«Σκέψεις εν μέσω Covid-19», του συγγραφέα Δημήτρη Μιχαηλίδη

(10:00, Αλυσίδα αξίας αρωματικών), 9/12/20 (12:00, Όραμα Υπαίθρου 2040), 13/12/20 (12:30, Συνεργατισμός στο μέλι), 14/12/20 (20:00, Κατα- ναλωτικοί συνεταιρισμοί), 15/12/20 (20:00, Έθιμα του αγίου Μόδεστου), 16/12/20 (12:00, Food forest / Καρποί του δάσους), 19/12/20 (Μονοπά- τια), 21/12/20 (20:00, Έκθεση ΚΑΛΟ), 5/1/21 (20:00, Ανταλλαγή ευχών αγροτισσών). Οι τακτικές διαδικτυακές συναντήσεις της Δευτέρας στις 20:00 συναπο- φασίστηκε ότι θα γίνουν τη Δευτέρα 14 Δεκεμβρίου 2020 στις 20:00 με συζήτηση και ακολούθως με ενημέρωση για τους καταναλωτικούς συνε- ταιρισμούς, ενώ τη Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου 2020 στις 20:00, μετά τη συζή- τηση, θα έχουμε την ευκαιρία να ενημερωθούμε για την ετήσια έκθεση της ΚΑΛΟ των ετών 2019 και 2020, που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2020 από τη Γενική Γραμματεία Εργασίας (ISSN: 2585-2876). Προσκαλούνται όσοι θέλουν να συμμετάσχουν στις συναντήσεις της Δευτέρας. Μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2021 10-12-2020 οι προτάσεις για το Όραμα 2040 Π ραγματοποιήθηκε η δημόσια διαδικτυακή συζήτηση για το «Όρα- μα για την αγροτική Ευρώπη το 2040» και το video της συζήτη- σης είναι αναρτημένο στο https://www.facebook.com/323590504929/ videos/1347970512223600 Η κα Μαρία-Χριστίνα Μακρανδρέου (210 5275142, mmakrandreou@ mou.gr) από το Ελληνικό Αγροτικό Δίκτυο, το οποίο είναι μια υπηρεσία του προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, έδωσε σημαντικές πληροφορίες για το «Όραμα για την αγροτική Ευρώπη το 2040» στη συ- ζήτηση που οργάνωσε ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής και πραγματο- ποιήθηκε χάρη στην υποστήριξη του Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη (69320 94231), κτηνοτρόφος στο Μενίδι Αττι- κής, και η κα Αργυρώ Λαγγουράνη (Πολιτιστικός Σύλλογος Λιδωρικίου) επεσήμαναν μερικά από όσα παρουσιάστηκαν και παρατίθενται παρακάτω: 1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δέχεται προτάσεις για το «Όραμα για την αγροτική Ευρώπη το 2040» μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2021 στην ηλεκτρο- νική διεύθυνση EC-RURAL-VISION-WELCOME-TO-OUR-RURAL@ ec.europa.eu 2. Προτάσεις μπορούν να υποβάλουν τυπικές και άτυπες ομάδες έπειτα από οργανωμένη συζήτηση με τη βοήθεια εργαλείων, μέσω των οποίων θα καταγράφονται με συγκεκριμένο τρόπο οι προτάσεις για το Όραμα 2040. 99

3. Το Όραμα 2040 αφορά όλη την ύπαιθρο και τους κατοίκους της. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι αγρότες, αλλά δεν αφορά μόνο τους αγρότες. 4. Καταγράφηκε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περιαστική ύπαιθρο, όπου το περιβάλλον έχει αλλοιωθεί σημα- ντικά (φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό κ.λπ.), ενώ παράλληλα υφίστανται ισχυρές πιέσεις για τις αγροτικές κοινωνίες. 5. Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής πραγματοποίησε συζητήσεις για την ενδογενή (από κάτω) τοπική ανάπτυξη με την ίδια ακριβώς μεθοδο- λογία σε δύο κύκλους. Ο ένας κύκλος ήταν τα έτη 2015-2016 και ο πιο πρόσφατος το 2019, που διακόπηκε λόγω πανδημίας. 6. Μάλιστα στοιχεία της προσπάθειας εκείνης περιέχονται στο βιβλίο του γράφοντος «Σκέψεις για την τοπική ανάπτυξη» (εκδόσεις Στέντορας, ISBN 978-618-84431-2-9, Νοέμβριος 2019). 7. Η προσπάθεια για ενέργειες για την τοπική (κοινοτική) ανάπτυξη της υπαίθρου της Αττικής είχε ονομαστεί «ΑΡΡΑΤΤΙΚΑ», δηλαδή αττική γη, καθόσον «αρ» στα αρχαία πελασγικά (τα σημερινά αρβανίτικα) σημαίνει γη, όπως σώζεται ακόμα και σήμερα στις λέξεις αρουραίος, άροτρο, άρχων (ο κατέχων γη) κ.ά. 8. Οι οργανωμένες συζητήσεις θα έχουν ως αντικείμενο το πώς θα ήθελαν να είναι η περιοχή τους, πώς ενδέχεται να αλλάξει κατά τα επόμενα 20 χρόνια, ποιες εξελίξεις θα ήθελαν να δουν και ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις, ώστε η περιοχή τους να γίνει ο τόπος που ονειρεύονται, ένας ελκυστικός τόπος για να ζουν με τις οικογένειές τους. 9. Μερικά επιμέρους θέματα θα μπορούσαν να είναι:  Η επίδραση του κλίματος στη ζωή και στις καλλιέργειες.  η ποιότητα του περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, τε- χνολογικού κ.λπ.).  οι υποδομές και οι υπηρεσίες για ανεκτή ποιότητα ζωής.  ο πληθυσμός (υπογεννητικότητα, προσέλκυση καινούριων συγκατοίκων, δομή και αλλαγές).  η κοινωνική ένταξη και ζωτικότητα (σχολεία, εισοδήματα, δουλειά, θέ- σεις εργασίας).  τα βασικά αγαθά (τρόφιμα, ενέργεια, οικονομία).  η τοπική εφοδιαστική αλυσίδα.  τα ψηφιακά μέσα / τεχνολογίες.  η διακυβέρνηση και η συμμετοχή των πολιτών.  και ό,τι άλλο κρίνουν οι κάτοικοι ότι τους ενδιαφέρει για να γίνει η πε- ριοχή τους ελκυστική για να ζουν. 10. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να εξεταστούν στις τοπικές συνα- 100

ντήσεις τα εξής θέματα: η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική υπο- βάθμιση, η ψηφιακή και τεχνολογική αλλαγή, η δημογραφική αλλαγή και η παγκοσμιοποίηση / τοπική διάσταση (localisation). 11. Πρέπει όλοι να βρουν τρόπο να συμμετάσχουν. 12. Είναι η μοναδική ευκαιρία που οι πολίτες, και μάλιστα της υπαίθρου, μπορούν να συμβάλουν στο πώς θέλουν τον τόπο τους, έστω το 2040. 13. Η πανδημία άλλαξε τους τρόπους με τους οποίους ζούμε και εργαζό- μαστε σε αγροτικές και αστικές περιοχές. Τώρα είναι η ώρα να κάνουμε έναν απολογισμό και να μοιραστούμε ιδέες για ένα καλύτερο μέλλον. 14. Τώρα δίνεται η ευκαιρία να δημιουργηθεί ένας άμεσος σύνδεσμος μεταξύ αυτού που βιώνουν και αισθάνονται οι άνθρωποι που ζουν στις αγροτικές περιοχές, πριν γίνει η επικείμενη ανακοίνωση της Ευρωπαϊ- κής Επιτροπής για ένα μακροπρόθεσμο όραμα για τις αγροτικές περιοχές το 2040. 15. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις ιδέες που θα προκύψουν από τις συζητήσεις για να ξεπεράσουμε τις συνηθισμένες SWOT αναλύσεις και να βάλουμε τα θεμέλια για ένα ολοκληρωμένο / ολιστικό μέλλον που θα λαμ- βάνει υπόψη όλες τις στρατηγικές, τα προγράμματα και τις επενδύσεις που θα διαμορφώσουν το μέλλον των αγροτικών μας περιοχών, όπως το θέλου- με εμείς (ή έστω και εμείς). 16. Μπορούμε να μοιραστούμε και να εμπνευστούμε από την εμπειρία των αγροτικών κοινοτήτων από διάφορα μέρη της Ευρώπης σύμφωνα με το αρχείο που δημιούργησε και θα εμπλουτίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 17. Τα αποτελέσματα τέτοιων συλλογικών και συμμετοχικών συζητήσεων μπορούν να συμπληρώσουν τις μεμονωμένες απαντήσεις που υποβλήθη- καν κατά την ηλεκτρονική δημόσια διαβούλευση της Επιτροπής (έληξε για τους πολίτες στις 30/11/20). 18. Οι ομάδες που θα ασχοληθούν με το θέμα σε τοπικό επίπεδο θα μπο- ρούσαν να δημιουργήσουν νέες ιδέες και πρωτοβουλίες, εξετάζοντας τη δική τους περιοχή και χρησιμοποιώντας συλλογικά αυτή τη μελλοντική προοπτική. 19. Εάν δεν το κάνουν οι κάτοικοι της υπαίθρου, θα το κάνουν κάποιοι άλλοι για αυτούς χωρίς αυτούς και θα τους το επιβάλουν. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη, παρά τον εποχικό φόρτο των εργασιών (γέννες, συγκέντρωση τροφών, προετοιμασία χώρων για το στάβλισμα για τον χει- μώνα, γιορτές κ.λπ.), θεώρησε μοναδική ευκαιρία την παρουσίαση για το «Όραμα για την αγροτική Ευρώπη το 2040», που πραγματοποιήθηκε δια- δικτυακά στις 9/12/20. Η κα Κοντογιάννη πρόκειται να ανακοινώσει και άλλες συναντήσεις, πέραν των προγραμματισμένων, με τοπικούς φορείς προκειμένου να συζητηθούν προτάσεις για το Όραμα 2040. 101

Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής έχει ήδη ανακοινώσει συζήτηση στις 15/12/20 (20:00) για τα ήθη και τα έθιμα για τον άγιο Μόδεστο, στις 16/12/20 (12:00) για τους καρπούς του δάσους (food forest), στις 5/1/21 (20:00) για τις αγρότισσες και στις 13/1/21 (12:00) για ανταλλαγή ευχών. 16/12/20: Τα food forest στο Facebook 10-12-2020 Την Τετάρτη 16 Δεκεμβρίου 2020, στις 12:00, η τακτική δημόσια διαδι- κτυακή συζήτηση του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής προσεγγίζει τα διεθνώς ονομαζόμενα «food forest» ή «καρπούς του δάσους». Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος» ξεκί- νησε στις 2/6/20 τις τακτικές δημόσιες διαδικτυακές συζητήσεις σχετικά με ζητήματα που απασχολούν τους κτηνοτρόφους, άλλα και με επίκαιρα θέματα, οι οποίες με την υποστήριξη του Skywalker-Εργασία στην Ελ- λάδα γίνονται κάθε Τετάρτη στις 12:00 και προβάλλονται ταυτόχρονα στο Facebook, όπου δέχονται σχόλια και ερωτήσεις. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη (69320 94231, κτηνοτρόφος) μας πληροφο- ρεί ότι οι είκοσι δύο μέχρι σήμερα δημόσιες συζητήσεις του Συλλόγου βρίσκονται σε video στη σελίδα Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα για όποιον επιθυμεί να δει κάποιο θέμα (2/6/20, 26/6/20, 3/7/20, 10/7/20, 22/7/20, 19/8/20, 26/8/20, 2/9/20, 9/9/20, 16/9/20, 23/9/20, 30/9/20, 30/9/20, 7/10/20, 14/10/2020, 21/10/20, 4/11/20, 11/11/20, 18/11/20, 25/11/20, 2/12/20 και 9/12/20). Ο Σύλλογος προσκαλεί όλες και όλους τους φίλους στη διαδικτυακή δημό- σια ανταλλαγή ευχών για ένα καλύτερο 2021 την Τετάρτη 13 Ιανουαρίου 2021 στις 12:00. Ο Σύλλογος, επίσης, καθιέρωσε τις συναντήσεις αγροτισσών στο διαδίκτυο κάθε Τρίτη στις 20:00 έπειτα από πρόταση κατά τη συζήτηση για την Παγκό- σμια Ημέρα της Αγρότισσας 2020, προκειμένου να ενώσει τις αγρότισσες στην Ελλάδα. Η επόμενη συνάντηση θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 15 Δεκεμβρί- ου 2020 στις 20:00 με την κα Αικατερίνη Καμηλάκη, πρώην διευθύντρια στο Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, να συζητά για τα ήθη και τα έθιμα και τον άγιο Μόδεστο, προστάτη των αγροτικών ζώων. Η μεθεπόμενη διαδικτυακή συνάντηση των αγροτισσών θα γίνει την Τρίτη 5 Ιανουαρίου 2021 στις 20:00 με συμβολικό διαδικτυακό «κόψιμο βασιλόπιτας». Εντοπίσαμε τον όρο «food forest» σε σχόλιο του κ. Σ. Σεκλιζιώτη σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Ο όρος αυτός ξαναζωντάνεψε μνήμες από παλαι- ότερες εποχές με πιο ισορροπημένο περιβάλλον, κυρίως φυσικό, αλλά και κοινωνικοπολιτιστικό. 102

Στην ουσία συνειδητοποιήσαμε για άλλη μία φορά ότι η επιβίωση είναι θέμα ισορροπίας και συμβίωσης της πλούσιας βιοποικιλότητας στα διά- φορα οικοσυστήματα, όπως αποτυπωνόταν στα ήθη και τα έθιμα της κάθε κοινωνίας. Μερικά από τα δέντρα και τους θάμνους που ανέφερε ο κ. Σ. Σεκλιζιώ- της είναι: καρυδιές, καστανιές, φουντουκιές (Corylus avellana), αγριο- φουντουκιές ή κόρυλος (Corylus colurna), κουμαριές, κρανιές (Cornus mas), κράταιγοι, βελανιδιές, κυδωνιές, γκορτσιές (Pyrus amygdaliformis), χαρουπιές, μηλιές, μουριές, αχλαδιές, δαμασκηνιές, κορομηλιές (τζα- νεριές), βανίλιες, κερασιές, αμπέλια, αρώνια η µελανόκαρπη (Aronia melanocarpa), τσουκνιδόδεντρα (Celtis australis), βατομουριές (Rubus sanctus), μύρτιλα (Vaccinium myrtillus), κόκκινα μύρτιλα (Vaccinium vitis-idaea), τσαπουρνιά (Prunus spinosa), σμέουρα ή φραμπουάζ ή red raspberry (Rubus idaeus), σουμάκι ή ρούδι (Rhus coriana), σαμπούκος (Sambucus nigra), αμελάγχιον το ωοειδές (Amelanchier ovalis), σουρβιά σορβιά (Sorbus domestica), αγριοκορομηλιές (Prunus cocomilia), σκλήθρα (Alnus glutinosa), λαγοκέρασα (Ribes uva-crispa), τίλιες, αγριοκερασιές (Prunus avium), αγριοτριανταφυλλιές (Rosa canina). Ο δρ Δημήτριος Φωτάκης εκτιμά ότι απαιτείται αειφορική κάρπωση των δασικών μη ξυλωδών προϊόντων. Μέχρι σήμερα στα έσοδα από τα δάση καταγραφόταν μόνο η παραγωγή ξυλείας. Ίσως, εάν γίνει επαρκής έρευνα, να μπορεί να φανεί η συμβολή του δάσους και σε τρόφιμα από το δάσος τόσο για χρήση από τον άνθρωπο, όσο και ως συμβολή στην κτηνοτροφία (κυρίως στην αγελαδοτροφία και στην προβατοτροφία). Μια ακόμα σημα- ντική δυνατότητα είναι, φυσικά, και η καλλιέργεια καρπών του δάσους σε παρακείμενους χώρους και η εξασφάλιση εισοδήματος στους κατοίκους της υπαίθρου από τους super food καρπούς του δάσους. Η αγροτική ύπαιθρος έχει ενσωματωμένη στην επιβίωσή της τους καρπούς του δάσους, οι οποίοι στην ουσία αποτελούν κομμάτι της άυλης πολιτιστι- κής κληρονομιάς που σχετίζεται με εθνοβοτανικές πρακτικές και τη δια- σύνδεση φυτών με την ιστορία και τη μυθολογία της κάθε περιοχής. Ο βραβευθείς από την Κιβωτό του Κόσμου κ. Δήμος Δήμου (από τα Τρί- καλα) πάντα επιμένει ότι στην Ελλάδα ο φυσικός χώρος συμβιωτικής δι- αβίωσης των ελληνικών φυλών είναι το δάσος και οι καρποί του δάσους. Για παράδειγμα, τα βελανίδια θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για μια πιο πλούσια ζωοτροφή. Επίσης, στο Facebook βρήκαμε την εξής δημοσίευση από τον Stamati Seklizioti: «Πολλά τα καλλιεργούμενα από τους καρπούς του δάσους για καρποφορία, χυμούς, φλοιούς και ιστούς, χρήσιμα στη διατροφή, την πα- ραγωγή υπερτροφών, αιθέριων ελαίων, στη ζαχαροπλαστική, στη φαρμα- 103

κευτική, στον χρωματισμό οινοπνευματωδών ποτών, καθώς και στη βαφή υφασμάτων. Πολλά από αυτά, σημαντικά μελισσοκομικά φυτά, σπουδαίοι συντελεστές και ισχυροί κρίκοι συνοχής του φυσικού μας χώρου και των κατά τόπους δασικών οικοσυστημάτων. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα φυτά συμβάλλουν στην αντιπυρική άμυνα, και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αισθητικής προσφέρουν στο τοπίο στις εποχικές τους εμφανίσεις και φά- σεις (ανθοφορίας, καρποφορίας, εποχικές αλλαγές χρωμάτων φυλλώματος για τα φυλλοβόλα, γυμνές σιλουέτες στα χειμωνιάτικα ξημερώματα και σούρουπα). Τα φυτά αυτά αποτελούν τη φυσική μας βιοποικιλότητα και συνεπώς μια τεράστια τράπεζα γενετικού υλικού και βιοαποθέματος που παραμένει περιθωριοποιημένη και αναξιοποίητη στη χώρα μας». Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής θεωρεί σημαντικό να γίνει από όλους (και κυρίως από τους δημοσίους υπαλλήλους / δασάρχες) κατανοητό και αποδεκτό ότι η κτηνοτροφία και τα δάση μας είναι απολύτως συμβιωτικά και ότι τα δάση της Ελλάδας μας δεν είναι μόνο για ξυλεία και μισθοδοσίες. Σε αυτό το πλαίσιο θα πραγματοποιηθεί η δημόσια συζήτηση της Τετάρτης 16 Δεκεμβρίου 2020 στις 12:00 στον ιστότοπο Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα στο Facebook. Η συζήτηση φιλοδοξεί να αναδείξει και άλλες δυ- νατότητες συμβιωτικής βιώσιμης διαδικασίας και αξιοποίησης καλλιεργει- ών τεράστιας βιοποικιλότητας της Ελλάδας και των ελληνικών δασών, των καρπών του δάσους, του food forest. Συνέδριο μελιού και συνεργατισμού 11-12-2020 Το Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2020, 10:00-14:00 και 18:00-19:30, και την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2020, 10:00-14:00, θα διεξαχθεί δια- δικτυακά το 11ο e-συνέδριο ελληνικού μελιού και προϊόντων μέλισσας, στο οποίο μπορούν να συμμετάσχουν όλοι διαδικτυακά μέσω του www. greekhoneyfestival.gr Το πρόγραμμα του 11ου e-συνεδρίου περιλαμβάνει δεκατέσσερις (14) εισηγήσεις το Σάββατο το πρωί (10:00), έξι (6) εισηγήσεις το Σάββατο το απόγευμα (18:00) και δεκατέσσερις (14) εισηγήσεις την Κυριακή το πρωί (10:00). Η οργανωτική επιτροπή με πρόεδρο τον δρα Ν. Κατσαρό (πρώην πρόεδρο ΕΦΕΤ, δ/ντή διατροφολογίας και διαιτολογίας, New York College) και μέλη τους Ν. Εμμανουήλ (ομότιμο καθηγητή Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών), Β. Ντούρα (πρόεδρο Ομοσπονδίας Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας), δρα Φ. Χατζήνα (δ/τρια μελισσοκομίας και ινστιτούτου επιστή- 104

μης ζωικής παραγωγής ΕΛΓΟ «Δήμητρα») και Ε. Ψαχούλια (οικονομολό- γο, υπεύθυνη συνεδρίου ελληνικού μελιού και προϊόντων μέλισσας) κατά- φεραν να εντάξουν τριάντα τέσσερις (34) εισηγήσεις στα παρακάτω θέματα: Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2020 Πρωινή συνεδρία: 10:00  Μέλι και χρωστική καραμελόχρωμα.  Το ελληνικό σήμα και η αγορά μελιού.  H μέλισσα στην αρχαία ελληνική γραμματεία.  Προϊόντα μέλισσας ενάντια στην Covid-19.  Σύγχρονες τεχνολογίες για την αξιοποίηση και ανάδειξη μελισσοκομι- κών προϊόντων.  Παραγωγή καινοτόμων εκχυλισμάτων πρόπολης και ενσωμάτωσή τους σε τρόφιμα.  Διατροφικά συμπληρώματα και καλλυντικά.  Ο μελισσοκόμος ως επιχειρηματίας.  Τουρισμός και μελισσοκομία μέσα από την εμπειρία του προγράμματος BeePathNet.  Μέλισσα, μέλι και άλλα προϊόντα της μέλισσας, μια αλυσίδα αξίας με σημαντικές θετικές επιπτώσεις στην υγεία, στην οικονομία και στο περι- βάλλον.  Δρόμοι της μέλισσας: ταυτοποίηση και ανάδειξη του ελληνικού μελιού.  Βοτανική προέλευση του μελιού: Αυτοματοποιημένες τεχνικές γυρε- οσκοπικής ανάλυσης, ενδελεχής χημική ανάλυση και πολυπαραμετρική στατιστική ως εργαλείο τεκμηρίωσης της αυθεντικότητας του ελληνικού μελιού.  Πιστοποίηση, βιοδιερεύνηση ελληνικών μελιών: Απομόνωση και χαρα- κτηρισμός βακτηρίων με αντιμικροβιακό δυναμικό. Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2020 Απογευματινή συνεδρία: 18:00  Παραγωγή μελιού στην ορεινή Ελλάδα: Μετά το έλατο τι;  Μελισσοκομικά προϊόντα της γεωγραφικής περιοχής των Πρεσπών.  Χαρτογράφηση μελιού νησιωτικής Ελλάδας – Η περίπτωση της Σύρου.  Η πορεία της διακίνησης του μελιού στην Ελλάδα το 2020 και οι μελ- λοντικές προοπτικές στο μέλι κατά την ευρωπαϊκή στρατηγική «από το αγρόκτημα στο πιάτο».  Ελληνική μελισσοκομία: Μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης του αγροδιατρο- φικού τομέα στην Ελλάδα.  Οι μέλισσες της Ελλάδας: Ερευνώντας, εκπαιδεύοντας, αξιοποιώντας. 105

Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2020 Πρωινή συνεδρία: 10:05  Οι ελληνικές κυψέλες και η συμβολή τους στην εξέλιξη της παγκόσμιας μελισσοκομίας.  Η συμβολή της βιολογικής μελισσοκομίας στην αναγεννητική γεωργία και στη διατήρηση της βιωσιμότητας του πλανήτη και της κοινωνίας.  Πρότυπα και πιστοποίηση μελισσοκομικών προϊόντων – Αναγκαιότητα και σημασία.  Η μελισσοκομία στη Μάνη.  Βιολογία του βαρρόα και αναγκαιότητα μετρήσεων ποσοστού προσβολής, μελισσοκόμος-βαρρόα: 1-0.  Μελίσσια σε αστικό περιβάλλον – Η περίπτωση του ΙΓΕ.  Προϊόντα με βάση το μέλι και νέες νομοθετικές εξελίξεις στην Ε.Ε.  Ο ρόλος του μελιού και των προϊόντων μέλισσας στη μεσογειακή δια- τροφή.  Το παρόν και το μέλλον της μελισσοκομίας στην Κρήτη. 12:45-13:00  Μόνος ή μαζί; Ιδιώτης ή συνεργαζόμενος;  Η διαχείριση της διακινδύνευσης στην τυποποίηση μελιού.  Μοριακή ενεργοποίηση αντιοξειδωτικών βιταμινών και φυσικών αντιι- κών στη μελισσοκομία.  Η μέλισσα στον κρητομυκηναϊκό πολιτισμό. Την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2020 στις 12:45 (έως τις 13:00) θα προσεγγι- στεί στο διαδίκτυο, στο www.greekhoneyfestival.gr, το ερώτημα: Μόνος ή μαζί; Ιδιώτης ή συνεργαζόμενος; Ο λαός λέει «Μόνος μπορεί να πας πιο γρήγορα, αλλά μαζί σίγουρα θα πας πιο μακριά». Μακροοικονομικά και ιστορικά μπορούμε να διακρίνουμε στους τελευ- ταίους αιώνες: στα έτη 1400-1800 την επικράτηση της δημόσιας οικονο- μικής (φεουδαρχία, κράτος, πουγκί), στα έτη 1800-2050 επικρατεί η ιδιω- τική οικονομική (εταιρίες, τράπεζες, αγορά) και ακολούθως φαίνεται ότι θα επικρατήσει η κοινωνική οικονομία (συνεργατισμοί, ελληνικοί συνεταιρι- σμοί, αλληλόχρεα κεφάλαια, ιδρύματα κ.λπ.). Το «μόνος» ανταποκρίνεται κυρίως στην ιδιωτική οικονομική και στην επίτευξη ατομικού οικονομικού κέρδους, ενώ ο όρος «μαζί» αποτυπώνει καλύτερα μορφές της κοινωνικής οικονομίας, με κύριο εκφραστή τους συνεργατισμούς, οι οποίοι στην Ελλάδα ονομάζονται «συνεταιρισμοί». Οι συνεταιρισμοί είναι δομές για την ικανοποίηση των αναγκών μόνο των 106

μελών τους. Όλα τα άλλα είναι συγκαλυμμένες μορφές εταιριών ή, αλλιώς, συνειδητή προσπάθεια νόθευσης, αλλοίωσης και απαξίωσης των συνεται- ρισμών, ώστε να παύσουν να υπάρχουν. Αν ηθική είναι οι κανόνες για την επιβίωση της κοινωνίας και αν οι κυρι- ότεροι παράγοντες επιβίωσης είναι η διατροφή και το υγιεινό περιβάλλον, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι όταν τα νομίσματα (χρήμα) είναι ο σκοπός μιας επιχείρησης, αυτός ο σκοπός είναι θεμιτός και νόμιμος, αλλά είναι και ανήθικος, καθόσον δεν συμβάλλει στην επιβίωση της κοινωνίας παρά μόνο εμμέσως και αν… Οι επιχειρήσεις είναι επιχειρήσεις της δημόσιας οικονομικής (όπως δή- μοι, περιφέρειες, υπουργεία, οργανισμοί κ.λπ.), της ιδιωτικής οικονομικής (εταιρίες Ο.Ε., Ε.Ε., ΕΟΕ, Α.Ε., ΙΚΕ, ΑΜΚΕ κ.ά.) και επιχειρήσεις της κοι- νωνικής οικονομίας (συνεταιρισμοί, ηθικές τράπεζες, αλληλόχρεα κεφά- λαια κ.λπ.). Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο έπειτα από 250 χρόνια πλήρους επικράτησης της ιδιωτικής οικονομικής στην Ελλάδα να μπορούμε να προσεγγίσουμε εύκολα τις έννοιες του συνεργατισμού. Υπάρχει όμως πάντα η ελπίδα ότι στην περιοχή που γεννήθηκε η έννοια του «ιδιώτη», η οποία στην αρχαία Ελλάδα ταυτιζόταν με τη σημερινή έννοια όπως διατηρήθηκε στην αγγλι- κή γλώσσα (idiot), θα υπερισχύσει ο συνεργατισμός για την επιβίωση της κοινωνίας. Διότι στην Ελλάδα είναι απαραίτητο να υπερισχύει ο συνεργα- τισμός ως προμαχώνας του δυτικού πολιτισμού. Άλλωστε οι μελισσοκόμοι ως φροντιστές σμηνών μελισσών ζουν καθημερινά τη συλλογική οργάνωση των μελισσών. Καταναλωτικοί και άλλοι συνεταιρισμοί 15-12-2020 Πραγματοποιήθηκε η τακτική συνάντηση της Δευτέρας στις 14/12/20, που διαρκεί σταθερά 1,5 ώρα από τις 20:00 στην πλατφόρμα Ζoom του ΙΝΜΕΚΟ (Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικής Οικονομίας), με κύριο αντικείμενο συζήτησης εμπειρίες και ενέργειες σχετικά με τους κατανα- λωτικούς συνεταιρισμούς. Τον λόγο πήραν μεταξύ άλλων (με τη σειρά που ακούστηκαν) οι Κώστας Οικονομόπουλος, ο γράφων, Λουκάς Μπρέχας, Γιάννης Φραγκούλης, Γιάννης Αυγενίκος, Χαρά Μορφονιού, Αλέξανδρος Μοζ, Βάιος Κουτής, Γιώργος Καραμπάτος, Αντώνης Βούρτσης, Ολυμπία Καμινάρη, Αθανάσιος Κονταξής, Αλέξανδρος Οικονόμου, Πάνος Παπαϊωάννου, Μάνος Καλύβας και μεταξύ όσων ακούστηκαν καταγράψαμε: 107

 Τα συστήματα οικονομικής διαχείρισης είναι τρία: η δημόσια οικονομι- κή, η ιδιωτική οικονομική και η κοινωνική οικονομία.  Σήμερα στην Ελλάδα η κοινωνική οικονομία υπολογίζεται στο 1,2% του ΑΕΠ, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το 10% περίπου. Στόχος είναι να πάει στο 20% την επόμενη δεκαετία και να φτάσει στο 33% περίπου το 2050.  Ό,τι περιλαμβάνει τη λέξη «κοινωνικό» δεν έχει απαραιτήτως σχέση με την κοινωνική οικονομία. Για παράδειγμα, τα κοινωνικά παντοπωλεία εί- ναι κομμάτια της δημόσιας οικονομικής, ενώ η κοινωνική επιχειρηματι- κότητα είναι κομμάτι της ιδιωτικής οικονομικής.  Στην κοινωνική οικονομία η συχνότερη μορφή επιχειρηματικότητας είναι οι συνεργατισμοί (συνεταιρισμοί), τα αλληλόχρεα κεφάλαια (υγεία, συντάξεις κ.λπ.), οι ηθικές τράπεζες και τα ιδρύματα.  Σε έναν συνεταιρισμό οι ίδιοι οι συμμετέχοντες είναι οι ιδιοκτήτες, οι ίδιοι οι συμμετέχοντες ασκούν τη διοίκηση και τον έλεγχο, οι ίδιοι οι συμ- μετέχοντες (και μόνο αυτοί) είναι οι πελάτες (ωφελούμενοι).  Ένας καταναλωτικός συνεταιρισμός δημιουργείται από τα μέλη του για να ικανοποιήσει τις ανάγκες τους, διοικείται από τα μέλη του και προμη- θεύεται μόνο για τα μέλη του.  Σήμερα μια οικογένεια καταναλώνει 275 € ανά μήνα για προμήθειες από ένα σουπερμάρκετ και ένας φοιτητής μόνος του περίπου 140 € ανά μήνα.  Σήμερα χρήμα υπάρχει μόνο στις τράπεζες και στους καταναλωτές.  Εάν μπορούσαν να οργανωθούν οι καταναλωτές σε συνεταιρισμούς, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν επιλεκτική ζήτηση στην αγροδιατροφι- κή αλυσίδα και να «τραβήξουν», να απορροφήσουν, την παραγωγή από παραγωγικούς και αγροτικούς συνεταιρισμούς. Επίσης θα μπορούσαν να προσφέρουν την απαραίτητη ταμειακή ρευστότητα χωρίς να απαιτούνται τραπεζικές ανώνυμες εταιρίες.  Η μια τάση στον καταναλωτικό συνεταιρισμό είναι να δημιουργηθεί πλήρες, «κανονικό» μεγάλο μαγαζί/παντοπωλείο/σουπερμάρκετ με προ- μήθειες, αποθήκη εκθετήριο, πωλήσεις και ταμείο.  Και η άλλη τάση στον καταναλωτικό συνεταιρισμό είναι να στηθεί ση- μείο διανομής με προαγορά/προπληρωμή από μεγάλο κατάλογο και παρα- λαβή από το σημείο διανομής.  Οι τιμές στα προϊόντα στην πλατφόρμα του καταναλωτικού συνεται- ρισμού Ιωαννίνων θα είναι 12%-15% φτηνότερα μέχρι και μισοτιμής σε σχέση με αυτά της αγοράς, με αξιοποίηση και του e-καταναλωτή.  Από τον κάθε λογαριασμό θα περνά στον καταναλωτικό συνεταιρισμό ένα 20%, το οποίο θα αξιοποιείται από τον συνεταιρισμό για έργα κοινής ωφελείας ή κοινωνικής προσφοράς, όπως άλλωστε προβλέπεται για όλους τους συνεταιρισμούς. 108

 Κάθε μέλος των 275 € ανά μήνα «τροφοδοτεί» τον συνεταιρισμό με το 20%, δηλαδή 75 € ανά μήνα, που σημαίνει περίπου 900 ευρώ ανά έτος.  Η πρόταση του Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Ιωαννίνων είναι ότι το σχήμα είναι βιώσιμο με 800 περίπου μέλη σε κάθε κοινωνία (χωρίς απο- θήκη, έκθεση, χύμα προϊόντα και ταμείο).  Η εμπειρία του καταναλωτικού συνεταιρισμού «BIOScoop» (Θεσσαλο- νίκη) είναι ότι είναι βιώσιμος με 200 περίπου ενεργά μέλη (με αποθήκη, εκθετήριους χώρους, χύμα προϊόντα και ταμείο).  Σε κάθε τοπική κοινωνία θα πρέπει να υπάρχουν ομόσπονδα συνεργαζό- μενοι τοπικοί συνεταιρισμοί και όχι ένα κεντρικό πυραμιδικό σχήμα.  Ο συνεταιρισμός, ως δομή της κοινωνικής οικονομίας, προαπαιτεί λει- τουργική κοινωνία, στην οποία το κύριο χαρακτηριστικό είναι το κοινω- νικό κεφάλαιο.  Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι λειτουργικό σε έναν «τόπο» (με κοινά γε- ωγραφικά στοιχεία, κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και πίστη σε κοινό μέλλον).  Με μια στατιστική λογική αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να δημιουργηθεί ένας καταναλωτικός συνεταιρισμός σε κάθε κοινωνία με μέχρι 150.000 συ- μπολίτες, μέλη της ίδιας κοινωνίας με κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά.  Δεν πρόκειται για τον κοινό παρονομαστή των κοινών συμφερόντων κα- ταναλωτών αλλά για την κάλυψη αναγκών συνανθρώπων/συμπολιτών.  Ένα σουπερμάρκετ έχει από 15.000 έως 25.000 κωδικούς.  Για να επιβιώσει ένα συνεταιριστικό κατάστημα, πρέπει να έχει τουλά- χιστον 1.500 κωδικούς.  Ο κατάλογος που έχει προταθεί, με τις εξασφαλισθείσες τιμές, του Κα- ταναλωτικού Συνεταιρισμού Ιωαννίνων περιέχει ήδη 5.022 κωδικούς και είναι αναρτημένος στο gaiacoop.eu.  Βασική παράμετρος του εγχειρήματος είναι η συναντίληψη των συμ- μετεχόντων μέσω ενημερωτικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και μέσω ζύμωσης, ώστε να αναπτυχθεί το απαραίτητο κοινωνικό κεφάλαιο (εμπιστοσύνη και αλληλοβοήθεια).  Η βιβλιοθήκη του www.diktio-kapa.dos.gr ή www.diktio-kapa.coop έχει πάρα πολλά στοιχεία, 20.000 σελίδες με κείμενα για την κοινωνική οικονομία, αλλά και εκπαιδευτικά video για το πώς λειτουργούν κατανα- λωτικοί συνεταιρισμοί και πώς εκπαιδεύονται όσοι θέλουν να κάνουν έναν καινούριο συνεταιρισμό.  Η ψυχή της κοινωνίας είναι οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι σύλλογοι, και από εκεί μπορεί να ξεκινήσει μια τοπική προσπάθεια για δημιουργία καταναλωτικού συνεταιρισμού.  Στα Ιωάννινα έχει προταθεί συνεταιριστική μερίδα μόνο 50 € (διότι δεν 109

χρειάζεται κεφάλαιο κίνησης, αποθήκη και εκθετήρια). Στη Θεσσαλονίκη έχει καταγραφεί συνεταιριστική μερίδα 150 €.  Τα υποχρεωτικά αποθεματικά από τους καταναλωτικούς συνεταιρι- σμούς θα μπορούσαν να οδηγηθούν σε πιστωτικούς συνεταιρισμούς, οι οποίοι μπορούν να αποτρέψουν την τοξική επαφή των συνεταιρισμών με τις συστημικές τράπεζες. Τη Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου 2020, στις 20:00, στην τακτική συνάντηση στο Ζoom θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για την ετήσια έκθεση της ΚΑΛΟ του 2019 και 2020, που εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2020 από τη Γενική Γραμματεία Εργασίας (ISSN: 2585-2876). Η επιτάχυνση της μεταβιομηχανικής εποχής 20-12-2020 Κάθε 300 περίπου χρόνια ο δυτικός πολιτισμός αλλάζει εποχή: Μεσαί- ωνας, Αναγέννηση, Βιομηχανική Επανάσταση, Κοινωνία της Γνώ- σης. Φαίνεται μάλιστα από στατιστική παρακολούθηση ότι η μεταβατική περίοδος διαρκεί 30-40 χρόνια. Η αλλαγή οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, όπως η τυπογραφία (1455) κατά την Αναγέννηση, η ατμομηχανή (1763) κατά τη Βιομηχανική Εποχή και οι τεχνολογίες πληροφορικής (2050) κατά την Κοινωνία της Γνώσης ή, όπως τη λένε μερικοί, Εποχή 4.0. Η Κοινωνία της Γνώσης ξεκίνησε με αφορμή τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και φαίνεται ότι επιταχύνεται ραγδαία από την πανδημία του Covid-19, που πιέζει παντού ασφυκτικά όλους και όλα σε εφαρμογές ΙΤ (Information Technologies). Άπειρες εφαρμογές των τεχνολογιών πληροφορικής στις συναλλαγές με το Δημόσιο, στην εργασία εξ αποστάσεως, στα logistics, στις επικοινωνίες, στις τηλεδιασκέψεις, στον τουρισμό, στο εμπόριο μέσω e-shop, ακόμα και με το click away, στους ηλεκτρονικούς καταλόγους προϊόντων και εικο- νικών καταστημάτων, στην ηλεκτρονική παραγγελιοληψία, ακόμα και στις εικονικές ηλεκτρονικές εκθέσεις, στα δημοπρατήρια και τα ηλεκτρονικά συνέδρια, που βέβαια όλα εξωθούν σε προτυποποίηση και τυποποίηση συ- ναλλαγών και προϊόντων συναλλαγής. Οι προσωπικές επαφές φαίνεται ότι εξυπηρετούν επαρκώς μόνο τις τοπι- κές συναλλαγές, αυτές που γίνονται μέσα στην κοινότητα των ανθρώπων και τις τοπικές εφοδιαστικές αλυσίδες, ενώ για ό,τι είναι πέραν του τοπικού (διαδημοτικές, περιφερειακές, υπερτοπικές, εθνικές, διεθνείς, παγκόσμιες συναλλαγές) μπορούν να εξυπηρετηθούν μόνο με τεχνολογίες πληροφο- ρικής και, βέβαια, συνακόλουθα από χρήστες με ικανότητες (εξοπλισμός, 110

τυποποίηση κ.λπ.) και δεξιότητες διαχείρισης τεχνολογιών πληροφορικής. Η οικονομική διαχείριση της κάθε περιόδου εξυπηρετήθηκε αποτελε- σματικότερα κατά την Αναγέννηση από τη δημόσια οικονομική (κρατικός κορβανάς, πουγκί φεουδάρχη), κατά τη Βιομηχανική Επανάσταση από την ιδιωτική οικονομική (αγορά, εταιρίες, τράπεζες κ.λπ.) και στην επερ- χόμενη Κοινωνία της Γνώσης ή Εποχή 4.0 προβλέπεται να εξυπηρετηθεί αποτελεσματικότερα από την κοινωνική οικονομία (συνεργατισμοί, ηθικές τράπεζες, αλληλόχρεα κεφάλαια κ.λπ.). Άκουγα αυτές τις ημέρες εξαιρετικούς επαγγελματίες, καλούς οικογενει- άρχες, πετυχημένους αγρότες να συζητούν όσο μπορούσαν πιο ψύχραιμα την καταστροφή που «έπεσε» στο κεφάλι τους, επειδή κάποιοι με εξου- σία αποφάσεων καταλάβαιναν καλύτερα την ψυχική/πνευματική ανάγκη των ανθρώπων να πάνε να αγοράσουν βιβλία στα βιβλιοπωλεία, αλλά δεν καταλαβαίνουν την ψυχική ανάγκη των ανθρώπων να φέρουν ψηφίδες «άνοιξης» στον χειμώνα της πανδημίας με δρεπτά άνθη. Ακόμα και οι γείτονες Ιταλοί χρησιμοποίησαν ως σύμβολο της εκστρατεί- ας εμβολιασμού ένα αγριολούλουδο, το ηρανθές ή πρίμουλα ή Παναγίτσα ή δρακάκι (primulaceae) με σύνθημα «Η Ιταλία ξαναγεννιέται μαζί με ένα λουλούδι» μετά την πανδημία του Covid-19. Το στιλιζαρισμένο μοβ λουλούδι σχεδίασε ο γνωστός Ιταλός αρχιτέκτονας Τ. Μποέρι, ο οποίος δήλωσε ότι «πρόκειται για ένα σύμβολο της άνοιξης και της αναγέννησης της χώρας έπειτα από αυτή την παρατεταμένη σκοτεινή περίοδο» (ΑΠΕ- ΜΠΕ). Η πρίμουλα είναι το λουλούδι που ανθίζει πρώτο μέσα στον χει- μώνα. Το όνομα της πρίμουλας προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει «πρώτη». Εάν θα θέλαμε μια σηματοδότηση για τη νέα εποχή, θα διάλεγα ένα «μπου- κέτο» που θα είχε περισσότερους συνεταιρισμούς (όχι υβρίδια με τέτοιο όνομα). Περισσότερη φροντίδα για το περιβάλλον, κυρίως φυσικό, και την κατά τόπους ισορροπία του, αλλά εξίσου για το κοινωνικό περιβάλλον και την τοπική κοινοτική ανάπτυξη. Περισσότερη φροντίδα για το πολιτιστικό περιβάλλον και την τοπική παράδοση, όχι ισοπεδωτική παγκοσμιοποίηση, αλλά διεθνής συμμαχία πατριωτών. Περισσότερος σεβασμός για τους φρο- ντιστές του περιβάλλοντος, που είναι οι αγρότες. Περισσότερο ενδιαφέρον για την πρωτογενή παραγωγή και την τοπική διατροφική αυτάρκεια. Και πολλή επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Την περίοδο των απαγορεύσεων μια ομάδα ενεργών πολιτών καθιέρωσε τις ανοικτές συζητήσεις για την κοινωνική οικονομία κάθε Δευτέρα στις 20:00. Εξαιρετικές. Την περίοδο των απαγορεύσεων ένας αγροτικός σύλλογος απέκτησε την πλατφόρμα Zoom και κάνει δημόσιες διαδικτυακές συναντήσεις κάθε Τε- 111

τάρτη στις 12:00. Και κάθε Τρίτη στις 20:00 κάνει συζητήσεις για αγρότισ- σες. Συγχαρητήρια. Την περίοδο των απαγορεύσεων λόγω Covid-19 ένας αγροτικός συνεται- ρισμός κάνει διοικητικό συμβούλιο διαδικτυακά κάθε ημέρα στις 19:00 και συζητά όλα τα θέματα. Μπράβο του. Άλλωστε ένας συνεταιρισμός βασίζεται στην αλληλοβοήθεια και εμπιστοσύ- νη μεταξύ των μελών του. Το αξιακό σύστημα του συνεταιρισμού περιγρά- φεται ξεκάθαρα και απόλυτα αλλά και ελέγχεται από τη Διεθνή Συμμαχία Συνεταιριστών (International Cooperative Alliance, ICA, 1995) με τον ορι- σμό, τις αξίες, τις αρχές και τους άξονες της συνεταιριστικής πολιτικής. Ο διεθνώς αποδεκτός ορισμός του συνεταιρισμού είναι ο εξής: συνεται- ρισμός είναι μια αυτόνομη οργάνωση προσώπων τα οποία συνδέονται εθελοντικά με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες και επιδιώξεις τους μέσω μιας συμμετοχικής και δη- μοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης. Οι συνεταιριστικές αξίες (values), όπως εξελίχθηκαν στον χρόνο από την εποχή του πρώτου καταναλωτικού συνεταιρισμού στο Rochdale, είναι της αυτοβοήθειας, της αυτοευθύνης, της δημοκρατίας, της ισότητας, της δι- καιοσύνης και της αλληλεγγύης. Σύμφωνα με τη συνεταιριστική παρά- δοση, τα μέλη των συνεταιριστικών επιχειρήσεων πιστεύουν στις ηθικές αξίες της εντιμότητας, της ειλικρίνειας, της κοινωνικής ευθύνης και της μέριμνας για τους άλλους. Οι συνεταιριστικές αρχές (principles) είναι: 1. Εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή 2. Δημοκρατικός έλεγχος των μελών (ένα μέλος μία ψήφος) 3. Οικονομική συμμετοχή των μελών 4. Αυτονομία και ανεξαρτησία 5. Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση 6. Συνεργασία μεταξύ συνεταιριστικών εταιρειών 7. Κοινοτικό ενδιαφέρον Οι βασικότεροι άξονες της συνεταιριστικής κοινωνικής πολιτικής, με την ευρύτερη έννοια του όρου, είναι η αύξηση του εθνικού προϊόντος, η ανα- διανομή του εισοδήματος και του πλούτου, η περιφερειακή ανάπτυξη και η προώθηση προγραμμάτων κοινωνικού χαρακτήρα (όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων, η στήριξη του αθλητισμού, η καλλιέργεια των ηθικών αξιών στη νέα γενιά, η συ- μπαράσταση στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας, η οικονομική και ηθική ενίσχυση αναξιοπαθούντων ατόμων κ.λπ.). 112

Στη «μαυρίλα» των προβλημάτων της πανδημίας λόγω του Covid-19 από- λαυσα το Σάββατο 19/12/20 στις 19:00 έναν τετράωρο προβληματισμό, παρακολουθώντας τη συζήτηση των μελών του Αγροτικού Ανθοπαραγω- γικού Συνεταιρισμού Αθηνών (Ανθέων 21, Άνω Πατήσια, Αθήνα) σε τηλε- διάσκεψη, που κλήθηκαν από τον πρόεδρο κ. Αθανάσιο Κελμάγερ (69850 72259), με θέμα «Η επόμενη μέρα μετά την πανδημία: Στόχοι, διλήμματα, προβλέψεις, προβληματισμοί για το 2021». Όλοι ήταν εκεί με ανοικτά τα μικρόφωνα και τις οθόνες. Η διαδικτυακή συζήτηση πραγματοποιήθηκε με την αξιοποίηση της πλατφόρμας Ζoom από τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Αττικής, με πρόλογο από την κα Μάγδα Κοντογιάννη, κτηνοτρόφο (69320 94231). Ναι, μπορεί να υπάρξει μια «άνοιξη» για την ελληνική κοινωνία και την ελληνική αγροτική παραγωγή στη νέα μετά Covid-19 εποχή με τέτοιας μορφής αγρότες, με πραγματικά ελληνικά λουλούδια, δρεπτά άνθη, από Έλληνες δεμένους με την πατρίδα. Απλώς οι συντεχνίες πρέπει να μην πολεμούν λυσσαλέα την ελληνική παραγωγή και τους Έλληνες αγρότες παραγωγούς, «χαϊδεύοντας» τους εισαγωγείς. Και τη Δευτέρα 21 Δεκεμβρίου 2020 στις 20:00 συζητούν για την Έκθεση ΚΑΛΟ 2019-2020 ([email protected]). Τελικά, είναι ΚΑΛΟ ή συμβαίνει κάτι άλλο; 23-12-2020 Κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2020 η Έκθεση ΚΑΛΟ 2019-2020 και συζητήθηκε σε ανοικτή διαδικτυακή διαδικασία τη Δευτέρα 21/12/20 στις 20:00 με πρωτοβουλία της Πανελλήνιας Ένωσης Συμπρά- ξεων Κοινωνικής Οικονομίας (ΠΕΣΚΟ), του Ινστιτούτου Μελετών Κοι- νωνικής Οικονομίας (ΙΝΜΕΚΟ) και της ΑΜΚΕ «Κοινωνία 3/3». Η έκθεση βρίσκεται στον υπερσύνδεσμο https://kalo.gov.gr/k-al-o- ekthesi-eton-2019-2020/ και με πολλή χαρά την υποδεχθήκαμε, αν και τα στοιχεία δεν δείχνουν επαρκώς τη γενική εικόνα, αλλά κάνουν μονο- μερώς περιγραφή συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, κυρίως μέχρι το 2018. Στην πολύ γόνιμη συζήτηση μετείχαν με σκέψεις τους οι: Κώστας Οικονο- μόπουλος, Απόστολος Ιωακειμίδης, Βασίλης Τακτικός, ο γράφων, Λουκάς Μπρέχας, Γιάννης Φραγκούλης, Γιάννης Αυγενίκος, Στέλιος Κατωμέρης, Μάρκος Μαλιαράκης, Άρης Στρατάκος, Μπεάτα Παππά, Φώτης Μπίμπα- σης, Ηλίας Τσίγκας, Αντώνης Λιοδάκης, Αλέξανδρος Μοζ, Γιώργος Αμα- ξίδης, Γιάννης Γκυλής, Λουκάς Γεωργίου, Μάγδα Κοντογιάννη, Βασίλειος Γεωργιάδης, Αλέξανδρος Οικονόμου, Γρηγόρης Μαλτέζος, Χαρά Μορφο- νιού κ.ά. 113

Μερικά σημεία που αξίζουν προσοχή: 1. Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία διαμορφώθηκε για να δημιουρ- γήσει θέσεις εργασίας, να προσφέρει εργασία σε ανέργους. 2. Αυτή η έκθεση είναι η τρίτη (Έκθεση 2017, Έκθεση 2018 και Έκθεση 2019-20). 3. Οι απογραφόμενοι φορείς ήταν 214 (2014), 335 (2015), 415 (2016), 690 (2017) και 643 (2018). 4. Ο κύκλος εργασιών όσων έδωσαν στοιχεία είναι: 6.370.010 € (2014), 8.671.532 € (2015), 11.646.217 € (2016), 34.531.982 € (2017) και 33.805.518 € (2018). 5. Από 33.805.518 εκατ. € οι ΑΜΚΕ παρουσίασαν τα 11.465.083 εκατ. €. Τα 6.976.418 εκατ. € τα έκαναν οι ΚΟΙΣΠΕ (!), ενώ οι ΚΟΙΝΣΕΠ παρου- σίασαν μόνο 11,5 εκατ. €! 6. Με τον ελληνικό κύκλο εργασιών (ΑΕΠ) κάπου στα 184 δισ. €, προφα- νώς είναι στατιστικά μη ανιχνεύσιμο μέγεθος έπειτα από 10 χρόνια προ- σπάθειας. 7. 1.018 ΚΟΙΝΣΕΠ δεν προσφέρουν καμία θέση εργασίας (περιστασιακή ή άλλη), 401 ΚΟΙΝΣΕΠ δημιουργούν απασχόληση για 1.577 εργαζόμενους κάθε μορφής και 98 φορείς ΚΑΛΟ απασχολούν άλλους 1.619 ανθρώπους, έχουμε δηλαδή συνολικά 3.196 θέσεις εργασίας. 8. Στο Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας (σ.σ. λάθος όρος που δη- μιουργεί σύγχυση) υπάρχουν σήμερα εν λειτουργία 1.665 δομές και στο ειδικό μητρώο άλλων φορέων ΚΑΛΟ 71 φορείς, συνολικά 1.736. 9. Γεωγραφικά το 42% της ΚΑΛΟ βρίσκεται στην Αττική, το 14% στην κεντρική Μακεδονία, 7% στη Θεσσαλία και 7% στην Πελοπόννησο. 10. Το Σχέδιο Δράσης για την ανάπτυξη του χώρου της ΚΑΛΟ 2017-2023 προέβλεπε μεταξύ πολλών άλλων τη διάθεση 163.000.000 εκατ. €, περίπου ισοκατανεμημένων ανάμεσα στο υπουργείο Εργασίας και στις περιφέρειες. 11. Πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν εκταμιευτεί συνολικά περίπου 13 εκατ. € για τις εκθέσεις expo ΚΑΛΟ, τα κέντρα στήριξης και τη μισθοδοσία της δ/νσης ΚΑΛΟ του υπουργείου. 12. Η τραγική αποτυχία του Σχεδίου Δράσης πιθανόν οφείλεται στη συ- νειδητή προσπάθεια του υπουργείου Εργασίας διαχρονικά να ελέγχει πλήρως και απολύτως τον χώρο και να μην αφήνει περιθώρια αυτοτελούς δράσης και αυτοδιαχείρισής του. 13. Με έκπληξη διαβάζουμε στη σελ. 71 «κερδοφορία των φορέων ΚΑΛΟ», που είναι απαράδεκτη έκφραση. Στην κοινωνική οικονομία δεν υπάρχει ο όρος «κέρδος». Τυχόν χρήμα στο τέλος κάποιας χρήσης είναι απλώς περίσ- σευμα. Ίσως είναι μια ένδειξη της βαθιάς διάβρωσης που πιθανόν συστη- ματικά οδηγεί στην απαξίωση της κοινωνικής οικονομίας. 114

14. Έγινε κατανοητό ότι η διάσπαση της κοινωνικής οικονομίας και η υποστήριξη διαφόρων τάσεων το μόνο που πετυχαίνουν είναι η αφαίρεση της ικανότητας του χώρου να αυτοοριστεί και να αυτοοργανωθεί. 15. Επίσης, ο πολυκερματισμός βάζει εντέχνως την ιδιωτική οικονομική (αγορά, τράπεζες, εταιρίες) και τη δημόσια οικονομική (διάφορες εξουσίες, δήμοι, περιφέρειες, υπουργεία, οργανισμοί) στην υφαρπαγή πόρων, προ- νοιών και δυνατοτήτων της κοινωνικής οικονομίας. 16. Είναι απαράδεκτο ο ενιαίος χώρος της κοινωνικής οικονομίας να αντι- μετωπίζεται ως κτήμα διαφόρων υπουργών, με διαφορετικές ονομασίες και διαφορετικές νομοθεσίες. 17. Αφού έγινε ο πρώτος νόμος 620/1915 για τους συνεταιρισμούς, κάθε φορά που ένας υπουργός καταλάβαινε τις δυνατότητες της κοινωνικής οι- κονομίας, «ασελγούσε» επ’ αυτής, κι έτσι προέκυψε ο νόμος για τους αστι- κούς συνεταιρισμούς (προμηθευτικούς, καταναλωτικούς, οικοδομικούς, πιστωτικούς κ.λπ.) με επιβλέπον το υπουργείο Εμπορίου, ο νόμος για τους αποϊδρυματικούς κοινωνικούς συνεταιρισμούς περιορισμένης ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ) με επιβλέπον το υπουργείο Υγείας και Προνοίας, ο νόμος για τις ενεργειακές κοινότητες με επιβλέπον το υπουργείο Ενέργειας, ο νόμος για τους εργασιακούς συνεταιρισμούς (κοινωνικές συνεταιριστικές επι- χειρήσεις [ΚοινΣΕπ], συνεταιρισμοί εργαζομένων κ.λπ.) με επιβλέπον το υπουργείο Εργασίας και ούτω καθεξής. 18. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον να απορ- ροφήσει η ιδιωτική οικονομική την αυτοτελή κοινωνική οικονομία, δημι- ουργώντας ψευδεπίγραφες δραστηριότητες, όπως «κοινωνική επιχειρημα- τικότητα», «κοινωνική εταιρική ευθύνη» και άλλα ευφάνταστα. 19. Το «όλον», δηλαδή η κοινωνία των πολιτών και οι οργανώσεις της κοι- νωνίας των πολιτών, μπορούν ίσως να αποτελέσουν μια μοναδική ελπίδα συνένωσης των ποικιλώνυμων κομματιών της κοινωνικής οικονομίας. 20. Η κοινωνική οικονομία δεν μπορεί να είναι εξάρτημα της κρατικής εξουσίας ούτε συμπλήρωμα της αγοράς και των κερδοσκοπικών εταιριών, αλλά εξυπηρετεί ευθέως τις ανάγκες της κοινωνίας των πολιτών. Στην ανοικτή συζήτηση της Δευτέρας 4 Ιανουαρίου 2021 στις 20:00 στο Zoom (https://us02web.zoom.us/j/86085310712?pwd=RllXanhRMjA3 NnZZOGhvTmxxVlJvdz09) της ΙΝΜΕΚΟ προσκαλούνται όσοι θέλουν να συνεισφέρουν στη συζήτηση, στην οποία θα συμμετάσχουν οι κ.κ. Λουκάς Μπρέχας, Άρης Στρατάκος, Απόστολος Ιωακειμίδης και Βασί- λης Τακτικός. Οι συμμετέχοντες ευχήθηκαν καλές γιορτές και καλύτερο το 2021. 115

Ζεστές ελπιδοφόρες ευχές στην… παγωνιά 16-1-2021 Με πολύ ζεστές ευχές υποδέχθηκαν τα μέλη, οι φίλοι και οι σεβόμενοι τους πραγματικούς παραγωγούς το 2021 στη διαδικτυακή «Ανταλ- λαγή ευχών» του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος» την τακτική Τετάρτη στις 12:00, στις 13/1/21. Ακούστηκαν πολλές ζεστές ευχές για το 2021 στην εξυπηρετούμενη από το Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα ηλεκτρονική πλατφόρμα με τη βοή- θεια της κας Ελισάβετ Καλαρούτη και της κας Κωνσταντίνας Κουφογε- ώργου, επιστεγάζοντας την υποστήριξη είκοσι τεσσάρων (24) διαδικτυα- κών εκδηλώσεων, οι οποίες βρίσκονται ελεύθερες για αναπαραγωγή στο Facebook: Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα. Ζεστές ευχές ακούστηκαν από πολλούς μεταξύ των οποίων οι: Κοντογιάννη Μάγδα (γραμματέας), Κοντογιάννης Γιάννης (πρόεδρος), Δαρσακλή Νικολέττα (μέλος Δ.Σ.), Μω- ραΐτη Βαγγελιώ (κτηνοτρόφος), ο γράφων, Μαντζουράνης Κώστας (μέλος Δ.Σ.), Μιχαηλίδου Αθηνά (πρόβειο Κορδαλή), Μουζάκης Κώστας (αρχι- μάγειρας), Λιάκος Βαγγέλης (βουλευτής δυτ. Αττικής), Λαλιώτης Γιώργος (καθ. ΓΠΑ), Χατζηγεωργίου Ιωάννης (καθ. ΓΠΑ), Κελμάγερ Αθανάσιος (ΑΑΣΑ), Καπνοπώλης Μιχάλης (ISTl), Καμηλάκη Αικατερίνη (π. Δ/ντρια Κέντρου Λαογραφίας), Γκερέκου Άντζελα (πρόεδρος ΕΟΤ), Γκραμπόφ- σκι Μαρέβα-Μητσοτάκη, Μπακαδήμα Φωτεινή (βουλευτής), Δρίτσας Θό- δωρος (βουλευτής), Λαμπροπούλου Ελένη (Αχαΐα), Καλαρούτη Ελισάβετ (Skywalker), Κουφογεώργου Κωνσταντίνα (Skywalker), Βρυώνη Εύα (ΚΟΙΝΣΕΠ «Κυκεών»), Κοντογιάννη Κατερίνα (κτηνοτρόφος) και Γαζω- ράκη Δέσποινα (Χασιά). Ο πρόεδρος κ. Κοντογιάννης ευχαρίστησε όλους και ιδιαίτερα:  Την κα Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη για όσα ακούστηκαν, μεταξύ των οποίων: «Το έργο του συλλόγου σας είναι σημαντικό. Ένα παράδειγ- μα που θα μπορούσε να απλωθεί σε ολόκληρη την Ελλάδα. Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός της πρωτογενούς παραγωγής είναι μια οικονομική προτεραιότητα για τον τόπο μας. Μια δραστηριότητα που ενισχύει δεκάδες άλλους τομείς: από τον τουρισμό και τη γαστρονομία μέχρι την οικιακή οικονομία και τον πολιτισμό μας. Ειδικά για τις γυναίκες που ασχολούνται με τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία σημαίνει ένα «παράθυρο» για να αναπτύξουν με αυτονομία την ξεχωριστή δημιουργικότητά τους. Ειδικά για την Αττική περισσότερη πρωτογενής παραγωγή σημαίνει λιγότερο τσι- μέντο. Καλύτερη αξιοποίηση της γης και πιο πράσινο περιβάλλον. Υπάρ- χουν, συνεπώς, πολλοί λόγοι για τους οποίους οι προσπάθειές σας αξίζουν τη συμπαράσταση όλων μας. Θα ήθελα να θεωρείτε κι εμένα μια ακόμα 116

φίλη σας. Πολύ περισσότερο που φέτος θα γιορτάσουμε πανηγυρικά και την Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας. Εύχομαι, λοιπόν, καλή επιτυχία και καλή δύναμη. Και να είναι το 2021 μια χρονιά καλύτερη για την Ελ- λάδα, για όλες και όλους μας».  Την κα Άντζελα Γκερέκου (πρόεδρο Ελληνικού Οργανισμού Τουρι- σμού), η οποία, αφού υπερτόνισε την αυθεντικότητα των κτηνοτρόφων της Αττικής, επεσήμανε ότι η αυθεντικότητα είναι ισχυρό εργαλείο προ- βολής του τουρισμού. Η κα Γκερέκου είπε ότι θα είναι σύμμαχος των κτη- νοτρόφων στην προβολή και εξωστρέφεια για τα κτηνοτροφικά προϊόντα και την αυθεντικότητα των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της ελληνικής κτηνοτροφίας. Κάλεσε του κτηνοτρόφους της Αττικής να συμμετάσχουν στις γιορτές της εθνικής παλιγγενεσίας. Μάλιστα εξέφρασε την πρόθεσή της να αποτυπώσει σε κάποιο λεύκωμα παλαιά μαντριά «αμφιθεατρικά». Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής ενέγραψε υποθήκη σε αυτό με την κα Μάγδα Κοντογιάννη και τον κ. Κ. Μαντζουράνη.  Τον κ. Ευάγγελο Λιάκο (βουλευτή δυτ. Αττικής), που είναι στη διάθεση των κτηνοτρόφων της Αττικής, οι οποίοι είναι ένας από τους σημαντικό- τερους παράγοντες στην αγροδιατροφική αλυσίδα, με στόχο να γίνει η ζωή των κτηνοτρόφων καλύτερη.  Τον κ. Κωνσταντίνο Μουζάκη (πρόεδρο της Λέσχης Αρχιμαγείρων «Ακρόπολις» και αντιπρόεδρο των Συμβουλίων Γαστρονομίας & Οινο- λογίας Ευρώπης), ο οποίος έχει υπογράψει σύμφωνο συνεργασίας με τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Αττικής για την προώθηση της τοπικής γαστρο- νομίας στην Αττική. Οι κτηνοτρόφοι δεν είναι μόνοι τους, τους στηρίζουν οι σεφ σε όλη την Ευρώπη και μάλιστα την παραδοσιακή κτηνοτροφία, όπως κάνει η Ακρόπολις με την Περιφέρεια Αττικής στο πρόσφατο σύμ- φωνό τους.  Τον κ. Θάνο Κελμάγερ (πρόεδρο του Αγροτικού Ανθοπαραγωγικού Συ- νεταιρισμού Αθηνών, Άνω Πατήσια) για την αναφορά του στην πολύ καλή συνεργασία των δύο συλλογικοτήτων, αλλά και για την πρόθεσή τους να είναι μαζί με τα άνθη τους (εάν υπάρχουν ακόμα ως ανθοπαραγωγοί) σε μια μεγάλη γιορτή για την αγρότισσα τον Οκτώβριο του 2021.  Την κα Αικατερίνη Καμηλάκη (π. διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών), διότι συμμετέχει στις δραστηριότητες των αγρο- τισσών, οι οποίες υπέστησαν μια μεγάλη «καθίζηση» τα τελευταία χρόνια και κινδυνεύουν να χάσουν κάτι από την «αυθεντικότητα» που είχαν πα- λαιότερα. Και για την αμέριστη συμπαράστασή της, καθώς και την ενθου- σιώδη της υποστήριξη για μια εκδήλωση των παραδοσιακών κτηνοτρόφων της Αττικής στην Αθήνα, συνδυάζοντάς την και με τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. 117

 Τον καθ. Ιωάννη Χατζηγεωργίου (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), διότι, μεταξύ άλλων, επεσήμανε ότι ο αγρότης-κτηνοτρόφος είναι ο φρο- ντιστής και φύλακας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Μάλι- στα είπε ότι πρέπει να τοποθετήσουμε στην Αττική τον κτηνοτρόφο-αγρό- τη επικεφαλής του ενδιαφέροντός μας για ένα καλύτερο μέλλον.  Τον καθ. Γεώργιο Λαλιώτη (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) για την αναγνώριση του σημαντικού ρόλου της κτηνοτροφίας και για την αδιάλει- πτη προσπάθεια 365 μέρες τον χρόνο για παραγωγή πραγματικού πλούτου για την ανάταξη της εθνικής μας οικονομίας.  Τον κ. Μιχάλη Καπνοπώλη (Inox Steel Technical) για τη δωρεάν διάθε- ση ενός επιδεικτικού παστεριωτήρα, με τον οποίο έγιναν πάρα πολλές τυ- ροκομήσεις σε σχολεία, επιμελητήρια και εθνικοτοπικές ομάδες πολιτών. Ο κ. Κοντογιάννης επεσήμανε την ανάγκη για βιώσιμες τοπικές κοινωνίες με ειλικρίνεια, εντιμότητα και σεβασμό των συνανθρώπων και της ζωής. Η περιαστική κτηνοτροφία «πονά» από νομοθετήματα που επιβάλλουν «αυ- τόματες» διοικητικές κυρώσεις και αυταρχικά πρόστιμα χωρίς έρευνα, με υπεραρμοδιότητες σε αστυνομικούς και σε δημόσιους υπαλλήλους, που παρεμβαίνουν σε αστικές διαφορές χωρίς μάλιστα να το ξέρουν οι πιθανόν αντιδικούντες! Το μαθαίνουν οι κτηνοτρόφοι μετά την επιβολή και μάλιστα με συστημένη επιστολή, τελείως αντιδημοκρατικά και με ευτελισμό της ιδιότητας του πολίτη σε ευνομούμενο κράτος. Και είπε: «Αισθανόμαστε να υφιστάμεθα κοινωνικό ρατσισμό στην ίδια μας την πατρίδα». Η κα Μάγδα Κοντογιάννη, κάνοντας τον απολογισμό, αναφέρθηκε στις 300 περίπου δημόσιες εκδηλώσεις του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής τα προηγούμενα 3 χρόνια και στις 24 δημόσιες συζητήσεις (Τετάρτες), κα- θώς και στις 8 διαδικτυακές συναντήσεις αγροτισσών (Τρίτες), όπως επί- σης στον προγραμματισμό 12 δημόσιων τοπικών συζητήσεων για το Τοπικό Όραμα Υπαίθριων Περιοχών για το 2040, που βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι τις 27 Ιανουαρίου 2021. Την Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2021, στις 12:00, ο Κτηνοτροφικός Σύλλο- γος Αττικής οργανώνει δημόσια διαδικτυακή συζήτηση με θέμα «Δάση και κτηνοτροφία» και προσκεκλημένο τον δρα Θωμά Παπαχρήστου (πρόεδρο της Λιβαδοπονικής Εταιρείας), την οποία μπορούν να παρακολουθήσουν και να ρωτήσουν όλοι στο Facebook, στο Skywalker-Εργασία στην Ελλά- δα. Την Τρίτη 2 Φεβρουαρίου 2021, στις 20:00, οι Γυναίκες της Υπαίθρου ορ- γανώνουν διαδικτυακή συζήτηση για τους «Γυναικείους συνεταιρισμούς» με προσκεκλημένη την κα Ζωή Φραγγούδη (πρόεδρο της ΓΑΙΑ Έβρου), την οποία μπορούν να παρακολουθήσουν όλοι στο Facebook, στο Κτηνο- τροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής. 118

Το Όραμα για την Ύπαιθρο 2040 προωθεί ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Ατ- τικής σε συνεργασία με οργανώσεις, συλλόγους και συμπολίτες, με ορό- σημα: 9/12/20, 12/1/21, 13/1/21, 14/1/21, 15/1/21, 16/1/21 (Σέρρες), 19/1/21 (Καλαμάτα), 20/1/21 (Πιέρια) και άλλες με κατάληξη-απολογι- σμό στις 27 Ιανουαρίου 2021, στις 12:00. Καλύτερο 2021. Οι Γυναίκες της Υπαίθρου έχουν Όραμα 17-1-2021 Στη διαδικτυακή συζήτηση του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος» για τη 15η Οκτωβρίου, με την υποστήριξη του Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα, η κα Μάγδα Κοντογιάννη (69320 94231, γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής) πρότεινε να καθιερωθούν επιλεκτικές συζητήσεις μόνο για αγρότισσες κάθε Τρίτη στις 20:00. Έπειτα από αρκετές διαδικτυακές συζητήσεις εκτιμήθηκε ότι θα ήταν χρή- σιμο να δημιουργηθεί μια ομάδα στο Facebook για καθημερινή επικοινωνία, κι έτσι έγινε η ομάδα Γυναίκες της Υπαίθρου με πρώτες διαχειρίστριες τις: Μάγδα Κοντογιάννη, Μαρία Καραντάνη, Αργυρώ Λαγγουράνη και Μαρία Τέλλιου. Στις 5 Ιανουαρίου 2021 στη διαδικτυακή βασιλόπιτα των αγροτισσών ξε- καθαρίστηκε ότι οι Γυναίκες της Υπαίθρου «αγκαλιάζουν» όλες τις γυ- ναίκες που ζουν στις αγροτικές περιοχές, είτε είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότισσες είτε κάθε άλλη γυναίκα της υπαίθρου, και όλες μαζί ξεκίνησαν την υποστήριξη στο Όραμα για την αγροτική Ευρώπη 2040. Ο ετήσιος στόχος για το 2021, 200 χρόνια από την εθνική παλιγγενεσία, εί- ναι η Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας (15 Οκτωβρίου) να γίνει ένα ση- μαντικό γεγονός για όλες και όλους που ζουν και εργάζονται στην ύπαιθρο της Ελλάδος. Μια εμβληματική εκδήλωση που θα φέρει και θα τιμήσει την αγροτιά, με τον σημαντικό ρόλο της στην αγροδιατροφή και στις πατροπα- ράδοτες παραδόσεις, ήθη και έθιμα, που κράτησαν το έθνος μας ενωμένο και επιβίωσε ως κράτος μέχρι σήμερα. Σε ένα καλό αγροτικό σχολείο παλιά ο διευθυντής του έλεγε: «Εάν έχεις 20 άνδρες, έχεις 20 άνδρες. Εάν τους εκπαιδεύσεις, μπορεί να έχεις έναν λόχο. Εάν έχεις 20 γυναίκες, έχεις ένα χωριό», τονίζοντας με αυτό τον τρόπο τη σημασία των αγροτισσών στη διαμόρφωση και στήριξη των αγρο- τικών κοινωνιών. «Το καλύτερο πράγμα που μπορεί να κάνει ένας άντρας για την υγεία του είναι να βρει μια σύντροφο και να παντρευτεί. Μια γυναίκα, το καλύτερο 119

που έχει να κάνει για να προστατέψει την υγεία της, είναι να καλλιεργεί και να φροντίζει τη σχέση με τις φιλενάδες της» (Dr. David Spiegel, Πανε- πιστήμιο Stanford, newsbeast.gr, 21/3/12). Πρόκειται για τα αποτελέσματα μιας ομάδας κορυφαίων ερευνητών η οποία μελέτησε στη δεκαετία (2002-2012) την αλληλεπίδραση ανάμεσα στο κοι- νωνικό περιβάλλον, στον νου, στον εγκέφαλο και στο σώμα, προκειμένου να καταλάβει με ποιους τρόπους η μοναξιά, το άγχος ή η ανθρώπινη συνύπαρ- ξη και η υποστήριξη μπορούν να επηρεάσουν τη σωματική υγεία. Ήδη από το 2002 αρκετοί ερευνητές μελετούν τη σημασία της γυναικείας φιλίας. Η επιστήμη απέδειξε (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζε- λες, UCLA) ότι ο γυναικείος εγκέφαλος αντιδρά στο άγχος παράγοντας οξυ- τοκίνη, την περιβόητη «ορμόνη της αγάπης». Χάρη σε αυτήν η αντίδραση «πολεμώ ή φεύγω» (fight or flight) μαλακώνει, κι έτσι η γυναίκα αποφεύγει τις δύο ακραίες συμπεριφορές και αντιδρά πιο ήπια. Η οξυτοκίνη είναι αυτή που προσφέρει το βιολογικό κίνητρο στις γυναίκες να συνυπάρχουν με άλ- λες γυναίκες και επίσης να φροντίζουν τα παιδιά τους. Επιπλέον, ο διαφορετικός τρόπος με τον οποίο συνδέονται και συνυπάρχουν οι γυναίκες τις βοηθά να αντιμετωπίζουν το άγχος και πολύ δύσκολες δοκι- μασίες στη ζωή τους. Ο ποιοτικός χρόνος που έχει μια γυναίκα με τις φίλες της προκαλεί στον οργανισμό της την παραγωγή περισσότερης σεροτονίνης, που βοηθά στην καταπολέμηση της κατάθλιψης και δημιουργεί ένα αίσθημα ευεξίας. Οι γυναίκες μοιράζονται συναισθήματα, ενώ οι άντρες δημιουργούν σχέ- σεις με άξονα τις δράσεις τους. Είναι εξαιρετικά σπάνιο για έναν άντρα να καθίσει να μιλήσει με τους φίλους του για το πώς αισθάνεται ή για το πώς πάνε τα πράγματα στη ζωή του. Θα μιλήσει για τον αθλητισμό, τα αυτοκί- νητα, το ψάρεμα, τον στρατό. Για το πώς αισθάνεται ποτέ. Στις δύσκολες καταστάσεις που περνάμε όλοι, πάντα σε συνδυασμό με τη γενικότερη κοινωνική απαξίωση του αγροτικού κόσμου, οι… «survivor» αγρότισσες αντί να λυγίσουν αποφάσισαν να ενώσουν τις κοινωνικές τους δυνάμεις, έστω και διαδικτυακά, και να βρίσκονται κάθε Τρίτη στις 20:00. Έχουν πραγματοποιήσει με πάρα πολλές δυσκολίες εκδήλωση στις 14/10/21 για την Ημέρα της Αγρότισσας, οπότε αποφάσισαν να καθιερώ- σουν τις διαδικτυακές συναντήσεις. Τα τεχνικά προβλήματα επιλύθηκαν και η πρώτη Τρίτη έγινε στις 17/11/20. Ακολούθησαν η Τρίτη 24/11/20, η 1/12/20, η 8/12/20 και η 15/12/20. Στις 22/12/20 αποφασίστηκε η δημιουργία στο Facebook της ομάδας Γυ- ναίκες της Υπαίθρου. Οι αγρότισσες, κατά κύριο επάγγελμα, συναντώνται κάθε Τρίτη στις 20:00 στο Zoom του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γε- 120

ώργιος» με φροντίδα της κας Μάγδας Κοντογιάννη (69320 94231, κτηνο- τρόφου). Την πρώτη Τρίτη κάθε μήνα η συνάντηση των αγροτισσών είναι ανοικτή στις γυναίκες της υπαίθρου και άλλους προσκεκλημένους σε δη- μόσια διαδικτυακή συζήτηση. Ήδη στις 15/12/20 η συζήτηση εστιάστηκε στα ήθη και έθιμα για τους Άγι- ους Μοδέστους, προστάτες των αγροτικών ζώων, με τη βοήθεια της κας Αι- κατερίνης Καμηλάκη, π. δ/τριας Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών. Στις 5/1/21 η Τρίτη ήταν πανηγυρική με κόψιμο ηλεκτρονικής πίτας και στις 2 Φεβρουαρίου 2021 στις 20:00 το θέμα είναι οι γυναικείοι συνεταιρι- σμοί, με τη συμμετοχή της κας Ζωής Φραγγούδη, προέδρου του Συνεται- ρισμού ΓΑΙΑ-Έβρου. Στη συνάντηση στις 12/1/2021 αποφασίστηκε η πραγματοποίηση όσων περισσοτέρων συζητήσεων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδος για να συζη- τηθεί το τοπικό Όραμα για την αγροτική τους περιοχή 2040, με επιστέγα- σμα την εκδήλωση στις 27 Ιανουαρίου 2021 στις 12:00 για το Όραμα 2040. Οι αγρότισσες-Γυναίκες της Υπαίθρου πραγματοποίησαν ήδη διαδι- κτυακές δημόσιες συζητήσεις για το Όραμα για την ύπαιθρο Δωρίδας (13/1/2021), το Όραμα της Πάρνηθας στην αττική ύπαιθρο (14/1/21), το Όραμα της ορεινής Αχαΐας (15/1/21), το Όραμα της σερραϊκής υπαίθρου (16/1/2021) και ήδη σχεδιάστηκαν διαδικτυακές δημόσιες συζητήσεις για το Όραμα της αγροτικής Μεσσηνίας (19/1/2021), το Όραμα των Πιερίων (20/1/2021) και το Όραμα της αττικής υπαίθρου (26/1/2021). Όλες οι συ- ζητήσεις βρίσκονται σε video στο Facebook, στον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Περιφέρειας Αττικής. Οι αγρότισσες σκέφτονται να σχεδιάσουν μια μεγάλη εκδήλωση στις 15 Οκτωβρίου 2021, 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Και μέχρι τότε ζουν και εργάζονται οικογενειακά 365 μέρες τον χρόνο, 7 μέρες την εβδομάδα, με διαθεσιμότητα για εργασία 24 ώρες το 24ωρο, και επιβιώνουν, έχοντας συνάντηση όλες μαζί κάθε Τρίτη στις 20:00. Το «MeToo» δεν είναι μόνο σεξουαλικό 18-1-2021 Το «MeToo» δεν είναι θέμα μόνο σεξουαλικό, είναι θέμα εξουσίας. Η φράση που κυριαρχεί στην περίπτωση είναι: «Σε ποιον να το πεις!». Η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας είπε: «Είναι καιρός να πάψει η ενοχοποίηση των θυμάτων και η ατιμωρησία των θυτών» (atlantea.news, 18/1/21). Τον Οκτώβριο του 2017 οι New York Times δημοσίευσαν ένα άρθρο που παρουσίαζε με λεπτομέρειες τις καταγγελίες κατά του Χάρβει Γουάινσταϊν 121

για σεξουαλικές παρενοχλήσεις και σεξουαλικές κακοποιήσεις ηθοποιών και παραγωγών. Στην ουσία «η περίπτωση Γουάινσταϊν άλλαξε την εξου- σία» (huffingtonpost.gr, 28/10/18). Το κίνημα «ΜeΤoo» ξεκίνησε το 2006 στην Αμερική, όταν η Tarana Burke παρηγόρησε ένα 13χρονο κορίτσι που είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά – «Ήθελα να της πω “Κι εγώ τα έχω περάσει αυτά”». Και υπάρχουν πάρα πολλοί που μπορούν να το πουν στις καθημερινές εξαναγκασμένες επαφές τους με τους καρεκλοκένταυρους συντεχνιαζόμενους ή δημοσιοσχεσίτες υπεξαιρέτες της εξουσίας. Άπειρα τα παραδείγματα:  Τον Μάρτιο του 2012, έπειτα από πολλές μάχες, ψηφίστηκε από τη Βου- λή των Ελλήνων ένας αυστηρότατος, μαξιμαλιστικός, ανεδαφικός νόμος (Ν. 4056) για την αδειοδότηση των στάβλων. Ένας νόμος μπορεί να εί- ναι σκληρός, αλλά είναι νόμος και πρέπει να εφαρμόζεται, θα έλεγε ένας απλός άνθρωπος. Αλλά η «υπόγεια» εξουσία των δημοσίων υπαλλήλων συνέχισε να «βιάζει» τους Έλληνες υπηκόους-κτηνοτρόφους με διάφορα τερτίπια και ερμηνευτικές και εγκυκλίους και άλλα. Και δεν εφάρμοσε τον νέο νόμο. Η δημόσια διοίκηση (συγκεκριμένη διευθύντρια) «βίασε» τη μακροχρόνια διαδικασία έκδοσης ενός νόμου που εκφράζει την κοινω- νικοοικονομική δυναμική της κοινωνίας μια στιγμή (Μάρτιος 2012) και κατάφερε να «βιάσει» τον Σεπτέμβριο του 2012 (έξι ολόκληρους μήνες μετά την απόφαση της Βουλής των Ελλήνων) μια οικογένεια κτηνοτρόφων που είχε άδεια και λειτουργούσε από το 1967 στο ίδιο μέρος. Αποτέλεσμα μια οικογένεια να μείνει χωρίς επαγγελματική απασχόληση. Μια οικογένεια να μείνει χωρίς έσοδα. Μια οικογένεια να «βιαστεί», χάνοντας τη ζωή της, διότι στους παραδοσιακούς Αρβανίτες και Βλάχους κτηνοτρόφους η κτη- νοτροφία είναι τρόπος ζωής. Και όχι μόνο. Ο αρχηγός της οικογένειας, πι- θανόν ως συνέπεια του «βιασμού», πεθαίνει εκεί, στον στάβλο, στη ζωή του όλη. Σε ποιον να το πεις!  Με τα «παιχνίδια» των ιστορικών δικαιωμάτων των αγροτικών επιδοτή- σεων του ΟΠΕΚΕΠΕ κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν βγάζει άκρη. Πάντα κάποιος καρεκλοκένταυρος ή παρατρεχάμενος της εξουσίας σε κάποια Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνοτροφίας αναλαμβάνει να σε διευκολύνει, καθοδηγήσει, με το αζημίωτο (διότι συνήθως απαιτεί πέραν του μισθού και άλλης μορφής «γρηγορόσημο»). Έτσι, ένας δημόσιος υπάλληλος της «παρά φύσιν» δημοσιοϋπαλληλικής εξουσίας «μάζευε» τα ιστορικά δικαιώματα από όποιο αγρότη απεβίωνε και τα αμαρτωλά ιστορι- κά δικαιώματα τα πουλούσε σε όποιον ενδιαφερόταν. Μέχρι που κάποιος κληρονόμος ενδιαφέρθηκε και ο συνεχής «βιασμός» αποκαλύφθηκε. Έγι- 122

ναν δικαστήρια. Καταδικάστηκε ο δημόσιος υπάλληλος. Και ο «βιασμός» συνεχιζόταν μέχρι το θέρος του 2020, που ο δημόσιος υπάλληλος υπη- ρετήσας ευδοκίμως, μισθοδοτούμενος, συνταξιοδοτήθηκε και τον πληρώ- νουμε όλοι για τους κερδοφόρους «βιασμούς» των κτηνοτρόφων πολιτών, υπηρετώντας στην ίδια ΔΑΟΚ. Και οι «βιασθέντες» «εξυπηρετούνταν» (αν είναι δυνατόν) από τον ίδιο δημόσιο υπάλληλο για τα ίδια θέματα. Ο «βι- ασμός» της εξουσίας των δημοσίων υπαλλήλων εναντίον κτηνοτρόφων σε πλήρη ανάπτυξη. Σε ποιον να το πεις!  Η Πολιτεία αποφάσισε να ανταμείψει όσους πρόσφεραν τη ζωή τους για την πατρίδα εναντίον των φασιστών και ναζιστών και Βουλγάρων το 1940. Με απόφαση της Βουλής των Ελλήνων που δημοσιεύτηκε με τον νόμο 751/1948 προσφέρθηκε σε κάθε πολεμιστή ένα οικόπεδο σε αναγνώριση του ηρωισμού του έναντι όσων απέφυγαν τη στράτευση. Οι πολεμιστές που καταγράφηκαν ήταν περίπου 500 και ορίστηκε περιοχή για την υλοποίη- ση του νόμου. Είναι η γνωστή περιοχή Ν751 στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης. Εν τω μεταξύ από αυτή την περιοχή κάποιοι έκαναν «χάρη» στους ταλαι- πωρηθέντες Δραμινούς, που όμως ήταν ταυτόχρονα «έργω βιασμός» στους πολεμιστές του αλβανικού μετώπου. Έτσι, με το υπόλοιπο της περιοχής δόθηκαν οικόπεδα το 1957 μόνο σε 220 πολεμιστές. Οι υπόλοιποι «βιάστη- καν». Ποιος επέλεξε και με τι κριτήρια, ποιοι θα ικανοποιηθούν και ποιοι θα «βιάζονται». Σε ποιον να το πεις!  Και συνεχίζουν να ασελγούν επί των 248 (135+113) κάποτε πολεμιστών και των απογόνων τους με συνεχιζόμενους αλληλοδιάδοχους «βιασμούς» από το 1957 μέχρι σήμερα, 63 ολόκληρα χρόνια συνεχώς. Κάποιες φορές ουρλιάζουν από τον πόνο των «βιασμών» οι παλαιοί πολεμιστές και τότε μερικές φορές η δημόσια διοίκηση, οι «βιαστές», κάνουν κάτι. Δόθηκε νέα περιοχή εκεί δίπλα το 1957. Το 1988, τριάντα ολόκληρα χρόνια με συνεχείς «βιασμούς», το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομίας αποφάσισε ομόφωνα την πολεοδόμηση της περιοχής. Κάποιος δημόσιος υπάλληλος ή/και εκλεγμέ- νοι πολιτικοί συναυτουργώντας χωρίς ενεργοποίηση «γρηγορόσημου» δεν έκαναν ίσως το καθήκον τους (για να συνεχίζουν να ασελγούν ή να «βιά- ζουν»;). Το Συμβούλιο της Επικρατείας τον Νοέμβριο του 2020 επεσήμανε την αναποτελεσματικότητα (ωμός «βιασμός» από τους ασκούντες κρατική εξουσία) και καλεί την Πολιτεία να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Και ακόμη «βιάζονται» οι πολεμιστές! Σε ποιον να το πεις! Αν η σεξουαλική κακοποίηση ή η σεξουαλική παρενόχληση είναι κατά- πτυστη και το κίνημα «MeToo» προσπαθεί να αναδείξει τη στιγμιαία κα- ταρράκωση της προσωπικότητας και της ηθικής του θύματος, τι πρέπει να περιμένουμε για την επί 63 χρόνια μέχρι σήμερα (και έχει ακόμη) συνεχή ασέλγεια των υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης, Πρόνοιας και Χωροταξί- 123

ας-Περιβάλλοντος επί του σώματος των πολεμιστών-ηρώων και τον εξευ- τελισμό της προσωπικότητας των 248 συγκεκριμένων αναγνωρισμένων πολιτών από τη συντεχνία των «μη πολεμιστών» δημόσιων υπαλλήλων και των κομματικών επιλογών των περιστασιακά εκλεγμένων πολιτικών; Το «MeToo» δεν είναι μόνο σεξουαλικό, είναι θέμα εξουσίας. Η φράση που κυριαρχεί στην περίπτωση είναι: «Σε ποιον να το πεις!». Η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (18/1/2021) είπε: «Είναι καιρός να πάψει η ενο- χοποίηση των θυμάτων και η ατιμωρησία των θυτών». Αυτή η ατιμωρησία των θυτών είναι που εξοργίζει και σε κάνει να αγανακτείς. Τελικά, «σε ποιον να το πεις!»… Μεσσηνία: μια αγροτουριστική φάρμα 20-1-2021 Πραγματοποιήθηκε στις 19/1/21 διαδικτυακά η βάση μιας νέας διαδι- κασίας για τη σύνθεση του Οράματος 2040 για μια ενιαία Μεσσηνία ως μια αγροτουριστική φάρμα με συζήτηση και συν-σχεδιασμό «από τα κάτω». Την εξαιρετική δημόσια διαδικτυακή συζήτηση οργάνωσε ο Πολιτιστικός Οργανισμός «Δρόμοι της Ελιάς» με πρωτοβουλία του κ. Γιώργου Καρά- μπατου (27210 95620, [email protected]), τη στήριξη του Κτηνοτρο- φικού Συλλόγου Αττικής (κα Μάγδα Κοντογιάννη, magdaktinotrofos@ gmail.com, 69320 94231) και τον συντονισμό από τον γράφοντα (6998 282382, [email protected]). Στην πολύ παραγωγική δημόσια συζήτηση μετείχαν με προτάσεις οι: Καρά- μπατος Γιώργος (Δρόμοι Ελιάς), Αντωνόπουλος Μιχάλης (συνεταιρισμός, ΓΕΩΤΕΕ), Μπαλαφούτη Γιάννα (IEK «Praxis»), Οικονομόπουλος Κώστας (ΑΜΚΕ «Κοινωνία 3/3»), πατέρας Φίλιππος Καμαριάς (Μητρόπολη), δρ Πετρόπουλος Δημήτρης (Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Φραγκούλης Δη- μήτρης (logistics), Κόκκινος Γιώργος (ΝΗΛΕΑΣ), Σκιάς Δημήτρης (πολι- τιστικός) και Μαρίνης Σωτήρης (Art farm), ενώ συνδέθηκαν στη συζήτηση οι: Σκαρπαλέζου Χριστίνα, Κουτσούμπα Έφη, Νικολάου Ελεάνα, Μαθιο- πούλου Δήμητρα, Μακρανδρέου Μαρία-Χριστίνα, Καμηλάκη Αικατερί- νη, Λαγγουράνη Αργυρώ, Αυγενίκος Γιάννης και πάρα πολλοί μέσω του Facebook στον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Περιφέρειας Αττικής, στο https:// www.facebook.com/618390278198909/videos/4042591349108208, όπου ήδη το είδαν 3.500 χρήστες της πλατφόρμας. Εάν μπορούσε να περιγραφεί με μια φράση η πρωτόγνωρη δημιουργική συζήτηση, αυτή θα ήταν ενθουσιασμός για μια Μεσσηνία ως μια πλήρη λειτουργική αγροτουριστική φάρμα, ιδανικό τόπο να δεις, να ζεις, να δημι- 124

ουργείς, μια όαση-οικολογική ζώνη, μια μεγάλη φάρμα (κυκλική οικονο- μία) με αυτάρκεια και ιδιαίτερη φροντίδα στην εκπαίδευση. Ακούστηκαν πάρα πολλά και ανάμεσά τους:  Πρέπει να ληφθεί υπόψη η κλιματική αλλαγή και να ενημερωθούν όλοι για τις νέες συνθήκες στις οποίες θα κληθούμε να επιβιώσουμε. Αυτή τη στιγμή δεν είναι αισθητές οι συνέπειες και δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι τι θα συμβεί.  Ο πολιτισμός είναι η ψυχή της τοπικής κοινωνίας και θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για σφυρηλάτηση αλληλεγγύης και ομοψυχίας στην τοπική κοινωνία.  Η άυλη και η υλική πολιτιστική μας κληρονομιά πρέπει να προστατευτεί και να αποτελέσει εφόδιο για την αγροτική Μεσσηνία του 2040.  Έπειτα από πολλές επισημάνσεις κατέληξαν όλοι στο συμπέρασμα ότι η τοπική διακυβέρνηση πρέπει να στηρίζεται στις τοπικές συλλογικότητες, να είναι συλλογική και να υποστηριχθεί η κοινωνική οικονομία.  Για το 2021 θα μπορούσε να επιλεχθεί στόχος η δημιουργία ενός φεστιβάλ συλλογικοτήτων στις 3 Ιουλίου 2021, Παγκόσμια Ημέρα Συνεργατισμού.  Και μέχρι τότε μπορεί να καθιερωθεί μια ώρα-ημέρα ανταλλαγής σκέψε- ων κάθε εβδομάδα για την οργάνωση της εκδήλωσης.  Η Μεσσηνία είναι σχετικά κοντά στην Αθήνα (2,5-3 ώρες οδικά) και ικανοποιητικά μακριά για να μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες τοπικής εφοδιαστικής αλυσίδας (Short Supply Chain).  Τα τοπικώς παραγόμενα τρόφιμα να επεξεργάζονται τοπικά με τοπικές παραδοσιακές συνταγές (ταυτότητα) και να καταναλώνονται τοπικά.  Κάποιοι εκτίμησαν ότι το brand Μεσσηνίας είναι αρκετά ισχυρό για να υποστηρίξει ενιαία τις εξαγωγές της μεσσηνιακής παραγωγής με όρους ποιότητας.  Θεωρήθηκε ότι η εικοσαετία του Οράματος 2040 επιτρέπει μακροχρόνιες επενδύσεις, όπως είναι κυρίως η εκπαίδευση.  Χρειάζονται αγροτικά σχολεία τα οποία να εκπαιδεύουν ανθρώπους που να μπορούν να επιχειρούν και να δρουν εν μέσω πολλών αβεβαιοτήτων.  Οι αγρότες δεν είναι υπάλληλοι ή εργάτες ή στρατιώτες που απλώς υπα- κούν οδηγίες αλλά επιχειρηματίες που παράγουν πραγματικές αξίες.  Τα αγροτικά σχολεία στη Μεσσηνία θα πρέπει να ελέγχονται από την τοπική κοινωνία και τις τοπικές δυνάμεις της και μάλιστα να αξιοποιούν το τοπικό δυναμικό και των αγροτών.  Το τοπικό πανεπιστήμιο προτίθεται να δημιουργήσει τμήματα προσαρ- μοσμένα στις ανάγκες της υπαίθρου της Μεσσηνίας και να συνεργαστεί με τις τοπικές δυνατότητες και την τοπική κοινωνία. 125

 Ακούστηκαν ακόμα και τα Field Farm Schools (FFS, ανοικτά αγροτικά σχολεία) και πάντως αγροτικά σχολεία με τη μέθοδο της μαθητείας.  Κάπου αναφέρθηκε ως στόχος η βιώσιμη ανάπτυξη, που θα προσφέρει ικανοποιητικά εισοδήματα στους κατοίκους χωρίς να επαναληφθεί αρκετά για να αποτελέσει σημείο προσοχής σε ένα όραμα κατοίκων μιας περιοχής.  Η εκπαίδευση δεν θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως εργαλείο τουρι- σμού αλλά ως μέσο εξασφάλισης βιώσιμων κοινωνιών.  Όλα μπορούν να γίνουν αν το πιστέψουμε οι συγκάτοικοι στην περιοχή.  Ο/Η κάτοικος της αγροτικής υπαίθρου πρέπει να ξέρει τόσο τα του επαγ- γέλματος αλλά πρέπει να έχει ταυτόχρονα και καλλιέργειες και εκτροφές και να είναι μαραγκός και ηλεκτροκολλητής και υδραυλικός και ηλεκτρο- λόγος και συντηρητής μηχανών και σωστός διαχειριστής και επιχειρημα- τίας και να ξέρει καλές πρακτικές προστασίας του περιβάλλοντος και να μπορεί να δώσει πρώτες βοήθειες σε όσους αγαπά και να μπορεί να παρα- κολουθεί τις εξελίξεις και να μετέχει της κοινωνικής δράσης και λογιστής και κομπιουτεράς και συνεταιριστής και συνεργάτης και πρέπει να συμμε- τέχει σε ό,τι τον αφορά και πρέπει να είναι ενεργός πολίτης και, και, και…  Ίσως να βοηθούσε στο δέσιμο των συγκατοίκων μιας κοινότητας να γί- νουν επισκέψεις μελέτης, όπου το κοινό ταξίδι θα επέτρεπε επαρκή κοι- νωνική ζύμωση, διότι φαίνεται ότι το σημαντικότερο ακόμα και από τη σύνθεση του Οράματος είναι η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη αυτών που θα μπορούσαν να το υλοποιήσουν. Το Όραμα 2040 δίνει την ευκαιρία στις τοπικές κοινωνίες να συναντη- θούν, να συζητήσουν, να ανταλλάξουν εμπειρίες, να διαχυθούν γνώσεις, να οικοδομηθούν σχέσεις αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης, να δημιουργη- θεί συναντίληψη και να δημιουργηθούν οι συνθήκες για υλοποίηση απο- φάσεων δράσης. Την Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2021, στις 12:00, ο Κτηνοτροφικός Σύλλο- γος Αττικής σε δημόσια διαδικτυακή συζήτηση στο Facebook, στο προφίλ Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα, θα προβεί στον απολογισμό της προσπά- θειας και στην προώθηση των καταγραφών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Ελατοχώρι στα Πιέρια της καρδιάς μας 21-1-2021 Δημόσια διαδικτυακή συζήτηση για το Ελατοχώρι και τα Πιέρια της καρδιάς μας ήταν στο επίκεντρο την Τετάρτη 20/1/21 και για δύο ώρες με δεκαπέντε συνομιλητές και άλλους 3.450 που την είδαν για λίγο, ενώ 1.128 αλληλεπίδρασαν διαδικτυακά (με σχόλια, ερωτήματα, κοινο- ποιήσεις, επισημάνσεις). Η συζήτηση είναι εδώ: https://www.facebook. 126

com/618390278198909/videos/752648008688606, ελεύθερη να τη δουν όλοι όσοι ενδιαφέρονται. Στη συζήτηση, με φροντίδα της κας Αναστασίας Μποστασίνη και την υποστήριξη της κας Μάγδας Κοντογιάννη (κτηνοτρόφου, Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής), μετείχαν οι (κατ’ αλφαβητική σειρά): Δρούγκα Πα- ναγιώτα, Γκιούρα Δώρα, Καράμπατος Γιώργος, Κουτσιούλης Γιώργος, Κωστόπουλος Βασίλης, Λιάβας Αντώνης, Μακρανδρέου Μαρία-Χριστίνα, Μποστανίτης Αντώνης, Πατσιούρης Νίκος, Ρουκάς Δημήτρης, Τουλιαρής Σωτήρης και Τσιρογιάννης Άγγελος με συντονιστή τον γράφοντα. Ανάμεσα στα πολλά και σημαντικά που ακούστηκαν μπορούμε να επιση- μάνουμε:  Το Ελατοχώρι της καρδιάς μας με τους 450 περίπου κατοίκους ίσως δεν μπορεί να είναι επαρκής εφαρμοστικά αναπτυξιακός πόλος.  Ορατά αναπτυξιακά ίσως θα μπορούσαν να είναι όλα τα Πιέρια όρη και ακόμα πληρέστερα θα έπρεπε να είναι ολόκληρη η Πιερία χωρικά.  Μοιάζει ότι το Ελατοχώρι μπόρεσε να αλλάξει την πορεία του, και από άφαντο έγινε φημισμένο και επιχειρηματικός πόλος.  Μετά την οικονομική κρίση του 2010 υπήρξε καμπή στην οικονομική ανάπτυξη του χωριού, «ξεφούσκωσε», που ίσως δείχνει ότι απλώς υπήρξε ευκαιριακή, συγκυριακή δράση και υστέρηση στην κοινωνική συνοχή.  Σήμερα δεν έχει ούτε δημοτικό σχολείο. Και βέβαια, δεν υπάρχουν δυ- νατότητες σήμερα για ζωγραφική, μουσική, χορό κ.λπ.  Οι σημερινοί κάτοικοι του Ελατοχωρίου και οι φίλοι φαίνεται ότι ορα- ματίζονται το μελλοντικό Ελατοχώρι να περιστρέφεται γύρω από τον του- ρισμό, τόσο τον χειμερινό, όσο και τον θερινό, ορεινό, ακόμα και σε συνδυ- ασμό με τα παράλια.  Όχι μόνο στο χιονοδρομικό κέντρο, το οποίο υπόκειται στην ανασφάλεια της κλιματικής αλλαγής, αλλά και σε πολλές ακόμα ειδικές μορφές τουρι- σμού υπαίθρου και αγροτουρισμού.  Ακόμα και συνεδριακός τουρισμός (πάντα στην οπτική τουρισμός) είναι μια πολύ πιθανή ανάπτυξη, διότι διαθέτει επαρκείς υποδομές ενδιαίτησης και εστίασης.  Απόλυτα συνυφασμένη με τον τουρισμό είδαν οι συμμετέχοντες την πλήρη διατροφική αυτάρκεια με τοπικά αγροτικά προϊόντα.  Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί τοπική εφοδιαστική αλυσίδα με οι- κοτεχνίες και εργαστήρια επεξεργασίας των τοπικών προϊόντων με επε- ξεργασία βασιζόμενη σε τοπικές συνταγές (πολιτισμός, γαστρονομία) και τοπική κατανάλωση από τον εισερχόμενο τουρισμό.  Μάλιστα ο τουρισμός θα μπορούσε να είναι το μέσο για διατοπική προώ- 127

θηση των φημισμένων ποιοτικών πιστοποιημένων τοπικών προϊόντων και ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής.  Επισημάνθηκε η εμφανής έλλειψη εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης των εργαζομένων για ποιοτικό τουρισμό και στις αγροτικές καλλιέργειες και εκτροφές με αγροτικό σχολείο.  Η αγροτική παραγωγή πρέπει να στηριχθεί και να αξιοποιήσει την τε- ράστια βιοποικιλότητα των Πιερίων και τα ήδη φημισμένα προτερήματά τους, όπως είναι οι πάνω από 2.000 χρόνια ελαιώνες, το τσάι Ολύμπου (Sideritis Scardica), οι αγελάδες φυλής Κατερίνη, όλοι οι καρποί του δά- σους και πολλά άλλα.  Ο χώρος με τη μυθολογία του (Πιερίδες μούσες), τα μνημεία του από την αρχαία Ελλάδα (Πύδνα) και από τη νεότερη (καλύβες), καθώς και τα μνημεία της φύσης, έχει επαρκές υπόβαθρο.  Η περιοχή έχει σημαντικά χαρακτηριστικά σημεία, όπως είναι το νοσο- κομείο (20’ μόνο), το μεγάλο αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, το διεθνές αεροδρόμιο της Μακεδονίας, ο τομή των δύο πολύ μεγάλων διεθνών δρό- μων της ΠΑΘΕ και της Εγνατίας, η διέλευση του τρένου, το παγκόσμιο brand του «Ολύμπου» κ.λπ.  Ο τόπος μπορεί να λειτουργήσει ελκυστικά για προσέλκυση κατοίκων για εξ αποστάσεως εργασία λόγω της εξαιρετικής θέσης, της γειτνίασης με μεγάλα οικονομικά κέντρα και της πάρα πολύ καλής ποιότητας ζωής.  Η διοίκηση (Περιφέρεια) ετοιμάζει έναν τουριστικό οδηγό για την περιο- χή, που θα δώσει νέα ώθηση στην περιοχή και αναγνωρισιμότητα.  Στη συζήτηση ποιος θα τα δρομολογήσει και ποιος θα τα κάνει φάνηκε ότι στον τομέα της συναντίληψης απαιτείται ακόμα δουλειά, συστηματική ενημέρωση και κυρίως κοινωνική ζύμωση για ανάπτυξη της κοινωνικής συνοχής και του κοινωνικού κεφαλαίου.  Χρειάζεται δουλειά ακόμα για δημιουργία συλλογικής συναντίληψης και συστηματικής συνεργατικής επιχειρηματικής δράσης, που θα μπορούσαν να αναλάβουν την προετοιμασία για τη σύνθεση του οράματος και τη δια- δικασία υλοποίησής του.  Η διάθεση κονδυλίων από μόνη της δεν δημιουργεί ικανή συνθήκη για τοπική-κοινοτική ανάπτυξη και ευημερία των κατοίκων μιας περιοχής.  Ίσως το χρήμα δημιουργεί ένα οικονομικό πυροτέχνημα, μια ευκαιριακή, περιστασιακή δραστηριότητα, η οποία χωρίς κοινωνική εμπιστοσύνη και αλληλοβοήθεια, δηλαδή χωρίς εργασία σε βάθος με τους ανθρώπους της περιοχής ως κοινωνία πολιτών, να ακολουθείται από «ξεφούσκωμα» και νέκρωση επενδύσεων. Πάρα πολύ καλή συζήτηση, βάση για συσπείρωση των ενδιαφερόμενων συγκατοίκων, οι οποίοι ενεργοποιήθηκαν από την κα Αναστασία Μπο- 128

στανίτη, που αξιοποίησε την ευκαιρία της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επι- τροπής για προτάσεις από συλλογικότητες μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2021. Στις 27 Ιανουαρίου 2021 στις 12:00 ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής οργανώνει δημόσια διαδικτυακή συζήτηση που θα μεταδίδεται ταυτόχρο- να στο Facebook (Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα) για τα αποτελέσματα των συζητήσεων για το Όραμα 2040 στις διάφορες περιοχές της υπαίθρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Όραμα 2040 για τη Λέρο 25-1-2021 Πραγματοποιήθηκε δημόσια συζήτηση στις 24/1/21 στην πλατφόρμα Zoom για το Όραμα 2040 για τη Λέρο με πρωτοβουλία της κας Σταυ- ρούλας Γιαννουκά (6942 786136) και την υποστήριξη του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής (κα Μάγδα Κοντογιάννη, 69320 94231). Τη συζήτηση παρακολουθούσαν όποιοι ήθελαν μέσω Facebook στον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Περιφέρειας Αττικής Άγιος Γεώργιος, αλλη- λεπίδρασαν 1.200 (σχόλια, παρατηρήσεις, κοινοποιήσεις) και την εί- δαν 1.619 στο https://www.facebook.com/618390278198909/videos/ 1312712842445878 την ώρα της πραγματοποίησής της. Με απόψεις καταγράφηκαν οι: Μάγδα Κοντογιάννη (κτηνοτρόφος), Σταυ- ρούλα Γιαννουκά (κτηνοτρόφος), Φανούρης Κοντογεωργάκης (ακαδημία δραστηριοτήτων), Μαρία Καραντάνη (εσωτερικός μετανάστης), Χαρίκλεια Νταλλάρα (τυροκομείο), Χρυσούλα Κουτούζου (πολιτιστικός), Βαγγέλης Γκλιάτας (τουρισμός) και Γιώργος Μπουλαφέντης (ποδηλατικός) με συ- ντονιστή τον γράφοντα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG AGRI) και το Ευρωπαϊκό Αγροτικό Δίκτυο δέχονται προτάσεις από συλλογικότητες μέχρι τις 31/1/21, έπειτα από δημόσια συζήτηση κατοίκων αγροτικών τόπων για την περιοχή τους, κα- θόσον έχουν δεσμευτεί να αναπτύξουν ένα μακροπρόθεσμο όραμα για το 2040 στις αγροτικές περιοχές. Θα ληφθούν υπόψη της σύνθεσης του Ορά- ματος 2040 με την αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ανάμεσα στην πολύ πλούσια σε προτάσεις συζήτηση καταγράψαμε:  Το μέλλον της αγροτικής Ευρώπης μπορεί να διαμορφωθεί μόνο τοπικά με την αρχή της «από τα κάτω» συμμετοχής στον σχεδιασμό.  Η υλοποίηση του τοπικού Οράματος 2040 προϋποθέτει τοπική διαχειρι- στική αυτάρκεια και συμμετοχή των τοπικών δυνάμεων.  Η μακροχρόνια κρατικοδίαιτη οικονομία της Λέρου έχει αδρανοποιή- σει τα αντανακλαστικά τοπικής κοινοτικής ενεργοποίησης και απαιτείται 129

ιδιαίτερη προσπάθεια για επανενεργοποίηση του ενδογενούς ανθρώπινου δυναμικού για τοπικό σχεδιασμό και τοπική συμμετοχή στην τοπική ανά- πτυξη.  Η απαίτηση για ανάπτυξη τοπικών δομών διαχείρισης της τοπικής ευη- μερίας και της τοπικής ελκυστικότητας είναι μάλλον δύσκολη επιχείρηση.  Μοιάζει ότι χρειάζονται εντατικές προσπάθειες για δημιουργία τοπικών συλλογικοτήτων, οι οποίες ακολούθως θα πρέπει να διαβουλευτούν για να προσδιορίσουν τα όρια δράσης των επαγγελματικών (κοινωνικών;) ομά- δων, π.χ. κτηνοτρόφων και χρήσεων γης.  Είναι απαραίτητη η αποτύπωση μιας συμφωνημένης ταυτότητας της Λέρου ώστε να συσπειρωθούν όλοι οι συγκάτοικοι γύρω της.  Από όσα αναφέρθηκαν φαίνεται ότι στο Όραμα 2040 θα πρέπει να συνε- κτιμηθούν: ο αγροτουρισμός, τα «πολεμικά» μνημεία, η ιστορία του τόπου, η λειτουργία του νησιού ως ζωντανού μουσείου, η διατροφική αυτάρκεια, η οργάνωση της τοπικής παραγωγής για να καλύψει τις τοπικές ανάγκες, η τοπική μεταποίηση (οικοτεχνία, μικρά εργαστήρια), η επάρκεια της ει- σαγόμενης κατανάλωσης (τουρισμός, επισκέπτες, συνέδρια, διεθνείς εκ- δηλώσεις).  Δυσανάλογα μεγάλη ανταλλαγή σκέψεων έγινε για την ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας συνεργασίας και σεβασμού των «κοινών», που εμμέσως υπο- δηλώνει ίσως και ουσιαστική έλλειψη σαφούς προσανατολισμού της τοπι- κής κοινωνίας.  Μερικές λέξεις που αλιεύτηκαν στη συζήτηση δημιουργούν προβληματι- σμό για τη σύνθεση του Οράματος 2040, όπως: υγιής τουρισμός (όχι τουρι- σμός υγείας), ξεχείλωμα νομοθεσίας, αδυναμία ελέγχου διοίκησης, κατα- λήψεις δημόσιων κτιρίων, εσχατιά της Ελλάδος, απομονωμένα σύνορα, «να μπορούμε να φύγουμε», πολίτες ίδιων δικαιωμάτων, φωνές διαμαρτυρίας.  Χρειάζεται κάποια προσαρμογή της εκπαίδευσης και τοπικής επαγγελ- ματικής κατάρτισης στις τοπικές ανάγκες, π.χ. της κτηνοτροφίας, της οι- κοτεχνίας, του τουρισμού, της γαστρονομίας.  Απαιτούνται τακτικές, συντονισμένες, οργανωμένες συναντήσεις των κατοίκων για την ανταλλαγή εμπειριών, τη διατύπωση προτάσεων, την απόκτηση συναντίληψης, τη σύνθεση συλλογικών θέσεων-στόχων-ορά- ματος, την απόφαση για δράση και τη δημιουργία τοπικών δομών υλοποί- ησης από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.  Η έντονη αίσθηση της απομόνωσης απαιτεί ενδυνάμωση της «ψυχής» της τοπικής κοινότητας, είτε κάνοντας το νησί ευτυχισμένο και σε ευημε- ρία, ελκυστικό τόπο να ζεις και να εργάζεσαι, είτε ισχυροποιώντας τις επι- κοινωνίες και συγκοινωνίες με άλλες περιοχές της Ελλάδος και με το «κέ- ντρο» εξάρτησης των εξουσιών, οι οποίες έχουν καταρρακωθεί δραματικά. 130

 Οι κάτοικοι της Λέρου έχουν έναν πολύ ισχυρό απόδημο πληθυσμό, που θα έπρεπε να λαμβάνεται υπόψη στους μελλοντικούς σχεδιασμούς, ιδιαί- τερα σε σχεδιασμό με ορίζοντα 20ετίας.  Οι συλλογικότητες και οι συνεργατικές δομές είναι ζητούμενο και μάλ- λον μακρινός στόχος για τη Λέρο. Συνοπτικά, το όχι απολύτως καθορισθέν Όραμα 2040 εκτιμάται ότι περι- λαμβάνει τις λέξεις: ανάπτυξη τοπικής συλλογικής εμπιστοσύνης και αλ- ληλοβοήθειας (κοινωνικό κεφάλαιο), τουρισμός, αγροτική παραγωγή για διατροφική αυτάρκεια, υποδομές ενδιαίτησης και διατροφής με ενσωμά- τωση τοπικών πολιτιστικών στοιχείων και γαστρονομίας, ανάπτυξη-οργά- νωση δραστηριοτήτων και τοπική επαγγελματική κατάρτιση με εμπλοκή των τοπικών επαγγελματιών. Ήδη με την υποστήριξη του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, όπως είπε η κα Μάγδα Κοντογιάννη, έχουν γίνει δημόσιες διαδικτυακές συζητή- σεις στις 9/12/21 (Γυναίκες της Υπαίθρου), στις 12/1/21 (αγρότισσες), στις 13/1/21 (Δωρίδα Φωκίδας), στις 14/1/21 (Πάρνηθα Αττικής), στις 15/1/21 (Καλάβρυτα Αχαΐας), στις 16/1/21 (Σέρρες), στις 19/1/21 (Μεσ- σηνία), στις 20/1/21 (Ελατοχώρι Πιερίας), στις 23/1/21 (μικρά Κυκλαδο- νήσια) και στις 24/1/21 (Λέρος). Οι περισσότερες συζητήσεις βρίσκονται σε video στο Facebook, στο προφίλ του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περι- φέρειας Αττικής Άγιος Γεώργιος. Οι επόμενες συζητήσεις είναι για τις 26/1/21 (20:00, αττική ύπαιθρος), τις 27/1/21 (20:00, Ελασσόνα) και ο απολογισμός της προσπάθειας θα γίνει την Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2021, στις 12:00, με δυνατότητα παρακολού- θησης και υποβολής ερωτημάτων στο Facebook, στο προφίλ Skywalker- Εργασία στην Ελλάδα. Καταναλωτικοί συνεταιρισμοί από όλους 9-2-2021 Στην τακτική συζήτηση της Δευτέρας (20:00) στις 8/2/21 για την κοι- νωνική οικονομία με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Μελετών Κοινω- νικής Οικονομίας (ΙΝΜΕΚΟ) ο κ. Λουκάς Μπρέχας (www.diktio-kappa. dos.gr) παρουσίασε τις σύγχρονες δυνατότητες των τοπικών κοινωνιών να αξιοποιήσουν τις συνεταιριστικές πλατφόρμες για τη δημιουργία κατανα- λωτικών συνεταιρισμών. Σε γενικές γραμμές, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι συνεταιρισμοί είναι μορ- φές της κοινωνικής οικονομίας που επιτρέπουν σε πολίτες να δημιουρ- γούν δομές από τους ίδιους, που ελέγχονται από τους ίδιους, για να ικανο- ποιηθεί μια ανάγκη των ίδιων, η κατανάλωση. 131

Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί δεν είναι συγκαλυμμένες πολυμετοχικές εταιρίες που πουλάνε τα είδη τους σε περιστασιακούς τρίτους «πελάτες». Βέβαια, πάντα υπάρχει η περίπτωση μιας μικτής μορφής συνεταιρισμού, π.χ. καταναλωτικού και εργασιακού ή καταναλωτικού και παραγωγικού ή άλλη. Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί λειτουργούν στο πλαίσιο της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (International Cooperatives Alliance, ICA), όπου επισημαίνεται ότι οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις βασίζονται στις αξίες (values): της αυτοβοήθειας, της αυτοευθύνης, της δηµοκρατίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Επίσης, σύμφωνα µε τη συνεταιριστική παράδοση, τα µέλη των συνεται- ριστικών επιχειρήσεων πιστεύουν στις ηθικές αξίες: της εντιμότητας, της ειλικρίνειας, της κοινωνικής ευθύνης και της μέριμνας για τους άλλους. Και οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί λειτουργούν με τις συνεταιριστικές αρχές (principles), που είναι: 1. εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή, 2. δημοκρατικός έλεγχος των µελών, 3. οικονομική συμμετοχή των µελών, 4. αυτονομία και ανεξαρτησία, 5. εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφό- ρηση, 6. συνεργασία μεταξύ συνεταιριστικών εταιριών (οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις εξυπηρετούν τα µέλη τους περισσότερο αποτελεσματικά και ενδυναμώνουν το συνεταιριστικό κίνημα συνεργαζόμενες μεταξύ τους σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο) και 7. κοινοτικό ενδι- αφέρον (οι συνεταιριστικές επιχειρήσεις εργάζονται για τη βιώσιμη ανά- πτυξη των κοινοτήτων τους, εφαρμόζοντας την πολιτική που αποφασίζεται από τα µέλη τους). Οι βασικότεροι άξονες της συνεταιριστικής κοινωνικής πολιτικής, µε την ευρύτερη έννοια του όρου, είναι η αύξηση του εθνικού προϊόντος, η ανα- διανομή του εισοδήματος και του πλούτου, η περιφερειακή ανάπτυξη και η προώθηση προγραμμάτων κοινωνικού χαρακτήρα. Ο κ. Μπρέχας τόνισε ότι: Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί στην υπόλοι- πη Ευρώπη έχουν 26.000.000 μέλη και λειτουργούν ως κυματοθραύστες στην άνοδο των τιμών, ανήκουν και ελέγχονται από τα μέλη καταναλω- τές (εκπαίδευση των μελών στον έλεγχο), αγοράζουν μεγάλες ποσότητες τροφίμων και άλλων οικιακών ειδών για όλα τα μέλη τους και έτσι επι- τυγχάνουν χαμηλότερες τιμές αγοράς και διαθέτουν αυτά τα προϊόντα στο κόστος γιατί δεν έχουν ως σκοπό το κέρδος αλλά την κάλυψη των αναγκών των μελών τους. Έγινε κατανοητό ότι σήμερα όλες οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη ρευστού (χρημάτων) και άλλων κεφαλαίων, τα οποία συνήθως αιτούνται από τις τράπεζες. Αλλά χρήματα έχουν στην τσέπη τους (ή στην κάρτα τους) όλοι οι καταναλωτές. Εάν μπορούν να ενωθούν οι καταναλωτές, μπορούν, εάν θέλουν, να χρηματοδοτήσουν απευθείας τις εμπορικές διαδικασίες της 132

αγροδιατροφικής αλυσίδας και στην ουσία να απεξαρτηθούν (;) από την άμεση εμπλοκή των τραπεζών στην καθημερινότητα όλων των πολιτών! Αίφνης οι αγροτικοί συνεταιρισμοί μπορούν να χρηματοδοτηθούν απευθείας από τις συμβάσεις αγοράς από τους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς. Συμ- φέρει σφοδρά τους αγροτικούς συνεταιρισμούς να δημιουργηθούν κατανα- λωτικοί συνεταιρισμοί που θα προτιμούν ελληνικά συνεταιριστικά προϊόντα. Συμφέρει τους αγρότες να αγοράζουν ελληνικά συνεταιριστικά προϊόντα και βέβαια να δημιουργήσουν τοπικούς καταναλωτικούς συνεταιρισμούς. Στην Covid-19 περίοδο οι πολύ μεγάλες αλυσίδες super market αύξη- σαν το μερίδιο τους στην αγορά και στην ουσία δημιουργήθηκε υπερσυ- γκέντρωση γύρω από τις μεγάλες καταναλωτικές αλυσίδες. Μόνη πιθανή εναλλακτική προοπτική για να έχουν μια έστω μικρή ισχύ οι πολίτες είναι να αναπτύξουν τοπικούς καταναλωτικούς συνεταιρισμούς. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια ομάδα υποστήριξης για τη δημιουργία καταναλωτικών συνεταιρισμών με τα στοιχεία από το www.diktio-kappa. dos.gr και την υποστήριξη με μέντορες από την ΙΝΜΕΚΟ και την τυπι- κή στήριξη από την ΠΕΣΚΟ. Άλλωστε η πρόταση για σχηματισμό ενός «συνεταιρισμού γνώσεων», μιας μορφής «ακαδημίας» μόνο για θέματα της κοινωνικής οικονομίας χωρίς αποκλεισμούς από πολίτες της Κοινωνίας των Πολιτών προχωρά όλο και ταχύτερα. Ο κ. Μπρέχας παρουσίασε την πρόταση προς τους πολίτες της Κοινωνί- ας των Πολιτών και τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, δηλαδή: συλλόγους, σωματεία, Ενώσεις, επιτροπές, πολιτιστικές οργανώσεις, πε- ριβαλλοντικές δομές και άλλες συλλογικές μορφές συνεργασίας για την αναχαίτιση της σημερινής κρίσης με βάση τις πλατφόρμες συνεργατισμού. Είναι η gaiacoop.eu, η οποία περιλαμβάνει ήδη έτοιμα 5.022 προϊόντα για όποιο καταναλωτικό συνεταιρισμό συσταθεί τώρα. Η gaiacoop.eu πολύ συνοπτικά θα μπορούσε να περιγραφεί ότι: (1) λει- τουργεί χωρίς stock, (2) προβλέπει παραλαβή από κατάστημα, (3) η συ- νεταιριστική μερίδα θα μπορούσε να είναι 50 €, (4) αν η οικογενειακή κατανάλωση είναι 200 € μηνιαία, (5) μπορεί να επιστρέφει περί τα 500 € ετησίως, (6) μέρος της επιστροφής μπορεί να διατίθεται για κοινωνικό έργο σύμφωνα με απόφαση Γ.Σ. Όλα τα logistics του συστήματος (αγροδιατροφική αλυσίδα: παραγωγή, με- ταποίηση και κατανάλωση) μπορούν να υποστηρίζονται από την «ελληνι- κή διατροφή». Σε συνεργασία με την τεχνογνωσία «Coopstarter 3» και με τη συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές συνεταιριστικές πλατφόρμες, το Δίκτυο ΚΑΠΑ, η ΠΕΣΚΟ και η ΙΝΜΕΚΟ προτίθενται να στηρίξουν τη δημιουργία τοπικών καταναλωτικών συνεταιρισμών με πρωτοβουλία τοπικών συλλόγων. 133

Η περιαστική κτηνοτροφία συντηρεί και τις πόλεις 10-2-2021 Ηζωντανή ισόρροπη ύπαιθρος συντηρεί τις πόλεις και οι μεγάλες πό- λεις τη χρειάζονται περισσότερο. Η ύπαιθρος είναι ένα πλήρες οι- κοσύστημα και στην ισορροπία της συμπεριλαμβάνεται τόσο το δάσος, τα βοσκοτόπια, οι καλλιέργειες, τα περιβόλια, οι δενδροκαλλιέργειες, όσο και η κτηνοτροφία. Η ζωντανή ύπαιθρος εξασφαλίζει τα απαραίτητα για την επιβίωση δωρεάν δημόσια αγαθά που προσφέρονται από τους αγρότες (γεωργοί, κτηνοτρό- φοι, ψαράδες και δασοκόμοι). Οι αγρότες με τις επαγγελματικές τους δρα- στηριότητες (πάντα σύμφωνα με τις ορθές γεωργικές, κτηνοτροφικές και αλιευτικές πρακτικές) προσφέρουν καθαρό αέρα, πόσιμο νερό και ευχάρι- στο τοπίο, τα οποία είναι απαραίτητα για να συντηρηθούν και να επιβιώ- σουν οι κάτοικοι των πόλεων. Η λέξη-κλειδί είναι η ισορροπία. Η αττική ύπαιθρος ήταν βιώσιμη (αειφόρος) επί χιλιάδες χρόνια, και ξε- κάθαρη απόδειξη είναι ότι μέχρι πριν από λίγα χρόνια υπήρχε η αγροτική ύπαιθρος της Αττικής και λειτουργούσε σωστά. Και φροντιστές της υπαί- θρου είναι οι αγρότες. Από τότε που το υπουργείο Γεωργίας άλλαξε όνομα (μόνο;) και από υπουργείο κύριου αντικειμένου έγινε υπουργείο διαδικα- σίας (αγροτικής ανάπτυξης) φαίνεται ότι προσανατολίζεται στον μηχανι- σμό μόνο (;) της παραγωγής. Αλλά το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων δεν είναι μόνο πα- ραγωγικό υπουργείο. Είναι το μόνο σημείο του επιτελικού κράτους στο οποίο η παραγωγή τροφής (και όχι μόνο) συμπίπτει πλήρως με τη ζωή των εργαζόμενων σε αυτήν αγροτικών κοινωνιών. Τυχόν προσήλωση μόνο στην παραγωγή μπορεί να καταστρέψει το οικο- σύστημα της υπαίθρου, το οικοσύστημα όπου όλα βρίσκονται σε ισορροπία, και η φύση και τα δάση και τα βοσκοτόπια και η φυτική παραγωγή και η κτηνοτροφία και η κοινωνία και ο πολιτισμός και η γαστρονομία και η οικονομία, και όχι μόνο οικοπεδοποίηση και τσιμεντοποίηση, διότι τότε δεν θα υπάρχει ζωή. Και η τελευταία εμπειρία από την πανδημία του Covid-19 επανέφερε τη ζωή και την υγεία, αλλά και τη διατροφική αυτάρκεια, στην απόλυτη προ- τεραιότητα των νοημόνων συμπολιτών, με την ελπίδα πάντα ότι κάτι ανά- λογο μπορεί να συμβεί και στα «αφυδατωμένα» μυαλά γραφειοκρατών και μικροπολιτικών. Αυτά και πολλά άλλα είχαν την ευκαιρία να εξηγήσουν οι εκπρόσωποι του διοικητικού συμβουλίου του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Ατ- τικής «Άγιος Γεώργιος», περιγράφοντας τις ιδιαιτερότητες της περιαστικής 134

κτηνοτροφίας και την έλλειψη επαρκούς πρόνοιας στα γενικά «οριζόντια» νομοθετήματα για την κτηνοτροφία στην Ελλάδα, κατά τη συζήτηση που είχαν με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ. Σπήλιο Λι- βανό στις 8/2/21. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη, κτηνοτρόφος, γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, παρέδωσε στον κ. υπουργό κατάλογο με τα video από τις είκοσι έξι (26) συζητήσεις κάθε Τετάρτης (12:00), κατάλογο με τις δώ- δεκα (12) συναντήσεις των αγροτισσών κάθε Τρίτης (20:00), κατάλογο με τις δώδεκα (12) εκδηλώσεις κάθε ημέρα (20:00) για το τοπικό Όραμα 2040 σε δέκα περιοχές της Ελλάδας (Δωρίδα, Αχαΐα, Πάρνηθα, Σέρρες, Μεσση- νία, Πιερία, Κυκλαδονήσια, Λέρος, Αττική, Ελασσόνα) και για το ξεκίνημα των συναντήσεων με τους κτηνοτρόφους κάθε Παρασκευή (20:00). Η κα Κοντογιάννη ενημέρωσε για προσεχείς εκδηλώσεις του Κτηνοτρο- φικού Συλλόγου Αττικής με πιθανή πανελλήνια υιοθέτηση, μεταξύ των οποίων: 9/3/21-Οι αγρότισσες συνεργάζονται, 3/7/21-Διεθνής Ημέ- ρα Συνεργατισμού, 6/7/21-Οι γυναικείες συνεργατικές δυνατότητες και 15/10/21-Παγκόσμια Ημέρα Αγρότισσας. Ο κ. Γιάννης Κοντογιάννης, πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, εξήγησε ότι η ραγδαία αυθαίρετη και άναρχη τσιμεντοποίηση εγκλώβισε τις συνήθεις δραστηριότητες στην ύπαιθρο της Αττικής σε «θύ- λακες» περιτριγυρισμένους από τσιμεντένιες οικοδομές. Είναι θέμα ηθικής τάξης να εξασφαλιστεί η διατήρηση των «μνημείων» αυτών της παράδοσής μας με άδειες διατήρησης ή ως city farm. Ταυτόχρονα πρέπει να δημι- ουργηθούν επαρκή επισκέψιμα αγροκτήματα ως «πρεσβείες» ώσμωσης της τεχνητής αστικής ζωής με την πραγματικότητα της ζωής στην ύπαιθρο. Σε περίπτωση που δεν μπορεί να βρεθεί βιώσιμη λύση «επί τόπου», όπως ήταν τις τελευταίες δεκαετίες, θα πρέπει να εξευρεθεί χώρος εντός του ίδιου δήμου για τη δημιουργία κτηνοτροφικών πάρκων. Ο κ. Κώστας Μαντζουράνης, μέλος της διοίκησης του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, μίλησε για μια ζωντανή Σχολή Αγροτικής Επιχειρη- ματικότητας με το σύστημα της μαθητείας. Οι μαθητές θα μένουν μαζί στο αγρόκτημα και θα κοινωνικοποιούνται, θα ζουν και θα εργάζονται όλη μέρα, θα έχουν ασχολίες (θέατρο, μουσική, εκκλησία, μαγείρεμα, ζωγρα- φική, εργαστήρια κ.λπ.), όπως ακριβώς θα είναι η καθημερινότητά τους σε όλη την αγροτική τους ζωή. Απασχολούνται, ζουν και εκπαιδεύονται πολύπλευρα, τόσο για τη φυτι- κή παραγωγή, όσο και για τη ζωική παραγωγή, αλλά ταυτόχρονα και σε ηλεκτρολογικά, υδραυλικά, ξυλουργικά, συντήρηση μηχανών, τεχνικές μάρκετινγκ, ψηφιακές τεχνικές, τεχνικές ηγεσίας, κοινωνικές δεξιότητες, μαγειρική, φιλοξενία και μεταποίηση. Η κάθε επιμέρους δραστηριότητα θα 135

είναι επιχειρηματικό κέντρο κόστους και τα έσοδα από κάθε δραστηριό- τητα θα λειτουργούν ως συνεργατικό σχήμα. Η Σχολή Αγροτικής Επιχει- ρηματικότητας εξασφαλίζει με τεχνικές rotation την επαρκή πολύπλευρη, πολυλειτουργική επαγγελματική και κοινωνική κατάρτιση. Η παραγωγή καταναλώνεται τοπικά στους εκπαιδευόμενους και στους επισκέπτες. Η Σχολή Αγροτικής Επιχειρηματικότητας θα είναι περιβαλλοντικά ουδέτερο σύστημα με πλήρη κυκλική οικονομία, όπως ακριβώς είναι και η φύση. Έπειτα από δέκα χρόνια μνημονιακής ταλαιπωρίας και μετά τη βίαιη ανα- τροπή της πανδημίας του Covid-19, o Έλληνας αγρότης, φροντιστής του περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού κ.λπ.), πρέπει να επα- νέλθει στη θέση που του αξίζει ως κεντρικού πυλώνα της ελληνικής κοι- νωνίας και οικονομίας. Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής ζήτησε να υπάρξουν στην ύπαιθρο της Αττικής χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων μορφής LEADER ή CLLD ή ΟΧΕ για την τοπική αγροτική ανάπτυξη. Ο Σύλλογος αισθάνεται ότι το ΥΠΑΑΤ μαζί με το παραγωγικό του αντι- κείμενο είναι το μόνο σημείο του επιτελικού κράτους το οποίο μπορεί να αντιληφθεί την ιδιαιτερότητα της αγροτικής κοινωνίας και ίσως μπορεί να προστατεύσει τον τρόπο ζωής ως ελεύθερη επιλογή των κτηνοτρόφων πολιτών και να τονώσει τον οφειλόμενο σεβασμό στη συμβολή των κτηνο- τρόφων της Αττικής στην τοπική οικονομία με την πρόσκληση συμμετοχής τους σε θέματα που τους αφορούν στην περιαστική κτηνοτροφία. Zero waste: Μηδενικά απορρίμματα 16-2-2021 Την τακτική Τρίτη 23 Φεβρουαρίου 2021 στις 20:00 ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος» θα μεταδίδει live στο Facebook τη συζήτηση των αγροτισσών με την κα Ελισάβετ-Ειρήνη Μιχα- ηλίδου για το zero waste (μηδενικά απορρίμματα). Η κα Μιχαηλίδου (αγρότισσα, [email protected], Νέος Σκοπός, Σέρ- ρες) έχει ενστερνιστεί τη σκοπιμότητα του zero waste και μάλιστα ασχο- λείται επαγγελματικά με την παραγωγή χρήσιμων προϊόντων με βάση τη «φιλοσοφία» των μηδενικών απορριμμάτων. Το κίνημα Zero Waste έχει ως στόχο να υποστηρίξει τους ανθρώπους στην αλλαγή του τρόπου ζωής τους και των πρακτικών τους ώστε αυτές να μιμούνται έναν βιώσιμο και φυσικό κύκλο ζωής, κατά τον οποίο όλα τα απορριφθέντα υλικά θα έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να αποτελούν πόρους (πρώτες ύλες) προς χρήση από άλλους ανθρώπους. Το zero waste (μηδενικά απορρίμματα) σημαίνει σχεδιασμός και διαχεί- 136

ριση των προϊόντων και διαδικασιών για τη συστηματική αποφυγή και εξάλειψη του όγκου και της τοξικότητας των αποβλήτων και των υλικών, τη διατήρηση και την ανάκτηση όλων των πόρων και τον τερματισμό της καύσης ή ταφής των αποβλήτων. Η υιοθέτηση ενός zero waste τρόπου ζωής μπορεί να εξαλείψει όλες τις ρί- ψεις απορριμμάτων στο έδαφος, στο νερό ή στον αέρα που αποτελούν απει- λή για την υγεία του πλανήτη, των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών. Τα «R» του Zero Waste-Μηδενικά Απορρίμματα είναι: 1) Refuse: Άρνηση κατανάλωσης προϊόντων που δεν χρειαζόμαστε πραγ- ματικά. 2) Reduce: Μείωση στο ελάχιστο αυτών που δεν μπορούμε να αποφύγουμε. 3) Reuse: Προϊόντα που μπορούμε να ξαναχρησιμοποιήσουμε ή και να τους δώσουμε μια νέα χρήση. 4) Recycle: Ανακύκλωση για τα προϊόντα που δεν μπορούμε να αρνηθού- με, να μειώσουμε ή να ξαναχρησιμοποιήσουμε. 5) Rot: Κομποστοποίηση οργανικών απορριμμάτων. 6) Repair: Επιδιόρθωση σε πολλά προϊόντα που μπορούν να επιδιορθω- θούν ή να γίνουν μέρος άλλου προϊόντος. 7) Rehome: Επανασχεδίαση σπιτιού, ώστε να χρησιμοποιούνται τα όντως απαραίτητα. 8) Replant: Επαναφύτευση λαχανικών, βοτάνων και άλλων. 9) Rethink: Αλλαγή τρόπου σκέψης. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη (κτηνοτρόφος, [email protected], Μενίδι, Αττική) επισημαίνει ότι το νέο κίνημα είναι, με άλλες λέξεις, η επαναφορά των αξιών και του τρόπου ζωής των αγροτών/αγροτισσών, οι οποίοι ως φροντιστές της φύσης αντέγραφαν τις αξίες και τον τρόπο ζωής της πραγματικής ζωής, όπου όλα αποτελούν πόρους (πρώτες ύλες) προς χρήση από άλλους οργανισμούς μέσα στη φύση. Μια απόλυτη κυκλική οικονομία πολύ πριν εφευρεθεί ο όρος. Οι αγρότισσες αποφάσισαν να ξεκινήσουν την τακτική επικοινωνία-συζή- τηση κάθε Τρίτη βράδυ (στις 8 μ.μ.) στην πλατφόρμα Zoom, που εξασφάλι- σε ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής με την υποστήριξη του Skywalker- Εργασία στην Ελλάδα στις 14/10/20. Εκτός από την καθημερινότητα και την ανάγκη επικοινωνίας των αγρο- τισσών, οι πρώτες συμμετέχουσες εκτίμησαν ότι έτσι θα υποστηριζόταν επαρκώς μια σωστή μεγάλη εκδήλωση στις 15 Οκτωβρίου 2021, που είναι η Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας, αντάξια του ρόλου της αγρότισσας. Μετά τις πρώτες κλειστές συζητήσεις, οι συζητήσεις της Τρίτης (20:00) 137

άνοιξαν τουλάχιστον την πρώτη Τρίτη κάθε μήνα σε όλες τις γυναίκες της υπαίθρου. Επίσης δημιουργήθηκε η ομάδα Γυναίκες της Υπαίθρου στο Facebook και μάλιστα οι συζητήσεις πλέον αναμεταδίδονται ζωντανά από το προφίλ Κτηνοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής Άγιος Γεώργιος με δυνατότητα σε όποιον-α θέλει να υποβάλει ερωτήσεις και να γράψει σύντομες τοποθετήσεις ταυτόχρονα. Όλες οι δημόσιες διαδικτυακές συζητήσεις και αφιερώματα είναι διαθέσι- μες σε video στο Facebook, στον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Αττικής. Οικοτεχνία, χειροτεχνία, 2-3-2021 γαστρονομία για αυθεντική φιλοξενία Την Τρίτη 2 Μαρτίου 2021, στις 20:00, ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Ατ- τικής οργανώνει δημόσια διαδικτυακή συζήτηση με θέμα: Άυλη κλη- ρονομιά φιλοξενίας, οικοτεχνία, χειροτεχνία, γαστρονομία για αυθεντικό τουριστικό προϊόν στις τακτικές συζητήσεις των αγροτισσών και των Γυ- ναικών της Υπαίθρου. Όλες οι συζητήσεις μεταδίδονται ζωντανά στο Facebook, στο προφίλ Κτη- νοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής Άγιος Γεώργιος, όπου παρα- μένουν σε video και μπορεί να τις δει κάποιος όποια στιγμή θέλει. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη (κτηνοτρόφος, 69320 94231) προσκαλεί τις Γυναίκες της Υπαίθρου, τις αγρότισσες, να ηγηθούν στη μετά Covid-19 εποχή για την επανεκκίνηση της οικονομίας με βάση μια ανανεωμένη κοι- νωνία, και όλοι ξέρουμε πολύ καλά ότι η ψυχή της κοινωνίας είναι το γυ- ναικείο κομμάτι της. Και στο γυναικείο κομμάτι της κοινωνίας βρίσκεται τόσο η οικοτεχνία, όσο και η χειροτεχνία, και βέβαια και η γαστρονομία. Ο γράφων κατέγραψε ότι μέχρι το 2019 ο παγκόσμιος τουρισμός αναπτυσ- σόταν με 4% ετησίως συνεχώς, αλλά οι ειδικές μορφές τουρισμού «έτρε- χαν» με αύξηση 40% ετησίως. Μάλιστα ο τουρισμός αναψυχής είχε αρχίσει να παρουσιάζει κάμψη, ενώ η σύνδεση με αυθεντικές εμπειρίες (όχι αντί- γραφα ή κακέκτυπα) και με την τοπική γαστρονομία παρουσίαζε συνεχώς έντονη αυξητική τάση. Την Τρίτη 2 Μαρτίου 2021, στις 20:00, προσκλήθηκαν να βοηθήσουν στη συζήτηση των αγροτισσών με την αρμοδιότητά τους είτε την επιστημονική τους ενασχόληση είτε με τα συμπεράσματα των συνεδρίων είτε με την κοι- νωνική τους ευαισθησία η κα Άντζελα Γκερέκου (πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού), η δρ Αικατερίνη Καμηλάκη (τ. διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, πρόεδρος της Επιτροπής Χει- ροτεχνίας του υπουργείου Ανάπτυξης και μέλος της Εθνικής Επιτροπής 138

Αθήνα 2021), ο κ. Κώστας Σκριάπας (οικονομολόγος, Σύμβουλος Ανάπτυ- ξης & Επιχειρηματικότητας, πρόεδρος Δικτύου ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ – Δευτερο- βάθμιος Φορέας Πολιτισμού και Επιστημών, μέλος της Πανελλήνιας Ένω- σης Συμπράξεων Κοινωνικής Οικονομίας) και ο κ. Αλέξανδρος Οικονόμου (ΕΔΡΑ-Κοινωνικές Συνεταιριστικές Δραστηριότητες Ευπαθών Ομάδων). Δεν είναι μόνο οι αγρότισσες και ο αγροτουρισμός που αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο την άυλη πολιτιστική κληρονομιά στη φιλοξενία επισκε- πτών, όλο το φάσμα του τουρισμού μπορεί να αναγεννηθεί αν αναβαπτι- στεί στην αυθεντική άυλη πολιτιστική κληρονομιά. Ο αγροτουρισμός είναι η φιλοξενία λίγων φίλων ανά αγροτική οικογένεια, ώστε να μην αλλοιώνε- ται το αγροτικό οικογενειακό περιβάλλον (φυσικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, τεχνολογικό). Την Τρίτη 2 Μαρτίου 2021, στις 20:00, το θέμα είναι η άυλη κληρονομιά φιλοξενίας, και το θέμα της επόμενης Τρίτης 9 Μαρτίου, στις 20:00, είναι οι γυναικείοι συνεταιρισμοί, ανέφερε η κα Κοντογιάννη. Πρόγραμμα Νέων Γεωργών & Κτηνοτρόφων 4-3-2021 Την Τετάρτη 10 Μαρτίου 2021, στις 12:00, ο Κτηνοτροφικός Σύλλο- γος Αττικής προσκαλεί όλους σε δημόσια διαδικτυακή συζήτηση με αντικείμενο τη συμμετοχή στη διαβούλευση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων ενόψει της προδημοσίευσης ή/και προκήρυξης του Προγράμματος Νέων Γεωργών μέσα στο 2021. Η δημόσια διαδικτυακή συζήτηση θα μεταδίδεται ταυτόχρονα από το site www.vgainoumemprosta.skywalker.gr και θα δίνει δυνατότητα υποβο- λής ερωτήσεων και παρατηρήσεων ή τοποθετήσεων στο Facebook, στο site του Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα. Ποια είναι η άποψη των αγροτών για την προσέλκυση νέων αγροτών; Εκτός από την προσέλκυση με πιθανή πριμοδότηση 35.000-40.000€, πρό- κειται να δοθούν και κάποιες άλλες δυνατότητες ή θα συνεχίσουν να τους αποκλείουν από τις επιδοτήσεις, με πρώτη καταστροφική πολιτική τα λε- γόμενα «ιστορικά δικαιώματα»; Εκείνα τα «ιστορικά δικαιώματα» κατάντησαν «αρχαία προνόμια» με κλη- ρονομικά απαράδεκτα δικαιώματα. Οι κάποτε διατελέσαντες ενεργοί αγρό- τες έχουν «γαντζωθεί» σε κρατικά κληρονομικά προνόμια, «κλέβοντας» το μέλλον από τους νεότερους αγρότες. Και όχι μόνο αυτό, αλλά καταστρέ- φουν μαζί με τους νέους και τον υγιή ανταγωνισμό, διότι παρεμβαίνουν στην αγορά, επιτρέποντας σε δύο γείτονες καλλιεργητές να εισπράττουν, εκτός από την τιμή της αγοράς, και άνισες επιδοτήσεις για ίδιες καλλιέρ- 139

γειες. Έτσι, ο «παλιός» αγρότης μπορεί να ελιχθεί εμπορικά και να αντέ- ξει οικονομικά αποδεχόμενος μικρότερη τιμή αγοράς, καθόσον εισπράττει υπερβολικά διαφορετικά ποσά ενισχύσεων. Ο νέος αγρότης είτε πρέπει να δεχθεί τη μικρότερη τιμή του ανταγωνιζόμενου γείτονα-παλιού αγρότη ή να μην επιβιώσει επαγγελματικά. Η εικόνα γίνεται τραγική αν αναλογιστεί κάποιος ότι την ίδια στιγμή ο νέος αγρότης πρέπει να βρει κεφάλαια για να επενδύσει σε υποδομές και εξοπλισμό (συνήθως μια μέση αγροτική εκμετάλλευση είναι στην Ελλάδα ύψους 150.000 €). Και ο νέος αγρότης προσπαθεί να μπει στην αγορά αγροδιατροφικών ή άλλης παραγωγής σχεδόν χωρίς καμιάς μορφής εμπορική πίστη. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να κοινωνικοποιηθεί και να γίνει δεκτός σε μια δομημένη αγροτική κοινωνία, ενώ αναζητεί σύντροφο για μια νέα ζωή και βέβαια πρέπει να χτίσει ένα νέο σπιτικό για να μπορέσει να κάνει την οι- κογένειά του. Όλα τα παραπάνω δύσκολα, ενώ ο νέος αγρότης διερευνά/ αναζητεί ενα- γωνίως διέξοδο προς την αγορά, προς εμπόρους ή καταναλωτές. Εάν μάλιστα σχεδιάζει κάποιας μορφής χρηματοδότηση, το τραπεζικό σύ- στημα είναι σχεδόν επτασφράγιστα κλειστό ή παρουσιάζει κάποιες περίερ- γα «πονηρές» εναλλακτικές. Σχεδόν όλα αρνητικά ή έστω γεμάτα προκλήσεις, χωρίς θεσμοθετημένο σύστημα παροχής συμβουλών, με ανύπαρκτες γεωργικές εφαρμογές και, δυστυχώς, χωρίς επαρκή αγροτικά σχολεία, ικανοποιητική αγροτική εκ- παίδευση και αγροτική επαγγελματική κατάρτιση. Όλα αρνητικά ή σκληρά προκλητικά. Αντισταθμίζονται όλα αυτά τα αρνη- τικά με το «τυράκι» των 35.000-40.000 €; Θα μπορούσε κάποιος προβληματισμένος ειλικρινής συμπολίτης να μας εξηγήσει γιατί ένας νέος αστός επιχειρηματίας δεχόταν παλαιότερα κρατι- κή επιδότηση μέχρι 25.000 € μόνο με την παρουσίαση παραστατικών δα- πανών, χωρίς καμιά άλλη υποχρέωση, ενώ από τον νέο αγρότη απαιτούν δέσμευση 5ετή, 7ετή ή παλαιότερα 10ετή; Θα μπορούσε κάποιος ψύχραιμος παρατηρητής να μας εξηγήσει γιατί ο νέος αγρότης πρέπει να έχει προϋπάρξει κάποιας «light» μορφής αγρότης (απαίτηση προεγραφής στο ΟΣΔΕ) και δεν απαιτείται ανάλογη/ ομόλογη δραστηριότητα από κάποιο υποψήφιο νέο αστό επιχειρηματία; Παντού φυτρώνουν θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας και τώρα τελευ- ταία και εικονικές θερμοκοιτίδες αστικής επιχειρηματικότητας, αλλά δεν υπάρχουν πουθενά θερμοκοιτίδες αγροτικής επιχειρηματικότητας. Δεν υπάρχουν πειραματικά αγροκτήματα ως μια μορφή θερμοκοιτίδας στον αγροτικό χώρο. 140

Αγρότης δεν είναι μόνο επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής. Εάν ο/η μελ- λοντικός-ή σύντροφος δεν επιθυμεί ή έστω δεν σέβεται επαρκώς τον αγροτικό τρόπο ζωής και επιλέγει αστική ζωή σε κωμόπολη ή πόλη, ο/η νέος αγρότης θα αποτύχει και η επένδυση/ προσέλκυση θα πάει σχεδόν χαμένη. Υπάρχει περίπτωση να επιδοτηθούν νέα ζευγάρια που επιλέγουν να ζή- σουν στον αγροτικό χώρο με ενισχυμένο, υπερδιπλάσιο ποσό της πρόβλε- ψης για έναν νέο αγρότη; Η μονάδα εργασίας στον αστικό χώρο είναι ο εργαζόμενος. Ο εργαζόμενος αστός άνδρας. Η αστή εργαζόμενη γυναίκα. Το πιθανώς εργαζόμενο παιδί. Η μονάδα εργασίας στην αγροτική κοινωνία είναι η οικογένεια, αν και φορολογικά την ταλαιπωρούν, επιβάλλοντας ακόμα ένα περίεργο ιδιότυπο «διαζύγιο» για επιχειρηματικούς και μόνο λόγους της στρεβλής αστικής νοοτροπίας, που δεν καταλαβαίνει τις αξίες της αγροτικής κοινωνίας ή συ- νειδητά την υποτιμά. Η αγροτική ζωή και η αγροτική κοινωνία είναι στενά συνδεδεμένη με τον τόπο. Η τοπική εφοδιαστική αλυσίδα είναι το εργαλείο του μέλλο- ντος των αγροτικών περιοχών. Ο αγρότης είναι ο φροντιστής του περι- βάλλοντος (φυσικού, πολιτιστικού, κοινωνικού, τεχνολογικού κ.λπ.). Η άυλη κληρονομιά είναι η ενσωματωμένη στην αγροτική κοινωνία δια- δικασία επιβίωσης. Τα τοπικά σύμφωνα ποιότητας συσπειρώνουν ποι- οτική παραγωγή με ποιοτική μεταποίηση και με ποιοτικές υπηρεσίες τουρισμού. Η κοινωνική οικονομία (συνεργατισμοί) είναι το αποτελε- σματικότερο εργαλείο οικονομικής διαχείρισης για τον αγροτικό κόσμο. Οι Τοπικές Ομάδες Δράσης (Local Action Groups) είναι ίσως το ιδα- νικότερο εργαλείο αναπτυξιακής δράσης στην ύπαιθρο στον αγροτικό τομέα. Θα μπορούσε να εξεταστεί/ μοριοδοτηθεί η συμμετοχή σε συλλογικότη- τες, όπως σε τοπικές αγορές αγροτών, σε τοπική εφοδιαστική αλυσίδα, σε τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους, σε τοπικά σύμφωνα ποιότητας, σε τοπικούς συνεταιρισμούς, σε Τοπικές Ομάδες Δράσης, σε τοπικές περι- βαλλοντικές ομάδες, σε τοπικές οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών ή είναι υπερβολικά εξτρεμιστική προσέγγιση για «μαγκωμένα» μυαλά γραφειοκρατών που ενδιαφέρονται απλώς να μοιράσουν προεκλογικά ελπίδες και λεφτά; Η κα Μάγδα Κοντογιάννη (6998 282382), κτηνοτρόφος, γραμματέας του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, προσκαλεί όλους σε μια δημόσια συ- ζήτηση την Τετάρτη 10 Μαρτίου 2021, στις 12:00, ως μια συμβολή στη διαβούλευση του ΥΠΑΑΤ, που βρίσκεται στο http://pconsult.minagric. gr/index.php/el/. 141

Επισκέψιμα αγροκτήματα ή/και city farm 11-3-2021 Την Τετάρτη 17 Μαρτίου 2021, στις 12:00, ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής προσκαλεί όλους όσοι ενδιαφέρονται να συζητήσουν για τα επισκέψιμα αγροκτήματα σε δημόσια διαδικτυακή συζήτηση με την υπο- στήριξη του Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα. Όσοι θέλουν μπορούν να παρακολουθήσουν τη συζήτηση στο site www. vgainoumemprosta.skywalker.gr ή στο Facebook, στο προφίλ Skywalker Εργασία στην Ελλάδα, για να υποβάλουν σχόλια, ερωτήματα ή/και παρα- τηρήσεις. Όλοι γνωρίζουν ότι τα αγροτικά επαγγέλματα είναι ο γεωργός, ο κτηνοτρό- φος, ο ψαράς και ο δασοκόμος και συμπληρωματικά (αλλά μόνο συμπλη- ρωματικά, ίσως μέχρι το 20% μόνο του συνολικού αγροτικού εισοδήματος) η παραγωγή ενέργειας, η μεταποίηση ή/και η εμπορία της δικής του/ της παραγωγής και ο αγροτουρισμός. Αγροτουρισμός είναι η παροχή υπηρεσιών τουρισμού (διανυκτέρευση, ενδιαίτηση, ξενάγηση, μαθήματα μαγειρικής, απασχόληση σε αγροτικές εργασίες κ.λπ.) μόνο από κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Βέβαια, εσκεμμέ- να θέλουν να συγχέουν τον αγροτουρισμό (agrotourism) με τον τουρισμό υπαίθρου (rural tourism) ίσως για να υφαρπάξουν αστοί πρόνοιες που προβλέφθηκαν για τους αγρότες. Ο αγρότης είναι ο φροντιστής του περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, οικονομικού, τεχνικού κ.λπ.) και αυτό τον μεγάλο πλούτο, όχι κατ’ ανάγκη εκχρηματισμένο, τον φυλάσσουν και τον εκφράζουν κύ- ρια οι αγρότισσες μέσα από τη γαστρονομία, την οικοτεχνία, τη χειροτε- χνία, τη φιλοξενία, τον πολιτισμό. Στον πλούτο της υπαίθρου της Αττικής περιλαμβάνονται και οι αειφό- ρες (βιώσιμες) τεχνικές, τα ήθη και έθιμα των γηγενών Αρβανιτών, των μετακινούμενων Σαρακατσάνων και των μεταναστευσάντων Βλάχων, που τα τελευταία χρόνια τείνουν να «τσιμεντοποιηθούν». Η κάποτε ισόρρο- πη (βιώσιμη, αειφόρος) ξηροθερμική αττική ύπαιθρος υφίσταται ανελέητη επίθεση από τους αστούς εποικιστές οικοπεδοφάγους. Ακόμα και σήμερα η αττική ύπαιθρος καταφέρνει να συντηρεί τη ζωή στη μεγάλη αθηναϊκή τσιμεντούπολη και πρέπει να εξασφαλιστεί πάση θυσία η διατήρηση των «νησίδων» αγροτικής ζωής, όπως περίπου οι περιοχές Ramsar εξασφαλίζουν τη ζωή σε όλο τον πλανήτη. Στην πολύ σκληρή επίθεση των αστών στις αγροτικές κοινωνίες αξίζει να προσπαθήσουμε να βρούμε «γέφυρες» αλληλοκατανόησης, ώστε να δημι- ουργηθούν συνθήκες μελλοντικής συνεννόησης. Για να αγαπήσεις κάτι, πρέπει πρώτα να το γνωρίσεις και να το κατανοήσεις. 142

Αξίζει να δημιουργηθούν μέσα στον αστικό χώρο city farm ως μια μορφή «πρεσβειών» του αγροτικού τρόπου ζωής μέσα στον αστικό ιστό και ανάλο- γα να δημιουργηθούν επισκέψιμα αγροκτήματα ως χώροι ενημέρωσης και εξοικείωσης των αστών με τη ζωή της υπαίθρου. Ο κ. Παναγιώτης Παπαδόπουλος λέει: «Το επισκέψιμο αγρόκτημα αφορά κατά κύριο επάγγελμα γεωργούς, νέους γεωργούς, νέους και νέες που επι- θυμούν να δημιουργήσουν μια νέου τύπου δραστηριότητα». Ειδικότερα, τα πολυλειτουργικά αγροκτήματα είναι εκείνα που εστιάζουν στις πολλαπλές λειτουργίες: Πρόκειται για αγροτικές εκμεταλλεύσεις που διαθέτουν καλλιεργήσιμη έκταση, φυτικό ή ζωικό κεφάλαιο και χώρο εστίασης, δυνατότητα εκπαίδευσης ή επίδειξης και παρακολούθησης της παραγωγικής διαδικασίας και της οικοτεχνικής μεταποίησης, με έμφα- ση στις τοπικές παραγωγικές δυνατότητες κάθε περιοχής. Πρόκειται για καθετοποιημένη επιχειρηματική δράση στον πρωτογενή τομέα (γεωργική παραγωγή), στον δευτερογενή (μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων) και στον τριτογενή (παροχές υπηρεσιών φιλοξενίας, εστίασης, πώλησης). Αποτελούν μια καινοτόμο και νεοφυή δραστηριότητα μέσα στη δραστηρι- ότητα (activity/ inactivity), εισάγουν νέες αγροτικές και επιχειρηματικές πρακτικές. Δίνουν έμφαση και αναδεικνύουν τις δυνατότητες ανάπτυξης τόσο της καλλιέργειας της γης όσο και της μεταποίησης μέσα από τα ιδιαί- τερα χαρακτηριστικά του τόπου όπου βρίσκονται. Στη χώρα μας η θεσμοθέτηση των πολυλειτουργικών αγροκτημάτων έγινε με την έκδοση του ν. 4235/2014 (Α’ 32) διατάξεις των άρθρων 52, 56 και της παρ. 3 του άρ. 62, ενώ οι όροι και προϋποθέσεις για τη λειτουργία και την πιστοποίηση αυτών καθορίζονται επακριβώς με την ΚΥΑ αριθ. 543/34450 (ΦΕΚ Β’ 1145/03-04-2017). Πρόκειται για έναν θεσμό που λειτουργεί εδώ και δεκαετίες σε πολλές χώρες της Ε.Ε. και της βόρειας Αμερικής, συμβάλ- λοντας τόσο στην αύξηση του εισοδήματος των αγροτών όσο και στην αύξη- ση του τουρισμού, σε συνδυασμό με τη διαφήμιση των τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών. Δικαίωμα δημιουργίας και λειτουργίας των αγροκτημάτων έχουν οι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύ- σεων (ΜΑΕΕ) βάσει του ν. 3874/2010 (το ετήσιο εισόδημά τους απαιτείται να προέρχεται κατά 35% από αγροτικές δραστηριότητες) ή συμπράξεις φυ- σικών και νομικών προσώπων που είναι εγγεγραμμένες στο ΜΑΑΕ. Μέχρι σήμερα ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής μέσα στην καραντίνα έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από τριάντα (30) δημόσιες διαδικτυα- κές συζητήσεις στις καθιερωμένες Τετάρτες στις 12:00. Επίσης καθιέρωσε τις Τρίτες στις 20:00 μόνο για αγρότισσες και τις Παρασκευές στις 20:00 για κτηνοτρόφους, ενώ μετέχει στις Δευτέρες στις 20:00 για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας. 143

Τα video από τις προηγηθείσες δημόσιες διαδικτυακές συζητήσεις βρίσκο- νται, οι μεν Τετάρτες στο Facebook, στο προφίλ του Skywalker, οι δε Πα- ρασκευές και Τρίτες στο Facebook, στο προφίλ Κτηνοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής Άγιος Γεώργιος. Η κα Μάγδα Κοντογιάννη (κτηνοτρόφος, 69320 94231, Μενίδι, [email protected]) επεσήμανε ότι οι διαδικτυακές συζητή- σεις κρατούν ζωντανές τις επαφές μεταξύ κτηνοτρόφων και άλλων ενερ- γών πολιτών. Την Τετάρτη 17 Μαρτίου 2021, στις 12:00, όσοι θέλουν μπορούν να παρα- κολουθήσουν τη συζήτηση στο site www.vgainoumemprosta.skywalker. gr ή στο Facebook, στο προφίλ Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα, για να υποβάλουν σχόλια, ερωτήματα ή/και παρατηρήσεις. Σεμινάριο: Κοινωνική οικονομία στην ανάκαμψη 21-3-2021 Το τριήμερο Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή 2, 3 και 4 Απριλίου 2021 οργανώνεται αρθρωτό σεμινάριο με θέμα «Η συμβολή της κοινωνικής οι- κονομίας στην ανάκαμψη» από την Πανελλήνια Ένωση Συμπράξεων Κοι- νωνικής Οικονομίας (ΠΕΣΚΟ) και την πλατφόρμα Συνεργατική Κοινω- νία/ coopsociety.gr. Το πρόγραμμα των αρθρωτών θεματικών εν συντομία είναι το παρακάτω: Παρασκευή 2 Απριλίου 2021 20:00-21:30 Η μισθωτή εργασία και η πρόκληση της κοινωνικής οικο- νομίας Σάββατο 3 Απριλίου 2021 11:00-12:30 Η συνεταιριστική λύση σε κοινωνικοοικονομικές κρίσεις 13:00-14:30 Τηλεργασία – ψηφιακή οικονομία και κοινωνική οικονομία 15:00-16:30 Ε θνικοτοπικοί σύλλογοι, κοινωνική οικονομία και τοπική αυτοδιοίκηση 17:00-18:30 Αγροδιατροφή, τοπική αυτάρκεια και κοινωνική οικονομία 19:00-20:30 Υγεία – πρόνοια – αναπηρία στην κοινωνική οικονομία Κυριακή 4 Απριλίου 2021 12:00-13:30 Πράσινη οικονομία και επιχειρηματικότητα - ενεργειακές κοινότητες 144

14:00-16:00 Π ολιτιστική δημιουργία - εναλλακτικός και υπεύθυνος τουρισμός 16:30-18:00 Πλατφόρμα δικτύωσης τρίτου τομέα/ social clusters 18:00-19:30 Ανοικτό βήμα Πληρ.: [email protected], 210 8813760 και [email protected]. Το διαδικτυακό αρθρωτό σεμινάριο «Η συμβολή της κοινωνικής οικονο- μίας στην ανάκαμψη» 2-4/4/21 γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Μέντορες για την κοινωνική οικονομία» της ΠΕΣΚΟ, με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικής Οικονομίας (ΙΝΜΕΚΟ), έπειτα από επεξεργασία και συζήτηση το τελευταίο πεντάμηνο στην πλατφόρμα Συ- νεργατική Κοινωνία, η οποία συναντάται διαδικτυακά κάθε Δευτέρα στις 20:00 και είναι ανοιχτή σε φορείς κοινωνικής οικονομίας, σε ενδιαφερό- μενους πολίτες και σε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. 2/4/21, 20:00-21:30. Στη μετάβαση από τη βιομηχανική επανάσταση (1800-2050) προς την Κοινωνία της Γνώσης ή την εποχή 4.0, η εργασία βιώνει μια βαθιά αναδιάρθρωση με χαρακτηριστικό στοιχείο τη μείωση της μισθωτής εργασίας. Ως αποτέλεσμα, πολλοί θα αναγκαστούν να γίνουν αυτοαπασχολούμενοι. Βρισκόμαστε σε ιστορικό σημείο καμπής, καθώς λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων και των λεγόμενων νέων τεχνολογικών ευκαιριών περιορίζεται η δημιουργία θέσεων εργασίας από εργοδότες οι οποίοι δραστηριοποιούνται κυρίως στη αγορά, αλλά περιορίζονται οι θέ- σεις μισθωτής εργασίας και από το κράτος. Η κοινωνική οικονομία είναι η κυρίαρχη πρόταση για την ικανοποίηση των αναγκών των επερχόμενων κοινωνιών. 3/4/21, 11:00-12:30. H επιχειρηματική συνεταιριστική δραστηριότητα είναι η λύση σε περιόδους κοινωνικοοικονομικών κρίσεων. Η επανεφεύ- ρεση των συνεταιρισμών και ιδιαίτερα η ίδρυση καταναλωτικών συνε- ταιρισμών πρέπει να είναι η υποδομή επανεκκίνησης των συνεταιρισμών όλων των τύπων (από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση και τις υπη- ρεσίες). Το φετινό 33ο Παγκόσμιο Συνεταιριστικό Συνέδριο (1-3 Δεκ. 2021, Σεούλ) με θέμα «Εμβάθυνση στη συνεταιριστική μας ταυτότητα» είναι μια εξαιρετική ευκαιρία ξεκαθαρίσματος πολλών εννοιών της κοινωνικής οι- κονομίας οι οποίες αλλοιώθηκαν, νοθεύτηκαν ή υφαρπάχθηκαν. 13:00-14:30. Πάρα πολύ σοβαροί είναι οι προβληματισμοί κατά πόσο η τηλεργασία και η ψηφιακή οικονομία είναι κάτι προσωρινό ή σαν συσκευή μπλέντερ μπερδεύει όλα: εκσυγχρονισμό, αποτελεσματικότητα, προσω- πική-οικογενειακή-εργασιακή ζωή, σύστημα διαχείρισης, εποπτείας και στατιστικής, αλλά και συνεργατισμό. 145

15:00-16:30. Η σύμπραξη επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας με οργα- νισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι αναγκαία συνθήκη σήμερα για την καλύτερη και αποδοτικότερη αξιοποίηση του κοινόκτητου χώρου σε κάθε δήμο όπου υπάρχει ελλιπής δυνατότητα φροντίδας. Ο χώρος αυτός μπορεί να είναι τα πάρκα, το πράσινο του δήμου, δάση-άλση-παραλίες, σχολάζουσες γαίες, ανακυκλώσιμο υλικό, αλλά και η αξιοποίηση της άυ- λης πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε τόπου, καθώς και προνοιακές υπη- ρεσίες. Οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι είναι ένας σημαντικός μοχλός τοπικής ανάπτυξης. 17:00-18:30. Η κοινωνική οικονομία στον αγροτικό χώρο μπορεί να επι- κεντρωθεί στη συνεργατική παραγωγή αγροτικών προϊόντων (αγροτικοί συνεταιρισμοί), στη συνεργατική μεταποίηση (γυναικείοι συνεταιρισμοί, ΚΟΙΝΣΕΠ, εργασιακοί συνεταιρισμοί), στη συνεργατική παροχή υπηρε- σιών (γυναικείοι αγροτουριστικοί συνεταιρισμοί, ΚΟΙΝΣΕΠ), Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (ΚΥΓΕΩ, CSA), στις συνεργατικές αγορές πα- ραγωγών (αγορές αγροτών, αγορές βιοκαλλιεργητών), στους καλλιεργητι- κούς συνεργατισμούς (αγροτικές ΚΟΙΝΣΕΠ), στα τοπικά σύμφωνα (αγρο- τουρισμός, συνεργαζόμενα επισκέψιμα αγροκτήματα). 19:00-20:30. Παραδείγματα καλών πρακτικών κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικών επιχειρήσεων για παροχή υπηρεσιών στους τομείς της υγείας, πρόνοιας και αναπηρίας. Εναλλακτικά μοντέλα φιλικά προς τον χρήστη, δυνατότητα χρήσης της νέας smart τεχνολογίας, ανάπτυξη νέων θέσεων εργασίας μέσα από μια οικονομική προσέγγιση του win-to-win με τον ωφελούμενο. Και τεχνικές προλαμβάνειν στη διατροφή, στις συνήθειες και στις ουσίες. Οικοθεραπευτικές μέθοδοι, ολιστική θεραπεία, οικολογία. 4/4/21, 12:00-13:30. Πράσινη οικονομία και επιχειρηματικότητα, ενερ- γειακές κοινότητες. Μπροστά στο περιβαλλοντικό αδιέξοδο των μεγάλων τεχνητών πόλεων υπάρχει το όραμα των πράσινων πόλεων, μια ρεαλιστική διέξοδος αλλαγής κατεύθυνσης των επενδύσεων και του καταναλωτικού προτύπου. Με αιχμή τις ενεργειακές κοινότητες μπορούν να αξιοποιηθούν δημόσια/ δημοτικά κτίρια για ενεργειακή τοπική αυτάρκεια και για να οργανωθούν οι δημότες για μια συνεργατική παραγωγή ενέργειας και για να εξοικονομήσουν σημαντικούς πόρους. 14:00-16:00. Πολυσυλλεκτικό δίωρο με: «Η αγροτική και τουριστική μικροοικονομία στο ηλεκτρονικό εμπόριο», «Πολυσυλλεκτικές, πολυ- λειτουργικές μορφές γεωργίας και κοινωνική οικονομία», «Ψηφιακοί νομάδες», «Στρατηγική του αλληλέγγυου ανταγωνισμού», «Υπεύθυνος τουρισμός», «Η ανάδειξη του λεσβιακού ελαιώνα», «Βιώσιμη πολιτιστική διαχείριση βιομηχανικών κτιρίων», «Πολιτιστικές διαδρομές του Συμβου- λίου της Ευρώπης», «Μονοπάτια – πολιτισμός και τοπική ανάπτυξη». 146

16:30-18:00. Πλατφόρμα δικτύωσης και επικοινωνίας φορέων του τρίτου τομέα/ κοινωνικοί συνεργατικοί σχηματισμοί (social clusters). Η Συνερ- γατική Κοινωνία/ https://coopsociety.gr/ είναι μια ηλεκτρονική πλατ- φόρμα για όλους τους φορείς της κοινωνικής οικονομίας και οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Η δομή της είναι απλή: με τρεις πύλες εισό- δου για κάθε χρήστη, (1) μία αφορά τη συγκέντρωση γνωστικού ψηφια- κού περιεχομένου (ψηφιακής βιβλιοθήκης) για την κοινωνική οικονομία, (2) δεύτερη με όλο το περιεχόμενο του προγράμματος «Μέντορες για την κοινωνική οικονομία» και φόρουμ ανοικτής συμβουλευτικής και (3) τρίτη είναι μια ηλεκτρονική ψηφιακή αγορά προϊόντων και υπηρεσιών επιχει- ρήσεων της κοινωνικής οικονομίας με τη μορφή γέφυρας (market place) ηλεκτρονικού εμπορίου. 18:00-19:30. Ανοικτό βήμα διαλόγου πάντα με θέμα τη συμβολή της κοι- νωνικής οικονομίας στην ανάκαμψη στη μετά-Covid-19 εποχή, που στην Ελλάδα συμπίπτει και με τη μεταμνημονιακή εποχή. Το καινοτόμο δημόσιο διαδικτυακό πολυσεμινάριο «Η συμβολή της κοι- νωνικής οικονομίας στην ανάκαμψη» θέλει δωρεάν δήλωση συμμετοχής για να δώσει πρόσβαση. Αγροτουρισμός ή μεγάλη «λογοκλοπή»; 22-3-2021 Την Τρίτη 23 Μαρτίου 2021, στις 20:00, οι αγρότισσες με την κα Μάγδα Κοντογιάννη (69320 94231) του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής οργανώνουν δημόσια διαδικτυακή συζήτηση στο Facebook. Μεγάλη «λογοκλοπή» και όχι μόνο καταγράφεται διαχρονικά από το 1991 και μετά στην Ελλάδα με πρωταγωνιστές τα στελέχη που διαχειρίστηκαν την τότε πρωτοβουλία LEADER (Liaison Entre Actions de L’ Economie Rurale – Διασύνδεση μεταξύ δράσεων της αγροτικής οικονομίας) από τις χρηματοδοτήσεις των Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης. Τα τελευταία χρόνια η παρεμφερής προσέγγιση ονομάζεται Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτο- βουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤΟΚ ή CLLD – Community Led-Local Development) και τώρα πλέον λαμβάνονται κάποια στοιχειώδη μέτρα να διατίθενται και κάποια κονδύλια για κατά κύριο επάγγελμα αγρότες. Μέχρι πρότινος τα χρήματα που εξασφάλιζαν οι συλλογικά αγρότες στο ανώτατο κέντρο κατανομής των διαθέσιμων πιστώσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών τα υφάρπαζαν άσχετοι «έξυπνοι» αστοί, συνταξιούχοι ΔΕΚΟ με τα παχυλά εφάπαξ, διορατικοί ανήθικοι σύμβουλοι επιχειρήσεων, ελεύθεροι επαγγελματίες, επιχειρημα- τίες κάθε μορφής. 147

Το «σχέδιο» υποκλοπής και υφαρπαγής των χρηματοδοτήσεων από τους αγρότες στην Ελλάδα πρέπει να έγινε οργανωμένα, εκ των αποτελεσμάτων, καθόσον όλοι σχεδόν οι υπεύθυνοι και αρμόδιοι μοίραζαν τις χρηματοδο- τήσεις όχι αποκλειστικά σε αγρότες για να υποστηρίξουν την πολυαπα- σχόληση, αλλά σε «άσχετους» αστούς με ποικιλώνυμες δικαιολογίες. Ποιος δεν θυμάται την περίπτωση υπουργού μιας κυβέρνησης ο οποίος κατάφερε να πάρει χρηματοδότηση για να κάνει τάχα κάτι που έμοιαζε με «αγροτουριστικό» ξενώνα, και αφού πέρασαν μερικά χρόνια, κατέληξε να είναι η πολυτελής βίλα αναψυχής του εν λόγω πολιτικού στο ορεινό Καρπενήσι; Ακόμα και στο επίσημο site του ΕΟΤ www.visitgreece.gr/el/nature/ agrotourism, στο λήμμα «αγροτουρισμός», βρίσκει κάποιος: «Παρά τη μι- κρή της έκταση, η Ελλάδα διαθέτει ιδιαίτερα πλούσιο και ποικίλο φυσικό περιβάλλον με ξεχωριστή γεωμορφολογία, με έντονες αντιθέσεις και πολ- λές περιοχές με υψηλή οικολογική αξία. Χιλιάδες δαντελωτές ακτές, επι- βλητικά βουνά, σπήλαια και φαράγγια, λίμνες, ποτάμια, βιότοποι σπάνιας ομορφιάς και μοναδικά οικοσυστήματα «προικίζουν» την ελληνική γη με εντυπωσιακά τοπία, τα οποία σε συνδυασμό με το ήπιο κλίμα της χώρας καθιστούν την Ελλάδα ιδανικό προορισμό για τους λάτρεις του οικολογι- κού και γενικότερα εναλλακτικού τουρισμού. »Επισκεπτόμενος διάφορες περιοχές της χώρας, ο περιηγητής έχει την ευκαιρία: να περιπλανηθεί σε αισθητικά δάση ή να εξερευνήσει εθνικούς δρυμούς, όχι μόνο στην ορεινή ενδοχώρα, αλλά και σε ορισμένα νησιά ή κοντά σε ποταμούς και σε λίμνες, να απολαύσει υπέροχα μνημεία της φύ- σης, να παρατηρήσει και να θαυμάσει σπάνια είδη πουλιών σε παράκτια οικοσυστήματα και υγροτόπους, να μελετήσει την εξαιρετική ποικιλία της χλωρίδας στην ελληνική ύπαιθρο, να επισκεφθεί μοναδικά θαλάσσια πάρκα, να συμμετάσχει σε δραστηριότητες extreme σπορ (κανό/ καγιάκ, rafting, monoraft, hydrospeed, canyonig, ποδήλατο βουνού κ.ά.), να βρει κατάλυμα σε πρότυπες αγροτουριστικές μονάδες σε διάφορες περιοχές της χώρας που προσφέρουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει την τοπική αρχιτεκτονική, την πολιτισμική και γαστρονομική παράδοση, αλλά και τα προϊόντα, τις αγροτικές ασχολίες και την καθημερινή ζωή των κα- τοίκων κάθε περιοχής». Όλα τα παραπάνω που αναφέρει το επίσημο site του ΕΟΤ δεν είναι αγρο- τουρισμός, είναι τουρισμός υπαίθρου, είναι ειδικές μορφές τουρισμού, αλλά δεν είναι αγροτουρισμός. Αγροτουρισμός είναι οι υπηρεσίες τουρισμού (εστίαση, ξενάγηση, ενημέρω- ση, διανυκτέρευση κτλ.) παρεχόμενες από κατά κύριο επάγγελμα αγρότες συμπληρωματικά και όχι αυτοτελώς προς την κύρια αγροτική απασχόληση. 148