Mieszałki Linie produkcyjne Wilko-mieszałki Krajalnice do bloków Wilki ul. Żywiecka 16A www.diwed.pl 43-376 Godziszka tel.: +48 33 818 10 32 tel. kom.: +48 881 920 581 e-mail: [email protected]
WIADOMOŚCI Z BRANŻY Polacy konsumują ok. 30 kg drobiu rocznie. Branża drobiarska walczy ze szkodliwymi mitami Branża drobiarska w Polsce – która jest największym w UE producentem mięsa drobiowego i czwartym naj- większym na świecie eksporterem – od lat zmaga się ze szkodliwymi, nieprawdziwymi stereotypami. Konsu- menci jednym tchem wymieniają antybiotyki i hormony jako obecne w drobiu. Tymczasem stosowanie hormo- nów jest zakazane od ponad 20 lat, a antybiotyki mogą być stosowane w hodowli tylko w ściśle określonym reżimie – mówi Łukasz Dominiak, dyrektor Krajowej Rady Drobiarstwa. Zgodnie z danymi Inspekcji Weteryna- ryjnej przypadki nieprawidłowości na tym rynku są marginalne i oscylują wokół 1 proc. – Spożycie drobiu w Polsce rośnie już od kilkunastu lat, chociaż Dominującym gatunkiem na polskim rynku jest mięso z kurczaka ostatnie prognozy i szacunki Instytutu Ekonomiki Rolnictwa wskazują pochodzące z brojlera, czyli kurczaka hodowanego na mięso, które od- na wyhamowanie, a nawet lekki spadek. Mówimy o około 30 kg rocznie powiada za około 80 proc. spożycia. Na drugim miejscu jest mięso in- w przeliczeniu na osobę, przy czym średnia unijna jest niższa i wynosi dycze z około 16–17-proc. udziałem, a dalej pozostałe gatunki drobiu, ok. 24 kg – mówi agencji Newseria Biznes Łukasz Dominiak, dyrektor przede wszystkim gęś i kaczka. W marginalnym stopniu na polskim Krajowej Rady Drobiarstwa. rynku obecne jest również mięso ze strusia. Jak podkreśla, średni poziom spożycia drobiu w Polsce jest nadal – W okresie ostatnich kilku lat obserwujemy wzrost spożycia i za- dużo niższy niż w krajach takich jak Stany Zjednoczone czy Izrael, gdzie interesowania gęsiną, natomiast ona jest spożywana w tak niewielkiej sięga ono około 60 kg rocznie w przeliczeniu na osobę. Dlatego polski ilości w stosunku do pozostałych gatunków mięsa, że nie wpływa to na rynek wciąż ma duży potencjał do rozwoju. Sprzyja mu m.in. zmiana statystyki. Cieszy nas to, że mamy do zaoferowania całą paletę różnych nawyków żywieniowych konsumentów i upowszechnienie trendu na rodzajów drobiu. Na co dzień mówimy o kurczaku, o mięsie indyczym, zdrowe odżywianie. natomiast ten drób wodny – pochodzący z gęsi czy kaczki – jest konsu- mowany rzadziej, ale też jest z pewnością wartościowy – mówi Łukasz – Możemy namawiać konsumentów, żeby jedli jeszcze więcej drobiu, Dominiak. a warto, bo drób jest tym mięsem, które wpisuje się w obecne trendy dietetyczne – mówi Łukasz Dominiak. Jak podkreśla, branża drobiarska musi się zmagać z wieloma mitami, które narosły wokół mięsa drobiowego, dotyczącymi m.in. obecności 52 antybiotyków i hormonów. – Bardzo często jest to pokłosie pewnych zapożyczeń tego, co się dzieje poza Polską, albo pewnych stereotypów, które są powtarzane przez dziesiątki lat i funkcjonują w dalszym ciągu. Konsumenci jed- nym tchem wymieniają antybiotyki i hormony jako obecne w drobiu. Tymczasem stosowanie hormonów jest zakazane od ponad 20 lat – podkreśla Łukasz Dominiak. Zgodnie z prawem również antybiotyki mogą być stosowane w ho- dowli tylko w ściśle określonym reżimie. Stosuje się je tylko w ramach kuracji, z przepisu lekarza weterynarii. Co więcej, obowiązuje okres ka- rencji po zastosowaniu terapii antybiotykami – właśnie po to, aby drób, który trafia do ubojni, był od nich całkowicie wolny. – Każdy drób znajdujący się w sprzedaży zgodnie z prawem nie za- wiera antybiotyków. Są producenci, którzy wykorzystują strach kon- sumentów i te stereotypy, komunikując: „Mój produkt jest bez anty-
WIADOMOŚCI Z BRANŻYNOWOŚĆ biotyków”. Zwalczamy takie postępowanie. Prowadzimy też dyskusję W ciągu ostatnich 10 lat wielkość produkcji drobiowej w Polsce się podwoiła. Produkcja żywca drobiowego wzrosła z 1,1 mln ton w 2007 roku do 2,3 mln ton w 2017 roku, co oznacza wzrost o 108 proc. Pol- ska jest największym w UE producentem mięsa drobiowego i czwartym największym na świecie eksporterem, po Brazylii, USA i Holandii. Na z jedną z sieci handlowych, której pokazujemy, że jej komunikacja jest prowadzona w sposób niewłaściwy, wzbudzający strach i obawy wśród konsumentów dotyczące stosowania antybiotyków – mówi Łukasz Do- Model JHSminiak. Dyrektor Krajowej Rady Drobiarstwa podkreśla, że – zgodnie z dany- przestrzeni ostatnich 10 lat nastąpił ponad czterokrotny wzrost wartości mi Inspekcji Weterynaryjnej – przypadki nieprawidłowości na tym rynku eksportu: z 2 mld zł w 2007 roku do 8,8 mld zł w 2017 roku. Główny- PNEUMATYCZNA SKÓROWACZKA RĘCZNA– Martwi nas, że stereotypy są często powielane również przez li- Wielka Brytania i Francja. Jednak coraz więcej eksportu – w tej chwili są marginalne i oscylują wokół 1 proc. mi odbiorcami polskiego drobiu na unijnym rynku są Niemcy, Czechy, derów opinii, czyli osoby, które mają duże zaufanie w społeczeństwie. już około 20 proc. – trafia na rynki państw trzecich, takich jak Chiny, Bliski Wschód, kraje ASEAN (państwa Azji) i Zatoki Perskiej. https://biz- nes.newseria.pl n Często nawet przez lekarzy, którzy są być może nie do końca dobrze doinformowani, zasięgają wiedzy prawdopodobnie z prasy popularnej Szybki i łatwy sposób nai lifestyle’owej. My, jako branża, reagujemy na takie przypadki – mówi Łukasz Dominiak. Polscy konsumenci na sklepowych półkach mają do wyboru standar- usunięcie skóry i słoninydowe mięso drobiowe i kurczaka z chowu ekologicznego, jednak ten odpowiada za mniej niż 1 proc. polskiej produkcji (w przypadku jaj ekologicznych chętniej wybieranych przez konsumentów ten udział jest JARVIS JEST JUŻ w Polsce wyższy). – Produkcja tego kurczaka, który jest specjalnie certyfikowany, jest całkowicie inna od produkcji kurczaka standardowego w sensie okresu odchowu, dostępu do przestrzeni zewnętrznej, żywienia – tak więc różnice są. Kwestia smaku to indywidualny wybór konsumenta. Natomiast jeżeli chodzi o bezpieczeństwo w sensie weterynaryjnym, zdecydowanie polecam produkty, które pochodzą z ferm w produkcji standardowej, pod stałym nadzorem lekarza weterynarii, bez kontak- tu ze środowiskiem zewnętrznym. Z pewnością drób, który bytuje na zewnątrz, jest zdecydowanie bardziej narażony na choroby, chociażby takie jak ptasia grypa – mówi Łukasz Dominiak. REKLAMA NMoadelrJzHSę-35d0 zia drobiarskie firmy Jarvis 5 mm Model JHS-330 3 mm Model JHS-315 1.5 mm JARVIS oferuje bezpłatny serwis i szkolenia Przy zakupie nowych urządzeń JARVIS w rozliczeniu przyjmujemy stary sprzęt naszej i innych rm. Światowy lider w dziedzinie Sprzętu do przetwórstwa mięsa Zapraszamy na targi Jarvis Polska Limited Sp. z o.o. Dodatkowe informacje o sprzęcie na naszej stronie internetowej! Stara Dąbrowa 39 HALA 9.0 STOISKO A 06 76-231 Damnica Polska tel.: 48 59 725 62 67 mobile: 48 696-625 474 e-mail: [email protected] www.jarvisp5o3lska.pl
TARGI, KONFERENCJE, WYSTAWY Brexit może uderzyć w polskich producentów drobiu Na tamtejszy rynek przypada 17 proc. eksportu wartego 1,6 mld zł Drób jest jednym z naszych hitów eksportowych. Polska jest największym producentem mięsa drobiowego w Unii Europejskiej i czwartym na świecie eksporterem, po Brazylii, USA i Holandii. Dobrej kondycji polskich producentów może jednak zagrozić tzw. twardy brexit, ponieważ na rynek Wielkiej Brytanii przypada 17 proc. całego eksportu polskiego drobiu o wartości 1,6 mld zł. Kolejnym zagrożeniem będzie ustawa paszowa, odro- czona do 2021 roku, która może zwiększyć koszty produkcji nawet o 20 proc. To może zaważyć na konkuren- cyjności polskich producentów na rynku europejskim i światowym. – W ostatnich 10 latach zrobiliśmy olbrzymi postęp w produkcji i eks- – Podstawą bytu i rozwoju tej branży jest eksport, pozostaje kluczo- porcie drobiu, z 3–4 miejsca w Europie staliśmy się numerem jeden. wy od wielu lat i na nim jesteśmy w stanie budować rozwój polskiego Dzisiaj polska produkcja oparta jest na polskich producentach. Również drobiarstwa. Musimy zabiegać o nowe rynki zbytu i utrzymanie tych, spożycie dość dynamicznie rośnie – w 2000 roku spożywaliśmy około które już są. Oczywiście, dzisiaj większość eksportu jest kierowana 10–12 kg drobiu na osobę, dzisiaj jest to już 30 kg – mówi agencji do UE, pojawiają się jednak pewne zagrożenia – może stanowić je informacyjnej Newseria Biznes Witold Choiński, prezes Związku Polskie brexit. Dzisiaj już coraz głośniej mówimy, że może nastąpić zamknię- Mięso. cie granic, postawienie na granicach lekarzy weterynarii, sprawdzanie każdej przesyłki – mówi Witold Choiński. W ciągu ostatnich 10 lat wielkość produkcji drobiowej w Polsce po- dwoiła się. Produkcja żywca drobiowego wzrosła z 1,1 mln ton w 2007 Prezes Związku Polskie Mięso podkreśla, że na Wielką Brytanię roku do 2,3 mln ton w 2017 roku, co oznacza wzrost o 108 proc. Pol- przypada 17 proc. polskiego eksportu drobiu, wartego 1,6 mld zł. ska jest największym w UE producentem mięsa drobiowego i czwartym Dlatego tzw. twardy brexit – czyli scenariusz, w którym Brytyjczycy największym na świecie eksporterem, po Brazylii, USA i Holandii. opuszczą UE bez umowy regulującej wzajemne stosunki handlowe – może bardzo dotkliwie uderzyć w polskich producentów i eksporterów. – Wartość produkcji na przestrzeni ostatnich 10 lat przyrasta o ponad 7 proc. rocznie. Przewidywania mówią, że nastąpi pewne spowolnienie – Innym, również dużym, zagrożeniem, są ograniczenia w stoso- tej dynamiki i do roku 2023 może być na poziomie 4–4,5 proc., ale waniu pasz GMO. Budowanie naszej przewagi cały czas następowało to dalej pokazuje, jak dynamicznie potrafimy wykorzystać sytuację na poprzez zmniejszanie kosztów produkcji 1 kg brojlera, stąd dzisiaj rynku europejskim, utrzymać, a nawet zwiększać produkcję na rynku wygrywamy na rynku UE. Jesteśmy w stanie produkować taniej niż światowym – mówi Witold Choiński. pozostałe kraje. W przypadku wprowadzenia zakazu stosowania pasz GMO ta struktura może zostać nadwyrężona. Koszty produkcji 1 kg Polski drób jest jednym z hitów eksportowych. Na przestrzeni ostat- mogą wzrosnąć nawet do 20 proc., co może zaważyć na naszej kon- nich 10 lat nastąpił ponadczterokrotny wzrost wartości eksportu: z 2 kurencyjności na rynku europejskim i światowym – podkreśla Witold mld zł w 2007 roku do 8,8 mld zł w 2017 roku. Głównymi odbiorcami Choiński. polskiego drobiu na unijnym rynku są Niemcy, Czechy, Wielka Brytania i Francja. Jednak coraz więcej eksportu – w tej chwili już około 20 proc. Tzw. ustawa paszowa budzi duże obawy hodowców i producen- – trafia na rynki państw trzecich, takich jak Chiny, Bliski Wschód, kraje tów. Nowe przepisy wprowadzą całkowity zakaz stosowania pasz ASEAN (państwa Azji) i Zatoki Perskiej. Perspektywicznym rynkiem jest genetycznie modyfikowanych w żywieniu zwierząt. Może to spowo- również Afryka. dować duży wzrost kosztów po stronie hodowców drobiu, co z ko- lei przełoży się na wyższe ceny mięsa i jaj, które odczują polscy 54 konsumenci. Dlatego termin wejścia w życie nowych przepisów jest odraczany już od kilku lat. W grudniu prezydent podpisał ustawę o paszach, która zakłada wydłużenie o dwa lata – do 1 stycznia 2021 roku – okresu, w którym można stosować pasze GMO w ży- wieniu zwierząt. https://biznes.newseria.pl n
WIADOMOŚCI Z BRANŻY Messer i CVC finalizują przejęcie amerykańskiej części firm Linde i Praxair Firma Messer, specjalizująca się w dziedzinie gazów przemysłowych, z dniem 1 marca 2019 r. przejęła więk- szość biznesu gazowego od Linde AG w Ameryce Północnej oraz niektóre działalności biznesowe Linde i Praxair w Ameryce Południowej. W tym celu, wspólnie z funduszem CVC Capital Partners VII („CVC”) powołano Messer Industries GmbH. Messer Industries zainwestuje w sumie około 3,6 miliarda USD (3,2 miliarda EUR). Do joint venture Messer wnosi większość swoich spółek zachodnioeuropejskich. „Tworząc to strategiczne part- świecie, zgodnie z określonymi zasadami: są to orientacja na klienta nerstwo, wykorzystujemy wy- i pracownika, odpowiedzialne zachowanie, odpowiedzialność korpo- jątkową okazję do powrotu na racyjna, doskonałość oraz zaufanie i szacunek. Messer Group GmbH rynki Ameryki Północnej i Po- wygenerowała w 2018 roku skonsolidowaną sprzedaż na poziomie 1,3 łudniowej. Dzięki temu Messer miliarda EUR. stanie się globalnym graczem * w tym z dniem 01.03.2019 w spółce Messer Industries GmbH z kon- w tym sektorze i umocni swo- solidacją kapitałową ją pozycję największego na świecie, rodzinnego specjali- http://www.messergroup.com sty w zakresie gazów przemy- http://www.gasesforlife.de słowych. Jest to jedyna taka okazja w życiu,” stwierdza CVC Capital Partners Stefan Messer, właściciel i Dy- rektor Generalny Messer Group CVC Capital Partners jest wiodącą firmą doradztwa inwestycyjnego GmbH. „Planujemy w przecią- w zakresie private equity i inwestycji. Założona w 1981 roku, firma gu kilku lat w pełni zintegrować zatrudnia obecnie ponad 450 pracowników w 24 biurach Europy, Azji joint venture z Messer Group, i USA. Na dzień dzisiejszy CVC zarządza łącznie ponad 69 miliarda- zarządzaną przez rodzinę. W średnioterminowej perspektywie chcemy mi USD zainwestowanych w aktywa, w około 72 firmach na całym wykorzystać fuzję obu firm, aby ponownie stać się globalnym graczem, świecie, które zatrudniają ponad 200.000 pracowników w wielu loka- obecnym na odpowiednich rynkach gazów przemysłowych”. Działal- lizacjach. Wszystkie te spółki portfelowe reprezentują łączną sprzedaż ność Linde nabyta w USA, Kanadzie, Brazylii i Kolumbii wraz z chilijską przekraczającą 150 miliardów USD. Więcej informacji na temat CVC częścią Praxair oraz około 5.400 pracowników, wygenerowała w 2018 można znaleźć na stronie: www.cvc.com n roku sprzedaż na poziomie 1,8 miliarda USD (1,6 miliarda EUR), przy EBITDA w wysokości około 408 milionów USD (359 milionów EUR). Messer Group obsługuje większość zachodnioeuropejskich firm w krajach Beneluksu, Danii, Niemczech, Francji, Hiszpanii, Szwajcarii i Portugalii, a także swoją algierską jednostkę w ramach joint venture. Około 830 pracowników Messer Group GmbH wygenerowało w 2018 r. sprzedaż o wartości 339 milionów EUR i EBITDA w wysokości 54 milionów EUR. Messer – Gases for Life Firma Messer założona w 1898 roku jest dziś największym na świe- cie, zarządzanym przez właścicieli, specjalistą w zakresie gazów tech- nicznych, medycznych i specjalnych. Pod marką ‘Messer - Gases for Life’ firma oferuje produkty i usługi w Europie, Azji i obu Amerykach. Międzynarodowe działania są prowadzone z Bad Soden pod Frankfur- tem nad Menem. Stefan Messer, właściciel i Dyrektor Generalny Messer Group GmbH, współpracuje z ponad 11.000* pracowników na całym 56
Atmosfera chroniąca żywność Gourmet® to linia gazów ochronnych takich jak azot, dwutlenek węgla i tlen oraz ich mieszaniny, stworzona przez Messer dla przemysłu spożywczego. Korzyści stosowania gazów osłonowych Gourmet® w procesie pakowania żywności, w skrócie nazywanej MAP: • wydłużona trwałość produktów spożywczych oraz dłuższy okres przydatności do spożycia • lepsza stabilność mikrobiologiczna w porównaniu do pakowania próżniowego • zachowanie naturalnego kształtu i koloru produktu • eliminacja procesu utleniania • zabezpieczenie przed wysychaniem produktów • zwiększenie efektywności prowadzonych procesów produkcyjnych. Ogromna różnorodność produktów spożywczych nie pozwala stosować atmosfery ochronnej o jednakowym składzie dlatego zachęcamy do kontaktu z naszymi specjalistami z obszaru aplikacji spożywczych, którzy służą doradztwem w zakresie doboru optymalnych gazów spożywczych oraz zwiększenia efektywności prowadzonych w Państwa zakładach procesów produkcyjnych. Messer Polska Sp. z o.o. ul. Maciejkowicka 30 41-503 Chorzów tel. +48 32 77 26 000 fax +48 32 77 26 115 [email protected] www.messer.pl Nowa seria kutrów przelotowych produkcji Metalbud Nowicki - typ KR-45, KR-90 Kutry przelotowe KR-45 oraz KR-90 są przeznaczone do dokładnego cięcia i mielenia surowców, głównie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i chemicznym. Zalety • Dwustopniowa głowica tnąca • Wzrost temperatury surowca ograniczony do minimum • Prosty i szybki montaż i demontaż narzędzi tnących • Narzędzia tnące nie wymagają ostrzenia i regulacji • Konstrukcja zestawu tnącego zapobiega uszkodzeniu zestawu podczas pracy bez surowca • Koła jezdne. W wersji standardowej maszyna jest wyposażona w dwustop- niowy zestaw narzędzi tnących. Stator ze szczeliną 1,2 mm na pierwszym stopniu i 0,3 mm na drugim stopniu. Taki zestaw umoż- liwia cięcie mięsa i produkcji emulsji ze skórek. Na ży- czenie klienta możliwe są inne kombinacje zestawów tnących, co umożliwia osiąganie jeszcze drobniejszej lub grubszej struktury produktu. Istnieje możliwość dostarczenia jednostopniowej głowicy tnącej. tel.: +48 46 814 5500, www.metalbud.com 57
PROGRAMY PROMOCYJNE Magdalena Matusik /Adventure Media Siła tkwi w znaku „Doceń polskie”! Polscy producenci żywności świadomi korzyści z posiadania certyfikatu jakości! - Posiadanie znaku „Doceń polskie” daje nam satysfakcję z dobrze wykonanej pracy. Dostajemy potwier- dzenie z zewnątrz, od ludzi którzy zawodowo zajmują się żywnością, że wyprodukowaliśmy dobry wyrób – wyjaśnia Rafał Zdziebło reprezentujący Firmę Handlową RATOS-NATURA S.C. Polscy producenci żywności posiadają coraz większą świadomość w kwestii możliwości wykorzystywania godła „Doceń polskie”. Widzą, że laury programu to nie tylko prestiż posiadania znaku jakości, ale także wymierne korzyści dla nich. - Korzyści są ogromne i wpływają na nasz wizerunek. Mamy się czym ścią i technologią żywienia – tworzący Lożę Ekspertów. Wspomnieć też pochwalić, zostaliśmy docenieni przez grono niezależnych ekspertów. należy, że przewodniczącym jury jest mistrz kuchni, Mirek Drewniak. Posiadanie takiego znaku wpływa pozytywnie na odbiór nagrodzonego produktu, ponieważ jest potwierdzeniem jego wysokiej jakości. Znak Rodzimi producenci doceniają wykorzystujemy w materiałach marketingowych, na stronie interneto- siłę znaku „Doceń polskie” wej oraz w komunikacji z naszymi klientami i kontrahentami - tłuma- czy przedstawiciel firmy z Baćkowic RATOS-NATURA laureat programu - Filet z Kurczaka Zagrodowego już trzeci raz został doceniony przez „Doceń polskie”, który zdecydował się na ponowny udział w certyfika- kapitułę „Doceń Polskie”. Kurczak Zagrodowy pochodzi z Podlasia, cji. Należący do asortymentu firmy Miód wielokwiatowy, dwukrotnie już chowany jest metodami jak najbardziej zbliżonymi do tradycyjnych. nagrodzony został certyfikatem jakości produktu „Doceń polskie” oraz Chów trwa o połowę dłużej niż tradycyjnych kurcząt, karmiony jest ro- zaszczytnym tytułem TOP PRODUKT. ślinną paszą bez GMO, nigdy też nie dostaje antybiotyków. To wszystko powoduje, że mięso Kurczaka Zagrodowego jest delikatne, ma spójną REKLAMA - Wzięliśmy udział w ponownej certyfikacji, ponieważ chcieliśmy i kruchą strukturę oraz jest mniej tłuste. Certyfikat jakości „Doceń potwierdzić u niezależnych ekspertów czy nadal utrzymujemy wysoką jakość naszych wyrobów. Jest to po prostu doskonała okazja, aby się polskie” potwierdza zarówno pochodzenie jak również wyjątkowość na- sprawdzić – dodaje Rafał Zdziebło z RATOS-NATURA. szego produktu - tłumaczą przedstawiciele firmy „SEDAR” S.A. Na podobny krok zdecydowały się jeszcze m.in. firmy: SEDAR, Przed- Co natomiast o sile znaku „Doceń polskie” sądzi Przedsiębiorstwo siębiorstwo Produkcji Spożywczej Frykas Sp. z o.o. oraz OSM WART- Produkcji Spożywczej FRYKAS? - Zdecydowaliśmy się po raz kolejny MILK. Co nimi kieruje i jakie korzyści czekają na polskich wytwórców wziąć udział w certyfikacji „Doceń polskie”, ponieważ znak progra- po zdobyciu certyfikatu jakości produktu „Doceń polskie? O tym niżej. mu to symbol rodzimej jakości. Jesteśmy bardzo zadowoleni, że nasze - Polscy producenci coraz świadomiej korzystają z możliwości ja- kie daje znak „Doceń polskie”. Początkowo zgłaszali swój udział na Szparagi konserwowe znalazły się wśród grona produktów opatrzonych zasadzie eksperymentu. Obecnie działania te są przemyślane, a nasi rodzimi wytwórcy wiedzą, że laury „Doceń polskie” to szeroki wachlarz tym znakiem. Posiadanie znaku „Doceń Polskie” jest dla nas bardzo korzyści wpływających na promocję ich specjałów, jak i firmy – tłu- maczy Karolina Szlapańska, organizatorka Ogólnopolskiego Programu ważne. Dla naszych klientów to potwierdzenie, że oferowane przez Promocyjnego „Doceń polskie”. nasze szparagi pochodzą z najlepszych polskich upraw. Są zdrowe Celem Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego „Doceń polskie” jest propagowanie wysokiej jakości rodzimych produktów oraz ich wytwór- i naturalne a przede wszystkim nie zawierają sztucznych barwników ców. Ich oceną zajmują się specjaliści zawodowo zajmujący się żywno- i konserwantów – zapewnia Sylwia Senftleben, Kierownik zakładu i tłu- maczy przy okazji, że zależy im na tym, aby zdobyć zaufanie jak naj- większej grupy klientów, dlatego też godło programu zamieszczane jest na etykiecie, stronie internetowej, a także na profilu facebookowym. - To dla nas forma zapewnienia odbiorcy o najwyższej jakości produktów – tłumaczy. 58
PROGRAMY PROMOCYJNE Producent nagrodzonych Szparagów konserwowych wyraźnie za- im noty za smak, wygląd i stosunek jakości do ceny. Wyróżnienia znacza, że klienci zwracają coraz większą uwagę na to co jedzą, są przyznawane wyłącznie artykułom, które otrzymają wysoką liczbę skąd dane wyroby pochodzą a także jaki jest ich skład. - Biorąc pod punktów (minimum 7,5 pkt.). uwagę przesycenie rynku produktami pochodzącymi z różnych stron świata, staramy się wykorzystywać szparagi z najlepszych rodzi- Godła promocyjne są przyznawane na 24 miesiące: z tego względu mych upraw chcąc zapewnić ich najwyższą jakość. W dzisiejszych majowa atestacja będzie szczególnie istotna dla laureatów XXII i XXIII czasach konsumenci mają większą świadomość tego, jak to co jemy, atestacji. Producenci, których wyroby zostały wyróżnione przed 2 wpływa na nasze zdrowie. Wierzymy, że nasze produkty opatrzone laty mogą ubiegać się o ich ponowne wyróżnienie. certyfikatem „Doceń polskie” będą chętnie wybierane i postrzega- ne, jako zdrowe i smaczne – dodaje Sylwia Senftleben. Program promocyjny ma otwarty charakter. Specjały ze swojej ofer- ty mogą zgłaszać wytwórcy z całego kraju, bez względu na wielkość W gronie firm, które zdecydowały się na ponowny udział w cer- produkcji, czy zasięg. Liczba artykułów nie jest ograniczona. tyfikacji żywności jest również Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Korzyści wynikające ze zdobycia znaku „Doceń polskie”: WART-MILK. - Znak Godło „Doceń polskie” wpisało się niejako 1. Po pierwsze! Znak promocyjny „Doceń polskie”, który może być w szatę graficzną naszego produktu, a jest nim Osełka Sieradzka MU! Masło Ekstra. Posiadanie znaku „Doceń polskie” to dla nas wykorzystywany przez producenta we wszelkich działaniach pro- możliwość większego i bardziej świadomego wyboru przez klientów. mocyjnych dotyczących nagrodzonego produktu. Laureat może Znak programu zamieszczamy na opakowaniu produktu. Certyfikat posługiwać się nim na wszystkich polach eksploatacji (od opa- zabieramy na targi wystawiennicze, w których uczestniczymy – wy- kowania produktu, przez materiały promocyjne, na stronie in- jaśniają przedstawiciele OSM WART-MILK. ternetowej, billboardach i reklamie telewizyjnej kończąc). W ten sposób podkreśla wysoką jakość swojego wyrobu i jego pocho- Według polskich wytwórców zakupy konsumentów opierają się co- dzenie. raz bardziej na przemyślanych decyzjach co do wyboru produktu, Co ważne, nazwa programu jest chroniona (jako znak towarowy) który chcą kupić. Wytwórcy zgodnie dodają, że odbiorcy coraz chęt- i zastrzeżona w Urzędzie Patentowym RP. niej zwracają uwagę na etykietę produktu, jak i gdzie dany specjał 2. Certyfikat „Doceń polskie” – wysyłany w ozdobnej ramie. Można powstał. go eksponować na wszystkich możliwych polach, zaznaczając w ten sposób zdobycie wyróżnienia. Na certyfikacie widnie- Niezwykle ważne jest również to, że honorowy patronat nad cer- je logotyp Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz podpisy tyfikacjami organizowanymi w ramach programu „Doceń polskie” od wszystkich członków Loży Ekspertów. lat sprawuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Należy także pamię- 3. Teksty publikowane na blogu programu, pod adresem www.blog. tać, że prestiż znaku promocyjnego wynika z faktu, iż nie jest on docenpolskie.pl. nadawany automatycznie. Otrzymują je tylko i wyłącznie te produkty Na blogu zamieszczane są różnorodne materiały dot. wyrobów spożywcze, które pozytywnie ocenione zostały przez jury programu. ze znakiem „Doceń polskie”. Począwszy od zapowiedzi udziału Żywność sprawdzana jest co kwartał. w certyfikacji, przez informację o zdobytym godle, aż po wiado- mości na temat działalności producenta. Materiały te powstają XXXII atestacja produktów spożywczych już w maju! we współpracy z przedstawicielami firm i są przez nich autory- zowane. Dokładnie 15 maja odbędzie się drugi w tym roku audyt żywności, Na blogu dostępne są także przepisy kulinarne laureatów progra- a wraz z nim obrady Loży Ekspertów Ogólnopolskiego Programu Pro- mu; propozycje dań, których składnikiem jest nagrodzona żyw- mocyjnego „Doceń polskie”. Dokładnie rzecz ujmując, na polskich ność. producentów żywności czeka już XXXII certyfikacja, bowiem program Tu także dostępne jest zestawienie wszystkich uhonorowanych realizowany jest już od 2011 roku. Tak się składa, że tego dnia przy- wyrobów z odnośnikiem do strony internetowej producenta oraz pada wspomnienie św. Izydora, patrona rolników. Będzie to więc po- logotypy laureatów programu. dwójne, majowe święto producentów żywności. 4. Fanpage programu „Doceń polskie” Stronę www.facebook.com/docenpolskie polubiło ponad 8 tys. Zasady oceniania wyrobów i przyznawania znaków jakości „Doceń osób. Tu dostępne są odnośniki do wszystkich tekstów publiko- polskie” pozostają niezmienne. Do atestacji kwalifikowane są wyłącz- nie wyroby z tzw. polskim akcentem. Członkowie jury wystawiają 59
PROGRAMY PROMOCYJNE wanych na blogu. Producenci mogą bezpośrednio z tego źródła Kwartalnik zawiera wywiady z przedstawicielami nagrodzonych udostępniać materiały dotyczące ich wyrobów. firm, prezentacje wyróżnionych produktów, teksty lifestylowe 5. Konsultacje ze specjalistą Centrum Znakowania Żywności i poradnikowe. Pismo dostarcza ponadto informacji na temat Począwszy od XXV certyfikacji, specjalistka do spraw prawa bieżących działań związanych z realizacją programu. żywnościowego sprawdza etykiety produktów, które biorą udział Magazyn jest dystrybuowany m.in. w hurtowaniach i sieciach w audycie. Każdy laureat programu (którego wyroby oceniono handlowych, a wersję elektroniczną (w formacie PDF) można podczas XXV certyfikacji i kolejnych) otrzymuje informację, czy pobrać bezpośrednio z bloga programu promocyjnego „Doceń etykieta produktu spełnia wymogi prawa. Jeśli nie, producent polskie”. zostanie skierowany na konsultacje (telefoniczne lub mailowe) 9. E-book z przepisami kulinarnymi. E-książka kucharska z Centrum Znakowania Żywności. Laureat audytu otrzyma kon- Elektroniczna książka kucharska (e-book) to rozwinięcie zakładki kretną wskazówkę co zrobić, aby zapis był poprawny. Działania „Przepisy” dostępnej na blogu programu. W publikacji zawarto te nie wymagają uiszczania dodatkowych opłat. 85 receptur i zdjęć gotowych dań, których składnikiem są pro- 6. Profesjonalne zdjęcia produktu dukty nagrodzone przez Lożę Ekspertów. Książka systematycznie Od lipcowej atestacji żywności (przeprowadzonej 26 lipca 2017 aktualizowana, wszyscy laureaci programu będą mogli za jej po- r.), wszyscy laureaci audytu otrzymają również profesjonalne średnictwem promować swoje wyroby. zdjęcia nagrodzonych produktów (tzw. „packshoty”). Fotografie 10. Mapa Dobrego Smaku – www.MapaDobregoSmaku.pl są wykonywane na białym tle; stanowią zatem uniwersalny ma- Graficzne zestawienie wszystkich nagrodzonych artykułów spo- teriał, który można zamieścić na stronie internetowej, w ulotce, żywczych wg kategorii oraz siedziby wytwórcy. Dzięki niej kon- czy mediach społecznościowych. Zdjęcia otrzymają wszyscy po- sumenci mogą bez trudu odnaleźć dobrą żywność produkowaną siadacze licencji nagrodzeni podczas lipcowego audytu. Fotogra- w swoim regionie. fie nie są objęte innymi kosztami. 11. Dzień polskiej żywności i wydarzenia branżowe 7. Informacje prasowe i współpraca z agencją PR Dzień polskiej żywności to nietypowe święto kulinarne zainicjo- Każdy laureat po certyfikacji otrzymuje tekst przygotowany przez wane przez twórców programu „Doceń polskie” w 2013 roku. profesjonalną Agencję PR. Jest to materiał dot. zdobycia znaku Jego celem jest podkreślenie, jak ciekawa jest oferta rodzimych jakości do dowolnego wykorzystania. producentów i zwrócenie uwagi na wysoką jakość polskich ar- Agencja Adventure Media regularnie przygotowuje informacje tykułów spożywczych. To nawiązanie do innych kulinarnych prasowe dot. laureatów programu: w tekstach tych zamieszcza- „świąt” (jak Dzień Mleka czy Dzień Czekolady), ale propagujące ne są wypowiedzi przedstawicieli nagrodzonych firm, ich pora- całą branżę. Organizatorzy programu „Doceń polskie” angażują dy, czy przepisy kulinarne. Wszystkie przygotowane dotychczas się w różnorodne wydarzenia branżowe – targi, spotkania i kon- teksty są dostępne w Centrum Prasowym. Efektem tych dzia- ferencje. Laureaci programu mogą w nich uczestniczyć na pre- łań są publikacje, które ukazują się bezpłatnie na łamach prasy ferencyjnych warunkach, docierając w ten sposób do kolejnych i portalach internetowych (branżowych, lifestylowych, lokalnych grup odbiorców. i ogólnoinformacyjnych). Raport obecności programu w mediach. Informacje o wszystkich bieżących działaniach oraz możliwościach Zestawienie opublikowanych materiałów można znaleźć także jeszcze pełniejszego wykorzystania potencjału godła „Doceń polskie” na blogu, w zakładce „Media o DP”. są zawarte w specjalnym podsumowaniu miesięcznym. Raport ten 8. Kwartalnik „Doceń Dobre Wiadomości” jest przekazywany laureatom pocztą elektroniczną. n Bezpłatny magazyn to kolejne narzędzie promujące żywność na- grodzoną znakiem „Doceń polskie”. Jest wydawany przez orga- Ogólnopolski Program Promocyjny nizatorów programu od lipca 2015 roku. „Doceń polskie” 60 www.docenpolskie.pl www.blog.docenpolskie.pl Celem programu „Doceń polskie” jest promocja wysokiej jakości produktów spożywczych dostępnych na polskim rynku. Ich selekcją, oceną i przyznaniem certyfikatu „Doceń polskie” zajmują się specja- liści zawodowo związani z żywnością i technologią żywienia, którzy tworzą Lożę Ekspertów. Zasiadają w niej m.in. członkowie Klubu Szefów Kuchni. Twórca programu „Doceń polskie” jest także organizatorem pro- jektu BlogerChef (blogerchef.pl) – innowacyjnego przedsięwzięcia skierowanego do blogerów kulinarnych.
EKONOMIA dr inż. Andrzej Wasilewski Dotacje w praktyce – branża mięsna Kończą się możliwości pozyskania dotacji dla polskiej gospodarki, w tym dla przetwórstwa spożywczego. Spośród wielu programów dotacyjnych uzależnionych od rodzaju planowanej inwestycji, ich lokalizacji oraz wielkości (głównie adresowane do małych i średnich przedsiębiorstw) i specyfiki podmiotu starającego się o pomoc, w tym artykule skupimy się głównie na specjalnie dedykowanym m.in. dla branży mięsnej i drobiowej Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 - 2020. PRZETWÓRSTWO 4.2 • maszyn lub urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowania produktów do sprzedaży, Działanie 4.2 jest konkretnie adresowane do branży spożywczej (co nie wyklucza uczestnictwa w innych konkursach).„Wsparcie inwesty- • aparatury pomiarowej, kontrolnej oraz sprzętu do sterowania pro- cji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój” cesem produkcji lub magazynowania, realizowane jest obecnie (początek marca 2019r.) w wielkości 38,6% (732 zawartych umów) i tylko 318 sztuk (14,83%) wypłaconych do- • urządzeń służących poprawie ochrony środowiska i przeciwdzia- tacji. łaniu zmianom klimatu. Dotychczas odbyły się trzy nabory 4.2 z nowego PROW: - Pierwszy nabór: XII 2015 r. – 836 szt. wniosków. b.Budowa, rozbudowa, nadbudowa, przebudowa lub remont połą- - Drugi nabór: IV/V 2017 r. – 808 szt. wniosków. czony z modernizacją niezbędnych do wdrożenia inwestycji w za- - Trzeci nabór: IV/V 2018 r. – 1064 szt. wniosków. kresie zakupu maszyn i urządzeń (wraz z transportem do miejsca realizacji projektu materiałów, maszyn, urządzeń), w tym: Limit środków na każdy nabór to 345,7 mln EURO, z tego 95,7mln - budynków i budowli wykorzystywanych do produkcji, magazyno- dla woj. Mazowieckiego. Ostatnio Ministerstwo Rolnictwa i Rozwo- wania, handlu hurtowego lub kontroli laboratoryjnej produktów ju Wsi na wniosek Komitetu Sterującego przesunęło dodatkowo 150 rolnych (obiektów podstawowych); mln EURO na to działanie, zapewne z myślą o niedawnym naborze - budynków i budowli infrastruktury technicznej związanych na tzw. „małe przetwórstwo”. z użytkowaniem obiektów podstawowych; - pomieszczeń higieniczno-sanitarnych; Dotacji podlegają 25 działalności gospodarcze (spółki osobowe, - pomieszczeń administracyjnych stanowiących integralną część spółki kapitałowe, EDG) określone poprzez dominujące PKD m.in.: obiektów podstawowych w części nieprzekraczającej 10% całko- 10.11.Z Przetwarzanie i konserwowanie mięsa, z wyłączeniem mięsa witej powierzchni tych obiektów; z drobiu - w zakresie uboju. - koszty budowlane NIE mogą przekroczyć 1/2 wszystkich kosztów 10.12.Z Przetwarzanie i konserwowanie mięsa z drobiu - bez uboju. kwalifikowanych i muszą być związane TYLKO i wyłącznie z funk- 10.13.Z Produkcja wyrobów z mięsa, włączając wyroby z mięsa dro- cjonowaniem maszyn i urządzeń. biowego. 46.32.Z Sprzedaż hurtowa mięsa i wyrobów z mięsa. c. Infrastruktura służąca ochronie środowiska - w tym np. KOGENE- 52.10.B Magazynowanie i przechowywanie pozostałych towarów RACJA - dotyczy usługowego zamrażania i przechowywania produktów rol- nych. d.Zakup (i instalacja) lub leasing zakończony przeniesieniem prawa własności oprogramowania służącego zarządzaniu przedsiębior- Dotacji nie można pozyskać na część ubojową (tylko rzeźnie o ma- stwem lub sterowania procesem produkcji lub magazynowania – łej zdolności) zakładu (tylko rozbiór i przetwarzanie, ale bez dań w tym RODO. gotowych) z wyłączeniem inwestycji służących poprawie ochrony środowiska, takich jak oczyszczalnia ścieków, zawracanie wody czy e. Koszty ogólne (do 10%): koszty przygotowania dokumentacji tech- modernizacja/budowa kotłowni - te inwestycje dotyczą wszystkich nicznej w tym: zakładów mięsnych. - kosztorysów; Zakres pomocy: - projektów technologicznych, architektonicznych, budowlanych; a. Koszty zakupu (wraz z instalacją) lub leasingu nowych: - operatów wodnoprawnych; - ocen i raportów oddziaływania na środowisko; 62 - dokumentacji geologicznej lub hydrologicznej; - wypisów i wyrysów z katastru nieruchomości;
EKONOMIA - sprawozdania nadzoru inwestorskiego, autorskiego, urbanistycz- 7. Instalacje paneli słonecznych, ogniw fotowoltaicznych, małe elek- nego, architektonicznego, budowlanego lub konserwatorskiego; trownie wiatrowe do produkcji energii na potrzeby prowadzonej działalności. - związane z kierowaniem robotami budowlanymi; - przygotowania biznesplanu: (do 50 tys. PLN). 8. Systemy odzysku ciepła lub pompy ciepła. g. Wdrażanie systemów zarządzania jakością – systemy krajowe 9. Wymiana eternitowych pokryć dachowych budynków produkcyj- i unijne tożsame z zakresem działania 3.2 REKLAMA i PROMOCJA. h.Rat zapłaconych z tytułu wykonania umowy leasingu, nieprzekra- nych i magazynów. czających ceny netto nabycia maszyn lub urządzeń lub aparatury 10.Termomodernizacja budynków. kontrolno-pomiarowej, sprzętu do sterowania procesem produkcji, 11.Produkcja biogazu na potrzeby prowadzonej działalności prze- magazynowania, jeżeli przeniesienie własności tych rzeczy na be- neficjenta nastąpi w okresie realizacji projektu, nie później niż do twórczej. dnia złożenia wniosku o płatność końcową. i. Opłaty za patenty i licencje. 3 pkt. jeśli: podmiot uczestniczy w unijnych lub krajowych systemach jakości Wykluczone jest: w zakresie objętym operacją – tych samych jakie są podstawą otrzy- - nabycie rzeczy używanych (używanych maszyn, urządzeń, sprzętu) mania dotacji w Działaniu 3.2 „REKLAMA i PROMOCJA”. - zakup środków transportu; - nabycie nieruchomości; 5 pkt jeśli: - podatek VAT; po zakończeniu realizacji projektu inwestor będzie przetwarzał lub - leasing zwrotny, kosztów związanych z umową leasingu, w szcze- wprowadzał do obrotu produkty rolne pochodzące bezpośrednio od producentów ekologicznych, nabywane na postawie min. 3 letnich gólności marży finansującego lub ubezpieczenia; umów, zawieranych z producentami rolnymi na poziomie ≥10% cał- - koszty dostosowania do norm lub wymogów unijnych; kowitej ilości produktów niezbędnych do produkcji. - koszty poniesione w związku z realizacją inwestycji odtworzenio- 4 pkt. jeśli: wych. realizacja inwestycji w gminach należących do powiatów o najwyż- szym poziomie bezrobocia w kraju (max. 4 pkt przy najwyższym bez- Każdy nabór ma charakter konkursowy i lista rankingowa opiera się robociu). Poziom bezrobocia określany wg danych GUS w miesiącu o ilość zdobytych punktów. Minimalna ilość to 6,5 pkt, a max ilość poprzedzającym miesiąc podania do publicznej wiadomości ogłosze- do zdobycia wynosi 34. nia o naborze wniosków. Punktacja: 2 pkt. jeśli: 5 pkt jeśli podmiot jest: Projekt inwestycyjny dotyczy wybranych sektorów (mięso, mleko, • grupą producentów rolnych, owoce-warzywa, zboża), o których mowa w Załączniku 2. do Rozpo- • organizacją producentów, rządzenia MRRW (dot. PKD: 10.11.Z; 10.12.Z; 10.13.Z; 10.32.Z; • związkiem grup producentów rolnych, 10.39.Z przetwarzanie i konserwowanie owoców i warzyw; 10.51.Z; • zrzeszeniem organizacji producentów, 10.61.Z; 46.21.Z; 46.31.Z; 46.32.Z; 46.33.Z). • spółdzielnią. Następny (prawdopodobnie ostatni i z modyfikacjami) nabór plano- 5 pkt jeśli: wany jest na przełom III i IV kwartału 2019 r. po zakończeniu realizacji projektu w każdym roku - nabywanie surow- ców do produkcji lub sprzedaży hurtowej na postawie min. 3 letnich REKLAMA i PROMOCJA 3.2/3.1 umów zawartych bezpośrednio z producentami rolnymi, na poziomie >75% całkowitej ilości nabywanych produktów rolnych. Kto może otrzymać dotację: Każdy podmiot (także DUŻY) będący producentem lub przetwórcą 5 pkt. jeśli: osiągnięta jest innowacyjność operacji – największy odsetek kosztów produktów rolnych (m.in. mięso, drób) może otrzymać dotację w wy- kwalifikowanych planowanej inwestycji stanowią koszty w zakresie sokości 70% poniesionych kosztów kwalifikowanych, ale nie więcej wprowadzania nowych produktów lub procesów, w tym technologii niż 1,75 mln złotych na przeprowadzenie kampanii informacyjno – w skali przedsiębiorstwa. promocyjnej i uczestniczy w następujących systemach jakości: - SYSTEMY UNIJNE: 5 pkt jeśli: inwestycja ma wpływ na ochronę środowiska lub przeciwdziałanie • ChNP - chronione nazwy pochodzenia; zmianom klimatu. Warunek uznaje się za spełniony jeśli inwestor za- • ChOG – chronione oznaczenia geograficzne; stosuje co najmniej jedno podanych poniżej rozwiązań: • GTS – gwarantowana tradycyjna specjalność; 1. Obiekty gromadzenia odpadów stałych. a także dla systemu ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geogra- 2. Zbiorniki na ścieki przemysłowe. ficznych wyrobów winiarskich oraz rolnictwo ekologiczne. 3. Zbiornikowe systemy bioremediacji (neutralizacji) odpadów i ście- - SYSTEMY KRAJOWE: • IP - Integrowana produkcja; ków - np. nawozy organiczne. • JT - Jakość i Tradycja; 4. Oczyszczalnie ścieków na potrzeby prowadzonej działalności prze- • QMP; • PQS; twórczej. • QAFP: 5. Piece na biomasę na potrzeby prowadzonej działalności przetwór- - tuszki, elementy i mięso z kurczaka i młodej polskiej gęsi czej. owsianej, 6. Wymiana pieca węglowego na piec gazowy na potrzeby działalno- - kulinarne mięso wieprzowe, ści przetwórczej. - wędliny. 63
EKONOMIA Nazwa Działania: - od 28.11.2017 r. do 29.12.2017 r. Działanie 3.2 „Wsparcie działań informacyjnych i promocyjnych re- - od 27.11.2018 r. do 28.12.2018 r. alizowanych przez grupy producentów na rynku wewnętrznym” (dla - Złożono dotychczas 3.555 wniosków, a podpisano 2.567 umów. przetwórców). Wypłacono ponad 3 mln złotych dla 1.686 wnioskodawców. Planowany nabór wniosków - wrzesień 2019 r. Założenia organizacyjne: Dla realizacji tego działania niezbędne jest stworzenie konsorcjum Działanie 16.1. WSPÓŁPRACA (EPI) z innym producentem lub przetwórcą rolnym posiadającym w/w sys- Cel działania realizowany jest poprzez specjalnie utworzone Grupy temy jakości. Proporcje realizacji kampanii nie są określone przez na rzecz innowacji, a efektem powinno być opracowanie i wdrożenie ustawodawcę. innowacji w zakresie produkcji, przetwarzania lub wprowadzania - Realizację można podzielić na max. 8 etapów, i może trwać nie do produkcji produktów objętych załącznikiem I do TFUE, w tym NOWYCH lub ZNACZĄCO ULEPSZONYCH: dłużej niż przez 2 lata. - produktów; - Kampanię powinno się realizować najlepiej poprzez 8 -10 kanałów - praktyk, procesów lub technologii; - metod organizacji; przekazu: - metod marketingu. • tv, • radio, Warunkiem udziału w tym projekcie jest uzyskanie „Opinii o inno- • internet, wacyjności” sporządzonej przez: • prasa, - jednostkę naukową (w rozumieniu art.2 pkt 9 ustawy z 30.04.10 • marketing bezpośredni, • udział w targach (w kraju i na terenie UE), o zasadach finansowania nauki); • pokazy, - jednostka naukowa wystawiająca opinię nie ubiega się o wsparcie • degustacje, • publikacje w ramach Projektu oraz nie wchodzi w skład grupy EPI, posiada • inne (np. szkolenia czy outodoor). kat. A+, A, B. - Działanie obsługuje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, a płatni- W działaniu może uczestniczyć jako członek lub Lider konsorcjum kiem jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. podmiot z kategorii DUŻE. - W naborze październikowym 2016 roku przyjęto 81 wniosków, umowę podpisało 24 podmioty, realizuje 19, a wypłacono dotych- Warunki jakie powinna spełniać Grupa: czas 15,5 mln złotych dotacji. - Formę organizacyjno-prawną umożliwiającą zawieranie umów i za- Najbliższy nabór planowany jest na WRZESIEŃ 2019 r. ciąganie zobowiązań. - Budżet tego naboru wynosi 15 mln EURO, w tym woj. Mazowieckie - Akt ustanawiający grupę określa; formę prawną grupy, role po- 2,3 mln EURO. szczególnych partnerów oraz odpowiedzialność prawną i finansową - Ze względu na problemy z notyfikacją krajowych systemów jakości partnera (LIDERA Grupy) reprezentującego grupę, określa podział odpowiedzialności i własność rezultatów operacji w okresie 5 lat. zbliżający się nabór wniosków będzie dotyczył prawdopodobnie tyl- - Najczęściej pożądaną formą prawną są KONSORCJA oparte na ko systemów unijnych. umowach cywilno-prawnych. W sposób „równoległy” z dotacji unijnej mogą skorzystać także pro- Grupy operacyjne na rzecz innowacji muszą składać się z minimum ducenci rolni, rolnicy uczestniczący w w/w systemach jakości (dostar- 2 podmiotów spośród: czyciele surowców) poprzez Działanie 3.1 „Wsparcie na przystępowa- A. rolnicy, grupy rolników lub posiadacze lasów; nie do systemów jakości”. B. naukowcy; instytuty, jednostki naukowe, uczelnie - Prawo - Wysokość pomocy, uzależniona jest od systemu jakości w którym uczestniczy rolnik. o szkolnictwie wyższym z 27.07. 2005 r z póź. zmianami; - Maksymalne stawki wynoszą przez 5 kolejnych okresów pomocy C. przedsiębiorcy sektora rolnego lub spożywczego lub działające np.. a)3 200 zł - w przypadku wytwarzania produktów wpisanych do na rzecz sektora rolnego i spożywczego (np. producenci nawo- rejestru gwarantowanych tradycyjnych specjalności, rejestru chro- zów, pasz, środków ochrony roślin, maszyn i urządzeń); nionych nazw pochodzenia i chronionych oznaczeń geograficznych, D. Podmioty świadczące usługi doradcze. systemu ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych wy- robów winiarskich; Poziom pomocy; b)3 000 zł – w przypadku systemu rolnictwa ekologicznego, a. 100% k.k. kosztów ogólnych (max. 20% - 0,5 mln zł) - bieżące c) 2 750 zł – w przypadku systemu integrowanej produkcji roślin, funkcjonowania grupy operacyjnej, opinia o innowacyjności, pro- d)1 470 zł – w przypadku systemu „Jakość Tradycja”, mocja rezultatów, nadzory, projekty, raporty; e) 2 386 zł – w przypadku systemu „Quality Meat Program”, b. Koszty bieżące – ryczałt (max. 20% c + d); f) 1 700 zł – w przypadku systemu jakości „Pork Quality System”, c. 90% k.k. prace badawcze, ale tylko wdrożeniowe; g) 2 000 zł – w przypadku systemu jakości „Quality Assurance for d. 50 % k.k. pozostałe wydatki inwestycyjne – w tym np.. budowa Food Products”. prototypu lub linii. - Łączna wysokość przyznanej pomocy w ramach więcej niż jednego - Maksymalna wartość dotacji: 5,5 mln PLN. systemu jakości może wynieść w każdym okresie pomocy nie wię- - Budżet naboru: 68,0 mln EURO w tym woj. Mazowieckie 10,2 mln cej niż równowartość 2 000 euro. EURO. Poprzednie nabory: - Ostatni nabór przeprowadzono do 14.01.2019r., złożono 89 szt. - od 01.12.2015 r. do 29.01.2016 r. - od 02.11.2016 r. do 31.12.2016 r. na kwotę 260 mln zł. - Pilotaż działania odbył się w lipcu 2017r. gdzie złożono 90 wnio- 64 sków. - Zaproponowano podpisanie 17 sztuk umów w tym z woj. Mazo- wieckiego 2 szt., ostatecznie podpisano 10.
Nasze systemy. Państwo wybierzecie system. My zbudujemy maszynę. Jednobębnowy system spiralny do Spiralny system do chłodzenia i chłodzenia i mrożenia artykułów mrożenia artykułów żywnościowych żywnościowych do małych wydajności, do średnich i dużych wydajności, o o jednej szerokości taśmy i z czterema różnych szerokościach taśm i odstępach odstępami pomiędzy poziomami. pomiędzy poziomami, z licznymi opcjami. Spiralny system z kondycjonowaniem Spiralny system do garowania klimatu do aktywnego chłodzenia uformowanego ciasta w procesie ciągłym, produktów piekarniczych do średnich do średnich i dużych wydajności; o różnych i dużych wydajności, o różnych szerokościach taśm i odstępach pomiędzy szerokościach taśm i odstępach poziomami, z różnymi opcjami. pomiędzy poziomami, z różnymi opcjami. Fluidyzacyjny tunel do chłodzenia System przesuwnych regałów do i mrożenia produktów sypkich do chłodzenia i mrożenia produktów małych i średnich wydajności, o dwóch zapakowanych w kartonach lub szerokościach taśmy, o trzech wariantach skrzynkach plastikowych, do dużych wydajności, z różnymi opcjami. wydajności, o dwóch szerokościach systemu i różnej liczbie poziomów. heinen freezing gmbh & co. kg · achternstraße 1-17 26316 · varel / germany · www.heinen.biz area sales manager Vladyslav Mendryukov · phone: +48 22 481 1950 · [email protected] after-sales service Wojciech Mirowski · phone: +48 22 209 4153 · [email protected]
EKONOMIA - Dotychczas (początek marca 2019 r.) nie wypłacono żadnej dota- znacznie szerszego zakresu operacji oraz kosztów, niż jest to dozwo- cji. lone w przypadku dotychczas stosowanego wsparcia dotacyjnego np. maszyny używane). Pod koniec roku zorganizowany zostanie kolejny nabór wniosków. - Dzięki gwarancjom banki uzyskają zabezpieczenie części ryzyka kredytowego - do 80% dla jednego kredytu. Głównym problemem dla próbujących swoich sił w ostatnich kon- - Dopuszczalne będzie łączenie gwarancji uzyskanej z Instrumentów kursach z tego działania było wysokie kryterium dostępu, zdobycie Finansowych oraz dotacji na sfinansowanie inwestycji, z zachowa- min. 24/49 pkt. oraz konieczność podpisywania przez WSZYSTKICH niem przestrzegania zasad udzielania pomocy publicznej. uczestników konsorcjum (także uczelnie i Instytuty) weksli inco blan- - Niewykluczone jest zastosowanie tych rozwiązań jeszcze w ostat- co. nich naborach obowiązującego PROW. ZASADY OGÓLNE Zaliczka: Zaliczka może wynosić maksymalnie 50% kwoty dotacji, wypła- PROW podobnie jak inne Programy Operacyjne ma kilka swoistych rozwiązań dostosowanych do specyfiki końcowych adresatów pomocy cana jest jednorazowo na wyodrębniony rachunek dla płatności za- dotacyjnej. liczkowych warunkiem wypłaty zaliczki jest gwarancja bankowa lub równoważna (np. ubezpieczeniowa, która nie zmniejsza zdolności Etapowanie: kredytowej). W największym programie „PRZETWÓRSTWO” istnieje możliwość Zabezpieczenie zwrotu zaliczki: etapowania realizacji inwestycji, ale pod kilkoma warunkami np. • kwota zabezpieczenia: 100% kwoty zaliczki; - łączny czas trwania inwestycji nie może przekroczyć 36 miesięcy • termin ważności: na okres realizacji (tj. od dnia wystawienia doku- od momentu podpisania umowy, ale pierwszy wniosek o płatność mentu potwierdzającego ustanowienie zabezpieczenia zaliczki do po 24 miesiącach; dnia wskazanego w Umowie o Dotację jako dzień złożenia Wniosku - możliwość rozłożenia inwestycji na 1-4 etapów (dla leasingu max o Płatność oraz okres niezbędny do rozliczenia zaliczki nie krótszy 5), przy czym maksymalnie 2 etapy (gdy dotacja jest mniejsza od niż 4 miesiące); 3 mln złotych), a więcej niż 2 etapy gdy dotacja jest wyższa niż 3 • złożony w dniu podpisania Umowy lub nie później niż 14 dni po mln złotych; podpisaniu Umowy o Dotacji czy aneksu – w szczególnych przypad- - wniosek o płatność można składać nie częściej niż co 6 miesięcy, kach możliwość wydłużenia tego terminu. a wniosek końcowy musi stanowić co najmniej 25% łącznej kwoty dotacji. Przetarg – postępowanie ofertowe: W przypadku działania „WSPÓŁPRACA” istnieje możliwość rozłoże- - Konkurs ofert oparty jest o „ZASADĘ KONKURENCYJNOŚCI PROW” nia działań inwestycyjnych na 10 etapów. Dla „REKLAMY i PROMO- CJI” podział na maksymalnie 8 etapów. czyli nieomal „Prawo zamówień publicznych” z 29.01.2004 r. - Procedury opisane są w „Poradniku inwestora PROW”. Zabezpieczenie: - KONIECZNOŚĆ upublicznienia postępowania na swojej www. i ko- - weksel niezupełny (in blanco) wraz z deklaracją wekslową (inwesty- rzystania z oficjalnej strony Agencji (od marca 2017): www.porta- cje jedno- i wieloetapowe); logloszen.gov.pl. - kwota zabezpieczenia: do wysokości kwoty dotacji; - Zamówienie NIE MOŻE być udzielone np. podmiotom powiązanym - termin ważności: na okres realizacji + 5 lat (okres trwałości); osobowo lub kapitałowo czy będących w złej kondycji finansowej. - złożony: w Oddziale Regionalnym ARiMR, w dniu podpisania Umo- - Ściśle określone formaty (parametry zamówienia, punktacja, wa- runki brzegowe uczestnictwa) w „Zapytaniu ofertowym”. wy o Dotację; - Postępowanie dotyczy WSZYSTKICH zamówień inwestycyjnych - gwarancja należytego wykonania umowy (inwestycje >1 etap) za- i kosztów ogólnych o wartości powyżej 30 tys. EURO netto od jed- nego dostawcy. bezpieczenie na dany etap lub wszystkie etapy; - kwota zabezpieczenia: do wysokości kwoty dotacji; Możliwości pozyskania dotacji dla branży spożywczej (w tym mię- - na okres: od złożenia pierwszego Wniosku o Płatność do dokonania snej) jest oczywiście o wiele więcej, dokładnego omówienia wymaga- ją np. Regionalne Programy Operacyjne poszczególnych województw, płatności końcowej; Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka czy Infrastruktura - złożona najpóźniej w dniu złożenia pierwszego Wniosku o płatność. i Środowisko, ale jest to pomoc „punktowa” czyli może dotyczyć wdrażania np. innowacji, zakupu nowych pakowaczek czy inwestycji Nowe Instrumenty finansowe – nowelizacja przepisów ustawy w efektywność energetyczną. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich (…) umożliwia stosowanie instrumentów finansowych w ramach PROW 2014-2020, których Istnieje też cała gama innych form „inżynierii finansowej” oprócz zadaniem będzie ułatwianie dostępu do zewnętrznych źródeł finan- dotacji unijnych dla planowanych inwestycji typu: pożyczki umarzal- sowania. ne, „finansowanie strony trzeciej”, ulgi, subsydia, ale każda planowa- na inwestycja jest pełna różnych uwarunkowań i wymaga dokładnego Z gwarancji do kredytów, będą mogli skorzystać rolnicy oraz mikro-, określenia optymalnej ścieżki finansowania i procedowania. n małe i średnie przedsiębiorstwa z sektora przetwórstwa rolno-spo- żywczego. Wiesław Wasilewski - W praktyce oznacza to, że podmioty te będą mogły wystąpić do [email protected] banków wdrażających Instrumenty Finansowe (BGK i inne) z wnio- +48 606 255 253 skiem o kredyt preferencyjny objęty gwarancją ze środków instru- mentu finansowego utworzonego w ramach PROW. - Regulacja ta stwarza możliwości dodatkowego finansowania inwe- stycji. - Wsparcie z Instrumentów Finansowych umożliwi finansowanie 66
EKONOMIA Remigiusz Konieczny Co zrobić, aby wzrost płac w Polsce nie powodował wzrostu kosztów wynagrodzeń w przedsiębiorstwach produkcyjnych? Jak zdążyliśmy już wszyscy zauważyć, a niektórzy z nas do tego się przyzywczaić, stopa bezrobocia w na- szym kraju spada z roku na rok (styczeń 2014 – 14% > styczeń 2019 – 6,1%), a średnie wynagrodzenia pracowników w sektorze przedsiębiorstw stale wykazuje trend wzrostowy (styczeń 2004 – 2412 PLN > styczeń 2019 – 4931 PLN). Ma to znaczący wpływ na ekonomię przedsiębiorstw produkcyjnych, w tym tych z branży spożywczej. Oddziałuje również na sam sposób prowadzenia biznesu, który musi ulec zmia- nie, aby do tych trendów się dostosować. Zmiany te można określić jako profesjonalizację i ekonomizację działalności biznesowej. Geneza tematu tego artykułu związana jest z przedstawianymi podczas licznych spotkań biznesowych z przedsiębiorcami, Otóż naszym zdaniem - nie ! właścicielami firm i kadrą zarządzającą potrzebami, związa- Chcąc zgłębić ten temat, zacznijmy temat od początku. nymi z ekonomicznym zarządzaniem zasobami ludzkimi i kosztami Rozpocznijmy od przedstawienia głównych wskaźników ekonomicz- pracy, które niewątpliwie stanowią wyzwanie i wymagają zmiany po- nych powiązanych z rynkiem pracy, które prezentuje w syntetycznym dejścia do zarządzania przedsiębiorstwem. To, co obserwujemy często ujęciu poniższa tabela. w tym obszarze, to niedostateczne kompetencje, bezczynność i bez- radność, którą postaramy się tym artykułem zmienić. Tabela nr 1. Czy rzeczywiście więc sytuacja wzrostu płac pracowników musi po- Główne wskaźniki ekonomiczne w latach 2017-2020 wodować wzrost pozycji kosztów wynagrodzeń i powodować negatyw- ny wpływ na koszty wytworzenia produktów? 2017 2018 2019 2020 Wzrost PKB 4,6% 5,2% 3,9% 3,9% Wzrost CIP (inflacja) 2,0% 1,2% 2,3% 2,5% Stopa bezrobocia 6,6% 5,0% 4,5% 4,0% Wzrost wynagrodzeń 3,4% 7,5% 5,1% 5,3% Wynika z niej, że średnioroczna stopa bezrobocia w najbliższych latach będzie stopniowo maleć, a w odpowiedzi na ten i nie tylko ten trend - wynagrodzenia wyrażone przeciętnym wynagrodzeniem w sek- torze przedsiębiorstw będą rosnąć w tempie minimum 5% r/r, co ma swoje ekonomiczne uzasadnienie i jest spójne z sytuacją w całej Unii Europejskiej. Z perspektywy przedsiębiorstwa, jego właścicieli i kadry managerskiej, powinniśmy zaakceptować ten fakt i zaplanować dzia- łania mające na celu niwelowanie ich niekorzystnych skutków, które w praktyce najczęściej dotyczyć będą: - wzrostu wartości pozycji kosztów wynagrodzeń pracowników i kosz- tów ubezpieczeń; - brak lub niedostatek na rynku pracy pracowników o odpowiednich kwalifikacjach; 68
EKONOMIA Co zrobić, aby te niekorzystne skutki zminimalizować? Po pierwsze zdać sobie sprawę, że płacy pracownika czy też całej pozycji jaką są koszty wynagrodzeń przedstawione w Rachunku Zy- sków i Strat (dalej RZiS) nie można rozpatrywać bez korelacji z wydaj- nością i efektywnością pracy. Tutaj zastosujemy cztery terminy, które pomogą nam lepiej uświadomić sobie tę korelację i jej wagę: - prosta czasowa efektywność pracy (PCEP), rozumiana jako stosu- nek czasu wykonywania przez pracownika zadanej pracy do harmono- gramowanego czasu pracy (w praktyce do 8 lub 12 h normy dobowej czasu pracy wynikającej z długości trwania zmiany produkcyjnej); Wzór: PCEP= suma czasów wykonania zadanej pracy * 100% harmonogramowany czas pracy - efektywności czasu pracy (ECP), jest dokładniejszym od poprzednie- Oczywiście dla celów dokonania porównania naszego przedsiębior- go wskaźnikiem efektywnego wykorzystania czasu pracy lub stopnia stwa z innymi - także spoza naszej branży - możemy używać innych wykonania normy; jest to różnica czasu zadanego do czasu rzeczy- uniwersalnych wskaźników takich jak: wiście dostępnego na wykonanie zadanej pracy. Opiera się na prostej - wielkość produkcji na pracownika; kalkulacji sumy czasów normatywnych (planowanych) wykonanej pra- - wielkość obrotu na pracownika; cy do sumy czasów dostępnych, tj. czasu faktycznie poświęconego na - wielkość zysku na pracownika itp. wykonanie tych prac. Wskaźnik ECP można traktować jako stosunek wytworzonych dobrych produktów do maksymalnej ilości możliwej do Wielkości tych wskaźników znajdziecie Państwo w internecie i opra- wytworzenia w dostępnym czasie. Wskaźnik ten dodatkowo liczony cowaniach branżowych, takich jak np. Ocena sytuacji Ekonomiczno- jest na podstawie czasów normatywnych i czasu dostępnego pracow- Finansowej Przemysłu Spożywczego w latach 2010-2014; autor Ja- ników, co daje większą dokładność w liczeniu. dwiga Drożdż; Warszawa 2016, rozdział II poświęcony jest wynikom przemysłu mięsnego i drobiarskiego. Wzór: Wracając do tematu przedstawionych wcześniej wskaźników, z na- ECP= suma czasów zadanych * 100% szego doświadczenia wynika, że w polskich przedsiębiorstwach pro- suma czasów dostępnych dukcyjnych średnia czasowa efektywności pracy nie przekracza 81%, a jakościowa 75%. Celem powinno być osiągnięcie tych wskaźników - prosta jakościowa efektywność pracy, jest bardziej szczegółowym odpowiednio na poziomie 93% i 87%. Występująca więc obecnie róż- wskaźnikiem niż prosta czasowa efektywność pracy, w którym pod nica 12% możne być potraktowana z poziomu właścicieli jako strata uwagę bierze się już nie tylko sam fakt – czas wykonywania pracy 12% wartości sumarycznej kosztów wynagrodzeń i składek na ubez- przez pracownika, ale również poprawność i jakość wykonania pracy; pieczenia społeczne. Strata ta w przedsiębiorstwach produkcyjnych liczona jest najczęściej w setkach tysięcy złotych. Jeżeli więc nie chce- Wzór: my, aby wzrost kosztów wynagrodzeń przełożył się na wzrost kosztów wytworzenia produktów, należy dążyć do zwiększenia efektywności PJEP= suma czasów wykonania poprawnie jakościowo zadanej pracy * 100% pracy. harmonogramowany czas pracy Jak to zrobić, zaczynając od początku: - Całkowita Efektywność Pracy - Overall Labor Effectiveness – OLE - poprawnie zaprojektować strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa to wskaźnik rozbudowany, biorący pod uwagę wydajność pracy, do- stępność pracowników i jakość wykonanej pracy; jest analogicznym uwzględniając cele przedsiębiorstwa, ważne jest przypisanie odpo- wskaźnikiem do efektywności pracy maszyn, jakim jest wskaźnik OEE. wiednich kompetencji i odpowiedzialności do określonych stanowisk Sposób liczenia OLE jest również taki sam jak OEE, jedynie zamiast – według zasady właściwi ludzie na właściwych stanowiskach; maksymalnej wydajności maszyny przyjmuje się maksymalną wydaj- - zorganizować efektywny system szkoleń stanowiskowych pracowni- ność człowieka. OLE składa się z iloczynu 3 parametrów: ków i przede wszystkim szkolić pracowników; - wprowadzić motywacyjny system premiowy oparty na wskaźnikach, - Wydajność (W) a nie na subiektywnej ocenie; - Dostępność (D) - edukować pracowników z wpływu efektów ich pracy na wyniki firmy; - Jakość (J) - wyeliminować straty czasu pracowników wynikających z braku dys- pozycji przełożonego, poszukiwania przez nich narzędzi pracy, miej- Wzór: sca pracy, poszukiwania przełożonych, braku decyzyjności, braku norm i standardów jakościowych, nienormowanych przerw w pracy OLE= wydajność × dostępność × jakość i mikro przerw itp.; - wyeliminować wykonywanie niepotrzebnych czynności i prac lub Po co przedstawiamy te wskaźniki i metody ich liczenia? wykonywanie tych prac przez niewłaściwych pracowników; Przedstawiamy je po to, że skoro wartość pozycji kosztów wyna- - ergonomicznie zaprojektować stanowiska pracy, a także system ko- munikacji z pracownikami. grodzeń i wydatków na ubezpieczenia społeczne jest jedną z trzech głównych pozycji kosztowych w przypadku zdecydowanej większości 69 przedsiębiorstw produkcyjnych, to obowiązkiem osób zarządzających przedsiębiorstwem w obecnych czasach jest ich znajomość i uwzględ- nianie w codziennej pracy i celach przedsiębiorstwa.
EKONOMIA Zostawiając na chwilę temat efektywności pracy i jej znaczące- Co zatem zrobić, aby zekonomizować te pozycje kosztowe? go wpływu na koszty wytworzenia produktów, przejdźmy do innego Rekomendujemy: ważnego tematu, a mianowicie składowych kosztów wynagrodzeń - dostosowane do celów i planów produkcyjnych planowanie zasobów po to, by zobaczyć, w jakich obszarach mamy swobodną możliwość ich kształtowania. osobowych, form i warunków ich zatrudnienia; - wdrożenie poprawnej polityki planowania pracy i związanej z nią bez- Robimy to dlatego, ponieważ panuje błędne przekonanie wśród przedsiębiorców, że płace pracowników stanowią całość pozycji pośrednio polityki urlopowej prowadzącej do ograniczenia rezerwy kosztów wynagrodzeń, a wzrost płac powoduje analogicznie i w tej urlopowej i ekwiwalentów urlopowych; samej wielkości wzrost pozycji kosztów wynagrodzeń. Poniżej przed- - wprowadzenie dla pracowników obiektywnego systemu motywacyjne- stawimy więc główne składowe kosztów wynagrodzeń jako pozycji go opartego na celach przedsiębiorstwa, zgodnie z metodologią zarzą- w RZiS: dzania przez cele; - płace zasadnicze osobowe i bezosobowe; - zmniejszenie ilości nieobecności chorobowej pracowników w pracy - dodatek za godziny nadliczbowe, dodatek nocny; poprzez: - dodatek funkcyjny, stażowy; - zapewnienie właściwego wyposażenia pracowników i środowiska - premie, nagrody; - wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy; pracy; - wynagrodzenie chorobowe; - właściwą opiekę zdrowotną; - wynagrodzenia z tytułu umowy o zakazie konkurencji. - obniżenie wypadkowości; - zachęty motywacyjne; Główne składowe ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń - ekonomiczne rozwiązanie zakupu bądź leasingu odzieży roboczej i jej jako pozycja w RZiS obejmują: utrzymania w odpowiednim stanie; - składki ubezpieczeń społecznych obciążających pracodawcę; - ekonomiczne rozwiązanie zakupu i dostarczenia napoi i artykułów - składki na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń spożywczych pracownikom; - ekonomiczne rozwiązanie zakupu usług badań lekarskich wstępnych, Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych; okresowych, profilaktycznych; - odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, świadczenia - ekonomiczne rozwiązanie zakupu usług szkoleniowych wraz z dosto- sowaniem pod potrzeby i cele przedsiębiorstwa lub nawet korzystanie urlopowe; wyłącznie z wewnętrznych trenerów; - koszty bezpieczeństwa i higieny pracy; - ekonomiczne i dostosowane pod potrzeb, ale także spełniające rolę - odprawy pieniężne; motywującą program benefitów pozapłacowych dla pracowników. - odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy; Jak widać, spektrum działań, które można podejmować jest duże, - koszty szkolenia i dokształcania pracowników; a sam temat ciekawy i szeroki, a tym samym znacznie przekraczający - dopłaty do biletów okresowych na dojazdy do pracy; możliwości jego wyczerpania w jednym artykule. Spróbuję więc na tym - inne świadczenia na rzecz pracowników np. bony towarowe, pacz- etapie podsumować go, odpowiadając jednocześnie na tytułowe pytanie: Co zrobić, aby wzrost płac w Polsce nie powodował wzrostu kosztów ki okolicznościowe. wynagrodzeń w przedsiębiorstwach produkcyjnych? Należy ekonomizować pozostałe składniki koszów wynagrodzeń Jak widać, w przypadku dwóch głównych pozycji związanych i ubezpieczeń społecznych pracowników oraz zwiększać efektywność z kosztami pracy i ujmowanych w RZiS, sporo jest składowych (zo- pracy ludzkiej w myśl powszechnie panującej logiki, że jeżeli coś droże- stały podkreślone), które można poprawnie i ekonomicznie lub też je, to należy efektywnie to wykorzystać lub zmniejszać zapotrzebowanie. niepoprawnie i nieekonomicznie - zależy od podejścia – kształtować. Pamiętajmy, wynagrodzenie pracownika i jego wielkość nie jest podsta- Pozycje te stanowią odpowiednio średnio 25% dla kosztów wynagro- wą biznesowej oceny bez uwzględnienia efektywności jego pracy lub dzeń i 8% dla pozycji ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń. korzyści płynących z jego zatrudnienia dla firmy. Jak więc widać, pole do naszego działania jest duże, a efekty mogą Mamy nadzieję, że podane powyżej wskazówki pomogą Państwu być mierzone w niektórych przedsiębiorstwach w milionach złotych. pracować nad zwiększeniem ekonomiki pracy i obniżeniem jej kosztów w obecnej sytuacji ekonomicznej polskich przedsiębiorstw produkcyj- Zanim przedstawimy jakie działania w celu ekonomizacji tych nych. Gdyby jednak potrzebowali Państwo wsparcia w tym zakresie pozycji można podjąć, zachęcam do wykonania prostej kalkulacji, zachęcamy do kontaktu i konsultacji z nami - In Profit Concept www. a mianowicie obliczenia, jaki koszt w przypadku Państwa przedsię- inprofitconcept.pl - specjalizujemy się w doradztwie dla firm produkcyj- biorstwa stanowi 33% sumy pozycji: koszty wynagrodzeń i ubezpie- nych. n czenia społeczne i inne świadczenia, w rocznym rachunku zysków i strat. 70
EKONOMIA Dariusz Bliźniak Wiceprezes Zarządu TRMEW Obrót S.A Przedsiębiorstwa przemysłu mięsnego – prosumentami na rynku energii elektrycznej i rynku ciepła. Prosument - najprościej ujmując, to jednocześnie konsument na tym rynku. Zatem ceny węgla na rynkach światowych mają wpływ i producent energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Konstatacja na ceny węgla w Polsce, a nie na odwrót. Dane przedstawione przez zawarta w tytule niniejszego artykułu zdaje się nie budzić żad- Katowicki Oddział Agencji Rozwoju Przemysłu ukazują, że w 2018 nych wątpliwości jeśli weźmie się pod uwagę bezpieczeństwo energe- roku polskie kopalnie wydobyły ok. 63,4 mln ton węgla kamiennego, tyczne i optymalizację energetyczną w przedsiębiorstwach przemysłu czyli ok. 2,1 mln ton mniej niż w roku 2017. Sprzedaż węgla spadła mięsnego. Bezpieczeństwo energetyczne przedsiębiorstwa przemysłu o ponad 3,7 mln ton, do 62,5 mln ton. Import wzrósł do rekordowego mięsnego rozumiane jest jako pewność przedsiębiorstwa, co do dostę- poziomu. W 2018 r. do Polski sprowadzono ponad 18 mln ton węgla pu do potrzebnej mu energii: z zagranicy, o prawie 7 mln ton więcej niż w 2017 roku. Dla porów- • w czasie, nania, do tej pory największą wielkość importu odnotowano w roku • w ilości, 2015, kiedy do Polski napłynęło ponad 15 mln ton węgla z zagranicy. • w jakości przez niego oczekiwanej, Analizy indeksów cenowych pokazały, że w 2018 roku węgiel kamien- • przy akceptowalnej przez niego cenie. ny dla energetyki był średnio o 16,4% droższy niż w roku 2017, a dla ciepłownictwa zdrożał z roku na rok o ponad 22%. Średnioroczna Optymalizacja energetyczna w przedsiębiorstwie przemysłu mię- wartość indeksu dla energetyki wyniosła w 2018 roku 239,51 zł za snego, to obniżenie kosztów operacyjnych poprzez obniżenie zużycia tonę, a dla ciepłownictwa 294,75 zł za tonę. Zatem wzrost cen węgla końcowego energii lub poprzez produkcję energii elektrycznej, ciepła przekłada się na wzrost cen energii elektrycznej i ciepła. i chłodu z własnych źródeł wytwarzania w kogeneracji lub odnawial- nych źródeł energii. Jednym zdaniem, czas na zarządzanie energią Sytuacja na rynku energii elektrycznej w przedsiębiorstwie! Od 2015 roku obserwujemy coraz większe za- – wzrost cen na rynkach interesowanie przedsiębiorstw podejmowaniem działań w tym zakre- sie. W związku z powyższym interesująca jest odpowiedź na pytanie: Rynek energii elektrycznej w Polsce jest rynkiem, na który mają czy działania te są świadomą postawą zarządzających w przemyśle, wpływ różne czynniki. Przede wszystkim takie jak: struktura podmio- czy też wyłącznie są reakcją na wymogi stawiane przemysłowi przez towa, struktura przedmiotowa, połączenia transgraniczne. Wszystkie otoczenie, w którym funkcjonuje? Szukanie odpowiedzi pozostawiam te czynniki powodują, że rynek energii elektrycznej charakteryzuje się czytelnikom. W dalszej części przedstawię kilka podstawowych uwa- dużą zmiennością cen, zarówno w dobie jak i w dłuższych okresach. runkowań dotyczących rynku energii elektrycznej i ciepła, które będą W związku z powyższym coraz bardziej istotne staje się zarządza- miały wpływ na funkcjonowanie przemysłu mięsnego w roku 2019 nie energią w przedsiębiorstwach. Wymaga to nabycia odpowiednich i następnych kilku latach. kompetencji przez pracowników przedsiębiorstw lub skorzystanie z usług wyspecjalizowanych firm. Sytuacja na rynku węgla - wzrost cen na rynkach Struktura podmiotowa producentów energii elektrycznej. Urząd Rynek węgla tak jak inne rynki surowców jest rynkiem globalnym. Regulacji Energetyki informuje, że wskaźnik udziału rynkowego O sytuacji na tym rynku decydują wielcy światowi producenci i użyt- trzech największych podmiotów, mierzony według energii wprowa- kownicy: dzonej do sieci (uwzględniającej ilość energii dostarczonej przez • Chiny z rocznym zużyciem: około 3,7 mld. t i z roczną produkcją: wytwórców bezpośrednio do odbiorców końcowych), około 3,5 mld. t. Bardzo szybko się rozwijając, Chiny wciąż ograni- w 2017 r. wyraźnie wzrósł czają eksport, co doprowadziło już do znacznego podwyższenia cen; i wyniósł 69,0% (co ozna- • Indie z rocznym zużyciem: około 0.7 mld. t i z roczną produkcją: cza wzrost o 14,1 punktu około 0,58 mld. t; procentowego w porów- • Rosja z rocznym zużyciem: około 0.29 mld. t i z roczną produkcją: naniu do roku poprzednie- około 0,34 mld. t; go). Podobnie, wyraźnemu • USA z rocznym zużyciem: około 1 mld. t i roczną produkcją: około zwiększeniu uległ wskaźnik 1 mld. ton. udziału trzech największych Na tym tle, Polska z produkcją ok. 63 mln ton w 2018 r. i zużyciem wytwórców w mocy zain- przekraczającym 70 mln nie jest w stanie odgrywać jakiejkolwiek roli 72
EKONOMIA stalowanej - o 12,3 punktu procentowego. Trzej najwięksi wytwórcy esco lub autsorcingu usług. Naprzeciw zapotrzebowaniu przemysłu (skupieni w grupach kapitałowych: PGE Polska Grupa Energetyczna przetwórczego wychodzi spółka TRMEW Obrót S.A., która oferuje: S.A., TAURON Polska Energia S.A., ENEA S.A.) dysponowali w sumie 1.Realizację wysokosprawnej Kogeneracji „pod Klucz” obejmujące: prawie 2/3 mocy zainstalowanych i odpowiadali za prawie 70% pro- dukcji energii elektrycznej w kraju. Przy czym, wśród trzech dominu- • Zaprojektowanie, jących podmiotów w rynku wytwarzania energii elektrycznej, w 2017 • Wybudowanie, r. istotnie wzrosło znaczenie wytwórców funkcjonujących w grupach • Uruchomienie. kapitałowych: PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. oraz ENEA S.A. 2.Zarządzanie funkcjonowaniem źródła kogeneracyjnego. Taki stan rzeczy wynika z finalizacji w 2017 r. przejęcia przez ww. 3.Finansowanie inwestycji w formule ESCO. grupy kapitałowe aktywów wytwórczych z innych grup kapitałowych, 4.Wsparcie w pozyskaniu finansowania z funduszy pomocowych. tj. odpowiednio: EDF oraz ENGiE Energia Polska. Głównym akcjona- 5.Przeprowadzenie przez proces pozyskania wsparcia dla Kogeneracji. riuszem tych firm jest Skarb Państwa. 6.Wsparcie w pozyskaniu białych certyfikatów. 7.Zakup ewentualnych nadwyżek energii elektrycznej. Wolumen krajowej produkcji energii elektrycznej brutto w 2017 r. ukształtował się na poziomie wyższym niż w roku poprzednim i wy- TRMEW Obrót S.A. to niósł 165 852 GWh (wzrost o 1,98%). W tym samym okresie krajowe spółka, która na rynku dzia- zużycie energii elektrycznej brutto wyniosło 168 139 GWh i zwiększy- ła już od 2013 roku. Jedną ło się o 2,13% w porównaniu z 2016 r. Tempo wzrostu krajowego zu- z największych przewag kon- życia energii elektrycznej było niższe niż tempo wzrostu PKB w 2017 kurencyjnych firmy jest dział r., które według wstępnych szacunków GUS wyniosło 4,6%. tradingu, który dzisiaj jest prawdopodobnie najbardziej Jak ze struktury produkcji wynika, ruchy cenowe związane z wę- skutecznym działem handlu glem, a zatem także ruchy cenowe związane z zakupem uprawnień hurtowego energią elektrycz- do emisji CO2 miały zdecydowany wpływ ma ceny energii elektrycz- ną w Polsce wśród spółek nej w 2018. niezależnych. Firma, poza sprzedażą energii elektrycz- W tymże, 2018 roku doszło do kilku spektakularnych przetasowań, nej do klientów końcowych w oparciu o standardowe ceny stałe, oferuje gdzie w wyniku dużych zmienności cen na Towarowej Giełdzie Ener- różnego rodzaju mieszane produkty oparte o rynek krótkoterminowy, czy gii w Warszawie, ale również na pozostałych giełdach europejskich zakupy transzowe stające się coraz modniejsze u odbiorców, którzy za- doszło do wielu niespodziewanych upadków niezależnych sprzedaw- rządzają energią w swoich przedsiębiorstwach i w sposób znacznie bar- ców, co częściowo zmieniło podejście odbiorców, którzy tak naprawdę dziej świadomy chcą decydować o jej zakupach. Poza obrotem energią z dnia na dzień tracili swojego dotychczasowego sprzedawcę. elektryczną grupa kapitałowa TRMEW świadczy również usługi finan- sowania inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii oraz nowo- Rok 2019 rozpoczął się nerwowo dla całej energetyki, chaos czesnych rozwiązań z dziedziny energetyki gazowej. W grupie znajduje związany z ustaleniem cen energii elektrycznej w wyniku uchwa- się spółka Gaselle handlująca gazem ziemnym, CNG i LNG dostarcza- lenia ustawy prądowej i brak stosownego rozporządzenia do tej jąc zaawansowane rozwiązania technologiczne wraz z ich budową pod ustawy paraliżuje rynek energii a w konsekwencji wielu odbiorców klucz. W obszarze odnawialnych źródeł energii TRMEW Obrót S.A. sku- zwyczajnie pozostaje bez oferty sprzedaży energii elektrycznej lub pia ponad 80% niezależnego rynku wytwórców, dlatego może mówić przechodzi z urzędu na tzw. sprzedaż rezerwową u lokalnego sprze- o tym, że jest liderem zielonej energii w Polsce i jest to fakt, a nie tylko dawcy, gdzie stawki za energię elektryczną są dużo wyższe! Warto puste słowa. Dzisiaj praktycznie każdy z klientów TRMEW Obrót S.A. przypomnieć, iż 29 stycznia 2019 roku o godzinie 13:15 nastąpiło może pochwalić się tym, że kupuje energię elektryczną z OZE, a po za- rekordowe zapotrzebowanie na energię elektryczną, które wynosiło kupieniu dodatkowej usługi łączonej, certyfikatem zakupu gwarancji po- 26479 MW. To daje do myślenia i przypomina sytuację z 10 sierp- chodzenia energii elektrycznej w 100% z odnawialnych źródeł energii. nia 2015 roku, kiedy to doszło do ogłoszenia 20 stopnia zasilania, a tysiące polskich przedsiębiorstw doznało przerwy w dostawach prą- Dzisiejszy świat energetyki ze względu na mocno rosnące ceny energii du. Ta gorzka lekcja do dzisiaj odbija się mocną czkawką niektórym elektrycznej, również ze względu na coraz droższe wydobycie, z coraz odbiorcom przemysłowym dla których wspomniane przestoje, poza trudniej dostępnych pokładów węgla w Polsce, starzejące się stare bloki samą utratą zasilania, skutkowały potężnymi stratami finansowymi, energetyczne, które powoli będą musiały zostać wygaszane, czy nawet które wygenerowały w wyniku zaprzestania kontynuacji procesów rosnące ceny CO2 zmusza odbiorców do zmiany myślenia i zrozumienia technologicznych. potrzeby inwestycji również we własne źródła. n Co to wszystko oznacza dla przemysłu przetwórczego w 2019 TRMEW Obrót S.A. i w następnych latach? ul. Ludwika Rydygiera 8 Odpowiedź na proste pytanie zależeć będzie w znacznym stopniu 01-793 Warszawa od tego jaką aktywnością wykaże się przemysł przetwórczy, czy i jakie tel.: 537 973 212 działania podejmie. www.trmewobrot.pl [email protected] Jeśli nie będzie robił nic to ma duże szanse ponosić co raz wyższe koszty produkcji, płacąc coraz wyższe rachunki za energię elektrycz- ną i cieplną! Rozwiązaniem jest aktywne zarządzanie energią, któ- re zapewnia bezpieczeństwo energetyczne przedsiębiorstwa - czyli jego pewność, co do dostępu do potrzebnej mu energii: w czasie, w ilości, w jakości przez niego oczekiwanej, przy akceptowalnej przez niego cenie oraz optymalizację energetyczną skutkującą obniżeniem kosztów operacyjnych. To wszystko jest możliwe do osiągnięcia dzięki posiadaniu własnych źródeł wytwórczych energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Nadchodzi czas na inwestycje we własne źródła energii elek- trycznej, energii cieplnej i chłodu! A zatem czas na inwestycje w ko- generację, trigenerację lub poligenerację realizowanych w formule 73
EKONOMIA CCHP Energia jest częścią ul. Sportowa 6A - to zespół specjalistów z zakresu kogeneracji, audytów 63-500 Ostrzeszów energetycznych, energetyki odnawialnej (OZE), a także +48 627323330 monitoringu i analizy sieci energetycznych (B2B). Firma realizuje inwestycje branży energetycznej, począwszy od ter- momodernizacji z dołączeniem fotowoltaiki (energia ze słońca), aż po budowę dużych kotłowni z opcją wstawienia kogeneratora. CCHP Energia to: • kompleksowe usługi w zakresie rozwiązań energetycznych, • dobór najbardziej racjonalnych technologii, • proekologiczne nastawienie, • współpraca z wykwalifikowanymi projektantami, • pomoc w uzyskaniu finansowania. Firma CCHP Energia podejmuje wyzwania związane z optymali- zacją energetyczną, wdraża najnowsze rozwiązania technologiczne i upowszechnia innowacyjne myślenie o produkcji i wykorzystaniu ciepła i energii. Jeszcze do niedawna KOGENERACJA, czyli wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej w jednym procesie technologicznym określano „technologią przyszłości”. Firma CCHP Energia jest przekonana, że równoczesne wytwarza- nie ciepła i energii elektrycznej to potrzeba „teraźniejszości”. Docelowo CCHP Energia jest otwarta na wdrożenie formuły ESCO, czyli sfinansowanie inwestycji i jej odroczonej spłaty z oszczędności wygenerowanych w zakupie energii elektrycznej dzięki zastosowaniu proponowanego rozwiązania. W ramach Grupy K&K zajmuje się po- zyskaniem kapitału na realizację inwestycji. CCHP Energia to nie wyłącznie sprzedaż, a dostarczanie optymal- nego rozwiązania. Ważne wydarzenia i poczynania firmy CCHP Energia można śledzić na bieżąco: https://kik-group.pl/ http://cchpenergia.pl/ https://www.linkedin.com/company/kikgroup/?viewAsMember=true https://www.facebook.com/CCHPenergia/ n 74
ROBOTYKA I AUTOMATYKA Krzysztof Jaroszewski Wydział Elektryczny Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Systemy automatyki i roboty w służbie branży spożywczej Jak w każdej branży, tak i w przemyśle spożywczym producenci liczą na maksymalizację zysku, a odbiorcy na najwyższą jakość produktów. Jak sprostać tym, wydawałoby się, sprzecznym wymaganiom? Można zastosować rozwiązania w warstwie automatyki i robotyki. Wiąże się to oczywiście z nakładem inwestycyjnym ze strony producenta, ale przynosi zyski w postaci produkcji cechującej się szybkością i wysoką jakością. W rezultacie klient zawsze otrzymuje produkt tej samej jakości, co przekłada się na przywiązanie do niego, a producent ma zapewniony stały zbyt i większy wolumen produkcji. Pojęcie przemysł spożywczy obejmuje w odniesieniu do procesu CECHY ROBOTÓW, KTÓRE MOGĄ MIEĆ Informacja red. Mięsne Technologie produkcyjnego wiele różnych wykonywanych czynności, a co KONTAKT Z ŻYWNOŚCIĄ: więcej – ma się w nim do czynienia z różnego typu produktami. To powoduje, że w zależności od potrzeb stosowany jest szeroki wa- - certyfikowane oleje w przekładniach dopuszczone do kontaktu chlarz maszyn, urządzeń i rozwiązań. z żywnością; TRANSPORT - zwiększone ciśnienie powietrza wewnątrz korpusu zapewnia dodat- kowe uszczelnienie chroniące przed warunkami środowiskowymi; Podstawową operacją, wykonywaną niezależnie od rodzaju produkcji, jest transportowanie. Sposób transportu zależy głównie od konsystencji - wykończenie powierzchni oraz uszczelnienia umożliwiające cykle produktów. Pompy wraz z systemami rurociągowymi zapewniają trans- mycia automatycznego; port głównie w przypadku surowców płynnych, np. mleka, zupy czy innych produktów na bazie wody. W podobny sposób transportowane - prowadzenie niezbędnych mediów wewnątrz korpusu robota; są także produkty półpłynne, takie jak czekolada czy ciasto oraz syp- - wysoka dokładność. kie, np. zboża. Poza pompami i samymi rurociągami nieodzowne jest stosowanie w tych instalacjach zaworów oraz układów pomiarowych. Z uwagi na bezpośredni kontakt z produktami spożywczymi zasto- Natomiast wyroby gotowe, a także produkty sypkie w opakowaniach, sowane do budowy rurociągowych sekcji transportowych materiały są transportowane za pomocą systemów taśmociągowych, które mogą muszą cechować się odpornością na substancje chemiczne stosowane być wspomagane przez manipulatory. Także w takim przypadku istnie- w procesie ich czyszczenia. Muszą być również obojętne dla trans- je konieczność wykonywania różnych pomiarów, a nawet stosowania portowanych produktów – wykazywać zerową toksyczność. Wszystkie systemów wizyjnych. te wymagania szczegółowo precyzuje norma PN-EN 1672-2 oraz od- powiednie dyrektywy i rozporządzenia. Sama konstrukcja systemów SYSTEMY RUROCIĄGOWE transportujących jest również niezmiernie ważnym elementem zapew- nienia sterylności i odseparowania od środowiska zewnętrznego trans- W zależności od typu transportowanego produktu oraz jego konsy- portowanych produktów. Przy projektowaniu takich konstrukcji należy stencji stosowane są specjalistyczne rozwiązania. Ich zadaniem jest więc zwrócić szczególną uwagę na możliwość łatwego jej mycia, nato- ochrona struktury produktów oraz zapobieganie zapychaniu się syste- miast przy wykonywaniu instalacji – na zapewnienie jej odpowiedniej mów transportowych czy klinowaniu się w nich wyrobów. Od maszyn szczelności, zwłaszcza połączeń. i osprzętu stosowanych w transporcie tego typu wymaga się często braku wrażliwości na zmieniającą się temperaturę transportowanych Ze względu na konieczność czyszczenia, do produkcji elementów produktów. systemów transportujących stosowana jest najczęściej stal nierdzewna, a część komponentów jest zwyczajnie wymieniana po zaplanowanym czasie eksploatacji i nie podlega procesowi mycia. 76
Z UWAGI NA BEZPOŚREDNI KONTAKT Z PRODUKTAMI SPOŻYW- ROBOTYKA I AUTOMATYKA CZYMI ZASTOSOWANE DO BUDOWY RUROCIĄGOWYCH SEKCJI 77 TRANSPORTOWYCH, MATERIAŁY MUSZĄ SIĘ CECHOWAĆ OD- PORNOŚCIĄ NA SUBSTANCJE CHEMICZNE STOSOWANE W PRO- CESIE ICH CZYSZCZENIA. Systemy transportu rurociągowego to główny sposób przemieszczania produktu na prawie każdym etapie przetwórstwa w przemyśle mleczar- skim. Jednak z uwagi na produkt końcowy, jakim może być przetworzone mleko, masło lub śmietana, na różnych etapach produkcji stosowane są inne systemy transportu rurowego. Już od chwili przyjęcia surowca z cy- stern transportowych jest on przepompowywany do systemów wstępnego magazynowania, gdyż nie zawsze możliwe jest jego bezpośrednie prze- tworzenie. Przyjęcie surowca związane jest z wykonywaniem pomiarów pod kątem przyjętej ilości lub masy. Natomiast przechowywanie produk- tu wymaga zapewnienia odpowiedniej temperatury. Czynności przygotowawcze surowca polegają na jego odgazowaniu, oczyszczeniu i przeprowadzeniu normalizacji zawartości tłuszczu. Mię- dzy poszczególnymi sekcjami zawierającymi specyficzne urządzenia – jak układy odgazowania w podciśnieniu, wirówki, homogenizatory czy wymienniki ciepła – surowiec transportowany jest właśnie za pomocą instalacji rurociągowych. Ostatecznie poddany homogenizacji oraz paste- ryzacji produkt jest gotowy do pakowania. Po zapakowaniu transport do magazynu przejmują systemy taśmociągowe. W przypadku produkcji sera, po podobnym wstępnym przygotowaniu mleka jako surowca, dodawane są do niego dodatki powodujące krzep- nięcie. Tak przygotowane surowce, o zmienionej w stosunku do mleka konsystencji, wymagają innych rodzajów pomp zapewniających jego przepływ, jak i innych specjalistycznych maszyn. W odniesieniu do pomp konieczne jest sprawdzenie, czy dany typ pom- py nadaje się do transportu produktu o zadanej konsystencji, gęstości i lepkości. W wypadku płynów o małej lepkości stosuje się pompy od- środkowe. Z kolei do transportu cieczy o dużej lepkości stosuje się naj- częściej pompy membranowe lub zębate. Transport produktów o dużej gęstości odbywa się najczęściej za pomocą pomp śrubowych, a podawa- nie produktów płynnych z zawiesiną realizowane jest przy użyciu pomp krzywkowych, z uwagi na brak ich negatywnego wpływu na strukturę transportowanych produktów. Wybierając zawory także należy kierować się właściwościami różnych konstrukcji. Przykładowo zawory kulowe sprawdzą się w przypadku transportu cieczy lepkich oraz zawiesin, a dla cieczy o niskiej i średniej lepkości odpowiednie będą zawory motylkowe. Szczególną uwagę zwrócić należy na to, aby w konstrukcji zaworu nie wy- stępowały tzw. strefy martwe, pozwalające na niepożądane gromadzenie się transportowanego medium. Do najczęściej wykonywanych pomiarów w rurociągowych systemach transportowych należą pomiary: temperatu- ry, pH oraz przepływu. Bardzo często wykonywany jest nie tylko pomiar wartości tych wielkości, ale także przeprowadzana jest ich rejestracja. Szczególnie w odniesieniu do pomiaru przepływu należy zwrócić uwagę, że proponowane są dla branży spożywczej czujniki, które nie wymagają wprowadzenia zmian geometrii rurociągu. Przykład zastosowania systemu wizyjnego 3D firmy CLK sprzęgniętego ze zrobotyzowaną stacją do wycinania kawałków mięsa, które realizowa- ne jest w zakładzie produkcyjnym. Przycina się tutaj krawędź z tłuszczem z prawie metrowego kawałka mięsa. Robot uzyskuje dokładne położenie produktu i kąt ustawienia oraz głębokość cięcia używanego noża, i odcina krawędź z tłuszczem. SYSTEMY TAŚMOCIĄGOWE Bazujące na różnego rodzaju taśmociągach systemy zapewniają zarów- no przenoszenie w poziomie, jak i pionie oraz realizację ruchu po łuku. Z uwagi na rodzaj powierzchni nośnej wyróżnić można systemy taśmo- we, łańcuchowe, paskowe, rolkowe, modularne i płytkowe. Do transpor- tu pojedynczych oraz odpowiednio zapakowanych produktów stosowane
ROBOTYKA I AUTOMATYKA są najczęściej przenośniki taśmowe. Transport obiektów cechujących się nie – spiętrzanie opakowań oraz formowanie szyku ich podawania. Sys- małą masą, ale dużymi gabarytami odbywa się zazwyczaj przenośnika- temy transportujące butelki współpracują zwykle z urządzeniami nalewa- mi pasowymi, a w przypadku zarówno dużej masy, jak i gabarytów – jącymi, etykietującymi lub kapslującymi. Oznacza to, że muszą zapewnić przenośnikami łańcuchowymi. Transportowane tym sposobem produkty podstawianie opakowań na wyznaczone miejsce z odpowiednią szybko- mają styczność bezpośrednio z elementami systemów transportu, przez ścią i niezawodnością oraz precyzją. Występujące w tej branży systemy co zachodzi możliwość ich zabrudzenia. Dlatego też dla części taśmocią- realizują ruch w poziomie oraz w pionie. Często kontenery z butelkami gowych systemów transportu wskazana jest większa wrażliwość w pro- transportowane są za pomocą taśmociągów transportu pionowego, co cesie ich projektowania i zwrócenie uwagi zarówno na materiał, z jakiego pozwala dostarczać te opakowania na poziomy powyżej poziomu zerowe- zostaną wykonane, jak i łatwość czyszczenia. Jednym z najważniejszych go. Do transportu opakowań. oprócz taśmociągów pionowych, stosowane komponentów taśmociągu jest jego napęd. Najczęściej z uwagi na wła- są często konstrukcje łukowe, pozwalające zaoszczędzić przestrzeń hali ściwości eksploatacyjne i ruchowe stosowany jest napęd elektryczny. Do produkcyjnej. Do przemieszczania kontenerów stosowane są najczęściej precyzyjnego sterowania napędem wykorzystywane są enkodery, a do za- przenośniki rolkowe. trzymywania taśmociągów po wykryciu elementów – czujniki optyczne. Informacje pochodzące z tych ostatnich służą bardzo często do zliczania W branży mięsnej, z uwagi na różne masy surowców, spotkać można produktów. zarówno taśmociągi łańcuchowe, stosowane w pierwszej fazie, tj. pod- czas rozbiórki (duże masy i objętości), pozwalające na transport całych Przemysł spożywczy to także produkcja napojów. O ile same napoje są tusz mięsnych, jak i mniejsze przenośniki taśmowe, na których prze- transportowane systemami rurociągowymi, to puste lub pełne opakowa- mieszczane są elementy po rozdrobnieniu. Część produktów trafia do nia oraz opakowania zbiorcze transportuje się taśmociągami. Stosowane plastikowych opakowań zbiorczych – skrzynek, które są transportowane do tego systemy wyposażane są często w systemy detekcji, pozwalające za pomocą taśmociągów rolkowych. W tym przypadku zachodzi niejed- na każdym kroku wykryć uszkodzone opakowanie. Szczególnie istotne nokrotnie konieczność podania produktów na inny poziom, do czego wy- jest sprawdzanie opakowań szklanych, gdyż niewykrycie ich uszkodze- korzystuje się przenośnik transportu pionowego. nia może skutkować nie tylko wprowadzeniem do sprzedaży niezdatnego produktu (z uwagi na nieszczelność opakowania), ale może się okazać, że ROBOTY niebezpieczne dla zdrowia drobiny opakowania znajdują się w produkcie. Tego rodzaju systemy pozwalają nie tylko na transport, ale i na gromadze- Żmudne prace powtarzalne – szczególnie te, które muszą być wyko- nywane z dużą prędkością – są coraz powszechniej powierzane mani- pulatorom. Najczęściej roboty znajdują zastosowanie przy przenoszeniu, paletyzacji i pakowaniu. Jedynie nieznaczna część manipulatorów stoso- wana jest w miejscach, gdzie mogłaby mieć kontakt bezpośredni z pro- duktami spożywczymi. Od konstrukcji takich robotów wymagane jest za- gwarantowanie higieny. Znacząca większość manipulatorów stosowana jest w ostatniej fazie produkcji, w której produkt jest już zapakowany. Pozwala to na stosowanie robotów o konstrukcji standardowej bez oba- wy skażenia lub bezpośredniego zabrudzenia produktów spożywczych. Z uwagi na złożoność wykonywanych operacji, jak również ich szybkość i precyzję, roboty wymagają często bardziej wyrafinowanych systemów pomiarowych. Dlatego w układach sprzężenia zwrotnego robotów stoso- wane są bardzo często układy wizyjne dostarczające wielu różnych infor- macji systemom sterowania. Roboty przemysłowe wykorzystywane są w różnych gałęziach branży spożywczej. Jednym z zastosowań jest obróbka sałaty dostarczanej bez- pośrednio z pola. Roboty zajmują się przesypywaniem przywiezionych do hali produkcyjnej sałat i ich pobieraniem, współpracują z innymi urządze- niami przy odcinaniu korzenia, a także mierzeniu i ważeniu, a w końco- wej fazie układają sałaty na tackach. Dużo trudniejsze zadanie, z uwagi na masę produktów, spoczywa na robotach w fabrykach mleczarskich przy produkcji serów. Jak wiadomo, czas produkcji sera to głównie czas jego dojrzewania. Duże zakłady produkcyjne mają więc duże przestrzenie magazynowe, w których przechowują sery. Roboty mają za zadanie prze- mieszczanie całych tac z serami, uwalniając ludzi od tych wymagających siły czynności. SPECYFIKA PROCESU Oczywiste jest, iż poza systemem transportu, w jakiej formie nie byłby on realizowany, do produkcji i przetwórstwa żywności konieczne jest sto- sowanie wielu innych maszyn i urządzeń. Mogą to być różnego rodzaju urządzenia myjące, segregujące, obierające, krojące, siekające, a także gotujące, piekące lub smażące produkty. Trudno jest jednak w ich przy- padku określić spójny opis całej grupy. Bardzo często nawet urządzenie wykonujące tę samą czynność, w zależności od rodzaju produktu, może znacząco różnić się konstrukcją. Również specyfika produkowanej lub przetwarzanej żywności oraz ze- staw wykonywanych operacji decydują o pomiarach, jakie muszą być wykonywane. Przykładowo przy napełnianiu często realizowane są po- 78
ROBOTYKA I AUTOMATYKA Przykład zastosowania systemu wizyjnego 3D firmy CLK sprzęgnięte- stopniem konsumpcjonizmu zwiększa się ilość produktów na rynku. Co go ze zrobotyzowaną stacją do wycinania kawałków mięsa, które re- z tego wynika? Co to ma wspólnego z niedogodnościami stosowania kodu alizowane jest w zakładzie produkcyjnym. Przycina się tutaj krawędź kreskowego? Otóż część produktów branży spożywczej cechuje się krót- z tłuszczem z prawie metrowego kawałka mięsa. Robot uzyskuje do- kimi datami przydatności do spożycia, a jeśli terminy przydatności są kładne położenie produktu i kąt ustawienia oraz głębokość cięcia uży- długie, to i tak kiedyś się kończą. Powstaje pytanie, jak w dużym sklepie wanego noża i odcina krawędź z tłuszczem. znaleźć przeterminowane sztuki towaru lub te, którym termin przydatno- ści do spożycia kończy się niebawem? W tym celu trzeba zaangażować miary ultradźwiękowe, umożliwiające kontrolowanie stopnia napełnienia. sztab ludzi albo zastosować znakowanie przy pomocy etykiet RFID. W przypadku masy często zachodzi potrzeba ważenia, także dynamicz- nego. Co takiego oferują wspomniane etykiety, co odróżnia je od kodów kre- skowych? Zasadnicza różnica polega na tym, że kod kreskowy jest iden- Duża różnorodność produktów branży przemysłowej sprawia, że prócz tyczny dla wszystkich towarów jednego asortymentu, natomiast etykieta konieczności stosowania specjalnych konstrukcji maszyn i odpowiednich RFID jest indywidualnie przyporządkowywana do każdej sztuki towaru. pomiarów całe linie produkcyjne są najczęściej niepowtarzalne i zesta- Zatem w systemie, oprócz ceny przyporządkowanej do danej etykiety, wiane pod dany produkt. To z kolei pociąga za sobą każdorazowo pro- może znajdować się również informacja o terminie przydatności. Ktoś jektowanie dla nowej linii zarówno systemu sterowania i nadzoru, jak może powiedzieć, że do etykiety z kodem paskowym w systemie również i diagnostyki. Czynnikiem spajającym wydaje się być jednak system zna- można dopisać tego typu informację. Zgadza się. Jak jednak odróżnić kowania produktów. towary z różnych partii, które są oznaczane tym samym kodem? Jest to problematyczne. Zatem technologia RFID może zdecydowanie ułatwić KODY KRESKOWE I TAGI RADIOWE panowanie nad eliminacją produktów nieświeżych z półek sklepowych. Jeszcze jedną zaletą zastosowania tagów RFID zamiast kodów pasko- W przypadku przemysłu przetwórstwa spożywczego trudno się spo- wych jest sposób odczytu informacji. Nie ma w przypadku etykiet RFID dziewać, że każda sztuka dostarczanego produktu będzie indywidual- konieczności umieszczania odpowiednio zorientowanego opakowania nie znakowana. Nie ma też takiej potrzeby. Natomiast gotowe produkty w polu działania urządzenia odczytującego. Nie ma więc konieczności opuszczające zakład produkcyjny, często w opakowaniu indywidualnym skanowania każdego produktu indywidualnie. Można dokonać odczytu i zbiorczym, takiemu oznakowaniu nie tylko powinny, ale i muszą pod- grupy produktów. Jest to szczególnie istotne z uwagi na częste przekła- legać. danie na półkach produktów spożywczych przez klientów. Towary są też często kładzione na stertach i nie ma gwarancji, że towar przetermino- Najbardziej rozpowszechnionym sposobem znakowania jednost- wany nie jest na spodzie. kowych opakowań jest użycie nadrukowanych lub naklejonych kodów paskowych. Sposób ten wykorzystywany jest w handlu od przeszło 40 ZNACZĄCA WIĘKSZOŚĆ MANIPULATORÓW STOSOWANA JEST lat. I to właśnie handlowcy są motorem zmian w sposobie znakowania W OSTATNIEJ FAZIE PRODUKCJI, W KTÓREJ PRODUKT JEST JUŻ produktów. Do tego muszą się dostosować producenci wszystkich branż, ZAPAKOWANY. POZWALA TO NA STOSOWANIE ROBOTÓW O KON- w tym spożywczej, której produkty stanowią większość asortymentu STRUKCJI STANDARDOWEJ BEZ OBAWY SKAŻENIA LUB BEZPO- na półkach super- i hipermarketów. Czego zatem oczekują handlowcy ŚREDNIEGO ZABRUDZENIA PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH. i z czym z pewnością wkrótce będą musieli zmierzyć się również krajowi producenci żywności? Powstaje jednak pytanie, czy dopóki handlowcy (a tak już postąpiła sieć Wal-Mart) nie wymuszą na producentach żywności stosowania tego typu Będzie to zapewne system znakowania oparty na technologii RFID. metod znakowania, jest sens to robić. I tak, i nie. Odpowiedź „nie” jest Dlaczego mielibyśmy rezygnować z dobrze znanych i szeroko rozpo- prosta do uargumentowania. W jakim celu narażać się na koszty inwesty- wszechnionych kodów kreskowych? Dlatego, że poza kilkoma zaletami cyjne, jeśli nie ma takiej potrzeby? Z drugiej strony tego typu znakowanie mają one także sporo wad. może w znacznym stopniu pomóc samemu producentowi na poziomie jego własnego zakładu. Przykładowo znakując produkty etykietami RFID Systemy oparte na kodach kreskowych są już szeroko rozpowszechnio- mamy lepszą kontrolę nad tym, czy dany produkt bądź partia produktów ne, a wspomniane wady tego rozwiązania są powszechnie znane i albo – w przypadku znakowania tylko opakowań zbiorczych – jest jeszcze na je już zaakceptowaliśmy i się do niech przyzwyczailiśmy, albo po prostu magazynie, czy może już magazyn opuściła, a jeśli tak, to gdzie została nam nie przeszkadzają. Trzeba jednak pamiętać, że z coraz większym skierowana. 80 Ostateczna decyzja o wprowadzeniu metody RFID dla znakowania pro- duktów musi być poparta analizą czysto ekonomiczną. Niestety kosztuje to niemało. System wykorzystujący RFID, podobnie jak system bazujący na kodach paskowych, wykorzystuje: urządzenia odczytujące, urządze- nia znakujące – wytwarzające etykiety, system informatyczny zawierający dane oraz same etykiety. O ile funkcje urządzeń odczytujących oraz wy- twarzających etykiety w obu przypadkach są takie same, o tyle różni je sposób działania, konieczna jest zatem inwestycja w tym zakresie. System informatyczny wymagałby również modyfikacji od strony programowej, a to generuje kolejny koszt. Same etykiety, nawet te produkcji daleko- wschodniej nie są tanie. Często kilkanaście, a raczej kilkadziesiąt groszy za sztukę może być ceną zaporową, porównywalną z ceną opakowania. To stanowczo za drogo. Dlaczego zatem tyle miejsca poświęcono tej technologii w odniesieniu do przemysłu spożywczego? Dlatego, że być może za jakiś czas handlow- cy wymuszą jej stosowanie. Również dlatego, że pierwsze wdrożenia do znakowania opakowań zbiorczych mogą okazać się uzasadnione ekono-
micznie. A także dlatego, że technologię tę można wykorzystać również ROBOTYKA I AUTOMATYKA na liniach produkcyjnych, np. do znakowania elementów maszyn. Jak już wspomniano, maszyny w bezpośrednim kontakcie z żywnością mogą Roboty ulegać znacznemu zabrudzeniu. W celu zachowania odpowiedniej higieny spełniające są rozmontowywane i myte. Znakowanie poszczególnych części maszyn zalecenia EHEDG dałoby więc szansę na lepsze zarządzanie tymi elementami oraz harmo- nogramem prac konserwacyjnych całych linii. To jeszcze nie wszystkie Staubli jest aktywnym obszary potencjalnych zastosowań technologii RFID. Warto wspomnieć członkiem organizacji o ich wykorzystaniu do kontroli dostępu pracowników czy zasobów maga- zynowych surowców. EHEDG, to Europejskie Stowarzyszenie Inżynierów, Projektantów i Konstruktorów, tworzących zespół działający jako konsorcjum, SYSTEMY STEROWANIA, NADZORU I DIAGNOSTYKI składające się z przedstawicieli: producentów maszyn i urządzeń, przemysłu spożywczego, instytutów badawczych oraz instytucji W zależności od wielkości zakładu produkcyjnego, do sterowania moż- publicznych ochrony zdrowia. Zespół ten został utworzony w roku na zastosować maszyny z wbudowanymi układami lub wykorzystujące 1989, którego głównym celem jest propagowanie warunków higie- sterowniki PLC. Do nadzorowania przebiegu procesu, również w zależno- nicznych podczas procesów wytwarzania i pakowania żywności. ści od potrzeb, można wykorzystać panele operatorskie lub sprząc system Nadrzędnym zadaniem EHEDG jest promowanie żywności bez- sterowania z systemami SCADA. To ostatnie podejście daje dużo więcej piecznej poprzez wpływanie na poprawę warunków higienicznych możliwości – nie tylko śledzenia produkcji, ale także raportowania jej prze- w konstrukcji urządzeń i podczas jej przetwarzania, z uwzględnie- biegu czy oceny skuteczności jej prowadzenia. Duże zakłady produkcyjne niem wszystkich aspektów dotyczących procesów produkcyjnych. z pewnością mogą się pokusić o wprowadzenie nawet systemów wspo- EHEDG wspiera aktywnie europejskie inicjatywy legislacyjne, wy- magających planowanie produkcji klasy APS lub ERP. Wracając jednak do magane w transporcie, w przygotowaniu procesów i przetwarzaniu niższych warstw systemu, należy podkreślić, że ważnym aspektem, ma- oraz pakowaniu żywności, a także w stosowaniu odpowiednio wy- jącym wpływ na wynik ekonomiczny działalności przedsiębiorstwa, jest produkowanych maszyn i urządzeń, jak również w budowie po- ciągłe diagnozowanie produkcji. W tym celu niezbędne jest odpowiednie mieszczeń, w których powinny być spełnione określone warunki oczujnikowanie linii produkcyjnej oraz zastosowanie adekwatnych algo- higieniczne podczas jej wytwarzania, między innymi: Europejską rytmów diagnostycznych zaimplementowanych w warstwie sterowania. Dyrektywę Maszynową 2006/42/EC oraz EN 1672-2 i EN ISO 14159, w których zawarte są wymagania higieniczne. Niezależnie od gałęzi przemysłu, wizualizowane są albo pojedyncze Misja EHEDG jest zdefiniowana jako: maszyny (wówczas systemy HMI znajdują się bezpośrednio na nich), albo „EHEDG umożliwia produkcje żywności bezpiecznej poprzez całe procesy (wówczas najczęściej stosowane są systemy SCADA). Dla opracowanie przewodników, będąc upoważnionym i przygotowa- przykładu, produkcja mleka, która wbrew pozorom nie jest najprostszym nym do tego Stowarzyszeniem, do wyznaczania warunków prze- procesem, wymaga utrzymania założonych wartości wybranych zmien- strzegania higieny w przetwarzaniu i konstrukcji urządzeń, dla nych technologicznych, np. temperatury. Istotne jest więc rejestrowanie żywności wyprodukowanej w, lub importowanej do Europy”. tej temperatury i ostrzeganie w przypadku zmian jej wartości poza do- puszczalny zakres. Z kolei w przemyśle mięsnym wizualizacji podlegają Norma obejmuje 12 punktów: parametry ilościowe lub masowe. Pozwala to na śledzenie ilości odpadów powstających w procesie przetwórczym. Możliwość zapewnienie czystości urządzenia musi być uwzględ- nione już na etapie projektowania i konstrukcji. PODSUMOWANIE 1 Wymienność. Z pewnością pojawiają się nowe technologie, które wpłyną na sposób 2 Łatwy dostęp do elementów. automatyzacji także w branży spożywczej. Jedną z takich technologii oka- 3 Możliwość wykonania wielokrotnego szczotkowania, wstępne- zać się może szerzej opisana nowa metoda identyfikacji. Równie pewne jest, że w szybkości i precyzji projektowanych i konstruowanych maszyn go mycia, spryskania detergentem, mycia pod niskim ciśnie- doszukać się będzie można wielu zmian, zaś nowoczesne systemy nadzor- niem, dezynfekcji, płukania i suszenia. cze, bazujące na coraz doskonalszych algorytmach, pozwolą na dokład- 4 Zapewnić zgodność chemiczną i fizyczną. niejszą analizę prowadzenia produkcji i być może podpowiedzą, co zrobić, 5 Minimalna ilość powierzchni retencyjnych. aby jeszcze bardziej ją usprawnić. www.AutomatykaOnline.pl n 6 Minimalna chropowatość. 7 Jednorodność materiałów. 8 Skomplikowane elementy wyposażenie określane jako trudne do czyszczenia zlokalizowane poza obszarem pracy. 9 Brak przejścia pomiędzy zewnętrznymi i wewnętrznymi ele- mentami. 10 Pełna przejrzystość i możliwość śledzenia komponentów. 11 Pełne bezpieczeństwo i ochrona obsługi czyszczącej. 12 Higieniczne obszary n 81
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Peter J. Danwerth Porównanie technologii MAX masażer z technologią masowania Technologia MAX masażer pozwala na lepszą aktywację białka i tym samym lepszy uzysk produktu. Podczas wytwarzania produktów z szynki gotowanej, pierwszym etapem procesu jest poddanie części mięsnych so- lanką po wybraniu materiału wyjściowego. W większości przypadków solanka jest wstrzykiwana przy użyciu nastrzykiwarek solanki. Nastrzykiwanie solanką polega na bardzo precyzyjnym wstrzyknięciu wymaganej ilości do kawałków mięsa. Niektóre produkty poddawane są kąpieli w solance, co ozna- cza, że kawałki mięsa zostają zanurzone w wymaganej ilości solanki, w której pozostają do czasu jej wchłonięcia. Podczas obu procesów kluczowe znaczenie dla jakości produktu końcowego ma dalsze przetwarzanie struktury włókien mięśniowych. Określa- na jest przy tym skuteczność zatrzymywania wody, aktywacji białka i jednocześnie, jakość spójnej konsystencji w przypadku produktów później konfekcjonowanych w plastry. Podczas produkcji przemysło- wej na tym etapie wykorzystywane są dwa procesy. W przypadku powszechnie znanej technologii masowania, duży bęben obraca się poziomo na rolkach prowadzących. Płaskie prze- grody leżące na wewnętrznych ścianach pojemnika powodują opada- nie kawałków mięsa i delikatny ruch. Ten ruch jest często określany jako masowanie. Rys. 1. Przetwarzanie naturalnej struktury włókien mięśniowych su- rowca ma kluczowe znaczenie dla jakości sensorycznej i ekonomicz- nych aspektów uzyskanego produktu mięsnego, takiego jak produkty z szynki gotowanej. Proces MAX masażer wychodzi z zupełnie innego założenia. Tutaj zbiornik ma statyczną konstrukcję i posiada wewnątrz obracający się wał. Na tym wale są zamontowane duże, spiralne łopatki, które prze- suwają produkt wokół jego osi. Ponieważ łopatki te poruszają się wewnątrz masy mięsnej i, w przeciwieństwie do bębna, do kontak- tu pomiędzy produktem a urządzeniem nie dochodzi tylko przy ze- wnętrznej krawędzi, zostaje dotknięty każdy pojedynczy mięsień. Ta zasada systemu próżniowego MAX masażer została wprowadzona i opatentowana już w 1986 roku przez dr Iyimena, właściciela firmy MYAC Maschinenbau AG. W wyniku ścisłej współpracy z Helmutem 82
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Schröderem patent został później przejęty przez Schröder Maschi- nenbau KG. Obecne MAX masażer są dostępne w rozmiarach od 600 do 6000 kg nominalnej objętości wsadu. MAX masażer okazu- je się być najbardziej efektywną technologią dla finalnych produk- tów bezkostnych , takich jak tradycyjna szynka gotowana, do tego stopnia, że jest ona obecnie używana przez około 70% niemieckiego przemysłu mięsnego. Rys. 2. Urządzenie MAX masażer ma znacznie większą objętość użyt- Rys. 3. Podciśnienie („próżnia”) zwiększa pęcznienie naturalnego kową niż masownice bębnowe i dlatego wymaga znacznie mniej miej- włókna mięśniowego dzięki zawartości soli dodanej do solanki, zwięk- sca. szając tym samym efekt końcowy. W porównaniu z masownicą bębnową, w przypadku którego obję- w krótszym okresie czasu, pozwalają na uzyskanie produktu o wyż- tość wsadu (w zależności od projektu) wynosi zazwyczaj 45–55%, szym uzysku. Zwiększona powtarzalność plastra produktu odnosi do MAX masażer osiąga 85–90% (Rys. 2). Stanowi to istotną zaletę: na wyższego uzysku plastra tej samej powierzchni urządzenia przetwarzana jest prawie dwukrot- nie większa ilość produktu. Co więcej, dzięki wysokiemu poziomowi Przy ograniczonej przestrzeni i potrzebie wysokich wydajności, napełnienia, przestrzeń nad produktem zmniejsza się do zaledwie technologia MAX masażer może przyczynić się do najwyższej możli- 10–15%, co stanowi zaledwie jedną trzecią wolnej, niewykorzystanej wej rentowności. n objętości bębna. Oprócz tego, że MAX masażer przetwarza dwukrot- nie więcej mięsa, podciśnienie w niej narasta w znacznie krótszym Peter J. Danwerth rozpoczął karierę jako inżynier-mecha- czasie, co pozwala zaoszczędzić na kosztach. Podczas pracy podci- nik w przemyśle spożywczym w 1993 roku w Grupie Horstmann. śnienie w zbiorniku wynosi stale 50 mbar (mniej niż 5% normalnego W 1998 roku został Dyrektorem Zarządzającym firmy Weber w Bre- ciśnienia lub ciśnienia atmosferycznego). Płaszcz termiczny używany idenbach. W 2003 roku został powołany do zarządu Schröder Ma- do chłodzenia umożliwia uzyskanie podczas pracy temperatury pro- schinenbau w Werther. duktu z dokładnością do 1°C. Dzięki 90% poziomowi napełnienia, produkt ma dużą, efektywną powierzchnię styku ze schłodzoną ścia- Na początku 2018 roku firma Schröder Maschinenbau GmbH & ną zbiornika. Ze względu na silne mieszanie przez łopatki, tempera- Co. KG w Werther stała się częścią firmy John Bean Technologies tura we wnętrzu produktu jest szybko i skutecznie obniżana. Corporation (JBT), jednej z wiodących firm w branży przetwórstwa spożywczego, do której należą także takie firmy jak: Frigoscandia, W przeciwieństwie do pasywnej technologii masowania stosowa- Tipper Tie, Stein, Formcook, DSI i DoubleD. nej w bębnie, w przypadku MAX masażer Schröder Max solanka jest aktywniej aplikowana do mięśni. Z technicznego punktu widzenia sól zawarta w solance powoduje pęcznienie włókien mięśniowych (Rys. 3). Podciśnienie panujące w MAX masażer nasila to zjawisko. Silny nacisk wywierany przez duże łopatki, oraz wspomniany wyżej wy- soki poziom napełnienia, zapewniają bezpośrednie, aktywne dotar- cie energii mechanicznej bezpośrednio do środka każdego pojedyn- czego mięśnia. Przy najniższych możliwych temperaturach poniżej 2°C wytwarzana wzmożona aktywacja białek, która stanowi klucz do optymalnego zatrzymywania wody, a także do wyższych uzysków podczas procesu platstrowania w krajalnicy. W praktyce rozróżnia się kohezję zewnątrz-mięśniową i wewnątrz-mięśniową w gotowym produkcie. - Kohezja na zewnątrz-mięśniowa jest rozpoznawalna dzięki powsta- niu lekko klejącej powierzchni pod koniec procesu stosując MAX masażer. Odpowiada za dobrą spójność kilku kawałków mięsa. - Kohezję wewnątrz-mięśniową można wyczuć dzięki delikatnej lep- kości w środkowej części cięcia/rdzenia produktu. Odpowiada ona za bardzo spójny plaster po procesie plastrowania produktu. Wyraźnie lepsze wyniki uzyskane przy użyciu technologii MAX masażer pokazują, że produkty wykazujące wyższą aktywację białka 83
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Automatyczny system rozładunku kontenerowego Producenci drobiu coraz częściej zmagają się z problemem po- zyskania pracowników. Największa rotacja występuje na stano- wiskach obarczonych ciężką pracą fizyczną, jakimi są między innymi praca na linii przyjęcia drobiu. Z podobnym problemem zmagają się hodowcy drobiu, którzy do łapania zwierząt w kurni- kach muszą zatrudniać wiele osób. W celu ułatwienia i uspraw- nienia pracy, w tych ciężkich sektorach, firma Szlachet-Stal wpro- wadziła do swojej produkcji automatyczne systemy rozładunku kontenerowego. Obecnie możemy pochwalić się kilkunastoma działającymi już systemami w Europie. Zaletą takiego systemu jest niezawodność oraz zredukowanie liczby pracowników na linii zawieszania nawet o 40%. Dzięki modułowej konstrukcji istnieje możliwość dowolnej konfiguracji systemu i dopasowania go do najbardziej złożonych lub ciasnych pomieszczeń, co wyróżnia nas od konkurencji. Tego typu instalacje możemy zaoferować na uboj- niach o wydajności od 1000-13000 szt./h (kurczak broiler) Linia automatycznego patroszenia Automatyzacja procesów produkcyjnych pomaga w dużym stopniu zredukować kosz- ty oraz zminimalizować straty. W produkcji automatycznych linii patroszenia mamy wieloletnie doświadczenie. Naszą linie wyróżnia niezawodna konstrukcja oraz prostota w działaniu, co czyni je łatwymi w obsłudze. Firma Szlachet-Stal posiada w swoim asortymencie siedem typów automatów patroszących: stekownicę, rozcinarkę, patro- szarkę, wolownicę, wyciągacz płuc, wyłuskiwacz szyj oraz myjkę wew-zew. Minimalna wydajność ubojowa dla automatów patroszących to 800 szt./h, natomiast maksymalna to 8000szt./h. Atomatyczna dzielarka drobiu Dzielenie drobiu to jeden z sektorów produkcyjnych, w których zatrudnia się niezliczone połacie pracowników. W celu zredukowania kosztów rozbioru kurczaka, bądź indyczki proponujemy nasz flagowy produkt, jakim jest automatyczna dzielarka drobiu. W ofercie posiadamy szeroki wachlarz możliwości konfiguracji tego urządzenia tj. cięcie skrzy- dła na trzy elementy, cięcie anatomiczne ćwiartki, odcięcie krzyża, cięcie udo/podudzie i wiele innych. Urządzenie jest modułowe i można je dopasować do każdego rozmiaru i kształtu pomieszczenia. Do mniejszych wydajności proponujemy dzielarkę karuzelową do wydajności 2500 szt./h, natomiast maksymalna wydajność jaką możemy uzyskać na dzielarce ramowej to 6000szt./h 84
TECHNOLOGIE PRODUKCJI W pełni Automatyczna Linia Załadowczo-Rozładowcza do Masownic produkcji Metalbud – NOWICKI W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na procesy auto- matyzacji, monitorowania i „on-line data managment” (tzw. IN- DUSTRY 4.0), a także wysokie wymagania higieniczne, firma Metalbud – NOWICKI przygotowała nową w pełni Automatycz- ną Linię Załadowczo-Rozładowczą do procesów: rozmrażania, masowania, marynowania i gotowania, które prowadzone są w defrosterach, masownicach i marynatorach. Nowa Automatyczna Linia Załadowczo-Rozładowcza do Masownic dowujących cały proces masowania i na koniec rozładunek na przeno- produkcji Metalbud – NOWICKI jest kontynuacją polityki, tzw. śniki rozładunkowe - nie ma ani jednego miejsca, w którym dochodzi INDUSTRY 4.0, która ma usprawnić, zautomatyzować i pozwolić do kontaktu pracownika z mięsem. na zarządzanie danymi produkcyjnymi w czasie rzeczywistym „online”. Dzięki kompaktowej budowie, automatyczna linia załadowczo-rozła- W przeciwieństwie do tradycyjnych linii do defrostacji, masowania dowcza zajmuje mniej miejsca, a niżeli tradycyjny sposób załadunku za i marynowania automatyczna linia załadowczo-rozładowcza pozwala na pomocą wyrzutników. Budowa modułowa pozwala na dowolne konfi- redukcję obsługi o 90%, a także poprawia ekonomię całego procesu, gurowanie i dodawanie kolejnych urządzeń w miarę wzrostu produkcji. ze względu na zredukowane koszty pracowników i szybszy czas całego W porównaniu do innych systemów tego typu, Automatyczna Linia procesu nastrzyku i masowania. Ponadto najnowszy system sterowania Załadowczo-Rozładowcza produkcji Metalbud-NOWICKI jest kom- pozwala na łatwą i szybką obsługę linii. paktowa i nie niszczy obrabianego mięsa, co jest gwarancją produktu Dzięki bardzo delikatnemu sposobowi transportu na pełnych przeno- o najwyższej jakości. Gwarantuje brak przestojów w procesie obróbki, śnikach, obrabiane mięso nie ulega uszkodzeniom i wyciskaniu solanki co znacznie obniża rozwój drobnoustrojów. i dzięki temu uzyskujemy produkt o wysokiej jakości. Automatyczna Linia Załadowczo-Rozładowcza posiada różne roz- Nie ma też bezpośredniego kontaktu pracownika z obrabianym mię- miary, pojemności przerobowe i konfiguracje. Do linii można dobrać sem, co znacznie redukuje ryzyko zakażenia. odpowiednie systemy przygotowania solanki, nastrzykiwarki różnej Bardzo ważna jest też logistyka całego procesu, od załadunku na wielkości i zastosowania, a także urządzenia tenderyzujące i nacina- przenośnik nastrzykiwarki, poprzez transport na przenośnikach zała- jące. n 86
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Producent precyzyjnych krajalnic do żywności Firma Grote jest producentem precyzyjnych krajalnic do żywności. Specjalizuje się w technologii plastrowania i nakłada- nia, a swoje urządzenia zaprezentuje na targach IFFA we Frankfurcie nad Menem w dniach od 5 do 9 maja 2019 roku. „Od ponad 50 lat cieszymy się zaufaniem klientów. Zwłaszcza jeśli cho- a opływowa i mobilna konstrukcja maszyny ułatwia czyszczenie i prze- dzi o plastrowanie szerokiej gamy produktów, w tym mięsa”, mówi CEO mieszczanie w miejscu. Bob Grote. „Nasze najlepsze w swojej klasie krajalnice są dostosowane do plastrowania boczku, Deli, Cordona Bleu, Jerky, Berner Würstel i innych Log End Slicer jest specjalnie zaprojektowany do odzyskiwania użytecz- rodzajów przetworzonej żywności. Nieustannie współpracujemy z naszymi nych plasterków z każdego końca produktu - zwiększając wydajność i eli- klientami, aby zapewnić im wysokiej jakości powtarzalne plastry, najwyż- minując przeróbki i ręczne krojenie. System automatycznego ładowania szą wydajność oraz niezawodne, godne zaufania maszyny projektowane podaje końcówki do krajalnicy, aby odzyskać plastry premium z wcześniej przez Grote.” odrzuconych końcówek. Krajalnica Log End jest idealna do dużych operacji krojenia mięsa delikatesowego. Na wystawie prezentowane będą modele 613 MultiSlicer, Log End Sli- cer, Peppamatic, Modular i Slicer Applicator. Peppamatic jest niezastąpioną maszyną do produkcji pizzy na całym świecie i podstawową częścią linii do nakładania dodatków na pizzę Grote. Modele aplikatorów modułowych mają konstrukcję umożliwiającą pla- Umożliwia pokrojenie i nakładanie na przykład salami na 45 pizz o śred- strowanie i nakładanie produktu bezpośrednio na ciągłe linie ciasta. Na nicy 30 centymetrów w ciągu minuty, pracując na jednym pasie. Dostępne pasy piekarnicze i ruchome obiekty, takie jak: tacki, paszteciki mięsne, są również konfiguracje wielopasmowe. kanapki i pizza. Najważniejszym atutem krajalnic Grote jest ich elastyczność i szybka, Model 613 firmy Grote to wszechstronna krajalnica do różnorodnych beznarzędziowa zmiana ustawienia z jednego rozmiaru produktu na drugi. zastosowań, w tym krojenia masowego, układania w stosy i rozdzielania na Wysoka jakość urządzeń Grote Company nie kończy się na jej konstrukcji. porcje. Przyjazna dla użytkownika klawiatura ułatwia sterowanie i obsługę, Dbamy również o wszystkie pozostałe współpracujące ze sobą elementy. 88 Z taką sama pasją zaprojektowaliśmy unikalny system ostrzy Accu- Band®. Ostre, bardzo mocne ostrza taśmowe są dostępne w kilku warian- tach. Za każdym razem zapewniają doskonałą jakość plastra. Ostrza są jednorazowe i łatwe do wymiany, skraca to czas przeznaczony na ostrzenie i odkażanie. Wszystkie nasze ostrza AccuBand® wykonujemy w naszym zakładzie Columbus pod nadzorem fachowców na specjalistycznym, naj- wyższej jakości sprzęcie. Pracownicy firmy Grote gwarantują duże zaangażowanie, indywidualne podejście do każdego klienta, a ścisła współpraca naszego zespołu pozwa- la rozwiązywać najtrudniejsze problemy. Z dumą dbamy nie tylko sprzęt, który budujemy, ale także ludzi, którzy go obsługują. Zapewniamy szkole- nia i pomoc za każdym razem. Odwiedź specjalistów ds. aplikacji firmy Grote Company, aby omówić potrzeby związane z plastrowaniem mięsa i produktów mięsnych na tar- gach IFFA 2019 lub odwiedź stronę grotecompany.com/slicers, aby uzy- skać więcej informacji. n
WE DON’T MAKE FOOD FIRMA GROTE PRODUKUJE NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI, WYDAJNE WE MAKE FOOD-MAKING BETTER GODNE ZAUFANIA MASZYNY: PLASTROWNICE, DOZOWNIKI, ZAUTOMATYZOWANE LINIE PRODUCKYJNE DO KANAPEK, PLASTROWNICE DLA PRZETWÓRSTWA MIĘSNEGO I PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO BAGIETEK CZY PIZZY IFFA 4-9 MAJA 2019 ZAPRASZAMY NA NASZE STANOWISKO NR 41 W HALI NUMER 9.0 www.grotecompany.com
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Orange Box Dla zakładów, które chcą sprawnie wdrożyć inteligentne rozwiązania produkcyjne w modernizowanych od- działach dobrym rozwiązaniem jest Orange Box. Jest to system, który służy do pozyskiwania i analizy danych, a co najważniejsze można go łatwo wdrożyć oraz dalej rozwijać – wystarczy ustawić niezbędne parametry konfiguracyjne. Nie ma potrzeby modyfikowania istniejącego sprzętu lub oprogramowania, a rozwiązanie działa bez względu na dostawcę istniejącego systemu sterowania. Firma B&R, producent zintegrowanych rozwiązań do automatyzacji maszyn i zakładów, podjęła współpracę z zakładem z branży rybnej wdrażając Orange Box do modernizacji jednej z kluczowych dla zakładów linii konfekcjonowania. Orange Box firmy B&R umożliwia użytkownikom korzysta- nie z uprzednio niedostępnych danych dotyczących energii i procesów, pochodzących z maszyn nieobjętych cyfryzacją. Orange Box może odczytywać dane z urządzenia bez konieczności wprowadzania jakichkolwiek zmian w istniejącym sprzęcie lub opro- gramowaniu. Jasno zobrazowane mierniki wydajności kierują uwagę na możliwości działań usprawniających, które w rezultacie zwiększa- ją ogólną efektywność pracy maszyn. Nienaruszalność istniejącej instalacji nej modernizacji jednej z kluczowych linii produkcyjnych za pomocą a potrzeba cyfryzacji Orange Box’a, zakład przygotowuje się do zakupu i wdrożenia tego rozwiązania na pozostałych pięciu liniach automatycznych. Orange Box to rozwiązanie dla zakładów, które planują moderni- zację fabryki, ale muszą zabezpieczyć nienaruszalność istniejącej Zakład dostrzegał trudności w braku kompleksowej wiedzy o stanie technologii instalacji, po to by np. nie narażać się na utratę obo- dostępności linii i chciał na tę potrzebę skutecznie zareagować. Ope- wiązujących gwarancji i certyfikatów; tam gdzie produkcja musi być ratorzy pozbawieni informacji nie mogli podejmować adekwatnych prowadzona nieprzerwanie przez cały okres instalowania i odbioru działań do rozwiązywania problemów produkcyjnych (postoje, spa- technicznego. dek jakości i dostępności), które są znaczącą większością powodów wpływających na niską, całkowitą wydajność linii. Firma zdecydo- Realizacja projektu w zakładzie wała by remedium na istniejące problemy, było wdrożenie Orange przetwórstwa rybnego Box’a jako systemu nadzorującego pracę linii bez potrzeby ingerencji w proces produkcyjny i bez ryzyka utraty gwarancji. Za pomocą Orange Box firma z branży przetwórstwa rybnego zre- alizowała projekt monitorowania stanu pracy i wydajności jednej z dwóch najważniejszych linii w zakładzie, tzw. linii słoików. Po uda- ORANGE BOX – najważniejsze zalety: Co potrafi Orange Box? • Monitorowanie wykonania procesów. W projekcie tym linia składająca się z 20 maszyn i samodzielnych Orange Box umożliwia zbieranie, wyświetlanie i analizowanie da- urządzeń została podzielona na 4 węzły technologiczne. Każdy wę- nych o procesach z maszyn wcześniej nieobjętych cyfryzacją. zeł został wyposażony dodatkowo w kasetę przycisków przeznaczoną dla operatów do samodzielnego zgłaszania przyczyn powodów lub • Optymalizacja zużycia energii. przerw – produkcyjnych i planowych. Funkcją Orange Box’a jest po- Dzięki wyposażeniu w funkcję Energy, Orange Box potrafi oceniać zyskiwanie danych z linii i przekazanie ich odpowiednim operatorom. dane energetyczne pozyskane z linii. Komunikacja odbywa się po protokołach OPC UA, a dane sczytywane są z rozproszonych wysp I/O oraz sterownika firmy Siemens. • Prostota instalacji i konfiguracji. Montaż urządzenia Orange Box nie wymaga zmian istniejących Orange Box można wykorzystać do takich zadań jak: urządzeń i oprogramowania. • wyliczanie współczynników KPI w czasie rzeczywistym z możliwo- • Lean equipment do zbierania i analizy danych. ścią archiwizacji oraz generowania raportów statystycznych; Wymagany jest jedynie komputer przemysłowy APC 3100, który • automatyczne zgłaszanie miejsc, przyczyn i czas trwania postojów posiada odpowiedni komponent oprogramowania mapp OEE. produkcyjnych; 90
• tworzenie i egzekwowanie zlecenia produkcyjnego; TECHNOLOGIE PRODUKCJI • audyt zmian nastaw lub/i wartości monitorowanych zmiennych; • generowanie raportów produkcyjnych oraz eksport danych do syste- ORANGE BOX - mów wyższego rzędu. zwiększ wydajność dzięki IoT www.br-automation.com/Orange-Box Efekty po wdrożeniu Zoptymalizuj wydajność, dostępność i niezawodność Dzięki narzędziu firmy B&R zakład posiada efektywne monitorowa- nie linii. Operatorzy mogą teraz w czasie rzeczywistym reagować na < Modułowe aplikacje przekształcają dane w wartość spadek wydajności lub stosować odpowiednie kroki w celu eliminacji < Rozwiązanie gotowe do użycia problemów z utrzymaniem odpowiedniej jakości. < Czytelny podgląd procesów w zakładzie < Zwiększone KPI Orange Box zapewnił też narzędzie do predykcyjnego utrzymania < Skalowalne rozwiązanie dla maszyn i linii produkcyjnych ruchu. Wdrożono szereg mechanizmów monitorujących stan kluczo- < Łączność z chmurą wych obiektów na linii, dzięki czemu dział utrzymania ruchu dyspo- < Łączy się z szeroką gamą urządzeń innych producentów nuje obecnie potrzebną wiedzą, aby szybciej przywrócić pracę linii lub zapobiec jej zatrzymaniu. Dzięki Orange Box, dział odpowiedzialny 91 w zakładzie za mierzenie wydajności i raportowanie wyników do od- powiednich działów, zamiast angażować się w pozyskiwanie wyma- ganych informacji (specjalnie zatrudniona osoba na etacie tylko do tych zadań), może w końcu skoncentrować swoje wysyłki na tym co najistotniejsze – na opracowywaniu mechanizmów pozwalających zwiększyć efektywności linii. W zakładzie trwają rozmowy o pilotażowym wdrożeniu Master Oran- ge Box’a, który będzie pełnił role systemu nadrzędnego – archiwizacja danych, przesyłanie danych do systemu ERP (SAP PM), zarządzanie wersją Orange Box, generowanie raportów BI (business intelligence). Projekt zrealizowany został w oparciu o własny zespół techniczny – w szczycie sezonu, co pokazuje, potencjał narzędzia i łatwość imple- mentacji tego nowoczesnego rozwiązania w krótkim czasie. Obecnie zakład samodzielnie może rozwijać system: oprogramowanie poprzez konfigurację systemu i sprzętu, dostawiając wybrane moduły IO czy wyspy OPC UA. n B&R Automatyka Przemysłowa Sp. z o.o. ul. Małachowskiego 10, 61-129 Poznań e-mail: [email protected] www.br-automation.com tel. 61 8460 500
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Pięć problemów dotyczących kontroli rozwiązanych dzięki wykrywaniu metali Utrzymanie higieny w obszarze produkcji, przestrzeganie przepisów i norm oraz maksymalizacja czasu sprawnego działania urządzeń to tylko niektóre wyzwania, którym producenci mięsa, drobiu i owoców morza muszą spro- stać w zakresie kontroli produktów. Innowacyjne rozwiązania do wykrywania metali oferowane przez fałszywych alarmów powo- METTLER TOLEDO są wyposażone w zaawansowane technologie dujących stratę znacznych ułatwiające producentom te zadania i zapewniające dodatkowe ko- ilości prawidłowego produk- rzyści w postaci zwiększenia wydajności linii produkcyjnej. tu. Zmniejszenie ilości odpadów Wykrywacz metali Profile Advantage z oferty METTLER TOLEDO wykorzystuje równocześnie kilka częstotliwości w celu zredukowania W standardowych wykrywaczach metali często występuje pro- fałszywych sygnałów, dzięki czemu straty prawidłowego produktu są blem z utrzymaniem wysokiego poziomu czułości bez uruchamiania praktycznie wyeliminowane. Zwiększenie wydajności Producenci żywności znajdują się pod ciągłą presją wynikającą z konieczności zapewnienia bezpieczeństwa produktu, a jednocze- śnie utrzymania wysokiej wydajności. Intuicyjna technologia gru- powania produktów umożliwia użycie ustawień jednego produktu również do wielu innych wyrobów, co skraca czas konfiguracji przy zmianie produktu. Monitorowanie stanu sygnalizuje potencjalne błę- dy z wyprzedzeniem, umożliwiając rozwiązanie problemów w czasie zaplanowanego przestoju. Zgodność ze standardami Producenci żywności są zobowiązani do zapewnienia zgodności z normami bezpieczeństwa żywności, kodeksami postępowania w handlu detalicznym i przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa. Systemy wykrywania metali są opracowane pod kątem spełnienia wszystkich tych wymagań. Główne zabezpieczenia to wytrzymałe osłony z zaokrąglonymi krawędziami, zawory bezpieczeństwa oraz osłonięte rolki podające i odprowadzające, które eliminują ryzyko przytrzaśnięcia palców. 92
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Detektor Profile Advantage umożliwia wykrywanie cząstek me- tali o nieregularnych kształtach nawet o 50 procent mniejszych w porównaniu z tradycyjnymi detektorami metali. Utrzymanie higieny Ryzyko zanieczyszczeń biologicznych można ograniczyć, korzy- stając z urządzeń ułatwiających przeprowadzanie rygorystycznych procedur utrzymania higieny. Systemy wykrywania metali mają obu- dowy o stopniu ochrony IP69K przeznaczone do pracy w trudnych warunkach. Dostępne są też konstrukcje na zamówienie przezna- czone do wymagających zastosowań, wyposażone w specjalne hi- gieniczne stopki i taśmy transportowe, uszczelnione krawędzie oraz mechanizmy unoszące taśmę, które podnoszą wydajność czyszcze- nia i obsługi produktu. Ochrona marki Zanieczyszczenie żywności może pociągać za sobą bardzo po- ważne konsekwencje dla producenta, gdyż wiąże się z ryzykiem dla zdrowia konsumenta i naruszeniem reputacji marki. Detektor Profile Advantage umożliwia wykrywanie cząstek metali o nieregularnych kształtach nawet o 50 procent mniejszych w porównaniu z tradycyj- nymi detektorami metali. Dzięki temu produkty są wolne od zanie- czyszczeń, a ich jakość i bezpieczeństwo dla konsumentów pozosta- ją na niezmiennie wysokim poziomie. n Więcej informacji znajduje się na stronie: www.mt.com/packaged-pi Profile Advantage – wideo Przekonaj się, w jaki sposób wykrywacze metali METTLER TOLEDO Profile Advantage zapewniają niezrównaną czułość detekcji www.mt.com/md-profileadvantage-video 93
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Najnowszy detektor metali Loma IQ4 do produktów pompowanych rurami Nowoczesna kontrola produktów w przemyśle mięsnym i rybnym Firma Loma Systems obchodzi w 2019 r. 50-lecie swojego istnienia. Z tej okazji rozmawiamy z Cezarym Mrocz- kiem, specjalistą technologii kontroli produktów w przemyśle mięsnym i szefem Loma Systems w Polsce. MIĘSNE TECHNOLOGIE: pół wieku to długi okres, jeśli uwzględni się Taśmowy detektor metali Loma szybki postęp technologiczny i zmiany, jakie zaszły w ciągu tego cza- z głowicą najnowszej generacji IQ4 su w technologii produkcji. Czy technologie firmy Loma bardzo się zmieniły? Loma jest firmą o ustalonej reputacji, która wyznacza standardy kontro- CEZARY MROCZEK: Tak, zmieniły się bardzo. Chociaż drobne udo- li. Jako aktywny partner BRC bierze udział w tworzeniu i implementacji skonalenia wprowadzane z roku na rok mogą umknąć uwadze użyt- powszechnie uznawanych w Europie standardów kontroli produktów. kowników, z perspektywy 50 lat widać, jak wiele się zmieniło. Przede MT: A jaka jest pozycja Loma Systems w Polsce? CM: Mamy obecnie ok. 1,5 tys. zainstalowanych systemów w Polsce. wszystkim zmieniły się powszechnie stosowane technologie kontro- Biorąc pod uwagę, że firma Loma w sposób systematyczny jest obecna w Polsce dopiero od dwunastu lat, jest to imponujący wynik. Warto tu li, co wymusiło zmiany także w asortymencie produkcji firmy Loma. zaznaczyć, że większość naszych systemów pracuje w przemyśle mię- snym i spożywczym mokrym, a więc tam, gdzie warunki produkcji i eks- Firma, która zadebiutowała jako producent systemów detekcji metali, ploatacji urządzeń są najtrudniejsze. Jeśli chodzi o kontrolę produktów w przemyśle mięsnym, to należymy w Polsce do niekwestionowanych dziś wytwarza nie tylko szeroką gamę detektorów metali do różnych liderów. Przekłada się to oczywiście na zaufanie do naszych urządzeń w innych branżach, gdyż nasi klienci zasadnie oceniają, że jeśli sprzęt zastosowań, ale także wagi kontrolne dynamiczne i systemy kontroli sprawdza się w najtrudniejszych warunkach, to tym bardziej przetrwa także w bardziej umiarkowanych. rentgenowskiej. Na początku XXI w. Loma jako pierwsza firma na świe- MT: Z czego, w Pana ocenie, wynika silna pozycja firmy Loma w Polsce? cie wprowadziła detektory metali o zmiennej częstotliwości, a ostatnio CM: Można wymienić przynajmniej kilka czynników. Dobra opinia, jaką cieszą się nasze urządzenia, jest tylko jednym z nich. Sprawia ona, że całkowicie nową serię detektorów IQ4. To są już detektory zupełnie no- klienci, którzy zamówili u nas sprzęt, niemal zawsze wracają do nas po kolejne urządzenia, gdy ich potrzeby rosną. A zadowoleni klienci polecają wej generacji. Detektory metali są dziś bardziej czułe, mniej podatne na nas swoim kolegom z branży. Kolejnym, w mojej ocenie fundamentalnym zakłócenia, a szybsze przetwarzanie sygnału pozwala pracować z wyż- szą wydajnością. Dzięki graficznym interfejsom obsługa nowoczesnych detektorów jest bardziej intuicyjna, a ich możliwości są większe. MT: A czy jest coś, co się nie zmieniło? CM: Firma Loma od początku postawiła na 3 kluczowe wartości: trwa- łość sprzętu, wysoką jakość wykonania i innowacyjność. I te wartości nie zmieniły się do dziś, choć rosną wymaga- nia rynku a konkurencja nie stoi w miejscu. Faktem jest, że systemy Loma cieszą się zasłużoną opinią urządzeń trwałych. Można powiedzieć, że niemal równie trwała wy- daje się opinia o firmie Loma jako o firmie produkującej wy- łącznie detektory metali. Na szczęście coraz więcej klien- tów przekonuje się, że wagi kontrolne dynamiczne i sys- temy RTG naszej produkcji nie ustępują detektorom pod względem solidności, choć są System kontroli RTG Loma X5 to zupełnie inne urządzenia. 94
czynnikiem, jest sposób, w jaki współpracujemy handlowe i konsumentów. Choć wciąż naj- TECHNOLOGIE PRODUKCJI z naszymi klientami w procesie wyboru urządze- więcej klientów stosuje do kontroli produktów nia i doboru jego specyfikacji. Odwiedzamy za- systemy detekcji metali (co wynika z techno- 50 lat kontroli kład i wybieramy najlepsze rozwiązanie, bazując logii produkcji, obowiązujących przepisów na naszym wieloletnim doświadczeniu. Staramy oraz wymagań narzucanych producentom produktów spożywczych się być dla naszych klientów ekspertami. Znając przez sieci handlowe), to wśród nowoinsta- z własnej praktyki tak wiele instalacji zazwyczaj lowanych systemów rośnie udział systemów Sprawdzamy wiemy, jakie rozwiązania się sprawdzą, a jakie rentgenowskich. Ten segment w ostatnich nie, za co warto dopłacić a w co niekoniecz- latach bardzo dynamicznie się rozwija - sys- Twoje produkty nie warto inwestować. Inżynierowie sprzedaży temy RTG oferują szersze możliwości kontroli pod każdym względem w naszej firmie nie są podzieleni terytorialnie, produktów w porównaniu z systemami de- ale według branż, i obsługują swoją branżę, np. tekcji metali, pozwalają też skuteczniej niż Poznaj nowoczesne systemy kontroli, mięsną lub rybną, w całej Polsce. A to sprzyja detektory metali wykrywać zanieczyszczenia które nie boją się pracy specjalizacji. Staramy się też rzetelnie informo- ze stali nierdzewnej, kluczowe z punktu wi- wać zarówno o możliwościach jak i ogranicze- dzenia producentów żywności. Choć zapew- w najtrudniejszych warunkach niach naszych rozwiązań. Dysponujemy urzą- ne w dziedzinie detekcji metali nie wszystko dzeniami demo, które pozwalają wielu klientom jeszcze zostało powiedziane i ta technologia NNaZaaFs4trpt-aa9orsnrtmiakhsgofsaauikasZjlroaakctaom2h1Lm02aeoiy1F5sm91sFaea przetestować nasze systemy i ocenić, w jakim wciąż będzie rozwijana, to należy się spodzie- stopniu sprzęt Loma spełni ich oczekiwania. Na wać, że systemy RTG będą coraz powszech- Loma Systems życzenie sprawdzamy też produkty klienta przy niej stosowane, a w niektórych przynajmniej Marywilska 28, 03-228 Warszawa pomocy naszych urządzeń – takie testy pozwa- przypadkach mogą one wypierać z zakładów lają ocenić, jak skutecznie będziemy mogli wy- stosowane wcześniej detektory metali. tel. 22 11 00 641 krywać zanieczyszczenia w produktach klientów. e-mail: [email protected] Trzecim czynnikiem, który uważam za ważny, TM: Jak wygląda aktualna oferta firmy Loma jest jakość naszych usług serwisowych. Przy tak Systems w Polsce? www.loma.com dużej liczbie urządzeń pracujących w Polsce mu- CM: Dostarczamy systemy detekcji metali: simy dysponować sprawnie działającą organiza- taśmowe (z systemami odrzutu lub bez) do cją serwisową, która zapewnia szybkie usuwanie produktów paczkowanych, rurowe - do pro- przyczyn awarii, uruchamianie, kalibrację i cer- duktów pompowanych rurami, grawitacyjne tyfikację urządzeń oraz zaopatrzenie w części oraz farmaceutyczne. Oferujemy systemy wa- zamienne i materiały eksploatacyjne. Nasz ser- żenia kontrolnego (wagi kontrolne dynamicz- wis jest najszybciej rozwijającą się częścią firmy, ne), zarówno autonomiczne jak i w zesta- a nasi inżynierowie serwisu są wysoko oceniani wach typu combo (zintegrowane z systemem za ich profesjonalizm i szybkie rozwiązywanie RTG lub detektorem metali). Oferujemy też problemów. Jako szef firmy Loma w Polsce mogę systemy kontroli rentgenowskiej do różnych powiedzieć, że jestem dumny z naszego serwisu. zastosowań - od systemów kontroli małych towarów paczkowanych, po systemy RTG do MT: Jak zmienia się rynek urządzeń do kon- produktów pompowanych rurami lub poda- troli produktów spożywczych? Jakie zmiany wanych luzem. na nim zachodzą w ostatnich latach? CM: Przede wszystkim rosną wymagania ja- MT: Firma Loma ma swoją siedzibę i oddział kościowe stawiane producentom przez sieci produkcji w Anglii, czy są powody, by Pań- stwa klienci obawiali się skutków Brexitu? CM: Nie ma powodu do obaw. Większość urządzeń sprzedawanych przez firmę Loma w całej Europie produkowana jest w nowo- czesnej fabryce w Czechach. Fabryka znaj- duje się w miejscowości Dobrany koło Pilzna i jest wzorowo zarządzana, a kultura pro- dukcji i obsługi klienta stoją na najwyższym poziomie. Skutki Brexitu na pewno jej nie zagrożą, a zatem nie zagrożą także naszym klientom. MT: Czego można życzyć firmie Loma w Pol- sce z okazji jubileuszu 50-lecia? CM: Wielu okazji do dzielenia się z klientami naszą wiedzą i doświadczeniem, a naszym klientom dalszej satysfakcji z korzystania z naszych urządzeń i usług serwisowych. System kontroli RTG Loma X5 Pipeline TM: Tego właśnie Państwu życzymy i dzię- do produktów pompowanych rurami kujemy za rozmowę. n
TECHNOLOGIE PRODUKCJI Niezawodność wiązania MOSCA w praktyce Wiązarka Mosca EVOLUTION SoniXs MS-6-VA ze stali nierdzewnej potwierdziła swoją najwyższą jakość podczas testu w trudnych warunkach przetwórstwa rybnego. Wysokie wymagania stawiane przez przemysł rybny skłoniły firmę Mosca do przetestowania w warunkach rzeczywistych wykonanej ze stali nierdzewnej wiązarki Mosca, która została skonstruowana specjalnie z myślą o branży spożywczej. Od października 2017 model EVOLUTION SoniXs MS-6-VA znajdował się na testach w norweskiej firmie MOWI Norway (wcześniej Marine Harvest), jednego z największych na świecie producen- tów łososia. W MOWI wiązarka Mosca, jako część automatycznej linii produkcyjnej, wiązała pojemniki styro- pianowe ze świeżą rybą. I to z sukcesem. Wszyscy, od managerów aż po operatorów MOWI Norway, są pod wrażeniem niezawodności oraz łatwości w utrzymaniu czystości wiązarki Mosca. Aby zapewnić zyskowność operacji i jednocześnie wysoką jakość, nie taśmą Mosca zabezpiecza pojemniki wraz z deklem zapewniając im cały proces produkcji, od hodowli aż po pakowanie przetworzo- ochronę i stabilność. Dalej pojemniki są pakowane na palety przezna- nych ryb, musi być perfekcyjnie skoordynowany. Gdy do fabryki czone do transportu. I tak kolejna ciężarówka ze świeżym produktem MOWI na wyspie Ulvoya trafia łosoś z połowu, wszystko musi przebiegać opuszcza teren zakładu. W 2016 przedsiębiorstwo wypuściło na rynek sprawnie. Na w pełni automatycznej linii produkcyjnej przy temperatu- łącznie 381 000 ton świeżego łososia. rze -2°C ryba jest pakowana w pojemniki styropianowe, które następnie napełniane są lodem oraz zamykane luźnym deklem. Podwójne wiąza- Specjalista w branży spożywczej Mosca GmbH stworzyła nową wiązarkę EVOLUTION SoniXs MS-6-VA specjalnie z myślą o trudnych warunkach produkcji spożywczej, takich jak te panujące w fabryce MOWI Norway. Maszyna jest odporna na ko- rozję, dzięki zastosowaniu wysokojakościowej stali nierdzewnej m.in. w sprężynach i łożyskach. Za pomocą sterownika MSCB-1 użytkownicy mogą zintegrować EVOLUTION SoniXs MS-6-VA z automatycznymi linia- mi produkcyjnymi i sterować maszyną przy użyciu panelu sterowania. Pod koniec 2017 Mosca szukała miejsca, gdzie możliwe byłyby te- sty nowoskonstruowanej wiązarki w wymagających warunkach, jeszcze przed wprowadzeniem jej na rynek. W pełni zautomatyzowana wysoko- wydajnościowa produkcja MOWI Norway dawała taką możliwość. „Testy w warunkach rzeczywistych są ważną składową w konstruowaniu pro- duktów w Mosce”, wyjaśnia Christian Grosskopf, Manager odpowiedzial- ny w Mosce za branżę spożywczą. „Chcieliśmy się przekonać, jak EVO- LUTION SoniXs MS-6-VA sprawdzi się w ciężkich warunkach produkcji”. Wiązarka Mosca EVOLUTION MS-6-VA Test w warunkach rzeczywistych Przedsiębiorstwo MOWI Norway chętnie zgodziło się na przetestowa- nie wiązarki Mosca w swojej fabryce. Od października 2017 EVOLU- TION SoniXs MS-6-VA jest używana tam na jednej z trzech linii pro- dukcyjnych. Praca na najwyższych obrotach w linii automatycznej, jak również słona woda oraz mycie ciśnieniowe wystawiły wiązarkę Mosca na prawdziwą próbę. Od tamtej pory maszyna zrobiła ponad 1 mln wią- zań i jest w znakomitym stanie. „Ścisły kontakt z MOWI Norway dał nam ogromne korzyści podczas całej fazy testów”, mówi Christian Grosskopf. „Dzięki zdalnym konferen- cjom i spotkaniom przeprowadzonym na terenie zakładu (na początku testu, jak również po sześciu oraz dziewięciu miesiącach) na bieżąco otrzymywaliśmy informacje zwrotne i sugestie optymalizacji, zarówno ze 96
TECHNOLOGIE PRODUKCJI wegii. Umożliwia ona zgrzewanie materiału taśmy nie za pomocą ciepła, ale ultradźwięków. Dzięki temu resztki tworzyw sztucznych czy styropia- nu, które zanieczyszczają agregat, nie ograniczają wydajności maszyny i nie powodują powstawania oparów z rozgrzanych tworzyw. Również wysokojakościowa stal szlachetna, zastosowana z myślą o branży spożywczej, dowiodła swojej wytrzymałości. EVOLUTION SoniXs MS-6-VA jest łatwa w obsłudze oraz może być czyszczona, tak jak inne maszyny w linii, wodą pod ciśnieniem. Nawet środki czyszczące nie za- kłócają pracy elektronicznych podzespołów tej maszyny. strony zarządu MOWI, jak również od operatorów, którzy mieli codzienny Obiecująca przyszłość EVOLUTION SoniXs MS-6-VA kontakt z maszyną”. W ten sposób Mosca mogła na przykład udoskona- lić blat EVOLUTION SoniXs MS-6-VA. W efekcie zmniejszono tarcie sty- EVOLUTION SoniXs MS-6-VA jest dostępna w ofercie Mosca od wio- ropianowych pojemników ze świeżą rybą, a blat maszyny jest czystszy. sny 2018 r. Spotkała się już z dużym zainteresowaniem na targach Anuga FoodTec w Kolonii oraz Seafood Expo Global w Brukseli. „Wła- Zadowolony klient śnie w branży przetwórstwa spożywczego, gdzie liczy się wysoki sto- pień higieny oraz bezpieczeństwa, EVOLUTION SoniXs MS-6-VA może EVOLUTION SoniXs MS-6-VA z ramą o wymiarach 650x600 mm do- wykorzystać swój potencjał,” wyjaśnia Christian Grosskopf. „Tym testem wiodła swojej jakości podczas testów w fabryce MOWI Norway. „Maszy- w Norwegii udowodniliśmy, że maszyna znakomicie sprawdza się jako na zapunktowała u nas przede wszystkim swoją niezawodnością, która element wysokowydajnościowej produkcji w trudnych warunkach ze- jest niezbędna w naszej wysokowydajnościowej produkcji”, wyjaśnia Ulf wnętrznych”. Jensen, Manager ds. technicznych w MOWI Norway. EVOLUTION So- niXs MS-6-VA spełniła wysokie oczekiwania specjalistów z branży rybnej W fabryce MOWI Norway wiązarka EVOLUTION SoniXs MS-6-VA zy- między innymi poprzez maksymalną wydajność do 52 wiązań na minu- skała mocną pozycję: tuż po zakończeniu fazy testów przedsiębiorstwo tę. „Nasi operatorzy docenili przede wszystkim podwójny automatyczny zamówiło dwie nowe maszyny Mosca do pozostałych linii produkcyjnych. podajnik taśmy, który umożliwia szybką i łatwą wymianę szpul taśmy”, zauważa Ulf Jensen. Gdy pierwsza rolka dochodzi już do końca, maszy- Kompleksowe rozwiązania Mosca na automatycznie usuwa ostatni kawałek taśmy i przełącza się na drugą rolkę. Operator nie musi zatem zatrzymywać maszyny w celu wymiany MOSCA GmbH to dostawca kompleksowych rozwiązań z zakresu pa- szpuli na nową. To minimalizuje czasy przestojów. kowania końcowego. Oferta firmy obejmuje maszyny: od wiązarek pół- automatycznych i automatycznych o szerokim zakresie zastosowań, aż Technologia Mosca dla maksymalnej wydajności po linie pakujące o dużej wydajności, które można zintegrować z linią produkcyjną. Mosca oferuje również taśmy PP i PET, w szerokościach od Opracowana przez Mosca innowacyjna technologia ultradźwiękowego 5,0 do 15,5 mm, które są produkowane w Niemczech w jednej z najno- zgrzewania taśm SoniXs sprawdziła się w trudnych warunkach w Nor- wocześniejszych fabryk w Europie. Dzięki ciągłemu rozwojowi eksperci w zakresie techniki wiązania od ponad 50 lat utrzymują się na pozycji lidera w branży, zatrudniając około 1000 pracowników w 17 oddziałach na całym świecie. MOSCA DIRECT POLAND jest spółką córką MOSCA GmbH odpowie- dzialną za Polskę, Węgry, Litwę, Łotwę, Estonię, Ukrainę i Białoruś. n WIA˛ZARKA RO-M FUSION n Najlepiej sprzedaja˛ca sie˛ wia˛zarka MOSCA. n Rama dobrana do specyfiki pakowanego produktu. n Wydajno´sć do 55 wia˛zan´ na minute˛. n Obustronna obsługa maszyny. n Fotokomórka wyzwalaja˛ca zgrzewanie. n Prosta w eksploatacji i konserwacji. MOSCA DIRECT POLAND Sp. z o.o. ul. Płowiecka 105/107 tel.: +48 22 870 00 33 04-501 Warszawa www.mosca.com 97
TECHNOLOGIE PRODUKCJI MERCURY MX500HTB System BILANCIAI MERCURY MX500HTB do automatycznego ważenia, etykietowania i kontroli został zaprojektowany z myślą o tworzeniu nawet najbardziej złożonych i kompletnych etykiet dla wstępnie zapakowanych produktów o zmiennej wadze oraz dla za- pewnienia prawidłowej ilości towaru dla produktów o stałej wadze, w liniach pakujących i wysyłkowych o dużej przepustowości. Spełnia wszystkie wymogi przepisów dotyczących znakowania produktów spożywczych. tel.: +48 18 444 00 20, www.novitus.pl LP-3000 Połączenie drukarki DIBAL LP-3000 z platformą ważącą jest to rozwiązanie przeznaczone do etykietowania produktów: na zapleczach sklepów, w zakładach produkcyjnych, w ubojniach oraz rzeźniach. Zaletami tego rozwiązania są: możliwość zaprogramowania 8000 kodów towarów, podświetlany ciekłokrystaliczny wyświetlacz graficzny oraz 3-calowy lub 4-calowy mechanizm drukujący pozwalający na pracę z etykietami o wymiarach od 30x30 mm do 102x300 mm. Urządzenie spełnia wszystkie wymogi przepisów dotyczących znakowania produktów spożyw- czych. Jest ono dostępne także w wersji mobilnej umożliwiającej jego łatwe przenoszenie na terenie zakładu produkcyjnego. tel.: +48 18 444 00 20, www.novitus.pl GW-4000 Klasyfikator produktów DIBAL GW-4000 to urządzenie, które sortuje w trybie ruchomym produkty, których masa zawiera się w obrębie przyjętych przedzia- łów. Produkty z każdego zaprogramowanego przedziału są składowane automa- tycznie w oddzielnych depozytach. Rozwiązanie to jest wykorzystywane przede wszystkim w różnego rodzaju zakładach produkcyjnych oraz magazynach. tel.: +48 18 444 00 20, www.novitus.pl MS-4000 DIBAL MS-4000 to najnowszej generacji automatyczny system ważąco-ety- kietujący zorientowany na ważenie i etykietowanie produktów, w trybie ru- chomym i automatycznym, ze zmienną masą każdego opakowania. Rozwią- zanie to jest dedykowane przede wszystkim dla różnego rodzaju zakładów produkcyjnych. Urządzenie wyposażone jest w dwa mechanizmy drukujące: góra i dół, konsolę z wyświetlaczem graficznym lub ekranem dotykowym oraz nierdzewną obudowę. Może naklejać etykiety przy pomocy systemu air- jet (bezdotykowo) lub mechanicznie. Spełnia wszystkie wymogi przepisów dotyczących znakowania produktów spożywczych. tel.: +48 18 444 00 20, www.novitus.pl METRON 07CI Wykrywacze metali serii METRON 07CI odgrywają kluczową rolę w procesie kontroli bezpieczeństwa produktów spożyw- czych. Umożliwiają wykrywanie różnej wielkości cząstek metali w produktach spożywczych świeżych oraz mrożonych zarówno tych nieopakowanych jak i już znajdujących się w opakowa- niach. Dla zapewnienia optymalnej czułości niezbędny jest wy- bór urządzenia specjalnie zaprojektowanego pod kontem specy- fiki danego produktu. tel.: +48 18 444 00 20, www.novitus.pl 98
RĘCZNE SKÓROWACZKI PNEUMATYCZNE B&D MODELE: S-1008, S-1009 i S-1011 • NAJBARDZIEJ WYDAJNE SKÓROWACZKI NA RYNKU • DARMOWA PREZENTACJA • NISKIE KOSZTY UTRZYMANIA • BEZPŁATNY SERWIS • PROMOCYJNA CENA SUPER OFERTA • W KOMPLECIE 300 SZTUK OSTRZY S-1011 S-1009 S-1008 szer. cięcia 95 mm szer. cięcia 70 mm szer cięcia 50 mm waży tylko 889g Wszystkie modele dostępne z ust. głębokości cięcia 1,6 mm , 3,2 mm i 4,7 mm S-1008 – najmniejsza głowica tnąca dostępna na rynku. Waży tylko 889 g Trzy wydajne, niesamowicie wszechstronne urządzenia – najlepszy wybór do ręcznego skórowania wołów, wieprzy, drobiu, bawołów i ryb. Wszechstronność - to słowo - klucz wspólne dla tych trzech urzą- Dzięki stosowaniu ręcznych skórowaczek polepszany jest ogólny dzeń. Idealnie nadają się one do usuwania szczeciny tuczników, plam wygląd produktu - zapewniają one gładkie cięcie na równą głębokość. naskórnych, wykrawania pasów, zrazowej górnej, udźca, ćwierćtuszy tylnej, polędwicy wieprzowej z kością i bez kości, żeberek bydlęcych, Dzięki swojej ciągle ulepszanej konstrukcji urządzenia wyraźnie golonki oraz do obróbki podgardla i łba. Będą także odpowiednie do zwiększają wydajność i przerób tusz. Niezliczone setki zakładów mię- usuwania skóry i tłuszczu z szynki surowej i peklowanej, skórowania snych i drobiowych odkryły już wyjątkowe zalety płynące z instalacji ryb i usuwania skóry z piersi kurczaka, a także przycinania łopatki tego rewolucyjnego narzędzia pneumatycznego na swoich liniach. indyczej i odbłaniania indyków. tel.: 52 387 21 10, www.master-solec.pl REKLAMA
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
