Қуат Қайранбаев-АҚ ЖАУЫН

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ (7 ^ Ы сацы ж Өлеңдер, поэма А лм аты - 2005

Б Б К 84 Қаз7-5 Қ 23 ҚАЙРАНБАЕВ Қ. Қ 23 А қ ж а у ы н , Өлеңдер —Алматы: “ Нүрлы Әлем”. 2005. — 208 бет. І8ІШ 9965-656-75-4 Бүл кітапқа белгілі ақын Қуат Қайранбаевтың соңғы жылдары жазылған тыд туындылары еніп отыр. Достықты, адалдықты, махаббат пен адам- затгың ізгі мүратгарын арқау ететін тілі шүрайлы, ойы оралымды жырлар оқырман қауымның жүрегіне жол табады деп сенеміз. ББК 84 Қаз7-5 к 4702250202-16 ^ 443 (05) - 05 І5ВН 9965-656-75-4 © Қайранбаев Қ.-, 2005

іт а п т ы ң ЖаІ^ыІс ыИ;пал г т іп , ^гліг^илілі £ 1 аса гап І ^ а ^ а т а л < а^13\\/- һіың п^2ззи<^гшігі Е а Ц ы т Иліайлоіл тн. “в Ю Е в - с М а т а й /Қ Я и в-н ің <^ир,гИтор, ы в айлау віОвупоКІа илгісаіз алгысыллды Ііл д іііг л іін . /720^2 .



А қ жауын О ы р .іы е і ''\\ і. н е іу р /ш іг /р і 1'Ақжауынның:’қолжазбасын саралаған кезде өленсүиер қауымға шуакты нұрға, ақтармасырға толы төрт аяғы нан тең түсетін ж орға жыр үсыныгі отырған авторға іштарта қарайсын, ақындығын әйгілеп, айналаңа ақтарылғың келеді. Бұған дейін де әр түрлі басылымдарда жарияланған жауьар жырларымен қаламының карымын танытып үлгерген Қуат Қайранбаев- тың бүл кітабының күндылығы неде, табысы толымды ма деген сауалга ақын олеңдеріндегі озіндік орнектерді, тапқыр теңеудерді жауап ретінде ұсынамыз. Жинақтың жылуы жүректер- ден жол табуға асыққан толыққанды туынды- ларында. Ендеш е, СІз де бізбен бірге “ Ак жауынның” қүшағына енІңіз, шартты түрде бөлімдерге болінгенімен біртүтас дүниедей бір дсммен оқылатын ақынныңақсисасезімін көңіл козімен көріңіз. Ақыи: - Үмытқандай көк аспан уятты анық, Төге берді коз жасын жиі ақтарып. КоцЫмнен бір кірбіц кетпей қойдьи Кеппей қойгаи жер беті сияқтанып, “Жаңбырлы жаз\" - деп таб и ғат көрінісі мен көңіл күйін үштастыра жырлайды да “Көз жасын жақыны- ның көрмеген жүрт, қайтсін-ау көк аспанның жы- лаганын\" деп жақсы ои түйеді. Мүндағы иірім, айшықты ой сымдай боп сабақтасып, жымдаса өріледі. - Келте піиііп, оііластырмай кеңінен, Әрекетке барыппыз-ау жөні кем.

о Ақ жауьін /■/.■■■,// Бугін ж урек жасст ж атыр ескврту, “ Ей, бспақай, оішама” деп мепімен. С езімді де, сауықшы Оа коп шілеп, Ой мен цырга салып едік тепкілеп, Бугін ж урек жасст ж атыр ескерту, “Еіі, балсщай, еркелігй/ ж етті ” - деп. \"‘Жүрекпен сырласу,, атгы өлеңнен алынган осы егіз өрім мазасыз жүрек лүпілін дөп басып түр емес пе? Қуат каламынан туған олеңдердің қай-қайсысы да осындай айтары бар, үйқасы үтымды, ойы оралымды болып келеді. Ж үдегенде де, түлегенде де жүрекке жүк түсіріп жататынымыз баршаға белгілі. Ақын бір өлеңінде: Айыцпас дертке салды да олец тылсымы, Алдырмай қойды, алқынтып м ені жыр шыцы. Қызуы қайтқан сэулесі сынды куз-күннің, 6 Кеміп қалгандай жүректіц бугін дурсілі, - десе имандай иланасыз да күзгі күннің әлсіз жылуындай азайып бара жатқан көңіл шуагын іздеп алаидайсыз. Жыр-жәрмеңкеге енген адамның ат басын бүрмай өте алмайтын махаббат бекеті Кудттың да оңқай асықтаи оңтайына келетін таңдаулы тақырыбы. Олай дейтініміз, аппақ сезімін айшықтайтын түста қаламгер кейде көптІ көрген көнедей косіледі, енді бірде аузы күйіп көрмеген аңғал бозбаладай ақжаркын. Ж асындай көкті тіліп жарқылдайтын, елінің еркесіндей еркіндейтін түстары да бар. Сөзіміз ж алаң болмас үшін бірнеше өлеңнен бірер шумақтың “дэм-түзын\" тамсап көрейік: Іцкэр жанныц тусінеді куйін кім, Қылыгыца, сөздеріце сушндім. Сыцгыр қсщқан қоцыраудай дауысыц, Қабыргасын согып жатыр мыйымныц.

А қ жауын //■-'0//І Немесе: Үпайсыц деп айтпайсыц, суйемін деп, Сеідіреді оныцды киец ундегг. Ерініц жеткізбеген емеурінді, Боталаган көзіцнен туйемін көп. Не болмаса: Сезімніц жоц ерте-кеші, Тозімімді ортемеші. Көціл т ербер қылыгымен, Еркелеші, еркелеші, - деген уздіккен үзінділер өзіндік өрнегімен, ойымен өзара уқсамаса да бір-бІрін толықтырып туратын тың тіркес, соны пікірлері арқылы туыстасып, ұштасатын өлеңдер арқылы адал да іңкэр сезімге кдіштарлығымыз еселене түсері кэміл. Өлең —өмірдің дэл көшірмесі емес, оның кестелі, оқалы көркемдік кілті табылмаса, бойында аспандаған, асқақтаған өршіл рухы болмаса оқылмайды, эрі ойға тоқылмайды. Қуат өлеңдерінің ба гы оның байыпты баб ында. Түсіне Н Ц енген, жақсылар медет беріп мерейІн тасытса, жат көріністер жанын жаралайтын сезімтал ақын “Түс” атты өлеңін “Аттатпай цысцан кезде тапыр адым, Аллалап, аруацты шацырамын. Содан соц өц мен түстІ айыра алмай, Оянып, ац-т ац болып отырамып, - деп аяқтайды екен. Ойлы өлеңдерімен көңіл шуағын жеткІзуге асыққан ақынның жемісі —осындай шырайлы да шуақты жырлары, табыса - қалыптасқан сөз тіркестерінен саналы түрде бас тартып тіл ге оралымды ойға қонымды сөз асылын іздеуге талпынысы. Олай болса “Ақжауын” кІтабы оқырмандарын тауып, ақын бауырымыздың алар асуының биіктей беретініне сенгІміз келеді. Ізгілікке тұнған жырдың иісі жұртқа тарап, игілікке қызмет атқарғаны лэзім. Сэкен ИМАНАСОВ, халыкарапық “Алаш” сыйлығъшың лауреаггы.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лц жауын НАЙЗАҒАЙ ЕМЕС, ЖАҢБЫРМЫН Толғауы тоқсан жольінда мынау тағдырдың, От болмадың деп кінәлай көрме. жан қурбым. Найзағай емес, жарк етіп бірден сонетін, Көктемде келер керімсал ғана жаңбырмыи. Шегіне сірә, жетем бе деумен ән-жырдың, Кірпік ілместен таңдарды талай таңга урдым. Найзағай емес, өртейтін-дағы кететін, Жанға бІр сая жауатын жазда жаңбырмын. Арқадан қагар ағамен талай сән қурдьш, Өзекті өртер сулумен журіп, гіаң күлдім, Найзағай емес, сурқы да суық, сураусыз, 8 Өткенді аңсап күзде бір жауар жаңбырмын Жыр —пырағымды ауылға әсем шалдырдым. Сусаған жұрттьщ осьшай шөлін кандырдым. | Найзағай емес, зияны молдау. пайдасы аз, Кеберсіп жатқан жеріме жауар жаңбырмын. Солай да солай, өтеді өмір, жан курбым, Есімі ертек болмаспын бірі мәңгі ұлдың. Найзагай сынды жарқ етпедің деп ренжіме, Найзағай шашар бұлтгармен келер жаңбырмын.

I БӨЛІМ ОолІ.ІШ ІіІ^ еі>іры Қалта жыртыц, сөзге толды жер де, су да, м унар көк, Қулаң болса тыцдаіітұгын сойлеуші көп иіын эрлеп. Буцар да айтқан, Абай да айтқан, әлі де айта береді, Мен де қостым бір ауыз сөз, көп болмайтып шыгар деп,

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лқ жауын /,/,,/ / ЖҮРЕКПЕН СЫРЛАСУ Ақын жанда көп десек те тусінік, АбаЙламай, шалыс басқан ісін уқ. Жүрекке біз жара сала беріппіз, Әркімдерге тектен-текке усыныгі. Ақындарды шалық урған десе де, Ш адық жаннан шабыт туды нешеме. Жүк артыппыз аямастан жүрекке, Шарап ішіп, өлең оқып көшеде. Турмыс мынау салса-дағы нарыққа із, Тапшылыққа мойымаған халықпыз. “Жоқ” дегенді намыс көріп айтуга, І0: Жүректі әкеп саудага да салыппыз. Тербетем деп талант-тумар бесігін, Талпыныппыз, бул тілектің несІ мін. Жүгіріппіз бітейміз деп жүрекпен, Бэтуэсіз мына дүние тесігін. Сағаттарды санатқа алмай муң кешкен, Сулу сүйген шығарыппыз күнді естен. Пышаққа да, қушаққа да үрындық, ¥тылатын жүрек барын білместен. Азаматтан шықпасын деп бөтен үн, Парызымды жұрт алдында өтедім. Қылышқа да, урысқа да тастадық, Журектің де білмей жумсақ екенін.

А қ жауын Лк жауын Тагдмр солай, маңдайымыз тайқы сді, Мазалайды миымызды ой тегі. [■нді жүрек танытып тұр асаулық, Иссіне ескерте ме, қайтеді? .. Келте пішіп, ойластырмай кеңінен, Әрекетке барыпгіыз-ау жөні кем. Бүгін жүрек жасап жатыр ескеріу, \"Ей, балақай, ойнама!” деп менімен. Сезімді де, сауықты да көп тілеп, Қар мен мұзға салып едік тепкілеп Бүгін жүрек жасап жатыр ескерту, 'Тлі, балақай, еркелігіңжетті!” деп. Шабыты ғой акын жанын нүр еткен, ■;щ Сол ләззэтғі шақты жүрдім тілеп мен. Енді міне, кеудемдегІ моторым, Тулап жатыр, санасқын деп жүрекпен. Лқындардың естісін деп арды үнін, Лйкасумен өтті, бэлкім, әр күнім. Әр нэрсенің шегі барын білсіндеп, Жүрек бүгін білдІріп түр барлығын Бола алмадым жау жІбермес қорғаны, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жүрегімнің таусылмағай жолда эні. Жанып-күйіп, күл боп кетсеңарман жоқ, Түтана алмай, бықсымасаң болғаны!

Лң эісауын шц БАТА БЕР Арманым алга жетелен, Шакырып шуы қаааның. Балалық өтті, өсе кеп, Бақьпты іздеп барамын. Өрекпи соғып жүрегім, Бермейді тыным санама. Тиген жоқ себім, білемін, Жазғыра көрме, жан ана. “Сауық қып, қуып елестІ, Жүргенмен қайда жегесің?” Десең де ‘,'Алдың көмескі” Жетемін, сенші Көкешім. М Жан жаққа жолдар тарамдап, Кетсем де басқа соқпақпен, ІніндІ оилап, алаңдап, Ағатай, жүрме жоктап сен. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Ауыр жүк алдым аркама, Алдына шыгып не дейін, Енді өзім жүрген ортаға, Өлеңім, саган сенейін. Құрайын өрнек өлеңмен, Сөзбенен соғып оқа-зер. ¥лы қсат сүрап келем мен, Агайын, маған бата бер!

Лк жауын «һН , БІР АУЫЗ СӨЗ 'І'үгссіліп, таусылсан ба. бул қазақтың айтары? Сөзі бІтсе қазақ калай тірлік құрар, тэйт әрі! Кәеіп жасап өзгелер жур, эңгІмені догарған, Тіл базарға кеше кеткен көшім қашан қайтады? Акылдарьш пұлға сатпай, үлестірген кіл-тегін, Дуниедегі дархандықты еншілеген жұ:рт едің. Өзге жұрггар шокпар усгап, уңгіртаста жүргеңце, Әріп ойлап, таска жазған Тоныкөкпен Күлтегін, Айтты. кетгі тегін нэрсе, кім іздейді сүрауын, 13 Одан г^өрі қазақ алар мінген аттың ылауын. Ханы меыен қараны да бір кеңеске сыйдырған, Жузден асып ол да кетті, Бүкардайын жырауың. Одан бері өтіп жатыр олшеуі жок талай күн, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Даналардың кептігіне. тектігіне қараймын. Саф алтыннан қүйылса да кұр нэрседе қүн бар ма? Ұққандаймын қолдаутаппай мүң жүтқанын Абайдың. Бүгін, міне, қазагыма бүйырғандай билік-төр, Биліктіге-жидІптүге кімдер келІп илікпер? Білек түріп тірлік қүрар уақыт келді десек те, СөЙлеп жатыр ауызымен күс тістеген жүйріктер.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Ақ жауын Қалта жыртық, сөзге толды жер де. су да. мунар кок. Қулақ болса тыңдайтүгын, сөйлеуші коп шын эрлеп. Бүқар да айтқан, Абай да айтқап, әлі де айта береді, Мен де қостым бір ауьтз сөз, көп болмайтын шығар деп. ТУҒАН Ж ЕР Айналайын, атажұрт, қоныс-мекен, Перзентіңмін өзіңетаныс, бөтен. Жазамын деп жыраққа кеткен едім, Өзің жайлы эрлі өлең намысқа тең. Айтар біреу ~ ерекше несіменен? Сенде ергенмін киелі кошіне олең. Махаббатым сэбилік қалпымда сол, Суыған жоқ, жоқ бәлкім, еш удеген. Шырқап өтпей сан жүрген енр дшіамеіқ Шырпы өмІрді арнайы таңдамап ем. Жыр жүртынан енші алып кетксн үлың. Келмей жүр-ау, сағынтьш. арнаи олең. Сенен атты біз үшін таралып күн, Демеу бердің даңқына сан алыптың. Өзен-көлің, көкмайсаң, қырларыңаа, Ізі жатыр бал дәурен, балгшықтьщ.

Лң жауын Төгілгенде тауыңнан таңүлгісі, Таңғажайып көрінертәңір күші. Топырағың біздерге төсек едІ, Түнің мақпал-ғашықтар жамылғысы. Жанга қүйып Ақсудың ағын энін, Лепсінің де барганбыз бағына мың. Дос-жаранмен алаңсыз бірге жүрген, Туған жерді мен бүгін сағынамын. Сағынамын сан барған думан көлді, Қыздар жүрген қырларды - буған белді. Сүлу қүшып үйрендік, эттеген-ай, Еске де алмай сүюді - Туған жерді. ӨР ТІЛІМ Кім айтады қазақ тілі осал деп, Осал болса сонша гүмыр жасар ма ед? Оған куэ тарих жатыр телегей, Ол аз болса, өз дауысын косар көк. Әр үрпақ кеп үсынған соң соны леп, Ана тілді қашан қолдан жонып ек? Ғасырлармен үндесетін бүл тілмен, Хат калдырған Білге Қаган, Тоныкөк. ҚазақтілІ туғаннан-ақбейне өлең, Жалғыз сөзбен еткізеді ойды елең. Жер-жаьанды дүбірлеткен даңқымен, Есіл ерлер осы тілде сөйлеген.

о Лң жауын //// Шүберекке түйген жанын халқы үшін, Дала көр;іі мықтылардьщ гартысын. Еділ батыр осы тІлде сөйлеген. Бағындырған Еуропаның жартысын. Осы тілмен ана болып жол күттім, Жоқтау айттым, азалы үннен толқып тун, Асан болып Желмаямен ел кезіп, Қобызы боп аңырадым Қоркыттың. Сор сыйлаған сан болса да бүла күн, Сүрінбестен өтгі өмірдің сынағын. Махамбет боп ханның бетін қайтарып, Абай больш елім үшін жьшадым. Түсінбеймін, қайдан шықты қаралы ун, 16 Дербес тілмен элемшарга тарадым. Өр үніммен өзгелермен тен түрып, ШежіресІн жазып жүрмін даланың. Үққан жанға асыл сөздің көркі мың, Неге ендеше осал дейді өр тілім. Болашақтың аузында әлі журеді, БелгісІ боп бар қазақтың еркінің. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ ТАРАЗДАҒЫ ТОЙ Шабыттансам шарықтап өрге демім, Ықыласына халыктың шөлдегемін Таразда өтер тойына туысқанның, Талдықорған жерінен келген едім.

А қ жауын М///Н//^/П// Жүргенім жоқ ілесіп көптізбекке, Алгысым да жиналған шексіз көпке. Алматының бүгінгі орталығы, Ала келдім, сэлемін жеткізбекке. Шабыт келсе ақындар жазады өлең, Әз анамен жолықтым, эз ағамен. Тағдыр жазып таныстым, тағы міне, 16 жыл көрмеген бажаменен. Бола алмадым тойың мен толайыңда, Қуаныш та, реніш те, бәрі ойымда. Сәлем бердім жиналған қуанышқа, Бұрын-соңды білмеген ағайынға. Дей көрмегін, өткеннің елес бэрі, 17 Ізің қалды кешегі белесте эні. ¥лың өсіп, әкелсе үйге келін, Жетілгені ұрпақтың емес пе эні? Сәби келсе өмірге - ана көрсін, МI»! Нағыз болса сөзінде қалады ер шын. Бақыт дейміз, бақ дейміз, дәулет > дейміз. !► Бәрінен де жастарга сана берсін. й Ғашық болып, қосылса бастары шын, и Сезімдері бітірсін тасқа мүсін. Ақтілекпен, агайын, көтерейік, Отау құрган бүгінгі жастар үшін.

Лқ жауыи / /Ч// / АЗАТТЫҚ ЖАУЫНГЕРІ Қанды қырғын болғанда баяғыда, Кәрі жасты ол соғыс аяды ма? Сол зұлматгың көз көрген мұрагаты, Қария тұр сүйеніп таяғына. Ей, жас үрпақ, сен оны естіп пе едің? Жақсылықты соғыстан еш күтпегін. Қанын төгіп, болмаса жанып беріп, Қас дүшпаннан қайтарған өстіп кегін. Өткен сонда елімнен тозақгы күн, Еркін міне, ерікті қазақ бүгін. Таяғына суйенген сол қария, 18 Қорғап қалған халқымның азаттығын. Өз тарихын бІлмеген жүрмек кейіп. болашаққа үмтылып, гүл кектейік. Таяғы бар, омырауы орден толған. Қарияны қашанда қүрметтейік. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ БАР МУҢЫ М — АЛҒЫ К Ү Н Ей, қазақ! Өзіңе үнай ма тІрлігің? Сорлы боп елінде дэл сендей жүрдІ кім “Қүл” деген атың жоқ, қалбақтап әркімге, Күле алсаң біреуге - озіңе күл бүгін!

Аң жауын Іій, қаіақ! Осындай сл ме едің бұрын да, Кім шапқан ал сонда Үрімге, Қырымға? Қылқынтып жатса да қылп етер түрің жоқ. Қыл бұрау салғандай шыңғыртып құлынға. Ей. қазақ! Қорлыққа не деген берік ең? Көрмеп пе ең жаралып ет пенен теріден. Козі ашық ұлың жұр орыс боп кетсем деп, Құландар іспетті қағынан жерІген. Ей. қазақ! 19 Лзаіг жоқ басыңнан өтпеген. Түсінік бар ма өзІ затдеген, тек деген? Ерінген жан ғана басынбай жүр бүгін, Кім қалды кан-жынын үстіңе төкпеген?! Ей, казақ! Сүрдің бе өмірді сән үшін? Бар ма элде тамырда көк түрік қаны шын? Азаттьгк алғанда мойылып семсерің, Мақта боп қалған ба найзагай намысың?! Ей, казак! Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Дейміз-ау түзелді көш, міне. Көшіміз көркеймей. отымыз өшті ме? Қой болдық. әйтпесе карсылық жасайтын, Бауыздар алдында бақ етіп ешкі де.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лқ жауын /■ Ей. қазақ! Айтар согі әлі де көп менде. Көкірегім қан жылар коз садсам өгкснге. Бабадар қаны мен көз жасын бұл жерге. Намыссыз _үддарың сатсын деп төккен бе?! Ей, қазақ! Қайтпайсың қиқуцаи, шудан да, Жаралтан халықтай той менен думанға. ¥ л д а р ы ң - ұрыншақ, қыздарың - ойыншык, Болсын деп ойлап па аналар туганда. Ей, қазақ! Басыңнан сан нәубәт, отгі зар, Салтың бар еді ғой - сақтайг ын кок тұмар. Ананың тілінен айныған жатырдаи 20 Өзіңдей өзге жұрт элемде жоқ шығар! Ей. қазақ! ЖеттІң бе аман-сау ат-колік? Шалжисың неліктен жургендей баққаеріп, Колденең көкатты көліғцн лайлады. Жасырған қанжарын \"'жарылкар'7 жаткеліп! Ей, қазақ! Бақ, дэулет білгенге қас-қағым, Татулық түндігі болсыншы аспанның, Үш қазақ біріксе үш жаққа тартумен, Қосылмай қойғаны-айсормаңдай бастарың. Ей, қазақ! Ертерек біздерге күлкі күн. Теңгере алмай жүр өңгемен жүрт үнін.

Аң жауын Нл камыи ойлайтын екінің біреуі, Тынбайды эліде тыгындап Қ-ұлқынын. Ей. қазақ! Не болды дүниеге күмартып, (ргеміз бекісс ертең-ақ түнар қүт. Ас ішіп аяқтан, бас шүлғып өткенше, Арпалыс үстінде ақ өлім мыңартык!!! ӨЛЕҢГЕ НАЗ 21 Батыл айтып қылықтарды жымысқы, Бірде ақылшым болдың, бІрде үгітші. Менімен шын тагдыр қоссаңжырларым, Доеың сүйген қыз жүрегін жібІтшІ. Сен деп жүрмін болашағым, сенерім, Өмірімді саған арнап келемін. Маған еткен жаксылығың сол болсын, Сүйгеніммен табыстыршы, өлеңім. Алгаш саған айттым жүрек сырларын, Сен өртедің, тағы түсті бір жалын. Табынайын бір өзіңе мэңгілІк, Жау.іап. берші қыз жүрегін, жырларым. Ашық болсын десен егер аспаным, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Мазагына қалма десең басқаның. Мендегі отты лаулап жанған жеткІзші. Жүрегіне сүйіктімнің, дастаным. ЖІберетін алыстарды жақын гып, Жүргізетін журектерге экімдік. Касиеттің бары сенде шын болса, Сол бір қызды мендік қылшы, ақындық!

Аң жауын КӨҢІЛДІҢ БІР СӘТІ Тоқырдым, Толмайды көңіл неге? Қалың ой қаптап кетті неге іргеме. Үсті тұнық, ал асты ойран болған, Теңізбең келе жатыр өмір —кеме. Жия алмай жеңсік бермес жасық ойды, Құл болдым гірлігіме басыбайлы. Аспаннан асқақ әуен келеді де, Согылып дарбазама шашырайды. Жаманга қия алады өмірін кім? Мақсатқа жеткізбейді-ау жебір ындын. Көңілім кеберсіген жер сияқты, Ал мыйым тұткыны боп көңілімнің. Тірлікпен токтатпастан таласымды, Күй кешкем көңіліммеи жарасымды. Ал бугін көңіл бөлек. омір болек. Қоса алмай миым соны аласұрды. Жарастық табайыишы десем ылғи. Жанымның жарақатын тесем үңги. БІрнеше адамдардан құрастырып, Жалғамай кеткендей бір кешемін күй. Осылай, ойда жоқта суып денем, Жаньімнан үша алмай жүр уытгы олең. Бейуақіа ез-өзімді жоғалтып-ап, Іабам деп елесті сол қуып келсм.

Лқ жауын с ^ ^ ~ \\ т Коңілді көгерте алмай өнер емі, КейпІм де конбіс тартып, көнереді. Замандас, менен бүгін ақыл алма, Өз-өзін жогалтқан жан не береді?!... БӨРЛІНІҢ ЖЕЛІ 23 Ьөрлінің бір патшасы бар жел деген, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Тындамайтын, санаспайтын елменен. Тіршілікке еркінсініп бағатын. Дэл осындай эміршіні көрмеп ем. Жаңа іана тынық еді айналам, Ашық аспан тамылжыған сай-далам. Енді міне, ақ түтекке оранып. Сән табигат салып жатыр байбалам. Байқай алмай айналасын уңіліп, Кібіртіктеп қария түр түңіліп. Ойнау үшін сыртқа шыкқан жас бала, Қайта кірді бөлмесінежүгіріп. Келіп қалған көкті торлап нөсерге, Шын қуанып ‘‘Егін-жайым өсер ме?\" Шықты дихан, бүлт та кетті бір тамбай, Төтей алмай боран деген есерге. Жаңбыр емес, құм боп көктен себіліп, Шуақ емес, түтек болып төгіліп. Аузы берІк жел қабының бір шетІ, Кеткендей дәл осы жерден сөгіліп.

о Лң жауын // / /// / Боран дейтін патшасы бар Бөрлінің. Біздер күнде көріп жүрміз ерлігін. Сенбесеңдер бәрін жиып таста да, Бөрліге кеп қонақболып көр бүгін. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ МҰҚАН ШЫҢЫ Жаньщ сергіп, көңІл мұңы тынығар, Өмірдің бүл ләззаты не, кім үғар? Өнер деген өлшеусіз бір өр десек, Оның заңғар өз биігі, шыңы бар. Тартса тағы тірлігінде талай мүң, Шыгыстан бір атқандайын арай күн. 24 Поэзия өлкесінің пірі көп, Әйткенменен жені бөлек Абайдың. Сан мың саздан экелгендей төге сел, Қүрмангазы лебімен кім теңесер? Бүл өнерде шыңы бөлек Мүқаңның, Десек егер, жаңылыстың демес ел. ** * Ей, баққа күлген, тақка мінген пенделер, Арды үмытқан жанбай жатып сөнбек ер. Асап, қарпып, толтырдың гой қалтаңды, Қанағат қыл, қалпыңа түс, жөнге кел. Жан бар ма екен жалынбаған арманға, Сен де біраз із тастадың сол маңға.

А қ жауын Ақылыңды ақша билеп жүргенде, Ақьш барын аңдадың ба жалғанда. Жүргендей-ак эзер көріп өлмес күн, Айла іздедің, адалдармен белдестІң. Содан жиған байлығыңның ширегін, Мүң кернеген бір күніме бермеспін. Байлық емес, қиял болды құштарым, Сезем онда сарқылмайтын куш барын. Сен күпінген ширегіне байлықтың, Айырбастаман арманымның пұшпағын. Өмір - соқпақ, адасатын аз ба адам? Бәз-біреуді шақырады боздап эн. Мен мақүрым шіренуден қалсам да, Саған мені түсінуді жазбаған. Сен де шықтың, мен де шықтым қырға сан Шарап Ішіп айттық, бэлкім, жыр масаң. Аш боп күлген сәттерімді сағынам, Тойып ішкен күндеріңді бүлдасаң. Ей, жалпағынан жалған басқан мықтылар, Сен отырып, бүгін біреу тік түрар. Тізерлеп кеп, қүлағанда алдына, Тэңір барын тірліксонда ұқтырар, Тек кеш болып жүрмесін.

Лң жауын САУАЛ МЕН ЖАУАП Ешқашандажолдары бірікпеген. Тұрлаусыздау тірлікте жүріп келем. Шайқамаған толқыны қалмагандай, Қалмағандай соқгіағы сілікпеген. Жан таппаған жүмбақты табамыз деп. Жан баспаған қиырга барамыз көп. Сауалдарга мәңгілік жауабы жок, Сабыламыз, сарсаң боп жауап іздеп. Сенім -селкем, өмірдіп көп күмэні, Ақымақтың биікжүр шоқтығы эні. Құпиясын бір жайдың аштым десең, ЕкІншісі иіліп кеп түрады. Тірісіне қарамаЙ, өлесіне, Сағымдардың ілестік елесіне. ¥ қп ай жатып біреуін, тастай сала, Жүгіреміз сосын кеп келесіге. Қара жолгы қарамай шаңга да біз, Білместікпен айтамыз самғап аңыз. Көп сауалды жиып ап жауабы жоқ, Қайдан келген сұрақ деп таңцанамыз. Шындары мұң өмірде, қыраты мың, Таппай солай өтерміз сірә тыным, Өмір өтіп кеткен соң білеміз-ау, ТІршіліктің жауабы табылмайтын, Сауалдардан тек қана тұратынын.

А ц жауын АРМАНЫМ 27 Ізгілік болып бар міндет, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жайылдым жұртқа шалғын боп. Пейілімді дұрыс көрді ме? Атадан бата алдым көп. Асып бір қайтем шамадан, Коңілім менің самал ән. Еркелегі әркез, іні боп, Қамқорлық көрдім ағадан. Сөзім когі жіпкстізетін, Сезім богі т.ұрсын күзетім. Айбарлы аға болдым ба? Інінің көрдім ізетін. Адалдык оркез деп келдім, Адам боп өмір өткердім. Менен де опа тапты ма? Досымнан опа көп көрдім. Теңесер сІро балменен, Иіліп тұрар тал денең. Бозбала болып боздаган, Сұлудан ләззәт алған ем. Жаманга журер ж\\ыс кім? Жакыным сатса у іштім. Азаматым деп ардақтап, Қолпашын көрдім туыстың.

Лң жауын / -/// / Қомдалған сәтте қарымым. Оң менен солды таныдым. Таңдагі бір сүйген арумен, Жардың да кердім жалынын. Алқалы топта шырқап мын, Арқалы сэтге нұр таптьш. Ендігі басты арманым, Өскенін көрсем ұрпақтың. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ БІРЕУГЕ “Б.ұл қызмет\" дейсіндер, Қызмет бұл шынында. 28 Қызмет деген дуниенің жыртығына тыгын ба? Қай кездері қайшы кеп қылыштасты азамат, Қызметті бүркеніп “Адам” деген үгымға. 'ГүсІнік те әр түрлі, Дауа бар ма талғамға. Өз дэуірі жүргендер бақытты - ғой жалғанда. Ақтық сөзін айта алмай акындар да арманда. Шалмақ болып оларды пенделер де арманда. Марапат сөз айтылса жүргенім бе малданыгі? Жығады екен қашанда сол пенделер жарға нык. Көкірегім соқыр ма? Көзім әлде көрмей ме?

Л ң жауын Қакқанына аркадан калай келгем алданып?! Рақмет сендерге! Осы еді керегІ. Көңілдегі бұл да бір шықпай жүргең шер еді. Асқақтаса адамдар көкірегІн шел басар, Ақын жерде жүргенде дүниені көреді. СӘЙГҮЛІК 29 Сэйгүлік жыл бастап бІзді сапарга, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Сағымданып таңым тағы атар ма? Серкесі мен еркелері елімнің, Сауық қүрып жатар ма еді шаьарда. Әлін бІлмей элек болар жоқ жайым, Әліпбиін эңгімемнің қозғайын. Әнін салып, еркін жатқан қазақпыз, Әлдекімнің әміріне сөз дайын. Иілмеген езгісіне мыктының, Иесіндей тәнІрінің шықты үнім. Иісі қазақ қадірлеуші-ед жылқыны, ИгілІктің білгендей-ақтүп қүнын. Гэпосында. пырақ едіпіріміз, Гүл көмкермей ақындардың жыры —күз. Гей-гөйлеген топқа салса жүйрікті, Гөзел жырлар арнаушының біріміз. Үлгі болар үрдісі көп халықтың, Үйінде ылги атады екен жарық күн.

Лк жауын Үлгердік пе өмір атты дүрмекке, Үйрендік пе, олшейді екеп барып кім?... Лебіз айттық жылқы жылға осылай. Лепірді деп сөге көрме, досым-ай. Леп белгі көбейіп бір түрғанда, Лагыл ойлар қалады екен шашырай. Іздеп мен де туған жердің шатгығын. Ізін көрдім лсеңісінің, бақ-мүңын. Ілкідегі жылқы жылы табысты, Іркіп қайтем куаныштың аптыгын. Коңіл солай, көтеріңкі, көрікті. Көкшулан боп қойжылы да келіпті. Кездескенде бір мүшелді айналып, Көрсең етті, қазагыңды еріктІ! АУЫЛҒА БАРДЫМ Елесін іздеп өткен күн сагым жанардың. Ауылга бардым мен кеше. Ауылға бардым. Ауыл дегенім арайльг ақ ордам еді. Ол барда мені басынып, Бағымды алар кім?! Сағьгныш отын себелеп жалын жүректен, Топырағьгн бастым, Табанға табы мын өткен. Соңьгнда қалған керуенггің ел-жүріты кәріп, Сартап бір болды сезімдер сагынып жеткен.

Лң жауып Көзімді жұмсам едестер күйін кұп алғам, Ш ІНығатын еді агайын жиын кып алдан. Океден қалған шаңырақ иесі болмай, Балалық шақтың орнында үйінді қалған. Қанатын қағып келгеңде жыр қанат көктем, Ай ару қыздың кпилын ұрламақ боп та ем. 'Госатын талы, қорғайтын қурайы қалмай, Кетіпті үрлеп. төбені сырғанақ тепкен. Өткен-ді солай балалық, бал жастық үйде, Кеудеге қонған күмбір үн жалғасты күйге. Еңселі болып түратын клуб жоқ бүгін, Қаракөз қызды шақырған алғашқы биге. Аттандым мен де алдағы ақынға ілесіп, 31 Жаксының аты болсын деп жақынға несіп. Ымыртта талай түбінде сүлуды сүйген, Еменді біреу алыпты отынға кесіп. Алыстан ансап келгенде таңгы леп үрған, Орнатсам деп ем ескерткіш мэңгіғе жырдан. Саялы бақты таппадым, торықтым содан, Анаммен бірге әжелер әңгІме қүрған. Ауылым бүгін алғы күн - жол-ана десіп, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Қаламыз кетті карбыздай домалап өсіп. Ертеңін ойлар жеткіншек қалаға қашса, Қариялар қалмай барады молаға көшіп. Тіршілік болса теперіш көресің жүздеп, Көктемде кеткен ақымды төлесін күз кеп. Ала атты мінген әкемді сағындым білем, Таппадым бірак қырлардан елесін іздеп.

Лқ жауын Бэлкім мен басқа өлкеден жыр азық тердім Ақынга жырақ кеттің деп кінэ жүктер кім? Ауылды көріп тамыры сола-бастаған, Ауырып жүрек, көңілім қулазып келдім. ан құдіреті Еркеғали Рахмадиевқа Сан шырқаған балалықтың түс-энін. Туған жерден төгіледІ күш ағын. Жеті асқардьщ шыңындагы ұлына, Халқы бүгін айқара ашты қүшағын. Бейкүнэ шақ, кеудеде жоқ қайғы-алаң. Еркелейтін қойнауыңда жай балаң. Екі алыптың - Еркеғали, Мүқанның, Ізі жатыр осы өлкеде сайраган. Ақ көбігін аспанға атқан кешегі, Қайран Балқаш, үл-қыз бердің көшелі. Айдыныңнан жағаға үрған самалдан, Ерке-ағаның жастық лебі еседІ. Тарпаң мінез қүрықтаған тағыны, Түз үлы едің, Көкбөрісі - Тәңірі. Көктеңіздентереңдікті уйреніп, Ш абыт берген Ақсу, Лепсі ағыны. Көк құрақтан көкіреюсе күй кірген. АраЙ күнге маңдайынан сүйдІрғен. Таусылмайтын жүректегі алау от, Қүмнан сіңген табаныңды күйдірген.

Лң жауын Тас түлекті айналдьірғаң жасынға, Құдірет пе, табиғат па расында? Өзен-көлмен көмкерілген өлке ме? Жастық па өткен Молалының тасында? Қол бұлғаған болашаққа бағың ба? Болат жолдар айналатын сағымға. Белді бекем будың-дағы, аттандың, Балалықпен қоштаспаған шағыңда. Әуенің бар жарты әлемде жырлаған, Құдіретіңнен қуаталам, нүрланам. Шыққан шыңың құтты болсын Ерке-аға, Деп тілейді қүмнан жеткен бір балаң. НЕ КӨРДІМ? зз Ілесем деп дурмегіне өнердің, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Көш - атанын сан қиырға шөгердім. Бірақ мені мазалайды бір сүрақ, Мына өмірде не бітірдІм? Не көрдім? Танымасын шығарады төрге кім? Арманымды талап қылып өрледім. Балалық па, әке мейірін сезбеген? Мен де өткердім өзге жүрттың көргенІн. Біреулердіңуайымғыл аш күнін, Көріп жүрдім тоғышардың мастығын. Желауыздың еріп сыпсың сөзіне, Көңілін де қалдырыппын жақсының.

А қ жауын /;■; '// / Ғашык болып рауан атқан гүлге шын, Сол ауылға қондырганмын жыр кошін. Вір дүшпаным багаласа басымды, Табалады сақ-сақ күліп бір досым. Тек өзімді жүрген кезде жөн санап, Жайсаңдарга жара салдым қаншама. Шабыттанып жырлар оқып, ән салсам, Күлімкөздер қараушы едІ тамсана. Тамырыма кеткен кезде тарап мүң, Жақынымды жат адамға балаппын. Көрмей қалса көңілімнің көздері, КөмілІппін көбігіне шараптың. Өр оиларын өніп эркез ерісте, Жақын болып жүру қиын жөн іске. 34 Қуаныштан аса сөйлеп, шын күлсем, Бэз біреулер жорыдьг оны теріске. Қуанышпен атып эркез түс - таңым, Мүң жамылып батты талай қысқа күн. Дос көңілін жібіткенде жырларым, Басын иіп кетіп еді дүшпаным. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жарқыратар жүлдыздайын ел көгін, Болмасам да намысымды бермедім. Адалдардың алақанын аңсадым, Аяулының мейіріне шөлдедім. Күй-мүңыма сыңар болып өлеңім, Жырларыммен қарызымды төледім. Не бітірдім? Не беремін жүртыма? Сауалға осы жауап іздеп келемін...

А қ жауын /> ҰЛЫМА Сен барсың, бұрында жоқ едің, Қуаныш кернейді жүректі, Байлығым —жырымды төгемін, Сезімді жеткізер жыр епті. Сен жоқта жүруші ем күрсініп, Қуаныш құйылды төбеден. Жыбырлап кішкентай тіршілік, Сезімге бөледі не деген. Дара емес, көп жанның бірІмін, 35 Қалдырған артында түяқты. Әйтсе де ерекше қылығың, Иісің де бөлектеу сняқты. Сел болған сезімдІ жасырман, Сүйе алмау - мен ушін сол қайғы. Кеткім де келмеиді қасыңнан, Қарасам көзім бір тоймайды. Көргенде бейкүнә кулкіңді, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жүрегім елжіреп кетедІ. Иіскегім келеді бІр түрлі, Өзіме ұқсаған шекені. Кішкене қолдарың ербендеп, Көңілге қуаныш тегесің. ӨзІңдей сәбиді көргем жоқ, Өзгелер не десе о десін!

А қ жауын 7 /7 7 Жадымда әрқашан дауысың, Қалмайды жүректе нала м.үң. Үмыт боп тірліктің дауы шын, Түйіссе жанар мен жанарың. Десем де көп жүрем жырақта, Жоқ элде бұл ісім қате ме? Жүрегім өзіңмен бірақта, РенжІме жыр қуған экеңе. ҚАУЫШУ Тілегімді, жүрегімді бір өзіңе арнадым, 36 Өзің болдың қуанышым, жұбанышым бар бағым. Қыспаққа алып жан-жағынан жер аттатпай қарға адьгм. Көзім көрді анатілдіңжетім болып қалғанын. Қуат ҚЛЙРАНБАЕВ Басым қатып, жасындатып құраЙмын кеп көп ойдье, Ата-баба аруағы ақтық іске жебейді. Үрпақтарым ұлағатын өз ұлтының ұмытып, Ана тілде сөйлесуге ұялғандар көбейді. Кенже қалып, кеш болса да қуаладық білімді, Тұмшаланып тыныстарым, тумай тұр-ау жыр үнді. Өзге тілге орын берІп, қонақжайлықтанытып, Сүйреледік босағага төрде тұрған тілімді.

А ц жауын Кірмелер мен басқыншыға басыңды иіп, сәлем бер, Өкінішпен тарихымда өтті талай кезеңдер. Шімірікпей туған тілін қиып беріп қазаға, Табылды-ау ‘‘Қазақ тілі жоғалады” дегендер. Қалай ғана қадірлейін, содан кейін ұлтымды, Шарықтайтын қос қанаттың бірі солай қырқылды. Немеренің балдай тэтті былдыр сөзін түсінбей. Қарияның көздерінеқайғыжасы іркілді. Арманы көп азаматка мұның бэрі таза мүң, 31 Акын ұлдың жүрегінен шықты осылай азалы үн. Тәттісі мен бар жүмсагын өзге жұртқа тосатын, БІр ойлашы енді өзінді, айналайын, қазағым. Жаманым да, заманым да жақсы жаққа өзгерді, ¥ғып соны шақырайық аталы бір сөзге елдІ. Көп жыл бойы керместей боп, көшкен жүртта калдырған, Түрлентетін туған тілді туысқандар кез келді. Жек көремін сол кезеңді Қуат ҚАЙРАНБАЕВ туған тілден жерінген, Өзге тілді қабылдайтын кем олардан менің нем. Қолда барды қадыр түтып, құрметтейік ағайын, Селқостығың, бейжайльіғың бірдей бүгін өліммен.

Лң жауын Туған тілім бере бергей ұрпағыңа көрік-нұр, Сөз айткызып сәбилерге. ақындарды желіктір. Қайта оралған қасиетті қазақ тілден айналдым, Қауышайық қуанышпен, туған балаң келіп тұр! МЕКТЕППЕН КЕЗДЕСУ немесе әскерден оралғанда Кім санаған қанша күндер өткенін. Қанша түлек қанат қағып кеткенін. Амансың ба деп айтуға өзіңе, 38 ЕсігІңнен кірдік бүгін кеп сенің. Амансың ба алтын үям, мектебім, Кешір мені, осы еді жеткенім. Жүрегімді тербеттің ғой, қуантьш. Әйтпесе мен жыр жазамын деп пе едім. Жамылып-ап солдаттың сүр шекпенік, Түрғанымда сені ойлаушы-ем, мектебІм. 3 ¥ялуш ы ем, кей Ісімді еске алып, ы < Қателігім көп екен ғой деп менің. м 3 Бэрі есімде сәтсіздігім, бестерім, < Емтихандар, кластарға көшкенім. & Үмыта алман, арман болған қызга арнап, һя Өлең жазган сол бІр жаздың кештерін.

Лң жауын /., ■ // Талай өтті сенде қысым, көктемім, Сенде актардым алғаш кітап беттерін. Енді міне, өкінемін есейіп, Сол күндердің қайырылмасқа кеткенін. Қас кагымда сан қилы күй кешкенім, Рахмет дедім, өкпең болса кеш дедім. Түра бершІ білім беріп үрпаққа, Зор еңбегің кете қоймас еш сенің! ӨСЕК 39 “Түкір’?~ д е д ің , Қуат ҚАЙРАНБАЕВ - Ешнэрсеге қарама, Осьціайша тым жүнжуге бола ма? Сынуынды сеніңолар күтеді, Әзэзілді салып койып араға. Ойлама да, сезбеген бол бүл жайды, Ез қылады ер жігітті құр қайғы. Санасын саз басып кеткен адамдар, Сенің бІр рет ренжуіңе тұрмайды. Сезімсіздер сүйреңдетіп өсегін, Сез тасумен гүгендейді есебін. Рахаттанып, айыздары қанады, Көріп қойса элдекімніңтөсегін. Олар үшін жібі түзу кісі жоқ. /Бұл есектің тыңдағанга күші көп/ Адал жанды табалайды, езінің, Тырнағына тұрмауымен ісі жоқ.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лң жауын Ондайлардың кашандағы жолы қан, Ит деп ойла эр бұтаға сарыған, Іс тындырса ер - азамат күндейді. Өздерінің келмеген соң қолынан. Ойлай берме, еңсе көтер, бүгілме, Мұндайлар көп өмір атты дүбірде. Есті дағы, ертеңіне ұмыт тез, Қара түнек жүрегіне үңіл де. Көрмейін мен көздеріңді налыған, Күтудеміз қаламыңнан жарық ән. Сен туралы сөз айтты деп қиналма, Өсек ерген жақсылардың соңынан. Ауыр оймен отырғанда кешқұрым, 40 Деді ме элде азайтайын дос мұңын. Ж ігер берген жаңағыдай сөздерді, Бір ағаның ауызынан естідім. &АА Солай шығар, мұныңыз да рас болар, Жайым жок деп лас адаммен ластанар. Күңкілдеген көп сөздерді естімей, Құлақ бітеп, жүрген болар басқалар. Айта берсін аузы болса демес кім, Деп кей сәттер жүрегіммен кеңестІм. Пэстігім бе, құлак бітей алмадым, Амалым не, басқалардай емеспін. Ауыр сөзге жанарымнан жас тамар, Жан едім мен досым да көп, қас та бар.

А қ жауын />//,// Кінәсіз боп қалай кінә көтерем, Шыдар болса шыдай берсін басқалар. Көңіліме қондырған сол жағдай мұң, Ақын болып сөз қадірін талғаймын. Ести тұра естімеген боп жүріп, ЖүрегІм мен арды қалай алдаймын. Азап болып қайда жүрсем қонысым, Қуанғаннан рахат тапсын жаны шын. Өсек сөзге арланғанымды көріп, Ұқсын өзі жоғалтқанын онысын. Көңілменен шалдым сырын шалғайдың, 4) Қуанышым бар, әрине, бар қайғым. Арланбасам адамдықтан қалғаным, Кешір, аға, ақылыңды алмаймын. СҰР ӨЛЕҢ Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Өленді қалай жазасыңдесе кім де кім, Келмейді оған жауап та қатқым, үндегім. Білмей-ақ қойсын қиналған меніңсәтімді, Куэсі жалғыз үйқысыз өткен түндерім. Тек ойлап қалма, ұйқасты іздеп шаршаман, Қинайды мені жауабын тосып ар, санам. Қинайды мені көңілде жүрген мың сауал, Мұңымды шағып кімдерге барып жар салам. Жаздым деп ойлап жүректі қинап жыр тұнық. Жүргенде оны айта алмай жұртқа, іркіліп.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Ак, жауын Ойымды менің өрескел санап біреулер, Кетер ме әлде өзімді менІң күлкі кып. Кейбіреу мені айыптап та жүр мүңлы деп, Солай да шығар, Қайтейін оны үңгілеп. Сүргылттау өмір жаздырды бәлкім сүр өлең, Жазармын бэлкім ақжарқын өлең, кім білед? Сүргылт өлеңді алмадым сатып, сүрап та. Қуыгі та көрдім өзімнен аулақ, жырақка. Ақ қағаз алып көліне көңІл сүңгісем, Сүр ойлар маған айналып келер бірақ та. Өмір таразы, Көрсем де басып қай басын, 42 Көңілсіз күйлер асырып жүр ғой айласын. Жарқын сөз айтып, тек жарқын өлең жазатын, Ш аггыққа толы күндерім менің, қаЙдасың? КҮНДЕРІМ Түйсік —санам үмтыл алға десе де, Тағы бір күні өтті үқсап кешеге. Жаным менің жарық іздеп тулайды, Жалғыз қалған тақуадай көшеде. Дүниені өзгертердей қүлшынып, Үсынғым кеп үмтыламын жыр-шыбық. Таң атқан соң басталады баяғы, Тиянағы аздау қоңыр тіршілік.

Ац жауын Көп жібердің шабыт тұлпар шақтарын. 43 Дегсндейін мазалаиды көп сарын. Осқылайды айтылмаған ойларым, Жазалайды кеудемдегі оттарым. Өмір жүгін көтерсем де төзе мың, Өкпелеп жүр жазылмаған өлеңім. Өткен күңде өкіндірген шагымды, Келер күннен іздеуменен келемін. Біле алмаган болашақты қарсы адым, Кезімді ойлап күйіндім де шаршадым. Жырсыз ө гкен, нәрсіз өткен селтеңмен, Кундерімнен үялатын бар шағым. Дэметпестен бүйырмаған олжадан, Өтсем деймін әр сәт сайын толғап эн. Уақыт жетпей қалса, әрине, өкінем, Бар күндерім босқа кетсе - сол жаман. ЖЫЛДАР, ЖЫЛДАР Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жылдар. жылдар, Жылжиды бүлақтайын. Тағдырыма дайындап сұрақ дэйім. Жапырағы желменен дірілдеген, Түр жағада мен болып жылап қайың. Жылдар, жылдар, Толқыған теңіздейін, Көктолқыннан куаныш неге іздейін.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лц жауын Ш Алабүртып көбігін аспанға атқан, Сеніңжаның менімен егіздейін. Жылдар, жылдар, Заулаған жебедейін, Екпініңнен естілер телеген үн. Қақыратып жармай бір нысананы, Жебе болмайтірлікте неге өлейін. Жылдар, жылдар, Жаз, куз, кыс, көкгемсіңдер, Қайғы, ләззат, қуаныш төккенсіңдер. Өзіміз деп журміз ғой қожаиыны, Қайдам, Сендер тірлікте өктемсіңдер. Жылдар, жылдар, Жеке бір дарасыңдар, 44 Өмірімнен эрқайсың аласынды ал. Бір-бір сызықтүсіріп мандайыма, Жастығымды жырымдап барасыңдар. Жылдар, жылдар, Ғасыр боп шайқалады, Сан ақын сырын саган айтар элі. Әрқайсыңда қап кеткен қызығымды, Айтыңдаршы, кімдер кеп қайтарады?! КӨКТЕМ КЕЛДІ Көктем келді, Күлімдейді көкге күн. Паш еткендей қагал қыстың өткенін, Жер ананың-толықсыған шагында, Ынтықтығым еш кемігін ж оқ менің.

А қ жауын шл Коктем келді, Қар да қашты қырды асып, Көз жасындай тұнып қалды жырға шық, Көк жамылды, Көркіне ендІ кең дала, Көкірегімді босатпайды сыр тасып. Көктем келді, Сезімдерге шоқ салып, Жастар ынтық бір-біріне тамсанып, Буырқанған жүрек отты бозбала, Махаббатың бал шырынын татты алып. Көктем келді, 45 Қуанады құстар да, Қүс жолымен туған жер деп үшты алга, Көгершіндер сүйіседі шатырда, Табиғатқа қарсы тұрар күш бар ма? Көктем келдІ, Бар болған соң берері, Баршамызды тіршілікке жебеді. Аппақ төсі шағылысып күнменен, Кербез таулар кеуделерін кереді. Көктем келді, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Жылға болып секеңдеп, Жылы жаққа оймен мен деп кетем көп. Алаңдаймын эр нэрсеге, япыр-ау, Жыр көктемі келіп қалған екен деп. Көкірегін кернеп алып күй-жалын, Жүртқа соны жеткізу боп үйғарым. Кең даланың сазы шағын жүрекке, Кім біледі, қалай ғанасыйғанын?!

о Ақ жауын * ('//! Шықпасаң да жарамын деп гоп алдын. 'Гағдырыңа сендің бэлкім жанар мың. Телебайдын баласы боп аттанып. Ьар қазақтың ұлы болып оралдың. Өнеріңмен өрде таптың жарасым, Дарынынды, бағалады ел дара шын. Сенің энің жүректерде тұрғанда, Тірілердің қатарында қаласың. Қуат ҚАЙРАНБАЕВ ӘЛДИЛЕЙДІ ӘН-БЕСІК Мұқан Төлебаевқа Бұлқынған дарын бой бермей, таласып арман, 46 Болашақ бақыт күткен ді баласын алдан. Толқыны сынды теңіздің ырғаққа толы, Күй кеудемен атганды Қарашығаннан. Айдынын кезіп көңілмен эн шағаланың, Кім білді дейсің, қинады қаншама жанын. Қарашығаннан аттанған сол қара бала, Сезбеген болар ел жүғін арқалағанын. Сазы жетті ме сар құмның байқап ұқтырған? Жүрек тебІрентті ме жусаны ой салып қырдан. Ән бесік әлдилеп сені толқын тербеген, Қиял қосты ма құрағы жайқалып тұрган? Күлкісі қымбат өмірдің, ақпаны тегің, Талапты жанның ұқтың ғой ақ таңы көбін. Күмбірлеген күй кеудеңе толтырып алып, Арманға мініп алысқа аттанып едің,

Ақ жауын Қуат ҚАЙРАНБАЕВ ///V / / /■--■?// '/ Әніңмек сенің оралды ел жастық шағына, Сазың айналды аңсаған дос құшағына, Суйген жар берген кестелі орамал болып, Атой да салды жауынгер кас душпанына, Таланты биік қашанда турғанмен дара, Өткен күндерге өрлеген жылдармен қара. Көмескі емес көктегі жүлдыздар еді, ӨзІңмен жайнай түсуде Біржан мен Сара. Кетіп ең кеше қазақтың ән қылып көгін, Естиді әлі сен салған жаңғырықты елің. Өнердің өршІл аспаны өзіңмен сәнді, Жарқырай берер жұлдызың мәңгілік сенің. АҚЫН МЕН ӘКІМ ХАҚЫНДА Қалыбек Алдабергеновке Шуагына бөленумен тектінің, Жақсьглықта талай-талай өтгі күн. Адал - харам қатар жүрер десек те, Керіп келем жақсылардың көптігІн. Көңілімнің айнасы гой, сөз деген, ІзгіліктІ жыр етсем деп кездегем. Әу бастан-ақ, аға, сенің жаныңнан, Жылылықты маған деген сезген ем. Өлең етіп туған жердің шың, белІн, Серілікті серік еттім күнбе-күн. Сөзіңмен де, ісіңмен де қамқор боп, Жанга жайлы жыр жазуға үндедің.

Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Лң жауын Бар деп сенем татар дәмім, атар күн, Алдымда әлІ жазылар жыр, сапар мың. Көпті көріп,түйсінші деп көңілге, Жаныңа ертіп, сан дүбірге апардың. Еркеледім, шәлкес бастым сан адым. Көңіліме келтірмедің нала-мұң. Жыр-шараптың шалыгына мас болсам, Ақын гой деп кешіріммен қарадың. Адам жанын тұрасыз-ау сІз біліп, Үқсар болса ұқсасыншы сізге ұлық. Көзіңізден көрінеді мейірім, Сөзіңізден сезіледі ізгілік. Құрметтейтін өзіңізді іні едім, 48 Аға тұтып эрқашанда жүремін. ӨзіңІздей азаматтар өмІрде, Көп болса екен, осы менің тілегім. БҰЛБҰЛЫМ БОСАП ТОРДАҒЫ Азапты елім көп көрді, Азаттық еді арманы. Ақыры тауып өткелді, Тәуелсіздігін жырлады. Жанына шабыт шоқ берді, Ізгілік болып қорганы. Самғатып көкке кептерді, Әуенге толды орманы.

Лц жауын ///,''/?////'р'}/ Жырлайтын бүгін шақ келді, Бұлбұлым босап тордағы. Оңай ма болу жақсы елді, Оның да ауыр салмағы. Қуаныш жылым ап келді, Құдайдан болсын қалғаны. Бак келді, жүртым, бақ келді, Айырылып қалмай, ал кэні. АҚЫН ЖАРЫНА 49 Көзіңнен көрінедІтүнгі аспаның, Қуат ҚАЙРАНБАЕВ Сеземін неге реңді мүң басқанын. Жақтырмай қарағаныңжүбайыңа, Жарқ етпей, жаймен ғана ымдасқаның. Қуантып жүруші еді назың да елді, Жайқалган сол шагыңды көзІм көрді. Шаршаған сыңайыңды шамаладым. Байқадым маңцайдағы әжімдерді. Емес ем көп жандардың бірі бөтен, Сондыктан жүрегімнен жыр үдетем. Қос ақын қол үстасып барған кезде, Көңілің бізге деген сынық екен. Таусылып сонда ақынның тыныс —элі, Саған бір, маған қарай бір үшады. Ел сүйген ерен ақын елбелектеп, Ештеңе сездірмеуге тырысады.