชี่ (GB41) จุดเชื่อมโยงเสน พเิ ศษ 8 จุด มีความสาํ คัญและใชป ระโยชนไ ดห ลากหลาย การใชจดุ ทงั้ แปด สามารถพจิ ารณาใชได 2 กรณี ไดแ ก การเลอื กใชจ ุดเด่ยี ว และการเลอื กใชจดุ คู การเลอื กใชจ ุดเดี่ยว มีขอบง ช้ีในการรักษาโรคทเี่ กยี่ วของกับเสนพเิ ศษเสนน้ัน เชน จดุ โฮว ซี (SI3) ใชรกั ษาโรคท่เี ก่ยี วขอ งกบั เสนตู จดุ กงซุน (SP4) ใชรกั ษาโรคทีเ่ ก่ยี วขอ งกับเสน ชง การเลือกใชจ ุดคู ดงั ทีก่ ลา วมาแลว ซ่งึ มีจุดหนึ่งอยูท ่ปี ลายแขน และอกี จุดหนึ่งอยูทีป่ ลายขา สามารถใชร กั ษาโรค ไดก วางขวางตามสวนของรา งกายที่ครอบคลุมถึง (ตารางท่ี 1-7) 5.3.7 จดุ อทิ ธพิ ลทง้ั แปด (八会穴 Bā-Huì-Xué: The eight influential points) จุดอิทธิพลทงั้ แปด หมายถงึ จดุ ฝงเข็ม 8 จดุ ทีส่ ารจาํ เปนจากอวัยวะทง้ั แปด ไดแ ก อวัยวะ ตัน อวยั วะกลวง ช่ี เลอื ด เสนเลือด กระดูก ไขกระดกู และเสนเอ็น มาบรรจบรวมอยู (ตารางที่ 1-8) ในทางคลินกิ จุดอิทธพิ ลท้ังแปดนําไปใชร ักษาโรคท่เี กยี่ วขอ งกบั อวัยวะ หรอื เน้อื เยอ่ื ทจ่ี ดุ นั้นมีอิทธิพลอยู

56 การฝง เขม็ -รมยา 5.3.8 จุดซูหลงั หรอื จดุ ซอู วยั วะหลัง (背俞穴: Bèi-Shū-Xué: Back-Shu points) จดุ ซหู ลัง หรือ จุดซูอวัยวะหลัง เปนจุดดานหลังลําตัวที่ช่ีของสิบสองอวัยวะภายในไหลเวียน มาบรรจบเพม่ิ เตมิ จดุ ซหู ลังเปนจุดบนเสน ลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปส สาวะเสน แรก ซ่ึงอยูเรียงเปน เสน ขนานสองขางหา งจากเสน กง่ึ กลางกระดูกสนั หลังขางละ 1.5 ชนุ จดุ ซูของหลงั มีขางละ 12 จดุ เทา กบั จาํ นวนอวัยวะภายในทีเ่ ปนตนสงั กดั ของเสนลมปราณหลกั (ตารางที่ 1-8) จุดซูหลังใชรักษาโรคของอวัยวะภายในโดยเฉพาะโรคของอวัยวะตัน เชน จุดเฟยซู (肺俞 Fèi-Shū, BL13) ใชรักษาโรคของปอด เปนตน นอกจากนี้จุดซูของหลังยังใชรักษาโรคของอวัยวะรับ สัมผัสท่ีเปนทวารของอวัยวะน้ันไดอีกดวย เชน จุดกานซู (肝俞 Gān-Shū, BL18) ใชรักษาโรคตาซึ่ง เปนทวารของตับ จุดเซ่ินซู (肾俞 Shèn-Shū, BL23) ใชรักษาโรคหูซึ่งเปนทวารของไต เปนตน ในทาง คลนิ ิกจุดซูหลงั มกั ใชรวมกบั จุดมู ตารางที่ 1-8 จุดอทิ ธิพลทง้ั แปด อวยั วะ จุดอทิ ธพิ ล เสนลมปราณ สรรพคุณ (ตัวอยาง) อวัยวะตัน จางเหมิน (LR13) เสนเทา จฺเหวียอนิ ตบั โรคอวัยวะตัน เชน ตับ-มา มโต อวยั วะกลวง จงหวา น (CV12) เสน ลมปราณเญนิ่ โรคกระเพาะอาหารและลําไส เชน ปวดทอง แนนทอง ช่ี ถนั จง (CV17) เสน ลมปราณเญน่ิ แนน หนา อก หอบเหน่อื ย เลอื ด เกอ ซู (BL17) เสน เทาไทห ยางกระเพาะ ซีด เลอื ดค่งั เลอื ดออกงาย ปส สาวะ เสนเลอื ด ไทเอวียน (LU9) เสน มอื ไทอนิ ปอด เสนเลอื ดตีบ ความดันโลหิตตาํ่ เสนเอน็ หยางหลงิ เฉวฺ ยี น (GB34) เสนเทา เสา หยางถงุ นาํ้ ดี เสนเอน็ หดเกร็ง อมั พาต กระดกู ตา จู (BL11) เสน เทา ไทหยางกระเพาะ ปวดไหล หลงั ปวดกระดูก ปส สาวะ ไขกระดูก เสฺวียนจง (GB39) เสน เทาเสาหยางถุงน้าํ ดี แขน ขาออนแรง

ทฤษฎเี สน ลมปราณและจดุ ฝงเข็ม 57 5.3.9 จดุ มู หรือ จุดมอู วัยวะหนา (幕穴 Mù-Xué: Front-Mu points) จุดมู หรือ จุดมูอวัยวะหนา เปนจุดบนหนาอกและทอง ที่ช่ีของสิบสองอวัยวะภายใน ไหลเวยี นมาบรรจบเพ่มิ เตมิ จุดมูมี 12 จดุ เปน จดุ เดยี่ ว 6 จุดอยูบนเสนลมปราณเญิ่น และจุดคูขางซาย และขา งขวาบนเสนลมปราณหลักที่ผานทางดา นหนา ของลําตวั ขา งละ 6 จดุ (ตารางที่ 1-9) จุดมูใชรักษาโรคของอวัยวะภายในโดยเฉพาะโรคของอวัยะกลวง เชน จุดจงหวาน (中脘 Zhōng-Wǎn, CV12) ใชรักษาโรคของกระเพาะอาหาร จุดเทียนซู (天枢 Tiān-Shū, ST25) ใชรักษา โรคของลําไสใหญ เปน ตน การใชจุดซูหลังรวมกับจุดมู หรือเรียกอยางรวบรัดวา‘จุดซู-มู’หมายถึง การใชจุดของ อวัยวะเดียวกันทั้งดานหลังคือจุดซูและดานหนาคือจุดมูรวมกัน มีเปาหมายเพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพการ รกั ษาโรคใหไดผลดียิง่ ขึน้ เชน ใชจุดเวยซู (胃俞 Wèi-Shū, BL21) รว มกบั จุดจงหวาน (中脘 Zhōng- Wǎn, CV12) เพม่ิ ประสทิ ธิภาพในการรักษาโรคของกระเพาะอาหาร ตารางท่ี 1-9 จุดซูหลัง และจดุ มู จุดซูหลงั อวัยวะภายใน จุดมู ปอด เฟย ซู (BL13) เย่อื หมุ หวั ใจ จงฝู (LU1) จเฺ หวยี อนิ ซู (BL14) หัวใจ ถนั จง (CV17) ซินซู (BL15) ตบั จฺวี้เชฺวย่ี (CV14) กานซู (BL18) ถุงน้ําดี ชเี หมนิ (LR14) ตานซู (BL19) มาม ญอ่ื เอวีย่ (GB24) ผีซู (BL20) กระเพาะอาหาร จางเหมิน (LR13) เวยซู (BL21) ซานเจยี ว จงหวา น (CV12) ซานเจยี วซู (BL22) ไต สือเหมิน (CV5) เซน่ิ ซู (BL23) ลาํ ไสใหญ จงิ เหมิน (GB25) ตาฉางซู (BL25) ลําไสเล็ก เทยี นซู (ST25) เส่ียวฉางซู (BL27) กระเพาะปส สาวะ กวานเหยฺวียน (CV4) ผังกวางซู (BL28) จงจ๋ี (CV3)

58 การฝง เขม็ -รมยา 5.3.10 จดุ ตดั (交会穴 Jiāo-Huì-Xué: Crossing points) จดุ ตดั หมายถงึ จุดฝงเข็มท่ีมีเสน ลมปราณต้งั แต 2 เสน ขึน้ ไปมาตดั ผานกัน ทาํ ใหจ ดุ ตดั มี คุณสมบตั ิรักษาโรคของทุกเสน ลมปราณทมี่ าตัดผาน จุดตดั มีจํานวนมากกวา 90 จุด สวนใหญอ ยบู น ลําตัว แตล ะจดุ มสี รรพคณุ แตกตางกันตามตําแหนงและเสน ลมปราณท่ีตดั ผานกัน เชน จุดซานอินเจียว (三阴交 Sān-Yīn-Jiāo, SP6) เปน จุดตัดของเสนลมปราณอินเทา สามเสน จงึ สามารถใชร กั ษาไดท ัง้ โรคของเสน มา ม เสน ตับและเสนไต 6. การหาตําแหนงของจุดฝงเขม็ การหาตาํ แหนงของจุดฝงเขม็ มี 4 วธิ ี ไดแก 6.1 การหาตําแหนง จุดโดยการวดั ความยาวสดั สว นของกระดูกและรา งกาย วธิ นี อ้ี าศยั การกําหนดใหกระดกู ทส่ี าํ คัญในแตส ว นของรา งกาย และระยะหา งระหวา งแนวอางองิ ทางกายวภิ าค มีอตั ราสว นคงทใ่ี นผปู ว ยแตล ะราย โดยมีหนว ยวดั ระยะเปน ชนุ (寸 Cùn)(ตารางที่ 1-10) 6.2 การหาตาํ แหนงจดุ โดยใชจดุ อางอิงทางกายวิภาค 6.2.1 จดุ อางองิ ทางกายวภิ าคท่คี งท่ี หมายถงึ จุดอางองิ ทไ่ี มม กี ารเปลีย่ นตําแหนงไปตามการ เปลยี่ นทาทางของรา งกาย ไดแก อวัยวะรับสมั ผสั ทงั้ หา แนวชายผม เล็บ หัวนม สะดือ ปมุ หรือรอ ง กระดกู เชน จุดซเู หลียว (素髎 Sù-Liáo, GV25) ทป่ี ลายจมูก 6.2.2 จดุ อา งอิงทางกายวิภาคทเ่ี คลื่อนได หมายถึง จดุ อางอิงทีม่ กี ารเปล่ยี นตําแหนง เมอื่ มี การเปล่ียนทาทางของรา งกาย การหาจดุ ฝงเข็มในตาํ แหนง เหลา นีต้ อ งจัดใหผ ูปวยอยูในทา ที่เหมาะสม เชน จุดทิงกง (听宫 Tīng-Gōng, SI19) อยูหลงั ตอกระดกู condyle ของกราม และหนา ตอ targus ของหู จุดน้ีตอ งอา ปากเลก็ นอ ยจงึ สามารถแทงเขม็ ได 6.3 การหาตาํ แหนงจุดโดยการวดั นวิ้ มือ วธิ นี ี้อาศยั ความกวา งของนวิ้ มอื ของผปู ว ยกาํ หนดระยะ (รูปที่ 1-25) ดังนี้ 6.3.1 การวดั ดว ยนว้ิ กลาง โดยงอน้วิ กลางแตะขอน้วิ หวั แมมือเปนวงกลม จะเกดิ รอยพับขอ หัวและทายของกระดูกทอนกลางของนว้ิ กลาง ระยะระหวางปลายรอยพับดานขางนว้ิ เทา กับ 1 ชนุ 6.3.2 การวัดนวิ้ หวั แมม ือ โดยความกวา งตามแนวขวาง ของขอ ปลายนว้ิ หวั แมมอื เทา กับ 1 ชนุ

ทฤษฎีเสน ลมปราณและจดุ ฝงเข็ม 59 6.3.3 การวัดดวยน้ิวมือท้ังสี่ โดยการแบมือใหน ้ิวทั้งสี่ชดิ กัน (ยกเวนนิ้วหัวแมมือ) ความกวา ง ตรงแนวขอตน (proximal interphalangeal joints) จากขอบนิว้ ช้ถี งึ ขอบนิว้ กอยเทา กบั 3 ชนุ ตารางท่ี 1-10 ระยะหางของสดั สว นและจดุ อา งอิงในรา งกาย สวน ระยะระหวางจดุ อา งองิ ชุน หมายเหตุ ศีรษะ ชายผมดา นหนา ถงึ ชายผมดา นหลัง 12 หนา อก 3 กรณแี นวชายผมไมช ดั เจน ทอง โหนกค้วิ ถึง ชายผมดานหนา 3 กรณแี นวชายผมไมช ดั เจน ปมุ กระดูกสนั หลงั คอที่ 7 ถึง ชายผมดา นหลงั 9 ตรงกับปุม กระดกู หลังหู ระหวา งงา มผมดา นหนา (มมุ หนาผาก) 2 ขา ง 9 ระหวา งปุมกระดกู หลังหู 2 ขาง (mastoid process) 8 ระหวางหัวนม 2 ขาง 8 ใชแ ทนระยะระหวางหวั นม ระหวางจุดก่งึ กลางกระดกู ไหปลารา 2 ขาง 12 รอยพับรกั แรด า นหนา ถึง ปลายกระดกู ซ่โี ครงท่ี 11 8 รอยตอ ของกระดกู ลนิ้ ปก ับกระดกู หนาอก ถงึ กลางสะดือ กลางสะดือ ถงึ กระดกู หัวเหนา 5 หลงั เสน กลางลาํ ตวั หลัง ถึง แนวขอบกระดกู สะบักดา นใน 3 (medial border of scapula) 9 แขน รอยพบั รกั แรดานหนา ถงึ รอยพับขอศอก รอยพับขอศอก ถึง รอยเสน ขอมือ 12 ขอบบนของกระดกู หวั เหนา ถงึ medial epicondyle of femur 18 ขาดานใน ขอบลางของ medial condyle of tibia ถงึ ยอดตาตุมใน 13 ใชอา งอิงของเสน เทา อิน ยอดตาตุมใน ถึง ระนาบฝาเทา 3 ปุมใหญกระดูกตนขาดา นบน (greater trochanter of femur) 19 -ใชอ างองิ ของเสน เทา หยาง ขาดา นนอก ถงึ กึ่งกลางกระดูกสะบา -จุดอางองิ แทนจดุ กงึ่ กลาง รอยพับแกม กน ถงึ กึง่ กลางกระดูกสะบา ก่ึงกลางกระดกู สะบา ถึง ยอดตาตมุ นอก 14 กระดกู สะบา ยอดตาตุมนอก ถงึ ระนาบฝา เทา 16 ดานหนา ใชจ ุด ตปู  (ST35) 3 ดา นหลังใชจดุ เหวย จง (BL40)

60 การฝง เขม็ -รมยา ขอสังเกต ในทางปฏิบัติการวัดระยะดว ยนว้ิ มือ ใชเ พ่อื วัดระยะสนั้ ๆ จากจดุ อา งอิงเทา นน้ั หากใชนิว้ มือวัดในระยะทางท่ียาวจะพบวา มีความคลาดเคลื่อนมาก ในกรณีน้ีควรใชความยาวของสัดสว น รา งกายจะแมนยาํ กวา เชน จดุ ขง จยุ (孔最 Kǒng-Zuì, LU6) อยเู หนอื เสน ขอ มอื 7 ชุน หากทาบ 2 ฝามือ กบั อกี 1 หัวแมมอื จะพบวา จุดอยูสูงเกนิ จริงมาก กรณนี ้ีควรแบง คร่ึงระยะระหวางเสน ขอ มอื ถงึ รอยพับ ขอศอกเทา กับ 6 ชนุ แลว วดั ขนึ้ มาอีก 1 น้วิ หัวแมม อื จะไดต าํ แหนง จุดท่ีแมนยาํ มากกวา 6.4 การหาตาํ แหนง จดุ ดวยวธิ ีงาย ๆ จดุ ฝง เขม็ จาํ นวนหน่ึงสามารถหาตาํ แหนงไดดว ยวธิ ีงาย ๆ ซ่งึ สามารถศกึ ษาไดจากรายละเอยี ด ของแตล ะจดุ เชน จุดเล่ยี เชฺวยี (列缺 Liè-Quē, LU7) หาไดโดยการใชง า มระหวางนิว้ ชก้ี ับน้ิวหวั แมม อื ประสานกัน จดุ นจ้ี ะอยทู เ่ี หนือขอ มอื ดา นหวั แมม อื ตรงปลายนิว้ ชแ้ี ตะพอดี

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 61 บทที่ 2 วถิ กี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณ 1. เสนลมปราณมอื ไทอินปอด (手太阴肺经 Shǒu-Tài-Yīn-Fèi-Jīng : The lung meridian of hand-TaiYin) รูปที่ 2-1 วิถีการไหลเวยี นของเสนลมปราณมือไทอนิ ปอด

62 การฝง เข็ม-รมยา 1.1 วถิ ีการไหลเวียน : เร่ิมตน จากจงเจยี ว (中焦 Zhōng-Jiāo) ลงไปเชอ่ื มโยงกบั ลําไสใ หญ- อวัยวะคูสัมพนั ธ แลววกขน้ึ ผา นกระบังลมเขา เช่ือมโยงกบั ปอด-อวัยวะตนสงั กัด จากนัน้ ผานขึน้ ไปตาม หลอดลมถงึ กลอ งเสยี ง แลว วกลงมาท่ที รวงอกดานบน ออกมาเปน จุดแรกของเสนลมปราณปอดทใี่ ตต อ กระดูกไหปลารา ตรงชอ งซีโ่ ครงที่ 1 คอื จดุ จงฝู (中府 Zhōng-Fǔ, LU1) ไหลเวยี นผา นไหลด า นหนา ลงมาตามขอบหนา ของแขนดา นใน ผานขอมือโดยอยนู อกตอเสน เลือดแดงเรเดยี ล และผานฝามอื ไป ส้นิ สดุ ทมี่ ุมฐานเล็บนิ้วหัวแมม ือดานโปง ที่ จุดเสา ซาง (少商 Shào-Shāng, LU11) จากเหนือขอ มือ เลก็ นอยตรง จดุ เล่ยี เชฺวีย (列缺 Liè-Quē, LU7) มีเสน ลมปราณกิ่งแยกไปตามหลงั มอื ถึงปลายนวิ้ ชี้ เขาเชือ่ มโยงกบั เสน ลมปราณมอื หยางหมงิ ลําไสใหญ (รปู ท่ี 2-1) 1.2 อวยั วะท่ีเกยี่ วของ : ปอด หลอดลม กลอ งเสยี ง ชอ งคอ ลาํ ไสใ หญ 1.3 อาการทเ่ี กยี่ วขอ ง : ไอ ไอเปน เลอื ด เปน หวัด เจบ็ คอ เลือดกําเดาไหล แนนหนา อก หายใจ ออ น หอบ ปวดไหปลารา และขอบหนาของแขนดา นใน ปวดเย็นทไ่ี หลแ ละหลัง ปส สาวะออกนอ ยแต บอ ยครงั้ 1.4 ขอบงใช : โรคของชอ งคอ หลอดลม ปอด ทรวงอก และอาการตามแนวเสน 1.5 จาํ นวนจดุ ฝง เข็ม : 11 จุด 2. เสน ลมปราณมือหยางหมงิ ลาํ ไสใหญ (手阳明大肠经 Shǒu-Yáng-Míng-Dà-Cháng-Jīng : The large intestine meridian of hand-YangMing) 2.1 วถิ กี ารไหลเวียน : เร่มิ ตนจากปลายนิว้ ช้ีดา นนอก จุดซางหยาง (商阳 Shāng-Yáng, LI1) ข้นึ ไปตามขอบหนาดา นนอกของแขน ผานดานบนของหวั ไหล จดุ เจยี นยฺหวี (肩髃 Jiān-Yú, LI15) ไปดานหลงั ผานใตตอกระดกู สันหลังสว นคอท่ี 7 เพื่อเช่อื มโยงกับเสนลมปราณตู ท่ี จุดตา จยุ (大椎 Dà-Zhuī, GV14) กลับมาดา นหนา วกลงผา นเหนอื กระดกู ไหปลารา แยกเปน 2 สวน สวนแรกผา นเขา ชอ งอก ไปเชอื่ มสมั พันธกับปอด และลงไปผานกระบงั ลมเขาสงั กดั ที่ลาํ ไสใ หญ สวนที่ 2 จากบริเวณเหนือกระดกู ไหปลารา มีสาขาแยกขึน้ ไปผา นลําคอ แกม ฟน ลาง และ เหนือรมิ ฝป ากบน ขามแนวเสน กลางลําตัวดานหนา ไปสิน้ สดุ ทีข่ างปก จมกู ดา นตรงขาม คอื จดุ อ๋ิงเซยี ง (迎香 Yíng-Xiāng, LI20) แลว เขาเช่อื มโยงกบั เสน ลมปราณเทาหยางหมิงกระเพาะอาหาร 2.2 อวยั วะทีเ่ กยี่ วขอ ง : ลาํ ไสใ หญ ปอด เหงือกและฟน ลาง 2.3 อาการทีเ่ กย่ี วขอ ง : ปวดศรี ษะ อมั พาตใบหนา ปวดใบหนา ปวดฟน เลอื ดกาํ เดาไหล เจ็บคอ

วถิ กี ารไหลเวียนของเสนลมปราณ 63 น้ํามกู ไหล หูอื้อหนวก ปวดทอ ง ทอ งมเี สียงดงั โครกคราก ทองเดิน ทองผกู บดิ อาการตามแนวเสน เชน โรคผิวหนงั ปวด บวม รอนหรอื เย็น 2.4 ขอ บงใช : โรคของศรี ษะและใบหนา คอหอย โรคจากความรอน และอาการตามแนวเสน 2.5 จํานวนจดุ ฝง เขม็ : 20 จดุ 3. เสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร (足阳明胃经 Zú-Yáng-Míng-Wèi-Jīng : The stomach meridian of foot-YangMing) 3.1 วิถีการไหลเวียน : เร่มิ ตน จาก จดุ อิ๋งเซียง (迎香 Yíng-Xiāng, LI20) ข้ึนไปตามขา งด้งั จมูก และพบกบั เสนเทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ ตรงหวั ตา จดุ จิงหมิง (睛明 Jīng-Míng, BL1) แลว วกผา นขา งจมูกลงมาใตต า เปน จดุ ฝงเขม็ จุดแรกของเสน เทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร จุดเฉงิ ชี่ (承泣 Chéng-Qì, ST1) แลว จะมุดเขา ไปในจมกู ลงมาทฟ่ี น ออกมาท่ี จดุ ต้ชี าง (地仓 Dí-Cāng, ST4) เขา ไป วนรอบปากพบกบั จุดเหยนิ จง หรือสุยโกว (水沟 Shuǐ-Gōu, GV26) ดานบนรมิ ฝปากและพบกบั จุด เฉิงเจยี ง (承 浆 Chéng-Ji ā ng, CV24) ทีอ่ ยูตรงรอยบมุ ระหวา งคางและรมิ ฝป ากลา ง แลว ผา น ขากรรไกรไปดา นหลัง ผา นขึ้นไปหนา หพู บปะกบั เสนลมปราณถุงนํา้ ดี เลยขึ้นไปเหนอื ชายผมเลก็ นอย แลว ผา นมาที่กลางหนาผากเหนือชายผมพบกบั จดุ เสินถงิ (神庭 Shén-Tíng, GV24) สน้ิ สดุ เสนทาง เดินแรกเพียงแคน ี้ ตรงก่ึงกลางขากรรไกร จะมจี ดุ ของชพี จรเตน อยู ตรงน้ีจะมีเสน ลมปราณแยกลงมาท่ีลาํ คอ ดานหนา ถึงกง่ึ กลางไหปลารา จะมีเสน แยกมดุ ลงไปในลาํ ตัวผา นกระบงั ลมไปสังกัดกระเพาะอาหาร ไป สัมพันธกบั มาม สว นเสนภายนอกไหลเวยี นลงมาทีห่ นาอก หางแนวเสนกลางลาํ ตวั ดา นหนา 4 ชนุ ผา น หัวนม ถึงชอ งซีโ่ ครงท่ี 5 จึงเฉียงลงมาผานหนา ทอ งในแนว 2 ชุน หางจากเสนกลางลาํ ตวั ดา นหนา จนถงึ ขาหนบี ตรงทม่ี ีชพี จรคือ จดุ ช่ีชง (气冲 Qì-Chōng, ST30) ซง่ึ เปนจดุ ทเ่ี สน ลมปราณจากอวัยวะ ภายในออกมาบรรจบ แลว ไหลเวียนลงมาตนขาดา นหนา ผานกลา มเน้อื quadriceps ลงมาตรงขอบ นอกของกระดูกสะบา (patella) ผา นลงมาดานนอกตอสนั หนาแขง ถึงขอ เทา ผานตอ ไปทีห่ ลังเทา ตรงท่มี ี ชีพจร ไปส้นิ สุดที่ปลายนิว้ ช้ีของเทา ตรงมมุ ฐานเลบ็ ดา นนอก คือ จุดลี่ตุย (厉兑 Lì-Duì, ST45) ตรง จดุ ใตเ ขาคือ จดุ จูซานหล่ี (足三里 Zú-Sān-Lǐ, ST36) จะมีเสน ทางเดนิ ภายในผานลงมาขา งหนาแขง เปน จุดลว่ั คือ จดุ เฟงหลง (丰 隆 F ē ng-Lóng, ST40) ลงมาหลงั ฝา เทา ไปสน้ิ สดุ ที่ดา นนอกของ นวิ้ กลางของเทา ตรงตาํ แหนง ชพี จรหลังเทา คอื จุดชงหยาง (冲阳 Chōng-Yáng, ST42) มเี สน ภายใน ไปทีด่ า นในของปลายน้วิ หวั แมเ ทา สงตอ ใหเสน ลมปราณมาม

64 การฝง เข็ม-รมยา 3.2 อวัยวะภายในที่เกย่ี วขอ ง : กระเพาะอาหาร มา ม ลําคอ 3.3 อาการท่ีเกย่ี วของ : ปวดกระเพาะอาหาร อาเจียน ทอ งเดิน แนนทอ ง เสียงโครกครากในทอง ปวดศีรษะ ปวดฟน อัมพาตใบหนา เจบ็ คอ เลือดกาํ เดาไหล และอาการตามเสน ลมปราณผานคือ ปวด กลา มเนื้อออนแรงและฝอ ลบี ปวดหนาอก โรคของเขา และสะบา 3.4 ขอ บงใช : ใชร ักษาโรคของกระเพาะอาหารและลาํ ไส ปวดบริเวณศีรษะ ใบหนา ตา จมกู ปาก และฟน ปวยทางจิต และอาการตา งๆตามทางเดินของเสนลมปราณ 3.5 จํานวนจดุ ฝง เขม็ : 45 จุด รปู ท่ี 2-2 วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณมอื หยางหมิงลาํ ไสใหญ

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 65 รูปท่ี 2-3 วิถกี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร

66 การฝงเข็ม-รมยา 4. เสนลมปราณเทาไทอินมาม (足太阴脾经 Zú-Tài-Yīn-Pí-Wèi-Jīng : The spleen meridian of foot-TaiYin) 4.1 วิถีการไหลเวียน : เรมิ่ จากจุดสง ตอจากเสน ลมปราณเทา หยางหมงิ กระเพาะอาหาร ทส่ี ง ใหท ี่ มุมเล็บนว้ิ หวั แมเ ทา ดานในเปนจุดเรม่ิ ตน คอื จดุ อิ่นไป (隐白 Yǐn-Bái, SP1) ผานตามขอบดา นใน ของเทา บรเิ วณทีม่ สี ีผิวตดั กัน ผา นกระดูกฝา เทา ผานดานหลงั ตาตุมใน ขน้ึ ไปหลงั ขอบกระดกู tibia ผา น เขาดานใน ผานขาดานใน มาที่ขาหนบี เขาชอ งทอ ง ไปสังกดั มา ม และไปสมั พนั ธกระเพาะอาหาร จากน้ัน ผา นกระบงั ลม ขึ้นไปดา นบนตามหลอดอาหาร ผา นคอขนึ้ ไปถึงโคนลนิ้ และกระจายในปากและล้นิ ท่ี กระเพาะอาหารมเี สนแยกมาบรเิ วณหวั ใจสง ตอใหเ สน ลมปราณมือเสาอินหวั ใจ เสนทางไหลเวยี นภายนอกท่ีตําแหนงขาหนีบ ไหลเวียนผา นหนา ทองหางจากเสนกลางลาํ ตวั 4 ชนุ ข้นึ มาบริเวณเตานมจะเฉียงออกหา งแนวกลางตัว 6 ชุน ข้นึ ไปถงึ บาเขาไปเชือ่ มกับเสนทางภายใน แลว วกออกมาท่ผี วิ หนงั ลงมาหยดุ ที่ดานขางลําตวั เปน จดุ ส้นิ สุดของเสน ลมปราณคอื จดุ ตา เปา ( 大 包 Dà-Bāo, SP21) 4.2 อวยั วะท่ีเกยี่ วขอ ง : มาม กระเพาะอาหาร หัวใจ ลาํ คอ และลิ้น 4.3 อาการท่เี กยี่ วของ : ปวดกระเพาะอาหาร อาเจียน ทองเดนิ แนนทอ ง เสยี งดงั ในทอง บิด อาหารไมย อย ดซี าน 4.4 ขอ บงใช : ใชรักษาโรคของมาม และกระเพาะอาหาร โรคทางนรเี วช โรคของอวัยวะสบื พนั ธุ รวมท้งั อาการหรอื ความผดิ ปกติตาง ๆ ตามทางเดนิ ของเสนลมปราณ 4.5 จํานวนจดุ ฝง เข็ม : 21 จดุ 5. เสน ลมปราณมอื เสา อนิ หัวใจ (手少阴心经 Shǒu-Shǎo-Yīn-Xīn-Jīng : The heart meridian of hand-ShaoYin) 5.1 วิถีการไหลเวยี น : เสนลมปราณนรี้ ับตอมาจากเสนลมปราณเทา ไทอนิ มา ม ที่บรเิ วณกลาง ทรวงอก โดยมจี ดุ เร่ิมตนที่หวั ใจ ซึ่งเปน อวยั วะตน สงั กดั และมีเสน แขนงวกลงไปสัมพนั ธก บั ลาํ ไสเลก็ ขณะเดยี วกันมแี ขนงยอยผา นขนึ้ ไปยังหลอดลม หลอดอาหาร สน้ิ สุดท่ีระบบลกู ตา (รวมถึงสมอง) สวน เสนลมปราณหลักน้ัน ออกมาทางดานขางทรวงอก ผานปอด และออกมาภายนอกท่ีรักแร จุดจ๋ีเฉฺวียน (极泉 Jí-Quán, HT1) จากนน้ั ผานตน แขนดานในเสนหลัง ผานบริเวณศอก และปลายแขนดานใน เสนหลงั ผา นบริเวณขอ มอื ตรงกระดกู piriform เขา สฝู า มอื ทางดานหนา ไปสน้ิ สุดทีป่ ลายนว้ิ กอยทางดาน radial side เปนจดุ สิน้ สดุ ของเสนลมปราณคือ จุดเสาชง (少冲 Shào-Chōng, HT9)

วิถีการไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 67 ขอ สงั เกตุ เสนลมปราณน้ี แตกตางจากเสน ลมปราณอืน่ ๆ ดังนี้ 1) ออกจากจุดกาํ เนดิ ของ มันเองคอื หัวใจ 2) สงั กัดอวยั วะท่ีมากกวาตวั เอง คอื หัวใจ และระบบหวั ใจ 3) ไมม ีเสน สงตอ แตม ีจดุ สงตออยูทปี่ ลายนว้ิ กอ ย 4) เสนลมปราณมอื เสา อนิ หวั ใจ จะมกี ารรับและสง ตอ โดยตรง 5.2 อวัยวะท่เี กย่ี วขอ ง : หัวใจ ลําไสเ ลก็ ปอด ลําคอ และระบบตา 5.3 อาการทเ่ี กยี่ วขอ ง : ใจสน่ั เจ็บหวั ใจ คอแหง กระหายนํา้ ตาเหลือง ปวดชายโครง ปวดแขน ดา นใน รอ นในฝามือ นอนไมห ลบั ลมชกั 5.4 ขอบง ใช : ใชรกั ษาโรคของหัวใจ ทรวงอก โรคของสมองและจิตใจ และอาการผดิ ปกตติ าง ๆ ตามทางเดินของเสนลมปราณ 5.5 จาํ นวนจุดฝงเขม็ : 9 จุด 6. เสนลมปราณมอื ไทหยางลําไสเ ลก็ (手太阳小肠经 Shǒu-Tài-Yáng-Xiǎo-Cháng-Jīng: The small intestine meridian of hand–TaiYang) 6.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เสน ลมปราณนเ้ี ช่ือมตอจากเสน ลมปราณมือเสาอนิ หวั ใจ โดยเรม่ิ ตน ที่โคน เลบ็ นวิ้ กอยทางดา นนอก (ulnar side) โดยมีจดุ เร่ิมตนท่ี จดุ เสา เจอ (少泽 Shào-Zé, SI1) ออกไปที่ บรเิ วณสันมอื และขอ มือดา น dorsal ulnar ผา นบริเวณ styloid process ของกระดูก ulnar หลงั จากนั้น จะเขาสแู ขนทางดานนอกของแขนดานหลัง เขา สูบริเวณศอกตรง medial epicondyle กับ olecranon ที่ ระดบั ตน แขน เสนลมปราณนี้จะอยบู ริเวณดา นหลัง หรือเรยี กวา ดานนอกเสน หลงั และว่ิงตอ มาท่หี วั ไหล ซง่ึ บรเิ วณนีล้ กั ษณะทางเดนิ จะเปนแบบสลับฟนปลา ไปทีส่ ะบกั หลัง ทบี่ รเิ วณนี้ จะมีการพบปะกับเสน ลมปราณเทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ 2 ตาํ แหนง และเสนลมปราณตู 1 ตําแหนงที่ จดุ ตาจยุ (大椎 Dà-Zhuī, GV14) หลงั จากนนั้ จะว่ิงขา มบา มาท่กี งึ่ กลางแอง ไหปลารา เสนลมปราณนก้ี จ็ ะแยกเปนวถิ ี ภายในกบั ภายนอก วถิ ภี ายในผา นลงไปสัมพันธก ับหวั ใจ ผา นหลอดอาหาร กระบังลม และสมั พนั ธก ับ กระเพาะอาหาร และสังกัดลาํ ไสเล็ก นอกจากน้ียังมีพลัง (气 Qì) มาที่ขาท่ี จุดเซ่ียจฺว้ีซฺวี (下巨虚 Xià-Jù-Xū, ST39) อีกดว ย สําหรบั วิถีภายนอกนน้ั ออกจากกง่ึ กลางแอง ไหปลารา กจ็ ะว่ิงขึน้ บนศรี ษะ โดยวิง่ บริเวณขางคอ แกม หางตา และไปสน้ิ สดุ ทีบ่ รเิ วณหนาหทู ี่ จดุ ทิงกง (听宫 Tīng-Gōng, SI19) ที่บริเวณแกม มีแขนงออกมาท่หี วั ตาดา นในและดั้งจมกู เพ่ือสงตอไปยังเสนลมปราณเทา ไทห ยางกระเพาะ ปสสาวะท่ี จดุ จิงหมงิ (睛明 Jīng-Míng, BL1) ขอ สงั เกต : เสน ลมปราณน้มี สี มญานามวา “เจียนมาย (肩脉 Jiān- Mài)” แปลวา เปน เสน ลมปราณหวั ไหล 6.2 อวัยวะทีเ่ กยี่ วของ : ลําไสเลก็ หวั ใจ กระเพาะอาหาร หลอดอาหาร ใบหนา หู ตา จมกู

68 การฝง เข็ม-รมยา 6.3 อาการท่ีเกยี่ วของ : หอู ือ้ หูหนวก คางทมู เจบ็ คอ ปวดฟน ปวดเกร็งบริเวณคอ บรเิ วณไหล หลังและตนแขน ปวดทอ งดา นลา ง ปวดตามแนวไขสันหลังลงสอู ัณฑะ ตาเหลอื ง แกมบวม 6.4 ขอ บงใช : ใชร ักษาโรคและความผิดปกตขิ องศีรษะ ตนคอ หู ตา ลําคอ ไข โรคสมองและ จติ ใจ และความผดิ ปกติตา ง ๆ ตามทางเดนิ ของเสน ลมปราณ 6.5 จํานวนจุดฝง เขม็ : 19 จุด รูปที่ 2-4 วถิ ีการไหลเวยี นของเสน ลมปราณเทาไทอนิ มาม

วิถีการไหลเวียนของเสนลมปราณ 69 รูปท่ี 2-5 วิถีการไหลเวยี นของเสน ลมปราณเสา อนิ หัวใจ 7. เสน ลมปราณเทา ไทหยางกระเพาะปสสาวะ (足太阳膀胱经 Zú-Tài-Yáng-Páng-Guāng- Jīng : The bladder meridian of foot-TaiYang) 7.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เริ่มตน จากหัวตาที่ จุดจงิ หมงิ (睛明 Jīng- Míng, BL1) ขึ้นมาผานหวั คว้ิ หนาผาก ไปทส่ี ว นบนของศรี ษะตรงจดุ ยอดกระหมอมไปพบปะ จดุ ไปหุย (百会 Bǎi- Huì, GV20) ตรงจดุ นี้จะมีเสนแยกมาดานขา งถึงบรเิ วณหู และวนรอบหูดา นหลังขนานกับเสน ลมปราณของถงุ นํ้าดี ตรงยอดกระหมอ มมเี สน แยกอีกเสน มุดเขา ในสมองไปเช่ือมสวนของสมอง และออกมาขาง นอกไปบรเิ วณดานหลงั ศีรษะ บรเิ วณทา ยทอยถงึ จุดเทยี นจู (天柱 Tiān-Zhù, BL10) ตรงจุดน้ีเสน ลมปราณแยกเปน 2 เสนไหลเวียนขนานกนั ลงมา โดยเสน แรกอยูด า นขางกระดูกสนั หลังขนานลงมาหาง กระดกู สันหลัง 1.5 ชุน พอถึงเอวกจ็ ะมุดเขาไปในเอว ไปสมั พนั ธก บั ไต ไปสงั กัดกระเพาะปสสาวะ แลว ออกมาที่ตําแหนง เดิม ท่ี จดุ เซิน่ ซู (肾俞 Shèn-Shū, BL23) และลงมาชดิ รกู ระเบนเหน็บ 2 ขา ง ลง มาทแ่ี กม กน ดานหลังขาถึงกง่ึ กลางขาพับ ท่ี จดุ เหวยจง (委中 Wéi-Zhōng, BL40)

70 การฝง เข็ม-รมยา เสน ท่ีสองจาก จดุ เทียนจู (天柱 Tiān-Zhù, BL10) หา งแนวกลางกระดูกสนั หลัง 3 ชนุ ขนานลงมากับเสนแรก ถงึ กระเบนเหน็บจะเฉียงมาดานขาง พบปะเสนลมปราณเทา เสา หยางถุงนํา้ ดี ที่ จดุ หวนเที่ยว (环跳 Huán-Tiào, GB30) แลว ตอมาดา นหลังของขาอยนู อกตอเสน แรก มาหยุดทข่ี อ พบั หลงั เขาท่ี จดุ เหวยหยาง (委阳 WěiYáng, BL39) แลวไปเชอ่ื มกบั เสน แรกที่ จุดเหวย จง (委中 Wéi-Zh ō ng, BL40) รวมเปน เสนเดยี วกนั แลว ตอลงมากลางนอ ง เฉออกดา นขา งนอกเลก็ นอ ย ผา น ดานขา งตาตุมดานนอก ถงึ หลงั ตาตุมนอก แลวไปตามขอบนอกของฝาเทา (ตรงทส่ี ผี วิ ตัดกัน) มาหยดุ ท่ี ปลายน้ิวเทา ทห่ี า จุดสดุ ทายท่ีโคนน้ิวกอยดานนอก จุดจอื้ อนิ (至阴 Zhí-Yīn, BL67) 7.2 อวยั วะท่เี กย่ี วของ : กระเพาะปส สาวะ ไต สมอง 7.3 อาการทเ่ี กย่ี วขอ ง : ปส สาวะลาํ บาก ปส สาวะรดท่ีนอน ลมชัก โรคจิตชนดิ บาคลัง่ มาลาเรยี โรคของตา คัดจมูก เลือดกําเดาไหล ปวดศีรษะ ปวดตน คอ ปวดบรเิ วณเอว ปวดสะโพก ปวดดานหลัง ขา เปนจุดซู (背俞穴 Bèi-Shū-Xué) ของอวัยวะภายใน (脏腑 Zàng-Fǔ) สามารถใชร กั ษาโรคของ อวยั วะที่เก่ียวขอ งได 7.4 ขอ บงใช : ใชร กั ษาโรคของ ศีรษะ ตน คอ ตา เอว ขา และจดุ ซู (背俞穴 Bèi-Shū-Xué) ใช รกั ษาโรคทีเ่ กีย่ วของกบั อวัยวะ (脏腑 Zàng-Fǔ) นั้น ๆ ได 7.5 จํานวนจุดฝง เข็ม : 67 จดุ 8. เสนลมปราณเทา เสา อนิ ไต (足少阴肾经 Zú-Shǎo-Yīn-Shèn-Jīng : The kidney meridian of foot-ShaoYin) 8.1 วิถกี ารไหลเวยี น : เรม่ิ จากเสน ลมปราณเทาไทหยางกระเพาะปส สาวะ ทน่ี ว้ิ กอ ยเทา ดา นนอก สง ตอใหเ สนลมปราณเทาเสาอินไตทีจ่ ุดใตฝ า เทา คือ จดุ หยง เฉฺวยี น (涌泉 Yǒng-Quán, KI1) ข้ึนบน ผา นกระดกู navicular ผานตาตุม ใน วนบริเวณขา งสน เทาดานใน แลววกขน้ึ บน จากน้ันผานตอมาขา ดา นหลัง ผานเขาเสน เอน็ membranosus และ tendenosus ผา นตน ขาดานใน มุดเขาชอ งทอ งบริเวณ อวยั วะสบื พนั ธุ เขา ไปเดนิ อยใู นกระดูกสันหลงั ไปสังกดั ไต สมั พันธก บั กระเพาะปสสาวะ ซ่ึงจะพบปะกบั เสน ลมปราณเญ่ินท่จี ุดจงจี๋ (中极 Zhōng-Jí, CV3) จุดกวานเหยวฺ ียน (关元 Guān-Yuán, CV4) จากไตข้นึ มาผานตบั กระบงั ลม เดินผานหลอดอาหาร หลอดลม มาหยุดท่ีโคนลิ้น สว นวิถีภายนอกจะ ขนานกบั ภายในไปพรอมกนั ภายนอกหางแนวกลางลาํ ตวั 0.5 ชนุ จนถึง จุดอิวเหมนิ (幽门 Yōu-Mén, KI21) และหางแนวกลางลาํ ตวั 2 ชุน ท่ี จุดปูหลาง (步廊 Bù-Láng, KI22) เม่ือถึงหนา อกเลยขึ้นไป จนถึงขอบลา งของกระดูกไหปลาราจงึ สนิ้ สดุ ท่ี จดุ ซฝู ู (俞府 Shū-Fǔ, KI27) สว นวิถีภายในผานหัวใจ จะมีจุดสัมพันธกบั หวั ใจดว ย และจะเปนจุดสง ตอใหเ สน ลมปราณมือเจวย๋ี อนิ เยอื่ หมุ หวั ใจตอ ไป

วถิ กี ารไหลเวียนของเสนลมปราณ 71 8.2 อวยั วะท่เี กย่ี วขอ ง : ไต กระเพาะปส สาวะ ตับ ปอด หวั ใจ กระดูกสันหลงั ลําคอ โคนลน้ิ 8.3 อาการที่เกย่ี วของ : ปส สาวะรดท่นี อน ปส สาวะคา งในกระเพาะปส สาวะ (retention of urine) อสจุ เิ คลือ่ นโดยไมต้งั ใจ (seminal emission) เสอ่ื มสมรรถภาพทางเพศ ประจําเดอื นไมปกติ หอู ้ือ หู หนวก ปวดฟน เจบ็ คอ หอบหืด ไอเปน เลือด ปากแหง บวม ทองผูก ทอ งเดนิ ปวดเอว ปวดขา กลา มเนือ้ ออนแรง รอ นกลางฝาเทา โรคลมแดด (sun stroke) ลมปจ จบุ ัน (wind stroke) 8.4 ขอบง ใช : โรคทางนรีเวช โรคของอวัยวะสืบพนั ธุภายนอก โรคของไต ปอด ลําคอ และ ความผดิ ปกติตาง ๆ ตามทางเดนิ ของเสน ลมปราณ 8.5 จํานวนจดุ ฝงเขม็ : 27 จดุ 9. เสนลมปราณมือจฺเหวยี อินเย่อื หุมหัวใจ (手厥阴心包经 Shǒu-Jué-Yīn-Xīn-Bāo-Jīng : The pericardium meridian of hand-JueYin) 9.1 วถิ กี ารไหลเวียน : เริ่มตนจากบริเวณเย่อื หุม หวั ใจ ซึง่ เปนอวยั วะตน สังกดั แลว ผา นกระบงั ลม เขา ไปในชองทอง ติดตอ กบั บรเิ วณซานเจยี วทัง้ สามสวน (上焦 Shàng-Jiāo, 中焦 Zhōng-Jiāo, 下 焦 Xià-Jiāo) จากทรวงอกสชู องทอ งตามลาํ ดับ สว นท่บี รเิ วณทรวงอกจะมสี าขาผานชอ งทรวงอกแลว ออกมาท่ีผิวหนังบริเวณตํา่ กวาขอบบนของรักแร 3 ชุนตรงราวนมดานนอกหางตาํ แหนงหัวนม 1 ชุนท่ี จุดเทียนฉอื (天池 Tiān-Chí,PC1) แลวลงไปตามดา นในของแขน ระหวา งเสนปอดและเสนหัวใจ ระหวา งเสนเอ็นของกลามเนอ้ื palmaris longus และ flexer carpi ถึงฝา มอื ในแนวกลางฝา มอื ตรงไป สิน้ สุดท่ปี ลายนวิ้ กลางตรง จุดจงชง (中冲 Zhōng-Chōng, PC9) ท่ฝี า มอื ตรง จุดเหลากง (劳宫 Láo-Gōng, PC8) มสี าขาแยกลงไปสิน้ สุดท่ีปลายนิว้ นาง ตรง จุดกวานชง (关冲 Guān-Chōng, TE1) ซึง่ เปน จุดเชือ่ มตอกบั เสน ลมปราณมอื เสา หยางซานจียว (triple energizer) 9.2 อวยั วะทีเ่ กยี่ วขอ ง : เย่ือหุมหัวใจ ซานเจยี ว 9.3 อาการที่เกย่ี วของ : ใจส่ัน หัวใจเตนเร็ว หัวใจเตนชา เจ็บหัวใจแบบแองไจนา ปวดกระเพาะ แนนอึดอัดในทรวงอก กระวนกระวาย จิตไมป กติ บวมที่รกั แร กลามเน้ือแขนและศอกหดรงั้ รอนเพราะ ไขในฝามอื จติ เภท ลมชกั วิตกกังวล ปวดชายโครง 9.4 ขอบงใช : โรคของหัวใจ ทรวงอก กระเพาะอาหาร โรคทางจิตใจ และความผิดปกติตาง ๆ ตามทางเดินของเสนลมปราณ 9.5 จํานวนจดุ ฝงเขม็ : 9 จดุ

72 การฝง เข็ม-รมยา 10. เสนลมปราณมือเสา หยางซานเจียว (手少阳三焦经 Shǒu-Shǎo-Yáng-Sān-Jiāo-Jīng : The triple energizer meridian of hand-ShaoYang) รปู ท่ี 2-6 วิถกี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณมอื ไทห ยางลาํ ไสเลก็ 10.1 วิถีการไหลเวยี น : เร่มิ ตนจาก จุดกวานชง (关冲 Guān-Chōng, TE1) ท่ปี ลายนว้ิ นาง ผา นไประหวา งกระดกู ฝา มือท่ี 4 และ 5 ของหลงั มือ ผา นตอ ไประหวางกระดูกปลายแขนทง้ั สอง ทาง ดานหลงั มอื ผานปลายกระดูก olecranon ไปตามดานนอกของกระดกู ตนแขน ถึงหัวไหล วง่ิ ตัดกับเสน ลมปราณเทาเสา หยางถุงนํา้ ดี แลวขา มไหลลงมาติดตอกับเยื่อหุม หวั ใจ แลว ลงผา นกระบังลมตรงไป สงั กัดซานเจยี ว (三焦 Sān-Jiāo: Triple energizer) ทีท่ รวงอก มีสาขาขนึ้ มาทแี่ อง ไหปลารา ตรงขนึ้ ไปผานขา งคอไปทางหลังหู แลวว่งิ ออ มหลงั ใบหู ข้ึนไปดา นบนเหนอื ใบหู แลวเดนิ ตรงไปถงึ ไรผม แลว วกลงลาง ผานแกมวกขนึ้ ดานบนหยดุ อยูท บ่ี ริเวณ ใตตา ท่ใี ตห ูจะมสี าขาของเสนนแ้ี ยกเขา หูแลว ออกมาทางดานหนา หู ตัดกับเสนท่แี ยกไปท่ีแกม ไปสน้ิ สุด ทีห่ างตา จุดซือจูคง (丝竹空 Sī-Zhú-Kōng, TE23) เสน นีจ้ ะเช่อื มกบั เสน ลมปราณเทา เสาหยางถงุ น้ําดี

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 73 รูปท่ี 2-7 วิถกี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณเทาไทห ยางกระเพาะปส สาวะ

74 การฝง เข็ม-รมยา 10.2 อวัยวะที่เกยี่ วขอ ง : ซานเจยี ว เยือ่ หุม หัวใจ หู ตา 10.3 อาการท่เี กย่ี วของ : ปวดศรี ษะไมเกรน หอู ้ือ หหู นวก ปวดตา ตาบวม เจบ็ คอ คอบวม แกมบวม อมั พาตใบหนา บวมหลังใบหู ปวดไหลแขนและศอกดา นขา ง ทอ งอดื แนน ปส สาวะรดท่ีนอน ปส สาวะลําบาก 10.4 ขอ บง ใช : ใชร ักษาโรคของบริเวณดานขา งของศีรษะ โรคของตา หู ทรวงอก ชายโครง ไข และความผดิ ปกติตาง ๆ ตามทางเดนิ ของเสน ลมปราณ 10.5 จาํ นวนจุดฝง เข็ม : 23 จุด 11. เสน ลมปราณเทาเสาหยางถุงนาํ้ ดี (足少阳胆经 Zú-Shǎo-Yáng-Dǎn-Jīng : The gall bladder meridian of foot-ShaoYang) 11.1 วิถกี ารไหลเวียน : โดยเรม่ิ จากสวนศีรษะลงไปถึงปลายเทา เรมิ่ จากจดุ เร่ิมตนที่หางตาคอื จุดถงจ่ือเหลยี ว (瞳子髎 Tóng-Zǐ-Liáo, GB1) ขน้ึ มาตรงบริเวณมมุ ของหนาผาก วกลงมาตามชาย ผมถึงบริเวณเหนือใบหู แลวผา นโคงลงมาตามแนวดานหลงั ของหู พงุ ตรงไปถงึ จุดเฟงฉอื (风池 Fēng- Chí, GB20) แลววกขน้ึ ไปบนศีรษะลงไปท่ีหนา ผากถึง จดุ หยางไป (阳白 Yáng-Bái, GB14) แลว วก ขน้ึ บนผานศีรษะลงมาทช่ี ายผมดานหลัง ลงมาถึงตนคอ ไปทางดานหนาตอ เสนมอื เสา หยางซานเจียว ตรง ไปทไี่ หล วกกลบั ไปที่หลงั ผานทางดานหลงั ตอ เสนมอื เสา หยางซานเจยี ว เสน สาขา (เสน หลังหู) เริ่มจากหลงั หพู ุงเขา หู และออกมาหนา หูและพุงตรงไปถึงขอบควิ้ ทาง ดา นนอก พุงตรงลงไปถงึ จดุ ตา อง๋ิ (大迎 Dà-Yíng, ST5) พบปะเสน มอื เสาหยางซันเจียวทีใ่ ตข อบตา ตอ จากนผี้ านไปถึงจุดเจ๋ยี เชอ (颊车 Jiá-Chē, ST6) แลว ลงไปถงึ คอ เขาไปในไหปลารา ไปพบปะกบั เสนลมปราณหลกั แลว ผา นเขา ทรวงอก ผานกระบงั ลมไปสมั พนั ธก บั ตบั และสงั กดั ถงุ น้ําดี วกลงมาตาม แนวชายโครงออกมาท่ผี ิวหนงั บริเวณทองนอ ยดานลางใกลกับเสนเลือด femoral artery ตรงไปถงึ สะโพก ท่จี ดุ หวนเทย่ี ว (环跳 Huán-Tiào, GB30) สว นเสน ลมปราณหลัก จากบรเิ วณไหปลาราผา นรกั แรอยูในแนวชายโครง ผา นกระดกู ซี่โครง ออ นทลี่ อยอยู แลว ไปถงึ สะโพกไปพบกับเสนลมปราณทอี่ อกมาจากภายในชองทอ งทจี่ ดุ หวนเท่ียว (GB30) หลังจากนั้นผา นลงมาทด่ี านขางของตน ขา เขา และตรงไปดานขา งของนอง โดยขนานไปกบั ขอบกระดกู fibula ดานหนาลงไปถึงตาตุมดานนอก ไปตามหลงั เทา ทางดานนอกของกระดูกฝา เทาท่ี 4 สน้ิ สดุ ทนี่ วิ้ เทา ท่ี 4 ที่จุดจเู ชย่ี วอนิ (足窍阴 Zú-Qiào-Yīn, GB44) ตรงบรเิ วณหลงั เทา จะมเี สนแยกไประหวา ง กระดูกหลังเทาท่ี 1-2 ไปบรรจบกบั เสน เทา จเฺ หวยี อนิ ตบั ตรงจุดตา ตุน (大敦 Dà-Dūn, LR1)

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 75 รปู ท่ี 2-8 วถิ ีการไหลเวยี นของเสนลมปราณเทาเสา อนิ ไต รูปที่ 2-9 วิถีการไหลเวยี นของเสนลมปราณมอื จเฺ หวียอนิ เยอื่ หมุ หวั ใจ

76 การฝงเข็ม-รมยา 11.2 อวยั วะภายในทเ่ี กีย่ วขอ ง : คอื ถุงนํ้าดี ตับ ตา หู 11.3 จํานวนจุดฝง เขม็ บนเสน ลมปราณ : 44 จดุ 11.4 อาการผดิ ปกตทิ ี่สําคัญของเสน ลมปราณ : ปวดศรี ษะไมเกรน เวยี นศรี ษะ หอู ้อื หหู นวก ปวดตา ปวดฟน เจ็บคอ ขมในปาก อัมพาตใบหนา ปวดบวมไหปลารา ปวดบวมรักแร ปวดชายโครง ปวดตน ขา ขาและเทา ถุงนํา้ ดอี ักเสบ นว่ิ ในถงุ นาํ้ ดี ตบั อักเสบ 11.5 ขอ บงใชร กั ษาโรคที่สําคญั ของเสน ลมปราณ : ใชร กั ษาโรคบรเิ วณดานขางของศีรษะ โรค ของตา หู ลําคอ ไข และความผิดปกติตาง ๆ ตามทางเดินของเสนลมปราณ 12. เสนเทาจฺเหวยี อนิ ตับ (足厥阴肝经 Zú-Jué-Yīn-Xīn-Gān-Jīng : The liver meridian of foot-JueYin) 12.1 วิถีการไหลเวยี น : เสน เทาเจวยี๋ อินตบั เร่ิมจากทางหลงั เทา บริเวณมุมนิ้วหัวแมเทาดานใน ไหลเวียนถงึ หลงั เทา มาถงึ บรเิ วณ 1 ชุน หนา ตาตุมในกจ็ ะวกข้นึ ไป 8 ชุน ของขาพบปะเสน เทา ไทอิน มา ม โดยเดินอยดู านหลงั เสน เทา ไทอ ินมา ม อยูท างดา นในของเขา และตน ขา เสนลมปราณตับ เขาไป บริเวณทอ งนอ ย โคง ลงรอบอวยั วะสบื พนั ธุส ว นนอก หลังจากน้ันก็วกขึ้นไปตรงทอ งนอย ขน้ึ ไปถงึ บริเวณ กระเพาะอาหารโคง รอบกระเพาะอาหาร เขาไปสงั กัดตับ และไปสมั พันธกับถงุ น้าํ ดี ทะลุผานกระบงั ลม ออกไปท่ชี ายโครง ขน้ึ ไปท่ีคอเขา สบู ริเวณโพรงจมูก ไปตดิ ตอกบั ระบบตา หลังจากนน้ั เสนลมปราณข้นึ ไป บริเวณหนาผากพบเสน ลมปราณตู ทบ่ี รเิ วณกลางกระหมอมสว นบน โดยมเี สน แยกจากตาลงไปทแี่ กม โคงรอบปากดา นใน และยังมเี สน แยกจากตับ ผานบริเวณกระบังลม ไปสปู อด ตรงนี้เองที่จะเชอื่ มกับ เสนลมปราณมือไทอ นิ ปอด 12.2 อวัยวะทเ่ี ก่ียวของ : ตบั ถุงน้าํ ดี กระเพาะอาหาร ปอด ลาํ คอ จมูก ตา 12.3 อาการท่ีเกย่ี วขอ ง : ประจําเดือนไมส มาํ่ เสมอ ไมม ีประจําเดือน ปวดประจาํ เดอื น เลือดออก จากโพรงมดลกู ฝน เปยก เสอื่ มสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะรดทีน่ อน ปสสาวะคางในกระเพาะปสสาวะ ปสสาวะลําบาก ไสเ ล่ือน คลืน่ ไสอาเจียน สะอกึ ทอ งเดนิ ความดนั โลหิตสูง โรคหลอดเลอื ดสมอง ชักใน เดก็ โรคลมชัก ปวดบวมท่ีตา ปวดเอว แนน หนาอก 12.4 ขอบงใช : โรคของตับ โรคทางนรีเวช โรคของอวยั วะสบื พันธภุ ายนอก และความผดิ ปกติ ตา ง ๆ ตามทางเดินของเสน ลมปราณ 12.5 จํานวนจุดฝงเข็ม : 14 จุด

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 77 13. เสนลมปราณเญนิ่ (任脉 Rèn-Mài : The conception vessel) 13.1 วถิ ีการไหลเวยี น : เร่ิมตน จากภายในทองนอ ยลงไปผา นฝเยบ็ ออกมาดานหนา บรเิ วณ อวยั วะเพศ เปน จดุ เรม่ิ ตนของเสน ลมปราณคอื จดุ หุยอิน (会阴 Huì-Yīn, CV1) ขึ้นไปตามแนวกลาง ลาํ ตัว ผา นหนาทอ ง อก และลาํ คอ ถึงใตริมฝปาก ออ มรอบปาก ไปทส่ี ายรงั้ ระหวา งรมิ ฝปากบนกับเหงอื ก จุดอิ๋นเจยี ว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) เชอื่ มกับเสน ลมปราณตู จากจุดอน๋ิ เจยี ว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) แยกไปท่ีใตตา 2 ขา งเช่ือมจุดเฉิงช่ี (承泣 Chéng-Qì, ST1) 13.2 อวัยวะที่เก่ยี วของ : มดลูก ลาํ คอ ริมฝป ากและตา 13.3 อาการทเี่ กี่ยวของ : ภาวะมบี ุตรยากในสตรี เส่อื มสมรรถภาพทางเพศ ปสสาวะลําบาก ปส สาวะรดท่นี อน กอ นในทอ งนอ ยของสตรี ปวดทอ ง แนนทอ ง คลืน่ ไสอาเจียน ทอ งเดนิ 13.4 ขอบง ใช : โรคของชอ งทอ ง ทรวงอก คอ ใบหนาและศรี ษะ โรคของอวยั วะภายในท่ี เกี่ยวขอ งกับเสน ลมปราณ โรคของสมองและจติ ใจ และบางจดุ เปน จดุ เสริมพลังชวี ติ 13.5 จํานวนจุดฝงเขม็ : 24 จดุ 14. เสน ลมปราณตู (督脉 Dū-Mài: The governor vessel) 14.1 วถิ กี ารไหลเวียน : เริ่มตน จากกึ่งกลางภายในทอ งนอยลงไปผานฝเยบ็ มาที่ผิวหนังเปนจุด แรกของเสน ลมปราณน้คี ือ จดุ ฉางเฉยี ง (长强 Cháng-Qiáng, GV1) ออมไปดานหลงั ขน้ึ ไป ตามแนว กลางหลงั ผา นหลังคอถงึ จดุ เฟงฝู (风府 Fēng-Fǔ, GV16) เขา ไปในสมองแลว กลับออกมาข้ึน ขา งบนตามแนวกลาง ผา นสว นบนของศรี ษะออ มไปขา งหนา ผานหนาผาก จมกู ริมฝป ากบนไปสดุ ท่สี ายรง้ั ระหวางรมิ ฝปากบนกับเหงือก จุดอิ๋นเจยี ว (龈交 Yín-Jiāo, GV28) ตรงปลายกระดูกกน กบมีสาขาตัดกบั เสนลมปราณเทาเสาอนิ ไต และเสนลมปราณเทาไทหยาง กระเพาะปส สาวะ แลวผา นกระดกู สนั หลงั ไปที่ไต 14.2 อวัยวะท่เี กีย่ วขอ ง : มดลูก สมอง กระดกู สันหลัง 14.3 อาการผดิ ปกติท่สี ําคัญของเสน ลมปราณ : ภาวะมบี ุตรยากในสตรี เสือ่ มสมรรถภาพทางเพศ ปส สาวะลําบาก ปส สาวะรดทนี่ อน ปวดตึงหลงั ชัก สมองพฒั นาชา รดิ สีดวงทวาร ภาวะเกร็งแอน ท้งั ตัว 14.4 ขอ บง ใช : ใชรกั ษาโรคของสมองและจิตใจ ภาวะไข โรคของสว นเอวและสะโพก ศีรษะและ คอ และความผดิ ปกติตา ง ๆ ตามทางเดินของเสน ลมปราณ 14.5 จาํ นวนจดุ ฝงเขม็ : 28 จุด

78 การฝง เข็ม-รมยา รูปท่ี 2-10 แสดงเสนทางไหลเวยี นของเสน มอื เสา หยางซานเจยี ว รุปที่ 2-11 วิถกี ารไหลเวียนของเสน ลมปราณเทาเสา หยางถงุ น้ําดี

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสนลมปราณ 79 รปู ที่ 2-12 วถิ กี ารไหลเวียนของเสนลมปราณเทา จฺเหวยี อนิ ตับ

80 การฝง เข็ม-รมยา รปู ที่ 2-13 วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณเญิน่

วถิ กี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณ 81 รปู ที่ 2-14 วิถกี ารไหลเวยี นของเสน ลมปราณตู

82 การฝงเข็ม-รมยา บทที่ 3 จดุ ฝงเข็มบนเสนลมปราณ 1. เสนลมปราณมอื ไทอนิ ปอด (手太阴肺经 Shǒu-Tài-Yīn-Fèi-Jīng : The lung meridian of hand-TaiYin) ☯ LU1 จงฝู (中府 Zhōng-Fǔ) ความหมาย: จง (中) แปลวา ตรงกลาง; ฝู (府) แปลวา สถานท่ี: จง หมายถงึ จงเจยี ว เสน ลมปราณปอดเริ่มตน จากจงเจียว ลมปราณจากมา มและกระเพาะอาหารเขา สู เสนลมปราณปอดท่ีจดุ จงฝู จดุ เฉพาะ: จดุ มูของปอด จุดตัดของเสน มือไทอ นิ ปอดและเสนเทาไทอินมา ม ตาํ แหนง: อยใู นชอ งซี่โครงท่ี 1 หา งจากแนวกงึ่ กลางหนา อก 6 ชนุ หรืออยูดา นนอกหวั นม 2 ชุน ขอ บงใช: ไอ หอบ แนน หนาอก เจ็บหนา อก ปวดหลังและไหล วิธีฝงเขม็ : แทงเฉยี ง หรอื แทงราบ 0.5-0.8 ชุน ปลายเข็มช้อี อกไปดา นขา งลําตวั ขอควรระวงั : หามแทงเขม็ เขาดานในหรือแทงลกึ เกนิ ไป เพราะปลายเขม็ อาจทะลุเขา ปอด ☯ LU2 ยหฺ วินเหมนิ (云门 Yún-Mén) ความหมาย: ยฺหวนิ (云) แปลวา เมฆ; เหมิน (门) แปลวา ประตู: ยหฺ วิน หมายถึง ช่ขี องปอด จดุ น้ีจงึ เปนประตสู ําหรับชขี่ องปอด ตาํ แหนง: อยบู นหนาอกสว นบนเหนอื ตอ coracoid process ของ กระดูก scapula ในรอยบมุ ของ infraclavicular fossar หางจากแนวกงึ่ กลางหนาอก 6 ชนุ ขอ บง ใช: ไอ หอบ ปวดหนาอก ปวดไหล วธิ ีฝง เขม็ : แทงเฉียงหรือแทงราบ 0.5-0.8 ชุน ปลายเข็มชอี้ อกไปดา นขา งลําตวั ขอ ควรระวงั : หามแทงเข็มเขา ดานในหรือแทงลกึ เกินไป เพราะปลายเข็มอาจทะลเุ ขาปอด

จดุ ฝงเข็มบนเสนลมปราณ 83 รปู ท่ี 3-1 แสดงจุดฝง เขม็ บนเสนลมปราณมอื ไทอ ินปอด ☯ LU3 เทียนฝู (天府 Tiān-Fù) ความหมาย: เทยี น (天) แปลวา สวรรค; ฝู (府) แปลวา สถานที่: เทียน หมายถงึ สว นบน จดุ น้ี อยบู นแขนเปนท่รี วมของชี่ของปอด ตาํ แหนง: อยูด านในของแขนสว นบน ตรงขอบดาน radial ของกลา มเน้ือ biceps brachii อยตู าํ่ กวาปลายสดุ ของ anterior axillary fold 3 ชุน ขอ บง ใช: หอบ ไอเปนเลอื ด ปวดดา นในของแขนสว นบน วธิ ฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.5-1 ชนุ

84 การฝง เข็ม-รมยา ☯ LU4 เสียไป (侠白 Xiá-Bái) ความหมาย: เสยี (侠) แปลวา ถูกขนาบจากทง้ั สองดาน; ไป (白) แปลวา ขาว: สขี าว หมายถึง ปอด เม่ือปลอ ยแขนหอยตามสบาย จุดจะอยูในระดบั ปอด เหมือนขนาบปอดไวทั้งสองดา น ตําแหนง: อยูด า นในของแขนสว นบน ตรงขอบดา น radial ของกลา มเนือ้ biceps brachii อยตู าํ่ กวาปลายสุดของ anterior axillary fold 4 ชนุ หรอื อยูเหนอื ขอพับศอกข้นึ มา 5 ชุน ขอบงใช: ไอ หอบ แนนอึดอัดในอก และปวดบริเวณดา นในของแขนสว นบน วิธีฝงเขม็ : แทงตรง 0.5-1 ชนุ ☯ LU5 ฉอ่ื เจอ (尺泽 Chǐ-Zé) ความหมาย: ฉื่อ (尺) แปลวา ดา นในแขน (ulnar), เจอ (泽) แปลวา หนองนํา้ จดุ อยตู รงแอง ขอ ศอกดา นในลมปราณปอดไหลผา นจดุ นเ้ี หมอื นนํ้าไหลเออ ลงสูห นองนํา้ จุดเฉพาะ: จดุ เหอ-ทะเล ตําแหนง : อยบู นรอยพับขอศอก ตรงขอบดา นนอกของเอ็นของกลามเน้อื biceps brachii ให ผูปว ยงอศอกเลก็ นอ ยและหงายฝา มือขน้ึ จะเห็นเอ็นชดั เจน ขอบงใช: ไอ หอบ ไอเปนเลือด ไข แนนหนา อก คออกั เสบ ลมชกั ในเด็ก อาเจียนทองเดนิ ปวด เกรง็ แขนและขอ ศอก สรรพคณุ เดน: ไข ลมชกั ในเด็ก วิธีฝง เข็ม: แทงตรง 0.8-1.2 ชนุ หรือ เจาะปลอยเลือดออก รูปท่ี 3-2 แสดงตาํ แหนง จดุ LU1–LU5

จดุ ฝงเข็มบนเสน ลมปราณ 85 ☯ LU6 ขงจยุ (孔最 Kǒng-Zuì) ความหมาย: ขง (孔) แปลวา ร;ู จยุ (最) แปลวา ทส่ี ุด: จุดขง จยุ เปนรูหรือรอยบมุ ท่ลี กึ ทส่ี ดุ จดุ เฉพาะ: จุดซ่ี ตําแหนง : อยูดานนอกของดา นหนาแขน เหนอื รอยพับขอ มือ 7 ชนุ บนแนวเสนตร ะหวา งจดุ ฉือ่ เจอ และจดุ ไทเ ยวฺ ยี น ขอ บง ใช: ไอ หอบ ไอเปน เลอื ด คออักเสบ ปวดเกร็งขอศอกและแขน รดิ สดี วงทวารหนกั สรรพคุณเดน : ใชร ักษากลุมอาการเลือดออกผดิ ปกตใิ นปอด วธิ ฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.5-1.0 ชุน รูปที่ 3-3 แสดงตําแหนงจดุ LU7 ☯ LU7 เลีย่ เชฺวยี (列缺 Liè-Quē) ความหมาย: เล่ยี (列) แปลวา จดั การ; เชฺวีย (缺) แปลวา รอยบมุ : สมัยโบราณเรียก ฟาแลบวา เลี่ยเชวฺ ยี เสนลมปราณปอดมแี ขนงแยกจากจุดเลีย่ เชวฺ ยี ไปเชอื่ มกับเสน ลมปราณมอื หยางหมงิ ลําไสใ หญ จดุ เฉพาะ: จุดลวั่ จดุ เช่อื มโยงเสนลมปราณเญิ่น ตาํ แหนง: อยูเหนือรอยพับขอมือ 1.5 ชนุ ตรงรอยบุมเหนอื styloid process ของกระดกู radius ขอบงใช: 1) โรคตามเสน ลมปราณ: ปวดแขนและไหล ชาน้วิ มือ อมั พาตครงึ่ ซีก 2) โรคของศีรษะและอวยั วะรบั ความรสู ึก: ปวดศีรษะ ไมเกรน ปากเบ้ียว ตาเบีย้ ว หนาเกรง็ อัมพาตใบหนา trigeminal neuralgia เจบ็ คอ ปวดฟน 3) โรคทางเดินหายใจ: ไอ หอบหดื เปนหวัด ไขหนาวสนั่ 4) โรคทางเดนิ อาหาร: ปวดทอ ง ทอ งเสีย ลําไสอักเสบ อาเจียนเปน เลือด 5) โรคระบบหัวใจและหลอดเลอื ด: เจบ็ หวั ใจ เจบ็ หนา อก ความดันโลหติ สูง 6) โรคทางเดนิ ปส สาวะ: stranguria ปวดองคชาติ ปส สาวะเปนเลือด ปสสาวะรอน ปวดและปสสาวะลาํ บาก

86 การฝงเข็ม-รมยา 7) โรคระบบสืบพนั ธ:ุ อสุจิเลด็ ในเวลากลางคนื แทง คางในมดลกู 8) โรคอืน่ ๆ: หัดเยอรมนั ปวดเอว แขนขาบวมเฉียบพลนั เตานมอกั เสบ มาลาเรีย สรรพคณุ เดน: ปวดศรี ษะ ปวดคอ ปากเบีย้ ว ปวดฟน วธิ ฝี ง เขม็ : แทงเฉยี งไปทางขอศอก 0.5-1.0 ชุน ☯ LU8 จงิ ฉฺวี (经渠 Jīng-Qú) ความหมาย: จงิ (经) แปลวา ผาน; ฉฺวี (渠) แปลวา รอ งนา้ํ : จดุ จงิ ฉวฺ ีเปน รองที่เปนทางผา น ของเสน ลมปราณ จดุ เฉพาะ: จดุ จิง-แมน ํ้า ตําแหนง : อยดู า นนอกของดานหนา แขน เหนอื รอยพบั ขอ มอื 1 ชุน ในรอ งระหวา ง styloid process ของกระดูก radius และเสน เลอื ดแดง radial ขอ บงใช: ไอ หอบ เจบ็ หนาอก คออกั เสบ ปวดขอ มอื วธิ ีฝง เขม็ : แทงตรง 0.3-0.5 ชุน ขอ ควรระวัง: หลกี เลี่ยงเสน เลือดแดง radial รปู ท่ี 3-4 แสดงตาํ แหนงจุด LU5-LU11

จดุ ฝงเข็มบนเสนลมปราณ 87 รูปท่ี 3-5 จดุ ฝงเข็มบนเสน ลมปราณมอื หยางหมิงลาํ ไสใหญ ☯ LU9 ไทเ ยวฺ ยี น (太渊 Tài-Yuān) ความหมาย: ไท (太) แปลวา มาก; เยวฺ ียน (渊) แปลวา บอ ลกึ : จุดไทเยฺวียนมีลมปราณมาก เหมือนน้ําเต็มบอลกึ จุดเฉพาะ: จุดหยวน จดุ ซู-ลําธาร จดุ อทิ ธพิ ลของเสน เลอื ด ตาํ แหนง: อยตู รงปลายดา นนอกของรอยพบั ขอ มือ ผูป ว ยหงายฝา มือข้นึ จดุ นอี้ ยดู า น radial ของเสน เลือดแดง radial ขอบง ใช: ไอ หอบ ไอเปน เลือด คออับเสบ เจ็บหนา อก เจบ็ ขอมอื และแขน ช็อค สรรพคณุ เดน: ช็อค ความดันต่าํ วิธฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.3-0.5 ชนุ หลีกเล่ียงเสน เลอื ดแดง radial ขอ ควรระวงั : หลีกเล่ียงเสนเลอื ดแดง radial

88 การฝง เข็ม-รมยา ☯ LU10 ยหฺ วจี ี้ (鱼际 Yú-Jì) ความหมาย: ยฺหวี (鱼) แปลวา ปลา; จี้ (际) แปลวา ขอบ: กลา มเนอื้ ของฝามอื ดาน radial นูน ออกมาดเู หมือนตัวปลา จุดอยตู รงขอบของกลา มเนือ้ นี้ จุดเฉพาะ: จุดอง๋ิ -นํา้ พุ ตาํ แหนง : อยทู ขี่ อบฝา มือดาน radial ตรงแนวบรรจบกนั ของฝา มือและหลังมือ กง่ึ กลางของ กระดูก metacarpal ท่ี 1 ขอ บง ใช: ไอ ไอเปน เลอื ด เจ็บคอ ไข พดู ไมมเี สยี ง สรรพคุณเดน: ใชรักษากลุมความรอ น มีไข รกั ษาเด็กขาดสารอาหาร ตาลขโมย รวมกับมไี ข วธิ ีฝง เข็ม: แทงตรง 0.5-0.7 ชนุ ☯ LU11 เสา ซาง (少商 Shao-Shang) ความหมาย: เสา (少) แปลวา นอ ย; ซาง (商) แปลวา เสยี งดนตรที ส่ี ัมพันธก บั ธาตโุ ลหะ: ปอด เปน ธาตโุ ลหะจึงสมั พนั ธกับเสียงซาง จุดเสาซางเปนจดุ สุดทายบนเสนลมปราณจงึ มลี มปราณนอ ย จดุ เฉพาะ: จดุ จง่ิ -ตาน้าํ ตาํ แหนง: อยมู มุ ลา งดาน radial ของเลบ็ น้วิ หวั แมมอื หางจากมมุ เลบ็ 0.1 ชนุ ตรงจดุ ดดั กันของ เสน ทีล่ ากผานขอบขา งเล็บและฐานเลบ็ ขอ บง ใช: คออบั เสบ ไอ เลือดกําเดาไหล หมดสติ โรคจติ อาละวาด ไข สรรพคุณเดน: รักษากลมุ อาการฉับพลนั รกั ษากลมุ ความรอ น: หมดสติ โรคจิต อาละวาด ไข รักษากลมุ สตสิ มั ปชัญญะ วธิ ีฝง เข็ม: แทงตรง 0.1 ชนุ หรือเจาะปลอยเลอื ดออก 2. เสนลมปราณมือหยางหมงิ ลาํ ไสใ หญ (手阳明大肠经 Shǒu-Yáng-Míng-Dà-Cháng-Jīng : The large intestine meridian of hand-YangMing) ☯ LI1 ซางหยาง (商阳 Shāng-Yáng) ความหมาย: ซาง (商) แปลวา เสยี งดนตรที ่สี ัมพันธก บั ธาตุโลหะ; หยาง (阳) แปลวา หยาง ของอิน-หยาง: ลาํ ไสใ หญเปนธาตโุ ลหะ จงึ สัมพนั ธกับเสยี งซาง เสน ลมปราณมือหยางหมิงลาํ ไสใ หญเ ปน เสนลมปราณหยาง จดุ เฉพาะ: จดุ จงิ่ -ตานํ้า

จุดฝงเขม็ บนเสน ลมปราณ 89 ตําแหนง: อยูม มุ ลา งดาน radial ของเล็บนิว้ ช้ี หา งจากมุมเลบ็ 0.1 ชุน ขอ บง ใช: หูหนวก ปวดฟน คออกั เสบ คางทูม ตอ หนิ มอื ชา ไข หมดสติ สรรพคณุ เดน: ไข หมดสติ วธิ ฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.1 ชุน หรอื เจาะปลอ ยเลอื ดออก ☯ LI2 เออ รเจยี น (二间 Èr-Jiān) ความหมาย: เออร (二) แปลวา สอง; เจยี น (间) แปลวา ชองวางหรอื จุดฝง เข็ม: จดุ เออ รเ จียน เปนจุดที่ 2 ของเสนลมปราณมอื หยางหมิงลาํ ไสใหญ จดุ เฉพาะ: จดุ อ๋ิง-นาํ้ พุ ตาํ แหนง : กํามือหลวม จดุ อยูในรอ งดา น radial และหนา ขอ metacarpophalangeal ท่ี 2 ตรง แนวบรรจบกนั ของฝา มอื และหลังมือ ขอ บง ใช: ตาลาย เลอื ดกาํ เดาไหล ปวดฟน เจบ็ คอ อมั พาตใบหนา ไข วิธฝี งเขม็ : แทงตรง 0.2-0.3 ชุน รูปท่ี 3-6 แสดงตําแหนง จดุ LI1-LI5 ☯ LI3 ซานเจยี น (三间 Sān-Jiān) ความหมาย: ซาน (三) แปลวา สาม; เจียน (间) แปลวา ชอ งวางหรอื จุดฝง เข็ม: จุดซานเจยี น เปน จดุ ท่ี 3 ของเสนลมปราณมือหยางหมิงลําไสใหญ จดุ เฉพาะ: จดุ ซู-ลําธาร

90 การฝงเข็ม-รมยา ตําแหนง: ผปู ว ยกาํ มอื หลวม จดุ อยใู นรอ งดา น radial และหลังขอ metacarpophalangeal ท่ี 2 ตรงแนวบรรจบกนั ของฝา มอื และหลงั มือ ขอบง ใช: ปวดตา ปวดฟน เจ็บคอ ไข ทอ งอดื ทองรอ งโครกคราก วธิ ฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.5-0.8 ชุน รูปท่ี 3-7 แสดงตาํ แหนง จุด LI5–LI15 ☯ LI4 เหอกู (合谷 Hé-Gǔ) ความหมาย: เหอ (合) แปลวา บรรจบ; กู (谷) แปลวา หบุ เขา: จดุ เหอกูอยูในรอ งระหวาง กระดูก 2 ช้ิน จุดเฉพาะ: จดุ หยวน ตาํ แหนง: อยหู ลงั มือระหวา งกระดกู metacarpal ที่ 1 และ 2 ระดับก่ึงกลางกระดกู metacarpal ท่ี 2 ขอ บงใช: 1) โรคตามเสน ลมปราณ: ปวดไหล ปวดแขน ปวดศอก ปวดมือ ชานิ้วมอื อมั พาต ครึง่ ซีก กลุมอาการปวดขอ กลมุ อาการออ นแรง ขอ ไหลย ดึ

จดุ ฝง เข็มบนเสน ลมปราณ 91 2) โรคของศีรษะและอวัยวะรบั ความรูสึก: ปวดศีรษะ เวียนศรี ษะ ตาบวมแดงและ ปวด ตาบอดกลางคืน เลือดกําเดาไหล ไซนัสอกั เสบ ปวดฟน trismus คางทมู หนา บวม ฝบนใบหนา ปากเบีย้ วตาเบยี้ ว หูหนวก เสยี งออื้ ในหู 3) โรคทางเดนิ หายใจ: โรคหวัด เจ็บคอ เสยี งหาย 4) โรคทางเดินอาหาร: ปวดกระเพาะอาหาร อาเจยี น ลําไสอ ักเสบ ทอ งเสีย ทอ งผูก 5) โรคระบบหวั ใจ: เจบ็ หวั ใจ 6) โรคทางนรเี วช: โรคขาดประจาํ เดือน ปวดประจาํ เดอื น delayed labour รกคาง นา้ํ คาวปลานาน นํ้านมไมพ อ เตา นมอักเสบ 7) โรคทางจิต: ออ นแรง (apoplexy) โรคชกั ในเด็ก tetanus coma โรคซมึ เศรา mania โรคเกร็ง (spasm) โรคเกร็งกระตุก (opisthotonos) โรคลมชัก 8) โรคอ่ืน ๆ : มาลาเรยี บวม เบาหวาน retention of urine โรคลมพษิ โรคหดิ เหา โรคไฟลามทงุ (erysipelas) สรรพคณุ เดน: โรคจากความรอ น เหงอื่ ออกมาก วธิ ฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.5-1.0 ชนุ ☯ LI5 หยางซี (阳溪 Yáng-Xī) ความหมาย: หยาง (阳) แปลวา หยาง ของอนิ -หยาง; ซี (溪) แปลวา ลําธาร: หยาง คอื เสน ลมปราณหยาง จุดหยางซี อยูใ นรอ งเหมอื นลําธารบนภเู ขา จดุ เฉพาะ: จุดจงิ -แมน ํา้ ตาํ แหนง: อยหู ลงั ขอมือ กํามือชนู ิว้ หัวแมมอื ขน้ึ จดุ นีอ้ ยูตรงปลายรอยพับขอ มืดา น radial ตรง รอยบมุ ระหวา งเอน็ ของกลา มเนื้อ extensor pollicis longus กับเอน็ ของกลา มเน้อื extensor pollicis brevis ขอ บงใช: ปวดศรี ษะ ตาแดง หูหนวก หมู เี สยี งดัง ปวดฟน คออกั เสบ ปวดขอ มอื วิธฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.5-0.8 ชุน ☯ LI6 เพยี นลี่ (偏历 Piān-Lì) ความหมาย: เพียน (偏) แปลวา แตกแยก; ลี่ (历) แปลวา ผาน: เสนลมปราณมอื หยางหมิง ลําไสใ หญมีแขนงแยกจากจุดเพียนลี่ไปยงั เสน ลมปราณมอื ไทอินปอด

92 การฝงเข็ม-รมยา จดุ เฉพาะ: จุดล่ัว ตําแหนง: อยูด าน radial ของหลงั แขน บนแนวเสนตอ ระหวา งจดุ หยางซกี บั จุดชฺวีฉือ เหนอื จุด หยางซี 3 ชนุ ขอ บง ใช: ตาแดง หูมีเสียงดัง เจ็บคอ ปวดมือและแขน เลือดกําเดาไหล บวมนาํ้ สรรพคณุ เดน: บวมนาํ้ วธิ ฝี งเข็ม: แทงตรงหรือแทงเฉยี ง 0.5-0.8 ชนุ ☯ LI7 เวินลิว (温溜 Wēn-Liū) ความหมาย: เวิน (温) แปลวา อบอนุ ; ลิว (溜) แปลวา เลอื่ นไหล: จุดเวนิ ลิวใชอ บอุนเสน ลมปราณและชว ยไหลเวยี นลมปราณ จุดเฉพาะ: จุดซ่ี ตาํ แหนง: อยดู า น radial ของหลังแขน บนแนวเสน ตอ ระหวา งจุดหยางซีกบั จดุ ชวฺ ีฉอื เหนอื จดุ หยางซี 5 ชุน ขอ บง ใช: คออกั เสบ ใบหนาบวม ปวดศรี ษะ ฝ ปวดไหลและหลงั ปวดทอง ทองรอ งโครกคราก สรรพคุณเดน : ปวดทอ ง ทองรอ งโครกคราก วธิ ฝี ง เข็ม: แทงตรง 0.5–1.0 ชนุ ☯ LI8 เซย่ี เหลยี น (下廉 Xià-Lián) ความหมาย: เซยี่ (下) แปลวา ดานลาง; เหลยี น (廉) แปลวา ขอบ: จดุ นีอ้ ยลู า งตอจุดซา งเหลยี น ตาํ แหนง: อยหู ลงั มอื ดาน radial ตรงแนวเสนท่ีลากระหวา งจดุ หยางซี และจดุ ชฺวฉี อื อยูต ่ํากวา ขอ พบั ศอกลงมา 4 ชนุ ขอบงใช: ปวดศรี ษะ เวียนศีรษะ ปวดตา ปวดขอ ศอกและแขน ปวดทอ ง ทองอดื แนน สรรพคุณเดน : ปวดทอ ง ทองรอ งโครกคราก วธิ ีฝงเขม็ : แทงตรง 0.5–1 ชนุ ☯ LI9 ซา งเหลียน (上廉 Shàng-Lián) ความหมาย: ซา ง (上) แปลวา ดานบน; เหลยี น (廉) แปลวา ขอบ: จุดนี้อยเู หนอื ตอ จุดเซี่ย เหลียน ตาํ แหนง: อยูห ลังมอื ดา น radial ของหลงั แขน บนแนวเสน ตอระหวา งจุดหยางซกี ับจดุ ชวฺ ฉี อื เหนอื จุดหยางซี 5 ชนุ ตรงแนวเสน ที่ลากระหวา งจุดหยางซี และจดุ ชฺวีฉอื อยตู ่ํากวา ขอศอกลงมา 3 ชนุ

จดุ ฝงเขม็ บนเสน ลมปราณ 93 ขอ บงใช: ปวดศีรษะ ปวดไหลแ ละแขน อัมพาตคร่ึงซกี ชามือและแขน ปวดทอ ง ทองอืดแนน วิธฝี ง เขม็ : แทงตรง 0.5-1 ชนุ ☯ LI10 โสว ซานหลี่ (手三里 Shǒu-Sān-Lǐ) ความหมาย: โสว (手) แปลวา แขน; ซาน (三) แปลวา สาม; 里(หล)่ี แปลวา ช่ือเรยี กหนวย ระยะทางในสมยั โบราณ: จุดโสว ซานหล่ี อยูท่แี ขน ใตจ ดุ ชฺวฉี ือ 3 ชุนในทาแขนเหยยี ดออก ตําแหนง : อยูด า น radial ของหลงั แขน บนแนวเสน ตอ ระหวา งจุดหยางซีกับจุดชวฺ ฉี ือ อยูต่ํากวา ขอ ศอกลงมา 2 ชนุ ขอ บงใช: ปวดฟนแกม บวม แขนไมมีแรง ปวดทอ ง ทองเดิน สรรพคณุ เดน: ปวดทอง ทองเดนิ วิธีฝง เขม็ : แทงตรง 0.8-1.2 ชนุ ☯ LI11 ชฺวฉี อื (曲池 Qū-Chí) ความหมาย: ชวฺ ี (曲) แปลวา โคงงอ; ฉือ (池) แปลวา บงึ : เม่ืองอขอศอก จุดชฺวฉี อื อยูตรงรอย บมุ ของศอก จุดเฉพาะ: จดุ เหอ-ทะเล ตําแหนง: อยดู า น radial ของขอ ศอก งอขอ ศอกเปนมุม 90 องศา จดุ น้ีอยกู ่ึงกลางระหวา งจดุ ฉอื่ เจอ กับ lateral epicondyle ของกระดกู humerus ขอ บง ใช: 1) โรคตามเสน ลมปราณ: ปวดไหล ปวดหลงั ปวดบ้นั เอว แขนอกั เสบและบวมขอ ศอก ปวดและจํากดั การเคลอื่ นไหว ขอ ศอกและแขนเกร็งหรือออนแรง แขนลบี และออ นแรง อัมพาตครงึ่ ซกี 2) โรคของศรี ษะและอวัยวะรบั ความรูสึก: ปวดศรี ษะ เวยี นศีรษะ เสยี งออ้ื ในหู หู หนวก ปวดบริเวณดา นหนาของหู ตาแดงและปวด สายตามวั ปวดฟน คอบวม เจบ็ คอ 3) โรคทางเดินหายใจ: ไอ หอบหืด แนน หนา อก กระสับกระสาย นอนไมห ลับ 4) โรคทางเดนิ อาหาร: ปวดทอง ทอ งเสยี ทองผกู อาเจียน ลาํ ไสอกั เสบ ไสตง่ิ อกั เสบ 5) โรคทางจิต: mania deprssion and insanity, timidness 6) โรคอ่ืน ๆ : โรคคอพอก โรคผน่ื เปนนํ้าเหลือง โรคลมพิษ โรคหดิ เหา โรคไฟลามทุง โรคฝค นั ฑสตู ร ผวิ แหง โรคความดันโลหิตสูง โรคไข โรคหวดั เปนไขเนื่องจากความเยน็ มาลาเรีย เบาหวาน บวม เตา นมอกั เสบคออกั เสบ ปวดฟน ตาแดง วัณโรคตอมนาํ้ เหลือง ลมพิษ ปวดบวมมอื และ แขน แขนไมม แี รง ไข ความดันโลหติ สงู ขอ ศอกเทนนสิ ปวดทอง ทองเดนิ อาเจียน โรคจิต อาละวาด