Biyokimya Slaytlari

21.09.2017 Glikozil [4-6] transferaz Glikozil transferaz aktivitesi Tirozin Glikojen yıkımı Glikojen fosforilaz • Glikojenin 1-4 bağlarının yıkılması ile glukoz- 1-P, her 1-6 bağının yıkılması ile de serbest glukoz elde edilir. • Glikojen fosforilaz, indirgenmemiş uçtaki glukozil kalıntılarını 1-4 bağlarını yıkarak ayırır. • Bu hız kısıtlayıcı basamaktır. • Glikojen fosforilazca açığa çıkarılan glukoz-1- P‟lar, fosfoglukomutaz ile glukoz-6-P‟a çevrilir. 43

Glukoz-1-P 21.09.2017 Glukantransferaz α-1,6-glikozidaz İNSÜLİN • Glikojen sentaz a  defosforile aktif • Glikojen sentaz b  fosforile inaktif Glikojen • Glikojen fosforilaz a  fosforile aktif sentezi • Glikojen fosforilaz b  defosforile inaktif enerji (ATP) 44 substrat (Glukoz-6-P) GLUKAGON Glikojen yıkımı Kas fosforilazı ayrıca Ca ile aktiflenir.

21.09.2017 GLĠKOJEN METABOLĠZMASI BOZUKLUKLARI • Tip 0: Glikojen sentaz Kc‟de eksik olmasından • Kc kaslardan gelen laktatı kaynaklanan bir hastalıktır (kas hücrelerinde glukoneogenezde kullanamayacağı için enzim normaldir). hiperlaktikasidemi görülür. • Tip Ia (Von Gierke Hastalığı): • Laktik asidozdan dolayı vitamin D • Glukoz-6-fosfataz enziminin Kc, böbrek ve rezistans rikets ve fanconi sendromu gelişebilir. barsaktaki eksikliğinden ortaya çıkan bir hastalıktır. • Ayrıca glikoz-6-P‟ın heksozmonofosfat yolunu aktiflemesiyle pentoz fosfat ve • Glikojenoliz ile Kc‟de yeterince glukoz fosforibozil pirofosfat artıĢı sonucu gut oluşamadığı için ciddi bir açlık hipoglisemisi artriti ile hiperürisemi görülür. görülür. • Yağlı Kc ve hepatomegali olur. • Glukoz yapımındaki yetersizlikten dolayı • Tip II (Pompe Hastalığı): metabolik yakıt olarak yağların metabolize • Lizozomal enzim eksikliğine bağlı olarak olması hiperlipidemiye yol açar. gelişen tek glikojen depo hastalığıdır. • Yağların aşırı mobilize olmasıyla keton cisimleri artar. • α-1,4-glikozidaz (asit maltaz) enzimi eksiktir. • Metabolik asidoz meydana gelebilir. • Hipertrofik kardiyomyopati gelişir. • Glikojen depoları artmıştır. • Hastalar erken çocukluk döneminde • Bu artan glikojen depolarının yapıları normaldir. kaybedilir. 45

21.09.2017 • Tip III (Forbes, Cori Hastalığı): • Tip IV (Anderson Hastalığı): • Dal yıkıcı enzim (amilo 1-6 glikozidaz) eksikliği • Dal yapıcı enzim (glikozil α-4:6 transferaz) eksikliği vardır. vardır. • Dallı polisakkarid birikimi görülür (limit • Tip V (Mc Ardle): dekstrinosis). • Ġskelet kası glikojen fosforilaz eksikliği vardır. • Açlık hipoglisemileri, hepatomegali, myopatiler • Ağır egzersize belirgin intolerans vardır. görülür. • Egzersiz sırasında laktat düzeyinde yükselme olmadan krampların görülmesi karakteristiktir. GLUKONEOJENEZ VE • Glukoneogenezde kullanılan ana substratlar, KAN GLUKOZUNUN DENETĠMĠ glukojenik aa’ler, laktat, gliserol propiyonat • Glikolizin üç basamağı hariç diğer bütün Mitokondri enzimleri bu iki yol arasında ortaktır. içindeki NADH/NAD oranı 1. Hekzokinaz veya glukokinaz 2. PFK-1 sitozolden 105 3. Piruvat kinaz kez daha fazladır. • Bu üç basamakta serbest enerji değiĢimi büyüktür. 46

21.09.2017 PEP PEP PEPCK GDP+CO2 PEPCK GDP+CO2 Fruktoz-1,6-bisfosfat GTP GTP Oksaloasetat Oksaloasetat Malat NADH+H+ Malat NADH+H+ Gliseraldehit-3-P Gliseraldehit-3-P dehidrojenaz NAD+ dehidrojenaz NAD+ Sitozol Gliseraldehit-3-P NAD+ Gliseraldehit-3-P NAD+ dehidrojenaz NADH+H+ dehidrojenaz NADH+H+ Malat Malat Mitokondri Malat NAD+ Malat NAD+ 1,3-bisfosfogliserat 1,3-bisfosfogliserat dehidrojenaz NADH+H+ dehidrojenaz NADH+H+ Fosfogliserat ADP Fosfogliserat ADP Oksaloasetat NADH+H+ Oksaloasetat kinaz ATP NADH+H+kinaz ATP 3-fosfogliserat 3-fosfogliserat Piruvat ADP Piruvat ADP karboksilaz ATP + CO2 karboksilaz ATP + CO2 Piruvat Piruvat PEP PEP Pi GLUKOZ ATP Glukoz-6-P Glukoz-6- Glukokinaz fosfataz Hekzokinaz H2O ADP Pi Fruktoz-6-P ATP Karaciğer ve kas arasında tanımlanan bir Fruktoz-1,6-bisfosfat PFK-I baĢka döngü de alanin-glukoz döngüsüdür. Fruktoz-1,6- ADP bisfosfataz 47 H2O

21.09.2017 Piruvat Süksinil KoA Oksaloasetat Ġzolösin Açil-KoA Propiyonil-KoA Metiyonin Alanin İzolösin* Asparajin Treonin sentetaz Sistein Metiyonin Aspartat Valin Glisin Treonin Tek C zincirli y.a Propiyonat Serin Valin Treonin ATP AMP+PPi Triptofan* ATP Biyotin ADP+Pi α-ketoglutarat Fumarat Propiyonil-KoA Metilmalonil-KoA Arjinin Fenilalanin* Propiyonil-KoA Metilmalonil-KoA Glutamat Tirozin* karboksilaz Glutamin B12 mutaz Histidin Propiyonil-KoA karboksilaz Süksinil-KoA Prolin Piruvat karboksilaz Asetil-KoA karboksilaz 3-metilkrotinil-KoA karboksilaz • Hangisinin eksikliğinde GLUKONEOGENEZİN metilmalonik asidüri görülür? (2002- KONTROLÜ NİSAN) • Karbonhidrat metabolizmasındaki diğer a.Vitamin B2 düzenleyici enzimler gibi glukoneojenez b.Vitamin B6 enzimleri de üç değişik mekanizma ile c.Vitamin B12 düzenlenir. d.Biotin e.Vitamin B1 Enzim sentez hızında değişiklikler Geri dönüşümlü fosforlanma ve kovalent modifikasyon Allosterik etkiler Glikoliz Ġnsülin • Metilmalonik asidüri aĢağıdaki Lipojenez koenzimlerden hangisinin metabolik yolundaki bozukluk sonucu geliĢir? Glukoneojenez A) Suksinil KoA Lipoliz B) Propionil KoA C) Malonil KoA Glikoliz glukagon D) Asetil KoA Lipojenez E) Hidroksimetilglutaril KoA Glukoneojenez 48 Lipoliz

21.09.2017 • Glukoneogenezde: Glc + ATP  Glc -6 • Karaciğerde kana glukoz verilirken P + ADP reaksiyonunu tersine kasta verilememesinin sebebi nedir? dönüĢtüren enzim hangisidir? a) Glukoz 6 Fosfataz olmaması a) Glukoz- 6- Fosfataz b) Glukokinaz olmaması c) Fruktokinaz eksikliği b) Hekzokinaz d) Privuat dekarboksilaz eksikliği e) Glukoz 1 fosfataz c) Glukokinaz d) F-1,6-diFosfataz e) Fruktokinaz • Glukoneogenezde pirüvat karboksilazın • Glukoneogeneze kaynak oluĢturmayan allosterik aktivatörü hangisidir? bileĢik hangisidir? a)ATP b)AMP a) Laktat c)Asetil-CoA d)Laktik asit b) Alanin e)Glukoz-6-Fosfat c) Gliserol d) Lösin e) Serin • AĢağıdakilerden hangisi • Diabet ve açlıkta aĢağıdaki hangi enzim glikoneogenezde kullanılmaz? aktivitesi azalmaz? a) Gliserol a) Piruvut Karboksilaz b) Piruvat b) Yağ Asidi Sentetaz c) Laktat c) Glukokinaz d) Asetil-KoA d) Glikoz 6 fosfat dehidrogenaz e) Okzalasetat e) Asetil CoA Karboksilaz 49

• Sağlıklı bir kişinin serumunda, egzersiz 21.09.2017 sonrası yükselen laktik asidin kas dışındaki kaynağı aşağıdakilerden • Uzun süren açlıkta aĢağıdaki karaciğer hangisidir? (2005-nisan) enzimlerinden hangisinin aktivitesinde artıĢ gözlenir? A) Karaciğer a) Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz B) Akciğer b) Pirüvat kinaz C) Böbrek c) Pirüvat karboksilaz D) Alyuvarlar d) Pirüvat dehidrogenaz E) Beyin e) Glikojen sentaz • Sağlıklı kişilerde kan şekerinin normal • Aşağıdakilerden hangisi glukoneogenezde değerlerde tutulmasında görev alan doku ve bu görev yapan ve oluşan glukozun kana görevle ilgili enzimler aşağıdakilerden verilmesinde rol oynayan enzimlerden biri hangisinde birlikte verilmiştir? (2006-nisan) değildir? (2005-nisan) Doku Enzimler A) Heksokinaz A) Karaciğer Glukokinaz,Glukoz 6-fosfataz B) Glukoz 6 fosfataz C) Fosfoenolpiruvat karboksikinaz B) Pankreas Glukokinaz,Glukoz 6-fosfataz D) Piruvat karboksilaz C) Karaciğer Hekzokinaz,Glukokinaz E) Fruktoz 1, 6 difosfataz D) Karaciğer Fosfofruktokinaz,Hekzokinaz E) Pankreas Hekzokinaz,Glukoz 6-fosfataz PENTOZ FOSFAT YOLU Tiamin pirofosfat FOSFOGLUKONAT YOLU HEKSOZ MONO FOSFAT YOLU 50

• Glukoz 6 fosfat dehidrogenaz 21.09.2017 hangisinde yer alır? a. Glikoliz • AĢağıdaki metabolik yolların b. Beta-oksidasyon hangisinde 3-7 karbonlu c. Glikojenoliz karbonhidratlar oluĢabilir? d. Glikojenez a. Glikoliz e. Pentozfosfat yolu b. Trikarboksilik asit döngüsü c. Glukoz-alanin döngüsü d. Cori döngüsü e. Pentoz fosfat yolu • Hekzos monofosfat Ģantında rol alan • Eritrosit hücre direnciyle ilgili olan kofaktör hangisidir? oksidasyon tipi aĢağıdakilerden a) FMN hangisidir? b) NADP c) FAD a) Glikoliz d) NAD e) ATP b) Pentoz Fosfat Yolu c) Glikozun Aerobik Oksidasyonu d) Süksinil CoA Yolu e) Asetil CoA Yolu • NADPH: 1- Ġndirgeyici biyosentez 1.İndirgeyici biyosentez reaksiyonlarında • NADPH‟da, NADH‟a benzer şekilde 2.H2O2 indirgenmesinde yüksek enerjili bir moleküldür. 3.Sitokrom P450 sisteminde 4.Lökositlerde ve fagositozda • NADPH, yağ asidi ve steroid biyosentezi gibi sentezlerde elektron kaynağı olarak kullanılır. 51

21.09.2017 2- H2O2 indirgenmesi • H2O2 aerobik metabolizmanın bir ürünüdür ve ilaçlar, çevresel toksinler v.b. ile devamlı oluşur. • H2O2 ileri derece de reaktiftir ve DNA, proteinler ve doymamış yağ asitlerinde ciddi kimyasal değişikliklere yol açar. • Bu reaktif oksijen radikalleri reperfüzyon hasarı, kanser, inflamatuar hastalıklar ve yaşlanma gibi bir çok olayda sorumlu tutulmaktadır. O2 3- Sitokrom P450 NADPH • Bu sistemin çalışabilmesi için NADPH‟ya oksidaz ihtiyaç vardır. O2- • Bu sistem birçok alifatik ve aromatik bileşiğin detoksifikasyonunda rol oynar. (süperoksit) 52 2H2O + O2 Süperoksit 2H2O dismutaz Katalaz H2O2 Myelo HOCl Glutatyon peroksidaz peroksidaz

4- Lökositler ve fagositoz 21.09.2017 • Nötrofil ve monositler fagosite ettikleri • Oksijen bağımlı mekanizmalar; mikroorganizmaları yok etmek için iki myeloperoksidaz sistem kullanırlar: serbest radikal sistemini içerirken, oksijen bağımlı oksijen bağımsız • Oksijen bağımsız mekanizmalar; lizozomlar mekanizmalar. lizozomların neden oldukları pH değişimlerini içerirler. • Myeloperoksidaz sisteminde fagositik hücreler O2 hücre membranlarına yerleşmiş NADPH oksidaz sistemi ile moleküler oksijeni NADPH süperoksite (O2-) çevirirler. oksidaz • Oluşan süperoksit, süperoksit dismutaz enzimi O2- ile H2O2‟ye indirgenir. (süperoksit) • Fagolizozomlarda bulunan bir enzim olan myeloperoksidaz sayesinde H2O2 klorür iyonları 2H2O + O2 Süperoksit hipokloröz aside (HOCl) dönüştürülür ki bu 2H2O dismutaz bakterisidal etkili bir ajandır. Katalaz H2O2 Myelo HOCl Glutatyon peroksidaz peroksidaz • Oluşan fazla hidrojen peroksitte katalaz ve • Hangisi glutatyonun görevi değildir ? glutatyon peroksitle nötralize edilir. a) Hemoglobinin methemoglobine • NADPH oksidazın konjenital eksikliğinde dönüşmesi tekrarlayan piyojenik enfeksiyonlarla b) Detoksifikasyon . karekterize “Kronik Granülomatöz c) Eritrosit membranını korur Hastalık” görülür. d) Antioksidan görevlidir. e) Hemolitik anemi meydana gelmesini • SOD, glutatyon peroksidaz, selenyum, A- önler E-C vitaminleri, β-karoten, seruloplazmin, sistein ve katalaz vücutta bulunan başlıca antioksidanlardır. 53

• 2H202  2H20+02 reaksiyonunu 21.09.2017 aĢağıdakilerden hangisi katalizler ? • Selenyum ihtiva eden enzim hangisidir? a) Sitokrom oksidaz a) Glutatyon peroksidaz b) NAD'a bağımlı dehidrogenaz b) Katalaz c) FMN veya FAD'ye bağımlı c) Süperoksit dismutaz dehidrogenaz d) Süksinat dehidrojenaz d) Monooksijenazlar e) NADH dehidrojenaz e) Katalaz • Bazı aminoasitlerin hücreye • Alyuvarların oksitleyici bileĢiklere karĢı taĢınmasında rol oynayan bileĢik korunmasında aĢağıdakilerden hangisi hangisidir? önemli rol oynar? a) KoA a. Glikoliz b) Malonik asit b. Pentoz-fosfat yolu c. Krebs döngüsü c) Glutatyon d. Cori döngüsü d) Folat e. Glikoneogenez e) Karnitin • Vücutta oluĢan oksitleyici türlerle yan • AĢağıdakilerden hangisinin peptid zincirleri oksidasyona uğrayan bağların oluĢumunda ribozomlar görev aminoasit aĢağıdakilerden hangisidir? yapmaz? a. Serin a. Glutatyon b.Glutamat b. ADH c. İnsulin c. Sistein d. Anjiotensin II d. Alanin e. Renin e. Valin 54

21.09.2017 MONOSAKKARĠD VE DĠSAKKARĠDLERĠN METABOLĠZMASI Galaktozdan fakir diyetle beslenen galaktozemik hastalarda hücre zarı yapımı için galaktoz ihtiyacı nasıl karĢılanır? a. Fruktoz 6-fosfat izomerizasyonu b. UDP-glukozdan epimerizasyon c. Glukoz-1 fosfatın mutasyonu d. Trioz fosfatların kondansasyonu e. Glukozun dekarboksilasyonu • Kan kortizolünün arttığı durumlarda • AĢağıdakilerden hangisi insülinin etkisi görülmeyen durum hangisidir? değildir? a) İmmun sistem depresyonu b) Peptik ülser a) Glikojenoliz c) Hipoglisemi b) Lipojenozde artma d) Cushing hastalığı c) Glukoneojenezde azalma e) Osteoporoz d) Glukoz oksidasyonunu artırma e) Keton cisimciklerinin yapımının inhibe edilmesi 55

21.09.2017 İnsülin; • Glukagon; Epinefrin; Glikokortikoidler; Glikoliz Glukoz-6-fosfataz, Glukokinaz/hekzokinaz, • Glukoneojenez Fruktoz-1,6-bisfosfataz, PFK-1, Fruktoz-2,6-bisfosfataz PFK-2, Piruvat kinaz Piruvat karboksilaz PEPCK Glikojenez Glikojen sentaz • Glikojenoliz Glikojen fosforilaz Lipojenez Asetil-KoA karboksilaz • Lipoliz Hormona duyarlı lipaz HMY Glukoz-6-P dehidrojenaz Kolesterol biyosentezi HMG-KoA redüktaz Lipoproteinlerin kullanımı Lipoprotein lipaz Doymuş yağ asitleri YAĞ ASİTLERİ VE TÜREVLERİ Doymamış yağ asitleri Yağ asidi türevleri Nötral yağlar (triaçilgliserol, trigliserit) BİLEŞİK LİPİTLER Fosfolipitler Gliserofosfolipitler Sfingofosfolipitler (sfingomiyelinler) LĠPĠTLER Glikolipitler Serebrozidler Steroidler Gangliozidler İZOPREN LİPİTLER Karotenoidler YAĞ ASĠTLERĠ 56

21.09.2017 Adlandırma Δ9 , ω9 Δ9,12 , ω6 Δ9,12,15 , ω3 • Uzun zincir Katı • Ester şekli; • Tek bağ  yüklü karboksilik grupları içermez, • Kısa zincir Sıvı  suda serbest yağ asitlerinden daha az • Çift bağ çözünür • Yağ asitleri amfipatiktir.  lipoproteinler aracılığı ile taşınır. • FFA‟lar albumin ile taşınır. • Yağ asidi alfa-oksidasyonu bozukluğu • AĢağıdakilerden hangisi dokularda ile giden hastalık hangisidir? peroksizom eksikliği sonucu geliĢir? a) Tay-sachs hastalığı a. Refsum hastalığı b) Zellweger hastalığı c) Dikarboksilik asidüri b. Reye sendromu d) Gaucher hastalığı e) Refsum hastalığı c. Zelleweger sendromu d. Gaucher hastalığı Fitanik asit gibi dallı zincirli yağ asitleridir ve peroksizomal e. Fabry hastalığı α-oksidasyon ile metabolize olurlar. Fitanik asit yıkım defekti peroksizomal bir hastalık olan Refsum hastalığını oluşturur. 57

Yaygın adı Yapı İşlevsel önemi 21.09.2017 Formik asit 1 Asetik asit YAĞ ASĠTLERĠNĠN Propiyonik asit 2:0 BĠYOSENTEZĠ Bütirik asit Kaprik asit 3:0 Palmitik asit Palmitoleik asit 4:0 4-1s0ütktearbboolncazbinucluirnliuyrlaağr. asitleri 10:0 Stearik asit 16:0 Oleik asit Linoleik asit 16:1 (9) Yapieçısnearliarllzieprid1l6erCv’eluTAyaGğ’lear sbitaleşlrıicnai Linolenik asit 18:0 Araşidonik asit Lignoserik asit 18:1 (9) Nervonik asit 18:2 (9, 12) Esansiyel yağ asidi 18:3 (9, 12, 15) Esansiyel yağ asidi 20:4 (5, 8, 11, 14) Prostaglandinlerin öncülü 24:0 Serebrozidlerin bileşeni 24:1 (15) Esansiyel yağ asidi Yemek sonrası dönem sitozol Sitrat Glukoz Sitrat Ribuloz- NADPH 5-P HMY NADPH Glukoz-6-P Malonil-KoA OAA Sitrat Fruktoz-6-PkAasrebtoil-kKsoilAaz Asetil-KoA liyaz Sitrat PFK-1 NADH Fruktoz-1,6-bisP ATP • Sitozolik sitrat: • 1- Asetil-KoA‟ları sitozole taşır. • 2- Asetil-KoA karboksilazı aktive eder. • 3- PFK-I‟i inhibe eder. 58

21.09.2017 • Asetil-KoA karboksilaz  Yağ asidi sentezinde düzenleyici basamaktır.  İşlem ATP gerektirir.  Koenzim, prostetik grup olan biyotindir.  CO2 kaynağı olarak HCO3 gerektirir. Asetil-KoA karboksilaz • Asetil-KoA karboksilaz kovalent modifikasyonla da düzenlenir. Aktiviteyi arttıranlar Yüksek açil-KoA Ġnsülin defosforile aktif sitrat varlığı Vmax’ı arttıran en önemli aktivatördür glukagon fosforile inaktif epinefrin Aktiviteyi azaltanlar PFK-I Defosforile form polimerik Asetil-KoA karboksilaz palmitoil-KoA ve Piruvat dehidrojenaz Fosforile form monomerik uzun zincirli yağ asitleri Ġnhibisyonu yapar. Yapım hızlanması, esterleşmenin zayıflaması veya artmış lipoliz • Ġnsülin: Ġnsülin; Glukozun hücreye taşınmasını ve glikolizi İnsülin, glukagon ve adrenalinin etkilerini artırır. cAMP miktarını azaltarak bloke eder. Bu sayede Böylece plazma FFA ve yağ asit sentezini Yağ asidi sentezi için prekürsör olan inhibe eden Açil KoA konsantrasyonu asetil-KoA’lar azalmış olur. TAG sentezi için gerekli olan Gliserol-3- İnsülin asetil-KoA karboksilazı P’lar üretilir. defosforile ederek aktifleştirir. 59

21.09.2017 • Malonil KoA oluştuktan sonra yağ asidi sentezi bir çoklu enzim kompleksi olan “Yağ asidi sentaz enzimi” ile gerçekleşir. • Malonil KoA oluştuktan sonra yağ asidi • Yağ asidi sentaz enzim kompleksi: sentezi bir çoklu enzim kompleksi olan ACP (açil taĢımaktan sorumludur ve 4’- “Yağ asidi sentaz enzimi” fosfopantotein Ģeklinde pantoteik asit içerir.) ile gerçekleşir. 1. Asetil transaçilaz (ATaz) 2. Malonil transaçilaz (MTaz) 3. β-ketoaçil sentaz (KSaz) 4. β-ketoaçil redüktaz (KRaz) 5. β-hidroksiaçil dehidraz (DHaz) 6. Δ2-trans-enoil redüktaz (ERaz) 7. Tiyoesteraz (TEaz) Asetil-KoA Yağ asidi sentaz CO2 Malonil-KoA enzim kompleksi 2 NADPH 2 NADP Serin 60

21.09.2017 • Sonuçta toplam reaksiyon şu şekilde ifade edilebilir: 8 Asetil-KoA + 7 ATP + 14 NADPH + 14 H+ Palmitat + 8 KoA + 14 NADP+ + 6 H2O + 7 ADP + 7 Pi • Hayvanlar Δ9 desatüraza sahip oldukları için zincir uzatma ve doymamış hale getirmeyi eş zamanlı yaparak, yağ asitlerinin ω9 ailesini sentezleyebilir. • Öte yandan hayvanlar, gereken desatürazların yokluğu yüzünden ω6 (linoleik 18:2, Δ9,12) ve ω3 (linolenik 18:3, Δ9,12,15) asitleri sentezleyemediğinden dışardan almak zorundadır. (DER) Prostaglandin H2 sentaz 61

21.09.2017 • serin amino asidini asetilleyerek, enzimin aktif bölgesini kapatır ve geri dönüşsüz olarak inaktifleştirirl er. • Yağ asidi sentezinde hız kısıtlayıcı • Yağ asitleri sentezi için mitokondrideki enzim aĢağıdakilerden hangisidir? asetil KoA'nın karbon Ġskeleti hangi a) Açil CoA Sentetaz formda sitoplazmaya taĢınır? b) Asetil CoA Sentetaz a. Oksaloasetat c) Asetil CoA Karboksilaz b. alfa ketoglutarat c. Pirüvat d) Metil Malonil CoA Karboksilaz d. Sitrat e) HMG CoA Sentetaz e. Gliseraldehid-3-fosfat • Asetil KoA karboksilaz enzimini aktive • Hücre membranı lipidlerinden ederek yağ asidi sentezi arttıran hem lipooksijenaz hem de hangisidir? siklooksijenaz yolu için araĢidonik asid sağlayan hangisidir? a. Glukagon a. Prostasiklin sentetaz b. Adrenalin c. İnsulin b. Tromboksan sentetaz d. Kortikosteroid c. Fosfolipaz A2 e. ACTH d. Peroksidaz e. LCAT 62

• AĢağıdaki maddelerden hangisi sadece 21.09.2017 diyetle alınan yağ asitleri ile sentezlenir? a. Eikozanoidler TRĠGLĠSERĠDLER b. Fosfatidilkolin (TRĠAÇĠLGLĠSEROLLER) c. Steroid d. Fosfolipid sentez ve yıkım e. Sfingolipid Lizofosfatidat Beyin ve SSS RBC Adrenal medulla FFA kullanamaz • Yağ dokusunda lipoliz esnasında • Heparin enjeksiyonu aĢağıdakilerden aĢağıdakilerden hangisi hız kısıtlayıcı hangisinin plazmaya salınmasına yol enzimdir? açar? a) Lipoprotein lipaz a. Asit lipaz b) Hormona duyarlı triaçilgliserolipaz b. Lipoprotein lipaz c) Gliserokinaz c. Hormona duyarlı lipaz d) Açil KoA sentetaz e) Hiçbiri d. Pankreatik lipaz e. Gastrik lipaz 63

21.09.2017 Karnitin-açilkarnitin translokaz • Yetersiz biyosentez ve renal kaçağa bağlı karnitin yetmezliği; KolaylaĢtırılmıĢ difüzyon  Azalmış glukoneojeneze bağlı Malonil-KoA hipoglisemi başta olmak üzere,  Kas kramplarından,  Halsizliğe,  Ölüme kadar değişen klinik belirtiler ortaya çıkarır (yeni doğanda özellikle de preterm bebeklerde görülür). • Karnitin kayıpları hemodiyalizde de • Hangi maddenin eksikliğinde yağ asidi görülebilir, ayrıca organik asidürisi olan oksidasyonu azalıp kaslarda yağ birikimi olur? hastalarda karnitin, organik asitlerle konjuge şekilde atılarak kaybedilir. a) Kamatin • Karnitin eksikliği olan hastalarda yağ b) Karnitin asitleri mitokondriye girip oksitlenemediği için yüksek miktarda lipit kaslarda birikir. c) Fosfopentotein • Hastalara tedavi olarak karnitin ağızdan d) Kardiyolipin verilir ve mitokondriye girişinde karnitine ihtiyaç göstermeyen orta zincirli yağ e) Asetil CoA asitleri içeren diyet uygulanır. • Karnitin ile ilgili aĢağıdaki ifadelerden β-OKSĠDASYON hangisi yanlıĢtır? a. Karaciğer ve böbrekte sentezlenir b. İskelet ve kalp kasında sentezlenmez c. Trimetillizinden başlanarak sentezlenir d. Yağ asitlerinin dolaşımdan hücre içine taşır e. Yağ asiti ile esterleşir 64

21.09.2017 Hipoglisin inhibe eder; Sonuçta palmitoil-KoA için: ATP sentezi ve glukoneogenez inhibe edilir. 8 Asetil KoA  TCA  96 ATP (Jamayka kusma hastalığı) 21 ATP 7 NADH  ETZ  14 ATP Açil-KoA dehidrojenaz enzimi prostetik grup olarak 7 FADH2  ETZ  FAD içerir. toplam -hidroksi açil KoA dehidrogenaz, elektron alıcısı 131 ATP olarak NAD+ kullanılır. Tiyokinaz reaksiyonu için -2 ATP Tiyoliz 129 ATP Asetil-KoA net kazanç Ġzolösin Açil-KoA Propiyonil-KoA YAĞ ASĠTLERĠNĠN PEROKSĠZOMAL β- Metiyonin OKSĠDASYONU: Treonin sentetaz Valin • Yağ asidi oksidasyonu büyük ölçüde Tek C zincirli y.a Propiyonat mitokondride olmasına rağmen, bazı hücrelerde peroksizomal oksidasyon da ATP AMP+PPi görülür. ATP Biyotin ADP+Pi • Peroksizomlarda da reaksiyon zinciri mitokondri ile benzerdir, oluşan ara Propiyonil-KoA Metilmalonil-KoA bileşikler KoA türevleridir ve oksidasyon işlemi dört basamakta gerçekleşir. Propiyonil-KoA Metilmalonil-KoA karboksilaz B12 mutaz Propiyonat ve metilmalonatın Süksinil-KoA idrarla atılımı B12 eksikliğinde artar. • Peroksizomlara yağ asidi girişi karnitine 2 H+ O2 gereksinim göstermez. H2O2 • Peroksizom ve mitokondri döngüleri Katalaz arasındaki tek fark birinci basamaktır. 2 H2O + O2 • Mitokondride, çift bağ oluşumuna yol açan ilk reaksiyonda elektronlar FAD‟a taşınırken peroksizomlarda direk olarak O2’ye taĢınır H2O2 üretilir. 65

Sitrat Asetil-KoA [NADH] / [NAD] 21.09.2017 (+) Asetil-KoA β-hidroksiaçil-KoA KETON dehidrojenazı CĠSĠMLERĠ karboksilaz inhibe eder Malonil-KoA (-) • Suda çözünebilen, lipid yapılı moleküller • Asetoasetat ve β-hidroksibütiratın pKa olup, karaciğerde yağ asitlerinin oksidasyonu değerleri yaklaşık 3.5 civarında olup kuvvetli sırasında oluşurlar. asittir ve yüksek konsantrasyonları metabolik asidoza yol açar. • Normalde asetoasetat ve β-hidroksibütirat gibi keton cisimlerinin kan seviyeleri çok • Keton cisimlerinin sentez hızı, hormona düşüktür. duyarlı lipazın etkisiyle adipoz dokudan triaçilgliserollerin hidrolizi ile kana salınan • Uzun dönem açlıkta ise, asetoasetat ve β- yağ asitlerinin konsantrasyonuna bağlıdır. hidroksibütiratın artan kan konsantrasyonları, beyinin de keton cisimlerini verimli olarak kullanmasına olanak tanır. Ġnsülin Hormona duyarlı lipazı baskılar NADH/NAD+ Glukagon TAG sentezini uyarırken oranına bağlı olarak çalışır Hormona duyarlı lipazı indükler TAG yıkımını arttırır. • Bu yüzden; insülin antiketojenik, glukagon ketojeniktir. 66

21.09.2017 Tokluk Sitrat Açlık Palmitoil-KoA Ġnsülin Glukagon Asetil-KoA karboksilaz uyarılır A-KoA karboksilaz inhibisyonu Malonil-KoA artar Malonil-KoA azalır Karnitin-açil transferaz I Kc’de VLDL yapımı artar Karnitin-açil transferaz I üzerindeki inhibisyon kalkar Keton yapımı artar (%30) Karaciğer dıĢı dokular HMG-KoA Liyaz • AĢağıdakilerden hangisi keton enzimine sahip olmadığı için keton cismi cisimlerini kullanmaz? üretemezler. a) Yağ dokusu b) iskelet kası Karaciğer ise tiyoforaz enzimine sahip c) Böbrek olmadığı için keton cismi tüketemez. d) Karaciğer e) Kalp kası Eritrosit gibi mitokondrisi olmayan hücreler ise keton cisimleri mitokondrial matrikste okside olduğu için, keton cisimlerini kullanamazlar. • AĢağıdakilerden hangisi, keton • Keton cisim yapımını aktive ve inhibe cisimlerini normal koĢullarda eden hormon ikilisi hangisidir? kullanmadığı halde, açlık veya diabet gibi durumlarda enerji ihtiyacını a. Glukagon-Adrenalin karĢılamak için kullanır? b. Adrenalin-Noradrenalin a) Karaciğer c. Glukagon-Büyüme hormonu b) Beyin dokusu d. Adrenalin-Kortizol e. Glukagon-İnsülin c) İskelet kası d) Kalp kası e) Böbrekler 67

21.09.2017 • Beta-hidroksi bütirat ve asetoasetat • 3-Hidroksi-3-metilglutaril-KoA, krebs döngüsüne hangi ürünle girerler? aĢağıdakilerden hangisinin sentezinde oluĢan bir ara üründür? a. Asetil KoA a. Karnitin b. Propiyonat KoA c. Süksinil KoA b. Keton cisimleri d. Malonil KoA c. Steroidler e. HMG-KoA d. Nikotinamid e. Folik asit • Aşağıdakilerden hangisinde verilen iki • Asetik asit ve β-hidroksi bitürik asitin hormondan birini keton cisimlerinin başlıca sentez yeri aşağıdakilerden sentezini artırıcı ötekinin ise baskılayıcı hangisidir? (2004-nisan) etkisi vardır? (2002-eylül) A) Böbrekler a. Glukagon-Adrenalin B) Beyin b. Adrenalin-Noradrenalin C) Akciğerler c. Glukagon-Büyüme hormonu D) Karaciğer d. Adrenalin-Kortizol E) Yağ dokusu e. Glukagon-İnsülin I. Karaciğer FOSFOLĠPĠTLER II. Beyin III. Kas IV. Eritrosit V. Böbrek korteksi Dokularının hangilerinde, açlıkta artan keton cisimleri enerji kaynağı olarak kullanılır? (2005- eylül) A) I,III, IV B) I,IV,V C) II,III, IV D) II,III, V E) III, IV,V 68

21.09.2017 Fosfatidat Gliserofosfolipidler 1.Cyağ asidi 1.Cyağ asidi 2.Cyağ asidi 2.Cyağ asidi 3.Cfosforik asit 3.Cfosfat + alkol Fosfolipitlerde bir uç hidrofobikken bir uç hidrofiliktir. Gliserofosfolipitler ve sfingolipitler olarak iki gruba ayrılır. Ester bağı • Gliserofosfolipidler arasında Fosfodiester bağıyla fosfatidilkolin, fosfatidilserin, fosfatidilinozitol, fosfatidiletanolamin, fosfatidilgliserol, difosfatidilgliserol (kardiolipin) bulunmaktadır. Fosfoliliplerle TAG‟leri ayıran en önemli özellik fosfolipidlerin içerdikleri alkol grupları sayesinde amfipatik bileşikler olmalarıdır. • Plazmalojenler: • Bu yol tümü ile peroksizomlar için özgüldür. • Beyin ve kasta %10 civarında olan eter fosfolipitleri yapı olarak fosfatidiletanolamine benzerler. • DHAP’tan sentezlenirler ve 1. karbonunda eter bağı ile bağlanmış doymamış bir yağ asidi içerirler. 69

21.09.2017 • SFĠNGOFOSFOLĠPĠTLER: • Gliserol yerine doymamış bir alkol olan 18 karbonlu sfingozin içerirler. • Serin ile palmitoil-KoA birleşir ve 3- ketosfinganin üzerinden dihidrosfingozin (sfinganin) oluşur. • Sfingozinin (yvaeğyaassifdini gdaanhianee)kCle-n2e‟dreekkisNeHra2mid grubuna bir elde edilir. • Seramid bütün sfingolipitlerin ana yapısıdır. • Seramid sentezi ER‟da gerçekleşir. GLĠKOLĠPĠTLER (GLĠKOSFĠNGOLĠPĠTLER) • Glikolipitler hücre membranın dış yüzünde bolca bulunurlar ve yapılarında fosfat grubu yerine bir veya daha fazla şeker içerirler. • Hücreler arası iletişim ve bağlantılarda önemlidirler. • Tüm glikolipitler seramidden türerler. • Şeker eklenmeleri glikozil transferazlar tarafından yapılır ve çoğu golgide (ER‟da da olur) gerçekleşir. Serebrozidler: • Gangliozidler: • Seramide genellikle glikoz ve galaktoz 3-fosfoadenozin-5-fosfosülfat (PAPS, etkin sülfat) ile galaktozilseramid tepkimeye girerek içeren bir oligosakkarit zinciri ve N-asetil sülfogalaktozilseramidi (sülfatid) oluşturur. nöramik asit (sialik asit) bağlanmasıyla oluşur. • Karbonhidrat içerikleri fazla olduğu için suda çözünen tek lipit sınıfı olma özelliğini taşırlar. • Sinir dokusunda bol miktarda bulunurlar ve reseptör faaliyetlerinde görev alırlar. 70

21.09.2017 • N-asetil nörominik asit aşağıdaki lipitlerden hangisinin yapısında bulunur? (2005- nisan) A) Plazmalojenler B) Gangliozidler C) Fosfogliseridler D) Serebrozidler E) Triaçilgliseroller • Trombosit aktive edici faktör hangi yapıdadır? a. Gangliozid yapıda b. Sfingomiyelin yapısında c. Serebrozid yapıda d. Alkil fosfolipid yapıda e. Glukozaminoglikan yapıda Sfingomyelinaz Glukokortikoidler Ġkinci haberci Seramidaz 71

• Aşağdaki bileşiklerden hangisini 21.09.2017 katabolizması lizozomal enzimlerle katalizlenir? (2006-nisan) • SFĠNGOLĠPĠDOZLAR • Yıkım için gerekli özgül hidrolazın kısmen A) Triaçilgliseridler B) Fosfogliseridler ya da tamamen eksikliği, sfingolipitlerin C) Sfingolipidler lizozomlarda birikimi ile sonuçlanır. D) Steroidler E) Yağ asidleri • Niemann-Pick Hastalığı: • Sfingomyelinaz eksiktir ve sfingomyelin SSS ve RES hücrelerinde birikir. • Tay-Sachs Hastalığı (GM2 Gangliozidoz): • Gaucher Hastalığı: • β-glukozidaz eksiktir ve glukozilseramid • Heksozaminidaz A eksiktir ve gangliyozidler birikir. (glukoserebrozid) birikir. • Sandhoff Hastalığı: • Metakromatik Lökodistrofi: • Heksozaminidaz A ve B eksiktir. • Arilsülfataz A eksiktir ve sülfatidler birikir. • Fabry Hastalığı: • Farber Hastalığı: • X’e bağlı kalıtılır, α-galaktozidaz eksiktir ve • seramidaz eksiktir ve seramid birikir. globozidler birikir. (angiokeratom) KOLESTEROL KOLESTEROL SENTEZĠ: • İzoprenoidlerin ve kolesterolün sentezindeki öncül madde, aktive edilmiş olan asetik asit olan asetil-KoA‟dır. • Kolesteroldeki tüm karbonlar asetattan gelir. 72

21.09.2017 DER enzimi Hız kısıtlayıcı basamak 73

21.09.2017 KOLESTEROLÜN ATILIMI • Kolesterol halka yapısı insanlarda CO2 ve H2O‟ya yıkılamaz. • Karaciğerde yapılan kolesterolün küçük bir kısmı hepatosit membranına yerleşir, büyük bir kısmı ise üç formdan biri ile karaciğerden uzaklaştırılır: safra kolesterolü, safra asitleri kolesterol esterleri. Primer safra asitleri kolik asit • Safra asitlerinin biyosentezinde ilk ve hız Sekonder safra asitleri kenodeoksikolik asit kısıtlayıcı basamak mikrozomal bir enzim olan 7α-hidroksilaz basamağıdır. deoksikolik asit litokolik asit • Oluşan safra asitleri glisin ve taurin ile peroksizomlarda konjuge olur. • Oluşan bu konjugatlar primer safra tuzları olarak adlandırılır. • Oluşan safra tuzları; • Kolesterolün safra asitlerine dönüĢümü glikokolik asit hangi vitaminin eksikliğinde azalır? glikokenodeoksikolik asit taurokolik asit a) Vit A 7α-hidroksilaz taurokenodeoksikolik asit b) Vit C c) Vit D • Safra tuzları fizyolojik pH‟da daha iyi d) Vit E iyonize olurlar ve safra asitlerine göre e) Vit K daha etkili deterjanlardır. 74

• LĠPĠDLERĠN SĠNDĠRĠMĠ: 21.09.2017 • Lingual lipaz • Kolesistokinin • Gastrik lipaz • Tüm ince barsak boyunca bulunur. • Pankreatik lipaz • Fakat en fazla duodenum mukozal I- • Lipoprotein lipaz • Hormona duyarlı lipaz cell‟lerde ve jejenumda yer alır. • Ayrıca santral ve periferal sinir sisteminde • Kolipaz de yaygın olarak saptanır. • Safra kesesinde kasılma ve salgılama yapar. • Oddi sfinkterini gevşemesine ve pankreas • Sekretin ekzokrin hücrelerinden sindirim enzimlerinin • pH‟sı düşük sindirim materyalinin salgılanmasına neden olur. duodenuma ulaşması ile salgılanır. • Midenin hareketinin azalmasına ve mide içeriğinin ince barsağa geçişinin yavaşlamasına • Duodenum ve jejenum S hücrelerinden neden olur. salgılanır ve aynı zamanda beyinde de yer alır. • İnsülin sekresyonunu ve barsak motilitesini uyarır. • Sekretin bikarbonattan zengin pankreatik sıvının salgılanmasını sağlar. LĠPĠTLERĠN TAġINMASI • Lipoproteinler, elektroforezdeki hareketlerine ve dansitelerine (ultrasantrifugasyon ile ayrılırlar) göre sınıflara ayrılırlar: ġilomikronlar (dansitesi <0.95) Çok düĢük dansiteli LP (VLDL veya pre-β-lipoprotein, dansitesi 0.95-1.006) DüĢük dansiteli LP (LDL veya β- lipoprotein, dansitesi 1.019-1.063) Yüksek dansiteli LP (HDL veya α- lipoproteinler, dansitesi 1.019-1.210) 75

21.09.2017 Lipoproteinlerin Ġçerikleri Ġç e r ik le r i Lipoprotein %Chol %TG %Prot %PL Şilomikron 9 81 1 9 VLDL 20 55 10 15 IDL 29 31 18 22 LDL 51 3 25 21 HDL 21 3 49 27 • AĢağıdaki maddelerden hangisi gastrointestinal sistemden absorbe olduktan sonra portal sistemle taĢınmaz? a. Glisin b. Bütirik asit c. Kolesterol d. Gliserol e. Glukoz İnsan plazma lipoproteinlerindeki apolipoproteinler Apolipo- Lipoprotein Ek bilgi Protein Apo A-I HDL, ŞL LCAT aktivatörü, HDL reseptörünün ligandı C-II Lipoprotein lipaz kofaktör A-I LCAT Apo A-II HDL, ŞL Apo A-I ve LCAT inhibitörü? Apo A-IV ŞL’la salgılanır Barsakta sentezlenir, işlevi bilinmiyor fakat HDL’ye aktarılır LDL reseptörleri Apo B-100 ve E Şilomikron kalıt reseptörleri Apo E Apo B 100 LDL, VLDL, IDL KC’den VLDL salgılanması, LDL HDL reseptörleri Apo A-I reseptörünün ligandı Apo B-48 ŞL, ŞL kalıntıları Barsakta şilomikronların salgılanması Apo C-I VLDL, HDL, ŞL LCAT’in olası aktivatörü Apo C-II VLDL, HDL, ŞL Lipoprotein lipaz aktivatörü Apo C-III VLDL, HDL, ŞL Apo C-II’yi inhibe eder Apo D HDL’nin alt tipleri Kolesterol ester transfer proteini Apo E VLDL, HDL, ŞL, ŞL Karaciğerde şilomikron kalıtlarının ve kalıntıları LDL reseptörünün ligandıdır. 76

21.09.2017 ġilomikronlar diyetteki bütün lipitlerin dolaĢıma aktarılmasından sorumludur. • HDL önemli iĢlevler gerçekleĢtirir: Barsak HDL‟si Apo C ve E‟yi kc HDL‟sinden dolaşımda alır. 1. Apo C ve E‟nin dolaşımdaki deposudur. 2. Ekstrahepatik dokularda serbest • Apoprotein C-II aĢağıdaki enzimlerden hangisini aktive eder? kolesterolü uzaklaştırır ve esterleştirir. a) Lesitin-kolesterol acil transferaz 3. Kolesterol esterlerinin VLDL ve LDL‟ye b) Lipoprotein lipaz c) Hepatik lipaz yer değiştirme reaksiyonu ile transfer d) Pankreatik lipaz ederler. e) Acil-KoA-kolesterol aciltransferaz 4. Kolesterol esterlerini karaciğere taşır. Dislipidemilerin sınıflandırılması 77

• ġilomikron ve LDL kalıntılarının 21.09.2017 karaciğer tarafından temizlenmesini sağlayan hangisidir? • Sağlıklı bir kiĢide açlıkta lipoprotein elektroforezinde aĢağıdakilerden a) Apo C hangisi yer almaz? a) Şilomikron b) Apo AI b) VLDL c) IDL c) Apo BII d) LDL e) HDL d) Apo E e) Apo D • Plazma lipoproteinlerinden LDL • LDL aĢağıdakilerden hangi reseptör ile reseptör aracılığı ile hücreye alınması hücre içine girer? sonucunda aĢağıdaki metabolik a) Apo A yollardan hangisi inhibe olur? b) Apo C c) Apo B 100 a) Fosfolipid sentezi d) Apo B 48 b) Üre sıklusu e) Apo D c) Glikoz d) Krebs döngüsü e) Kolesterol sentezi • Kandan karaciğere lesitin-kolestrol açil • HDL'deki kolesterol esterlerini transferaz yardımı ile kolesterolü diğerlerine taĢıyan hangisidir? taĢıyan lipoprotein hangisidir? a) Apo AI a) Şilomikron b) Apo B100 c) Apo CII b) HDL d) Apo D e) Apo E c) LDL d) VLDL e) IDL 78

21.09.2017 • Karaciğerde sentezlenip yüksek • Lipoprotein lipaz aktivitesinin azalması dansiteli lipoprotein ile birleĢerek kanda kolesterol metabolizmasını hangi tipte olur? ġilomikron yüksek düzenleyen hangisidir? a) Tip I a) Acil coA transferaz b) Tip II b) Hepatik lipaz c) Tip III c) Lesitin kolesterol açil transferaz d) Tip IV d) Lipoprotein lipaz e) Hormona duyarlı lipaz e) Tip V • Hangisi dolaşımdaki şilomikronların triaçil • Aşağıdakilerden hangisi HDL2‟yi HDL 3‟e gliserollerini hidrolize eder? (2001-Eylül) dönüştürür? (2002-nisan) a. Lipoprotein lipaz a.Lipoprotein lipaz b. Hormona duyarlı lipaz b.Lesitin-kolesterol açil transferaz c. Pankreatik lipaz c.Hepatik lipaz d. Gastrik lipaz d.Açil KoA-Kolesterol açil transferaz e. Asit lipaz e.Asit lipaz • Aşağıdaki enzimlerden hangisi sindirim • Apoprotein-E eksik ve Ģilomikron kanalında lipidlerin hidrolizinde görev kalıntıları temizlenemiyorsa hangi tip almaz? (2005-eylül) lipid metabolizması bozukluğu vardır? A) Gastrik lipaz a) Tip I B) Pankreatik lipaz C) Lipoprotein lipaz b) Tip II GeniĢ beta bandı D) Kolipaz c) Tip III E) Lingual lipaz d) Tip IV e) Tip V 79

• Bazı hiperlipidemilerin tedavisinde 21.09.2017 kullanılan madde aĢağıdakilerden hangisidir? • Lipoproteinlerin yapısında hangisi yer almaz? a. Tiamin a. Serbest kolesterol b. Riboflavin b. Esterleşmiş kolesterol c. Serbest yağ asitleri c. Nikotinik asit d. Fosfolipid e. Trigliserit d. Biotin e. Pantotenik asit Enteropeptidaz A Tripsinojen (enterokinaz) Tripsin Tripsinojen Tripsin AMĠNOASĠTLERĠN Kimotripsinojen Proelastaz Prokarboksipeptidaz METABOLĠZMASI Kimotripsin Elastaz Karboksipeptidaz Tripsin Serin Elastaz proteazlar Kimotripsin Enzimlerin etkiledikleri peptid bağları -ketoglutarat 3-fosfogliserat Tripsin Lisin, arjinin ( C ) Glutamat, Serin Glutamin, Sistein Submaksiller proteaz Arjinin ( C ) Prolin Glisin Arginin Alanin Kimotripsin Fenilalanin, tirozin, triptofan ( C ) Piruvat Aspartat-Asparagin s. aerus V8 proteaz Asparajin, glutamin ( C ) OAA Asp-N-proteaz Asparajin, glutamin ( N ) Pepsin Fenilalanin, tirozin, triptofan ( N ) Endoproteinaz lisin C Lizin ( C ) Siyonojen bromüd Metionin ( C ) Endopeptidazlar: Tripsin, Kimotripsin, Pepsin, Katepsin, Elastaz, lapfermant Ektopeptidazlar: karboksipeptidaz A,B ve aminopeptidaz 80

21.09.2017 AMĠNOASĠTLERĠN KATABOLĠZMASI: Alınan azot Atılan azot Pozitif azot dengesi • Ubikuitinin temel görevi nedir? Alınan azot = Atılan azot (büyüme çağı ve gebelerde) a. Steroid hormon reseptörü Alınan azot Atılan azot Negatif azot dengesi b. Kahverengi yağ dokusu mitokondrisi ısı regülasyon proteini (cerrahiden sonra ilerlemiş kanserlerde c. Isı şok proteini yetersiz protein alımında) d. Hücre membranı kan grubu antijeni taşınması e. Ökaryotlarda protein yıkımı 81

21.09.2017 • Prolin, glutamat, serin, treonin dizesi • Amino asitlerden azotun uzaklaştırılması başlıca (PEST dizesi) bakımından zengin iki yolla gerçekleşir: transaminasyon ve proteinler daha çabuk yıkılırlar. dezaminasyon. • Ubikitinle olan işaretlenme ve yıkım • Enzim olarak L-amino asit oksidaz içeren metiyonin ve serin kalıtları tarafından deaminasyon tepkimeleri, koenzim olarak FAD geciktirilirken, arginin ve aspartil grupları ve FMN kullanırlar ve oksijen bulunan ortamda tarafından hızlandırılır. oksidasyon gerçekleştirirler. • Serin ve treonin gibi hidroksil grubu içeren amino asitlerde koenzim olarak piridoksal fosfat içeren ve karaciğerde bulunan serin dehidrataz ve treonin dehidrataz enzimleri ile deamine olurlar. Amino asitler • AĢağıdaki esansiyel amino asitlerden hangisi ketojeniktir? + a. Lizin α-Ketoglutarat b. İsolösin Transaminazlar c. Fenilalanin α-Ketoasit + Glutamat d. Metionin e. Lösin Glutamin sentaz Glutamin ÜRE SENTEZĠ 82

21.09.2017 • Hangisi üre döngüsünde yer almaz? • AĢağıdaki bileĢiklerden hangisi üre sentezinin baĢlaması için mutlaka a. Ornitin gereklidir? b. Sitrullin c. Arjinin a. N-asetil glutamat d. Treonin e. Arjininosüksinat b. Asetoasetat c. Oksaloasetat d. Alfa ketoglutarat e. Piruvat AMĠNOASĠTLERĠN KARBON • Amino asit yıkımında kullanılan tek karbon transferi için ĠSKELETLERĠNĠN Biotin, Tetrahidrofolat ve S-adenozilmetiiyonin gibi KATABOLĠZMASI koenzimler gereklidir. • Biyotin CO2 taşır. • Tetrahidrofolat bakterilerde sentezlenebilir. Memeliler ise folatı diyetle alır ve dihidrofolat redüktaz enzimi kullanarak tetrahidrofolata çevirirler. • Tek C‟lu birimler metan, metanol, formaldehit, formikasit ve karbonik asittir. • S-adenozil metiyonin ise metil grubu transferi için tercih edilen koenzimdir. 83

21.09.2017 • Metiltetrahidrofolat ve betain gibi metil vericiler ile homosisteinden sentezlenen aminoasit aĢağıdakilerden hangisidir? a. Triptofan b. Lizin c. Treonin d. Metionin e. Valin Piruvat Süksinil KoA Oksaloasetat Alanin İzolösin* Asparajin Sistein Metiyonin Aspartat Glisin Treonin Serin Valin Treonin Triptofan* α-ketoglutarat Fumarat Arjinin Fenilalanin* Glutamat Tirozin* Glutamin Histidin Prolin 84

21.09.2017 Glisinin biyokimyasal fonksiyonları: • Glisin aĢağıdakilerden hangisinin sentezinde rol oynamaz? 1. Çeşitli proteinlerin yapısına katılır. 2. Pürin iskeletinin 4, 5 ve 7 nolu atomları a. Porfirin b. Pürin glisinden sağlanır. 3. Süksinil-KoA ile birlikte porfirinlerin ve hemin c. Melanin başlıca ön maddesidir. d. Asetil KoA e. Safra tuzları 4. Glikojenik bir amino asittir, glikolitik ara maddeler üzerinden karbonhidrat, lipit ve diğer amino asitlerin yapılarına katılır. 5. Glisin, argininin guanido grubunu alarak SAM‟ın da katıldığı bir reaksiyonla kreatin oluşturur. 6. Safra asitlerinin yapısına katılır. 7. Çok önemli fonksiyonları olan glutatyonun yapısına iştirak eder. • PKU‟de normalde inaktif olan fenilalaninden fenilpirüvat oluştuğu aminotransferaz yolu aktif hale geçer. • Fenilalanin ve fenilpirüvat kanda birikir ve idrarla atılır. • Fenilpirüvatın fazlası ise; fenilasetat (idrarla fenasetilglutamin şeklinde atılır), fenilasetilglutamat fenillaktata çevrilir. • Fenilasetat ter ve idrarın karakteristik • PKU tedavi izlemi için ferik klorid (FeCl3) kokusunu (fare kokusu) verir. testi kullanılır (fenilpiruvik asidi saptar). • Fenilalanin ve metabolitlerinin birikimi • Testin pozitifleşmesi için fenilalanin normal beyin gelişimini bozar ve mental düzeyinin 12-15 mg/dL‟den yüksek olması retardasyon meydana gelir. ve metabolitlerinin idrara çıkması gerekir. • Hastalarda hiperaktivite, konvülsiyonlar ve • Tarama testi olarak Guthrie testi kullanılır. hipopigmentasyon (fenilalanin tirozinden melanin oluşturan tirozinaz enziminin • Guthrie testi bacillus subtilisin kullanıldığı inhibitörüdür) görülür. mikrobiyolojik bir tanı testidir. 85

21.09.2017 • Akça Ağaç ġurubu Hastalığı (Dallı Zincirli Ketonüri-MSUD): • α-keto asit dekarboksilaz enzimi kusurludur. • Dallı zincirli üç amino asit ve bunların α-keto asitlerinin idrar ve plazma düzeyleri yüksektir. • Dinitrofenilhidrazin testi ile idrardaki keto asitler saptanabilir (allo-isolösin vb). • İlk bir yaş içinde ölümle sonlanır. NO sentaz sitokrom P450 ilişkili bir enzimdir. AMĠNO ASĠTLERĠN ÖZGÜL ÜRÜNLERE ÇEVRĠLMESĠ Asetilkolin • Ornitin metiyonin ile birlikte, poliaminler olan spermin ve spermidinin öncülüdür. Fosfatidil inizitol • Spermin ve spermidin, hücre üremesi ve gelişmesiyle yakından ilişkilidirler ve organellerin ve zarların karalı Ca+2 hale getirilmesinde işlev görürler. NO sentaz • Poliaminlerin fizyolojik dozları hipotermik ve hipotansiftir. aktiflenir • Poliaminler çok sayıda artı yük taşıdıkları için, DNA ve RNA gibi polianyonlarla kolayca bağlanır ve DNA sentezini, DNA‟nın karalı hale getirilmesini uyarabilir. • Poliaminler, karaciğer peroksizomlarında poliamin oksidaz ile yıkılırlar. • Spermin önce spermidine sonrada pütressine yıkılır ve idrarla atılır. 86

21.09.2017 • Histidin: L-amino asit dekarboksilaz ile dekarboksilasyonu histamini verir. • Triptofan: Serotonin • Tirozin: dopamin, noradrenalin adrenalinin melanositler tiroid hormonları Glutamat: GABA (γ-aminobütirik asit) PORFĠRĠNLER VE SAFRA PĠGMENTLERĠ • Hem molekülünün katabolizması hücrelerin mikrozomlarında hem oksijenaz denilen karma bir enzim sistemi ile gerçekleşmektedir. • Hem molekülü hem oksijenaz enzim sistemi ile NADPH varlığında biliverdin IX-α oluşturur. • Biliverdin daha sonra biliverdin redüktaz enzimi ile redüklenerek sarı-kırmızı renkteki bilirubini oluşturur. 87

21.09.2017 • Karaciğerde bilirubinin ileri metabolizması üç safhaya ayrılabilir. 1. Bilirubinin karaciğer parankim hücrelerince tutulması 2. Bilirubinin DER‟de konjugasyonu 3. Konjuge bilirubinin safraya atılması Normal kişiler ve sarılıklı olgularda laboratuvar sonuçları • Delta-aminolevülinat dehidrataz enzimini inhibe ederek eritrositlerde Hastalık Serum bil. Idrar Idrar Dışkı protoporfirin birikimine yol açan madde Normal ürobilinojen bilirubini ürobilinojen aĢağıdakilerden hangisidir? 40-280 mg/24 a. Kurşun Direk: 0.1-0.4 mg/dl 0-4 mg/24 st Yok b. Bakır i.direk: 0.2-0.7 mg/dl st c. Çinko Hemolitik İndirekt bilirubin   Yok  d. Arsenik anemi e. Kobalt Hepatit Direk, indirek bil.   Var  Yok Var Çok az veya Tıkanma Direk bilirubin  sarılığı yok • Hemoproteinlerin yıkımı sırasında • AĢağıdaki enzimlerden hangisinin oluĢan ’hem’ grubundan demirin yapısında hem (protoporfirin) yer almaz? serbestleĢmesini ve böylece tekrar a) Katalaz kullanımını sağlayan enzim b) Albumin aĢağıdakilerden hangisidir? c) Sitokrom c a. Ferroşelataz d) Sitokrom p450 e) Miyoglobin b. Hem oksijenaz c. Ferroksidaz d. Glukuronil transferaz e. Biliverdin redüktaz 88

21.09.2017 • AĢağıdaki patolojik durumlardan • AĢağıdaki durumlardan hangisinde hangisinde konjuge hiperbilirubinemi idrarda billirubin görülür? görülür? A) Gilbert sendromu a. Hemolitik anemi B) Neonatal sarılık b. Criggler Najar sendromu C) Hemolitik anemi D) Sağlıklı kişiler c. Dubin Johnson sendromu E) Tıkanma sarılığı d. Fizyolojik neonatal sarılık e. Gilbert sendromu NÜKLEĠK ASĠTLER Genetik bilgilerin transferinde ve kullanımında 3 ana aşama vardır: 1. Replikasyon benzer kopyanın yapılması; bir hücrenin bölündüğü her seferde bilginin korunması ve bir sonraki nesle aktarımı için replikasyon gerçekleşir 2. Transkripsiyon DNA‟daki genetik mesajın okunduğu ve sonuçta messenger RNA (mRNA) nın oluşarak protein sentez bölgelerine gerekli bilgiyi taşımak için nukleusu terkettiği aşama 3. Translasyon mRNA‟nın taşıdığı genetik mesajın kodunun çözülerek protein sentezinde kullanıldığı aşama Pürinler Pirimidinler • Nükleozidler, içerdikleri şekerin riboz veya 2-deoksiriboz oluşuna göre ribonükleotidler ve deosiribonükleotidler olarak ikiye ayrılırlar. Tüm nükleik asitler A, G ve C içerirler. Ayrıca DNA T içerirken, RNA U içerir. 89

21.09.2017 Baz formülü) Baz (X=H) Nükleozid Nükleotid (X=Şeker) (X=Fosfatlanmış şeker Adenin A Adenozin Adenozin monofosfat AMP Guanin Guanozin Guanozin monofosfat G GMP Sitozin C Sitidin Sitidin monofosfat Üridin CMP Urasil Timidin U Üridin monofosfat UMP Timin T Timidin monofosfat TMP Pürin ve pirimidinlerin diyetle alımları esansiyel değil; hemen hemen tamamı endojen kaynaklardan elde edilir PÜRĠN METABOLĠZMASI SALVAGE DE NOVO normal hücre turnover’ı Aa, riboz-5-P, CO2, NH3 TEKRAR (özellikle yaşlanmış eritrositler, kas hücreleri, KAZANIM yara bölgesindeki hücreler) YIKILIM Daha az enerji harcanır • Hangisi pürin bazlarının sentezinde yer almaz? (2002-nisan) a.Glisin b.Tetrahidrofolat c.Glutamin d.Aspartat e.Alanin 90

21.09.2017 NH2 FON SFONRİBOZİLPİROFOSFAT NH2 glutamin _ NN N O NH2 N -O O O O NH2 C CH2 CH2 CH NH2 N HO P _OP - P O NN N N NH2 COOH HO HO NH2 N -O O O O OOO OH + HO PPP O NH2 HO HO N OH OH NN NN OH MonoOphosphateO O HIZ KISIT-OLAYNICON I OOH O -O O OOH O BANSAHOMANOPKHO P HO_OHN P RİBOZ-5-FOSFAT Diphosphate ATP OHOH OH Monophosphate HO P P H_OOH P O OO O NH2 Triphosphate Diphosphate HO O + PPİ OOO-H OOO -O O P OP ON N OOHH OH + -PRPPNH2 AMP, ADPTriphosphate HO P O-O PHO O P MOoOOnoHp-PhosphOOateGLUTAMİN PRPP Monophosphate OOHH OOHHHOO O HO O O Diphosphate Triphosphate Riboz-5-P sNentaz GMPN,H2GDP OO HDiOphOoOsp-Hhate AMİDOTRANSF. N O Monophosp5ha-teP--D- TriphosphOaHte NN N NH2 PRPP OH DiphosphateriMbonoopzhoilsaphamte in N N Triphosphate Diphosphate N N -O O OOH O + Triphosphate N AMP N Monophosphate HO P P HO_ OH P O Diphosphate Monophosphate glutamik asid HO -O O N Triphosphate Diphosphate OOO-H O OOO OOOH- OO O O NH2 MonopPhosphate C CH HO P O-O P O P HDOiphOOos-Hphate OH OOHH HO PHO O P OH CH2 CH COOH OH HO O HO O O 2 OOO FOSFORİBOZİLPİROFOSFAT-PTrRiphPosPphOaHte PRPP Triphosphate Kurtar-kullan yolu (Salvage yolu) • Pürin bazları yeniden nükleotid oluşturmak üzere PRPP ile reaksiyona girerek kurtarılabilir. • Daha az enerji harcanır. • Organizma kurtar-kullan yolunu daha fazla tercih eder. 91

21.09.2017 ADA PĠRĠMĠDĠN METABOLĠZMASI ADA Ksantin oksidaz SİTOZOLDE PRPP UTP 92