ตำราฝังเข็ม-ลนยา เล่ม 1

กรมพฒั นาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 217 สว่ นประกอบของหู หูประกอบด้วยกระดูกอ่อน ไขมัน เน้ือเย่ือบางๆ และเส้นประสาทฝอยมากมาย นอกจากน้ี ยงั มเี ส้นประสาทไขสนั หลังคอที่ 2 และ 3 เส้นประสาทสมองคู่ท่ี 5, 7 และ 10 มาหล่อเลี้ยง ดงั น้ัน โรคที่มีสาเหตุจากเส้นประสาทเหลา่ น้ีจึงรักษาได้ดว้ ยการฝังเขม็ หู ช่ือเรยี กส่วนตา่ งๆ ของหูและความสมั พนั ธ์กบั อวยั วะต่างๆ 1. ขั้วขอบใบหู (耳轮脚: Helix crus) เป็นส่วนของขอบใบหูที่ยื่นเข้าไปเหนือต่อรูหู สัมพนั ธ์กับกระบังลม 2. ขอบใบหู (耳轮: Helix) เป็นส่วนขอบนอกสุดของใบหู สัมพันธ์ทางเดินหายใจส่วนบน และทอนซลิ 3. ตมุ่ ขอบใบหู (耳轮结节: Helix tubercle) เปน็ ป่มุ เล็กๆ บนขอบใบหดู ้านหลัง - ด้านบน 4. ตรงขา้ มขอบใบหู (对耳轮: Antihelix) เป็นส่วนนนู รูปตัว Y ขนานกับขอบใบหู สัมพันธ์ กับกระดกู สนั หลงั ตัง้ แต่ส่วนคอ อก เอว ถงึ กระเบนเหน็บ 5. ตรงข้ามขอบใบหูขาบน (对耳轮上脚: Superior antihelix crus) เป็นขาบนของส่วนนูน รูปตัว Y สัมพันธก์ บั ขา เขา่ ตาต่มุ ส้นเท้า และน้ิวเทา้ 6. ตรงข้ามขอบใบหูขาล่าง (对耳轮下脚: Inferior antihelix crus) เป็นขาล่างของส่วนนูน รูปตวั Y สัมพนั ธก์ ับสะโพก เส้นประสาท sciatic และ sympathetic 7. ท้องเรือ (耳舟: Scapha) อยู่ระหว่าง helix กับ antihelix สัมพันธ์กับแขน ไหปลาร้า ไหล่ ศอก ขอ้ มอื และนว้ิ มือ 8. แอ่งสามเหลี่ยม (三角窝: Triangular fossa) เป็นแอ่งระหว่างขาทั้งสองของส่วนนูน รูปตัว Y สัมพนั ธก์ ับอวยั วะสืบพนั ธุ์รวมถึงมดลูก กระดกู เชิงกราน และเสนิ เหมิน 9. รอบข้างข้ัวขอบใบหู (耳轮脚周围: Periphery of the helix crus) สัมพันธ์กับทางเดินอาหาร ต้งั แต่ปาก หลอดอาหาร ถงึ ลาํ ไสใ้ หญ่ 10. อุ้งหู (耳甲艇: Cymba conchae) เป็นแอ่งเหนือข้ัวขอบใบหู สัมพันธ์กับท้อง ไต ตับอ่อน ถุงนํ้าดี ตับ ม้าม และกระเพาะปสั สาวะ 11. องุ้ หน้ารหู ู (耳甲腔:Cavum conchae) เป็นแอ่งใต้ข้ัวขอบใบหู อยู่หลังรูหู สัมพันธ์กับทรวงอก หวั ใจ ปอด และซานเจียว 12. รอยหยักกระบังหู (屏间切迹: Intertragic notch) สัมพันธ์กับตอ่ มไร้ท่อ รังไข่ และอัณฑะ 13. กระบงั หู (耳屏: Tragus) สมั พันธก์ ับจมกู ชน้ั ในและคอหอย 14. ตรงข้ามกระบังหู (对耳屏: Antitragus) สัมพันธ์กับศีรษะด้านหน้า, subcortex, ท้ายทอย ติง้ ฉว่ น และตอ่ มน้าํ ลาย

218 บทท่ี 7 การฝงั เข็มศรี ษะและหู 15. ต่ิงหู (耳垂: Ear lobule) สัมพันธ์กับใบหน้า ขากรรไกรบน-ล่าง เพดานปาก ลิ้น ตา ตอ่ มทอนซิล แก้ม และหูชนั้ ใน 16. หลงั หู (耳背: Ear back) สัมพันธก์ บั แผน่ หลังส่วนอกและเอว Helix and points Triangular fossa and points Tragus and points HX1: ear center TF1: superior triangular fossa TG1: upper tragus HX2: rectum TF2: internal genitalia TG2: lower tragus HX3: urethra TF3: middle triangular fossa TG1u: external ear HX4: external genitalia TF4: shenmen TG1p: apex of tragus HX5: anus TF5: pelvis TG1,2i: external nose HX6: ear apex TG2p: adrenal gland HX6,7i: ear apex Auricular lobule and points TG3: pharynx and larynx HX8: tubercle LO1: tooth TG4: internal nose HX9: helix1 LO2: tongue HX10: helix2 LO3: jaw Antitragus and points HX11: helix3 LO4: anterior ear lobe AT1: forehead HX12: helix4 LO5: eye AT2: temple HX13: helix5 LO6: internal ear AT3: occiput LO5,6i: cheek AT4: subcortex Scapha and points LO7,8,9: tonsil SF1: finger Auricular conchae and points SF2: wrist CO1: mouth SF1,2i: wind stream CO2: esophagus SF3: elbow CO3: cardia SF4,5: shoulder CO4: stomach SF6: clavicle CO5: duodenum CO6: small intestine Antihelix and points CO7: large intestine AH1: heel CO6, appendix AH2: toe CO8: angle of superior concha AH3: ankle CO9: bladder AH4: knee CO10: kidney AH5: hip CO9,10i: ureter AH6: sciatic nerve CO11: pancreas and AH6a: sympathetic gallbladder AH7: gluteus CO12: liver AH8: abdomen CO13: spleen AH9: lumbosacral vertebrae CO14: lung AH10: chest CO15: heart AH11: thoracic vertebrae CO16: trachea AH12: neck CO17: triple energy AH13: cervical vertebrae CO18: endocrine ภาพที่ 7.10 แสดงรหัสและชอ่ื เรยี กสว่ นตา่ งๆ ของหู

กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 219 ตําแหน่งพืน้ ท่ีของหู ตารางท่ี 7.1 แสดงส่วนตา่ งๆ ของหู ชือ่ ตาํ แหน่งและรหัส และขอ้ บ่งช้ีในการรกั ษา ส่วนของหู ชอื่ ตําแหนง่ และรหสั ขอ้ บง่ ช้ี ข้วั ขอบใบหู ขว้ั ขอบใบหู (HX1) ปสั สาวะรดทน่ี อน กลนั้ ปสั สาวะไม่ได้ สะอึก (Helix crus) ลาํ ไส้ตรง (HX2) ลมพษิ คนั ผวิ หนงั ไอเปน็ เลอื ด ทอ้ งผกู ท้องเสีย ไสต้ รงหยอ่ น รดิ สดี วงทวาร ทอ่ ปัสสาวะ (HX3) ปัสสาวะบ่อย ปสั สาวะขัด ปัสสาวะรดทน่ี อน กลน้ั ปัสสาวะไมไ่ ด้ ปสั สาวะคัง่ คา้ ง ขอบใบหู อวยั วะสืบพนั ธ์ุภายนอก ตกขาว คนั ชอ่ งคลอด ฝนั เปียก อณั ฑะอักเสบ (Helix) (HX4) เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ทวารหนกั (HX5) แผลปรขิ อบทวารหนกั (anal fissure) ไส้ตรงหย่อนริดสีดวงทวาร ยอดหู (HX6,7) ไข้ ปวดฟนั ความดันโลหติ สูง เยอ่ื บตุ าอกั เสบ ตากงุ้ ยิง ตมุ่ หู (HX8) เวียนศีรษะ ปวดศีรษะ ความดนั โลหิตสงู ขอบใบหู 1-4 (HX9-12) ไข้ ทอนซลิ อกั เสบ ติดเชื้อทางเดนิ หายใจสว่ นบน สน้ เท้า (AH1) ปวดสน้ เท้า น้ิวเท้า (AH2) เล็บขบ ปวดนว้ิ เท้า ตรงขา้ มขอบใบหู ขอ้ เทา้ (AH3) ขอ้ เทา้ แพลง (Antihelix) เขา่ (AH4) ปวดเขา่ สะโพก (AH5) ปวดข้อสะโพก ปวดประสาท sciatic, ขาอ่อนแรง Sciatic nerve (AH6) ปวดประสาท sciatic, ขาอ่อนแรง Sympathetic nervous กระเพาะอาหารและลาํ ไส้เกรง็ ปวดเคน้ หวั ใจ system (AH6a) ปวดบิดทอ่ นํ้าดี นว่ิ ในทอ่ ไต ความผดิ ปกติของระบบประสาทอัตโนมตั ิ ก้น (AH7) ปวดประสาท sciatic, gluteal fasciitis

220 บทท่ี 7 การฝังเข็มศรี ษะและหู ตารางท่ี 7.1 แสดงส่วนตา่ งๆ ของหู ชื่อตําแหนง่ และรหสั และขอ้ บง่ ช้ีในการรกั ษา (ตอ่ ) ส่วนของหู ช่ือตาํ แหนง่ และรหัส ข้อบง่ ชี้ ท้อง (AH8) ปวดแนน่ ท้อง ทอ้ งเสยี เอวเคลด็ ปวดประจาํ เดือน เจบ็ ครรภค์ ลอด ตรงขา้ มขอบใบหู กระดูกสนั หลังเอว (AH9) ปวดกระดกู สนั หลงั เอว ปวดกระเบนเหน็บ (Antihelix) ทรวงอก (AH10) ปวดทรวงอก แน่หน้านอก เต้านมอักเสบ ปวดสขี ้าง ปวดประสาทซ่โี ครง กระดูกสันหลังอก (AH11) เจ็บหนา้ อก เจ็บเตา้ นมกอ่ นมปี ระจําเดือน เต้านมอักเสบ นาํ้ นมไม่พอ คอ (AH12) ปวดบวมตน้ คอ คอแข็ง ตกหมอน กระดูกตน้ คอ (AH13) คอแขง็ กระดูกคอเสือ่ ม ทอ้ งเรือ น้ิวมือ (SF1) ชานวิ้ ปวดน้ิว เลบ็ ขบ (Scapha) เฟงิ ซี (SF1,2i) ลมพษิ คันผวิ หนัง จมกู อักเสบชนดิ ภูมิแพ้ ขอ้ มอื (SF2) ปวดขอ้ มือ ข้อศอก (SF3) Tennis elbow, ปวดขอ้ ศอก ข้อไหล่และรอบไหล่ (SF4,5) ขอ้ ไหล่อกั เสบ ปวดไหล่ ไหปลารา้ (SF6) ขอ้ ไหล่อักเสบ Uppertriangularfossa(TF1) ความดนั โลหิตสูง แอ่งสามเหล่ยี ม เส่อื มสมรรถภาพทางเพศ ฝันเปยี ก หลั่งเร็ว (Triangular อวยั วะสบื พนั ธ์ุภายใน (TF2) ปวดประจาํ เดือน รอบเดอื นผิดปกติ ตกขาว fossa) เลอื ดออกผิดปกตจิ ากโพรงมดลกู Middletriangularfossa (TF3) หอบหืด เสนิ เหมนิ (TF4) นอนไมห่ ลบั ฝนั มาก กลมุ่ โรคปวด โรคลมชัก เชิงกราน (TF5) ความดนั โลหิตสูง ปวดประสาท อาการถอนยา อุ้งเชงิ กรานอักเสบ ปีกมดลกู อกั เสบ

กรมพฒั นาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 221 ตารางที่ 7.1 แสดงสว่ นต่างๆ ของหู ชอ่ื ตําแหน่งและรหสั และขอ้ บ่งชี้ในการรกั ษา (ตอ่ ) สว่ นของหู ช่อื ตําแหน่งและรหัส ข้อบง่ ช้ี ปาก (CO1) อัมพาตใบหนา้ ช่องปากอกั เสบ โรคปรทิ นั ต์ ล้ินอักเสบ ถุงนา้ํ ดีอักเสบ นว่ิ ในถงุ นาํ้ ดี อาการถอนยา รอบขา้ ง หลอดอาหาร (CO2) หลอดอาหารอักเสบ หลอดอาหารหดเกร็ง ข้ัวขอบใบหู (Periphery กระเพาะอาหารส่วนบน (CO3) กระเพาะอาหารสว่ นบนหดเกรง็ , nervous vomiting of the helix กระเพาะอาหาร (CO4) กระเพาะอาหารหดเกร็ง กระเพาะอาหารอักเสบ crus) แผลในกระเพาะอาหาร อาหารไมย่ อ่ ย คลนื่ ไส้ อาเจยี น ปวดหนา้ ผาก ปวดฟนั นอนไม่หลบั ลําไส้เล็กส่วนต้น (CO5) แผลในลาํ ไส้เลก็ ส่วนต้น ถงุ นาํ้ ดอี ักเสบ นิว่ ในถงุ น้าํ ดี ปวดแนน่ ทอ้ ง กระเพาะอาหารส่วนลา่ งหดเกร็ง อจุ จาระรว่ ง ลําไส้เลก็ (CO6) อาหารไมย่ ่อย ปวดแนน่ ท้อง หวั ใจเตน้ เร็ว หัวใจเตน้ ผิดจงั หวะ ลาํ ไส้ใหญ่ (CO7) อจุ จาระร่วง ทอ้ งผกู ไอ ปวดฟนั สิว ไสต้ ่ิง (CO6,7i) ไส้ตง่ิ อักเสบ อุจจาระรว่ ง มมุ อุ้งใบหู (Angle of cymba ตอ่ มลูกหมากอักเสบ ทอ่ ปสั สาวะอักเสบ conchae) (CO8) อุง้ หู กระเพาะปสั สาวะ (CO9) กระเพาะปัสสาวะอกั เสบ ปสั สาวะรดทน่ี อน (Cymba ไต (CO10) conchae) กล้นั ปัสสาวะไมไ่ ด้ ปสั สาวะค่ังคา้ ง ปวดท้ายทอย ปวดประสาท sciatic, ปวดหลงั สว่ นลา่ ง ปวดหลงั ส่วนลา่ ง หอู ้อื หอบหดื กรวยไตอักเสบ ปัสสาวะรดทนี่ อน กลน้ั ปัสสาวะไม่ได้ ฝนั เปยี ก เส่อื มสมรรถภาพทางเพศ หลง่ั เร็ว รอบเดือนผิดปกติ อ่อนเพลียเร้อื รงั ท่อไต (CO9,10i) นว่ิ ในท่อไต ตับออ่ น ถุงนา้ํ ดี (CO11) ถงุ นํ้าดีอักเสบ นว่ิ ในถุงนาํ้ ดี พยาธิไส้เดอื นในท่อนํา้ ดี ไมเกรน งูสวดั หนู าํ้ หนวก หอู ้อื ตับอ่อนอักเสบ

222 บทท่ี 7 การฝังเข็มศรี ษะและหู ตารางที่ 7.1 แสดงส่วนตา่ งๆ ของหู ชอ่ื ตําแหน่งและรหสั และขอ้ บง่ ชี้ในการรักษา (ต่อ) สว่ นของหู ช่อื ตาํ แหนง่ และรหสั ข้อบ่งชี้ อ้งุ หู ตับ (CO12) ปวดสขี ้าง เวียนศรี ษะ สายตาสนั้ ตอ้ หนิ (Cymba รอบเดอื นผดิ ปกติ กลุ่มอาการวยั ทอง conchae) กลมุ่ อาการกอ่ นมปี ระจําเดอื น ความดนั โลหิตสงู กึ่งกลางอุ้งหู (Middle cymba ปวดแนน่ ท้อง คางทูม พยาธไิ สเ้ ดอื นในทอ่ น้ําดี concha) (CO6,10i) ม้าม (CO13) เวียนศีรษะเหตุประสาทหู แน่นท้อง อจุ จาระรว่ ง ท้องผกู เบอ่ื อาหาร เลือดออกผิดปกตจิ ากโพรง มดลกู ตกขาว อุ้งหนา้ รูหู ปอด (CO14) ไอ แน่นหน้าอก เสียงแหบ คันผวิ หนัง ลมพษิ (Cavum หวั ใจ (CO15) ทอ้ งผูก อาการถอนยา หดู ราบ conchae) หวั ใจเต้นเรว็ หัวใจเต้นผิดจงั หวะ ปวดเค้นหวั ใจ aortic arch syndrome, อ่อนเพลียเรอื้ รงั โรคฮีสทเี รีย เจบ็ ลนิ้ เจ็บปาก หลอดลม (CO16) หลอดลมอกั เสบ หอบหืด ซานเจียว (CO17) ท้องผกู แนน่ ท้อง ปวดตน้ แขนดา้ นนอก ตอ่ มไร้ท่อ (CO18) ปวดประจาํ เดือน รอบเดอื นผดิ ปกติ กลุม่ อาการวัยทอง สวิ มาลาเรีย ต่อมไทรอยดท์ ํางานผิดปกติ กระบังหสู ว่ นบน (TG1) คออกั เสบ จมกู อกั เสบ กระบังหู หภู ายนอก (TG10) หชู ้ันนอกอกั เสบ หูน้าํ หนวก หูอ้อื (Tragus) ยอดกระบงั หู ( TG1p) ปวดฟัน ตาเข จมูกภายนอก (TG1,2i) จมกู อกั เสบ กระบังหสู ว่ นล่าง (TG2) จมกู อักเสบ คัดจมกู กระบงั หูดา้ นหนา้ ส่วน คออักเสบ เยอ่ื บชุ อ่ งปากอกั เสบ ล่างสดุ (TG2l)

กรมพัฒนาการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 223 ตารางที่ 7.1 แสดงสว่ นต่างๆ ของหู ชอื่ ตําแหนง่ และรหสั และขอ้ บ่งชใ้ี นการรกั ษา (ตอ่ ) สว่ นของหู ชอื่ ตาํ แหนง่ และรหัส ขอ้ บ่งช้ี กระบังหู ตอ่ มหมวกไต (TG2p) ความดนั โลหิตตาํ่ เวียนศีรษะ ปวดขอ้ รูมาติก คางทมู (Tragus) พิษจากยา streptomycin, หอบหดื ภาวะช็อก คอหอยและกลอ่ งเสยี ง (TG3) เสียงแหบ คออกั เสบ เสยี การส่ือความ หอบหดื จมูกภายใน (TG4) จมกู อักเสบ ไซนัสอกั เสบ เลอื ดกําเดาไหล หนา้ ผาก (AT1) ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ นอนไมห่ ลบั ฝนั มาก ขมบั (AT2) ไมเกรน เวยี นศรี ษะ ตรงขา้ ม ทา้ ยทอย (AT3) ปวดศีรษะ เวียนศรี ษะ หอบหดื ลมชกั อ่อนเพลยี เรือ้ รัง กระบงั หู ใต้เปลอื กสมอง กลุ่มอาการปวด มาลาเรีย ออ่ นเพลียเร้ือรงั (Antitragus) (Subcortex) (AT 4) นอนไม่หลบั สายตาสั้นช่ัวคราว (pseudomyopia) ก้านสมอง (AT3,4i) สายตาสั้นชั่วคราว เวยี นศรี ษะ ปวดทา้ ยทอย ต้ิงฉว่ น (จุดหอบ) (AT1,2,4i) หอบหืด คางทมู อณั ฑะอักเสบ ท่อนํา้ เชื้ออักเสบ ผวิ หนงั อักเสบเร้อื รงั เลือดออกผดิ ปกติจากโพรงมดลกู ปัสสาวะรดที่ Central rim (AT2,3,4i) นอน กลัน้ ปัสสาวะไมไ่ ด้ เวยี นศรี ษะเหตุประสาท หู เบาจดื ฟนั (LO1) ปวดฟนั โรคปริทนั ต์ ความดนั โลหิตตํ่า ลิน้ (LO2) ลิน้ อกั เสบ ชอ่ งปากอกั เสบ ตง่ิ หู กราม (LO3) ปวดฟัน ขอ้ ขากรรไกรทํางานผดิ ปกติ (Ear lobule) ต่ิงหดู า้ นหนา้ (LO4) อ่อนเพลียเรอ้ื รัง ปวดฟนั เยื่อบุตาอกั เสบเฉยี บพลนั ตากุ้งยิง สายตาสน้ั ตา (LO5) หูชั้นใน (LO6) เวยี นศรี ษะเหตปุ ระสาทหู หอู อ้ื หตู งึ หนู ํา้ หนวก แกม้ (LO5,6i) อมั พาตใบหน้า ปวดประสาทใบหนา้ สวิ หดู ราบ หนา้ กระตกุ คางทมู ทอนซิล (LO7,8,9) ทอนซลิ อักเสบ คออกั เสบ

224 บทที่ 7 การฝังเขม็ ศรี ษะและหู ตารางท่ี 7.1 แสดงสว่ นตา่ งๆ ของหู ชือ่ ตําแหนง่ และรหัส และขอ้ บ่งชีใ้ นการรกั ษา (ต่อ) ส่วนของหู ชื่อตาํ แหนง่ และรหัส ข้อบ่งชี้ หลงั ใบหู หวั ใจ (P1) ใจส่นั นอนไมห่ ลับ ฝันมาก (Ear back) ปอด (P2) หอบหืด คนั ผิวหนงั ม้าม (P3) ปวดกระเพาะอาหาร อาหารไมย่ อ่ ย เบอื่ อาหาร ตบั (P4) ถุงนา้ํ ดอี ักเสบ นว่ิ ในถงุ นาํ้ ดี ปวดสขี ้าง ไต (P5) ออ่ นเพลียเรอื้ รงั ปวดศีรษะ เวยี นศรี ษะ รอ่ งหลงั ใบหู (PS) ความดันโลหิตสงู คนั ผิวหนัง โคนหู โคนหูส่วนบน (R1) เลือดกาํ เดาไหล (Root of the ear) Root of auricular ถงุ นาํ้ ดีอักเสบ พยาธไิ สเ้ ดอื นในท่อน้าํ ดี นว่ิ ในถงุ นา้ํ ดี vagus nerve (R2) ปวดทอ้ ง อุจจาระร่วง คัดจมกู หัวใจเตน้ เรว็ โคนหูส่วนลา่ ง (R3) ความดันโลหิตตา่ํ ขาออ่ นแรง โปลโิ อในเด็ก ตาํ แหนง่ ของใบหทู ีส่ ะทอ้ นถงึ พยาธิสภาพในสว่ นตา่ งๆ ของรา่ งกาย - ทอ้ งเรอื (scapha): ความผดิ ปกตขิ องแขน - ตรงข้ามขอบใบหูขาบนและขาล่าง (superior and inferior antihelix crus): ความผดิ ปกติของขา - ตรงขา้ มขอบใบหู (antihelix): ความผิดปกติของลําตัว - กระบังหู (tragus) และต่ิงหู (ear lobule): ความผิดปกติของใบหน้า หู จมูก และลาํ คอ - ตรงข้ามกระบงั หู (antitragus): ความผิดปกตขิ องศีรษะ - อุ้งหู (cymba concha): ความผดิ ปกติของชอ่ งท้องส่วนลา่ ง - ขั้วขอบหู (helix crus): ความผดิ ปกตขิ องระบบทางเดินอาหาร - แอ่งสามเหล่ยี ม (triangular fossa): ความผดิ ปกติของอุ้งเชงิ กราน การหาพยาธสิ ภาพบนใบหู มี 3 วธิ ี 1. หาจุดกดเจ็บดว้ ยดา้ มเข็ม หวั เข็มหมุด หรือหวั ไม้ขดี ไฟ 2. สังเกตโดยตรง ในบางภาวะหรือบางโรคจะมีการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพหรือเปลี่ยนสี เชน่ ผิวหนังเปลี่ยนสี สะเกด็ หลดุ ลอก บวม ตมุ่ ก้อน ต่มุ น้ําใส เปน็ ต้น 3. ใชอ้ ุปกรณ์วัดความตา่ งศักยไ์ ฟฟ้า

กรมพฒั นาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 225 หลกั การเลอื กพื้นท่ีฝงั เข็มบนหู - เลือกพ้ืนท่ีตามตําแหน่งของอวัยวะท่ีเกิดโรค เช่น เลือกกระเพาะอาหารสําหรับอาการ ปวดกระเพาะอาหาร เปน็ ตน้ - เลือกพื้นที่ประสาทซิมพาเธติก สําหรับความผิดปกติในการทํางานของอวัยวะจ้างฝู่ และการไหลเวยี นของเลอื ด - เลอื กพ้ืนท่ีตามทฤษฎีการแพทย์แผนจีน จากการวินิจฉัยแยกภาวะโรค เช่น เลือกตาและตับ สําหรับรักษาโรคตา เน่ืองจากตับเปิดทวารที่ตา; เลือกปอดกรณีเป็นไข้หวัดและโรคผิวหนัง เนอ่ื งจากปอดควบคมุ กํากบั ผิวหนัง เปน็ ตน้ - เลือกพื้นที่ตามทฤษฎีแพทย์แผนปัจจุบัน เช่น ปวดประจําเดือน เลือกมดลูก ต่อมไร้ท่อ และ subcortex เป็นต้น - เลือกพื้นที่ตามประสบการณ์ เช่น เลือกร่องหลังใบหูสําหรับรักษาความดันโลหิตสูง เลือกต้ิงฉว่ นสําหรับรักษาโรคหอบหดื เลือกตาํ แหน่งไสต้ ง่ิ สําหรบั รกั ษาโรคไสต้ ิ่งอักเสบ เป็นตน้ การเลอื กตําแหน่งบนใบหสู าํ หรบั การรกั ษาโรคในระบบตา่ งๆ 1. โรคระบบทางเดินอาหาร: เลือกกระเพาะอาหาร ลําไส้ใหญ่ ลําไส้เล็ก ตับอ่อน ถุงน้ําดี ม้าม ตับ ประสาทซิมพาเธติก ทอ้ ง ต่อมไร้ท่อ เสนิ เหมิน 2. โรคระบบทางเดินหายใจ: เลือกต้ิงฉ่วน หลอดลม ปอด ทรวงอก ท้ายทอย เสินเหมิน ประสาทซมิ พาเทตกิ ตอ่ มไร้ท่อ 3. โรคระบบหัวใจและหลอดเลือด: เลือกหัวใจ ปอด ต่อมหมวกไต ต่อมไร้ท่อ เสินเหมิน ประสาทซิมพาเธตกิ 4. โรคระบบทางเดนิ ปัสสาวะและสบื พันธุ์: เลือกไต กระเพาะปัสสาวะ ต่อมหมวกไต ท้ายทอย เสินเหมิน ประสาทซิมพาเธติก ตอ่ มไรท้ ่อ 5. โรคระบบจิตประสาท: เลือก subcortex, ท้ายทอย ศีรษะด้านหน้า กระเพาะอาหาร หัวใจ ไต เสนิ เหมนิ 6. โรคสตู ินรีเวชกรรม: เลอื กรังไข่ ตอ่ มไร้ท่อ ไต มดลูก ประสาทซมิ พาเธตกิ 7. โรคของอวัยวะรับความรู้สกึ - หู: เลือกหชู ้ันใน ท้ายทอย ตอ่ มหมวกไต ไต เสนิ เหมนิ - จมกู : เลอื กจมูกภายใน จมกู ภายนอก ตอ่ มหมวกไต - คอหอย: เลือกคอหอย ต่อมไร้ท่อ ปลายติง่ หู ไต หวั ใจ ตอ่ มหมวกไต เสินเหมิน - ตา: เลือกตา ตบั

226 บทท่ี 7 การฝงั เขม็ ศรี ษะและหู 8. การอกั เสบและปวด: เลอื กตาํ แหนง่ ท่ีสมั พันธก์ ับบริเวณท่ีเป็น ร่วมกับเสนิ เหมิน ตอ่ มหมวกไต ท้ายทอย, subcortex 9. โรคผวิ หนัง: เลือกตําแหนง่ ที่สัมพันธ์กับบริเวณท่ีเป็น ร่วมกับปอด ต่อมไร้ท่อ ต่อมหมวกไต เสินเหมนิ วิธีการฝงั เขม็ หู ใชเ้ ขม็ ขนาดความยาว 0.5 ชุ่น ทําการปราศจากเช้ือแล้วแทงตรงหรือแทงราบลึกถึงกระดูกอ่อน จะรู้สึกตึงๆ หรือร้อน ถ้าผู้ป่วยไม่รู้สึกใดๆ ให้ยกเข็มขึ้นแล้วเปลี่ยนทิศทางอื่นจนกระทั่งผู้ป่วยเต๋อชี่ ให้ระวังการแทงทะลุใบหู คาเข็ม 20–30 นาที กระตุ้นเข็มเป็นช่วงๆ ผู้ป่วยที่กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือบาดเจ็บแขนขา ให้ขยับแขนขาข้างน้ันในขณะท่ีคาเข็มอยู่ด้วย ฝังเข็มวันละคร้ังหรือวันเว้นวัน ครบ 10 คร้ัง เป็น 1 รอบการรักษา กรณีการกระตุ้นไฟฟ้า เนื่องจากเข็มฝังไม่ลึก ให้ใช้ตัวหนีบเล็กๆ หนบี เขม็ ไว้และคั่นระหวา่ งเข็มแตล่ ะจดุ ด้วยสําลแี ห้ง กระตนุ้ ด้วยความแรงระดับทผี่ ูป้ ่วยทนได้ อาจติดเมล็ดหวางปู้หลิวสิง เม็ดแม่เหล็ก หรือเข็มกด ซึ่งเหมาะกับโรคเร้ือรัง ที่ต้องรักษานาน เมื่อติดแล้วให้ผู้ป่วยกระตุ้นด้วยการกดเอง ตําแหน่งละ 1-3 นาที วันละ 3-5 คร้ัง คาไว้ 2-5 วัน แลว้ เปลี่ยนชดุ ใหม่ โดยตดิ สลับหอู กี ข้างหนึ่ง ขอ้ ควรระวัง 1. การฝังเข็มหูต้องทาํ ภายใต้เทคนคิ การปราศจากเช้ืออยา่ งเครง่ ครัด 2. ขณะแทงเข็มหู ผปู้ ว่ ยอาจเป็นลมได้ 3. ไมค่ วรกระต้นุ เข็มในผู้ป่วยท่มี ีโรคหวั ใจหรือความดันโลหิตสูงรุนแรง 4. ผู้สูงอายุหรือผู้ที่สภาพร่างกายอ่อนแอ ควรพักผ่อนให้เพียงพอก่อนและหลังฝังเข็ม และควรฝงั เข็มในท่านอน ข้อหา้ ม 1. ใบหอู ักเสบ 2. หญงิ ต้งั ครรภ์ท่ีมีประวตั แิ ทง้ เป็นอาจณิ 3. การทํางานของอวัยวะล้มเหลว 4. ภาวะโลหติ จางรุนแรง 5. ผปู้ ว่ ยทีม่ ีปญั หาการแข็งตวั ของเลือด

กรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลือก 227 ดชั นจี ดุ ฝงเข็ม รหสั จดุ ช่อื ทับศพั ท พินยิน ชอื่ จนี SP 4 กงซนุ GB 37 กวางหมงิ Gongsun 公孙 BL 18 กานซู Guangming 光明 BL 43 กาวฮฺวาง 肝俞 ST 29 กุยหลาย Ganshu 膏肓 TE 1 กฺวานชง Gaohuang 归来 CV 4 关冲 BL 26 กวฺ านหยวน Guilai 关元 ST 22 กฺวานหยวนซู Guanchong 关元俞 BL 46 กวฺ านเหมิน Guanyuan 关门 BL 17 เกอกฺวาน Guanyuanshu 膈关 LU 6 Guanmen 膈俞 LI 19 เกอ ซู 孔最 BL 60 ขง จุย Geguan 口禾髎 ST 14 โขวเหอเหลยี ว Geshu 昆仑 EX-LE 1 คุนหลุน Kongzui 库房 EX-UE 4 คูฝาง Kouheliao 髋骨 คฺวานกู Kunlun 中魁 จงขุย Kufang Kuangu Zhongkui

228 พนิ ยนิ ชอ่ื จีน ดชั นจี ุดฝงเขม็ ชอื่ ทับศพั ท Zhongji 中极 รหสั จดุ จงจ๋ี Zhongzhu 中渚 จงจู Zhongzhu 中注 CV 3 จงจู Zhongquan 中泉 TE 3 Zhongchong 中冲 KI 15 จงเฉฺวยี น Zhongshu 中枢 EX-UE 3 จงชง Zhongdu 中都 PC 9 จงซู Zhongdu 中渎 GV 7 จงตู Zhongting 中庭 LR 6 จงตู Zhongfu 中府 GB 32 จงถิง Zhongfeng 中封 CV 16 จงฝู Zhonglüshu 中膂俞 LU 1 จงเฟง Zhongliao 中髎 LR 4 จงหลฺว่ซี ู Zhongwan 中脘 BL 29 Zhangmen 章门 BL 33 จงเหลยี ว Zhaohai 照海 CV 12 จงหวาน 京骨 LR 13 จางเหมนิ Jinggu 经渠 KI 6 จาวหาย Jingqu 颈百劳 BL 64 Jingbailao LU 8 จงิ กู EX-HN 15 จงิ ฉวฺ ี จ๋ิงปา ยหลาว

กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก 229 ชื่อทับศัพท พินยนิ ช่ือจนี รหสั จดุ จิงหมิง จงิ เหมิน Jingming 睛明 BL 1 จนิ จิน Jingmen 京门 GB 25 จนิ ซวั 金津 EX-HN 12 จินเหมิน Jinjin 筋缩 GV 8 จิวเหวย Jinsuo 金门 BL 63 จจี่ ง Jinmen 鸠尾 CV 15 จ๋ีเฉฺวียน Jiuwei 脊中 GV 6 จ๋ีมาย Jizhong 极泉 HT 1 จีเหมิน Jiquan 急脉 LR 12 จ่ือกง Jimai 箕门 SP 11 จือ่ กง Jimen 紫宫 CV 19 จอื โกว Zigong 子宫 EX-CA 1 จอื เจ้งิ Zigong 支沟 TE 6 จอ้ื ซ่ือ Zhigou 支正 SI 7 จ้อื เปยน Zhizheng 志室 BL 52 จือ้ ยิน Zhishi 秩边 BL 54 จือ้ หยาง Zhibian 至阴 BL 67 จปู น Zhiyin 至阳 GV 9 Zhiyang 筑宾 KI 9 Zhubin

230 พนิ ยนิ ชื่อจนี ดัชนจี ุดฝงเขม็ ชื่อทับศพั ท Zuqiaoyin 足窍阴 รหัสจดุ จเู ชย่ี วยนิ Zusanli 足三里 จซู านหล่ี 足通谷 GB 44 จูท งกู Zutonggu 足临泣 ST 36 จูหลนิ ชี่ Zulinqi 足五里 BL 66 จูอ หู ล่ี Zuwuli 巨骨 GB 41 Jugu LR 10 จวฺ กี้ ู Juquan 聚泉 LI 16 จวฺ เี้ ฉฺวยี น Juque 巨阙 EX-HN 10 จฺว้ีเชวฺ ่ยี 巨阙俞 CV 14 จวฺ ้เี ชฺว่ียซู Juqueshu 居髎 EX-B 12 จวฺ เี หลยี ว Juliao 巨髎 GB 29 จฺวเ้ี หลยี ว Juliao 辄筋 ST 3 เจอจิน Zhejin 正营 GB 23 เจ้งิ หยิง 夹脊 GB 17 Zhengying (华佗夹脊) เจี๋ยจี่ 夹承浆 EX-B 2 ฮฺวา ถวั เจี๋ยจี่ Jiaji 颊车 เจีย๋ เฉิงเจียง (Huatuojiaji) 肩中俞 EX-HN 17 肩井 ST 6 เจ๋ียเชอ Jiachengjiang SI 15 เจยี นจงซู Jiache GB 21 เจียนจงิ่ Jianzhongshu Jianjing

กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก 231 ชือ่ ทับศัพท พินยิน ชือ่ จนี รหสั จุด เจยี นเจิน Jianzhen 肩贞 SI 9 เจียนเฉียน (เจียนเนยหลงิ ) Jianqian 肩前 EX-UE 12 (Jianneiling) (肩内陵) เจยี นวายซู SI 14 เจยี นสือ่ Jianwaishu 肩外俞 PC 5 เจยี นหยวฺ ี Jianshi 间使 LI 15 เจี้ยนหล่ี Jianyu 肩髃 CV 11 เจยี นเหลยี ว Jianli 建里 TE 14 เจียวซิ่น Jianliao 肩髎 KI 8 เจี่ยวซนุ Jiaoxin 交信 TE 20 เจฺยซี Jiaosun 角孙 ST 41 เจฺวีย๋ ยนิ ซู Jiexi 解溪 BL 14 โจว เจียน EX-UE 1 โจวหรง Jueyinshu 厥阴俞 SP 20 โจวเหลียว Zhoujian 肘尖 LI 12 ฉวนจู Zhourong 周荣 BL 2 ฉางเฉียง Zhouliao 肘髎 GV 1 ฉิวโฮว Cuanzhu 攒竹 EX-HN 7 ฉื่อเจอ Changqiang 长强 LU 5 Qiuhou 球后 尺泽 Chize

232 พนิ ยนิ ชื่อจีน ดชั นจี ุดฝง เขม็ ชอื่ ทับศัพท Chengguang 承光 รหัสจุด เฉงิ กวาง Chengjin 承筋 เฉิงจิน Chengjiang 承浆 BL 6 เฉงิ เจยี ง Chengqi 承泣 BL 56 เฉิงช่ี Chengshan 承山 CV 24 เฉิงซาน Chengfu 承扶 ST 1 เฉงิ ฝู Chengman 承满 BL 57 เฉงิ หมาน Chengling 承灵 BL 36 เฉิงหลิง Qiangjian 强间 ST 20 เฉียงเจียน Qiangu 前谷 GB 18 เฉยี นกู Qianding 前顶 GV 18 เฉยี นตง่ิ Quanliao 颧髎 SI 2 เฉวฺ ยี นเหลียว Chongyang 冲阳 GV 21 ชงหยาง Chongmen 冲门 SI 18 ชงเหมนิ Qingling 青灵 ST 42 ชงิ หลิง 清冷渊 SP 12 ชงิ เหล่งิ เยวฺ ียน Qinglengyuan 丘墟 HT 2 ชิวซวฺ ี Qiuxu 气冲 TE 11 Qichong 气舍 GB 40 ช่ชี ง Qishe ST 30 ชเี่ ซอ ST 11

กรมพฒั นาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลือก 233 ชื่อทับศพั ท พนิ ยนิ ชอ่ื จีน รหัสจดุ ชี่ตวน ช่เี สฺวยี Qiduan 气端 EX-LE 12 ช่ีหาย Qixue 气穴 KI 13 ชห่ี า ยซู Qihai 气海 CV 6 ชเี หมิน Qihaishu 气海俞 BL 24 ชเ่ี หมิน Qimen 期门 LR 14 ช่ีฮู Qimen 气门 ชอ่ื มา ย Qihu 气户 EX-CA 8 ชื่อเหลียว Chimai 瘛脉 ST 13 ชฺวีกู Ciliao 次髎 TE 18 ชวฺ เี จอ Qugu 曲骨 BL 32 ชวฺ ฉี ือ Quze 曲泽 CV 2 ชฺวีเฉวฺ ียน Quchi 曲池 PC 3 ชวฺ ชี า Ququan 曲泉 LI 11 ชฺวีปน Qucha 曲差 LR 8 ชวฺ ีหยวน Qubin 曲鬓 BL 4 เชียนเจ้งิ Quyuan 曲垣 GB 7 เชวฺ ยี เผนิ Qianzheng 牵正 SI 13 ซว ยกู Quepen 缺盆 EX-HN 16 Shuaigu 率谷 ST 12 GB 8

234 ดชั นจี ดุ ฝงเข็ม ชื่อทับศัพท พนิ ยนิ ชอื่ จีน รหสั จดุ ซา งกวาน ซา งจวฺ ้ซี ฺวี Shangguan 上关 GB 3 ซางชวฺ ี Shangjuxu 上巨虚 ST 37 ซางชิว Shangqu 商曲 KI 17 ซา งซิง Shangqiu 商丘 SP 5 ซางหยาง Shangxing 上星 GV 23 ซา งหยงิ เซียง Shangyang 商阳 LI 1 ซางหวาน Shangyingxiang 上迎香 EX-HN 8 ซา งเหลียน Shangwan 上脘 CV 13 ซางเหลยี นเฉฺวียน Shanglian 上廉 LI 9 ซางเหลยี ว Shanglianquan 上廉泉 EX-HN 21 ซานเจยี น Shangliao 上髎 BL 31 ซานเจีย๋ วจ่วิ 三间 LI 3 ซานเจยี วซู Sanjian 三角灸 EX-CA 5 ซานยินเจยี ว Sanjiaojiu 三焦俞 BL 22 ซานหยางล่ัว Sanjiaoshu 三阴交 SP 6 ซาวเจอ Sanyinjiao 三阳络 TE 8 ซา วชง Sanyangluo SI 1 ซาวซาง 少泽 HT 9 Shaoze 少冲 LU 11 Shaochong 少商 Shaoshang

กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก 235 ชื่อทับศัพท พนิ ยนิ ชอื่ จีน รหสั จดุ ซา วฝู ซา วหา ย Shaofu 少府 HT 8 ซินซู Shaohai 少海 HT 3 ซิน่ ฮยุ Xinshu 心俞 BL 15 ซีกวฺ าน Xinhui 囟会 GV 22 Xiguan 膝关 LR 7 ซีหยางกฺวาน Xiyangguan 膝阳关 GB 33 ซีเ่ หมิน Ximen 郗门 PC 4 ซีเหยยี่ น 膝眼 EX-LE 5 ซือจูคง Xiyan 丝竹空 TE 23 ซอ่ื ตู Sizhukong 四渎 TE 9 ซ่อื ปา ย 四白 ST 2 ซอื่ เฟง Sidu 四缝 EX-UE 10 ซ่ือเสนิ ชง Sibai 四神聪 EX-HN 1 ซอื่ หมาน Sifeng 四满 KI 14 ซฝู ู Sishencong 俞府 KI 27 ซูกู Siman 束骨 BL 65 ซูเ หลยี ว Shufu 素髎 GV 25 ซยฺ งเซียง Shugu 胸乡 SP 19 เซนิ จู Suliao 身柱 GV 12 Xiongxiang Shenzhu

236 พนิ ยนิ ชอื่ จนี ดัชนจี ดุ ฝงเขม็ ชื่อทับศพั ท Shenshu 肾俞 รหัสจดุ เซ่ินซู Shenmai 申脉 เซนิ มา ย Xiaguan 下关 BL 23 下志室 BL 62 เซย่ี กฺวาน Xiazhishi ST 7 เซี่ยจ้อื ซ่ือ (Xiajishu) (下极俞) (เซย่ี จ๋ีซ)ู EX-B 5 เซ่ียจฺวีซ้ ฺวี Xiajuxu 下巨虚 เซ่ยี นกู Xiangu 陷谷 ST 39 เซยี วล่วั Xiaoluo 消泺 ST 43 เซ่ยี หวา น Xiawan 下脘 TE 12 เซี่ยเหลยี น Xialian 下廉 CV 10 เซ่ียเหลยี ว Xialiao 下髎 LI 8 เซฺวีย่ ยาเต่ยี น Xueyadian 血压点 BL 34 เซฺว่ยี หาย Xuehai 血海 EX-HN 32 ตา กูคง Dagukong 大骨空 SP 10 ตางหยาง Dangyang 当阳 EX-UE 5 Dazhong 大钟 EX-HN 2 ตาจง Dazhui 大椎 KI 4 ตา จยุ Dazhu 大杼 GV 14 ตา จู Daju 大巨 BL 11 ตา จวฺ ี้ ST 27

กรมพัฒนาการแพทยแ ผนไทยและการแพทยทางเลือก 237 ชอื่ ทับศัพท พนิ ยิน ชอ่ื จีน รหสั จดุ ตาฉางซู ตา ตุน Dachangshu 大肠俞 BL 25 ตา ตู Dadun 大敦 LR 1 ตา นซู Dadu 大都 SP 2 ตานหนาง Danshu 胆俞 BL 19 ตา ปาว Dannang 胆囊 EX-LE 6 ตา ยมาย Dabao 大包 SP 21 ตาหยงิ Daimai 带脉 GB 26 ตาหลงิ Daying 大迎 ST 5 ตาเหงิ Daling 大陵 PC 7 ตา เฮอ Daheng 大横 SP 15 ติง้ ฉวน Dahe 大赫 KI 12 定喘 EX-B 1 ต้จี ี Dingchuan 地机 SP 8 ต้ชี าง Diji 地仓 ST 4 ต้อี ูฮยุ 地五会 GB 42 ตุย ตวน Dicang 兑端 GV 27 ตูซู Diwuhui 督俞 BL 16 ตปู  Duiduan 犊鼻 ST 35 ตูยนิ Dushu 独阴 EX-LE 11 Dubi Duyin

238 พินยนิ ชอ่ื จีน ดัชนีจดุ ฝง เขม็ ช่อื ทับศัพท Tongziliao 瞳子髎 รหัสจดุ ถงจือ่ เหลียว Tanzhong 膻中 Taodao 陶道 GB 1 ถานจง 提托 CV 17 ถาวตา ว Tituo 条口 GV 13 ถที วั Tiaokou 头窍阴 EX-CA 9 เถียวโขว Touqiaoyin 头临泣 ST 38 โถวเชยี่ วยนิ Toulinqi 头维 GB 11 โถวหลินช่ี Touwei 通天 GB 15 โถวเหวย Tongtian 通里 ST 8 ทงเทียน Tongli 太冲 BL 7 ทงหล่ี Taichong 太溪 HT 5 ทายชง 太白 LR 3 ทา ยซี Taixi 太渊 KI 3 ทา ยปา ย Taibai 太阳 SP 3 ทา ยเยวฺ ยี น Taiyuan 太乙 LU 9 ทา ยหยาง Taiyang 听宫 EX-HN 5 ทา ยอ่ี Taiyi 听会 ST 23 ทิงกง Tinggong 天宗 SI 19 ทงิ ฮุย Tīnghui GB 2 เทียนจง Tianzong SI 11