İşlem Tabloları Dersi - Ünitelerin Tamamı (Birleştirilmiş)

102 İşlem Tabloları Şekil 4.14 • Kümelenmiş sütun grafikleri, kategoriler ara- Kümelenmiş sütun grafikleri sında değerleri karşılaştırır. Kümelenmiş sütun grafiği, değerleri 2-B dikey dikdörtgenlerde görüntüler. Değer aralıkları (öge sayıları gibi), belirli ölçek düzenlemeleri (kesinlikle katılı- yorum, katılıyorum, tarafsızım, katılmıyorum, kesinlikle katılmıyorum gibi), belirli bir düzen- de olmayan adlardan (öge adları, coğrafi adlar veya kişi adları gibi) oluşan verilerin sunumun- da kümelenmiş sütun grafikleri kullanılabilir (Şekil 4.14). • Yığılmış sütun ve 3-B yığılmış sütun grafik, kategoriler arasında her değerin toplama katkısını karşılaştırarak, tek tek ögelerin bütünle ilişkisini gösterir. Birden çok veri serisi kullanıldığında ve toplam vurgulanmak istendiğinde yığılmış sütun grafik kullanılabilir (Şekil 4.15). Şekil 4.15 Şekil 4.16 Yığılmış sütun grafikleri %100 yığılmış sütun grafikleri Şekil 4.17 • % 100 yığılmış sütun ve 3-B %100 yığılmış sütun grafik, kategoriler gene- 3-B sütun grafik linde her değerin toplama katkı yüzdesini karşılaştırır. Üç veya üçten faz- la veri serisi olması durumunda ve bu değerlerin bütüne kaykısı vurgu- lanmak istendiğinde %100 yığılmış grafik türü kullanılabilir (Şekil 4.16). • 3-B Sütun grafik, diğer türlerden farklı olarak dikey ve yatay eksen dışında bir de derinlik eksenine sahiptir. Bu grafik türü hem dikey eksen hem de derinlik ekseni boyunca kategorileri ve yatay eksende de değerleri göster- diğinden, veriler kategoriler ve seriler genelinde eşit olarak karşılaştırmak istendiğinde kullanılabilir (Şekil 4.17). Çizgi grafikle düzgün dağılmış Çizgi Grafik birkaç sayısal etiketin yatay kategori olarak verilmesinde Excelde çalışma kitabı altında sayfalar içerisine yerleştirilen veriler çizgi grafikler aracı- sakınca yoktur. Ancak sayısal lığıyla da sunulabilir. Çizgi grafiklerin kullanımı için verilerin sürekli veri olması gere- verilerden oluşan kategori sayısı kir. Eşit aralıklı sürekli verilerin zaman içerisindeki değişimi ve dağılımı çizgi grafiklerle 10’un üzerindeyse dağılım rahatlıkla gösterilebilir. Genel olarak dikey eksende değer veriler ve yatay eksende ka- grafiğinin kullanılması uygun olur. tegoriler yer alacak şekilde organize edilirler. Kategorik veriler metinsel veri ise, zaman aralıklarıysa ya da mali dönemleri işaret ediyorsa çizgi grafiklerin kullanılması uygundur.

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 103 • Zaman içerisindeki eğilimleri ve sıralanmış kategorileri göstermek için işaretli olan ya da işaretli olmayan çizgi grafik türü kullanılabilir. Ancak çok fazla ka- tegori varsa veya değerler birbirine yakınsa işaretli olmayan çizgi grafik kulla- nılması daha uygun olur. İşaretler noktalara koyulduğunda kategori sayısı fazla olduğunda grafik karmaşık ve anlaşılmaz bir hâle gelebilir (Şekil 4.18). • Değerlerin zaman içerisinde katkı eğilimleri- Şekil 4.18 ni göstermek için işaretli olan ya da olmayan İşaretli olmayan ve işaretli olan çizgi grafik yığılmış çizgi grafikler kullanılabilir. Ancak yığılmış verileri çizgi üzerinden tam olarak gözlemlemenin kolay olamayacağından do- layı çok fazla tercih edilen bir grafik türü de- ğildir. • Değerlerin zaman içerisinde yüzdeye katkı eğilimlerini göstermek için işaretli olan ya da olmayan %100 yığılmış çizgi grafiği kulla- nılabilir. Çok fazla kategorinin olması duru- munda işaretlerin gösterilmesi uygun olma- yacağından işaretli olmayan %100 yığılmış çizgi grafiğinin tercih edilmesi daha uygun olacaktır. Ancak yığılmış çizgi grafiğinde olduğu gibi katkı eğilimlerini göstermek için çizgi grafiği yerine alan grafiklerine yönelmenin daha doğru ol- duğu ve yüzde katkısına bakılması planlanan veri eğilimleri için %100 yığılmış alan grafiğinin kullanılmasının daha uygun olduğu düşünülmektedir. • Dikey ve yatay eksen dışında derinlik eksenin de kullanılması gerektiği durum- lar için Excel kullanıcıya 3-B çizgi grafiği seçeneği de sağlamaktadır. Pasta Grafik Excelde tek bir veri ve birçok kategorinin olduğu durumlarda pasta grafiklerinin kul- lanımı oldukça uygundur. Değişken tek bir verinin farklı kategorilere göre aldığı de- ğerlerin gösteriminde kullanılır. Pasta grafikler, veri stili ögesinin yani herhangi bir kategorinin aldığı değerinin toplam değere göre oran- Şekil 4.19 tılı olarak gösterilmesiyle oluşur. Veri noktaları tüm pastanın yüzdesi şeklinde ifade edilir. Pasta grafik Pasta grafik oluşturken dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır; 20% 20% • Kategorilerin tek bir değere sahip olması gere- kir. Yani tek bir veri serisi olmalıdır. 16% 24% • Verilerin hiçbiri negatif veri olmamalıdır. 20% • Hiçbir değer sıfır olmamalıdır. • Kategorilerin bir bütünü temsil ediyor olması gerekir. Yukarıdaki şartlara uyan bir veri tablosu için 2-B ya da 3-B görünümde pasta grafikler çizilebilir (Şekil 4.19 ve 4.20).

104 İşlem Tabloları Excel’de pasta grafiklerinin üçte bir- lik kısmına yerleşen verileri daha ayrın- Şekil 4.20 tılı görebilmek için özel bir pasta grafiği 2-B ve 3-B görünümde pasta grafik türü mevcuttur. Bu yapı ile dar dilimlere sahip olan veriler için yeni bir grafik yan 20% 20% 20% 20% tarafta oluşur. Bu yapıda yeni gösterilen 16% 24% alan pasta grafik şeklinde ise pasta pas- 16% 24% tası grafiği, yığılmış sütun şeklinde ise 20% 20% pasta çubuğu grafiği adını alır. Şekil 4.21 4 5 4 5 1 11% 13% 1 11% 13% Pasta pastası ve pasta 2 1 çubuğu grafiği 13% 33 7 8 2 3 6 4 14% 12% 13% 3 14% Diğer 8% Diğer 4 33% 5 33% 5 7 6 6 12% 7 7 8 2 6 8 2 8 16% 8% 16% 13% 1 13% Şekil 4.21’de de görüldüğü gibi toplam yüzdenin üçte birine denk gelen bölüme yer- leşen üç ayrı kategori birinci şekilde ayrı bir pasta şeklinde, ikinci şekilde ise yığın sütun şeklinde gösterilmiştir. 2 Eksili verilerin olduğu ve iki ayrı gösterge serisinin yer aldığı bir tabloyu pasta grafiğe dö- nüştürmek isteyen kullanıcı nasıl bir sonuçla karşılaşacaktır? 3-B görünümünde oluşturulan alan grafikleri sadece perspektif Çubuk Grafik açıdan üçüncü boyut olarak gösterilir. Derinlik ekseni olarak Excel’de çubuk grafikler neredeyse bütün özellikleri ve türleriyle birlikte sütun grafiklerle kullanılmaz. aynıdır. Tek farkı yatayda seri değerlerin gösterilmesi gerektiğinde tercih edilmeleridir. Bunun dışında yine sütun grafikte olduğu gibi kümelenmiş çubuk, 3-B kümelenmiş çu- buk, yığılmış 2-B ve 3-B çuvuk, %100 yığılmış çubuk ve 3-B %100 yığılmış çubuk grafik- ler, çubuk grafiklerin farklı türleridir. Bunun yanında çubuk şekli değiştirilerek yine sütun grafikte olduğu gibi yatay silindir, koni ve piramit şeklinde grafiklere de dönüştürülebilir. Sütun yerine çubuk grafik tercih etmenin sebepleri arasında eksen etiketlerinin uzun ol- ması sayılabilir. Alan Grafiği Alan grafikleri zaman içindeki değişimin boyutlarını vurgularken ve bir eğilimdeki top- lam değere dikkat çekmek istendiğinde tercih edilen grafiklerdir. 2-B ve 3-B görünümün- de çizilebilen alan grafikleri değerlerin toplamını görüntüleyerek parçaların bütünle iliş- kisini gösterir (Şekil 4.22).

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 105 Şekil 4.22 2-B ve 3-B görünümünde alan grafiği 120 100 23 4 Seri 3 100 80 Seri 2 23 4 60 Seri 1 80 Seri 1 Seri 2 Seri 3 40 60 20 5 40 0 20 1 0 5 1 Seri 1 Seri 2 Seri 3 2-B ve 3-B görünümünde oluşturulan alan grafikleri Şekil 4.23 incelendiğinde diğer verilerin gölgede kaldığı görülmekte- 3-B görünümünde saydam alan grafiği dir. Bu noktada yığılmış veri tercihi dışındaki gösterimler- de alan grafikleri yerine çizgi grafiklerinin kullanımı daha uygun olacaktır. Yine de alan grafiği kullanımı konusunda 100 2 34 Seri 3 kararlı olan kullanıcının saydam bloklardan yararlanması 80 Seri 2 verinin sunumunda saydam olmayan alan grafiğine göre 60 Seri 1 çok daha verimli sonuçlar verebilir (Şekil 4.22). 40 5 20 Yığılmış alan grafikleri, zaman içinde veya başka kate- 0 1 gori verilerinde her değerin katkısının eğilimini gösterir. Benzer şekilde %100 yığılmış alan grafikleri ise verilerin yüzde üzerinden toplama katkı oranlarını göstermek için kullanılır. İki tür grafik yapısı 2-B ve 3-B olarak hazırlanabilir. 3-B sadece perspektif görünüme sahiptir. Şekil 4.24’te yığılmış ve %100 yığılmış alan gra- fiklerinin 2-B ve 3-B görünümlerine yer verilmiştir. Şekil 4.24 300 1 300 2 Yığılmış ve %100 250 yığılmış farklı 250 200 200 boyutlardaki alan 150 grafikleri 150 100 100 50 50 01 2 3 4 01 2 3 4 5 5 100% 2 3 4 5 3 1093812457600000000000%%%%%%%%%%% 1 2 3 4 5 4 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%1 Şekil 4.24’te 1 numaralı görselde yığılmış bir alan grafiğinin görünümü yer almak- tadır. İlgili görünümün 3-B perspektif görünümü 2 numaralı görselde sunulmuştur. 3 numaralı görsel ise değerlerin yüzde üzerinden toplamdaki yeri alan olarak iki boyutlu olarak gösterilmiştir. Aynı gösterimin 3-B perspektif görünümü ise 4 numaralı görselde yer almaktadır.

106 İşlem Tabloları Dağılım (XY) Grafiği Önceki anlatımlarda genel olarak değerleri niteleyen kategorilerle birlikte iki eksen üze- rinden anlatımlar yapılmıştır. Eksenlerden biri kategorik verileri içerirken diğer eksen değerleri barındırmaktadır. Ancak dağılım grafiklerinde durum değişkenlik göstermek- tedir. Dağılım grafiklerinde iki eksen de Şekil 4.25 sayısal verileri içermektedir. Dikey eksen Dağılım grafiği Y, yatay eksen ise X ekseni olarak isimlen- GÜNLÜK SOSYAL MEDYA KULLANIMI dirilir ve koordinat düzlemi görünümünde (YAŞ, SAAT) olur. Değerler veri noktalarında birleştirir 7 ve düzensiz aralıklar veya kümeler halinde 6 görüntülenir. Dağılım grafikleri çoğunlukla 5 bilimsel ve istatistiksel verilerle mühendis- 4 lik verileri gibi sayısal değerleri görüntüle- 3 mek ve karşılaştırmak için kullanılır. 2 Dağılım grafiği kullanırken 1 • Veri çiftlerini karşılaştırmada, çok fazla 0 veri çifti varsa ve bağlayıcı çizgiler grafi- 0 10 20 30 40 50 60 70 80 ğin okunmasını zorlaştıracaksa yalnızca işaretçileri olan dağılım grafiği, • Veri noktalarını birleştiren düzgünleştirilmiş bir eğri ihtiyacı varsa işaretli veya işaretsiz düzgünleştirilmiş çizgili dağılım grafiği, • Veri bağlantıları arasında düz ve keskin çizgilere ihtiyaç varsa işaretli ya da işaretsiz düz çizgili olan dağılım grafiği kullanılabilir. Yüzey Grafiği Yüzey grafiği bir dizi veri noktaları arasında bağlantı kuran üç boyutlu bir yüzey oluş- turmak için kullanılır. Yüzey grafiği, iki veri kümesi arasında en uygun kombinasyonu belirlemek için tercih edilebilir. Bir topografya haritasında olduğu gibi, yüzey grafiğinde de aynı değer aralığındaki alanlar renk ve desenlerle gösterilir. Diğer grafik türlerinden farklı olarak, yüzey grafiğinde renkler birbirinden farklı veri setlerini ayırmak için değil, değerleri ayırt etmek için kullanılır (Şekil 4.26). Şekil 4.26 Yüzey grafiği 500 400 300 200 100 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 107 Yüzey grafikleri kullanıcı isteğine ve verilerin durumuna göre farklı türlerde oluşturu- labilir. Genel bir sunum için kullanılacaksa 3-B yüzey şeklinde grafikleştirilebilir. Ancak veri kümelerinin hızlı çizilmesi ve proje aşamasında bir grafik çizimi üzerinde çalışıldığın- da tel çerçeve 3-B yüzey grafiğinden yararlanılabilir. Genel sunum için tel çerçeve 3-B yü- zey grafiği kullanımı önerilmez. Okunması oldukça zor bir grafik türüdür. Bunun yanında çok kullanılmasa da kontur ve tel çerçeve kontur gibi alan grafiği türleri de mevcuttur. Diğer Grafikler Excel’de farklı kullanıcı türlerinin ihtiyaçlarını karşılamak üzere birçok grafik türü mev- cuttur. Pasta grafiğiyle benzerliğinden dolayı ayrıntılı olarak ele alınmayacak olan halka grafiği bunlardan biridir. Ancak halka grafiğini pasta grafikten ayıran önemli bir özellik mevcuttur. Pasta grafiği sadece bir veri serisini görselleştirirken, halka grafiği içiçe halka- lar halinde birden çok veri serisini aynı halka grafik üzerinde görselleştirebilir. Radar grafik ve hisse senedi grafikleri de Excel de kullanıcılar tarafından tercih edilen diğer grafikler arasında yer alır. Özellikle hisse senedi grafikleri en yüksek-en düşük-ka- panış, açılış-en yüksek-en düşük-kapanış, işlem hacmi-en yüksek- en düşük- kapanış, iş- lem hacmi-açılış, en yüksek- en düşük- kapanış gibi alt türleriyle oldukça zengin bir grafik çeşitliliğine sahiptir ve bu yönüyle hise senedi fiyatlarındaki dalgalanmaları göstermek için, günlük ve yıllık sıcaklık dalgalanmalarını göstermek için tercih edilmektedir. Daha önce bahsedildiği gibi Excel’de kullanıcıların hizmetine sunulan bir diğer grafik türü de mini grafiklerdir. Normal olarak eklenen grafikler gibi resim formatında yeni bir katman olarak eklenmezler ve hücre içerisine yerleşirler. Kopyalanıp yapıştırılması, veri çoklamasına ve veri serisine dönüştürülmesine imkân tanınan mini grafikler, hücre içe- risine yazılmış veriler gibi işlem görebilir. Şu aşamada sadece çizgi, sütun ve kayıp/kazanç mini grafikleri mevcuttur. GRAFİK BİÇİMLENDİRME VE TAŞIMA Grafik taşıma işlemi yeni bir sayfaya yapıldıktan sonra ilgili Excel’de grafikler bazı varsayılan özelliklere göre yüklenir. Ancak kullanıcının tercihine sayfa tıklandığında Grafik göre farklı biçimlere göre şekillendirilebilirler. Aynı zamanda bu grafikler veri bütünlüğü- Araçları menüsü otomatik olarak nün bozulmaması için farklı sayfalara da taşınabilir. Bu bölümde daha önce kısaca deği- açılacaktır. Tekrardan grafiğin nilen biçimlendirme süreçlerine ayrıntılı olarak değinilmiş ve grafik taşıma işlemlerinden seçilmesine gerek yoktur. bahsedilmiştir. Grafik Taşıma Şekil 4.27 Grafiği Taşı menüsü Excel’de eklenmiş olan bir grafik seçili hale getirildiğinde üst menülere yeni bir menü eklenir. Grafik Araçları olarak isimlendirilen menü altında tasa- rım ve biçim adıyla yeni iki alt menü yer alır. Eklenmiş bir grafik normal şartlar altında verilerin yer aldığı sayfanın ortasına yerleşir. Ancak bu du- rum çok fazla verinin yer aldığı sayfalarda yönetimi zor bir yapıya dönüşür. Veriler üzerinde işlemler devam ederken ilgili grafiğin değişime uğraması ve bütüncül yapıyı da bozmaması adına aynı çalışma kitabı içerisinde yeni bir sayfaya taşınması genel olarak profesyonel düzeyde kullanım için öne- rilmektedir. Bu işlem için Grafik Araçları menüsü altında yer alan Tasarım menüsünde Grafiği Taşı seçeneği kullanılmalıdır (Şekil 4.27). Şekil 4.26’da yer alan Grafiği Taşı seçeneği tıklandığında kullanıcıya yeni bir sayfa ola- rak mı yoksa bir nesne olarak var olan bir sayfaya mı taşımak istediğini soran bir pencere açılacaktır (Şekil 4.28).

108 İşlem Tabloları Şekil 4.28 Grafiği Taşı seçim penceresi Yeni sayfa seçeneğinin tıklanması sonrasında sayfa isimlendirmesi yapılıp kapatıldı- ğında Excel veri sayfasının önüne sadece grafiği barındıran yeni bir sayfa eklemiş olur. Bu sayfada yer alan grafik verilerin geldiği sayfaya bağlımlıdır ve veriler üzerindeki değişim grafiğe anında yansıyacaktır (Şekil 4.29). Şekil 4.29 Sadece grafikten oluşan sayfa Kullanıcı oluşturduğu grafiği sadece Excel’de değil farklı formatlara da taşımak isteyebilir. 3 Bu bağlamda Excel dışındaki ortamlara taşıma işlemi için önerileriniz neler olabilir?

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 109 Grafik Tasarımı ve Biçimlendirme Şekil 4.30 Grafik Ögesi Ekle Excel’de grafik eklendikten sonra ilgili grafiğin şeklini, özelliklerini, ba- rındırdığı veriyi, renklendirmesini, boyunu ve etiketleme yönetimini Şekil 4.31 değiştirmek mümkündür. İstenildiği takdirde eklenmiş olan bir grafik Eksenler grafik ögesi farklı bir grafiğe de dönüştürülebilir. Bütün bu işlemler Grafik Araçları altında yer alan tasarım ve biçim menüleri aracılığıyla yapılmaktadır. Şekil 4.32 Eksen Seçenekleri Taşıma işlemi sonrasında farklı bir sayfaya taşınan grafik üzerinde tasarım ve biçim işlemleri adımlar halinde görselleriyle birlikte bu bö- lümde ele alınmıştır; • Grafik sayfasına geçiş yapılır. Bu geçiş grafiği seçili hâle getirecek ve grafik araçları menüsünü açacaktır. • Tasarım menüsü altındaki ilk seçenek Grafik ögesi ekle seçeneği- dir (Şekil 4.30). • Şekil 4.30’da görülen grafik ögeleri üzerine gelindiğinde birçok görsel seçenek görünecek ve bunların dışında kalan diğer biçim- lendirmeler için her menünün altında diğer seçenekler yer ala- caktır. Sistem önerileri dışında biçimlendirme yapmak için diğer seçenekler tıklanabilir. Bu gösterimde sadece Eksenler grafik ögesi altında yer alan diğer eksen seçenekleri tıklanmış ve anla- tım ilgili öge üzerinde yapılmıştır. Diğer ögelerdeki kullanım da genel olarak benzer yapıdadır. • Diğer Eksen Seçenekleri tıklandığında sayfanın sağ tarafında yeni bir bölüm açılacaktır. İlgili bölümde tıklanan ögenin seçenekleri ve metin seçenekleri olarak iki yapı görü- necektir. Bu uygulamada tıklanan eksen seçenekleri olduğundan eksen seçenekleri (Şekil 4.32) ve metin seçenekleri (Şekil 4.33) olmak üzere iki yapı üzerinde düzenleme yapılmıştır. • Eksen, grafiğin dikeyde ve yatayda sayısal ya da metinsel (kategorik) bölümleridir. Şekil 4.32’de bahsi geçen deği- şimler sadece eksenler üzerinde gerçekleşecektir. Dolgu değişimi eksen başlıklarına uygulanmış, gölge, parlatma, kenar yumuşatma ve 3 boyut biçimlendirme sadece ek- sen ifadelerini etkilemiştir. Eksendeki etiketlerin nerede görüneceğine hizalamada karar verilmiş ve eksen ifade- lerinin türü son bölümden belirlenmiştir. 24 1 3

110 İşlem Tabloları Şekil 4.33 Metin Seçenekleri 12 Eksen Seçenekleri yanında 3 yer alan aşağı yönlü ok işareti tıklandığında grafiği oluşturan • Şekil 4.33’te yer alan değişimler eksen başlıklarındaki metinlere uygulanmış ve diğer ögeler arasında geçiş dolgu, gölge ve konum değişimlerinin yanında metin yönü değişimi de yapılmıştır. yapılabilir. Özellikle metin yönü değişimi çok fazla kategorik veri olduğunda kategorik verile- rin birbirleriyle çakışmaması için önemli bir değişikliktir. Şekil 4.34 Renk değişimi ve • Tasarım menüsü altında kullanıcının tercihine sunulan bazı özel renk paletleri ve grafik stilleri biçimlendirilmiş özel grafik stilleri mevcuttur. Kullanıcı, tercihe göre ilgili bölüm- leri kullanabilir (Şekil 4.34). Tasarım menüsü altında yer alan satır / sütun değiştir, veri seç ve grafiği taşı bölümlerine önceki anlatımda yer verildiğinden bu bölümler üzerinde tekrar bir anlatım yapılmamıştır. • Biçim menüsüne geçilerek grafik başlığı ve eksen başlıkları seçili hâle getirilmiş, anahat, dolgu ve büyüklük biçimlendirmesi yapılmıştır (Şekil 4.35). Şekil 4.35 Biçim menüsü

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 111 • Grafiği oluşturan çubuklar seçilerek özel renklerden ve efektlerden yararlanılmış ve biçimlendirme tamamlanmıştır (Şekil 4.36). Şekil 4.36 Biçimi değiştirilmiş grafik

112 İşlem Tabloları Grafik türlerini saymak 3 Sütun grafiği, çubuk grafiği, çizgi grafiği, pasta gra- Özet fiği, halka grafiği, dağılım grafiği, kabarcık grafik, İşlem tablosu yazılımında yer alan grafik araçlarını sı- alan grafiği, birleşik grafik, hisse senedi grafiği, yüzey 1 ralamak grafiği, radar grafiği ve PivotChart grafikleri en çok tercih edilen grafikler arasındadır ve excel bütün bu Ekle menüsü altında yer alan Grafikler ve Mini Gra- grafik türlerini barındırmaktadır. Bunun yanında sa- fikler bölümleri verilerin sunumunda ve görselleşti- dece hücre içerisine yerleşen Çizgi grafik, Sütun gra- rilmesinde yararlanılabilecek bütün araçları içermek- fiği, Kazanç / Kayıp grafiği türlerini barındıran mini tedir. Bunun yanında grafik ekleme işlemi sonrasında grafiklerde mevcuttur. ya da mini grafik ekleme işlemi sonrasında ilgili gra- fik aktif durumdayken yani tıklanmış durumdayken Grafikler üzerinde biçimlendirmeler yapıp farklı or- yen bir menü belirecektir. Grafik Araçları veya Mini 4 tamlara taşımak Grafik Araçları olarak isimlendirilmiş olan bu menü üzerinden ise ilgili grafiğin tasarımı ve biçimi özelleş- Excel’de grafikler bazı varsayılan özelliklere göre tirilebilir. yüklenir. Ancak kullanıcının tercihine göre farklı bi- çimlere göre şekillendirilebilirler. Aynı zamanda bu Grafik oluşturmak grafikler veri bütünlüğünün bozulmaması için farklı 2 Grafik oluşturmak için veri tablosu taranarak seçilir sayfalara da taşınabilir. Grafiği Taşı seçeneğiyle kul- lanıcı grafiği başka bir sayfaya nesne olarak ya da ve ekle menüsü tıklanır. Grafikler sekmesinden iste- yeni bir sayfa oluşturarak taşıyabilir. Excel’de grafik nilen herhangi bir grafik türü seçilir ve grafik eklenir. eklendikten sonra ilgili grafiğin şeklini, özelliklerini, Oluşturulan grafik varsayılan ayarlara göre şekillendi- barındırdığı veriyi, renklendirmesini, boyunu ve eti- rilmiştir. İlgili grafiğin üzeri tıklandığında üst menü- ketleme yönetimini değiştirmek mümkündür. İstenil- de oluşan grafik araçları menüsüyle istenilen biçim- diği takdirde eklenmiş olan bir grafik farklı bir grafiğe lendirme yapılabilir. Eklenen grafik incelendiğinde de dönüştürülebilir. Bütün bu işlemler Grafik Araçları iki eksenin yer aldığı görülmektedir. Dikey (y ekseni) altında yer alan tasarım ve biçim menüleri aracılığıyla ve yatay (x ekseni) eksenler tablodan gelen verilerin yapılmaktadır. yerleştiği eksenlerdir.

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 113 Kendimizi Sınayalım 6. Birden çok seride kesikli değerlerden oluşan yatay eksen ve kategorik isimlere sahip olan dikey eksenin yer alacağı ve 1. Tasarım menüsü altında yer alan grafik stilleri bölmesi- yığın görünümünde sunulacağı grafik türü aşağıdakilerden nin işlevi aşağıdakilerden hangisidir? hangisidir? a. Grafiğin biçimsel stilinde değişim yapılabilir ve renk- a. Yığılmış çubuk grafik lerin değiştirilebilmesi b. Yığılmış sütun grafik c. Yığılmış alan grafiği b. Eksen başlıkları, grafik başlığı, veri tablosu ve kılavuz d. Yığılmış çizgi grafiği çizgilerinin eklenebilmesi e. Pasta çubuğu grafiği c. Satır ve sütun yerlerinin değiştirilebilmesi 7. Dikey eksende ve yatay eksende değer barındırabilen d. Grafik türünün değiştirilebilmesi grafik türü aşağıdakilerden hangisidir? e. Grafiğin farklı bir sayfaya ya da yeni sayfaya taşına- a. Pasta Grafik bilmesi b. Dağılım Grafiği c. Sütun Grafik 2. Grafiğin sadece özel bir alanının belirtilip (örneğin yatay d. Çubuk Grafik eksen) biçimlendirme işleminin sadece o alanda yapılacağı- e. Halka Grafik nın seçildiği bölüm aşağıdakilerden hangisidir? 8. I. Grafik yeni sayfaya taşınabilir. a. Şekil Stilleri Bölmesi II. Grafik başka bir excel dosyasına taşınabilir. b. Boyut seçenekleri Bölmesi III. Grafik başka bir sayfaya nesne olarak eklenebilir. c. Geçerli Seçim Bölmesi d. WordArt Stilleri Bölmesi Tasarım menüsü altında yer alan grafiği taşı sekmesinin özel- e. Yerleştir Seçenekleri Bölmesi likleriyle ilgili yukarıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? 3. Mini grafikleri grafiklerden ayıran temel özellik aşağıda- a. Yalnız I kilerden hangisidir? b. Yalnız II c. Yalnız III a. Biçimlendirilebilmesi d. I ve III b. Farklı renklerde eklenebilmesi e. I, II ve III c. Sütun grafik olarak eklenebilmesi d. Hücre içerisine eklenebilmesi 9. Excel’de grafik oluştuktan sonra başlık, gösterge, eksen e. Farklı stillerin eklenebilmesi etiketleri ekleme ve düzenleme işlemleri aşağıdaki bölümle- rin hangisinden yapılmaktadır? 4. Excel’de grafik veri kaynağı işlemleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden yanlıştır? a. Grafik stilleri b. Veri a. Satır Sütun değişimi yapılabilir. c. Tür b. Yatay kategori alanı eklenebilir. d. Konum c. Gösterge girdisi eklenebilir. e. Grafik ögesi d. Yatay kategori girdisi düzenlenebilir. e. Gösterge girdisi düzenlenebilir. 10. Excel’de özel stiller dışında grafiği oluşturan ögeler tama- men kişiye özel düzenlenebilmesi için aşağıdaki menülerden 5. Yatayda kategoriler dikeyde ise değerlerin yer aldığı gra- hangisi kullanılabilir? fik türü aşağıdakilerden hangisidir? a. Tasarım a. Pasta Grafik b. Biçim b. Dağılım Grafiği c. Hızlı düzen c. Sütun Grafik d. Grafik stilleri d. Çubuk Grafik e. Tür e. Halka Grafik

114 İşlem Tabloları Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar 1. a Yanıtınız yanlış ise “Grafikler Menüsü” konusunu 2. c yeniden gözden geçiriniz. Akça, M. (2014). Excel 2013, İstanbul:Dikeyeksen. 3. d Yanıtınız yanlış ise “Grafikler Menüsü” konusunu Dinçel, T. (2008). Bilgisayar Öğreniyorum, İstanbul: Pusula. 4. b yeniden gözden geçiriniz. Frye, C. D. (Çev. Kopuzlu, Z.). (2008). Adım Adım Microsoft 5. d Yanıtınız yanlış ise “Mini Grafikler Menüsü” konu- 6. a sunu yeniden gözden geçiriniz. Office Excel, Ankara: Arkadaş. 7. b Yanıtınız yanlış ise “Grafik Oluşturmak” konusunu Naralan, A. (2015). Excel, Ankara:İmaj. 8. d yeniden gözden geçiriniz. Sarı, İ. ve Bağcı, Ö. (2008). Bilgisayar I, Ankara: Seçkin. 9. e Yanıtınız yanlış ise “Sütun Grafik” konusunu yeni- 10. b den gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Çubuk Grafik” konusunu yeni- den gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Dağılım Grafik” konusunu yeni- den gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Grafik Taşıma” konusunu yeni- den gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Grafik Tasarımı ve Biçimlendir- me” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Grafik Tasarımı ve Biçimlendir- me” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 Veri seç bölümünde gösterge girdileri seriler olarak isim- lendirilmiştir. Kesikli olabileceği gibi çoğu zaman bu bölüm sürekli verilerden oluşur. Bu bağlamda kategorilere atana- bilecek olan verilerin yeni bir göstergeyle eklenmesi müm- kündür. Ancak tabloda yer almayan bir kategorinin grafiğe eklenmesi mümkün olmadığı gibi böyle bir seçeneğin olması da veri bütünlüğünü bozacağından yanlış olur. Sıra Sizde 2 Pasta grafikler çok sayıda kategorik veriyi barındırabilir, an- cak sadece bir gösterge veriyi işleyen türde grafiklerdir. Aynı zamanda pasta grafikler bir bütünün parçaları şeklinde oluş- tuğundan eksili değerler ile gösterilemezler. Kullanıcı elinde- ki verileri pasta grafik ile sunamaz. Eksili veriden kurtulup çoklu seride ısrar ederse halka grafik kullanarak grafiğini oluşturabilir. Sıra Sizde 3 Kullanıcı tercihen Excel dışına da grafiğini taşımak isteyebi- lir. Bu doğrultuda kopyalayıp yapıştırması, resim olarak kay- detmesi ya da ekran alıntısı yapması yeterli olacaktır.



5İŞLEM TABLOLARI Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra;  Formüllerin yapısını tanıyabilecek,  Formül kopyalama işlemini ve başvurulara etkilerini ifade edebilecek,  Formül türlerini açıklayabilecek,  Formüller sekmesini kullanabilecek,  Formül hatalarını tespit ederek düzeltebilecek,  Otomatik toplam düğmesini ve en yaygın beş formülü kullanabilecek,  İşlevleri özetleyebileceksiniz. Anahtar Kavramlar • Formül Hataları • Formüller Sekmesi • Formül • Otomatik Toplam • Başvuru • Ortalama • İşleç • Sayıların Adedi • Parantez • En Büyük Değer • Ad • En Küçük Değer • İşlem Önceliği • Formül Çubuğu • Formül Kopyalama İçindekiler İşlem Tabloları Formüller • GİRİŞ • FORMÜLLER   • FORMÜL KOPYALAMAK  • FORMÜL TÜRLERİ   • FORMÜLLER SEKMESİ  • FORMÜL HATALARI  • OTOMATİK TOPLAM  • İŞLEV EKLE 

Formüller GİRİŞ İşlev (Fonksiyon), bir değeri ya da değerleri alan, bir işlemi Formüller, İşlem tablolarının kalbi ve ruhudur. Formüller, çalışma sayfalarında oluştu- gerçekleştiren ve bir değeri ya rulan tabloların üzerindeki veriler hakkında bilgi sahibi olmak, çeşitli hesaplar yapmak da değerleri döndüren, önceden ve amaca hizmet eden sonuçlara ulaşmak için zengin olanaklar sunar. Birkaç matematik yazılmış yerleşik formüllerdir. işleci ve hücre girdilerine ilişkin kurallarla, çalışma sayfaları çok güçlü bir hesap makine- sine dönüştürülebilir. Oluşturulan veri gruplarında başvuru verimliliğini artırarak, basit Formül, verilerle hesaplama ve karmaşık işlemler hızlıca yapabilir, verilerin toplamı, ortalaması, en büyük değeri ve en yapan ifadelerdir. küçük değeri gibi bilgilere kolayca ulaşılabilir. Koşul, iki sayıyı, formülü, etiketi veya mantıksal değerleri Bu ünitenin ilk bölümünde formül kavramı, işleçler, formüllerin oluşturulması, kop- karşılaştıran matematiksel ve yalanması, adlandırılmış hücrelerin formüllerdeki kullanımı, formül çubuğu, formül tür- mantıksal işleçlerdir. lerine yer verilerek örnekler üzerinde gösterilmiştir. İzleyen bölümde Formüller sekmesi ele alınarak içerdiği gruplar, bu gruplardaki komutlar ve formül oluşturduktan sonra or- Hücre Başvurusu, bir hücrenin taya çıkan formül hataları incelenmiştir. Formüller sekmesinde yer alan Otomatik Toplam çalışma sayfasındaki konumunu düğmesinin içerdiği en çok kullanılan Toplam, Ortalama, Sayıları Say, En Büyük ve En belirtir. Örneğin; B sütunu ile 3 Küçük adlı beş temel yerleşik formüle (işlev) yer verilmiştir. satırın hücre başvurusu B3’tür. İşleç, gerçekleştirilecek FORMÜLLER hesaplamanın türünü belirten simgelerdir. Rakamların bulunduğu hücre adresleri ya da rakamların kendileri kullanılarak oluşturu- Sabit, önceden hesaplanmış olan, lan matematiksel işlemlerin İşlem Tabloları’ndaki ifadelerine Formül adı verilir. Diğer bir değişmeyen değerdir. ifadeyle formüller, çeşitli hesaplamalar yapabilen, bilgi döndürebilen, diğer hücre içerikle- rini işleyebilen, koşulları sınayabilen denklemlerdir. Çalışma sayfalarında hesaplamaların tümü formüller yardımıyla yapılır. Formüller, hücre başvuruları, işleçler, sabitler içerir ve oluşturulurken daima eşittir (=) işareti ile başlar. Bir formül yazılırken “=” işareti ile başlanmadığı takdirde girilen bilgi formül olarak değil metin olarak kabul edilir. Ardından hesaplamada kullanılmak is- tenilen sabitler ve işleçler girilir. Bir formül oluşturulurken 8192 karaktere kadar istenilen sayıda sabit ve işleç girilebilir. Formül Oluşturmak Çalışma sayfasında formül girilmek istenilen hücreye tıklanıp sırasıyla, eşittir işareti ya- zılır, sabit değerler (2, 3, 8 gibi), hücre ve alan başvuru adresleri (A2, B3, C4 gibi), işlevler (TOPLA, ORTALAMA, MAK, MİN gibi), işleçler (toplama için + işareti çıkarma için - işareti, çarpma için * işareti, bölme için / işareti, kuvvet (üs) alma için ^ işareti, yüzde için % işareti gibi) kullanılır. Formül hesaplanırken parantez içindeki işlemler öncelikle yapılır.

118 İşlem Tabloları Bir hücreye; =(2+3)*5 formülü girildiğinde, hesaplama sonucu 25 olarak görüntülenir. Formül yazmanın temel mantığı işlem sırasının parantezler kullanılarak takip edilmesidir. Parantez kullanılmadan yazılan formüller hesaplanırken matematik işleçlerinin standart sırası dikkate alınarak hesaplama yapılır. Çarpma ve bölme işlemleri, toplama ve çıkarma- dan önce yapılmaktadır. Örneğin; =3*4+6/2 formülünün hesaplanmış sonucu 15 olarak görüntülenir. Formüllerde İşleç Kullanımı ve İşlem Öncelikleri İşlem Tabloları’nda kullanılan işleçler matematikte kullanılanlardan farklılık göstermekte- dir. Bu nedenle formüller oluşturulurken sayısal değerler için matematiksel veya karşılaş- tırma işleçleri, metin değerleri için metin işleçleri kullanımı göz önüne alınmalıdır. Tablo 5.1’de yazılacak bir formülde işleçlerin öncelik sıraları ve anlamları verilmiştir. Tablo 5.1 İşlem Önceliği İşleç Anlamı İşleçlerin işlem 1 () Parantez (Ayraç) öncelikleri ve anlamları 2 - Negatif değer 3 % Yüzde 4 ^ Kuvvet (üs) 5 *, / Çarpma ve bölme 6 +, - Toplama ve çıkarma 7 & Birleştirme 8 =, > , >=, <, <=, <> Karşılaştırma Yazılan formüllerde işlem önceliği çok önemlidir. Hangi işlemin önce yapılması iste- niyorsa formülün ona göre kurulması gerekmektedir. Formül kurulurken işlem önceliği verilecek olan işlem kümesi parantez içine alınır. Bir formülde aynı işlem önceliğine sahip birden çok işleç varsa işlemin çözümü soldan sağa doğru gerçekleştirilir. Tablo 5.2’de ki for- müllerde işlem önceliği dikkate alınarak sonucun nasıl bulunduğu sırasıyla gösterilmiştir. Tablo 5.2 İşlem Sırası =5+4*6/2^3 =36/3-2*5+6 =36/(8-2)*5+6 Formüllerde işlem 1 =5+4*6/8 =12-2*5+6 =36/6*5+6 öncelikleri 2 =5+24/8 =12-10+6 =6*5+6 3 =5+3 =2+6 =30+6 Sonuç =8 =8 =36 Yukarıdaki tabloda ikinci ve üçüncü sütunlardaki formüllerde rakamlarla işleçler aynı olduğu hâlde üçüncü sütundaki hesaplamada parantez kullanıldığından dolayı farklı so- nuçlar hesaplanmıştır. Buna göre neyle neyin işleme gireceğini ve hangisinin önce yapıl- ması gerektiğini bilip formülün ona göre oluşturulması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. İşleç Türleri İşleçler, bir formülün elemanları üzerinde yapılmak istenen hesaplama türünü belirtirken aritmetik, karşılaştırma, metin ve başvuru olarak dört farklı gruba ayrılmaktadır. Aritmetik İşleçler Toplama, çıkarma, çarpma, bölme, yüzde ve kuvvet alma gibi temel matematik işlemlerini yapmak için Tablo 5.3’te verilen işleçler kullanılır.

5. Ünite - Formüller 119 İşleç Adı Açıklama Tablo 5.3 Aritmetik işleçler ve () Parantez İşlem önceliğini belirler. görevleri % Yüzde Sayısal değeri 100’e böler. ^ Kuvvet Sayısal değerin belirtilen kuvvetini alır. * Çarpma İki sayısal değeri birbiri ile çarpar. / Bölme İki sayısal değeri birbirne böler. + Toplama İki sayısal değeri toplar. - Çıkarma İki sayısal değerin farkını alır. Çalışma sayfasında A1 hücresine iki tam sayının toplamının karesini alan bir formül yazınız. 1 Karşılaştırma (Mantıksal) İşleçleri Karşılaştırma işleçleri iki veriyi birbiri ile karşılaştırmak için kullanılır. Tablo 5.4’te veri- len karşılaştırma işleçleri bir formülde kullanıldığında sonuç mantıksal değer (DOĞRU, YANLIŞ) olarak görüntülenir. İşleç Adı Açıklama Tablo 5.4 Karşılaştırma = Eşittir İki değerin eşit olup olmadığını kotrol eder. işleçlerinin görevleri > Büyüktür İlk başvurunun ikinciden büyük olup olmadığını denetler. < Küçüktür İlk başvurunun ikinciden küçük olup olmadığını denetler. >= Büyük eşit İlk başvurunun ikinciden büyük veya eşit olup olmadığını denetler. <= Küçük eşit İlk başvurunun ikinciden küçük veya eşit olup olmadığını denetler. <> Eşit değil İki başvurunun birbirinden farklı olup olmadığını denetler. Şekil 5.1’de karşılaştırma işleçlerinin formül içinde kullanımı ve sonuçlarına ait örnek- ler verilmiştir. Şekil 5.1 Karşılaştırma işleçlerine ait örnekler Metinsel İşleçler Bir ya da daha fazla metin katarını bir araya getirerek veya birleştirerek boşluksuz bir me- tin parçası elde etmek için & (Ampersand-Birleştirme) işleci kullanılır. Şekil 5.2 Formüllerde & işlecinin kullanımı

120 İşlem Tabloları Formül içinde metin ifadeler birleştirmek için çift tırnak işareti (“ ”) kullanılır. Şekil 5.3 Formüllerde “ ” ve & işleçlerinin birlikte kullanımı Başvuru İşleçleri Bir hücreye formül yazılırken belirlenen iki hücre ve bu hücreler arasındaki bütün hücrele- ri alarak başvuru (Hücre aralığı) oluşturmak için iki nokta üst üste (:) kullanılır. Örneğin; (A1:A5) demek A1 hücresinden A5 hücresine kadar olan tüm hücreler demektir. Birden çok hücre aralığını birleştirmek için noktalı virgül (;) kullanılır. Örneğin; (A1:A5;B1:B6) demek A1’den ve A5’e kadar olan hücreler ile B1’den B6’ya kadar olan hücrelerindeki de- ğerleri alarak hesaplama yapmak demektir. Formüller oluşturulurken genel olarak hücre başvuruları ve hücre aralıkları kullanılması büyük kolaylık sağlar. Hücre Başvurularını Kullanarak Formül Oluşturmak Sabitleri formüle yazmak yerine, kullanılmak istenilen değerleri içeren hücreler seçilebilir ve hücreleri seçerken aralara işleçler girilebilir. Örneğin; =A2+B3, =C4*2 gibi. Şekil 5.4’te A ve B sütunlarındaki sabit veriler girildikten sonra C sütununda aynı satırdaki hücrelere hücre başvuruları kullanılarak formüller oluşturulmuştur. D sütununda formüllere ilişkin açıklamalar, E sütununda ise formüllerin hesaplanmış sonuçları yer almaktadır. Şekil 5.4 Hücre başvuruları ve aritmetik işleçler kullanarak oluşturmuş formüllere ait örnekler Bir formülü hızlıca oluşturmak için hesaplamanın hangi hücrede gerçekleşmesi isteni- yorsa o hücre seçildikten sonra ilk olarak eşittir işareti girilir. Daha sonra işleme alınacak ilk hücre tıklanır, amaca uygun işleç klavyeden girilerek ikinci hücre seçildikten sonra Enter tuşuna basılarak formülün yazıldığı hücrede hesaplama sonucu görülebilir. Çalışma kitabının başka sayfalarındaki hücrelere başvuru yapılarak bir formül yazılır- ken öncelikle o hücrenin bulunduğu sayfanın adı ve ünlem işareti (!) daha sonra o hücre- nin başvurusu yazılır. Bu şekilde formülü klavyeden yazmak yerine eşittir işaretinden son- ra gerekli verilerin bulunduğu sayfalarda ilgili hücreleri seçerek işleçler yarımıyla kolay bir şekilde formül oluşturulabilir. Örneğin; Şekil 5.5’te bir çalışma kitabının 2. sayfası (Sayfa2) B2 hücresindeki değer ile 3. sayfası (Sayfa3) C3 hücresindeki değerin toplamını almak için 1. sayfasındaki (Sayfa1) A1 hücresine =Sayfa1!B2+Sayfa1!C3 formülü yazılırken fare ile seçim yapılarak kolayca oluşturulmuştur.

5. Ünite - Formüller 121 Şekil 5.5 Aynı çalışma kitabının diğer sayfalarındaki verilerin sayfa ve hücre başvuruları kullanılarak formül oluşturulması Bir formül yazarken ihtiyaç duyulan veriler başka çalışma kitaplarında bulunuyorsa diğer çalışma kitabı açıkken hesaplamanın yapılacağı hücreye eşittir işareti girildikten sonra gereken verilerin bulunduğu çalışma kitabında yer alan sayfadaki hücre ya da hüc- reler seçilerek formül oluşturulabilir. Bu şekilde yazılan bir formülde köşeli parantez için- de diğer kitabın uzun adı ([Kitap1.xlsx] gibi) sonra sayfanın adı daha sonra ise hücre baş- vurusu yer alır. Formülde hücre başvurularının yer aldığı çalışma kitabı kapatılırsa kitabın uzun adı yerine otomatik olarak harddisk üzerindeki konumu yazılır, tekrar açılıdığında ise eski haline geri döner. Örneğin; Kitap2 adlı bir çalışma kitabının 1. sayfasında A1=4 ve 2. sayfasında B1=7 olsun. Şekil 5.6’da bu iki verinin çarpımı başka bir çalışma kitabının A1 hücresinde hesaplanmıştır. Şekil 5.6 Kitap1 adlı çalışma kitabı 2015 adlı bir çalışma kitabı ve bu kitabın Kasım adlı çalışma sayfasını oluşturunuz. Daha 2 sonra Kasım adlı sayfanın C3 hücresindeki değeri başka bir kitabın çalışma sayfasındaki A1 hücresinde görüntülenmesi için gerekli olan formülü yazınız. Yazılan formülü görüntüleme, formül üzerinde düzeltme ya da formülü değiştirmek Formül Çubuğu, formüllerin için iki yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki formülün yer aldığı hücreye çift tıklamak ve girildiği veya girilen formüllerin düzeltmeyi hücre üzerinde yapmaktır. İkincisi ise formülün yer aldığı hücreyi seçerek düzenlenebildiği, aktif hücrede Formül Çubuğunu kullanmaktır. yer alan değerleri görüntülemek ve düzenlemek için kullanılır. Formül Çubuğu Ad Kutusu, aktif hücre başvurusunun görüntülendiği Çalışma sayfasında hücrelere veri girişlerinin ve hücrelerdeki verilerde düzeltmelerin ya- ve hücrelere ad tanımlamak için pıldığı çubuğa Formül Çubuğu adı verilir. Şekil 5.7’de görüldüğü gibi formül çubuğunun kullanılır. sol tarafında aktif hücre adresini gösteren ve hücreler Ad verilmesini sağlayan Ad Kutusu, sağ tarafında ise aktif hücre içersindeki bilgi görüntülenir. Eğer aktif hücrede formül varsa; aktif hücrede formülün sonucu, formül çubuğunda ise aktif hücrede gizli olarak yer alan formül görüntülenir. Şekil 5.6’da Formül Çubuğu, düğmeleri ve görevleri gösterilmiştir. Ad Kutusu İptal Gir Fonksiyon Ekle Formül Çubuğu Şekil 5.7 Ad Kutusu, Formül Çubuğu ve düğmeleri

122 İşlem Tabloları Bir hücreye formül yazıldığında formül hücrede gizlenerek formülün sonucu olan he- Şekil 5.8 İşlev Ekle penceresi saplamış değer hücrede görüntülenir. Formülün yazıldığı hücre seçildiğinde hücrede yer alan formül, formül çubuğunda görülebilir. Ayrıca formül çubuğunda yer alan ve aktif hücreye veri girişi ve düzeltme yapıldığı sırada görüntülenen, Şekil 5.7’de görüldüğü gibi, üç düğme vardır. Bunlar; İptal: Aktif hücreye girilmekte olan veri girişini ya da yapılmakta olan düzeltme işle- mini iptal eder. Esc tuşu ile aynı işleve sahiptir. Gir: Aktif hücreye yapılmakta olan veri girişini ya da yapılmakta olan düzeltme işlemi- ni son şekliyle onaylayarak hücrede yer almasını sağlar. Enter tuşu ile aynı işleve sahiptir. Fonksiyon (İşlev) Ekle: Çalışma sayfası işlevleriyle bir formül oluşturulmasına yardımcı olmak üzere Şekil 5.8’de görüldüğü gibi İşlev Ekle penceresini görüntüler. Formüle bir işlev girerken, İşlev Ekle penceresi, işlevin adını, bağımsız değişkenlerin- den her birini, işlevin ve her bir değişkenin tanımını, işlevin geçerli sonucunu ve tüm for- mülün geçerli sonucunu görüntüler. İşlevlerin (Fonksiyonlar) kullanımları ve özellikleri konusu bu kitabın altıncı ünitesinde yer almaktadır. Çalışma sayfasında işlem yaparken klavyeden “Ctrl+,” tuşunu kullanarak hücreler- de yer alan formüller görüntülenebilir veya gizlenebilir. Ayrıca yazılan uzun formüll- leri görüntülemek için formül çubuğunun sağ kısmında yer alan ok ya da klavyeden Ctrl+Shift+U kısayol tuşu ile genişletip daraltılabilir. Bir hücereye veri girerken iki satır olarak yazmak için Alt+Enter kuısayol tuşu kullanılabilir. Bir çalışma sayfasında B2 ve C3 hücre değerlerinin çarpımını A1 hücresinde hesaplayan 3 bir formül girdikten sonra “Ctrl+,” kısayol tuşunu kullanarak formülü hücre içinde gö- rüntüleyiniz.

5. Ünite - Formüller 123 Bir formül yazarken sayısal değerler yerine hücre başvuruları ya da Adlar kullanılması büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Hücre başvuruları ile yazılan formüllerde başvuru yapı- lan hücre değerlerinin güncellenmesi ile formüllerin hesaplanmış değerleri kendiliğinden güncellenmektedir Formüllerin bu şekilde yazılması, kopyalanması ve güncellenmesi çok daha kullanışlı hale gelmektedir. Ad Tanımlama ve Formüllerde Kullanımı Aktif hücre ya da hücre grubu seçildikten sonra formül çubuğunun sol tarafında yer alan Ad Kutusuna tıklanarak bir ad verdikten sonra Enter tuşuna basılarak seçilmiş olan hüc- relere bir Ad verilebilir. Bu şekilde İşlem Tablosu programında adları kullanarak karmaşık veri tablolarında daha anlaşılır şekle getirilirken yazılacak formüller daha kolay bir şekilde oluşturulabilir. Tek bir hücreye, bir hücre aralığına ya da bir tabloya Ad tanımlanabilir. Ancak adlandırmalar yapılar bazı kurallara uyulması gerekmektedir. En fazla 255 karak- terden oluşan Adların, ilk karakteri bir harf, alt çizgi (_), ters eğik çizgi (\\) olabilir. C, c, R ve r harfleri satır veya sütun kısaltmaları olduğu için tek başına Ad olarak verilemez. A$15 ya da R1C2 hücre başvuruları ile aynı olduğu için Ad olarak tanımlanamaz. Büyük küçük harf duyarlılığı yoktur. İki ya da daha fazla hecenin Ad olarak verilmesinde arada boşluk verilemez bunun yerine alt çizgi kullanılabilir. Şekil 5.9 Gelirler olarak adlandırılmış hücreler Örneğin; Şekil 5.9’da A2 den A4’e kadar Şekil 5.10 olan hücrelere Gelirler Adı verilmiştir. Bu Formüller Sekmesi / adlandırma yapıldıktan sonra bu hücreler Tanımlı Adlar Grubu seçildiğinde Ad Kutusunda verilen Ad gö- rüntülenmektedir. Hücre başvuruları yerine Ad Yöneticisi / Filtre Uygula çalışma sayfalarında verilmiş olan Adlar kul- komutu çalışma kitabında lanılarak formüler yazılabilir. Bu şekilde Ad tanımlanan adları çeşitli kriterlere vererek tanımlamış hücrelerin formüllerde göre listelemek için kullanılır. kullanımı tablolar için görsel estetik sağlarken hücre başvurularının akılda tutulmasına Tanımlı Adlar, önceden gerek kalmadığı gibi formülerin daha hızlı oluşturulmasını sağlamaktadır. oluşturulmuş Ad’ların listesini görüntüler. Ad tanımalanın bir diğer yolu da, Şekil 5.10’da görülen Formüller sekmesindeki Ta- Formülde Kullan komutunun nımlı Adlar grubu altında bulunan Ad Tanımla komutuna tıklanarak hücrelere Ad verile- işlevi bir formül yazarken Ad bilir. Formülde Kullan ile geçerli bir formülde kullanabilir ve Seçimden Oluştur komutu verilmiş hücreleri açılan liste ile seçili hücrelere Ad tanımlanabilir. halinde sunmaktır. Ad yöneticisine tıklandığında Şekil 5.11’de görüntülenen penrecede hücre başvurula- rını girerek yeni Adlar tanımlanabilir, tanımlamış Adların başvuruları görülebilir, düzen- lenebilir, silinebilir ya da Filtre Uygula komutu kullanılabilir.

124 İşlem Tabloları Bir çalışma sayfasında A1:A5 hücrelerine Giderler adı vererek ad yöneticisi penceresinde 4 görüntüleyiniz. Adları kullanmanın bir diğer güzel tarafıda çalışma kitabının herhangi bir sayfasında iken bir formül girilmek istendiğinde Tanımlı Adlar grubundan Formülde Kullan seçeneği ile diğer sayfalarda yer alan ve daha önceden tanımlanan Adlara kolayca ulaşılabilmesidir. Şekil 5.11 Ad Yöneticisi penceresi Tanımlanan Adları formüllerde kullanmak oldukça kolaydır. F3 tuşuna basıldığında Şekil 5.12’de ekrana gelen Ad Yapıştır penceresi kullanılarak amaca uygun Adın üzerine çift tıklayarak formüle eklenebilir. Şekil 5.12 Şekil 5.13 Ad Yapıştır penceresi Adlandırılmış hücrelere Git penceresi

5. Ünite - Formüller 125 Çalışma kitabının hangi sayfasında olunursa olunsun Ad verilmiş hücrelere hızlıca gitmek için F5 tuşu kullanılabilir. Şekil 5.13’te F5 ile açılan pencerede listelenen Ad’a tık- lanarak ilgili hücrelere kolayca ulaşılabilir. FORMÜL KOPYALAMAK Çalışma sayfasında veriler üzerinde hesaplama yaparken bir hücreye yazılan bir formül aynı yolla hesaplanacak diğer hücrelere kopyalanabilir. Örneğin; Şekil 5.14’te üç adet ürü- ne ait birim alış ve satış fiyatlarını gösteren bir kâr tablosu verilmiştir. Bu ürünlerden elde edilecek birim kârı hesaplamak için hücre başvuruları kullanılarak D2 hücresine =C2-B2 formülü girilmiştir. Şekil 5.14 Kâr Tablosu Doldurma tutamağı Bu tabloda D2 hücresinin hesaplanmış değeri, satış ile alış fiyatının farkı alındığında 20 olarak görüntülenmektedir. Aynı şekilde diğer ürünlerede aynı hesaplamayı yapmak için D2 hücresindeki formül kopyalanabilir. Bunun için bir kaç farklı yol kullanılabilir. Formülü kopyalamak için D2 hücresine sağ tıklanarak açılan menüden Kopyala komutu seçilerek fare ile D3 ve D4 hücreleri seçildikten sonra, tekrar sağ tıklayarak açılan menü- den Yapıştır komutu seçilebilir ya da klavyeden “Ctrl+v” kısayol tuşu kullanılabilir. D2 hücresi aktif iken doldurma tutamağını (Aktif Hücrenin sağ alt köşesindeki nokta) sol tuş- la tutarak ilgili hücrelere çekerek kopyalama işlemi gerçekleştirilebilir. Diğer bir yöntem ise formülün yazılacağı sütunun yanındaki sütunda veriler olmak koşulu ile doldurma tutamağı çift tıklanarak formüller dolu son hücrenin bulunduğu satıra kadar otomatik olarak yazılmış olur. D2 hücresi kopyalanıp D3 ve D4 hücrelerine yapıştırıldığında D3 hücresinde C3-B3 ve D4 hücresinde C4-B4 formülleri yer alacaktır. Formüller kopyala- nırken hücre başvuruları formülün oluşturulduğu hücrenin başvurusuna göre otomatik olarak değişmektedir. Veri tablolarında bu şekilde yapılan formül kopyalama işlemi en çok tercih edilen ve kullanımı en kolay yöntemdir. A1 hücresine B1 ve C1 hücrelerinin farkını alan bir formül yazarak doldurma tutamağı ile 5 A5 hücresine kadar kopyalayınız. A5 hücresinde yer alan formülü hücrede görüntüleyiniz. FORMÜL TÜRLERİ Hücrelere girilen formüller yapıları itibarıyle Göreceli Formüller, Sabit Formüller ve Karma Formüller olarak üçe ayrılmaktadır. Göreceli Formüller Göreceli Formüllerde değişken hücre başvurularına sahip Bulunduğu hücreden bir başka hücreye kopyalandığında, hem sütun başvurusu hem de bir formül içeren hücre satır başvurusu formülün girildiği hücrenin adresine göre değişen formüllere göreceli for- kopyalandığında, başvurular, müller adı verilir. Örneğin; C1 hücresinde =A1+B1 formülü yazılmış olsun. İşlem Tablosu formülün yapıştığı yerdeki programında bu formülün mantığı C1 hücresine göre oluşturulmuştur. C1 hücresine göre hücrenin konumuna göre değişir. bu formülün çalışma prensibi, aynı satırda C1 hücresinden iki önceki hücre değeri ile (A1)

126 İşlem Tabloları C1 hücresinden bir önceki hücre değerini (B1) toplamak şeklindedir. Bu formül kopyala- nıp E1 hücresine yapıştırıldığında, E1 hücresindeki formül =C1+D1 şeklinde otomatik olarak değişecektir. Buradaki kopyalama işleminde formülün içinde bulunduğu C1 hücre- sindeki başvurular dikkate alınarak formülde değişiklikler otomatik olarak gerçekleşmek- tedir. Çünkü E1 hücresinden iki önceki hücre C1, bir önceki hücre ise D1 hücresidir. Aynı şekilde E1 hücresindeki formül, E3 hücresine kopyalandığında, E3 hücresindeki formül =C3+D3 olarak değişecektir. Başka bir ifadeyle bir hücreye yazılan bir formül kopyalanıp aynı satırda başka bir hücreye yapıştırıldığında sütun başvurusu, aynı sütunda başka bir hücreye yapıştırıldığında satır başvurusu ya da farklı bir satır ve sütundaki bir hücreye ya- pıştırıldığında satır ve sütun başvurularının her ikiside otomatik olarak değişmektedir. Bu özelliğinden dolayı göreceli formüller İşlem Tablolarında en çok kullanılan formül türüdür. Göreceli formüllerin uygulanması ile ilgili, Şekil 5.15’te bir iş yerine ait 3 kalem gider için bir yılın üçer aylık dönemlerine ait gider tablosu düzenlenmiştir. Her bir gidere ait yıllık toplam gider ve üçer aylık dönemler için toplam gider durumu tablosu oluşturul- muştur. İlk olarak F2 hücresine =B2+C2+D2+E2 formülü girilmiş, daha sonra F2 hücresi aktif iken doldurma tutamağından farenin sol tuşu ile tutularak F4 hücresine kadar sü- rüklenmiştir. Bu şekilde bir formül yazılarak her bir gidere ait yıllık toplam gider göreceli formül mantığı ile aynı sütunda kolayca bulunmuştur. Aynı şekilde her bir üç aylık dö- nemde toplam gideri bulmak için, B5 hücresine =B2+B3+B4 formülü girildikten sonra B5 hücresi doldurma tutamağından tutularak E5 hücresine kadar sürüklenmiştir. Bu şekilde her bir çeyrek döneme ilişkin toplam gider bulunmuştur. Tablo incelendiğinde bir formül yazıldıktan sonra amaca uygun hücreler kopyalandığında hücre başvuruları yapıştırılan hücrenin konumuna göre otomatik olarak değişmektedir. Şekil 5.15 Üçer aylık yıllık gider tablosu Sabit Formüller Bulunduğu hücreden başka bir hücreye kopyalandığında değişiklik göstermeden olduğu gibi kopyalanan formüllere sabit formüller adı verilir. Bu formüller yazılırken sütunu tem- sil eden harf ve satırı temsil eden rakamdan önce sabitleştirme karakteri olarak kullanılan $ (dolar) işareti kullanılır. Şekil 5.15’de ki tabloda F2 hücresine =$B$2+$C$2+$D$2+$E$2 formülü yazılmış olsun. F2 hücresi aynı şekilde F4 hücresine kadar sürüklendiğinde F3 ve F4 hücresinde hücre başvuruları değişmeden kopyalanmış olacaktır. Bu tür formüllerde formülün sonucu olan hesaplanmış değerde de bir değişiklik olmayacaktır. Sabit formüller bir hücrede bulunan bir değerin tüm sütunda ya da satırda kullanılması durumlarında kolaylık sağlamaktadır. Karma Formüller Göreceli ve sabit formüllerin birlikte kullanılması ile oluşturulan formüllere karma for- müller adı verilir. Bu tür formüller bulunduğu hücreden başka bir hücreye kopyalandığın-

5. Ünite - Formüller 127 da, formülün sabit başvuru kısmı aynı kalırken göreceli kısmı kopyalanılan hücreye göre değişmektedir. Örneğin; Şekil 5.16’daki tabloda 3 farklı ürüne ait alış, satış ve satış fiyatı üzerinden %25 indirimli fiyatları gösteren bir tablo oluşturulmuştur. Şekil 5.16 Karma formüllerle oluşturulmuş indirimli satış fiyatları tablosu Şekil 5.16’da indirimli satış fiyatları sütunu oluşturulurken indirim oranının her ürün için aynı şekilde hesaplanması için formüldeki B5 hücresinin sabitlenmesi gerekmektedir. D2 hücresine =C2*$B$5 formülü yazıldıktan sonra D3 ve D4 hücrelerine kopyalanmıştır. Formülün birinci kısmında C sütunu göreceli, B5 hücresi sabittir. Karma formüllerin çalışma prensibi kopyalandığında $ işareti önüne geldiği satır nu- marasını ya da sütun adını sabit tutmaktadır. Örneğin; C2 hücresine =$A1+B$2 formülü yazılmış olsun. Bu formül kopyalanıp C3 hücresine yapıştırıldığında formül çubuğunda =$A2+B$2, D2 hücresine yapıştırıldığında =$A1+C$2, D3 hücresine yapıştırıldığında =$A2+C$2 olarak görülür. Bu tür formüller yazılırken $ işaretini klavyeden yazmak yerine, = yazıldıktan sonra fare ile hesaplama yapılacak hücre seçilerek F4 tuşuna ard arda basarak amaca uygun satır, sütun ya da her ikisi birden sabit hâle getirilebilir. FORMÜLLER SEKMESİ İşlem Tablosu programında Şekil 5.17’de yer alan Formüller sekmesinde varsayılan olarak dört grup bulunmaktadır. Bunlar, İşlev Kitaplığı, Tanımlı Adlar, Formül Denetleme ve He- saplama gruplarıdır. Şekil 5.17 Formüller Sekmesi İşlev Kitaplığı İşlev Kitaplığı, İşlem Tablosu programında bulunan tüm işlevlerin Finansal, Mantıksal, Metin, Tarih ve Saat, Arama ve Başvuru, Matematik ve Trigonometri işlev gruplarını sun- maktadır. Ayrıca Tüm İşlevler düğmesi altında İstatistiksel, Mühendislik, Küp, Bilgi, Uyum- luluk, Web işlev gruplarını sunarak formüllerin kolayca yazılmasını sağlar. Daha önce kul- lanılmış son işlevleri kolayca seçebilmek için En Son Kullanılan düğmesi, veri listelerinin toplamını hızlıca almak için Otomatik Toplam (Ctrl+m) düğmesi yer almaktadır. En Son Kullanılan düğmesine tıklanınca daha önce çalışma sayfasında kullanılmış son 10 işlev ve en alt satırda işlev ekle komutu yer almaktadır. Son kullanılan işlevler listesi daha önce kullanılan bir işleve kolayca ulaşılıp kullanılabilmesine imkân vermektedir. Otomatik Toplam düğmesinin üzerine tıklandığında ise en çok kullanılan işlevler (Toplam, Orta- lama, Sayıları Say, En Büyük, En Küçük) açılan listesi ile hızlıca formül yazlılabilir ve hesaplamalar yapılabilir. En çok kullanılan işlevler, işlevlerin kullanımlarına ait bilgiler bu kitabın altıncı ünitesinde yer alacaktır.

128 İşlem Tabloları Şekil 5.18 Tanımlı Adlar Formüller Sekmesi / Hesaplama Grubu Tanımlı Adlar grubu, daha öncede bahsedildiği gibi, çalışma sayfasında kullanılan tüm Adları oluşturmak, düzenlemek, silmek ve bulmak ilgili işlemlerin yapılmasına olanak Şekil 5.19 sağlamaktadır. Formüller Sekmesi / Formül Denetleme Hesaplama Grubu Formüller sekmesi Hesaplama grubu altında Şekil 5.18’de Hesaplama Seçenekleri’ne tık- landığında formüllerin Elle, Veri Tabloları Dışında Otomatik ve Otomatik olarak hesap- laması ile ilgili üç adet seçenek bulunmaktadır. Otomatik seçeneği varsayılan olduğu için formülü etkileyen bir hücredeki değer değiştirildiğinde formülleri tekrardan hesaplar. Ancak binlerce formül barındıran bir sayfada formülleri etkileyen bir hücredeki veri de- ğiştirildiğinde tüm formüller tekrardan hesaplanacağı için sonuç verme hızı çok yavaşlar. Hatta çalışma çalışma kitabı ilk defa açıldığında çok uzun zaman alabilir. Bu nedenle çok fazla formülün yer aldığı çalışma kitapla- rında Elle seçeneği seçilerek, Şimdi Hesapla seçeneği ile gerektiğinde hesaplama yapılma- sı uygun olacaktır. Otomatik seçeneği kapalı iken Elle seçeneği ile hesaplama yapıldığın- dan dolayı aktif bir sayfadaki hesaplamaların yapılabilmesi için Sayfayı Hesapla seçeneği kullanılmalıdır. Formül Denetleme Formül Denetleme grubunda, yazılan formüllerin izlenmesini, değerlendirilmesini ve hata denetiminin yapılmasıyla ilgili komutlar bulunur. İşlem Tablosu programında çalı- şırken yazılan formüller bazen çok karmaşık bir hal alabilir. Yazılan formüllerin anlaşıl- ması güç olduğunda Formüller sekmesindeki Formül Denetleme grubu yardıma koşar. Şekil 5.19’da gösterildiği gibi bu grupta Etkileyelenleri İzle, Etkilenenleri İzle, Okları Kaldır, Formülleri Göster, Formülü Değerlendir, Hata Denetimi ve Gözcü Penceresi komutları yer almaktadır. Gözcü Penceresi düğmesi ile çok büyük çalışma sayfalarının farklı kı- sımlarındaki hücreleri, çalışma kitabı sayfalardaki belirlenen hücreleri ya da başka çalışma kitabındaki hücrelere gitmeye gerek kalmadan, belirle- nen hücreleri takip etmeyi mümkün kılar. Gözcü ekle seçeneği ile seçilen hücrelerin bulundukları çalışma kitabı, çalışma sayfası, adı, başvurusu, de- ğeri ve içerdiği formülün takip edilmesini sağlar. Gözcü Ekle düğmesi ile açılan Gözcü Penceresinden amaca uygun hücreler Gözcü Ekle komutu ile eklenebilir ya da Gözcü Sil ile takibi bırakılabilir. Örneğin; birçok çalışma sayfasını bağlantılı formül- lerle etkileyen (Faiz oranı gibi) bir hücre olsun. Bu hücredeki verinin değişmesi ile diğer

5. Ünite - Formüller 129 sayfalarda hesaplama sonuçlarının görülmesi istenen hücreler Gözcü Penceresi yarımıyla takip edilebilir. Şekil 5.20’de bir çalışma sayfasında izlenen hücrelere ait Gözcü Penceresi verilmiştir. Şekil 5.20 Gözcü Penceresi Etkileyenleri İzle düğmesinin görevi seçili olan hücrenin değerini hangi hücrelerin et- kilediğini oklar yardımıyla göstermektir. Şekil 5.21 Etkileyenleri İzle Etkilenenleri İzle düğmesinin görevi seçili olan hücrenin değerinin hangi hücreleri et- kilediğini oklar yardımıyla göstermektir. Şekil 5.22 Etkilenenleri İzle Okları Kaldır düğmesi etkileyenleri izle ya da etkilenenleri izle tarafından çizilen ok- ların kaldırılmasını sağlar. Tüm oklar tek seferde kaldırılabileceği gibi, yalnız etkileyenleri kaldır ya da yalnzı etkilenenleri kaldır seçimi ile oklar temizlenebilir.

130 İşlem Tabloları Formülleri Göster “(Ctrl+,)” düğmesinin görevi formül bulunan hücrelerin hesaplan- mış değerleri yerine içerdikleri formüllleri hücre içinde gösterilmesini sağlamaktır. For- mül çubuğunda yalnız seçili hücredeki formül görüntülenebilirken, çalışma sayfasındaki formül girilmiş olan tüm hücrelerdeki formülleri görüntülemek için kullanılır. Formülü Değerlendir düğmesi ile yazılan formülün üzerinde adım adım ilerleyerek doğru şekilde hesaplama yapılıp yapılmadığını kontrol etmek, hataları ayıklamaya yar- dımcı olmak ve hesaplama sonucuna nasıl ulaşıldığını görmek için kullanılır. Hata Denetimi düğmesi formüllerin kullanımında kullanıcıdan kaynaklanan yaygın hataları denetlemek için kullanılır. Hücrelere girilen verinin tipinde bir hata oluştuğunda, bir satır veya bir sütunda peşpeşe yazılmış olan formüller arasında farklı bir formül oldu- ğunda ya da hata değeri içeren bir hücre varsa Hata Denetimi düğmesi ile hata hakkında bilgi alınarak çözümü gerçekleştirilebilir. Şekil 5.23 Hata Denetimi ikonu ve açılır liste Şekil 5.23’te bir çalışma sayfasında C2 hücresine girilen formülde sıfıra bölme hatası yapılmıştır. Girilen bir formülde bir hata olduğunda hata yapılan hücrenin hemen yanın- da içinde ünlem işareti olan bir ikon çıkmaktadır. Bu ikona tıklandığında açılan listeden hata ile ilgili bilgi ve çözüm ile ilgli seçenekler yer almaktadır. Aynı zamanda Formüller sekmesinde yer alan Hata Denetimi düğmesine tıklanarak Şekil 5.24’te ki Hata Denetimi penceresi görüntülenerek hata ile ilgili bilgi, yardım alarak Formül Çubuğunda düzeltme yapılabilir ya da formülün doğru olduğu düşünülüyorsa Hatayı Yoksay seçimi yapılabilir. Şekil 5.24 Hata Denetimi Penceresi

5. Ünite - Formüller 131 Bir satır veya bir sütunda peşpeşe yazılmış olan formüller arasında farklı bir formül olduğunda hata veren hücrenin yanında çıkan ünlem işareti olan ikona tıklanarak açılan listeden Soldan Formül Kopyala ya da Üstten Formül Kopyala komutları seçilerek girilmiş olan hatalı formül düzeltilebilir. FORMÜL HATALARI Bir çalışma sayfasını formül hataları açısından incelenmesine Çalışma sayfasına formüller eklerken verilerle ilgili hesaplamaların sonuçlarına ilişkin denetim adı verilir. yanıtlar alınır. Ancak formül eklendikten sonra hata değeri ile karşılaşılabilir ve hatanın oluştuğu hücrede hata değeri yazar. Hata değeri ile karşılaşılmasının nedeni, geçersiz bir başvuru kullanılmış olması, değerin bulunamaması, Ad hatası yapılmış olması, başvuru- lan veri kaynağının silinmiş olmasından kaynaklanır. Hata değerleri; #######, #SAYI/O!, #YOK, #AD?, #BOŞ!, #SAYI!, #BAŞV! ve #DEĞER! dir. ####### hatasını veriyorsa hücre genişliğinden daha geniş bir sayı, tarih, saat ve ya eksi sonuç veren bir tarih veya saat formülün yer aldığını göstermektedir. Bu hatayı düzeltmek için hücrenin bulunduğu sütun genişletilmeli ya da hücrenin sayı biçimi değiştirilmelidir. Formül yazıldıktan sonra hücrede; #SAYI/O! hatası, formülde sıfıra bölme işlemi yapıldığını, #YOK hatası, genellikle Arama ve Başvuru işlevlerinde (Ara, DüşeyAra, YatayAra vb) formülün kullanılabilir olmayan bir değere başvuru yaptığını ya da aranan bir verinin bulunamadığını, #AD? hatası, formülde işlem tablosu tarafınfan tanınmayan bir Ad yer aldığını, #BOŞ! hatası, formülde iki hücre alanının kesişmediğini, #SAYI! hatası, formülün bir sayıyı yanlış kullandığını, #BAŞV! hatası, formülde geçersiz bir hücreye başvuru yapıldığını ya da formül giril- dikten sonra formülde başvuru yapılan hücrenin veya hücrelerin silinmiş olduğunu, #DEĞER! hatası, formülde geçersiz bir bağımsız değişken ya da işleç kullanıldığını, ya da sayı veya Doğru/Yanlış kullanılması gerekirken metin kullanıldığını göstermektedir. Ayrıca bir formül girildikten sonra, formüldeki bir başvuru formülün girildiği hücre ya da hücrelerin başvurusunu içeriyorsa Şekil 5.25’teki gibi bir uyarı penceresi ile karşılaşı- lır. Bu hata mesajına Döngüsel Başvuru adı verilmektedir. Döngüsel Başvuruda formülün hesaplama sonucu kendi hücre değerine bağlı olmaktadır. Çözüm için girilen formüldeki başvurular kontrol edilerek formülün yazıldığı hücre başvurusu formülden çıkarılmalıdır. Şekil 5.25 Döngüsel Başvuru mesajı Formül hataları ile ilgili ayrıntılı bilgi almak için İleri Düzey Excel adlı kitaba bakabilirsiniz. (Bağcı, Ö., , Ankara: Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş., 2014) Formül hatalarını en aza indirgemek için, veriler üzerinde hesaplamalar yaparken for- Amaca göre istenilen değerin mül kullanımında hücre başvurularını ve işleçleri elle yazmak yerine İşlev Kitaplığının sol verilebildiği değişkene bağımsız bölümde yer alan İşlev Ekle ve Otomatik Toplam düğmesi kullanım kolaylığı sağlamak- değişken denir. tadır. İşlev Ekle düğmesi (Shift+F3) daha önce amaca göre düzenlenmiş formül üzerinde çalışmayı, kullanılacak işlevleri seçmeyi, bağımsız değişkenleri (Hücre başvuruları, sa- bitler) ve giriş değerlerinin nasıl kullanılacağı hakkında yardım sunmaktadır.

132 İşlem Tabloları OTOMATİK TOPLAM Şekil 5.26 Otomatik Toplam düğmesi iki parça olarak üst kısmında ∑ (To�- plam, Ctrl+m) işareti toplam almak için, alt kısmında ise Oto- Otomatik Toplam matik Toplam komutu yer almaktadır. Otomatik Toplam kıs-� düğmesi ve açılan mına tıklandığında Toplam, Ortalama, Sayıları Say, En Büyük, listesindeki komutlar En Küçük ve Diğer İşlevler komutarı yer almaktadır. Yerleşik formüller kullanılırken en az 1 en fazla 255 tane bağımsız de- ğişken girilebilirken hücre aralığı için herhangi bir sınır yoktur. Ayrıca içinde sayısal veriler olan bir hücre aralığı seçildiğinde formül yazmadan Durum Çubuğunda bu beş adet işleve ait he- saplama sonuçları görülebilir. Toplam Oluşturulan tablolarda sayı içeren hücrelerin toplamını almak için Giriş sekmesi Dü- zenleme grubunda ya da Formüller sekmesi İşlev Kitaplığı grubunda yer alan Toplam (∑) düğmesi kullanılabilir. Toplam düğmesine tıklandığında sayı içeren hücre aralığının toplamı hesaplanması için seçilen hücrede otomatik olarak=TOPLA() işlevi yazılır. Eğer bir veri listesinin altında ya da yanında ki bir hücre seçilerek Toplam düğmesine tıklanırsa başlangıç ve bitiş hücre başvuruları çağırılarak sayı içeren verilerin toplamını veren formül=TOPLA(A1:A5) otomatik olarak yazılmış olur. Örneğin; Şekil 5.26’da ki çalışma sayfasında A6 hücresi seçilerek Otomatik Toplam düğmesine tıklanarak kendinden önce gelen hücrelerin toplamını alan formül otomatik olarak oluşturulmuştur. Yazılan bu formüllerin hücre içinde görülebilmesi için “Ctrl+,” kısayolu kullanılmıştır. Bu şekilde formüller oluşturulurken hesaplanacak veri aralığına ait başlangıç ve bitiş hücrelerinin başvurularına dikkat edilmelidir. Şekil 5.27 Otomatik Toplam düğmesi kullanarak yerleşik formüllerin uygulanması Ortalama Ortalama komutu sayısal bir veri listesinde sayıların aritmetik ortalamasını verirken mantıksal değerler veya metin içeren hücreleri dikkate almaz. Şekil 5.27’de B6 hücresi aktif iken Oto- matik Toplam komutundan Ortalama komutu seçilerek B1:B5 hücrelerindeki sayısal verilerin aritmetik ortalamasını veren =ORTALAMA (B1:B5) formülü kolayca oluşturulmuştur. Sayıları Say Şekil 5.27’de C6 hücresi aktif iken Otomatik Toplam düğmesinden Sayıları Say komutu seçildiğinde C1:C5 hücre aralığındaki yalnız sayıların adedini sayar. Bazı durumlarda bir veri tablosunda sayı içeren hücrelerin sayısı öğrenilmek istendiğinde oldukça kullanışlı- dır. C6 hücresinde bu komut girilerek Enter tuşuna basıldığında Bağımsız Değişkenlerin Sayısı kelimelerinin kısaltılmışı olan işlev =BAĞ_DEĞ_SAY(C1:C5) olarak görüntülenir.

5. Ünite - Formüller 133 En Büyük 6 En büyük komutu bir veri tablosunda seçilen hücre aralığındaki en büyük değeri bulur. Örneğin; Şekil 5.27’de ki D6 hücresi aktif iken Otomatik Toplam düğmesinden En Büyük komutu seçildiğinde D1:D5 aralığındaki sayısal verilerden en büyüğünü verir. Bu formül girildikten sonra hücrede maksimum kelimesinin kısaltılmışı olan işlev =MAK(D1:D5) formülü yer alır amaca uygun hücreler seçilerek Enter tuşuna basılarak hesaplama ger- çekleştirilir. En Küçük En küçük komutu bir veri tablosunda seçilen hücre aralığındaki en küçük değeri bulur. Şekil 5.27’de ki E6 hücresi aktif iken Otomatik Toplam düğmesinden En Küçük komutu seçildi- ğinde E1:E5 aralığındaki sayısal verilerden en küçüğünü verir. Bu formül girildikten sonra hücrede minimum kelimesinin kısaltılmışı olan işlev =MİN(E1:E5) formülü yer alır. Şekil 5.26’da ki çalışma sayfasında yer alan formüllerin hesaplanmış değerlerini Şekil 5.27’deki verileri kullanarak bulunuz. İŞLEV EKLE Formüller sekmesi üzerinde ve Formül Çubuğu üzerinde bulunan İşlev Ekle düğmesi se- çilen hücredeki formülle çalışmak, formülleri yazarken başvuruları kolayca seçebilmek, işlevin bağımsız değişkenleri (bölümleri) hakkında bilgi edinmek ve işlev hakkında yar- dım almak için kullanılır. Bu düğmeye tıklandığı zaman seçilen hücreye eşittir işareti oto- matik olarak yazılarak İşlev Ekle penceri açılır. Amaca göre seçilen işlev ile ilgili işlemler buradan yapılabilir. İşlevlerin özellikleri ve kullanımları ile ilgili bilgilere bu kitabın altıncı ünitesinde yer verilmiştir.

134 İşlem Tabloları Formüller sekmesini kullanmak 4 İşlem tablosu programında Formüller sekmesinde varsayı- Özet lan olarak dört grup bulunmaktadır. Bunlar İşlev Kitaplığı, Formüllerin yapısını tanımak Tanımlı Adlar, Formül Denetleme ve Hesaplama grupla- 1 Rakamların bulunduğu hücre adresleri ya da rakam- rıdır. İşlev kitaplığı mevcut tüm işlevleri kümeler halinde sunarken, otomatik toplam ile en çok kullanılan işlevlerin ların kendileri kullanılarak oluşturulan matematiksel hızlıca ulaşılmasını sağlamaktadır. Tanımlı adlar çalışma işlemlerin İşlem tablolarındaki ifadelerine Formül adı sayfasında adlandırılmış hücrelere gitmek, düzenlemek ve verilir. Çalışma sayfalarında hesaplamaların tümü bilgi almak için kullanılır. Formül denetleme yazılan for- formüller yardımıyla yapılır. Formüller daima eşittir müllerde etkileyen ve etkilenen hücreleri oklar yardımıy- işareti ile başlar ve oluşturulurken hücre başvuruları la gösterilmesini sağlarken formül hataları bilgi almak ve kullanmak kolaylık sağlar. hataları düzeltmek için çeşitli olanaklar sunar. Hesaplama grubu ise büyük veriler içeren çalışma sayfalarında yer alan Formül kopyalama işlemini ve başvurulara etkilerini formüllerin hesaplama işlemlerini Elle seçeneği ile kullanı- 2 ifade etmek cının istediği zaman yapabilmesi olanağını sunar. Veri tablolarında hesaplama yapılacak hücreler için Formül hatalarını tespit ederek düzeltmek ilk başta bir formül oluşturulduktan sonra doldur- 5 Çalışma sayfasında formül oluşturduktan sonra Enter tu- ma tutamağı ile hesaplanacak diğer hücrelere kop- yalanabilir. Her bir hücereye kopyalanan formülün şuna basılması ile birlikte hücrede hata değeri görülebilir. hücre başvuruları formülün oluşturulduğu hücrenin Hata değeri ile karşılaşılmasının nedeni, geçersiz bir baş- başvurusuna göre otomatik olarak değişmektedir. vuru kullanılmış olması, değerin bulunamaması, Ad ha- Veri tablolarında bu şekilde yapılan formül kopyala- tası yapılmış olması, başvurulan veri kaynağının silinmiş ma işlemi en çok tercih edilen ve kullanımı en kolay olmasından kaynaklanır. Bu hataların düzeltilmesi için yöntemdir. Formüller sekmesi Formül Denetleme grubu kullanılabilir. Formül türlerini açıklamak Otomatik Toplam düğmesini ve en yaygın beş formülü 3 Hücrelere girilen formüller yapıları itibarıyle üçe ay- 6 kullanmak rılmaktadır. Bunlar; Göreceli Formüller, Sabit For- Toplam, Ortalama, Sayıları Say, En Büyük, En Küçük ve müller ve Karma Formüller olarak adlandırılmak- Diğer İşlevler komutarının yer aldığı Otomatik Toplam tadır. Göreceli formüllerde kopyalandığı hücrenin düğmesi kullanıcıya en çok kullanılan işlevlerin kolayca başvurusuna göre hem satır hem de sütun başvurusu kullanımını sunmaktadır. Toplam komutu ile bir veri gu- otomatik olarak değişmektedir. Bir formülün başka rubunun sayısal verilerinin toplamı alınırken, sayısal veri- hücrelere kopyalanmasında satır ya da sütun başvuru- lere ait ortalama, sayı adedi, en büyük değeri ve en küçük sunun değişmemesi için satır ve sütun başvurularının değerine sonuçları elde etme kolaylığını sağlamaktadır. önüne $ işareti yazılmalıdır. Bu tür formüllere sabit formüller adı verilmektedir. Örneğin; =$A$1+$B$2 İşlevleri özetlemek formülü kopyalandığı hücrede aynı şekilde yer alır. 7 İşlem tablolarında veriler üzerinde hesaplamalar yap- A$1 tipindeki başvurular göreceli sütun ve sabit sa- tırlı başvuru, $A1 tipindeki başvurular ise sabit sütun mak için formül oluşturmak yerine daha önceden ve göreceli satırlı başvurulardır. Karma formüller ise hazırlanmış formülleri çağırarak amaca uygun for- hem göreceli hem de sabit başvuruların bir arada kul- mülü seçmek kolaylık sağlamaktadır. Bu şekilde hem lanıldığı formüllerdir. formül hakkında bilgi ve yardım alırken hemde hücre başvuruları fare ile seçilerek seçimin düzgün yapılıp yapılmadığı kolayca kontrol edilebilir.

5. Ünite - Formüller 135 Kendimizi Sınayalım 7. A1=1 ve A2=A1+1 verileri girilerek A2 hücresi doldur- ma tutamağı ile A10 hücresine kadar kopyalanmıştır. Buna 1. A1 hücresine =5+9/(5-2)*3 formülü yazılmıştır. Buna göre, A10 hücresinde aşağıdakilerden hangisi görülür? göre, A1 hücresinin hesaplanmış değeri kaçtır? a. 9 a. 6 b. 10 b. 8 c. =10 c. 10 d. =A9+1 d. 12 e. =A10+1 e. 14 8. A1 hücresine =B1+$C1+D$1+$E$1 formülü girilmiştir. 2. Aşağıdakilerden hangisi karşılaştırma işleçlerinden biri A1 hücresi kopyalanarak A3 hücresine yapıştırıldığında, A5 hücresindeki formül aşağıdakilerden hangisi olur? değildir? a. & a. =B1+$C3+D$1+$E$1 b. = b. =B1+$C1+D$1+$E$1 c. > c. =B3+$C1+D$3+$E$1 d. <= d. =B3+$C3+D$1+$E$1 e. <> e. =B3+$C3+D$1+$E$3 3. Bir çalışma kitabının Sayfa2 adlı çalışma sayfasının B1 hüc- 9. A1 hücresinden A10 hücresine kadar olan hücrelerdeki resi ile Sayfa3 adlı çalışma sayfasının C1 hücrelerinin çarpımını, sayıların toplamını bulmak için A11 hücresine yazılması ge- aynı çalışma kitabında Sayfa1 adlı çalışma sayfasının A1 hücresin- reken formül aşağıdakilerden hangisidir? de hesaplamak için aşağıdaki formüllerden hangisi yazılmalıdır? a. =TOPLA(A1;A10) a. =Sayfa2!&Sayfa3!(B1*C1) b. =TOPLA(A1:A10) b. =Sayfa(2!&3!)B1*C1 c. =TOPLAM(A1;A10) c. =B1*C1!Sayfa2*Sayfa3 d. =TOPLAM(A1:A10) d. =Sayfa2!B1*Sayfa3!C1 e. =TOPLAMA(A1:A10) e. =Sayfa2!Sayfa3!B1*C1 10. 4. Hücreler girilmiş olan formüllerin görüntülendiği ve dü- zenlenebildiği çubuğa ne ad verilir? a. Adres çubuğu b. Formül çubuğu c. Durum çubuğu d. Fonksiyon çubuğu e. İşlev çubuğu 5. Hücrelere girilen formüllerin tümünü aynı anda görün- Yukarıdaki işlem tablosu resminde A1 den A4 hücresine ka- tülemek için aşağıdaki kısayol tuşlarından hangisi kullanılır? dar olan hücrelerin aritmetik ortalaması A5 hücresine hesap- lanmak istenmektedir. a. F3 Buna göre, gerekli formül A5 hücresinde yazılıp Enter tuşu- b. F5 na basıldıktan sonra A5 hücresinde aşağıdakilerden hangisi c. Ctrl+, görülür? d. Alt+Enter e. Shift+F3 a. 0 b. 2,5 6. Aşağıdakilerden hangisi hücre ya da hücre aralıklarına c. #SAYI/0! Ad olarak verilebilir? d. #YOK e. =ORTALAMA(A1:A4) a. _r b. A$1 c. $B1 d. C e. R

136 İşlem Tabloları Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı 1. e Yanıtınız yanlış ise “Formüllerde İşleç Kullanımı ve İş- Sıra Sizde 4 2. a lem Öncelikleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Sıra Sizde 5 3. d Yanıtınız yanlış ise “Formüllerde İşleç Kullanımı ve İş- 4. b lem Öncelikleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. 5. c Yanıtınız yanlış ise “Hücre Başvurularını Kullanarak For- 6. a mül Oluşturmak” konusunu yeniden gözden geçiriniz. 7. b Yanıtınız yanlış ise “Formül Çubuğu” konusunu ye- 8. d niden gözden geçiriniz. 9. b Yanıtınız yanlış ise “Formül Çubuğu” konusunu ye- 10. c niden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Ad Tanımlama ve Formüllerde Kullanımı” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Formül Kopyalamak” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Formül Türleri” konusunu yeni- den gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Toplam” konusunu yeniden göz- den geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Ortalama” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 1 Sıra Sizde 6 Sıra Sizde 2 =[2015.xlsx]Kasım!A1 Sıra Sizde 3

5. Ünite - Formüller 137 Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Stinson, C., Dodge, M., (2002). Microsoft Excel Sürüm 2002 Enine Boyuna, Çev. Varol, N., Tüfek, Ö.M., Yıldırım, E.K., Ankara: Arkadaş Yayınevi. Frye, C.,D., (2007). Adım Adım Microsoft Excel 2007, Çev. Kopuzlu Z., Ankara: Arkadaş Yayınevi. Üçüncü H., (2014). Örnek Uygulamalı Excel 2010 ve Excel 2013 Yenilikler Eğitim Kitabı, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti. Bağcı, Ö., (2014). İleri Düzey Excel 2013, Ankara: Seçkin Ya- yıncılık San. ve Tic. A.Ş. Naralana A., (2015). Excel, Ankara: İmaj Kitabevi. Uzunköprü S., (2015). Yeni Başlayanlar İçin Excel, İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın san. Tic. A.Ş.

6İŞLEM TABLOLARI Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra;  İşlev kavramını ve ögelerini açıklayabilecek,  Finansal işlevleri sıralayabilecek,  Mantıksal işlevleri açıklayabilecek,  Metin işlevlerini ifade edebilecek,  Tarih işlevlerini sıralayabilecek,  Arama ve başvuru işlevlerini açıklayabilecek,  Matematik işlevlerini açıklayabilecek,  İstatistiksel işlevlerini açıklayabileceksiniz. Anahtar Kavramlar • Tarih • Arama • İşlev (Fonksiyon) • Başvuru • İki Boyutlu Formül • Matematik • İç İçe İşlev • İstatistiksel • Finansal • Mantıksal • GİRİŞ • Metin • İŞLEVLER (FONKSİYONLAR) • FİNANSAL İŞLEVLER • MANTIKSAL İŞLEVLER İçindekiler • METİN İŞLEVLERİ • TARİH İŞLEVLERİ İşlem Tabloları İşlevler • ARAMA VE BAŞVURU İŞLEVLERİ • MATEMATİK İŞLEVLERİ  • İSTATİSTİKSEL İŞLEVLER

İşlevler GİRİŞ İşlevler (Fonksiyonlar), çalışma sayfalarında karmaşık işlemlerin ve hesaplamaların kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayan özel araçlardır. Formüller sekmesi altın- da bulunan İşlev Kitaplığı grubunda kategorilere ayrılmış olan işlevler; karekök, faktöri- yel, logaritma, finansal, istatiktiksel vb. hesaplamaları hesap makinelerindeki özel tuşlar gibi kullanılmasını sağlayarak çözüme ulaşılmasını sağlar. Matematiksel ya da istatistiksel hesaplamalarda kullanılan işlevler elle oluşturulması gerektiğinde uzun zaman alan ve zahmetli formüllerdir. Diğer taraftan Metin işlevlerinden EĞER işlevi ya da Arama ve Başvuru işlevi olan DÜŞEYARA gibi işlevler formüller yazılarak oluşturulamaz. Bu gibi durumlarda işlem tablolarının sunduğu mevcut (yerleşik) işlevler gereksinimleri karşıla- maya hazırdır. Ancak bazı durumlarda ileri düzey karmaşık veya isteğe özel hesaplama- larda makrolar yardımıyla Özel İşlevler oluşturularak sonuçlar elde edilebilir. Makrolar yardımıyla işlev oluşturmak bu ünitenin kapsamı dışında tutulmuştur. Bu ünite hazırlanırken incelenecek işlevler ile ilgili bazı zor seçimler yapılmıştır. İş- levlerin tamamının ele alınıp örneklerle açıklanması yüzlerce sayfa tutacağından dolayı, özellikle teknik işlevler içeren bilgi, mühendislik, veritabanı, trigonometrik, küp, uyum- luluk, web işlevlerine bu ünitede yer verilmeyerek, günlük yaşamda kullanılan en fazla faydayı verecek olan işlevler incelenmiştir. Bu ünitede değinilmemiş ya da tüm işlevlerle ilgili geniş bilgilere İşlem Tabloları çevrimiçi yardımından ulaşılabilir. Bu ünitenin ilk bölümünde işlevlerin yapısı, özellikleri ve kullanım biçimleri incelen- miştir. İkinci kısımda ise finansal, mantıksal, metin, tarih, arama ve başvuru, matematik, istatistiksel işlevlerinden en fazla faydayı sağlayacak ve en çok kullanılan işlevler yapıları ve kullanım biçimleri örneklerle açıklanmıştır. İŞLEVLER (FONKSİYONLAR) İşlev, en basit ifade ile önceden oluşturulmuş bir formüldür. İşlevler, bağımsız değişken olarak adlandırılan değerleri belirlenmiş bir sırada ya da ya- İşlevler de aynı formüller pıda kullanarak basit veya karmaşık hesaplamaları gerçekleştiren yerleşik formüllerdir. gibi eşittir işareti ile başlar. İşlevlerin kullanımı formüllerde olduğu gibi aynı şekilde klavyeden yazılmak istendiğinde İşlevlerin kullanımında parantez eşittir işareti yazıldıktan sonra işlevin adını yazmak, parantez açmak, bağımsız değişken- kulllanılması zorunludur. leri yazdıktan sonra parantezi kapatarak Enter tuşuna basmak şeklindedir. Örneğin; A1’den A5 hücresine kadar olan hücre aralığındaki sayısal verilerin toplamı- nı A6 hücresinde hesaplamak için A6 hücresine =A1+A2+A3+A4+A5 yazılması gerek- mektedir. Oysa bu hesaplama A6 hücresi seçiliyken =TOPLA(A1:A5) işlevi ile yapmak çok daha kolay ve hızlıdır. Dikkat edilmesi gereken nokta tüm işlevler eşittir işareti ile başlayan ve kapama parantezi ile biten bir yapıya sahiptir.

140 İşlem Tabloları İşlem tablolarında işlevler, bir ya İşlevlerin Yapısı da birden fazla bağımsız değişken girilmek suretiyle belirli bir İşlevin yapısı sırasıyla eşittir işareti, işlevin adı, açma parantezi, bağımsız değişkenler sonucu elde etmek için önceden ve kapama parantezi şeklindedir. İşlevin adı genellikle işlevin yaptığı görevle benzer- tanımlanmış hesaplama süreci lik taşımaktadır. Bir işlev klavyeden yazılırken eşittir işaretinden sonra işlevin adının olarak ifade edilir. yazılmaya başlanmasıyla birlikte işleve ait ipucu penceresi görünür. Ancak araç ipu- cu penceresi yalnız yerleşik işlevler için görünmektedir. Bu pencerede işlevin adındaki linke tıklandığında bu işleve ilişkin İşlem Tablosu yardım penceresi açılarak işlev yar- dım bilgilerine ulaşılabilir. Açma parantezinden sonra girilecek bağımsız değişkenler işlevin işlem yapmak için kullanacağı değişkenlerdir. Bağımsız değişken olarak belirli bir aralıktaki değerlerin tamamı ifade edilmesi istendiğinde ilk değer ile son değer iki nokta üst üste “:” ile ayrılmalıdır. Eğer parantez içinde birden fazla bağımsız değişken ve parametre kullanılacaksa bunların her biri noktalı virgül “;” ayracı ile ayrılmalıdır. Örneğin; =TOPLA(A1:D1;K3) işlevi, A1’den D1 hücresine kadar olan hücre değerleri ile K3 hücresindeki değerin toplamını hesaplar. Bağımsız değişkenler; sayı, metin, mantıksal değerler (DOĞRU, YANLIŞ), dizi, hüc- re başvurusu, sabitler, formüller veya başka işlevler olabilir. Bazı işlevlerin kullanımında parantez içinde bağımsız değişkenler seçimlik olarak yer almayabilirken (BD işlevi vb), bazılarında ise parantez içi boş bırakılarak (BUGÜN işlevi vb.) kesinlikle bağımsız de- ğişken ya da parametre yer almaz. Bir formül yazılırken bağımsız değişken olarak başka bir işlev yazılırsa iç içe geçmiş formül adı verilirken üzerinde çalışılan çalışma kitabının birden fazla sayfasının aynı konumdaki hücrelere başvuru yapılıyorsa iki boyutlu işlev (2-B) adı verilebilir. İç içe işlev kullanımında İç İçe Geçmiş İşlevler ile Formül Oluşturmak işlemler içerden dışarıya doğru gerçekleştirilir. İşlevler tek olarak kullanıldığı gibi iç içe geçmiş şekilde de birden fazla işlev aynı ifade içinde kullanılabilir. Başka bir ifade ile bir işlev başka bir işlevin bağımsız değişkeni olarak kullanılabilir. Bu durumda kullanılan ikinci işlev, ilk işlevin bir parçasıymış gibi hesapla- ma yapılarak kendi içinde bağımsız bir değer üretir. İç içe işlev kullanımında, bağımsız değişken olarak kullanılan içteki işlevin verdiği de- ğer, dıştaki işlevin verdiği değer ile aynı türde olmalıdır. Aksi hâlde iç içe yazılmış olan işlevler #DEĞER! hatası verir. Örneğin; Şekil 6.1’de D1 hücresinde oluşturulan formülde içteki işlev mantıksal bir değer verirken dıştaki işlevler sayısal değerler üzerinden çalıştığı için hata değeri vermiştir. Hata değeri veren hücrenin hemen yanında çıkan ikona tıklana- rak hata ile ilgili düzeltme seçeneklerinden gerekli düzeltmeler yapılabilir. Şekil 6.1 Aynı türde değer döndürmeyen iç içe geçmiş işlevlerle oluşturulmuş formül ve hesaplama sonucu Bir formül oluşturulurken en fazla yedi tane iç içe geçen işlev düzeyi kullanılabilir. Ör- neğin; Şekil 6.2’de D1 hücresinde ÇARPIM ve ÇARPINIM işlevlerinin her ikiside TOPLA işlevinin bağımsız değişkenleri olup üçüncü düzey işlev, TOPLA işlevi ORTALAMA işle- vinin bağımsız değişkeni olup ikinci düzey bir işlevdir.

6. Ünite - İşlevler 141 Şekil 6.2 İç içe geçmiş işlevler ile oluşturulan bir formül İki Boyutlu (2-B) Formül Oluşturmak Üzerinde çalışılan bir çalışma kitabının birden fazla çalışma sayfasının aynı konumun- da bulunan ve aynı şekilde düzenlenmiş bir hücre ya da hücre aralığını kullanarak 2-B formüller oluşturulabilir. Örneğin; Sayfa1 adlı çalışma sayfasının A2 hücresinde, Sayfa1, Sayfa2 ve Sayfa3 adlı çalışma sayfalarının A1 hücrelerinde bulunan değerle- rin toplamını almak için ilk olarak Sayfa1’de A2 hücresi aktif iken =TOPLA(yazılır ya da otomatik toplam düğmesine tıklanır.) Daha sonra Sayfa1’de A1 hücresi seçildikten sonra Shift tuşuna basarak fare ile Sayfa3 çalışma sayfası seçilir, Enter tuşuna basılarak =TOPLA(Sayfa1:Sayfa3!A1) formülü elde edilebilir. İşlev Girmek Şekil 6.3 Ad Kutusu açılır listesi İşlem tablosu programında işlev girmenin birden fazla yolu vardır. Kullanıcıların alışkanlık- larına göre değişiklik gösteren bu kullanımlar; • Klavye kullanarak, • Giriş sekmesi/Otomatik Toplam açılır listesi/Diğer İşlevler komutunu kullanarak, • Formül Çubuğu fx (Fonksiyon Ekle) düğmesini kullanarak, • Formüller sekmesi İşlev Kitaplığı grubundaki, fx (İşlev Ekle) düğmesi, ∑ düğmesinde- ki Diğer İşlevler komutunu kullanarak, • Klavyeden “Shift+F3” kısayol tuşunu kullanarak işlev girmek şeklindedir. İlk maddedeki yöntemi kullanarak işleve ait tüm bağımsız değişkenleri girmek İşlem tablolarında ileri düzey kullanıcıların tercih ettiği ve deneyim gerektiren bir yöntemdir. Klavyeden eşittir işareti ve kullanılanacak işlevin birkaç harfi girilmeye başlanmasıyla birlikte girilen harflerle başlayan işlevlerin yer aldığı açılan liste görüntülenmektedir. Bu listeden işlev fare ile tıklanarak girilebildiği gibi ok tuşları ile istenilen işleve gelerek Sekme-Tab tuşu kullanılarak işlev kolayca seçilebilir. Aynı zamanda hücreye işlev girişi için eşittir işaretinin yazılmasıyla birlikte Şekil 6.3’te görüntülenen Formül Çu- buğunun üzerindeki Ad Kutusunda en son kullanılan işlev görülürken hemen yanındaki oka tıklanarak açılan listede en son kullanılan işlevlerin listesi yer almaktadır. Bu listenin en altında ise Ek İşlevler satırına tıklandığında İşlev Ekle pence- resi açılmaktadır. Yukarıdaki diğer maddelerdeki yöntemle- rin kullanılmasında da İşlev Ekle penceresi otomatik olarak açılmaktadır. İşlev Ekle Penceresi İşlev ekle penceresi Shift+F3 kısayol tuşu kullanılarak açılabilir. İşlev oluşturulurken görülen İşlev Ekle penceresi İşlev Ara, Kategori Seçin, İşlev Seçin ve Bu İşlev Hakkında Yardım se- çenekleri bulunmaktadır. İşlev seçin bölümünün hemen altında seçilen işleve ait kısa açıklama bulunmaktadır. İş- lev ara bölümüne amaca göre kullanılacak işlevin birkaç harfi yazılarak Git düğmesine tıklandığında İşlev seçin bölümünde çeşitli işlev seçenekleri listelenmektedir. Ör- neğin; Şekil 6.4’te İşlev Ara bölümüne ÇARP kelimesi yazılarak Git düğmesine tıklandı- ğında, Kategori Seçin bölümünde Önerilen grup adı görüntülenirken ÇARP kelimesi ile ilgi tüm işlevler İşlev Seçin bölümünde listelenmektedir.

142 İşlem Tabloları Şekil 6.4 İşlev Ekle penceresi İşlev seçin bölümünden amaca uygun işleve çift tıklanarak ya da seçtikten sonra Tamam düğmesine tıklanarak seçim yapılabilir. Bu seçimden sonra ilgili işleve ait Fonk- siyon Bağımsız Değişkenleri penceresi açılarak işlev ile ilgili bağımsız değişkenler seçile- rek işlev oluşturulabilir. Ayrıca Şekil 6.4’te İşlev seçin bölümü altından ÇARPIM işlevi seçildiğinde bu işleve ait kısa bilgi ve hemen altında bu işlev hakkında yardım linki bulunmaktadır. Bu linke tıklandığında İşlem Tablosu Yardım penceresi açılarak işlev ile ilgili bilgilere ulaşılabilir. Örneğin; Kategori İşlev seçin bölümünden ÇARPIM işle- vi seçimi yapıldıktan sonra Şekil 6.5’te görüntülenen Fonksiyon Bağımsız Değişkenleri penceresi açılmaktadır. İşlem tablosu programında “İşlev Ekle” penceresi “İşlev ara” özelliğini kullanarak “İşlev se- 1 çin” bölümünde ORTA kelimesi ile ilgili işlevlerin listesini görüntüleyiniz. Şekil 6. 5 Çarpım işlevi Fonksiyon Bağımsız Değişkenleri penceresi

6. Ünite - İşlevler 143 Bu pencerede çarpımı yapılacak olan sayılar klavyeden yazılarak, hücre başvurula- Fonsiyon Bağımsız Değişkenleri rı doğrudan sayfa üzerinden seçilerek ya da bağımsız değişkenlerin girildiği bölümün penceresinde açık renkle gösterilen değişkenlerin sağında yer alan “Sayfadan Veri Al” düğmesi kullanılarak yapılabilir. Bu düğme girilmesi zorunlu değildir. Girilmediği takdirde varsayılan kullanılarak hücre başvuruları seçildikten sonra “İletişim Kutusuna Dön” düğmesi değerler alınarak hesaplamalar kullanılarak Fonksiyon Bağımsız Değişkenleri penceresine geri dönülerek Tamam düğ- gerçekleştirilmektedir. mesi veya Enter tuşu ile işlev giriş tamamlanmış olur. Fonksiyon Bağımsız Değişkenleri penceresinde bazı işlevlerde girilmesi zorunlu olan değişkenler kalın yazı tipi, seçimlik olan değişkenler ise açık yazı tipi ile gözükmektedir. FİNANSAL İŞLEVLER İşlem tabloları programında sunulan Finansal işlevler, uzun ve karmaşık formüller oluşturmadan bugünkü ve gelecekteki değerler, uzun dönemli bir yatırımın etkinliğinin belirlenmesi, bir yatırımın kârlılığının hesaplanması, dönemsel ödemeleri hesaplama (Taksitli kredi ödemeleri gibi), faiz tutarı, taksit sayısı gibi sık kullanılan iş hesaplama- ları yapılmasını sağlar. Finansal işlevlerin çoğunda birbirine benzeyen bağımsız değiş- kenler yer almaktadır. DA İşlevi DA işlevi, bir malın belirli bir dönem için yıpranma (Amortisman) payını hesaplamak için kullanılır. Bu yöntemde malın yararlı ömrü boyunca yıpranmasının doğrusal olduğu varsayılmaktadır. İşlevin genel kullanımı; =DA(maliyet;hurda;ömür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; maliyet; malın maliyeti, hurda; hurda değeri, ömür; malın yıl cinsinden kullanım ömrüdür. Örneğin; 1.000 TL’ye alınan bir mal 5 yıl boyunca kullanılmak ve 5. yılın sonunda 500 TL’ye satılması düşünülmektedir. Bu mala ait yıpranma payı B4 hücresinde yer alan ve formül çubuğunda görüntülenen DA işlevi ile hesaplanması Şekil 6.6’da gösterilmiştir. Şekil 6.6 DA işlevinin kullanımı YAT İşlevi YAT işlevi, bir malın belirtilen bir dönem için toplam yıpranmasını hesaplamak için kul- lanılır. İşlevin genel kullanımı; =YAT(maliyet;hurda;ömür;dönem) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; maliyet; malın maliyeti, hurda; hurda değeri, ömür; malın yıl cinsinden kullanım ömrü, dönem; malın amorti edildiği dönem sayısıdır (ömürle aynı birime sahip olmalıdır).

144 İşlem Tabloları Örneğin; 1.000 TL’ye alınan bir malın 5 yıl boyunca kullanılması ve 5. yılın sonunda 500 Şekil 6.7 YAT işlevinin TL’ye satılması düşünülmektedir. Bu malın ilk yıl için yıpranma payı, B5 hücresinde yer alan kullanımı ve Formül Çubuğunda görüntülenen YAT işlevi ile hesaplanması Şekil 6.7’de gösterilmiştir. AZALAN BAKİYE İşlevi AZALANBAKİYE işlevi, bir malın belirli bir dönem içindeki yıpranmasını sabit azalan bakiye yöntemi ile hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =AZALANBAKİYE(maliyet;hurda;ömür;dönem;ay) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; maliyet; malın maliyeti, hurda; hurda değeri, ömür; malın yıl cinsinden kullanım ömrü, dönem; malın amorti edildiği dönem sayısı (Ömürle aynı birime sahip olması gerekir.), ay; ilk yılda bulunan ay sayısıdır (Atlanırsa 12 olduğu varsayılır). Örneğin; 1.000 TL’ye alınan bir malın 5 yıl boyunca kullanılması ve 5. yılın sonunda 500 TL’ye satılması düşünülmektedir. Bu malın ilk yıldaki yalnız 8 ayın hesaba katılması ile yıpranma payı, B5 hücresinde yer alan ve Formül Çubuğunda görüntülenen AZALAN- BAKİYE işlevi ile hesaplanması Şekil 6.8’de gösterilmiştir. Şekil 6.8 AZALANBAKİYE işlevinin kullanımı ÇİFT AZALAN BAKİYE İşlevi ÇİFTAZALANBAKİYE işlevi, bir malın belirli bir dönem içindeki yıpranmasını hesapla- mak için kullanılır. Yıpranma hızlandırılmış oranda hesaplanır. Yıpranma ilk dönemde en yüksek değerde olup bunu izleyen dönemlerde azalır. Bağımsız değişkenlerin tümü pozitif olmalıdır. İşlevin genel kullanımı; =ÇİFTAZALANBAKİYE(maliyet;hurda;ömür;dönem;faktör) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; maliyet; malın maliyeti,

6. Ünite - İşlevler 145 hurda; hurda değeri, ömür; malın yıl cinsinden kullanım ömrü, dönem; malın amorti edildiği dönem sayısı (Ömürle aynı birime sahip olması gerekir.), faktör; bakiyenin azalma oranıdır (Atlanırsa 2 olarak varsayılır). Örneğin; 1.000 TL’ye alınan bir malın 5 yıl boyunca kullanılması ve 5. yılın sonunda 500 TL’ye satılması düşünülmektedir. Bu malın ilk yıldaki yıpranma payı, B5 hücresinde yer alan ve Formül çubuğunda görüntülenen ÇİFTAZALANBAKİYE işlevi ile hesaplan- ması Şekil 6.9’da gösterilmiştir. Şekil 6.9 ÇİFTAZALANBAKİYE işlevinin kullanımı BD İşlevi BD işlevi, bugünkü değer olarak adlandırılan ve periyodik olarak yatırımın yapıldığı, faiz ora- nının bilindiği yatırımın bugünkü değerini hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =BD(oran;dönem_sayısı;devresel_ödeme;gd;tür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; dönem başına faiz oranı (Yıllık faiz oranı alınıyorsa 12’ye bölünmelidir.), dönem_sayısı; bir yıllık ödeme içindeki toplam dönem sayısı (Ay cinsinden olmalıdır.), devresel_ödeme; her dönemde yapılan ödeme (Sabit ödemedir.), gd; gelecekteki değer ya da son ödeme yapıldıktan sonra elde edilmek istenen nakit bakiyesi, tür; kdönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal değerlerdir. Örneğin; bir bankadan yıllık %15 faiz oranı üzerinden 48 ay boyunca aylık 1.000 TL öde- meli otomobil kredisi alınacaktır. Bu yatırımın bugünkü değeri BD işlevi ile hesaplanması Şekil 6.10’da gösterilmiştir. Şekil 6.10 BD işlevinin kullanımı

146 İşlem Tabloları Faiz oranı yıllık olduğu için 12’ye bölünerek giriş yapılmıştır. 48 ayda toplam 48.000 Şekil 6.11 GD işlevinin TL ödenecektir ancak yatırımın bugünkü değeri formül sonucuna göre 36.380.62 olarak kullanımı hesaplanmıştır. GD İşlevi GD işlevi, bugünkü değerin (BD) tersi olan GD işlevi, sabit bir ödeme ve sabit bir faiz ile yatırımın gelecekteki değerini hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =GD(oran;taksit_sayısı;devresel_ödeme;gd;tür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; dönem başına faiz oranını, dönem_sayısı; bir yıllık ödeme içindeki toplam dönem sayısını, devresel_ödeme; her dönem yapılan ödeme sayısını, bd; gelecekte yapılacak bir dizi ödemenin bugünkü değeri veya toplam tutarını (Atla- nırsa 0 olarak alınır.), tür; dönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal değerleri göstermektedir. Örneğin, tasaruflarını biriktirmek isteyen bir yatırımcı her yıl %10 artışla ve her yılba- şında 12.000 TL’yi bankaya yatırmayı planlamaktadır. Buna göre, 20. yılın sonunda yatırı- mının toplam değerinin GD işlevi ile hesaplanması Şekil 6.11’de gösterilmiştir. NBD İşlevi NBD işlevi, bir yatırımın bugünkü net değerini ya da kârlılığını, indirim oranını, gelecekteki bir dizi ödemeyi (negatif değerler) ve geliri (pozitif değerler) kullanarak hesaplamak için kul- lanılır. Yatırım sıfırdan büyük bugünkü net değere sahip ise kârlıdır. İşlevin genel kullanımı; =NBD(oran;değer1;değer2;…;değer254) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; bir dönem boyunca indirim oranı, değer1,değer2,…,değer254; ödemeleri ve geliri temsil eden 1-254 arasında bağımsız de- ğişkenlerdir. Örneğin; 2010 yılında 200.000 TL ile hizmete açılan bir firmaya 2010-2014 yılları ara- sında sırasıyla 30.000 TL, 50.000 TL, 60.000 TL ve 40.000 TL nakit girişleri gerçekleşmiş ol-

6. Ünite - İşlevler 147 sun. Yıllık indirim oranının %10 olduğu varsayımı altında bu firmanın kurulması projesinin kabul edilebilir olup olmadığının NBD işlevi ile hesaplanması Şekil 6.12’de gösterilmiştir. Şekil 6.12 NBD işlevinin kullanımı TAKSİT_SAYISI İşlevi TAKSİT_SAYISI işlevi, ödenecek tutar ve faiz oranı belirli olan bir kredinin taksitle kaç dö- nemde ödeneceğini hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =TAKSİT_SAYISI(oran;devresel_ödeme;bd;gd;tür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; dönem başına düşen faiz oranı, devresel_ödeme; her dönem yapılan ödeme miktarı, bd; bugünkü değer ya da gelecekte yapılacak bir dizi ödemenin bugünkü toplam değeri, gd; gelecek değer ya da son ödeme yapıldıktan sonra elde edilmek istenen nakit bakiyesi (Atlanırsa 0 alınır.), tür; dönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal de- ğerlerdir. Örneğin, %5 yıllık faiz oranı üzerinden bankaya her ay 100 TL yatıran bir kişi parası- nın bugünkü değerinin 1.000 TL, gelecekteki değerinin 10.000 TL olacağını düşünmektedir. Buna göre, ödemelerini kaç ayda yapması gerektiği TAKSİT_SAYISI işlevi ile hesaplanması Şekil 6.13’te gösterilmiştir. Şekil 6.13 TASİT_SAYISI işlevinin kullanımı

148 İşlem Tabloları İÇ_VERİM_ORANI İşlevi İÇ_VERİM_ORANI işlevi, bir yatırımdaki akışların bugünkü değerinin yatırımın mali- yetine eşit olmasını sağlayan orana iç verim oranı adı verilir. Bu oran, bugünkü net değer gibi bir yatırım fırsatının başka fırsatlarla karşılaştırılmasında kullanılır. Hesaplamanın negatif çıkması projenin kabul edilemezliği anlamına gelmektedir. İşlevin genel kullanımı; =İÇ_VERİM_ORANI(değerler;tahmin) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; değerler; ilk satırı başlangıç maliyeti olan nakit hareketleri, tahmin; iç verim oranına yakın bir sayıdır (Atlanırsa %10 varsayılır). Örneğin, 2010 yılında 200.000 TL ile hizmete açılan bir firmaya 2010-2014 yılları ara- sında sırasıyla 30.000 TL, 50.000 TL, 60.000 TL ve 40.000 TL nakit girişleri gerçekleşmiş olsun. Yıllık indirim oranının %10 olduğu varsayımı altında bu firmanın kurulması proje- sinin kabul edilebilir olup olmadığının NBD işlevi ile hesaplanması Şekil 6.14’te gösteril- miştir (Formül sonucu -0,04 çıkması bu projenin iyi bir fikir olmadığını göstermektedir.). Şekil 6.14 İÇ_VERİM_ORANI işlevinin kullanımı ANA_PARA_ÖDEMESİ İşlevi ANA_PARA_ÖDEMESİ işlevi; dönemsel, sabit ödemeler ve sabit faiz oranı ile bir yatırım için belirli bir dönemde yapılan anapara ödemesinin hesaplanmasında kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =ANA_PARA_ÖDEMESİ(oran;dönem;dönem_sayısı;bd;gd;tür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; dönem başına faiz oranını, dönem; 1 ile dönem sayısı arasında olan dönemi, dönem_sayısı; bir yıllık ödeme içindeki toplam dönem sayısını, bd; bugünkü değer ya da gelecekte yapılacak bir dizi ödemenin bugünkü toplam değerini, gd; gelecek değer ya da son ödeme yapıldıktan sonra elde edilmek istenen nakit baki- yesini (Atlanırsa 0 alınır.), tür; dönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal değerleri göstermektedir. Örneğin, %10 faiz oranı ile 4 yıllığına bankadan 50.000 TL kredi alındığında bu kre- dinin 1. yılında anapara ödemesi ANA_PARA_ÖDEMESİ işlevi ile hesaplanması Şekil 6.15’te gösterilmiştir (-10.773,54 alınan kredinin anaparasının 1. yılında geri ödenen kıs- mını ifade etmektedir.).

6. Ünite - İşlevler 149 Şekil 6.15 ANA_PARA_ ÖDEMESİ işlevinin kullanımı DEVRESEL_ÖDEME İşlevi DEVRESEL_ÖDEME işlevi, alınan bir kredinin aylık ya da yıllık geri ödemelerinin hesap- lanması için kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =DEVRESEL_ÖDEME(oran;dönem_sayısı;bd;gd;tür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; borcun faiz oranı, dönem_sayısı; borcun ödeme dönemi sayısı, bd; bugünkü değeri (Anapara), gd; gelecek değer ya da son ödeme yapıldıktan sonra elde edilmek istenen nakit baki- yesi (Atlanırsa 0 alınır.), tür; dönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal değerleridir. Örneğin, %10 faiz oranı ile bankadan çekilen 50.000 TL’lik kredinin 4 yılda ödenmesi için yıllık ödeme miktarının DEVRESEL_ÖDEME işlevi ile hesaplanması Şekil 6.16’da gösterilmiştir (Formül sonucu -15.773,54 olarak yıllık ödeme miktarını göstermektedir.). Şekil 6.16 DEVRESEL_ÖDEME işlevinin kullanımı Şekil 6.16’daki değerleri, DEVRESEL_ÖDEME işlevinin, Fonksiyonun Bağımsız Değişkenle- 2 ri penceresinde klavyeden dönem başı ödemeler şekilde girerek hesaplayınız. FAİZTUTARI İşlevi FAİZTUTARI işlevi, belirli bir zaman süresince, sabit dönemsel ödemeler ve sabit faiz oranı ile bir miktarı geri ödemek için yapılan tek bir ödemenin faiz bölümünü hesaplamak için kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =FAİZTUTARI(oran;dönem;dönem_sayısı;bd;gd;tür) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; oran; dönem başına faiz oranı, dönem; faizi bulunmak istenilen dönemi (1 ile dönem_sayısı arasında olmalıdır.), dönem_sayısı; bir yatırımdaki ödeme dönemleri sayısı,

150 İşlem Tabloları Şekil 6.17 bd; bugünkü değeri (Anapara), gd; gelecek değer ya da son ödeme yapıldıktan sonra FAİZTUTARI elde edilmek istenen nakit bakiyesi (Atlanırsa 0 alınır.), işlevinin kullanımı tür; dönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal değerlerdir. Örneğin, %10 faiz oranı ile bankadan çekilen 50.000 TL’lik kredinin 4 yılda öden- mesinde 1. yılında ödenen faiz miktarının FAİZTUTARI işlevi ile hesaplanması Şekil 6.17’de gösterilmiştir (Formül sonucunda 1. yılda ödenen faiz tutarı 5.000 TL olarak görüntülenmektedir.). FAİZ_ORANI İşlevi FAİZ_ORANI işlevi, bir kredinin geri ödemesinde uygulanan faiz oranının hesaplanma- sında kullanılır. İşlevin genel kullanımı; =FAİZ_ORANI(dönem_sayısı;devresel_ödeme;bd;gd;tür;tahmin) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; dönem_sayısı; ödeme dönemleri sayısını, devresel_ödeme; dönemlerde yapılan ödemeleri (Negatif değer oalrak girilmelidir.), bd; bugünkü değeri, gd; gelecek değer ya da son ödeme yapıldıktan sonra elde edilmek istenen nakit baki- yesini (Atlanırsa 0 alınır.), tür; dönem başındaki ödeme için 1, dönem sonundaki ödeme için 0 olan mantıksal değerleri, tahmin; oranın ne olacağı konusunda kullanıcının tahminini (Belirtilmezse varsayılan %10) göstermektedir. Örneğin, 50.000 TL’lik bir kredinin aylık 2.500 TL’lik taksitlerle 48 ayda geri ödenme- sinde faiz oranının bulunması FAİZ_ORANI işlevi ile Şekil 6.18’de gösterilmiştir. Şekil 6.18 FAİZ_ORANI işlevinin kullanımı

6. Ünite - İşlevler 151 MANTIKSAL İŞLEVLER En sık kullanılan mantıksal işlev EĞER işlevidir. İşlem tablosu programı çalışma sayfalarında bağımsız değişkenlerin belirli durumlarını sınayarak ya da birden fazla koşulu denetleyerek hesaplama sonucunu DOĞRU ya da YANLIŞ olarak döndüren işlevlere mantıksal işlevler adı verilir. VE İşlevi Belirlenen aralık hiçbir mantıksal değer içermiyorsa VE işlevi VE işlevi, tüm bağımsız değişkenleri DOĞRU ise DOĞRU sonucunu verir. En az bir ba- #DEĞER! hatası verir. ğımsız değişkeni YANLIŞ ise YANLIŞ sonucunu verir. İşlevin genel kullanımı; =VE(mantıksal1;mantıksal2;…) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; mantıksal1,mantıksal2,…; DOĞRU ya da YANLIŞ olduğu sınanmak istenilen en az 1 en fazla 255 koşuldur. Her bir mantıksal değer dizi ya da başvuru olabilir. Bir dizi ya da başvuru bağımsız değişkeni metin veya boş hücreler içeriyorsa bu değerler dikkate alınmaz. VE işlevinin çalışma şekli Tablo 6.1’de verilmiştir. Mantıksal1 Mantıksal2 Sonuç Tablo 6.1 DOĞRU DOĞRU DOĞRU VE işlevinin olası tüm DOĞRU YANLIŞ YANLIŞ sonuçları YANLIŞ DOĞRU YANLIŞ YANLIŞ YANLIŞ YANLIŞ YADA İşlevi YADA işlevi, verilen şartlardan biri doğru olduğu zaman sonucu DOĞRU, her ikiside yanlış olduğunda ise sonucu YANLIŞ verir. İşlevin genel kullanımı; =YADA(mantıksal1;mantıksal2;…) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; mantıksal1,mantıksal2,…; sınanmak istenen en az 1 en fazla 255 koşuldur. YADA işle- vinin çalışma mantığı Tablo 6.2’de verilmiştir. Mantıksal1 Mantıksal2 Sonuç Tablo 6.2 DOĞRU DOĞRU DOĞRU YADA işlevinin olası DOĞRU YANLIŞ DOĞRU tüm sonuçları YANLIŞ DOĞRU DOĞRU YANLIŞ YANLIŞ YANLIŞ EĞER İşlevi EĞER işlevinin kullanımında birden fazla koşul kullanılacaksa EĞER işlevi, bir koşula bağlı değerleri hesaplamak için kullanılır. Hesaplama sonucu ola- koşul sayısının bir eksiği kadar rak DOĞRU ya da YANLIŞ değeri döndürür. Mantıksal işlevlerin arasında ve iç içe işlev EĞER işlevi kullanılmalıdır. kullanımlarında en sık kullanılan işlev olup iç içe 7 farklı EĞER işlevi kullanılabilir. Kaç tane EĞER işlevi kullanılırsa o kadar kapatma parantezi kullanılmalıdır. EĞER işlevinin hesaplama sonucu olarak metinsel ifade yazdırılması istendiğinde bu metinler çift tırnak işareti (“) içinde yazılmalıdır. İşlevin genel kullanımı; =EĞER(mantıksal_sınama;eğer_doğruysa_değer;eğer_yanlışsa_değer) şeklindedir. Bağımsız değişkenleri; mantıksal_sınama; DOĞRU ya da YANLIŞ olarak değerlendirilecek bir ifade ya da değer, eğer_doğruysa_değer; mantıksal sınama DOĞRU olduğunda döndürelecek değer (Atlanırsa DOĞRU gelir.),