สารานุกรม-เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

¡ÃШ¡ãÊ ·¡èÕ ¹Ñ ¹éÓ½¹à¢ÒŒ ¡ÅÍ‹ §áËŒ§ µÐá¡Ã§ÇÒ§ÇÑÊ´ÍØ ºá˧Œ ª‹Í§ÃкÒÂÍÒ¡ÒÈÍÍ¡µ´Ô ÁØŒ§ÅÇ´ ÁÁØ àÍÕ§ 14 ͧÈÒ พลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก 14 อากาศแบบธรรมชาติคือลมจะผ่านเข้าทางด้านหน้าและออกทาง ªÍ‹ §ÃкÒÂÍÒ¡ÒÈà¢ÒŒ µ´Ô ÁŒØ§ÅÇ´ ด้านหลงั ของกลอ่ ง อีกชนิดหนึง่ คือ ตอู้ บแห้งรงั สีอาทิตย์ (solar cabinet dryer) ซงึ่ มขี นาดใหญ่กว่ากล่องอบแห้ง ประกอบด้วยตวั กลอ่ งอบแห้งรงั สอี าทติ ย์ เกบ็ รังสอี าทิตย์เพ่ือผลติ อากาศร้อนชนิดแผน่ แบน (flat-plate air collector) และตใู้ สผ่ ลติ ภณั ฑท์ จี่ ะอบแหง้ แผน่ ดดู กลนื รงั สอี าทติ ย์ ª‹Í§ÃкÒÂÍÒ¡ÒȪ¹×é ÍÍ¡ มีลักษณะเป็นแผ่นแบนมีช่องว่างเพื่อให้ลมเคล่ือนท่ีผ่านเข้ามารับ µÐá¡Ã§ãÊ‹ÇÊÑ ´ÍØ ºáËŒ§ ความร้อน ด้านบนปิดด้วยกระจกใส วัสดุอบแห้งจะได้รับความ ¡ÃШ¡ãÊ รอ้ นจากลมรอ้ นจากแผน่ ดดู กลนื รงั สแี ละจากรงั สอี าทติ ยท์ ส่ี อ่ งผา่ น กระจกใสด้านข้างตู้ ความช้ืนจากวัสดุจะถูกระบายออกจากตู้โดย á¼¹‹ ÃѺáʧÍҷԵ ธรรมชาติทางช่องลมท่ีอยู่ตอนบนด้านหลังตู้ การติดพัดลมระบาย ªÍ‹ §ÅÁà¢ÒŒ อากาศจะชว่ ยเพิม่ อตั ราการไหลของอากาศภายในตไู้ ดด้ ียิง่ ขน้ึ solar pond สระรงั สีอาทติ ย์ ตอู้ บแหง้ รงั สอี าทติ ย์ สระทบ่ี รรจนุ �้ำ เกลอื ทแี่ บง่ เปน็ ชน้ั ๆ ตามระดบั ความเขม้ ขน้ ของเกลอื ช้ันบนจะมรี ะดบั ความเข้มขน้ ของเกลอื น้อยที่สดุ ส่วนท่ีก้นบ่อจะมี ความเข้มขน้ สูงสุด เมือ่ สระไดร้ ับรงั สอี าทิตย์ (ดู solar radiation) จะกักเก็บความรอ้ นไวท้ ก่ี ้นบอ่ พลังงานความร้อนนี้ท่ไี ดน้ ้สี ามารถ นำ�ไปใช้ประโยชน์ในอตุ สาหกรรม เกษตรกรรม หรือใชใ้ นการผลิต กระแสไฟฟ้าได้ ตัวอย่างเช่น โครงการผลิตไฟฟ้าจากสระรังสี อาทิตยท์ เ่ี อลแพโซ (El Paso Solar Pond) ขนาดผลิตกำ�ลังไฟฟา้ 70 กิโลวัตต์ ท่สี หรฐั อเมริกา Heat losses Fresh Salty Very Salty Heat Absorbing Bottom โครงสร้างสระรงั สีอาทิตย์ โครงการผลติ ไฟฟา้ จากสระรงั สอี าทิตย์ ขนาด 70 กิโลวตั ต์ ทีเ่ มอื งเอลแพโซ รัฐเทก็ ซัส สหรฐั อเมริกา สารานกุ รม 253 เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

พ ัลงงานทดแทนและพ ัลงงานทางเ ืลอก solar radiation รงั สีอาทติ ย์ รงั สีอาทติ ย์ คล่ืนแม่เหล็กไฟฟ้าท่ีดวงอาทิตย์แผ่รังสีผ่านช้ันบรรยากาศลงสู่พื้น โลก รงั สที ี่ไม่เปลย่ี นทิศทางเม่อื ตกกระทบบนพน้ื โลก เรียกว่ารังสี สเปกตรัมรังสีอาทิตย์ อาทติ ย์ตรง (direct solar radiation) ส่วนรังสีท่ตี กกระทบอนภุ าค ในชัน้ บรรยากาศ เช่น ฝุ่น ละอองไอนา้ำ ในเมฆ บางสว่ นอาจถูกดูด áʧÍÒ·µÔ  กลืนโดยชั้นบรรยากาศ บางส่วนเกิดการกระเจิงและการสะท้อน ทาำ ใหเ้ ปลยี่ นทศิ ทางไปจากเดมิ เรยี กวา่ รงั สอี าทติ ยก์ ระจาย (diffuse ÃÒ§ÃѺ¹Óé ¡Åè¹Ñ ¡ÃШ¡ãÊ solar radiation) รังสตี รงและรังสกี ระจายที่ตกกระทบบนพน้ื โลก ©¹Ç¹¡Ñ¹¤ÇÒÁÌ͹ รวมเรยี กว่ารังสอี าทิตย์รวม (global solar radiation) solar spectrum สเปกตรมั รังสอี าทิตย์ ¹éӡŹèÑ ¹éÓÃÐàË รังสอี าทติ ย์ (ดู solar radiation) ทแ่ี ผอ่ อกจากดวงอาทติ ย์ รังสี อาทิตย์ประมาณร้อยละ 99 มีความยาวคลื่นอยู่ในช่วง 0.3-3 เครอ่ื งกลน่ั นำา้ ด้วยรังสีอาทติ ย์ ไมโครเมตร ประมาณร้อยละ 43 เป็นรังสีช่วงที่ตามองเห็นเป็น แสงสว่าง (visible light) ความยาวคลื่นอยู่ในช่วง 0.39-0.78 ไมโครเมตร รอ้ ยละ 49 เปน็ รงั สอี นิ ฟราเรดคลน่ื สน้ั (near-infrared) ความยาวคล่นื อยู่ในชว่ ง 0.78-3.00 ไมโครเมตร ท่ีเหลือประมาณ ร้อยละ 7 เปน็ รงั สอี ลั ตราไวโอเลต (ultraviolet) ความยาวคลื่น อยูใ่ นช่วง 0.20-0.39 ไมโครเมตร รังสีอาทิตยท์ ่ีตกกระทบบนพื้น โลก จะถูกดูดกลืนไวท้ าำ ให้พื้นโลกมอี ุณหภูมสิ ูงข้ึน ดงั น้ันเพือ่ รักษา สภาวะสมดุลของโลก พื้นโลกจะปลดปล่อยรังสีในช่วงอินฟราเรด ซงึ่ เปน็ คลื่นความร้อนกลับคืนส่บู รรยากาศ solar still เครอ่ื งกลั่นนำา้ รงั สอี าทติ ย์ อุปกรณ์กล่ันนาำ้ โดยใชพ้ ลงั งานความร้อนจากรงั สอี าทติ ย์ (ดู solar radiation)ระเหยน้ำาให้กลายเป็นไอไปตกกระทบบนพื้นผิวที่มี อณุ หภมู ิต่าำ กวา่ และเกดิ การควบแนน่ ขึ้น ตวั อยา่ งเช่น เคร่อื งกลัน่ น้าำ แสงอาทิตยแ์ บบอา่ ง ซ่ึงเปน็ เครื่องกล่นั นำ้าแบบงา่ ยๆ มีลักษณะ เป็นอ่างส่ีเหลี่ยมพื้นผ้าสำาหรับใส่น้ำาท่ีต้องการกลั่น ด้านบนปิด ด้วยกระจกใสโดยวางเป็นมุมเอียงในแนวระนาบ ภายในอ่างเป็น พ้ืนผิวสีดำาเพื่อทำาหน้าที่ดูดกลืนแสงอาทิตย์ เม่ือน้ำาได้รับความ ร้อนจะระเหยกลายเป็นไอลอยตัวข้ึนไปตกกระทบกับกระจกซ่ึงมี อณุ หภมู ทิ ต่ี า่ำ กวา่ ไอนาำ้ จะควบแนน่ บนผวิ กระจกดา้ นในเปน็ หยดนา้ำ หยดนาำ้ ทเี่ กดิ ขน้ึ จะไหลตามความเอยี งของกระจกลงสรู่ างรบั นาำ้ กลนั่ ทอี่ ยภู่ ายในกลอ่ งดา้ นหนา้ กอ่ นจะไหลผา่ นทอ่ ออกจากเครอื่ งกลน่ั นา้ำ เข้าสู่ภาชนะเกบ็ ต่อไป solid catalysis ตวั เร่งปฏกิ ริ ยิ าของแขง็ ตัวเร่งปฎิกิริยาท่ีมีสถานะเป็นของแข็ง ตัวเร่งปฏิกิริยาของแข็ง ที่นำามาใช้ในการผลิตไบโอดีเซล (ดู biodiesel) ได้แก่ โซเดียมคาร์บอเนต แคลเซียมออกไซด์ แคลเซียมไฮดรอกไซด์ ซงิ กอ์ อกไซด์ ชว่ ยลดขนั้ ตอนการใชน้ า้ำ ลา้ งไบโอดเี ซล ไมต่ อ้ งมรี ะบบ บาำ บดั นา้ำ เสีย และสามารถนำาตวั เร่งปฏกิ ริ ิยากลับมาใช้ใหม่ได้ 254 สารานุกรม เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

sorghum ขา้ วฟา่ ง พลังงานทดแทนและพลังงานทางเลอื ก พชื ตระกูลหญา้ ชื่อวทิ ยาศาสตร์ Sorghum bicolor (Linnaeus) Moench โดยทว่ั ไปแลว้ จะมลี าำ ตน้ เดยี ว แตอ่ าจจะแตกกอหรอื หนอ่ ได้แล้วแต่ชนิดและพันธ์ุ ส่วนใหญ่เป็นพืชฤดูเดียวหรือพืชล้มลุก แต่มีหลายประเภทที่สามารถอยู่ข้ามปีได้โดยแตกกอจากต้นเดิม มีระบบรากฝอย ลำาตน้ มีความสูงแตกต่างกนั ตง้ั แต่ 45 เซนตเิ มตร จนถงึ 4 เมตร ช่อดอกเกดิ ที่ปลอ้ งบนสดุ ของตน้ ดอกมี 2 ชนิด ชนิดแรกเป็นดอกท่ีไม่มีก้านซ่ึงเป็นดอกสมบูรณ์เพศและจะพัฒนา ไปเปน็ เมลด็ อกี ชนดิ หนง่ึ เปน็ ดอกทมี่ กี า้ นดอก ดอกชนดิ นเ้ี ปน็ หมัน มแี ตเ่ กสรตวั ผเู้ ทา่ นน้ั ขา้ วฟา่ งเปน็ ธญั พชื ทใ่ี ชป้ ระโยชนไ์ ดท้ งั้ ลาำ ตน้ ใบ ช่อรวง และเมล็ด เมล็ดข้าวฟ่างเป็นอาหารของคนและสัตว์ ตน้ และใบของขา้ วฟ่างบางชนิดใช้ทำาหญ้าแหง้ หญา้ หมกั หรอื ทุง่ หญา้ เลย้ี งสตั วไ์ ดเ้ ปน็ อยา่ งดี เชน่ หญา้ อลั มมั หญา้ ซแู ดกซ์ เปน็ ตน้ สงิ่ ทตี่ อ้ งพงึ ระวงั คอื ตน้ และใบขา้ วฟา่ งทยี่ งั ออ่ นอยู่ โดยเฉพาะอยา่ ง ยิ่งในระยะตน้ กลา้ มีสารพษิ เดอรร์ ิน (dhurrin) อยู่มาก ถ้าสัตว์กนิ เขา้ ไปสารนจ้ี ะถกู ยอ่ ยกลายเปน็ กรดพรสั ซกิ (prussic acid) หรอื กรด ไฮโดรไซยานกิ (hydrocyanic acid) ซง่ึ เปน็ พษิ ขา้ วฟา่ งหวานหรอื ซอรโ์ ก (sorgho) มนี ้าำ ตาลในลำาต้นมาก สามารถหีบเอานาำ้ หวาน ไปทาำ นำา้ ตาล นาำ้ เชอ่ื ม หรอื หมักเพ่อื ผลติ แอลกฮอล์ (ดู alcohol) เป็นพืชสำาคัญท่ีเกษตรกรนิยมเพาะปลูกเพื่อเสริมรายได้เนื่องจาก เป็นท่ีต้องการของตลาดท้งั ในประเทศและต่างประเทศ ถ่วั เหลือง ต้นข้าวฟ่าง soybean ถว่ั เหลือง ขา้ วฟ่าง พชื ตระกลู ถว่ั ทมี่ คี วามสาำ คญั ทางเศรษฐกจิ ของโลกและของประเทศ ชือ่ วิทยาศาสตร์ Glycine max (L.) Merr. เป็นพชื ล้มลุก ราก เป็นระบบรากแกว้ ตามรากมปี ม (nodule) ซ่ึงเกิดจากแบคทเี รยี ไรโซเบียม (Rhizobium japonicum) เขา้ ไปอาศัยอยู่ แบคทเี รยี ได้รับคาร์โบไฮเดรตจากต้นถั่วเหลือง ในขณะที่ถั่วเหลืองได้ ไนโตรเจนในรปู ไนเตรตทแ่ี บคทเี รยี ตรงึ ไดจ้ ากอากาศไปใชป้ ระโยชน์ ถว่ั เหลอื งสว่ นมากมลี าำ ตน้ ตรงเปน็ พมุ่ ตรง แตกแขนงมาก สงู ประมาณ 30-150 เซนติเมตร ข้นึ อยูก่ บั ความอุดมสมบรู ณ์ของดิน ความชนื้ และฤดปู ลกู ดอกเปน็ ชอ่ มสี ขี าวหรอื สมี ว่ ง ฝกั เกดิ เปน็ กลมุ่ กลมุ่ ละ 2-10 ฝัก แตล่ ะฝกั มีเมลด็ 1-5 เมล็ด แต่สว่ นใหญม่ ี 2-3 เมลด็ เมอ่ื สุกฝกั มีสีนาำ้ ตาล ฝกั อาจแตกทาำ ให้เมลด็ รว่ ง เมลด็ มขี นาดและ รปู รา่ งตา่ งๆ กนั ตง้ั แตก่ ลมรจี นถงึ ยาว อาจมสี เี หลอื ง เขยี ว นาำ้ ตาล หรอื ดำา เมลด็ ถ่ัวเหลืองประกอบด้วยน้าำ มนั ร้อยละ 13-24 โปรตีน รอ้ ยละ 30-50 และยงั มคี ารโ์ บไฮเดรตร้อยละ 12-24 การปลกู ถวั่ เหลอื งชว่ ยบาำ รงุ ดนิ เนอื่ งจากแบคทเี รยี ไรโซเบยี มทอ่ี าศยั อยใู่ นปม ทร่ี ากสามารถตรงึ ไนโตรเจนจากอากาศได้ สารานกุ รม 255 เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

พ ัลงงานทดแทนและพ ัลงงานทางเ ืลอก soybean oil นำ้�มันถว่ั เหลือง straight  vegetable oil (SVO) นำ้�มันพืชท่ีใช้เป็นเชื้อเพลิง นำ้�มันที่สกัดจากเมล็ดถั่วเหลือง (ดู soybean) มีปริมาณกรด โดยตรง (เอสวีโอ) ไขมนั ไมอ่ มิ่ ตวั สงู กวา่ น�ำ้ มนั พชื ชนดิ อนื่ ๆ เชน่ กรดลโิ นลนี กิ และกรด น�้ำ มนั พชื ทใ่ี ชเ้ ปน็ เชอ้ื เพลงิ โดยตรงในเครอ่ื งยนตด์ เี ซล มกี ารทดลอง ลโิ นลอี กิ น�ำ้ มนั ถวั่ เหลอื งทดี่ ตี อ้ งไมม่ ตี ะกอน เมอื่ น�ำ ไปแชเ่ ยน็ ไมเ่ ปน็ ใชน้ ำ้�มันถว่ั ลิสง (ดู soybean oil) น�้ำ มนั เมล็ดสบู่ด�ำ (ดู jatropha ไขและไมข่ ุ่น ใชใ้ นการประกอบอาหาร หรอื เป็นวตั ถดุ ิบในการผลติ oil) น�ำ้ มันมะพรา้ ว (ดู coconut oil) น�้ำ มันปาลม์ (ดู palm oil) ไบโอดีเซล (ดู biodiesel) เช่น ในสหรัฐอเมริกา ซ่งึ ผลิตไบโอดีเซล รวมถึงเอสเทอร์ของนำ้�มันปาล์มเป็นเช้ือเพลิงต้ังแต่สงครามโลก จากน�้ำ มันถวั่ เหลืองถงึ รอ้ ยละ 90 ของนำ้�มันพชื ท้ังหมด ครงั้ ท่ี 2 และหลังวิกฤตน�้ำ มนั ของโลกในปี พ.ศ. 2514 เรื่อยมา starch แป้ง อย่างไรกต็ าม นำ้�มันพชื มีความหนืดสูงกว่าน้�ำ มนั ดีเซล ท�ำ ใหห้ ัวฉีด คาร์โบไฮเดรตท่ีสะสมในพืช พบท้ังในใบ ลำ�ต้น ราก ผล นำ้�มันฉีดนำ้�มันเป็นฝอยได้ยาก นำ้�มันพืชยังมีสมบัติที่ระเหยตัว และเมล็ด แป้งมีมวลโมเลกุลตั้งแต่ 10,000 ถึง 1,000,000 กลายเป็นไอได้ช้า จึงทำ�ให้จุดระเบิดยาก การเผาไหม้ไม่สมบูรณ์ โมเลกลุ ประกอบด้วยพอลิแซก็ คาไรด์ 2 ชนิด และทัง้ 2 ชนดิ เปน็ เหลอื คราบเขมา่ เกาะทหี่ วั ฉดี ผนงั ลกู สบู แหวนและวาลว์ ยงิ่ ไปกวา่ พอลเิ มอรข์ องกลโู คส แตม่ มี วลโมเลกลุ และโครงสรา้ งตา่ งกนั ไดแ้ ก่ น้นั การเกดิ ไขในนำ้�มันพืชยงั เป็นอปุ สรรคตอ่ การปอ้ นเชอ้ื เพลิงและ แอมโิ ลส (amylose) และแอมโิ ลเพกทนิ (amylopectin) คณุ สมบตั ิ การใชง้ านในบางพน้ื ทแี่ ละบางฤดกู าลทมี่ อี ณุ หภมู ติ �่ำ ในตา่ งประเทศ ของแปง้ มีดังน้ี ไม่เป็นผลึก เปน็ ผงสีขาว ไม่มีรสหวาน ไมล่ ะลาย จึงต้องติดตงั้ ระบบอุ่นน�้ำ มันกอ่ นป้อนเขา้ หัวฉดี และใช้น�้ำ มันดีเซล ในน้ำ�เย็น แต่เม่ือให้ความร้อนจะได้สารแขวนลอยและกลายเป็น เมือ่ เร่มิ เดนิ เครอ่ื งยนต์ สารคอลลอยด์ (colloid) การให้ความร้อนทำ�ให้แป้งมีความหนืด sugar cane อ้อย, ออ้ ยแดง เพ่ิมขึ้นด้วย แป้งยังสามารถทำ�ปฏิกิริยากับกรดอินทรีย์หรือกรด พืชล้มลุกชนิดหนึ่ง ชื่อวิทยาศาสตร์ Saccharum officinarum อนินทรีย์ ผลทไ่ี ดค้ อื เอสเทอร์ (ดู ester) บางชนิดใชท้ ำ�พลาสติก Linn. ลำ�ต้นสงู 2-5 เมตร สมี ่วงแดง มไี ขสขี าวปกคลมุ ไมแ่ ตก บางชนิดเปน็ วตั ถุระเบดิ รุนแรง กงิ่ กา้ น ใบเดย่ี วเรยี งสลบั ออกดอกเปน็ ชอ่ สขี าวทปี่ ลายยอด ผลเปน็ ผลแหง้ ขนาดเล็ก มนี ำ�้ ตาลสะสมทล่ี ำ�ตน้ ออ้ ยมหี ลายพนั ธแุ์ ตกตา่ ง กนั ท่คี วามสงู ความยาวของข้อและสีของลำ�ต้น เปน็ พืชเศรษฐกจิ ท่เี กษตรกรนยิ มปลูกกันมาก ในการผลติ น้ำ�ตาลทรายจะได้กากออ้ ย (ดู bagasse) กากตะกอนหมอ้ กรอง (filter cake) และกากนำ้�ตาล (ดู molasse) เป็นผลพลอยได้ที่สามารถนำ�ไปใช้ในอุตสาหกรรม ประเภทอื่น หรือใช้เป็นเชื้อเพลิงสำ�หรับผลิตกระแสไฟฟ้าใช้ใน โรงงาน อตุ สาหกรรมน�้ำ ตาลจากออ้ ยนับเปน็ อตุ สาหกรรมทสี่ �ำ คัญ และเกา่ แก่ของประเทศไทย CH2OH CH2OH CH2OH H H H H H H H H H H H OH OH OH H O OH OH OH H O H OH H OH อนภุ าคแปง้ และโครงสร้างเคมีของแป้ง steam boiler หมอ้ ไอน้�ำ ส่วนต่างๆ ของต้นออ้ ยแดง หม้อต้มที่ใช้น้ำ�เป็นสารทำ�งาน โดยอาศัยพลังงานจากแหล่ง ปฐมภมู ิ เชน่ การเผาไหมเ้ ชอื้ เพลงิ ไดก้ า๊ ซรอ้ นซง่ึ ผา่ นสว่ นแลกเปลย่ี น ความร้อนทำ�ให้น้ำ�กลายเป็นไอ หม้อไอน้ำ�ทำ�ด้วยเหล็กกล้าหรือ วัสดุอ่ืนๆ ที่มีคุณสมบัติคล้ายกัน ส่วนสำ�คัญคือส่วนแลกเปลี่ยน ความร้อนระหว่างก๊าซร้อนจากการเผาไหม้กับนำ้�และไอนำ้�ซ่ึง จะต้องได้รับการออกแบบและสร้างอย่างแข็งแรง ถูกต้องตาม หลกั เกณฑท์ างวิศวกรรม หมอ้ ไอน้ำ�มขี นาดและรูปแบบต่างๆ กัน ขนึ้ อยกู่ บั ปรมิ าณและความดนั ของไอน�้ำ ทต่ี อ้ งการผลติ เปน็ อปุ กรณ์ สำ�คญั ในโรงงานตา่ งๆ 256 สารานกุ รม เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

sulphate ash เถ้าซัลเฟต มาตรฐานไบโอดีเซลที่ประกาศโดยกรมธรุ กจิ พลงั งาน พ.ศ. 2552 พลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก กากท่ีเหลืออยู่หลังจากตัวอย่างนำ้ามันถูกเผาและนำาตัวอย่างน้ำามัน กำาหนดให้ไบโอดเี ซลมีปริมาณกำามะถันไม่เกนิ รอ้ ยละ 0.0010 โดย มาทำาปฏิกิริยาด้วยกรดซัลฟิวริก จากน้ันจึงนำาตัวอย่างน้ำามันไปให้ นำา้ หนัก (วิธที ดสอบตาม ASTM D 2622) ความร้อนอีกคร้ังจนกระทั่งนำ้าหนักคงท่ี ปริมาณเถ้าซัลเฟตเป็น sunflower ทานตะวัน คา่ ทบ่ี ง่ บอกถงึ ความเขม้ ขน้ ของโลหะทมี่ อี ยใู่ นสารเตมิ แตง่ ในนาำ้ มนั พชื ลม้ ลกุ ทนี่ ยิ มปลกู กนั มาก ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ Helianthus Annuus L. เนอื่ งจาก แบเรยี ม แคลเซยี ม แมกนเี ซยี ม โซเดยี มและโพแทสเซยี ม พืชในตระกูลเดียวกับเบญจมาศ คำาฝอย และดาวเรือง ช่อดอก จะถูกเปล่ียนให้อยู่ในรูปโลหะซัลเฟต (ในกรณีท่ีไม่มีฟอสฟอรัส และใบจะหันตามทิศทางของดวงอาทิตย์ในรอบวัน รากเป็นระบบ เพราะฟอสฟอรัสจะรวมกับโลหะ เกิดเป็นโลหะฟอสเฟตแทน) รากแก้ว ลำาต้นส่วนใหญ่ไม่มีแขนง แต่บางพันธุ์มีการแตกแขนง มาตรฐานไบโอดีเซลทป่ี ระกาศโดยกรมธรุ กจิ พลังงาน พ.ศ. 2552 ขนาดของลำาต้น ความสงู การแตกแขนงขนึ้ อยกู่ บั พันธุ์และสภาพ กำาหนดให้ไบโอดีเซลมีปริมาณเถ้าซัลเฟตได้ไม่เกินร้อยละ 0.02 แวดล้อม รูปร่างของใบแตกต่างกันตามพันธ์ุ ดอกเป็นรูปจาน โดยน้ำาหนัก (วธิ ีทดสอบตาม ASTM D 874) เกิดอยู่บนตายอดของลำาต้นหลักหรือแขนงลำาต้น มีเส้นผ่าน sulphur, sulfur กาำ มะถัน, ซัลเฟอร์ ศูนย์กลาง 6-37 เซนติเมตร ขึ้นอยู่กับพันธ์ุและสภาพแวดล้อม ธาตอุ โลหะ ไม่มรี สหรอื กล่ิน กำามะถันในรปู แบบปกตเิ ป็นของแข็ง ดอกมีลักษณะเป็นแบบช่อดอก ประกอบด้วยดอกย่อยเป็นจำานวน สีเหลืองที่เป็นผลึก ในธรรมชาติสามารถพบได้ในรูปธาตุ หรือแร่ มาก ดอกจะเร่ิมบานหรือแก่จากวงรอบนอกเข้าหาศูนย์กลาง ซัลไฟด์และซัลเฟต เป็นธาตุจำาเป็นสำาหรับสิ่งมีชีวิต พบในกรด ของดอก เมล็ดมีเปลือกแข็งห่อหุ้มเนื้อใน แบ่งเป็น 3 ประเภท อะมโี นหลายชนดิ ไบโอดเี ซล (ดู biodiesel) เปน็ เชอื้ เพลงิ ทม่ี ปี รมิ าณ คอื 1. เมล็ดที่ใชส้ กัดนำา้ มนั (ดู sunflower oil) มขี นาดเลก็ สีดำา กาำ มะถนั ตาำ่ เนอ่ื งจากนาำ้ มนั พชื ดบิ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ มกั มอี งคป์ ระกอบ เปลือกเมล็ดบางให้น้ำามันมาก 2. เมล็ดท่ีใช้รับประทาน มีขนาด ของกำามะถันตำ่ากว่า 15 ส่วนในล้านส่วน ยกเว้นนำ้ามันใช้แล้ว ใหญ่กว่า เปลือกหนาไม่ตดิ กับเนื้อในเมลด็ และ 3. เมล็ดท่ีใชเ้ ปน็ หรือไขสัตว์ องค์ประกอบกำามะถันในนำ้ามันเมื่อเผาไหม้จะเปล่ียน อาหารเลี้ยงนกหรือไก่โดยตรง ผลผลิตส่วนใหญ่ของทานตะวัน เป็นก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ซ่ึงถูกปลดปล่อยออกมาพร้อมไอเสีย อยู่ในประเทศที่มีอากาศอบอุ่น เช่น รัสเซีย อาร์เจนตินา จีน จากเครอื่ งยนต์ สง่ ผลกระทบตอ่ สง่ิ แวดลอ้ ม การวเิ คราะหป์ รมิ าณ และประเทศในแถบยุโรปตะวันออก สำาหรับประเทศไทยผลิต กำามะถันในไบโอดีเซลทำาได้โดยใช้เครื่องเอกซ์เรย์ฟลูออ- ทานตะวนั ไมเ่ พียงพอต่อการบริโภคในประเทศ เรสเซนซ์ สเปกโทรมเิ ตอร์ (X-ray fluorescence spectrometer) ทุง่ ดอกทานตะวัน สารานุกรม 257 เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

พ ัลงงานทดแทนและพ ัลงงานทางเ ืลอก sunflower oil นำ้ามันทานตะวนั นำ้ามนั ท่ีสกัดจากเมล็ดดอกทานตะวนั (ดู sunflower) มีกรดไขมันไม่อม่ิ ตวั เช่น กรดลโิ นลีนกิ หรือกรด ลโิ นลอี กิ สงู ถงึ รอ้ ยละ 88 ซงึ่ สงู กวา่ นาำ้ มนั ถว่ั เหลอื งและนา้ำ มนั ปาลม์ นอกจากนย้ี งั ประกอบดว้ ยวติ ามนิ เอ ดี อี และเค ซ่ึงเป็นสารต้านออกซเิ ดชัน (antioxidant) ช่วยกันหนื ได้ดี จึงเก็บไวไ้ ด้นานกว่านาำ้ มัน พืชชนิดอ่ืน เนื่องจากนำ้ามันทานตะวันมีคุณค่าสูง จึงเป็นท่ีต้องการของตลาดทั้งในและต่างประเทศ ท้ังเพ่ือการบรโิ ภคและใช้ในอตุ สาหกรรม เช่น นำ้ามนั ชกั เงา นา้ำ มนั หล่อล่นื สที าบ้าน ลาำ ตน้ ทานตะวนั สามารถนำาไปทำากระดาษคุณภาพดี ส่วนนำ้ามันจากเมล็ดดอกทานตะวันสามารถนำามาผลิตไบโอดีเซล (ดู biodiesel) โดยทาำ ปฏกิ ิรยิ ากับเมทานอลเหมอื นนา้ำ มนั พชื อน่ื ๆ เมลด็ ทานตะวัน surface tension แรงตงึ ผวิ แรงที่เกิดขึ้นบริเวณผิวของของไหลที่สัมผัสกับของไหลอื่นหรือผิวของแข็ง มีพลังงานเพียงพอในการยึด เหนี่ยวระหวา่ งโมเลกลุ แรงตงึ ผวิ เป็นปรากฏการณ์ทเี่ กิดจากแรงเช่อื มแน่น (cohesive force) ระหว่าง โมเลกุลของของเหลว เชน่ ของเหลวท่ผี วิ สมั ผสั กบั อากาศ โมเลกลุ ท่อี ยใู่ ตผ้ วิ ของของเหลวแตล่ ะโมเลกลุ จะถกู ดงึ ดว้ ยแรงเทา่ ๆ กนั จากโมเลกลุ อนื่ ทลี่ อ้ มรอบ ทาำ ใหแ้ รงสทุ ธทิ ก่ี ระทาำ ตอ่ แตล่ ะโมเลกลุ นนั้ เปน็ ศนู ย์ แต่ทผ่ี ิวของของเหลวมแี รงดึงลงจากโมเลกลุ ของเหลวทอี่ ยลู่ ึกลงไปกระทาำ ตอ่ โมเลกุลท่ผี ิวของเหลว ซ่งึ มี ค่ามากกวา่ แรงดึงขึน้ จากโมเลกุลของอากาศด้านบน surfactant สารลดแรงตึงผิว สารที่เม่ือละลายน้ำาแล้วสามารถช่วยลดแรงตึงผิวของน้ำา มีคุณลักษณะที่สำาคัญ 2 ส่วน ได้แก่ สว่ นหวั ทเี่ ปน็ สารชอบนาำ้ (hydrophilic) และสว่ นหางทเ่ี ปน็ สารไมช่ อบนาำ้ แตช่ อบนาำ้ มนั (hydrophobic) สารลดแรงตงึ ผิวมี 4 ชนิด คือ 1. สารลดแรงตึงผวิ ประเภทแอนไอออนนคิ (anionic surfactant) เป็นสารลดแรงตึงผิวท่ีประจุไฟฟ้าบนส่วนท่ีชอบนำ้าเป็นประจุลบ 2. สารลดแรงตึงผิวประเภท แคทไอออนนคิ (cationic surfactant) เปน็ สารลดแรงตงึ ผวิ ทปี่ ระจไุ ฟฟา้ บนสว่ นทชี่ อบนา้ำ เปน็ ประจบุ วก ไม่สามารถทำาหน้าที่ได้ในสภาวะแวดล้อมท่ีเป็นด่างสูง (pH10-11) 3. สารลดแรงตึงผิวประเภท นอนไอออนนิค (nonionic surfactant) สารลดแรงตึงผิวประเภทน้ีเป็นโมเลกุลท่ีไม่มีประจุ และ 4. สารลดแรงตงึ ผิวประเภทแอมโฟเทอริค (amphoteric surfactant หรือ zwitterion) เปน็ สาร ลดแรงตงึ ผวิ ทป่ี ระจไุ ฟฟา้ สว่ นทชี่ อบนา้ำ เปน็ ทงั้ ประจบุ วกและลบ ทง้ั นข้ี น้ึ อยกู่ บั สภาวะแวดลอ้ ม ถา้ สภาวะ แวดล้อมเป็นดา่ ง (pH>7) ประจไุ ฟฟา้ จะเป็นประจลุ บ ถ้าสภาวะแวดล้อมเป็นกรด (pH<7) ประจุไฟฟ้า จะเป็นประจุบวก 258 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

synchronous generator เคร่ืองกำ�เนิดไฟฟ้าซิงโครนัส, thermochemical conversion process กระบวนการแปรสภาพ พลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก เครื่องกำ�เนิดไฟฟ้าสมวาร ทางเคมีและความรอ้ น เครื่องกำ�เนิดไฟฟ้า (ดู generator) ที่สามารถผลิตกระแสไฟฟ้า การแปรสภาพเช้ือเพลิงด้วยกระบวนการทางเคมีที่อุณหภูมิสูง ได้เอง โดยไม่ต้องอาศัยสนามแม่เหล็กไฟฟ้าจากสายส่งไฟฟ้า ได้แก่ การเผาไหม้ (combustion) การแตกตัวด้วยความร้อน เพื่อสรา้ งความตา่ งศกั ย์ แตม่ ขี อ้ ควรระวงั คือเฟส (phase) ของ (ดู pyrolysis) และกระบวนการแกซิฟิเคชัน (gasification) เครื่องกำ�เนิดไฟฟ้าจะต้องตรงกับเฟสของไฟฟ้าจากระบบสายส่ง titration การไทเทรต และความถ่ีไฟฟ้าของเคร่ืองกำ�เนิดไฟฟ้าและของระบบสายส่งจะ การวเิ คราะหห์ าปรมิ าณสารทอ่ี ยใู่ นรปู สารละลาย โดยใชส้ ารละลาย ต้องเท่ากันดว้ ย อีกชนิดหนึ่งท่ีทราบความเข้มข้นมาทำ�ปฏิกิริยากันโดยหยด สารละลายที่ทราบความเข้มข้นผ่านบิวเรตลงในขวดที่บรรจุ สารละลายที่ต้องการวิเคราะห์จนทำ�ปฏิกิริยาพอดีกันสังเกตจาก สีของอินดิเคเตอร์ท่ีเปลี่ยนไป ปริมาตรของสารละลายท่ีอ่านจาก หลอดบิวเรตสามารถนำ�มาคำ�นวณปริมาณของสารละลายได้ เช่น การไทเทรตสารละลายกรด-เบส สารละลายรีดอกซ์ (reduction-oxidation) เป็นต้น เคร่อื งก�ำ เนดิ ไฟฟา้ ซิงโครนัส การเจยี วไขมันหมู หรือที่เรยี กว่ามันเปลว เพอ่ื ใชผ้ ลิตไบโอดเี ซล syngas, synthesis gas กา๊ ซสังเคราะห์ ก๊าซท่ีได้จากกระบวนการแกซิฟิเคชัน (gasification) เช้ือเพลิง แข็งหรือเช้ือเพลิงเหลว เป็นกา๊ ซผสมระหว่างคาร์บอนมอนอกไซด์ (โCดยOต)รแงละหไรฮือโดผรา่ เนจกนระ(Hบ2ว)นอกาาจรนป�ำ รไับปอใชตั ใ้รนาสกว่านรเรผะาหไวหา่มงใ้กนา๊ เซคทรง้ัอื่ สงอยงนใหต้์ เหมาะสมเพอ่ื เปน็ สารตง้ั ตน้ สงั เคราะหเ์ ชอ้ื เพลงิ ไดห้ ลายชนดิ โดยใช้ ปฏิกิริยาสังเคราะห์ฟชเชอร-ทร็อปช์ (ดู Fischer-Tropsch synthesis) tallow ไขมันสัตว์ ไขมันท่ีได้จากสัตว์ มีส่วนประกอบสำ�คัญ เช่น ไตรกลีเซอไรด์ ฟอสโฟลพิ ิด คอเลสเตอรอล และวิตามินตา่ งๆ ทล่ี ะลายในไขมัน กรดไขมันในเนื้อสัตว์ส่วนมากเป็นไตรกลีเซอไรด์ประเภทอ่ิมตัว เชน่ กรดพัลมิตกิ (palmitic acid) กรดสเตยี ริก (stearic acid) เป็นต้น ทำ�ให้ไขมันหรือน�ำ้ มันจากสัตว์เป็นของแข็งท่ีอุณหภูมิห้อง ไขมันจากแกะมีกรดไขมันอิ่มตัวสูงซ่ึงทำ�ให้มีจุดหลอมเหลวสูง ไขมันแกะจึงเป็นของแข็งมากกว่าไขมันชนิดอื่นๆ ไขมันวัวมีกรด ไขมันอิ่มตัวลดลงจากแกะเพียงเล็กน้อย และไขมันหมูมีกรดไขมัน อ่ิมตัวน้อยที่สุด การผลิตไบโอดีเซล (ดู biodiesel) จากไขมัน สัตว์มักใชไ้ ขมนั จากสตั วห์ รือทเ่ี รยี กกันว่า “มนั เปลว” ซง่ึ มีขายใน ท้องตลาดได้ ทน่ี ิยมใช้ ไดแ้ ก่ ไขมนั หมู และไขมนั วัว สารานุกรม 259 เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

พ ัลงงานทดแทนและพ ัลงงานทางเ ืลอก total contaminate ส่งิ ปนเปอ นท้งั หมด turbine กงั หัน สารปนเปอ นในน�ำ้ มนั ไบโอดเี ซล (ดู biodiesel) สว นใหญเ ปน ผลมา อปุ กรณท์ ผ่ี ลติ กำ�ลงั โดยอาศยั ของไหลทมี่ พี ลงั งานจลนห์ รอื พลงั งาน จากกระบวนการทรานสเ์ อสเทอริฟเ คชัน (ดู transesterification) ศักย์ ตัวอย่างเชน่ กังหนั น�ำ้ (ดู water turbine) ใชว้ ธิ ใี ห้ของไหลท่ี และปฏกิ ริ ยิ าขา งเคยี ง เชน ปฏกิ ริ ยิ าการเกดิ สบขู องกรดไขมนั อสิ ระ มีความเร็วหรือของไหลจากท่ีสงู ไหลผ่านใบกังหนั (turbine blade) และตัวเรงปฏิกิริยาเบส ตัวเรงปฏิกิริยาและสารท่ีไม่ทำ�ปฏิกิริยา แลว้ ไปหมุนเพลาผลิตกำ�ลังซึง่ ตอ่ อยู่กับใบกังหันน้ัน ส่วนกังหันก๊าซ การเกิดสบู่ไดแก่ ไขมันที่ไมอยูในรูปของกลีเซอไรด กรดไขมัน (gas turbine) และกงั หนั ไอน�ำ้ (steam turbine) ผลิตกำ�ลังโดย อิสระ กรดไขมันชนิดแอลกอฮอล์ สารประกอบไฮโดรคารบอน ใช้วิธีให้ของไหลที่มีพลังงานความร้อนและพลังงานจลน์ขยายตัว แอลกอฮอลอยางแข็ง สารประกอบเคราทิน (keratin) วิตามิน ผา่ นใบกงั หัน ท�ำ ใหใ้ บกังหันหมุน และอ่ืนๆ ซง่ึ ขน้ึ อยูก บั สมบัตขิ องวตั ถดุ บิ นำ้�มันพชื ตัง้ ตน้ โดยท่ัวไป turbojet กงั หันเจ็ต สงิ่ ปนเปอ นทง้ั หมดจะถกู กาํ จดั ออกจากไบโอดเี ซลในขน้ั ตอนการลา ง กงั หนั กา๊ ซ (gas turbine) ทผ่ี ลติ ก�ำ ลงั เพยี งพอสำ�หรบั ขบั เครอ่ื งอดั นำ้� มีผลเสียตอเคร่ืองยนตห ลายดา น เชน สมบัตดิ านความเสถยี ร อากาศ (compressor) เท่าน้ัน โดยให้ก๊าซท่ยี งั มคี วามดันสูงไหล ของไบโอดเี ซลระหวา งการเกบ็ รกั ษา มาตรฐานไบโอดเี ซลทปี่ ระกาศ ผา่ นท่อขับ (propelling nozzle) ออกสบู่ รรยากาศและผลติ แรง โดยกรมธรุ กจิ พลงั งาน พ.ศ. 2552 กำ�หนดให้ไบโอดีเซลมีปรมิ าณ ผลกั ดัน (thrust) ส�ำ หรับขับเคล่ือนอากาศยานไปขา้ งหน้า สง่ิ ปนเปอ นทั้งหมดไม่เกนิ รอ้ ยละ 0.0024 โดยน้ำ�หนัก (วธิ ที ดสอบ unsaturated fatty acid กรดไขมนั ไม่อิม่ ตวั ตาม EN 12662) กรดไขมันท่ีมีพันธะเดี่ยวและพันธะคู่ในสายไฮโดรคาร์บอน มีหมู่ transesterification ทรานสเ์ อสเทอริฟิเคชัน คาร์บอกซลิ กิ (-COOH) 1 หมู่ตอ่ อยู่กับไฮโดรคารบ์ อนที่มพี ันธะคู่ กระบวนการทางเคมที เี่ กดิ จากหมแู่ อลคอกซี (alkoxy group, -OR) รวมอยดู่ ้วย อาจมตี ง้ั แต่ 1 พันธะคู่ มีชอ่ื เรียกวา่ กรดไขมนั ไม่อ่มิ ตัว ของสารอินทรยี ใ์ นกล่มุ เอสเทอร์ท�ำ ปฏิกิริยากับแอลกอฮอล์ โดยใช้ เชิงเด่ยี ว และ 2 พันธะคขู่ น้ึ ไป เรยี กว่ากรดไขมนั ไม่อมิ่ ตวั เชงิ ซอ้ น กรดหรอื ดา่ งเปน็ ตวั เรง่ ปฏกิ ริ ยิ า ใหส้ ารเอสเทอรท์ มี่ หี มอู่ ลั คลิ (alkyl (ดู saturated fatty acid ประกอบ) group) ใหม่ ตวั อยา่ งเชน่ กระบวนการทรานสเ์ อสเทอรฟิ เิ คชนั ของ ไขมนั หรอื น�้ำ มนั เปน็ การน�ำ สารเอสเทอรข์ องกรดไขมนั ในน�ำ้ มนั จาก ชื่อกรดไขมนั จำ�นวนคารบ์ อนและพันธะคู่ สตู รเคมี พืชหรือไขมันจากสัตว์ ไปทำ�ปฏิกิริยากับเมทานอลหรือเอทานอล ได้สารเมทลิ เอสเทอรห์ รอื เอทลิ เอสเทอร์ (ไบโอดเี ซล) กรดไขมันอ่มิ ตวั (saturated fatty acid) triglyceride, diglyceride, monoglyceride ไตรกลเี ซอไรด,์ ไดกลีเซอไรด,์ มอนอกลเี ซอไรด์ กรดแคพริก capric acid 10:0 C10H20O2 ไตรกลีเซอไรด์เป็นสารเคมีประเภทเอสเทอร์ของกลีเซอไรด์กับ C12H24O2 กรดไขมนั มีโครงสร้างประกอบด้วยสายโซก่ รดไขมนั 3 โมเลกลุ กรดลอริก lauric acid 12:0 C14H28O2 เกาะติดอยู่บนกลีเซอรอล 1 โมเลกุล ไตรกลีเซอไรด์เป็น C16H 32O2 องคป์ ระกอบหลกั ของน�ำ้ มนั พชื และไขมนั สตั วท์ กุ ชนดิ น�้ำ มนั พชื และ กรดไมรสิ ติก myristic acid 14:0 C18H36O2 ไขมันสัตว์แต่ละชนิดมีสมบัติแตกต่างกันเน่ืองจากมีไตรกลีเซอไรด์ C20H40O2 ที่มีองค์ประกอบเป็นกรดไขมันต่างชนิดกัน ส่วนไดกลีเซอไรด์ กรดพลั มิตกิ palmitic acid 16:0 C24H48O2 และมอนอกลีเซอไรด์เป็นสารประเภทเอสเทอร์ของกลีเซอไรด์เช่น เดียวกับไตรกลีเซอไรด์ แต่มีส่วนของสายโซ่กรดไขมันประกอบอยู่ กรดสเตียรกิ stearic acid 18:0 เพียง 2 และ 1 สาย ตามลำ�ดบั กรดแอระคิดกิ arachidic acid 20:0 กรดลกิ นอเซรกิ lignoceric acid 24:0 กรดไขมนั ไม่อ่ิมตัว (unsaturated fatty acid) กรดพัลมิโตลอี กิ palmitoleic acid 16:1 C16H30O2 กรดโอลอี ิก oleic acid 18:1 C18H32O2 กรดลโิ นลีอกิ linoleic acid 18:2 C18H30O2 กรดลโิ นลีนิก linolenic acid 18:3 C18H28O2 กรดแอระคิดอนกิ arachidonic acid 20:4 C20H26O2 ตัวอย่างกรดไขมนั ทพี่ บในธรรมชาติ ตัวอยา่ งโครงสร้างเคมไี ตรกลีเซอไรด์ของกรดไขมนั ชนิดกรดพัลมิติก 260 สารานกุ รม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

upflow anaerobic sludge blanket (UASB) ระบบบำ�บดั ของ viscosity ความหนดื พลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก เสยี แบบยเู อเอสบี ความสามารถในการต้านทานการไหลของของเหลว ของเหลว ระบบบำ�บัดของเสียและผลิตก๊าซชีวภาพ (ดู biogas) โดยวิธี ที่มีความหนืดมากมีความสามารถในการต้านทานการไหลสูง ลำ�เลียงน้ำ�เสียเข้าไปในถังหมักแบบไร้อากาศในลักษณะไหลย้อน ของเหลวท่ีมีความหนืดน้อยมีความสามารถในการต้านทาน ขน้ึ (upflow) ทำ�ให้นำ�้ เสียสัมผสั กบั ชน้ั ตะกอน (sludge) ของกลมุ่ การไหลตำ่� วิธีหาความหนืดของนำ้�มันใช้เครื่องมือที่เรียกว่า จุลินทรีย์ที่มีลักษณะเป็นเม็ดตะกอนเล็กๆ (granule) ท่ีด้านล่าง วิสโคมิเตอร์ (viscometer) ซง่ึ เป็นการจับเวลาที่น�้ำ มันจ�ำ นวนหนงึ่ ของถัง จลุ นิ ทรียจ์ ะยอ่ ยสลายของเสียที่อยู่ในรูปสารอนิ ทรยี ์ ทำ�ให้ ไหลผา่ นรมู าตรฐาน ณ อณุ หภมู ทิ กี่ �ำ หนด ความหนดื เกยี่ วขอ้ งกบั การ ปริมาณสารอินทรีย์ในน้ำ�ลดลงได้ถึงร้อยละ 90-95 และเปล่ียน ไหลและการฉดี เปน็ ฝอยของหัวฉดี ในหอ้ งเผาไหม้ การฉีดเป็นฝอย ไปเป็นก๊าซชีวภาพซึ่งมีก๊าซมีเทนเป็นส่วนประกอบหลัก ยูเอเอสบี ขนาดเลก็ จะท�ำ ใหเ้ กดิ การเผาไหมส้ มบรู ณ์ ความหนดื ของไบโอดเี ซล เป็นระบบบำ�บัดนำ้�เสียแบบปิดท่ีได้รับความนิยมมากระบบหนึ่งใน (ดู biodiesel) ท่ีผลิตได้ข้ึนอยู่กับชนิดของน้ำ�พืชที่เป็นวัตถุดิบ การผลิตก๊าซชีวภาพ จุลินทรีย์ท่ีเกาะกันอยู่ในลักษณะเม็ดตะกอน นอกจากนั้นความหนืดยังเป็นดัชนีแสดงการเส่ือมสภาพของ เลก็ ๆ ตกตะกอนได้เรว็ และไมส่ ญู เสียไปจากระบบ นอกจากนีส้ ว่ น ไ บ โ อ ดี เ ซ ล เ น่ื อ ง จ า ก ป ฏิ กิ ริ ย า อ อ ก ซิ เ ด ชั น อี ก ท า ง ห นึ่ ง ด้ ว ย บนของถังหรือระบบบำ�บัด ยังมีที่ดักเม็ดตะกอนให้กลับลงไปในถัง ตามประกาศมาตรฐานไบโอดเี ซลจากกรมธรุ กจิ พลงั งาน พ.ศ. 2552 ท�ำ ให้มีปริมาณจุลินทรยี ์ในระบบสงู เกดิ การย่อยสลายสารอนิ ทรีย์ ก�ำ หนดใหไ้ บโอดเี ซล ณ อุณหภูมิ 40 องศาเซลเซียส มคี วามหนืด และผลิตกา๊ ซชวี ภาพไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ อยใู่ นช่วง 3.5-5 เซนติสโตกส์ (วิธที ดสอบตาม ASTM D 445) มาตรวัดความหนืด (viscometer) แบบตา่ งๆ สารานุกรม 261 เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

พ ัลงงานทดแทนและพ ัลงงานทางเ ืลอก wasted vegetable oil (WVO) นำา้ มนั พืชใชแ้ ล้ว (ดบั เบลิ ยวู โี อ) water mill โรงโม่พลังนาำ้ น้ำามันพืชที่ผ่านการใช้ประกอบอาหารแล้ว ปัจจุบันประเทศไทยมี โรงโมท่ ่ีไดก้ าำ ลังกลจากล้อหรอื กังหนั ท่ีหมุนดว้ ยกระแสนำ้า ประเทศ ปริมาณการใช้น้ำามันพืชในครัวเรือน สถานประกอบการ โรงงาน ในแถบตะวนั ออกกลางและสแกนดเิ นเวยี ใชโ้ รงโมพ่ ลงั นา้ำ บดธญั พชื อุตสาหกรรม และผู้จำาหน่ายของทอดในตลาดรวมกันประมาณ มานานกวา่ 2,000 ปแี ล้ว 574 ล้านลติ รต่อปี ร้อยละ 75 เปน็ การใชใ้ นครัวเรอื น นำา้ มันที่ water turbine กงั หันนาำ้ เหลือใชป้ ระมาณ 74.5 ล้านลติ รตอ่ ปจี งึ เป็นวัตถุดบิ ท่ีสาำ คญั ในการ เครื่องจักรกลท่ีใช้พลังงานศักย์จากกระแสนำ้าจากที่สูงตกกระแทก ผลติ ไบโอดเี ซล (ดู biodiesel) ทง้ั ยงั ชว่ ยลดการใชน้ าำ้ มนั ทอดซา้ำ อีก บนใบกังหันท่ีต่อกับแกน ทำาให้ใบกังหันเคลื่อนที่ไปหมุนแกน ดว้ ย แตจ่ ะพบปัญหาน้าำ มันพืชที่ใชแ้ ลว้ มีคณุ ภาพไมแ่ นน่ อน โดย ผลติ กำาลงั กลแบ่งออกเปน็ 2 กลุม่ ไดแ้ ก่ 1. กงั หันแบบอมิ พัลส์ เฉพาะน้ำามันพืชที่รวบรวมได้จากครัวเรือนมักมีการปนเป้ือนของ (impulse) ท่ีทำางานด้วยแรงดันของระดับน้ำา (water head) กากอาหารและนำา้ มาก สงู เช่น กงั หนั เพลตนั (Pelton turbine) และ 2. กังหันแบบ wastewater treatment system and biogas production รีแอ็กชนั (reaction turbine) ทท่ี ำางานด้วยแรงดนั ของระดบั นา้ำ ระบบบาำ บดั นา้ำ เสยี และการผลิตก๊าซชีวภาพ ปานกลาง เชน่ กงั หนั ฟรานซิส (Francis turbine) และท่ที ำางาน ระบบที่ได้รับการออกแบบให้สามารถบำาบัดนำ้าเสียและผลิตก๊าซ ดว้ ยแรงดนั ของระดบั นา้ำ ตา่ำ เชน่ กงั หนั แคปแลน (Kaplan turbine) ชีวภาพ (ดู biogas) ร่วมกัน ระบบที่มีประสิทธิภาพสูงและ เปน็ ต้น การเกิดปฏิกิริยาดำาเนินไปได้อย่างสมบูรณ์ต้องมีสมดุลของ wave energy พลงั งานคล่ืน จุลินทรีย์ 3 กลุ่ม คือ ไฮดรอลิติกแบคทีเรีย (ดู hydrolytic พลังงานที่ผลิตจากการเคล่ือนตัวของคลื่นในทะเลและมหาสมุทร bacteria) แอซีโทเจนิกแบคทีเรีย (ดู acetogenic bacteria) โดยเฉพาะคลื่นที่เกิดบริเวณชายฝ่ัง พลังงานในคล่ืนแต่ละลูก และเมทาโนเจนิกอาร์คีแบคทีเรีย (ดู methanogenic ประกอบด้วยพลังงานศักย์ซ่ึงเกิดจากการที่ระดับนำ้าในคล่ืน archaebacteria) ถ้ามีกลุ่มเมทาโนเจนิกแบคทีเรียอยู่น้อย หรือ ท่ียกตัวสูงข้ึนหรือลดตัวต่ำาลงจากแนวระดับปกติเมื่อนำ้าน่ิง ระบบมีฤทธิ์เปน็ กรด จะไปยับยง้ั การใชก้ รดแอซีตกิ (acetic acid) และพลงั งานจลนซ์ ง่ึ เกดิ จากการเคลอื่ นทข่ี องคลน่ื มกี ารศกึ ษาและ เป็นอาหาร ทำาให้เกิดการสะสมของกรดต่างๆ มาก ค่าความ ใช้พลังงานจากคลื่นในการผลิตพลังไฟฟ้ามาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2513 เป็นกรด-เบส (base) ลดต่าำ ลง เกิดกลน่ิ เหมน็ เปรีย้ ว และได้ก๊าซ ประเทศที่ริเริ่มนำาพลังงานจากคล่ืนมาใช้คือประเทศญ่ีปุ่นและ คารบ์ อนไดออกไซดเ์ ปน็ สว่ นใหญ่ เปน็ เหตใุ หร้ ะบบลม้ เหลว ซง่ึ เปน็ สหราชอาณาจักร อุปกรณ์ที่ใช้เปลี่ยนพลังงานคลื่นเป็นพลังไฟฟ้า ปัญหาสำาคัญในระบบบ่อเปิดท่ีมีประสิทธิภาพตำ่า วิธีแก้ไขคือเติม มี 2 ประเภท ไดแ้ ก่ อปุ กรณป์ ระเภทอยูก่ บั ทตี่ ดิ ตง้ั บรเิ วณชายฝัง่ ปนู ขาวเพอื่ ปรบั คา่ ความเปน็ กรด-เบส กลไกการทาำ งานของจลุ นิ ทรยี ์ และบริเวณทีเ่ ปน็ แหลม และอุปกรณ์ประเภทลอยนำ้า และการสรา้ งสมดุลของจลุ ินทรยี ท์ ้งั 3 กลมุ่ มสี ำาคัญอยา่ งย่ิง กลุม่ เมทาโนจีนิกอาร์คีแบคทีเรียมีอัตราการเจริญเติบโตช้าและสูญเสีย ไปจากระบบไดง้ า่ ยหากของเหลวมอี ตั ราการไหลสงู หรอื ปอ้ นนา้ำ เสยี เขา้ สรู่ ะบบเรว็ เกินไป อปุ กรณเ์ ปลย่ี นพลงั งานจากคลื่นเปน็ พลงั ไฟฟา้ ประเภทลอยน้าำ รูปแบบ อปุ กรณเ์ ปลีย่ นพลังงานจากคลืน่ เปน็ พลงั ไฟฟา้ ประเภทลอยน้าำ รูปแบบ Power Buoy OPT Pelamis Wave Power 262 สารานุกรม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

Weibull distribution การแจกแจงไวบุลล์ wind energy assessment การประเมนิ ศักยภาพพลงั งานลม พลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก การแจกแจงความน่าจะเป็นของตัวแปรสุ่มด้วยฟังก์ชันทาง การหาคา่ พลังงานลม (ดู wind power) ในสถานท่ีต่างๆ เพ่ือ คณิตศาสตร์ประเภทหน่ึง ซึ่งถูกนำาไปประยุกต์ใช้กับการวิเคราะห์ ระบุตำาแหน่งที่เหมาะสมกับการติดต้ังและกำาหนดขนาดกังหันลม งานในสาขาวิชาต่างๆ มากมาย รวมทั้งในงานวิศวกรรมลมที่ (ดู wind turbine) วธิ ที ง่ี า่ ยทส่ี ดุ คอื การวเิ คราะหจ์ ากขอ้ มลู ความเรว็ มีความเร็วลมเป็นตัวแปรสำาคัญ ปริมาณพลังงานลมขึ้นอยู่กับ ลมผวิ พนื้ ทรี่ ะดบั 10 เมตรเหนอื พน้ื ดนิ ของกรมอตุ นุ ยิ มวทิ ยา โดยนาำ ความเร็วของลม การคำานวณปริมาณพลังงานลมท่ีถูกต้องแม่นยำา ขอ้ มลู ซงึ่ ประกอบดว้ ยความเรว็ ลมเฉลย่ี ความเรว็ ลมสงู สดุ ทศิ ทาง ต้องมีข้อมูลของลักษณะความเร็วลมทั้งความถ่ีและความเร็วซึ่ง ลม การกระจายของความเร็วลมและกำาลงั งานต่อหนว่ ยพ้ืนทน่ี ี้มา เปลยี่ นแปลงตลอดเวลาประกอบกนั การแจกแจงความถท่ี ค่ี วามเรว็ สร้างเป็นแผนท่ีพลังงานลม (wind map) ประเทศไทยใช้พลัง ลมขนาดต่างๆ ท่ีถูกต้องท่ีสุดควรทำาจากข้อมูลท่ีได้จากการวัด ลมท่ีระดับความสูง 10 เมตรน้ีสูบนำ้าเข้านาเกลือและนาข้าวมา ความเร็วลมจรงิ อยา่ งไรก็ตาม ในทางปฏบิ ัติ การรวบรวมขอ้ มูล ช้านาน สว่ นกงั หนั ลมผลติ ไฟฟา้ ในปัจจบุ ันมีความสูงของดมุ กงั หัน การแจกแจงความถ่ีของความเร็วลมในบริเวณต่างๆ ต้องใช้เวลา ลมอยูท่ ี่ระดับ 50 ถงึ 100 เมตร การประเมนิ จากขอ้ มลู ความเรว็ นานและเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยสงู การคาดคะเนดว้ ยวธิ ที างคณติ ศาสตรเ์ ชงิ ลมทีข่ ยายนอกชว่ งจากระดบั 10 เมตรจึงมคี วามผดิ พลาดสงู แต่ สถิตจิ งึ มคี วามจำาเปน็ จากการศึกษาวจิ ยั พบวา่ การแจกแจงไวบลุ ล์ หากได้ข้อมลู ลมทีร่ ะดบั 40 ถงึ 90 เมตรเพยี งพอ จะสามารถสร้าง สามารถประมาณความถ่ีในการเกิดความเร็วของลมขนาดต่างๆ แผนท่ีลมท่ีแม่นยำามากขึ้น การนำาเทคนิคเชิงตัวเลขมาใช้ในการ ได้ดี ฟังก์ชนั แจกแจงไวบุลลแ์ สดงดว้ ยสมการ ทำานายพลังงานลมโดยสร้างแบบจำาลองขึ้นเป็นวิธีที่นิยมในปัจจุบัน แบบจำาลองทกุ แบบมกี ารเตรียมข้อมูลพนื้ ผิวเหมือนกัน เช่น ข้อมลู โดยท่ี เปน็ ฟังกช์ ันแจกแจงไวบุลล์ V เปน็ ความเรว็ ลม k ระดบั ความสงู ของพนื้ ผวิ ดนิ เชงิ ตัวเลข (digital elevation model, และ เป็นพารามเิ ตอรก์ ำาหนดรูปรา่ งให้เขา้ กับข้อมูลวัด DEM) ข้อมลู การใช้พนื้ ที่ (land use) และดชั นคี วามขรขุ ระของ พ้ืนผิว (roughness index) แต่จะต่างกันที่ข้อมูลความเร็วลม  เช่น แบบจำาลองเมโสสเกล (mesoscale model) ใช้ข้อมูล  การเคล่ือนที่ของอากาศจากระดับใกล้ผิวพื้นจนถึงระดับความ  สูงประมาณ 30 กิโลเมตร จึงเหมาะท่ีจะใช้วิเคราะห์พ้ืนที่  ¡ÒÃᨡᨧäǺØÅŏ ขนาดใหญ่ แบบจำาลองพลศาสตร์ของไหลเชิงคำานวณ  (computational fluid mechanics, CFM) ใชข้ อ้ มลู ความเรว็ ลม  ท่ีได้จากการวัดเพื่อนำาไปวิเคราะห์ความเร็วลมท่ีพื้นที่ห่างออกไป  และที่ระดบั ความสูงตา่ งๆ แบบจาำ ลองเฉพาะพ้นื ท่ี (micrositing)  เปน็ การนาำ แบบจาำ ลองพลศาสตรข์ องไหลเชงิ คาำ นวณมาลดรปู เพอ่ื ให้  สามารถคาำ นวณหาพน้ื ทท่ี เี่ หมาะสมในการตง้ั กงั หนั ลมไดร้ วดเรว็ ขน้ึ      การประเมนิ ศกั ยภาพพลงั งานลมดว้ ยแบบจาำ ลองเทคนคิ เชงิ ตวั เลข ทำาให้สามารถประมาณค่าพลังงานลมในพื้นท่ีที่ไม่มีข้อมูลการวัดได้ แม่นยำาขึ้นเพราะคำานึงถึงผลของระดับความสูงของพ้ืนผิวดินและ ความขรขุ ระของพนื้ ผวิ ดว้ ย จากผลการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ความเรว็ ลม ในประเทศพบว่า พ้ืนท่ีที่มีความเร็วลมสูงปานกลางเหมาะแก่การ ผลิตไฟฟ้าจะอยู่บริเวณชายฝ่ังทะเล บริเวณที่ราบสูงในภาคตะวัน ออกเฉียงเหนือ และบริเวณเนินเขาสูง ในขณะท่ีพื้นท่ีส่วนอื่นๆ ของประเทศสามารถตดิ ตั้งกังหนั ลมเพอ่ื สูบน้าำ ได้ กราฟแสดงการแจกแจงไวบุลล์ท่ีความเร็วลมต่างๆ ด้วยค่าพารามิเตอร์ของฟังก์ชัน k เทา่ กับ 2 และ เทา่ กบั 5 จะเห็นวา่ เมือ่ ความเรว็ ลมเพิม่ ขึ้น ความถี่ในการ ท่ีจะพบระดับความเร็วนั้นจะเพิ่มข้ึนด้วย จนกระท่ังมีความถ่ีสูงสุดที่ความเร็วหน่ึง จากนั้นความถี่จะลดลงแม้วา่ ความเร็วจะยงั เพม่ิ ต่อไปกต็ าม สารานุกรม 263 เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

พ ัลงงานทดแทนและพ ัลงงานทางเ ืลอก ทุ่งกงั หนั ลม wind farm ทุ่งกงั หนั ลม, ฟาร์มกงั หนั ลม พ้ืนที่ที่ติดตั้งกังหันลมจำ�นวนมากเป็นอาณาบริเวณกว้าง เพื่อรวบรวมพลังงานไฟฟ้าที่ผลิต ไดต้ ง้ั แต่หลายสบิ เมกะวตั ต์ถึงหลายรอ้ ยเมกะวัตต์ไปใช้ประโยชนต์ ่างๆ การจดั วางกงั หันลม แตล่ ะอนั ตอ้ งมีระยะหา่ งพอท่กี ังหนั ลมดา้ นหนา้ จะไมร่ บกวนกังหนั ลมทอ่ี ยดู่ ้านหลงั wind mill โรงสลี ม กังหันลมที่ใช้ขับโม่สีเมล็ดพืช เกิดขึ้นในยุคก่อนการพัฒนาเคร่ืองจักรไอนำ้� ภายหลังคำ�ว่า “wind mill” ถกู น�ำ มาใชใ้ นความหมายเดยี วกับค�ำ วา่ กังหนั ลม (ดู wind turbine) กงั หนั ลมสบู น้ำ� สว่ นของโม่สีเมลด็ พืช 264 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

wind power พลังงานลม แนน่ ของอากาศเป็น 1.2 กิโลกรัมตอ่ ลกู บาศกเ์ มตร พื้นทรี่ ับลมเปน็ พลงั งานทดแทนและพลงั งานทางเลอื ก พลงั งานจลนท์ ่ไี ด้จากการเคลื่อนทีข่ องมวลอากาศบนผวิ โลกตาม 1 ตารางเมตร และความเร็วลมเปน็ 6 เมตรต่อวนิ าที ในระยะเวลา แนวราบ จากบริเวณทมี่ ีความกดอากาศสงู (อุณหภูมิต่าำ ) ไปสู่ 1 ชวั่ โมงจะได้พลงั งานลม 130 วตั ต์ บรเิ วณทม่ี คี วามกดอากาศตา่ำ (อณุ หภมู สิ งู ) รงั สอี าทติ ย์ (ดู solar wind turbine กงั หนั ลม radiation) ทต่ี กกระทบผวิ โลกเปน็ ปจั จัยสำาคญั ทีท่ ำาใหอ้ ากาศใน เคร่ืองจักรกลท่ีทำาหน้าที่เปล่ียนรูปพลังงานลม (ดู wind power) แต่ละพื้นท่ีมีอุณหภูมิและความกดอากาศต่างกันอันเป็นสาเหตุ ให้เป็นพลังงานท่ีสามารถนำาไปใช้ได้สะดวก เช่น พลังงานไฟฟ้า ที่ทำาให้เกิดลม ลมที่นำามาใช้ผลิตพลังงาน คือ ลมประจำาฤดู พลงั งานกล เป็นตน้ กงั หันลมแบ่งเปน็ 2 ประเภท คือ กงั หนั ลมแกน และลมบกลมทะเล ลมประจาำ ฤดูเกิดจากความแตกต่างระหวา่ ง หมุนในแนวนอน และกังหันลมแกนหมุนในแนวตั้ง จำานวนใบและ อุณหภูมิพ้ืนดินในทวีปและอุณหภูมิพ้ืนน้ำาในมหาสมุทร ในฤดู ขนาดของใบขึน้ อยู่กบั การนำาไปใช้งาน กงั หันลมทีม่ ีพ้ืนท่ีของใบกงั หนั หนาวอุณหภูมิพื้นดินในทวีปเย็นกว่าอุณหภูมิน้ำาในมหาสมุทร มาก (พ้นื ทีข่ องใบใกล้เคียงกบั พื้นทก่ี วาดของกงั หันลม) เปน็ กงั หนั ลม ทำาให้อากาศเหนือมหาสมุทรลอยตัวขึ้น อากาศเหนือทวีปท่ีเย็น ท่ใี ห้แรงบดิ เริม่ ต้นสูง เหมาะกบั การใชส้ บู นำา้ หรอื อดั อากาศ ตวั อย่าง กว่าจะไหลเข้าแทนท่ี ส่วนในฤดูร้อนอุณหภูมิพื้นดินในทวีปสูง เช่น กงั หนั ลมหลายใบ กังหันลมนาเกลอื เปน็ ตน้ กังหนั ลมท่ีมพี ้นื ที่ กว่าอุณหภูมินำ้าในมหาสมุทร ทำาให้อากาศเหนือพ้ืนดินในทวีป ของใบกงั หนั น้อยเป็นกังหันลมท่ีให้กำาลังงานสงู เหมาะกบั การใชผ้ ลติ ลอยตัวข้ึน อากาศเหนือมหาสมุทรที่เย็นกว่าจะไหลเข้าแทนที่ กระแสไฟฟ้า ตัวอยา่ งเชน่ กงั หนั ลมแกนหมุนในแนวนอนแบบ 3 ใบ ประเทศไทยอยู่ภายใต้อิทธิพลของลมประจำาฤดู คือ ลมมรสุม ในทางทฤษฎี กังหันลมมีประสิทธิภาพในการเปลี่ยนรูปพลังงานลม ตะวันออกเฉียงเหนือในฤดูหนาว และลมมรสุมตะวันตกเฉียง เป็นพลงั งานกลไดส้ งู ถึงร้อยละ 59.3 ของพลังงานลม และประมาณ ใต้ในฤดูร้อน ลมบกและลมทะเลเป็นลมที่เกิดบริเวณชายฝั่ง ร้อยละ 15-45 ของพลังงานลมในทางปฏิบัติ ท้ังน้ีข้ึนอยู่กับรูปร่าง ทะเลในระยะห่างจากชายฝ่ังประมาณ 20 กิโลเมตร ในเวลา กังหันลม ในปี พ.ศ. 2552 มีการติดตั้งกังหันลมผลิตไฟฟ้าขนาด กลางวันพ้ืนดินร้อนกว่าพื้นนำ้าในทะเล อากาศเหนือพื้นดินจึง 1.25 เมกะวัตต์สองอันท่ีจังหวัดนครราชสีมาโดยการไฟฟ้าฝ่ายผลิต ลอยตัวขึน้ อากาศเหนอื ทะเลทเ่ี ยน็ กวา่ เคล่ือนท่มี าแทน เรยี กว่า แหง่ ประเทศไทย และกงั หันลมขนาด 1.5 เมกะวตั ต์หนึ่งอนั ท่จี ังหวัด ลมทะเล ในเวลากลางคืนพ้นื ดินคลายความร้อนได้เรว็ กวา่ ทะเล นครศรธี รรมราชโดยกรมพฒั นาพลงั งานทดแทนและอนรุ กั ษพ์ ลงั งาน ทาำ ใหอ้ ณุ หภมู พิ นื้ ดนิ เยน็ กวา่ พนื้ นาำ้ ในทะเล อากาศเหนอื ทะเลจงึ ท้ังนี้ภาครัฐและเอกชนมีแผนที่จะติดตั้งกังหันลมเพ่ิมขึ้นอีกมากใน ลอยตวั ขึน้ อากาศเหนอื พน้ื ดินท่ีเย็นกว่าเคล่อื นทีม่ าแทน เรยี ก อนาคตอันใกล้ วา่ ลมบก พลังงานลมมคี า่ แปรผนั ตามความหนาแนน่ ของอากาศ พนื้ ทร่ี บั ลม และความเรว็ ลมยกกาำ ลงั สาม ถา้ กาำ หนดใหค้ วามหนา กังหันลมหมนุ ในแนวนอน กงั หนั ลมหมุนในแนวตง้ั สารานกุ รม 265 เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

06 à¡ÉµÃ¡ÃÃÁ»ÈØÊµÑ Ç ¡Òâ¹Ê§‹ ·Ò§¹éÓ ÍÒËÒÃÊµÑ Ç ¤ÃÒº¹Óé Á¹Ñ ÊµÑ Ç¹ Óé ÊÐÊÁ㹪é¹Ñ ´Ô¹ª‹ÁØ ¹éÓ ¾×ª¹Óé

áÊÅè§Ô СáÇÒô¨ÅÑ´ÍŒ ¡ÁÒà ¡ÒÃà¼ÒäËÁŒ¨Ò¡¡Ãкǹ¡ÒüÅÔµ ¢Í§àÊÂÕ ¨Ò¡ÍÒ¤ÒÃáÅкҌ ¹àÃÍ× ¹ äÍàÊÂÕ ÃкººÓº´Ñ ¹Óé àÊÕ ÊÒËÃÒ‹ Â

บรรจปุ ญ หาเรื่องสิง่ แวดลอมในนโยบายรัฐบาล ¾.È. 2512 ¾.È. 2514 จดั ตัง้ คณะกรรมการสภาวะส่ิงแวดลอ มแหงชาติ คณะกรรมการสภาวะส่งิ แวดลอมแหง ชาติเปล่ยี นชือ่ เปน ¾.È. 2516 คณะกรรมการสง่ิ แวดลอ มแหง ชาติ ¾.È. 2517 บรรจเุ รอ่ื งส่ิงแวดลอมในกฎหมายรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2517 หมวด 5 แนวนโยบายแหง รฐั ประกาศใชพระราชบญั ญัตสิ งเสริมและรกั ษาคุณภาพสง่ิ แวดลอ ม พ.ศ. 2518 ¾.È. 2518 ¾.È. 2524 เริม่ ใชก ระบวนการการประเมินผลกระทบสงิ่ แวดลอม (EIA) ÅÓ´ºÑ à˵ءÒóÊÓ¤ÞÑ กอตัง้ นคิ มอุตสาหกรรมแหลมฉบัง ณ อ. ศรรี าชา จ. ชลบุรี ¾.È. 2525 ¾.È. 2532 กอ ต้งั นคิ มอตุ สาหกรรมมาบตาพุด ณ ต. มาบตาพดุ อ. เมือง จ. ระยอง

Êè§Ô áÇ´ÅÍŒ Á ประกาศให วนั ที่ 4 ธันวาคมของทกุ ป เปน วนั สง่ิ แวดลอมไทย ¾.È. 2534 ¾.È. 2535 ประกาศใชพระราชบญั ญตั สิ งเสรมิ และรักษาคณุ ภาพสิง่ แวดลอมแหง ชาติ พ.ศ. 2535 ลดปรมิ าณสารตะกวั่ ในน้ำมันเบนซนิ ธรรมดาและพเิ ศษ จาก 0.85 กรมั ตอลติ ร ¾.È. 2532 ลงเหลอื 0.45 กรมั ตอลติ ร ¾.È. 2533 ลดปริมาณสารตะกว่ั ในนำ้ มันเบนซินธรรมดาและพิเศษลงเหลอื 0.40 กรัมตอลติ ร ลดปริมาณสารตะก่ัวในนำ้ มันเบนซินธรรมดาและพเิ ศษลงเหลือ 0.15 กรมั ตอลิตร ¾.È. 2536 ¾.È. 2537 น้ำมนั เบนซนิ ธรรมดาท้งั หมดเปน น้ำมนั ไรสารตะกัว่ นำ้ มันเบนซนิ พิเศษทั้งหมดเปลีย่ นเปน นำ้ มนั ไรส ารตะกว่ั ¾.È. 2539 ¾.È. 2552 ศาลปกครองจงั หวดั ระยองพิพากษาใหคณะกรรมการสิง่ แวดลอ มแหง ชาติ ประกาศทอ งท่ี ณ มาบตาพดุ และพนื้ ทีใ่ กลเคียงใน จ. ระยอง เปนเขตควบคมุ มลพิษ

06 ่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ absorption การดดู กลืน activated sludge (AS) กากตะกอนกมั มนั ต,์ แอกทเิ วเตดสลดั จ์ กระบวนก�รเคลื่อนย้�ยมวลส�รจ�กส�รหน่ึงไปยังอีกส�รหน่ึง (เอเอส) ในท�งมลพิษท�งอ�ก�ศหม�ยถึงก�รแยกส�รมลพิษท�งอ�ก�ศ กระบวนก�รบำ�บัดน้�ำ เสยี ดว้ ยวิธกี �รท�งชวี วทิ ย�แบบใชอ้ อกซเิ จน ออกจ�กกระแสอ�ก�ศโดยใช้ก�รละล�ย หรือทำ�ปฏิกิริย�กับ มีก�รป้อนก�กตะกอนท่ีประกอบด้วยจุลินทรีย์ท่ีกำ�ลังเจริญเติบโตดี ของเหลวหรอื ส�รละล�ยทท่ี �ำ หน�้ ทเ่ี ปน็ ตวั ดดู กลนื (ดู absorption, วนกลับเข้�ม�ในระบบบ�งส่วน อุปกรณ์ที่สำ�คัญที่ใช้ในก�รบำ�บัด หมวดก�รกลั่น ประกอบ) ได้แก่ ถงั เติมอ�ก�ศและถงั ตกตะกอน acid rain ฝนกรด acute effect ผลเ©ียบพลัน ฝนทีม่ คี ว�มเปน็ กรดสูงกว�่ ปกติ คอื มีค�่ คว�มเป็นกรด-เบส (pH) ผลท่ีเกิดขึ้นทันทีทันใดเม่ือร่�งก�ยสัมผัสกับส�รพิษในปริม�ณ ต่�ำ กว่� 5.6 ในบรรย�ก�ศปกติมีก๊�ซค�รบ์ อนไดออกไซด์ ประม�ณ ม�ก อ�ก�รและคว�มรุนแรงขึ้นอยู่กับคว�มเป็นพิษของส�รที่ได้ รอ้ ยละ 0.034 หรือ ประม�ณ 340 ส่วนในล้�นสว่ น เมือ่ ก๊�ซ รับ เช่น ก�รได้รับก๊�ซไฮโดรเจนซัลไฟด์ในระดับคว�มเข้มข้นท่ี คกร�ดร์บอHออ่ +นน+ไ(ดดHอู อaCกcOไidซ3-iดt)y์ล)จะหะลเ��กกยดิ พใกนจิ รน�ดร�้ำ คณฝ�น�รสบ์ ม(อCดนOลุ กิ ร2ะ(Hห+2วC�่HOง2คO3)ว�ทม่ีมเขสี ม้ภขH�พน้ 2CขเปOอ็นง3 สูงกว่� 500 ส่วนในล้�นส่วน จะทำ�ให้ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ ก�๊ ซค�รบ์ อนไดออกไซด์ในน้ำ�ฝนกับอ�ก�ศ น�ำ้ ฝนทส่ี ะอ�ดจะมีค่� ก�รเคลื่อนไหวผิดปกติ หลอดเลือดเลี้ยงหัวใจผิดปกติ กระสับ คว�มเปน็ กรด-เบสประม�ณ 5.6 ดงั นั้นถ�้ น�้ำ ฝนมสี ภ�พเปน็ กรด กระส่�ย ชกั ห�กสูดดม อ�จเกิดก�รบวมของเนอื้ เยอื่ ในท�งเดนิ สงู กว่�น้ี (ค่�คว�มเป็นกรด-เบส < 5.6) แสดงว่�มีอนุมลู กรดชนดิ ห�ยใจ และห�กไดร้ บั ในระดับคว�มเข้มขน้ ท่สี ูงกว�่ 1,000 ส่วน อ่ืนๆ ละล�ยอยูใ่ นนำ�้ ฝนดว้ ย ในล�้ นสว่ น จะท�ำ ใหห้ ยดุ ห�ยใจเฉยี บพลัน เปน็ ตน้   adsorption การดดู ซบั กระบวนก�รถ่�ยโอนมวลส�รของส�รหน่ึงท่ีมีอยู่ในวัฏภ�คหน่ึงไป ยังอีกวัฏภ�คหน่ึง ในด้�นมลพิษท�งอ�ก�ศหม�ยถึงก�รแยกส�ร มลพิษท�งอ�ก�ศออกจ�กกระแสอ�ก�ศโดยใช้ตัวดูดซับดูดซับส�ร นัน้ ไว้ทีผ่ ิวของตวั ดดู ซับ (ดู adsorption, หมวดก�รกลั่น ประกอบ) aerated lagoon สระเติมอากาศ ระบบบ�ำ บดั น�้ำ เสยี ท�งชวี ภ�พแบบเตมิ อ�ก�ศลงในสระ เชน่ ก�รใช้ กงั หนั อ�ก�ศเพอ่ื ใหน้ �ำ้ และอ�ก�ศสมั ผสั กนั ไดด้ ขี นึ้ ท�ำ ใหอ้ อกซเิ จน ละล�ยนำ�้ ง�่ ยข้นึ เร็วข้ึนโดยไมม่ กี �รหมุนเวียนก�กตะกอน ก�รเกิดฝนกรด กังหันอ�ก�ศ acidity สภาพกรด คว�มส�ม�รถของส�รละล�ยในก�รแตกตวั ใหไ้ ฮโดรเจนไอออน (H+) activated carbon คารบ์ อนกมั มันต์, ถา่ นกัมมันต์ ค�รบ์ อนหรอื ถ�่ นทไ่ี ดจ้ �กก�รน�ำ วตั ถดุ บิ ทม่ี ปี รมิ �ณค�รบ์ อนสงู เชน่ ถ�่ นหิน ไม้ กะล�มะพร�้ ว ม�ผ�่ นกระบวนแตกตวั ด้วยคว�มรอ้ น โดยไมม่ อี อกซเิ จนและผ�่ นกระบวนก�รกระตนุ้ เพม่ิ รพู รนุ มลี กั ษณะ โครงสร�้ งและขน�ดรพู รนุ ทเ่ี หม�ะสมในก�รท�ำ หน�้ ทเ่ี ปน็ ตวั ดดู ซบั (adsorbent) 270 สารานกุ รม เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

aerobic digestion การยอ่ ยแบบใชอ้ ากาศ, การยอ่ ยแบบแอโรบกิ anaerobic contact process กระบวนการสมั ผสั แบบไมใ่ ชอ้ ากาศ, กระบวนการยอ่ ยสลายสารอินทรยี ใ์ นน้�ำ เสยี โดยแบคทเี รียทใี่ ช้ กระบวนการสัมผสั แบบแอนแอโรบกิ ออกซเิ จนในอากาศ (ดู anaerobic digestion ประกอบ) การย่อยสารอินทรีย์ในนำ้�เสียโดยแบคทีเรียท่ีไม่ใช้ออกซิเจนอิสระ aerosol ละอองลอย, แอโรซอล เป็นองค์ประกอบ กระบวนการกวนผสมคล้ายกระบวนการบำ�บัด อนภุ าคของแขง็ อนุภาคของเหลว หรอื สว่ นผสมระหว่างอนภุ าค กากตะกอนกมั มนั ต์ (ดู activated sludge) แตแ่ ตกตา่ งกนั ทไ่ี ม่ ของแข็งและอนุภาคของเหลวท่ีลอยอยู่ใน ใชอ้ ากาศ อากาศ ซึ่งมีความเร็วในการตกลงสู่พื้นช้า มาก จึงสามารถคงอยู่ในชั้นบรรยากาศได้ ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ ยาวนาน โดยทว่ั ไปมขี นาดระหวา่ ง 1 นาโน เมตร ถงึ 1 ไมโครเมตร air pollutant สารมลพิษทางอากาศ กระบวนการสมั ผสั แบบไม่ใชอ้ ากาศ การคงอยขู่ องสง่ิ ปนเปอื้ นตง้ั แตห่ นงึ่ สงิ่ ขน้ึ ไป ในช้ันบรรยากาศ มีความเข้มข้นและมีช่วง anaerobic digestion การยอ่ ยสลายแบบไม่ใชอ้ ากาศ, การยอ่ ย เวลาคงอยนู่ านเพยี งพอทจ่ี ะสง่ ผลตอ่ สขุ ภาพ สลายแบบแอนแอโรบิก อนามยั ของมนษุ ย์ ชมุ ชน พชื สตั ว์ ทรพั ยส์ นิ การย่อยสารอินทรีย์ในนำ้�เสียโดยแบคทีเรียที่ไม่ใช้อากาศหรือ หรอื รบกวนตอ่ การด�ำ รงชวี ติ หรอื การพกั ผอ่ น ออกซิเจนอิสระเป็นองค์ประกอบในการเจริญเติบโต (ดู aerobic หยอ่ นใจ ตวั อยา่ งสารมลพษิ ในอากาศ เชน่ ละออง ควนั ไอของสาร digestion และดู aneaerobic digestion, หมวดพลงั งานทดแทน) เคมี กา๊ ซบางชนดิ สารกอ่ กลน่ิ หรอื สงิ่ แขวนลอยอนื่ ๆ ยกเวน้ ไอน�้ำ anaerobic filter ถังกรองแอนแอโรบิก air quality คุณภาพอากาศ ถังสำ�หรับบำ�บัดนำ้�เสียท่ีใช้แบคทีเรียท่ีไม่ใช้อากาศในการย่อยสาร ความเข้มของมลพิษที่มีอยู่ในอากาศในช่วงระยะเวลาเฉล่ียหนึ่งๆ อนิ ทรยี ใ์ นน�้ำ น�ำ้ เสยี จะถกู ปอ้ นเขา้ ทางดา้ นลา่ งของถงั ผา่ นชน้ั กรอง การประเมินคุณภาพอากาศว่าดีหรือไม่ ทำ�ได้โดยนำ�ค่าความเข้ม ซึง่ มีตวั กลางเป็นหนิ หรอื กรวดหรือพลาสติกขนึ้ ไปสดู่ า้ นบนของถงั ข้นท่ีตรวจวัดได้ไปเปรียบเทียบกับค่ามาตรฐานคุณภาพอากาศของ สารมลพิษนั้นๆ นำ้�สะอาด aldehyde emission การปลดปลอ่ ยอัลดไี ฮด์ การปลดปล่อยสารแอลดีไฮด์ (aldehyde) จากพาหนะท่ีใช้ แก๊สโซฮอลเป็นเชื้อเพลิง ซึ่งมีปริมาณสูงกว่าท่ีปลดปล่อยจาก พาหนะทใี่ ช้น�ำ้ มนั เบนซิน แกส๊ โซฮอลยังมีแนวโน้มท่ีจะปลดปล่อย ออกไซดข์ องไนโตรเจน และสารอนิ ทรยี ร์ ะเหย (ดู volatile organic compounds) เพม่ิ ขน้ึ ดว้ ย ในขณะทกี่ ารปลดปลอ่ ยกา๊ ซมลพษิ อนื่ ๆ เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ ไฮโดรคาร์บอน เบนซีน (benzene) และบวิ ทาไดอีน (butadiene) จะต่�ำ กว่าน�้ำ มนั เบนซิน alkalinity สภาพดา่ ง น�้ำ เสยี ความสามารถของสารละลายในการรับโปรตอน สภาพดา่ งของน้ำ� ธรรมชาติหรือนำ้�ที่ผ่านการบำ�บัดแล้วเพ่ือใช้ในการอุปโภคบริโภค เกิดข้ึนจากองคป์ ระกอบของสารละลายไบคารบ์ อเนต คาร์บอเนต และไฮดรอกไซด์ น�ำ้ ทง้ิ ทม่ี สี ภาพดา่ ง ค�ำ นวณเปน็ มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลกู บาศก์ เดซเิ มตรของแคลเซยี มคารบ์ อเนตจะมคี า่ ความเปน็ กรด-เบส (pH) สงู กวา่ 4 ammonification แอมโมนฟิ ิเคชัน ถังบ�ำ บัดน้�ำ เสยี การยอ่ ยสลายสารอนิ ทรยี ์ไนโตรเจนเปน็ แอมโมเนยี โดยแบคทีเรีย สารานกุ รม 271 เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ anaerobic pond บอ่ เหมน็ , บอ่ แอนแอโรบิก biochemical oxygen demand (BOD) ความตอ้ งการออกซเิ จน บ่อบำ�บัดน้ำ�เสียที่มีความลึกมาก ใช้แบคทีเรียท่ีไม่ใช้อากาศหรือ ทางชวี เคมี (บีโอดี) ออกซเิ จนอิสระเป็นองค์ประกอบในการเจริญเติบโตในการยอ่ ยสาร ค่าวัดความสกปรกของน้ำ�ในรูปปริมาณสารอินทรีย์อย่างหยาบๆ อนิ ทรยี ์ในนำ้�เสีย โดยประเมินจากปริมาณออกซิเจนท่ีจุลินทรีย์ต้องการใช้ในการ anaerobic waste treatment กระบวนการบำ�บดั ของเสยี แบบ ยอ่ ยสลายสารอินทรยี ์ในน้ำ�ในคาบเวลาหนงึ่ ณ อุณหภูมหิ นึ่ง (ดู ไมใ่ ชอ้ ากาศ, การบ�ำ บดั ของเสียแบบแอนแอโรบกิ chemical oxygen demand ประกอบ) กระบวนการบำ�บัดนำ้�เสียโดยการย่อยสารอินทรีย์ในนำ้�เสียด้วย biofilter ถังกรองชีวภาพ แบคทีเรยี ชนดิ ไม่ใช้อากาศหรอื ออกซเิ จนอสิ ระในการเจริญเตบิ โต ถังกรองเพ่ือบำ�บดั น้ำ�เสียชนิดหน่งึ มชี ้นั สมั ผัสใหจ้ ลุ ินทรีย์เกาะยึด assimilative capacity ขดี ความสามารถรองรับ buffer zone เขตกันชน ขีดความสามารถของแหล่งน้ำ�ธรรมชาติที่จะรองรับน้ำ�เสียโดย พ้ืนที่ท่ีอยู่ระหว่างแหล่งกำ�เนิดสารมลพิษกับชุมชนที่อาจได้รับผล ปราศจากผลกระทบในทางลบ หรือรองรับสารพิษโดยไม่เป็น กระทบ อาจเป็นป่าปลูก พ้นื ที่ว่างเปลา่ หรอื พน้ื ที่อ่นื ๆ ทไี่ ม่ใชท่ อี่ ยู่ อนั ตรายตอ่ ชีวิตสตั วน์ ำ�้ และมนุษยผ์ ้บู รโิ ภคน�้ำ หรือรองรบั ค่าบีโอดี อาศยั โรงเรยี น โรงพยาบาล หรือวัด ชว่ ยลดผลกระทบดา้ นมลพษิ (ดู biochemical oxygen demand) โดยยังมีปริมาณออกซเิ จน ทางอากาศท่อี าจเกิดขนึ้ กบั ชุมชนนน้ั ๆ ละลายน�้ำ ในระดับทเ่ี หมาะสม calibration การเทียบมาตรฐาน atomic absorption spectrometer สเปกโทรมเิ ตอรว์ ดั การดูด วิธีการปรับเทียบอุปกรณ์ตรวจวัดให้อ่านค่าได้ตรงกับค่าจริง หรือ กลืนพลังงานโดยอะตอม ปรับค่าความคลาดเคล่ือนท่ีเกิดขึ้นจากอุปกรณ์ตรวจวัดให้ตรงกับ เคร่ืองมือวิเคราะห์องค์ประกอบของธาตุในสารตัวอย่างโดยอาศัย คา่ จรงิ หลักการการดูดกลืนพลังงานโดยอะตอมของแต่ละธาตุซึ่งอยู่ที่ช่วง carbon credit คาร์บอนเครดติ ความยาวคลื่นไม่เท่ากัน ตัวอย่างเช่น วิเคราะห์ปริมาณของธาตุ ปรมิ าณกา๊ ซเรอื นกระจก (ดู greenhouse gas) โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ ตะก่ัวในฝุ่นละอองที่อยู่ในบรรยากาศโดยใช้เปลวไฟอะเซทีลีนที่ กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซดแ์ ละก๊าซมเี ทนทป่ี ระเทศหนงึ่ ๆ สามารถลด ความยาวคลนื่ 283.3 หรือ 217 นาโนเมตร (nanometer) การปลดปลอ่ ยสบู่ รรยากาศลงไดส้ �ำ เรจ็ โดยคารบ์ อนไดออกไซดท์ ลี่ ด bag filter อปุ กรณด์ ักกรองฝนุ่ ลงได้ 1 ตัน มีคา่ เทยี บเท่า 1 คาร์บอนเครดิต ประเทศพฒั นาแล้ว อุปกรณ์ดักกรองฝุ่นละอองที่มีอนุภาคขนาดเล็กเพื่อให้ได้ก๊าซที่ ท่ีไม่สามารถลดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกในประเทศของตน สะอาด โดยปลอ่ ยก๊าซทมี่ ฝี นุ่ ละอองปนเปอื้ นเข้าไปในถงุ ทผี่ ลติ ดว้ ย ลงไดอ้ กี ตามพันธกรณภี ายใตข้ อ้ ตกลงเกยี วโต (ดู Kyoto Accord) แผน่ เส้นใย เช่น ถงุ ผ้า ขนสัตว์ ไนลอน หรือใยสงั เคราะห์อ่ืนๆ ถุง สามารถลดปรมิ าณการปลดปลอ่ ยกา๊ ซเรอื นกระจกของโลกทางออ้ ม กรองจะดกั เกบ็ ฝ่นุ ไวแ้ ละปลอ่ ยก๊าซสะอาดใหผ้ ่านออกไป ได้ โดยการใหค้ วามชว่ ยเหลอื แกป่ ระเทศก�ำ ลงั พฒั นาเพอื่ ใหล้ ดการ ปลดปลอ่ ยกา๊ ซเรอื นกระจกแทน ดว้ ยวธิ กี ารเชน่ สนบั สนนุ การปลกู ป่า พัฒนาการใชพ้ ลังงานทางเลอื ก เช่น พลังงานลม กา๊ ซชีวภาพ ฯลฯ ปริมาณกา๊ ซเรือนกระจกที่ประเทศกำ�ลงั พัฒนาปลดปลอ่ ยลด ลงได้จะถูกนำ�มาคำ�นวณเสมือนว่าเป็นปริมาณก๊าซเรือนกระจก ท่ีประเทศพัฒนาได้ลดการปลดปล่อยตามพันธกรณี (ดู carbon trading และ clean development mechanism ประกอบ) carbon dioxide คารบ์ อนไดออกไซด์ ก๊าซเรือนกระจก (ดู greenhouse gas) ชนิดหน่ึงท่ีเกิดจาก การเผาไหม้เช้ือเพลงิ ฟอสซิล เช่น ถา่ นหิน น้�ำ มนั กา๊ ซธรรมชาติ เพอ่ื ผลติ พลงั งานและใชใ้ นกจิ กรรมตา่ งๆ เชน่ การผลติ กระแสไฟฟา้ การขนสง่ พลงั งานในภาคการผลติ เปน็ ตน้ กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ ทเ่ี กดิ จากกจิ กรรมดงั กลา่ วมปี รมิ าณรอ้ ยละ 77 ของกา๊ ซเรอื นกระจก ทง้ั หมด และถกู ปลอ่ ยจากภาคพลงั งานมากทส่ี ดุ คอื ประมาณรอ้ ยละ 70 ของภาคกจิ กรรมท่ปี ล่อยก๊าซเรอื นกระจกทั้งหมด ถุงดกั ฝนุ่ 272 สารานกุ รม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

carbon footprint (CF) คารบ์ อนฟตุ พรินต์ (ซเี อฟ) องค์ก�รบรหิ �รจดั ก�รก�๊ ซเรือนกระจก (Thailand Greenhouse ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ ปริม�ณรวมของก๊�ซค�ร์บอนไดออกไซด์และก๊�ซเรือนกระจกอื่นๆ Gas Management Organization) ท่ีก่อตัง้ ขนึ้ เมือ่ พ.ศ. 2550 (ดู greenhouse gas) ท่ปี ลอ่ ยออกม�จ�กผลติ ภณั ฑแ์ ต่ละหน่วย ท�ำ หน้�ท่ีวเิ คร�ะห์ กลน่ั กรอง เสนอคว�มเหน็ เก่ียวกับก�รรับรอง ตลอดวัฎจักรชีวิตของผลิตภัณฑ์นั้น นับตั้งแต่ก�รได้ม�ซ่ึงวัตถุดิบ โครงก�รที่ลดก�รปลดปล่อยก๊�ซเรือนกระจก ตลอดจนติดต�ม ก�รขนสง่ ก�รประกอบชนิ้ สว่ น ก�รใชง้ �น และก�รจดั ก�รซ�กหลงั ประเมนิ ผลโครงก�รทไ่ี ดร้ บั ก�รรบั รอง สง่ เสรมิ ก�รพฒั น�โครงก�ร ใชง้ �น ก�รประเมนิ ผลกระทบของซเี อฟอ�ศยั หลกั ก�รก�รวเิ คร�ะห์ และตล�ดซอ้ื ข�ยก�๊ ซเรือนกระจก ในปี พ.ศ. 2550 ตล�ดซ้ือข�ย วฏั จกั รชวี ติ ของผลติ ภณั ฑ์ (ดู life cycle analysis) โดยใชต้ วั บง่ ช้ี ค�รบ์ อนเครดิต (emissions trading market) ทั่วโลกมมี ลู ค�่ รวม โอก�สในก�รเกิดภ�วะโลกร้อน (Global Warming Potential, ประม�ณ 64,000 ล้�นเหรียญสหรัฐ หรือเพิ่มข้ึนสองเท่�จ�กปี GWP) ทค่ี ำ�นวณออกม�ในรปู ของค�รบ์ อนไดออกไซดเ์ ทียบเท่�ใน พ.ศ. 2549 ระยะเวล�ทก่ี ำ�หนด ซ่งึ โดยท่วั ไปมักก�ำ หนดไวท้ ร่ี ะยะเวล� 100 ปี carbonate hardness ความกระด้างคารบ์ อเนต คว�มกระด้�งของนำ้�ท่ีเกิดจ�กค�ร์บอเนตและไบค�ร์บอเนตของ กา๊ ซ สตู รเคมี GWP 100 แคลเซยี มและแมกนเี ซยี มทล่ี ะล�ยในน�ำ้ แกไ้ ขไดด้ ว้ ยก�รตม้ น�ำ้ เพอ่ื ค�รบ์ อนไดออกไซด์ CO2 1 ใหค้ �รบ์ อเนตและไบค�รบ์ อเนตสล�ยตวั เปน็ ค�รบ์ อนไดออกไซด์ มเี ทน CH4 21 carcinogen สารกอ่ มะเรง็ , สง่ิ ก่อมะเรง็ ไนตรสั ออกไซด์ N2O 310 ส�รเคมี คลนื่ รังสี หรือสงิ่ ใดๆ ท่ีมีคว�มสัมพนั ธ์อย�่ งมนี ยั สำ�คัญ ไฮโดรฟลอู อโรค�ร์บอน HFCs กบั ก�รเกิดเซลลม์ ะเร็งในร่�งก�ยของมนษุ ย์ ซัลเฟอรเ์ ฮกซะฟลอู อไรด์ SF6 140–11,700 catalytic incinerator เตาเผาเชงิ เร่งปฏกิ ริ ิยา เพอร์ฟลอู อโรค�รบ์ อน PFCs 23,900 อุปกรณ์ควบคุมส�รมลพิษท�งอ�ก�ศท่ีเผ�ไหม้ได้ เช่น กลุ่มส�ร อนิ ทรียร์ ะเหย (ดู volatile organic compounds) โดยใช้หลัก 6,500–9,200 ก�รเผ�ไหม้เชิงเร่งปฏิกิริย�ซึ่งจะเกิดปฏิกิริย�ขึ้นท่ีอุณหภูมิต่ำ�กว่� ก�รเผ�ไหม้ปกติ ตัวเร่งปฏิกิริย�อ�จเป็นวัสดุพรุนที่มีลักษณะทรง ค�่ GWP ของก�๊ ซต�่ งๆ ท่ีระยะเวล� 100 ปี กระบอกหรือทรงกลม หรืออ�จมีลักษณะเป็นรังผ้ึง ริบบ้ิน หรือ ต�ข่�ย ตัวเร่งปฏิกิริย�ส่วนม�กมักเป็นโลหะมีค่� หรือเกลือของ carbon monoxide คาร์บอนมอนอกไซด์ โลหะมคี ่� เชน่ แพลทนิ ัม (platinum) แพลเลเดียม (palladium) ก๊�ซชนิดหนึ่ง สูตรเคมี CO ไม่มีสี ไม่มีกล่ิน และไม่มีรส โคบอลต์ (cobalt) ทองแดง (copper) โครเมียม (chromium) เบ�กว�่ อ�ก�ศเลก็ นอ้ ย เกดิ จ�กก�รเผ�ไหม้ที่ไม่สมบรู ณ์ของส�รท่ี โมลบิ ดีนัม (molybdenum) เพร�ะโลหะเหล่�น้ไี มท่ ำ�ปฏกิ ิรยิ �หรอื มีค�ร์บอนเป็นองค์ประกอบ เช่น เช้ือเพลิงฟอสซลิ ประเภทต่�งๆ เกดิ เปน็ ออกไซดซ์ ง่ึ จะท�ำ ใหค้ ณุ สมบตั กิ �รเปน็ ตวั เรง่ ปฏกิ ริ ยิ �เสอ่ื มไป มีคว�มคงตัวสงู ม�ก ส�ม�รถอยใู่ นบรรย�ก�ศได้น�น 2-3 เดอื น ไม่มีผลต่อก�รกัดกร่อน ไม่มีผลต่อพืช แต่มีผลโดยตรงต่อสุขภ�พ อน�มัยของมนุษย์เพร�ะส�ม�รถรวมตัวกับเฮโมโกลบินในเลือด ได้ดีกว่�ออกซิเจนถึง 200-250 เท่� ทำ�ให้มีปริม�ณออกซิเจน ในโมเลกุลของเฮโมโกลบินน้อยลง เกิดค�ร์บ็อกซีเฮโมโกลบิน (carboxyhemoglobin หรอื COHb) ซงึ่ ลดคว�มส�ม�รถของเลอื ด ในก�รน�ำ ออกซเิ จนจ�กปอดไปเล้ียงสว่ นต่�งๆ ของร่�งก�ย ท�ำ ให้ เกดิ อ�ก�รข�ดออกซเิ จน หมดสตแิ ละถงึ แก่ชีวติ ได้ carbon trading คาร์บอนเทรดดิง ภ�พแสดงสว่ นประกอบของเต�เผ�เชิงเรง่ ปฏกิ ริ ิย� เครื่องมือท�งก�รตล�ดท่ีใช้ในก�รควบคุมหรือจำ�กัดก�รปล่อยก๊�ซ เรือนกระจก (ดู greenhouse gas) สบู่ รรย�ก�ศของโลก ประเทศ พัฒน�แล้วส�ม�รถซื้อสิทธิ์ก�รปลดปล่อยก๊�ซเรือนกระจกจ�ก ประเทศพฒั น�แลว้ ดว้ ยกนั เอง ทมี่ สี ทิ ธกิ์ �รปลอ่ ยเหลอื ต�มกลไกซอื้ ข�ยสทิ ธก์ิ �รปลอ่ ยก�๊ ซเรอื นกระจก (emission trading, ET) ภ�ยใต้ ข้อตกลงเกียวโต (ดู Kyoto Accord) นอกจ�กน้นั บริษทั เอกชนใด ทม่ี กี �รด�ำ เนนิ ก�รลดก�รปลดปลอ่ ยก�๊ ซเรอื นกระจก เชน่ ก�รปลกู ป่� ส�ม�รถข�ยค�รบ์ อนเครดิตทไี่ ดจ้ �กก�รด�ำ เนินก�รดงั กล�่ วให้ แก่ผู้ที่ทำ�ให้เกิดก๊�ซเรือนกระจก เช่น โรงไฟฟ้� ปัจจุบันมีบริษัท เอกชนในประเทศไทยหล�ยแห่ง เช่น โรงไฟฟ้�ขอนแก่น เครือ ซเี มนต์ไทย และกลุม่ บรษิ ทั มิตรผล ทไ่ี ด้รบั ก�รรบั รองจ�กองคก์ �ร สหประช�ช�ติให้ทำ�ก�รซ้ือข�ยปริม�ณก๊�ซเรือนกระจกได้ โดยมี สารานกุ รม 273 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

centrifugal dewatering การรดี น�ำ้ โดยการหมุนเหวย่ี ง คำ�นวณเสมือนว่าได้ดำ�เนินการในประเทศของตนเอง ผู้ดำ�เนิน การรีดน�้ำ บางส่วนออกจากกากตะกอนโดยการหมนุ เหว่ยี ง โครงการต้องผ่านการรับรองการลดการปลดปล่อย (Certified Emission Reduction, CER) จากหน่วยงานที่เรียกว่าคณะ centrifugal pump ปม๊ั หอยโขง่ กรรมการบรหิ ารซดี ีเอ็ม (CDM Executive Board, CDM EB) ปั๊มน้ำ�ซึ่งใช้ใบพัดหมุนด้วยความเร็วปั่นให้เกิดความดันในของเหลว การรบั รองการลดการปลดปลอ่ ย (CER) หรอื “คารบ์ อนเครดติ ” (ดู โดยทั่วไปทศิ ทางของน้�ำ ขาเข้าจะต้งั ฉากกบั ทิศทางนำ้�ขาออก carbon credit) ทีผ่ ่านการรับรองนี้ สามารถน�ำ ไปขายให้ประเทศ อุตสาหกรรมที่สามารถใช้การรับรองการลดการปลดปล่อยในการ ่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ chemical oxygen demand (COD) ความตอ้ งการออกซิเจน บรรลถุ งึ พนั ธกรณตี ามพธิ สี ารเกยี วโต กลไกทงั้ สามกลไกของพธิ สี าร ทางเคมี (ซีโอดี) เกยี วโตอนั ไดแ้ ก่ กลไกการพฒั นาทส่ี ะอาด กลไกการท�ำ โครงการรว่ ม ค่าวัดความสกปรกของน้ำ�โดยคิดเปรียบเทียบในรูปของปริมาณ และกลไกการซื้อขายสิทธิ์การปล่อยก๊าซเรือนกระจก (ดู carbon ออกซิเจนท่ีใช้ในการย่อยสลายสารอินทรีย์ด้วยวิธีการทางเคมี trading ประกอบ) เปน็ กลไกทดี่ �ำ เนนิ การด้วยความสมคั รใจ (ดู biochemical oxygen demand ประกอบ) coagulation การจบั เป็นกอ้ น การท�ำ ใหส้ ารแขวนลอยไมเ่ สถยี รและจบั ตวั กนั เปน็ กอ้ น ท�ำ โดยเตมิ chemiluminescence การเปล่งแสงทางเคมี สารเคมี ใชใ้ นการบ�ำ บดั น�้ำ และน�้ำ เสยี ปฏิกิรยิ าทางเคมีท่ที ำ�ให้เกิดสารทีอ่ ย่ใู นสถานะถกู กระตนุ้ (excited coliform-group bacteria แบคทีเรยี กลมุ่ โคลฟิ อรม์ state) จึงมีพลังงานสูงกว่าปกติ เม่ือสารนั้นกลับสู่สภาวะพ้ืน กลมุ่ ของแบคทเี รยี ซง่ึ สว่ นใหญอ่ าศยั อยใู่ นล�ำ ไสข้ องมนษุ ย์ หรอื สตั ว์ (ground state) ซึ่งเปน็ สภาวะปกติ จะคายพลงั งานออกมาในรปู แต่บางครั้งอาจพบในท่ีอื่นๆ ดว้ ย เชน่ ดนิ และแหล่งน้ำ� ของแสงที่มีช่วงความยาวคลื่นเฉพาะ ความเข้มของแสงจะเป็น composting การท�ำ ปุ๋ย ปฏภิ าคกบั ปรมิ าณสารทเี่ ขา้ ท�ำ ปฏกิ ริ ยิ า เปน็ วธิ ที ใ่ี ชว้ ดั กลมุ่ ออกไซด์ การนำ�ของเสียหรือกากตะกอนมาหมักภายใต้สภาวะแบบ ของไนโตรเจน (NOx) และโอโซน (O3) ในการตรวจวัดสารมลพษิ แอนแอโรบิก (anaerobic) หรือสภาวะแบบแอโรบิก (aerobic) ทางอากาศในช้ันบรรยากาศ เพื่อให้เกิดการย่อยจนเสถียร ส่ิงท่ีเหลืออยู่หลังจากการย่อยสลาย สามารถน�ำ ไปทำ�ปุย๋ หรือน�ำ ไปใชป้ รบั สภาพดนิ ได้ chlorination การเตมิ คลอรีน continuous emission monitoring systems (CEMS) ระบบ การใส่คลอรีนลงในน้ำ�หรือน้ำ�เสียเพื่อฆ่าเชื้อโรค หรือเพื่อผล ตดิ ตามตรวจสอบการปลอ่ ยสารมลพษิ อยา่ งตอ่ เนอื่ ง (ซอี เี อม็ เอส) ทางชีวภาพ เช่น ป้องกันการเกิดสาหร่าย หรือเพ่ือผลทางเคมี ระบบตรวจวัดสารมลพิษทางอากาศท่ีจุดปล่อยเพ่ือให้ทราบข้อมูล เชน่ ลดกลิน่ และรสของน�ำ้ การปล่อยสารมลพิษจากแหล่งกำ�เนิดท่ีต้องการค่าการวัดอย่างต่อ เนื่อง ประกอบด้วยชุดตรวจวัด (analyzer) ระบบแสดงผลการ chlorofluorocarbon (CFC) คลอโรฟลอู อโรคารบ์ อน (ซเี อฟซี) ตรวจวดั ทอี่ า่ นคา่ ไดท้ นั ที และอปุ กรณบ์ นั ทกึ ขอ้ มลู (data recorder) สารประกอบอินทรีย์ท่ีประกอบด้วยธาตุคาร์บอน คลอรีน และ cooling tower หอท�ำ ความเยน็ ฟลูออรีนซึ่งใช้เป็นสารแลกเปลี่ยนความร้อนในเครื่องทำ�ความ อุปกรณ์ที่มีลักษณะเป็นตู้ หรือส่ิงก่อสร้างที่เป็นหอขนาดใหญ่ เย็น และใช้เป็นสารในกระบวนการผลิตโฟม โดยปกติก๊าซนี้มี ใช้สำ�หรับปรับอุณหภูมิของนำ้�ให้ตำ่�ลง ภายในกลวง มีกระบังก้ัน ความเฉ่ือยทางเคมี แต่จะทำ�ปฏิกิริยากับโอโซนเม่ือลอยขึ้นไปถึง เพอื่ ใหน้ ำ�้ ทีต่ กมาจากด้านบนกระจายไปทวั่ ๆ อากาศทีไ่ หลสวนทาง ระดับบรรยากาศช้ันสแตรโทสเฟียร์ (stratosphere) เป็นเหตุให้ หรอื ตดั ขวางกบั น�ำ้ จะท�ำ ใหน้ �้ำ เยน็ ตวั ลง (ดู cooling tower, หมวด ชั้นโอโซน (ดู ozone layer) ในบรรยากาศเบาบางลง สารกลุม่ น้ี การกล่ัน ประกอบ) มีหลายชนิด เช่น CFCl3 และ CF2Cl2 cooling water น�ำ้ หล่อเยน็ clean development mechanism (CDM) กลไกการพัฒนา น�้ำ ทใ่ี ชล้ ดอณุ หภมู ภิ ายในระบบการผลติ หรอื เครอ่ื งจกั ร เมอื่ น�ำ้ หลอ่ ท่ีสะอาด (ซีดีเอม็ ) เย็นผ่านเข้าไปในเครอื่ งแลกเปลยี่ นความร้อน จะดึงความรอ้ นออก ขอ้ ผกู พันทางกฎหมายระดับนานาชาติ เปน็ กลไกหนึง่ ในสามกลไก จากกระแสของไหลซงึ่ อาจเปน็ ของเหลวหรอื กา๊ ซทมี่ อี ณุ หภมู สิ งู กวา่ ของพธิ ีสารเกยี วโต (Kyoto Protocol, KP) ซง่ึ ประเทศไทยไดล้ ง ท�ำ ใหข้ องไหลนนั้ เย็นลง นามเมือ่ ปี พ.ศ. 2542 เป็นการด�ำ เนนิ การรว่ มกนั ระหวา่ งประเทศ ท่ีพัฒนาแล้วกับประเทศท่ีกำ�ลังพัฒนาเพื่อช่วยให้ประเทศที่พัฒนา แล้วบรรลุเป้าหมายในการลดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (ดู greenhouse gas) ใหไ้ ดต้ ามพันธกรณี ควบคู่ไปกบั การช่วย ให้ประเทศกำ�ลังพัฒนาบรรลุการพัฒนาท่ียั่งยืนได้ โดยประเทศ ท่ีพัฒนาแล้วจะลงทุนดำ�เนินโครงการเพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือน กระจกในประเทศที่กำ�ลังพัฒนา แล้วนำ�ปริมาณก๊าซท่ีลดได้มา 274 สารานกุ รม เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

criteria air pollutant สารมลพิษทางอากาศหลัก, สารมลพษิ day-night sound (pressure) level (Ldn) ระดบั เสียงเ©ลยี่ ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ ทางอากาศตามเกณ±์ กลางวัน-กลางคนื (แอลดีเอ็น) ส�รมลพิษท�งอ�ก�ศท่ีใช้เป็นเกณฑ์บอกคุณภ�พของอ�ก�ศ ค�่ ระดับเสียงสมมูล 24 ชั่วโมง (ดู equivalent sound pressure และปร�กฏอยู่ในค่�ม�ตรฐ�นคุณภ�พอ�ก�ศในบรรย�ก�ศใน level) ที่ใช้ในก�รประเมินผลกระทบท�งเสียง คำ�นวณโดยก�ร ปัจจุบัน โดยท่ัวไปมี 6 ชนิดได้แก่ ค�ร์บอนมอนอกไซด์ (CO) บวก 10 เดซเิ บล (ดู decibel) เพ่ิมเข�้ ไปในค�่ ระดับเสียงสมมูล ไฝนุน่ โลตะรอเจอนงได(pอaอrกtiไcซuดla์ t(eNOm2a)ttซeัลr,เฟPอMร)์ไดแอลอะกตไะซกดัว่์(S(Ole2a)dโอหโรซือน(POb3)) 1 ชว่ั โมงในชว่ งเวล�กล�งคนื (22.00-07.00 น.) ค�่ ทปี่ ระเมนิ ไดจ้ ะ cyclone ไซโคลน ท�ำ ใหเ้ สยี งทเี่ กดิ ขนึ้ ในเวล�กล�งคนื มผี ลตอ่ ค�่ ระดบั เสยี งเฉลย่ี กล�ง อุปกรณ์สำ�หรับแยกฝุ่นละอองออกจ�กอ�ก�ศโดยอ�ศัยแรงหนี วนั -กล�งคนื ม�กกว�่ เสยี งทเ่ี กดิ ขนึ้ ในเวล�กล�งวนั ปจั จบุ นั ประเทศ ศูนย์กล�ง กระแสอ�ก�ศท่ีมีฝุ่นละอองปะปนอยู่จะผ่�นเข้�ไป สหรัฐอเมริก�ก�ำ หนดให้เป็นค่�ม�ตรฐ�นระดบั เสียงในชมุ ชน ท�งด้�นข้�งของไซโคลนในทิศท�งท่ีต้ังฉ�กกับรัศมีของไซโคลน ส่วนของไซโคลนที่เป็นรูปทรงกระบอกจะบังคับให้กระแสอ�ก�ศ decibel (dB) เดซเิ บล (ดบี )ี หมุนวนไปชนกับผนังของไซโคลนและเคล่ือนตัวไหลลงสู่ด้�นล่�ง หนว่ ยวัดเสียงในสเกลของลอก�รทิ ึม (logarithm) มีผลใหช้ ว่ งก�ร ของไซโคลน ในขณะท่ีฝุ่นละอองซ่ึงหนักกว่�อ�ก�ศจะถูกเหว่ียง วดั เสยี งในรูปพลงั ง�นเสยี ง (sound intensity) หรอื คว�มดันเสียง ออกจ�กกระแสอ�ก�ศท่ีหมุนวนอยู่ตรงกล�งไปปะทะผนังไซโคลน (sound pressure) มชี ่วงค�่ ก�รวัดทีแ่ คบลง ก�รวดั เสียงเดซิเบล ก่อนจะร่วงลงไปรวมกันท่ีปล�ยกรวยด้�นล่�งและถูกลำ�เลียงออก เริ่มต้นจ�กระดับเร่ิมก�รได้ยิน จึงเหม�ะในก�รใช้เป็นหน่วยใน จ�กไซโคลนท�งส�ยพ�นรูปเกลียว ก�รวัดเสยี งโดยทัว่ ไป desulfurization process กระบวนการดีซัลฟิวไรเซชัน กระบวนก�รแยกก�๊ ซที่มีกำ�มะถนั เปน็ องค์ประกอบ เชน่ ซัลเฟอร์ ขได้นออ(กsไlซurดr์y()SOท2่ีเ)ตรวียธิ มที จ่ีน�ิยกมกค�ือรนใำ�ชแ้ปคนู ลขเ�ซวียม(lไimฮดeร) อใกนไรซปู ดข์ อ(งCเหaลOว) ฉมีด�ทพำ�่นปใฏนิกหิรอยิ ด�ดู กซบั ับนเ�ำ้พจือ่ นดเดูปซน็ บั สก�๊�รซลซะลัลเ�ฟยอรC์ไaด(อOอHก)ไ2ซดจ์�กกน�๊ ซ้นั ซจัลงึ นเฟำ�อไปร์ ไดออกไซด์ในก๊�ซเสียจะทำ�ปฏิกิริย�กับส�รละล�ย ซCง่ึ สa�(Oม�Hร)ถ2 ดเกกั ดิ เเกป็บน็ ไแดค้ดลว้ เยซรยี ะมบซบลั ดไกัฟเดก์็บ(Cฝaุน่ SO3.1/2 H2O) หรอื ยปิ ซมั ภ�พแสดงสว่ นประกอบของไซโคลน กระบวนก�รแยกกำ�มะถันออกจ�กก�๊ ซ สารานุกรม 275 เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ dioxin ไดออกซิน ชื่อรวมท่ีใช้เรียกสารเคมีในกลุ่มพอลิคลอริเนเตดไดเบนโซพารา-ไดออกซิน (Polychlorinated dibenzo-para-dioxin, PCDD) ซงึ่ มีมากถึง 75 ชนดิ ทีม่ ี ความเปน็ พษิ ร้ายแรงท่ีสุดคอื 2, 3, 7, 8 เททระคลอโร-ไดเบนโซ-พ-ี ไดออกซิน (2, 3 ,7, 8 tetrachloro-dibenzo-p-dioxin, TCDD) เกิดจากการผลิตสารใน กลุ่มสารฆ่าศัตรูพืชและสัตว์ (pesticide) และเกดิ จากการเผาไหมท้ ไ่ี มส่ มบูรณ์ ของสารทมี่ คี ลอรีนเปน็ องคป์ ระกอบ dispersion การแพร่กระจาย การกระจายของสารมลพิษทางอากาศจากแหล่งกำ�เนิด เช่น ปล่องโรงงาน อตุ สาหกรรม ไปยงั ผรู้ บั ลกั ษณะการแพรก่ ระจายขนึ้ อยกู่ บั ความแตกตา่ งระหวา่ ง ความเขม้ ข้นทจ่ี ดุ ปลอ่ ยสารมลพิษกับจุดผรู้ ับ รวมถงึ ปจั จัยอนื่ ๆ เชน่ ความเร็ว ลม ทิศทางลม และความคงตวั ของบรรยากาศในขณะน้นั dissolved oxygen (DO) ออกซิเจนละลายน�้ำ (ดโี อ) ปริมาณออกซิเจนทีล่ ะลายอยใู่ นนำ้� นำ�้ เสียหรอื ของเหลวอื่นๆ โดยปกตมิ ีหนว่ ย วัดเป็นมิลลิกรัมต่อลิตร หรือ ส่วนในล้านส่วน (parts per million, ppm) โดยน�้ำ หนัก หรอื รอ้ ยละของค่าการละลายท่ีสภาวะอิ่มตัว (ดู dissolved solid ประกอบ) dissolved solid (DS) ของแขง็ ละลายนำ้� (ดีเอส) สารอนิ ทรยี แ์ ละสารอนนิ ทรยี ท์ ลี่ ะลายอยใู่ นน�ำ้ หากมปี รมิ าณมากเกนิ ไปจะท�ำ ให้ นำ้�น้นั ไมเ่ หมาะตอ่ การน�ำ ไปใชป้ ระโยชน์ (ดู dissolved oxygen ประกอบ) domestic wastewater, sanitary wastewater น้ำ�เสยี จากชุมชน น�้ำ จากท่อี ยู่อาศัย อาคารพาณชิ ย์ และอื่นๆ ที่ผ่านการใช้ทำ�กิจกรรมต่างๆ ของ มนุษย์จนคุณลักษณะของนำ้�เปลี่ยนไป ไม่สามารถใช้ประโยชน์ได้อีก บางคร้ัง อาจหมายรวมถงึ นำ้�บาดาล นำ้�ผวิ ดนิ และน�้ำ ฝนท่รี ่วั ซึมเข้ามาในทอ่ ระบายน�ำ้ downwash การลา้ งลง, ดาวนว์ อช การที่กลมุ่ ควนั (ดู plume) จากแหลง่ ก�ำ เนดิ ทม่ี คี วามสงู เชน่ ปล่องโรงงาน เคลื่อนตำ่�ลงสู่พื้นดิน เนื่องด้วยอิทธิพลของส่ิงกีดขวาง เช่น อาคาร หรือตัว ปลอ่ งโรงงานเอง หรือ เน่ืองดว้ ยสภาพความคงตวั ของบรรยากาศ ท�ำ ใหเ้ กดิ เขต อากาศน่งิ ที่มคี วามเขม้ ข้นของสารมลพิษสงู กว่าปกติ ࢵ¡ÒÃà¤Å×Íè ¹·¼èÕ Ô´»¡µÔ¢Í§ÅÁà¹è×ͧ¨Ò¡ÍÒ¤Òà ࢵÍÒ¡ÒȹÔ觴ŒÒ¹ã¡ÅŒ ࢵÍÒ¡Òȹ§èÔ ´ŒÒ¹ä¡Å ภาพแสดงการเกดิ ดาวนว์ อซ 276 สารานกุ รม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

drain ทอ่ ระบายน�ำ้ , รางน�ำ้ ช่องทางใหน้ ้ำ�ฝนหรือนำ้�เสยี ไหลออกจากพ้นื ท่ีหรอื อาคาร dry adiabatic lapse rate อัตราการลดอุณหภูมิแอเดียแบติกแห้ง อัตราการเปล่ยี นแปลงอุณหภูมิทไ่ี มม่ กี ารถา่ ยโอนพลงั งานกบั สิง่ แวดลอ้ ม เมื่อมวลอากาศเปลี่ยนแปลงระดบั ความสูง มวลอากาศจะลดอุณหภูมลิ งประมาณ 1 องศาเซลเซียสเมอ่ื ระดับความสูงเพมิ่ ขึ้นทกุ ๆ 100 เมตร dry deposition การตกสะสมในสภาพแหง้ ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ การตกสะสมของสาร เช่น ก๊าซซลั เฟอร์ไดออกไซด์ ฝุน่ ละออง จากช้นั บรรยากาศลงสู่พื้นดิน หรือพื้นน�้ำ โดยไม่ได้อาศัยการชะลา้ งของฝน effective perceived noise level (EPNL) ระดับเสียงรบั รยู้ ังผล (อพี เี อ็นแอล) คา่ ทใ่ี ชอ้ ธบิ ายระดบั เสยี งจากเครอ่ื งบนิ ทค่ี �ำ นงึ ถงึ ระยะเวลาทไี่ ดร้ บั เสยี งและลกั ษณะเสยี งทเี่ ปน็ เสยี งความถสี่ งู electrostatic precipitator (EP, ESP) เคร่ืองดักเก็บฝุ่นละอองโดยใช้ไฟฟา้ สถิต (อพี ,ี อีเอสพ)ี อุปกรณ์แยกฝุ่นละอองที่ใช้หลักการทำ�ให้ฝุ่นละอองเกิดประจุและดักไว้ด้วยขั้วไฟฟ้าตรงกันข้าม วิธีนี้ใช้ได้ ผลดกี ับกา๊ ซเสียที่มีอตั ราการไหลสูงรวมถงึ ฝุ่นท่ีมีขนาดเล็กมากๆ และใช้งานได้กับก๊าซท่อี ณุ หภูมิสงู แต่มขี อ้ เสียคอื มักจะทำ�ใหเ้ กิดโอโซนปะปนอยกู่ บั กระแสอากาศขาออก ·Ò§ÍÍ¡ÍÒ¡ÒÈ ËÁÍŒ á»Å§ä¿¡ÃÐáʵç ÊÐÍÒ´ ·Ò§à¢ÒŒ ࢵÍÒ¡ÒȹÔ觴Ҍ ¹ä¡Å ÍÒ¡ÒÈ + ½¹†Ø ÅÐÍͧ àÊŒ¹ÅÇ´¨‹Ò»ÃÐ¨Ø á¼¹‹ à¡çº½¹Ø† ภาพแสดงส่วนประกอบของเครื่องดักเกบ็ ฝนุ่ ละอองโดยใช้ไฟฟ้าสถิต emission index ดัชนีการปล่อยสารมลพิษ ดัชนีที่แสดงปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (ดู greenhouse gas) ต่อหน่วย เช่น ปริมาณก๊าซ คารบ์ อนไดออกไซด์เทยี บเท่าท่ีปลอ่ ยต่อประชากร หรอื ต่อผลติ ภณั ฑ์มวลรวมของประเทศ (GDP) มกั ใช้ในการ เปรียบเทียบประสิทธิภาพของการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของประเทศน้ันๆ ประเทศกำ�ลังพัฒนามักมีค่าดัชนี การปลอ่ ยกา๊ ซเรอื นกระจกตอ่ ประชากรต่ำ� เน่อื งจากมจี �ำ นวนประชากรมาก แต่ใชพ้ ลังงานไมม่ ากในการพฒั นา ประเทศ แตกต่างจากประเทศท่ีพัฒนาแล้วมักมีค่าการปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่อประชากรสูง เน่ืองจากมี กจิ กรรมท่ีต้องใชพ้ ลังงานมากในการพัฒนาประเทศ แม้ว่าบางประเทศอาจจะมีประชากรสูงด้วยกต็ าม สำ�หรบั ดชั นกี ารปลอ่ ยปรมิ าณกา๊ ซเรอื นกระจกตอ่ ผลติ ภณั ฑม์ วลรวมของประเทศในรปู ของอ�ำ นาจในการซอื้ (purchasing power parity, GDP PPP) แสดงถึงประสิทธิภาพในการผลติ ท่ีมตี ่อการปลอ่ ยกา๊ ซเรอื นกระจก ท้งั สองดชั นีเป็น ค่าท่ีใช้ในการเจรจาแสดงสถานภาพการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและนำ�ไปสู่การกำ�หนดพันธกรณีของประเทศใน ภาคอี นุสัญญาสหประชาชาตวิ า่ ด้วยการเปลย่ี นแปลงสภาพภูมอิ ากาศ ในการลดก๊าซเรือนกระจก สารานุกรม 277 เปิดโลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

emission inventory การทำาบัญชีการปล่อยสารมลพษิ กระบวนก�รสำ�รวจและร�ยง�นผลของชนิด ปริม�ณ ลักษณะ เฉพ�ะและก�รจัดหมวดหมู่ของก�รปล่อยส�รมลพิษในช่วงเวล� ท่ที �ำ ก�รศึกษ� ซึ่งปกตจิ ะทำ�ก�รร�ยง�นผลแบบร�ยปี ่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ emission standard คา่ มาตรฐานท่ีจุดปล่อยสารมลพิษ ค�่ สงู สดุ ทยี่ อมใหไ้ ดข้ องส�รมลพษิ ท�งอ�ก�ศทจี่ ดุ ปลอ่ ย มี 3 แบบ คอื ค่�คว�มเขม้ ข้น ค�่ อตั ร�ก�รปล่อยส�รมลพิษตอ่ หน่วยผลผลติ หรือต่อหน่วยวัตถุดิบ และค่�อัตร�ก�รปล่อยส�รมลพิษต่อหน่วย ปรมิ �ณพลงั ง�นที่ใช้ ค่�ดชั นปี ริม�ณก�รปล่อยก๊�ซเรอื นกระจกต่อประช�กรในปี 2000 Environment Protection Agency (EPA) หน่วยงานปอ้ งกนั ส่ิงแวดลอ้ ม (อีพเี อ) หนว่ ยง�นร�ชก�รของสหรฐั อเมริก� ก่อตงั้ เม่อื ปี พ.ศ. 2513 เพ่ือทำ�หน้�ท่ีในก�รปกป้องส่ิงแวดล้อมท�งธรรมช�ติท้ังท�งน้ำ� ดิน และอ�ก�ศ ก�รควบคมุ ก�รใช้ส�รเคมี ย�ฆ�่ แมลงและส�ร อันตร�ยอ่นื ๆ ทีม่ ตี อ่ มนุษย์ เทยี บได้กับกรมควบคุมมลพิษของ ประเทศไทย (ดู Pollution Control Department) epidemiology วทิ ยาการระบาด วชิ �ที่ว่�ดว้ ยกระบวนก�รเกดิ โรค ก�รเจ็บป่วย และกระบวนก�ร สืบค้นห�ส�เหตุก�รเจ็บป่วย ประมวลวิธีก�รป้องกันและบรรเท� ก�รเจ็บป่วย equalizing tank ถงั ปรับสภาพ, ถงั ปรับใหเ้ ท่า, ถังปรับให้เสมอ ถังขน�ดใหญ่สำ�หรับกักเก็บนำ้�เสียให้ได้ปริม�ณม�กพอที่จะทำ�ให้ น้ำ�เสียรวมมีลักษณะสมบัติและอัตร�ก�รไหลท่ีสม่ำ�เสมอก่อนป้อน เข้�สูร่ ะบบบ�ำ บัด ค�่ ดัชนีปรมิ �ณก�รปล่อยก๊�ซเรือนกระจกตอ่ ผลิตภณั ฑ์มวลรวม equivalent sound (pressure) level (Leq 24-hr) ระดับเสยี ง (GDP PPP) ในปี 2000 สมมูล 24 ชว่ั โมง ค่�วัดระดับเสียงคงท่ีท่ีมีก�รสะสมพลังง�นของเสียงเท่�กับก�ร 7   สะสมพลงั ง�นของระดบั เสยี งซงึ่ มกี �รเปลยี่ นแปลงต�มเวล�ในชว่ ง 24 ชัว่ โมง หรือค�่ ระดับเสยี งสมมูล 24 ชว่ั โมง โดยค�ำ นวณต�ม 6   สมก�รเม่ือ fi เปน็ สดั ส่วนของชว่ งเวล�ท่เี กดิ ระดบั เสียง Li 5   สมก�รค�ำ นวณระดบั เสียงสมมลู 24 ชัว่ โมง 4   3   2   1   0   1995   2000   2005   1990   Thailand   World  average   ดัชนีปรมิ �ณก�รปล่อยก�๊ ซเรอื นกระจกต่อประช�กรของประเทศไทยเปรยี บเทยี บกับ ค�่ เฉลยี่ ของโลก 278 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

escherichia coli (E. Coli) อ.ี โคไล flue gas desulfurization (FGD) การขจดั ซลั เฟอรไ์ ดออกไซด์ แบคทีเรียในกลุ่มโคลิฟอร์ม (coliform) เป็นตัวบ่งช้ีก�รปนเปื้อน (เอฟจดี ี) ของอจุ จ�ระในนำ้� ดู desulfurization process excess air อากาศส่วนเกิน fugitive emission การปลอ่ ยสารมลพษิ ชว่ั ขณะ ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ ปริม�ณอ�ก�ศที่ม�กเกินคว�มต้องก�รในท�งทฤษฎีเม่ือพิจ�รณ� ก�รปลอ่ ยส�รมลพษิ จ�กแหลง่ ก�ำ เนดิ ทไี่ มแ่ จง้ ชดั เข�้ สชู่ นั้ บรรย�ก�ศ จ�กสมดลุ เคมขี องปฏิกิรยิ � คดิ เป็นรอ้ ยละ เปน็ เวล�สั้นๆ เชน่ ก�รรั่วระเหยของส�รมลพษิ จ�กอุปกรณ์ต่�งๆ fermentation การหมัก เชน่ ขอ้ งอ ขอ้ ตอ่ ในระบบทอ่ จ�กถงั กกั เกบ็ จ�กระบบบ�ำ บดั น�้ำ เสยี ก�รเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในส�รอินทรีย์หรือในของเสียท่ีมีส�ร รวมถึงก�รรั่วระเหยในระหว่�งก�รขนถ่�ยเคลือ่ นย�้ ยด้วย อนิ ทรีย์เป็นองคป์ ระกอบ โดยจุลินทรยี ์ในสภ�พไร้ออกซิเจน อ�ทิ Gaussian dispersion การแพร่กระจายแบบเกาส์เซยี น ก�รเปลย่ี นแปลงโดยใช้เช้อื หมัก เชน่ เอน็ ไซม์ของยสี ต์ ก�รกระจ�ยตัวของส�รมลพิษรปู แบบหนง่ึ ใชท้ ำ�น�ยคว�มเข้มข้น flare การเผาท้งิ ของส�รมลพิษ และอธิบ�ยกลไกก�รเคล่ือนท่ีของส�รมลพิษจ�ก ก�รเผ�เพ่ือก�ำ จัดส�รมลพิษท�งอ�ก�ศทล่ี ุกไหมต้ ดิ ไฟได้ เชน่ ส�ร แหลง่ กำ�เนดิ ไปยงั ผูร้ บั ผลกระทบ อนิ ทรยี ร์ ะเหย โดยทว่ั ไปใชร้ ะบบก�รเผ�ไหมภ้ �ยนอกในปล่องสูงที่ มเี ปลวไฟจดุ เลยี้ งไวต้ ลอดเวล� เมอื่ ส�รมลพษิ ผ�่ นไฟเลย้ี งจะตดิ ไฟ และส่วนใหญ่จะเผ�ไหม้จนเปล่ียนรูปเป็นก๊�ซค�ร์บอนไดออกไซด์ และไอน้ำ� รูปแบบก�รแพรก่ ระจ�ยแบบเก�สเ์ ซียน ก�รเผ�เพื่อก�ำ จัดส�รมลพิษท�งอ�ก�ศ สารานุกรม 279 เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ grab sample ตวั อย่างสุม่ greenhouse effect ปรากฏการณเ์ รือนกระจก ตวั อย่�งน�ำ้ ที่เก็บเปน็ คร้ังๆ โดยไม่คำ�นงึ ถึงเวล�และอตั ร�ก�รไหล ปร�กฏก�รณ์ท่ีบรรย�ก�ศมีคว�มเข้มข้นของก๊�ซเรือนกระจก (ดู greenhouse gas) เพม่ิ ขึ้นอย�่ งต่อเน่อื ง คว�มร้อนจงึ ถูกกัก gravimetric method วธิ ีแกริเี มทรกิ เกบ็ ไวใ้ นบรรย�ก�ศ เปน็ เหตใุ หบ้ รรย�ก�ศของโลกมอี ณุ หภมู สิ งู ขน้ึ วิธีวัดค่�ฝุ่นละอองโดยก�รดูดอ�ก�ศผ่�นแผ่นกรองเพื่อบันทึก ก๊�ซเรือนกระจกมีหล�ยชนิด ท่ีสำ�คัญคือก๊�ซค�ร์บอนไดออกไซด์ อัตร�ก�รไหลของอ�ก�ศและช่วงเวล�ทีเ่ ก็บตัวอย�่ ง จ�กนน้ั จงึ นำ� ซ่งึ เกดิ จ�กกิจกรรมของมนษุ ย์ เช่น ก�รเผ�ไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล ไปคำ�นวณห�ปริม�ตรอ�ก�ศทั้งหมดท่ีผ่�นกระด�ษกรอง ก�รห� ก�รเผ�ป่�บกุ เบิกท่ีดนิ ท�ำ กิน ทำ�ใหม้ ีก๊�ซค�รบ์ อนไดออกไซด์สะสม ปรมิ �ณฝนุ่ ทถ่ี กู ดกั เกบ็ ไวท้ ก่ี ระด�ษกรองท�ำ ไดโ้ ดยก�รชงั่ น�ำ้ หนกั หกั ม�กขนึ้ ปจั จบุ นั ก�๊ ซค�รบ์ อนไดออกไซดใ์ นชนั้ บรรย�ก�ศมคี �่ คว�ม ลบดว้ ยน�ำ้ หนกั ของกระด�ษกรอง ห�รดว้ ยปรมิ �ตรอ�ก�ศทงั้ หมดท่ี เข้มข้นเฉล่ียร้อยละ 0.035 เพ่ิมข้ึนจ�กยุคก่อนอุตส�หกรรมร้อย ผ�่ นกระด�ษกรอง ค�่ ทไี่ ดค้ อื คว�มเขม้ ขน้ ของฝนุ่ ละอองเฉลย่ี ตลอด ละ 0.028 โดยมีอตั ร�ก�รเพม่ิ ประม�ณปีละ 1.8 สว่ นในล�้ นส่วน ช่วงเวล�ก�รเก็บตวั อย่�งน้นั greenhouse gas กา๊ ซเรือนกระจก ก๊�ซท่ีเกิดจ�กธรรมช�ติหรือกิจกรรมของมนุษย์ท่ีปล่อยออกสู่ชั้น ค�่ คว�มเขม้ ขน้ ของฝุ่นละอองเฉลีย่ บรรย�ก�ศ โดยท่ีก๊�ซเหล่�นี้ดูดซับรังสีคว�มร้อนไว้ไม่ให้สะท้อน = นำ้�หนักกระด�ษพรอ้ มฝุน่ ทีด่ กั ไว้-น้ำ�หนกั กระด�ษกรอง ออกนอกโลก เมื่อมีปริม�ณม�กจึงทำ�ให้อุณหภูมิเฉลี่ยของพื้นผิว ปริม�ตรอ�ก�ศทผ่ี ่�นกระด�ษกรอง โลกสูงข้ึน กลไกน้ีคล้�ยกับกลไกก�รเพิ่มอุณหภูมิในเรือนกระจก สำ�หรับเพ�ะปลูกพืช (greenhouse) จึงเรียกก๊�ซเหล่�น้ีว่�ก๊�ซ gravity settling chamber ห้องตกสะสมด้วยแรงโน้มถว่ ง เรอื นกระจก ก�๊ ซเรอื นกระจกมหี ล�ยชนดิ ไดแ้ ก่ ค�รบ์ อนไดออกไซด์ อปุ กรณค์ วบคมุ ฝนุ่ ละอองในอ�ก�ศหรอื ก�๊ ซทที่ �ำ ง�นโดยอ�ศยั หลกั มีเทน ไนตรัสออกไซด์ เพอร์ฟลูออโรค�ร์บอน ไฮโดรฟลูออโร- ก�รแรงโน้มถ่วงของโลก เม่ืออ�ก�ศสกปรกไหลผ่�นท่อซึ่งมีพื้นท่ี ค�ร์บอน ซัลเฟอร์เฮกซะฟลูออไรด์ เป็นต้น ไอน้ำ�และโอโซนจัด น้อยเข้�ม�ในห้องตกสะสมซึ่งมีพ้ืนที่หน้�ตัดในทิศท�งก�รไหลของ เปน็ ก๊�ซเรือนกระจกด้วยเช่นกนั ก๊�ซเรอื นกระจกเหล่�นบี้ �งชนิด อ�ก�ศม�กกว่� อ�ก�ศจะไหลช้�ลง ทำ�ให้ฝุ่นที่หนักกว่�อ�ก�ศ มีอยู่ในบรรย�ก�ศอยู่แล้ว และเม่ือเวล�ผ่�นไปก็จะสล�ยตัวไป ตกลงสดู่ ้�นล�่ ง ต�มธรรมช�ติ ห�กแต่ปัญห�ที่เกิดขึ้นในปัจจุบันคือก�รปล่อยก๊�ซ เหล่�นี้ออกสู่บรรย�ก�ศจ�กกิจกรรมก�รเผ�ไหม้เช้ือเพลิงฟอสซิล อ�ก�ศเสีย อ�ก�ศสะอ�ด เป็นหลักในปริม�ณม�กเกินไป ก�รสล�ยตัวต�มธรรมช�ติไม่ สมดุลกับปริม�ณที่ปล่อยออก จึงทำ�ให้คว�มเข้มข้นของก๊�ซเหล่� ห้องตกสะสมด้วยแรงโน้มถว่ ง น้ีในบรรย�ก�ศมีม�กขึ้นและเกิดกลไกของก๊�ซเรือนกระจกทำ�ให้ อุณหภูมเิ ฉลย่ี ของผิวโลกเพิม่ ขน้ึ ดังกล�่ ว จ�กร�ยง�นประเมนิ ก�ร grease trap บ่อดักไขมนั เปล่ียนแปลงสภ�พภูมิอ�ก�ศฉบับที่ 4 ของคณะกรรมก�รระหว่�ง บอ่ ส�ำ หรบั แยกไขมนั หรอื ของแขง็ ลอยน�้ำ ออกจ�กน�ำ้ เสยี โดยกกั น�ำ้ รัฐบ�ลว่�ด้วยก�รเปล่ียนแปลงสภ�พภูมิอ�ก�ศ อุณหภมู เิ ฉลยี่ ของ เสียไว้ในบ่อระยะหน่ึงเพื่อให้ไขมันและน้ำ�มันลอยตัวข้ึนม�สะสมที่ ผวิ โลกในชว่ งร้อยปีที่ผ�่ นม�เพิ่มข้ึน 0.7 องศ� (ดู greenhouse ผวิ น้�ำ ก่อนแยกเอ�ไปทิ้งและปลอ่ ยใหน้ ้ำ�เสียไหลออกจ�กบอ่ effect ประกอบ) ground level ozone โอโซนระดับพื้นดิน ผลผลิตจ�กปฏิกิริย�ท�งเคมีระหว่�งออกไซด์ของไนโตรเจนกับ ส�รประกอบไฮโดรค�ร์บอน โดยมีแสงอ�ทิตย์เป็นแหล่งพลังง�น ปฏกิ ริ ยิ �ก�รเกดิ โอโซนในชน้ั บรรย�ก�ศระดบั พน้ื ดนิ มคี ว�มซบั ซอ้ น ม�ก อ�จเกดิ ข้นึ หล�ยปฏิกริ ิย�ในเวล�เดยี วกัน โดยมโี อโซนเป็น ผลของปฏิกิริย�หลัก (ดู ozone layer ประกอบ) 280 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ สารา ุนกรม 281 เ ิปดโลกปิโตรเ ีลยมและพลังงานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ inversion อินเวอร์ชัน lagoon สระ สภาวะทอี่ ณุ หภมู ขิ องบรรยากาศเปลยี่ นแปลงตามระดบั ความสงู ใน สระดนิ สำ�หรับบำ�บดั น้ำ�เสียทง้ั แบบใชอ้ ากาศ (aerobic) และแบบ ลกั ษณะผกผนั โดยอณุ หภมู จิ ะสงู ขน้ึ ตามระดบั ความสงู ทเี่ พม่ิ ขน้ึ ซงึ่ ไมใ่ ชอ้ ากาศ (anaerobic) เปน็ สภาวะทผ่ี ดิ ปกติ เกดิ ขน้ึ ไดบ้ อ่ ยในชว่ งเชา้ มดื และหวั ค�ำ่ ในเวลา leaching การซมึ ชะ, การชะละลาย ที่บรรยากาศมอี ุณหภมู ติ ำ่� เชน่ ในฤดูหนาว สภาวะดังกล่าวอาจคง การชะลา้ งสารละลายออกจากดนิ หรอื วตั ถอุ น่ื ๆ โดยปลอ่ ยใหน้ �ำ้ ไหล อยไู่ ดน้ านและไมเ่ ออื้ ตอ่ การแพรก่ ระจายของสารมลพษิ ทางอากาศ ซมึ ผา่ น หรอื การระบายนำ�้ ทิ้งบนพืน้ ผวิ ทมี่ ีความพรุน ซง่ึ จะชว่ ยใหส้ ารมลพษิ ทางอากาศทปี่ ลอ่ ยออกจากแหลง่ ก�ำ เนดิ เจอื lead ตะก่ัว จางลง ดังนัน้ ความเขม้ ข้นของสารมลพิษที่ผู้รบั อาจได้รับจึงสูงมาก สารมลพิษหลักชนิดหน่ึงในจำ�นวน 6 ชนิด เป็นโลหะหนัก ผดิ ปกติ สภาวะเชน่ นม้ี แี นวโนม้ ท่ีจะก่อใหเ้ กดิ ผลกระทบมากทีส่ ดุ มนี �้ำ หนักอะตอม 207.19 มสี เี ทาหรอื ขาวแกมน�ำ้ เงิน แหลง่ กำ�เนิด isopleth เสน้ สารมลพษิ เท่ากนั , ไอโซพลที สารตะกั่วในมลพิษทางอากาศที่สำ�คัญแหล่งหนึ่ง คือกระบวนการ เส้นบนแผนท่ีที่เช่ือมต่อจุดต่างๆ ซึ่งมีระดับความเข้มข้นของสาร กลัน่ นำ�้ มนั และการปรบั ปรุงคณุ ภาพผลิตภณั ฑป์ ิโตรเลียม มลพษิ เทา่ กนั ใชเ้ ปน็ เครอื่ งมอื แสดงคณุ ภาพอากาศในบรเิ วณกวา้ ง life cycle analysis (LCA) การวเิ คราะหว์ ฏั จกั รชวี ติ (แอลซเี อ) โดยการวางไอโซพลที ซอ้ นทบั ลงบนแผนทีภ่ ูมิประเทศ กระบวนการวิเคราะหและประเมินคาผลกระทบของผลิตภัณฑท่ี มีตอสิ่งแวดลอมตลอดชวงชีวิตของผลิตภัณฑ ตั้งแตการสกัด หรือการไดมาซึ่งวัตถุดิบ กระบวนการผลิต การขนสงและการ จัดจำ�หนา่ ย ไปจนถงึ การใชงานผลิตภณั ฑ การใชซำ�้ (ดู reuse) การแปรใชใ้ หม่ (ดู recycle) และการจดั การเศษซากของผลติ ภณั ฑ หลังการใชงาน กลาวไดวา เปนการพิจารณาผลิตภัณฑตั้งแต เรม่ิ ตน้ จนสน้ิ สดุ อายกุ ารใชง้ านโดยมกี ารระบถุ งึ ปรมิ าณพลงั งานและ วตั ถดุ บิ ท่ีใช รวมถงึ ปริมาณของเสียทีป่ ลอยออกสูส งิ่ แวดลอ ม ท้งั นี้ เพื่อค้นหาวิธีการปรับปรงุ ข้ันตอนตา่ งๆ ในระหวา่ งวฏั จักรชวี ิตของ ผลิตภัณฑ์ใ หเกดิ ผลกระทบตอ สิง่ แวดลอ มนอยทสี่ ดุ เสน้ สารมลพษิ เท่ากนั life cycle costing (LCC)  การวิเคราะห์คา่ ใชจ้ า่ ยตลอดอายุ การใชง้ าน (แอลซซี ี) Kyoto Accord ขอ้ ตกลงเกียวโต การวิเคราะห์ค่าใช้จ่ายของเคร่อื งจักรตลอดอายุการใช้งานท้งั หมด ข้อตกลงทจ่ี ัดท�ำ ขน้ึ ภายใต้พธิ ีสารเกียวโต (Kyoto Protocol) โดย ตง้ั แตก่ ารจดั ซอ้ื การตดิ ตง้ั การปฏบิ ตั กิ าร การบ�ำ รงุ รกั ษา และการ มกี ารลงนามร่วมกันเม่ือปี พ.ศ. 2540 และมผี ลในทางปฏบิ ัติเมอ่ื ปี ยา้ ยหรอื เลกิ ใชเ้ ครอ่ื งจกั ร การประเมนิ นส้ี ามารถชใ้ี หเ้ หน็ ทางเลอื กท่ี พ.ศ. 2548 เปน็ ขอ้ ผกู พนั ทางกฎหมายเพอ่ื บรรลเุ ปา้ หมายในการรบั มอื ดที ส่ี ดุ ส�ำ หรบั การลงทนุ และชว่ ยลดตน้ ทนุ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ตน้ ทนุ กบั สภาวะโลกรอ้ น (global warming) ตามอนสุ ญั ญาสหประชาชาติ ทางพลงั งานและเวลาทส่ี ญู เสยี ไปเมอ่ื เครอ่ื งจกั รขดั ขอ้ ง ว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (United Nations loudness ความดงั เสยี ง Framework Convention on Climate Change, UNFCCC) ค่าที่ระบุความดังของเสียง คำ�นวณจากความถ่ีแบบ 1/1 จากขอ้ มูลปี พ.ศ. 2552 มรี ฐั บาลของประเทศต่างๆ รวม 184 ออ็ กเทฟ หรือ 1/3 อ็อกเทฟ โดยวาดระดับความดงั เสยี งท่คี วามถ่ี ประเทศลงนามในข้อตกลงและมีผลบังคับใช้ โดยประเทศ กลางของแต่ละแถบความถ่ีท่ีตรวจวัดได้ลงบนกราฟความดังเสียง อุตสาหกรรม 37 ประเทศยินยอมผูกมัดว่าจะลดการปลดปล่อย (ISO 532-1975, Mark VI by Stevens) และค�ำ นวณหาคา่ วดั กา๊ ซเรอื นกระจก (ดู greenhouse gas) จากปรมิ าณทเ่ี คยปลดปลอ่ ย ความดงั เสียง ในปี พ.ศ. 2533 ลงใหไ้ ดร้ วมกนั รอ้ ยละ 5.2 ภายในปี พ.ศ. 2555 เปน็ ที่ maximum sound level (Lmax) ระดบั เสยี งสงู สดุ (แอลแมกซ)์ น่าสังเกตว่าสหรัฐอเมริกาซึ่งเป็นหนึ่งในประเทศภาคีสนธิสัญญา คา่ สงู สดุ ของระดบั เสยี งซงึ่ ปรากฏในชว่ งเวลาทก่ี �ำ หนด คา่ นขี้ น้ึ อยกู่ บั ของอนุสัญญาฯ ไม่ได้ลงนาม ทั้งๆ ท่ีมีการปลดปล่อยก๊าซเรือน การถว่ งน�้ำ หนกั ความถ่ี (frequency weighting) และการถว่ งน�้ำ หนกั กระจกสงู ถงึ ร้อยละ 36.1 เมอื่ เทยี บกับปรมิ าณการปลดปลอ่ ยก๊าซ เวลา (time weighting) ตัวอยา่ งเชน่ คา่ สูงสดุ ของระดับความ เรอื นกระจกของโลกในปี พ.ศ. 2533 ดันเสยี งถว่ งน้�ำ หนกั ความถที่ ่ีเรยี กว่า slow A-weighted sound pressure level ใช้ประเมนิ เสียงจากเคร่อื งบนิ ขณะทบี่ นิ ผ่านไป 282 สารานกุ รม เปดิ โลกปิโตรเลียมและพลงั งานทดแทน

minimum sound pressure level (Lmin) ระดับความดันเสยี ง ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ ต�ำ่ สุด (แอลมิน) ค่าตำ่�สุดของระดับความดันเสียงที่ปรากฏในช่วงเวลาท่ีกำ�หนด เปน็ ค่าที่ใชใ้ นขั้นตอนการประเมินผล mixing height ความสงู ช้นั ผสม ความสูงท่ีวัดจากพ้ืนดินที่มีการเคล่ือนไหวของกระแสอากาศอยู่ เฉพาะในช่วงความสูงดังกล่าว เป็นปัจจัยหนึ่งที่จำ�กัดการเจือ จางของสารมลพิษในบรรยากาศ ยิ่งระดับความสูงช้ันผสมตำ่�ลง ความเขม้ ขน้ ของสารมลพษิ จะยง่ิ สงู ขึ้น ÃдѺ¤ÇÒÁʧ٠ªéѹ¼ÊÁ Hm h H h H ภาพแสดงความสงู ช้ันผสม nitrogen oxide (NOx) ไนโตรเจนออกไซด์ (นอกซ)์ noisiness (Ni) ระดับความร�ำ คาญ (เอน็ ไอ) คำ�เรยี กรวมออกไซด์ของไนโตรเจนซ่ึงมีอย่หู ลายรปู เช่น ไนตรกิ ค่าแสดงถึงความรำ�คาญของเสียงท่ีมนุษย์รู้สึกเม่ือได้ยินเสียงต่างๆ (ขอNออ2งกOไไน)ซโดตแ์ รลเ(ะNจไนOดกไ)นับโอตอรไกนเซจโตนิเจรไนตเจรอนอยไอด่ากองไไอซรกดกไ์็ตซ(าดNม์ 2ใOน(N3ด)Oา้ นเ2)กมิดลไจพนาตษิกรทกสัาาอรงรออวากมกไซตาศดัว์ ใช้ประเมินค่าความรำ�คาญได้โดยคำ�นวณจากระดับความดันเสียง มักจะหมายถึงไนตริกออกไซด์และไนโตรเจนไดออกไซด์ซึ่งเป็นสาร ท่ีความถี่กลางและนำ�แต่ละแถบความถี่ที่ตรวจวัดได้บันทึกลง มลพิษหลักทางอากาศที่เกิดจากการเผาไหม้ของเช้ือเพลิงต่างๆ ในกราฟเส้นชั้นความดังเท่ากัน (equal noisiness contours) N(กH๊าONซ2ONซ3ึง่)Oรทวทม�ำ ีเ่ใกกหับิด้นลข้�ำ ะน้ึ ฝอนอสมงาสีนมม�ำ้าใบรนถตั อเิเกปาิดก็นปากศฏรหิกดริรอืิยนาก�ำ้ ับฝนOก2ลาหยรเอื ป็นOก3รเดปไน็นกตา๊รซกิ ของไครเทอร-์ เพียรซ์ ันส์ (Kryter-Pearsons) noise exposure forecast (NEF) ระดับเสียงรบั รู้คาดการณ์ non-dispersive infrared detection (NDIR) (เอ็นอีเอฟ) นอน-ดิสเพอรซ์ ฟี อนิ ฟราเรดดเี ทกชัน (เอน็ ดไี ออาร์) พารามิเตอร์ที่มีพื้นฐานในการคำ�นวณมาจากระดับเสียงรับรู้ยังผล การตรวจหาค่าก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ในบรรยากาศโดยใช้รังสี และมขี อ้ กำ�หนดในการบนิ ทง้ั ช่วงกลางวันและกลางคืน พฒั นาโดย อินฟราเรด เป็นวิธีอ้างอิงท่ีใช้หลักการการดูดซับรังสีอินฟราเรด สหรฐั อเมรกิ า และถกู น�ำ ไปใชใ้ นการจดั ท�ำ นโยบายเกยี่ วกบั เสยี งจาก ของก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ เคร่ืองบินโดยหน่วยงานของรัฐบาลกลาง odor threshold ระดบั เร่ิมรับรูก้ ลิน่ ค่าความเข้มข้นของสารมลพิษท่ีทำ�ให้เกิดกลิ่นต่างๆ ในระดับต่ำ� ทสี่ ดุ ทมี่ นษุ ยส์ ามารถรบั รไู้ ดโ้ ดยบคุ คลทมี่ ปี ระสาทรบั รกู้ ลน่ิ เปน็ ปกติ มหี น่วยเปน็ สว่ นในลา้ นส่วน (ppm หรอื v/v) สารานกุ รม 283 เปิดโลกปิโตรเลยี มและพลงั งานทดแทน

Odor threshold ระดบั เรมิ่ รับรกู้ ล่นิ ่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ ช่อื สตู รเคมี นำ้�หนัก สถานะ ระดบั ตรวจจบั ระดบั รับรู้ ลกั ษณะกลิ่น โมเลกุล 25oC, ppm, v/v ppm, v/v ppm, v/v แอซิทลั ดีไฮด์ CH3CHO 0.067 กลิน่ แรงเหมือนผลไม้ acetaldehyde CH2:CHCH2SH 44 กา๊ ซ 0.0001 0.21 กลน่ิ กระเทยี ม แอลลลิ เมอรแ์ คปทัน 74 17 0.0015 allyl mercaptan NH3 17 ก๊าซ 0.0003 กลิ่นแรงระคายเคอื ง CH3(CH2)4SH 104 0.0002 37 กลน่ิ สัตวเ์ น่า แอมโมเนีย C6H5CH2SH 124 - กลนิ่ เหมน็ ammonia 0.0026 เอมิลเมอร์แคปทนั กลน่ิ เหมน็ เปร้ียวคล้าย amyl mercaptan CH3(CH2)NH2 73 93,000 0.080 1.8 แอมโมเนีย เบนซิลเมอร์แคปทัน benzyl mercaptan Cl2 71 ก๊าซ 0.080 0.31 กล่นิ แรงระคายเคอื ง นอร์มัล-บิวทิลามีน กลิน่ ปลา n-butylamine (C4H9)2NH 129 8,000 0.016 - กลิ่นปลา คลอรีน กล่ินปลาเนา่ chlorine (C3H7)2NH 101 0.13 0.38 กล่นิ ผกั เน่า ไดบิวทลิ ามนี กล่ินเหม็น dibutylamine (CH3)2NH 45 ก๊าซ 0.34 - ไดไอโซโพรพิลามีน กลิน่ คล้ายแอมโมเนยี diisopropylamine (CH3)2S 62 830,000 0.001 0.001 กล่นิ ผกั เน่า ไดเมทิลามีน กลนิ่ ไข่เน่า dimethylamine (C6H5)2S 186 100 0.0001 0.0021 ไดเมทลิ ซลั ไฟด์ กลน่ิ มลู , คลืน่ ไส้ dimethyl sulfide C2H5NH2 45 กา๊ ซ 0.27 1.7 กลนิ่ ปลาเนา่ ไดฟนี ิลซัลไฟด์ กล่ินผกั เน่า diphenyl sulfide C2H5SH 62 710,000 0.0003 0.001 เอทิลามนี กลิน่ แรงระคายเคือง ethylamine H2S 34 ก๊าซ 0.0005 0.0047 กลิน่ กระเทียม เอทลิ เมอรแ์ คปทัน กล่ินเหมน็ ethyl mercaptan C6H4(CH)2NH 117 360 0.0001 - ไฮโดรเจนซัลไฟด์ กล่ินแรงระคายเคอื ง hydrogen sulfide CH3NH2 31 ก๊าซ 4.7 - กล่ินมูล, คลื่นไส้ อินโดล indole CH3SH 48 ก๊าซ 0.0005 0.0010 กลน่ิ แรงระคายเคือง เมทิลามีน กลน่ิ สก๊ังค์ methyl amine O3 48 ก๊าซ 0.5 - กลนิ่ ปลาเนา่ เมทลิ เมอร์แคปทัน methyl mercaptan C6H5SH 110 2,000 0.0003 0.0015 โอโซน C3H7SH 76 220,000 0.0005 0.020 ozone ฟีนิลเมอรแ์ คปทัน C5H5N 79 27,000 0.66 0.74 phenyl mercaptan โพรพลิ เมอร์แคปทนั C9H9N 131 200 0.001 0.050 propyl mercaptan พริ ิดนี SO2 64 กา๊ ซ 2.7 4.4 pyridine สกาโทล CH3C6H4SH 124 0.0001 - skatole ซลั เฟอร์ไดออกไซด์ (CH3)3N 59 กา๊ ซ 0.000 - sulfur dioxide ไทโอเครซอล thiocresol ไทรเอทิลามนี trimethylamine สารมลพิษชนดิ ต่างๆ ลักษณะของกล่นิ สารมลพิษ และระดับความเข้มข้นทม่ี นุษยเ์ ริม่ รับรู้ 284 สารานุกรม เปดิ โลกปิโตรเลยี มและพลังงานทดแทน

oxidation pond บอ่ ผ่ึง ส่งิ แวดลอ้ มและการจัดการ บอ่ บ�ำ บัดน้�ำ เสยี ท่มี ีลักษณะเปน็ บ่อตน้ื ธรรมช�ติมีส�หร่�ยขึ้นหน�แนน่ เป็นแหลง่ ให้ ออกซเิ จนแก่น�ำ้ เสียในบ่อ oxygen demand อปุ สงคอ์ อกซเิ จน, ความต้องการออกซเิ จน ปรมิ �ณออกซเิ จนทใ่ี ชใ้ นก�รยอ่ ยบโี อดี (ดู biochemical oxygen demand) ในเวล� อณุ หภูมิ และสภ�วะทกี่ ำ�หนด oxygen-sag curve เสน้ หยอ่ นออกซเิ จน, เส้นตกท้องช้างออกซิเจน เส้นแสดงปริม�ณออกซิเจนท่ลี ะล�ยอย่ใู นกระแสนำ�้ ซ่งึ ลดลงเน่อื งจ�กก�รย่อยบีโอดี (ดู biochemical oxygen demand) และเพม่ิ ขนึ้ จ�กก�รสัมผสั อ�ก�ศทีผ่ วิ น�ำ้ ozonation การเตมิ โอโซน กระบวนก�รบำ�บัดน�ำ้ เสยี ท่ีใชโ้ อโซนในก�รฆ�่ แบคทีเรยี หรอื จลุ ชพี ต่�งๆ ทมี่ อี ยู่ในนำ้� อุปกรณ์ก�รเติมโอโซน ozone layer ชัน้ โอโซน 4 ªé¹Ñ âÍ⫹ºÒ§Å§·ÓãËŒÃ§Ñ ÊÕ ·¤ÅÓÅÍÒäôâÍ͏ âЫµ¹ÍÁ 3 ชั้นของก๊�ซโอโซนท่ีอยู่เหนือผิวโลกประม�ณ 15-30 กิโลเมตร ÍÅÑ µÃÒäÇâÍàŵ·ÐÅؼ‹Ò¹ä´ÁŒ Ò¡¢Öé¹ อยู่ในบรรย�ก�ศช้ันสแตรโทสเฟียร์ ก๊�ซโอโซนเกิดจ�กรังสี อ2ั0ล0ต-ร2�8ไ0วโอนเล�โตนชเนมิดตซรีหรอือันยเูวปีซ็นี ช(่วUงVคCล)ื่นทซ่ีอึ่งันมีตครว��ยมมย��กวทคี่ลส่ืุนด UV แควต�่ยมูวีซย�ีจวะคสลล่ืน�ยต2วั 8ไ0ป-ต3�2ม0ธรรนม�ชโน�ตเมิ ตชรนั้ )โอสโซ่วนนปใหิดญกน้ั่ไมย่ใวู หบี ้ผี ่�(นUมV�B ถึงพ้ืนผิวโลก ฉะน้ันห�กชั้นโอโซนถูกทำ�ล�ย ยูวีบีที่ผิวโลกจะมี 35 C1 O2 UV ปควรมิ�ม�ณย�เวพคิม่ ลขืน่ ึ้นแ>ละ3เ2ป0น็ อนัน�ตโนร�เมยตตร่อ)สง่ิจมะีชถีวูกิตบรสรว่ยน�กย�ูวศเี อขนอั้นงโล(กUสV่งA ผ�่ นลงม�ยงั พนื้ ผวิ โลกทง้ั หมดและมปี ระโยชนต์ อ่ ก�รสร�้ งวติ �มนิ 30 F C1 C1 2 ดีในร�่ งก�ยมนษุ ย์ 25 CFCs ᵡµÑÇ·Õèªéѹ ÊáµÃâ·Êà¿‚ÂÏ ¤ÇÒÁ 20 ʧ٠15 1 (¡.Á.) 5 Á¹Øɏ»Å‹Í CFCs ઋ¹ CFCI3:CFC-11 5 5 10 15 20 25 30 »ÃÔÁÒ³âÍ⫹ (pressure, millipascal) 5 ÍѹµÃÒ¨ҡÃѧÊÍÕ ÅÑ µÃÒäÇâÍàŵ µÍ‹ ÊèÔ§ÁÕªÕÇµÔ à¾ÔèÁ¢Ö¹é กร�ฟแสดงชนั้ โอโซน สารานุกรม 285 เปิดโลกปโิ ตรเลียมและพลงั งานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ packed tower หอบรรจุตัวกลาง, หอดดู กลืน pathogen เช้อื กอ่ โรค อุปกรณ์ควบคมุ มลพิษทางอากาศท่ีอยู่ในสภาพก๊าซหรือไอ ทำ�งาน สิ่งมีชีวิตที่เป็นสาเหตุที่ทำ�ให้เกิดโรคติดต่อ เช่น ไข้หวัดใหญ่ โดยการฉีดพ่นของเหลวที่เป็นตัวดูดกลืนเหนือช้ันตัวกลางซ่ึงทำ� ไทฟอยด์ มาลาเรยี เชื้อกอ่ โรคอาจเป็นแบคทเี รยี รา หรอื ไวรสั หนา้ ทเี่ พม่ิ พน้ื ทผ่ี วิ สมั ผสั ใหก้ า๊ ซและของเหลวละลายหรอื ท�ำ ปฏกิ ริ ยิ า perceived noise level (PNL, LPN) ระดบั เสยี งรบั รู้ กนั อยา่ งตอ่ เนอื่ ง กระแสของกา๊ ซทปี่ นเปอื้ นจะถกู น�ำ เขา้ มาทางดา้ น (พเี อ็นแอล, แอลพีเอ็น) ล่างของหอและไหลข้นึ สชู่ ัน้ ตวั กลาง ขณะเดยี วกนั ของเหลวที่เปน็ ระดบั ความดนั เสยี งทแ่ี สดงถงึ ความรสู้ กึ ร�ำ คาญของมนษุ ยเ์ มอ่ื ไดย้ นิ ตวั ดดู กลนื จะถกู ฉดี พน่ และไหลมาจากดา้ นบน ทงั้ กา๊ ซและของเหลว เสียงทค่ี วามถ่แี ละระดบั ต่างๆ กัน มีพ้ืนฐานมาจากคา่ ระดบั ความ จะสัมผัสกันที่ผิวของตัวกลาง ประสิทธิภาพในการบำ�บัดข้ึนอยู่กับ ร�ำ คาญทใ่ี ชเ้ ปน็ คา่ พน้ื ฐานในการประเมนิ ผลกระทบของเสยี งเครอ่ื งบนิ ความสงู ของหอและตวั กลาง การดดู กลนื จะเกดิ ขนึ้ ทง้ั ทางกายภาพ ทม่ี ีตอ่ มนุษยท์ ี่คา่ ความถ่ีตา่ งๆ และทางเคมี โดยทั่วไปมักใช้นำ้�ในกรณีท่ีก๊าซปนเป้ือนน้ันสามารถ plume พลูม ละลายในน้ำ�ได้ เพราะหาไดง้ า่ ยและมีราคาถูก กลุ่มควันหรืออากาศเสียที่เห็นระบายออกจากปล่องโรงงานอย่าง ต่อเน่ือง ในพลมู ประกอบด้วยสารมลพิษและสารทีไ่ มใ่ ช่สารมลพิษ ÍÒ¡ÒÈÊÐÍÒ´ ในสถานะฝุ่นละออง กา๊ ซ หรือ ไอ Í»Ø ¡Ã³´ Ñ¡ÅÐÍͧ ËÇÑ ©´Õ ¹Óé Pollution Control Department กรมควบคุมมลพษิ ËÃ×ÍÊÒÃÅÐÅÒ หน่วยงานหนึ่งในกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม µÇÑ ¡ÅÒ§ (Spray nozzle) มีบทบาทและหน้าท่ีในการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม µÐá¡Ã§ และควบคมุ มลพษิ ภายในประเทศ ซง่ึ ครอบคลมุ ถงึ 1. การก�ำ หนด ºÃèصÇÑ ¡ÅÒ§ มาตรฐานคณุ ภาพตา่ งๆ เชน่ มาตรฐานคณุ ภาพน�ำ้ ในแมน่ �ำ้ ล�ำ คลอง ·Ò§à¢ÒŒ ÍÒ¡ÒÈàÊÂÕ น�ำ้ ทะเลชายฝง่ั คณุ ภาพอากาศในบรรยากาศ 2. การก�ำ หนดมาตรฐาน ÊÇ‹ ¹¾¡Ñ ÊÒÃÅÐÅÒ ควบคมุ มลพษิ จากแหลง่ ก�ำ เนดิ เชน่ มาตรฐานน�ำ้ ทง้ิ จากอาคารตา่ งๆ น�้ำ ท้งิ จากโรงงานอุตสาหกรรม และนคิ มอตุ สาหกรรม มาตรฐาน หอบรรจุตัวกลาง ไอเสยี จากยานพาหนะตา่ งๆ 3. การจดั ท�ำ แผนการจดั การคณุ ภาพ สง่ิ แวดลอ้ มและมาตรการควบคมุ มลพษิ เชน่ การจดั การขยะมลู ฝอย pararosaniline พาราโรซานิลนี การจดั การของเสยี อนั ตราย การประกาศเขตควบคมุ มลพษิ 4. การ วิธีการวัดค่าก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ในบรรยากาศแบบอ้างอิง ตดิ ตามตรวจสอบสถานการณม์ ลพษิ การรบั เรือ่ งราวรอ้ งทุกขด์ ้าน โดยการดูดอากาศผ่านสารละลายโพแทสเซียมเททระคลอโร- มลพษิ และการด�ำ เนนิ การตามกฎหมายวา่ ดว้ ยการสง่ เสรมิ และรกั ษา เมอร์คิวเรต (potassium tetrachloromercurate) คุณภาพสง่ิ แวดล้อมด้านการควบคมุ มลพษิ เกิดเป็นสารประกอบเชิงซ้อนไดคลอโรซัลไฟโทเมอร์คิวเรต primary settling tank ถังตกตะกอนขั้นต้น (dichlorosulfito mercurate complex) ทำ�ปฏิกิริยากับสาร ถงั ตกตะกอนถงั แรกทใ่ี ชส้ �ำ หรบั แยกสง่ิ สกปรกทสี่ ามารถตกตะกอน พารารอซานิลีน (pararosaniline) และฟอร์มัลดีไฮด์ ไดอ้ อกจากนำ�้ เสียก่อนผา่ นเขา้ ไปในกระบวนการบำ�บัดขนั้ ทสี่ อง (formaldehyde) เกิดเป็นสีของกรดพารารอซานิลีนเมทิล primary treatment การบ�ำ บดั ขนั้ ตน้ ซัลโฟนิก (pararosaniline methyl sulfonic acid) จากนน้ั จงึ วดั การบำ�บดั ข้นั ส�ำ คญั ขนั้ แรก (และอาจเป็นขนั้ เดยี ว) ในขนั้ ตอนการ ความสามารถในการดดู ซมึ แสงทชี่ ่วงคลืน่ 548 นาโนเมตร บำ�บดั นำ�้ เสีย โดยทั่วไปมักเป็นการตกตะกอน หรือการกรองหยาบ privy สว้ มหลุม ห้องส้วมท่ีมหี ลมุ ดนิ สำ�หรบั รองรบั สิ่งขบั ถา่ ยอยู่ขา้ งใต้ public sewer ทอ่ ระบายสาธารณะ ทอ่ ระบายน�ำ้ ซง่ึ เปน็ สาธารณปู โภคทอี่ ยใู่ นความดแู ลรบั ผดิ ชอบของ หน่วยงานภาครฐั 286 สารานุกรม เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

rating noise level (Lr) ระดบั เสยี งประเมิน (แอลอาร์) recycling การแปรใชใ้ หม่ ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ คา่ ทไี่ ดจ้ ากการค�ำ นวณโดยค�ำ นงึ ถงึ ปจั จยั ตา่ งๆ ทม่ี ผี ลตอ่ การรบกวน การนำ�ของใช้แล้วหรือของเสียจากกระบวนการผลิตหรือกิจกรรม ของเสียงท่ีมีต่อมนุษย์ เป็นตัวแทนคา่ ระดับเสียงรบกวนต่อชุมชน ในชีวิตประจำ�วันกลับมาใช้ใหม่โดยนำ�มาแปรเป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ การกำ�หนดค่าแอลอาร์มุ่งประโยชน์ในการรักษาระดับเสียงพ้ืน หรอื แปรเปน็ วตั ถดุ บิ ในกระบวนการผลติ ผลติ ภณั ฑเ์ ดมิ นอกจากการ ฐานในชมุ ชนให้อยู่ในระดบั ทไ่ี มเ่ ปน็ อันตรายตอ่ สขุ ภาพ และไมก่ อ่ แปรใชใ้ หมจ่ ะชว่ ยลดปญั หาขยะในสง่ิ แวดลอ้ มแลว้ ยงั ชว่ ยลดการใช้ ความเดือดร้อนรำ�คาญให้แก่คนในชุมชน ทั้งน้ีแต่ละประเทศมีวิธี ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละลดการสิ้นเปลอื งพลงั งานด้วย การประเมินค่าแตกต่างกันไป ข้ึนอยู่กับปัจจัยสภาพแวดล้อมท่ีมี reuse การใช้ซ�้ำ ผลตอ่ เสยี งรบกวนในชมุ ชน รวมถงึ ลกั ษณะกจิ กรรมและวฒั นธรรม การนำ�ของที่ผ่านการใช้แล้วมาใช้อีกโดยไม่ผ่านการแยกหรือการ ประเพณขี องผู้คนในแต่ละทอ้ งทด่ี ว้ ย บำ�บัด เชน่ การใช้น�ำ้ ล้างจานรดตน้ ไม้ รวมถงึ การน�ำ ภาชนะบรรจุ raw water น�ำ้ ดบิ ตา่ งๆ กลบั มาใชง้ านอกี ครง้ั เชน่ การน�ำ ขวดน�้ำ หวานมาบรรจนุ �้ำ ดม่ื นำ้�ที่ยังไม่ผ่านการบำ�บัดก่อนปล่อยทิ้ง หรือน้ำ�ที่ยังไม่ได้ปรับปรุง reverse osmosis (RO) ออสโมซสิ ผนั กลับ (อารโ์ อ) คณุ ภาพกอ่ นน�ำ ไปใช้ กระบวนการการกำ�จัดสิง่ ปะปนในน�้ำ เชน่ เกลอื แร่ และจุลนิ ทรีย์ ที่อาศัยหลักการบังคับให้เกิดการย้อนกลับของปรากฏการณ์ ออสโมซิส (osmosis) โดยการให้ความดันไฮโดรลิก (hydraulic pressure) แก่สารละลายท่ีมีความเข้มข้นสูง (หรือน้ำ�ที่มีการปนเปื้อน) เพื่อให้เกิดการออสโมซิสผ่านเยื่อ บาง (membrane) จากสารละลายที่มีความเข้มข้นสูงไป ยั ง ส า ร ล ะ ล า ย ที่ มี ค ว า ม เ ข้ ม ข้ น ตำ่ � ( ห รื อ นำ้ � ที่ ไ ม่ มี ก า ร ปนเป้ือน) ทั้งน้ีความดันไฮโดรลิกที่ใส่เข้าไปต้องมีค่ามากกว่า ความดันออสโมติก (osmotic pressure) จึงจะเกิดการ ออสโมซสิ ผนั กลบั หนว่ ยออสโมซิสผันกลับ สารานกุ รม 287 เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ rotating biological contactor (RBC) ระบบแผ่นจานหมุน ชวี ภาพ (อาร์บีซี) ระบบบ�ำ บดั น�ำ้ เสยี ทใี่ หน้ �้ำ เสยี ไหลผา่ นตวั กลางรปู ทรงกระบอกทหี่ มนุ ตามแกนแนวนอนอยใู่ นถงั บ�ำ บดั ในจงั หวะทต่ี วั กลางหมนุ ขนึ้ พน้ น�ำ้ จลุ นิ ทรยี ท์ เ่ี กาะอาศยั อยบู่ นผวิ ตวั กลางจะไดร้ บั ออกซเิ จนเพอื่ ใชย้ อ่ ย สารอินทรยี ใ์ นน�ำ้ เสีย ระบบแผ่นจานหมนุ ชีวภาพ ÍÒ¡ÒÈÊÐÍÒ´ salinity ความเค็ม ËÑÇ©´Õ ¹Óé ËÃÍ× ปริมาณเกลือแร่ต่างๆ ที่ละลายอยู่ในน้ำ� ใช้ในการวัดค่าความ ¢Í§àËÅÇ เค็มของนำ้� โดยคิดเป็นหน่วยนำ้�หนักเป็นกรัมของสารดังกล่าวต่อ กโิ ลกรัมของน�ำ้ หรือสว่ นในพันส่วน (part per thousand, ptt) ·Ò§à¢ŒÒÍÒ¡ÒÈàÊÕ เกลอื แร่ทล่ี ะลายในนำ้�สว่ นใหญเ่ ปน็ โซเดยี มคลอไรด์ scrubber, wet scrubber เครื่องฟอกก๊าซ, เครื่องฟอกกา๊ ซ แบบเปียก อุปกรณ์ควบคุมการฟุ้งกระจายของฝุ่นละอองแบบไม่มีตัวกลาง แตใ่ ชว้ ธิ ฉี ดี พน่ ของเหลว เชน่ น�ำ้ ใหเ้ ปน็ หยดขนาดเลก็ ออกจากทอ่ ทว่ี างเปน็ ชน้ั ๆ ภายในหอ หยดของเหลวจะตกลงสดู่ า้ นลา่ งสวนทาง กับกระแสอากาศท่ีมีฝุ่นละอองปนเป้ือนซ่ึงไหลเข้ามาทางด้านล่าง ของหอ ฝุ่นละอองจะรวมตัวกับหยดของเหลวและมีขนาดเพิ่มข้ึน จนตกลงมารวมกนั ทดี่ า้ นล่างของหอ เคร่ืองฟอกก๊าซ 288 สารานกุ รม เปดิ โลกปโิ ตรเลยี มและพลังงานทดแทน

sediment ตะกอน sound level, noise level ระดบั เสยี ง ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ ของแขง็ ซง่ึ เปน็ สารแขวนลอยในของเหลวทต่ี กจมลงสเู่ บอ้ื งลา่ ง รวม ระดบั เสยี งซงึ่ นยิ มใชแ้ ทนค�ำ ว่าระดบั ความดนั เสยี งและระดบั ความ ถงึ สสารหรอื สารอนิ ทรยี ท์ เ่ี คลอื่ นยา้ ยจากแหลง่ เดมิ เนอ่ื งจากกระแส เขม้ เสยี ง ลมหรือกระแสน้ำ�พัดพาไป และตกคา้ งอยู่บนพื้นผิวโลกทั้งท่ีอยู่สูง statistical level (Ln) ระดบั เสียงทรี่ ้อยละ n (แอลเอน็ ) และต�ำ่ กว่าระดบั น้�ำ ทะเล ระดับความดันเสียงท่ีร้อยละ n ของระยะเวลาท่ีทำ�การตรวจวัด seepage การรัว่ ซมึ หรือร้อยละ n ของจำ�นวนข้อมูลท่ีทำ�การตรวจวัด ตัวอย่างเช่น การสญู เสยี นำ�้ โดยการรั่วซมึ ออกจากทางนำ�้ คลอง หรืออ่างเก็บน้�ำ ระดับเสยี งท่ีสงู กว่าคา่ L90 อนั เป็นระดับเสียงซง่ึ รอ้ ยละ 90 ของ เป็นตน้ เวลาที่ทำ�การตรวจวัดหรือร้อยละ 90 ของจำ�นวนข้อมูลที่ทำ�การ seepage pit หลุมซมึ ตรวจวัดทั้งหมดมีค่าเกินกว่าค่า L90 (เสียงพื้นฐานในมาตรฐาน หลุมท่ขี ุดข้นึ ส�ำ หรับระบายน้ำ�ท้งิ ใหซ้ มึ ลงในดิน เสยี งรบกวนของไทย) หรอื สงู กวา่ L10 อนั เปน็ ระดบั เสยี งซง่ึ รอ้ ยละ self-purification การฟอกตวั เอง 10 ของเวลาทีท่ ำ�การตรวจวดั หรือร้อยละ 10 ของจำ�นวนขอ้ มูล การท่ีน้ำ�สะอาดขึ้นได้เองโดยกระบวนการตามธรรมชาติที่เกิด ทที่ �ำ การตรวจวดั ทงั้ หมดมคี า่ เกนิ กวา่ คา่ L10 ประเทศองั กฤษเคยใช้ ข้ึนในแหล่งน้ำ� มีผลทำ�ให้จำ�นวนแบคทีเรียลดน้อยลง ค่าบีโอดี L10 ถว่ งนำ้�หนักแบบ A ในการตรวจวดั และประเมนิ ระดับเสียงใน (ดู biochemical oxygen demand) อยู่ในระดับทนี่ ่าพอใจ ส่วน บริเวณทมี่ ีการจราจรหนาแนน่ ประกอบของสารอินทรียม์ ลี กั ษณะคงตวั และออกซิเจนในน�้ำ ทส่ี ูญ sulfur dioxide ซัลเฟอรไ์ ดออกไซด์ เสยี ไปไดร้ บั การทดแทน สไมา่ตริมดไลฟพิษไหมล่รกั ะทเบางิดอาซกัลาเศฟชอนรดิ ์ไหดอนอง่ึ กสไซูตดร์จเคะมเรี ่ิมSสO่ง2กลเปิ่น็นเมกื่อ๊ามซีรไมะม่ดับีสี septic tank บ่อเกรอะ ความเข้มข้น 0.3 ถึง 1 สว่ นในลา้ นส่วน และจะมีกล่นิ ฉนุ แสบ บอ่ บ�ำ บัดน้ำ�เสยี แบบไรอ้ ากาศ จมกู เมอื่ มรี ะดับความเขม้ ขน้ 3 สว่ นในลา้ นส่วน เมอื่ เวลาผ่านไป sewage น�้ำ เสยี (ในทอ่ ) ซลั เฟอรไ์ ดออกไซดจ์ ะเปลย่ี นเปน็ ซลั เฟอรไ์ ทรออกไซด์ กรดซลั ฟวิ รกิ น้ำ�ท่ีผ่านการใช้จากชุมชนแล้วไหลมารวมกันก่อนจะไหลออกจาก และเกลือซลั เฟต แหล่งก�ำ เนดิ ก๊าซซลั เฟอรไ์ ดออกไซดส์ ว่ นใหญค่ ือ ชุมชนไปตามทอ่ ระบาย ปัจจบุ นั มักใช้ค�ำ ว่าน�ำ้ ทิ้ง (wastewater) ก�ำ มะถันทเ่ี ผาไหมอ้ ยู่ในเช้อื เพลงิ จากปิโตรเลยี มและถ่านหนิ sewer ท่อระบาย suspended solids (SS) ของแขง็ แขวนลอย (เอสเอส) ทอ่ ส�ำ หรบั ระบายน�ำ้ เสียหรอื น�้ำ ฝน โดยมากอยู่ใต้ดิน ของแข็งที่แขวนลอยอยู่ในน้ำ�หรือนำ้�เสีย สามารถกำ�จัดได้โดย sludge กากตะกอน การกรอง ของแข็งที่แยกออกจากน้ำ�หรือน้ำ�เสียและจมสะสมตัวอยู่เบื้องล่าง total organic carbon (TOC) อนิ ทรยี ค์ ารบ์ อนทง้ั หมด (ทโี อซ)ี ของแข็งท่ีเกิดขึ้นเนื่องจากการบำ�บัดโดยวิธีการทางเคมีและตก คา่ ความสกปรกของน�้ำ เสยี วดั จากสารประกอบอนิ ทรยี ท์ มี่ คี ารบ์ อน ตะกอน กลุ่มจุลินทรียใ์ นระบบบ�ำ บดั นำ้�เสยี แบบชีววทิ ยา เป็นองคป์ ระกอบหลัก สามารถวเิ คราะหผ์ ลไดร้ วดเร็วกว่าค่าบโี อดี solubility สภาพละลายได้ (ดู biochemical oxygen demand) ปรมิ าณสงู สุดที่สารสามารถละลายในของเหลวทีส่ ภาวะหนึ่งๆ total solids ของแข็งทงั้ หมด sound exposure level (SEL) ระดบั เสยี งทไ่ี ดร้ บั (เอสอแี อล) ผลรวมระหวา่ งของแขง็ ละลายน้ำ�กับของแข็งไม่ละลายน�้ำ ค่าระดับเสียงทางทฤษฎีที่ใช้ในการอธิบายระดับเสียงคงที่ในเวลา turbidity ความขนุ่ 1 วนิ าทีโดยรวมพลังงานเสยี งท้งั หมดในชว่ งเวลาสนั้ ๆ ท่ตี รวจวดั สภาพนำ้�หรือน้ำ�เสียท่ีมีสารแขวนลอย ทำ�ให้เกิดการกระจายแสง หรือการดูดแสง ยังอาจหมายถึงปริมาณสารแขวนลอยละเอียดที่ อยูใ่ นของเหลวดว้ ย สารานุกรม 289 เปดิ โลกปโิ ตรเลียมและพลังงานทดแทน

่สิงแวด ้ลอมและการจัดการ venturi scrubber เครื่องฟอกเวนจรู ี volatile organic compounds (VOCs) สารอนิ ทรีย์ไอระเหย อุปกรณ์ควบคุมฝุ่นละอองท่ีมีท�งเข้�ของอ�ก�ศเป็นคอคอด (วโี อซ)ี (venturi) ท�ำ ใหค้ ว�มเรว็ อ�ก�ศเพม่ิ สงู ขน้ึ อย�่ งม�ก เมอื่ ฉดี พน่ น�ำ้ ไป กลุ่มส�รประกอบอินทรีย์ท่ีระเหยเป็นไอกระจ�ยตัวไปในอ�ก�ศได้ ปะทะกบั อ�ก�ศทต่ี �ำ แหนง่ คอคอด กระแสน�ำ้ จงึ แตกเปน็ ฝอยน�ำ้ หรอื ในอณุ หภมู แิ ละคว�มดนั ปกติ โมเลกลุ สว่ นใหญป่ ระกอบดว้ ยอะตอม หยดน้ำ�ขน�ดเล็กม�ก ทำ�ให้หยดนำ้�สัมผัสกับฝุ่นละอองได้ม�กขึ้น ค�ร์บอนและไฮโดรเจน อ�จมีออกซิเจนหรือคลอรีนร่วมด้วย จัด เม่ือไหลผ่�นคอคอดไปแล้ว พื้นที่หน้�ตัดของอ�ก�ศจะขย�ยออก เป็นส�รมลพิษท�งอ�ก�ศที่ต้องควบคุมดูแลอย่�งเคร่งครัดเม่ือมี เท�่ เดมิ คว�มเรว็ ของกระแสอ�ก�ศและหยดน�ำ้ จะลดลงอย�่ งม�ก ก�รทำ�ง�นท่ีเกี่ยวข้องกับตัวทำ�ละล�ยท่ีเป็นส�รประกอบอินทรีย์ จนตกลงสูด่ ้�นล�่ ง ก่อนจะถูกดูดวนกลับไปใช้อีกคร้ัง สว่ นอ�ก�ศ ระเหย เชน่ เบนซนี ไซลนี ทอลิวอีน (toluene) สไตรนี (styrene) สะอ�ดจะหมนุ วนออกท�งด�้ นบน ประสทิ ธภิ �พในก�รจบั ฝนุ่ ละออง ฟอรม์ ลั ดไี ฮด์ (formaldehyde) และ เพอรค์ ลอโรเอทลิ นี เปน็ ตน้ ของระบบน้ำ�ข้นึ อยกู่ ับคว�มเรว็ อ�ก�ศเปน็ ส�ำ คญั weighted sound (pressure) level ระดบั เสยี งแบบถว่ งนาำ้ หนกั ระดับเสียงท่ีได้จ�กก�รวัดที่มีก�รถ่วงนำ้�หนักคว�มถ่ีด้วย อ�ก�ศสะอ�ด วัตถุประสงคต์ ่�งๆ กันในแตล่ ะชว่ งคว�มถี่ เชน่ ก�รถว่ งน้�ำ หนัก แบบ A จะให้ผลคล้�ยกับก�รได้ยินของเซลล์ขนในหูของมนุษย์ อ�ก�ศ+ฝุ่นละออง ม�กทสี่ ดุ ในขณะทกี่ �รถว่ งน�ำ้ หนกั แบบ C เหม�ะส�ำ หรบั ก�รศกึ ษ� เรอ่ื งเสียงคว�มถ่ีตำ่� wetland พน้ื ทชี่ มุ่ นาำ้ พน้ื ผิวดินทีม่ นี ำ้�ขงั อิ่มตวั ไม่ลกึ นกั มพี ืชนำ�้ ขนึ้ งอกง�ม และมีระบบ นเิ วศทเี่ ปน็ ไปต�มธรรมช�ติ พน้ื ทชี่ มุ่ น�ำ้ มคี ว�มส�ม�รถในก�รบ�ำ บดั น้ำ�เสียแบบชีววิทย�โดยอ�ศัยพืช สัตว์ จุลินทรีย์ที่อ�ศัยในพื้นท่ี รวมถงึ ดนิ เปน็ ตวั บำ�บดั wind rose ผงั ลม แผนภูมิแสดงคว�มถ่ีของขน�ดคว�มเร็วลมและทิศท�งลมท่ีเกิด ขึน้ ในบรเิ วณหนง่ึ ๆ ในช่วงเวล�ท่ีตอ้ งก�รศกึ ษ� ผงั ลมอ�จจำ�แนก ทิศท�งลมออกเป็น 8 ทศิ หรือ 16 ทิศ ตะกอนฝุ่น WEST NORTH เคร่อื งฟอกเวนจรู ี 15% 12% 9% 6% 3% EAST Resultant Vector SOUTH WIND SPEED 176 deg-24% (Knots) ผังลม >= 22 17 - 21 11 - 17 7 - 11 4-7 1-4 Calms: 2.80% 290 สารานกุ รม เปิดโลกปิโตรเลียมและพลังงานทดแทน

ส่งิ แวดลอ้ มและการจดั การ สารานกุ รม 291 เปิดโลกปโิ ตรเลยี มและพลงั งานทดแทน



Index

Index Index 10-wheel truck 116 air pollutant 271 18 air pressure grease pump 163 A 162 air pump 163 116 air quality 271 abandon 66, 270 air separator 117 aboveground storage tank 206 alcohol 206 absorbent 206 aldehyde emission 271 absorption 206 algae 207 acetogenesis 66 alicyclic hydrocarbon 66 acetogenic bacteria 270 aliphatic hydrocarbon 67 acid catalysis 206 aliphatic hydrocarbon (saturated) 67 acid gas 270 aliphatic hydrocarbon (unsaturated) 67 acid rain 18 aliphatics 67 acid value 206 alkalinity 271 acidity 66 alkanes 67 acidizing 66, 270 alkanolamine process 67 acidogenesis 270 alkenes 68 activated alumina 270 alkylation 68 activated carbon 206 alkylation process 68 activated sludge (AS) 206 alkynes 68 acute effect 116, 162 alluvial fan 19 acute toxicity 116 alluvial plain 19 adaptation 66, 270 alluvial terrace 19 additive 270 alluvium 19 additive injection 271 alternative energy 208 adsorption 271 alternator 208 aerated lagoon 206 ambient temperature 117 aerobic digestion 18 American Petroleum Institute (API) 68, 163 Petroleum aerosol 162 American Society for Testing and and Alternative Energy Encyclopedia agricultural residue  18 Materials (ASTM) 68 air drilling 162 amine 69 air filter 163 ammonification 271 air gun anaerobic 19 air hose anaerobic contact process 271 air hose gauge 294

Index anaerobic digestion 208, 271 barrel (bbl) 71, 165 briquette 214 anaerobic filter 271 barrels of crude oil equivalent 71 british thermal unit (Btu) 22 anaerobic fixed-film reactor (AFFR) 208 barrels per day (BBL/D, BPD) 71, 166 bromine number 73 anaerobic pond 272 base catalysis 209 bubble cap tray 73 anaerobic waste treatment 272 base oil 71, 166 buffer zone 272 anticline 19 basement 21 bullet tank 119 antifoaming agent 163 basin 21 bumper post 166 antiknock agent 69 batch process 209 bund wall 119 antioxidant 208 bearing 166 burst test 167 API (American Petroleum Institute) 20 benchmark crude 166 butane 73 API Diesel Engine Specification 163 Benfield process 71 butane splitter 73 API Gasoline Engine Specification 164 benzene 72 butene 73 API Gravity ( ํAPI) 69 benzene-toluene-xylenes (BTX) 72 butylene 73 API Standard 164 benzin 92, 176 272 aquaculture 208 bi-fuel engine 166 C 167 arbitrage 164 bill of lading (BL) 118 168 arenaceous rock 20 bioalcohol 209 calibration 73 aromatic base oil 164 biochemical oxygen demand (BOD) 272 calibration container 93 aromatic hydrocarbon 69 biodegradation 209 calibration stick 168 aromatics 69 biodiesel 166, 209 calorie 22 artificial lift 20 bioethanol 209 calorific value 168 ash 208 biofilter 272 canopy 214 ash content 208 biofuel 210 cap rock 74 asphalt 69, 164 biogas 211 car care business 214 asphalt blowing 70 biological energy conversion process 212 carbon 272 asphaltene 70 biomass 212 carbon black 74, 272 assimilative capacity 272 biomass to liquid (BTL) 213 carbon budget 273 associated natural gas 70 biome 213 carbon credit 74, 273 atmospheric distillation 90 bioplastic 213 carbon dioxide 74, 214 atomic absorption spectrometer 272 biopolymer 213 carbon footprint (CF) 273 auto tankage 117 biosphere 213 carbon monoxide 273 automatic car wash 164 bitumen 21, 69, 164 carbon residue 22 automatic tank dipping 117 blending 72 carbon trading 168 automatic tank gauge (ATG) 165 blending tank 118 carbonate hardness 273 automation system 165 block train 118 carbonate rock 119, 146 automotive LPG market 165 blowout 21 carburetor 74 automotive lube market 165 blow out preventer (BOP) 21 carcinogen 75 autotrophic organism 208 blown asphalt 73 cargo line 23 aviation fuel 70 blown bitumen 73 cascade refrigeration 214 azeotropic distillation 209 blue green algae 213 cascade tray 215 B boiler 214 casing 215 boiling range 73 cassava 216 backcourt 165 bollard protector 166 cassava chip 75 backcourt service 165 bomb calorimeter 214 castor 75, 216 bag filter 272 Bongkot field 22 castor oil 76 Petroleum bagasse 209 bottom loading 119 catalysis 76 and Alternative Energy Encyclopedia balance phase 165 braided stream (river) 22 catalyst 76 ballast water 118 branded service station 167 catalyst deactivation 273 barge 20, 118 break fluid 167 catalyst stripping barge transport 118 breathing loss 119 catalytic cracking catalytic incinerator 295

Index catalytic reforming 76 commercial natural gas 106 dam 220 catforming 76 common product pipeline 119 dark respiration 220 cathodic protection 76 composting 274 data acquisition 55 caustic potash 242 compressed natural gas (CNG) 78 data interpretation 55 caustic soda 249 compressibility factor 79 data processing 56 cellular respiration 216 compression platform (CP) 24 day-night sound (pressure) level (Ldn) 275 cellulase 216 compressor 169 dead stock 121 cellulose 216 compressor station 79 dearomatizing 82 cementing 23 concession 24 deasphalted oil 83 centipoise 76 concessionaires 24 deasphalting 83 centistoke 76 condensate 24, 80 debottlenecking 83 central processing platform (CPP) 23 condition-based maintenance (CBM) 169 debutanization 83 central receiver 217 conductor pipe 24 decarbonizing 83 centrifugal dewatering 274 cone roof tank 120 decibel (dB) เดซิเบล 275 centrifugal pump 274 Conradson carbon test 80 decoking 83 cetane 169 continuous catalyst regeneration decolorizing 83 cetane index (CI) 76 process (CCR) 80 dedicated product pipeline 121 cetane number 76, 169, 217 continuous emission monitoring deethanization 83 chemical octane number 77 systems (CEMS) 274 deforestation 221 chemical oxygen demand (COD) 274 continuous process 219 degassing 84 chemical process 77 conversion process 77 degumming 221 chemical reaction 77 cooling tower 81, 274 dehydrating agent 84 chemiluminescence 274 cooling water 274 dehydration 84 chemisorption 77 copper-strip corrosion 219 dehydrocyclization 84 chlorination 274 copper sweetening 81 dehydrogenation 84 chlorofluorocarbon (CFC) 274 core sample 25 delayed coker 84 christmas tree 23 corn 219 delivery pipe 121 chromatographic adsorption 77 corrective maintenance 169 delivery window 121 clarified oil 77 corrosion 81 demethanization 85 claus process 77 cracked gasoline 81 demethylation 85 clay 24 cracking 81 demurrage 121 claystone 24 criteria air pollutant 275 density 221 clean development mechanism (CDM) 274 critical interface 121, 132 Department of Mineral Fuels 26 cloud point 78, 218 cross promotion 169 depentanization 85 coagulation 274 crude desalting 81 depot envelop 122 coal to liquid (CTL) 218 crude oil 82 depot layout 122 coastal plain 24 crude oil assay 82 depot legislation 122 coconut 218 crude oil production process 25 depot tariff 122 coconut biodiesel 218 cryogenic process 82 depot type 122 coconut oil 218 cryogenic refrigeration 82 depropanization 85 cogeneration system 219 cut 82 desalting 85 coke 78 cut point 82 desorption 85 coker number 78 cuttings 25 despatcher 123 cold flow 219 cyclic compound 82 despatching 123 Petroleum cold work 119 cyclic hydrocarbon 82 desulfurization 85 and Alternative Energy Encyclopedia coliform-group bacteria 274 cyclization 82 desulfurization process 275 combustible liquid 78 cycloalkanes 98 development well 26 combustion 219 cyclone 275 deviated drilling 26 commercial crude inventory 169 D dewaxed oil 85 296

Index dewaxing 85 drum 124 (Comité Européen de Normalisation, 222 dextrose equivalent (DE) 221 drum filling 124 CEN) diaphragm pump 169 dry adiabatic lapse rate 277 evaporation 88 diesel dual-fuel engine 169 dry deposition 277 excess air 279 diesel fuel 85, 170 dry gas 87, 96 exploration block 31 diesel index (DI) 86 dry stock 171 exploration well 33 diesel knock 86 dump pump 171 exploratory well 33 diesel oil 85 explosimeter 125 diesohol 221 E explosion proof 125, 200 different valve gas tank 170 E20 172 explosion proof flashlight 172 diglyceride 260 E85 172 explosion proof motor 173 dimethyl ether (DME) 221 effective perceived noise level (EPNL) 277 explosion proof terminal box 173 dioxins 276 electrostatic precipitator (EP, ESP) 277 explosive limit 88, 125 dip hatch 123 emergency instructions 124 external floating roof 126 directional drilling 26 emergency shutdown system 87 extra heavy oil 88 discharge line 121, 123 emergency stop 124 extraction 89 dispatcher 123 emergency vent 200 dispatching 123 emission 87 F dispenser sump 170 emission index 277 173 dispensing pump 171 emission inventory 278 facilities 222 dispersant 123 emission standard 278 fatty acid 33 dispersion 276 emulsion 221 fault 89 displacement loss 124 energy crop 221 feedstock 126 dissolved oxygen (DO) 276 Energy Policy and Planning Office fender 222, 279 dissolved solid (DS) 276 (EPPO) 172 fermentation 33 distillates 86 engler distillation 87 field 126 distillation curve 86 Environment Protection Agency (EPA) 278 filter 222 distillation range 86 epidemiology 278 filter mud 222 distribution cost 124 equalizing tank 278 filter-press cake 89 doctor sweetening 86 equivalent sound (pressure) level filtration 126 doctor test 86 (Leq 24-hr) 278 fire classification 127 dolomite 27 Erawan field 31 fire hose 127 dolphin 124 escherichia coli (E.Coli) 279 fire hydrant system 89 domestic wastewater 276 ester 221 fire point 128 double wall tank 171 ethane 87 fire safety 128 downcomer 86 ethanol 172, 209, 221 fire triangle 128 downstream petroleum industry 87 ethanol production 221 fire water main 128 downwash 276 ethanolamine 87 fire water tank 173 drain 277 ethene 88 firewall 223 drain point 124 ether 87 Fischer-Tropsch synthesis 33 drill pipe 27 etherification 87 fishing 173 drill ship 27 ethyl alcohol 172 fixed mixer 120, 128 drilling 28 ethyl chloride 87 fixed roof tank 88 drilling bit 28 ethyl tertiary butyl ether (ETBE) 88, 222 flammability limit 88 drilling fluid 29 ethylbenzene 87 flammability range 89 Petroleum drilling mud 29 ethylene 88 flammable liquid 34, 279 and Alternative Energy Encyclopedia drillstem test (DST) 30 ethylene glycol 88 flare 34 driveway cone 171 Euro 4 172 flare platform (FP) 34 drop feed lubrication 171 European Committee for Standardization flaring 89, 223 flash point 297

Index flax 234 gas field 35 gross refining margin (GRM) 178 floating production storage and gas free 129 ground level ozone 280 off-loading (FPSO) 34 gas oil 92 grounding cable 130 floating roof 128 gas oil ratio 92 grounding wire 130 floating storage off-loading (FSO) 34 gas production process 36 groundnut 228 floating storage unit (FSU) 34 gas separation 92 groundnut oil 228 floating suction 128 gas shop 175 G-store (gas station store) 178 flood lubrication 173 gas to liquid (GTL) 224 gum 228 flood-plain 34 gas turbine engine 224 H flood-plain deposit 34 gasohol 176, 224 flow limiter 173 gasohol 91 176 hand operated grease pump 178 flow meter 173 gasohol 95 176 hand operated oil bucket pump 178 flow rate 174 gas-oil separator 92 hand rotary pump 179 flue gas 89 gasolene 176 hazardous area 130 flue gas desulfurization (FGD) 279 gasoline 92, 176 hazardous area classification 130 fluid catalytic cracking (FCC) 90 gasoline 91 176 hazardous atmosphere 130 fluidized bed combustion 223 gasoline 95 176 hazardous waste 130 flushing oil 174 gasoline gauging paste 176 head count 179 fluvial deposit 34 gauge stick 168 heat exchanger 92 foot valve 129 Gaussian dispersion 279 heat transfer 93 forecourt 174 gear oil 177 heating value 93 forecourt service 174 general market 177 heavy crude 93, 179 foreign exchange (FOREX) 174 generator 177, 225 heavy crude oil 93, 179 fossil 34 geologic map 36 heavy distillate 93 fractional distillation 90 geologic time scale 37 heavy duty motor oil (HDMO) 179 fractionating column 91 geological survey 38 hemicellulose 229 franchise 174 geophone 38 heterogeneous catalysis 229 franchise agreement 174 geophone array 38 heterotrophic organism 229 franchise fee 174 geophysical survey 38 high pressure sodium lamp 179 franchisee 174 geothermal energy 225 high pressure tank 130, 179 franchisor 174 global positioning system (GPS) 130 high pressure water pump 179 fuel 174 glycerine 226 highway sign 179 fuel gas 92 glycerol 226 hoist 179 fuel oil 92, 175 glycolysis 226 homogeneous catalysis 229 Fuel Pipeline Transportation Limited government reserve 177 horizontal tank 130 (FPT) 129 grab sample 280 horizontal well drilling 39 fuel strainer 175 graben 38 hose 180 fugitive emission 279 gravimetric method 280 hose swivel 180 full trailer 129 gravity flow 130 hot work 131 full-time employee (FTE) 175 gravity settling chamber 280 hydraulic oil 180 fumigation system 175, 181 grease 177 hydraulic power steering fluid 180 grease trap 280 hydrocarbon compound 93 G grease types 177 hydrocarbons 93 gangway 129 green algae 226 hydrocracking 93 Petroleum gantry 129, 134 green oil 178 hydrodemetalization 93 and Alternative Energy Encyclopedia gas and condensate production greenhouse effect 280 hydrodenitrogenation 94 process 34 greenhouse gas 280 hydrodeoxygenation 94 gas chromatography 224 grid 227 hydrodesulfurization (HDS) 94 gas engine 224 grid-connected system 227 hydroelectricity 229 gas factory 175 gross marketing margin (GMM) 178 hydroforming 94 298

Index hydrogen sulfide 94 jet engine 234 LPG engine 182 hydrogenation 94 jetty 132 LPG engine system 182 hydrolysis 230 joint venture (JV) depot 133 LPG filling plant 135 hydrolytic bacteria 230 K LPG nozzle 182 hydrometer 180 LPG station 183 hydrophone 39 kerogen 39 LPG station permit 183 hydropower 230 kerosene 96, 181 LPG storage tank 135 hydropower resettlement 230 kick 39 LPG tank for automotive market 183 hydroskimming refinery 95 kilo barrels per day (KBD) 181 LPG truck 135 hydrotreating 95 kiosk 181 lube oil 96 Kyoto Accord 282 lube pit 183 I lube shop 194 identification sign (ID sign) 181 L lube tag 183 import parity price 181 lagoon 282 lubricant 96 impurities 95 lambda feedback control 181 lubricant base oil 71, 166 incomplete combustion 231 land rig 40 lubricant display 191 independent oil 181 landfill gas to energy 234 lubricating oil 96 induction generator 231 leaching 282 lye 249 industrial lubricant market 181 lead 40, 282 M industrial oil market 181 leakage flow rate 181 industrial oil product 181 lean gas 96 magnetic breakaway 184 inhibitor sweetening 95 legacy system 181 maintenance plan 184 initial reserves 39 life cycle analysis (LCA) 282 major oil brand 184 in-line blending 131 life cycle costing (LCC) 282 Malaysia-Thailand Joint Authority inorganic compound 95 light crude 96 (MTJA) 41 insulating flange 131 light crude oil 96 Malaysia-Thailand Joint Development- intelligent pig 131 light distillate 96, 181 Area (MTJDA) 41 interface 132 lightering 133 manhole 184 internal combustion engine 231 lignin 234 manioc 214 internal floating roof 132 lignocellulose 234 manometer 136 internal tank coating 132 limestone 40 marine loading arm 136 International Association of Ports and- line leak detector 181 marine loading hose 136 Harbours (IAPH) 132 line survey 40 marine oil 184 International Chamber of Shipping linolenic acid methyl ester 234 marine oil market 185 (ICS) 132 linseed 234 marketing margin 185 International Maritime Organization linseed oil 234 marsh gas 42 (IMO) 132 liquefaction 234 mash 235 International Safety Guide for Oil- liquefied petroleum gas (LPG) 96, 182 maturity 42 Tankers and Terminals (ISGOTT) 132 living quarter platform (LQ) 40 maximum sound level (Lmax) 282 intrinsically safe equipment 132 loading area 182 membrane pervaporator 235 inversion 282 loading arm 133 mercapsol process 96 iodine value 232 loading note 134 mercaptan 97 isomerization 96 loading rack 134 Merox process 97 iso-octane 191 long haul 134 metal halide lamp 185 isopleth 282 long residue 105 meta-xylene 97 Petroleum J loudness 282 meter 137 and Alternative Energy Encyclopedia lower explosive limit (LEL) 134 meter accuracy 137 jack-up rig 39 loyalty program 182 methane 97 jatropha 232 LPG cylinder 134 methanogenesis 235 jatropha oil 232 LPG dispenser 182 methanogenic archaebacteria 235 299

Index methyl tertiary butyl ether (MTBE) 97, 185 NGV station 188 oil spill 140 micro hydropower 235 NGV station permit 188 oil spill clean-up strategy 140 middle distillate 97 NGV tank 188 oil spill emergency response 140 migration 42 NGV tank installation 189 oil spill prevention 140 milk run 137 NGV tank standard 189 oil stress index 192 million barrels per day NGV tank type 189 oil tanker 141 (mmbpd, MBPD) 185 NGV/CNG nozzle 190 olefin 100 mineral base oil 185 nitrogen compound in crude oil 99 oligosaccharide 238 mini hydropower 235 nitrogen oxide (NOx) 283 on-grid system 227 minimum sound pressure level (Lmin) 283 nitrogen test 190 operating earning 192 minor oil brand 185 noise exposure forecast (NEF) 283 operating expense (OPEX) 192 mixer 185 noise level 289 operation manual 141 mixer & lambda control 186 noisiness (Ni) 283 operator 47 mixing height 283 non-dispersive infrared detection Organization of Petroleum Exporting- mobile air dispenser 186 (NDIR) 283 Countries (OPEC) 100 mobile laboratory 186 non-fuel margin (NFM) 190 original enhance manufacture (OEM) 192 mobile rig 52 non-operating earning 190 ortho-Xylene 100 mobile training 186 normal paraffins 99 outsource 192 mobile unit 186 notice of readiness (NOR) 138 overfill protection 141 moisture content 235 nozzle 190 overfill protection system 192 molasse 235 nozzle guard 190 oxidation pond 285 molecular sieve 97 nuclear energy 237 oxygen compound in crude oil 100 molecular sieve dehydrator (MSD) 236 O oxygen demand 285 monoglyceride 260 oxygen-sag curve 285 mono-grade oil 195 ocean energy 238 ozonation 285 monosaccharide 236 ocean thermal energy conversion ozone layer 285 mooring bollard 137 (OTEC) 238 P motor octane number (MON) 98 octane 191 multi-grade oil 186 octane number 99, 191 packed tower 286 multi-point injection system (MPI) 187 odor threshold 283 palm oil 239 off-grid system 238 parabolic dish power system 240 N offshore drilling rig 44 parabolic trough power plant 241 nacelle 236 oil 191 paraffin wax 111 naphthenes 98 oil boom 138 paraffin-based crude oil 100 naphthenic base oil 187 oil bucket pump 178 paraffinic base oil 192 napier grass 237 Oil Companies International Marine- paraffinic crude oil 100 natural gas 42, 98 Forum (OCIMF) 139 paraffinic hydrocarbons 100 natural gas dehydration 98 oil field 45 paraffins 100 natural gas for vehicles (NGV) 99, 187 oil fields in Thailand 45 pararosaniline 286 natural gas impurities 99 oil filter 191 para-Xylene 101 natural gas liquid (NGL) 99 oil fund 191 parex process 101 natural gas pipeline system 43 oil interceptor 139 passenger car motor oil (PCMO) 192 natural gas separation 92 oil logistics 139, 141 pathogen 286 natural gasoline 99 oil merchandiser 191 peanut 228 Petroleum n-cetane 169 oil palm 238 peanut oil 228 and Alternative Energy Encyclopedia negative lag 187 oil refining process 99 pentane 101 new to industry (NTI) 187 oil seep 47 perceived noise level (PNL, LPN) 286 NGV business 187 oil shale 47 perforation 49 NGV dispenser 187 oil skimmer 139 permeability 49 NGV engine 188 oil smuggling 192 petroleum 49, 101 300

Index petroleum coke 101 pressure-volume-temperature- rail tank wagon 145 Petroleum Committee 49 correlation 102 rail transport 145 petroleum contractor 50 pressurized fuel tank 183 rail-fed depot 145 petroleum income tax 50 preventative maintenance (PM) 193 ramjet 245 petroleum logistics 141 price leader 193 rankine cycle 103 petroleum measurement table 141 price sign 193 rapeseed oil 245 petroleum system 50 primary drive 53 rating noise level (Lr) 287 petroreum wax 111 primary recovery 53 raw natural gas 104 phenol 101 primary settling tank 286 raw water 287 phospholipid 241 primary transport 143 Rayleigh distribution 246 phosphorus 241 primary treatment 286 reboiler 104 photovoltaic cell 250 privy 286 receiving pipe 146 physic nut 233 proactive maintenance 193 recovery factor 104 physical adsorption 101 probe 193 recycling 287 physical loss 142 process control 103 reduced crude 105 pipe inspection gauge (PIG) 142 processing platform (PP) 53 refinery certificate 146 pipeline 51 product conductivity 144 refinery gas 92, 104 pipeline inspection gauge (PIG) 51 product loss control 144 refining 104 pipeline natural gas 106 product pipe 144 refining process 99 pipeline transport 142 product pump 144 reflux 104 pipeline-fed depot 143 production area 53 reflux ratio 104 plain 52 production sharing contract (PSC) 53 reforming 105 plain bearing 192 propane 103 reforming process 105 plan board 143 propane decarbonizing 103 refrigerant 105 plankton 52 propane dewaxing 103 refuse-derived fuel (RDF) 246 plasma arc 241 propene 103 reid vapor pressure (RVP) 105 plateau 52 propylene 103 relaxation time 146 play 52 prospect 53 renewable energy 246 plume 286 protest letter 144 research octane number (RON) 105 Pollution Control Department 286 public sewer 286 reserve 53 polyhydroxyalkanoates (PHA) 242 pulser 193 reserved area 54 polylactic acid (PLA) 242 pump attendant 194 reservoir 54 polymer 102 pump calibration 194 reservoir rock 54 polymerization 102 pump house 144 residue 105 polysaccharide 242 pump price 194 restricted area 146 polyvinyl chloride (PVC) 102 pump room 144 retail lubricant shop 194 PONA analysis 102 pump storage 243 retail price 194 porosity 52 pump sump 170 reuse 287 portable rig 52 pump unit 194 reverse osmosis (RO) 287 positive lag 192 PV cell 250 rig 54 potash lye 242 PV valve 145 ring compound 105 potassium hydroxide 242 PV vent 145 ring main 128, 146 pour point 102, 243 pygas 103 riser platform (RP) 54 power take-off (PTO) 143 pyrolysis 243 roller bearing 194 premium 192 pyrolysis gasoline 103 rotating biological contactor (RBC) 288 Petroleum pressure drop 102 Royal Chitralada Project 247 and Alternative Energy Encyclopedia pressure swing adsorption (PSA) 102 Q royalty 54 pressure tank 193 194 run-of-river hydropower plant 247 pressure washer hose 193 quota S pressure-vacuum valve 143 R 301

Index saccharification 248 slop tank 148 strategic petroleum reserve 196 safe area 146 sludge 106, 148, 289 stratigraphic trap 57 safety distance 146 smoke point 106 stripping 149 sales gas 106 sodium hydroxide 249 structural basin 58 salinity 288 sodium methoxide 250 styrene 107 sand bar 54 solar cell 250 submersible pump 196 sand box 146 solar chimney 251 sugar cane 256 sand bucket 146 solar collector 252 sulfur 257 sand trap 195 solar dryer 252 sulfur compound 107 sandstone 54 solar pond 253 sulfur dioxide 289 sanitary wastewater 276 solar radiation 254 sulphate ash 257 saturated fatty acid 248 solar spectrum 254 sulphur 257 scheduler 146 solar still 254 sunflower 257 scheduling 147 solenoid valve 195 sunflower oil 258 scrubber 106, 288 solid catalysis 254 supporting craft 149 sea-fed depot 147 solubility 289 surface tension 258 seal 55, 147 solvent 106 surfactant 258 secondary recovery 55 solvent deasphalting 106 suspended solids (SS) 289 secondary transport 147 solvent dewaxing 106 sweet crude 108, 196 sediment 289 solvent extraction 106 sweet crude oil 108, 196 seepage 289 solvent recovery 106 sweet gas 108 seepage pit 289 sorghum 255 sweetening 108 seismic acquisition 55 sound exposure level (SEL) 289 swing tank 149 seismic interpretation 55 sound level 289 switch loading 149 seismic processing 56 sour crude 106 swivel handle fuel filter 196 seismic survey 56 sour gas 66, 106 synchronous generator 259 seismic vessel 56 source of ignition 148 syncrude 108 self-purification 289 source rock 57 syngas 108, 259 semi-submersible rig 56 soybean 255 synthesis gas 108 semi-trailer 147, 195 soybean oil 256 synthetic base oil 196 separation process 106 special reduction (SR) 57 synthetic crude oil 108 septic tank 289 special remuneratory benefit (SRB) 57 synthetic rubber 108 service station 195 sphere 148 259 sesame 248 spontaneous ignition 107 T 150 sesame oil 248 spreader 195 196 settling time 147 squeegee 195 tallow 197 sewage 289 squeegee bucket 196 tank 150, 197 sewer 289 stand-alone system 238 tank calibration 150 shale 57 standard cubic feet (SCF) 107 tank car 150 ship interface 147 standard rig 57 tank cleaning 150, 151 ship interface agreement 147 starch 256 tank dipping 151 ship safety checklist 148 statistical level (Ln) 289 tank drain 151 shipper 148 steam boiler 256 tank earthing 152 shore interface 147 steam cracking 107 tank farm 165 Petroleum shore interface agreement 147 steam distillation 107 tank grounding 152 and Alternative Energy Encyclopedia shore safety checklist 148 stimulation 57 tank marking 152 sieve tray 106 stock closing 148 tank monitoring 152, 197 single wall tank 195 straight vegetable oil (SVO) 256 tank table 152 single-grade oil 195 straight-run product 107 tank transfer skid tank 130, 148,162 strainer 126, 148 tank truck tank truck compartment 302