İşlem Tabloları Dersi - Ünitelerin Tamamı (Birleştirilmiş)

52 İşlem Tabloları Şekil 2.16a Hızlı Çözümleme Şekil 2.16b Grafik uygulama görünümü Çalışma sayfasında grafik seçiminde yeni bir başlık ve alt sekmeleri görüntülenecektir. Grafik Araçları başlığı altında Tasarım ve Biçim sekmeleri görüntülenecektir. Şekil 2.17 Seçili grafikler için Tasarım ve Biçim sekme görünümleri Excel çalışma sayfasındaki verilerden oluşturulan bir grafik seçildiğinde Tasarım sek- mesini özellikleri kullanarak bazı değişiklikler yapabilirsiniz. Grafik Düzenleri, Grafik Stilleri, Veri ve Grafik türünü değiştirebilirsiniz.

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 53 Grafikteki satır ve sütun değişikliği yani verilerin yer aldığı eksenleri değiştirebilirsi- niz. Grafik arka planı değişikliği yapabilirsiniz. Grafik stillerini değiştirerek arka plan renk değişikliği yapılabilir. Hızlı Çözümleme > Toplamlar: Hızlı çözümleme aracının sunmuş olduğu Toplamlar menüsünde kullanıcıların sık kullandıkları hesaplamaların formülleri yer almaktadır. Toplam, Ortalama, Sayı, % Toplam ve Değişen formüllerini hızlı biçimde yatay ve dikey eksenler için uygulayabilirsiniz. Şekil 2.18 Hızlı Çözümleme – Toplamlar alt menü görünümü Hızlı Çözümleme > Tablolar: Hızlı çözümleme aracında Tablolar ve Boş PivotTable seçe- nekleri sunulmaktadır. Verilerinize hızlı filtre uygulamanıza ve sıralama yapmanızı sağlar. Hızlı Çözümleme > Mini Grafikler: Mini grafiklerde verilerinizle beraber görüntülenecek hızlı grafikler hazırlayabilirsiniz. Çizgi, sütun, Kazanç/Kayıp seçeneklerini sunmaktadır. ÇALIŞMA SAYFASINDA BİÇİMLENDİRME Çalışma sayfasına görsel çekicilik katmak ve veri okunabilirliğini arttırmak için biçim- lendirme araçlarını kullanabilirsiniz. Metin rengini, Yazı tipini, Hücre kenarlığını, hücre stillerini, çalışma sayfası temasını, kenarlıkların boyutlarını değiştirebilirsiniz. Hücrelere Kenarlık Eklemek 1. Toplam, Sonuç ya da özellikle içinde barındırdığı veri bakımından önemli hücre- leri daha görünür yapmak için kenarlık ekleyebilirsiniz. Önce kenarlık eklemek istediğiniz hücreyi seçiniz. 2. Giriş sekmesi altında Yazı Tipi grubunda Kenarlıklar düğmesi yanındaki oku tıklayın. Şekil 2.19 Seçili hücreye kenarlık eklemek 3. Açılan seçeneklerden istenilen kenarlığı seçiniz.

54 İşlem Tabloları Şekil 2.20 Hücre Stili Değiştirmek Hücre Stillerini görüntüleme 1. İşlem yapılacak hücreyi seçiniz. 2. Tasarım sekmesinden Stiller grubu altında yer alan Hücre Stilleri komutuna tıkla- yınız. 3. Hücrelerinizdeki verilerinizi sınıflandırmak için hazır sitiller arasından istediğini- zi seçebilirsiniz. Çalışma Kitabı Temasını Değiştirmek 1. İşlem yapılacak çalışma kitabındaki çalışma sayfasını açınız. 2. Sayfa Düzeni sekmesi altında yer alan Temalar grubundan Temalar komutunu se- çiniz. 3. Açılan menüden istenilen tema seçimi yapılabilir.

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 55 Şekil 2.21 Tema seçimi Biçim Boyacısını Kullanmak Seçili hücrenin biçimlendirmesini kopyalayarak başka hücrelere uygulamak için biçim boyacısını kullanabilirsiniz. Giriş sekmesindeki Biçim Boyacısı düğmesi yardımıyla bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz. 1. Kopyalamak istediğiniz hücreyi seçiniz. 2. Giriş sekmesinde Biçim Boyacısı simgesine tıklayınız. Şekil 2.22 Giriş sekmesi altında Biçim Boyacısı komutu 3. Fare imleci boya fırçasına dönüşecektir. Biçimlendirmek istediğiniz hücreyi seçiniz. 4. Aynı biçimlendirmeyi birden çok hücreye yapmak için Biçim Boyacısı simgesine çift tıklayın.

56 İşlem Tabloları Sayfa Arka Planını Değiştirmek Excel’de çalışma sayfanızın görünümünü değiştirmek için sayfa arka planı ekleyebilirsi- niz. Bilgisayarınızda seçili resimlerden faydalanabileceğiniz gibi İnternet’te arama yaparak seçeceğiniz bir resmi de arka plan olarak kullanabilirsiniz. Çalışma sayfanıza arka plan resmi eklemek için aşağıdaki adımları takip ediniz. 1. Arka plan ekleyeceğiniz çalışma sayfasını açınız. 2. Sayfa Düzeni sekmesi altında yer alan Arka Plan simgesine tıklayınız. Şekil 2.23 Sayfa Düzeni sekmesi altında Arka Plan komutu 3. Açılan Resim Ekle penceresinde resim dosyasını seçiniz. Dosyadan, Arama Moto- rundan ya da Microsoft hesabınızı kullanarak Facebook, Flickr ya da farklı siteler üzerinden resim ve video eklemenize imkân sunulmaktadır. Şekil 2.24 Arka Planı eklemek için Resim Ekle penceresi 4. Seçili resim sayfa arka planında yer alacaktır. Sayfayı dolduracak biçimde çoğala- caktır. Resmin görünürlüğünü arttırmak için Kılavuz Çizgilerinin görünür özelli- ğini aktif etmemelisiniz.

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 57 Şekil 2.25 Arka Planı eklenmiş çalışma sayfası Arka plana resim eklemek yerine hücrelere dolgu rengi verilebilir. Çalışma sayfasını kayıt ederseniz arka planda kayıt edilecektir. Sayfa arka planları yazıcıdan döküm alındığında görüntülenmez. Eğer sayfadan arka planı kaldırmak isterseniz. Sayfa Düzeni sekmesi altında yer alan Arka Planı Sil komut simgesine tıklayınız. Çalışma sayfanızdan arka plan kaldırılacaktır. Üstbilgi ya da Altbilgi Eklemek Çalışma sayfasında verilen görünüşünü değiştirmek ve çıktı alındığında karışıklığı en- gellemek için üstbilgi ay da altbilgiye ihtiyaç duyabilirsiniz. Bilgiyi yazdıracağınız her sayfanın üstüne yazdırabilirsiniz. Sayfa altına altbilgi olarak sayfa numarası eklemenizde mümkündür. Çalışma sayfasında, Normal görünümde üstbilgiler ve altbilgiler görüntülenmez. Bun- lar yalnızca Sayfa Düzeni görünümünde ve yazılı sayfalarda görünür. Üstbilgileri ve altbil- gileri Sayfa Düzeni görünümüne ekleyebilir ya da aynı anda birden çok çalışma sayfasına eklemek istiyorsanız Sayfa Yapısı iletişim kutusunu kullanabilirsiniz. Grafik sayfaları gibi başka sayfa türleri için üstbilgileri ve altbilgileri yalnızca Sayfa Yapısı iletişim kutusunu kullanarak ekleyebilirsiniz. 1. Üstbilgi veya altbilgi eklemek ya da üstbilgi veya altbilgisini değiştirmek istediğiniz çalışma sayfasını tıklayın. 2. Ekle sekmesinin Metin grubunda Üstbilgi ve Altbilgi’yi tıklayın. Sayfa düzeni görü- nümü aktif olacaktır. 3. Çalışma sayfasında üstbilgi ve altbilgi ekleme alanları belirecektir. Aynı zamanda çalışma sayfasının üstünde Üstbilgi ve Altbilgi Araçları başlığı ve Tasarım sekmesi görüntülenecektir. Bu sekmenin altında yer alan Sayfa Numarası, Saat, Resim gibi ek bilgilerden istenileni ekleyebilirsiniz.

58 İşlem Tabloları Şekil 2.26 Çalışma sayfasına Üst Bilgi Eklemek 4. Üstbilgi ya da Altbilgiyi kapatmak için çalışma sayfası görünümünü Normal yap- manız gerekmektedir. Görünüm sekmesinin Çalışma Kitabı Görünümleri grubun- da, Normal’i tıklayın. Çalışma sayfalarınıza Tarih ve Sayfa numarası ekleyiniz. 3 Çalışma Sayfasında Filigran Kullanmak Excel ofis yazılımında Filigran ekleme özelliği bulunmamaktadır. Bunun yerine Üst bilgi ya da Alt Bilgi kullanarak resim eklenebilir. 1. Filigran olarak resim eklemek istediğiniz çalışma sayfasını seçiniz. 2. Çalışma sayfasında Ekle Sekmesi altında yer alan Metin Grubundan Üstbilgi & Alt- bilgi komut simgesine tıklayınız. 3. Çalışma sayfasında Sol, Orta ve Sağ üst bilgi alanları aktif hale gelecektir. 4. Örnek olarak Orta Üstbilgi alanına tıklayın. 5. Sekmeler altında Üstbilgi ve Altbilgi Araçları altında Tasarım sekmesi aktif hale gelecektir. 6. Açılan Tasarım sekmesi altında Resim simgesine tıklayın. 7. Açılan Resim Ekle penceresi üzerinden arka plan olarak kullanılacak resim dosya- sını seçiniz. Ekranda &[Resim] ifadesi görüntülenecektir. 8. Çalışma sayfasına eklenecek resim büyüklüğünü değiştirilebilir. Bunun için üstbil- gi ya da altbilgi kutucuğu seçildikten sonra Üstbilgi ve Altbilgi Araçları > Tasarım > Üstbilgi ve Altbilgi Ögeleri>Resmi Biçimlendir komut simgesine tıklayınız. Şekil 2.27 Filigran olarak çalışma sayfasına resim eklemek ve Resim Biçimlendirmek

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 59 Resimde veya resim biçiminde yapılan değişiklikler geri alınamaz. Resmin üstüne ve altına boş alan eklemek için, resmi içeren üstbilgi seçim kutusunda &[Resim] ögesinin öncesine veya sonrasına tıklayınız. Sonra Enter tuşuna basınız ve yeni bir satır başlatınız. Sayfayı Bölmek Çalışma sayfasında en üstte kalan satırları ya da başlık satırını görmeye devam ederken alttaki satırları kaydırmak için sayfa böl seçeneğini kullanabilirsiniz. 1. Çalışma sayfasında bölmek istediğiniz satır ya da sütunu seçiniz. Örneğin, ilk 2 satır görünür olmasını istiyorsanız A3 hücresini seçiniz. 2. Görünüm sekmesinde yer alan Pencere grubu altındaki Böl komut simgesine tıkla- yınız. Şekil 2.28 Görünüm Sekmesi > Pencere Grubu > Sayfayı Böl komutu Çalışma sayfa ikiye bölünecektir. Sayfanın üst tarafı sabit kalırken aşağı satırlar kay- dırılabilir. İsterseniz sayfayı 4 parçaya bölerek çalışabilirsiniz. 4 bölüm kendi içinde kay- dırılabilir. Şekil 2.29 Sayfa Böl komutu görünümü Bölmeleri Dondurmak ve Bölmeleri Çözmek: Sayfanın belli bir alanını dondurarak geri kalan alanda gezinebilirsiniz. Görünüm sekmesi altında Pencere grubunda yer alan Böl- meleri Dondur komut seçeneğine tıklayınız. Bölmeleri dondur altında 3 farklı seçenek sunulmaktadır. Bölmeleri Dondur, Üst Satırı Dondur ve İlk Sütunu Dondur seçeneklerin- den birini seçebilirsiniz.

60 İşlem Tabloları Şekil 2.30 Bölmeleri Dondur ve Bölmeleri Çöz komutu alt menü görünümü Bölmeleri dondurduktan sonra çözümleme yapmak için yeniden Görünüm Sekmesi > Pencere Grubu > Bölmeleri Dondur komutu altında yer alan Bölmeleri Çöz komutuna tıklayınız. ÇALIŞMA SAYFASINI YAZDIRMA Çalışma kitabını veya istediğiniz çalışma sayfasını yazdırabilirsiniz. Birden fazla çalışma say- fasını yazdırmak ya da çalışma sayfasında seçili alanı yazdırabilirsiniz. Yazdırma işlemine başlamadan önce dikkat edilmesi gereken çalışma kitabı özellikleri bulunmaktadır. Öncelik- le çalışma sayfanızın Sayfa Düzeni özelliklerini kontrol edilmesi gerekmektedir. Kenar Boş- lukları, Sayfa Yönlendirme, Boyut, Yazdırma Alanı, Arka Plan ve Başlıkları yazdıracaksanız ayarlamanız gerekmektedir. Sayfayı sığdırmak için ölçeklendirebilirsiniz. Kılavuz çizgileri ve başlıkları yazdırabilirsiniz. Sayfa Yönlendirmesi, üstbilgi ve altbilgiler düzenlenebilir. Şekil 2.31 Sayfa Düzeni sekmesi ve alt grupların görünümü Çalışma Sayfası Çıktısı Almadan Dikkat Edilmesi Gerekenler 1. Kenar boşluklarını kontrol ediniz. Normal, Geniş, Dar veya Özel Kenar Boşluğu ayarlayabilirsiniz. Burada çalışma sayfanızın üst, alt, sağ, sol, üstbilgi ve altbilgi için gerekli boşlukları ayarlayabilirsiniz. 2. Sayfa Yönlendirme seçeneğini kontrol ediniz. Yatay ya da Dikey olarak çalışma say- fasını ayarlayınız.

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 61 Çalışma sayfalarını seçmek için; Sayfa sekmesine tıklayın. İstediğiniz sekme ekranda görünmüyorsa sekmeyi görüntülemek için sekme kaydır düğmesini kullanabilirsiniz. Bir- den fazla sayfayı seçmek istiyorsanız klavyenizden Ctrl tuşuna ya da Cmd tuşuna basarak seçmek istediğiniz çalışma sayfası isimlerine tıklayınız. Seçilen çalışma sayfaları grup ola- rak adlandırılacak ve yapacağınız sayfa yönlendirmelerini hepsi için geçerli hâle getirebi- lirsiniz. Tüm çalışma sayfalarını seçmek için çalışma kitabınızdaki ilk çalışma sayfasını seçiniz sonra Tüm Sayfaları Seç Seçeneğine tıklayınız. Şekil 2.32 Sayfa Düzeni sekmesinden Sayfa Yönlendirme Seçimi 3. Boyut ayarlamasını yapınız. Çalışma sayfanızı A4 ya da farklı bir sayfa boyutuna göre ayarlamasını yapınız. 4. Yazdırma Alanını ayarlayınız. Sayfa üzerinde yazdırmak istediğiniz alanı seçiniz. Say- fa Düzeni sekmesi > Sayfa Yapısı > Yazdırma Alanı komutunu kullanabilirsiniz. 5. Başlıkları yazdırmak istiyorsanız ayarlayınız. 6. Kılavuz çizgilerini görünür yapabilir ve sayfa çıktısı aldığınızda yazdırılmasını sağlayabilirsiniz. Bazı sayfalarda kılavuz çizgileri ekranda görüntülendiği için so- runsuz bir veri takibi yapılmaktadır. Fakat çıktı aldığınızda kılavuz çizgileri se- çilmemişse satır ve sütunların takibi ve karşılaştırılması zor olabilir. Bu nedenle yazdırma işlemi öncesi ön izleme yapılmalıdır. Gerekliyse kılavuz çizgileri Sayfa Düzeni sekmesi > Sayfa Seçenekleri > Kılavuz Çizgileri altında Yazdır özelliğini ak- tif hâle getirmeniz gerekmektedir. 7. Verilerin ekranda görünür olmasını sağlayın. Hücre içeriğinde (####) ifadesi yer alıyorsa hücre içerisindeki veri ya da metin görüntülenmemektedir. Bu ne- denle sütun genişliğini değiştirmeniz gerekmektedir. Önce içeriği görünmeyen sütun seçilir. Sonra fare imlecinin sağ tuşuna tıklayınız. Açılan menüden Sütun Genişliği seçeneğine tıklayın. Açılan sütun genişliği kutusundaki değeri arttırın. Diğer kısa yol ise sütunlar arasındaki çizgiyi seçiniz. Seçimde imleç görünümü değişecektir. Sonra sütunu içeriğin düzgün görüntülenmesini sağlayacak kadar genişletebilirsiniz.

62 İşlem Tabloları Şekil 2.33 Sütun genişliğini ayarlamak Hücre biçimlendirmelerinde yapılan renklendirme, kenar çizgileri ya da gölgelendir- me işlemleri ekranda güzel bir görünüm verecektir. Alacağınız çıktı web ortamı için de- ğilse ve renkli bir yazıcı kullanılmayacaksa siyah-beyaz yazıcılarda kötü bir görünüm elde edilebilir. 8. Çalışma sayfasında yazdırma öncesi ayarlamaları yaptıktan sonra ön izleme ile ça- lışma sayfasını son kez kontrol edebilirsiniz. Şekil 2.34 Yazdır Seçeneği ayarlanması

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 63 • Çalışma kitabında yazdırma işlemi için gerekli alan, çalışma sayfası ya da çalışma sayfalarını seçebilirsiniz. • Dosya komutuna tıklayın. Ön izleme ve Yazdırma seçenekleri için Yazdır seçeneği- ne tıklayın. Microsoft işletim sistemi için kısayol Ctrl+F12 • Önceki ve sonraki sayfaların ön izlemesini görmek için Sonraki ve Önceki Sayfa oklarına tıklayabilirsiniz. • Açılan Yazdır sayfasında Kopya sayısını değiştirebilirsiniz • Yazıcı seçimini yapabilirsiniz. • Yazıcı özellikleri bağlantısına tıklayarak yazıcınızı ayarlayabilirsiniz. • Ayarlar seçeneklerinde Etkin sayfayı, tüm çalışma kitabını ya da yalnızca seçimi yazdırmayı seçebilirsiniz. Şekil 2.35 Sütun genişliğini ayarlamak • Ayarlar bölümünde Tek yüze yazdırma ya da İki yüze yazdırma seçeneklerini ayar- layabilirsiniz. Harmanlanma ayarını yapabilirsiniz. Dikey ya da Yatar yönlendir- meyi ayarlar bölümünde tekrar değiştirebilirsiniz. Sayfa türünü değiştirebilirsiniz. • Ayarlar bölümünden sayfa kenar boşluklarını değiştirebilirsiniz. Yazdır sayfasının sağ alt köşesinde 2 küçük düğme yer almaktadır. Kenar Boşluklarını Göster ve Say- fayı Yakınlaştır düğmeleri ile ön izleme yaparak kenar boşluklarını değiştirebilir ve sayfayı yakınlaştırarak detayları inceleyebilirsiniz. Şekil 2.36 Sayfa Önizlemede Sayfa Kenar Boşluklarını Ayarlamak

64 İşlem Tabloları İşletim sisteminizde bir yazıcı tanımlaması yapılmamış ise Yazıcı kurma sihirbazı ile Şekil 2.37 Sayfayı yazdırma bilgisayarınıza bağlı ya da ağınızda yer alan bir yazıcıyı tanımlayabilirsiniz. sürecinde sığdırma Çalışma kitabını Yazdır ayarları arasında son seçenek Tüm Sütunları Bir Sayfaya Sığdır seçenekleri özelliğidir. Bu seçenek altında; • Ölçeklendirme Yok: Sayfayı gerçek boyutunda yazdırabilirsiniz. • Sayfayı Bir Sayfaya Sığdır: Çıktı bir sayfaya sıkıştırılır. Bu özellik kullanılırsa bazen sayfanın çıktısı net okunamayabilir. • Tüm Sütunları Bir Sayfaya Sığdır: Çıktı bir sayfa genişliğinde olacak şekilde daral- tılır. • Tüm Satırları Bir Sayfaya Sığdır: Çıktı bir sayfa yüksekliğinde ayarlanacaktır.

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 65 Özet 1 Çalışma sayfasını özelliklerini değiştirerek özelliştirmek Çalışma sayfasını biçimlendirmek Sık kullanılan komutlara göre Office şeridini özelleşti- 4 Metin rengini, Yazı tipini, Hücre kenarlığını, hücre rebilirsiniz. Sekmeleri ve komutları istediğiniz şekilde stillerini, çalışma sayfası temasını, kenarlıkların bo- yutlarını değiştirebilirsiniz. Çalışma kitabının tema- yerleştirebilir çok sık kullanmadığını komut düğme- sını değiştirebilirsiniz. Seçili hücrenin biçimlendir- mesini kopyalayarak başka hücrelere uygulamak için lerini gizleyebilirsiniz. Ya da kendi sekmenizi oluş- biçim boyacısını kullanabilirsiniz. Excel’de çalışma sayfanızın görünümünü değiştirmek için sayfa arka turabilirsiniz. Böylece günlük kullanımınızda iş ve- planı ekleyebilirsiniz. Çalışma sayfasında verilen gö- rünüşünü değiştirmek ve çıktı aldığınıda karışıklığı rimliliğinizi artacaktır. Şerit özelleştirmenin yanı sıra engellemek için üstbilgi ay da altbilgiye ihtiyaç duya- bilirsiniz. Bilgiyi yazdıracağınız her sayfanın üstüne Excel seçeneklerini özelleştirerek çalışma kitabınızın yazdırabilirsiniz. Sayfa altına altbilgi olarak sayfa nu- marası eklemenizde mümkündür. ya da çalışma sayfanızın genel seçeneklerini düzen- Çalışma sayfasını baskı ön izleme ve yazdırma ayarla- leyebilirsiniz. Çalışma sayfanızı koruma altına alabi- 5 rını değiştirmek lirsiniz. Yazım denetim dilini düzenleyebilirsiniz. En Birden fazla çalışma sayfasını yazdırmak ya da çalışma sayfasında seçili alanı yazdırabilirsiniz. Yazdırma işle- çok kullandığınız komutların düğmelerini Hızlı Eri- mine başlamadan önce dikkat edilmesi gereken çalış- ma kitabı özellikleri bulunmaktadır. Çalışma sayfası şim Araç Çubuğuna sabitleyebilirsiniz. Çalışma kitabı ya da kitabının çıktısını almadan gözden geçirmeniz gereken biçimsel özellikler için Sayfa Düzeni sekme- açılış ayarlarını değiştirebilirsiniz. Excel Seçenekleri sini ve alt gruplarındaki komutları kullanabilir. Çıktı almak için Dosya menüsü Yazdır komutunu kulla- penceresi üzerinde Genel, Formüller, Yazılım Denet- nılabilir. Kısayol olarak Ctrl+P tuşları ile aynı işlem mümkün olacaktır. Yazdırmadan önizleme yapmanız leme, Kaydet, Dil, Geçmiş, Şeridi Özelleştir, Hızlı Eri- ve gerekirse biçimsek değişiklikler yapmanız gerek- mektedir. şim Araç Çubuğu, Eklentiler ve Güven Merkezinden oluşan alt menülerden üzerinden çalışma kitabınızın ayarlarını değiştirebilirsiniz. Çalışma sayfasında satır, sütun ve hücrelerde biçimlen- 2 dirme yapmak Giriş panosunda yer alan komut düğmelerinden ya- rarlanmak için öncelikle seçilmiş hücre ya da hücreler olmalıdır. Seçmek için farklı yollar bulunmaktadır. Tek hücre seçimi, hücre aralığı seçimi, büyük hücre aralığı seçimi, çalışma sayfasındaki tüm hücreler, bi- tişik olmayan hücreler ya da hücre aralığı seçimi, tüm satır veya sütun seçimi, bitişik satır veya sütun seçimi yapılabilir. Çalışma sayfasında hızlı çözümleme araçlarını kullanmak 3 Yapılan işlem koşullu biçimlendirme uygulamaktır. Birden fazla hücre seçimi gerçekleşirse seçimin sağ alt köşesinde hızlı çözümleme düğmesi belirir. Excel’deki grafikler, renk kodlaması ve formüller gibi araçlardan yararlanarak verileri hızlı ve kolay analiz etmenize yardımcı olmak için hızlı çözümleme aracını kullana- bilirsiniz.

66 İşlem Tabloları Kendimizi Sınayalım 1. “Excel’de çalışma sayfasını yazdırma” ile ilgili aşağıdaki 6. Excel’de farklı biçimlendirme seçenekleri üzerinde gezi- ifadelerden hangisi yanlıştır? nirken sayfadaki veri görünümünün nasıl olacağı aşağıdaki- lerden hangisi yardımı ile görülür? a. Birden fazla çalışma sayfası yazdırılamaz. b. Çalışma sayfasında seçili alan yazdırılabilir. a. Canlı önizleme c. Çalışma sayfasını yazdırmadan önce öncelikle çalış- b. Sayfa düzeni c. Formüller ma sayfasının Sayfa Düzeni özellikleri kontrol edil- d. Tablo ekleme melidir. e. Sırala ve filtre uygula d. Sayfayı sığdırmak için ölçeklendirme yapılabilir. e. Sayfa Yönlendirmesi, üstbilgi ve altbilgiler düzenle- 7. “Çalışma sayfasında filigran kullanmak” ile ilgili nebilir. aşağıda-ki ifadelerden hangisi yanlıştır? 2. Belgelerin güvenliği ile ilgili genel özelliklerin değiştirile- a. Filigran eklemek için Üst bilgi kullanılabilir. bileceği yer aşağıdakilerden hangisidir? b. Çalışma sayfasına eklenecek resim büyüklüğü değiş- a. Eklentiler tirilebilir. b. Güven merkezi c. Filigran eklemek için Alt bilgi kullanılabilir. c. Şeridi özelleştir d. Excel ofis yazılımında Filigran ekleme özelliği bulun- d. Hızlı yazdır e. Baskı önizleme maktadır. e. Filigran eklemek için ilk başta filigran olarak resim 3. Çalışma sayfasının tamamını seçmek için aşağıdaki kısa yollardan hangisi kullanılır? eklemek istenilen çalışma sayfası seçilmelidir. a. CTRL+Z 8. Aşağıdaki özelliklerden hangisi “Dosya > Yazdır” komu- b. CTRL+W tu iletişim penceresinde yer almaz? c. CTRL+P d. CTRL+C a. Yazıcı Seçimi e. CTRL+A b. Tek Yüze Yazdır Özelliği c. Özel Kenar Boşlukları 4. Çalışma sayfasının veya Excel listesinin ilk hücresini seç- d. Dikey Yönlendirme mek için aşağıdaki kısa yollardan hangisi kullanılır? e. İçeriği Temizle a. CTRL+PgDn 9. Aşağıdaki komutlardan hangisi Sayfa Düzeni sekmesin- b. CTRL+End de yer almaz? c. CTRL+Home d. CTRL+PgUp a. Kenar Boşlukları e. CTRL+0 b. Yönlendirme c. Boyut 5. İlk hücreyi veya hücre aralığını seçtikten sonra bitişik d. Arka Plan olmayan başka hücre veya aralık eklemek üzere aşağıdakiler- e. Formül Denetleme den hangisi kullanılmalıdır? 10. Aşağıdaki komutlardan hangisi ile Çalışma Sayfasının a. CTRL+Z kalanını kaydırırken seçilen sütun ve satırlar görünür yapı- b. CTRL+ Yukarı Ok labilir? c. CTRL+M a. Bölmeleri Dondur d. SHIFT+F8 b. Resim Biçimlendir e. SHIFT+ Aşağı Ok c. Altbilgi ekleme d. Kılavuz Çizgileri Göster e. Sayfa Kenar Boşlukları Ayarlama

2. Ünite - Çalışma Sayfası ve Görsel Biçimlendirme 67 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı 1. a Yanıtınız yanlış ise “Excel Seçeneklerini Özelleştir- Sıra Sizde 2 2. b mek” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Hızlı erişim araç çubuğuna Hızlı Yazdır komut düğmesi ek- 3. e Yanıtınız yanlış ise “Excel Seçeneklerini Özelleştir- lemek için; 4. c mek” konusunu yeniden gözden geçiriniz. • Hızlı erişim araç çubuğunu açmak için sayfanın en üstün- 5. d Yanıtınız yanlış ise “Hücre, Satır veya Sütun Seçim 6. a Yöntemleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. de yer alan çalışma kitabı adının sol tarafından yer alan 7. d Yanıtınız yanlış ise “Hücre, Satır veya Sütun Seçim aşağı yön simgesine tıklayınız. 8. e Yöntemleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. • Simgenin üzerine imleç ile geldiğinizde Hızlı Erişim Araç 9. e Yanıtınız yanlış ise “Hücre, Satır veya Sütun Seçim Çubuğu’nu Özelleştir yazısı görüntülenecektir. 10. a Yöntemleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz. • Açılan menüden Hızlı Yazdır seçeneğine tıklayınız. Yanıtınız yanlış ise “Excel Seçeneklerini Özelleştir- • Çalışma sayfanızın en üstünde yer alan hızlı erişim araç mek” konusunu yeniden gözden geçiriniz. çubuğuna Hızlı Yazdır komutu eklenecektir. Yanıtınız yanlış ise “Çalışma Sayfasında Biçimlen- dirme” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Çalışma Sayfasını Yazdırma” ko- nusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Çalışma Sayfasını Yazdırma” ko- nusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Bölmeleri Dondurmak ve Böl- meleri Çözmek” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Sıra Sizde Yanıt Anahtarı Sıra Sizde 3 Çalışma sayfalarınıza Tarih ve Sayfa Numarası eklemek için Sıra Sizde 1 Üstbilgi ya da Altbilgi özelliğini aktif etmeniz gerekmektedir. Çalışma sayfasında görüntüleme ve yardım dilini değiştir- 1. Üstbilgi veya altbilgi eklemek ya da üstbilgi veya altbilgi- mek: Görüntü ve yardım dilleri değişikliği ile tüm sekme ve menü ögelerinin, komutların dilleri değişecektir. Dosya me- sini değiştirmek istediğiniz çalışma sayfasını tıklayın. nüsünden Seçenekler altında yer alan Dil seçeneğine tıklayın. 2. Ekle sekmesinin Metin grubunda Üstbilgi ve Altbilgi’yi Açılan pencerede Office Dil Tercihlerini ayarlayın görüntüle- necektir. Sayfada yer alan Görüntüleme ve Yardım Dilini Seçin tıklayın. Sayfa düzeni görünümü aktif olacaktır. altında istediğiniz dili seçerek Tamam düğmesine basınız. Dil 3. Çalışma sayfasında üstbilgi ve altbilgi ekleme alanları değişimi işlemi tamamlanmış olacaktır. belirecektir. Aynı zamanda çalışma sayfasının üstünde Üstbilgi ve Altbilgi Araçları başlığı ve Tasarım sekmesi görüntülenecektir. Bu sekmenin altında yer alan Sayfa Numarası ve Geçerli Tarih bilgilerini ekleyebilirsiniz. Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Wikipedia, http://en.wikipedia.org Microsoft Office Excel 2013, http://products.office.com/trtr/ excel

3İŞLEM TABLOLARI Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra;  Veri türlerini sıralayabilecek,  Veri girişi yapabilecek,  Hücreler üzerinde yapılabilecek işlemleri açıklayabilecek,  Satır ve sütunlar üzerinde yapılabilecek işlemleri tanımlayabilecek,  Sayfa içinde arama ve değiştirme işlemlerini listeleyebileceksiniz. Anahtar Kavramlar • Satır Sütun İşlemleri • Akıllı Biçimlendirme • Veri Türleri • Bul ve Değiştir • Veri Girişi • Hücre İşlemleri İçindekiler Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek • GİRİŞ • VERİ TÜRLERİ İşlem Tabloları • VERİ GİRİŞİ • HÜCRELER ÜZERİNDE İŞLEM YAPMAK • SATIR VE SÜTUNLAR ÜZERİNDE İŞLEM YAPMAK • ARAMA VE DEĞİŞTİRME İŞLEMLERİ

Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek GİRİŞ Bilgi çağında verilerin işlenmesi en çok ihtiyaç duyulan durumlar arasında yer almakta- dır. Tek başına hiçbir anlam ifade etmeyen sayısal ya da sözel verilerin anlamlı bütünler oluşturması ile var olan sorunsallara çözümler bulunabilmekte ve ihtiyaç duyulan açıkla- malara ulaşılabilmektedir. Verilerden anlamsal bütünlükler oluşturulmasında ve verilerin düzenlenebilmesinde ve arşivlenebilmesinde kullanılan önemli programlardan biri de Excel’dir. Excel üzerinde yaratılan işlem tabloları sadece verilen sunumunda kullanılabileceği gibi, verilerin organize edilmesinde, yeni hesaplanmış veriler oluşturulmasında ve görsel sunumlara dönüştürülmesinde de kullanılabilir. Bu ünitede işlem tabloları oluşturma aşamasında hangi tür verilerin sisteme nasıl gi- rilebileceğine, girilen verilerin nasıl düzenlenebileceğine ve biçimlendirilebileceğine de- ğinilmiştir. Aynı zamanda sayfa içinde arama ve değiştirme işlemlerine yer verilmiştir. VERİ TÜRLERİ Bütün programlarda olduğu gibi Excel’de de verilerin belirli bir standardı olmak zorun- dadır. Aksi hâlde istenen işlemlerin gerçekleştirilmesi mümkün olmayacaktır. Kullanıcı, işlem tablosu oluştururken gireceği verilerin özelliklerine göre veri girişi yapması gerekir. Excel’de 4 farklı veri türü vardır ve bu türler kendi içerisinde çeşitlenir: • Metinsel Veri • Sayısal Veri • Tarih/Saat Verisi • Doğru/Yanlış Verisi Metinsel ifadeler, herhangi bir işleme tabi tutulması düşünülmeyen veri türüdür. Hüc- reye girilecek veri türünün metinsel olması istendiğinde, sayısal ifadeler, işlem karakterle- ri ve formül yazımları işlevini kaybeder. Sadece yazı olarak gösterilecek olan bu ifadelerin farklı işlemlere tabi tutulması gerektiğinde veri türünün değiştirilmesi gerekir. Excel, hücreye girilen verinin türünü otomatik olarak belirleme özelliğine sahip- tir. Ancak bazı durumlarda girilen verinin türünün özel olarak belirlenmesi gerekebilir. Örneğin, rakam olarak girilen bir verinin işleme tabi tutulmaması için türünün değişti- rilmesi gerekir ya da sayısal olarak girilmeye başlanan bir ifadenin içeriğine harf eklen- mesi durumunda otomatik olarak metinsel veri türüne dönüşecektir. Benzer şekilde “=” (eşittir) ile başlayan bir ifadenin sadece metinsel bir değeri olması isteniyorsa dönüşümü yapılması şarttır. Aksi takdirde Excel bu başlangıcı formül başlangıcı olarak algılayacak-

70 İşlem Tabloları tır. Bu bağlamda kullanıcının kullanmayı tercih edeceği hücrelerde hangi veri türünden Şekil 3.1 yararlanacağını önceden belirlemesi ve dönüşümü yapması verilerin sağlıklı bir şekilde Veri türünün tablolaştırılması için önemli görülmektedir. metinsel ifadeye dönüştürülmesi Sayısal ifadeler ise işlem yapılmasına uygun olan (toplama, çıkarma, çarpma, bölme gibi) verilerdir. Hücrenin tanımlanmasında özel bir ayarlama yapılarak sonuna harfli ifa- deler eklenebilir ancak bu ifadelerin herhangi bir anlamı yoktur. Hücre tipi “Metin” değil- se ve “Yüzde Oranı”, “Para Birimi” gibi bir tür seçiliyse işlem tablosunda kullanılacak veri sadece sayılar olacaktır. Tarih ve saat verisi isminden de anlaşılacağı gibi Excel’de tarih ve saat bilgilerinin tu- tulmasına olanak sağlayan ve belirli özel işlemlere imkân sağlayan veri türüdür. Kullanılan dile ya da tercih edilen tarih saat gösterim türüne göre değişkenlik gösterebilir. Boolean Cebiri olarak bilinen mantıksal veri türü ise 1 ve 0 verilerinin yani “DOĞRU” ve “YANLIŞ” verilerinin tutulmasına olanak tanıyan veri türüdür. Excel’de hücre üzerinde sağ tıklanıldığında hücreleri biçimlendir seçeneğiyle hücreye girilecek verinin kategorisi seçilebilir. Temelde bahsi geçen 4 veri türüne göre çeşitlenmiş olan bu kategoriler işlem tablosunun doğru oluşturulmasında önemli bir yere sahiptir. Veri dönüşümlerinin dikkatli yapılması ve girişlerin dönüşümü yapılmış kategoriye göre yapılmasına özen gösterilmelidir. Veri türü seçimi ve dönüşümüne örnek olması açısın- dan Şekil 3.1’de metinsel veri türünün seçimine yer verilmiştir.

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 71 Şekil 3.1’de de görüldüğü gibi herhangi bir hücrenin üzerinde sağ tıkladıktan son- ra “Hücreleri Biçimlendir...” seçeneği tıklanır (1). Daha önce herhangi bir dönüşüm ya- pılmadıysa varsayılan olarak “Genel” ifadesi seçili olacaktır (2). “Metin” ifadesi tıklanıp onaylandığında hücreye girilecek veri türü sadece metinsel ifade olacak şekilde ayarlama yapılmış olur (3). Kullanıcı bilgi sistemlerinde kullanıcıların kendilerine özgü eşsiz bir kod yapısı vardır. Ör- 1 neğin günümüzde neredeyse bütün üniversiteler öğrenci numarası olarak T.C. kimlik numa- rasını kullanmaktır. İşlem tablosuna kullanıcı bilgilerinin girişinin yapılacağı bir durumda veri giriş uzmanının T.C. kimlik numarası için hangi veri türünü kullanması gerekir? VERİ GİRİŞİ Özel bir engeli olmadığı ve farklı bir amaçla ilişkilendirilmediği Excel’de bir hücreye tıkladıktan sonra hücre seçili hâle gelmiş olmuş. Bu aşamada klavye- sürece F2 fonksiyon tuşu da den tıklanan her karakter ilgili hücreye yazılmaya başlar. Girilen karakterler hücre içinde hücreyi açarak veri girişine uygun görülebilirken formül çubuğunda da aynı şekilde görülebilecektir. hâle getirir. Hücreye veri girişi yapıldıktan sonra “Enter”, “Tab”, “Yön Tuşları” ve Formül Çubuğu yanındaki onay işareti veri girişini tamamlayarak hücreyi kapatacaktır. “Enter” tuşu alt hücreye gönderir. “Tab” yandaki hücreye giriş için geçmiş olur. “Yön tuşları” ise basılan yöne göre aktif hücreyi değiştirecektir. Formül çubuğu onay işareti ise aktif hücreyi değiş- tirmez, sadece veri girişine kapatmış olur. Excel’de Veri Girişi Kolaylıkları • Excel’de çalışma sayfasına girilen veriler aynı sütun altına girildiğinde aynı amaçla kullanılan veriler olarak tanımlanmış olur. Bu bağlamda verilerin arasında benzer- lik olabileceği veya tekrarlanabilir olabileceği düşüncesiyle kullanıcı için özel bir kolaylık tanımlanmıştır. Aynı sütunda sıralamanın önemi olmadan alttaki ya da üstteki hücrelere girilmiş verilere benzer veri girişi yapılacağı zaman Excel daha önceden girilmiş olan verileri hatırlayarak kullanıcıya seçim şansı verir. Excel’in bu özelliği “Otomatik Tamamlama” olarak bilinir. Şekil 3.2’de örneği gösterilmiştir. Şekil 3.2 Otomatik Tamamlama özelliği

72 İşlem Tabloları • Sayısal veri girildiğinde “+” (artı) işaretine basıldığında Excel ilgili işareti yok sayar. Pozitif Şekil 3.3 sayılar, sayıların başında artı işaretinin kullanılmasının gerekliliği olmadığından dolayı Sayı türü tanıma bu işlemi yapan Excel “-” (eksi) işaretine basıldığında ise sayının başında eksinin varlığını özelliği korumasını sağlayarak negatif bir sayı gibi işlem görmesine olanak tanır (Şekil 3.3). Şekil 3.4 • Excel sayıların tanınmasında kullanıcıya birçok farklı kolaylık sağlar. Bunlardan biri de üslü sayıların gösterimidir. Özellikle 10’un üstü şeklinde gösterilen ifadelerin yazımı ol- Bilimsel değer girme dukça uzun sürebilir. Bu bağlamda Excel, kullanıcısı için özel bir harfe yetki vermiştir. kolaylığı Genel olarak ya da bilimsel olarak ya da sayı olarak tanımlanmış bir hücre tipine 1x109 gibi bir sayıyıgirerken “e harfi aracılığıyla giriş çok daha kolay şekilde “1e9” yazarak ya- pılabilir. Bu yazım sonrasın- da eğer hücrenin veri tipi sayı seçildiyse “1000000000,00” şekline, bilimsel seçildiyse “1,00E+09” şekline döner. Metin olarak seçilen bir hüc- rede ise hiçbir değişim mey- dana gelmez. Şekil 3.4’te bu durum görselleştirilmiştir. • Excel’de normal şartlar altında yazdığınız bütün ifadeler tek satır olarak işlem gö- rür. Hücreleri biçimlendir seçeneğinden metni kaydır seçildiğinde girilmiş veriler hücrenin genişliğine ve yüksekliğine göre alt satırlara geçiş yapabilir. Ancak ifade- ler hâlâ tek satır bütünlüğünde olacaktır. Genelde kullanıcılar boşluk tuşuna uzun süre basarak alt satıra almak istedikleri verileri gönderirler. Ancak bu tamamen yanlış bir yöntemdir. Excel’de aynı hücre içerisinde alt satıra geçmek için hücre içine veri yazılırken, “Alt+Enter” tuş kombinasyonuna basıldığında boşluk bırak- maya gerek kalmadan aynı hücre içerisinde alt satıra geçilmiş olur. Bahsi geçen kullanım Şekil 3.5’te görselleştirilmiştir.

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 73 Şekil 3.5 Aynı hücre içerisinde alt satıra geçme (Alt + Enter) • Excel’de bir aralığa aynı veriyi girmeniz gerektiğinde ilgili veriyi birden çok yazma- nıza gerek yoktur. Aynı verinin yazılacağı aralık seçildikten sonra seçime başlanı- lan ilk hücre aktif olarak görünecektir. Aktif hücreye çoğaltılmak istenen veri girişi yapılır ve Ctrl + Enter tuş kombinasyonuyla aynı veri belirli bir aralığa doldurulur. Şekil 3.6’da da görüldüğü gibi aktif hücreden (1) başlayarak istenilen aralık seçilir (2). Aktif hücre içerisine çoğaltılmak istenen veri yazılır (3). Ctrl + Enter tuş kom- binasyonu ile ilgili veri seçilen aralığa doldurulur (4). Şekil 3.6 Aynı veriyi bir aralığa doldurmak Excel’de Verileri Otomatik Girmek Doldurma Kulpu, aktif hücrenin yapısına ve özelliğine göre Excel’de tekrar eden verilere sağlanan kolaylıkların yanında seri hâlde kullanılacak verile- sürüklendiği hücreleri aktif re de özel kolaylıklar sağlanmıştır. Doldurma Kulpu olarak ifade edilen hücrenin altında hücreye göre şekillendiren bir beliren nokta aracılığıyla seri verilerin otomatik olarak istenen hücrelere aktarımı yapı- unsurdur. labilir. Bu seri veriler; sayılar, günler, aylar, yıllar ve özel listeler şeklinde oluşturulabilir. Şekil 3.7’de de görüldüğü gibi Excel daha önce tanımlanmış olan serileri ya da seri hâlde oluşturulmuş verileri art arda çoğaltarak veri girişinde kullanıcıya kolaylık sağlar. 1 numaralı görselde seri hâlde sayı girişinin yapılabileceğini Excel’in anlayabilmesi için kullanıcı en az iki hücreye istediği sayı genişliğine göre yazımı yapabilir ve doldurma kulpunu istenilen yere sürükleyerek seri verileri doldurabilir. 2 numaralı görselde sadece haftanın ilk günü ya- zılarak seri veri doldurma işlemi aynı şekilde gerçekleştirilmiştir. 3 numaralı görselde aylar otomatik doldurma işlemiyle çoğaltılmışken, 4 numaralı görselde ise rastgele bir seri kulla-

74 İşlem Tabloları Şekil 3.7 nıcı tarafından oluşturulmuştur ve doldurma kulpu aracılığıyla ilgili veri istenilen hücrelere Seri verileri seri hâlde tekrar çağırmıştır. Doldurma kulpunun satır içerisinde sürüklenmesiyle otomatik otomatik doldurma işleminin satırlara da uygulanabileceği unutulmamalıdır. girmek HÜCRELER ÜZERİNDE İŞLEM YAPMAK Fare ile hücrelerin taranması Hücre Seçimi doldurma kulpuna basılı tutarak taranmasıyla aynı değildir. Fare ile Excel üzerinde işlem yaparken bazen hücrelerin seçilmesi, kopyalanması, silinmesi ya taramada sadece hücreler seçili da biçimlendirilmesi gerekebilir. Tek bir hücre üzerinde işlem yapmak sadece ilgili hüc- hâle getirilir. Doldurma kulpunu reye klavye yön tuşları aracılığıyla ya da fareyle tıklayarak mümkündür. Ancak çoğu za- tutarak taramada hücreler aktif man tek bir hücreyle değil çoklu, seri hâlde ya da farklı farklı yerlerde yer alan hücreler hücreden gelen veriye ve özelliğe üzerinde işlem yapmak gerekebilir. Bu tarz durumlarda Excel kullanıcıya birçok farklı göre değişime uğrar. yöntem sunmaktadır: • Fare ile başlangıç hücresi üzerindeyken basılı hâle getirip hücrelerin taranmasıyla, satır olarak, sütun olarak ya da satır ve sütun birlikte atlanarak seçim yapılabilir. • Excel’de aktif hücre işaretliyken Shift tuşuna basılı tutularak, fareyle seçim serisinin bitiş noktasına tıklanırsa ilgili aralıktaki bütün hücreler seçilecektir. Örneğin aktif hücre B3 iken Shift’e basıp, fare ile G7 hücresi tıklanırsa Excel B3’ten G7’ye bütün aralığı seçecektir (Şekil 3.8).

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 75 Şekil 3.8 Shift ve fare tıklamasıyla seçim işlemi • Excel’de her zaman seri hâlde seçim kullanıcı için yeterli bir işlevsellik sağlamaya- bilir. Bazen kullanıcı karışık olarak seçim yapmak ve o hücreleri farklı farklı sütun ve satır bölgelerinden seçmek zorunda kalabilir. Bu durumda kullanıcının kullan- ması gereken yeni kombinasyon Ctrl tuşu ve fare tıklamasıdır. Kullanıcı Ctrl tuşu- na basılı tuttuğu sürece istediği kadar farklı bölgeden istediği kadar farklı hücreyi fare tıklamasıyla seçebilir. Örneğin B3, D5, E2 ve G7 hücrelerini seçmek isteyen kullanıcının Ctrl tuşuna basılı tutarak B3, D5, E2 ve G7 hücrelerine fare ile tıkla- ması istediği sonucu verecektir (Şekil 3.9). Şekil 3.9 Ctrl ve fare tıklamasıyla seçim işlemi Günümüz bilgisayar kullanıcıları birden fazla donanımı aynı anda kullanarak vakit kay- betmek yerine kullandıkları tek bir donanımdan sonuca hızlıca ulaşmalarını sağlayacak bazı kısayolları tercih ederler. Bu tercihin temel sebebi odak noktalarını kaybetmemek ve hızları- nı olumsuz etkileyecek faktörlerden uzak durmaktır. Hızlı yapılan ve çok defa aynı program üzerinde çalışan kullanıcılar, bu tarz işlemleri klavye aracılığıyla yapmayı daha uygun bulur ve zamanla farklı kısayolları kullanırlar. Bu tarz kullanıcıların ihtiyaçlarını gidermek üzere, Excel de seçim işleminde kullanıcıyı farklı bir donanıma bağlanmaktan kurtarmak için özel tuş kombinasyonları geliştirmiştir. Sadece klavye üzerinden belirli bir aralığı seçmek için kullanıcının yön tuşlarını ve Shift tuşunu kullanması yeterli olacaktır. Shift’e basılı tutan kul- lanıcı yön tuşlarıyla istediği aralığı seçmekte özgürdür (Şekil 3.10).

76 İşlem Tabloları Şekil 3.10 Shift, sağ ve aşağı yön tuşu ile hücrelerin seçim işlemi ÖRNEK 1 Hücre Silme Excel’de silme komutu farklı şekillerde kullanılır. Öncelikle kullanıcının karar vermesi ge- reken durum silmek istediğinin ne olduğudur. Yani silinmesi gereken hücre içerisindeki veri mi yoksa hücrenin kendisi mi kararını kullanıcının vermesi gerekir. Tekrara uğramış bir veriyse ve veri dizisinde sıralamanın bozulmasına yol açtıysa, hücrenin silinmesi gere- kecektir. Ancak yazım esnasında yanlış yazıldığı fark edilen bir verinin silinmesi hücrenin silinmesinden daha doğru bir karar olacaktır. Bu aşamada ilk olarak hücre içerisindeki verinin nasıl silineceğine değinilmiştir. • Kullanıcı silmek istediği hücreyi bir kez fareyle, yön tuşlarıyla ya da farklı tuş kom- binasyonlarıyla seçili hâle getirdiğinde Delete tuşu ya da Back Space tuşu aracılı- ğıyla içeriğindeki veriyi tamamen silebilir. • İlgili hücrede sadece belirli bir alanı silmek isteyen kullanıcı hücreyi seçili hâle getirdikten sonra formül çubuğu aracılığıyla silmek istediği belirli veriyi tarayarak ya da çift tıklayıp ilgili hücrenin içine girip belirli aralığı tarayarak Delete tuşu ya da Back Space tuşu aracılığıyla silebilir. • İlgili hücreye yeni bir veri girecek olan kullanıcı hücreyi seçili hâle getirdikten son- ra yeni veriyi yazmaya başlarsa hücre içeriği otomatik olarak boşalacak ve yeni veri girişi başlayacaktır. Bazen kullanıcının yeni veri girişiyle çözemeyeceği ve hücrenin tamamının silinmesi- nin gerekli olduğu durumlar meydana gelebilir. Bu aşamada Delete ya da Back Space tuşu ilgili hücrenin içeriğini boşalttığından veri dizisini düzeltmeyecektir. Bu aşamada kulla- nıcının silmek istediği hücre ya da hücre dizisinin üzerinde sağ tıklayarak, sil komutunu seçmesi gerekir. Aynı komuta kullanıcı Giriş sekmesinde Hücreler alanından da ulaşabilir. Hücre silinme süreci aşağıdaki örnek ile gösterilmiştir. İllerden ve il plaka kodlarından oluşan bir tabloda kullanıcının veriyi yanlışlıkla alt satıra da kopyalamasıyla oluşan bir eşleşme hatası mevcuttur. İlgili çoklama bütün veri setini olumsuz etkilemektedir. Bu doğrultuda çoklanmış olan hücrenin silinmesi gerekmektedir (Şekil 3.11).

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 77 Şekil 3.11 Çoklanmış ve veri seti bozulmuş örnek durum tablosu Çoklanmış hücreye ulaşan kullanıcı ilgili hücreyi sağ tıklayarak, sil komutunu tıklar ve örnek durumu çözebilmek adına hücreleri yukarı kaydır seçeneğini tıklar. Bu aşamada ilgili sil seçeneği geçerli tercihtir. Örnek durumun çözümü Şekil 3.12’de gösterilmiştir. Ancak bazı durumlarda hücreleri sola kaydır, satırı ya da sütunu sil seçeneklerinin de kullanılabileceği unutulmamalıdır. Şekil 3.12 Çoklanmış hücrenin silinmesi Hücre Ekleme Hücre silme, fazla yazılmış bir hücrenin ortadan kaldırılması için kullanılırken hücre ek- leme ise süreç içerisinde kullanıcının atladığı ya da yanlışlıkla sildiği bir alanın tekrar ek- lenmesi işlemidir. Yukarıdaki örneğin hücre eklenme işlemine uyarlanmış hâli aşağıdaki gibidir: İl plaka kodunu doğru şekilde yazamamış olan ve bütün veri setini bozmuş olan kulla- nıcı ilgili hücrenin üzerine sağ tıklayarak ekle komutuna ya da Giriş sekmesinde hücreler alanında yer alan ekle komutuna tıklayarak hücre ekleme işlemi yapabilir ve veri setini düzeltebilir (Şekil 3.13). Bu örnekte hücrelerin aşağı sürüklenmesi seçeneği kullanılmıştır. Bazı durumlarda hücrelerin sağa sürüklenmesi veya tüm satır ya da sütunun eklenmesi seçeneği de kullanılabilir.

78 İşlem Tabloları Şekil 3.13 Hücre ekleme 2 Seri hâlde veri girişi yapan bir kullanıcı ara satırlardan birini yanlışlıkla iki kez girmiştir. Bu noktada A sütunundaki veri etiketiyle B sütunundaki veri arasında bir hücrelik bir kayma Şekil 3.14 olmuştur. Veri girişi sonrasında Veri etiketi boşken fazladan bir satır veri alanında görülmek- Satır ekleme tedir. Bu noktada yanlışlıkla çiftlenmiş veriyi bulan kullanıcı ilgili sorunu nasıl çözmelidir? “Hücreler bölmesi” SATIR VE SÜTUNLAR ÜZERİNDE İŞLEM YAPMAK Excel programı kullanıcıya tablolama süreçlerinde birçok kolaylık sağlar. Kullanıcı hücre düzeyinde yaptığı bütün işlemleri satır ve sütun üzerinde de yapabilme özgürlüğüne sa- hiptir. Ekleme, düzenleme, kopyalama, silme ve gizleme gibi komutlar sadece hücre dü- zeyinde değil, satır ve sütun düzeyinde de kullanılabilmektedir. Bu bölümde kullanıcının satırlar ve sütunlarla yapabilecekleri açıklanmıştır. Satır Seçme Excel’de satırlar üzerinde işlem yapmadan önce satırın seçilmesi önerilmektedir. Böylece verilecek komutun sadece seçili hücreler için değil, bütün satır için geçerli olduğu belirtil- miş olur. Sadece bir hücre seçiliyken de satır silmek mümkün olabilir ancak biçimlendir- me ve diğer işlemlerde satırın tamamını etkilemek gibi bir fikrin gerçekleşebilmesi için sa- tırın tamamının seçilmesi gerekir. Satırın tamamının seçilebilmesi için satır numarasının bir kere tıklanması yeterlidir. Bir diğer yöntem de satırın ilk hücresi aktif durumdayken Ctrl tuşuna, Shift tuşuna basmak ve sağ yön tuşuna bir kere basmaktır. Bu yöntemle de Excel’de bütün satır hücrelerinin seçilme işlemi gerçekleşmiş olur. Satır Ekleme Excel’de satır eklemenin birçok farklı yöntemi vardır. Kullanıcı öncelikle kaç satır ekleye- ceğine ve nasıl bir biçimde ekleyeceğine karar vermelidir. Satır ekleme işleminin ilk yolu Giriş sekmesi altında yer alan Hücreler bölmesini kullanmaktır. İlgili bölme tıklandıktan sonra açılan menüden sayfa satırları ekle tıklanarak aktif hücrenin üzerine bütün bir satır eklenir (Şekil 3.14).

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 79 Aynı işlem satır numarası üzerinde sağ tıklanarak da yapılabilmektedir. Kullanıcı satır Şekil 3.15 numarası üzerinde sağ tıklar ve ekle komutuyla seçili olan satırın üzerine yeni bir satır ekleyebilir (Şekil 3.15). Satır ekleme “Satır numarası sağ tık Excel’de kullanıcı için sağlanan menüsü” bir diğer kolaylık çoklu satırlarla işlem yapılabilmesine olanak tanı- masıdır. Yukarıdaki yöntemlerden herhangi biriyle kullanıcı aktif satır üzerine bir satır ekleyebilmektedir. Ancak bazı durumlarda kullanıcı- nın birden çok satır eklemesi gere- kebilir. Bu aşamada istenilen sayıda satırın seçilmesi sonrasında ekle komutu seçilen satır kadar yeni sa- tırın eklenmesini sağlayacaktır. Örnekte il plaka kodları yazılır- ken 03, 04 ve 05 kodlu iller atlanmış- tır. Bu aşamada ilgili illerin ve plaka kodlarının yazılabilmesi için araya üç satır eklenmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda Şekil 3.16’da da görüldü- ğü gibi kullanıcı alttaki üç satırı seçili hâle getirir ve ekle seçeneğiyle üç sa- tırı seçili satıların üzerine ekleyebilir. Şekil 3.16 Çoklu satır ekleme Satır Silme Excel’de satır silmeden önce satırın seçili hâle getirilmesi gerekir. Bu işlem için satır numa- rasının tıklanması yeterlidir. Çoklu satır seçilerek de silme işlemi birçok satır üzerinde ya- pılabilir. Satır silmek için satır numarası üzerinde sağ tıklayarak sil komutunun tıklanması ya da Giriş menüsü altında yer alan hücreler bölümündeki sayfa satır(lar)ını sil seçeneği de kullanılabilir (Şekil 3.17).

80 İşlem Tabloları Şekil 3.17 Satır Silme Sütun Seçme Excel’de temel yapı satır ve sütunlardan birleştikleri yerlerde ise oluşan hücrelerden meydana gelir. Bu bağlamda hücre düzeyinde yapılan işlerin satır düzeyinde ya da sütun düzeyinde de yapılabileceği unutulmamalıdır. Hücre seçerken tekli çoklu ya da aralıklı seçim satırlar için de geçerliliğini korumaktadır. Aynı şekilde sütun düzeyinde seçmeler de yine tekli, çoklu ya da aralıklı yapılabilmektedir. Sütunları satır yapısından ayıran temel özellik sütunların üzerindeki isimlendirme yöntemidir. Satırlar numara ile numaralandırılırken sütunlar latin karakterlerle ve latin karakterlerin farklı kombi- nasyonlarıyla isimlendirilmektedir. Seçim işlemi ise ilgili sütun harfinin tıklanmasıyla gerçekleşmektedir. Bu seçim işlemi sürecinde Ctrl tuşuna basılı tutulursa aralıklı çoklu seçim yapılabilmektedir (Şekil 3.18). Şekil 3.18 Aralıklı çoklu sütun seçme

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 81 Sütun seçiminde fare ile sütun harflerinde basılı tutarak tarama işlemi taranmış olan Şekil 3.19 sütunların çoklu olarak seçimesine olanak tanır. Benzer şekilde sütun seçildikten sonra Farklı sütun sağ ve sol yön tuşları ve shift tuş kombinasyonu da çoklu sütun seçimi için kullanılabilir. ekleme Bir sütunun seçiminde bir diğer yöntem ise sütunun ilk hücresinin aktif olduğu durumda seçenekleri ctrl tuşu, shift tuşu ve aşağı yön tuşu ile bütün hücrelerin seçilmesi, dolayısıyla ilgili sütu- nun seçilmesi işlemi gerçekleştirilmiş olur. Sütun Ekleme Excel’de sütun eklemenin birkaç farklı yöntemi vardır. Bunlardan en çok tercih edileni ak- tif hücre üzerindeyken sağ tıklanır ve ekle komutu sonrası tüm sütun seçilir ve aktif hücre sağa kaydırılarak yani sütun harfi değişerek bir arttırılır ve sütun sola eklenir. Benzer şekilde sütun harfi tıklanıp sadece ekle tıklanarak da seçili sütunun soluna yeni bir sütun eklenir ve ilgili sütun harfi bir ilerletilmiş olur. Eklenmek istenilen sütun kadar seçme işlemi yaptıldıktan sonra ekle seçeneği tıkanırsa seçili olan sütunların ilkinin hemen önüne seçili sütun kadar ekleme yapılır ve ilgili sütunlar ileri kaydırılır. Sütun eklemek için giriş sekmesi altında yer alan hücreler bölümünden ekle komu- tunun da kullanılabileceği unutulmamalıdır. Sütun eklemenin üç farklı yöntemi Şekil 3.19’da gösterilmiştir.

82 İşlem Tabloları Sütun Silme Excel’de sütun silmek için ekleme seçeneklerinin aynılarının birer alternatifi olduğu söyle- nebilir. Sütun harfi tıklandıktan sonra sil seçeneğiyle bütün sütun silinebileceği gibi, her- hangi bir hücre seçiliyken sağ tık ile açılan menüden sil komutu tıklanır ve sütun seçeneği seçilerek bütün sütun silinebilir. Sütun silmenin bir diğer yöntemi de giriş menüsü altında yer alan hücreler bölmesi üzerinden sil komutunu tıklamak ve sayfa sütun(lar)ını sil se- çeneğini tıklamaktır. Akıllı Biçimlendirme Menüsü (Ekleme Seçenekleri) Excel’de satır ya da sütun ekleme işlemi sonrası özel bir menü aracılığıyla eklenen satır(lar) ın ya da sütun(lar)ın hangi özellikte ekleneceği belirlenebilmektedir. Bu özellikler tama- men biçimsel özellikleri içermektedir. Alt ya da üst satıra ait ya da sol ya da sağ sütuna ait font, büyüklük, renk, kalın, italik ya da altı çizili olma durumu, hücreye girilecek olan veri türü, hücrenin genişliği, rengi ya da kenarlıkları gibi özelliklerin kopyalanması ve eklenen hücrelere aktarılması için akıllı biçimlendirme menüsü kullanılabilir. Akıllı biçimlendirme menüsü hücre ekleme işlemi sonrasında eklenen son satırın satır numarası önünde ya da sütun harfinin önünde beliren ikon aracılığıyla açılabilmekte- dir. İlgili ikon tıklandığında Şekil 3.20’de de görüldüğü gibi “Üsttekiyle Aynı Biçimlendir”, “Alttakiyle Aynı Biçimlendir” ve “Biçimlendirmeyi Temizle” seçenekleri belirmektedir. Bu seçenekler kullanıcıya üst satırın özelliklerini ya da alt satırın özelliklerini ilgili satıra ak- tarabilmesine olanak tanırken tamamen yeni bir satır şeklinde oluşmasına ve varsayılan ayarlara sahip olmasına da olanak tanıyacak bir imkân sağlamaktadır. Şekil 3.21’de ise sütun ekleme sonrasında sağdaki sütunun özeliklerine göre, soldaki sütunun özelliklerine göre ya da tamamen biçimi temizlenmiş şekilde yeni bir sütuna dönüştürülmesine olanak tanıyan yapı gösterilmiştir. Şekil 3.20 Akıllı biçimlendirme menüsü (Satır ekleme seçenekleri)

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 83 Şekil 3.21 Akıllı biçimlendirme menüsü (Sütun ekleme seçenekleri) Satır/Sütun Gizle/Göster Kullanımı Excel’de veri girişleri birçok sütun ve satır kullanılarak yapılabilmektedir. Aynı sayfa içeri- sinde yüzlerce sütun ve satırdan yararlanarak veri kümeleri oluşturulabilmektedir. Ancak bazı durumlarda birçok sütun sunulmaya çalışılan veri kısmını anlamsızlaştırmakta ya da kalabalıklaştırmaktadır. Bu noktada genel kanı ilgisiz sütunları ya da satırları silmek- ten yanadır. Ancak bu tercih edilen bir yöntem değildir. Aradaki sütunların daha sonra kullanılabileceği ihtimalini göz önünde bulundurarak kullanıcının anlık ihtiyaç duyduğu elektronik ya da basılı raporlama için satır/sütun gizle/göster seçeneklerini kullanması çok daha etkili ve verimli bir yöntem olacaktır. Excel’de satırlar ve sütunlar raporlama öncesi gizlenebilir ve raporlama sonrası ya da ihtiyaç duyulduğu zaman tekrar gösterilebilir. Bu işlem için ilgili satırın numarası ya da sütunun harfi sağ tıklanır ve gizle seçeneği seçilir. Bu işlem tek satır ve sütun için ya- pılabileceği gibi çoklu seçim sonrası da yapılabilmektedir. Bu durum aşağıdaki şekilde örneklendirilmiştir: 1 Ocak 2015 tarihinde yapılan nüfus sayımı sonrasında illere göre nüfus bilgilerinin 2013 ve 2014 yıllarında ayrı ayrı tutulduğunu ve bu yılların da il ve ilçelere göre, belde ve köylere göre, yıllık nüfus artış oranına göre kategoriler hâline getirildiği bir tablo yapısı Excel ortamında oluşturulmuştur (Şekil 3.22). İhtiyaca göre sadece toplam nüfusun ve il, ilçe nüfusunun 2013 ve 2014 yıllarına göre filtrelendiği (Şekil 3.23) ve sadece Adana, Ankara ve Antalya illerine ait verilerin belirlendiği (Şekil 3.24) bir rapor oluşturulmak istenmektedir (Şekil 3.25). Şekil 3.22 Örnek durum tablosu (nüfus karşılaştırması)

84 İşlem Tabloları Şekil 3.23 Şekil 3.24 Sütun gizleme Satır gizleme Şekil 3.25 Çözümlenmiş/ filtrelenmiş örnek durum tablo raporu Excel satır ve sütun gizleme işlemi sonrasında ilgili satırları ve sütunları tekrar gös- terilmesine de aynı şekilde olanak tanır. Şekil 3.26’da daire içerisinde gösterilen bö- lümler gizlenmiş verilerin olduğu sütun ve satırları işaret eder. Normal şartlar altında seri olarak ilerleyen sütun harflerinin arasında kopukluk olması, satır numaralarının ardışık olmaması aradaki verilerin gizlendiğinin işaretidir. Bu noktada ilgili bölümler sağ tıklanarak göster seçeneğiyle tekrar açılabilir. Çoklu tarama sonrası da yine tamamı tek seferde gösterilebilir.

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 85 Şekil 3.26 Gizlenmiş satır ve sütunlar Kullanıcı 10 sütunluk bir veri tablosunun(A’dan J’ye) sadece 5 sütununu barındıran (A, B, 3 C, I, J) bir rapor oluşturmak için aradaki sütunları gizlemiştir. İlgili raporlama sonrasında tek seferde gizlenmiş olan bütün sütunları açmak isteyen kullanıcı nasıl bir yol izlemelidir? ARAMA VE DEĞİŞTİRME İŞLEMLERİ Veri kümeleri oluşturulduktan sonra Excel’in bazı özel arama fonksiyonları ya da özel filtreler aracığıyla aranan verilere ulaşılması mümkündür. Bu ve benzeri durumlar son- raki ünitelerde ele alınmıştır. Bu bölümde formül ve özel eklentiler dışında özel arama ve değiştirme yöntemlerine değinilmiştir. Neredeyse bütün bilgisayar yazılımlarında çalışan ve işletim sistemlerinin de temelde varsayılanı olarak gelen Ara seçeneği veri girişi yapı- labilen programlarda Değiştir eklentisiyle birlikte sunulmaktadır. Kullanıcı veriyi sadece arayabilir ya da aradığı veriyi Değiştir seçeneğiyle yeni bir girdiyle değiştirebilir. Şekil 3.27 Bul ve Seç menüsü Şekil 3.27’de de görüldüğü gibi sayfanın son sekmesi konumunda olan Bul ve Seç bö- lümü altında aranan veriyi “Bul…” seçeneğiyle ve yeni veriyi aranan veriyle değiştirmek için “Değiştir…” seçeneğiyle istenilen sonuç elde edilir. Ctrl tuşu ile F tuşunun birlikte basıldığında yine Bul ve Değiştir menüsüne kısayoldan ulaşılabilmektedir (Şekil 3.28).

86 İşlem Tabloları Şekil 3.28 Bul ve Değiştir penceresi Kullanıcı her bir veriyi teker teker arayarak kontrol etmek isterse Sonrakini Bul se- çeneğiyle adım adım ilerleyebilir. Ancak kullanıcı Tümünü Bul seçeneğini tıklarsa Excel aradığı veriyi içeren bütün satırları Bul ve Değiştir penceresi altında açacak ve köprü kurup kullanıcının ilgili veriye tıklayarak ilerlemesini sağlayacak şekilde listeleyecektir (Şekil 3.29). Şekil 3.29 Tümünü Bul kullanımı

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 87 Kullanıcı Şekil 3.28’de Bul alanına yazdığı veriyi aratarak sayfa içerisinde bulabilir. Sadece kontrol amaçlı bir veri arayışı içerisinde olan kullanıcı için yeterli bir seçenek olacaktır. Ancak Şekil 3.30 aradığı veriyi değiştirmek istediğinde Değiştir seçeneğini kullanmak zorunda kalacaktır. Şekil Değiştir penceresi 3.28’deki görünüm Excel’de varsayılan olarak gelmektedir. Değiştir seçeneğini kullanmak iste- yen kullanıcı, Değiştir sekmesini tıkladığında pencere yapısı değişecektir ve Şekil 3.30’daki gibi aranan ve değiştirilecek olan diye iki veri giriş kutusu kullanıcıyı karşılayacaktır. Kullanıcı Değiştir sekmesine geçiş yaptıktan sonra Yeni değer alanını girmeden önce aynı pencerede yine sonrakini ve tümünü bul seçeneklerini kullanabiliyor olacaktır. Böylece aradığı ve değiştirmek istediği veriyi öncelikli olarak kontrol etme şansı elde etmiş olur. Yeni değer alanına veri girişi yaptıktan sonra ise Değiştir sekmesiyle aktif hücreye en yakın ve ilk eşleşen verinin de- ğiştirilmesi, tümünü değiştir seçeneğiyle de eşleşen bütün verilerin değiştirilmesi mümkündür. Şekil 3.31 Bul ve Değiştir hatalı giriş tablo örneği

88 İşlem Tabloları Şekil 3.32 Örnekte nüfus sayımı sonuçlarının yer aldığı bir tablo üzerinde arama ve değiştirme Bul ve Değiştir işlemi yapılmak istenmektedir. Listeyi gözden geçiren kullanıcı Artvin ve Burdur yazım- düzeltilmiş tablo larının hatalı olduğunu gözlemlemiştir (Şekil 3.31). Sorunun çözümü için ilgili hücreyi örneği bularak düzeltmek mümkündür. Ancak bul ve değiştir kullanımı basit düzeyde örnekle- mek açısından sorunun çözümü bul ve değiştir aracılığıyla yapılmıştır. Şekil 3.30’teki Bul ve Değiştir penceresi açıldıktan sonra hatalı yazım aranan değer yerine doğru yazım da Yeni değer alanına yapıştırılarak değiştirilmiştir (Şekil 3.32). Bul ve değiştir menüsü altında yer alan “Seçenekler >>” yapısı ileri düzey arama ve değiştirme işlemlerinde kullanıcıya birçok kolaylık sağlar. İlgili bölümü tıklayan kullanıcı çin Excel yeni, gelişmiş bir pencere açacaktır (Şekil 3.33). Şekil 3.33 Gelişmiş Bul ve Değiştir penceresi

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 89 Aranan ve Yeni değer satırları sonlarında yer alan “Biçim…” açılır kutusu arama ya- pılacak verinin hangi tür hücrede yer aldığının belirlendiği bölümdür. Örneğin sadece sayıların yer aldığı bir hücre tipinde arama yapılacaksa ilgili biçim tipi belirlenir ve diğer tipteki hücrelerde aranan sayı mevcut dahi olsa gözardı edilmesine imkân yaratılmış olur. Biçim menüsü altında kullanıcı özel bir arama biçimini tanımlayabileceği gibi hücreden biçim seç seçeneğiyle arama yapacağı hücre tipinin bütün özellikleri arama ya da değiş- tirme ölçütü olarak belirleyebilir. Aynı bölümden belirlediği biçimi “Biçim Bul’u Temizle” seçeneğiyle tamamen ortadan kaldırarak biçimsiz arama ve değiştirme moduna dönüş- mesini sağlar. Şekil 3.33’te de görüldüğü gibi kullanıcı birebir bir eşleşme arıyorsa büyük ve küçük harf duyarlılığını açabilir ya da hücrenin bütün içeriğinin eşleşmesini seçili hâle getirebi- lir. Bu seçenek ile hücredeki verinin başında, ortasında ya da sonunda aranan verinin yer alması bir anlam ifade etmeyecektir. Bütün hücrenin aynı içeriğe sahip olması durumun- da eşleşme oluşacaktır. Gelişmiş Bul ve Değiştir menüsünde yer alan bir diğer özellik ise aramanın aktif sayfa da mı yoksa sayfaların tümünde mi yapılacağının belirtilmesidir. Buna ek olarak arama- nın satırlar ya da sütunlar içerisinde olup olmadığına ve konumun nerede olacağına da seçenekler üzerinden karar verilebilir.

90 İşlem Tabloları Özet 1 Veri türlerini sıralamak Satır ve sütunlar üzerinde yapılabilecek işlemleri tanım- Excel’de 4 farklı veri türü vardır ve bu türler kendi 4 lamak içerisinde çeşitlenir. Metinsel ifadeler, herhangi bir Kullanıcı hücre düzeyinde yaptığı bütün işlemleri satır ve sütun üzerinde de yapabilme özgürlüğüne işleme tabi tutulması düşünülmeyen veri türüdür. sahiptir. Ekleme, düzenleme, kopyalama, silme ve gizleme gibi komutlar sadece hücre düzeyinde değil, Hücreye girilecek veri türünün metinsel olması isten- satır ve sütun düzeyinde de kullanılabilmektedir. Satır ya da sütunlar fare ile satır numarasının ya da sütun diğinde, sayısal ifadeler, işlem karakterleri ve formül harfinin taranmasıyla seçili hâle getirilir. Bu aşamada satır ya da sütun ekle komutu seçili satır ya da sütun yazımları işlevini kaybeder. Sayısal ifadeler ise işlem kadar ekleme işlemi yapar. Aynı yapı silme işlemi için de geçerlidir. Seçili satır ya da sütunlar silme sonrası yapılmasına uygun olan (toplama, çıkarma, çarpma, ortadan kaldırılır. Satır ya da sütun silmeden sadece gizlenmek isteniyorsa satır numarası üzerinde ya da bölme gibi) verilerdir. Tarih ve saat verisi de isminden sütun harfi üzerinde sağ tıklayarak gizle seçeneği ve raporlama sonrası yine sağ tıklayarak göster seçeneği de anlaşılacağı gibi Excel’de tarih ve saat bilgilerinin kullanılabilir. tutulmasına olanak sağlayan ve belirli özel işlemlere imkân sağlayan veri türüdür. Boolean Cebiri olarak bilinen mantıksal veri türü ise 1 ve 0 verilerinin yani “DOĞRU” ve “YANLIŞ” verilerinin tutulmasına ola- nak tanıyan veri türüdür. 2 Veri girişi yapmak Excel’de bir hücreye tıkladıktan sonra hücre seçili hâle gelmiş olmuş. Bu aşamada klavyeden tıklanan 5 Sayfa içinde arama ve değiştirme işlemlerini listelemek Excel üzerinde veri girişinin çokluğu gözetilmeden her karakter ilgili hücreye yazılmaya başlar. Girilen karakterler hücre içinde görülebilirken formül çubu- çalışma sayfasında ya da bütün çalışma kitabında ara- ğunda da aynı şekilde görülebilecektir. Excel uzun ve ma işlemi yapılabilmektedir. Aynı zamanda aranan kapsamlı girdilerle uğraşan kullanıcılarına otomatik verinin yeni bir veriyle tek seferde ya da teker teker tamamlama, bilimsel ifade yazma kolaylığı, negatif kontrol süreci sonrasında otomatik olarak değiştirme sayı yazımında kolaylık, aynı hücre içerisinde çoklu imkânı da mevcuttur. Arama ve değiştirme sürecin- satırlı yazı yazma kolaylığı gibi kolaylıklar sağlayan de kullanıcının belirleyeceği gelişmiş seçeneklerin kullanışlı bir programdır. kullanılabileceği de unutulmamalıdır. Özel bir hücre yapısına göre arama yapılması, küçük büyük harf eş- 3 Hücreler üzerinde yapılabilecek işlemleri açıklamak leşmesi ve bütün hücre içerisinin aynı olması gibi. Excel üzerinde işlem yaparken bazen hücrelerin seçil- mesi, kopyalanması, silinmesi ya da biçimlendirilmesi gerekebilir. Hücre seçim, fare ile tarayarak veya farklı kısa yol kombinasyonlarıyla yapılabilmektedir. Hücre ekleme ve silme işlemleri fare sağ tıklaması sonra- sında açılan menü üzerinden yapılabileceği gibi giriş menüsü altında yer alan hücreler bölmesinden de ya- pılabilmektedir. Ancak hücre eklerken veya silerken veri setinin bozulabileceği bütün satırı ya da sütunu etkileyebileceği unutulmamalıdır. Hücre silmek ile hücre verisi silmek aynı değildir. Hücre verisi hücre- nin yerini değiştirmeden sadece içerisindeki verinin silinmesidir.

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 91 Kendimizi Sınayalım 5. I. Fareyle hücreleri taramak II. Ctrl ve yön tuşlarını kullanmak 1. I. Metinsel Veri III. Shift ve yön tuşlarını kullanmak II. Sayısal Veri IV. Shift ve fare tıklamasını bir arada kullanmak III. Tarih/Saat Verisi IV. Doğru/Yanlış Verisi Yukarıdakilerden hangileri hücreleri seçerken tercih edilebi- lecek uygulamalardandır? Yukarıdakilerden hangileri Excel’de kullanılan veri türlerin- dendir? a. I ve II b. I ve III a. Yalnız I c. I, II ve IV b. Yalnız IV d. I, III, ve IV c. I, II ve III e. II, III ve IV d. II, III ve IV e. I, II, III ve IV 2. Aşağıdaki eylemlerden hangisi hücreye veri girişi yaptık- 6. Aşağıdaki işlem kombinasyonlarından hangisi isteğe tan sonra ilgili hücreyi veri girişine kapatmaz? göre düzensiz hücre seçiminde kullanılır? a. Enter tuşuna basmak a. Fareyle hücreleri taramak b. Tab tuşuna basmak b. Ctrl ve yön tuşlarını kullanmak c. Yön tuşlarına basmak c. Shift ve yön tuşlarını kullanmak d. F2 fonksiyon tuşuna basmak d. Shift ve fare tıklamasını bir arada kullanmak e. Formül çubuğu yanındaki onay işaretine basmak e. Ctrl ve fare tıklamasını bir arada kullanmak 3. Aşağıdakilerden hangisi Excel’in kullanıcıya sağladığı 7. Aşağıdakilerden hangisi hücre ekleme işleminde kullanı- kolaylıklar arasında yer almaz? labilecek eylem türlerinden biri değildir? a. Aynı sütundaki veriler arasında otomatik tamamla- a. Hücreleri sağa sürükle ma özelliği sağlaması b. Hücreleri yukarı sürükle c. Hücreleri aşağı sürükle b. Sayısal veri girişinde ifade öncesine artı (+) işareti d. Tüm satır ekle gi- rildiğinde sayının önünde artı göstermesi e. Tüm sütun ekle c. Sayı olarak tanımlanmış bir hücrede “e” harfinin 8. I. Alttakiyle Aynı Biçimlendir üslü sayı yazımında kullanılması II. Soldakiyle Aynı Biçimlendir III. Biçimlendirmeyi Temizle d. Aynı hücre içerisinde birden çok satır yazılmasına IV. Üsttekiyle Aynı Biçimlendir imkân sağlaması V. Sağdakiyle Aynı Biçimlendir e. Seri haldeki verinin yazılmasına gerek kalmadan Yukarıdakilerden hangileri sütun ekleme işlemi sonrasında sonraki hücrelere otomatik aktarımı yapılabilmesi açılacak olan akıllı biçimlendirme menüsü maddelerindendir? 4. Tanımlanmış seri veriler girilmeye başlandığında aşağı- a. I, II ve III daki uygulamalardan hangisinin yardımıyla otomatik olarak b. I, IV ve V (Pazartesi yazıp diğer günleri çağırmak gibi) diğer hücrelere c. II, III ve IV çağrılabilir? d. II, III ve V e. III, IV ve V a. Doldurma Kulpunu kullanmak b. Tab tuşuna basmak c. F2 tuşuna basmak d. Enter tuşuna basmak e. Fareyle hücreleri beyaz bölgeden başlayarak taramak

92 İşlem Tabloları 9. Birçok verinin yer aldığı bir tablodan belli başlı alanların seçilmesiyle bir rapor oluşturulmak istenmektedir. Bu rapo- run oluşturulması sürecinde aşağıdaki yaklaşımların hangisi diğerlerinden daha geçerli bir yöntemdir? a. Satır/ Sütun gizleme yöntemini kullanmak b. İlgili satır ve sütunları farklı bir sayfada birleştirmek c. Satır ve sütunları silmek d. Çalışma kitabının kopyasını oluşturmak e. İstenilen satır ve sütunları farklı biçimlendirmek 10. Aşağıdakilerden hangisi sadece gelişmiş bul ve değiştir ölçütlerinden biri değildir? a. Tüm hücre içeriği eşleşmesi b. Arama yeri (satır ya da sütun) c. Konumu d. Tümünü Bul e. Küçük ve büyük harf duyarlılığı

3. Ünite - Verilerle Çalışmak ve Düzenlemek 93 Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı 1. e Yanıtınız yanlış ise “Veri Türleri” konusunu yeniden Sıra Sizde 1 2. d gözden geçiriniz. Bazı durumlarda rakamlardan oluşan ifadeler sadece isim- 3. b Yanıtınız yanlış ise “Veri Girişi” konusunu yeniden lendirme olarak kullanılırlar ve herhangi bir işleme tabii tu- 4. a gözden geçiriniz. tulmazlar. Bu doğrultuda 11 haneli T.C. kimlik numarasının 5. d Yanıtınız yanlış ise “Excel’de Veri Girişi Kolaylıkları” çarpılması, bölünmesi ya da toplanması sözkonusu değildir. 6. e konusunu yeniden gözden geçiriniz. İlgili numaralar sadece kişiye özel bir isimlendirmedir. Bu 7. b Yanıtınız yanlış ise “Excel’de Verileri Otomatik Gir- doğrultuda 11 haneli bir rakam kümesinin metinsel veri ol- 8. d mek” konusunu yeniden gözden geçiriniz. ması uygundur. 9. a Yanıtınız yanlış ise “Hücre Seçimi” konusunu yeni- 10. d den gözden geçiriniz. Sıra Sizde 2 Yanıtınız yanlış ise “Hücre Seçimi” konusunu yeni- Yanlışlıkla iki kere aynı veriyi girdiğini fark eden kullanıcı il- den gözden geçiriniz. gili verinin üzerinde sağ tıklayarak hücreyi silmelidir. Ancak Yanıtınız yanlış ise “Hücre Ekle” konusunu yeniden yeni açılacak pencerede seçeceği ölçüte dikkat etmelidir. Kul- gözden geçiriniz. lanıcının yapmaya çalıştığı veri setini bir yukarı çekerek veri Yanıtınız yanlış ise “Akıllı Biçimlendirme Menüsü (Ekle- etiketlerinin yer aldığı sütunla eşitlemektir. Bu doğrultuda sil me Seçenekleri)” konusunu yeniden gözden geçiriniz. komutu sonrasında “Hücreleri Yukarı Sürükle” seçeneğini Yanıtınız yanlış ise “Satır/Sütun Gizle/Göster Kulla- seçerek silme işlemi yapmalıdır. nımı” konusunu yeniden gözden geçiriniz. Yanıtınız yanlış ise “Arama ve Değiştirme İşlemleri” Sıra Sizde 3 konusunu yeniden gözden geçiriniz. Gizlenmiş olan sütun işareti üzerinde sağ tıklayıp göster seçe- neği tıklandığında her defasında sadece bir sütun açılacaktır. Ancak bütün gizli seriyi tek seferde göstermek isteyen kulla- nıcının farklı bir yol izlemesi gerekmektedir. Gizli sütunların öncesindeki ve sonrasındaki sütunu fareyle sütun harflerinden tarayarak seçerse gizli sütunları da tamamen seçmiş olacaktır. Bu noktada sağ tıklayıp göster komutu seçildiğinde kullanıcı tek seferde D, E, F, G, H sütunlarını açabilecektir. Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Akça, M. (2014). Excel 2013, İstanbul: Dikeyeksen. Dinçel, T. (2008). Bilgisayar Öğreniyorum, İstanbul: Pusula. Frye, C. D. (Çev. Kopuzlu, Z.). (2008). Adım Adım Microsoft Office Excel, Ankara: Arkadaş. Naralan, A. (2015). Excel, Ankara: İmaj. Sarı, İ. ve Bağcı, Ö. (2008). Bilgisayar I, Ankara: Seçkin.

4İŞLEM TABLOLARI Amaçlarımız Bu üniteyi tamamladıktan sonra;  İşlem tablosu yazılımında yer alan grafik araçlarını sıralayabilecek,  Grafik oluşturabilecek,  Grafik türlerini sayabilecek,  Grafikler üzerinde biçimlendirmeler yapıp farklı ortamlara taşıyabileceksiniz. Anahtar Kavramlar • Grafik Tasarım • Grafik Biçimlendirme • Grafik • Grafik Taşıma • Mini Grafik • Grafik Türleri • GİRİŞ • GRAFİK ARAÇLARI • GRAFİK OLUŞTURMAK İçindekiler • GRAFİK TÜRLERİ • GRAFİK BİÇİMLENDİRME VE TAŞIMA İşlem Tabloları Grafiklerle Çalışmak

Grafiklerle Çalışmak GİRİŞ Tek başına hiçbir anlam ifade etmeyen verilerin bir bütün hâline getirilmesi sonrasında tablolaştırılması bir sürecin farklı özelliklerine göre bütün olarak sunulması anlamına gelir. Veriler üzerinde işlemlerin yapılması mümkündür ve bu yapı işlem tabloları ya- zılımları aracılığıyla yapılabilmektedir. Ancak tabloların satır sayılarının ve sütun sayı- larının artması sadece rakamlardan veya ifadelerden oluşuyor olması ve takibi zor bir düzene sahip olması gibi durumlar verilerin sunulmasında karmaşaya neden olabilmek- te, sadece tablo yapısının kullanılarak veri sunumlarının yapılması yeterli olamamakta- dır. Bu doğrultuda verilerin organize edilebilmesi, özetlenebilmesi, karşılaştırmaların ve farklı özelliklerin görselleştirilmesi içeriğin sunumunda çok daha etkili bir yöntem olarak göze çarpmaktadır. İşlem tabloları yazılımlarından görsel özetler ve gösterimler oluşturuması için gra- fiklerden yararlanılmaktadır. İşletim sistemlerine ya da yazılımın tasarımcı kuruluşuna göre farklılık gösteren işlem tablosu programları temelde aynı işe yarayan ve benzer özellikleri içeren programlardır. Bu ünitede en çok tercih edilen işlem tablosu prog- ramlarından Excel üzerinden anlatım yapılmıştır. Benzer kullanımlar farklı programlar üzerinde de sorunsuz uygulanabilecektir. Verilerin görselleştirilmesi sürecinde tercih edilen grafiklerin, eklenebilmesi için programın sağladığı araçlara, hangi türde grafik- lerin yer aldığına ve mevcut bir durumunda hangi tür grafiklerin tercih edilebileceğine değinilmiştir. Son olarak da oluşturulan grafiklerin biçimsel özelliklerinin nasıl değişti- rilebileceğine ve farklı ortamlara aktarılması süreçlerine yer verilmiştir. GRAFİK ARAÇLARI Excel’de grafik araçlarının kullanımı oldukça kolaydır. Ekle menüsü altında yer alan Grafikler ve Mini Grafikler bölümleri verilerin sunumunda ve görselleştirilmesinde ya- rarlanılabilecek bütün araçları içermektedir. Bunun yanında grafik ekleme işlemi son- rasında ya da mini grafik ekleme işlemi sonrasında ilgili grafik aktif durumdayken yani tıklanmış durumdayken yeni bir menü belirecektir. Grafik Araçları veya Mini Grafik Araçları olarak isimlendirilmiş olan bu menü üzerinden ise ilgili grafiğin tasarımı ve biçimi özelleştirilebilir.

96 İşlem Tabloları Grafikler Menüsü Şekil 4.1’de de görüldüğü gibi grafikler menüsü altında kısa yoldan bütün grafik türle- rine erişmek mümkündür. Sütun grafiği, çubuk grafiği, çizgi grafiği, pasta grafiği, halka grafiği, dağılım grafiği, kabarcık grafik, alan grafiği, birleşik Şekil 4.1 grafik, hisse senedi grafiği, yüzey grafiği, radar grafiği ve Pi- Grafikler menüsü votChart grafikler menüsü altında yer alan grafiklerdir. İl- gili görsel incelendiğinde Önerilen Grafikler diye bir alanın daha olduğu görülmektedir. Grafiğe dönüştürülmesi plan- lanan veriler satır ve sütun olarak yani tablonun tamamı seçildiğinde Önerilen Grafikler aracılığıyla kullanıcıya uy- gun grafik türlerinin neler olabileceği konusunda öneriler oluşturulmaktadır. İlgili grafik ikonlarının üzerinde gezi- nildiğinde kısaca tanıtımları yapılan grafiklerin tümüne sağ Şekil 4.2 alt tarafta yer alan “Tüm Grafiklere Bakın” ikonuyla erişmek Grafik Araçları tasarım ve biçim menüsü de mümkündür. Grafik araçlarından herhangi birini kullan- madan önce veri aralığı ve grafiğe dönüştürülecek kısımların seçilmiş olması gerektiği unutulmamalıdır. Grafik ekleme işlemi sonrası ilgili grafiğin aktif hâle geti- rilmesinin ardından yeni bir araç kutusu görünecektir. Grafik Araçları olarak üst menüye yerleşen bu yapıda tasarım ve bi- çim olmak üzere iki ayrı alt menü oluşur (Şekil 4.2). Tasarım menüsü altında, • Grafik düzenleri bölmesi üzerinden ilgili grafiğe grafik ögesi (eksen başlıkları, gra- fik başlığı, veri tablosu, kılavuz çizgileri gibi) eklenebileceği gibi hızlı düzen me- nüsü altından da sistemin önerileri eşliğinde özelleştirilmiş grafik düzenlerinden yararlanılabilir. • Grafik stilleri menüsü yardımıyla grafiğin biçimsel stilinde değişim yapılabilir ve renkler değiştirilebilir. • Veri bölmesi aracılığıyla satır ve sütun yerleri değiştirilebileceği gibi, grafik ekler- ken seçilen veri aralığı bu bölme aracılığıyla tekrar değiştirilebilir. • Grafik türü tür bölmesi altından değiştirilebilir. • Grafiği taşı bölmesi ise var olan başka bir sayfaya ya da yeni bir sayfaya grafiğin taşınabilmesi için kullanılan yapıdır. Grafik araçlarından Tasarım alt menüsünün görselleştirilmiş yapısı Şekil 4.3’te sunul- muştur. Şekil 4.3 Grafik Araçları tasarım menüsü Biçim menüsü altında, • Geçerli seçim bölmesi ile grafiğin bölümleri seçilerek ilgili seçim üzerinde biçim- lendirme işleminin yapılması ya da biçimlendirmenin sıfırlanması işlemleri yapı- labilir. • Grafiği desteklemek için şekil ekleme işlemi şekil ekle bölmesinden yapılmaktadır.

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 97 • Biçimlendirilmek istenen alan seçildikten sonra şekil stilleri ile seçili alanda yer alan şekillere stiller verilebilir. • Seçili alanın özel bir görsel biçime dönüştürülmesi isteniyorsa WordArt stillerin- den yararlanılabilir. • Grafikte yer alan farklı katmanların ve eklenen şekillerin önde, arkada, arada olma durumları yerleştir bölümünden kontrol edilir. • Son bölmede ise boyut yer almaktadır. İlgili bölme ile bütün grafiğin boyutu değiş- tirilebilir. Grafik araçlarından Biçim alt menüsünün görselleştirilmiş yapısı Şekil 4.4’te sunul- muştur. Şekil 4.4 Grafik Araçları biçim menüsü Mini Grafikler Menüsü Excel’de son dönemde iki farklı grafik yapılanmasının olduğu görülmektedir. Bunlardan biri özel bir eklenti şeklinde ve sayfadan bağımsız olarak çerçeve dâhilinde eklenen grafik- Mini grafikler hücre içerisine lerdir. Bir diğeri de hücre içerisine yerleşen grafiklerdir. Hücre içerisine yerleşen grafiklere eklenen veriler gibi koyalanarak Mini Grafik adı verilmiştir. Şekil 4.5’te de görüldüğü gibi üç farklı türü olan grafiklerden çoğaltılabilir ya da doldurma (Çizgi grafik, Sütun grafiği, Kazanç / Kayıp grafiği) istenilen hücreye eklemek için hücre kulpu aracılığıyla seri şeklinde sonraki satıra ya da sütuna aktarılabilir. aktifken tıklanır ve grafiği çizilecek olan veri aralığı seçilir. Grafik eklendikten sonra üzerine tıklandığında üst menü de yeni bir Şekil 4.5 menü görünmeye başlayacaktır. Mini Grafik Araçları menüsü altında bir ön- Mini Grafikler menüsü ceki grafik araçlarından farklı olarak sadece tasarım menüsü yer almaktadır. Tasarım menüsü altında, • Mini Grafik bölümünden gruplandırılmış ya da tek mini grafiğin ve- rilerinin düzenlenebileceği gibi gizli ya da boş hücrelerin yönetimi de bu bölümden yapılmaktadır. • Tür bölümünden üç farklı mini grafik türü arasında geçiş yapılabilir. • Göster bölmesi aracılığıyla değişen verilerin en tepe noktasını, ilk noktasını, son noktasını, en düşük noktasını ve negatif noktalarını farklı renklerle göstermesi sağlanabilir. • Stil bölümünden grafik rengi ve işaretçi rengi değiştirilebildiği gibi varsayılan ola- rak gelen hazır stiller arasında da seçim yapılabilmektedir. • Grup bölümünden yatay ve dikey eksen seçenekleri belirlenebilir. Gruplanmış hücre içerisindeki grafikler çözülebilir ya da tekrar gruplandırılabilir. Temizle se- çeneğiyle de uygulanmış farklı stil ve tasarımların temizlenmesi işlemi yapılabilir. Mini Grafik araçlarından Tasarım alt menüsünün görselleştirilmiş yapısı Şekil 4.6’da sunulmuştur. Şekil 4.6 Mini Grafik Araçları tasarım menüsü

98 İşlem Tabloları GRAFİK OLUŞTURMAK Bir önceki bölümde grafik araçlarına ve özelliklere yer verildi. İlgili bölüm anlatılırken grafik eklemeden önce grafiğe dönüştürülecek ve görsel sunum için özetlenecek olan veri tablosunun seçilmesi gerektiği unutulma- Şekil 4.7 malıdır. Bu doğrultuda örnek verilerin oluştu- Grafik için örnek veri tablosu rulması ve grafik oluşturmadan önce verilerin Excel’e yazılması gerekmektedir. Grafik oluşturmak için Şekil 4.7’deki gibi bir örnek tablo oluşturulmuştur. İlgili tabloda bir öğrencinin 5 farklı dersten birinci ve ikinci sınav notları yer almaktadır. Tablodaki veriler kapsa- mında görsel olarak durumu özetleyen bir grafik oluşturmak için; • Tablo taranarak seçilir. • Ekle menüsü tıklanır. • Grafikler sekmesinden istenilen herhangi bir grafik türü seçilir ve grafik eklenir (Şekil 4.8). Şekil 4.8 Gra k Başlığı Örnek verilere göre 100 oluşturulmuş grafik 90 80 70 Tarih Bilgisayar İngilizce Edebiyat 60 50 40 30 20 10 0 Matematik 1. Sınav 2. Sınav Oluşturulan grafik varsayılan ayarlara göre şekillendirilmiştir. İlgili grafiğin üzeri tıklandığında üst menüde oluşan grafik araçları menüsüyle istenilen biçimlendirme ya- pılabilir. Grafikler üzerinde biçimlendirme işlemi sonraki bölümlerde ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Eklenen grafik incelendiğinde iki eksenin yer aldığı görülmektedir. Dikey (y ekseni) ve yatay (x ekseni) eksenler tablodan gelen verilerin yerleştiği eksenlerdir. Örneğimizde y ek- seni ders notlarının yerleştiği bölüm, x ekseni ise ders adlarının yerleştiği bölüm olmuştur. Grafik oluştururken bütün bir tabloyu ekledikten sonra ilgili grafik üzerinde verilerin gö- rünüp görünmemesine de müdahale edilebilmektedir. Bu işlem için grafik üzerindeyken sağ tıklanır ve “Veri Seç…” seçeneğine ulaşılır. İlgili seçenek tıklandığında veri kaynağını seç penceresi açılacaktır (Şekil 4.9).

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 99 Şekil 4.9 Veri Kaynağını Seç penceresi Şekil 4.9’da de görüldüğü gibi veri kaynağını seç penceresinin ilk bölümü grafik verileri aralığıdır. İlgili satır incelendiğinde kullanıcıya birçok bilgi verecektir; =Sayfa1!$B$4:$D$9 ifadesinde “Sayfa1!” veri aralığının excel çalışma kitabının hangi sayfasından geldiğini an- latmaktadır. $B$4 veri aralığının başlangıç noktasını, $D$9 ise veri aralığının bitiş nokta- sını belirtmektedir. Bu noktada girilen verilerin aralığı “sayfa 1’deki B4 hücresinden D9 hücresine kadar olan verilerin tamamı” şeklinde okunabilir. Sonraki seçenekte Satır/Sütun Değiştir butonu görülmektedir. Örneğimizde y ekse- Şekil 4.10 nindeki seri verilere 1. Sınav ve 2. Sınav ve- Satır/Sütun Değiştir seçeneği rileri eklenmişti ve x ekseninde ders adları 100 kategorik veri olarak yer almıştı. Bu aşama- 90 da Satır/Sütun değiştir işlemi yapılması du- 80 rumunda derslerden aldıkları notlar dikey 70 eksene yerleşecek, 1. ve 2. Sınav yatayda yer 60 alacaktır (Şekil 4.10). 50 Veri kaynağını seç penceresi içerisinde 40 30 1. Sınav 2. Sınav görünen iki kutucukta ise eksenlere yerleşen 20 veriler yer almaktadır. İsteğe göre dikey ve 10 yatay eksende sütun ya da satırlar yer alabilir. 0 Gösterge Girdileri (Seriler) bölümü tercihen Matematik Tarih Bilgisayar İngilizce Edebiyat sayılardan oluşan bir bölümdür ve Ekle, Dü- zenle, Kaldır ve yukarı-aşağı seçeneklerine sahiptir. Ekle bölümünden eklenmesi düşünü- len yeni bir veri aralığı eklenebilir. Bunun için ekle tıklanır ve eklenecek yeni alana isim verilir. Eğer tabloda ilgili alanı simgeleyen bir veri aralığı yoksa grafikte o alan boş bir alan gibi görülecektir. Ancak tabloya yeni bir alan eklenir ve veri kaynağını seç aracılığıyla yeni bir seri tanımlaması yapılırsa grafik yeni düzenlemeye göre değişecektir (Şekil 4.11).

100 İşlem Tabloları 100 90 Şekil 4.11 80 Gösterge Girdileri Ekle 70 seçeneği 60 50 1 40 2 30 20 Tarih Bilgisayar İngilizce Edebiyat 4 10 2. Sınav 3. Sınav 3 0 Matematik 1. Sınav 120 Bilgisayar İngilizce Edebiyat 100 2. Sınav 3. Sınav 5 80 60 40 20 0 Matematik Tarih 1. Sınav Şekil 4.12 Şekil 4.11’de gösterildiği gibi ekle seçeneği tıklandıktan sonra (1) eklenecek yeni seriye bir ad verilmelidir. Seri değerleri sabit bir rakam olabileceği gibi tablo üzerinden bir veri Gösterge Girdileri aralığı da belirtilebilir. Şekilde tablonun bitişindeki veri aralığı seçilmiş ve yeni seri için Düzenle seçeneği tablo işaret edilmiştir. Tamam butonu tıklandıktan sonra yeni gösterge girdisi eklenmiş olur (2). Grafik incelendiğinde boş veri aralığının grafikteki görünümü (3) boş bir alan- dan ibarettir. Grafiğe veri sağlayan tabloya yeni gösterge girdisi için veri girilir (4) ve veri girilmeye başlandığı anda üçüncü bir grafik göstergesi grafik üzerinde belirir (5). Gösterge girdileri bölümünde ekle işleminden sonra düzenle işlemi yer almaktadır. İlgili bölüm aracılığıyla seçili olan seri için düzenleme işlemi yapılmaktadır. Hatalı seçilen veri aralığı, eksik ya da fazla eklenmiş olan hücreler veya girdi adının değiştirilmesi bu bölüm aracılığıyla gerçekleştirilir. Örnek grafikte gri renkle oluşturulan yeni seri için 3. sinav adı verilmiştir ancak diğer iki seri ile aynı yazıma sahip değildir. Bu yüzden düzenle seçeneğiyle üçüncü seri “3.Sınav” olarak düzenlenmiştir (Şekil 4.12). 2 1 3 4 0 Tarih Bilgisayar İngilizce Edebiyat Matematik 1. Sınav 2. Sınav 3. Sınav 5

4. Ünite - Grafiklerle Çalışmak 101 Gösterge girdileri bölümünde sonraki seçeneklerden biri de kaldır seçeneğidir. Gös- terge girdilerinden kaldırılmak istenen seçilerek kaldır butonun tıklanmasıyla grafik üze- rinden silinebilir. Son olarak ilgili bölüm altında yer alan bir diğer seçenek ise yukarı-aşağı butonlarıdır. Seri seçildikten sonra sıralaması bu butonlar aracılığıyla değiştirilebilmekte- dir. Normal şartlar altında 1., 2. ve 3. Sınav olarak sıralanan seri verileri Şekil 4.13’te de olduğu gibi 3., 1. ve 2. Sınav şeklinde sıralanmıştır. 120 1 Şekil 4.13 100 Gösterge Girdileri 80 yukarı-aşağı sıralama 60 seçeneği 40 20 2 0 Matematik Tarih Bilgisayar İngilizce Edebiyat 1. Sınav 2. Sınav 3. Sınav 120 4 100 80 60 3 40 20 0 Matematik Tarih Bilgisayar İngilizce Edebiyat 1. Sınav 2. Sınav 3. Sınav Veri kaynağını seç penceresindeki bir diğer bölüm ise Yatay(Kategori) Eksen etiket- leridir. Bu bölümde sadece yatayda yer alacak olan verilerin aralığını düzenlemek için düzenle seçeneği yer almaktadır. Veri seç bölümünde gösterge girdilerine yenisi eklenebiliyorken kategori ekseninde sadece 1 düzenleme işlemi yapılabilmektedir. Bu durumu nasıl açıklarsınız? GRAFİK TÜRLERİ Excel’de birçok farklı amaç için kullanılabilecek zengin bir grafik havuzu mevcuttur. Kul- lanıcının sahip olduğu veri ve bu veriyi neye göre sunmak istediği grafik türünü belirle- yecektir. Bu bölümde grafik türlerine ayrıntılı olarak yer verilmiştir. Sütun Grafik Sütun grafikler arasında silindir, koni ve piramit türü grafikler Yatayda birçok kategorinin olmasına izin veren ve dikeyde sayısal ifadelerle kategorile- de yer almaktadır. Bu grafikler rin değişimini gösteren grafik türüdür. Çalışma sayfasında yalnızca sütunlar veya satırlar bahsedilen bütün grafik türleri ile hâlinde yerleştirilmiş veriler sütun grafikte çizilebilir. Sütun grafikler bir zaman dilimin- aynıdır. Tek farkları gösterimde de veri değişikliklerini göstermek veya ögeler arasındaki karşılaştırmaları göstermek için kullanılan sütunların şeklinin kullanışlıdır. Değişimi sütunlar hâlinde ve farklı renklerle ya da aynı rengin farklı tonla- silindir, koni ve piramit şeklinde rıyla göstermek mümkündür. Aynı zamanda üç boyutlu görünümler de eklenebilmek- değiştirilmesidir. tedir. Kullanıcının amacına göre farklılaştırılmış sütun grafiklerinden de yararlanabilir;