การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ

การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิน่ ทุรกันดาร เฉลิมพระเกยี รติสมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ในโอกาสฉลองพระชนมายุ ๕ รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘ ปงบประมาณ ๒๕๕๘ ณ ศนู ยป ระชมุ และแสดงสินคานานาชาตเิ ฉลิมพระเกียรติ ๗ รอบพระชนมพรรษา ตาํ บลชา งเผือก อําเภอเมอื งเชียงใหม จงั หวดั เชียงใหม



คาํ นํา การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร (กพด.) ป ๒๕๕๘ เกิดขึ้นดวยสํานึก ในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ที่มีตอเด็กและเยาวชนในถิ่น ทุรกันดาร สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย กองบัญชาการตํารวจตระเวน ชายแดน สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และสํานักงานพระพุทธศาสนาแหงชาติ รวมกับ สํานักงานโครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ไดจัดการประชุมภายใตชื่อ “การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในโอกาสฉลองพระชนมายุ ๕ รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘” ข้ึนในเดือนมกราคม ๒๕๕๘ ณ ศูนยป ระชมุ และแสดงสนิ คา นานาชาตเิ ฉลิมพระเกยี รติ ๗ รอบพระชนมพรรษา ตําบลชางเผือก อําเภอเมือง เชียงใหม จังหวัดเชียงใหม โดยมีวัตถุประสงคเพื่อเฉลิมพระเกียรติ และเผยแพรพระราชกรณียกิจ ดานการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิน่ ทรุ กันดาร ตามพระราชดาํ ริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ซึ่งการประชุมฯ ไดจัดใหมีกิจกรรมที่หลากหลาย ท้ังเวทีเสวนาวิชาการ นิทรรศการเผยแพรผลงานการพัฒนา เด็กและเยาวชนของหนวยงานและสถานศึกษา การแสดง และการแลกเปล่ียนเรียนรูประสบการณ เปนตน เอกสารการประชุมวิชาการฯ เลมนี้ ไดรวบรวมผลงานวิชาการ “แนวปฏิบัติที่ดี” ของครูจากสถานศึกษาและ หนวยงานท่ีเก่ียวของ ซ่ึงไดรับการพิจารณาคัดเลือกประจําป ๒๕๕๘ จํานวน ๓๐ เรื่อง เพ่ือเผยแพรใหแก ผปู ฏบิ ัติงานและผสู นใจใชเปนแนวทางในการพฒั นางานบนพื้นท่ีสงู ตอไป สํ านั กงานส งเสริ มการศึ กษานอกระบบและการศึ กษาตามอั ธยาศั ย หวั งเป นอย างย่ิ งว า เอกสาร การประชุมวชิ าการฯ นี้ จะใหความรแู ละเปนประโยชนแกผอู านทกุ ๆ ทาน สํานักงานสงเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั มกราคม ๒๕๕๘ การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กันดาร | ก |

การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ข |

สารบัญ คาํ นาํ ก สารบญั ค-ง ความเปน มา ๑ ผลงานวชิ าการแนวปฏิบตั ิทดี่ ี ถวายรายงานหนาที่ประทับ ๗ อา นแจกลูก ถกู ใจหนู ๑๓ พชิ ติ ทุพโภชนา (การ) รักษาสุขภาพอนามัย ๒๑ โครงการปลูกขาวไรซเบอรี่อินทรยี  ร.ร.ตชด.บา นยา นซ่อื สชู มุ ชนตามหลกั ปรชั ญา ของเศรษฐกิจพอเพียงอยางยั่งยนื ๒๘ วัด บา น คน ปา สกู ารพ่งึ พาและเก้ือกูล ๓๓ ความเชอ่ื แรงศรัทธา วฒั นธรรมยอมผาดว ยสีรากเขาะ ๔๑ ผลงานวิชาการแนวปฏิบตั ทิ ่ีดี ดา นโภชนาการและสุขภาพอนามัย ๔๗ ถ่ัวงอกกระบอกไผ เพิ่มพลานามัยใหเดก็ ดอย ๕๓ ปลานลิ โปรตนี เพอื่ นอ ง ๕๗ พลงั ชมุ ชนปอ งกนั ตนจากโรคหนอนพยาธิ ๖๓ โครงการชวี ภณั ฑเพื่อสขุ ภาพ โรงเรยี นสง เสริมสุขภาพระดบั เพชร ๗๑ ๗๕ ผลงานวิชาการแนวปฏบิ ตั ทิ ี่ดี ดานการศึกษา ๘๑ ชุมชนแหงการเรียนรภู าษาไทย ๘๗ สงเสรมิ เด็กและเยาวชนเปน บุคคลรกั การอาน ๙๕ โครงการธนาคารคุณธรรมนาํ (ภาษา) ไทย รอบรวู ชิ าการ การจัดกจิ กรรมชมุ ชนคอมพิวเตอรในโรงเรยี น การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กันดาร | ค |

ผลงานวิชาการแนวปฏบิ ตั ิทด่ี ี ดานการสง เสรมิ อาชพี ๑๐๕ กองทุนแพะ : เสริมอาชพี สรางรายได ๑๐๙ ทอผา สานไผ สรางรายไดใ หชมุ ชน ๑๑๔ ฟกทองญปี่ นุ กระตนุ เศรษฐกิจ ๑๑๙ สรา งงานอาชีพสุจริต “แฝกอุมนํ้าโอบดินจากภูมิปญญาทองถนิ่ สอู าชีพ” ๑๒๓ น้ําหมักชวี ภาพสรางงานสรา งรายได ๑๒๙ ผลงานวิชาการแนวปฏิบตั ทิ ด่ี ี ดานการอนรุ กั ษทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม ๑๓๕ การจดั การขยะบา นทังที ๑๓๙ รกั ษปา พัฒนาแหลงน้ํา ๑๔๕ พลกิ ผนื ปาพฒั นาส่งิ แวดลอ ม ตามโครงการสรา งปา สรางรายได ๑๕๑ ฝายแมว สรู ะบบประปาภูเขาในโรงเรยี นตํารวจตระเวนชายแดน ใสใจส่งิ แวดลอม ๑๕๙ ๑๖๕ ผลงานวิชาการแนวปฏบิ ัตทิ ่ดี ี ดานการอนรุ ักษว ฒั นธรรมทอ งถนิ่ ๑๗๑ การอนุรกั ษเ พลงพ้ืนบา นกะเหรย่ี งสะกอร ๑๗๗ ชุมชนกะเหรยี่ งโปวอ นรุ กั ษก ารแตงกายชนเผา ๑๘๑ การสบื สานวัฒนธรรม จารีตประเพณีลทั ธิฤาษี เพียบพรอมวัฒนธรรมประเพณี ๑๘๕ สบื สานวฒั นธรรม ผา หอธรรมลานนา คณะผูจดั ทํา การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กันดาร | ง |

การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร (กพด.) ตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ความเปน มา สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระราชหฤทัยมุงม่ันในการชวยเหลือ ประชาชนทุกหมูเหลา โดยเฉพาะผูยากไรและดอยโอกาสในถ่ินทุรกันดาร เมื่อปพุทธศักราช ๒๕๒๓ พระองค ทรงเริ่มงานโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร โดยทดลองทํา “โครงการอาหารกลางวัน ผักสวนครัว” เปนโครงการแรก ในโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน จํานวน ๓ โรงเรียน ซ่ึงระยะตอมา ไดมีการสงเสริมใหเล้ียงสัตวและปลูกผักสวนครัวดวย จึงเรียกชื่อใหมวา “โครงการเกษตรเพื่ออาหาร กลางวัน” หลังจากน้ัน ไดทรงใชหลักการโรงเรียนเปนฐานการพึ่งตนเอง การมีสวนรวมของชุมชน การใช ทรัพยากรรวมกันอยางประหยัดและเกิดประสิทธิผลสูงสุด ในการดําเนินงานการพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ถิ่นทุรกันดาร เพ่ือใหครอบคลุมสภาพปญหาตาง ๆ ของเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ทั้งดานการศึกษา ดานโภชนาการและสุขภาพอนามัย ดานการสงเสริมอาชีพ ดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอม และดา นการอนุรักษว ฒั นธรรมทอ งถนิ่ การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๑ |

ซึ่งตอมาไดมีการขยายพื้นท่ีเปาหมายดําเนินงานตามโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ที่ขยายจากโรงเรียนในสังกัด กองบัญชาการ ตํารวจตระเวนชายแดน ไปยังโรงเรียนในสังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” (ศศช.) สังกัดสํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและ การศกึ ษาตามอัธยาศัย โรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา สังกัดสํานักงานพระพุทธศาสนาแหงชาติ โรงเรียนในสังกัดคณะกรรมการการศึกษาเอกชน โรงเรียนศูนยสงเสริมและพัฒนาเด็กวัยเตาะแตะ ในสังกัดองคกรปกครองทองถิ่น รวมท้ังในตางประเทศ เชน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว สาธารณรัฐแหงสหภาพเมียนมาร ราชอาณาจักรกัมพูชา สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม ประเทศมองโกเลีย สาธารณรัฐประชาชนบังกลาเทศ ฯลฯ รวมกนั มากกวา ๗๐๐ แหง โครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร (กพด.) ตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” (ศศช.) เริ่มดําเนินการเมื่อปพุทธศักราช ๒๕๓๙ ปจจุบันมีศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” ในโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ตาม พระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราช กุมารี ท้ังหมด ๒๗๖ แหง กระจายอยูในพ้ืนที่ภาคเหนือและ ภาคใต รวม ๕ จังหวัด ๑๑ อําเภอ คือ - จงั หวดั นา น ที่อาํ เภอบอ เกลอื และอําเภอเฉลิมพระเกยี รติ - จังหวัดเชียงใหม ท่ีอําเภออมกอย และอําเภอแมแ จม - จงั หวดั ตาก ทอี่ ําเภอทาสองยาง อําเภอแมระมาด อําเภอพบพระ และอาํ เภออมุ ผาง - จงั หวัดพังงา ทอี่ ําเภอครุ ะบรุ ี - จงั หวดั แมฮอ งสอน ที่อาํ เภอสบเมย และอาํ เภอแมส ะเรยี ง สาํ นกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษา ตามอัธยาศัย สังกัดสํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ได จัดการประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ทุรกันดาร ตามพระราชดําริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ผานไปแลว จํานวน ๒ ครั้ง โดยครั้งท่ี ๑ จัดงานระหวางวันท่ี ๒๑ - ๒๓ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๖ ณ มหาวิทยาลัยแมโจ จังหวัดเชียงใหม และคร้ังที่ ๒ จัดงาน ระหวางวันท่ี ๒๐ - ๒๒ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๗ ณ อุทยานหลวง ราชพฤกษ จงั หวดั เชียงใหม การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กนั ดาร | ๒ |

ในปพุทธศักราช ๒๕๕๘ ดวยความสํานึกในพระกรุณาธิคุณ ที่ทรงมีคุณูปการในการพัฒนาเด็กและ เยาวชนในถ่ินทุรกันดารมาอยางตอเนื่อง และเปนปมหามงคลท่ีสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระชนมายุ ๖๐ พรรษา สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยรวมกับ สํานักงานโครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และหนวยงานรวม จึงนอมเกลาจัด การประชุมวิชาการ การพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพ รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในโอกาสฉลองพระชนมายุ ๕ รอบ ๒ เมษายน ๒๕๕๘ ข้ึน ในเดือน มกราคม ๒๕๕๘ ณ ศนู ยประชุมและแสดงสินคานานาชาติเฉลิมพระเกียรติ ๗ รอบพระชนมพรรษา ตําบลชางเผือก อําเภอเมืองเชียงใหม จังหวัดเชียงใหม โดยมีวัตถุประสงคเพื่อเฉลิมพระเกียรติ เผยแพรพระราชกรณียกิจ ดานการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร และสรางโอกาสในการนําเสนอผลงานแนวปฏิบัติที่ดีการพัฒนา เด็กและเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร การแลกเปลี่ยนเรียนรูระหวางผูปฏิบัติงานในพื้นที่ทรงงาน อันจะเปนประโยชน เพอื่ การพฒั นาการดําเนนิ งานใหเกิดประโยชนส งู สุดแกเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกันดารตอไป ตามจุดเนนของการ จัดงาน คอื “พระกรณุ าแผไพศาล ถิน่ ทุรกนั ดารเปนสุข” การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กันดาร | ๓ |

การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๔ |

ผลงานวชิ าการแนวปฏบิ ัตทิ ่ดี ี ถวายรายงานหนา ทีป่ ระทบั การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๕ |

การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๖ |

แนวปฏิบตั ิทด่ี ี ดานการศึกษา อานแจกลูก ถูกใจหนู ผูศกึ ษา บทคัดยอ นางสาวผกา ธะนะคาํ แนวปฏิบัติท่ีดี ดานการศึกษา เร่ือง อานแจกลูก ถูกใจหนู เปน สถานศกึ ษา การจัดกิจกรรมตามโครงการพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดารตาม ศนู ยการเรยี นชุมชนชาวไทยภูเขา พระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ของศูนย “แมฟาหลวง”บานหวยตองหลวง การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานหวยตองหลวง หมู ๖ หมู ๖ ตาํ บลยางเปย ง ตําบลยางเปยง อําเภออมกอย จังหวัดเชียงใหม โดยมีวัตถุประสงคของ อาํ เภออมกอย จังหวัดเชยี งใหม การจัดกิจกรรมเพ่ือ ๑) ใหนักเรียนอานภาษาไทยแบบแจกลูก-สะกดคํา ได ๒) ใหนักเรียนสามารถผสมคําใหมได เปาหมายเปนนักเรียนชวงชั้นที่ ๑ ศูนยการศึกษานอกระบบและ จาํ นวน ๓๑ คน แยกเปนชั้นประถมศึกษาปที่ ๑ จํานวน ๑๑ คน ช้ันประถม การศกึ ษาตามอัธยาศยั ศึกษาปที่ ๒ จํานวน ๑๐ คน และชั้นประถมศึกษาปที่ ๓ จํานวน ๑๐ คน อําเภออมกอ ย โดยจัดกิจกรรมการเรียนการสอนภาษาไทยแบบอานแจกลูก-สะกดคํา ตามแบบเรียนและแบบฝกหัดในหนังสือเรียนภาษาไทยตามหลักสูตร สํานักงานสงเสรมิ การศกึ ษา ประถมศึกษาพุทธศักราช ๒๕๒๑ ของกรมวิชาการ กระทรวงศึกษาธิการ นอกระบบและการศึกษา และนําเนื้อหามาจัดทําเปนหนังสือไวนิลเลมใหญ จัดการเรียนการสอน ตามอธั ยาศัยจังหวัดเชียงใหม เดือนละ ๒ บท ๆ ละ ๑๐ วัน ผลการจัดกิจกรรมพบวานักเรียนมีความต้ังใจ สนใจและมี การพัฒนาการท่ีดีทั้งดานการฟง การพูด การอาน และการเขียน กอน การเรียน มีนักเรียนผานเกณฑการประเมินทักษะการใชภาษาไทยที่กําหนด จํานวน ๗ คน คิดเปนรอยละ ๒๒.๕๘ และหลังการเรียนมีนักเรียนผาน เกณฑก ารประเมินจํานวน ๒๔ คน คิดเปนรอยละ ๗๗.๔๒ และเมื่อเขารวมโครงการแขงขันการอานออกเสียงของศูนย พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแหงชาติ รวมกับศูนยการศึกษานอก ระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภออมกอย โดยมีศูนยการเรียนชุมชน ชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” ในอําเภออมกอย สงนักเรียนเขารวมแขงขัน ในแตละประเภท จํานวน ๑๔ แหง ซึ่งศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานหวยตองหลวง ไดสงนักเรียนรวมแขงขันจํานวน ๗ คน ปรากฏวานักเรียนไดรบั รางวลั ทุกคน การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกันดาร | ๗ |

ความเปน มาและความสาํ คญั ของปญหา พระราชดํารัสของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี พระราชทานแกคณะ ผูปฏิบัติงานโครงการตามพระราชดําริ ณ ศาลาดุสิดาลัยสวนจิตรลดา กรุงเทพมหานคร วันพฤหัสบดีที่ ๑๙ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ “...เร่ืองการศึกษาปรากฏวาเดิมตั้งแต ๓๐ กวาปนั้น ไดต้ังเปาหมายที่ดี คือ ใหประชาชนทุกคนมี ความรูอานออกเขียนได ตอมาก็เรียนจบภาคบังคับ ตอมาก็หวังวาทุกคนควรจะมีโอกาสไดเรียนในระดับสูง ข้ึนไปตามสติปญญาของตัว หลายคนก็จบปริญญาตรี ปริญญาโท ตอไปเห็นหลายคนมีแผนจะศึกษาตอใน ระดับปริญญาเอกแลวออกมาประกอบอาชีพตาง ๆ ในเวลานี้นอกจากไดเรียนทุกคนแลว เราตองเนนเรื่อง คุณภาพการศึกษาอยางที่เห็นวาพยายามเนนท้ังดานภาษาไทย ภาษาตางประเทศ วิชาทางดานคณิตศาสตร วทิ ยาศาสตร สงั คมศึกษา หรอื อ่ืน ๆ นอกจากนักเรียนแลว ผูที่ใหการศึกษาคือครูนั้นก็ตองปรับปรุงตัวเองใหดี ขึ้นเร่ือย ๆ อยาถือวาเราเปนครูแลว มคี วามรคู วามสามารถดีกวา คนอน่ื …” การสอนวิชาภาษาไทยของศูนยการเรียน การสอนภาษาไทยแบบแจกลูก-สะกดคํา โดยใช ชุมชนชาวไทยภูเขา“แมฟาหลวง” บานหวยตองหลวง เนื้อหาในหนังสือเรียนภาษาไทย ตามหลักสูตร ตําบลยางเปยง อําเภออมกอย จังหวัดเชียงใหม ประถมศึกษาพุทธศักราช ๒๕๒๑ ของกรมวิชาการ ที่ผานมาไดจัดการเรียนการสอนวิชาภาษาไทยโดย กระทรวงศึกษาธิการ และนําเน้ือหามาจัดทําเปน ใชวิธีการแบบทองจํา ทําใหนักเรียนสวนใหญไม หนังสือไวนิลเลมใหญ ซึ่งไดรับการสนับสนุน สามารถประสมสระ วรรณยุกต หรือตัวสะกดใหเปน งบประมาณจากโครงการเรียนรูวิทยาศาสตรและ คําใหมไ ด เทคโนโลยีในโรงเรียนชนบท (SiRS) ของสํานักงาน พั ฒ น า วิ ท ย า ศ า ส ต ร แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ยี แ ห ง ช า ติ จากพระราชดํารัสของสมเด็จพระเทพ (NSTDA) ต้ังแตเดือนตุลาคม ๒๕๕๕ ถึงเดือน รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และสภาพ กรกฎาคม ๒๕๕๖ โดยครูไดเขารับการอบรม ปญหาของการจัดการเรียนการสอนที่กลาวมา เทคนิควิธีการสอนเดือนละ ๑ ครั้ง รวมทั้งส้ิน ๑๐ ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” คร้ัง หลังการอบรมแตละครั้งครูจะนําความรูและสื่อ บานหวยตองหลวง ไดตระหนักและมุงม่ันที่จะ มาจัดการเรียนการสอนใหนักเรียนในชวงช้ันท่ี ๑ พัฒนาใหนักเรียนเขาใจความหมายของคําสามารถ ( ป.๑ – ป.๓ ) อาน เขียนภาษาไทยไดถูกตอง จึงเขารวมโครงการ การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๘ |

วตั ถปุ ระสงค เปาหมาย ๑. เพ่ือใหนักเรียนอานภาษาไทยแบบแจก เชิงปริมาณ ลกู -สะกดคาํ ได นกั เรียนชว งชัน้ ที่ ๑ จาํ นวน ๓๑ คน - ชั้นประถมศกึ ษาปที่ ๑ จํานวน ๑๑ คน ๒. เพอื่ ใหนักเรยี นผสมคาํ ใหมได - ช้ันประถมศกึ ษาปท่ี ๒ จํานวน ๑๐ คน - ช้ันประถมศกึ ษาปที่ ๓ จาํ นวน ๑๐ คน เชงิ คณุ ภาพ นักเรียนสามารถอานแบบแจกลูก-สะกดคํา และผสมคาํ ไดถูกตอ ง วธิ ีการจัดกิจกรรม ๑. ครทู ดสอบความรนู กั เรยี นกอนการจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอนในแตล ะชั้นปโดยใชแบบทดสอบที่ ครูจัดทาํ ขน้ึ ๒. ครจู ดั การเรียนการสอนโดยใชหนังสือ ไวนิลเลมใหญ ซึ่งมี จํานวน ๒๐ บทเรียน ซึ่งครูจะสอนโดย แยกนักเรียนแตล ะชัน้ ปและสอนโดยใช ๔ ขัน้ ตอน คอื ขั้นนาํ เขาสบู ทเรยี น ข้ันสอน ขั้นสรปุ และข้นั ประเมนิ ๓. ครูทดสอบความรนู กั เรียน หลังการจัดกิจกรรมการเรยี นการสอนในแตละชั้นป โดยใชแบบทดสอบ ทีค่ รูจัดทาํ ขึ้น ๔. ขอเสนอแนะสําหรับครูที่ตองการสอนภาษาไทยแบบแจกลูก-สะกดคํา ครูควรสอนออกเสียง สระ เสียงยาวกอนเพราะออกเสียงงาย ทําใหนักเรียนสามารถจําไดงาย และในการฝกอานครูควรเนน ย้ํา ซ้ํา ทวน บอ ย ๆ อยางนอย ๕ คร้ัง ข้นึ ไป การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๙ |

ขนั้ นาํ เขาสูบทเรียน ขั้นที่ ๑ ครูอานใหนักเรียนฟง กอ น ขนั้ ท่ี ๒ ครอู า นและใหน ักเรียนอานตาม ๑. ครูรองเพลง ท่ีสัมพันธกับเน้ือหาในแต ขั้นท่ี ๓ ใหน กั เรยี นชวยกนั อาน ละบท เชน บทท่ี ๑ เรียนเรื่อง สระอา ( -า ) กับ ขัน้ ท่ี ๔ ครูคดั เลือกตัวแทนอา น สระ อี ( -ี ) ใชเ พลงสระ อา กับ สระอี ข้นั ที่ ๕ ใหน ักเรยี นอานพรอ มกัน ๒. ครูพูดถึงตัวละครในหนังสือไวนิล เลมใหญเพื่อเช่ือมโยงกับวิถีชีวิตของนักเรียน และ เลนเกมส เพ่ือใหผูเรียนมีความกระตือรือรนใน การเรยี นรู นกั เรยี นฝกการผสมคํา ตวั แทนนกั เรยี นออกมาอา น ขัน้ สอน ๕. ครูใหนักเรียนคัดตามแบบหนังสือ ๑. ครูสอนเน้ือหาจากหนังสือไวนิลเลม ไวนิลเลมใหญลงในสมุดดวยตัวบรรจงเต็มบรรทัด ใหญ โดย จะเปนการชวยใหนักเรยี นฝก การคัดไทยพรอมวาด ขนั้ ที่ ๑ ครอู านใหน ักเรยี นฟง กอ น รูปตาม เพอ่ื ใหเกดิ ความเพลดิ เพลินและสนุกสนาน ขัน้ ท่ี ๒ ครูอา นและใหนกั เรยี นอานตาม ในการเรยี น แลวนาํ กลบั ไปทบทวนที่บาน ข้นั ท่ี ๓ ใหน ักเรียนชวยกนั อาน ขัน้ ที่ ๔ ครูคัดเลือกตวั แทนอา น ๖. ครูแจกแบบฝกหัดอาน-เขียนใหนักเรียน ขัน้ ที่ ๕ ใหนกั เรียนอานพรอมกัน แตล ะคน ฝกเขียนประสมสระกับพยัญชนะและฝก ๒. ครูอานบัตรคําใหนักเรียนฟง แลวให อานสะกดคาํ -แจกลูกใหเ ปน คาํ ฝก อา นตามครู ๓. ครูแจกบัตรคําใหนักเรียนคนละ ๑ ๗. ครูนําแบบตัวอยางคําใหนักเรียนเขียน บัตร แลวใหอ อกมาอานใหเ พอื่ นฟง ดวยตัวบรรจงเต็มบรรทดั ๔. ครูใหนักเรียนฝกอานจากแบบฝก หนังสอื ไวนลิ เลม ใหญ โดย ๘. ครูทดสอบหลังเรียนในแตล ะบท ตัวอยา งการใหนกั เรยี นคดั ตามแบบหนงั สือไวนลิ การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกันดาร | ๑๐ |

ขั้นสรปุ ครูและนักเรยี นรว มกันสรปุ เนือ้ หาและสรปุ คาํ ศัพทท่ีไดเ รยี นรใู นแตล ะบท ขน้ั ประเมิน ๑. ครูทดสอบความรกู อ นเรียนเน้ือหาในแตละบทท่ีครูจัดทําข้นึ ๒. ประเมินจากการสังเกตพฤติกรรมในการรวมกิจกรรม ๓. ประเมินจากแบบฝกหัด ๔. ประเมนิ จากผลการทดสอบหลงั เรยี น ผลท่ีเกิดกบั ผูเ รยี นและชมุ ชน ใบประกาศเกียรตคิ ณุ จากการทดสอบ พบวานกั เรียนทงั้ ๓ ช้นั ป มผี ลการทดสอบหลงั เรยี นดีขึน้ ดงั นี้ กอนเรยี น หลงั เรียน ระดับช้ัน จํานวนนกั เรยี น จํานวนผผู า น รอยละ จาํ นวนผผู า น รอ ยละ (คน) เกณฑ(คน) เกณฑ( คน) ป.๑ ๑๑ ๓ ๒๗.๒๗ ๘ ๗๒.๗๓ ป.๒ ๑๐ ๒ ๒๐.๐๐ ๘ ๘๐.๐๐ ป.๓ ๑๐ ๒ ๒๐.๐๐ ๘ ๘๐.๐๐ รวม/เฉลี่ย ๓๑ ๗ ๒๒.๕๘ ๒๔ ๗๗.๔๒ เม่ือเขารวมโครงการแขงขันการอานออกเสียง ท่ีจัดโดยศูนยพันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพ แหงชาติ รวมกับ ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภออมกอย โดยมีศูนยการเรียน ชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” ในอําเภออมกอย สงนักเรียนเขารวมแขงขันในแตละประเภท จํานวน ๑๔ ศูนย และศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” บานหวยตองหลวง ไดสงนักเรียนเขารวม แขง ขันไดรับรางวลั รวมท้งั หมด ๗ คน ดังนี้ การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๑๑ |

๑. การแขงขันอานออกเสียงภาษาไทย ระดับช้ันประถมศึกษาปท่ี ๑ ไดรับรางวัลระดับทอง ๑ คน จากนกั เรียนที่รว มแขงขนั ทง้ั หมดจํานวน ๑๖ คน ๒. การแขงขันอานออกเสียงภาษาไทย ระดับช้ันประถมศึกษาปท่ี ๒ ไดรับรางวัลระดับเงิน ๑ คน ระดบั ทองแดง ๑ คน และระดบั ชมเชย ๑ คน จากนักเรยี นท่รี ว มแขงขนั ทั้งหมดจํานวน ๑๒ คน ๓. การแขงขันอานออกเสียงภาษาไทย ระดับช้ันประถมศึกษาปท่ี ๓ ไดรับรางวัลระดับเงิน ๑ คน ระดับทองแดง ๑ คน และระดับชมเชย ๑ คน จากนกั เรียนท่ีรวมแขงขันทั้งหมดจํานวน ๒๓ คน ปญหาอปุ สรรคและวิธีการแกไข ชุดฝกที่ ๒ การฝกลากเสนตามรอยประ จาํ นวน ๑๓ ชดุ ( ๑๓ เสน) ปญ หาอุปสรรค นักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี ๑ บางคน ชุดฝกท่ี ๓ ชุดการลากเสนตอจุดใหเปน เขียนพยัญชนะบางตวั หวั กลบั เชน ก ช น เปน ตน ภาพหรือพยัญชนะและโยงเสนจับคูพยัญชนะ เพื่อ ฝกการสังเกต เพื่อฝกความสัมพันธระหวางมือกับ วธิ ีการแกไ ข ตาของเดก็ จํานวน ๗ ชดุ ครูสรางชุดฝกเสริมทักษะพาเพลิน เพ่ือ แ ก ไ ข ป ญ ห า นั ก เ รี ย น เ ขี ย น ตั ว ห นั ง สื อ หั ว ก ลั บ แนวทางการพัฒนาตอ เนือ่ ง จํานวน ๓ ชดุ ดงั นี้ ชุดฝกที่ ๑ การฝกกลา มเนอื้ มอื ไดแ ก การ ๑. ใหนักเรียนท่ีออกเสียงไดดีและสามารถ ปนดินน้ํามันการพับใบตองการเลนหมากเก็บ ถา ยทอดความรไู ด มาชว ยครูสอนนอง การตัดกระดาษตามรอยและการลากน้ิวมือตาม พยญั ชนะที่เขยี นหวั กลับ ๒. ใหน ักเรยี นชัน้ ประถมศกึ ษาปท่ี ๒ และ ชั้นประถมศึกษาปท่ี ๓ ฝกเขียนนิทานประกอบ ภาพวาด และระบายสี ที่เกี่ยวของกับแนวปฏิบัติที่ ดที ้ัง ๕ ดา น เอกสารอางองิ กรรณิกา พุมสวุ รรณ. การสอนแจกลกู -สะกดคาํ . [ออนไลน] เขาถงึ ไดจาก : http://www.kmphket.net (วนั ท่คี น ขอมลู : ๙ สงิ หาคม ๒๕๕๗) นิตยา จรูญผลฐิติ. รวมความรูแ บบฝกหดั กจิ กรรมเพิ่มทกั ษะสาํ หรบั อนุบาล-ประถมตน . [ออนไลน] เขา ถงึ ไดจาก : www.karn.tv (วนั ที่คนขอ มลู : ๙ สงิ หาคม ๒๕๕๗) บญั ชีคาํ พ้ืนฐานท่ใี ชใ นการเรยี นการสอนภาษาไทยชน้ั ประถมศกึ ษาปที่ ๑-๖. เอกสารที่ ๑๗ /๒๕๕๓ กลุม นเิ ทศติดตามและประเมินผลการจดั การศึกษา สาํ นกั งานเขตพนื้ ท่ีการศกึ ษาประถมศกึ ษานา น เขต ๒ สํานักวชิ าการและมาตรฐานการศึกษาสาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน, ๒๕๕๓. การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๒ |

แนวปฏิบัติทดี่ ี ดานโภชนาการและสุขภาพอนามยั พชิ ิตทุพโภชนา(การ) รกั ษาสุขภาพอนามยั ผศู ึกษา ความเปน มาและความสําคัญของปญหา นายปรชี า ยอ ยศิริ จากปญหาการขาดการดูแลภาวะโภชนาการของเด็กต้ังแตอยูใน สถานศึกษา ครรภและปญหาสุขภาพของเด็กและเยาวชน ซ่ึงสงผลกระทบตอสุขภาพ โรงเรียนบา นเขาสองกลอ ง และการดํารงชีวิตความเปนอยู ทําใหเด็กและเยาวชนมีปญหาในเร่ือง หมทู ี่ ๒ บานกระเหรีย่ ง หลักโภชนาการทุพโภชนาการ ไมวาจะเปนนํ้าหนักและสวนสูงท่ีตํ่ากวา ตาํ บลเขาเพม่ิ อาํ เภอบา นนา เกณฑและมีภาวะอวนข้ึน เนื่องจากการบริโภคอาหารท่ีไมถูกสุขลักษณะ จังหวดั นครนายก อาจสง ผลใหเด็กขาดสารอาหารอยางเรื้อรัง จึงเปนปญหาที่เราทุกคนจะตอง มสี วนในการรว มกนั แกปญหา สาํ นักงานคณะกรรมการ การศึกษาขั้นพืน้ ฐาน สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงหวงใยและ ทรงตระหนักถึงความสําคัญของการดูแลภาวะโภชนาการของเด็กตั้งแตอยู ในครรภและเด็กแรกเกิด โดยเฉพาะพ้ืนที่เปาหมายในการพัฒนาเด็กและ เยาวชนในถน่ิ ทรุ กนั ดาร โรงเรียนในโครงการตามพระราชดําริฯ หากเด็กและ เยาวชนสามารถปรับปรุง เปล่ียนแปลงพฤติกรรมการบริโภคอาหาร ดูแล เอาใจใสสุขภาพของตนเองอยางมีประสิทธิภาพ และพัฒนาสมรรถภาพของ ตนเองอยา งสม่าํ เสมอและยงั่ ยืนสบื ไป โรงเรียนบานเขาสองกลองรวมกับโรงเรียนในโครงการตาม พระราชดําริฯ จังหวัดนครนายก ไดสํารวจขอมูลทุพโภชนาการของเด็กและ เยาวชน และดําเนินการตามวัตถุประสงคที่ ๑ สงเสริมโภชนาการและ สุขภาพอนามัยของเด็กและเยาวชนเร่ิมตั้งแตในครรภมารดา ไดจัดกิจกรรม การเรียนรู เร่อื ง เขาถงึ สขุ ภาพนกั เรียนเปน รายบุคคล อาหารและโภชนาการ เพื่อสุขภาพ การออกกําลังกายเพ่ือสุขภาพ และเครือขาย การสรางเสริม สุขภาพใหกับเด็กและเยาวชนต้ังแตระดับปฐมวัยถึงชั้นมัธยมศึกษาปที่ ๓ เพอ่ื ปลูกฝง ใหเดก็ และเยาวชนมสี ุขอนามัยท่ีสมบูรณแข็งแรง เพื่อเปนกําลังที่ สาํ คญั ในอนาคตของชาตติ อไป การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๑๓ |

วตั ถปุ ระสงค เปาหมาย ๑. เพื่อสงเสริมโภชนาการและสุขภาพ เชงิ คุณภาพ อนามยั ของเดก็ และเยาวชนเรมิ่ ตั้งแตในครรภม ารดา ๑. ทารกในครรภมารดาทุกคนไดรับบริการ เบื้องตน จนรอดอยา งปลอดภัย ๒. เพื่อแสดงผลการดําเนินงานและผลงาน ๒. เด็กปฐมวัยทุกคนไดรับการสงเสริมดาน ดานโภชนาการและสุขภาพของนักเรียนโรงเรียน โภชนาการและมพี ัฒนาการตามวัย โครงการตามพระราชดําริฯ ในวโรกาสท่ีทรงมี ๓. เด็กทุกคนไดรับอาหารกลางวันที่มี พระชนมายคุ รบ ๖๐ พรรษา เขตภาคกลาง คุณคาทางโภชนาการ ถูกสุขลักษณะ และไดด่ืมนม อยา งนอ ยวนั ละ ๑ แกวทกุ วัน ๓. เพ่ือแสดงความกาวหนาดานโภชนาการ ๔. เด็กทุกคนมีน้ําหนักและสวนสูงตามเกณฑ และสขุ ภาพของโรงเรียนในโครงการตามพระราชดําริฯ มาตรฐานของเด็กไทย และมีสมรรถภาพทางกายตาม เกณฑ ๔. เพ่ื อให บุ คล ากรผู รั บผิ ดช อบแล ะ ๕. ลดอัตราคอพอกในนักเรียนประถมศึกษา ผเู ก่ยี วขอ ง โครงการในเขตภาคกลาง มีโอกาสพบปะ ลงมาจนไมเปน ปญ หาสาธารณสุข แลกเปลีย่ นความคิดเหน็ และประสบการณ ๖. ลดอัตราปวยดวยโรคมาลาเรียและ โรคหนอนพยาธิในนักเรียนลงจนไมเปนปญหา สาธารณสขุ ๗. เด็กและเยาวชนทุกคนมีพฤติกรรมใน การเลือกบริโภคอาหารท่ีเหมาะสม ๘. เด็กและเยาวชนทุกคนมีสุขนิสัยที่ พึงประสงค ๙. นักเรียนตั้งแตระดับชั้นประถมศึกษา ปที่ ๔ เปนตนไป รับการเตรียมความพรอมในการเปน พอ และแมทีด่ ี การประชมุ วิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร | ๑๔ |

วิธกี ารจัดกิจกรรม การปฏบิ ัตกิ จิ กรรมดา นสงเสริมโภชนาการและสุขภาพอนามัยของเดก็ และเยาวชน เริ่มจาก ๑. เขาถึงสขุ ภาพของเดก็ เปน รายบคุ คล “สขุ ภาพดี ชวี สี ดใส เด็กไทยไรโรคา” ๑.๑ รวมคิด รวมวางแผน (PLAN) จัดทําอุปกรณดักไขมัน สรางภูมิทัศนสวยงาม สะอาด ศึกษาสภาพปญหาสุขภาพของเด็กใน รมร่ืน นอกจากน้ีโรงเรียนไดจัดกิจกรรมสงเสริม โรงเรียนบา นเขาสอ งกลอ งเปน รายบุคคล สมรรถภาพทางกาย จัดกิจกรรมการออกกําลังกาย ๑) คณะครแู ละนกั เรยี นผูนําชุมชน อยางเหมาะสม ไดแก กิจกรรมออกกําลังกาย ประชมุ วางแผนการดาํ เนินงานรวมกนั ยามเชาเตนแอโรบิก ชุมนุมกีฬานักเรียนมีจิตใจดี ๒) สํารวจขอมูลสุขภาพของเด็ก มีเมตตา มีสติ มีสมาธิเพื่อเปนการปลูกฝงจิตสํานึก เปนรายบุคคล โดยใชว ิธีสมั ภาษณ เยีย่ มบา นรว มกัน ในเด็ก มีกิจนสิ ัยในการรักษาสุขภาพที่ยัง่ ยนื ๑.๒ รว มทํา รวมปฏบิ ัติ (DO) ๑.๓ รวมติดตาม รวมตรวจสอบสุขภาพ ๑) คณะครูและบุคลากรทางการ เด็กเปน รายบคุ คล (CHECK) ศึกษาพัฒนาวิธีการจัดกิจกรรมศูนยพัฒนาเด็กเล็ก ๑) ประเมินและวิเคราะหน้ําหนัก และเด็กอนุบาล โรงเรียนบานเขาสองกลอง เพ่ือให สวนสูงนักเรียนเปรียบเทียบกับเกณฑมาตรฐานของ เด็กปฐมวัยสามารถเจริญเติบโตและมีพัฒนาการได เดก็ ไทย เตม็ ศกั ยภาพ ๒) ประเมินและวิเคราะหสมรรถภาพ ๒) โรงเรียนจัดบริการตรวจวินิจฉัย ทางกายของตามเกณฑมาตรฐาน โรคหนอนพยาธิแกนักเรียน และใหการรักษาเบื้องตน ๓) ประเมินพฤติกรรมสุขภาพของ ปรับเปล่ียนพฤติกรรมการรับประทานอาหาร รวมมือ นักเรียนช้ันอนุบาลปท่ี ๑ ถึง ชนั้ มธั ยมศกึ ษาปท ี่ ๓ กับโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลบานกะเหร่ียง ๔) ประเมินภาพรวมนักเรียนที่มี และชุมชน คุณลักษณะอันพึงประสงค ๓) โรงเรียนจัดกิจกรรมสรางเสริม ๑.๔ รวมพฒั นา รว มปรบั ปรงุ (ACTION) พฤติกรรมสุขภาพท่ีเปนปจจัยตอการมีสุขภาพท่ีดี ๑) จัดทํารายงานความกาวหนา ใหแกนักเรียน โดยใหนักเรียนฝกทักษะการปฏิบัติ ของการดําเนินงานการเขาถึงสุขภาพของเด็กเปน ตนตามแนวทางสุขบัญญัติ ๑๐ ประการ โภชนา รายบคุ คล บญั ญตั ิ ๙ ประการ สขุ าภิบาลและสิง่ แวดลอ ม ไดแก ๒) เผยแพรผลการดําเนินการ กิจกรรม อย.นอย เนนการลางมือกอนรับประทาน เขา ถึงสุขภาพของเด็กเปนรายบุคคล อาหารทุกครั้ง หองน้ําของโรงเรียนไดรับรางวัลหองนํ้า สะอาดบรรยากาศดี มีระบบกรองน้ําถูกสุขอนามัย โดยไดรับการสนับสนุนจากกรมทรัพยากรนํ้าบาดาล การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกันดาร | ๑๕ |

๒. สงเสริมอาหารและโภชนาการเพื่อสุขภาพ “อาหารเลิศลํ้า สมุนไพรล้ําคา นําพาสุขภาพ แข็งแรง” จัดบริการอาหารและโภชนาการเพื่อสุขภาพ ๒.๑ ศึกษาขอมูลทุพโภชนาการของ แกเ ดก็ และเยาวชนในชุมชน เพื่อใหเด็กและเยาวชน ผูเรียนทุกคนจากสภาพจริง โดยคณะครูและ ทุกคนไดรับการสงเสริมดานโภชนาการและ นักเรียน ผูนําชุมชน ประชุมวางแผนการทํางาน พัฒนาการตามวยั มภี าวะนาํ้ หนักตามเกณฑของเด็ก รว มกัน ปฐมวัย เด็กประถมและเด็กมัธยม ไดรับอาหาร ๒.๒ ใหความรูกับเด็กและเยาวชน โดย กลางวันที่มีคุณคาทางโภชนาการและถูกสุขลักษณะ การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน เร่ือง อาหารและ ท่ีพึงปฏิบัติตามหลักสุขาภิบาลอาหาร ดื่มนมอยาง โภชนาการใหกับนักเรียนในระดับปฐมวัยถึงระดับ นอยวันละ ๑ แกวทุกวัน และทุกคนมีพฤติกรรมใน มัธยมศึกษาปที่ ๓ จากครู วิทยากร และภูมิปญญา การเลือกบริโภคอาหารท่ีพึงประสงค รับประทาน ทองถน่ิ อาหารที่ปรุงสุก รับประทานผัก ผลไม ไมรับประทาน ๒.๓ จัดบริการอาหารและโภชนาการ อาหารรสจัด ของหมักดอง และขนมขบเค้ียวหรือ เพื่อสุขภาพ ที่มีคุณคาทางโภชนาการและถูก ขนมสีฉูดฉาด รับประทานอาหารหลักวันละ ๓ ม้ือ สุขลักษณะ อาหารแตล ะชนิดมีประโยชนตอเด็กและ และด่ืมนํ้าสะอาดอยางนอยวันละ ๘ แกว โดยจัด เยาวชนอยา งแทจ รงิ บริการอาหารแกเด็กและเยาวชนตั้งแตชั้นระดับ ๒.๔ ติดตามพัฒนาการของเด็กและ ปฐมวัยจนถึงช้ันมัธยมศึกษาปท่ี ๓ เมนูอาหาร เยาวชนทุกคนหลังจากที่ไดรับการดูแลดานอาหาร มีความหลากหลาย โดยใสใจในคุณภาพและโภชนาการ และโภชนาการ ดวยการใหความรูความเขาใจเกี่ยวกับอาหารและ ๒.๕ สงเสริมดานโภชนาการใหเด็กและ สารอาหารอยางถูกตอง ซ่ึงจะชวยใหเลือกอาหารที่ เยาวชนมีพัฒนาการตามวัยอยางตอเนื่องและ บริโภคไดอยางเหมาะสม มีคณุ คาครบถวนตามความ สมา่ํ เสมอ ตองการของรา งกาย การดาํ เนนิ การมีดังนี้ เมนอู าหารทรงคุณคาทางโภชนาการ ๑. สมตํา สมตําเปนอาหารพื้นบานของคนไทยใหคุณคาทางโภชนาการมากลวนมีสรรพคุณทาง สมุนไพร เชน มะละกอมีวิตามินซี แคลเซียม ฟอสฟอรัสและเหล็ก ชวยปองกันและรักษาโรคหวัด โรคเลือดออกตามไรฟน ชะลอความแกทําใหกระดูกและฟนแข็งแรง มะเขือเทศมีสารตา นอนมุ ลู อสิ ระ เปนตน ๑.๑ สมตําลูกยอ ผลยอ มีวิตามินซีสูง ใกลเคียงกับ มะขามปอม ผลออนของยอใชแกงสมแกงเลียง สวนผลแกใกลสุกทาง อีสานนยิ มนํามาทําสม ตําแทนมะละกอ ๑.๒ สม ตาํ กลว ยกุง สด กลวยเปนพืชสารพัดประโยชนและ เปนอาหารท่ีมีคุณคามาก ชาวอินเดียถือวากลวยเปนอาหารท่ีมี ประโยชนต อ กระเพาะลําไส โดยเฉพาะโรคกระเพาะ การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกันดาร | ๑๖ |

๒. ขาวผัดสมุนไพรไขหอ เมนูนี้เรียกไดวามีสารอาหาร ครบครัน เริ่มจากคารโบไฮเดรตและวิตามินจากขาวซอมมือที่นํามา ผัด โปรตีนและแคลเซียมจากปลาตัวเล็กตัวนอยท่ีผสมคลุกเคลาลง ในขาวผัด รวมถึงวติ ามนิ และเกลือแรจ ากผักที่สงผลโดยตรงตอระบบ หัวใจ ๓. ยําผักกูด ผักกูดมีธาตุเหล็กและเบตา-แคโรทีนสูง ชวย ใหไมอ อ นเพลยี หรอื ซีดงาย บํารุงสายตา เสรมิ สรา งภมู ิคมุ กนั นํามายํา กับเนอ้ื สัตว เพ่ิมรสชาตแิ ละรสอรอ ยใหก ับการรับประทานอาหาร ๔. เมี่ยงสมุนไพร สมุนไพรในบานเรามีมากมายหลายชนิด เมนูน้ีนําสมุนไพรมาทําเมี่ยงสมุนไพร เพื่อเพิ่มอรรถรสในการ รบั ประทานอาหารที่มีรสชาตดิ ี มปี ระโยชนตอ สุขภาพ ๕. น้ําพริกสมุนไพร น้ําพรกิ เปนอาหารคบู า นคูเมืองไทยมา นาน สมุนไพรในครัวร้ัวกินไดตาง ๆ สามารถนําตะไครและเครื่อง สมนุ ไพรมาปรงุ เปนนํา้ พริกสมุนไพร รสชาตถิ ูกใจคนไทยทุกคน ๖. แหนมเห็ด เห็ด เปนผักที่มีประโยชนทําอาหารไดอยาง หลากหลาย ทางโรงเรียนนําเห็ดมาถนอมอาหารดวยการนํามาทํา เปนแหนมเห็ดแสนอรอย ๗. ไขเ คม็ สมนุ ไพร ไขเ คม็ มปี ระโยชนสว นใหญจะดองเพียง เกลอื เทา นัน้ แตท างโรงเรยี นนาํ สมุนไพรตาง ๆ มาทําไขเค็มสมุนไพร เชน ไขเค็มกะเพรา ไขเ คม็ ใบเตย ไขเค็มตะไคร ไขเ คม็ ตม ยาํ ๘. อาหารวางยามบาย“ขนมกุยชาย” กุยชายมีสรรพคุณ ชว ยบํารงุ กระดูก ชวยลดระดับคลอเรสโตรอลในเลือด ปองกันมะเร็ง ความดนั เบาหวาน แกห วดั ทางโรงเรียนไดนํากุยชายมาทําเปนขนม อาหารวางท่ีลือชื่อ ๙. สมุนไพรพาชื่นใจ “ชาชงพรอมดื่ม” เปนการตอยอด จากชาชงสมุนไพร ทางโรงเรียนไดนํามาผานกระบวนการตกผลึก เพ่ือใหไดชาชงพรอมดื่ม พรอมสรรพคุณในการทําใหกระชุมกระชวย ไมงวงนอน ทําใหตาสวางกระตุนใหหายเหนื่อย ชวยแกอาการปวด ศีรษะ หนามดื ตามวั การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกันดาร | ๑๗ |

๓. การออกกาํ ลงั กายเพือ่ สุขภาพ “สมรรถนะเขม แขง็ รวมแรงรวมใจ อนามัยสมบูรณ” ๓.๑ ใหนักเรียนทุกคนมีน้ําหนักและ ๓.๓ การปฏิบัติกิจกรรมดานการออก สวนสูงตามเกณฑมาตรฐานของเด็กไทย โรงเรียน กําลงั กายเพอื่ สุขภาพ บ า น เ ข า ส อ ง ก ล อ ง ไ ด ดํ า เ นิ น ก า ร สํ า ร ว จ ภ า ว ะ โภชนาการนักเรียน โดยการชั่งนํ้าหนักและวัด ๑) การเตนแอโรบิค นักเรียน สวนสูงของนักเรียนทุกคน ทุกระดับช้ันโดยบันทึก ส า ม า ร ถ อ อ ก กํ า ลั ง ก า ย โ ด ย ก า ร เ ต น แ อ โ ร บิ ค ลงแบบสํารวจภาวะโภชนาการของนักเรียนเปน ประกอบเพลง ซึ่งประโยชนของการเตนแอโรบิค ประจําทุกเดือน มีนักเรียนน้ําหนักนอยกวาเกณฑ ไดแก ทําใหระบบไหลเวียนของเลือดดีขึ้น ระบบ รอยละ ๕.๔๑ นักเรียนอยูในเกณฑเต้ียรอยละ หายใจดีข้ึน ระบบเคมีในเลือดดีขึ้น และลด ๔.๑๒ นักเรียนอยูในเกณฑผอมรอยละ ๐.๐๐ ความเครยี ดในระบบประสาทและจติ ใจ นกั เรียนอยูในเกณฑเร่ิมอวนรอ ยละ ๕.๙๓ ๒) การเตนฮูลาฮูปประกอบเพลง ๓.๒ การทดสอบสมรรถภาพทางกาย นักเรียนสามารถออกกําลังกายโดยการเตนฮูลาฮูป ของเด็ก โรงเรียนบานเขาสองกลองไดดําเนินการ ประกอบเพลง ซึ่งเปนอุปกรณที่นํามาใชเปน ทดสอบสมรรถภาพทางกายของเด็กนักเรียน สวนประกอบในการออกกําลังกาย ประโยชนของ ทุกระดับชั้นตามแบบของกรมพลศึกษา กระทรวง การเตนฮูลาฮูป ไดแก เผาผลาญไขมันสวนเกิน ศกึ ษาธิการ หัวใจสูบฉีดไดดี ชวยนวดลําไสและอวัยวะตาง ๆ บริเวณรอบเอว เพิ่มการไหลเวียนของเลือด และ ระดับปฐมวัย วัดการทดสอบ ๔ เสรมิ สรา งความแข็งแรงใหก ลามเนื้อ ดา น แปรผล ๓ ระดับ ดี ปานกลาง ต่ํา ผานเกณฑ รอยละ ๙๕ ๓) จักรยานลอเดียว นักเรียน สามารถออกกําลังกายโดยปนจักรยานลอเดียวใช ระดับประถมศึกษา วัดการ สมองซีกซา ยและขวาไดพ รอมกัน ไดออกกําลังกาย ทดสอบ ๕ ดาน แปรผล ๕ ระดับ ดีมาก ดี ทง้ั รา งกาย ทําใหม สี มาธิ สติท่แี นวแน ปานกลาง ต่าํ ตํา่ มาก ผา นเกณฑรอยละ ๙๔.๕๕ ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน วัดการ ทดสอบ ๗ ดาน แปรผล ๕ ระดับ ดีมาก ดี ปานกลาง ตํ่า ตาํ่ มาก ผา นเกณฑร อยละ ๙๓.๗๕ สรุปคาเฉล่ียนักเรียนทั้งโรงเรียน ผานเกณฑร อ ยละ ๙๔.๔๓ การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทรุ กันดาร | ๑๘ |

๔. เครือขายสรางเสริมสขุ ภาพในสถานศึกษา “เพิ่มพูนเครือขา ย ใสใจสุขภาพ พฒั นาชาตไิ ทย” ๔.๑ เจาหนาที่สาธารณสุข จากโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพ ตําบลบานกะเหร่ียงมาเปนวิทยากร ใหความรูเร่ืองการแปรงฟนอยางถูกวิธี การตรวจสขุ ภาพ และโรคระบาดตาง ๆ ๔.๒ โรงพยาบาลบานนา มาบริการท่ีโรงเรียนเร่ืองการดูแล สุขภาพในชองปาก และรับนักเรียนที่มีปญหาภายในชองปากสงตอ โรงพยาบาล เชน การถอนฟน การขดู หินปูน การอุดฟน ๔.๓ คณะอ าจาร ยแล ะ นักศึก ษา ค ณะส ห เว ช ศ าส ต ร มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ องครักษ มาจัดกิจกรรมใหกับนักเรียนโดย แบงกิจกรรมออกเปนฐานการเรยี นรู ๔.๔ สาธารณสุขจังหวัดนครนายก และศูนยอนามัยท่ี ๓ ชลบุรี มาดูแลและใหคําปรึกษาโรงเรียนสงเสริมสุขภาพระดับเพชร เมื่อป การศึกษา ๒๕๕๕ ไดรบั การรบั รองจากกระทรวงสาธารณสขุ ๔.๔ องคการแพทย ไดจัดอบรมครูและไดทําการสอน เร่ือง เพศศึกษา ใหสอนนักเรียนชั้น ม.๑ – ม.๓ ไดประสบความสําเร็จ โรงเรียน ไดรบั โลร างวัลโรงเรียนตน แบบการจัดต้ังศูนยเ พศวถิ ีศึกษาในระดบั ประเทศ ๔.๕ พัฒนาสังคม หนวยที่ ๑๗ จังหวัดนครนายก มาจัดกิจกรรม เร่ืองการตง้ั ครรภก อนวัยอันควร โดยใหนักเรียนจัดกิจกรรมเดินรณรงคและ จดั นิทรรศการตาง ๆ เกยี่ วกับการสรางสรรคสขุ ภาพ ผลท่ีเกดิ กับผูเรียนและชมุ ชน ๕. เด็กและเยาวชนไดรับอาหารกลางวันท่ี มีคุณคาทางโภชนาการ ถูกสุขลักษณะ และได ผลทเ่ี กิดกบั เดก็ และเยาวชน ด่ืมนมอยา งนอยวันละ ๑ แกว ๑. เด็กปฐมวัยและเด็กวัยเรียนทุกคน ไดรบั การพัฒนาตามวัยมีน้ําหนักสวนสูงตามเกณฑ ๖. นักเรียนโรงเรียนบานเขาสองกลอง มาตรฐานของเด็กไทย รอยละ ๙๔.๔๓ ผานเกณฑการประเมินสมรรถภาพ ๒. เดก็ นักเรียนโรงเรียนบานเขาสองกลอง ทางกาย มีสุขนสิ ัยท่พี ึงประสงคร อ ยละ ๘๙.๐๐ ๓. เด็กและเยาวชนมีความรูและเขาใจท่ีดี ๗. เด็กและเยาวชนนําความรูไปเผยแพร ในการบริโภคอาหารและโภชนาการที่พึงประสงค กบั ครอบครัวและชุมชน และดูแลตนเองตามวัย ๔. เด็กและเยาวชนนําความรูจากการจัด กิจกรรมของโรงเรียนไปใชไ ดอยางมีประสทิ ธภิ าพ การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๑๙ |

ผลทเี่ กิดกบั ชมุ ชน ปญหาอุปสรรคและวธิ ีการแกไข ๑. ไมพบปญหาโรคคอหอยพอกและ โรคมาเลเรีย ในเด็กและเยาวชนในชุมชนใหความ ยั ง มี เ ด็ ก แ ล ะ เ ย า ว ช น บ า ง ส ว น ท่ี ยั ง มี รวมมือการดําเนินการเขาถึงสุขภาพของเด็กเปน พฤติกรรมบริโภคอาหารผิดประเภท มีน้ําหนักและ รายบุคคล สวนสูงต่ําไมไดตามเกณฑมาตรฐาน ซ่ึงสงผลตอ ๒. ชุมชนมีความรูความเขาใจในการบริโภค สุขภาพอนามัยของเด็กและเยาวชนทําใหทาง อาหารและโภชนาการทถี่ ูกสขุ ลักษณะ โรงเรียนในโครงการตามพระราชดําริฯ จังหวัด ๓. ชุมชนใหความรวมมือในการเขารวม นครนายกจะตองดําเนินการพัฒนาอยางตอเนื่อง เปน เครือขา ยสรา งเสรมิ สุขภาพในสถานศึกษา และยัง่ ยืนตอไป ๔. ชุมชนมีสวนรวมในการเผยแพรขาวสาร ประชาสัมพันธ เสียงตามสาย ทําใหชุมชนเขมแข็ง แนวทางการพฒั นาตอเนอ่ื ง ในดานสุขภาพอนามัย และการดําเนินชีวิตประจําวัน อยา งมีความสุข ๑. ควรมีหนวยงานทางราชการเขามา สง เสริมดา นโภชนาการและพัฒนาการตามวัย ของ เดก็ และเยาวชนอยา งตอเนือ่ งทกุ ภาคเรยี น ๒. หนวยงานท่ีเก่ียวของดานอาหารและ โภชนาการ ควรลงพ้ืนที่ดูแลเด็กและเยาวชนอยาง ตอเนื่องที่บานของเด็กและเยาวชน เพื่อสังเกต การเปลย่ี นแปลงดานสขุ ภาพอนามยั อยางใกลชดิ การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกนั ดาร | ๒๐ |

แนวปฏิบตั ิทด่ี ี ดา นการสงเสรมิ อาชพี โครงการปลูกขาวไรซเบอรีอ่ ินทรยี  โรงเรยี น ตชด.บา นยา นซื่อ สชู มุ ชน ตามหลักของปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งอยางยัง่ ยืน ผศู ึกษา บทคัดยอ จ.ส.ต.อาํ นาจ สืบสุทธา บริบทของโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานยานซื่อ ประชาชน สถานศกึ ษา ในเขตพื้นที่บริการมีฐานะยากจน รายไดไมเพียงพอตอการใชจาย สงผล โรงเรยี นตํารวจตระเวนชายแดน ทําใหนักเรียนมีสุขภาพอนามัยไมแข็งแรงสมบูรณเทาท่ีควร ดังนั้นโรงเรียน บานยานซือ่ จึงจัดทําโครงการปลูกขาวไรซเบอรี่อินทรีย โรงเรียน ตชด.บานยานซ่ือ หมทู ี่ ๙ ตาํ บลหาดขาม สูชุมชนตามหลักของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอยางยั่งยืน โดยมี อําเภอกยุ บุรี วัตถุประสงค เพื่อเปนศูนยการเรียนการทํานาขาวใหแกนักเรียน ประชาชน จงั หวดั ประจวบครี ีขนั ธ ไดเรียนรูข้ันตอนและวิธีการทํานา เพ่ือนําผลผลิตขาวไรซเบอรี่ที่มีคุณสมบัติ เดนทางดานโภชนาการคือมีสารตานอนุมูลอิสระสูงที่โรงเรียนปลูก จํานวน กองกาํ กับการตาํ รวจตระเวน ๒ ไร นํามาหงุ ใหน ักเรียนรบั ประทานใหรางกายสมบูรณแข็งแรง และเพื่อนํา ชายแดนท่ี ๑๔ ผลผลิตขาวไรซเบอร่ี จํานวน ๕ ไร ที่โรงเรียนขยายชุมชนมาจําหนายเปน รายไดใหกับกลุมยุวเกษตร โรงเรียน ตชด.บานยานซื่อ และประชาชน ผูเขารวมโครงการ และเพื่อเปนแหลงขยายพันธุขาวใหเกษตรกร หนวยงาน ราชการทสี่ นใจนาํ ไปปลกู รับประทาน การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกันดาร | ๒๑ |

ความเปน มาและความสําคญั ของปญ หา โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานยานซ่ือ ตั้งอยูหมูที่ ๙ ตําบลหาดขาม อําเภอกุยบุรี จังหวัด ประจวบคีรีขันธ สังกัดกองกํากับการตํารวจตระเวนชายแดนท่ี ๑๔ ไดจัดตั้งขึ้นเมื่อป พ.ศ.๒๕๒๔ เปดทําการ สอนตง้ั แตชั้นอนุบาลจนถึงชั้นประถมศึกษาปท่ี ๖ โดยมุงเนนสราง ภูมิปญญา พัฒนาคุณภาพชีวิต สัมฤทธิ์ผล ความม่ันคง โดยนอ มนําโครงการพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ๘ โครงการ มาพัฒนาชว ยเหลือนักเรียนประชาชน ใหมีคุณภาพชวี ติ ที่ดีขึน้ เคร่ืองสีขาวขนาดเล็กใหกับโรงเรียนตํารวจตระเวน ชายแดนบานยานซ่ือ เพ่ือใชตามพระราชประสงค สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และในวันที่ ๑๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๗ บริษัทน้ํามัน อพอลโล (ไทย) จํากัด รวมกับกองบัญชาการตํารวจ ตระเวนชายแดน จัดโครงการพัฒนาโรงเรียนตํารวจ ป พ.ศ. ๒๕๕๒ โรงเรียนตํารวจตระเวน ตระเวนชายแดนอยางย่ังยืน พระเจาวรวงศเธอ ชายแดนบานยานซื่อ ไดริเริ่มโครงการเกษตรเพ่ือ พระองคเจาโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เสด็จ อาหารกลางวัน กิจกรรมการทํานาปลูกขาว ตาม ทรงเยี่ยมชมการจัดนิทรรศการเก่ียวกับการทํานา แนวทางเศรษฐกิจพอเพียงในพื้นท่ีของโรงเรียน ปลูกขาวของโรงเรียน และทรงมีพระราชกระแส จํานวน ๒ ไร ขาวที่ปลูก คือ พันธุชัยนาท เพ่ือนํา รับส่ังเกี่ยวกับการทํานาปลูกขาวของโรงเรียนกับครู ผลผลิตใหนักเรียนบริโภค และใหนักเรียนเรียนรู ตชด. และนักเรียนวาขาวไรซเบอรี่มีประโยชนมาก ขั้นตอนวิธีการทํานา วันท่ี ๓๐ กันยายน พ.ศ. นกั เรยี นควรบรโิ ภคขาวไรซเ บอร่ที ุกวนั ๒๕๕๓ มีการประชุมวิชาการสามทศวรรษการ พัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร สมเด็จ จากพระราชกระแสส มเด็จพระเทพ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จ รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และพระเจา เย่ียมชมการจัดนิทรรศการเก่ียวกับการทํานาปลูก วรวงศเธอ พระองคเจาโสมสวลี พระวรราชา ขาวของโรงเรียน และทรงมีพระราชกระแสเกี่ยวกับ ทินัดดามาตุ และสภาพปญหาประชาชนในเขตพ้ืนท่ี การทํานาปลกู ขา วของโรงเรียน คือ ใหโรงเรียนสราง บริการมีฐานะยากจน รายไดไมเพียงพอตอการใช ยุงฉางทีเ่ ก็บขา ว และมีเครื่องสขี า วขนาดเล็กไวสีขาว จา ย สงผลทําใหนักเรียนมีสุขภาพอนามัยไมแข็งแรง ที่โรงเรียนปลูกใหนักเรียนบริโภค และบริการสีขาว สมบูรณเทาที่ควร ประกอบกับอาชีพชาวนาเด็ก ใหกบั ชาวบานดว ย และเยาวชนไมมีความรูถึงข้ันตอนวิธีการทํานา และ ไมรูคุณคาและความสําคัญของอาชีพชาวนา ซึ่งเปน ป พ.ศ. ๒๕๕๔ มูลนิธิสงเสริมยุวเกษตรกร อาชีพหลักของคนไทย โรงเรียนตํารวจตระเวน ไทยในพระบรมราชูปถัมภของสมเด็จพระเทพ ชายแดนบานยานซ่ือ จึงจัดทําโครงการปลูกขาว รัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี สนับสนุน ไรซเบอรอี่ ินทรยี  โรงเรียน ตชด.บานยานซ่ือ สชู มุ ชน ตามหลักของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอยางยั่งยืน การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทุรกันดาร | ๒๒ |

เพื่อดาํ เนนิ การตามพระราชกระแสรับส่ัง เพื่อพัฒนา วัตถุประสงค เด็กและเยาวชนในถ่ินทุรกันดารใหมีสุขภาพอนามัย ที่สมบูรณแข็งแรง และมีชีวิตความเปนอยูท่ีดีข้ึน ๑. เพือ่ เปน ศนู ยก ารเรียนรกู ารทํานา และเปนศูนยการเรียนรูการทํานา นําผลผลิตขาว ๒. เพ่ือนําผลผลิตขาวไรซเบอรี่มาหุงให ไรซเบอร่ีมาหุงใหนักเรียนรับประทาน จําหนาย นักเรียนรับประทาน ผลิตภัณฑขาวไรซเบอรี่เพ่ือเปนรายได และเปน ๓. เพื่อจําหนายผลิตภัณฑขาวไรซเบอรี่ แหลงขยายพันธุขาวใหเกษตรกรและหนวยงาน เปนรายไดใหกลุมยุวเกษตรกรและประชาชน ราชการท่ีสนใจนําไปปลูกเพ่ือรับประทาน โดย ๔. เพ่ือเปนแหลงขยายพันธุขาวใหเกษตรกร รวมกับหนวยงานสนองงานโครงการพระราชดําริ และหนวยงานราชการทส่ี นใจ ไดแกเกษตรอําเภอกุยบุรี พัฒนาที่ดินจังหวัด ประจวบคีรีขันธ ประมงจังหวัดประจวบคีรีขันธ เปาหมาย ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยทรายอันเน่ืองมาจาก พระราชดําริ ศูนยวิทยาศาสตรขาว มหาวิทยาลัย เชิงปรมิ าณ เกษตรศาสตร วิทยาเขตกําแพงแสน จังหวัดนครปฐม ๑. นักเรียนโรงเรียนตํารวจตะเวนชายแดน เพื่อใหเปนไปตามพระราชกระแสรับสั่งและแกไข บานยานซ่ือ จํานวน ๖๕ คน และประชาชน ปญ หาดงั กลา ว ผูเขา รวมโครงการรขู ัน้ ตอนและวธิ ีการทาํ นา ๒. มอบพนั ธุขา วใหเ กษตรกรและหนวยงาน ราชการ จาํ นวนปล ะ ๓ ราย ขึ้นไป เชิงคณุ ภาพ ๑. นักเรียนไดรับสารอาหารจากไรซเบอร่ี สง ผลใหมสี ขุ ภาพอนามัยสมบรู ณ แข็งแรง ๒. นักเรียน ประชาชน มีรายไดและมี คุณภาพชวี ติ ทดี่ ขี น้ึ การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กันดาร | ๒๓ |

วธิ กี ารจัดกิจกรรม โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานยานซ่ือ มีวิธีการดําเนินงานโครงการการปลูกขาวไรซเบอรี่ อินทรียโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบานยานซ่ือ สูชุมชน ตามหลักของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอยาง ยงั่ ยืน โดยมีรายละเอยี ดวธิ กี ารดําเนนิ กจิ กรรม ดังนี้ ข้ันตอนที่ ๑ มีการประชุมครูตํารวจ ๒.๑ กิจกรรมศูนยการเรียนรูการทํานา ตระเวนชายแดนประจําปการศึกษา เพื่อมอบหมาย โรงเรียนทําขอมูลการทํานาปลูกขาวใหนักเรียน หนาท่ีรับผิดชอบงานโครงการพระราชดําริ สรุปผล ประชาชน หนวยงานราชการศึกษาดูงาน และให การดําเนินงานในรอบปท่ีผานมา และประชุม นักเรียน ประชาชน หนวยงานราชการท่ีสนใจฝก ประจําเดอื น แจง ผลการดาํ เนินงาน กําหนดแผนการ ปฏิบัติการทํานาโยน นาดํา เพื่อใหมีความรูและ ดําเนินงานในรอบเดือนตอไป และมีการประชุม ทั ก ษ ะ ใ น ก า ร ทํ า น า โ ด ย มี รู ป ภ า พ แ ล ะ ขั้ น ต อ น ยุวเกษตรกรโรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดนบาน ดาํ เนนิ การ ดงั น้ี ยา นซอ่ื เพื่อเลือกคณะกรรมการ แตงต้ังคณะกรรมการ ยุวเกษตรกรประจําปการศึกษา สรุปผลการ ๑) ศูนยการเรียนรูดานเครื่องมือ ดําเนินงานในรอบปการศึกษาท่ีผานมา สรุปยอด อุปกรณในการทํานาพื้นบาน โรงเรียนไดจัดเก็บ รายจาย รายไดประจําป เงินปนผล และมีการ รวบรวมเครื่องมือในการทํานาพื้นบาน โดยขอ ประชุมวิสามัญยุวเกษตรกรโรงเรียนตํารวจตระเวน บรจิ าคจากชาวนา และจาํ ลองเคร่ืองมือในการทํานา ชายแดนบานยานซ่ือ เดือนละ ๑ ครั้ง มอบหมาย พ้ืนบานโดยครูภูมิปญญาเพื่อใหรูถึงรูปราง ลักษณะ หนาที่ และแจงผลการดําเนินงาน สรุปผลการ วิธีการใช และประโยชน ใหนักเรียน ประชาชน ดําเนนิ แตละกจิ กรรมในรอบ ๑ เดือน ใหสมาชิกในท่ี หนวยงานทั่วไปไดศึกษา และเชิญครูภูมิปญญา ประชุมทราบ และกําหนดแผนในการดําเนินงานใน ชาวนาเพชรบุรีมาใหความรูเกี่ยวกับเครื่องมือทํานา เดือนตอไป เพื่อปลูกฝงนักเรียนรูจักการทํางาน พนื้ บาน รวมกัน กลาแสดงออก ยึดถือหลักประชาธิปไตย มี ความรบั ผดิ ชอบตอหนาที่ การจดบันทึกรายงานการ ๒) ศูนยการเรียนรูดานการปฏิบัติ ประชมุ และการจัดทาํ บญั ชี จริงขั้นตอนและวิธีการทํานาโยน นาขาว จํานวน ๒ ไร ใหนักเรียน ประชาชน หนวยงานราชการได ข้ันตอนที่ ๒ วิธีการดําเนินการงานตาม ศกึ ษา กิจกรรมศูนยการเรียนรูการทํานา ผลผลิตขาวไรซ เบอรี่นํามาหุงใหนักเรียนรับประทาน จําหนาย ๓) ศูนยการเรียนรูปฏิบัติจริง ผ ลิ ต ภั ณ ฑ ข า ว ไ ร ซ เ บ อ ร่ี เ ป น ร า ย ไ ด ใ ห ก ลุ ม ข้ันตอนและวิธีการทํานาดําขาวไรซเบอร่ี ขยายผล ยุวเกษตรกรและประชาชน ขยายพันธุขาวให สูชุมชน จํานวน ๕ ไร ใหนักเรียน ประชาชน เกษตรกร และหนวยงานราชการที่สนใจนําไปปลูก หนวยงานราชการไดศึกษา มีภาพและขั้นตอน รับประทาน ดังนี้ วิธกี ารทํานาโยน การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทรุ กนั ดาร | ๒๔ |

๒.๒ กิจกรรมหุงขาวไรซเบอร่ีให ๒.๓ กิจกรรมจําหนายผลิตภัณฑสาร นักเรียนรับประทาน ในปการศึกษา ๒๕๕๗ ขาวไรซเบอรี่ เปนรายไดใหกลุมยุวเกษตรกรและ โรงเรียนมีเวลาเปดทําการ จํานวน ๒๐๐ วัน ตองใช ประชาชน มีข้ันตอนวิธีการ คือ ปการศึกษา พ.ศ. ขาวสารวันละ ๕ กิโลกรัมตอวัน โรงเรียนใชวิธีการ ๒๕๕๗ ซื้อขาวเปลือกไรซเบอร่ีจากเกษตรกรที่ ผสมขาวไรซเบอร่ี ๑ กิโลกรัม ตอขาวขาว ๔ โรงเรียนขยายสชู มุ ชนจํานวน ๕ ไร ราคากิโลกรัมละ กโิ ลกรัมทุกวันทําการ ดังน้ัน โรงเรียนตองใชขาวสาร ไรซเบอร่ีในปการศึกษา ๒๕๕๗ จํานวน ๒๐๐ ๑๕ บาท ไดผลผลิตประมาณ ๕,๐๐๐ กิโลกรัม เปน กิโลกรัม เพื่อใหนักเรียนปรับตัวมารับประทานขาว ไร ซเ บอ รี่ ผ ล เ ป นที่ นา พอ ใ จ นัก เ รีย นช อ บ จํานวนเงิน ๗๕,๐๐๐ บาท นํามาสีเปนขาวสาร รับประทานขาวไรซเบอร่ี มีการกําหนดเปาหมาย ไรซเบอร่ีไดประมาณ ๓,๐๐๐ กิโลกรมั จากน้ันนํามา การหุงขาวไรซเบอรี่ ใหนักเรียนรับประทานไดถึงวัน ละ ๕ กิโลกรัม จะตองใชขาวสารไรซเบอรี่ท้ังหมด บรรจุถุงแบบสูญญากาศ ขนาด ๑ กิโลกรัม ขาย จํานวน ๑,๐๐๐ กิโลกรัม สําหรับปการศึกษา กิ โ ล ก รั ม ล ะ ๑ ๐ ๐ บ า ท เ ป น เ งิ น ป ร ะ ม า ณ ๒๕๕๘ โรงเรียนปลูกขาวไรซเบอรี่ จํานวน ๒ ไร ปลูกปละ ๒ คร้ัง จะไดผลผลิตขาวสารไรซเบอร่ี ๓๐๐,๐๐๐ บาท และแปรรูปขาวไรซเบอรี่เปนขนม ทั้งหมดประมาณจํานวน ๑,๒๐๐ กิโลกรัม ซึ่ง เพียงพอตอการหุงขาวไรซเบอรี่แบบไมผสมขาวขาว ทองมวน ขาวตู ขาวแตน เพื่อเปนรายไดใหกับ เพ่ือใหเปนไปตามพระราชกระแสรับส่ังสมเด็จ นั ก เ รี ย น ก ลุ ม ยุ ว เ ก ษ ต ร แ ล ะ เ ป น ก อ ง ทุ น ใ ห กั บ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี และ พระเจา วรวงศเ ธอ พระองคเ จา โสมสวลี พระวรราชา โรงเรียน โดยวิธีจะแบงกําไรใหกับสมาชิกกลุมยุว ทินัดดามาตุ สงผลใหนักเรียนมีสุขภาพอนามัยท่ี เกษตร สมบูรณ ๒.๔ กิ จ ก ร ร ม ข ย า ย พั น ธุ ข า ว ใ ห เกษตรกร และหนวยงานราชการที่สนใจปลูก ในป พ.ศ.๒๕๕๗ โรงเรียนตํารวจตระเวนชายแดน บานยานซื่อ มอบพันธุขาวไรซเบอรี่ใหกับเกษตรกร หนวยงานราชการ จํานวน ๕ ราย จํานวนท้ังส้ิน ๑๖๒ กโิ ลกรัม ดงั น้ี ๑) มอบพันธุขาวไรซเบอร่ี จํานวน ๗๕ กโิ ลกรัม ใหน างนิภา เพ่มิ เติม ๒) มอบพันธุขาวไรซเบอรี่ จํานวน ๕๐ กิโลกรัม ใหนางสปุ ราณี เกยี่ วงอน ๓) มอบพันธุขาวไรซเบอร่ี จํานวน ๒๕ กิโลกรัม ใหชุดกองรอยตํารวจตระเวนชายแดน ที่ ๑๔๕ ๔) มอบพันธุขาวไรซเบอร่ี จํานวน ๗ กิโลกรัม ใหสํานักงานพัฒนาท่ีดินจังหวัด ประจวบคีรีขนั ธ และ ๕) มอบพันธุขาวไรซเบอรี่ จํานวน ๕ กิโลกรัมใหพนักงานราชการของวิทยาลัยเทคนิค ประจวบครี ขี ันธ การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร | ๒๕ |

ผลทเี่ กิดกบั ผเู รียนและชมุ ชน ๑. กจิ กรรมศนู ยการเรยี นรูการทาํ นา ๑.๑ นักเรยี น ประชาชน มีความรูความ เขาใจถึงประโยชนและวิธีใชเครื่องมือทํานาพ้ืนบาน และชว ยกนั อนุรักษเ คร่อื งมือทาํ นาพื้นบาน ๑.๒ นักเรียน ประชาชน มีความรู มี ทักษะในวิธีการทํานาโยน และสามารถปฏิบัติไดจริง ในชวี ิตประจําวัน ๑.๓ นักเรียน ประชาชน มีความรู มี ทักษะในวิธีการทํานาดํา และสามารถปฏิบัติไดจริง ๓. กิจกรรมจําหนายผลิตภัณฑขาวไรซ ในชวี ิตประจาํ วัน เบอรีเ่ ปนรายไดใ หกลุมยวุ เกษตรกรและประชาชน ๑.๔ ผลผลิตขาวไรซเบอรี่ของโรงเรียน ๓.๑ จําหนายผลิตภัณฑขาวสารไรซ จํานวน ๒ ไร ครง้ั ท่ี ๑ (นาปง) ไดผลผลิตขาวเปลือก เบอ ร่ี จํา นว น ๒ ๔๐ ก ลอ ง บ รร จุก ลอ งล ะ จาํ นวน ๑,๐๐๐ กิโลกรมั ๑ กิโลกรัม ราคากลองละ ๑๐๐ บาท เปนเงิน ๒๔,๐๐๐ บาท ๑.๕ ขาวไรซเบอรี่ของโรงเรียนจํานวน ๒ ไร ครั้งที่ ๒ (นาป) ขาวอายุได ๒๐ วัน เก็บ ๓.๒ จําหนายขาวตู ๒๐ หอ ราคาหอ ผลผลติ เดอื น กมุ ภาพันธ พ.ศ.๒๕๕๘ ละ ๒๐ บาท เปน เงิน ๔๐๐ บาท ๑.๖ ผลผลิตขาวไรซเบอรี่ขยายสูชุมชน ๓.๓ จําหนายขาวแตน ๒๐ หอ ราคา จํานวน ๕ ไร ครั้งท่ี ๑ (นาปง) ไดผลผลิตขาวเปลือก หอละ ๒๐ บาท เปน เงิน ๔๐๐ บาท จํานวน ๒,๗๑๐ กิโลกรมั ๓.๔ จําหนายทองมวน ๒๐ หอ ราคา ๑.๗ ขาวไรซเบอรี่ขยายสูชุมชนจํานวน หอละ ๒๐ บาท เปน เงิน ๔๐๐ บาท ๕ ไร คร้ังที่ ๒ (นาป) ขาวอายุได ๔๕ วัน เก็บ ผลผลิต เดอื น มกราคม พ.ศ.๒๕๕๘ ๓.๕ คงเหลือผลิตภัณฑขาวสารไรซ เบอร่ี คร้ังที่ ๑ (นาปง) จาํ นวน ๑,๒๖๐ กลอง บรรจุ ๒. กิจกรรมนําผลผลิตขาวไรซเบอร่ีมาหุง กลองละ ๑ กิโลกรัม คิดเปนเงินรายไดประมาณ ใหน กั เรยี นรับประทาน ๑๒๖,๐๐๐ บาท ที่จะตองประสานเพ่ือจําหนายที่ รา นภฟู าตอไป ๒.๑ ภาคเรียนที่ ๑ มี ๑๐๐ วันทําการ หงุ ขา วไรซเบอรี่ ๑ กโิ ลกรัม ผสมขาว ๔ กิโลกรัม ให ๔. กิจกรรมขยายพันธุขาวใหเกษตรกร นกั เรียนรบั ประทานทกุ วันทําการนบั ต้งั แตว ันสีขา ว และหนวยงานราชการท่ีสนใจ โรงเรียนตํารวจ ตระเวนชายแดนบานยานซ่ือ ไดมอบพันธุขาวไรซ ๒.๒ ภาคเรียนท่ี ๒ มี ๑๐๐ วันทําการ เบอร่ี ใหกับเกษตรกร หนวยงานราชการจํานวน ๕ หุงขา วไรซเบอร่ี ๑ กโิ ลกรมั ผสมขาว ๔ กิโลกรัม ให ราย จาํ นวนขา วไรซเ บอรท่ี ั้งสนิ้ ๑๖๒ กิโลกรมั นกั เรียนรับประทานทกุ วนั ทําการ การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่ินทรุ กนั ดาร | ๒๖ |

การเผยแพร แนวทางการพัฒนาตอ เน่อื ง ๑. เปน ศนู ยการเรยี นการทํานาขาวของ โครงการปลูกขาวไรซเ บอรีอ่ ินทรีย โรงเรียน นกั เรยี น ประชาชน หนว ยงานราชการผสู นใจ ตชด.บานยานซ่ือ สูชุมชน ตามหลักของปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงอยางยั่งยืน เปนโครงการที่ดีมี ๒. สรปุ ผลการดาํ เนนิ งานของโครงการให ประโยชนเปนโครงการที่ปฏิบัติไดจริงเปนรูปธรรม และสามารถพัฒนาเปนกองทุนยุวเกษตรกรตนแบบ ตน สังกดั และหนวยงานสนองงาน ใหกับโรงเรียน ตชด. ทั่วประเทศได หากไดรับ การสง เสริมพฒั นาอยางตอเน่อื ง ๓. จัดนทิ รรศการเผยแพรผ ลงาน ปญหาอปุ สรรคและวธิ ีการแกไข ๑. ปญหาเรอื่ งการตลาดในการขายขาวสาร ไรซเบอรี่ เนื่องจากพึ่งดําเนินผลิตสินคาออกจําหนาย เมื่อเดือนตุลาคม พ.ศ.๒๕๕๗ ดังนั้น ตองใชเวลา เรื่องการตลาด และตองการหนวยงานที่เก่ียวของ ชว ยเหลือ ๒. ปญหาเร่ืองขาดวัสดุอุปกรณในการทํา ขนมทองมวน ขา วตู ขา วแตน เอกสารอา งองิ โครงการสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี, สํานักงาน. แผนพัฒนาเด็กและเยาวชนใน ถิ่นทุรกันดาร ตามพระราชดําริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๙. กรุงเทพฯ : บริษัท อมรนิ ทรพรน้ิ ตง้ิ แอนดพ บั ลิชชิ่ง จํากดั (มหาชน), ๒๕๕๑. การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกันดาร | ๒๗ |

แนวปฏิบตั ิทีด่ ี ดา นอนุรักษท รพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม วดั บาน คน ปา สกู ารพึ่งพาและเก้ือกลู สถานศกึ ษา บทคัดยอ โรงเรยี นทพิ ยป าละวิทยานุสรณ แนวปฏิบัติที่ดี ดานการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ ตําบลหวั เสือ อาํ เภอแมท ะ ส่ิงแวดลอม เรื่อง วัด บาน คน ปา สูการพ่ึงพาและเก้ือกูล ของ จังหวดั ลาํ ปาง โรงเรียนทิพยปาละวิทยานุสรณ ตําบลหัวเสือ อําเภอแมทะ จังหวัด ลําปาง มีวัตถุประสงคเพื่อ ๑) กักเก็บรักษานํ้าไวใชท้ังบริโภคและ สาํ นกั งานพระพทุ ธศาสนาแหงชาติ การเกษตรของชุมชนบริเวณใกลเคียงได ๒) สรางความชุมชื้นใหกับ ผนื ดนิ ผนื ปาบริเวณโดยรอบ ๓) ปองกันและชวยในการดับไฟ เมื่อเกิด ไฟปาในหนาแลง ๔) เปนท่ีอยูอาศัยของสัตวน้ํานานาชนิด ๕) ปลูกฝง จิตสํานึกท่ีดีในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหกับ นักเรียนโรงเรียนทิพยปาละวิทยานุสรณและเยาวชนของชาติ และ ๖) ชวยลดภาวะโลกรอน โรงเรียนทิพยปาละวิทยานุสรณ มีความ ตระหนักในการอนุรักษทรัพยากรปาไมของชุมชน จึงดําเนินกิจกรรม สรางฝายและรวมกันสรางแนวกันไฟ โดยมีองคกรแกนนําพระภิกษุ สามเณร เยาวชนบานสามขา เปนตนแบบในการขยายแนวคิดในการ พัฒนาและฟนฟูปาเขตตนน้ําไปสูการมีสวนรวมในการจัดการ ทรัพยากรรวมกับชุมชนนําไป สูการพึ่งพาและเกื้อกูลซึ่งกันและกัน จนนําไปสูการรวมกันปกปองอนุรักษรักษาทรัพยากรเพ่ือลูกหลาน สบื ไป การประชุมวิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๒๘ |

ความเปน มาและความสําคญั ของปญหา แ น ว ท า ง ใ น ก า ร แ ก ไ ข ป ญ ห า อ า ง เ ก็ บ น้ํ า ตื้ น เ ขิ น จุดแรกท่ีรวมกันคิด คือขอความอนุเคราะหจาก บานสามขา ตําบลหัวเสือ อําเภอแมทะ กรมชลประทานใหชวยขุดลอกอางเก็บน้ําใหม แต จังหวัดลําปาง เม่ืออดีต ๖๐ ปที่ผานมา หมูบาน กรมชลประทานแจงวาการขุดลอกอางเก็บนํ้าใหม สามขาและชุมชนขางเคียงเคยมีทรัพยากรธรรมชาติ ไมคุมคากับงบประมาณ ชาวบานสามขาจึงรวมกัน ที่อุด มส มบูร ณ มีสัต วป านอ ยใ หญม าก มา ย คิดหาทางออกใหม จนกระท่ังไดรับคําแนะนําของ จนกระท่ังรัฐบาลเปด ใหสมั ปทานปาไมในชวงป พ.ศ. นายพารณ อิศรเสนา ณ อยุธยา กรรมการ ๒๕๐๑ - ๒๕๐๓ ปาไมสวนใหญจึงถูกตัดโคนเปน ผูทรงคุณวุฒิ สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการ จํานวนมาก ตอมาในชวงป พ.ศ. ๒๕๐๔ - ๒๕๐๗ เศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ใหไปที่หวยฮองไคร เกิดความแหงแลงในพ้ืนท่ีการเกษตร สงผลทําใหทํา ซึ่งเปนโครงการในพระราชดําริของพระบาทสมเด็จ นาแลวเก็บเกีย่ วผลผลิตไมไ ด ชาวบานบา นสามขาจึง พระเจาอยูหัวฯ ที่จังหวัดเชียงใหม เพื่อศึกษาดูงาน เขาไปทําไรเลื่อนลอยในเขตปาตนน้ํา เปนเหตุใหผืน ก า ร ฟ น ฟู ต น น้ํ า ลํ า ธ า ร แ ล ะ ก า ร ป อ ง กั น ไ ฟ ป า ปาในเขตปา ตนนํา้ เสยี หายเปนจํานวนมาก ช า ว บ า น จึ ง ร ว ม ก ลุ ม กั น เ พื่ อ ไ ป ศึ ก ษ า เ ยี่ ย ม ช ม ศูนยการศึกษาเพ่ือพัฒนาหวยฮองไครถึง ๔ ครั้ง ตอมาปญหาท่ีเกิดขึ้นในบานสามขา คือ จึงเขาใจถึงทฤษฎีการทําฝายชะลอน้ําอยางลึกซ้ึง ปญหาเรื่องน้ํา หน้ีสิน จนนําไปสูการตั้งกลุมเพ่ือ และถองแท จนสามารถนํามาประยุกต ใชกับสภาพ ดําเนินการจัดการทรัพยากรธรรมชาติในหมูบาน พ้ืนภูเขาท่ีบานสามขาไดอยางเหมาะสม ซ่ึงชุมชนบาน โดยเร่ิมตนจากเด็กนักเรียน ตอมาในชวงป พ.ศ. สามขาไดเปนชุมชนแรกท่ีริเร่ิมการพัฒนาและฟนฟู ๒๕๑๓ - ๒๕๒๐ ดินฟาอากาศแปรปรวน สัตวปา ปาเขตตนนํ้าของเพ่ือแกไขปญหาการขาดแคลน ประเภทเสือและหมี เร่ิมหายไปจากผืนปาบานสามขา น้ําอุปโภคบริโภค โดยการสรางฝายชะลอน้ําและ นํ้าใชในการเกษตรไมพอเพียง เพร าะขาด แนวปองกันไฟปา ตลอดจนการหามตัดไมทําลายปา กฎระเบียบในการใชน้ํา ตอมาชวงป พ.ศ.๒๕๒๑ ในเขตปาตนนํ้า ซึ่งเริ่มทํามาตั้งแตป พ.ศ.๒๕๔๖ แหลงนํ้าที่นํามาใชบริโภคแหงขอด ป ๒๕๒๑ - จนถึงปจจุบัน ปรากฏวาปญหาการขาดแคลนนํ้า ๒๕๒๕ สรางประปาภูเขาจากแหลงนํ้าหวยแมอิง อุปโภคบริโภคของชุมชนบานสามขาสามารถแกไข จนกระท่ังป พ.ศ. ๒๕๓๖ นํ้าประปาจากหวยแมอิง ได มีน้ําเพียงพอในการอุปโภคบริโภคไดตลอดป แหงขอด จึงนําแหลงน้ําประปาจากหวยสามขาเขา จากการดําเนินกิจกรรมการพัฒนาและฟนฟูปาเขต มาเสริมหวยแมอิง จนถึงปจจุบัน ป พ.ศ. ๒๕๒๖ - ตนนํ้าของชุมชนบานสามขาท่ีผานมา ทําใหชุมชน ๒๕๒๗ ไดสรางอางเก็บน้ําหวยสามขา โดยไดรับ บานสามขามีองคความรู ความเขาใจ ในการพัฒนา พระราชทานจาก พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว เม่ือ และฟนฟูปาเขตตนนํ้าเปนอยางดี และเน่ืองจาก สรางอางเก็บนํ้าเสร็จในป ๒๕๒๘ จึงหามชาวบาน ชุมชนขางเคียงยังไมสามารถแกไขปญหาเหลาน้ีได ขึ้นไปทําไรเลื่อนลอยบนภูเขาเขตปาตนนํ้า และ จึงเกดิ การขยายแนวคดิ จากชมุ ชนบา นสามขาไปสู รว มกนั ต้ังกฎระเบียบการใชนํ้าในอางเก็บน้ํา ตอมา ป พ.ศ.๒๕๔๔ อางเก็บน้ําตื้นเขิน ทําใหนํ้าท่ีเก็บกัก ไวใชในการเกษตรไมเพียงพอ ชาวบานจึงรวมกันหา การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๒๙ |

ชุมชนอื่น ๆ เกิดเปนเครือขายลุมนํ้าจางซึ่งประกอบ เขตตนน้ําในชุมชนของตนเองได และสามารถ ไปดวย ๑๐ ชุมชน ไดแก ชุมชนบานสามขา ชุมชน ถา ยทอดไปสูเยาวชนรุน นองในชุมชนของตนเองดวย บา นผาแมว ชุมชนบานนายาบ ชุมชนบานทุง ชุมชนบาน นอกจากน้ียังเปนการกระตุนพระภิกษุ สามเณรและ ดอนไฟ ชุมชนบานเอียก ชุมชนบานก่ิว ชุมชนบานนาสัก ผูใหญในชุมชนใหมีความตระหนักในการอนุรักษ ชุมชนบานแมจางเหนือ และชุมชนบานดง การนํา ทรัพยากรปาไมของชุมชน เหตุผลดังกลาวจึง แนว คิดของชุมช นบานสามขาไปแกไขปญหา กอกําเนิดโครงการสานฝนสรางฝายกันไฟข้ึน โดยมี ของชุมชนอื่น ๆ นัน้ ผทู น่ี ําไปปฏบิ ตั ิสวนใหญจะเปน องคกรแกนนําพระภิกษุสามเณร เยาวชนบาน กลุมของผูใหญ โดยท่ีเยาวชนในแตละชุมชนจะมี สามขาเปนตนแบบในการขยายแนวคิดการพัฒนา สวนรว มนอยมาก และฟนฟูปาเขตตนนํ้าไปสูการมีสวนรวมกันในการ จัดการทรัพยากรรวมกับชุมชน ดังจะเห็นไดจาก ดังเหตุปจจัยท่ีกลาวมาขางตน องคกรแกน การรวมกันดับไฟปาของนักเรียนโรงเรียนพระ นําเยาวชนบานสามขาและทางนักเรียนโรงเรียน ปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา โรงเรียนทิพยปาละ พระปรยิ ัติธรรมแผนกสามัญศึกษา โรงเรียนทิพยปาละ วิทยานุสรณ และชาวบานซ่ึงเปนส่ิงท่ีแสดงให วิทยานุสรณจึงมีแนวคิดที่จะขยายองคความรูความ เห็นวา วัด บาน คน ปา นําไปสูการพึ่งพาและ เขาใจในการพัฒนาและฟนฟูปาเขตตนน้ําใหกับ เก้ือกูลซ่ึงกันและกัน จนนําไปสูการรวมกันปกปอง เยาวชนดวยกันเองใน กลุมเครือขายลุมนํ้าจาง โดย อนรุ กั ษร ักษาถน่ิ แดนบา นเกิดของคนในชุมชน ตั้งกลุมเยาวชนเปนกลุมรวมพล คนรักษน้ําจาง เพ่ือใหเยาวชนในกลุมสามารถพัฒนาและฟนฟูปา การประชมุ วิชาการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทรุ กนั ดาร | ๓๐ |

วัตถุประสงค วธิ กี ารจัดกจิ กรรม ๑. เพ่ือกักเก็บน้ําไวใชในการบริโภคและ ๑. จัดกิจกรรมเพ่อื เสนอผบู ริหาร การเกษตรของชุมชนบริเวณใกลเ คยี งได ๒. เชญิ วิทยากรใหค วามรู ๓. รว มกบั ชุมชนในการระดมความคิดเหน็ ๒. เพ่ือสรางความชุมช้ืนใหกับผืนดินผืนปา ๔. สํารวจพนื้ ท่ใี นการดําเนินงาน บรเิ วณโดยรอบ ๕. นักเรียน ชุมชน และเยาวชนรวมกันทํา กจิ กรรม ๓. เพื่อปองกันและชวยในการดับไฟ เม่ือ ๖. ประเมินงาน เกิดไฟปาในหนา แลง ผลท่เี กดิ กบั ผเู รยี นและชุมชน ๔. เพื่อเปน ท่อี ยูอาศัยของสัตวน ้ํานานาชนดิ ๕. เพ่ือปลูกฝงจิตสํานึกท่ีดีในการอนุรักษ ๑. ผูเรียนไดเรียนรูถึงสภาพปญหา และ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมใหกับนักเรียน ตระหนักถึงความจําเปนในการอนุรักษทรัพยากร โรงเรียนทิพยปาละวทิ ยานสุ รณแ ละเยาวชนของชาติ ธรรมชาติ และรวมกันกับชุมชนในการอนุรักษ ๖. เพอ่ื ชวยลดภาวะโลกรอน ทรพั ยากรธรรมชาติ เปาหมาย ๒. ชุมชนมีแหลงน้ําไวใชเพ่ือการอุปโภค และนําไปใชในการเกษตร เปนแหลงอาหารของ เชิงปรมิ าณ ชมุ ชน และเปน แหลง อนุรักษฟ น ฟูพนั ธสุ ัตวน้ํา นักเรียนโรงเรียนทิพยปาละวิทยานุสรณ เยาวชน และชาวบานบานสามขา ๓. พ้ืนท่ีโดยรอบมีความชุมชื้น มีความ หลากหลายทางชวี ภาพ และชวยเปนแนวกนั ไฟ เชงิ คณุ ภาพ เพ่ือใหกลุมสามารถพัฒนาและฟนฟูปาเขต ตนนํ้าในชุมชนของตนเองได และสามารถถายทอด ไปสูในชุมชนของตนเองดวย นอกจากน้ียังเปน การกระตุนใหผูใหญในชุมชนมีความตระหนักใน การอนรุ กั ษทรัพยากรปาไมของชุมชน การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทุรกันดาร | ๓๑ |

แนวทางการพัฒนาตอ เน่อื ง จากการที่ไดรวมกับชุมชนในการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติของหมูบานสามขา ทําใหเห็นวา หนวยงานภาครัฐและเอกชนควรจะมกี ารสนับสนุนอุปกรณดานการปองกันอันตรายจากไฟปา เชน รองเทาบูท สําหรับสวมดับไฟปา อุปกรณการปองกันความรอน สําหรับพระภิกษุสามเณรใหเพียงพอตอการใชงานของ ชุมชนตอ ไป แหลงขอ มูล http://www.baansamkha.com พระครสู ิริรตั นกจิ เจาอาวาสวดั สามขา นายบญุ เรอื น เฒา คํา ผใู หญบ า นบา นสามขา นายชาญ อุทธยิ ะ แกนนําหมบู านบา นสามขา ร.ต ชัย วงคต ระกูล แกนนาํ หมบู า นบา นสามขา นายบญุ สง บญุ เจริญ แกนนาํ หมูบ า นบา นสามขา ครศู รีนวล วงคตระกูล ครูโรงเรียนบา นสามขา ดร.จํานงค จนั ทรจอม อดีตผูใหญบ า นบา นสามขา คณะกรรมการหมูบา นบา นสามขา การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๓๒ |

แนวปฏบิ ัติทีด่ ี ดา นการอนรุ กั ษวัฒนธรรมทอ งถ่ิน ความเชอื่ แรงศรทั ธา วัฒนธรรมการยอมผาดว ยสีรากเขาะ ผศู ึกษา บทคดั ยอ นางสาวรัศมี ครี ชี โลม นายบญุ ชอบ ลีม้ งคลเลศิ แนวปฏบิ ัตทิ ่ีดี ดานการอนรุ ักษว ัฒนธรรมทอ งถิ่น เรอ่ื ง ความเชื่อ แรงศรัทธา วฒั นธรรมการยอ มผาดว ยสรี ากเขาะ เปนการนําเอาความเชื่อ สถานศกึ ษา และแรงศรัทธาที่เกี่ยวกับวัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะ มา ศนู ยก ารเรียนชมุ ชนชาวไทยภเู ขา สงเสริมใหเกิดการอนุรักษสืบสานวัฒนธรรมของชุมชน ซ่ึงวัฒนธรรม “แมฟา หลวง” บานหวยขี้หมี ดังกลาวเปนวัฒนธรรมท่ีชาวบานหวยข้ีหมียึดถือปฏิบัติกันมาดวยแรง หมูที่ ๖ ตาํ บลทา สองยาง ศรัทธาจากบทกวี ที่กลาวไววา “ยวา โม กะ ซี อะ มะ เหลาะ นี่ แหมะ อําเภอทาสองยาง จงั หวดั ตาก โม พอ เหงาะ เลอ เขาะ” แปลวา แมพระพุทธเจาไดสั่งเสียกอนตายวาชุด กะเหร่ียงตองยอมสีดวยรากเขาะ และความเชื่อที่วาการใสชุดกะเหรี่ยงท่ี ศนู ยการศกึ ษานอกระบบและ ทอจากดายท่ียอมสีดวยรากเขาะจะทําใหสุขภาพดีและหากมีไวในบานจะ การศกึ ษาตามอธั ยาศยั ทาํ ใหร มเยน็ เปน สุข มวี ัตถปุ ระสงคเพ่ือ ๑) ใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ อาํ เภอทาสองยาง เก่ียวกับวัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะ ๒) ใหผูเรียนเกิดความ ภาคภูมิใจและเห็นคุณคาในวัฒนธรรมและภูมิปญญาทองถ่ินของชุมชน สํานักงานสงเสริมการศึกษา และ ๓) สืบสานและอนุรักษวัฒนธรรมที่ดีงามและภูมิปญญาทองถ่ินของ นอกระบบและการศึกษา ชมุ ชนใหคงอยูส บื ไป โดยมีกลุมเปา หมาย คอื ๑) นักเรียนชั้นประถมศึกษา ตามอธั ยาศัยจังหวดั ตาก ปท่ี ๑ - ๖ ของ ศศช. บานหวยข้ีหมี จํานวน ๔๕ คน และ ๒) ผูปกครอง นักเรียนและชาวบาน จํานวน ๒๐ คน ดําเนินการศึกษาโดยใหผูเรียน ศกึ ษา สาํ รวจขอมูลโดยการสัมภาษณปราชญชาวบานและผูนําภูมิปญญา รวบรวมและวิเคราะหขอมูล จากน้ันครูตรวจสอบขอมูลซํ้าโดยการเชิญ ปราชญชาวบานและผูนําภูมิปญญามาใหขอมูลอีกครั้ง จัดกิจกรรมการ เรียนการสอนเร่ืองการยอมผาดวยสีรากเขาะ โดยปราชญชาวบานและ ผูนําภูมิปญญา เมื่อถึงชวงที่ชาวบานทําการยอมสีผาจากรากเขาะซึ่งตอง ออกไปยอมนอกหมบู านและนาํ กลับเขามาในหมูบานพรอมกัน ครูใหผูเรียน ไดเรียนรูจากการปฏิบัติจริงจากการเขารวมกิจกรรมยอมสีดายจากราก เขาะรวมกับผูปกครองและชุมชน เพื่อใหผูเรียนเกิดทักษะในการยอมสี ดายจากรากเขาะและเกิดความภาคภูมิใจเห็นคุณคาในวัฒนธรรมและ ภูมิปญญาทองถ่ินของชุมชน โดยการแตงกายดวย ชุดกะเหร่ียงท่ียอม สดี ายจากรากเขาะในทุกวนั ศุกร และวันสาํ คัญทางศาสนาที่ตนเองนบั ถือ การประชมุ วชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร | ๓๓ |

ผลการดําเนินงานพบวาผูเรียนทุกคนมีความรู ความเขาใจเก่ียวกับวัฒนธรรมการยอมสีดายดวย รากเขาะ จากการถายทอดความรูของจากภูมิปญญา และลงมือปฏิบัติจริงผานกิจกรรมการยอมสีดายดวย รากเขาะ นําไปสูการเกิดองคความรูที่ย่ังยืน สรางความสัมพันธที่ดีใหเกิดข้ึนภายในครอบครัวและชุมชน ผูเรียนเกิดความภาคภูมิใจและเห็นคุณคาในวัฒนธรรมและภูมิปญญาทองถ่ินของชุมชน นําไปสูการสืบสาน อนุรักษวัฒนธรรมที่ดีงามและภูมิปญญาทองถิ่นของชุมชนใหคงอยูสืบไป โดยรวมมือกันแตงกายดวย ชุดกะเหร่ียงท่ียอมสีดายจากดวยเขาะในทุกวันศุกรและวันสําคัญทางศาสนาที่ตนเองนับถือ ในการดําเนิน โครงการนี้พบวา วัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะไมสามารถจัดกิจกรรมไดทุกป เนื่องจากมีขอหามใน การยอ มสดี ายดวยรากเขาะ คือ หากปไ หนมีคนตายในหมบู านหามทําการยอมสีดายดวยรากเขาะในปนั้น และ ตองมีดายสําหรับใชยอมสี สงผลใหการจัดการศึกษาภาคปฏิบัติตองรอเวลาในการศึกษา วิธีการแกไข ควรมี การจัดทาํ เอกสารบนั ทึกขอ มลู วัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะ เพื่อใชเปนสื่อประกอบการจัดการเรียนรู สวนแนวทางการพัฒนาตอเน่ือง ควรสงเสริมใหชุมชนอนุรักษตนเขาะ โดยการปลูกทดแทนทุกปกอนฤดูกาล หวา นขา ว ความเปน มาและความสาํ คัญของปญ หา ยอมสีดวยรากเขาะ จะใชในงานประเพณีสําคัญของ หมูบาน เชน วันพอ วันแม ประเพณีกินผี ผูหญิง ประเทศไทยเปนประเทศหน่ึงที่มีความ ใสในวันแตงงาน มัดมือในโอกาสตาง ๆ ฯลฯ ซึ่ง หลากหลายของกลุมชาติพันธุอาศัยอยูในประเทศ ปจจุบันวัฒนธรรมน้ีเส่ียงตอการสูญหาย เนื่องจาก ชนเผากะเหรี่ยงเปนกลุมชาติพันธุกลุมหนึ่งท่ีอาศัย การนิยมแตงกายดวยชุดกะเหรี่ยงลดนอยลง อีกท้ัง อยูในประเทศ มีวัฒนธรรมประเพณีและภูมิปญญา การยอมดายดว ยรากเขาะมีข้ันตอนการทําที่มากกวา ของชนเผาที่หลากหลาย ควรคาแกการอนุรักษ การยอ มดายจากสอี น่ื ๆ สบื สานไว หมูบานหวยขี้หมี เปนชนเผากะเหร่ียงท่ีมี วัฒนธรรมประเพณีภูมิปญญาที่โดดเดนเปนของ ตนเอง หน่ึงในน้ันคือวัฒนธรรมการยอมสีดายดวย รากเขาะ โดยวัฒนธรรมนี้เปนวัฒนธรรมที่ชาวบาน หวยข้ีหมียึดถือปฏิบัติกัน มาดวยแรงศรัทธาจากบท กวีท่ีกลาวไววา “ยวา โม กะ ซี อะ มะ เหลาะ น่ี แหมะ โม พอ เหงาะ เลอ เขาะ” แปลวา แม พระพุทธเจาไดส่ังเสียกอนตายวาชุดกะเหรี่ยงตอง ยอมสีดวยรากเขาะ และความเชื่อที่วาการใสชุด กะเหร่ียงที่ทอจากดายท่ียอมสีรากเขาะจะทําให สขุ ภาพดี และหากมีไวใ นบานจะทําใหรมเย็นเปนสุข นอกจากนี้การแตงกายชุดกะเหร่ียงที่ทอจากดายท่ี การประชุมวิชาการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถิ่นทุรกนั ดาร | ๓๔ |

การยอมสีดายจากรากเขาะจะตองมีการ ตนเขาะ เตรียมดายกอน ดวยการยอมดายดวยงา ใบสมปอย ข้ีเถาจากตนไผออน ๑ รอบ จากน้ันจึงนําไปยอม ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟา ดวยรากเขาะอีกครั้ง และหามยอมสีรากเขาะใน หลวง” บานหวยขี้หมี ตระหนักถึงความสําคัญของ หมูบาน สวนของตนเขาะที่นํามาใชยอมสีเอาเฉพาะ การอนุรักษสืบสานประเพณีวัฒนธรรมและภูมิ ราก โดยตองขุดจากใตดินนํามาหั่นและตําเปนผง ปญญาการยอมสีดายจากรากเขาะ จึงไดจัด ละเอียดดวยครกกระเดื่องจึงจะยอมสีติดได หากป การศึกษาวัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะ ไหนมีคนตายในหมูบานหามทําการยอมสีรากเขาะ ใหกับนักเรียนเพ่ือใหวัฒนธรรมนี้คงอยูสืบไป และ ในปน นั้ ขณะทําการยอมสีรากเขาะ หามกินขม้ิน กุง สอดคลองกับแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถ่ิน ปู เพราะจะทําใหยอมสีดายไมติด และตองนําดายที่ ทุ ร กั น ด า ร ต า ม พ ร ะ ร า ช ดํ า ริ ส ม เ ด็ จ พ ร ะ เ ท พ ยอมสีดวยรากเขาะกลับหมูบานพรอมกัน พรอมทั้ง รัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี ฉบับที่ ๔ ทําพิธีขอขมาตนเขาะเมื่อทําการยอมสีเสร็จ และ (พ.ศ. ๒๕๕๐ – ๒๕๕๙) ตามวัตถุประสงคที่ ๖ จากการศึกษาขอมูลพบวา วัฒนธรรมนี้มีเฉพาะ เสริมสรางศักยภาพของเด็กและเยาวชนในการ หมูบ า นหวยขหี้ มีเทานั้น ซึ่งถือวาเปนวัฒนธรรมแหง อนุรกั ษแ ละสืบทอดวัฒนธรรมและภูมปิ ญ ญาทองถิน่ เดียวที่พบในจังหวัดตากและอาจเปนแหงเดียวใน ประเทศไทย วตั ถปุ ระสงค ตนเขาะ เปนช่ือเรียกตามภาษากะเหรี่ยง ๑. เพื่อใหผูเรียนมีความรู ความเขาใจ รากมีลักษณะเปนเหงา ขยายพันธุโดยรากเหงา เก่ียวกบั วฒั นธรรมการยอมสดี า ยดวยรากเขาะ ลักษณะคลายมันสําปะหลัง โดยตนโตเต็มที่จะมี ลําตนสูงประมาณ ๒ - ๒.๕๐ เมตร การนําสวนราก ๒. เพื่อใหผูเรียนเกิดความภาคภูมิใจและ มาใชในการยอมสีดายจะใชเฉพาะเหงา หลังจากขุด เห็นคุณคาในวัฒนธรรมและภูมิปญญาทองถ่ินของ เหงามาใชแลว จะใชวิธีการฝงกลบเพ่ือใหตนงอก ชุมชนเพือ่ สืบสานและอนุรักษวัฒนธรรมที่ดีงามและ ใหมจากเหงาทีเ่ หลอื ภมู ปิ ญ ญาทอ งถิ่นของชุมชนใหคงอยูสบื ไป ตน เขาะ การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถ่นิ ทรุ กันดาร | ๓๕ |

เปาหมาย เชงิ คณุ ภาพ นั ก เ รี ย น มี ค ว า ม รู ค ว า ม เ ข า ใ จ เ ก่ี ย ว กั บ เชงิ ปรมิ าณ วัฒนธรรมการยอมสีดวยรากเขาะ เกิดความ ๑. นกั เรียนช้นั ประถมศึกษาปท่ี ๑ - ๖ ของ ภาคภูมิใจแล ะเห็นคุณคาในวัฒนธ รรมแล ะ ศูนยการเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟาหลวง” ภูมิปญญาทองถ่ินของชุมชน นําไปสูการสืบสาน บานหวยขหี้ มี จํานวน ๔๕ คน อนุรักษวัฒนธรรมท่ีดีงามและภูมิปญญาทองถิ่น ๒. ผูปกครองนักเรียนและชาวบานหวยขี้หมี ของชมุ ชนใหคงอยูสบื ไป หมูท่ี ๖ ตําบลทาสองยาง อําเภอทาสองยาง จังหวัด ตาก จํานวน ๒๐ คน วธิ กี ารจดั กิจกรรม ๑. ครูศศช.บานหวยข้ีหมี คณะกรรมการ ๕. เม่ือถึงชวงท่ีชาวบานทําการยอมสีดาย หมูบาน คณะกรรมการสถานศึกษาและผูปกครอง ดวยรากเขาะ ครูใหนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ ๑ นักเรียนรวมการวางแผนและกําหนดวิธีการ -๖ เขารวมกิจกรรมกับครอบครัวของตนเอง โดยนํา ดําเนินงาน ความรูท่ีไดรับจากปราชญชาวบานและผูนําภูมิ ๒. ใหนักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ ๔-๖ ปญญามาชวยงานในครอบครัวและเปนการเพิ่มพูน แบงกลุมออกเปน ๓ กลุม ใหแตละกลุมศึกษา ความรูและทักษะในการยอมสีดายดวยรากเขาะ สัมภาษณผูนําทางภูมิปญญา ปราชญชาวบาน เพ่ือใหมีสวนรวมในครอบครัวและชุมชนผาน เก่ียวกับความเช่ือ ความศรัทธา วัฒนธรรมการยอม กิจกรรมดังกลาว และเกิดความภาคภูมิใจ เห็น สีดายดวยรากเขาะ วิธีการ ข้ันตอนการยอมสี โดย คุณคาวัฒนธรรมของตนเองและเปนการสืบสาน ใหนักเรียนบันทึกลงในสมุดบันทึกพรอมบันทึกช่ือ วฒั นธรรม ภมู ิปญ ญาการยอมสีจากรากเขาะ โดยให ผูใหขอมูลแลวออกมานําเสนอขอมูลของแตละกลุม นักเรียนใสชุดกะเหรี่ยงจากรากเขาะทุกวันศุกร หนา ชน้ั เรียน (ผูหญิงใสชุดกะเหรี่ยงสีขาวท่ัวไป) ใสไปโบสถใน ๓. ครูและนักเรียนท้ัง ๓ กลุม นําขอมูล วันอาทิตยสําหรับผูนับถือศาสนาคริสต และใสไปวัด จากการสํารวจขอมูลมาสรุปขอมูลรวมกันเพ่ือใหได ในวนั สําคญั ทางศาสนาสําหรับผทู ี่นับถือศาสนาพุทธ ขอ มูลที่ถูกตอ งและตรงกนั ในเบ้ืองตน ๖. จัดกิจกรรมการเรียนการสอน โดยเชิญ ๔. ครนู าํ ขอ มูลจากนักเรียน สอบถามขอมูล ปราชญช าวบา น ผูนําภูมปิ ญ ญามาทบทวนใหความรู ดว ยตนเอง โดยเชิญปราชญชาวบาน ผูนําภูมิปญญา ไขขอสงสัยใหกับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี ๑-๖ เพ่ือใหไ ดขอมูลทล่ี ะเอยี ดถูกตองทีส่ ุด เรื่อง การยอมสีดายดวยรากเขาะ และการอนุรักษ สบื สาน วฒั นธรรมการยอ มสดี ายดว ยรากเขาะ ๗. ประเมินผลหลังการจัดกิจกรรมการ จัดการเรยี นรู แลวนํามาสรุปผลการจัดกิจกรรม การประชุมวชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทุรกันดาร | ๓๖ |

ชาวบา นรว มกันยอมสดึ า ยดวยรากเขาะ ผลทีเ่ กดิ กับผูเ รียนและชมุ ชน ๔. ทําใหเกิดความรัก ความสามัคคี ความสัมพันธที่ดีระหวางกันภายในครอบครัวและ ๑. ผูเรียนมีความรู ความเขาใจเกี่ยวกับ ชุมชน วฒั นธรรมการยอ มสดี ายดวยรากเขาะ ๕. คนในชุมชนเกิดความภาคภูมิใจและ ๒. ผูเรียนเกิดความภาคภูมิใจและเห็น เห็นคุณคาของมรดกทางวัฒนธรรมและภูมิปญญา คุณคาในวัฒนธรรมและภูมิปญญาทองถิ่นของ ทองถิ่นของตน โดยรวมมือกันแตงกายดวยชุด ชมุ ชน นําไปสกู ารสืบสานอนรุ กั ษวัฒนธรรมท่ีดีงาม กะเหร่ียงท่ียอมสีดายดวยรากเขาะวันสําคัญทาง และภูมิปญญาทองถิ่นของชุมชนใหคงอยูสืบไป ศาสนาท่ีตนเองนับถือ และสามารถขายผาทอและ โดยรวมมือกันแตงกายดวยชุดกะเหรี่ยงที่ยอมสี ดายท่ียอมดวยสีรากเขาะใหกับชนเผากะเหรี่ยง ดายดวยรากเขาะในทุกวันศุกรและวันสําคัญทาง หมูบานอื่น เนื่องจากหมูบานอ่ืนไมสามารถยอมสี ศาสนาทีต่ นเองนบั ถือ ดา ยดว ยรากเขาะได จึงตองซื้อจากบานหวยขี้หมี ๓. เกิดการเช่ือมโยงความรูและถายทอด องคความรูผานกิจกรรมการยอมสีดวยรากเขาะท่ี เปนกิจกรรมภายในครอบครัว และเปนกิจกรรมท่ี ทําพรอ มกันท้งั ชุมชน การประชมุ วชิ าการ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนในถนิ่ ทรุ กนั ดาร | ๓๗ |

ปญ หาอุปสรรคและวิธกี ารแกไ ข แนวทางการพฒั นาตอ เน่ือง ปญ หาอุปสรรค สง เสริมใหชมุ ชนอนุรกั ษตนเขาะ โดยการ วัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะไม ปลูกทดแทนทุกปกอ นฤดกู าลหวา นขาว สามารถจัดกิจกรรมไดทุกป เนื่องจากมีขอหามของ ประเพณี วัฒนธรรมชาวกะเหร่ียง คือ หากปไหนมี ชาวบา นแตงกายดว ยชดุ กะเหรยี่ งยอมดวยรากเขาะ คนตายในหมูบานหามทําการยอมสีรากเขาะในปน้ัน และความพรอมของชุมชนที่ตองมีดายสําหรับใช ยอมสี สงผลใหการจัดการศึกษาภาคปฏิบัติตองรอ เวลาในการศกึ ษานาน วิธกี ารแกไ ข ค ว ร มี ก า ร จั ด ทํ า เ อ ก ส า ร บั น ทึ ก ข อ มู ล วัฒนธรรมการยอมสีดายดวยรากเขาะ เพื่อปองกัน การสูญหายของวฒั นธรรม ซึ่งเปนวัฒนธรรมของชน เผากะเหร่ียงแหงเดียว หรืออาจมีการศึกษาวิธีการ เก็บรักษาผงสีจากรากเขาะไวใชในปท่ีชุมชนมีความ พรอม เอกสารอา งอิง พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั ภาคเหนอื ,สถาบนั .การประชุมวิชาการ การพฒั นาเด็ก และเยาวชนในถน่ิ ทุรกนั ดาร ตามพระราชดาํ ริสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี ปงบประมาณ ๒๕๕๗. อุบลราชธานี : บรษิ ทั ยงสวัสดิ์อนิ เตอรก รปุ จํากัด, ๒๕๕๗. การประชุมวชิ าการ การพัฒนาเดก็ และเยาวชนในถิน่ ทุรกนั ดาร | ๓๘ |

แนวปฏบิ ัตทิ ่ีดี ดา นโภชนาการและสขุ ภาพอนามยั