สารานุกรม-เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

และปรมิ าตรในของไหล กรณขี องกา๊ ซอดุ มคติ ค�ำ นวณไดจ้ ากสมการ propylene, propene โพรพิลนี , โพรพนี ความสัมพันธ์ คอื สารประกอบไฮโดรคารบ์ อนชนดิ ไมอ่ มิ่ ตวั (ดู aliphatichydrocarbon, ขunอsงaโtพuรraเพteนdท) ่ีแสตูยรกโจมาเลกกกลุระCบ3วHน6 กไดาจ้รากกลก่ันานรแำ้�มตกันตดวั ิบ(ด(ู ดcูracckruindge) PV = nRT oil) หรือจากกระบวนการแยกก๊าซธรรมชาติ เป็นก๊าซท่ีอุณหภูมิ การกล่นั น้ำ�มนั และการแยกกา๊ ซธรรมชาติ ห้องและความดันบรรยากาศ ไม่มีสี ไม่มีกล่ิน เป็นมอนอเมอร์ เม่ือ P = ความดนั กา๊ ซ V = ปรมิ าตรกา๊ ซ (monomer) ในอุตสาหกรรมปิโตรเคมีสำ�หรับผลิตพอลิโพรพิลีน n = ปริมาณโมลของกา๊ ซ R = ค่าคงที่กา๊ ซ (polypropylene) T = อณุ หภูมิสมั บรู ณ์ HHH process control การควบคุมกระบวนการผลติ H-HC-C=HC การควบคุมกระบวนการผลิตในการกลั่นน้ำ�มันซึ่งมีกระบวนการ และขั้นตอนอยู่มากมาย ต้องใช้ความระมัดระวังและควบคุมการ โพรพิลีน ทำ�งานทุกขั้นตอนเพื่อให้ปฏิบัติการต่างๆ ต่อเน่ืองสัมพันธ์กัน ไม่ เกดิ การหยดุ ชะงกั หรอื เกดิ ความเสยี่ งตอ่ ความเสยี หายและอบุ ตั ภิ ยั pyrolysis gasoline, pygas แกโซลีนท่ีได้จากกระบวนการ โรงกล่ันนำ้�มันซ่ึงมีขนาดใหญ่มากและปฏิบัติการท่ีซับซ้อนต้องใช้ ไพโรลิซสิ ระบบควบคุมอัตโนมัติด้วยคอมพิวเตอร์และเทคโนโลยีข้ันสูงเข้า ผลติ ภณั ฑพ์ ลอยไดท้ เ่ี กดิ ขน้ึ ในกระบวนการแตกตวั ดว้ ยไอน�ำ้ (ดู steam มาช่วยในการควบคุมการทำ�งานของเคร่ืองมือและอุปกรณ์ต่างๆ cracking) ของสารตง้ั ตน้ (ดู feedstock) แนฟทา (naphtha) หรอื เพื่อใหบ้ รรลวุ ัตถุประสงคข์ องการผลิตและไดผ้ ลติ ภณั ฑ์ที่มคี ุณภาพ กา๊ ซออยล์ (ดู gas oil) ประกอบดว้ ยคารบ์ อนจ�ำ นวน 5-9 อะตอม ตามต้องการ อยใู่ นโมเลกลุ และมสี ารประกอบแอโรแมตกิ ส์ (ดู aromatics) ใน ปรมิ าณสงู เดมิ น�ำ ไปผสมน�ำ้ มนั เบนซนิ (ดู gasoline) ปจั จบุ นั นยิ ม propane โพรเพน ใชเ้ ปน็ วตั ถดุ บิ ในการผลติ สารแอโรแมตกิ สเ์ นอ่ื งจากเพม่ิ มลู คา่ ไดส้ งู กวา่ สารประกอบไฮโดรคาร์บอนอิ่มตัว (ดู aliphatic hydrocarbon, Rankine cycle วฏั จักรแรงกิน saturated) ท่ปี ระกอบดว้ ยคาร์บอนจำ�นวน 3 อะตอมในโมเลกุล วัฏจักรเทอร์โมไดนามิกส์ท่ีใช้อธิบายการเปลี่ยนความร้อนเป็น สgaูตsร)โมบเลางกแุลหCล่ง3Hแ8 ลเปะน็ยังกพ๊าซบไลวะไลฟายพอบยใ่ใูนนกน๊าำ้�ซมธนัรรดมบิ ชา(ดตูิ (ดู natural พลังงานหรือกระแสไฟฟ้าโดยใช้ไอนำ้�ขับกังหัน วัฏจักรแรงกิน crude oil) ประกอบด้วยข้นั ตอนตอ่ ไปนี้คอื แยกออกในกระบวนการแยกก๊าซธรรมชาติหรือกระบวนการกลั่น 1-2: การเพิม่ ความดันของนำ�้ ที่เปน็ ของเหลวโดยใช้ปม๊ั น�ำ้ มนั เปน็ วตั ถดุ บิ ในการผลติ โอเลฟนิ (ดู olefins) ดว้ ยกระบวนการ 2-3: การใหค้ วามรอ้ นของน�ำ้ ทค่ี วามดันสูงโดยหม้อต้ม เพ่อื ให้ไดไ้ อ แตกตัวด้วยไอน้ำ� (ดู steam cracking) และการผลิตโพรพิลีน ทีส่ มบรู ณ์ (ดู propylene) ด้วยการดงึ ไฮโดรเจนออก (ดู dehydrogenation) 3-4: การขยายตัวของไอนำ้�ความดันสูงโดยการนำ�ไปหมุนกังหัน ใชเ้ ปน็ กา๊ ซขบั ดนั ในผลติ ภณั ฑป์ ระเภทฉดี พน่ ใชผ้ สมกบั กา๊ ซบวิ เทน ความร้อนจะถูกเปลี่ยนเป็นพลังงาน ไอนำ้�ท่ีได้จะมีอุณหภูมิและ (ดู butane) ในอตั ราสว่ นตา่ ง ๆ เช่น 70:30 เปน็ กา๊ ซปโิ ตรเลียม ความดันลดลง และอาจควบแน่นเปน็ ของเหลว เหลว (ดู liquefied petroleum gas) 4-1: การควบแน่นของไอนำ้�ความด่ันตำ่�เพ่ือทำ�ให้น้ำ�ทั้งหมดเป็น ของเหลว ก่อนปอ้ นกลบั สูป่ ัม๊ เพ่อื เพม่ิ ความดนั ในวัฏจกั รต่อไป propane decarbonizing การขจดั คารบ์ อนโดยใชโ้ พรเพน การใชโ้ พรเพนเหลว (ดู propane ประกอบ) สกดั แยกคารบ์ อน ผังกระบวนการวัฏจักรแรงกนิ หรอื ถา่ นโคก้ ออกจากกากน�้ำ มนั หนกั เพอ่ื ใชเ้ ปน็ สารตง้ั ตน้ ทใ่ี ชส้ �ำ หรบั กระบวนการแตกตวั โดยใช้ตัวเร่งปฏิกิริยา (ดู catalytic cracking) ในกรณีที่ใช้บิวเทนเหลว (ดู butane ประกอบ) หรือของเหลว ผสมระหว่างบิวเทนและโพรเพน เรยี กกระบวนการนวี้ า่ การขจัด คาร์บอนโดยใช้ตวั ท�ำ ละลาย (solvent decarbonizing) propane dewaxing การแยกไขโดยใชโ้ พรเพน การใช้โพรเพนเหลว (ดู propane ประกอบ) สกดั แยกไข (ดู wax) ทเ่ี จือปนอยใู่ นผลผลติ นำ้�มัน กราฟเทอร์โมไดนามกิ สข์ องวัฎจกั รแรงกนิ 103 สารานุกรม เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

การก ั่ลน ้ำนา ัมนและการแยก ๊กาซธรรมชา ิต raw natural gas กา๊ ซธรรมชาตดิ บิ recovery factor แฟคเตอรก์ ารนําปิโตรเลียมขึ้นมา ก๊าซธรรมชาติ (ดู natural gas) ท่ีได้จากแหล่งกักเก็บก๊าซ แฟคเตอรท์ ใี่ ชบ้ ง่ ถงึ อตั ราสว่ นของปรมิ าณปโิ ตรเลยี ม (ดู petroleum) ธรรมชาติในอ่าวไทย มีสารประกอบอ่ืนๆ นอกจากกา๊ ซมเี ทน (ดู ทส่ี ามารถนาำ ขนึ้ มาใชไ้ ดต้ อ่ ปรมิ าณทง้ั หมดทม่ี อี ยใู่ นแหลง่ ปโิ ตรเลยี ม methane) เจอื ปนอยู่ เชน่ นาำ้ กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ (ดู carbon refinery gas กา๊ ซโรงกลั่น dioxide) ไฮโดรคาร์บอน (ดู hydrocarbons) ท่หี นกั กวา่ มีเทน กา๊ ซทไ่ี ดจ้ ากการกลน่ั นาำ้ มนั ปโิ ตรเลยี ม (ดู petroleum) ผลพลอยได้ และโลหะหนัก (ปรอท) ต้องผ่านกระบวนการแยกนำา้ โลหะหนกั จากการแตกตวั (ดู cracking) การรฟี อรม์ (ดู reforming) และ คารบ์ อนไดออกไซด์ ไฮโดรคารบ์ อนหนกั และความชนื้ เพื่อให้ได้ กระบวนการอน่ื ๆ องคป์ ระกอบสว่ นใหญค่ อื กา๊ ซมเี ทน (ดู methane) ก๊าซท่ีมีสมบัติท่ีเหมาะสมเชิงพาณิชย์เพ่ือจำาหน่าย ผลิตภัณฑ์ท่ีได้ อเี ทน (ดู ethane) เอทลิ นี (ดู ethylene) บวิ เทน (ดู buthane) ได้แก่ กา๊ ซธรรมชาติทางการค้า (ดู commercial natural gas) บวิ ทลิ นี (ดู buthene) ป(อดยรู ะูบ่ lกi้าqองuบeกดfา๊i้วeซยdโมพีเpรทeเนพtrนo(lCe(uC1)m3)เปกgน็ า๊aสซsว่)บนวิ คใเหอทนญนเ่ ด(มCนีกเ4ส๊า) ซทกอา๊ เี (ซทดปนู โิ cต(oรCnเ2ลd)ียeเnมจsเือหaปtลeนว) refining การกล่นั หรอื แกโซลนี ธรรมชาติ (C5+) เป็นต้น การแปรรปู นา้ำ มนั ดบิ (ดู crude oil) เปน็ ผลติ ภณั ฑน์ า้ำ มนั ชนดิ ตา่ งๆ ทน่ี าำ ไปใชป้ ระโยชนไ์ ด้ เชน่ นาำ้ มนั เบนซนิ (ดู gasoline) นาำ้ มนั ดเี ซล (ดู diesel fuel) และผลติ ภณั ฑใ์ นรปู กา๊ ซและเคมี ภณั ฑอ์ นื่ ๆ การทาำ ใหป้ โิ ตรเลยี ม (ดู petroleum) ซง่ึ เปน็ ของผสมของสารประกอบไฮโดรคารบ์ อน (ดู hydrocarbons) บริสุทธิ์ข้ึนโดยแยก ไฮโดรคารบ์ อนออกเปน็ กลมุ่ หรอื สว่ นตา่ งๆ โดย ผา่ นกระบวนการกลัน่ และขัน้ ตอนตา่ งๆ ผังกระบวนการแยกก๊าซธรรมชาติ reflux รีฟลกั ซ,์ สว่ นกล่ันกลับ ของเหลวควบแน่นจากไอส่วนบนของหอกลั่น reboiler หม้อต้มซํ้า บางส่วนที่ถูกป้อนกลับไปยังส่วนบนของหอกลั่น อุปกรณ์แลกเปล่ียนความร้อนท่ีทำาหน้าที่ให้ความร้อนแก่กากก้น ของเหลวที่ป้อนกลับสัมผัสกับไอท่ีลอยขึ้นสู่ส่วน หอกล่ัน (ดู residue) ที่ตกสู่ด้านล่างของหอกล่ันเพ่ือให้เดือด บนของหอกลั่น ทำาให้เกิดการถ่ายโอนมวลและ กลายเปน็ ไอใหม่ แลว้ ปอ้ นกลบั เขา้ หอกลน่ั ทาำ ใหไ้ ดส้ ว่ นทเ่ี ปน็ นา้ำ มนั ความรอ้ นระหวา่ งของเหลวและไอ ทาำ ใหก้ ารแยก เบาเพิ่มเติม (light oil) ไฮโดรคารบ์ อน (ดู hydrocarbons) เบาและหนกั ออกจากไอและของเหลวดีขึ้น อุณหภูมิของไอ ลดลง ขณะที่อุณหภูมิของน้ำามันท่ีควบแน่น เพิ่มข้ึน เป็นเทคนิคท่ีใช้เพิ่มประสิทธิภาพของกระบวนการกลั่น นาำ้ มนั ดิบ (ดู crude oil) reflux ratio อตั ราสว่ นของรีฟลกั ซ์ สัดส่วนระหว่างของเหลวที่ป้อนกลับไปสู่ด้านบนของหอกลั่น กับ ของเหลวทั้งหมดท่ีได้จากการควบแน่นของไอส่วนบนของหอกล่ัน เรยี กวา่ อัตราสว่ นของรีฟลกั ซ์ (RD) ตามสมการ RD = L D เมื่อ L คือ ของเหลวท่ปี อ้ นกลับส่ดู ้านบนของหอกลั่น (reflux liquid) D คอื ของเหลวทง้ั หมดทค่ี วบแนน่ จากสว่ นบนของ หอกลน่ั หม้อตม้ ซำา้ 104 สารานุกรม เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

reforming รฟี อรม์ มงิ , การรีฟอรม์ residue, reduced crude, long residue กากก้นหอกล่ัน, การกล่นั น้ำ�มนั และการแยกกา๊ ซธรรมชาติ การเปลย่ี นโครงสรา้ งของสารประกอบไฮโดรคารบ์ อน (ดู hyrocarbons) น้ำ�มนั ดิบแยกสว่ นเบาออก โดยใช้ความร้อนและตัวเร่งปฏิกิริยา (ดู catalyst) เพ่อื เพ่มิ เลข ของเหลวข้นหนืดสีดำ�ท่ีออกจากก้นหอกล่ันที่ส่วนนำ้�มันเบาถูกแยก ออกเทน (ดู octane number) ของน�ำ้ มนั เบนซนิ (ดู gasoline) ออกไปหมดแล้ว เป็นกากทเี่ หลือจากการกลนั่ นำ้�มันดบิ (ดู crude เชน่ การเปลย่ี นสารประกอบไฮโดรคารบ์ อนทม่ี โี ครงสรา้ งแบบโซต่ รง oil) สามารถนำ�ไปผ่านกระบวนการแปรรูปอ่ืนๆ ได้ผลิตภัณฑ์อีก (straight chain) ใหเ้ ปน็ สารประกอบไฮโดรคารบ์ อนทม่ี โี ครงสรา้ ง หลายชนิด เชน่ ถ่านโคก้ (ดู coke) ยางมะตอยหรือแอสฟัลต์ (ดู แบบโซ่ก่งิ (branch chain) โดยปฏิกิริยาการเปล่ยี นไอโซเมอร์ asphalt) น�้ำ มันดนิ หรือทาร์ (tar) และไข (ดู wax) (ดู isomerization) หรือการเปล่ยี นสารประกอบไฮโดรคาร์บอน ring compound สารประกอบวงแหวน อม่ิ ตวั (ดู aliphatic hydrocarbon, saturated) แบบโซใ่ ห้เป็น สารประกอบไฮโดรคารบ์ อน (ดู hydrocarbons) ทมี่ ลี กั ษณะโครงสรา้ ง สารประกอบไฮโดรคาร์บอนประเภทแอโรแมติกส์ด้วยกระบวนการ ทางโมเลกลุ เป็นวง แบ่งออกเปน็ 3 ประเภทดว้ ยกนั คอื ไซคลาร์ (Cyclar process) ท้ังไฮโดรคาร์บอนแบบโซ่ก่ิงและ 1. สารประกอบแอลไิ ซคลกิ (alicyclic) สารประกอบไฮโดรคารบ์ อน แอโรแมติกสม์ เี ลขออกเทนสูงกว่า ทค่ี ารบ์ อนตอ่ กนั เปน็ วง ไดแ้ ก่ ไซโคลแอลเคน (cycloalkane) และ reforming process กระบวนการรีฟอรม์ ไซโคลแอลคนี (cyclopalkene) เชน่ ไซโคลเฮกซาน (cyclohexane) กระบวนการเปล่ียนโครงสร้างของสารประกอบไฮโดรคาร์บอน และไซโคลเพนทนี (cyclopentene) เปน็ ตน้ (ดู hydrocarbons) จากชนิดหน่ึงไปเป็นอีกชนิดหนึ่ง โดย 2. สารประกอบแอโรแมติกส์ (ดู aromatics) หมายถึงสาร ใช้ความร้อนและตัวเร่งปฏิกิริยา (ดู catalyst) เพ่ือเพิ่มเลข ประกอบไฮโดรคาร์บอนที่มีคาร์บอนต่อกันเป็นวงโดยมีวงแหวน ออกเทน (ดู octane number) ของน�้ำ มนั เบนซนิ (ดู gasoline) การ เบนซีนเป็นโครงสร้างหลัก เช่น ทอลิวอีน (ดู toluene) และ รฟี อร์มจะเปลี่ยนนอรม์ ลั พาราฟิน (ดู normal paraffins) ไปเป็น แนฟทาลนี (naphthalene) เป็นต้น ไอโซพาราฟนิ (isoparaffin) หรอื เปน็ สารประกอบทเ่ี ปน็ วงแหวน 3. สารประกอบเททระไฮโดรฟแู รน (tetrahydrofuran) หมายถงึ สำ�หรับการผลิตก๊าซสังเคราะห์จากมีเทน ความหมายของการ สารประกอบไฮโดรคาร์บอนทม่ี ีอะตอมของธาตอุ ื่น เชน่ ออกซิเจน รฟี อรม์ คอื การเปลยี่ นกา๊ ซมเี ทน (ดู methane) เปน็ ไฮโดรเจน และ ไนโตรเจน และซัลเฟอร์ แทรกตวั อยู่ภายในวงแหวน ตัวอย่างของ คาร์บอนมอนอกไซด์ (ดู carbon monoxide) หรอื ท่เี รยี กว่าก๊าซ สารประกอบเททระไฮโดรฟูแรน ไดแ้ ก่ พริ ดิ นี (pyridine) ฟวิ แรน สังเคราะห์ (ดู synthesis gas) (furan) และไดออกซาน (dioxane) เปน็ ตน้ refrigerant สารทำ�ความเย็น CCHH33 สารที่ใช้ในระบบทำ�ความเย็น มีจุดเดือดต่ำ� ใช้ดูดความร้อนจาก กระบวนการท่ีต้องการทำ�ให้เย็น โดยหลักการทำ�ให้กลายเป็นไอ ǧวáงแËหÇวน�เบàนºซ�นี «Õ� âโท·ลÅูอÙีน ÍÕ� และไอนี้จะถกู อัดที่อณุ หภมู สิ ูงเพอ่ื ใหว้ นกลบั มาใช้ใหม่ สารในกล่มุ นี้ได้แก่ ฟรอี อน คาร์บอนไดออกไซด์ (ดู carbon dioxide) และ แอมโมเนีย reid vapor pressure (RVP) ความดนั ไอหรดี (อารว์ ีพ)ี O ความดันไอของผลิตภัณฑ์นำ้�มันเบา (light oil) เม่ือทดสอบ ภายใต้สภาวะมาตรฐาน บรรจุนำ้�มันในท่อเหล็กท่ีต่อกับมาตรวัด เฮเทอโรไซคลิก âÎโâฮโมÁไซäคล«กิ ¤ÅÔ¡ ความดัน อากาศภายในอุปกรณ์มีปริมาตรเป็นส่ีเท่าของของเหลว วดั ความดนั สงู สดุ ทเี่ กดิ ขนึ้ เมอื่ เขยา่ อปุ กรณท์ ี่ 37.78 องศาเซลเซยี ส àÎà·ÍâÃ䫤ÅÔ¡ เปน็ ตวั บง่ ชี้ถงึ โอกาสการเกดิ อันตรายจากไอระเหยของน�้ำ มนั research octane number (RON) เลขออกเทนวจิ ยั (อารโ์ อเอน็ ) เลขออกเทน (ดู octane number) ที่ได้จากการทดสอบน้ำ�มัน เบนซนิ (ดู gasoline) โดยใชเ้ ครอ่ื งยนตม์ าตรฐานสบู เดยี วทสี่ ามารถ ปรับอัตราสว่ นการอัด (compression ratio) ได้ ทดสอบภายใต้ สภาวะมาตรฐานทีค่ วามเร็ว 600 รอบต่อนาที สารานกุ รม 105 เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

การก ั่ลน ้ำนา ัมนและการแยก ๊กาซธรรมชา ิต sales gas, pipeline natural gas, commercial natural gas solvent ตัวทําละลาย ก๊าซธรรมชาตเิ พ่ือจาํ หน่าย, กา๊ ซธรรมชาตทิ างท่อ, ก๊าซธรรมชาติ ตวั ทาำ ละลายโดยปกตมิ สี ถานะเปน็ ของเหลว มตี วั ถกู ละลาย (solute) ทางการค้า ละลายอยู่ สารทมี่ ที ง้ั ตวั ถกู ละลายและตวั ทาำ ละลายเรยี กวา่ สารละลาย ก๊าซธรรมชาติ (ดู natural gas) ท่ีขนส่งทางท่อเพอื่ จาำ หน่าย กา๊ ซ (solution) ธรรมชาตทิ ผ่ี า่ นกระบวนการแยกเพอื่ ขจดั สงิ่ เจอื ปนและไฮโดรคารบ์ อน solvent deasphalting การขจดั แอสฟลั ต์โดยใชต้ ัวทําละลาย หนักออก มีสมบัติท่ีเหมาะสมกับการขนส่งทางท่อซ่ึงเป็นไปตามข้อ การทใ่ี ชแ้ ยกแอสฟลั ต์ (ดู aphalt) ออกจากกากกน้ หอกลนั่ สญุ ญากาศ กำาหนดของแต่ละประเทศ สมบัติควบคุมท่ีสำาคัญคือค่าความร้อน (ดู vacuum residue) โดยใชโ้ พรเพนเหลว (ดู propane) เป็นตัว อยู่ระหว่าง 950-1,000 บีทียูต่อลูกบาศก์ฟุต (36.49 เมกะจูลต่อ ทำาละลายพาราฟนิ (ดู paraffins) ออกจากแอสฟลั ต์ ส่วนทสี่ กดั ได้ ลูกบาศกเ์ มตร) มกี ๊าซมีเทน (ดู methane) เป็นองคป์ ระกอบหลัก มี นำาไปแยกโพรเพนออกไดน้ ้ำามันหล่อลื่น (ดู lubricant) คณุ ภาพดี กา๊ ซอีเทน (ดู ethane) ไนโตรเจน คารบ์ อนไดออกไซด์ (ดู carbon solvent dewaxing การแยกไขพาราฟนิ โดยใชต้ ัวทําละลาย dioxide) สารประกอบกาำ มะถนั (ดู sulfur compound) และความชน้ื การแยกไขพาราฟิน (ดู paraffin wax) ออกจากน้ำามนั โดยใชต้ ัวทำา เจอื ปนบา้ ง ใช้เป็นเช้อื เพลงิ ในการผลติ กระแสไฟฟา้ หรอื ในโรงงาน ละลาย (ดู solvent) เชน่ โพรเพนเหลว (ดู propane) ทาำ ใหไ้ ดน้ าำ้ มนั อุตสาหกรรม ทม่ี จี ุดไหลเท (ดู pour point) และจดุ หมอก (ดู cloud point) ตา่ำ scrubber เครื่องฟอกก๊าซ solvent extraction การสกดั โดยใช้ตัวทาํ ละลาย อุปกรณ์ท่ีใช้ควบคุมและแยกสารเจือปนออกจากก๊าซผสม เช่น การสกดั แยกองคป์ ระกอบในของผสมออกจากกนั โดยใชต้ วั ทาำ ละลาย การแยกก๊าซกรด (ดู acid gas) ท่ีปนเป้ือนอยู่ในก๊าซผสมใน (ดู solvent) เชน่ การใชเ้ ฮกซาน (hexane) หรอื เบนซนี สกดั นาำ้ มนั กระบวนการผลิตโดยใชข้ องเหลวเป็นสารดูดซึม หอมระเหยออกจากพืช separation process กระบวนการแยก solvent recovery การนําตวั ทาํ ละลายเวียนกลบั มาใชใ้ หม่ กระบวนการแยกสารผสมออกจากกนั โดยการแยกวฏั ภาค (phase) การแยกตัวทำาละลาย (ดู solvent) เพื่อนำากลับมาใช้ใหม่ ใช้ การกล่ันลำาดบั ส่วน การดูดซบั การดูดซึม การกรอง หรอื การสกดั ในกระบวนการสกัดสารด้วยตัวทำาละลายท่ีมีปฏิบัติการต่อเน่ือง โดยใชต้ ัวทำาละลายหรอื สารละลายชนิดตา่ งๆ (continuous operation) sieve tray ถาดแบบตะแกรง sour crude น้าํ มันดิบชนิดกรด ถาดทใี่ ชต้ ดิ ตง้ั เปน็ ชน้ั ๆ ภายในหอกลนั่ ลาำ ดบั สว่ น (ดู fractionating น้าำ มนั ดิบ (ดู crude oil) ท่มี ีกาำ มะถนั ปนอยมู่ ากกวา่ ร้อยละ 0.5 column) แบบหนึ่ง เป็นตะแกรงเจาะรูจำานวนมากเพ่ือให้ไอผ่าน อาจอยใู่ นรปู ของกาำ มะถนั อนิ ทรยี ์ เชน่ เมอรแ์ คปทนั (ดู mercaptan) ขนึ้ ไปยงั ถาดช้นั บน ถาดมีขอบเพื่อใหส้ ว่ นทีเ่ ดือดและควบแนน่ เป็น และก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์ (ดู hydrogen sulfide) ทำาให้มีฤทธ์ิ ของเหลวขงั อยใู่ นถาดไดจ้ นเตม็ เพอ่ื ใหไ้ อผา่ นขน้ึ มาสมั ผสั และมชี อ่ ง เปน็ กรด และมีกลนิ่ เหมน็ ไหลล้นสถู่ าดดา้ นลา่ ง (ดู bubble cap tray, cascade tray และ tray ประกอบ) ถาดแบบตะแกรง sour gas กา๊ ซชนดิ กรด กา๊ ซธรรมชาติ (ดู natural gas) ทม่ี ไี ฮโดรเจนซลั ไฟด์ (ดู hydrogen sludge กากตะกอน, สลัดจ์ sulfide) ปนอยใู่ นปรมิ าณมากเกินเกณฑข์ ้อกำาหนดเพ่ือการซ้ือขาย กากตะกอนข้นท่ีสะสมอย่ทู กี่ น้ ถังเก็บน้ำามันดิบ (ดู crude oil) หรอื ซ่ึงจำากัดให้มีไฮโดรเจนซัลไฟด์ได้ไม่เกินประมาณ 0.25 กรัมต่อ ถงั เกบ็ ผลิตภัณฑ์นาำ้ มนั อ่นื ๆ รวมถึงตะกอนนำา้ มนั เคร่อื งใช้แลว้ 100 ลูกบาศกฟ์ ุต หรือ 4 สว่ นในลา้ นส่วน (ppm) มีกลิ่นเหมน็ เหมอื นไขเ่ นา่ มฤี ทธเิ์ ปน็ กรดและกดั กรอ่ น เปน็ อนั ตรายตอ่ อปุ กรณ์ การเจาะและการผลิต โดยท่ัวไปใช้สารประกอบแอลคาโนลามีน (alkanolamine) เพอ่ื กาำ จดั กาำ มะถนั กอ่ นทจ่ี ะนาำ กา๊ ซเขา้ กระบวนการ หรอื กอ่ นการขนส่ง smoke point จุดเกิดควัน ความสูงสูงสุดของเปลวไฟโดยไม่เกิดควันของส่วนกล่ันใส เช่น นำา้ มันกา๊ ด (ดู kerosene) ทดสอบโดยการจดุ ในตะเกยี งมาตรฐาน ภายใตภ้ าวะมาตรฐาน มีหน่วยเปน็ มิลลเิ มตร 106 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

spontaneous ignition การตดิ ไฟได้เอง steam distillation การกล่นั ด้วยไอนํ้า การกล่นั น้ำามนั และการแยกกา๊ ซธรรมชาติ การลุกไหม้ของวัสดุได้เองโดยไม่ได้สัมผัสกับแหล่งกำาเนิดความร้อน การกลน่ั โดยพน่ ไอนาำ้ เข้าไปในเครอ่ื งกลน่ั หรอื หอกลั่นโดยตรง เพอื่ หรอื เปลวไฟโดยตรง มกั จะเกดิ จากการออกซเิ ดชนั อยา่ งชา้ ๆ ซง่ึ เปน็ แยกสารทไ่ี มล่ ะลายนาำ้ ออก ไอนำา้ ทำาหน้าที่เปน็ ตัวพาสารทต่ี อ้ งการ ปฏิกิริยาคายความร้อนภายใต้สภาวะที่ความร้อนไม่สามารถระบาย แยกออกมาไดท้ อ่ี ณุ หภมู ติ าำ่ กวา่ จดุ เดอื ดจรงิ ของสาร นยิ มใชแ้ ยกสาร ออกไปได้ ทาำ ให้ความรอ้ นสะสมจนถงึ จุดทีต่ ิดไฟได้ (ignition point) ทม่ี ีจดุ เดือดสูงๆ มขี อ้ ดีคือทาำ ให้อณุ หภูมิกลั่นลดต่าำ ลง จงึ เหมาะกับ ตัวอย่างเช่น การลุกไหม้ได้เองของกองถ่านหินท่ีกองเก็บไว้ที่ลาน การแยกสารทส่ี ลายตัวได้ที่อุณหภมู สิ งู เหมอื งถา่ นหิน หรือในบริเวณเกบ็ ถา่ นหนิ สำารองในโรงงาน standard cubic feet (SCF) ลกู บาศกฟ์ ตุ มาตรฐาน (เอสซเี อฟ) safety valve water out หนว่ ยวดั ปรมิ าตรมาตรฐานของกา๊ ซเชอื้ เพลงิ โดยมคี า่ เทา่ กบั ลกู บาศก์ ฟตุ ของกา๊ ซแหง้ ทอ่ี ณุ หภมู ิ 60 องศาฟาเรนไฮต์ (15.6 องศาเซลเซยี ส) ทีค่ วามดนั 14.696 ปอนดต์ อ่ ตารางน้ิว (เท่ากับ 1 บรรยากาศ หรือ 101.325 กิโลปาสคาล) steam cracking การแตกตัวโดยใชไ้ อนา้ํ gesnteearamtor water in ปฏิกิริยาท่ีใช้ในกระบวนการปิโตรเคมีขั้นต้นเพ่ือผลิตเอทิลีน Misxetupraerattoedbe (ดู ethylene) จากอเี ทน (ดู ethane) การใชไ้ อน้าำ ชว่ ยลดความดัน Water requ(iinredwaptreord) uct ย่อยของก๊าซอเี ทน ทาำ ให้การเกิดปฏกิ ริ ิยาขา้ งเคียงลดลง และช่วย ลดการเกาะสะสมของถ่านโคก้ (ดู coke) ทีผ่ นงั ทอ่ ในเตาเผา การกลัน่ ดว้ ยไอนำ้า straight-run product ผลิตภณั ±จ์ ากหอกล่ัน ผลติ ภณั ฑป์ โิ ตรเลยี ม (ดู petroleum) ทไี่ ดจ้ ากการกลนั่ โดยตรง โดย ไมม่ กี ารเปลย่ี นแปลงทางเคมขี องไฮโดรคารบ์ อน (ดู hydrocarbons) ทีเ่ ปน็ องค์ประกอบ บางครง้ั เรยี กว่าเวอรจ์ ิน (virgin) styrene สไตรีน สารประกอบไฮโดรคาร์บอน (ดู hydrocarbons) ประเภท แอโรแมติกส์ (ดู aromatics) เสปูตน็ รมโอมนเลอกเมลุ อรC์ 6(Hm5oCnHo=mCeHr)2 ผลิตได้ เอทลิ เบนซนี (ethylbenzene) ทส่ี าำ คญั ในการผลติ พอลเิ มอรช์ นดิ พอลสิ ไตรนี (polymer polystyrene) และ โคพอลเิ มอร์ตา่ งๆ (copolymer) ภาพแสดงการแตกตวั โดยใช้ไอนำา้ sulfur compound สารประกอบกํามะถัน สารประกอบที่มีกำามะถันเป็นองค์ประกอบ พบในนำ้ามันดิบ (ดู crude oil) และกา๊ ซธรรมชาติ (ดู natural gas) อาจมีปรมิ าณ กำามะถันร้อยละ 0.04 ถึง 5 โดยน้ำาหนัก ขึ้นอยู่กับแหล่ง ใน ก๊าซธรรมชาติพบก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์ (ดู hydrogen sulfide) คาร์บอนิลซัลไฟด์ (ดู carbonyl sulfide) และเมอร์แคปทัน (ดู mercaptan) ในนา้ำ มนั ดบิ ทมี่ กี าำ มะถนั สงู มสี ารประกอบกาำ มะถนั หลายชนดิ มโี ครงสร้างสลบั ซบั ซอ้ น มจี ดุ เดือดสงู ในกระบวนการ กล่นั ไดร้ ับความรอ้ นจะสลายตัวเกิดเป็นกา๊ ซไฮโดรเจนซลั ไฟด์ และ สารอินทรีย์ของกำามะถันโมเลกุลเล็ก เช่น เมอร์แคปทัน ก๊าซ ไฮโดรเจนซัลไฟด์จะออกไปจากหอกล่ัน แต่สารเมอร์แคปทันยัง คงอยู่ในส่วนกล่ันเช่น น้ำามันก๊าด (ดู kerosene) น้ำามันดีเซล (ดู diesel fuel) และนำ้ามนั เตา (ดู fuel oil) ในเชงิ อตุ สาหกรรม แบง่ ออกเปน็ 2 ประเภทคอื ประเภททมี่ ฤี ทธก์ิ ดั กรอ่ น และประเภท สารานกุ รม 107 เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

การก ั่ลน ้ำน� ัมนและการแยก ๊กาซธรรมชา ิต ทไี่ มม่ ีฤทธ์กิ ัดกรอ่ น ทีม่ ฤี ทธิ์กดั กรอ่ น ไดแ้ ก่ กา๊ ซไฮโดรเจนซัลไฟด์ (ดู natural gas) การเปล่ียนสารประกอบกำ�มะถันที่มีฤทธิ์ (กา๊ ซไขเ่ นา่ ) และสารประกอบเมอร์แคปทนั กา๊ ซไฮโดรเจนซลั ไฟด์ กัดกร่อน เช่น เมอรแ์ คปทัน (ดู mercaptan) ในน�ำ้ มันให้กลาย มจี ดุ เดอื ด -62 องศาเซลเซียส ละลายในสว่ นกลั่นเบา เปน็ กรด เป็นสารประกอบกำ�มะถันที่ไม่มีฤทธิ์กัดกร่อน เช่น ไดซัลไฟด์ อ่อนและมีพิษรุนแรง ส่วนสารประกอบเมอร์แคปทัน สูตรทั่วไป ในกระบวนการเมอรอกซ์ (ดู merox process) เป็นต้น R-S-H (R แทนหมแู่ อลคลิ ) ถา้ หม่แู อลคลิ เล็กจะมีฤทธิก์ ดั กรอ่ น synthesis gas, syngas กา๊ ซสงั เคราะห์ มาก โดยเฉพาะกบั ทองแดง เช่น เมทลิ เมอรแ์ คปทัน (methyl กา๊ ซผสมระหวา่ งกา๊ ซคารบ์ อนมอนอกไซด์ (ดู carbon monoxide) mercaptan) และ เอทลิ เมอรแ์ คปทนั (ethyl mercaptan) เปน็ ตน้ และก๊าซไฮโดรเจนในสัดส่วนต่างๆ สามารถผลิตจากมีเทน หรือ สารทงั้ สองชนดิ นม้ี กี ลนิ่ เหมน็ มาก สว่ นประเภททไี่ มม่ ฤี ทธกิ์ ดั กรอ่ น ไฮโดรคาร์บอนอ่ืนๆ ในปิโตรเลียม (ดู petroleum) หรือจาก ได้แก่ สารประกอบเมอร์แคปทันอ่ืนๆ ที่มีนำ้�หนักโมเลกุลสูง เชอ้ื เพลงิ แขง็ เชน่ ชวี มวล (biomass) และถา่ นหนิ เปน็ ตน้ เปน็ สาร ซลั ไฟด์ (sulfide) ไดซลั ไฟด์ (disulfide) และไทโอฟนี (thiophene) ต้ังต้น (ดู feedstock) ของปฏิกิริยาสังเคราะห์เมทานอล ทำ�ใหต้ ัวเรง่ ปฏกิ ริ ยิ า (ดู catalyst) ทใ่ี ช้ในกระบวนการผลติ เสื่อม (methanol synthesis) และปฏิกิริยาสงั เคราะห์ฟิชเชอร์–ทรอ็ ปช์ คุณภาพ นอกจากนี้ เม่ือเผาไหม้แล้วก่อให้เกิดก๊าซกลุ่มซัลเฟอร์- (Fischer-Tropsch synthesis) เพื่อผลิตนำ้�มันดิบสังเคราะห์ ออกไซด์ (ซลั เฟอรไ์ ดออกไซดแ์ ละซลั เฟอรไ์ ตรออกไซด)์ เปน็ มลพษิ (ดู synthetic crude oil) และเชือ้ เพลิงเหลวสงั เคราะหห์ ลายชนดิ ทางอากาศทร่ี นุ แรง กระบวนการขจดั สารประกอบก�ำ มะถนั ทมี่ ฤี ทธิ์ synthetic crude oil, syncrude นำ้ �มันดบิ สงั เคราะห์ กัดกร่อนถือเป็นกระบวนการท่ีจำ�เป็นมาก มีหลายกระบวนการ น�้ำ มนั ดบิ สงั เคราะหท์ ไี่ ดจ้ ากเชอ้ื เพลงิ แขง็ หลายชนดิ เชน่ หนิ น�ำ้ มนั เชน่ กระบวนการเอมีน (amine process) กระบวนการเมอรอกซ์ ทรายนำ้�มัน หรือจากชีวมวล (biomass) โดยผ่านปฏิกิริยาการ (ดู merox process) เป็นตน้ แกซฟิ าย (gasification) และปฏกิ ิริยาสงั เคราะหฟ์ ชิ เชอร–์ ทรอ็ ปช์ (Fischer-Tropsch synthesis) ร่วมกัน หรือปฏิกิริยาการทำ�ให้ เป็นของเหลว (liquefaction) โดยตรง เชน่ การท�ำ ให้พลาสติกเปน็ ของเหลว synthetic rubber ยางสงั เคราะห ์ ยางชนิดต่างๆ ท่ีสังเคราะห์ได้จากปฏิกิริยาการเกิดพอลิเมอร์ (ดู polymerizaton) ในอุตสาหกรรมปิโตรเคมีฐานแอโรแมติกส์ (ดู aromatics) ขน้ั ปลายหรอื ปลายน�้ำ เชน่ ไอโซพรนี (isoprene) และยางสไตรนี -บวิ ทาไดอนี (styrene-butadiene rubber) เปน็ ตน้ กอ้ นก�ำ มะถัน tetraethyl lead (TEL) เททระเอทลิ เลด (ทอี แี อล) สารประกอบอนิ ทรยี ต์ ะกวั่ ทมี่ เี ลขออกเทนสงู (ดู octane number) sweet crude, sweet crude oil น้ำ�มนั ดิบสะอาด ใช้เติมในนำ้�มันเบนซิน (ดู gasoline) เพื่อเพ่ิมเลขออกเทน น�้ำ มนั ดบิ ทไ่ี มม่ ฤี ทธเ์ิ ปน็ กรด มปี รมิ าณก�ำ มะถนั นอ้ ยกวา่ 0.5% อาจ ของนำ้�มัน ซึ่งมีความเป็นพิษ ในปัจจุบันยกเลิกใช้สารชนิดน้ีแล้ว มีปริมาณไฮโดรเจนซัลไฟด์และคาร์บอนไดออกไซด์เพียงเล็กน้อย เน่อื งจากปลดปลอ่ ยอนภุ าคตะก่ัวออกไซด์สูบ่ รรยากาศ เทา่ นนั้ (ดู sweet crude หมวดการตลาด ประกอบ) thermal cracking การแตกตัวด้วยความรอ้ น sweet gas ก๊าซชนดิ สะอาด การแตกตวั ไฮโดรคารบ์ อน (ดู hydrocarbons) โมเลกลุ ใหญเ่ ปน็ กา๊ ซธรรมชาติ (ดู natural gas) ท่ไี มม่ ีฤทธเิ์ ป็นกรด มปี ริมาณก๊าซ โมเลกลุ ทเ่ี ลก็ กวา่ โดยใชค้ วามรอ้ นแตไ่ มใ่ ชต้ วั เรง่ ปฏกิ ริ ยิ า (ดู catalyst) ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (ดู hydrogen sulfide) และคารบ์ อนไดออกไซด์ เพอ่ื เพม่ิ ปรมิ าณน�ำ้ มนั เบนซนิ (ดู gasoline) เชน่ กระบวนการแตกตวั ต่ำ� (ดู carbon dioxide) ของกา๊ ซออยล์ (gas oil) หรอื น�ำ้ มนั เตา (ดู fuel oil) sweetening การแยกก๊าซกรด, การลดความเปน็ กรด การแยกก๊าซไฮโดรเจนซัลไฟด์ (ดู hydrogen sulfide) และ คาร์บอนไดออกไซด์ (ดู carbon dioxide) ออกจากกา๊ ซธรรมชาติ 108 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

three-phase separator หน่วยแยกชนดิ 3 วัฏภาค แบบวาล์ว (valve tray) แบบมฝี าครอบ (ดู bubble cap tray) เครื่องแยกสารแบบ 3 สถานะ เช่น การแยกก๊าซ น้ำา และ และแบบขั้นบนั ได (ดู cascade tray) นำ้ามัน ออกจากกนั เป็นกระบวนการแยกขน้ั ต้น มักใช้ทีแ่ ทน่ ผลิต ท่ีรับปิโตรเลียมจากหลุมผลิต ก่อนนำาก๊าซและนำ้ามันที่ได้ไปเข้า การกล่นั น้ำามนั และการแยกกา๊ ซธรรมชาติ กระบวนการแยกตอ่ ไป ถาดทใี่ ชใ้ นหอกลนั่ treating การปรบั ปรงุ คุณภาพ, การบําบดั การเพ่ิมคุณภาพวัตถุดิบหรือผลผลิต หรือ การกำาจัดสารเคมีบาง ชนดิ ที่เจอื ปนอยู่ในวัตถดุ ิบหรือผลผลิต เช่น การเพม่ิ เลขออกเทน (ดู octane number) ของผลติ ภัณฑน์ ำ้ามนั เบนซนิ (ดู gasoline) การกาำ จัดโลหะหนักหรือกาำ มะถนั ออกจากนำา้ มัน หนว่ ยแยกชนดิ 3 วัฏภาค treating process กระบวนการปรับปรงุ คณุ ภาพ, กระบวนการ บาํ บดั toluene ทอลวิ อีน กระบวนการปรับปรุงสมบัติของผลิตภัณฑ์ เช่น การบำาบัดด้วย สารประกอบแอโรแมติกส์ (ดู aromatics) หรือรู้จักกันในชื่อ ไฮโดรเจน (ดู hydrotreating) ซง่ึ ใชไ้ ฮโดรเจนช่วยจบั สารประกอบ เมทลิ เบนซนี (methylbenzene) หรอื ฟนี ลิ มเี ทน (phenylmethane) ไนโตรเจน (ดู nitrogen compound in crude oil) หรือ สสูีตทราโบม้าเลนกุลผลCิต6จHา5กCกHา3รกเปล่ั็นนขนอำ้างมเันหลดวิบที่ไ(มด่ลู ะลcrาuยdนe้ำา กลิ่นคล้าย สารประกอบกำามะถัน (ดู sulfur compound) ท่ปี นเปือ้ นออกจาก oil) หรือ นาำ้ มนั เพอ่ื ทาำ ใหผ้ ลติ ภณั ฑบ์ รสิ ทุ ธข์ิ นึ้ รวมถงึ กระบวนการปรบั แตง่ กระบวนการแตกตัวของแนฟทา (naphtha) เป็นสารต้ังต้น (ดู ผลิตภัณฑ์นา้ำ มัน เช่น การเตมิ สารเติมแตง่ เพือ่ ใหผ้ ลติ ภณั ฑน์ ำา้ มนั feedstock) และเป็นตัวทำาละลาย (ดู solvent) ที่นิยมใช้ใน มสี มบตั ิเป็นไปตามข้อกาำ หนดตามมาตรฐาน อตุ สาหกรรม เป็นสารระเหยทีส่ ูดดมแล้วเสพตดิ ไดเ้ ชน่ เดยี วกบั ตัว ultimate analysis การวเิ คราะหแ์ บบแยกธาตุ ทำาละลายอื่น การวิเคราะห์ส่วนประกอบของเชื้อเพลิงโดยแยกออกเป็นชนิดของ ธาตุสำาคัญในเช้ือเพลิง ได้แก่ คาร์บอน ไฮโดรเจน ไนโตรเจน CH3 กำามะถนั ออกซเิ จน เปน็ ต้น รายงานเปน็ ปรมิ าณรอ้ ยละของธาตุ ต่างๆ อาจใช้ในการคำานวณค่าความร้อนของเช้ือเพลิงโดยใช้สูตร คำานวณของดูลอง (Dulong’s formula) ซ่ึงเป็นสูตรท่ีใช้แยก คาำ นวณเฉพาะเช้อื เพลงิ แขง็ เช้ือเพลงิ เหลว หรอื ก๊าซ ทอลวิ อนี ultrafiltration การกรองแบบแอลตราฟิลเทรชัน, การกรอง ละเอียดย่ิงยวด tray ถาด การกรองที่ใช้เยื่อเเผ่นกรองแบบละเอียดท่ีมีรูพรุนขนาดเล็กมาก ถาดทใี่ ชต้ ดิ ตงั้ เปน็ ชนั้ ๆ ภายในหอกลนั่ ลาำ ดบั สว่ น (ดู fractionating (microporous) สาำ หรบั เเยกคอลลอยด์ (colloid) ออกจากนา้ำ เเละ column) อาจมีจำานวน 3-4 ช้ันจนถึงหลายสิบช้ันขึ้นอยู่กับ สารโมเลกลุ เล็กอืน่ ๆ เยอ่ื เเผน่ แบบละเอียดมีขนาดรพู รนุ ประมาณ  วตั ถปุ ระสงคข์ องการกลนั่ แยก ออกแบบให้มชี ่องหรอื รจู ำานวนมาก 2-20 นาโนเมตร (20-2,000 องั สตรอม) ความดนั ทีใ่ ชใ้ นระบบ เพ่ือให้ไอผ่านขึ้นไปสัมผัสกับของเหลวในถาด มีขอบเพื่อให้ส่วน ตำ่ากว่าระบบออสโมซิสผนั กลบั (reverse osmosis) คอื ประมาณ ที่เดือดและควบแน่นเป็นของเหลวขังอยู่ในถาดและมีช่องไหลล้น 100-800 กิโลปาสกาล (1-8 psi) เหมาะสำาหรบั การเเยกหรอื เพมิ่ สถู่ าดดา้ นล่าง มีหลายแบบ เช่นแบบตะแกรง (ดู sieve tray) ความเข้มขน้ ของโปรตีน การบาำ บัดนำา้ ท้ิง การทาำ ให้นา้ำ ใส เปน็ ต้น สารานุกรม 109 เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

การก ั่ลน ้ำน� ัมนและการแยก ๊กาซธรรมชา ิต Universal Oil Products (UOP) บริษัท ยูนิเวอร์ซัลออยล์ (ดู crude oil) มากล่นั ต่อท่สี ภาวะความดันตำ่�กวา่ บรรยากาศใกล้ พรอดกั ส์ (ยโู อพี) กับความดนั สญุ ญากาศ เชน่ 25-40 มลิ ลิเมตรปรอท เป็นคอลมั น์ บริษัทในประเทศสหรัฐอเมริกา ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2457 ในช่ือ ขนาดใหญแ่ ละเตย้ี เนอื่ งจากอตั ราสว่ นของปรมิ าตรไอตอ่ ของเหลว เนชันนัลไฮโดรคาร์บอน (National Hydrocarbon Company) สูงมากกว่าหอกล่ันที่ความดันบรรยากาศ ได้ผลิตภัณฑ์หลักเป็น โดยนักประดิษฐ์ชาวแคลิฟอร์เนียช่ือ เจสซี เอ. ดับบส์ (Jesse นำ�้ มันหลอ่ ลน่ื พ้นื ฐาน (ดู base oil) A. Dubbs) รว่ มกับนักอุตสาหกรรมชาวชิคาโกช่อื เจ. อ็อกเดน vacuum gas oil, vacuum distillate ก๊าซออยล์สญุ ญากาศ, อารเ์ มอร์ (J. Ogden Armour) ในปตี อ่ มา บรษิ ัทได้เปล่ยี นชอ่ื เปน็ ดสิ ทลิ เลตสุญญากาศ บรษิ ทั ยนู ิเวอรซ์ ลั ออยลพ์ รอดักส์ หรอื ยโู อพี เป็นสถาบันวจิ ยั และ ผลติ ภณั ฑท์ ไ่ี ดจ้ ากการกลน่ั น�ำ้ มนั หนกั ทม่ี โี มเลกลุ สงู เชน่ กากกน้ หอ พฒั นาเทคโนโลยกี ารกลนั่ ปิโตรเลียม กา๊ ซ การผลิตปิโตรเคมี และ กลน่ั (ดู residue) โดยใชก้ ระบวนการกลน่ั สญุ ญากาศ (ดู vacuum การทดสอบผลิตภัณฑ์ ทีมวิศวกรของบริษัทได้คิดค้นงานวิจัยและ distillation) ไดแ้ ก่ น�ำ้ มนั ดเี ซล (ดู diesel fuel) แนฟทา (naphtha) เปน็ เจา้ ของสทิ ธบิ ตั รกระบวนการตา่ งๆ มากมาย นอกจากน้ี ยงั เปน็ เปน็ ตน้ ท่ีปรกึ ษาในการเพ่มิ ประสทิ ธิภาพและผลกำ�ไร รวมถึงใหค้ �ำ ปรกึ ษา vacuum pump ปัม๊ สุญญากาศ ในการออกแบบอุปกรณ์ต่างๆ ในอุตสาหกรรมปโิ ตรเลียมอีกดว้ ย อุปกรณ์ท่ีใช้สำ�หรับดึงอากาศออกจากระบบปิด ทำ�ให้เกิดภาวะ universal viscosity คา่ ความหนืดมาตรฐาน สญุ ญากาศภายในระบบปดิ น้ัน คา่ ความหนดื จลนศาสตรใ์ นหนว่ ยเอสยเู อส (SUS) หาไดจ้ ากระยะ vacuum residue กากก้นหอกลั่นสญุ ญากาศ เวลา (วินาที) ท่ีของไหลปริมาณ 60 มิลลิลิตรไหลผ่านหลอด กากน้�ำ มันหนักที่ออกจากด้านลา่ งสดุ ของหอกล่นั สญุ ญากาศ คะพลิ เลอรี (capillary) ในเครอ่ื งมอื ส�ำ หรบั วดั ความหนดื เซยบ์ อลต์ viscosity ความหนดื (Saybolt universal viscometer) ในสภาวะและอณุ หภมู ทิ ก่ี �ำ หนด ความสามารถในการต้านทานการไหลของของเหลว ของไหลท่ีมี โดยสามารถเปลย่ี นค่าความหนืดจลนศาสตรใ์ นหน่วยเอสยเู อสเป็น แรงตา้ นมากจะมคี วามหนดื มาก ของไหลทม่ี แี รงตา้ นนอ้ ยจะมคี วาม หนว่ ยเซนตสิ โตกไดโ้ ดยใชต้ ารางอา้ งองิ ในมาตรฐาน ASTM D 2161 หนดื นอ้ ย เปน็ สมบตั ทิ างกายภาพของของไหล ทง้ั กา๊ ซและของเหลว upstream petroleum industry อตุ สาหกรรมปโิ ตรเลยี มตน้ น้ำ�, การวดั ความหนดื ท�ำ โดยวดั แรงตา้ นทานการไหลภายในของของไหล อตุ สาหกรรมปโิ ตรเลียมขน้ั ต้น เม่อื มีแรงมากระทำ� (F-force) ในทิศทางขนานกับพ้นื ผิว เรียก อตุ สาหกรรมปโิ ตรเลยี มขน้ั ตน้ (ดู petroleum) เกย่ี วขอ้ งกบั การส�ำ รวจ แรงตา้ นทเ่ี กดิ ขน้ึ นว้ี า่ แรงเฉอื น (shear force) หนว่ ยของความหนดื คอื และผลติ เปน็ หลกั เรม่ิ จากการส�ำ รวจแหลง่ กกั เกบ็ น�ำ้ มนั ดบิ (ดู crude เซนตพิ อยส์ (ดู centipoise) หรอื เซนตสิ โตก (ดู centistoke) oil) หรอื กา๊ ซธรรมชาติ (ดู natural gas) ทอ่ี ยภู่ ายในชน้ั หนิ ใตเ้ ปลอื ก viscosity index (VI) ดัชนคี วามหนดื (วีไอ) โลก การขดุ เจาะทดสอบปรมิ าณส�ำ รอง การขดุ เจาะเพอ่ื ผลติ น�ำ้ มนั ดบิ ค่าที่แสดงการเปล่ียนแปลงความหนืดจลนศาสตร์ (kinematic หรอื กา๊ ซธรรมชาตขิ น้ึ มายงั บนพน้ื ผวิ จนถงึ ขน้ั ตอนการขนสง่ น�ำ้ มนั ดบิ viscosity) ของนำ้�มันหล่อลื่นเม่ืออุณหภูมิเปล่ียนแปลง ถ้าดัชนี ทไ่ี ดไ้ ปยงั โรงกลน่ั น�ำ้ มนั ดบิ และการขนสง่ กา๊ ซธรรมชาตไิ ปยงั โรงแยก ความหนืดสูงแสดงว่าความหนืดจลนศาสตร์เปล่ียนแปลงน้อย กา๊ ซธรรมชาติ (ดู downstream petroleum industry ประกอบ) เมื่ออุณหภูมิเปล่ียนแปลง หรือในทางกลับกัน ถ้าดัชนีความหนืด vacuum distillation การกลน่ั สุญญากาศ ต่ำ�แสดงว่าความหนืดจลนศาสตร์เปล่ียนแปลงมากเม่ืออุณหภูมิ การกล่ันท่ีความดันตำ่�กว่าความดันบรรยากาศ ประมาณ 25-40 เปล่ียนแปลง เป็นค่าท่ีมีความสำ�คัญที่บ่งชี้ถึงประสิทธิภาพ มลิ ลเิ มตรปรอท เพอ่ื ปอ้ งกนั การสลายตวั ของสารทอี่ ณุ หภมู สิ งู และ/ การหล่อล่ืน โดยเฉพาะการใช้งานน้ำ�มันหล่อลื่นในบริเวณท่ี หรอื ท�ำ ใหส้ ว่ นทไี่ มส่ ามารถกลน่ั ไดท้ คี่ วามดนั ปกตแิ ลว้ กลนั่ แยกออก ภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงมาก สารประกอบไฮโดรคาร์บอน (ดู มาไดเ้ พมิ่ เตมิ ใชใ้ นการกลนั่ แยกนำ้�มนั สว่ นหนกั หรอื กากกน้ หอกลนั่ hydrocarbons) ประเภทพาราฟนิ (ดู paraffins) มีดชั นคี วาม (ดู residue) จากหอกลน่ั ลำ�ดบั ส่วน (ดู fractionating column) ที่ หนืดสูงกว่าประเภทแอโรแมติกส์ (ดู aromatics) ในผลิตภัณฑ์ ความดนั บรรยากาศในโรงกลนั่ น�ำ้ มนั เปน็ หนว่ ยปฏบิ ตั กิ ารส�ำ คญั ใน น�้ำ มนั หลอ่ ลน่ื สำ�เรจ็ รปู มสี ารเพม่ิ ดชั นคี วามหนดื (viscosity index โรงกลั่นนำ�้ มนั หลอ่ ลืน่ ใชผ้ ลิตนำ้�มันหล่อล่ืนพ้ืนฐาน (ดู base oil) improver) เปน็ สารพอลเิ มอร์ (ดู polymer) เชน่ พอลไิ อโซบวิ ทลี นี หลายชนดิ ได้ผลติ ภัณฑข์ ้างเคยี งคอื ไข (ดู wax) และยางมะตอย เมทาครเี ลต (polyisobutylene methacrylate) ซง่ึ สายโซจ่ ะจบั ตวั (ดู asphalt) คุณภาพสูง ซง่ึ ขึ้นอยู่กับประเภทของนำ้�มนั ดบิ ต้ังต้น กันเปน็ ก้อนท่ีปลายโซข่ องโมเลกลุ ไฮโดรคาร์บอนของนำ้�มนั หล่อล่นื vacuum distillation unit หนว่ ยกลนั่ สญุ ญากาศ ที่อุณหภูมิตำ่� ที่อุณหภูมิสูงขึ้นสายโซ่จะคลายออกทำ�ให้ความหนืด หอกล่ันลำ�ดับส่วนที่ความดันสุญญากาศ หน่วยกล่ันนำ้�มันท่ีรับ ของนำ้�มันเปลย่ี นแปลงไม่มาก สมาคมวศิ วกรรมยานยนตป์ ระเทศ นำ้�มันหนกั หรือกากก้นหอกลนั่ (ดู residue) จากหอกลนั่ นำ้�มันดิบ 110 สารานุกรม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

สหรฐั อเมรกิ า (Society of Automotive Engineer, SAE) ก�ำ หนด West Texas Intermediate (WTI) น้ำ�มันดิบเวสต์เท็กซัส การกล่นั น้ำ�มนั และการแยกกา๊ ซธรรมชาติ ดัชนคี วามหนดื ของน้ำ�มนั หล่อล่นื สำ�หรับยานพาหนะ เปน็ คา่ SAE (ดับเบิลยูทีไอ) และชว่ งของค่าดังกลา่ ว นำ้�มันดิบ (ดู crude oil) ทม่ี คี วามหนาแน่นและปริมาณก�ำ มะถนั ตำ่� ใช้ราคาของนำ้�มันดิบเวสต์เท็กซัสเป็นเกณฑ์มาตรฐาน Watson characterization factor (KW) แฟคเตอร์การกำ�หนด เปรยี บเทียบ (ดู benchmark ในหมวดการตลาด) ในการพจิ ารณา ลักษณะวัตสนั ราคานำ้�มันดิบและราคาของผลิตภัณฑ์ท่ีได้จากการกลั่นน้ำ�มันใน แฟคเตอร์ท่ีแสดงถึงสัดส่วนระหว่างสารพาราฟิน (ดู paraffins) ประเทศสหรฐั อเมริกาและประเทศอนื่ ๆ กับสารแอโรแมติกส์ (ดู aromatics) ท่เี ปน็ องค์ประกอบของน�ำ้ มัน wet gas ก๊าซชนิดเปียก ดิบ (ดู crude oil) น้�ำ มันดิบทีม่ ีปริมาณสารแอโรแมติกสส์ งู มีคา่ ก๊าซธรรมชาติ (ดู natural gas) ที่มีปริมาณไฮโดรคาร์บอน Kนมีสำ้�Wมานรนั แ้อดนยบิ กฟสวทว่ ่านนี ใ1มห0าญกแม่ ตแักถ่ลม้าะีชม่วีป1ง2รขิม.9อางณเคมา่สอ่ื ามKรสีWพาารทรพแี่าาฟครบินาสฟโงู ดินมยมีคมา่ากคี ปา่ ระ1ม0า.5ณเม1อ่ื5 (ดู hydrocarbons) ควบแน่นเป็นของเหลวที่บรรยากาศปกติ มากกว่า 0.3 แกลลอนต่อล้านลูกบาศก์ฟุตของก๊าซ ได้จาก wax, paraffin wax, petroleum wax ไข, ไขพาราฟิน แหล่งก๊าซธรรมชาติบางแหล่ง ตัวอย่างเช่น แหล่งก๊าซธรรมชาติ ของแข็งที่ตกผลึกออกมาเมื่อน้ำ�มันหล่อล่ืน (ดู lubricant) หรือ ในอ่าวไทย มีกา๊ ซมีเทน (ดู methane) ประมาณรอ้ ยละ 60-70 นำ้�มันส่วนที่หนักกว่าเย็นตัวลงหรือถูกทำ�ให้เย็น ในอุตสาหกรรม อเี ทน (ดู ethane) รอ้ ยละ 10 โพรเพน (ดู propane) รอ้ ย ปิโตรเลยี ม (ดู petroleum) ไขได้จากกากกน้ หอกลน่ั (ดู residue) ละ 5 บิวเทน (ดู butane) และที่หนักกว่า ประมาณร้อยละ ทไี่ ดจ้ ากกระบวนการกลน่ั น�้ำ มนั ดบิ ฐานพาราฟนิ พบไดท้ ง้ั ในสถานะ 3 ต้องผ่านก๊าซธรรมชาติชนิดเปียกจากหลุมผลิตเข้าเครื่องแยก ท่ีเป็นของเหลว ก่ึงเหลวกึ่งแข็ง หรือของแข็ง ไขหรือกากไขที่ได้ สถานะ เพื่อแยกน้ำ�ก่อน แล้วจึงผ่านกระบวนการแยกคอนเดนเสท จากนำ้�มันหล่อลื่นหรือน้ำ�มันส่วนที่หนักกว่าที่เย็นตัวลงเรียกว่า (ดู condensate) ก่อนนำ�ไปลดความช้ืน ข้ันตอนการแยกนำ้� สแล็กแว็กซ์ (slack wax) ซึ่งยังมีปริมาณน้ำ�มันสูง ต้องนำ�มา คอนเดนเสท และความชื้น ท�ำ เพอื่ ปอ้ งกันปญั หาการควบแน่นใน ผ่านกระบวนการสกัดนำ้�มันออกได้ไขพาราฟินที่มีปริมาณนำ้�มัน ท่อขนส่งเพ่ือส่งไปยังโรงแยกก๊าซธรรมชาติ สามารถนำ�คอนเดน เป็นไปตามข้อกำ�หนดมาตรฐาน ใช้ในผลิตภัณฑ์หลายประเภท เสทท่ีแยกได้ไปจำ�หน่ายหรือเพ่ิมคุณค่าโดยการกลั่นแยกส่วนกล่ัน เช่น เทยี นไข กระดาษไขบางชนิด ยาหม่อง เครอื่ งสำ�อางบำ�รุง เบาเพ่ือผสมเป็นน�ำ้ มนั เบนซนิ (ดู gasoline) และจากโรงแยกกา๊ ซ ผวิ เป็นตน้ ธรรมชาติยังได้ไฮโดรคารบ์ อน อีเทน โพรเพน และบิวเทนท่เี ป็น สารปอ้ นอตุ สาหกรรมปิโตรเคมี (ดู petroleum) จงึ สามารถเพิ่ม คุณคา่ แหลง่ กา๊ ซธรรมชาตชิ นิดเปียกได้มากกว่าชนดิ แหง้ working pressure ความดันใชง้ าน ความดันทีใ่ ชจ้ ริงภายในกระบวนการ ต้องไมเ่ กนิ คา่ ความดนั ใชง้ าน มฉิ ะนน้ั อาจจะเกดิ อนั ตรายได้ xylene ไซลนี สารประกอบไฮโดรคารบ์ อนกลมุ่ แอโรแมตกิ ส์ (ดู aromatics) สตู ร กโมรเะลบกวุลนกCาร8Hรฟี10อรเปม์ ็น(ขดอู rงeเfหoลrmวไinมg่มสีpีroมcกี eลsน่ิs)ฉหุนรอื ไจวาไฟกกรไะดบ้จวานกกกาารร เติมหม่แู อลคลิ (alkylation) ลงในวงแหวนเบนซีน (ดู benzene) ไซลีนมี 3 ไอโซเมอร์ คือ ออร์โท-ไซลีน (ดู ortho-Xylene) เมทา-ไซลนี (ดู meta-Xylene) และพารา-ไซลนี (ดู para-Xylene) ใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมต่างๆ เช่น อุตสาหกรรมพลาสติก อตุ สาหกรรมเส้นใยสงั เคราะห์ ใชเ้ ปน็ ตัวท�ำ ละลาย (ดู solvent) รวมถงึ สารเติมแตง่ เพื่อเพมิ่ เลขออกเทน (ดู octane number) ให้ กบั นำ�้ มันเบนซิน ไขพาราฟิน CH3 H3C CH3 CH3 CH3 H3Cพารา-ไซลีน เมทา-ไซลีน ออรโ์ ท-ไซลีน สารานกุ รม 111 เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

âç¡Åè¹Ñ ¹Óé Á¹Ñ ã¹»ÃÐà·Èä·Â 03 ÅͨÔʵԡʢ ¹Ñé µŒ¹ ¤Åѧ¹éÓÁѹËÅÑ¡ ¹ÓࢌҨҡâç¡ÅÑè¹µÒ‹ §»ÃÐà·È ¡Ò«¸ÃÃÁªÒµÔ âçá¡¡Ò«¸ÃÃÁªÒµÔ LPG ¨Ò¡ÀÒÂã¹»ÃÐà·È áÅеҋ §»ÃÐà·È ÁàÕ ·¹ Çѵ¶Ø´ºÔ µéѧµ¹Œ (Feedstock) ¤Å§Ñ ¹éÓÁ¹Ñ ‹Í âç俿‡Ò âç§Ò¹»â µÃà¤ÁÕ

ÃкºÅͨÔʵԡʏ »âµÃàÅÂÕ Á ÅͨÔʵԡʏ¢¹éÑ ·èÕÊͧ âçºÃèءҍ « LPG Ìҹ¤ÒŒ ¡Ò« ʶҹպÃÔ¡ÒùéÓÁѹ âç§Ò¹ÍµØ ÊÒË¡ÃÃÁ âç§Ò¹ÍµØ ÊÒË¡ÃÃÁ

เรอื บรรทุกน้ำมนั เอส เอส มิวเรก็ ซ (S.S. Murex) ของบริษัทรอยลั ดัทชป โ ตรเลยี ม ÅͨÊÔ µ¡Ô ʏ¹Óé Á¹Ñ àªéÍ× à¾ÅÔ§ ขนนำ้ มันกาดบรรจปุ บ เขามาเทยี บทาทก่ี รุงเทพฯ ¾.È. 2435 นบั เปน การขนสงนำ้ มันเขา มาในประเทศไทยเปนครัง้ แรก • บริษัท ขนสงนำ้ มันทางทอ จำกัด (FPT) ¾.È. 2496 เรมิ่ การขนสง น้ำมันภายในประเทศโดยทางรถไฟ เปด ใชงานทอ ขนสงนำ้ มนั จากกลมุ คลังน้ำมนั ในเขตพระโขนง และคลองเตย กรงุ เทพฯ ไปยงั คลงั น้ำมันของบริษัท บริการเชอ้ื เพลงิ ¾.È. 2537 การบนิ กรุงเทพ จำกัด (มหาชน) (BAFS) ท่ดี อนเมือง ¾.È. 2541 เรม่ิ มีการใชค ลงั น้ำมันรว ม โดยอาจเปน การบรหิ ารในรูปแบบกจิ การรว มทนุ (Joint • บรษิ ทั FPT เปดใชคลังปลายทอ ทีบ่ างประอิน สามารถจายน้ำมันดีเซล Venture) หรอื ในรูปแบบการเก็บคาธรรมเนียมการใชคลงั นำ้ มนั (Throughput Charge) และนำ้ มนั เบนซินได • บรษิ ัท ทอ สงปโ ตรเลยี ม จำกัด (Thai Petroleum Pipeline หรือ Thappline) เปดใชง านทอขนสงนำ้ มนั สายศรีราชา-ลำลกู กา-สระบรุ ี • บรษิ ัท Thappline เปด ใชงานคลงั ปลายทอที่ อ. ลำลกู กา จ. ปทมุ ธานี และ ที่ อ. เสาไห จ. สระบุรี • เร่ิมมีการใชร ถก่งึ พวง (semi-trailer) ในการขนสง นำ้ มนั ทำใหเพมิ่ ปรมิ าณน้ำมันในการขนสงจากรถ 10 ลอ ซึ่งมคี วามจุ 15,000 ลิตร เปน กวา 30,000 ลติ รตอ เที่ยว ÅÓ´ºÑ à˵ءÒóÊÓ¤ÞÑ เริ่มมกี ารใชรถขนสงน้ำมันชนิด 22 ลอ ทำใหสามารถขนสงนำ้ มนั ได ¾.È. 2544 มากกวา 40,000 ลิตรตอ เทย่ี ว ¾.È. 2548 บริษทั Thappline เปดใชง านทอ ขนสง นำ้ มันสายศรีราชา-มาบตาพุด • รัฐบาลประกาศเพ่มิ น้ำหนักบรรทุกของรถขนสง โดยรถบรรทกุ 10 ลอ ¾.È. 2549 สามารถบรรทุกได 25 ตนั รถ 18 ลอ บรรทุกได 45 ตัน และรถ 22 ลอ บรรทุกได 50.5 ตัน • บรษิ ัท Thappline เปด ใชงานทอ ขนสง นำ้ มนั สายลำลกู กา-สุวรรณภูมิ • บรษิ ัท FPT เปด ใชง านทอขนสงนำ้ มันสาย JP-one จากมักกะสัน-สุวรรณภมู ิ

ÃкºÅͨÊÔ µ¡Ô Ê» ⁠µÃàÅÂÕ Á Ãкº·‹Í¢¹Ê‹§¡Ò«¸ÃÃÁªÒµãÔ ¹·ÐàÅ ÅͨÊÔ µ¡Ô Ê¡ Ò«¸ÃÃÁªÒµÔ Ãкº·‹Í¢¹Ê‹§¡Ò «¸ÃÃÁªÒµºÔ ¹º¡ เริม่ ใชท อ ขนสงกาซธรรมชาตสิ ายเอราวัณ–โรงแยกกาซธรรมชาตริ ะยอง (ทอ เสน ที่ 1) ¾.È. 2524 ¾.È. 2524 • เรม่ิ ใชทอ ขนสง กา ซธรรมชาติสายโรงแยกกา ซธรรมชาตริ ะยอง–บางปะกง ความยาว 415 กโิ ลเมตร (ทอ เสน ที่ 1) ความยาว 104 กโิ ลเมตร • เริ่มใชท อ ขนสง กาซธรรมชาตสิ ายบางปะกง–โรงไฟฟาพระนครใต ความยาว 57 กิโลเมตร เริ่มใชทอ ขนสงกาซธรรมชาติสายแหลง ปลาทอง (ทอเสนท่ี 1) ความยาว 42 กโิ ลเมตร ¾.È. 2526 เริ่มใชท อขนสง กา ซธรรมชาติสายบางพลี–สระบุรี ความยาว 99 กโิ ลเมตร • เริ่มใชท อขนสงกาซธรรมชาติสายแหลงบงกช–เอราวณั (ทอ สายประธาน) ความยาว 171 กิโลเมตร ¾.È. 2527 ¾.È. 2533 เริ่มใชทอ ขนสงกา ซธรรมชาติสายแหลง น้ำพอง–โรงไฟฟานำ้ พอง • เรมิ่ ใชทอขนสง กา ซธรรมชาตสิ ายเอราวัณ–โรงไฟฟา ขนอม ¾.È. 2539 ¾.È. 2539 ความยาว 35 กโิ ลเมตร ความยาว 161 กโิ ลเมตร ¾.È. 2541 • เรมิ่ ใชทอ ขนสง กาซธรรมชาติสายโรงแยกกาซธรรมชาติระยอง–บางปะกง • เร่มิ ใชทอ ขนสงกาซธรรมชาติสายเอราวัณ–โรงแยกกา ซธรรมชาตริ ะยอง (ทอเสน ที่ 2) ความยาว 418 กโิ ลเมตร (ทอ เสนท่ี 2) ความยาว 105 กิโลเมตร • เริม่ ใชทอขนสง กา ซธรรมชาตสิ ายบางปะกง–โรงไฟฟาวงั นอ ย เริม่ ใชทอ ขนสงกาซธรรมชาตสิ ายแหลงทานตะวนั (ทอเสน ท่ี 2) ความยาว 54 กโิ ลเมตร ¾.È. 2540 ความยาว 100 กิโลเมตร เริ่มใชท อขนสง กาซธรรมชาตจิ ากชายแดนไทยและสหภาพพมา –โรงไฟฟา ราชบรุ ี ความยาว 238 กิโลเมตร เร่มิ ใชทอขนสงกาซธรรมชาตสิ ายแหลง เบญจมาศ (ทอ เสน ท่ี 2) ความยาว 55 กโิ ลเมตร ¾.È. 2542 เริม่ ใชทอ ขนสง กาซธรรมชาตแิ หลง ไพลนิ –เอราวณั ความยาว 63 กิโลเมตร ¾.È. 2544 ¾.È. 2543 เริ่มใชท อขนสง กาซธรรมชาติสายราชบรุ –ี วังนอ ย ความยาว 154 กิโลเมตร ¾.È. 2549 เรมิ่ ใชทอขนสงกา ซธรรมชาติสายโรงแยกกา ซธรรมชาติระยอง–บางปะกง ความยาว 110 กโิ ลเมตร

03 ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม 10-wheel truck รถขนส่งน�้ำ มนั สบิ ลอ้ additive สารเตมิ แต่ง, สารเคมีเพ่มิ คุณภาพนำ้�มัน ดู oil tanker สารเคมีท่ีใช้ผสมในนำ้�มันเพื่อปรับปรุงคุณสมบัติ โดยทั่วไปมี 2 absorbent วัสดซุ ับน�ำ้ มนั กลมุ่ ใหญ่ คอื 1. สารท�ำ ความสะอาด หรือสารซกั ฟอก (cleaning วัสดุประเภทพลาสติกหรือใยธรรมชาติท่ีทำ�ให้มีลักษณะเป็นแผ่น package หรือ detergent package) สารกล่มุ น้ใี ช้ชว่ ยท�ำ ความ ม้วน หรือถุงท่อนกลมยาว (sock) เพื่อซับน้ำ�มัน พ้ืนผิววัสดุ สะอาดชน้ิ ส่วนเครื่องยนต์ เชน่ ท่อไอดี ลน้ิ ไอดี ล้นิ ไอเสีย และ สามารถดดู ซมึ น�ำ้ มนั ไดด้ ี เหมาะส�ำ หรบั ใชซ้ บั คราบน�้ำ มนั ทเ่ี ปน็ ฟลิ ม์ ช้ินส่วนในห้องเผาไหม้อื่นๆ โดยช่วยขจัดคราบเขม่าตกค้างออก บาง หรือนำ้�มนั ท่ีรวั่ หกไมม่ าก เป็นอปุ กรณ์สำ�คัญอย่างหนึ่งทต่ี ้องมี ไป 2. สารเพิ่มสมรรถนะ (performance package) สารกล่มุ นี้ ตดิ รถขนส่งนำ้�มนั หรือเป็นอปุ กรณข์ นั้ ต้นท่ีจะใชซ้ บั นำ้�มนั ร่ัวหกใน ช่วยทำ�ให้เครื่องยนต์ทำ�งานดีขึ้น โดยเพิ่มประสิทธิภาพในการเผา โรงงานหรอื ในคลงั นำ�้ มัน ไหม้ เพม่ิ อัตราเรง่ ของเครื่องยนต์ ทำ�ใหเ้ ครอื่ งยนตเ์ ดินเรียบ และ ตอบสนองดีขึ้น สารเติมแต่งสามารถใช้ได้พร้อมกันท้ัง 2 กลุ่ม หรอื เลอื กใช้กลมุ่ ใดกล่มุ หนงึ่ และสามารถเติมได้ทัง้ น้�ำ มนั ใส เช่น แก๊สโซฮอล เบนซิน ดเี ซล น�ำ้ มนั เตา และน�ำ้ มันหล่อลนื่ โดยท่วั ๆ ไปนำ้�มันพื้นฐานที่มาจากโรงกลั่นนำ้�มัน จะเป็นไปตามข้อกำ�หนด ของทางราชการและมคี ุณสมบัตคิ ล้ายคลงึ กนั บรษิ ทั น้ำ�มนั จะเตมิ สารเพิ่มคุณภาพของแต่ละบริษัทลงไปเพื่อสร้างจุดขายด้านการ ตลาด ทง้ั นคี้ ณุ สมบตั แิ ละปรมิ าณของสารเพม่ิ คณุ ภาพทบี่ รษิ ทั น�ำ้ มนั แต่ละแห่งใช้กจ็ ะแตกต่างกนั ไป แผ่นซับคราบน�ำ้ มัน additive injection การผสมสารเติมแต่ง, การผสมสารเพิ่ม คุณภาพน�ำ้ มนั การฉดี สารเคมเี พม่ิ คณุ ภาพเขา้ ไปผสมกบั น�ำ้ มนั พน้ื ฐาน ขณะก�ำ ลงั จ่ายนำ้�มันลงในถังขนส่งของรถบรรทุกน้ำ�มันที่คลังน้ำ�มัน การ เติมสารเติมแต่งน้ีเป็นขั้นตอนที่ต้องควบคุมด้วยคอมพิวเตอร์ให้มี ปรมิ าณถกู ต้องตามเกณฑท์ ่กี ำ�หนดไว้ ม้วนซับคราบน�้ำ มัน 116 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

air separator อปุ กรณแ์ ยกอากาศออกจากนำา้ มัน automatic tank dipping, auto tankage เคร่อื งมอื วัดระดับ อุปกรณ์ท่ีทำาหน้าท่ีแยกอากาศออกจากน้ำามันก่อนที่น้ำามันจะไหล และอุณหภูมิของนา้ำ มันอตั โนมัติ เข้าสู่มาตรวัดปริมาตรน้ำามัน เพราะหากมีอากาศเข้าไปในมาตร ระบบอัตโนมัติสำาหรับวัดระดับน้ำามันและอุณหภูมิของน้ำามัน วัดปริมาตรนำ้ามัน อากาศจะไปแทนท่ีน้ำามันทำาให้การวัดปริมาตร ซง่ึ ตดิ ตงั้ ไวใ้ นถงั เกบ็ นาำ้ มนั โดยมกี ารเชอื่ มสญั ญาณจากเครอื่ งมอื วดั นำ้ามนั ผิดพลาดได้ ไปยงั ระบบคอมพิวเตอรใ์ นสาำ นักงาน โดยท่ตี ั้งโปรแกรมให้คาำ นวณ ปริมาณนำ้ามันท่ีเก็บอยู่ในถัง ให้สามารถแสดงปริมาณน้ำามันและ อุณหภูมิขณะนั้นๆ ได้ และยังกำาหนดให้เตือนเมื่อระดับน้ำามันมี ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม ความผดิ ปกติไดอ้ กี ด้วย เชน่ เมอื่ ระดบั นา้ำ มนั สงู หรอื ต่ำากว่าเกณฑ์ ที่กำาหนด เป็นตน้ เครือ่ งมือวดั ระดบั และอุณหภูมขิ องนา้ำ มนั อตั โนมตั ิ แบบใชล้ กู ลอยวดั ระดับนาำ้ มัน อปุ กรณแ์ ยกอากาศออกจากนำา้ มัน RRNoaodsnea-cmroo1n0utanGct tHi5nZ6g01 ANRPaodEna-XcrToM2n4taGctHinzg GRousideemdoWunatve33R10adar ambient temperature อุณหภูมโิ ดยรอบ อุณหภูมิบริเวณสถานที่ปฏิบัติงาน ท่ีมีอุปกรณ์หรือเคร่ืองมือต่างๆ กำาลังทาำ งานอยู่ เคร่ืองมือวดั ระดบั และอุณหภูมิของนาำ้ มนั อัตโนมัตแิ บบใชเ้ รดารว์ ดั ระดบั น้ำามนั สารานกุ รม 117 เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม ballast water น�ำ้ ถว่ งเรือ, น�ำ้ อับเฉาเรือ barge transport การขนส่งทางเรือ นำ้�ที่สูบเข้าไปถ่วงตัวเรือให้ตัวเรือจมลงในระดับท่ีเหมาะสม ภาย การขนสง่ ทางเรอื สามารถขนสง่ ไดท้ งั้ ผลติ ภณั ฑน์ ้ำ�มนั และกา๊ ซ อกี หลังการสูบถ่ายน้ำ�มันออกจากเรือขนส่งนำ้�มันเข้าสู่ถังเก็บในคลัง ทง้ั ยังขนสง่ ไดค้ ราวละมากๆ ด้วยค่าขนส่งตอ่ หน่วยท่ถี กู ทีส่ ุด การ น�ำ้ มัน เพอ่ื ปรับความเสถยี รและการทรงตวั ของตวั เรอื นำ้�ถ่วงเรอื ขนสง่ ขนั้ ต้น (ดู primary transport) ในประเทศไทย ใชก้ ารขนสง่ เป็นน�้ำ ที่มีการปนเปอื้ น จงึ ห้ามสบู ท้งิ ลงในทะเลหรือแม่น�ำ้ จะสบู ทางเรอื เปน็ หลกั มาเปน็ เวลานานแลว้ โดยเปน็ การขนสง่ ผลติ ภณั ฑ์ ออกจากเรือได้เฉพาะที่ท่าเรอื ที่มีระบบบ�ำ บัดน�้ำ ถ่วงเรือเทา่ นน้ั ปโิ ตรเลยี มนานาชนดิ จากโรงกลนั่ น�ำ้ มนั ตา่ งๆ บรเิ วณจงั หวดั ชลบุรี barge เรอื ขนสง่ น�ำ้ มัน และจังหวัดระยอง ไปยงั คลังน�้ำ มันต่างๆ ในภาคกลางและภาคใต้ เรือสำ�หรับขนส่งน้ำ�มัน ภายในลำ�เรือแบ่งเป็นช่องๆ เช่นเดียว (ดู pipeline transport และ rail transport ประกอบ) กับรถขนสง่ น�ำ้ มัน เพือ่ แบง่ บรรจนุ ้ำ�มันเป็นส่วนๆ มีทอ่ เช่อื มไปที่ bill of lading (BL) เอกสารการขนส่งสินคา้ , ใบตราส่งสินคา้ ป๊ัมเพ่ือสูบถ่ายน้ำ�มันออกจากเรือไปสู่ถังเก็บ เรือขนส่งน้ำ�มันเป็น (บีแอล) พาหนะท่ีต้องมีความปลอดภัยสงู เนอื่ งจากบรรทุกสนิ คา้ ไวไฟ เรือ เอกสารทแ่ี สดงปรมิ าณของนำ�้ มนั ทข่ี นสง่ มาจากตน้ ทางและสบู ถา่ ย และอุปกรณบ์ นเรือจะต้องเป็นไปตามมาตรฐานทกี่ �ำ หนด นอกจาก เขา้ สคู่ ลงั น�ำ้ มนั เปน็ เอกสารส�ำ คญั ทใ่ี ชย้ นื ยนั ปรมิ าณน�ำ้ มนั ระหวา่ ง นน้ั ผปู้ ฏบิ ตั งิ านบนเรอื ยงั ตอ้ งไดร้ บั การฝกึ อบรมในเรอื่ งการทำ�งาน เรือขนส่งท่ีนำ�นำ้�มันมาส่งกับคลังนำ้�มันซ่ึงเป็นผู้รับนำ้�มันกับเรือ เก่ียวข้องกับน้ำ�มันโดยเฉพาะ ลำ�เรือของเรือขนส่งนำ้�มันรุ่นใหม่มี ขนสง่ ทน่ี �ำ น�ำ้ มนั มาสง่ รวมทง้ั ยงั เปน็ เอกสารทใ่ี หร้ ายละเอยี ดผสู้ ง่ และ เปลอื กเรอื สองชน้ั เพอ่ื ปอ้ งกนั นำ้�มนั รว่ั หกไหลลงสแู่ หลง่ น�ำ้ ในกรณี ใชแ้ สดงสทิ ธกิ ารครอบครองน�ำ้ มนั ดว้ ย กรมศลุ กากร กระทรวงการ ทเ่ี รอื ประสบอบุ ตั ภิ ยั เรอื ทใี่ ชข้ นสง่ น�้ำ มนั ดบิ จากแหลง่ ผลติ ไปยงั โรง คลงั เรยี กเอกสารนว้ี า่ ใบตราสง่ สนิ คา้ กล่นั นำ้�มนั อาจมีขนาดใหญถ่ งึ 300,000 ตนั จัดเป็นเรอื ขนาดใหญ่ blending tank ถงั ผสมน�้ำ มัน มาก (very large crude carrier, VLCC) สว่ นเรอื ทใี่ ชข้ นสง่ น้ำ�มนั ถังเหล็กที่ใช้ผสมน้ำ�มันต้ังแต่ 2 ชนิดข้ึนไป เพ่ือให้ได้ผลิตภัณฑ์ ส�ำ เรจ็ รปู ในประเทศไทย จากโรงกลนั่ น�้ำ มนั ถงึ คลงั น�้ำ มนั มกั มขี นาด น�้ำ มนั ทตี่ รงกบั ความตอ้ งการของผบู้ รโิ ภค และมคี ณุ สมบตั ติ รงตาม ไม่เกิน 2,000 ตนั ซงึ่ เปน็ ขนาดทเี่ หมาะกับความลึกของแม่น�ำ้ ส่วน ข้อกำ�หนดต่างๆ ของทางราชการ เชน่ การผสมน�ำ้ มันเบนซินพน้ื ใหญ่ภายในประเทศ ฐาน (รอ้ ยละ 90 โดยปรมิ าตร) รวมกบั เอทานอล (รอ้ ยละ 10 โดย ปรมิ าตร) เพอ่ื ใหไ้ ดน้ �ำ้ มนั แกส๊ โซฮอล เปน็ ตน้ ถงั ผสมน�ำ้ มนั มหี ลาย ขนาดต่างๆ กนั เพื่อใหเ้ หมาะสมกับการผลติ และ ความตอ้ งการของตลาด การผสมน�้ำ มนั ในถังผสม อาจใช้เครื่องสูบหรือปั๊มสูบน้ำ�มันให้หมุนวนในถัง จนน�้ำ มนั ผสมเขา้ เปน็ เนอ้ื เดยี วกนั แตห่ ากเปน็ การ ผสมในถังขนาดเล็กอาจใช้ใบพัดกวนในถังก็ได้ เมอ่ื ผสมน�ำ้ มนั ไดค้ ณุ สมบตั ทิ ตี่ อ้ งการแลว้ มกั จะสบู ถา่ ยน�้ำ มนั ออกจากถงั ผสมไปเกบ็ ไวใ้ นถงั อน่ื เพอ่ื รอ การขนส่งไปยังลูกค้า ถังผสมก็จะว่างและพร้อม ผสมน�ำ้ มันในคร้ังตอ่ ไป block train ขบวนรถไฟเฉพาะ ขบวนรถไฟขนส่งน้ำ�มัน ซ่ึงประกอบด้วยหัวลาก และต้ขู นส่งน�ำ้ มันจ�ำ นวน 12-15 ตู้ น�ำ้ มันท่ีบรรจุ อยใู่ นแตล่ ะตู้ อาจเปน็ ของบรษิ ทั เดยี วกนั หรอื หลาย บริษัทก็ได้ แต่ควรมีต้นทางและปลายทางร่วมกัน เพือ่ ความรวดเร็วในการจัดสง่ เรอื ขนส่งน�ำ้ มัน 118 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

bottom loading การบรรจนุ า้ำ มนั เขา้ ทางกน้ ถงั ของรถขนสง่ นา้ำ มนั bullet tank ถงั เหลก็ บรรจกุ ๊าซแนวนอน การเตมิ นา้ำ มนั เขา้ ทางกน้ ถงั ของรถขนสง่ นา้ำ มนั ทคี่ ลงั นาำ้ มนั โดยงวง ถังเหล็กทรงกระบอกแนวนอน มีหัวท้ายโค้งมนสำาหรับบรรจุก๊าซ เติมน้ำามันซ่ึงเป็นท่อยางจะมีอุปกรณ์เชื่อมต่อกับท่อรับน้ำามันด้าน ปิโตรเลยี มเหลว (ดู liquefied petroleum gas) มักมีขนาดบรรจุ ล่างของถังขนส่งนำ้ามัน น้ำามันที่ไหลเข้าทางด้านล่างของถังจะดัน น้อยกวา่ ถงั บรรจุก๊าซทรงกลม แบบลูกบอล (ดู sphere และ ดู ไอน้ำามันในถังที่อยู่เหนือระดับน้ำามันให้ไหลออกทางด้านบนของถัง LPG storage tank ประกอบ) ผ่านท่อระบายไอไปสูอ่ ุปกรณ์ควบคุมไอนา้ำ มนั (ดู vapor recovery unit) เพือ่ ควบคุมไอนา้ำ มนั ใชก้ ับการเตมิ น้ำามนั ใส (ดู white oil) ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม คอื นาำ้ มนั เบนซนิ และดเี ซล โดยเฉพาะ การเติมน้าำ มนั เข้าถังด้วย ระบบน้ี สามารถเพิ่มประสิทธิภาพและความปลอดภัยในการเติม น้ำามันได้ เน่ืองจาก 1. ไม่มีไอน้ำามันกระจายอยู่บริเวณแท่นเติม น้ำามัน เป็นการลดมลพิษท่ีปล่อยสู่บรรยากาศ และลดโอกาสเกิด ระเบดิ รวมทง้ั ปลอดภยั ตอ่ สขุ ภาพของพนกั งานมากขน้ึ 2. สามารถ เพม่ิ ความเรว็ ในการเตมิ นา้ำ มนั เขา้ สถู่ งั ขนสง่ โดยเตมิ นาำ้ มนั พรอ้ มกนั หลายงวงได้ นอกจากนนั้ ยงั เพม่ิ ความเรว็ ของนาำ้ มนั ในทอ่ ใหส้ งู กวา่ การเติมทางดา้ นบนไดถ้ งึ 2-3 เท่า 3. พนกั งานทั้งหมดทาำ งานอยู่ บนพื้นลานโดยไม่ต้องปีนข้ึนไปทำางานบนถังขนส่งน้ำามัน เป็นการ เพ่ิมความปลอดภยั ในการปฏบิ ัติงานดว้ ย ถังเหล็กบรรจกุ า๊ ซแนวนอน การบรรจุน้ำามนั เขา้ ทางกน้ ถงั ของรถขนส่งนำา้ มนั bund wall เข่ือน, กำาแพงเกบ็ กกั น้าำ มนั เขื่อนหรือกำาแพงท่ีสร้างล้อมรอบถังนำ้ามันหรือกลุ่มถังน้ำามัน breathing loss การท่ีไอนำ้ามันระเหยออกจากถังบรรจุเม่ือ (ดู tank farm) ภายในคลังน้ำามัน เพ่ือจำากัดน้ำามันท่ีอาจรั่วหก อณุ หภมู ิเปลี่ยนแปลง ไหลออกจากระบบท่อหรือจากถังน้ำามันให้อยู่ภายในแนวเข่ือน ไอนำ้ามันท่ีต้องระบายออกจากถังขนาดใหญ่ชนิดหลังคาติดตาย เพอื่ ควบคมุ ความเสยี หายและลดอันตรายที่อาจเกดิ ขึน้ ได้ ปัจจบุ นั (ดู cone roof tank) ซ่ึงภายในถังบรรจุนำ้ามนั นัน้ จะมไี อน้ำามัน นิยมเทคอนกรีตบนพื้นดินรอบบริเวณกลุ่มถังนำ้ามันเพื่อป้องกันไม่ ลอยอยู่ในช่องว่างระหว่างระดับนำ้ามันกับหลังคา โดยในช่วงเวลา ให้นำ้ามันร่ัวซึมลงสู่พ้ืนดินด้วย เขื่อนควรจะมีความสูงพอท่ีจะกัก กลางวันท่ีถังได้รับความร้อนจากแสงแดด ปริมาณของไอนำ้ามัน เกบ็ นา้ำ มันจากถังใบใหญท่ ี่สุดที่อยใู่ นบรเิ วณนั้นได้ จะเพิ่มมากขึ้น ซึ่งทำาให้ความดันในถังเพิ่มข้ึนจนสูงกว่าเกณฑ์ท่ี cargo line ท่อรบั นำา้ มัน ตั้งไว้ วาล์วควบคมุ ความดนั ภายในถงั เกบ็ น้าำ มนั (ดู PV valve) ดู receiving pipe จะทาำ หนา้ ทร่ี ะบายไอนา้ำ มนั ออกจากถงั และเมอื่ ถงึ เวลากลางคนื ซงึ่ cold work งานทไ่ี มก่ อ่ ใหเ้ กิดประกายไฟ ถังจะเยน็ ลง ไอนา้ำ มันจะหดตวั ลง ภายในถังจงึ มคี วามดนั น้อยกวา่ งานทท่ี าำ แลว้ ไมเ่ กดิ ประกายไฟและความรอ้ น ซง่ึ อาจเปน็ สาเหตขุ อง บรรยากาศภายนอก วาลว์ ควบคมุ ความดนั จะทาำ หนา้ ทเ่ี ปดิ ใหอ้ ากาศ เพลงิ ไหมห้ รอื การระเบดิ ในพน้ื ทเ่ี สยี่ งได้ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ บรเิ วณ ภายนอกไหลเข้าไปในถัง สภาวะเช่นนี้จะคล้ายกับการที่ถังหายใจ ทม่ี ไี อนา้ำ มนั เชอ้ื เพลงิ เชน่ งานทาสี งานตรวจสอบอปุ กรณ์ เปน็ ตน้ เข้าในเวลากลางคนื และหายใจออกในเวลากลางวัน ซงึ่ ทาำ ใหม้ ีไอ (ดู hot work ประกอบ) นาำ้ มนั ระบายออกจากถัง เป็นการสูญเสียปริมาณน้าำ มนั บางสว่ นไป common product pipeline ท่อนา้ำ มันรว่ ม ท่อที่ใช้สูบถ่ายน้ำามันได้หลายชนิด ในการใช้ท่อร่วมต้องทำาความ สะอาดท่อก่อนเปลี่ยนชนิดน้ำามันที่จะส่งผ่านท่อ จึงเป็นการเพ่ิม ขนั้ ตอนการปฏบิ ตั งิ านและทาำ ใหม้ โี อกาสเกดิ การปนเปอื้ นของนาำ้ มนั ต่างชนิด แต่ข้อดีคือใช้จำานวนท่อน้อย ซ่ึงช่วยลดภาระการลงทุน และการบำารุงรักษา (ดู dedicated product pipeline ประกอบ) สารานกุ รม 119 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม cone roof tank, fixed roof tank ถงั เก็บนำา้ มันเชือ้ เพลงิ ชนดิ หลังคาตดิ ตาย ถงั เหลก็ ทรงกระบอกแนวตง้ั มหี ลงั คาเปน็ รปู โคนปลายแหลมหรอื โดมโคง้ มน มขี นาด บรรจตุ ้งั แต่ 100,000 ลิตร ไปจนถึงหลายสบิ ล้านลติ ร เส้นผา่ นศูนยก์ ลางตง้ั แต่ 3 เมตร ถงึ 60 เมตร ด้วยเหตทุ ถี่ งั ชนิดนีใ้ ช้เกบ็ น้ำามันซง่ึ เปน็ วตั ถุไวไฟ จึงต้องสรา้ ง อย่างปลอดภัยตามข้อกำาหนดของกฎหมายและข้อกำาหนดสากล เช่น มาตรฐานเอ พีไอ (American Petroleum Institute, API) มาตรฐานเอน็ เอฟพเี อ (National Fire Protection Association, NFPA) และต้องตดิ ตง้ั อปุ กรณเ์ พือ่ ความปลอดภัย และความสะดวกในการปฏบิ ตั ิงาน โดยอยา่ งนอ้ ยตอ้ งมที อ่ รบั นำ้ามัน (ดู cargo line) หรอื ทอ่ จา่ ยนาำ้ มนั (ดู delivery line) ท่อวัดระดับน้าำ มนั (dip pipe) ท่อสาำ หรับถา่ ย นำ้ามันกน้ ถัง (ดู drain point) รวมทัง้ มที ่อระบายไอน้ำามนั (ดู vent) และสายดนิ ถังน้ำามันชนิดนี้พบได้ท่ัวไปในคลังนำ้ามัน และใช้เก็บน้ำามันหรือสารเคมีได้ทุกชนิด (ดู external floating roof, floating roof และ internal floating roof ประกอบ) ถังเกบ็ นาำ้ มันเชือ้ เพลิงชนิดหลงั คาติดตาย 120 สารานุกรม เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

Cargo Line ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม Discharge Line โครงสร้างถงั เก็บนำา้ มนั เช้อื เพลงิ ชนิดหลังคาตดิ ตาย critical interface รอยตอ่ ของนำ้ามันในทอ่ นาำ้ มนั เพอื่ เพม่ิ แรงดนั และสง่ เขา้ สกู่ ระบวนการอน่ื ตอ่ ไป เชน่ สง่ ไป ดู interface ผสมกบั นา้ำ มนั ชนดิ อนื่ สง่ ไปเขา้ ถงั ใบอนื่ หรอื สง่ ไปยงั แทน่ เตมิ นาำ้ มนั dead stock ปรมิ าณน้ำามนั คงคา้ งในถงั (ดู loading rack) เพ่อื ถา่ ยลงสู่รถบรรทุกขนสง่ นำา้ มนั ปรมิ าณนา้ำ มนั ทเี่ หลอื คา้ งในถงั ซง่ึ ไมส่ ามารถสบู ออกมาได้ เนอ่ื งจาก delivery window กรอบเวลาการจดั สง่ นาำ้ มัน ระดบั นา้ำ มนั อยตู่ าำ่ กวา่ ทอ่ ดดู มกั จะเปน็ นา้ำ มนั ปนเปอ้ื น ไมเ่ หมาะแก่ ช่วงเวลาที่กำาหนดให้ทำาการจัดส่งน้ำามันได้ ในประเทศไทยท้ัง การใชง้ าน โดยเฉพาะกรณขี องนำา้ มนั เตาหรอื นำา้ มนั ดีเซล กรุงเทพมหานครและจังหวัดอ่ืนอีกหลายจังหวัดมีข้อกำาหนดให้รถ dedicated product pipeline ทอ่ เฉพาะสาำ หรบั นา้ำ มนั ชนดิ เดยี ว ขนส่งน้าำ มันวงิ่ เข้าไปในเขตตัวเมืองได้เฉพาะในเวลากลางคืน เชน่ ทอ่ ทใี่ ชส้ บู ถา่ ยนา้ำ มนั เพยี งชนดิ เดยี ว ชว่ ยลดปญั หาการปนเปอ้ื นของ ในเขตกรุงเทพมหานคร อนุญาตให้วิ่งได้ช่วง 22.00-05.00 น. น้ำามันต่างชนิด แต่หากมีผลิตภัณฑ์น้ำามันหลายชนิด ก็ต้องใช้ท่อ เทา่ นัน้ จำานวนมาก (ดู common product pipeline ประกอบ) demurrage ค่าปรบั เรือเสยี เวลา delivery pipe, discharge line ทอ่ จา่ ยนาำ้ มัน คา่ ปรบั ทผ่ี วู้ า่ จา้ งเรอื ขนสง่ นาำ้ มนั ตอ้ งจา่ ยใหก้ บั เรอื ขนสง่ นา้ำ มนั หาก ทอ่ ท่ใี ช้จ่ายน้ำามนั ออกจากถงั เก็บเพอ่ื นาำ ไปใช้ หรือสง่ เขา้ เคร่อื งสบู ไม่สามารถรับน้ำามันลงเรือหรือข้ึนจากเรือได้ภายในเวลาที่กำาหนด ไว้ในสญั ญา สารานกุ รม 121 เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

depot envelop ขอบเขตการจัดส่งน�ำ้ มนั ของคลงั นำ้�มนั depot layout การจัดแบง่ พน้ื ทปี่ ฏบิ ัตกิ ารในคลงั น�้ำ มนั ขอบเขตหรือรัศมีการจัดส่งนำ้�มันจากคลังนำ้�มันแต่ละแห่งไปสู่ การจัดแบ่งพื้นที่ภายในคลังนำ้�มันเพ่ือให้มีการบริหารจัดการ ปลายทาง ซ่ึงได้แก่ สถานีบริการหรือโรงงานอุตสาหกรรม เพ่ือ ด้านความม่ันคงปลอดภัยท่ีรัดกุม เนื่องจากเป็นสถานที่เก็บวัตถุ ให้คา่ ขนส่งจากต้นทางถึงปลายทางต่ำ�ที่สุดเท่าทจี่ ะทำ�ได้ จึงมคี ลงั อนั ตราย โดยทว่ั ไป แบง่ พนื้ ทป่ี ฏบิ ตั กิ ารหลกั ออกเปน็ 3 สว่ น ไดแ้ ก่ นำ้�มันกระจายอยู่ตามพื้นที่ต่างๆ เพ่ือทำ�ให้การขนส่งนำ้�มันจำ�กัด 1. พืน้ ท่รี ับน้ำ�มัน ทั้งทางรถบรรทกุ ทางเรือ ทางรถไฟ และทางทอ่ อยู่ในขอบเขตขนาดเลก็ มีประสิทธภิ าพสงู สดุ โดยมีคา่ ใชจ้ ่ายต่ำ�สดุ อาจมพี น้ื ทร่ี บั น�้ำ มนั อยา่ งใดอยา่ งหนงึ่ หรอื หลายอยา่ งกไ็ ด้ ขน้ึ อยกู่ บั ท�ำ เลทตี่ งั้ ของคลงั นำ้�มนั และคา่ ใชจ้ ่ายของการขนสง่ น�้ำ มนั จากโรง ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม กลนั่ น�ำ้ มนั ถงึ คลงั น�ำ้ มนั (primary transport cost) 2. พนื้ ทเ่ี กบ็ รกั ษา น�ำ้ มนั มถี งั เหลก็ ทรงกระบอกขนาดบรรจตุ า่ งๆ กนั ไวเ้ กบ็ น้ำ�มนั ชนดิ ตา่ งๆ การสร้างถงั น�ำ้ มันจะสร้างรวมไวใ้ นบริเวณเดยี วกันเป็นกลุ่ม (ดู tank farm) มกี �ำ แพงหรอื เขอ่ื นคอนกรตี ลอ้ มรอบ (ดู bund wall) เพ่ือป้องกันไม่ให้นำ้�มันไหลออกนอกบริเวณในกรณีท่ีมีอุบัติเหตุ นำ�้ มนั รวั่ ไหลออกจากถัง การจัดเกบ็ นำ้�มันจะต้องด�ำ เนินการอยา่ ง ปลอดภัย โดยคำ�นึงถึงความสะดวกในการบริหารจัดการด้วย 3. พืน้ ทีจ่ ่ายนำ�้ มัน มพี นื้ ท่ีและอุปกรณ์เพื่อจา่ ยน�ำ้ มนั จากถงั น�ำ้ มัน สรู่ ถบรรทกุ น�้ำ มนั หรอื เรอื บรรทกุ น�ำ้ มนั เพอ่ื จดั สง่ ไปยงั ลกู คา้ ตอ่ ไป นอกจากน้ี อาจมพี ื้นท่อี นื่ ในคลงั น�้ำ มนั อีก เช่น อาคารส�ำ นกั งาน บา้ นพกั พนกั งาน ส่วนซอ่ มบ�ำ รุง เป็นต้น depot legislation กฎหมายที่เกี่ยวข้องกบั คลงั น�้ำ มนั กฎหมายควบคมุ การประกอบการคลงั น�ำ้ มนั ประกอบดว้ ยพระราชบญั ญตั ิ ว่าด้วยการเก็บรักษานำ้�มัน พ.ศ. 2474 พระราชบัญญัติว่าด้วย การค้านำ้�มัน พ.ศ. 2543 และพระราชบัญญตั คิ วบคุมน�้ำ มนั พ.ศ. 2550 (ฉบับที่ 2) โดยคลังน�้ำ มันจะต้องได้รับใบอนุญาตจากกรม ธุรกจิ พลงั งาน กระทรวงพลงั งาน ก่อนจะเปิดด�ำ เนนิ การ ต้องได้ รบั ใบอนญุ าตจากหนว่ ยงานปกครองประจ�ำ ทอ้ งถน่ิ กอ่ นการกอ่ สรา้ ง ในพน้ื ท่ีต่างๆ ตอ้ งไดร้ ับใบอนญุ าตจากกรมขนสง่ ทางน�้ำ กระทรวง คมนาคมก่อนการวางท่อในทะเล รวมถึงตอ้ งท�ำ รายงานผลกระทบ ต่อส่ิงแวดล้อมและติดต้ังอุปกรณ์เพ่ือควบคุมไอน้ำ�มันที่จะปล่อย ออกสูบ่ รรยากาศอีกด้วย depot tariff พกิ ดั อตั ราคา่ ใชจ้ ่ายในการด�ำ เนินการคลงั น�ำ้ มัน อัตราค่าใช้จ่ายในการดำ�เนินการคลังน้ำ�มันต่อลิตรของนำ้�มันที่ส่ง ผา่ นคลงั นำ�้ มันตลอดปี คำ�นวณจากคา่ กอ่ สรา้ งคลังน�้ำ มัน และค่า ปฏบิ ัตกิ ารต่างๆ ในคลงั น้ำ�มัน รวมถึงค่าจา้ งเจา้ หนา้ ทีป่ ระจ�ำ คลัง น้ำ�มัน ขอบเขตการจดั ส่งน�ำ้ มันของคลงั น�้ำ มัน depot type ประเภทคลงั นำ้�มนั คลังน้ำ�มันแบ่งออกเป็นหลายประเภทตามลักษณะการรับน้ำ�มัน ไดแ้ ก่ คลงั น�้ำ มนั ทางทะเล (ดู sea-fed depot) คลงั น�้ำ มนั ทางรถไฟ (ดู rail-fed depot) คลงั น�้ำ มนั ทางท่อ (ดู pipeline-fed depot) และคลังน�ำ้ มันทางรถบรรทกุ (ดู truck-fed depot) คลงั น�ำ้ มัน แห่งหนงึ่ อาจมีการรบั น�ำ้ มนั แบบผสมผสานได้ เชน่ รบั น�้ำ มันท้งั ทางทะเลและทางรถบรรทุก 122 สารานุกรม เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

despatcher ผูค้ วบคุมการจดั สง่ น้าำ มนั ดู dispatcher despatching การจัดสง่ นำ้ามัน ดู dispatching dip hatch ½าปดิ ท่อวัดระดบั นา้ำ มนั discharge line ทอ่ จ่ายนา้ำ มนั ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม ฝาปิดท่อวัดระดับน้ำามัน ซึ่งติดต้ังอยู่บนหลังคาถังนำ้ามัน สำาหรับ ดู delivery pipe ปิด-เปิดเมื่อต้องการวัดระดับน้ำามัน เก็บตัวอย่างนำ้ามัน หรือวัด dispatcher ผ้คู วบคุมการจดั สง่ นำา้ มนั อุณหภูมขิ องน้าำ มนั ท่ีบรรจอุ ยใู่ นถัง ผู้ควบคุมการจัดส่งน้ำามันให้เป็นไปตามแผนการจัดส่งนำ้ามัน โดย เป็นผูป้ ระสานงานระหวา่ งคลังนำา้ มนั รถหรอื เรอื ขนสง่ นาำ้ มัน และ ลกู ค้าผู้รับนำา้ มนั สว่ นในการขนสง่ นำา้ มันทางทอ่ ผูค้ วบคุมการจัด ส่งน้ำามันจะดูแลการส่งนำ้ามันผ่านท่อให้เป็นไปตามแผนการจัดส่ง แต่ละครง้ั (batch) ควบคมุ การปนเป้ือนของนาำ้ มนั บริเวณรอยต่อ ของนาำ้ มนั (ดู interface) ในท่อ รวมทั้งดแู ลใหป้ รมิ าณน้าำ มนั ขาด/ เกนิ อยูใ่ นเกณฑ์ที่ยอมรบั ได้ ตลอดจนเปน็ ผสู้ อบทานการหาสาเหตุ ของสิง่ ผดิ ปกตทิ ีเ่ กดิ ขึน้ dispatching การจัดสง่ นา้ำ มัน การนาำ แผนการจัดสง่ นำา้ มัน (ดู scheduling) ไปปฏบิ ัติ ผูป้ ฏิบตั ิ อาจเปน็ เจา้ หนา้ ทใ่ี นคลงั นาำ้ มนั ทอี่ าจทาำ งานหลายหนา้ ที่ หรอื เปน็ ผู้ ควบคุมการจัดส่งนา้ำ มันโดยตรง ฝาปดิ ท่อวัดระดับน้ำามนั dispersant สารกระจายตวั สารเคมที ่ชี ่วยให้นำ้ามันแตกตัว สารเคมีท่ีช่วยให้น้ำามันแตกตัวเป็นหยดเล็กๆ ในนำ้า โดยเมื่อเกิด เหตุนาำ้ มนั รวั่ หกลงในแหล่งนาำ้ สามารถใชส้ ารกระจายตวั เคมชี นิด นี้ฉีดพ่นช่วยให้คราบนำ้ามันท่ีลอยอยู่บนผิวนำ้าแตกตัวออกเป็นหยด เลก็ ๆ และกระจายไปตามกระแสคลืน่ ได้ง่ายขน้ึ ในขณะทบี่ างส่วน อาจจมลงใตผ้ วิ นา้ำ และจะถกู ยอ่ ยสลายโดยจลุ นิ ทรยี ต์ อ่ ไป สารเคมี ประเภทนี้มีหลายชนิด และมีข้อแนะนำาอย่างชัดเจนว่าจะใช้สาร กระจายเคมเี หลา่ นตี้ วั ใดไดเ้ มอ่ื ใด โดยสว่ นใหญใ่ หใ้ ชไ้ ดใ้ นทะเลเปดิ เพราะมกี ระแสนา้ำ และคลน่ื ลมทช่ี ว่ ยใหส้ ารเคมที าำ ปฏกิ ริ ยิ ากบั นา้ำ มนั อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ และยงั ชว่ ยกระจายหยดนาำ้ มนั ดว้ ย ทงั้ นี้ กอ่ น ใชต้ อ้ งไดร้ บั อนญุ าตจากหนว่ ยราชการทเี่ กย่ี วขอ้ งกอ่ น เนอ่ื งจากตวั สารเคมเี องมสี ่วนก่อใหเ้ กิดการปนเปือ้ นตอ่ ส่ิงแวดลอ้ ม วิธีการใช้สารกระจายตวั เพอื่ ใหค้ ราบน้าำ มนั แตกตัว สารานุกรม 123 เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม displacement loss ปริมาตรนำ้�มันที่เข้าไปแทนที่ไอนำ้�มันใน drain point ทอ่ ส�ำ หรับถ่ายนำ้�มันก้นถงั ถงั บรรจุน้ำ�มนั ท่อส�ำ หรบั ถา่ ยน�้ำ มนั คงคา้ งในถงั (ดู dead stock) ซึ่งเป็นน�้ำ มัน ปรมิ าตรน�ำ้ มนั ทเี่ ขา้ ไปแทนทไี่ อน�้ำ มนั ทขี่ งั ลอยอยใู่ นชอ่ งวา่ งระหวา่ ง ส่วนทอ่ี ย่ตู ่ำ�กวา่ ทอ่ จ่ายนำ้�มัน (ดู delivery line) ออกจากถงั น�้ำ มัน ระดับนำ้�มันกับหลังคาของถังบรรจุนำ้�มันขนาดใหญ่ที่มีหลังคาชนิด ใชใ้ นกรณที ตี่ อ้ งการจะลา้ งถงั หรอื เปลย่ี นชนดิ ของนำ้�มนั ทต่ี อ้ งการ ตดิ ตาย (ดู cone roof tank) เม่ือมีการรบั น�้ำ มันเพม่ิ เขา้ ไป ระดับ บรรจุในถัง น�้ำ มนั ทเี่ พม่ิ ขน้ึ จะเขา้ ไปแทนทไี่ อน�้ำ มนั ทล่ี อยอยู่ ท�ำ ใหต้ อ้ งระบายไอ drum ถังเหลก็ ขนาดบรรจุ 200 ลติ ร น�้ำ มนั ผ่านวาลว์ ควบคมุ ความดนั วาล์วพีวี (ดู PV valve) ออกไป ถงั เหลก็ ทรงกระบอกขนาดบรรจุ 200 ลติ ร มกั ใชบ้ รรจนุ ำ้�มนั ส�ำ หรบั การทต่ี อ้ งระบายไอน�ำ้ มนั ออกนเี้ ทา่ กบั เปน็ การสญู เสยี ปรมิ าณน�้ำ มนั ผู้ใชน้ ำ�้ มนั ท่ไี ม่มถี ังขนาดใหญ่ หรอื หน่วยงานท่เี คลอื่ นทต่ี ลอดเวลา สว่ นหนง่ึ ทบี่ รรจอุ ยใู่ นถงั เกบ็ ไป (ดู breathing loss และ physical เช่น หน่วยงานก่อสร้าง หรือโรงงานท่ีต้องการน้ำ�มันบางชนิดใน loss ประกอบ) โดยไอน�ำ้ มนั ทร่ี ะบายออกมีปริมาตรเทา่ กับนำ้�มนั ที่ ปริมาณไม่มากนัก โดยจะบรรจนุ �้ำ มันลงในถงั เหล็ก (drum filling) รบั เพ่ิมเข้าไป จึงเป็นการสูญเสยี ปรมิ าณน้ำ�มันท่ีบรรจุอยูใ่ นถังเก็บ จากคลังนำ�้ มัน จากนั้นจึงจดั ส่งถงึ ผู้ใช้ += drum filling การบรรจนุ ำ้�มนั ลงถังเหล็กขนาดบรรจุ 200 ลติ ร การบรรจุนำ้�มันลงในถังเหล็กทรงกระบอกขนาด 200 ลิตร ขณะเตมิ นำ้�มนั เขา้ ถัง ไอน�้ำ มนั จะระบายออก (ดู drum) โดยทำ�การบรรจุท่ีคลังนำ้�มนั และจดั สง่ ถึงผูใ้ ช้ emergency instructions ข้อปฏิบัตใิ นภาวะฉกุ เฉิน distribution cost คา่ ใช้จา่ ยในการจดั สง่ นำ�้ มัน ข้อปฏิบัติสำ�หรับการจัดการกับอุบัติภัยท่ีอาจเกิดขึ้นได้ในการปฏิบัติ ค่าใช้จ่ายทั้งหมดในการจัดส่งน้ำ�มันจากโรงกล่ันนำ้�มันจนถึงสถานี งานของคลงั นำ้�มนั และการขนสง่ เชอ้ื เพลงิ เชน่ ขณะสบู ถา่ ยน้ำ�มนั บรกิ ารหรอื โรงงานอตุ สาหกรรมตา่ งๆ ซง่ึ ประกอบดว้ ย คา่ ใชจ้ า่ ยใน จากเรือบรรทุกน้ำ�มันท่ีจอดเทียบท่าอยู่เข้าสู่คลังนำ้�มัน จากคลัง การขนส่งข้ันต้น (ดู primary transport) ค่าใช้จ่ายในการด�ำ เนิน น�้ำ มนั ลงสเู่ รอื หรอื การจา่ ยน�ำ้ มนั ลงสรู่ ถขนสง่ น�ำ้ มนั ซงึ่ อาจเกดิ ไฟ งานคลงั น�ำ้ มนั และคา่ ใชจ้ า่ ยในการขนสง่ ขนั้ ทส่ี อง (ดู secondary ไหม้ หรอื น�ำ้ มนั รวั่ หก เปน็ แผนฉกุ เฉนิ ทท่ี ง้ั ฝา่ ยคลงั น้ำ�มนั และบรษิ ทั transport) ขนส่ง ตลอดจนผ้ปู ฏบิ ตั ิงานทุกฝา่ ยตา่ งมคี วามเหน็ ชอบรว่ มกัน dolphin เสารับแรงกระแทก, เสากันชน emergency stop สวิตชฉ์ กุ เฉิน เสาเดี่ยวหรือกลุ่มเสาท่ีสร้างไว้ในแม่น้ำ�หรือทะเลหน้าท่าเทียบเรือ สวติ ชฉ์ กุ เฉนิ ส�ำ หรบั หยดุ หรอื ปดิ การท�ำ งานของระบบ ตดิ ตงั้ ไวต้ าม เพอ่ื ปอ้ งกนั ทา่ เรอื จากแรงกระแทกของเรอื ขนสง่ น้ำ�มนั ขณะเรอื เขา้ จดุ ตา่ งๆ ในคลงั น�้ำ มนั เชน่ ทเี่ ครอ่ื งสบู น�ำ้ มนั เชอ้ื เพลงิ และทรี่ ะบบ เทยี บทา่ หรอื ขณะเทยี บทา่ อยแู่ ละมคี ลนื่ ลมแรง หรอื รวมทง้ั ปอ้ งกนั การจา่ ยน�้ำ มนั เชอื้ เพลงิ เพอ่ื ใหอ้ ปุ กรณห์ ยดุ ท�ำ งานหรอื ใหน้ �้ำ มนั หยดุ แรงกระแทกจากคลนื่ และกระแสน�้ำ ที่เกิดจากเรืออ่ืน ไหล เพอื่ ลดหรอื หยดุ ความเสยี หายทอี่ าจเกดิ ขนึ้ และใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั งิ าน สามารถเขา้ ควบคุมสถานการณไ์ ด้อยา่ งรวดเร็ว เสารับแรงกระแทก สวิตช์ฉกุ เฉิน 124 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

explosimeter เครื่องมอื วดั ระดบั ไอนาำ้ มนั explosion proof อุปกรณไ์ ฟฟ้าชนิดกนั ระเบดิ ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม เคร่ืองมือวัดความเข้มข้นของไอนำ้ามันเช้ือเพลิงท่ีผสมอยู่ในอากาศ อุปกรณ์ไฟฟ้าที่มีกล่องโลหะห่อหุ้มอย่างแข็งแรงและมิดชิด ไม่ให้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งก่อนท่ีจะเร่ิมปฏิบัติงานท่ีมีประกายไฟ เปลวไฟ กา๊ ซหรือไอน้ำามนั เข้าไปได้ แตห่ ากมีกา๊ ซหรือไอนาำ้ มนั รัว่ ไหลเขา้ ไป หรอื ความรอ้ น ในบริเวณที่อาจมไี อน้ำามัน หรอื กอ่ นทีจ่ ะใหผ้ ้ปู ฏิบัติ ภายในจนเกดิ การจดุ ระเบดิ ขนึ้ กลอ่ งโลหะทห่ี อ่ หมุ้ อปุ กรณน์ นั้ ๆ จะ งานเข้าไปทำางานในสถานที่อบั อากาศ เชน่ ในถงั เกบ็ นา้ำ มนั หรอื จำากดั ใหเ้ กดิ การระเบดิ อยแู่ ตภ่ ายในกลอ่ ง และจะไมก่ อ่ ใหเ้ กดิ เปลว ท่อนำ้ามัน เปน็ ตน้ เครื่องมือวัดระดบั ไอนา้ำ มนั น้ี จะแสดงคา่ เปน็ ไฟหรอื ประกายไฟใดๆ ส่ภู ายนอก กลอ่ งยังต้องไมร่ ้อนจดั จนทาำ ให้ จำานวนร้อยละ 0-100 ของขีดจำากัดขั้นตำ่าของส่วนผสมระเบิดได้ ไอนา้ำ มนั ในบรเิ วณนน้ั ตดิ ไฟขน้ึ ไดด้ ว้ ย อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ชนดิ กนั ระเบดิ (lower explosive limit, LEL) เชน่ เครอื่ งมอื อา่ นคา่ ได้ รอ้ ยละ 50 ต้องผลิตตามมาตรฐานและผ่านการทดสอบตามมาตรา 500 ของ ของ LEL หมายความว่ามีสัดสว่ นของไอนา้ำ มันอยู่ร้อยละ 0.5 โดย มาตรฐานความปลอดภัยเก่ียวกับไฟฟ้าแห่งชาติของสหรัฐอเมริกา ปรมิ าตรในอากาศ (ดู explosive limit และ gas free ประกอบ) (National Electrical Code, NEC) กล่องควบคมุ อุปกรณ์ไฟฟา้ ชนดิ กันระเบิด เครอื่ งมือวดั ระดบั ไอนา้ำ มัน มอเตอร์ชนดิ กนั ระเบดิ explosive limit อตั ราสว่ นผสมระหวา่ งไอน้ำามันกับอากาศ ใน เกณ±์ทท่ี ำาให้เกิดเพลิงไหม้หรอื ระเบดิ ได้ การที่ไอน้ำามันจะเกิดเพลิงหรือระเบิดได้ จะต้องมีการรวม ตัวกับอากาศในสัดส่วนที่พอเหมาะ กล่าวคือ ต้องมีไอนำ้ามัน เชื้อเพลิงอยู่ในอัตราประมาณร้อยละ 1-10 ของอากาศโดย ปริมาตร ในสภาวะอุณภูมิและความดันปกติหากมีอัตราส่วน ของไอนำ้ามันเช้ือเพลิงในระดับต่ำากว่าร้อยละ 1 ของอากาศโดย ปริมาตร ไอน้ำามันจะมีความเจือจางเกินไปและไม่สามารถติดไฟ ได้ จุดร้อยละ 1 นี้ จึงเรียกว่าขีดจำากัดข้ันตำ่าของส่วนผสม ระเบิดได้ (lower explosive limit) และเมื่อมีอัตราส่วนของ ไอน้ำามันเช้ือเพลิงเกินกว่าร้อยละ 10 ของอากาศโดยปริมาตร ไอนำ้ามันจะไม่สามารถติดไฟไดเ้ ช่นกัน เน่อื งจากมปี รมิ าณไอนำา้ มัน มากเกินไป จุดน้ีเรียกว่าขีดจำากัดข้ันสูงของส่วนผสมระเบิดได้ (upper explosive limit) น้าำ มันเช้ือเพลิงเปน็ สารทีร่ ะเหยไดง้ ่าย นอกจากจะติดไฟแล้ว ยังทำาให้ผู้ท่ีอยู่ในบริเวณน้ันเสียชีวิตได้จาก การขาดออกซิเจน และไอน้ำามันเช้ือเพลิงก็มีคุณสมบัติเป็นพิษต่อ รา่ งกายมนุษยด์ ว้ ย สารานกุ รม 125 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม external floating roof หลังคาชนิดไม่ติดตาย, หลังคาลอย filter, strainer หม้อกรอง ภายนอก หม้อกรองสำาหรับกรองฝุ่นผงและสิ่งสกปรกไม่ให้เข้าไปในระบบ หลังคาชนิดไม่ติดตายและสามารถลอยอยู่บนผิวของระดับน้ำามัน ท่อสูบถา่ ยนาำ้ มนั ตดิ ตั้งไว้ทท่ี างดูดของเครอ่ื งสูบนา้ำ มนั และที่ทาง ในถังขนาดใหญ่ท่ีมีขนาดบรรจุน้ำามันได้หลายสิบล้านลิตร ระดับ เข้าของอุปกรณ์หรือเครื่องมือวัดที่ต้องการความละเอียดมากๆ หลังคายกขึ้นหรือตกลงตามระดับนำ้ามันในถัง หลังคาลักษณะนี้ เช่น มาตรวัดปริมาตรนำ้ามัน เพื่อป้องกันชิ้นส่วนภายในของ ก่อสรา้ งงา่ ยและช่วยควบคมุ ไอนำา้ มันไม่ให้ระเหยออก มกั กอ่ สรา้ ง อปุ กรณน์ น้ั ๆ มหี ลายลกั ษณะและระดบั ความละเอยี ดของการกรอง ให้มีขนาดใหญ่เพ่ือเก็บน้ำามันดิบในโรงกลั่นนำ้ามัน หรือคลังนำ้ามัน ตามความต้องการของระบบและเครอ่ื งมอื ที่เก่ยี วข้อง ซึ่งโดยท่วั ไป ขนาดใหญ่ (ดู internal floating roof, floating roof และ cone จะใชร้ ะดบั ความละเอียดที่ 40 เมช (mesh) roof tank ประกอบ) โครงสรา้ งถงั เกบ็ นาำ้ มันเช้อื เพลิงชนิดหลังคาไมต่ ดิ ตาย ถงั เก็บนาำ้ มนั เชอื้ เพลงิ ชนิดหลงั คาไม่ตดิ ตาย fender ยางกันกระแทกบริเวณหนา้ ท่าเรือ หม้อกรอง ยางกันกระแทกซึ่งติดตั้งท่ีท่าเทียบเรือขนส่งนำ้ามัน เพ่ือช่วยลด แรงกระแทกระหว่างตัวเรือกับท่าเรือและเสา ซึ่งมีโครงสร้างเป็น fire classification การจำาแนกชนิดประเภทของไฟ คอนกรีตหรอื เหลก็ และรวมท้งั ป้องกันไมใ่ ห้ตวั เรือชาำ รุดขณะที่เรือ การจำาแนกชนิดประเภทของไฟเพ่ือให้การดับไฟมีประสิทธิภาพ เข้าจอดเทยี บท่า มกี ารแบง่ ไฟเป็น 3 ชนดิ ประเภทหลักๆ ได้แก่ 1. ไฟชนดิ A คอื ไฟทเ่ี กดิ จากวสั ดทุ ่ีตดิ ไฟได้ เชน่ กระดาษ ไม้ ผา้ ขนสตั ว์ ไฟชนดิ ยางกันกระแทกบริเวณหนา้ ทา่ เรอื นสี้ ามารถดับไดด้ ว้ ยนา้ำ หรือสารดับไฟอื่นๆ ที่มสี ่วนประกอบของนา้ำ เป็นสว่ นใหญ่ 2. ไฟชนดิ B คอื ไฟท่เี กดิ จากของเหลวไวไฟ หรือไข สัตว์ หรือจาระบี ไฟประเภทนจ้ี ะดับได้ดว้ ยโฟม ผงเคมีแหง้ และ คาร์บอนไดออกไซด์ การใช้โฟมเป็นทางเลือกที่ดีท่ีสุด เพราะโฟม จะคลุมผิวหน้าของเช้ือเพลิง ป้องกันไม่ให้ออกซิเจนเข้าไปรวมตัว ขณะเดียวกัน น้ำาท่ีผสมอยู่ในโฟมก็จะทำาให้เชื้อเพลิงเย็นลงด้วย 3. ไฟชนดิ C คอื ไฟทเี่ กดิ จากอปุ กรณ์ไฟฟ้าต่างๆ การดับไฟชนดิ น้ี ต้องใชผ้ งเคมแี หง้ หรือคาร์บอนไดออกไซด์ หรอื ของเหลวอ่นื ๆ ท่ไี มน่ าำ ไฟฟ้า 126 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

fire hose สายดบั เพลงิ ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม ทอ่ ออ่ นทำาดว้ ยผา้ ใบหรือวสั ดปุ ระเภทยาง ทนแรงดนั ของนาำ้ ได้สงู กว่า 8 บาร์ มว้ นเก็บได้ ปลาย ด้านหนงึ่ มีข้อต่อเพ่อื สวมเขา้ กับหัวจา่ ยนำา้ ดบั เพลิงหรอื รถดบั เพลงิ ปลายอีกด้านหนงึ่ อาจตอ่ กบั ทอ่ เส้นอนื่ เพอ่ื เพ่ิมความยาวหรอื ต่อเขา้ กบั หวั ฉดี น้ำาดบั เพลิง สายดับเพลงิ มหี ลายขนาด ขนาดท่ี เหมาะสาำ หรับการดบั เพลงิ ในคลังนำา้ มนั มเี ส้นผ่านศนู ย์กลาง 1 3/4 น้ิว 2 น้ิว และ 2 1/2 นิ้ว ความยาวมาตรฐานของสายดบั เพลงิ คอื 50 ฟตุ 75 ฟตุ และ 100 ฟตุ ปกตจิ ะมว้ นเกบ็ ไวใ้ นตเู้ กบ็ สายดบั เพลงิ ที่ติดตง้ั ไว้ใกล้หัวจ่ายนาำ้ ดับเพลิง เพ่ือความรวดเร็วในการควบคมุ เพลิง ตู้เก็บสายดับเพลิง หวั จา่ ยน้าำ ดบั เพลิง fire hydrant system ระบบโครงขา่ ยหัวจา่ ยน้าำ ดับเพลิง ระบบดับเพลิงทม่ี ีการตดิ ต้ังหัวจา่ ยนา้ำ ดบั เพลงิ ไวท้ ่วั คลงั น้าำ มัน โดย มที อ่ นา้ำ ดับเพลงิ หลัก (ดู fire water main) เป็นแกนในการจ่าย นาำ้ ไปยงั จดุ ตา่ งๆ ทม่ี คี วามเสยี่ งตอ่ การเกดิ เพลงิ ไหม้ เชน่ แทน่ จา่ ย นำ้ามนั อาคารเครอ่ื งสูบน้าำ มนั ทา่ เรือ ถงั น้ำามนั และกล่มุ ถงั น้าำ มัน โดยที่จดุ เสี่ยงเหลา่ นจ้ี ะมีการตดิ ตั้งอปุ กรณป์ อ้ งกันไฟ และอุปกรณ์ ดับเพลงิ เพมิ่ เติมเฉพาะจุดอีกดว้ ย เช่น บริเวณท่าเรอื มีการตดิ ต้ัง มา่ นน้ำา หวั ฉีดนาำ้ และโฟม ที่อาคารเคร่ืองสูบน้าำ มนั มกี ารตดิ ตัง้ หวั จา่ ยโฟมจากทางดา้ นบนครอบคลมุ อาคารทง้ั หมด ทแี่ ทน่ จา่ ยนา้ำ มนั มีการติดตั้งหัวจ่ายโฟมจากทางด้านบน ครอบคลุมอาคารท้ังหมด และตดิ ตัง้ หวั ฉดี นำ้าและหวั ฉีดโฟม ส่วนบริเวณถงั เกบ็ น้ำามนั มีการ ติดต้ังหัวฉีดนำ้ารอบถังเพ่ือลดความร้อนของถังเม่ือเกิดเพลิงไหม้ถัง ใกลเ้ คยี ง รวมทง้ั ตดิ ต้งั ระบบฉดี โฟมเข้าถงั เมือ่ มีไฟไหม้น้าำ มันในถัง ระบบโครงขา่ ยหวั จา่ ยนาำ้ ดบั เพลงิ จะมเี ครอ่ื งสบู นาำ้ ขนาดใหญ่ สบู นาำ้ จากถงั เกบ็ นา้ำ ดบั เพลงิ เขา้ สทู่ อ่ นา้ำ ดบั เพลงิ หลกั และจะตอ้ งมเี ครอ่ื ง สูบน้ำาดับเพลิงสำารองอีกเคร่ืองหนึ่งด้วย เพ่ือให้แน่ใจว่าระบบดับ เพลงิ สามารถใชง้ านได้ตลอดเวลา สารานุกรม 127 เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม fire safety มาตรการป้องกนั เพลิงไหม้ fire water main, ring main ทอ่ น�้ำ ดบั เพลงิ หลกั ระเบียบปฏิบัติและข้อก�ำ หนดส�ำ หรับท้ังบุคลากรและอุปกรณ์ต่างๆ ท่อน�้ำ ดบั เพลิงหลักที่อย่รู อบคลังน้ำ�มนั (ring main) มที ่อเช่ือมไป ในคลงั น�ำ้ มนั รวมทงั้ สถานทท่ี มี่ คี วามเสยี่ งตอ่ การเกดิ เพลงิ ไหมจ้ าก ตามสว่ นต่างๆ ของคลังน�ำ้ มัน มีวาลว์ คมุ เป็นช่วงๆ และมคี วาม น้ำ�มัน ช่วยลดการสูญเสียชีวิตและการบาดเจ็บของผู้ที่เกี่ยวข้อง ยืดหยุ่นในการใช้งานสูง หากท่อนำ้�ดับเพลิงหลักส่วนใดเสียหาย ตลอดจนลดความเสยี หายของทรพั ยส์ นิ ตา่ งๆ เชน่ ในการออกแบบ จะสามารถปิดวาลว์ ส่วนน้ัน และยังใชง้ านทอ่ ดบั เพลิงส่วนท่ีเหลือ คลงั น�้ำ มนั ตอ้ งใหอ้ ปุ กรณ์ และสงิ่ กอ่ สรา้ ง เปน็ ไปตามกฎหมายและ ไดต้ อ่ ไป มาตรฐานสากล ต้องมีอปุ กรณ์ควบคุมเพลงิ และสารเคมสี ำ�หรบั ใช้ fire water tank ถังเก็บน�ำ้ ดบั เพลงิ ดับเพลงิ ติดตง้ั ไวพ้ ร้อมใช้งาน ต้องปฏิบัติงานตามขน้ั ตอนและมใี บ ถังบรรจุน้ำ�เพ่ือใช้ผสมกับสารละลายโฟมในการดับเพลิง และใช้ อนญุ าตท�ำ งานก�ำ กบั ตอ้ งมกี ารบ�ำ รงุ รกั ษาใหอ้ ปุ กรณแ์ จง้ เหตพุ รอ้ ม สำ�หรับลดความร้อนของถังท่ีอยู่ใกล้เคียงกับบริเวณที่เกิดเพลิงไหม้ ใช้งานตลอดเวลา และต้องมแี ผนมีแผนฉุกเฉินและมกี ารซอ้ มตาม เป็นถงั เหลก็ ชนิดเดียวกับถงั ทใ่ี ช้เกบ็ น้ำ�มนั คลังน�้ำ มันทัว่ ไปจะตอ้ ง แผนเปน็ ประจำ� เปน็ ตน้ มอี ุปกรณ์ สารละลายโฟม และน้�ำ สำ�หรบั การดับเพลงิ ไว้พร้อมใช้ fire triangle ทฤษฎีสามเหลี่ยมการเกิดไฟ งานตลอดเวลา ซึ่งถือเป็นข้อปฏิบัติมาตรฐานโดยท่ัวไป โดยคลัง เงื่อนไขการเกดิ เพลิงไหม้ ต้องมอี งค์ประกอบครบท้งั 3 ประการ น้ำ�มันจะต้องมีปริมาณน�ำ้ สำ�รองสำ�หรับหล่อเย็นถังนำ้�มันข้างเคียง ไดแ้ ก่ เช้ือเพลงิ อากาศ และความร้อนหรือประกายไฟ การแสดง และดบั เพลิงไดน้ านไมน่ ้อยกวา่ 1 ชว่ั โมง รูปสามเหลี่ยมช่วยชใี้ ห้เห็นว่า ถ้าองค์ประกอบของไฟไมค่ รบทง้ั 3 fixed roof tank ถงั น�้ำ มันชนิดหลังคาตดิ ตาย ประการแล้ว ไฟหรือเพลิงไหม้จะเกิดข้ึนไม่ได้ ซึ่งสามารถนำ�ไป ดู cone roof tank ประยุกต์ใช้ท้ังในแง่ป้องกันและแก้ไขการเกิดเพลิงไหม้ มีการนำ� floating roof หลังคาลอย ทฤษฎกี ารเกดิ ไฟมาใชป้ อ้ งกนั เพลงิ ไหมใ้ นคลงั น�ำ้ มนั โดยการหา้ มท�ำ หลังคาของถังน้ำ�มันชนิดที่ระดับหลังคายกข้ึนหรือตกลงตามระดับ กจิ กรรมทม่ี คี วามรอ้ น ประกายไฟ หรอื เปลวไฟ ภายในคลงั น�้ำ มนั (ดู น�ำ้ มนั ในถงั ใช้กับถังบรรจนุ �้ำ มนั เบนซนิ และน�้ำ มันดิบเพ่ือให้น�้ำ มัน hot work) และหา้ มใช้อุปกรณ์ชนิดทีก่ ่อให้เกดิ ความร้อน ประกาย ระเหยน้อยที่สุด หลังคาลอยแบ่งออกเป็น 2 ชนิดหลัก ได้แก่ ไฟ หรือเปลวไฟ รวมถึงการเก็บรักษาเชื้อเพลิงไว้ในภาชนะที่ปิด หลังคาลอยคลุมด้านนอก (ดู external floating roof ประกอบ) มดิ ชิด ป้องกนั การร่วั หก และมีการควบคุมไอนำ้�มนั เพอื่ ลดโอกาส และหลงั คาลอยภายใน (ดู internal floating roof ประกอบ) ท่ีไอนำ้�มันจะเข้าไปผสมในอากาศซึ่งเป็นสภาวะอันตราย เป็นต้น floating suction ทอ่ ดดู นำ้�มนั ชนดิ ปลายทอ่ ลอยตามระดบั น้ำ�มนั ความเข้าใจในทฤษฎีการเกิดไฟมีประโยชน์ในการควบคุมเพลิง ทอ่ ดดู น�้ำ มันในถงั น�ำ้ มันทป่ี ลายทอ่ มีลกู ลอยพยงุ ไว้ เพือ่ ใหด้ ดู น้ำ�มัน เชน่ เมอ่ื เกดิ เพลงิ ไหม้ การใชโ้ ฟมพน่ คลมุ บรเิ วณฐานของเพลงิ เพอ่ื ปดิ จากบรเิ วณใตผ้ วิ หนา้ ของน�้ำ มนั ท�ำ ใหไ้ ดน้ �ำ้ มนั ทส่ี ะอาด ทอ่ ดดู แบบ กน้ั อากาศ (ออกซเิ จน) จะท�ำ ใหเ้ พลิงสงบลงได้ ขณะเดยี วกันน�ำ้ นี้ใช้กับนำ้�มันท่ีต้องการความสะอาดมาก ปราศจากการปนเป้ือน ทอ่ี ยใู่ นโฟมจะลดความรอ้ นของตน้ ก�ำ เนดิ เพลงิ ดว้ ย และการพยายาม ของฝุน่ ผงและน�้ำ ที่ตกลงอยูส่ ว่ นล่างของถงั เชน่ น้�ำ มนั เครอ่ื งบิน เคล่ือนย้ายเช้ือเพลิงออกจากบริเวณเพลิงไหม้ให้เหลือน้อยท่ีสุด ถ้าไมม่ ีเชือ้ เพลิงไฟก็จะดับ เปน็ ตน้ ทฤษฎีสามเหลี่ยมการเกิดไฟ โครงสร้างทอ่ ดดู นำ้�มันชนิดปลายทอ่ ลอยตามระดบั น�ำ้ มัน 128 สารานกุ รม เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

foot valve วาลว์ กน้ ถังบรรจุน�ำ้ มนั บนรถขนส่ง กว้างเพียงพอเพ่ือความสะดวกในการปฏิบัติงาน รวมทั้งมีราวกัน วาลว์ ทตี่ ดิ ตงั้ ไว้ทีก่ ้นถังบรรจนุ ้ำ�มนั บนรถขนส่ง กอ่ นเช่อื มต่อกับทอ่ ตกทั้งสองด้านของสะพานดว้ ย จ่ายนำ้�มัน ทำ�หน้าท่ีป้องกันนำ้�มันร่ัวหกออกจากถังในกรณีที่เกิด อุบัติเหตุและท่อจ่ายน้ำ�มันเสียหาย วาล์วน้ีจะปิดอยู่ตลอดเวลาที่ รถเคลื่อนท่ี พนักงานขับรถจะเปิดวาล์วเมื่อจะถ่ายน�ำ้ มันออกจาก ถังเท่านั้น สะพานชัว่ คราวใชพ้ าดกราบเรอื ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม วาลว์ ก้นถัง gantry แทน่ เติมนำ้�มัน ดู loading rack Fuel Pipeline Transportation Limited (FPT) บริษทั ขนสง่ gas free บรเิ วณปลอดไอน�้ำ มนั นำ้�มนั ทางทอ่ จ�ำ กัด (เอฟพที ี) สถานท่ีซ่ึงมีปริมาณไอนำ้�มันต่ำ�กว่าร้อยละ 1 ของขีดจำ�กัดขั้นต่ำ� บริษัทผู้ให้บริการขนส่งนำ้�มันทางท่อจากคลังนำ้�มันบางจาก ของส่วนผสมระเบิดได้ (ดู lower explosive limit, LEL) เชลล์ และเชฟรอน บริเวณคลองเตยและพระโขนงในเขต และมีออกซิเจนเกินกว่าร้อยละ 20 ของอากาศ เช่น ในถังเก็บ กรงุ เทพมหานคร ไปยงั คลงั น้ำ�มนั ของบรษิ ทั บรกิ ารเชอ้ื เพลงิ การบนิ นำ้�มัน สถานที่อับอากาศ หรือท่อนำ้�มัน จึงจะถือว่าปลอดภัย กรุงเทพ (Bangkok Aviation Fuel Services Public Company สำ�หรับการเข้าไปปฏิบัติงาน อาทิ การล้างถังเก็บน�้ำ มัน ซึ่งก่อน Limited หรือ BAFS) ท่ีสนามบินดอนเมือง และสนามบิน เข้าไปปฏิบตั ิงาน ตอ้ งวัดปรมิ าณไอน�ำ้ มนั และออกซิเจนกอ่ น และ สุวรรณภมู ิ รวมทงั้ คลังน้ำ�มนั ปลายท่อที่ อำ�เภอบางปะอิน จังหวัด ปฏิบัติตามเง่ือนไขท่ีสอดคล้องกับระดับไอนำ้�มันอย่างเคร่งครัดโดย พระนครศรอี ยธุ ยา น�้ำ มนั ทส่ี ง่ ผา่ นทอ่ ของบรษิ ทั ขนสง่ น�ำ้ มนั ทางทอ่ มีเกณฑป์ ฏิบัติดงั ตอ่ ไปนี้ สว่ นใหญเ่ ปน็ น�้ำ มนั เครอื่ งบนิ (Jet A-1) แตส่ ามารถขนสง่ น้ำ�มนั ใส (ดู white oil) อื่นๆ ได้เชน่ กัน บรษิ ทั ก่อต้ังข้นึ เม่ือปี พ.ศ. 2534 คา่ ทอ่ี า่ นไดจ้ าก ปรมิ าตรของ เงื่อนไขใน มี บมจ. การบินไทยเป็นผถู้ อื หนุ้ ใหญ่ ร่วมกับผถู้ ือหุน้ อ่นื ๆ ได้แก่ explosivemeter ไอน�้ำ มนั เชอ้ื เพลงิ การปฏิบตั ิงาน บมจ. บริการเช้อื เพลงิ การบินกรงุ เทพ บมจ. บางจากปโิ ตรเลยี ม (รอ้ ยละของ LEL) ในอากาศ (ร้อยละ) บจ. ทนุ ลดาวัลย์ บมจ. ปตท. บมจ. ทา่ อากาศยานไทย การรถไฟ น้อยกว่ารอ้ ยละ 1 - คนงานเข้าท�ำ งานได้ แหง่ ประเทศไทย บจ. เชลลแ์ หง่ ประเทศไทย บจ. คาลเท็กซเ์ ทรด นอ้ ยกว่า 0.01 โดยไม่ต้องใช้เครอื่ ง ด้ิงแอนด์ทรานสปอร์ตคอร์ปอเรช่นั บจ. แอร์โททาล (ประเทศไทย) ร้อยละ 1-4 บจ. เอสโซ่ (ประเทศไทย) บจ. คูเวตปิโตรเลียม ยุโรป บีวี มากกว่ารอ้ ยละ 4 0.01-0.04 - ใชชว่ อ้ ยปุหการยณใจไ์ ฟฟา้ ปกตไิ ด้ บจ. บพี ี เอเชีย แปซฟิ ิค พที อี ีลิมเิ ตด็ บมจ. ธนาคารกสกิ รไทย มากกวา่ 0.04 ใช้เครื่องตัด เครือ่ ง บมจ. ธนาคารไทยพาณิชย์ บมจ. ซีไอบีเอ็มไทย และ บจ. หลัก เช่อื มได้ ทรพั ยจ์ ัดการกองทุนธนชาติ - คนงานเข้าท�ำ งานโดย full trailer รถพว่ งขนส่งน�ำ้ มัน ไมต่ อ้ งใช้เครอ่ื งช่วย ดู oil tanker หายใจได้เป็นระยะๆ gangway สะพานช่วั คราวใชพ้ าดกราบเรอื - ท�ำ งานทม่ี ปี ระกายไฟ สะพานช่ัวคราวที่ใช้พาดระหว่างท่าเรือกับกราบเรือขนส่งนำ้�มัน - หไมา้ ไ่ มดใ้ ช้อุปกรณ์ไฟฟา้ ท่ี เป็นทางข้ึนลงของผู้ปฏิบัติงาน ต้องมีความแข็งแรงมั่นคง และ ไม่กนั ระเบดิ - คนงานต้องใช้เครอื่ ง - อชน่วยญุ หาาตยใใหจ้ใตชลเ้ คอรดื่อเวงลมาือ ช่างทไี่ มม่ ีประกายไฟ เท่านัน้ สารานุกรม 129 เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม global positioning system (GPS) ระบบแสดงจดุ พิกดั บนพ้นื เพ่ือจำ�แนกระดับของภาวะอันตราย ทำ�ให้สามารถเลือกใช้เคร่ือง ผวิ โลก (จีพีเอส) มอื อปุ กรณไ์ ฟฟา้ และระเบยี บส�ำ หรบั การปฏบิ ตั งิ านทเี่ หมาะสมกบั เคร่ืองมือที่ติดตั้งบนยานพาหนะ เพ่ือรับสัญญาณอ้างอิงจาก แตล่ ะพ้ืนทไี่ ด้ พน้ื ที่เส่ียงอันตรายแบ่งออกได้เปน็ 3 บรเิ วณ ได้แก่ ดาวเทยี ม และค�ำ นวณกลบั มาเปน็ คา่ พกิ ดั ของต�ำ แหนง่ ยานพาหนะ บริเวณ โซน 0 ซึง่ หมายถึงบริเวณทม่ี ไี อน�้ำ มนั อยู่ตลอดเวลาหรือ ได้ทนั ที น�ำ มาใช้เปน็ ระบบแจ้งตำ�แหน่งของรถบรรทุกขนสง่ น้ำ�มัน มีอยเู่ ป็นระยะเวลานาน เช่น ภาวะท่ีไอน�ำ้ มันลอยอยู่เหนือระดับ ขณะอยูบ่ นเสน้ ทาง มี 2 ชนดิ คือ 1. ชนดิ ท่บี ันทึกข้อมูลของ น�ำ้ มนั ในถงั บริเวณ โซน 1 ซ่ึงหมายถงึ บรเิ วณทอ่ี าจมไี อน�้ำ มัน ตำ�แหน่งรถไว้ตลอดเวลาในกล่องดำ�ซึ่งติดต้ังไว้ภายในห้องคนขับ จากการปฏิบัติงานปกติ เช่น ขณะเติมนำ้�มันลงรถบรรทุกนำ้�มัน ซึ่งจะมีการถ่ายนำ�ข้อมูลจากกล่องดำ�ถ่ายเข้าเครื่องคอมพิวเตอร์ หรือในท่อระบายไอน้ำ�มันจากถังบรรจุน้ำ�มันทุกประเภท และโซน เพื่อตรวจสอบเส้นทางและเวลาที่ใช้วิ่ง ความเร็ว ตำ�แหน่งและ 2 ซง่ึ หมายถงึ บรเิ วณทอ่ี าจมไี อนำ้�มนั หากมคี วามผดิ ปกตเิ กดิ ขน้ึ ใน เวลาของการจอด ตลอดจนพฤติกรรมการขับรถ นอกจากน้ัน การปฏบิ ตั ิงาน เชน่ เมือ่ เครอื่ งสบู ปั๊มนำ้�มันร่วั ลน้ิ บงั คบั น�ำ้ มันรวั่ ยังอาจกำ�หนดให้ระบบบันทึกข้อมูลการปิด-เปิดวาล์วท่อน้ำ�มันของ หรือกรณีเติมนำ้�มันล้นถัง บริเวณอื่นนอกเหนือจากนี้จัดเป็นพื้นท่ี ถงั ขนสง่ นำ้�มนั ไดอ้ ีกดว้ ย 2. ชนิดสง่ ขอ้ มูลกลับทนั ที (real time) ปลอดภยั (ดู safe area) จพี เี อสชนดิ น้ี จะแจง้ ต�ำ แหนง่ ของรถผา่ นทางเครอื ขา่ ยอนิ เทอรเ์ นต็ hazardous atmosphere บรรยากาศเสย่ี งอันตรายภาวะไวไฟ โทรศัพท์มือถือตลอดเวลา ผู้ควบคุมการจัดส่งซึ่งประจำ�อยู่ท่ีคลัง ภาวะที่มีไอนำ้�มันไวไฟผสมอยู่ในอากาศ เป็นภาวะท่ีพร้อมจะเกิด น�ำ้ มนั สามารถตรวจสอบต�ำ แหนง่ ของรถไดท้ างจอคอมพวิ เตอร์ ทง้ั นี้ เพลงิ ไหมห้ รอื ระเบดิ ได้ ถา้ มปี ระกายไฟหรอื เปลวไฟเกดิ ขน้ึ จากการ สามารถเกบ็ ขอ้ มลู ของรถแตล่ ะคนั ไวใ้ นระบบ และตรวจสอบขอ้ มลู ปฏบิ ตั งิ านหรอื จากอปุ กรณไ์ ฟฟา้ (ดู hot work และดู fire triangle ยอ้ นหลงั ได้เหมอื นระบบกล่องดำ� ประกอบ) หรือเกดิ ประกายไฟจากไฟฟ้าสถิตขณะปฏบิ ัติการ gravity flow การปลอ่ ยใหน้ ำ�้ มนั ไหลดว้ ยแรงดงึ ดดู ของโลก hazardous waste ของเสยี อนั ตราย การถ่ายน้ำ�มันจากรถขนส่งน้ำ�มันลงสู่ถังใต้ดินในสถานีบริการ เศษส่งิ ของ สิ่งปฏิกลู วัสดทุ ี่ไมใ่ ช้แลว้ หรอื เสอ่ื มสภาพ ซงึ่ อย่ใู น ซึ่งใช้วิธีปล่อยให้น้ำ�มันไหลเอง โดยอาศัยแรงดึงดูดของโลก สภาวะของแขง็ ของเหลว หรอื กา๊ ซ รวมถงึ ภาชนะบรรจภุ ณั ฑต์ า่ งๆ เนอื่ งจากรถขนส่งน้ำ�มนั อยใู่ นระดบั สงู กวา่ ถงั ใตด้ นิ เปน็ วธิ กี ารทใ่ี ช้ ซึ่งมีองค์ประกอบหรือปนเป้ือนสารอันตรายต่อสุขภาพอนามัยของ กับการถ่ายน�้ำ มนั ใส (ดู white oil) เช่น น้ำ�มนั เบนซิน โดยไม่ใช้ มนุษย์หรือสิ่งแวดล้อมในขณะนั้นหรืออนาคตหากได้รับการจัดการ ปมั๊ ทต่ี ดิ ตัง้ อยู่กบั รถขนส่งน้�ำ มนั เน่อื งจากไอน้ำ�มนั เบนซนิ อาจไหล ท่ไี ม่เหมาะสม ในคลังน�ำ้ มัน ของเสียอันตรายสว่ นใหญเ่ ป็นขยะที่ เข้าสูท่ อ่ ไอดีของเครอ่ื งยนต์ ทำ�ใหเ้ ครอื่ งยนตร์ ะเบดิ ได้ ปนเปอ้ื นน�้ำ มนั ประเภทตา่ งๆ รวมทงั้ สารเคมซี ง่ึ มใี ชอ้ ยใู่ นคลงั น�ำ้ มนั grounding wire, grounding cable สายดนิ ตลอดจนดนิ และน�ำ้ ทิง้ ทีป่ นเป้ือนน�้ำ มัน สายน�ำ ไฟฟา้ ซงึ่ ปลายดา้ นหนง่ึ เชอื่ มตอ่ กบั ตวั ถงั บรรจนุ �ำ้ มนั อปุ กรณ์ high pressure tank ถังน�ำ้ มันทนความดันสงู ไฟฟ้า และอุปกรณ์ทุกชนิดท่ีเก่ียวข้องในบริเวณการขนถ่ายน�้ำ มัน ถงั เกบ็ น้ำ�มนั ท่ที นแรงดนั ไอน�้ำ มนั ไดด้ ี เป็นถงั เหล็กแนวต้ัง หลงั คา ของคลงั น�้ำ มนั รวมถงึ รถขนสง่ น้ำ�มนั และรถไฟ โดยมปี ลายอกี ดา้ น รปู โดม ไดร้ บั การออกแบบให้มีความแขง็ แรง สามารถทนแรงดนั หนงึ่ ฝงั เชอ่ื มตอ่ กบั แทง่ ทองแดงทฝี่ งั อยใู่ นดนิ เพอ่ื ถา่ ยเทประจไุ ฟฟา้ ไอน�้ำ มนั ในถงั ไดถ้ งึ 21 นว้ิ น�้ำ หรอื 0.0533 กโิ ลกรมั /ตารางเซนตเิ มตร สถติ ทเี่ กดิ ขน้ึ ลงดนิ เพอ่ื ความปลอดภยั เนอ่ื งจากน�้ำ มนั เปน็ ของเหลว (0.0522564 บาร)์ ใช้ส�ำ หรับเก็บน�ำ้ มันเบนซินซ่ึงมไี อระเหยความ เม่อื เคลือ่ นทอ่ี ยใู่ นทอ่ ปัม๊ หรอื ไหลผ่านเขา้ ถังขนส่งของรถบรรทกุ ดันสูง ช่วยลดการสูญเสียผลิตภัณฑ์นำ้�มัน และลดผลกระทบท่ี น้ำ�มนั หรือต้รู ถไฟ อาจก่อใหเ้ กดิ ประจุไฟฟ้าสถิตข้นึ หากสะสมจน เกิดข้ึนต่อส่ิงแวดล้อม รวมท้ังลดความเสี่ยงต่อการเกิดเพลิงไหม้ มคี วามตา่ งศกั ยม์ ากพอ จะเกดิ ประกายไฟและอาจท�ำ ใหไ้ อน�ำ้ มนั ใน horizontal tank, skid tank ถงั น�้ำ มันแนวนอน บริเวณนน้ั ตดิ ไฟหรอื เกิดระเบดิ ข้ึนได้ ถังเหล็กทรงกระบอกแนวนอนสำ�หรับบรรจุนำ้�มัน มีขนาดบรรจุ hazardous area พ้ืนทเ่ี ส่ยี งอันตราย ตัง้ แต่ 1,000 ลิตร จนถึงประมาณ 60,000 ลิตร จดั เปน็ ถังขนาด บริเวณที่มีไอนำ้�มันไวไฟอยู่ในบรรยากาศตลอดเวลาหรือเป็นบาง เลก็ มกั ใชส้ �ำ หรบั บรรจนุ �ำ้ มนั ส�ำ เรจ็ รปู เพอ่ื ใชใ้ นโรงงานอตุ สาหกรรม ครงั้ บางคราว ซง่ึ ตอ้ งปอ้ งกนั ไมใ่ หม้ ปี ระกายไฟหรอื เปลวไฟจากการ เช่น น้ำ�มันเตาหรือนำ้�มันดีเซล การใช้ถังน้ำ�มันแนวนอนจะต้อง ปฏบิ ตั งิ าน การกอ่ สรา้ ง หรอื จากอปุ กรณไ์ ฟฟา้ ใดๆ (ดู hazardous ติดอุปกรณ์ส่วนควบเพ่ือความปลอดภัยเช่นเดียวกับถังเหล็กทรง area classification ประกอบ) กระบอกแนวตั้ง (ดู vertical tank) ซงึ่ ได้แก่ ที่วดั ระดบั น�้ำ มัน hazardous area classification การจ�ำ แนกพนื้ ทเี่ สย่ี งอนั ตราย ทอ่ ระบายไอนำ้�มัน ท่อรับน�ำ้ มัน และทอ่ จ่ายน�้ำ มนั ถังชนดิ นมี้ ักจะ การจัดแบ่งพื้นท่ีอันตรายออกเป็นบริเวณหรือโซน (zone) ตงั้ วางไวบ้ นพนื้ โดยมโี ครงสรา้ งงา่ ยๆ รองรบั ผใู้ ชง้ านสามารถเพม่ิ 130 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

จ�ำ นวนถงั ไดโ้ ดยการวางขนานกนั ไปกบั ถงั เดมิ หรอื ตดิ ตง้ั ไวบ้ นโครง ทางกลบั กัน กระแสไฟฟา้ จากเรอื อาจไหลผ่านท่อยางและทอ่ เหลก็ เหล็กสงู เพ่อื ชว่ ยเพ่มิ แรงดนั ของในการไหลของน้ำ�มัน โดยเฉพาะ ไปสถู่ งั เกบ็ น�้ำ มนั ซงึ่ ท�ำ ใหเ้ กดิ อนั ตรายไดเ้ ชน่ เดยี วกนั กระแสไฟฟา้ น้ำ�มันเตาท่ีมคี วามหนืดสงู ท่ีกล่าวนี้อาจเป็นกระแสไฟฟ้าที่ใช้อยู่ในระบบป้องกันการกัดกร่อน ของโลหะ (impressed current cathodic protection) ก็ได้ ฉนวนป้องกันไฟฟา้ ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม ถังน�้ำ มนั แนวนอน หนา้ แปลนท่อชนิดมฉี นวนปอ้ งกันไฟฟ้าไหลผ่าน hot work งานทีก่ อ่ ใหเ้ กดิ ประกายไฟ intelligent pig พิกอัจฉริยะ งานที่ทำ�แล้วอาจเกิดประกายไฟและความร้อน ซ่ึงอาจเป็น เครอื่ งมอื ทรงกลมหรอื ทรงกระบอกทใ่ี ชส้ อดเขา้ ไปในทอ่ เคลอ่ื นทไ่ี ป สาเหตุของเพลิงไหม้หรือการระเบิดในพ้ืนที่เส่ียงได้โดยเฉพาะ ในทอ่ ดว้ ยแรงดนั ของน�้ำ มนั หรอื ดว้ ยตวั เอง ทต่ี วั เครอื่ งมอื จะตดิ ตง้ั อย่างยิ่งบริเวณที่มีไอน�้ำ มันเชื้อเพลิง เช่น งานท่ีใช้อุปกรณ์ไฟฟ้า เคร่ืองตรวจจับข้อมูล (sensor) ตา่ งๆ ตามที่วศิ วกรตอ้ งการ เช่น งานตัดหรือเช่ือมเหล็ก งานขัดด้วยเครื่องมือไฟฟ้า งานเจาะ ตรวจสอบและบนั ทกึ สภาพภายในทอ่ จดุ ทม่ี รี อยรว่ั สภาพความกลม คอนกรีต เป็นตน้ (ดู cold work ประกอบ) ของทอ่ จดุ ทม่ี สี นมิ เปน็ ตน้ (ดู pipe inspection gauge ประกอบ) in-line blending การผสมน้ำ�มนั ในท่อ การผสมนำ้�มนั 2 ชนดิ เข้าดว้ ยกัน โดยฉดี นำ้�มนั ท้ัง 2 ชนิดเขา้ ไป ในทอ่ พรอ้ มๆ กนั การผสมจะถกู ควบคมุ ดว้ ยระบบคอมพวิ เตอรแ์ ละ เครอ่ื งวดั ทแ่ี มน่ ย�ำ ท�ำ ใหน้ �้ำ มนั ทผ่ี สมมสี ดั สว่ นถกู ตอ้ งตามทก่ี �ำ หนด มีประสิทธิภาพมากกว่าการผสมเป็นรุ่นผลิตเป็นคร้ังๆ ในถังผสม (ดู batch blending) เนอ่ื งจากไมต่ ้องใชท้ ั้งถังส�ำ หรบั ผสมน�ำ้ มัน และถังสำ�หรับเก็บนำ้�มันที่ผสมแล้ว หากเป็นนำ้�มันชนิดที่ผสมกัน ไดย้ าก หลังจากฉดี ผสมในทอ่ อาจนำ�ไปผ่านระบบชว่ ยผสม เพือ่ ให้ น�ำ้ มนั รวมเปน็ เนอ้ื เดยี วกนั ไดด้ ขี น้ึ น�ำ้ มนั ทผ่ี า่ นการผสมโดยใชร้ ะบบ ผสมน�้ำ มนั ในทอ่ นี้ จะสามารถสบู ถา่ ยลงพาหนะขนสง่ เชน่ รถ หรอื เรอื บรรทุกน�้ำ มันได้โดยตรง ตัวอยา่ งนำ้�มนั ที่ใช้การผสมดว้ ยระบบ น้ี ได้แก่ น้ำ�มนั แก๊สโซฮอล และนำ้�มันไบโอดเี ซล insulating flange หน้าแปลนท่อชนิดมีฉนวนป้องกันไฟฟ้า พกิ อจั ฉริยะ ไหลผา่ น ฉนวนหน้าแปลนท่อรับนำ้�มันบริเวณหน้าท่าเทียบเรือ สำ�หรับ ป้องกันไม่ให้กระแสไฟฟ้าในระบบท่อจากคลังนำ้�มันไหลผ่านระบบ ทอ่ สเู่ รอื ขนสง่ นำ้�มนั ในทางกลบั กนั กก็ นั ไมใ่ หก้ ระแสไฟฟา้ จากเรอื ไหลผ่านทอ่ เข้าสูค่ ลงั นำ้�มัน ซงึ่ อาจท�ำ ใหเ้ กิดประกายไฟ หรือทำ�ให้ อุปกรณไ์ ฟฟา้ ในคลังน้ำ�มนั และ/หรืออุปกรณ์บนเรือเสียหายได้ ใน สารานกุ รม 131 เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม interface, critical interface รอยตอ่ ของน้ำ�มนั ในทอ่ และการตอ่ เรอื การปอ้ งกนั สภาพแวดล้อมของแหลง่ นำ้�ตา่ งๆ และ ช่วงรอยต่อของนำ้�มันต่างชนิดกัน ท่ีส่งตามกันเข้าไปในท่อขนส่ง กฎหมายทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั ปฏิบัติการทางทะเล น้ำ�มัน เป็นบริเวณที่นำ้�มันท้ังสองชนิดค่อยๆ ผสมกัน ทำ�ให้เกิด International Maritime Organization (IMO) องค์การทาง หล สภาวะน้ำ�มันปนเป้ือน โดยความมากน้อยของการปนเปื้อนจะข้ึน ทะเลระหว่างประเทศ (ไอเอม็ โอ) อยู่กับชนิดของน้ำ�มันและช่วงเวลาในการจัดส่ง การปนเปื้อนของ องคก์ รหนงึ่ ของสหประชาชาตทิ ่ีก�ำ กับดแู ลเร่อื งการขนสง่ ทางทะเล นำ้�มันทร่ี อยต่อในทอ่ มี 2 ลักษณะ คือ 1. รอยต่อการปนเป้ือนของ เป็นผู้ออกกฎระเบยี บที่ประเทศต่างๆ ตอ้ งปฏบิ ัติตามในเรือ่ งความ น�ำ้ มนั ตา่ งชนดิ กนั ซงึ่ ท�ำ ใหค้ ณุ สมบตั ขิ องน�ำ้ มนั ผดิ เพย้ี นไป (critical ปลอดภัย และการปกป้องสภาพแวดล้อมทเ่ี กี่ยวเน่ืองกับการขนส่ง interface) เช่น น้ำ�มันบริเวณรอยตอ่ ของนำ้�มันเบนซินซงึ่ มีจุดวาบ ทางทะเล ไฟตำ่� กับน้ำ�มันดีเซลซ่ึงมีจุดวาบไฟสูง ก่อนนำ�ไปใช้ต้องผ่านการ International Safety Guide for Oil Tankers and Terminals ประเมินในห้องปฏิบัติการก่อน และ 2. รอยตอ่ การปนเปื้อนของ (ISGOTT) คมู่ ือความปลอดภัยสำ�หรับเรอื ขนส่งนำ�้ มนั และท่าเรอื น�้ำ มนั ชนดิ เดยี วกนั แตต่ า่ งชนั้ คณุ ภาพกนั (non-critical interface) ขนถา่ ยนำ้�มนั (ไอเอสจีโอทีที) เชน่ ท่รี อยตอ่ ของนำ้�มันเบนซนิ 95 กบั เบนซิน 91 ซ่งึ สามารถ เอกสารที่จัดทำ�ขึ้นโดยความร่วมมือของหอการค้าของสมาคมการ นำ�นำ้�มันปนเป้ือนน้ำ�มันคุณภาพสูงไปใช้ผสมกับนำ้�มันคุณภาพต่ำ� เดนิ เรอื ขนส่ง (ดู International Chamber of Shipping) กลุ่ม กวา่ ได้ บริษัทนำ้�มันท่ีมีการขนส่งนำ้�มันทางทะเล (ดู Oil Companies internal floating roof หลังคาลอยภายใน International Marine Forum, OCIMF) และสมาคมผบู้ รหิ าร หลงั คาลอยทต่ี ดิ ตงั้ ซอ้ นไวใ้ ตห้ ลงั คาของถงั เกบ็ น�ำ้ มนั ชนดิ หลงั คาตดิ ท่าเรือสากล (ดู International Association of Ports and ตาย (ดู cone roof tank ประกอบ) เพือ่ คลุมผวิ หนา้ ของน�้ำ มันไม่ Harbors) ภายใต้การสนับสนุนขององค์การทางทะเลระหว่าง ใหร้ ะเหย รอบตวั หลงั คามขี อบยางซง่ึ ชว่ ยปดิ ชอ่ งวา่ งระหวา่ งหลงั คา ประเทศ (ดู International Maritime Organization, IMO) เพ่อื ลอยและผนังด้านในของถัง เพื่อกักไอนำ้�มันไว้ใต้หลังคา หลังคา ให้การปฏิบัติงานบนเรือขนส่งน�้ำ มันและที่ท่าเรือขนถ่ายน�้ำ มันเป็น ลอยชนิดนใ้ี ช้กับถังน้ำ�มันชนิดระเหยง่ายและไวไฟมาก เชน่ น�้ำ มนั ไปตามมาตรฐานด้านความปลอดภัย ซึ่งครอบคลุมท้ังปฏิบัติการ เบนซนิ เทา่ น้ัน และเหมาะส�ำ หรับตดิ ตง้ั ในถงั นำ้�มันที่มีขนาดเส้น ด้านน้ำ�มันดิบและน้ำ�มันสำ�เร็จรูป คู่มือความปลอดภัยสำ�หรับเรือ ผา่ นศนู ยก์ ลาง 12 เมตรขนึ้ ไป หากตดิ ตงั้ ในถงั ขนาดเลก็ กวา่ นอ้ี าจไม่ ขนส่งน้ำ�มันและท่าเรือขนถ่ายน้ำ�มันเล่มแรกพิมพ์ออกมาใช้ในปี คมุ้ ทุน (ดู external floating roof และ floating roof ประกอบ) พ.ศ. 2521 และมกี ารปรบั ปรงุ จนถงึ ปัจจบุ ันนบั เปน็ ฉบบั ที่ 5 ซึง่ ได้ internal tank coating การทาสเี คลอื บดา้ นในของถงั จัดพมิ พ์เม่อื ปี พ.ศ. 2549 หนังสอื เลม่ นวี้ า่ ดว้ ยเรื่องการปฏิบตั ิงาน การทาสเี คลอื บผนงั ดา้ นในของถงั น�ำ้ มนั ส�ำ หรบั ถงั น�้ำ มนั ทตี่ อ้ งการ บนเรอื ขนสง่ น�ำ้ มนั การออกแบบเรอื ขนสง่ น�้ำ มนั รวมถงึ เทคโนโลยี ความสะอาดเป็นพเิ ศษ เช่น ถังนำ้�มนั เครือ่ งบิน (Jet A-1) หรอื ใหมๆ่ และเรอื่ งอนื่ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั กฎหมายตา่ งๆ โดยแบง่ เนอ้ื หาออก ถังท่ีมีการเก็บน้ำ�มันซึ่งปนเปอื้ นด้วยสารท่ีกัดกร่อนเหลก็ เช่น จาก เปน็ 4 หมวด คอื ข้อมลู ท่วั ไป (general information) ข้อมูลเก่ยี ว น้�ำ ทะเลซง่ึ อาจปนเปือ้ นในระหว่างการขนถา่ ย โดยจะใช้สอี ีพอกซี กับเรือขนส่งน�้ำ มนั (tanker information) ข้อมลู เก่ยี วกับทา่ เรือ เคลอื บท่พี ้ืนถงั และผนังถงั ด้านในสูงจากพืน้ ประมาณ 1 เมตรเพื่อ ขนถ่ายนำ้�มัน (terminal information) และการบริหารจัดการ ช่วยป้องกันการเกิดสนิมและการกัดกร่อนของน้ำ�ทะเลที่ปนเปื้อน การเช่ือมต่อระหว่างเรือขนส่งน้ำ�มันและท่าเรือขนถ่ายนำ้�มัน และตกอยู่กน้ ถัง (management of the tanker and terminal interface) International Association of Ports and Harbors (IAPH) intrinsically safe equipment อุปกรณ์ไฟฟ้าที่ไม่ก่อให้เกิด สมาคมผู้บรหิ ารทา่ เรอื สากล (ไอเอพีเอช) การจุดระเบิด องค์กรท่ีเกิดจากการรวมตัวกันของผู้บริหารท่าเรือทั่วโลกประมาณ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ วงจรไฟฟา้ หรอื สว่ นของวงจร ซงึ่ ถา้ เกดิ การลดั วงจร 350 แห่งจาก 87 ประเทศ มหี น้าทสี่ �ำ คญั ด้านการแลกเปล่ยี นและ ภายในเอง หรือลดั วงจรลงดนิ (grounding) พลงั งานที่เกดิ ขึ้นจาก สนบั สนนุ ความรแู้ ละความคดิ ใหมๆ่ ในการบรหิ ารทา่ เรอื และกจิ การ ประกายไฟหรอื ความรอ้ นจะไมเ่ พยี งพอทจ่ี ะจดุ ระเบดิ หรอื กอ่ ใหเ้ กดิ อ่นื ๆ ทีเ่ กี่ยวขอ้ ง การลกุ ไหมข้ องเชอ้ื เพลงิ ภายใตเ้ งอ่ื นไขทกี่ ำ�หนดไว้ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ดงั International Chamber of Shipping (ICS) หอการค้าของ กลา่ วนจี้ งึ มคี วามปลอดภยั เพยี งพอทจ่ี ะใชภ้ ายในพน้ื ทเี่ สยี่ งอนั ตราย สมาคมการเดินเรือขนสง่ (ไอซีเอส) (ดู hazardous area) ตามท่อี ุปกรณน์ ั้นๆ ระบไุ วไ้ ด้ องค์กรที่เกิดจากการรวมตวั กันของสมาคมเจา้ ของเรอื ขนสง่ ทัว่ โลก jetty ท่าเทยี บเรอื มีศักยภาพรวมประมาณสองในสามของปริมาณรวมของการขนส่ง สิ่งก่อสร้างคล้ายสะพานยาวย่ืนออกไปในทะเลหรือแม่น้ำ� สำ�หรับ ทางเรือทั้งหมด องค์กรน้ีให้ความสำ�คัญกับกิจกรรมที่เก่ียวข้องกับ ให้เรือขนส่งน้ำ�มันเข้าเทียบ เพื่อส่งหรือรับน้ำ�มันท่ีคลังน้ำ�มันหรือ การเดนิ เรอื เชน่ ความปลอดภยั ในการขนสง่ ทางเรอื การออกแบบ โรงกล่ันนำ้�มัน เป็นบริเวณท่ีมีความเสี่ยงสูง เพราะมีการสูบถ่าย 132 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

นำ้�มันในปริมาณมากๆ หากเกิดอุบัติภัยข้ึน จะมีผลกระทบด้าน ได้ มคี วามเรว็ ในการเติมเฉล่ยี ประมาณ 1,000-1,500 ลติ รต่อนาที ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม ความปลอดภยั สูง เช่น ระเบดิ หรอื ไฟไหม้ และรวมทงั้ มีผลกระ งวงเติมน�้ำ มันประเภททสี่ อง คอื งวงเตมิ น้ำ�มนั ส�ำ หรบั จา่ ยน�ำ้ มัน ทบด้านสงิ่ แวดล้อมดว้ ย เชน่ การร่ัวไหลของน้ำ�มนั ลงสแู่ ม่น้ำ�หรือ เข้าทางกน้ ถังขนส่ง (ดู bottom loading) ท่ีปลายทอ่ ยางของงวง ทะเล ดังน้ัน อุปกรณ์ต่างๆ บนท่าเทียบเรือจะต้องได้มาตรฐาน เตมิ มขี อ้ ตอ่ ส�ำ หรบั สวมเขา้ กบั ทอ่ รบั น�้ำ มนั จากถงั ขนสง่ ไมม่ อี ปุ กรณ์ มีระเบียบปฏิบัติที่ก�ำ หนดโดยอุตสาหกรรมนำ้�มันและอุตสาหกรรม ควบคุมการไหลของนำ้�มันอยู่บนงวงเติม แต่ควบคุมการไหลของ การขนส่งนำ้�มันทางน้ำ� นอกจากนั้น ยังต้องมีบุคลากรที่มีความรู้ นำ้�มันด้วยระบบอัตโนมัติทุกขั้นตอน มีความเร็วในการเติมน้ำ�มัน ความเช่ียวชาญในการปฏบิ ตั งิ านท่าเรืออีกด้วย ประมาณ 2,500 ลิตรต่อนาที และเตมิ ได้ทลี ะหลายงวง โดยงวง ประเภทน้จี ะใช้กบั น�ำ้ มนั ใสเท่านน้ั หลักหรือพกุ ผูกเชือกเรอื (Shell Thailand) ทา่ เทียบเรือ งวงเตมิ น้ำ�มนั สำ�หรบั จ่ายน�้ำ มันสูถ่ งั ขนสง่ จากทางดา้ นบนถงั (Top loading) joint venture (JV) depot คลงั นำ้�มนั ร่วม (เจวี) งวงเติมนำ้�มนั สำ�หรับจ่ายน�ำ้ มันเขา้ ทางก้นถงั ขนสง่ (Bottom loading) คลังนำ้�มันที่มีบริษัทน้ำ�มันต้ังแต่ 2 บริษัทขึ้นไปเป็นผู้ร่วมลงทุน โดยอาจจดทะเบียนเป็นบริษัทใหม่หรือไม่ก็ได้ และมอบหมาย ให้บริษัทใดบริษัทหน่ึงเป็นผู้รับผิดชอบดูแลการปฏิบัติงาน เช่น คลงั น�ำ้ มนั รว่ มแหง่ หนงึ่ มบี รษิ ทั น�ำ้ มนั คาลเทก็ ซ์ (ไทย) บรษิ ทั เอสโซ่ (ประเทศไทย) และบรษิ ทั เชลลแ์ หง่ ประเทศไทยเปน็ ผรู้ ว่ มทนุ โดยมี บรษิ ทั น�ำ้ มนั คาลเทก็ ซ์ (ไทย) เปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบในการดำ�เนนิ งานของ คลงั น�ำ้ มนั ทงั้ นี้ จะมคี ณะกรรมการจากทงั้ 3 บรษิ ทั ควบคมุ ดแู ลดา้ น นโยบายและค่าใช้จ่ายอีกชั้นหนึ่ง ส่วนค่าใช้จ่ายในการดำ�เนินงาน และงบลงทนุ จะเปน็ ไปตามสดั สว่ นของการถอื หนุ้ หรอื สญั ญารว่ มทนุ (ดู throughput charge ประกอบ) lightering การลดนำ�้ หนกั บรรทุกของเรือขนส่งน�ำ้ มนั การสูบถ่ายน้ำ�มันจากเรือขนส่งลำ�ใหญ่ลงสู่เรือขนส่งลำ�เล็กกว่า เพอื่ ใหเ้ รอื ใหญเ่ บาขนึ้ กนิ น�้ำ ลกึ นอ้ ยลง และสามารถเขา้ เทยี บทา่ ได้ loading arm งวงเติมน�ำ้ มัน ท่อสำ�หรับจ่ายนำ้�มันลงสู่ถังขนส่งนำ้�มันของรถบรรทุกและรถไฟ ขนสง่ นำ้�มัน งวงเติมนำ้�มนั มี 2 ประเภท ประเภทแรกคอื งวงเตมิ น�้ำ มนั ส�ำ หรบั จา่ ยน�้ำ มนั สถู่ งั ขนสง่ จากทางดา้ นบนถงั (top loading) มีลกั ษณะเปน็ ทอ่ อะลูมิเนยี มขนาดเส้นผา่ นศนู ย์กลาง 4 นว้ิ หลาย ท่อนต่อกัน ท่อแต่ละท่อนสามารถเคล่ือนไหวได้อย่างอิสระ เพ่ือ ความสะดวกในการเคลอ่ื นทหี่ ากตอ้ งการยา้ ยชอ่ งเตมิ โดยมอี ปุ กรณ์ ควบคมุ การไหลของน�ำ้ มนั อยบู่ นงวงเตมิ เพอื่ บงั คบั การไหลของน�้ำ มนั สารานุกรม 133 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม loading note เอกสารสั่งเตมิ นำ้ามัน long haul การส่งนา้ำ มนั ระยะทางไกลโดยใช้รถขนสง่ น้าำ มัน เอกสารทจี่ ดั ทาำ โดยระบบอตั โนมตั ิ หรอื โดยพนกั งานทรี่ บั ผดิ ชอบดา้ น การจัดส่งนำ้ามันให้กับสถานีบริการหรือโรงงานอุตสาหกรรมจาก การขนส่ง เพื่อให้พนักงานขับรถบรรทุกนำ้ามันใช้ในการเติมนำ้ามัน คลงั น้าำ มนั ทีอ่ ย่หู ่างจากพืน้ ท่ีนน้ั เนอ่ื งจากพื้นท่คี ลังน้าำ มันใกลเ้ คยี ง เข้าสู่ถังขนส่งน้ำามัน โดยจะระบุชนิดของนำ้ามัน ปริมาณจำานวน ไม่มีนำ้ามันชนิดท่ีต้องการ โดยปกติการขนส่งน้ำามันระยะทางไกล หมายเลขถังและช่องท่ีจะบรรจุนำ้ามัน อย่างชัดเจน พนักงานที่ จะใช้รถขนส่งนำ้ามันขนาดใหญ่ ซ่ึงได้แก่ รถขนส่งนำ้ามันกึ่งพ่วง แท่นจ่ายนำ้ามันและพนักงานขับรถ จะใช้เอกสารนี้กำากับการเติม (ดู semi-trailer) นำ้ามันลงถังขนส่งน้ำามัน และจะต้องตรวจสอบให้ถูกต้อง เพราะ lower explosive limit (LEL) อัตราส่วนต่าำ สดุ ของสว่ นผสม ข้อมูลในเอกสารส่งั เติมนาำ้ มัน จะสอดคล้องกบั เอกสารนาำ ส่งสนิ คา้ ระหว่างไอนำ้ามันและอากาศทอ่ี าจเกดิ การระเบดิ ได้, ขีดจาำ กดั ขน้ั และใบแจง้ หนี้ ต่ำาของสว่ นผสมระเบิดได้ (แอลอแี อล) loading rack, gantry แท่นเติมน้าำ มนั ดู explosive limit แท่นเติมนำ้ามันสำาหรับให้รถบรรทุกหรือรถไฟเข้าเทียบเพื่อเติม LPG cylinder ถังบรรจุกา๊ ซปโิ ตรเลยี มเหลว ผลติ ภัณฑ์นำา้ มันลงถงั ขนสง่ น้าำ มัน แท่นเติมมี 2 ชนดิ ชนดิ แรก ถังบรรจุก๊าซปิโตรเลียมเหลวหรือก๊าซหุงต้ม มีขนาดบรรจุหลาย คือแท่นสำาหรับจ่ายน้ำามันลงถังขนส่งน้ำามันของรถบรรทุกและ ขนาด ได้แก่ ขนาด 4 กิโลกรัมน้ำาหนกั กา๊ ซ, 7 กโิ ลกรมั นำา้ หนัก รถไฟแบบเติมเข้าทางด้านบนถัง (top loading) โดยใช้งวงเติม ก๊าซ, 11.5 กิโลกรัมน้ำาหนักก๊าซ, 13.5 กิโลกรัมน้ำาหนักก๊าซ น้ำามัน (ดู loading arm) หย่อนลงไปในถังขนส่งทางช่องเปิด 15 กิโลกรัมนำา้ หนักกา๊ ซ และ 48 กโิ ลกรมั น้ำาหนกั ก๊าซ ทาำ จาก ด้านบน การเติมน้ำามันวิธีน้ีใช้ได้กับน้ำามันทุกประเภท แต่จะ เหล็กกล้าคุณภาพสูง และผลิตภายใต้มาตรฐานผลิตภัณฑ์ มีไอนำ้ามันระเหยออกจากช่องเติมนำ้ามันส่งผลกระทบต่อความ อตุ สาหกรรมถงั กา๊ ซปโิ ตรเลยี มเหลว มอก. 27-2543 ภายในถงั มกี า๊ ซ ปลอดภัยและสุขภาพของผู้ปฏิบัติงาน ชนิดที่สองคือแท่นสำาหรับ ปโิ ตรเลยี มเหลวบรรจปุ ระมาณรอ้ ยละ 85 ของความจถุ งั และมกี าร จ่ายน้ำามันเข้าถังขนส่งน้ำามันของรถบรรทุกแบบเติมเข้าทางก้นถัง ผนกึ ทว่ี าลว์ ตงั้ แตโ่ รงงานบรรจุ ตวั ถงั บรรจตุ อ้ งไดร้ บั การตรวจสอบ (ดู bottom loading) โดยมอี ปุ กรณจ์ า่ ยนา้ำ มนั เขา้ สทู่ อ่ ดา้ นลา่ งของ สภาพถงั และอปุ กรณท์ ตี่ ดิ ตง้ั กบั ตวั ถงั ทกุ ๆ 5 ปี เพอื่ ความปลอดภยั โดย ถงั รถขนส่ง มที อ่ ระบายไอนา้ำ มันออกจากถงั กลับไปยงั อุปกรณเ์ กบ็ ท่ีโกร่งด้านบนหรือที่ฐานของถังทุกใบจะต้องมีรายละเอียดดัง ไอน้ำามนั (ดู vapor recovery unit, VRU) จงึ ไมม่ ไี อนาำ้ มันปลอ่ ย ตอ่ ไปนี้ ตอกเปน็ รอยประทบั การตอกรายละเอยี ดเปน็ รอยประทบั ไว้ ออกสบู่ รรยากาศ สามารถเติมนำา้ มันไดเ้ รว็ กวา่ การเตมิ จากดา้ นบน ซง่ึ ไดแ้ ก่ 1. ชอื่ ผลติ ภณั ฑแ์ ละความดนั ใชง้ านสงู สดุ 2. หมายเลขลาำ ดบั ของถงั มาก และผปู้ ฏบิ ตั งิ านสามารถทาำ งานอยทู่ ร่ี ะดบั พน้ื ดนิ โดยไม่ (serial number) ของบริษัทผู้ครอบครองเจ้าของถัง 3. ความ ตอ้ งปนี ข้นึ ไปบนหลงั คาถงั หนาของผนังถัง 4. ความจุที่ระบุเป็นหน่วยลูกบาศก์เดซิเมตร 5. น้ำาหนักถังเปล่า 6. ชื่อผู้ผลิตหรือโรงงานที่ผลิตถัง 7. เคร่ืองหมายของผู้ตรวจสอบ เดือน/ปีท่ีทดสอบด้วยความดัน ของเหลว (hydrostatic test) และ 8. ชื่อหรือเครื่องหมาย ของบริษัทผคู้ า้ ก๊าซ แทน่ เติมนำา้ มนั ถงั บรรจกุ ๊าซปิโตรเลียมเหลว 134 สารานกุ รม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

LPG filling plant โรงบรรจกุ ๊าซปิโตรเลยี มเหลว ระบบลอจิสติกสป์ ิโตรเลียม สถานที่บรรจุก๊าซปิโตรเลียมเหลวหรือก๊าซหุงต้มเม่ืออยู่ในสถานะที่เป็นของเหลวลงในถังก๊าซ (ดู LPG cylinder) เปล่า และสง่ ถังทบ่ี รรจกุ ๊าซแล้วกลับเขา้ ไปหมุนเวียนในตลาดตอ่ ไป โรงบรรจุ ก๊าซปิโตรเลียมเหลวจะรับก๊าซจากคลังท่ีขนส่งมาโดยรถขนส่งก๊าซปิโตรเลียมเหลวและเก็บก๊าซไว้ ในถังบรรจุขนาดใหญ่ ก่อนบรรจุก๊าซจะต้องล้างและตรวจสอบสภาพถัง จากนั้นจึงใช้ปั๊มเคร่ือง สบู เพม่ิ ความดันก๊าซให้สงู ข้นึ ถึงประมาณ 9.18–10.20 กิโลกรัม/ตารางเซนติเมตร (9-10 บาร์) บรรจกุ า๊ ซลงในถงั ประมาณร้อยละ 85 ของความจถุ ัง แล้วนำาถงั ไปตรวจสอบการร่วั ไหล และผนึก (ดู seal) ท่ีวาล์ว เพ่ือเป็นเคร่ืองหมายแสดงว่าได้รับการบรรจุก๊าซจากโรงงานและ มีนำา้ หนักก๊าซครบตามกฎหมาย LPG storage tank ถงั บรรจุก๊าซปิโตรเลียมเหลวในคลังนำ้ามนั ถงั ขนาดใหญส่ าำ หรบั บรรจกุ า๊ ซปโิ ตรเลยี มเหลวในคลงั นาำ้ มนั มที ง้ั ชนดิ ทเี่ ปน็ ถงั เหลก็ ทรงกลมแบบลกู บอล (ดู sphere) และถงั บรรจกุ า๊ ซ แนวนอนมีหัวทา้ ยโคง้ มน (ดู bullet tank) ถังดงั กลา่ วต้องทน แรงดันของก๊าซได้อย่างปลอดภัย โดยมีความดันใช้งานปกติ ประมาณ 7-8 กิโลกรัม/ตารางเซนตเิ มตร ถงั บรรจุก๊าซปโิ ตรเลียมเหลวในคลังนำ้ามัน รถขนส่งกา๊ ซปโิ ตรเลยี มเหลว LPG truck รถขนสง่ กา๊ ซปิโตรเลยี มเหลว รถขนส่งก๊าซปิโตรเลียมเหลวมีลักษณะคล้ายรถขนส่งน้ำามัน แต่ตัวถัง บรรจุผลิตภัณฑม์ ีรูปร่างเป็นทรงกระบอกยาว หัวท้ายมน โครงสร้างมี ความแข็งแรงกว่าถังขนส่งน้ำามันมากและต้องทนความดันภายในได้ถึง 26.31 กิโลกรัม/ตารางเซนติเมตร (25.8 บาร์) ขณะที่ความดันของ ก๊าซปิโตรเลียมในถังในสภาพปกติมีเพียง 5.10-7.14 กิโลกรัม/ตาราง เซนตเิ มตร (5-7 บาร์) เทา่ น้ัน รถขนส่งก๊าซปโิ ตรเลียมเหลวท่ีนยิ มใช้ กันในประเทศไทยมี 3 ขนาด คือ รถ 6 ลอ้ มีขนาดบรรทุก 4.3 ตัน รถ 10 ลอ้ มีขนาดบรรทกุ 8 ตัน และรถขนส่งก๊าซกง่ึ พว่ ง 18 ลอ้ มขี นาดบรรทกุ 15 ตนั ทงั้ ตวั รถและอปุ กรณค์ วามปลอดภยั ประจาำ รถจะ ต้องมีการตรวจสภาพทุกๆ ปี โดยกรมธุรกิจพลงั งาน เพือ่ ตอ่ ใบอนุญาต การใช้รถ และต้องมีการตรวจสอบตัวถังบรรจุก๊าซอย่างละเอียดทุกๆ 5 ปี เพอ่ื ตรวจสอบใหแ้ น่ใจในความปลอดภัยของโครงสร้างถัง สารานุกรม 135 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลระยบมบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม manometer แมนอมิเตอร์ แมนอมิเตอร์ เคร่ืองมือวัดความดันของไอน้ำามันส่วนที่ลอยอยู่เหนือผิวนำ้ามัน งวงเติมนา้ำ มันสำาหรบั เรอื ภายในถังบรรจุนาำ้ มัน มีรปู รา่ งเป็นตวั U ทำาด้วยแก้ว หรอื วัสดุใส เหมาะสาำ หรบั วดั ไอนาำ้ มันที่มีความดนั ไมส่ ูงมาก marine loading arm งวงเติมน้ำามันสาำ หรับเรือ ท่อเติมนำ้ามันพร้อมหัวจ่ายติดต้ังไว้ท่ีปลายท่อ ท่อน้ีได้รับการ ออกแบบใหม้ คี วามยดื หยนุ่ สงู เหมาะสาำ หรบั ใชส้ บู ถา่ ยนาำ้ มนั ขณะท่ี ตวั เรอื ขนส่งน้าำ มันมีการเคล่ือนไหวอยตู่ ลอดเวลา โดยเฉพาะอย่าง ยงิ่ เวลาทมี่ คี ลน่ื ลมบรเิ วณทา่ เรอื เพอ่ื ทาำ ใหง้ านสบู ถา่ ยนาำ้ มนั สะดวก และปลอดภยั ขึ้น (ดู loading arm ประกอบ) ภาพขณะใช้งวงเตมิ น้ำามนั สาำ หรบั เรือ ท่อยางสำาหรบั สบู ถา่ ยน้าำ มนั ท่ที ่าเทยี บเรอื marine loading hose ทอ่ ยางสาำ หรบั สบู ถา่ ยนาำ้ มนั ทที่ า่ เทยี บเรอื ท่อยางท่ีออกแบบและผลิตมาเป็นพิเศษ ใช้รับจ่ายนำ้ามันที่ท่า เทียบเรือ สามารถทนแรงดันภายในท่อขณะทำางานปกติที่ 15.3 กโิ ลกรมั /ตารางเซนตเิ มตร หรือ 10.2 กโิ ลกรมั /ตารางเซนติเมตร หรือ 7.1 กิโลกรัม/ตารางเซนติเมตร จึงต้องแข็งแรงเป็นพิเศษ เน่ืองจากการสูบถ่ายนำ้ามันในลักษณะนี้มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิด น้ำามันรั่วหก มีหลายขนาดตามความยาวของเส้นผ่านศูนย์กลาง ท่อ เชน่ ขนาด 4 นว้ิ ขนาด 6 นิว้ ขนาด 8 นิ้ว และขนาด 10 น้ิว มคี วามยาวมากทีส่ ดุ ประมาณ 6 เมตร 136 สารานุกรม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

meter มาตรวัดปริมาตรน้าำ มนั เชอื้ เพลงิ meter accuracy ความแมน่ ยำาของมาตรวดั ปริมาตรน้ำามัน ระบบลอจสิ ติกสป์ โิ ตรเลรียะมบบลอจิสติกส์ปโิ ตรเลยี ม มาตรวัดปริมาตรน้ำามันเช้ือเพลิงในการซ้ือขายผลิตภัณฑ์นำ้ามันซ่ึง ความแม่นยำาของมาตรวัดปริมาตรนำ้ามัน ในการซ้ือขายต้องใช้ อาจจะมีขนาดเพยี ง 2-3 ลติ รไปจนถึงล้านลติ ร มีหลายแบบ หลาย มาตรท่มี ีความเทยี่ งตรงสูง ขณะเดียวกนั อาจมคี วามคลาดเคลอ่ื น ขนาดขนึ้ อยกู่ บั ชนดิ ของนา้ำ มนั และปรมิ าณการซอ้ื ขาย เชน่ มาตรที่ ยินยอมหรือมีอัตราเผ่ือเหลือเผื่อขาด (tolerance) และพิสัย ตดิ ตงั้ อยูภ่ ายในตจู้ ่ายน้าำ มนั ตามสถานีบรกิ ารมีขนาดเลก็ เหมาะแก่ ความคลาดเคล่ือนซ่ึงต้องเป็นไปไม่เกินกว่าท่ีกฎหมายอนุโลมให้ การจาำ หนา่ ยแกผ่ ใู้ ชร้ ถยนตซ์ ง่ึ เตมิ ประมาณ 1-200 ลติ ร สว่ นมาตร ในอุตสาหกรรมน้ำามัน เกณฑ์พิสัยความคลาดเคล่ือนท่ีใช้ในการ ขนาดใหญต่ ดิ ตง้ั ไวท้ คี่ ลงั นา้ำ มนั เพอ่ื ใชว้ ดั ปรมิ าตรนา้ำ มนั ทเ่ี ตมิ ลงในถงั สอบปรบั เทียบ (calibration) ปริมาตรน้ำามัน ไดแ้ ก่ ความแม่นยำา ของรถและเรอื ขนสง่ สามารถวดั ปรมิ าตรนา้ำ มนั ไดเ้ ปน็ หมน่ื หรอื ลา้ น ของมาตรวัดปริมาณนำ้ามัน (accuracy) ซ่ึงมีค่าร้อยละ 0.005 ลิตร มาตรวัดปริมาตรนำ้ามันเชื้อเพลิงต้องผ่านการตรวจสอบจาก และสภาวะความสามารถในการทำาซา้ำ ได้ (repeatability) ซง่ึ มคี า่ สาำ นกั ชง่ั ตวงวัด กรมการคา้ ภายใน เพ่ือยืนยันความถูกต้องแม่นยำา ร้อยละ 0.005 แตด่ ว้ ยเหตุท่สี ภาพการใชง้ านของมาตรวัดแตล่ ะตวั ตามเกณฑ์ที่กฎหมายกำาหนด และต้องมีการตรวจสอบเป็นประจำา มีความแตกตา่ งกนั เพือ่ ความสะดวกจึงอาจใช้ปรมิ าณนำ้ามันทไ่ี หล ตามระยะเวลาทกี่ ฎหมายกำาหนด ผ่านมาตรวัด หรือใช้จำานวนเดือนของการใช้งาน เช่น 6 เดือน หรอื 12 เดอื น กำาหนดรอบของการสอบปรบั เทยี บความแมน่ ยาำ ของมาตรวัดก็ได้ ท้ังน้ี การกำาหนดรอบการสอบทานเทียบจะถูก ต้องเหมาะสมขึ้น หากมีข้อมูลของความเท่ียงของมาตรวัดในการ ปฏบิ ตั ิงานแตล่ ะวนั ประกอบการพจิ ารณาด้วย การสอบทานเทยี บ มาตรวดั โดยท่ัวไป จะใช้น้ำามันชนดิ เดยี วกับทไ่ี หลผา่ นมาตรวดั และ ถงั ตวงมาตรฐาน (proving tank) เป็นเคร่อื งมือในการปรบั เทียบ สอบเทยี บ สาำ หรบั มาตรวดั ปรมิ าตรนาำ้ มนั ขนาดใหญ่ จะใชม้ าตรวดั นำ้ามนั มาตรฐาน (master meter) แทน มาตรวัดปริมาตรนาำ้ มันเชื้อเพลิง milk run การจดั สง่ นาำ้ มนั ใหล้ กู คา้ หลายราย โดยใชร้ ถขนสง่ คนั เดยี ว การจัดส่งน้ำามันหลายชนิดจากคลังน้ำามันให้กับสถานีบริการได้ มากกวา่ หนง่ึ แหง่ ในการขนสง่ เทยี่ วเดยี ว เนอ่ื งจากปจั จบุ นั รถขนสง่ นา้ำ มนั มคี วามจมุ ากขน้ึ โดยเฉพาะรถกง่ึ พว่ ง (ดู semi-trailer) ซงึ่ อาจมี ความจุมากถงึ 30,000-40,000 ลติ ร หรอื อีกลกั ษณะหนง่ึ คือการ จดั สง่ นาำ้ มนั ชนดิ เดยี วโดยใชร้ ถกงึ่ พว่ งขนสง่ ใหก้ บั สถานบี รกิ ารหลาย แห่งทอ่ี ยบู่ นเส้นทางเดยี วกัน mooring bollard หลกั , พุกผูกเชอื กเรือ เสาสั้นๆ ติดตั้งไว้บริเวณท่าเทียบเรือสำาหรับผูกเชือกเรือ มีแกน เหล็กขวางดา้ นบนหรือมีด้านบนป้าน เพ่อื ปอ้ งกนั เชือกผูกเรือหลดุ ต้องแข็งแรงเพียงพอท่ีจะรับแรงกระชากของเรือ ทั้งในภาวะปกติ และภาวะที่เกิดคลนื่ ลมแรง หลกั หรอื พุกผกู เชือกเรือ สารานุกรม 137 เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม notice of readiness (NOR) เอกสารแสดงความพรอ้ มของเรอื ขนสง่ น�้ำ มนั (เอน็ โออาร)์ เอกสารแสดงความพรอ้ มของเรือท่ีจะรบั หรอื สง่ นำ้�มนั ตอ้ งใช้เม่อื เรอื ขนสง่ น�ำ้ มนั เทยี บท่า ที่คลังนำ้�มนั แสดงวนั และเวลาทเี่ รอื เข้าเทยี บทา่ รวมทั้งแสดงความพรอ้ มของเรอื ส�ำ หรบั ภารกิจทีไ่ ดร้ บั มอบหมาย oil boom ทนุ่ กักน้ำ�มนั อปุ กรณท์ ใ่ี ชก้ กั หรอื ลอ้ มนำ้�มนั ทล่ี อยอยบู่ นผวิ น้ำ�เมอื่ เกดิ เหตนุ ้ำ�มนั รวั่ หกลงในแหลง่ นำ้� เพอื่ ไมใ่ หค้ ราบน�้ำ มนั ขยายวงไหลไปตามกระแสน�ำ้ ทนุ่ กกั น�้ำ มนั นม้ี ลี กั ษณะเปน็ ทนุ่ ทรงกระบอก ยาวลอยอยู่บนผิวน�้ำ (floater) และมชี ายทุน่ (skirt) หอ้ ยตอ่ ยน่ื ลงไปใตผ้ ิวน้�ำ กนั น้ำ�มนั ไม่ ให้ไหลลอดใต้ทุน่ ช่วยใหส้ ามารถก�ำ จัดหรือเก็บคราบน้ำ�มนั ได้อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ทำ�จาก วสั ดุหลายประเภท เช่น ผา้ ใบ ยาง พลาสติก เปน็ ต้น มหี ลายขนาด เช่น 50 เมตร หรอื 100 เมตร และสามารถน�ำ มาต่อกนั เพือ่ เพ่มิ ความยาวของทนุ่ ได้ หากเป็นการรั่วหกลงใน แมน่ ำ้�หรือแหลง่ น�้ำ ตนื้ ก็จะใชท้ ่นุ กักน�ำ้ มนั ขนาดเลก็ แต่หากเป็นการร่วั หกลงในทะเลหรอื มหาสมทุ รกจ็ ะใชท้ นุ่ ขนาดใหญ่ ตอ้ งเลอื กใชท้ นุ่ กกั น�้ำ มนั ทม่ี ขี นาดเหมาะสมกบั ปรมิ าณน�้ำ มนั ท่รี ว่ั หก และสภาพทางภูมศิ าสตร์ เช่น การรว่ั หกในแหลง่ น�้ำ ขนาดเลก็ หรือในทะเลเปิด แนวทุน่ กกั น�ำ้ มัน 138 สารานุกรม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

Oil Companies International Marine Forum (OCIMF) oil logistics การจดั การขนสง่ นาำ้ มันไปสผู่ ู้ใช้ ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม กลุ่มบรษิ ทั นำา้ มันที่มกี ารขนส่งนาำ้ มนั ทางทะเล (โอซไี อเอม็ เอฟ) ดู petroleum logistics องคก์ รทเ่ี กดิ จากการรวมตวั กันของบรษิ ัทน้ำามันทมี่ ีการขนสง่ นำ้ามนั oil skimmer อปุ กรณเ์ ก็บคราบน้ำามันที่ลอยอยบู่ นผวิ นาำ้ ดิบและนำ้ามันสำาเร็จรูปทางทะเล มีส่วนร่วมกับองค์กรอื่นๆ และ อุปกรณเ์ กบ็ คราบน้ำามนั เมื่อนำา้ มนั ร่ัวหกลงสูแ่ หล่งนำา้ มี 2 รูปแบบ หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องกับการขนส่งทางทะเล ในการให้คำา ตามลักษณะของคราบนา้ำ มนั ทีล่ อยอยบู่ นผิวนำ้า ไดแ้ ก่ 1. อปุ กรณ์ แนะนำาและข้อคิดเห็นในเรื่องที่เก่ียวข้องกับการขนส่งน้ำามันดิบ เก็บคราบนำ้ามันที่มีปากดูดลอยอยู่บนผิวนำ้า (weir skimmer) และนา้ำ มนั สำาเรจ็ รปู ความปลอดภยั ของเรอื และทา่ เรอื รวมถงึ การ เพื่อใช้ดูดคราบน้ำามันที่จับตัวกันเป็นฟิล์มหนาลอยอยู่บนผิวน้ำา อนุรักษ์สภาพแวดล้อมดว้ ย เช่น นาำ้ มันดิบ (crude oil) นำ้ามันเตา (bunker oil) หลงั จากน้นั oil interceptor อุปกรณ์แยกนำ้าออกจากน้าำ มนั แล้วจึงนำาไปแยกนำ้าออก 2. อุปกรณ์เก็บคราบน้ำามันที่ทำาขึ้นจาก อุปกรณ์แยกน้ำามันและไขมันออกจากนำ้าก่อนปล่อยลงสู่ท่อระบาย วสั ดทุ ีม่ ีพืน้ ผิวหน้าท่จี ับคราบนา้ำ มนั ได้งา่ ย (oleophillic skimmer) น้ำาหรือแหล่งนำ้าสาธารณะ ใช้ควบคุมนำ้าท้ิงจากคลังน้ำามันให้มี โดยจะให้อุปกรณ์เคลื่อนที่ไปบนผิวนำ้าเพื่อจับคราบนำ้ามัน แล้วนำา ค่าความสกปรกไม่เกินเกณฑ์ท่ีกฎหมายกำาหนด โดยเฉพาะค่า มาเขา้ เครื่องรีดนำา้ มันท่ตี ดิ อยบู่ นพน้ื ผวิ ออก ผลติ ขึ้นใช้หลากหลาย ปนเป้ือนนำ้ามันในน้ำาทิ้งต้องไม่เกิน 5 ส่วนในล้านส่วน (<5 ลกั ษณะ เชน่ เปน็ สายพานแบน สายพานเชือก แผ่นหมุน และ PPM) ทำางานโดยอาศัยหลักการความแตกต่างระหว่างความถ่วง ถงั ทรงกระบอกหมุน เป็นต้น เหมาะสาำ หรบั ใชจ้ บั คราบนา้ำ มันที่เป็น จำาเพาะของนำ้าและน้ำามัน เนื่องจากนำ้ามีความถ่วงจำาเพาะ ฟิลม์ บาง เชน่ น้ำามนั ดีเซล เท่ากับ 1 และนำ้ามันส่วนใหญ่มีความถ่วงจำาเพาะน้อยกว่า คอื ประมาณ 0.7-0.9x ดังน้นั น้าำ มนั จงึ ลอยอยู่เหนือนำา้ เม่อื ปล่อย ทิ้งไว้จะแยกช้ันออกจากกัน ทำาให้สามารถแยกนำ้าทิ้งที่มีนำ้ามันปน เป้ือนน้อยกว่า 5 PPM ออกได้ การแยกชั้นโดยวิธีน้ีเหมาะกับ นา้ำ มนั ที่ไมล่ ะลายนำ้าเทา่ นน้ั อุปกรณแ์ ยกนำ้าออกจากน้ำามัน อุปกรณเ์ ก็บคราบนา้ำ มันท่มี ีปากดดู ลอยอยบู่ นผวิ นา้ำ (Weir Skimmer) อปุ กรณแ์ ยกนา้ำ ออกจากนำา้ มัน สารานุกรม 139 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม oil spill การรวั่ หกของนำา้ มนั มากนอ้ ยเพยี งใด เพอื่ กาำ หนดรปู แบบของการจดั การ ซงึ่ แบง่ ออกเปน็ การมีน้าำ มันร่ัวหกจากระบบขนส่งหรือถังบรรจุนำ้ามัน เช่น การร่วั 3 ระดับ ได้แก่ ระดับ 1 (tier 1) เปน็ การร่วั หกของน้าำ มนั ในการ หกลงแมน่ า้ำ ทะเล คลอง หรือลงบนพื้นดิน ถือเปน็ อุบัติภัยรา้ ยแรง ปฏิบตั ิงานของคลังน้ำามนั หรือโรงกลนั่ นำา้ มนั เอง ซึง่ ตอ้ งมีแผนงาน อย่างหน่ึง อาจเกิดข้ึนได้ขณะสูบถ่ายนำ้ามันจากยานพาหนะต่างๆ เครื่องมือและบคุ ลากรพร้อมทีจ่ ะจัดการ อีกทั้งถอื เป็นความรบั ผิด หรอื เกดิ จากถงั เกบ็ นาำ้ มนั ทเ่ี สอ่ื มสภาพ หากนาำ้ มนั ทร่ี วั่ หกเปน็ นาำ้ มนั ชอบของผบู้ รหิ ารคลงั นาำ้ มนั หรอื โรงกลนั่ นาำ้ มนั นนั้ ๆ ระดบั 2 (tier 2) ดบิ (crude oil) จะมผี ลเสยี ตอ่ สภาพแวดลอ้ มมาก เนอ่ื งจากระเหย เป็นการรั่วหกของน้ำามันขนาดกลาง ซ่ึงอาจเกิดนอกเขตความรับ ได้ช้า และสลายตวั ไดย้ าก ดงั นน้ั หากร่วั หกลงสแู่ หลง่ นาำ้ จะส่ง ผิดชอบของบริษัทใดบริษัทหนึ่ง ดังน้ัน หน่วยราชการท่ีเก่ียวข้อง ผลตอ่ ระบบนิเวศและชีวติ ของสัตว์ การทาำ ความสะอาดการร่วั หก อาจขอความร่วมมือจากบริษัทนำ้ามันต่างๆ ท่ีมีพื้นท่ีปฏิบัติการใกล้ ตอ้ งใช้เวลาและสรรพกำาลังมาก อีกทง้ั ยงั ทาำ ไดย้ ากลำาบาก เพราะ เคยี งกบั ทเ่ี กดิ เหตุ ใหช้ ว่ ยสนบั สนนุ อปุ กรณแ์ ละบคุ ลากรในการขจดั น้ำามันจะไปเคลอื บอยบู่ นพนื้ ผิวของส่งิ ต่างๆ เชน่ ดิน ทราย ตน้ ไม้ คราบน้ำามนั และระดับ 3 (tier 3) เปน็ การรว่ั หกของนา้ำ มันขนาด ก้อนหิน แต่หากเป็นน้ำามนั ใส (ดู white oil) เช่น น้าำ มนั ดีเซล ใหญ่ ซึง่ สว่ นใหญเ่ กดิ จากอบุ ัติเหตเุ รือขนสง่ นา้ำ มนั โดยรฐั บาลจะ หรอื เบนซนิ รวั่ หกลงสแู่ หลง่ นา้ำ จะมผี ลตอ่ สภาพแวดลอ้ มนอ้ ยกวา่ เปน็ ผู้ประสานงานและสั่งการ ซึ่งจะต้องระดมเครื่องมือขจดั คราบ นาำ้ มนั ดบิ เพราะเป็นน้ำามันชนิดเบา ระเหยไดง้ ่ายและสลายตวั ได้ นำ้ามันจากภาคเอกชนทั้งหมด รวมท้ังขอความช่วยเหลือจากศูนย์ เร็วข้ึนเม่อื มีแสงแดด แต่จะมีคณุ สมบัตไิ วไฟกว่านาำ้ มันดบิ จึงอาจ เครอื่ งมอื ขจดั คราบนาำ้ มนั ประจาำ ภมู ภิ าค (EARL) ดว้ ย ทง้ั นี้ บรษิ ทั นาำ มาซงึ่ ปญั หาดา้ นความปลอดภยั ในแงข่ องไฟไหม้ และการระเบดิ นาำ้ มันทกุ บรษิ ัทจะต้องเตรยี มแผนการ เครอ่ื งมือ และบุคลากรให้ oil spill clean-up strategy กลยทุ ธใ์ นการขจดั คราบน้าำ มนั สอดคล้องกบั ระดบั ของเหตนุ ้าำ มันรัว่ หกขา้ งตน้ ทุกระดบั และมกี าร แผนดำาเนินการขจัดคราบน้ำามันเม่ือมีน้ำามันรั่วหกลงสู่แหล่งน้ำา ฝึกปฏบิ ัติตามแผนการ เพ่อื ให้แนใ่ จวา่ สามารถรับมอื กบั เหตุการณ์ เพอ่ื ลดผลกระทบตอ่ ประชาชนและสภาพแวดลอ้ มใหน้ อ้ ยทส่ี ดุ และ ได้จริง ในประเทศไทย มกี รมขนสง่ ทางนำ้าเปน็ ผวู้ างแผนระดบั ชาติ โดยเร็วที่สุด อาจพยายามดำาเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลาย ซึง่ ครอบคลมุ การรัว่ หกของน้ำามนั ในระดับ 2 และ 3 รวมถึงมีการ อย่างพร้อมกัน เชน่ 1. ควบคุมและเก็บคราบนาำ้ มนั โดยใช้ทุ่นกัก ฝึกรว่ มกบั บรษิ ัทนำ้ามนั เปน็ ประจาำ ทุกปดี ้วย น้ำามนั (oil boom) ล้อมคราบน้าำ มนั ไว้ และพยายามใชเ้ คร่อื งมอื ต่างๆ เกบ็ คราบน้าำ มนั ใหไ้ ด้มากทส่ี ดุ 2. ใชส้ ารกระจายเคมีทีช่ ว่ ย ตารางการจำาแนกระดบั ความร้ายแรงของน้าำ มนั รัว่ หก ให้นา้ำ มันแตกตวั (ดู dispersant) ทาำ ใหน้ ้ำามันแตกตวั ออกเป็นหยด เล็กๆ ซ่ึงสามารถกระจายไปตามกระแสนำ้าได้ง่ายขึ้น และจะถูก oil spill prevention การปอ้ งกนั นำ้ามนั ร่วั หก ยอ่ ยสลายโดยจลุ ินทรีย์ในทส่ี ุด 3. เผาคราบนำ้ามนั หากมเี ง่อื นไข การป้องกันนำ้ามันร่ัวหกเป็นมาตรการที่ดีกว่าการขจัดคราบนำ้ามัน ทเ่ี หมาะสม เช่น การรว่ั หกในทะเลเปิด ซง่ึ เป็นวธิ ีการขจดั คราบ เม่ือเกิดน้ำามันรั่วหกแล้ว เน่ืองจากการขจัดคราบน้ำามันเป็น น้ำามันที่มีประสิทธิภาพดี แต่จะก่อให้เกิดควันดำา 4. ใช้วัสดุซับ กระบวนการท่ียุ่งยากและไม่สามารถคาดหวังประสิทธิผลได้เต็มท่ี นา้ำ มัน (ดู absorbent) ซ่ึงเหมาะสำาหรับการรั่วหกปรมิ าณไมม่ าก การป้องกันเหตุน้ำามันร่ัวหกได้อย่างมีประสิทธิภาพต้องคำานึงถึง 5. ทำาความสะอาดชายฝ›ัง เน่ืองจากนำ้ามันท่ีรั่วหกจะถูกคล่ืนพัด ปจั จยั ต่างๆ ไดแ้ ก่ เข้าหาชายฝ›ัง ซ่ึงหมายรวมถึงการเตรียมสถานที่ที่จะเก็บขยะปน 1. การพฒั นาและฝกึ อบรมพนกั งานประจาำ เรอื พนกั งานประจาำ คลงั เปอื้ นนา้ำ มนั ปรมิ าณมหาศาลดว้ ย 6. ใชจ้ ลุ นิ ทรยี ย์ อ่ ยสลายนาำ้ มนั ซง่ึ นำา้ มัน พนกั งานทีท่ ่าเรอื และผูเ้ ก่ยี วขอ้ งใหม้ ีความรู้ ความสามารถ เปน็ วธิ กี ารทจ่ี ะใชเ้ วลามากกวา่ วธิ อี นื่ ๆ และ 7. ปลอ่ ยใหร้ ะเหยและ เหมาะสมกบั งานท่ตี ้องรบั ผดิ ชอบ ยอ่ ยสลายไปตามธรรมชาติ ในกรณที นี่ าำ้ มนั รวั่ หกในมหาสมทุ รทหี่ า่ ง 2. การปฏิบัติงานต่างๆ ต้องเป็นไปตามขั้นตอนท่ีถูกต้องของคู่มือ ไกล แสงแดด คลน่ื ลม จะชว่ ยใหน้ า้ำ มนั ระเหยและยอ่ ยสลายไปเอง ความปลอดภัยสำาหรับเรือขนส่งน้ำามันและท่าเรือขนถ่ายนำ้ามัน oil spill emergency response มาตรการตอบสนองภาวะ และเปน็ ไปตามอนสุ ญั ญาระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการปอ้ งกนั มลพษิ ฉุกเฉนิ เพ่อื รับมือกับเหตนุ ำา้ มนั ร่วั หก จากเรอื (หรอื อนุสญั ญา MARPOL) มาตรการตอบสนองกับภาวะฉุกเฉินเมื่อมีนำ้ามันร่ัวหกลงสู่แหล่ง น้ำา ซึ่งอาจเกดิ ข้ึนไดใ้ นขณะขนส่ง หรือขณะสบู ถ่ายบรเิ วณทา่ เรือ ของคลังน้ำามันหรือโรงกลั่นน้ำามัน จัดเป็นอุบัติภัยร้ายแรงท่ีมีผลก ระทบต่อสภาพแวดล้อมและความปลอดภัยของประชาชนและ ผู้ปฏิบัติงาน การรั่วหกของนำ้ามันท้ังจากการขนส่งและการปฏิบัติ งานที่ท่าเรือ ล้วนมีรูปแบบท่ีแตกต่างกันท้ังขนาดของการร่ัวหก สถานที่ และเวลาทเี่ กดิ เหตุ ดงั นนั้ จงึ มกี ารแบง่ ระดบั ของเหตนุ า้ำ มนั ร่ัวหกตามขนาด หรือปริมาณของน้ำามันที่ร่ัวหกน้ัน รวมทั้งตาม ตาำ แหนง่ ของจดุ เกดิ เหตุวา่ อย่หู า่ งจากคลังนาำ้ มนั หรอื โรงกลนั่ นาำ้ มนั 140 สารานกุ รม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

3. อุปกรณ์และเครื่องมือต่างๆ ท่ีเกี่ยวข้องกับการสูบถ่ายนำ้�มัน การเตอื นอาจใช้ระบบเสียง หรือไฟกระพริบ หรือการแจ้งทางจอ ต้องอยู่ในสภาพสมบูรณ์พร้อมใช้งาน และมีการตรวจสอบบำ�รุง คอมพิวเตอร์ รกั ษาอย่างสม่ำ�เสมอ 4. ใช้เรือทีม่ เี ปลือกเรือ 2 ช้ัน และ petroleum logistics, oil logistics การจัดการขนสง่ น�ำ้ มัน ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม 5. มีมาตรการรับมือและแผนฉุกเฉินต่างๆ แผนการตอบสนอง ไปสู่ผูใ้ ช้ ภาวะฉุกเฉินเมื่อเกิดเหตุน้ำ�มันรั่วหก และแผนเตรียมพร้อมรับ การจดั ส่งน�้ำ มันจากผู้ผลิต (โรงกล่ันน�ำ้ มนั ) ไปสูผ่ ใู้ ชใ้ นทกุ ภาคส่วน ภาวะฉุกเฉินต่างๆ พร้อมสำ�หรับเหตุนำ้�มันรั่วหก ตลอดจนต้องมี เชน่ ภาคเกษตรกรรม คมนาคม อตุ สาหกรรม ในทกุ ๆ สภาวะท่ี การฝกึ ซ้อมและทดสอบแผนเหล่านีอ้ ย่างสม�ำ่ เสมอดว้ ย ต้องการใช้นำ้�มันอย่างสมำ่�เสมอ อย่างมีประสิทธิภาพ ปลอดภัย oil tanker รถขนส่งน�ำ้ มัน โดยไม่ทำ�ลายสภาพแวดล้อม และคำ�นึงถึงสุขภาพอนามัยของผู้ รถขนส่งท่ีใช้จัดส่งนำ้�มัน เช่น จัดส่งจากคลังนำ้�มันไปสู่สถานีบริการ ปฏิบัติงานและผู้ใช้น้ำ�มันด้วย องค์ประกอบในกระบวนการจัดส่ง และโรงงานอุตสาหกรรม เป็นยานพาหนะหลักที่ใช้ในการจัดส่ง น�้ำ มัน ไดแ้ ก่ ยานพาหนะตา่ งๆ เช่น เรือบรรทกุ น�ำ้ มนั รถบรรทกุ น้ำ�มัน มีทั้งแบบท่ีถังบรรจุนำ้�มันเป็นถังเหล็กและถังอะลูมิเนียม ใน น�้ำ มัน ทอ่ ขนส่งน�้ำ มัน รถไฟ รวมไปถงึ คลงั น�้ำ มนั และเจา้ หน้าท่ี ประเทศไทยมใี ช้อยู่ 3 แบบ คือ 1. รถบรรทกุ สิบล้อ (ดู 10-wheeled ที่ปฏิบัตงิ านในสว่ นต่างๆ truck) สามารถบรรทุกนำ้�มันได้ประมาณ 18,000 ลิตรต่อคัน 2. รถบรรทุกก่ึงพ่วง (ดู semi-trailer) สามารถบรรทุกน้ำ�มันได้ petroleum measurement table ตารางแสดงค่าตัวแปรของ ประมาณ 36,000 ลติ รตอ่ คันและ 3. รถบรรทุกพ่วง (ดู full trailer) ปรมิ าตรนำ้�มัน ซงึ่ นยิ มใชน้ อ้ ยลง เนอ่ื งจากรถบรรทกุ สองประเภทแรกมคี วามปลอดภยั ตารางแสดงค่าตัวแปรของปริมาตรนำ้�มันเมื่อมีการเปลี่ยนแปลง สูงกว่า ของอุณหภมู แิ ละความกดดนั ต่อเนอ้ื น�ำ้ มนั น�้ำ มันเปน็ ของเหลวท่ีมี ปริมาตรเปล่ียนแปลงไปตามอณุ หภมู ิ โดยจะมีปรมิ าตรเพิ่มข้นึ เม่ือ รถบรรทกุ สิบล้อขนสง่ น�ำ้ มนั อุณหภูมิของนำ้�มันสูงข้ึน และในทางกลับกัน ปริมาตรจะลดลง เมื่ออุณหภูมิของนำ้�มันต่ำ�ลง ส่วนความกดดันมีผลไม่มากเหมือน operation manual คูม่ ือการปฏิบัตงิ าน อุณหภมู ิ และสว่ นใหญ่จะใช้่ค่าความกดดนั คงทท่ี ี่ 1 บรรยากาศ เอกสารอธบิ ายขนั้ ตอนการท�ำ งานทกุ อยา่ งทจี่ �ำ เปน็ ส�ำ หรบั การปฏบิ ตั ิ เนอื่ งจากการเปลยี่ นแปลงเหลา่ นี้ ไมไ่ ดเ้ ปน็ การเปลยี่ นแปลงเชงิ เสน้ งานในคลังนำ้�มัน ตลอดจนระบบขนส่งนำ้�มันทางท่อ และระบบ จึงต้องใช้ค่าจากตารางมาช่วยในการคำ�นวณ ตารางแสดงค่า บรหิ ารการขนส่งทุกประเภท ทั้งน้ี คูม่ ือการปฏิบัติงานควรมีเนือ้ หา ตัวแปรของปริมาตรน้ำ�มันพัฒนาข้ึนโดยสถาบันปิโตรเลียม ที่ครอบคลุมและหัวเร่ืองต่างๆ ทั้งให้ภาพรวมของการปฏิบัติงาน แห่งประเทศอังกฤษ (Institute of Petroleum หรือ, IP) มีรายละเอียดของระบบต่างๆ และการทำ�งานของอุปกรณ์ต่างๆ ร่วมกับสถาบันการทดสอบและวัสดุอเมริกัน (American ทงั้ หมด รวมทง้ั วธิ กี ารทำ�งานของบคุ ลากรในระบบหลกั และระบบ Society for Testing and Materials, ASTM) และ เสริม เป็นเอกสารอ้างอิงประกอบการทำ�งาน ตลอดจนมีแผนผัง สถาบันปิโตรเลียมแห่งสหรัฐอเมริกา (American Petroleum และแบบแสดงรายละเอยี ดของอปุ กรณต์ า่ งๆ แผนผงั ของระบบทอ่ Institute, API) ธุรกิจนำ้�มันท่ัวโลกต้องอ้างอิงตาราง และจดุ เชอื่ มตอ่ ของอปุ กรณท์ กุ ชนดิ มคี �ำ อธบิ ายขน้ั ตอนการท�ำ งาน ดงั กล่าวเปน็ มาตรฐานในการปฏิบตั ิงานและการซ้อื ขายน�ำ้ มัน ในแตล่ ะสว่ น รวมทง้ั แผนฉกุ เฉนิ และแผนส�ำ รองเมอ่ื เกดิ เหตฉุ กุ เฉนิ overfill protection การปอ้ งกันน�ำ้ มนั ลน้ ถงั ตัวอยา่ งตาราง ระบบการป้องกันน้ำ�มันล้นถัง โดยการติดตั้งอุปกรณ์เตือนขณะ เติมน้ำ�มันเข้าถังเก็บ เพ่ือให้ผู้ปฏิบัติงานทราบว่าระดับนำ้�มันสูง ตาราง อุณหภูมิ ความ ความ ผลลพั ธ์ กว่าเกณฑ์สูงสุดที่กำ�หนดไว้แล้วและนำ้�มันอาจล้นออกจากถังได้ มาตรฐาน หนาแน่น กดดนั 53A, 53B, 53D (หน่วย) (หน่วย) (หนว่ ย) base 54A, 54B, 54D PSIG Ctl 15ํ C Kg/m3 obs. base, API-A-60 15ํ C Kg/m3 obs Ctl, F, API-B-60 Cpl, API-D-60 60ํ F API oํ bs VCF (ตารางนี้จะกำ�หนดค่าอุณหภูมิมาตรฐานที่จะใช้อ้างอิงไว้ที่ค่าอุณหภูมิ 2 ค่า คือ 60ํ F และ 15ํ C) ตารางท่ีพัฒนาขึ้นมีหลายตารางสำ�หรับน้ำ�มันหลากหลายชนิด และเงอ่ื นไขตา่ งๆ ที่เปลยี่ นไป เช่น ความหนาแนน่ และอุณหภมู ิ ในการค้าขายนำ�้ มนั สำ�เรจ็ รูปจะใช้ตาราง 53 และ 54 เปน็ หลกั สารานุกรม 141 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

โดยจัดแบง่ ผลิตภณั ฑน์ ำ้ามันออกเป็นกลมุ่ ตา่ งๆ คอื กลมุ่ A หมาย pipe inspection gauge (PIG) พกิ ถงึ นำา้ มันดิบ กล่มุ B หมายถึงนำ้ามนั สำาเร็จรูป และ กลุม่ D หมาย เครอ่ื งมอื ทรงกลมหรอื ทรงกระบอกทใ่ี ชส้ อดใสเ่ ขา้ ไปในทอ่ เพอื่ ไลน่ าำ้ ถึง นาำ้ มันหลอ่ ล่ืน เช่น 54 A เปน็ ตารางทใี่ ชก้ ับนาำ้ มันดิบ 54 B มนั หรอื ใชต้ รวจสอบสภาพทอ่ เคลอ่ื นทไี่ ปในทอ่ ไดด้ ว้ ยการอดั อากาศ เปน็ ตารางทใ่ี ชก้ ับน้ำามันสาำ เรจ็ รูป และ 54 D เปน็ ตารางทีใ่ ช้กับ หรอื นาำ้ หรอื เคลอ่ื นทไ่ี ปพรอ้ มกับกระแสน้าำ มันทก่ี าำ ลังไหลไปในท่อ นาำ้ มนั หลอ่ ลื่น (ดู intelligent pig ประกอบ) ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม physical loss ปริมาณนาำ้ มันท่ีสูญหายทางกายภาพ การสูญหายทางกายภาพของผลิตภัณฑ์น้ำามัน เกิดข้ึนได้หลาย ลักษณะดงั ตอ่ ไปน้ี พิกประเภทตา่ งๆ 1. การระเหย นาำ้ มนั สาำ เรจ็ รปู ทกุ ประเภทมคี ณุ สมบตั ริ ะเหยได้ โดย เฉพาะนา้ำ มนั ใส (ดู white oil) เชน่ น้าำ มนั เบนซนิ ซง่ึ การระเหยมี pipeline transport การขนส่งทางท่อ ไดห้ ลายรปู แบบ เชน่ การระเหยท่เี กดิ จากการแทนที่ของของเหลว การขนสง่ หรอื การลาำ เลยี งนาำ้ มนั หรอื กา๊ ซธรรมชาตปิ รมิ าณมากโดย (ดู displacement loss) การระเหยท่ีเกิดจากการเปลี่ยนแปลง ใช้ป๊ัมแรงดันสูงส่งทางท่อ การขนส่งน้ำามันผ่านท่อจะมีโครงข่าย ของอุณหภูมิ (ดู breathing loss) และการระเหยท่ีเกิดขึ้นเม่ือ เชอ่ื มโยงระหวา่ งจดุ สง่ ซงึ่ สว่ นใหญเ่ ปน็ โรงกลนั่ นาำ้ มนั และจดุ รบั ซง่ึ เปิดฝาช่องวัดระดับน้ำามันเพ่ือวัดระดับและเก็บตัวอย่างนำ้ามัน เป็นคลงั นา้ำ มันตา่ งๆ โดยในปี พ.ศ. 2552 มีโครงขา่ ยของระบบทอ่ ซง่ึ ไอนา้ำ มนั ในถงั ทมี่ คี วามดนั อยู่จะไหลออกจากถงั ส่งน้ำามนั สองระบบคอื ระบบของบรษิ ัทท่อส่งปโิ ตรเลยี ม (ดู Thai 2. การรับนำ้ามันจากยานพาหนะ จะมีการสูญเสียนำ้ามันในส่วนที่ Petroleum Pipeline, Thappline) และ บรษิ ทั ขนสง่ น้ำามันทาง ตดิ กบั ผิวถงั และตกคา้ งอยู่ทกี่ ้นถังของยานพาหนะขนส่ง เช่น เรือ ท่อ (Fuel Pipeline Transportation Limited, FPT) การขนสง่ รถไฟ รถบรรทุก น้าำ มนั ทางท่อ จะสง่ ได้เฉพาะนาำ้ มันใส (ดู white oil) ซ่งึ ไดแ้ ก่ 3. การเติมน้ำามันลงในถังขนส่งบนยานพาหนะทุกชนิด จะเกิด กลุ่มนำ้ามันเบนซิน ดีเซล และนำ้ามันอากาศยานเท่าน้ัน ไอนำ้ามนั มากขณะเตมิ และสูญหายไปในอากาศ โดยเฉพาะอย่างยิง่ ส่วนการขนส่งก๊าซธรรมชาติทางท่อ จะกระทำาผ่านโครงข่ายท่อ ในการเติมน้ำามันเข้าถังบรรจุจากด้านบนของถังรถบรรทุกน้ำามันท่ี ก๊าซธรรมชาติท่ีเชื่อมระหว่างแหล่งก๊าซธรรมชาติในอ่าวไทยและ ไม่มีการควบคุมไอน้าำ มันทร่ี ะเหยออกมา ประเทศเพ่ือนบ้าน และกับโรงแยกก๊าซหรือโรงไฟฟ้าโดยตรง 4. การเตมิ นา้ำ มนั มากเกนิ จากจาำ นวนทตี่ อ้ งการ อาจจะเกดิ จากความ ในกรณีท่ีเป็นการส่งก๊าซธรรมชาติเข้าสู่โรงแยกก๊าซ จะมีการ ไมแ่ มน่ ยาำ ของมาตรวดั ปรมิ าตรนาำ้ มนั หรอื แปน้ แสดงระดบั นาำ้ มนั ใน แยกก๊าซท่ีมีคุณค่าทางเศรษฐกิจสูงออกเพื่อส่งให้กับอุตสาหกรรม รถขนส่ง (ดู ullage bar ประกอบ) ปโิ ตรเคมี และสง่ กา๊ ซสว่ นทเ่ี หลอื ตอ่ ไปยงั โรงไฟฟา้ และอตุ สาหกรรม 5. การล้นและรัว่ หยด นาำ้ มนั ล้นเกิดขน้ึ ได้ในขณะเตมิ นาำ้ มันเขา้ ถัง บรรจขุ นสง่ ของรถขนสง่ นาำ้ มนั หรอื การทนี่ าำ้ มนั ลน้ ออกจากถงั บรรจุ นา้ำ มนั ในคลงั นาำ้ มนั ซง่ึ เปน็ ผลจากการปฏบิ ตั งิ านผดิ พลาด สว่ นการ รั่วหยด มักเกดิ ตามหน้าแปลนท่อและวาล์วต่างๆ ซง่ึ แกไ้ ขได้งา่ ย 142 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

อน่ื ๆ เพือ่ นำ�ไปเปน็ เชอื้ เพลงิ หม้อไอน�้ำ หรือเตาเผาตา่ งๆ ในปี พ.ศ. plan board แผนการจัดส่งน้ำ�มันประจำ�วัน ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม 2552 บริษัท ปตท. จ�ำ กดั (มหาชน) มีโครงข่ายทอ่ ก๊าซธรรมชาติ การสรปุ แผนการจดั สง่ น�้ำ มนั ในชว่ ง 24 ชว่ั โมงถดั ไป ซงึ่ จะรวบรวม ท่ีเชื่อมต่อจากโรงแยกก๊าซไปยังโรงไฟฟ้าและโรงงานอุตสาหกรรม รายละเอียดของการจัดส่งทั้งหมด ได้แก่ คลังน้ำ�มันต้นทางและ รอบๆ กรุงเทพมหานครโดยตรง และมีโครงการขยายโครงขา่ ยท่อ จดุ สง่ น�้ำ มนั ปลายทางทกุ แหง่ รายละเอยี ดของการใชร้ ถขนสง่ น�้ำ มนั ก๊าซธรรมชาติเพิ่มเติมเพื่อส่งเสริมการใช้ก๊าซธรรมชาติซึ่งเป็นเชื้อ รวมทง้ั เวลาออกจากคลงั น�ำ้ มนั ตน้ ทางและเวลาถงึ จดุ สง่ น�้ำ มนั ปลาย เพลิงสะอาดในอุตสาหกรรมและโรงไฟฟ้า ทั้งน้ี การใช้ท่อขนส่ง ทางโดยประมาณ ทง้ั น้ี แผนการจดั ส่งน�ำ้ มันจะท�ำ ให้ผวู้ างแผนจดั นบั เปน็ อีกวธิ ีหน่งึ นอกจากการขนสง่ ทางเรอื รถไฟ และรถบรรทุก สง่ ทราบวา่ จะขนสง่ น�้ำ มนั ไดต้ ามคำ�สง่ั ซ้ือของลกู ค้าหรอื ไม่ รวม ถือเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพสูง เนื่องจากสิ้นเปลืองพลังงานในการ ท้งั ทราบจำ�นวนเที่ยวท่ีรถขนสง่ แตล่ ะคนั ต้องวง่ิ และทราบจ�ำ นวน ลำ�เลยี งเชอื้ เพลิงน้อยกว่าการขนส่งวธิ ีอื่น มีความปลอดภยั สูงมาก ของรถขนสง่ ทตี่ อ้ งใช้ ในขณะทล่ี กู คา้ จะสามารถประมาณเวลาทรี่ ถ เน่ืองจากท่อฝังอยู่ใต้ดินและมีระบบป้องกันความเสียหายและ ขนส่งน้�ำ มันจะน�ำ น�้ำ มนั ไปส่งได้เชน่ กนั ควบคุมการจัดส่งที่สามารถตรวจสอบการส่งนำ้�มันได้ตลอดเวลา power take-off (PTO) อุปกรณ์เชือ่ มตอ่ จากเคร่ืองยนต์ไปขบั ตลอดจนช่วยบรรเทาความคับค่ังของการจราจรและลดปัญหาด้าน เครอ่ื งสูบยงั ปั๊มนำ้�มนั (พีทโี อ) สิ่งแวดล้อมโดยเฉพาะเหตุน้ำ�มันรั่วหกที่เกิดขึ้นได้ทั้งระหว่างการ อุปกรณ์ท่ีเช่ือมต่อการหมุนของเครื่องยนต์ ไปขับเครื่องสูบป๊ัม ถา่ ยน�้ำ มนั และอบุ ัตเิ หตุระหวา่ งการขนสง่ ได้เป็นอยา่ งดี (ดู barge น�้ำ มนั ทตี่ ดิ ตง้ั อยบู่ รเิ วณใตร้ ถขนสง่ นำ้�มนั โดยเครอ่ื งสบู ปมั๊ นำ้�มนั มี transport และ rail transport ประกอบ) ความจำ�เป็นในการสูบถ่ายนำ้�มันดีเซลและน้ำ�มันเตา เมื่อจัดส่ง น้ำ�มันให้กับลูกค้าท่ีเป็นโรงงานอุตสาหกรรม ซ่ึงมีถังรับแบบต้ังอยู่ บนพน้ื ดนิ หรอื เปน็ ถงั ทต่ี ดิ ตงั้ อยใู่ นทส่ี งู (ดู gravity flow ประกอบ) ÍÒ‹ Çä·Â ¡ÅÁ‹Ø âç¡Å(Sѹè R¹éÓCÁ)ѹÈÃÕÃÒªÒ อปุ กรณเ์ ช่ือมตอ่ จากเคร่อื งยนต์ไปยงั ปั๊มน้ำ�มัน ¡ÅÁØ‹ âç¡Å¹èÑ ¹Óé Á¹Ñ ÃÐÂͧ à¤Ãè×ͧ¹µ »˜Á (RYG) à¾ÅÒö โครงขา่ ยของระบบท่อส่งน�้ำ มัน ÅÍŒ ˹ŒÒ ÅÍŒ ËÅ§Ñ pipeline-fed depot คลังนำ้�มนั ทรี่ บั น�ำ้ มนั ทางทอ่ ขนสง่ น้ำ�มนั à¡ÕÂÏ·èÁÕ Õ power take-off คลงั นำ้�มนั ทรี่ บั น�้ำ มนั จากท่อขนสง่ นำ้�มนั (ดู pipeline transport) อาจรับโดยตรงจากโรงกล่ันนำ้�มันหรือถ่ายโอนจากคลังนำ้�มัน ต�ำ แหนง่ อุปกรณเ์ ช่ือมตอ่ จากเครือ่ งยนต์ไปยงั ปม๊ั น�ำ้ มัน แห่งหนึ่งไปยังคลังน้ำ�มันอีกแห่งหน่ึงที่มีท่อเชื่อมต่อกัน ตัวอย่าง การส่งน้ำ�มันทางท่อ เช่น จากโรงกล่ันนำ้�มันเข้าสู่คลังนำ้�มันที่ pressure-vacuum valve วาลว์ ควบคุมความดนั ภายในถังเกบ็ อำ�เภอลำ�ลูกกา จังหวัดปทุมธานี และคลังน้ำ�มันที่จังหวัดสระบุรี นำ้�มนั หรือการส่งน้ำ�มนั เครื่องบนิ (Jet A-1) จากคลงั น้ำ�มันท่คี ลองเตย ดู PV valve และพระโขนงไปสู่คลังน้ำ�มันท่ีสนามบินดอนเมืองและสนามบิน สุวรรณภูมิ คลังน้ำ�มันแบ่งได้เป็นหลายประเภทตามลักษณะการ primary transport การขนสง่ ขั้นแรก รับนำ้�มนั ได้แก่ คลังนำ้�มนั ท่รี บั นำ้�มนั ขนส่งทางเรอื (ดู sea-fed การขนส่งผลิตภัณฑ์นำ้�มันจากโรงกลั่นน้ำ�มัน ด้วยวิธีขนส่งแบบ depot) คลังน�้ำ มันทีร่ บั นำ้�มนั ขนสง่ ทางรถไฟ (ดู rail-fed depot) ต่างๆ เช่น ทางเรือ ทางท่อ ทางรถไฟ และทางรถบรรทุก คลงั นำ้�มันท่ีรับนำ�้ มันขนส่งโดยรถบรรทกุ (ดู truck-fed depot) นำ้�มันไปสู่คลังนำ้�มัน เพ่ือการจัดส่งให้ผู้ใช้ต่อไป การขนส่งขั้น และคลงั นำ้�มันท่ีรบั นำ้�มนั ทางทอ่ (ดู pipeline-fed depot) แรกนี้ รวมถึงการถ่ายโอนน้ำ�มันระหว่างคลังน้ำ�มัน (bridging) ด้วย (ดู secondary transport ประกอบ) สารานุกรม 143 เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม product conductivity การนำาไฟฟ้าของน้าำ มนั เครื่องสบู น้ำามันเช้ือเพลงิ คุณสมบัติของนำ้ามันที่ยอมให้ประจุไฟฟ้าถ่ายเท มีหน่วยวัด เป็นพีโกซีเมน/มิเตอร์ (picosiemen/meter หรือ ps/m) protest letter จดหมายประท้วง ค่าการนำาประจไุ ฟฟา้ ที่เกินกว่า 50 ps/m ถือเปน็ เกณฑ์ที่ปลอดภัย จดหมายทค่ี ลงั นาำ้ มนั ยนื่ ตอ่ บรษิ ทั เจา้ ของเรอื ขนสง่ นาำ้ มนั ทน่ี าำ นา้ำ มนั และนำ้ามันจะไม่สะสมประจุไฟฟ้าในขณะสูบถ่าย ทั้งนี้ อุปกรณ์ มาสง่ ยงั คลงั นาำ้ มนั เมอื่ พบวา่ มสี ง่ิ ทไี่ มเ่ ปน็ ไปตามสญั ญาขนสง่ เชน่ ท่ีเกี่ยวข้องท้ังหมด เช่น ถังบรรจุนำ้ามัน ระบบท่อ เครื่องสูบ พบว่านำ้ามันท่ีขนส่งมามีปริมาณน้อยกว่าจำานวนท่ีส่งจากต้นทาง ต้องติดตั้งสายดนิ (ดู grounding wire) อยา่ งถูกตอ้ งดว้ ย นาำ้ มนั หรือเจ้าหน้าที่ของเรือขนส่งนำ้ามันไม่ปฏิบัติตามข้ันตอนความ ท่มี กี ารนาำ ประจุไฟฟา้ ทไี่ มด่ ี คอื นำา้ มนั สาำ เรจ็ รูปทอ่ี ยูใ่ นกลมุ่ น้ำามัน ปลอดภยั ทีก่ ำาหนดไว้ เป็นตน้ ชนิดกลาง (middle distillate) เชน่ น้ำามนั ก๊าด และนาำ้ มันดีเซล pump house, pump room อาคารเคร่อื งสบู นำา้ มนั เชอื้ เพลิง ซง่ึ อาจมคี า่ การนาำ ประจไุ ฟฟา้ ตา่ำ มากถงึ 0 ps/m การเพมิ่ คณุ สมบตั ิ อาคารหรือห้องท่ีมีเครื่องสูบนำ้ามันหลายๆ เคร่ืองติดต้ังอยู่รวมกัน การนำาประจุไฟฟ้าของน้ำามัน สามารถทำาได้โดยการเติมสารเคมี เพื่อความสะดวกในการปฏบิ ัตงิ านในคลงั นำา้ มัน เน่ืองจากไอน้ำามนั เชน่ เติมสาร ASA 3 ลงในน้าำ มันก๊าดและนำา้ มันดเี ซล จนมคี า่ หนกั กวา่ อากาศ จึงตอ้ งมีระบบระบายอากาศทีด่ ี พ้นื อาคารเรียบ การนำาประจไุ ฟฟ้าอย่างนอ้ ย 50 ps/m หรือเติมสาร ASA 3 ลง ไม่เป็นหลุมเป็นบ่อซ่ึงอาจเป็นจุดสะสมของไอนำ้ามันได้ นอกจาก ในน้ำามนั เครอื่ งบนิ Jet A-1 เพือ่ ให้มคี ่าการนำาประจไุ ฟฟา้ ระหว่าง น้ันยังต้องมีเขื่อนหรือรางระบายนำ้าเพ่ือป้องกันน้ำามันไหลออกนอก 50-300 ps/m สว่ นน้ำามันเบนซินเป็นกลุม่ ท่มี คี า่ การนำาประจไุ ฟฟา้ บริเวณด้วย อุปกรณ์ดับเพลิงเป็นส่ิงจำาเป็นอีกอย่างหน่ึงภายใน ดอี ยแู่ ลว้ และจะไม่เตมิ สาร ASA 3 บรเิ วณอาคารหรอื หอ้ งเครอ่ื งสบู เนอ่ื งจากอาจมไี อนา้ำ มนั รวั่ ออกจาก product loss control การควบคุมการสญู หายของนำ้ามัน เครอื่ งสูบ วาล์ว และทอ่ ต่างๆ อันอาจทาำ ใหเ้ กิดอุบัติภัยได้ การควบคุมการสูญหายของนำ้ามันในกระบวนการลำาเลียงนำ้ามัน ตั้งแต่ต้นทางจนถึงปลายทาง มีความสำาคัญเพราะน้ำามันเป็นวัตถุ ไวไฟทมี่ ที ง้ั ความเสยี่ งตอ่ ไฟไหม้ และสง่ ผลกระทบตอ่ สภาพแวดลอ้ ม ตลอดจนสุขอนามัยของผู้ปฏิบัติงานและสาธารณชน การสูญหาย เกดิ ขน้ึ ได้ทง้ั ดา้ นกายภาพ (ดู physical loss) และการสูญหายเชิง ตวั เลข (inventory loss) การสญู หายของนำา้ มนั ทางดา้ นกายภาพ มสี าเหตุ 3 ประการ คอื การระเหย การร่วั หกออกจากภาชนะที่ บรรจุ และการขโมยนา้ำ มนั ทงั้ น้ี ไดม้ กี ารกาำ หนดคา่ มาตรฐานสาำ หรบั การบรหิ ารการสูญหายของน้ำามนั ณ จุดตา่ งๆ ตลอดเส้นทางการ ลาำ เลยี งการขนสง่ ทางเรอื และการเกบ็ นาำ้ มนั /จา่ ยนาำ้ มนั ทค่ี ลงั นาำ้ มนั สญู หายไดไ้ มเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.2 การขนสง่ ทางทอ่ สญู หายไดไ้ มเ่ กนิ รอ้ ย ละ 0.1 และ การขนสง่ ทางรถบรรทกุ /รถไฟสญู หายไดไ้ มเ่ กนิ รอ้ ยละ 0.15 การสูญหายเชงิ ตวั เลขหรือการสูญหายทางบัญชี อาจเกิดขนึ้ ได้จากข้อมูลที่คลาดเคลอ่ื น การคาำ นวณทผ่ี ิดพลาด และการทจุ รติ product pipe ทอ่ ลาำ เลยี งน้ำามัน ท่อลำาเลียงนำ้ามันท่ีใช้อยู่ในคลังนำ้ามัน แบ่งได้เป็น 2 ประเภท ได้แก่ ท่อรับนำ้ามัน (ดู receiving pipe) และ ท่อจ่ายนำ้ามัน (ดู delivery pipe) product pump เครอ่ื งสูบน้ำามันเชอ้ื เพลิง อุปกรณ์ท่ีใช้สูบถ่ายนำ้ามันจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่ง ด้วยเหตุท่ี ตอ้ งใช้สบู นำ้ามนั ซ่ึงเปน็ ของเหลวไวไฟ เครอ่ื งสบู น้าำ มนั จึงต้องผลติ ตามมาตรฐานสากล เชน่ มาตรฐานเอพไี อ (API) มตี งั้ แต่ขนาด เล็กกำาลงั ไมก่ ี่แรงม้า จนถงึ ขนาดหลายร้อยแรงมา้ เครอ่ื งสบู ส่วน ใหญห่ มนุ ดว้ ยมอเตอรไ์ ฟฟา้ แตก่ ม็ บี างชนดิ ทใ่ี ชเ้ ครอ่ื งยนตห์ มนุ ดว้ ย อาคารเครือ่ งสูบนำ้ามนั เช้อื เพลงิ 144 สารานกุ รม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

PV valve, PV vent วาลว์ ควบคมุ ความดนั ภายในถงั เกบ็ น้ำ�มนั rail tank wagon ต้รู ถไฟส�ำ หรับบรรทกุ น้ำ�มนั และก๊าซ ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม วาล์วควบคุมความดันของไอน้ำ�มันในถังเก็บนำ้�มัน ที่สามารถตั้ง ตู้รถไฟทีใ่ ช้ขนสง่ น�้ำ มนั และก๊าซไปยงั ท่ีต่างๆ แบ่งเปน็ 3 ประเภท ค่าความดันในถังได้ตามต้องการ การควบคุมไอนำ้�มันเป็นการลด คือ การระเหยของน้ำ�มัน ซึ่งเป็นการลดการสูญเสียและลดปริมาณไอ 1. ต้รู ถขนส่งน�้ำ มันใส (ดู white oil) ใช้ขนส่งนำ้�มนั ดเี ซลและ นำ้�มันในบรรยากาศท่ีส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมด้วย วาล์ว นำ้�มันเบนซิน จากโรงกล่ันน้ำ�มันหรือคลังนำ้�มันส่วนกลาง ไปยัง ควบคมุ ความดนั จะระบายไอน�ำ้ มนั ออกเมอ่ื ความดนั ในถงั สงู ขน้ึ เพอื่ คลังน�้ำ มนั ยอ่ ยในจงั หวัดต่างๆ ป้องกันความเสียหายต่อตัวถัง ในทางตรงกันข้าม ขณะท่ีสูบถ่าย 2. ตรู้ ถขนสง่ น�ำ้ มนั เตา ใชข้ นสง่ น�้ำ มนั เตา ไปใหล้ กู คา้ ทเ่ี ปน็ โรงงาน นำ้�มันออกจากถัง จะเกิดสุญญากาศภายในถัง วาล์วจะปล่อยให้ อตุ สาหกรรมและคลงั น�ำ้ มนั ยอ่ ยในจังหวัดต่างๆ อากาศไหลเข้าถงั เทา่ กบั ค่าความดนั ทีต่ ้ังไว้ เพราะหากไม่มอี ากาศ 3. ตรู้ ถขนส่งกา๊ ซปิโตรเลียมเหลว (แอลพีจี, LPG) จากโรงกล่นั ไหลเข้าไปในถังขณะสูบน้ำ�มันออก แรงดันของบรรยากาศจาก น้�ำ มนั และโรงแยกกา๊ ซ ไปยงั คลงั กา๊ ซในภาคตา่ งๆ ภายนอกจะทำ�ให้ถังบุบได้ ชนดิ ตู้รถไฟ ปริมาตร (ลิตร) วาลว์ ควบคมุ ความดันภายในถังเกบ็ น�้ำ มนั ดีเซล เบนซิน 126xxx 429xxx 26,000 - 433xxx 438xxx 29,300 29,300 441xxx 442xxx 29,200 33,500 449xxx 37,600 38,700 37,600 38,700 36,800 42,300 42,900 49,400 ตารางแสดงจำ�นวนตู้รถไฟสำ�หรับบรรทกุ น�้ำ มนั และกา๊ ซ โครงสรา้ งวาล์วควบคุมความดันภายในถังเกบ็ น�้ำ มัน rail transport การขนส่งทางรถไฟ การขนส่งนำ้�มันเชื้อเพลิงและก๊าซโดยทางรถไฟ เป็นทางเลือก ของการขนส่งสำ�หรับคลังน้ำ�มันและคลังก๊าซท่ีตั้งอยู่ในพื้นที่โครง ข่ายทางรถไฟ โดยการรถไฟแห่งประเทศไทยเป็นผู้รับผิดชอบใน การขนส่ง การขนส่งน�้ำ มันสำ�เร็จรูปและก๊าซมีต้นทางอยู่ที่ระยอง ศรีราชา สระบุรี บางปะอิน บางละมุง และปลายทางอยู่ท่ีคลัง น�ำ้ มนั และคลงั กา๊ ซในจงั หวดั ตา่ งๆ เชน่ นครสวรรค์ พษิ ณโุ ลก แพร่ ลำ�ปาง เชียงใหม่ อุบลราชธานี ขอนแกน่ อดุ รธานี ส่วนการขนส่ง น�้ำ มันดิบมีต้นทางอยทู่ ี่สถานีบงึ พระ จงั หวัดพิษณโุ ลก และปลาย ทางอยู่ท่ีโรงกลั่นนำ้�มันบางจาก กรุงเทพมหานคร และโรงกล่ัน น�ำ้ มนั ตา่ งๆ ทจี่ งั หวดั ระยอง การขนสง่ น�ำ้ มนั และกา๊ ซโดยทางรถไฟ มคี า่ ขนสง่ ถกู กวา่ การขนสง่ ดว้ ยรถบรรทกุ และใกลเ้ คยี งกบั คา่ ขนสง่ ทางท่อ แต่มีข้อสังเกตว่า การขนส่งนำ้�มันและก๊าซโดยทางรถไฟ ในปจั จุบนั นี้มีน้อยลง เนื่องจากหัวลากและตู้บรรทกุ มจี �ำ นวนจำ�กัด (ดู barge transport และ pipeline transport ประกอบ) rail-fed depot คลงั น้ำ�มนั ที่รับน้ำ�มันทางรถไฟเปน็ หลัก คลังนำ้�มันท่ีรับนำ้�มันท่ีขนส่งมาโดยรถไฟ (ดู rail transport) ต้ังอยใู่ กล้กับสถานีรถไฟ หรอื เชอื่ มตอ่ รางรถไฟเขา้ ไปในคลงั น�ำ้ มัน เพ่ือความสะดวกในการสูบถ่ายนำ้�มันจากตู้บรรทุกนำ้�มันเข้าไป เกบ็ ในถังเกบ็ น้�ำ มนั (ดู tank) ภายในคลังน�้ำ มัน ในประเทศไทย มีคลังน้ำ�มันประเภทน้ีอยู่ในภาคเหนือและภาคอีสาน ซึ่งมีโครง สารานุกรม 145 เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม ข่ายทางรถไฟเช่ือมโยงกับโรงกลั่นนำ้�มันหลายแห่ง นอกจาก น�้ำ มนั ทอี่ าจเกดิ ขน้ึ ไดใ้ นบรเิ วณพน้ื ทอ่ี นั ตรายเจอื จางลงเมอ่ื ไอน�้ำ มนั นี้ ยงั มีคลังน�ำ้ มันทแี่ บ่งตามลักษณะการรบั น้ำ�มนั อีก 3 ประเภท เคลือ่ นทไี่ ปถงึ ชมุ ชน และลดความเส่ียงจากไฟไหม้ ได้แก่ คลงั นำ้�มนั ท่รี บั น�้ำ มนั ทางเรอื (ดู sea-fed depot) ทางทอ่ sand box, sand bucket ถังบรรจทุ ราย (ดู pipeline-fed depot) และ ทางรถบรรทกุ (ดู truck-fed depot) ถังบรรจุทรายที่เตรียมพร้อมไว้ใช้เม่ือเกิดเพลิงไหม้ในคลังน้ำ�มัน ทงั้ นี้ คลงั น�้ำ มนั ทรี่ บั น�ำ้ มนั ทขี่ นสง่ มาโดยรถไฟ อาจรบั น้ำ�มนั ทข่ี นสง่ จัดเปน็ อุปกรณผ์ จญเพลงิ อยา่ งหนึง่ มักตง้ั ไวข้ ้างตู้อปุ กรณด์ บั เพลงิ มาโดยทางอน่ื ไดด้ ้วย ซงึ่ อยใู่ กลก้ บั หวั จา่ ยน�ำ้ ดบั เพลงิ โดยทรายใชด้ บั เพลงิ น�้ำ มนั ทมี่ ขี นาด receiving pipe, cargo line ทอ่ รบั น้ำ�มัน ไมใ่ หญไ่ ด้ เพราะทรายจะไปทบั อยบู่ นผวิ หนา้ ของน�ำ้ มนั และไมย่ อม ทอ่ ท่ใี ช้รับน้ำ�มนั จากเรอื รถบรรทกุ รถไฟ หรอื จากระบบทอ่ ขนสง่ ใหอ้ ากาศเขา้ ไปสกู่ องเพลงิ ไฟจงึ ดบั ได้ นอกจากน้ี ทรายยงั สามารถ นำ้�มันเขา้ สถู่ งั เก็บนำ้�มนั ในคลังนำ้�มัน ท่อรับน้ำ�มันอาจเปน็ ทอ่ รบั ที่ ใช้ซับนำ้�มันท่ีรว่ั หกบรเิ วณพื้นท่ปี ฏิบัตงิ านได้เป็นอย่างดี รบั เฉพาะน�้ำ มันชนิดใดชนดิ หนึ่ง (ดู dedicated-product pipe) หรือเป็นท่อร่วมที่รับน้ำ�มันได้หลายชนิด (ดู multicommon- product pipe) ซงึ่ จะต้องท�ำ ความสะอาดทอ่ ก่อนท่ีจะเปล่ยี นชนดิ ของน้ำ�มันท่ีจะไหลผ่านทอ่ ในแต่ละคร้งั refinery certificate เอกสารยืนยนั คณุ สมบัตนิ ำ้�มนั จากโรงกล่ัน น�้ำ มัน เอกสารแสดงคุณสมบัติของนำ้�มันที่จ่ายลงเรือขนส่งจากโรงกล่ัน น้ำ�มันสู่คลังน้ำ�มัน เจ้าหน้าที่คลังนำ้�มันจะใช้เอกสารนี้สอบทาน วา่ นำ้�มนั ที่ขนสง่ มาน้ันถูกต้องตามใบส่งั ซื้อหรอื ไม่ และใชเ้ ปรยี บ เทียบกับคุณสมบัติของตัวอย่างนำ้�มันจากเรือขนส่งท่ีส่งไปตรวจ สอบท่ีห้องทดลอง relaxation time เวลาสำ�หรับพักรอให้นำ้�มันกลับสู่ภาวะปกติ ช่วงเวลาทนี่ ้ำ�มนั ถ่ายเทประจไุ ฟฟา้ ช่วงเวลาประมาณ 30 วินาทีหลังเสร็จส้ินการสูบถ่ายนำ้�มันเข้าสู่ ถังบรรจุ เป็นช่วงเวลาท่ีน้ำ�มันจะถ่ายเทประจุไฟฟ้าที่เกิดขึ้นขณะ สูบถ่าย กระจายผ่านสว่ นต่างๆ ของถงั ลงสู่ดนิ จนอยู่ในระดับท่ี ปลอดภัย ประจุไฟฟ้าสถิตอาจเกิดท่ีผิวหน้าของนำ้�มันและผนังถัง อันเนื่องมาจากการเคลื่อนท่ีของนำ้�มันท่ีเสียดสีกับผนังถังและท่อ (ดู settling time ประกอบ) restricted area พืน้ ที่ควบคุม ถงั บรรจุทราย พนื้ ทีท่ ่ีมีการควบคมุ การเขา้ ออกของคน ยานพาหนะ อปุ กรณ์ตา่ งๆ กอ่ นทจ่ี ะเข้าไปส่พู ืน้ ท่ีอันตราย (ดู hazardous area) ring main ทอ่ ดับเพลงิ หลกั scheduler ผ้วู างแผนการจดั สง่ น้�ำ มนั ดู fire water พนกั งานทท่ี �ำ หนา้ ทว่ี างแผนการจดั สง่ น�ำ้ มนั และเปน็ ผปู้ ระสานงาน safe area พ้ืนที่ปลอดภัย ระหว่างบรษิ ัทผู้จดั สง่ ซง่ึ เปน็ ผู้บรหิ ารรถขนส่งน�้ำ มนั กับคลงั น้�ำ มนั ดู hazardous area classification ซงึ่ เปน็ ผจู้ า่ ยน�ำ้ มนั เพอ่ื ตรวจสอบวา่ การจดั สง่ เปน็ ไปตามแผน และ/ safety distance ระยะปลอดภัย หรอื ตอ้ งการแกไ้ ขแผนการจดั สง่ หรอื ไม่ เชน่ อาจมเี หตนุ �ำ้ มนั ทค่ี ลงั ระยะหา่ งหรอื พนี้ ทวี่ า่ งทเ่ี หมาะสมระหวา่ งบรเิ วณหนง่ึ กบั อกี บรเิ วณ ไมพ่ อจ่าย หรือจ�ำ นวนรถขนส่งไม่เพยี งพอ เปน็ ตน้ ผู้วางแผนการ หน่ึง ซึ่งถ้าเกิดอุบัติภัยขึ้นท่ีจุดแรกจะช่วยลดผลกระทบต่อจุดที่ จดั สง่ อาจมคี นเดยี วส�ำ หรบั บรษิ ทั หรือคลังน้�ำ มนั ขนาดเล็ก แต่อาจ สอง เช่น ระยะหา่ งจากกลมุ่ ถังนำ้�มันถึงชุมชน ระยะห่างระหว่าง มเี ปน็ แผนกสำ�หรบั บรษิ ทั หรอื คลงั นำ้�มนั ขนาดใหญ่ ปจั จบุ นั มรี ะบบ ถังนำ้�มันท่ีต้ังอยู่ใกล้กัน นอกจากนั้น ระยะปลอดภัยยังช่วยให้ไอ คอมพิวเตอร์ช่วยให้ผู้วางแผนการจัดส่งท�ำ งานได้สะดวก รวดเร็ว และมีประสทิ ธิภาพมากขนึ้ 146 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

scheduling การทำาแผนการจดั สง่ นา้ำ มัน secondary transport การขนสง่ ข้ันที่สอง ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม แผนการจัดส่งน้ำามันโดยการใช้ยานพาหนะต่างๆ รวมท้ังแผนการ การขนส่งน้ำามันจากคลังน้ำามันไปยังสถานีบริการและโรงงาน จัดส่งนำ้ามันผ่านทางท่อ หากเป็นการวางแผนการจัดส่งโดยใช้รถ อุตสาหกรรม ส่วนใหญ่กระทำาโดยใช้รถบรรทุกนำ้ามันของบริษัท ขนส่งน้ำามัน จะมีการรวบรวมข้อมูลของการส่ังซ้ือนำ้ามันล่วงหน้า น้ำามันหรือรถขนส่งนำ้ามันของเจ้าของสถานีบริการหรือของโรงงาน จากสถานีบริการ โรงงานอุตสาหกรรม และบริษัทเดินรถต่างๆ อุตสาหกรรมเอง นอกจากน้ัน การขนสง่ ขัน้ ที่สองอาจใชก้ ารขนสง่ รวมทงั้ ผใู้ ชน้ าำ้ มนั รายอน่ื ๆ จากนน้ั แลว้ จงึ นาำ ขอ้ มลู เหลา่ นไ้ี ปวางแผน ทางเรอื ไดด้ ว้ ย เชน่ การขนสง่ นาำ้ มนั เตาและนาำ้ มนั ดเี ซลใหเ้ รอื ขนสง่ การใช้รถขนส่งนำ้ามันที่มีอยู่ เพื่อบริหารการจัดส่งนำ้ามันจากคลัง สินค้า และการขนส่งน้ำามันไปยังโรงงานอุตสาหกรรมที่ตั้งอยู่ใกล้ นำ้ามันต่างๆ ให้ถึงมือลูกค้าอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด ส่วนการ ทางนาำ้ (ดู primary transport ประกอบ) วางแผนการจัดส่งน้ำามันทางท่อ เป็นการรวบรวมข้อมูลความ semi-trailer รถขนส่งนำ้ามันชนิดก่งึ พว่ ง ต้องการนำ้ามันที่ต้องขนส่งทางท่อเป็นเวลาประมาณ 4 สัปดาห์ ดู oil tanker ลว่ งหนา้ จากบริษทั ทใ่ี ช้บรกิ ารการขนส่งนา้ำ มนั ทางทอ่ (ดู shipper) settling time ชว่ งเวลาพักน้ำามันเพ่ือปล่อยให้นำา้ มันเขา้ สสู่ ภาพ โดยพิจารณาว่าบริษัทท่ีใช้บริการการขนส่งนำ้ามันทางท่อแต่ละราย คงท่ี ต้องการส่งน้ำามันชนิดใด ปริมาณเท่าไร ในช่วงเวลาใด จากนั้น ช่วงเวลาพักน้ำามันหลังจากรับน้ำามันเข้าสู่ถังเก็บจากเรือขนส่ง จงึ นำาขอ้ มูลน้ันมาใชว้ างแผนการใช้ท่อขนสง่ นำา้ มัน โดยบริษทั ผใู้ ห้ น้าำ มนั พาหนะอน่ื หรือทอ่ ขนส่งนำ้ามนั แลว้ โดยไม่ดาำ เนนิ การใดๆ บริการขนส่งน้ำามันทางท่อจะพยายามให้มีการปนเป้ือนของนำ้ามัน กับน้ำามันในถังเก็บนั้น เพ่ือให้ประจุไฟฟ้าท่ีเกิดขึ้นในถังถ่ายเทลง ต่างชนิดทส่ี ง่ ผา่ นทอ่ เดยี วกันให้น้อยที่สุด ส่พู ้ืนดนิ รวมทัง้ ให้ฝุ่นผงและน้าำ จมลงสพู่ ้ืนถัง ก่อนทจี่ ะสูบนำา้ มนั sea-fed depot คลังนำ้ามนั ท่รี บั น้ำามันทางเรอื เป็นหลกั ออกเพอื่ จดั สง่ ให้แกล่ กู คา้ โดยทั่วไปจะใชเ้ วลาประมาณ 30 นาที คลงั นาำ้ มนั ท่รี ับน้าำ มันทางเรอื (ดู barge transport) จากโรงกลน่ั (ดู relaxation time ประกอบ) นำา้ มนั ภายในประเทศและโรงกล่ันนำา้ มนั ในตา่ งประเทศ คลังน้าำ มัน ship/shore interface การทาำ งานรว่ มกนั ระหวา่ งพนกั งานทา่ เรอื ประเภทนจ้ี ะตง้ั อยใู่ กลก้ บั แมน่ า้ำ หรอื ทะเล และมที า่ เทยี บเรอื ทส่ี รา้ ง และพนกั งานบนเรอื ขนส่งนาำ้ มัน ขน้ึ เพอ่ื การขนถา่ ยนา้ำ มนั โดยเฉพาะ นอกจากนี้ ยงั มคี ลงั นาำ้ มนั ทแ่ี บง่ การทพ่ี นกั งานทา่ เรือและพนกั งานบนเรือขนสง่ น้ำามนั รว่ มกนั ตรวจ ตามลกั ษณะการรบั นาำ้ มนั อกี 3 ประเภท ไดแ้ ก่ คลงั นาำ้ มนั ทรี่ บั นาำ้ มนั สอบอปุ กรณ์และขน้ั ตอนต่างๆ ในการสูบถา่ ยนำา้ มนั ท่ที ่าเรอื ซงึ่ เปน็ ทางรถไฟ (ดู rail-fed depot) ทางทอ่ (ดู pipeline-fed depot) ปฏิบตั ิการท่ีมคี วามเส่ยี งสูง และเนือ่ งจากเปน็ การทำางานกับนาำ้ มนั และทางรถบรรทุก (ดู truck-fed depot) ท้ังนี้ คลังนา้ำ มันทีร่ ับ ปรมิ าณมาก หากเกดิ ความผิดพลาดข้ึน อาจก่อใหเ้ กิดอุบัติภัยรา้ ย นา้ำ มนั ท่ขี นสง่ มาทางเรอื อาจรับนำ้ามันท่ีขนสง่ มาโดยทางอน่ื ได้ดว้ ย แรงได้ ดงั นนั้ การประสานงานอย่างมปี ระสทิ ธภิ าพระหว่างทา่ เรอื seal ตราผนกึ และเรอื ขนส่งนาำ้ มนั จะชว่ ยป้องกันอุบตั ิภยั ได้ พนักงานท้งั สองฝ่าย แผ่นป้ายพร้อมเคร่ืองหมายตราสัญลักษณ์ขององค์กร มักทำาด้วย จะตอ้ งมกี ารสอื่ สารและรว่ มมอื กนั ตรวจสอบทกุ ขนั้ ตอน วา่ มคี วาม ตะกัว่ โลหะชนิดอนื่ หรอื พลาสติก ใช้ผนกึ บนอปุ กรณ์ทีไ่ ม่ตอ้ งการ ถูกต้องสมบูรณ์ท้ังก่อนและระหว่างการสูบถ่ายน้ำามัน (ดู ship/ ให้มีการปรับเปล่ียนการทำางานหรืออุปกรณ์ท่ีมีการตั้งค่าต่างๆ ไว้ shore safety checklist ประกอบ) หรือเพื่อยืนยันว่าไม่มีการเปิดช่องเปิดต่างๆ (manhole) โดยผู้ท่ี ship/shore interface agreement ขอ้ ตกลงยนื ยนั ความรับผดิ ไม่เก่ียวข้อง ทั้งนี้ มีการใช้ตราผนึกอย่างกว้างขวางในคลังน้ำามัน ชอบเรอื่ งความปลอดภัย เชน่ ผนกึ มาตรวดั ปรมิ าตรนาำ้ มนั เชอ้ื เพลงิ ซงึ่ จะดาำ เนนิ การโดยเจา้ ขอ้ ตกลงว่าด้วยความรบั ผิดชอบดา้ นความปลอดภัย เพ่อื ใหก้ ารสูบ หนา้ ทก่ี รมสรรพากรเพอ่ื ยนื ยนั ความถกู ตอ้ งของมาตรและใหใ้ ชง้ าน ถา่ ยนำ้ามนั ทท่ี ่าเรอื เป็นไปอย่างราบรืน่ ตามขอ้ กาำ หนดของการขนส่ง ได้ ผนึกแปน้ วดั ระดับนา้ำ มนั ว่าถกู ตอ้ งแม่นยำา หรือผนกึ ฝาช่องเปิด ทางน้ำาและข้อปฏิบัติของคลังน้ำามัน เจ้าหน้าที่เรือและเจ้าหน้าท่ี และวาลว์ จ่ายนำา้ มนั บนรถขนสง่ น้ำามนั เพอ่ื ปอ้ งกนั การทจุ ริต คลังนำ้ามันจะลงนามร่วมกันในจดหมายแสดงความรับผิดชอบของ ทงั้ สองฝา่ ยในเรอ่ื งความปลอดภยั (safety letter) ซงึ่ มสี าระสาำ คญั ตราผนึก คอื 1. ความปลอดภยั ในระหวา่ งการสูบถา่ ยนำา้ มนั ถือเปน็ ความรับ ผดิ ชอบรว่ มกนั ทง้ั สองฝา่ ย 2. ทง้ั สองฝา่ ยสามารถการยตุ กิ ารปฏบิ ตั ิ งานได้หากพบว่ามีอุปกรณ์หรือสภาพแวดล้อมในการปฏิบัติงานที่ ไม่ปลอดภัย หรอื เม่อื มีพนกั งานทไี่ มท่ าำ หนา้ ทีต่ ามกรอบการทาำ งาน สารานกุ รม 147 เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

ทไ่ี ด้ตกลงกันไว้ 3. ทง้ั สองฝา่ ยยนื ยันวา่ ได้ทาำ การตรวจสอบความ shipper บริษัทท่ีใชบ้ ริการการขนส่งนำา้ มนั ทางท่อ ปลอดภยั ตามรายการอยา่ งครบถ้วนแลว้ (ดู ship/shore safety บริษัทท่ีใช้บริการการขนส่งนำ้ามันทางท่อ ซ่ึงส่วนใหญ่ได้แก่บริษัท checklist ประกอบ) น้ำามันตา่ งๆ ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม ship/shore safety checklist รายการเพื่อการตรวจสอบความ skid tank ถังบรรจุนำ้ามนั แนวนอน ปลอดภัยในการสบู ถา่ ยน้ำามันทที่ า่ เรือ ดู horizontal tank รายการอุปกรณ์และข้ันตอนการทำางานท่ีพนักงานท่าเรือและ slop tank ถงั บรรจนุ ำ้ามันปนเปœอ„ น พนักงานบนเรือขนส่งจะต้องร่วมกันตรวจสอบ ท้ังก่อนและ ดู underground tank ระหว่างการสูบถ่ายนำ้ามันท่ีท่าเทียบเรือ เพื่อความปลอดภัยและ sludge ขยะเหลวกน้ ถงั นา้ำ มัน ประสิทธิภาพในการทำางานของพนักงาน รายการตรวจสอบ ขยะทเี่ กดิ จากการสะสมของฝนุ่ ผง นาำ้ มนั เหนยี ว หรอื อาจมนี า้ำ ปนอยู่ ครอบคลมุ ตงั้ แต่อปุ กรณป์ ระจำาเรือ อุปกรณบ์ นท่าเรอื ความพร้อม ดว้ ย ขยะเหลวจดั อยใู่ นกลมุ่ ของเสยี อนั ตรายและอาจไวไฟ และตอ้ ง ของถังรับนำ้ามัน อุปกรณ์เครื่องสูบน้ำามันและท่อรับนำ้ามันตลอด กาำ จดั โดยการสง่ ใหบ้ รษิ ทั กาำ จดั ขยะของเสยี อนั ตรายทไี่ ดร้ บั อนญุ าต จนถงึ ขน้ั ตอนการปฏบิ ตั งิ าน และการเตรยี มพรอ้ มสาำ หรบั เหตฉุ กุ เฉนิ จากทางราชการเท่านัน้ source of ignition ตน้ กาำ เนิดของการลุกไหม้ พลังงานในทุกรูปแบบท่ีทำาให้ส่วนผสมของไอเช้ือเพลิงและอากาศ ในภาวะที่เหมาะสม เกดิ การลกุ ไหมห้ รอื ระเบดิ ขนึ้ ได้ เช่น เปลวไฟ หลอดไฟ การเชอื่ มไฟฟา้ อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ประกายไฟ ความรอ้ นจาก อปุ กรณ์ตา่ งๆ ทอ่ ไอเสีย ฟา้ ผ่า เป็นต้น sphere ถังบรรจกุ า๊ ซทรงกลม ถงั เหลก็ ทรงกลมอยา่ งลกู บอลใชส้ าำ หรบั บรรจกุ า๊ ซแอลพจี ปี โิ ตรเลยี ม เหลว (LPG) รปู ทรงกลมทาำ ใหถ้ งั สามารถทนแรงดนั ของกา๊ ซภายใน ถังได้เป็นอย่างดี มีขนาดบรรจุต้ังแต่ 100 ตันถึงหลายพันตัน (ดู bullet tank และ LPG storage tank ประกอบ) stock closing การปดิ ยอดรับจ่ายนำา้ มนั การสอบทานปรมิ าณนา้ำ มนั อนั เปน็ สนิ คา้ คงคลงั ทม่ี อี ยจู่ รงิ ในถงั บรรจุ น้าำ มนั แตล่ ะถังเม่ือสิ้นสดุ การปฏบิ ัติงานประจาำ วนั เปรียบเทยี บกับ ตวั เลขทางบญั ชขี องยอดรบั และจา่ ยนาำ้ มนั ประจาำ วนั เพอื่ ตรวจสอบ วา่ การรบั จา่ ยนา้ำ มนั แตล่ ะชนดิ ในแตล่ ะถงั ของคลงั นา้ำ มนั อยใู่ นเกณฑ์ ของความคลาดเคลื่อนยินยอมเผอ่ื เหลือเผ่อื ขาด (tolerance) หรือ ไม่ หากพบว่ามปี ริมาณน้ำามันนอ้ ยหรอื มากเกนิ กว่าเกณฑ์ทก่ี ำาหนด จะต้องตรวจสอบเพ่ือหาสาเหตุและป้องกันปัญหาท่ีอาจเกดิ ตามมา เช่น ถงั หรือทอ่ ใตด้ ินรั่ว มาตรวัดคลาดเคลอ่ื น เปน็ ตน้ ทง้ั นกี้ ารปิด ยอดรับจา่ ยนาำ้ มันควรทาำ ทกุ ถงั ทกุ วัน และทกุ สน้ิ เดือน แบบฟอร์มรายการเพ่อื การตรวจสอบความปลอดภัยในการสูบถา่ ยนำ้ามันทีท่ ่าเรอื strainer หมอ้ กรอง ดู filter 148 สารานุกรม เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

stripping การดดู เก็บน�้ำ มนั สว่ นท่ีตกค้างอยใู่ นถังและท่อ swing tank ถังเหล็กแนวตั้งท่ีสามารถสูบน�ำ้ มันออกจากก้นถัง ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม การดูดเก็บนำ้�มันส่วนที่ตกค้างอยู่ในถังและท่อต่างๆ เป็นขั้นตอน ได้หมด สดุ ทา้ ยของการสูบถา่ ยน�ำ้ มนั อาจตอ้ งใช้ปม๊ั เครือ่ งสูบท่ที ำ�งานด้วย ถังแนวตั้ง ทำ�ด้วยเหล็ก มีท่อสูบจ่ายน้ำ�มันติดตั้งอยู่ตรงจุดตำ่� ลมขนาดเลก็ เพื่อจัดเกบ็ นำ้�มันส่วนท่ีตกค้างน้ี สุดของตัวถัง ทำ�ให้สามารถสูบถ่ายน้ำ�มันออกจากก้นถังได้หมด supporting craft เรือรับเชอื ก จงึ ไมม่ ีปริมาณนำ้�มันคงคา้ งในถงั (ดู dead stock) เหมาะสำ�หรบั เรือขนาดเล็กที่ช่วยนำ�เชือกผูกเรือจากเรือขนส่งนำ้�มันมายังท่าเรือ คลงั น�ำ้ มนั ทม่ี กี ารเปลยี่ นชนดิ ของน�ำ้ มนั ทเ่ี กบ็ ในถงั เปน็ ประจ�ำ เพราะ ขณะเรอื ขนสง่ กำ�ลงั เขา้ เทียบทา่ ชว่ ยใหเ้ รือขนส่งน�้ำ มันซ่งึ มขี นาด ชว่ ยไมใ่ ห้เกดิ การปนเปอ้ื นระหวา่ งผลติ ภณั ฑ์ ใหญ่เทยี บทา่ ไดง้ ่ายข้นึ switch loading การเตมิ น�้ำ มนั ชนดิ หนง่ึ ลงในถงั ทเ่ี คยบรรจนุ �้ำ มนั อกี ชนดิ หนึง่ การเปล่ียนชนิดของน้ำ�มันท่ีเคยบรรจุในถังจากชนิดหนึ่งไปเป็นอีก ชนิดหนึ่ง เช่น การเติมนำ้�มันดีเซลลงไปในถังที่เคยบรรจุนำ้�มัน เบนซิน หรือการเติมนำ้�มันเบนซินลงในถังที่เคยบรรจุน้ำ�มันดีเซล การเปล่ียนชนิดนำ้�มันเช่นนี้อาจทำ�ให้เกิดระเบิดและไฟไหม้ได้ โดยเฉพาะอย่างย่ิงการเติมนำ้�มันดีเซลลงไปในถังที่เคยบรรจุน้ำ�มัน เบนซนิ เนอื่ งจากยงั มนี �ำ้ มนั เบนซนิ และไอน�้ำ มนั คา้ งอยใู่ นถงั น�ำ้ มนั เบนซินที่ค้างอยู่ในถังจะลอยอยู่ท่ีผิวหน้าของนำ้�มันดีเซล ส่วน ไอนำ้�มันเบนซินจะลอยอยู่ในช่องว่างของถัง เป็นภาวะที่ไอน้ำ�มัน พรอ้ มท่จี ะตดิ ไฟไดต้ ลอดเวลา ขณะเดียวกนั การเติมน�ำ้ มันดเี ซล เขา้ ไปในถงั ยงั กอ่ ใหเ้ กดิ ประจไุ ฟฟา้ สถติ สะสมบนผวิ หนา้ ของน�ำ้ มนั และผวิ ถังอีกดว้ ย ประจุไฟฟา้ สถติ น้ีอาจก่อใหเ้ กิดประกายไฟ และ ทำ�ใหเ้ กิดการระเบิดขึน้ ได้ การป้องกนั ไม่ใหเ้ กิดภาวะดังกลา่ วทำ�ได้ โดย 1. ใหม้ สี ายดนิ เชอ่ื มตอ่ อยา่ งสมบรู ณร์ ะหวา่ งตวั ถงั บรรจนุ ำ้�มนั เรอื รับเชอื ก สารานุกรม 149 เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม กบั ระบบอปุ กรณต์ า่ งๆ ทใ่ี ชใ้ นการเติมน้าำ มันลงถงั 2. เตมิ นา้ำ มันท่ีมคี ุณสมบัตินาำ ไฟฟา้ ไดด้ ีลงถังบรรจุ เพอ่ื ลดการสะสมของประจไุ ฟฟา้ ทผ่ี วิ หนา้ ของนาำ้ มนั และ 3. ลดความเรว็ ของการไหลของนาำ้ มนั ขณะ กำาลังเตมิ เพอื่ ลดการเกิดประจไุ ฟฟ้าสถติ tank ถงั เกบ็ นาำ้ มัน ถังสาำ หรบั เก็บนำา้ มนั มีหลายแบบ ทำาดว้ ยเหลก็ มีลกั ษณะตา่ งๆ ไดแ้ ก่ ถังเก็บนำา้ มันเชอื้ เพลงิ ขนาด ใหญ่ตามแนวต้ัง (ดู vertical tank) ถงั นำ้ามันแนวนอน (ดู horizontal tank) ถังเกบ็ นำา้ มันใต้ดนิ (ดู underground tank) และถงั บรรจนุ ำา้ มันปนเปื้อน (ดู slop tank) tank cleaning การทาำ ความสะอาดภายในถงั เก็บนาำ้ มนั การทาำ ความสะอาดถงั เกบ็ นา้ำ มนั หลงั จากทใ่ี ชง้ านไปไดร้ ะยะหนงึ่ หรอื เมอ่ื มคี วามจาำ เปน็ ตอ้ งซอ่ มบาำ รงุ สภาพภายในถัง หรือเมื่อต้องเปล่ยี นชนิดของน้ำามันที่จะเก็บในถงั ด้วยเหตุทีน่ ำ้ามันเป็นของเหลวไวไฟ การทำาความสะอาดถังเก็บนำ้ามันจึงต้องปฏิบัติตามข้ันตอนอย่างเคร่งครัด เพื่อป้องกันเพลิงไหม้และ เหตรุ า้ ยท่อี าจเกิดกบั ผู้ปฏิบตั งิ าน รวมทัง้ เพ่ือปกป้องสภาพแวดลอ้ มด้วย tank dipping การวดั ระดับนำ้ามนั ในถังเกบ็ การวดั ระดบั น้ำามนั ในถังเกบ็ โดยหย่อนเทปโลหะผ่านฝาปดิ ท่อวัดระดับนาำ้ มนั (ดู dip hatch) ลงไปใน ถัง เพอ่ื ดูว่านำ้ามันในถังมีระดับความลึกเทา่ ใดจากจดุ อ้างองิ ท่ีกน้ ถงั จนถงึ ระดบั ผิวนาำ้ มนั ซ่ึงใชห้ น่วย เมตร (ทศนิยม 3 ตำาแหนง่ ) เมอื่ ไดร้ ะดบั ความลกึ แลว้ จึงนำามาคำานวณหาปริมาตรนา้ำ มนั (มหี นว่ ย เปน็ ลูกบาศก์เมตร) ตามสูตรท่ีแสดง หรอื นาำ ไปเทยี บกับตารางหาปริมาตรนำา้ มัน (ดู tank table) ของถงั ใบนน้ั เพอื่ หาปรมิ าณนา้ำ มนั ทอ่ี ยใู่ นถงั ปรมิ าณนา้ำ มนั ทเ่ี กบ็ ไวใ้ นถงั จะแปรผนั ตามอณุ หภมู ิ โดยท่ี นำ้ามันจะขยายตัวเม่ืออุณหภูมิสูงข้ึน และหดตัวเม่ืออุณหภูมิลดลง ดังน้ันทุกคร้ังท่ีวัดระดับน้ำามัน จึงควรต้องวัดอุณหภูมิของนำ้ามันในถังด้วย โดยทำาการวัดที่หลายระดับเพ่ือหาค่าอุณหภูมิเฉลี่ยของ นา้ำ มนั ปรมิ าตรนาำ้ มนั ทค่ี ำานวณไดจ้ ะเป็นปริมาตรนำา้ มนั ท่ีอณุ หภมู เิ ฉลีย่ ขณะนน้ั ปรมิ าตรน้ำามัน (m3) = H(m) x D2/4 (m2) (หนว่ ยเป็นเมตร) (หน่วยเป็นเมตร) ภาพแสดงการวัดระดับนำา้ มนั ในถงั เก็บ tank drain ท่อถา่ ยนำา้ มนั คา้ งถงั ทอ่ สบู ถา่ ยนาำ้ มนั ทต่ี ดิ ตง้ั ไวใ้ กลก้ น้ ถงั เพอ่ื ถา่ ยปรมิ าณนาำ้ มนั คงคา้ งในถงั (ดู dead stock) หรอื ของเหลว สกปรก (ดู sludge) ออกจากก้นถังใหม้ ากทส่ี ดุ กอ่ นจะแเปิดถงั เพือ่ ทาำ ความสะอาด (ดู water draw off ประกอบ) tank earthing สายดินของถงั เกบ็ นำ้ามัน ดู tank grounding 150 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

tank farm กลมุ่ ถงั นาำ้ มนั ระบบลอจสิ ตกิ สป์ โิ ตรเลยี ม ถังนา้ำ มนั ทีต่ ง้ั รวมเปน็ กลุ่มๆ ภายในคลงั นำ้ามนั มเี ข่ือนดนิ หรอื เข่อื นคอนกรตี ล้อมรอบเพื่อกักนาำ้ มนั ทีอ่ าจรั่วหก ไหลจากถังเก็บน้ำามัน การก่อสร้างกลุ่มถังน้ำามันต้องเป็นไปตามพระราชบัญญัติว่าด้วยการเก็บรักษาน้ำามันเช้ือ เพลงิ พุทธศกั ราช 2474 ซึ่งกำาหนดให้การเก็บรักษานำา้ มันต้องคาำ นึงถงึ ความปลอดภัยเป็นสาำ คัญ คอื ตอ้ งอยู่ใน ถังท่ีมั่นคงแข็งแรง ติดตั้งอปุ กรณด์ า้ นความปลอดภัยครบถว้ น ตาำ แหน่งของถังและสิง่ กอ่ สรา้ งอนื่ ในพน้ื ทีค่ ลงั น้าำ มันจะตอ้ งมรี ะยะปลอดภยั (ดู safety distance) ตามข้อกาำ หนดเพ่อื ลดความเสยี่ งหากเกิดเพลิงไหม้ มีถนน ใหร้ ถดบั เพลงิ และเจา้ หนา้ ทเี่ ขา้ ไปปฏบิ ตั กิ ารในบรเิ วณกลมุ่ ถงั นาำ้ มนั ไดอ้ ยา่ งปลอดภยั นอกจากนน้ั อปุ กรณไ์ ฟฟา้ ทุกชนิดท่ีติดตั้งในบริเวณกลุ่มถังนำ้ามันต้องเป็นชนิดกันระเบิดเท่าน้ัน และเป็นชนิดท่ีสอดคล้องกับการจำาแนก ประเภทระดับความเส่ยี งของพน้ื ท่ีน้ันๆ (ดู hazardous area classification ประกอบ) และเนอื่ งจากนำ้ามัน เช้ือเพลิงท่ีเก็บอยใู่ นกลมุ่ ถงั นา้ำ มนั เปน็ วัตถไุ วไฟ จึงต้องวางทอ่ น้าำ ดับเพลิง และมีอุปกรณท์ ี่จำาเปน็ สาำ หรับกรณี ฉุกเฉนิ ตดิ ตั้งอยภู่ ายในบรเิ วณกลุ่มถังนำา้ มันดว้ ย กล่มุ ถังนำา้ มัน tank grounding, tank earthing การต่อสายดินสำาหรับถงั เก็บนาำ้ มนั การตอ่ วงจรไฟฟา้ สายดนิ จากผนังถงั เกบ็ น้าำ มนั ลงสู่พ้ืนดิน ซ่งึ ต้องมอี ย่างนอ้ ย 2 จุด เพ่อื ช่วยถ่ายเทกระแสไฟ ลงสูด่ ิน จาำ นวนสายดนิ ต้องเพิ่มขน้ึ ตามขนาดเสน้ ผา่ นศูนย์กลางของถงั น้ำามัน สายดนิ ตอ้ งทำาดว้ ยแผ่นทองแดง และมีความตา้ นทานไฟฟ้าน้อยกว่า 10 โอห์ม นอกจากจะช่วยลดความเสยี หายจากฟา้ ผา่ แล้ว สายดนิ ยงั ช่วย ระบายประจุไฟฟ้าที่เกิดข้ึนเม่ือน้ำามันในท่อและในถังไหลลงสู่พื้นดิน เป็นการป้องกันประกายไฟท่ีอาจเกิดจาก ความต่างศกั ยข์ องประจไุ ฟฟา้ ดว้ ย สารานกุ รม 151 เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

tank marking ข้อความ เครื่องหมาย คำ�เตือนบนถงั บรรจนุ �ำ้ มนั terminal automation system (TAS) ระบบอัตโนมตั ิส�ำ หรับ สญั ลักษณ์ ตัวเลข หรือข้อความที่อยบู่ นถังบรรจนุ ้ำ�มนั เพ่ือบอก ปฏิบัติการคลังน้�ำ มัน (ทีเอเอส) ขอ้ มูลสำ�คัญเกย่ี วกบั ถงั บรรจุนำ้�มันน้ันๆ โดยแสดงไว้ตามตำ�แหน่ง ระบบทป่ี ระกอบดว้ ยโปรแกรมคอมพวิ เตอรแ์ ละอปุ กรณห์ ลายอยา่ ง ตา่ งๆ ของถงั บรรจนุ ำ้�มนั ทีอ่ ยู่ในคลงั นำ้�มัน เชน่ ทำ�งานประสานกันโดยอัตโนมัติหรือกึ่งอัตโนมัติ เพื่อควบคุมการ ท�ำ งานของอปุ กรณใ์ นสว่ นตา่ งๆ ของปฏบิ ตั กิ ารคลงั นำ้�มนั ตวั อยา่ ง ตำ�แหน่ง ข้อมูล เชน่ ระบบควบคมุ วาลว์ (tank farm automation) ระบบวดั น�้ำ มนั ในถังเก็บน้ำ�มัน (ดู auto tankage) ระบบจ่ายนำ้�มันและออก ระบบลอจิส ิตก ์ส ิปโตรเ ีลยม ขา้ งบนั ได หมายเลขขา้ งถงั ซ่ึงเปน็ ระบบ เอกสาร (ดู scheduling ประกอบ) ระบบสนิ คา้ คงคลงั (inventory บนฝาปดิ ช่องทางเข้าออก จดั การของคลังน�ำ้ มันนัน้ ๆ system) และระบบแท่นจา่ ยน�ำ้ มัน (gantry automation) ระบบ วนั ที่ล้างถังครง้ั ล่าสดุ ดงั กลา่ วชว่ ยลดปรมิ าณงานภาคสนามของผปู้ ฏบิ ตั งิ านในคลงั น้ำ�มนั ท�ำ ใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั งิ านมเี วลาส�ำ หรบั การควบคมุ และตรวจสอบงาน รวม ใกลฝ้ าปดิ ชอ่ งทางเข้าออก ค�ำ เตือนในกรณที ี่ถังเคยบรรจุ ทง้ั ภารกจิ ดา้ นความปลอดภยั และกจิ กรรมดา้ นอนื่ ๆ ของคลงั นำ้�มนั นำ�้ มันเบนซินท่ีมีสารตะก่วั มากขน้ึ เชน่ การดแู ลลกู คา้ และการพฒั นาความสมั พนั ธก์ บั ชมุ ชน รอบคลงั น้�ำ มัน ใกลจ้ ดุ วัดระดับน�ำ้ มันบนหลังคาถงั ตัวเลขบอกระยะแนวด่ิงจากจดุ วัดระดบั น้�ำ มันบนหลงั คาถัง ใกลก้ ับวาล์วควบคุมความดัน คา่ ทต่ี ัง้ ไวข้ องวาล์ควบคุมความ ภายในถงั เกบ็ นำ้�มัน (PV value) ดันภายในถงั เก็บน�ำ้ มัน ท้งั ค่า บนหลงั คาถัง ความดนั และสุญญากาศ tank table ตารางความจขุ องถังเกบ็ น�ำ้ มัน ตารางแสดงปรมิ าตรของนำ้�มันในถังบรรจุ ซง่ึ คำ�นวณจากความสงู ของระดบั น้ำ�มัน โดยใชส้ ูตรคำ�นวณดงั นี้ ปริมาตร = ระดับความสงู ของน้�ำ มัน x ¶ x (เส้นผา่ นศนู ยก์ ลางถงั )2 4 เพื่อความสะดวกในการคำ�นวณหาปริมาตรของนำ้�มันในถังบรรจุ จึงมีการทำ�ตารางปริมาตรความจุของถังไว้ให้พร้อมใช้งาน ท้ังนี้ จะใชต้ วั เลขระดบั ความสงู ของน�ำ้ มนั ในถงั ตงั้ แตร่ ะดบั ต�ำ่ สดุ ถงึ ระดบั สงู สดุ ของถงั ในการคำ�นวณซงึ่ ใชห้ นว่ ยเปน็ มลิ ลเิ มตร และจะวดั กบั ตวั เลขเสน้ รอบวงของถงั (tank strapping) ทีร่ ะดบั ความสูงต่างๆ กัน แล้วนำ�มาคำ�นวณหาค่าเฉล่ียของเส้นผ่านศูนย์กลางของถัง เพอื่ ใชใ้ นการค�ำ นวณปรมิ าตรน�ำ้ มนั เปน็ ลติ ร (ดู tank dip ประกอบ) tank transfer การถา่ ยโอนน�ำ้ มนั ระหวา่ งถัง ระบบอัตโนมัตสิ ำ�หรับปฏิบตั ิการคลังนำ�้ มัน (ทีเอเอส) การขนยา้ ยน�ำ้ มนั ออกจากถังเก็บ จำ�เปน็ ตอ้ งท�ำ ในบางโอกาส เชน่ เมอื่ ตอ้ งตรวจสอบหรอื ซ่อมบำ�รงุ ถงั หรอื เม่ือตอ้ งการถ่ายน้ำ�มนั ไป Thai Petroleum Pipeline Company Limited (Thappline) ยงั ถงั ทีม่ ขี นาดใหญห่ รือเลก็ กว่า เมอ่ื ความต้องการนำ้�มนั ของตลาด บริษัท ทอ่ ส่งปิโตรเลยี ม จำ�กดั (แทปไลน)์ เปลย่ี นแปลงไป บริษัทท่ีให้บริการขนส่งน้ำ�มันทางท่อ และบริการคลังนำ้�มันปลาย tank truck รถขนสง่ น�้ำ มัน ท่อ ตงั้ ข้ึนเมื่อปี พ.ศ. 2534 โดยผถู้ อื หุน้ ในปจั จบุ นั (พ.ศ. 2552) ดู oil tanker ได้แก่ บมจ. ปตท. บจ. เอสโซ่ (ประเทศไทย) บจ. เชลล์ tank truck compartment ชอ่ งบรรจุน้�ำ มนั ในถังบรรทกุ น้ำ�มนั แห่งประเทศไทย บจ. นำ้�มันคาลเท็กซ์ (ไทย) บจ. ไทยออยล์ ชอ่ งภายในถงั ทรงกระบอกแนวนอนบนรถบรรทกุ ส�ำ หรบั แยกบรรจุ บจ. ปิโตรนาสรีเทล (ประเทศไทย) บจ. คูเวตปิโตรเลียม ผลิตภัณฑ์น้ำ�มันหลายๆ ชนิด เช่น เบนซิน แก๊สโซฮอล ดีเซล (ประเทศไทย) บจ. บีพอี อยล์ (ประเทศไทย) และบจ. โมบิลออยล์ การแบ่งช่องบรรจุภายในถังบรรจุขนส่งน้ำ�มันช่วยกระจายนำ้�หนัก ไทยแลนด์ โดยบริษัทท่อส่งปิโตรเลียม ให้บริการท่อขนส่งนำ้�มัน ของนำ้�มันไปยงั ส่วนตา่ งๆ ของรถ การควบคุมรถจึงดีขึ้นท�ำ ใหค้ น 3 เสน้ ทางหลกั คอื ขบั รถสามารถควบคุมรถไดง้ า่ ยข้ึน 1. ศรีราชา-สระบุรี ระยะทาง 255 กิโลเมตร ขนส่งน้ำ�มันได้ 26,000 ล้านลิตรตอ่ ปี โดยมตี ้นทางอยู่ท่ีกลมุ่ โรงกล่ันน�ำ้ มันบริเวณ 152 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน