อินเดียไดอารี่

๑ ทา่ นเปน็ บคุ คลเดยี วทม่ี คี วามเหน็ ตรงทส่ี ดุ เขา้ ใจในอภธิ รรมมากทส่ี ดุ ในสมยั น้ี ทา่ นไดอ้ ทุ ศิ ตนเองศกึ ษาคน้ ควา้ และเผยแผพ่ ระธรรมมาตลอดชวี ติ ไมเ่ คยหยดุ ธรรมะทท่ี า่ นอบรมเผยแผส่ นบั สนนุ ไปในการละไมใ่ ชต่ อ้ งการและมเี พม่ิ ทา่ นแสดงวา่ ทกุ อยา่ งเปน็ ธรรมะทไ่ี มใ่ ชส่ ตั วบ์ คุ คลตวั ตนไดอ้ ยา่ งหมดจดชดั เจน ทา่ นแยกแยะใหเ้ หน็ และเขา้ ใจวา่ อะไรเปน็ บญั ญตั อิ ะไรเปน็ ปรมตั ถ์ ทา่ นไมเ่ คยสนบั สนนุ การแสดงความเชอ่ื ในเรอ่ื งโชคลางของขลงั และมงคลตน่ื ขา่ ว ทา่ นแสดงใหเ้ ขา้ ใจเรอ่ื งธรรมะทง้ั หลายเกดิ ขน้ึ เพราะเหตปุ จั จยั ไมเ่ ปน็ ไปตามการ บงั คบั บญั ชา ทา่ นสนบั สนนุ และบรรยายชดั เจนเรอ่ื งกรรมและผลของกรรม ทา่ นพดู เสมอวา่ เหตตุ อ้ งตรงกบั ผลทา่ นพดู บอ่ ย ๆ วา่ การฟงั ธรรมะ เปน็ การละอวชิ ชา ทา่ นเปน็ ผทู้ แ่ี สดงและบรรยายเรอ่ื งสตปิ ฏั ฐานอยา่ งถกู ตอ้ งและชดั เจนทส่ี ดุ ทา่ นมคี วามเหน็ เรอ่ื งธรรมะมน่ั คงเสมอตน้ เสมอปลายไมเ่ ปลย่ี นแปลง ทา่ นเปน็ ผทู้ แ่ี สดงความนอบนอ้ มตอ่ พระผมู้ พี ระภาคอยา่ งสงู สดุ และทา่ นสภุ าพออ่ นนอ้ มแมก้ บั บคุ คลทว่ั ไป นค่ี อื ความเหน็ ในกระดานสนทนาทม่ี ตี อ่ ทา่ นอาจารยส์ จุ นิ ต์ บรหิ ารวนเขตต์ เนอ่ื งในโอกาสทท่ี า่ น ไดร้ บั รางวลั สตรดี เี ดน่ สาขาพระพทุ ธศาสนา เนอ่ื งในวนั สตรแี หง่ สหประชาชาติ วนั ท่ี ๑๓ มกราคม ๒๕๕๐ ทา่ นอาจารยม์ อี ายคุ รบ ๘๐ ปี

๒ มลู นธิ ศิ กึ ษาและเผยแพรพ่ ระพทุ ธศาสนา ทน่ี ไ่ี มใ่ ชส่ ถานทใ่ี หญโ่ ต โออ่ า่ กวา้ งขวางแตก่ ไ็ มค่ บั แคบเกนิ ไปสำหรบั ทกุ ทา่ น ทม่ี าเยย่ี ม ทน่ี ไ่ี มม่ วี ตั ถมุ งคลหรอื เครอ่ื งรางของขลงั แจก ทน่ี ไ่ี มม่ กี ารชกั ชวนใหบ้ รจิ าค ไมม่ เี หตผุ ลอน่ื ๆ แอบแฝง นอกจากเผยแผพ่ ระธรรม ทน่ี ไ่ี มส่ อนการเดนิ จงกรม นง่ั สมาธิ หรอื เขา้ คอรส์ กรรมฐาน ทน่ี ่ไี มแ่ สดงเรอ่ื งอทิ ธปิ าฏหิ ารย์ หรอื ใหค้ วามหวงั วา่ จะทำสง่ิ ใดแลว้ จะไดผ้ ลอะไร ทน่ี แ่ี สดงธรรมตามทแ่ี สดงไวใ้ นพระไตรปฎิ กและอรรถกถา ทน่ี ท่ี า่ นจะสนทนา สอบถามปญั หา รบั ฟงั เพอ่ื เขา้ ใจพระธรรมไดจ้ ากทา่ น อาจารยส์ จุ นิ ต์ บรหิ ารวนเขตต์ และวทิ ยากรทกุ ทา่ นไดโ้ ดยตรง ทน่ี เ่ี ปน็ ทเ่ี ดยี วในยคุ ปจั จบุ นั ในโลก ทแ่ี สดงพระธรรมโดยมงุ่ ใหเ้ ขา้ ใจ การเจรญิ สตปิ ฏั ฐาน ทต่ี อ้ งระลกึ โดยมปี รมตั ถธรรมเปน็ อารมณ์ และศกึ ษาเรยี นรู้ เรอ่ื งสภาพธรรม ทเ่ี ปน็ อนจิ จงั ทกุ ขงั อนตั ตา ตามพระไตรปฎิ กเทา่ นน้ั ไมม่ กี าร แตง่ เตมิ ความเหน็ และวธิ กี าร จากอาจารยใ์ ด ๆ ขออนโุ มทนาและขอใหเ้ จรญิ ในกศุ ลทง้ั ปวง นเ่ี ปน็ ขอ้ ความในกระดานสนทนาเมอ่ื วนั ท่ี ๘ สงิ หาคม ๒๕๔๙ ทม่ี ผี กู้ ลา่ วถงึ มลู นธิ ศิ กึ ษาและเผยแพรพ่ ระพทุ ธศาสนา สำนกั งาน เลขท่ี ๑๔๗/๑ ซอยเจรญิ นคร ๘๗ ถนนเจรญิ นคร แขวงบคุ คโล เขตธนบรุ ี กรงุ เทพ ๑๐๖๐๐ โทร ๐-๒๔๖๘-๐๒๓๙

๓ อนิ เดียไดอะร่ี โดย วรี ะยทุ ธ์ สนั ตยานนท์ จดั ทำโดย กล่มุ สนทนาธรรมบวั ใตน้ ำ้ พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๑ ๑๐๐๐ เลม่ กนั ยายน ๒๕๕๐ ราคา ๑๕๐ บาท ข้อมูลทางบรรณานุกรม โดย วรี ะยทุ ธ์ สันตยานนท์ อนิ เดยี ไดอะร่ี จดั ทำโดย กลมุ่ สนทนาธรรมบวั ใตน้ ำ้ พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๑ กนั ยายน ๒๕๕๐ ๑๘๒ หนา้ : ภาพประกอบ ๑. เรอ่ื งเลา่ ประสบการณ์ ๒. อนิ เดยี ไดอะร่ี ๓. คมู่ อื การเดนิ ทางไปนมสั การสงั เวชนยี สถาน ณ ประเทศอนิ เดยี ISBN ๙๗๘-๙๗๔-๘๔๑๘-๔๖-๙ จำหนา่ ยโดย : โทร. ๐-๒๙๕๓-๖๖๔๔, ๐-๒๙๕๓-๖๒๐๐ วรี ะยุทธ์ สันตยานนท์ กลมุ่ สนทนาธรรมบวั ใตน้ ำ้ : คณุ พรทพิ ย์ ถกู จติ ร คณุ อรวรรณ เชญิ รงุ่ โรจน์ คณุ บรรยงค์ จงจติ รนนั ท์ คณุ ชษุ ณะ เออ้ื วงศป์ ระวทิ ย์ คณุ พาณี รงั ษกี าญจนส์ อ่ ง คณุ กฤษณา วงศว์ ภิ าส คณุ สมบรู ณ์ จงจติ รนนั ท์ คณุ พนอทพิ ย์ ตจู้ นิ ดา คณุ วรี ะยทุ ธ์ สนั ตยานนท์ จดั พมิ พโ์ ดย : ดไี ซน์การพิมพ์ โทร. ๐-๒๔๓๗-๘๓๘๒, ๐-๒๔๓๙-๖๓๔๘

๔ คำปรารภ ข้าพเจา้ เปน็ คนหนง่ึ ทไ่ี มส่ นใจจะไปทอ่ งเท่ยี วไปตา่ งประเทศตามทวั รต์ า่ ง ๆ แตช่ อบไปอนิ เดยี และเคยไปนมสั การสงั เวชนยี สถาน ๔ แหง่ ทป่ี ระเทศอนิ เดยี มาแลว้ ๒ ครง้ั ยงั มคี วามตอ้ งการจะชกั ชวน ครอบครวั และญาตพิ น่ี อ้ ง ไปกราบนมสั การแดน- พทุ ธภมู อิ กี เมอ่ื มโี อกาส ยอมรบั วา่ การไปทง้ั ๒ ครง้ั ทผ่ี า่ นมา ไปดว้ ยความศรทั ธาเลอ่ื มใส เทา่ นน้ั ไมไ่ ดม้ กี ารศกึ ษาหรอื เขา้ ใจในสถานทต่ี า่ ง ๆ ทไ่ี ป และกร็ ตู้ วั ดวี า่ ยงั ไมร่ เู้ รอ่ื ง ตา่ ง ๆ ในพระพทุ ธศาสนาอกี มาก สำหรบั ปนี ้ี ขา้ พเจา้ และครอบครวั ไดม้ โี อกาสไปอนิ เดยี กบั กลมุ่ มลู นธิ ศิ กึ ษา และเผยแพร่พระพุทธศาสนาอีก และได้เข้าไปอ่านกระดานสนทนาธรรม www.dhammahome.com ทม่ี กี ารการเขยี นอธบิ ายเลา่ เรอ่ื งการไปอนิ เดยี มพี ระสตู รท่ี น่าสนใจ เข้าใจง่ายคัดเลือกตรงกับเรื่องนั้น ๆ พร้อมทั้งรูปถ่ายที่สวยงามประกอบ ทำใหส้ ามารถจนิ ตนาการเหน็ ภาพไดช้ ดั เจน แฝงไวซ้ ง่ึ สาระสนกุ ๆ นา่ อา่ น นา่ ตดิ ตาม เป็นบทความที่ถ้าได้อ่านก่อนที่จะเดินทางไปประเทศอินเดีย เพื่อนมัสการสังเวชนีย- สถาน ๔ แห่ง ก็จะไปนมัสการแบบผู้ที่เตรียมตัวดีมีความรู้ประกอบ จะทำให้มีการ นอบนอ้ ม ระลกึ นกึ ถงึ พระพทุ ธคณุ ของพระอรหนั ตสมั มาสมั พทุ ธเจา้ สมบรู ณม์ ากยง่ิ ขน้ึ ดว้ ยเหน็ ประโยชนด์ งั กลา่ ว จงึ ไดร้ ว่ มกนั รวบรวมบทความจากกระดานสนทนา จดั พมิ พเ์ ปน็ เลม่ เพอ่ื แจกจา่ ยเปน็ ธรรมทานแกผ่ เู้ ดนิ ทางไปในครง้ั น้ี หนงั สอื ทพ่ี มิ พเ์ กนิ มา กจ็ ะมอบเปน็ ประโยชนแ์ กก่ ารเผยแพรพ่ ระธรรมตอ่ ไป กลมุ่ สนทนาธรรมบวั ใตน้ ำ้ ๑๙ กนั ยายน ๒๕๕๐

๕ คำนำ การที่เราได้เกิดมาในประเทศที่มีการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในขณะที่ยังมี ผทู้ ม่ี คี วามรสู้ ามารถ ถา่ ยทอดอธบิ ายใหเ้ ราไดม้ คี วามเหน็ ถกู เขา้ ใจถกู นบั วา่ เปน็ บญุ ของเราจรงิ ๆ และกเ็ ปน็ โอกาสสำคญั ในชวี ติ ทค่ี วรจะศกึ ษาใหเ้ ขา้ ใจอยา่ งถกู ทางตอ่ ไป ศาสนาพทุ ธเปน็ คำสอนทไ่ี มเ่ หมอื นศาสนาอน่ื ตรงทเ่ี ปน็ คำสอนทม่ี เี หตผุ ล และสอนให้ รคู้ วามจรงิ พระผู้มีพระภาคไม่ได้ชักชวนให้ใครมาเชื่อคำสอนของพระองค์เพื่อจะได้ อะไรตอบแทน แตพ่ ระองคถ์ า่ ยทอดความรทู้ พ่ี ระองคต์ รสั รใู้ หค้ นอน่ื รตู้ าม ไมใ่ ชเ่ พอ่ื การบูชาพระองค์แต่เพื่อผู้ศึกษาเองที่จะบรรลุธรรมเช่นเดียวกับพระพุทธองค์ พระพุทธองค์ไม่ได้มีรางวัลอะไรมาเป็นเครื่องล่อใจสำหรับผู้ศึกษาพระธรรม และ ยงั กลา่ วดว้ ยวา่ ปญั ญาทพ่ี ทุ ธบรษิ ทั จะเจรญิ ไดน้ น้ั ชา้ เหมอื นการสกึ ของการจบั ดา้ มมดี ดังนั้นหากศึกษาเพื่อหวังผลตอบแทนจึงเป็นการศึกษาที่คลาดเคลื่อน จุดประสงค์ ในการศกึ ษาธรรมะเปน็ ไปเพอ่ื ละอยา่ งเดยี ว ตรงนแ้ี หละเปน็ เรอ่ื งยาก ลกึ ซง้ึ และมผี ทู้ ่ี เขา้ ใจจรงิ ๆ นอ้ ย เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๕๔๑ ผเู้ ขยี นไดย้ นิ เสยี งการบรรยายธรรมของ ทา่ นอาจารย์ สจุ นิ ต์ บรหิ ารวนเขตต์ ทางสถานวี ทิ ยุ เอเอม็ แหง่ หนง่ึ ดว้ ยความบงั เอญิ เกดิ ความสงสยั ใครร่ วู้ า่ ทา่ นสภุ าพสตรผี นู้ เ้ี ปน็ ใคร จงึ ไดส้ บื ถามหา และเรม่ิ ฟงั การบรรยายธรรมของ ทา่ นมาตง้ั แตท่ ว่ี ดั บวรนเิ วศน์ จนถงึ ปจั จบุ นั เรม่ิ มคี วามเขา้ ใจในคำสอนบา้ งเลก็ นอ้ ย และเหน็ วา่ การศกึ ษาพระธรรมเพอ่ื เปน็ ไปในการละ ตามทพ่ี ระพทุ ธองคต์ รสั รแู้ ละทรง แสดงนน้ั ในปจั จบุ นั เหลอื นอ้ ยเตม็ ที สว่ นใหญไ่ มม่ กี ารศกึ ษาฟงั ธรรมกอ่ น แตไ่ ปคดิ ค้นหาหนทางปฏิบัติ สร้างสถานที่ หารูปแบบเพื่อหวังผลก่อนที่จะศึกษาและเข้าใจ คำสอน การปฏิบัติเหล่านั้นจึงผิดขั้นตอน เป็นความเห็นผิด เพิ่มความติดข้อง และสญู เปลา่ เปน็ สว่ นมาก ผเู้ ขยี นเคยเดนิ ทางไปนมสั การสงั เวชนยี สถานทง้ั ๔ ทป่ี ระเทศอนิ เดยี มาแลว้ ๔ ครง้ั และกำลงั จะเดนิ ทางรว่ มกบั คณะของทา่ นอาจารยส์ จุ นิ ตไ์ ปอกี ครง้ั ในเดอื น ตลุ าคมทจ่ี ะถงึ น้ี การไปครง้ั แรก ๆ มวั แตต่ น่ื เตน้ กบั การเดนิ ทาง เมอ่ื ถงึ สถานทท่ี ส่ี ำคญั

๖ ทางพระพุทธศาสนาก็ไม่ค่อยรู้เรื่องรู้ราวว่ามีความเป็นมาอย่างไร พอกลับมาก็นึก เสยี ดายวา่ ไมไ่ ดเ้ ขา้ ใจซาบซง้ึ กต็ อ้ งไปอกี หลาย ๆ ครง้ั ทง้ั นก้ี เ็ พอ่ื ความรคู้ วามเขา้ ใจจะได้ เพม่ิ พนู มคี วามเหน็ ถกู เขา้ ใจถกู เพม่ิ ขน้ึ สำหรบั ครง้ั น้ี ผเู้ ขยี นไดท้ ำการรวบรวมขอ้ มลู ทม่ี อี ยู่ บวกกบั ประสบการณจ์ าก การทเ่ี คยไปมาหลายครง้ั นำมาเรยี บเรยี ง ใหเ้ ขา้ กบั ตารางการเดนิ ทางเหมอื นเปน็ คมู่ อื ทอ่ งเทย่ี ว สอดแทรกความเหน็ เลก็ ๆ นอ้ ย ๆ ไมใ่ หน้ า่ เบอ่ื หนา่ ย นำพมิ พล์ งไนเวบ็ ไซท์ dhammahome.com เมอ่ื เขยี นเลา่ เรอ่ื งตา่ ง ๆ เหมอื นแนะนำการทอ่ งเทย่ี วพอเพลนิ ๆ แล้ว ก็ได้สอดแทรกข้อความจากพระไตรปิฎกที่เกี่ยวข้องกับเรื่องราวในพุทธประวัติ กจ็ ะทำใหผ้ อู้ า่ นไดร้ บั รสชาดของสำนวนในพระสตู รและไดเ้ ขา้ ใจธรรมะตามความเปน็ - จรงิ ตามพระคมั ภรี ด์ ว้ ย สำหรบั รปู ถา่ ยทน่ี ำมาลง ผเู้ ขยี นไดถ้ า่ ยแบบไมใ่ ชม่ อื อาชพี ไว้ จากการเดนิ ทางครง้ั ทผ่ี า่ นมา นำมาลงไวส้ ำหรบั ผอู้ า่ นทไ่ี มม่ โี อกาสไดไ้ ปดว้ ย จะไดน้ กึ ภาพออก หลายคนที่อ่านเรื่องนี้จากอินเตอร์เน็ตแล้วก็บอกผู้เขียนว่า ไปอินเดียแบบ ไม่เข้าใจมาแล้ว หากใครที่สามารถทำความเข้าใจถูก เห็นถูกได้ก่อนการไปจะมี ประโยชนแ์ ละเปน็ กศุ ลอยา่ งมาก ตา่ งกส็ นบั สนนุ ใหผ้ เู้ ขยี นเรง่ เขยี นใหจ้ บและชว่ ยกนั จดั หาโรงพมิ พ์ หาทนุ พมิ พเ์ พอ่ื เปน็ ธรรมทานแกผ่ รู้ ว่ มเดนิ ทางทกุ คน หนงั สอื ทพ่ี มิ พเ์ กนิ ไปจากการแจกผรู้ ว่ มเดนิ ทาง กจ็ ะมอบใหก้ บั มลู นธิ ศิ กึ ษาและเผยแพรพ่ ระพทุ ธศาสนา นำไปจำหน่ายในท้องตลาดเพื่อเป็นการเผยแผ่พระธรรมและเป็นรายได้สนับสนุน กจิ การของมลู นธิ ติ อ่ ไป ผเู้ ขยี นขอกราบนอบนอ้ มตอ่ พระรตั นตรยั อนั เปน็ มงคลสงู สดุ ในชวี ติ ขอกราบ ทา่ นอาจารยส์ จุ นิ ต์ บรหิ ารวนเขตต์ ผเู้ ปน็ อาจารยท์ ไ่ี มม่ ใี ครเสมอเหมอื นในยคุ น้ี ขอ อนุโมทนากับสหายธรรมทุกท่านที่ช่วยเหลือสนับสนุนการพิมพ์หนังสือเล่มนี้ ขอ อนโุ มทนากบั ทกุ ๆ ทา่ นทม่ี โี อกาสรว่ มเดนิ ทางมานมสั การสงั เวชนยี ส์ ถานทอ่ี นิ เดยี ครง้ั น้ี และอนโุ มทนาทกุ ทา่ นทไ่ี ดอ้ า่ นและสนใจเรอ่ื งธรรมะ ขอใหท้ กุ ทา่ นไดม้ กี ศุ ลจติ เจรญิ ยง่ิ ๆ ขน้ึ ไปเทอญ

๗ สารบญั ไปอนิ เดยี อกี แลว้ ๙................................................................................................................................. ไปกนั ยงั ไง ๑๓................................................................................................................................................. จาก เดลี ไป อคั รา ๑๙....................................................................................................................... สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก ๒๔................................................................................................................ นอ้ ยคนนกั จะรจู้ กั สงั กสั สะ ๓๒............................................................................................. มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี ๔๐............................................................................................................................... กรงุ สาวตั ถี มหาโจรและมหาเศรษฐี อยทู่ น่ี ด่ี ว้ ยกนั .................... ๔๘ วหิ ารเชตวนั พระพทุ ธองคป์ ระทบั ๒๕ พรรษา ................................ ๕๙ ลมุ พนิ วี นั สถานทป่ี ระสตู ิ ๖๙.................................................................................................. กสุ นิ ารา มหาปรนิ พิ พาน ๗๙................................................................................................... มกฎุ พนั ธนเจดยี ์ สถานทถ่ี วายพระเพลงิ ................................................... ๙๐ สารนาถ ปฐมเทศนา ๑๐๒............................................................................................................ พาราณสี คอื แควน้ กาสี ๑๑๐....................................................................................................

๘ สารบญั (ตอ่ ) ทำกศุ ลทพ่ี าราณสี ๑๒๒.................................................................................................................... จากแควน้ กาสสี แู่ ควน้ มคธ ๑๓๒.......................................................................................... พทุ ธคยาศรมี หาโพธ์ิ ๑๔๐............................................................................................................. โพธบิ ลั ลงั ก์ ทรงตรสั รู้ ๑๔๘........................................................................................................ กรงุ ราชคฤห์ เขาคชิ ฌกฏู ๑๕๗............................................................................................. ชมนาลนั ทา แลว้ เตรยี มลาอนิ เดยี ๑๖๗.................................................................. ลากอ่ นอนิ เดยี อยากมาทกุ ปแี มจ้ ะมแี ตแ่ ขก .................................. ๑๗๔ แผนทอ่ี นิ เดยี โบราณ ๑๘๒........................................................................................................... แผนทอ่ี นิ เดยี ปจั จบุ นั ๑๘๓..........................................................................................................

๙ ๑ ไปอนิ เดยี อกี แลว้ เพอ่ื น ๆ หรอื ญาตพิ น่ี อ้ งทร่ี ขู้ า่ ววา่ จะไปอนิ เดยี อกี มกั จะถามวา่ “ไปอนิ เดยี อกี แลว้ เหรอ ไปทำไมบอ่ ย ๆ มอี ะไรดเี หรอ” เราเองกไ็ มค่ อ่ ยอยากตอบหรอกวา่ ทำไม ไปบอ่ ย กไ็ มไ่ ดบ้ อ่ ยอะไร ไดไ้ ปทกุ ปเี สยี เมอ่ื ไหร่ ครง้ั นเ้ี ปน็ ครง้ั ท่ี ๕ เทา่ นน้ั คนทไ่ี มไ่ ด้ ศึกษาพระพุทธศาสนา หากว่ามีโอกาสเลือกการไปเที่ยวต่างประเทศ ส่วนมากคง เลอื กไปประเทศอนิ เดยี เปน็ ประเทศสดุ ทา้ ย แตส่ ำหรบั เราและเพอ่ื น ๆ ทส่ี นใจฟงั ธรรม สนทนาธรรมกับท่านอาจารย์สุจินต์มาหลาย ๆ ปี เมื่อมีโอกาส โดยเฉพาะได้ ร่วมเดินทางไปพร้อมกับท่านอาจารย์ ก็จะถือว่าเป็นโอกาสพิเศษในชีวิตจริง ๆ เรื่อง กลวั ลำบาก หรอื เบอ่ื ขอทาน หรอื กลวั ความไมส่ ะดวกในประเทศอนิ เดยี ไมเ่ คยมอี ยใู่ นหวั ในบางปที เ่ี รา ไป เหน็ บางคนกลวั ความสกปรกมากเสยี จนดนู า่ ขำ ออกไปเดนิ ในเมอื ง พาราณสี แตง่ ตวั หอ่ หมุ้ มดิ ชดิ ทง้ั หมวก ทง้ั ผา้ ปดิ ปาก แวน่ ตา ชดุ ปดิ หมดทง้ั ถงุ เทา้ รองเทา้ เหมอื นชดุ ออกศกึ ทะเลทราย เรานกึ ในใจวา่ อยา่ ไปกลวั เชอ้ื โรคภายนอกมาก นกั เลยเชอ้ื โรคในรา่ งกายเราเองนน่ั แหละ รา้ ยนกั ท่านอาจารย์เองท่านไปอินเดียมานับหลายสิบครั้ง ตั้งแต่สมัยเดินทางด้วย รถไฟ รอนแรมกนั เปน็ เดอื น ๆ สมยั บางคนยงั ไมเ่ กดิ ไมเ่ หน็ ทา่ นตอ้ งปอ้ งกนั อะไรใหด้ ู เอกิ เกรกิ บนทางเทา้ หนา้ พระวหิ าร เชตวนั กอ่ นทท่ี า่ นจะกา้ วเทา้ เขา้ ประตเู ขตพระวหิ าร หลาย ๆ คนคงได้เห็นว่าท่านกราบลงไปกับพื้นทางเดินอย่างนอบน้อม ไม่มีอาการ รงั เกยี จแมแ้ ตน่ อ้ ย (ภาพท่ี ๖) เราเองกเ็ หมอื นกนั เหน็ เดก็ ๆ อนิ เดยี เรา ชอบขอถา่ ยรปู ดว้ ยและ กอ็ ดไมไ่ ดท้ จ่ี ะทำตวั ใกลช้ ดิ จบั ตวั เขา้ มากอดคอใกล้ ๆ เพอ่ื น ๆ บางคนกห็ าวา่ เราชอบ ไปกอดขอทาน กลวั เราจะตดิ เชอ้ื โรคขอทาน เรากบ็ อกวา่ เขาไมใ่ ชข่ อทาน เปน็ เดก็ ท่ี ยากจนธรรมดา นา่ สงสารเทา่ นน้ั หลาย ๆ คนทช่ี อบมาอนิ เดยี ไมน่ กึ รงั เกยี จอนิ เดยี กอ็ าจเพราะมคี วามเชอ่ื วา่ ชาตกิ อ่ น ๆ เคยอยทู่ อ่ี นิ เดยี เคยไดเ้ ปน็ จง้ิ จก ตกุ๊ แก ไดย้ นิ พระธรรมแวว่ ๆ ชาตนิ ก้ี เ็ ลย สนใจฟงั ธรรม หาความ เขา้ ใจเจรญิ ปญั ญาทลี ะนดิ ละหนอ่ ย จนไดม้ โี อกาสไดเ้ ดนิ ทาง มาอนิ เดยี จดุ ประสงคท์ ส่ี ำคญั ทส่ี ดุ ทเ่ี ดนิ ทางมากค็ อื การมาสกั การะบชู า สงั เวชนยี -

๑๐ ไปอนิ เดยี อกี แลว้ สถานทง้ั ๔ แหง่ นน่ั เอง เราลองมาศกึ ษาดสู กั หนอ่ ยวา่ สงั เวชนยี สถานทง้ั ๔ แหง่ นน้ั สำคญั ไฉน........... ในวนั เพญ็ เดอื น ๖ ณ กาลนน้ั พระพทุ ธเจา้ ทรงมพี ระชนมายุ ๘๐ พรรษา พระบรมศาสดาตรัสกับท่านพระอานนท์ว่า “อานนท์ในยามที่สุดแห่งราตรีวันนี้แหละ ตถาคตจะปรนิ พิ พาน ณ ระหวา่ งไมส้ าละทง้ั คู่ ณ สาลวนั แหง่ มลั ลกษตั รยิ ์ ใกลเ้ มอื ง กสุ นิ ารา” ครน้ั พระพทุ ธเจา้ พรอ้ มดว้ ยพระภกิ ษสุ งฆไ์ ดเ้ สดจ็ พระพทุ ธดำเนนิ ขา้ มแมน่ ำ้ หริ ญั ญวดี ไปเมอื งกสุ นิ ารา โปรดใหท้ า่ นพระอานนทป์ ลู าดเตยี งทบ่ี รรทม ณ ระหวา่ งไม-้ สาละทง้ั คู่ และเสรจ็ ขน้ึ บรรทมสหี ไสยา(เปน็ การนอนอยา่ งราชสหี ์ คอื นอนตะแคงขวา ซอ้ นเทา้ เหลอ่ื มเทา้ มอื ซา้ ยพาดไป ตามลำตวั มอื ขวาชอ้ นศรี ษะไมพ่ ลกิ กลบั ไปมา มสี ต-ิ สมั ปชญั ญะกำหนดใจถงึ การลกุ ขน้ึ ไว)้ แตพ่ ระบรมศาสดามไิ ดม้ อี ฏุ ฐานสญั ญามนสกิ าร คอื ไมค่ ดิ จะลกุ ขน้ึ อกี แลว้ เพราะเหตเุ ปน็ ไสยาอวสาน คอื การนอนครง้ั สดุ ทา้ ย ลำดบั ตอ่ มา ทา่ นพระอานนทเ์ ถระเจา้ ไดก้ ราบทลู วา่ “ในกาลก่อนเมอื่ ออก- พรรษาแลว้ บรรดาพทุ ธบรษิ ทั ทง้ั หลายในทศิ ตา่ ง ๆ เจรญิ ในครน้ั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ ได้ เขา้ ใกลส้ นทนาปราศยั ไดค้ วามเจรญิ ใจ ครน้ั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ เสดจ็ ปรนิ พิ พานแลว้ ขา้ พระองคท์ ง้ั หลายจกั ไมไ่ ดโ้ อกาสอนั ดเี ชน่ นน้ั เหมอื นกบั เมอ่ื พระองคย์ งั ทรงพระชนม์ อยอู่ กี ตอ่ ไป” เมื่อพระอานนท์กราบทูลดังนี้แล้ว พระตถาคตเจ้าได้ทรงแสดงสถานที่ ๔ ตำบลวา่ เปน็ สง่ิ ทค่ี วรจะดู ควรจะไดเ้ หน็ ควรจะเกดิ สงั เวช พระพทุ ธเจา้ ตรสั วา่ “อานนท์ สงั เวชนยี สถาน ๔ ตำบล น้ี คอื ”๑. สถานทพ่ี ระตถาคตเจา้ บงั เกดิ แลว้ คอื ทป่ี ระสตู ิ จากพระครรภ์ (คอื อทุ ยานลมุ พนิ ี กง่ึ กลางระวา่ งกรงุ กบลิ พสั ดแ์ุ ละกรงุ เทวทหะ กรงุ กบลิ - พัสดุ์เป็นเมืองหลวงของแคว้นสักกะ กรุงเทวทหะเป็นเมืองหลวงของแคว้นโกลิยะ ปจั จบุ นั อยใู่ นเขตประเทศเนปาลหา่ งชายแดนภาคเหนอื ของ ประเทศอนิ เดยี ๖ กโิ ลเมตร ครง่ึ บดั นเ้ี รยี กวา่ รมุ มเิ นเด) (ภาพท่ี ๒)

ไปอนิ เดยี อกี แลว้ ๑๑ ๑๒ ๓ ๔ ภาพที่ ๑ พระพทุ ธรปู ในพพิ ธิ ภณั ฑ์ ๒. สถานทพ่ี ระตถาคตเจา้ ตรสั รอู้ นตุ ตรสมั มาสมั โพธญิ าณ (คอื ใตร้ ม่ ไมศ้ ร-ี มหาโพธิ์ ภายในป่าสาละ ใกล้แม่น้ำเนรัญชรา ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม แคว้นมคธ ปจั จบุ นั คอื ตำบลพทุ ธคยา รฐั พหิ ารประเทศอนิ เดยี )(ภาพท่ี ๓) ๓. สถานท่ี พระตถาคตเจา้ แสดงธรรมจกั ร (คอื สถานทซ่ี ง่ึ พระพทุ ธเจา้ แสดง- ธรรมปฐมเทศนาโปรดปัจจวัคคีย์ ณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ทางทิศเหนือของเมือง พาราณสี แควน้ กาสี ปจั จบุ นั นเ้ี รยี กวา่ สารนาถ พาราณสบี ดั นเ้ี รยี กวา่ วาราณส)ี (ภาพท่ี ๔) ๔. สถานทพ่ี ระตถาคตเจา้ ปรนิ พิ พาน (คอื ทส่ี าลวโนยาน เมอื งกสุ นิ ารา แควน้ มลั ละ ปจั จบุ นั เ้ี รยี กเมอื งกาเซยี จงั หวดั โครกั ขปรุ ะ)(ภาพท่ี ๕)

๑๒ ไปอนิ เดยี อกี แลว้ ๕๖ สถานทท่ี ง้ั ๔ ตำบลนแ้ี ล ควรทพ่ี ทุ ธบรษิ ทั คอื ภกิ ษุ ภกิ ษณุ ี อบุ าสก อบุ าสกิ า ผมู้ คี วามเลอ่ื มใสในพระตถาคตเจา้ จะดจู ะเหน็ และควรจะใหเ้ กดิ ความสงั เวช ทว่ั กนั ” “อานนท์ ชนทั้งหลายเหล่าใดเหล่าหนึ่งได้เที่ยวไปยังเจดีย์สังเวชนียสถาน เหลา่ นด้ี ว้ ย ความเลอ่ื มใส ชนเหลา่ นน้ั ครน้ั ทำกาลกริ ยิ าลงจกั เขา้ ถงึ สคุ ตโิ ลกสวรรค”์ สมเดจ็ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ ทรงแสดงความวา่ ๔ ตำบลวา่ เปน็ ทค่ี วรเหน็ ควรดู ควรใหเ้ กดิ สงั เวชของกลุ บตุ ร กลุ ธดิ า ผมู้ ศี รทั ธาดว้ ยประการฉะนแ้ี ล นเ้ี องเปน็ ทม่ี าของ สงั เวชนยี สถาน ๔ แหง่ ในดนิ แดนพทุ ธภมู ิ ทช่ี าวพทุ ธทง้ั หลายสมควรอยา่ งยง่ิ ทจ่ี ะไป นมสั การ กราบไหวส้ กั การะสกั ครง้ั หนง่ึ ในชวี ติ ดว้ ยความเลอ่ื มใส

๑๓ ๒ ไปกนั ยงั ไง ในสมัยก่อน การเดินทางไปนมัสการสังเวชนียสถานในประเทศอินเดีย เป็นเรื่องยุ่งยาก ใหญ่โตพอสมควร เพราะยังไม่มีตัวแทน หรือบริษัทท่องเที่ยวจัดกัน มากนัก ส่วนใหญ่อาศัยพระตามวัดไทยไนอินเดียช่วยกันประสานงาน หารถและ หาทพ่ี กั หรอื ไมก่ พ็ กั ทต่ี ามวดั เสยี เลย การเดนิ ทางมกั จะนง่ั เครอ่ื งบนิ มาลงท่ี กลั กตั ตา เมอื งหลวงเกา่ ของอนิ เดยี พกั คา้ งคนื หนง่ึ รงุ่ ขน้ึ เดนิ ทาง โดยรถยนตไ์ ปยงั เมอื ง ปตั นะ หรอื เมอื ง ปาตะลบี ตุ ร เมอื งหลวงในอดตี ของพระเจา้ อโศกมหาราช อายปุ ระมาณ พ.ศ. ๓๐๐ การเรม่ิ สกั การะสงั เวชนยี สถาน เรม่ิ จากเมอื งน้ี เพราะการเผยแผค่ ำสอนของ พระบรมศาสดา ในสมยั พทุ ธกาลจะอยใู่ นบรเิ วณรฐั พหิ าร ซง่ึ เมอื งปตั นะเปน็ เมอื งหลวง และรฐั อตุ รประเทศ ทม่ี เี มอื งลคั เนาวเ์ ปน็ เมอื งหลวง การเดนิ ทางกจ็ ะแวะเยย่ี ม เวสาลี กอ่ นแลว้ ลงใตไ้ ปยงั พทุ ธคยา สถานทต่ี รสั รู้จากนน้ั ไปเขาคชิ กฏู แลว้ มงุ่ ตะวนั ตก คา้ งคนื ท่ี พาราณสี เขา้ นมสั การสถานทป่ี ฐมเทศนาทส่ี ารนาถ หลงั จากนน้ั กจ็ ะขน้ึ เหนอื ไปยงั กสุ นิ ารา สถานทป่ี รนิ พิ าน แลว้ ผา่ นเมอื ง โครกั - กะปรู ์ ขา้ มชายแดนไปเขตประเทศ เนปาล เพอ่ื สกั การะสถานท่ี ประสตู ิ หลงั จากนน้ั อาจ เดนิ ทางไป สาวตั ถี แลว้ เดนิ ทางออกไป ลคั เนาว์ ไปขน้ึ เครอ่ื งบนิ กลบั กรงุ เทพทเ่ี ดลี เมอื ง- หลวงปจั จบุ นั กเ็ ปน็ อนั วา่ ไดส้ กั การะสถานทศ่ี กั ดส์ิ ทิ ธ์ิ ครบถว้ น สำหรบั สมยั น้ี สะดวกสบายกวา่ เดมิ มากมาย มเี ครอ่ื งบนิ ทง้ั แอรอ์ นิ เดยี และ- สายการบนิ ไทย บนิ ตรงไปลงทส่ี นามบนิ พทุ ธคยาโดยตรง จากสนามบนิ ทเ่ี ลก็ ๆ นา่ รกั เหมือนบ้าน ใช้เวลาไม่ถึงครึ่งชั่วโมงก็สามารถเข้าไปกราบที่โคนต้นศรีมหาโพธิ์ตรัสรู้ ไดแ้ ลว้ อาจนง่ั ไดถ้ งึ สามทมุ่ บรเิ วณโดยรอบ กส็ ะอาด ปลอดภยั ใหค้ วามสงบ รม่ เยน็ หาทไ่ี หนในโลก มาเปรยี บไมไ่ ดอ้ กี แลว้ กำหนดการไปอนิ เดยี ของคณะทา่ นอาจารยส์ จุ นิ ต์ ในเดอื น ตลุ าคม ๒๕๕๐ น้ี ผจู้ ดั รายการจะพาเราไปทก่ี รงุ เดลี เมอื งหลวงกอ่ น เปน็ การเดนิ ทางทจ่ี ะไปเทย่ี วเสยี -

๑๔ ไปกนั ยงั ไง กอ่ นแลว้ คอ่ ยยอ้ นกลบั มานมสั การสถานทต่ี า่ ง ๆ จนถงึ จดุ สดุ ทา้ ยทพ่ี ทุ ธคยา แลว้ บนิ กลับกรุงเทพ ผู้เขียนจะพยายามสรุป และขยายความไปตามสถานที่ที่ผู้จัดรายการ กำหนดไว้ เพอ่ื จะไดเ้ พม่ิ ความรู้ ความเปน็ มา และเหน็ ความสำคญั ของสถานทแ่ี ตล่ ะแหง่ อนั อาจจะเปน็ ประโยชนบ์ า้ งไมม่ ากกน็ อ้ ย ภาพท่ี ๓ เปน็ รปู สถาปตั ยกรรมซง่ึ ปจั จบุ นั เปน็ สญั ญลกั ษณข์ องเมอื งนวิ เดลี ไปแลว้ โดยทว่ั ไปเรยี กวา่ วดั ดอกบวั เมอื งเดลเี ปน็ เมอื งหลวงเกา่ แกข่ องอนิ เดยี สรา้ งมาประมาณ ๕,๐๐๐ ปกี อ่ น คริสตกาล สิ่งก่อสร้างที่เก่าแก่ที่สุดที่ค้นพบในปัจจุบันมีอายุประมาณ ๓๐๐ ปีก่อน ครสิ ตกาล มเี มอื งโบราณหลายแหง่ ไดข้ ดุ พบในเขตการปกครองเดลใี นปจั จบุ นั พน้ื ทเ่ี ขต เดลเี ปน็ ศนู ยก์ ลาง การปกครองของอาณาจกั รอนิ เดยี โบราณถงึ ๗ อาณาจกั ร หลงั จากองั กฤษ ไดย้ ดึ ครองอนิ เดยี เมอ่ื ค.ศ. ๑๘๕๗ ไดย้ า้ ยเมอื งหลวงไปยงั กลั กตั ตา แตเ่ ดลกี ไ็ ดก้ ลบั มาเปน็ เมอื งหลวงอกี ครง้ั ใน ค.ศ. ๑๙๑๑ โดยมกี ารสรา้ งเมอื ง ใหมข่ น้ึ มา และใชช้ อ่ื วา่ นวิ เดลเี ปน็ ทต่ี ง้ั ของรฐั บาลอนิ เดยี หลงั ไดร้ บั อสิ รภาพ เมอ่ื ค.ศ. ๑๙๔๗ ปจั จบุ นั มปี ระชากรอยู่ อาศยั ประมาณ ๑๔ ลา้ นคน เมอื งหลวงของชาวภารตะ วนุ่ วายชลุ มนุ ไมแ่ พเ้ มอื งหลวงของทอ่ี น่ื เผลอ ๆ อาจ วนุ่ วาย มากกวา่ ดว้ ยซำ้ ทง้ั รถราขวกั ไขว่ พน่ ควนั ฟงุ้ กระจาย และผคู้ นมากมาย หากใคร เผลอไปสอบถาม เสน้ ทางหรอื สถานทท่ี ไ่ี ปไมถ่ กู เขา้ พแ่ี ขกจะชไู มช้ มู อื เจรจาพยกั หนา้ หงกึ หงกั ยกั คอซา้ ยทขี วาที อธบิ ายหลายสบิ นาทกี ย็ งั ไมเ่ ขา้ ใจกนั เพราะทว่ี า่ แขกพยกั หนา้ หงกึ ๆ นน้ั แปลวา่ “ไมร่ ้”ู สว่ นทส่ี า่ ย หนา้ ไปมานน้ั เขาวา่ “ใชแ่ ลว้ ” ความวนุ่ วายอกี สว่ นหนง่ึ มาจากเสยี งแตรรถทด่ี งั ปน๊ี ๆ ปา๊ น ๆ อยตู่ ลอดเวลา นบั เปน็ เสยี งกวนประสาทได้ เปน็ อยา่ งมากสำหรบั คนไทยอยา่ งเรา ๆ ใครไปเมอื งแขกอยา่ ไดแ้ ปลกใจทห่ี ลงั รถแทบทกุ คนั จะเขยี น “Horn Please” เตอื นใหร้ วู้ า่ รถคนั ไหนจะแซงซา้ ยแซงขวา ขบั เรว็ ขบั ชา้ ไดท้ ง้ั นน้ั ขอใหบ้ บี แตรใหร้ เู้ สยี - กอ่ น การใชแ้ ตรจงึ ถอื เปน็ เรอ่ื งปกตธิ รรมดามาก หากกรงุ เทพมกี ารบบี แตรมากมาย อยา่ งอนิ เดยี รบั รองวา่ ตอ้ งมเี รอ่ื ง ตอ่ ยตี ฆา่ กนั ตายกนั นบั ไมถ่ ว้ นเปน็ แน่

ไปกนั ยงั ไง ๑๕ สำหรบั เรอ่ื งการทะเลาะกนั ตามถนนทว่ั ไปของชาวแขก กจ็ ะมใี หเ้ หน็ เปน็ ประ- จำ ทา่ ทาง ขงึ ขงั เอาจรงิ เอาจงั มากเลย แตย่ นื คอยดไู ปเถอะ ครง่ึ วนั กย็ งั เถยี งกนั อยู่ ไมไ่ ด-้ ตอ่ ยตกี นั หรอก แตเ่ สยี งทะเลาะกนั เหมอื นกำลงั จะฆา่ กนั หลวงพอ่ วดั ไทยทา่ นเลา่ วา่ ถา้ จา้ งแขกทำงาน ตอ้ งพดู กนั ให้ รเู้ รอ่ื งดี ๆ นะ ไมง่ น้ั เสยี งาน เชน่ ทา่ นจา้ งคนงานมาถาง- หญา้ ลานวดั ทา่ นกข็ ดี เสน้ ใหถ้ าง แขกกจ็ ะถางตรงไปตามเสน้ เวลาเจอตน้ ไมอ้ น่ื ทไ่ี มใ่ ช่ ตน้ หญา้ แขกกจ็ ะไมถ่ าง จะถางตน้ อน่ื ตอ้ งเพม่ิ รปู ใี ห้ ถา้ จะใหเ้ กบ็ กวาดหรอื โยกยา้ ยสง่ิ - กดี ขวาง ตอ้ งตกลงจา่ ยรปู ตี า่ งหาก ในกรงุ เดลี มพี พิ ธิ ภณั ฑแ์ หง่ ชาตทิ ม่ี ชี อ่ื เสยี งมาก มกี ารเกบ็ รกั ษาศลิ ปะลำ้ คา่ จำนวนมาก หนง่ึ ในนน้ั เปน็ พระบรมสารรี กิ ธาตุ ทเ่ี ปดิ ใหช้ ม และนมสั การอยา่ งใกลช้ ดิ ผเู้ ขยี นไดม้ โี อกาสเขา้ ชม และสกั การะพระบรมสารรี กิ ธาตุ ชง่ึ การทจ่ี ะถา่ ยรปู และกราบ- ไหว้ กล่าวคำนอบน้อมต่อพระรัตนตรัยพร้อม ๆ กันหลายคนคงจะผิดระเบียบของ พพิ ธิ ภณั ฑ์ ทม่ี แี ขกยามหนวดเฟม้ิ เฝา้ จอ้ งมอง ตาเขยี วอยู่ วันนั้นก็ใกล้เวลาปิดเต็มทีแล้ว ผู้เขียนก็เข้าไปทำตีสนิทพูดคุย มือก็ลูบ ๆ คลำ ๆ ทก่ี ระเปา๋ เสอ้ื ทม่ี ใี บละรอ้ ยรปู อี ยดู่ ว้ ย หลงั จากตอ่ รองแขกยามวา่ จะขอถา่ ยรปู แค่ นดิ หนอ่ ยไมม่ าก และการสวดมนตบ์ ชู าพระกไ็ มน่ าน แขกยามกต็ กลงควา้ สองรอ้ ยรปู ี เขา้ กระเปา๋ ปลอ่ ยใหเ้ ราไทยแทไ้ ด้ ใชเ้ วลาชม และนมสั การพระบรมสารรี กิ ธาตุ พรอ้ ม ถา่ ยรปู มาฝาก พรรคพวกอยา่ งสบายนานพอสมควร คิดไปคิดมาการติดสินบนแขกไม่รู้ว่าเป็นอกุศลหรือเปล่า ใครรู้ช่วยบอกที เสน้ ทางตอ่ ไป เราจะเดนิ ทางไป ทชั มาฮาล เมอื งอคั ราตดิ ตามอา่ นนะครบั กราบอนโุ มทนา

๑๖ ไปกนั ยงั ไง บนั ทกึ การเดนิ ทาง วนั ท่ี ๑ ๐๑.๐๐ น. ๐๒.๐๐ น. ๐๓.๐๐ น. ๐๔.๐๐ น. ๐๕.๐๐ น. ๐๖.๐๐ น. ๐๗.๐๐ น. ๐๘.๐๐ น. ๐๙.๐๐ น. ๑๐.๐๐ น. ๑๑.๐๐ น. ๑๒.๐๐ น. ๑๓.๐๐ น. ๑๔.๐๐ น. ๑๕.๐๐ น. ๑๖.๐๐ น. ๑๗.๐๐ น. ๑๘.๐๐ น. ๑๙.๐๐ น. ๒๐.๐๐ น. ๒๑.๐๐ น. ๒๒.๐๐ น. ๒๓.๐๐ น. ๒๔.๐๐ น.

ไปกนั ยงั ไง ๑๗ ๑ ๒ ๗ ๘ ๓๔ ๕ ๖ ภาพท่ี ๒ ภาพยามเชา้ ชาวบา้ นใชท้ างเดนิ เปน็ ทน่ี อนในเมอื งปตั นะ ภาพท่ี ๔ สนามบนิ อินทริ าคานธี กรงุ นวิ เดลี ภาพท่ี ๕ โรงแรม ไทรเดน๊ ท์ เดลี ทเ่ี ราจะไปพกั ภาพท่ี ๖ ตลาดจนั ทปตั กลางกรงุ เดลที ท่ี ุกคนทท่ี กุ คนจะตอ้ งมาเสียเงนิ ใหแ้ ขก ภาพท่ี ๗ พระบรมสารรี กิ ธาตุ ในพพิ ธิ ภณั ฑแ์ หง่ ชาติ กรงุ เดลี ภาพท่ี ๘ ทชั มาฮาล

๑๘ ไปกนั ยงั ไง บันทึกธรรม

๑๙ ๓ จาก เดลี ไป อคั รา ในบางมมุ มองของคนไทย อาจไมค่ อยชอบใจนกั ทจ่ี ะเดนิ ทางไปเทย่ี วอนิ เดยี เมอ่ื จะเปรยี บเทยี บกบั การไปเทย่ี วทอ่ี น่ื ๆ ซง่ึ มกี ารจดั การระบบการทอ่ งเทย่ี วทด่ี ี อาจ เคยไดย้ นิ วา่ เมอื งแขกไมม่ หี อ้ งนำ้ หอ้ งสว้ ม และขอทานเยอะ จงึ ไมค่ อ่ ยอยากมาเทย่ี ว แต่สำหรับ พวกฝรั่งแล้ว การเดินทางมาท่องเที่ยวอินเดีย ถือว่าเป็นสุดยอดของการ เดนิ ทางทอ่ งเทย่ี ว เพราะอนิ เดยี มเี สนห่ ห์ ลายอยา่ งใหน้ กั ทอ่ งเทย่ี วทต่ี อ้ งการจะรจู้ กั โลก กวา้ งจรงิ ๆ ไดศ้ กึ ษา อนิ เดยี มวี ฒั นธรรมเกา่ แก่ สง่ั สมไวต้ ามสถานทต่ี า่ ง ๆ ทม่ี ชี อ่ื เสยี ง เชน่ ทชั มา- ฮาล ถำ้ อจนั ตา เอโลรา สญั จิ คาจรุ าโฮ ชยั ปรุ ะ พาราณสี รมิ ฝง่ั คงคา มเี ทอื กเขาหมิ าลยั ทน่ี า่ ทอ่ งเทย่ี ว ชวี ติ ความเปน็ อยขู่ องชาวอนิ เดยี กน็ า่ ศกึ ษา ดว้ ยประชากรกวา่ พนั ลา้ น เขาอยู่กันอย่างไร บางส่วนของประเทศมีความเจริญทางด้านความรู้และเทคโนโลยี่ แบบสดุ ๆ เชน่ ทซ่ี ลิ คิ อนวลั เลย่ ์ ในบงั กาลอร์ แตต่ ามชนบทกย็ งั ยากจนสดุ ๆ มวี ถิ ชี วี ติ แบบเดมิ ๆ เหมอื นเมอ่ื พนั กวา่ ปที แ่ี ลว้ ทไ่ี มม่ ไี ฟฟา้ และนำ้ มนั ใช้ รวมทง้ั ไมม่ กี ารเดนิ ทาง ออกจากหมบู่ า้ นเลย ความหลากหลายทางวฒั นธรรม และความขดั แยง้ ทางเศรษฐกจิ สงั คม และความเจรญิ อยา่ งรวดเรว็ กำลงั มาถงึ อนิ เดยี และจะกา้ วตดิ ตามจนี ไปตดิ ๆ ความเปลย่ี นแปลงจะเปน็ อยา่ งไรตอ่ ไป ทำใหอ้ นิ เดยี จะเปน็ ทท่ี ผ่ี คู้ นเขา้ มาทำธรุ กจิ และ เปน็ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทน่ี า่ สนใจไมร่ จู้ บ แต่สำหรับพวกเราชาวพทุ ธทีม่ ีความเลื่อมใสในคำสอนของพระบรมศาสดา กจ็ ะมมี มุ มองไปอกี อยา่ ง เรอ่ื งการรงั เกยี จขอทาน (ภาพท่ี ๒) การเขา้ หอ้ งนำ้ ตามพมุ่ ไม้ ขา้ งทาง การ เจอฝนุ่ และขยะ ตา่ ง ๆ ปญั หาการเดนิ ทางรวมทง้ั การไดท้ อ่ งเทย่ี วตาม สถานทส่ี วยงาม และความสะดวกสบายยงั เปน็ เรอ่ื งรองลงไปไมต่ อ้ งไปเดอื ดรอ้ นกบั มนั มาก เรอ่ื งหลกั กค็ อื ไดม้ โี อกาสไดไ้ ป กม้ กราบนอ้ ม สกั การะสถานท่ี ๆ พระผมู้ พี ระภาคได้ ตรสั ไว้ วา่ เปน็ การสกั การะตอ่ องคพ์ ระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ นน่ั กค็ อื ไดน้ มสั การสงั เวชนยี - สถานทง้ั ๔ แหง่ ทง้ั นเ้ี พอ่ื ปญั ญาเกดิ ความสลดสงั เวชในสงั ขาร ทง้ั หลายอนั ไมเ่ ทย่ี ง

๒๐ จาก เดลี ไป อคั รา เปน็ ทกุ ข์ และ เปน็ อนตั ตา ทำใหจ้ ติ ใจหนั กลบั มาระลกึ ถงึ สจั จธรรม เกดิ ความไมป่ ระมาท เพยี รพยายามทำสง่ิ ทเ่ี ปน็ กศุ ลตอ่ ไป บรเิ วณกรงุ นวิ เดลนี ้ี ในอดตี สมยั พทุ ธกาล กค็ อื แควน้ กรุ รุ ฐั ทพ่ี ระผมู้ พี ระภาค ไดเ้ สดจ็ มาเทศนาสตปิ ฏั ฐานสตู ร ทางการไดท้ ำการขดุ คน้ พบหลกั ฐานทางโบราณคดี มากมาย (ภาพท่ี ๓) กรุ รุ ฐั น้ี มคี วามเจรญิ รงุ่ เรอื งมาก กอ่ นสมยั พทุ ธกาลนบั เปน็ พนั ปี มกี ลา่ วไวใ้ น คมั ภรี ม์ หาภารตะ รวมทง้ั ในพระไตรปฎิ กและอรรถกถานา่ ศกึ ษาสนใจมาก ในพระสตู ร หลายแหง่ ไดก้ ลา่ วถงึ ความเปน็ ผมู้ ศี ลี และการมปี กตเิ จรญิ สตปิ ฏั ฐานของ ชาวกรุ ไุ ว้ มากมายหลายแหง่ ขอยกตวั อยา่ งอรรถกถา มาเลก็ นอ้ ย.... มชั ฌมิ นกิ าย มลู ปณั ณาสก์ เลม่ ๑ ภาค ๑ ถามวา่ เหตไุ ฉน พระผมู้ พี ระภาคเจา้ จงึ ไดต้ รสั พระสตู รนใ้ี น แควน้ กรุ รุ ฐั นน้ั ? ตอบวา่ เพราะชาวกรุ ุ สามารถจะรบั เอา พระธรรมเทศนาทล่ี กึ ซง้ึ ได.้ ไดท้ ราบวา่ ภกิ ษุ ภกิ ษณุ ี อบุ าสก และ อบุ าสกิ าทง้ั หลายชาวกรุ รุ ฐั เปน็ ผมู้ รี า่ งกาย และ จติ ใจเหมาะสมเปน็ นจิ ดว้ ยสามารถแหง่ ปจั จยั คอื ฤดเู ปน็ ทส่ี บาย เพราะรฐั นน้ั สมบรู ณ์ ดว้ ยปจั จยั คอื ฤด.ู คนเหลา่ นน้ั มกี ำลงั ปญั ญา อนั ความ เหมาะสมแหง่ จติ ใจและรา่ งกาย อนเุ คราะหแ์ ลว้ จะเปน็ ผสู้ ามารถรบั ถอ้ ยคำทล่ี กึ ซง้ึ ได.้ เพราะฉะนน้ั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ เมอ่ื ทรงเลง็ เหน็ วา่ คนเหลา่ นน้ั สามารถจะรบั พระธรรมเทศนาอนั ลกึ ซง้ึ นไ้ี ด้ จงึ ไดต้ รสั สตปิ ฏั ฐานสตู รทม่ี อี รรถลกึ ลำ้ น้ี ภาพที่ ๔ นี้คือหลักฐานทางโบราณคดี ในกรุงเดลี เป็นตัวอักษรโบราณ แกะสลกั ลงบนแผน่ หนิ ขอ้ ความวา่ สถานทแ่ี หง่ นค้ี อื บรเิ วณทพ่ี ระบรมศาสดา ไดก้ ลา่ ว

จาก เดลี ไป อคั รา ๒๑ พระธรรมเทศนา เรอ่ื ง สตปิ ฏั ฐานสตู ร เมอ่ื ๒,๕๐๐ ปกี อ่ น ทา่ นอาจารยส์ จุ นิ ตไ์ ดเ้ คยนำ คณะสหายธรรม มากราบสกั การะ และจดั สนทนาธรรมทน่ี ่ี เมอ่ื ปี ๒๕๔๘ ทผ่ี า่ นมานเ่ี อง จากกรงุ เดลี ไปทางใตป้ ระมาณ ๒๐๐ กม. กจ็ ะเปน็ เมอื ง อคั รา ทต่ี ง้ั ของทชั มา- ฮาล และ ปอ้ มอคั รา ทางการไดส้ รา้ งถนนอยา่ งดเี ชอ่ื มสองเมอื งน้ี แตเ่ มอ่ื ตอนทผ่ี เู้ ขยี น เดนิ ทางไป เมอ่ื หลายปกี อ่ น รถวง่ิ ไดช้ า้ มาก อาจเปน็ เพราะสภาพถนนทม่ี กี ารซอ่ มสรา้ ง กนั แบบอนิ เดยี และปรมิ าณรถบรรทกุ ทม่ี ี จำนวนมากมายมหาศาลทำใหก้ ารเดนิ ทาง เชื่องช้า แบบลืมการถึงจุดหมายไปเลย ปรัชญาการนั่งรถในอินเดียก็เลยเป็นว่า ทำอยา่ งไรจะหลบั ในรถใหส้ บายทส่ี ดุ วนั นต้ี ามรายการ ผจู้ ดั จะใหเ้ ราเขา้ พกั ทโ่ี รงแรม Jay Pee Palace Hotel แลว้ ตอนบา่ ยก็ จะพาไปชมปอ้ มอคั รา และทชั มาฮาล ปอ้ มอคั รามขี อ้ ความบนั ทกึ ไวว้ า่ มมี าตง้ั แต่ ค.ศ. ๑๐๘๐ แลว้ ตอ่ มา Sikandar Lodhi (๑๔๘๗-๑๕๑๗) สลุ ตา่ นองคแ์ รกของ เดลี ไดย้ า้ ยมาประทบั อยทู่ ป่ี อ้ มน้ี แลว้ ใช้ เป็นวังเพื่อปกครองประเทศ ในปี ๑๕๕๘ กษัตริย์อักบาร์ ราชวงศ์โมกุลดำเนินการ ปฏสิ งั ขรณ์ ตกแตง่ ใหมด่ ว้ ยหนิ ทรายหรอื ศลิ าสแี ดงลว้ น (ภาพท่ี ๕) ใชค้ นงานและชา่ ง ๔,๐๐๐ คน เปน็ เวลา ๘ ปเี สรจ็ สมบรู ณใ์ นปี ๑๕๗๓ จนเปน็ สง่ิ กอ่ สรา้ ง ทใ่ี หญโ่ ตเทา่ ภเู ขาหนง่ึ ลกู ทเี ดยี ว เปน็ คา่ ยคปู ระตหู อรบ รวมทง้ั พระราชวงั ของพระเจา้ Sha Jahan กษตั รยิ อ์ งคท์ ่ี ๕ แหง่ ราชวงศโ์ มกลุ ปอ้ มอคั ราสรา้ งมา กอ่ นถงึ สามสมยั มาแลว้ เสรจ็ สมบรู ณใ์ นสมยั พระเจา้ ชาห์ จาฮาน ผสู้ รา้ งทชั มาฮาล ลกั ษณะปอ้ มเปน็ รปู โคง้ ครง่ึ วงกลม ตวั ปอ้ มขนาดใหญ่ ตง้ั อยโู่ คง้ แมน่ ำ้ ยมนุ าพอดี เปน็ มมุ ทส่ี วยงามมาก และมอง- เหน็ ทชั มาฮาล ไดส้ วยทส่ี ดุ ตวั ปอ้ มมกี ำแพงใหญส่ องชน้ั (ภาพท่ี ๖) มสี ะพานเชอ่ื มตอ่ เดินได้รอบป้อม ในอดีต ภายในเป็นที่ทำการของทหารด้วย และมีเขตพระราชฐาน ฝา่ ยหนา้ สำหรบั ออกวา่ ราชการของกษตั รยิ ์ (ภาพท่ี ๗) เขตพระราชฐานฝา่ ยในเปน็ ทอ่ี ยู่ ของเหลา่ นางสนม เรยี กวา่ “พระราชวงั ดอกมะล”ิ เลา่ กนั วา่ มนี างสนมถงึ ๕,๐๐๐ คน ส่วนที่เป็นที่ประทับของกษัตริย์ริมแม่น้ำยมุนาเป็นกำแพงศิลาสูงชัน มองเห็นแม่น้ำ ยมนุ าไมไ่ กลนกั (ภาพท่ี ๘)

๒๒ จาก เดลี ไป อคั รา พระราชวงั แหง่ นเ้ี ปน็ ศลิ าแดงแตเ่ พยี งดา้ นนอก ดา้ นในอาคารเปน็ หนิ ออ่ น- แกะสลัก ละเอียดสวยงาม (ภาพที่ ๙) เป็นงานฝีมือที่หาที่อื่นเปรียบเทียบไม่ได้เลย ไมว่ า่ ประตู เสา หรอื เพดานทง้ั แกะทง้ั ฉลแุ ละเลน่ ลายสี การทำลวดลายสบี นหนิ ออ่ นท่ี ออ่ นชอ้ ยหลายสี ลว้ นตอ้ งแกะรอ่ งฝงั หนิ สมี ากสี ความพเิ ศษของชา่ งฝมี อื มองทางหนง่ึ เหน็ เปน็ ลายเครอื เถา พอเดนิ ออกไปสกั ระยะมองมา เหน็ เปน็ ลายอน่ื สวยงามแทนท่ี ก็ เพราะเปน็ พระราชวงั ทง่ี ดงามไปทกุ แหง่ ประตโู ลหะกบ็ านใหญ่ ลายประดบั อลงั การ งานสรา้ งจรงิ ๆ ชอ่ งทางระเบยี งดา้ นแมน่ ำ้ ยมนุ า เปน็ ทป่ี ระทบั ของชาห์ จาฮาน เพอ่ื มองดทู ชั - มาฮาล ระหว่างที่พระองค์ถูกคุมขังโดยพระราชโอรสองค์ที่ ๕ ทำกบฏ พระเจ้าชาห์ จาฮาน มโี อกาสเพยี ง เฝา้ มองอนสุ รณแ์ หง่ ความรกั ทพ่ี ระองคส์ รา้ งเพอ่ื เปน็ ทฝ่ี งั พระศพ ของ พระอคั รมเหสพี ระนางมมุ ตสั จนวาระสดุ ทา้ ยของพระองค์ ระเบยี งด้านนเี้ ต็มไปด้วยงานศิลปะของหนิ ออ่ น ทีเ่ ป็นช่องทางเดนิ กด็ ี ห้อง ระเบยี ง และเพดานหอ้ งระเบยี ง การประดบั เพดานดว้ ยชน้ิ โลหะทส่ี วยงามเหมอื นเงนิ แต่ ไมม่ กี ารคลำ้ หมอง กลบั สะทอ้ นแสงไดป้ ระหลาดราวหง่ิ หอ้ ย ระเบยี งตอนหนง่ึ ทเ่ี ปดิ โลง่ มขี องมคี า่ ยง่ิ ชน้ิ หนง่ึ คอื แทน่ หนิ ลองทอง เปน็ แทน่ หนิ ชน้ิ เดยี วในโลกขนาดใหญก่ วา่ สอง เทา่ โตะ๊ ปงิ ปองเลก็ นอ้ ย หนามากกวา่ หนง่ึ ศอกนา่ จะหนกั มาก การนำมาไวร้ มิ ระเบยี ง ไมใ่ ชง่ านงา่ ย เชอ่ื วา่ พระเจา้ ชาห์ จาฮาน ประทบั ทน่ี เ่ี พอ่ื มองทชั มาฮาล และเปน็ ทน่ี า่ - เสยี ดายทร่ี ะหวา่ งการสรู้ บ ทหารองั กฤษเขา้ ตปี อ้ ม อคั ราใชป้ นื ใหญย่ งิ ระเบยี งวงั กระสนุ นดั หน่ึงกระทบผนังหอ้ งแล้ว กระดอนมาถกู แท่นหินลองทอง ทำให้หินชิ้นนีม้ ีรอยรา้ ว ไมถ่ งึ กบั แยก รอ่ งรอยกระสนุ ทว่ี า่ นน้ั เขา ทง้ิ ไวใ้ หป้ รากฏทกุ วนั น้ี สง่ิ ทน่ี า่ ดอู กี อยา่ งคอื ยอดของซมุ้ ประตกู ด็ หี รอื ตามมขุ ตา่ ง ๆ มกั จะมรี ปู สลกั ขององคพ์ ระพฆิ เนศอยู่ ทง้ั ทเ่ี ปน็ ราชวงศโ์ มกลุ พระราชวงั ของกษตั รยิ อ์ นิ เดยี จะมรี ะบบ ทำความเยน็ คอื ซอ่ นทางนำ้ ไหลใหผ้ า่ น หอ้ งตา่ ง ๆ ในอาคารรบั ความรอ้ นออกมาทง้ิ ภายนอกเหมอื นเครอ่ื งปรบั อากาศ เปน็ ความคดิ ทฉ่ี ลาดของคนโบราณ การออกแบบ เชน่ น้ี เคยพบทพ่ี ระราชวงั สกิ ริ ยิ า ในเกาะลงั กาเชน่ กนั

๑ จาก เดลี ไป อคั รา ๒๓ ๔ ๒๓ ๕๖ ๗ ๙ ๘ ภาพที่ ๑ ภาพชาวอนิ เดียขายผา้ ภาพท่ี ๑๐ ภาพขอทาน และลูกนอ้ ยในกรงุ เดลี ในมือถือถุงอาหาร ๑๐ คราวหนา้ ไป Preview ทชั มาฮาล และวดั ธาราสวามี กนั ดนู ะครบั อนโุ มทนา....๔ .

๒๔ ๔ สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก เรอ่ื งเกย่ี วกบั อนิ เดยี มใี หเ้ ลา่ ขานกนั ไมร่ จู้ บ อนิ เดยี อาจเปน็ ทไ่ี มน่ า่ อยขู่ องเรา แตข่ ณะเดยี ว กนั กอ็ าจเปน็ สวรรคข์ องเขา (ภาพท่ี ๑) ถา้ มใี ครไปถามคนอนิ เดยี ทเ่ี ปน็ ประชากรสว่ นใหญ่ที่อยูต่ ามชนบทว่า คิดอยากไดอ้ ะไรมากท่ีสุดในชีวิต คำตอบกค็ อื ววั สกั ตวั จะไดม้ นี มใหค้ รอบครวั กนิ และถา้ ถามวา่ คดิ ทจ่ี ะพฒั นาชวี ติ ใหร้ ำ่ รวยอดุ ม- สมบรู ณข์ น้ึ หรอื เปลา่ เขากอ็ าจจะตอบวา่ เราเปน็ ใคร เราไมใ่ ช่ พระเจา้ ทจ่ี ะทำใหช้ วี ติ เปลย่ี นไปได้ ๑๒ การทอ่ งเทย่ี วอนิ เดยี จงึ สนกุ ทไ่ี ดเ้ หน็ สง่ิ ทแ่ี ตกตา่ ง และจะสนกุ ยง่ิ ขน้ึ ถา้ ไดเ้ ขา้ - ใจวา่ ทำไม จงึ เปน็ อยา่ งน้ี (ภาพท่ี ๒) และคำตอบกค็ อื เพราะมนั ตอ้ งเปน็ อยา่ งน้ี ถา้ ไม่ เปน็ อยา่ งน้ี กไ็ มใ่ ชอ่ นิ เดยี อนิ เดยี มสี ง่ิ นา่ สนใจเรยี กไดว้ า่ มหศั จรรยข์ องโลกเลยทเี ดยี ว กค็ อื ทชั มาฮาล ทโ่ี ลกยกยอ่ งวา่ สวยงามและมปี ระวตั อิ นั พศิ ดารยง่ิ ตามตารางการเดนิ ทางของคณะเรา วันนี้ก็ต้องเป็น วันจันทร์ที่ ๑๕ ตุลาคม ๒๕๕๐ อันเป็นวันที่ ๒ ของการเดินทาง บ่ายนี้เราก็จะได้ชมสิ่งมหัศจรรย์ของโลกกันแล้ว อย่ามัวแต่ตามแขกไป Shopping เสยี จนกระทง่ั ลมื ดทู ชั มาฮาลกแ็ ลว้ กนั สิ่งมหัศจรรยอ์ ีกอย่างหน่งึ ทพ่ี วกเราจะตอ้ งประสบพบเจอในการมาอนิ เดีย และหลาย ๆ คนนำไปเลา่ สกู่ นั ฟงั อยา่ งสนกุ สนาน กค็ อื การเขา้ หอ้ งนำ้ ทใ่ี หญท่ ส่ี ดุ ในโลก

สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก ๒๕ หอ้ งนำ้ ทค่ี นหลาย ๆ คน ทง้ั ชายและหญงิ จะสามารถใชไ้ ดพ้ รอ้ ม ๆ กนั หลกั การของ หอ้ งนำ้ ธรรมชาตใิ นอนิ เดยี กม็ เี พยี ง เมอ่ื รถจอดก็ “หญงิ ซา้ ย ชายขวา” เมอ่ื รถจอดแลว้ สำหรบั ฝา่ ยชายไมค่ อ่ ยมปี ญั หาเทา่ ไหร่ เดนิ ๆ ดวู า่ ไมม่ กี บั ระเบดิ ทแ่ี ขก มาวางไว้ หนั ไปทางทไ่ี มเ่ หน็ มคี น ทำเปน็ มองดทู อ้ งฟา้ ยอดไม้ แลว้ กป็ ลอ่ ย ไปตามสบาย เดย๋ี วเดยี วกเ็ รยี บรอ้ ย แตส่ ำหรบั ฝา่ ยหญงิ นส่ี ิ ตอ้ งสำรวจใหด้ เู หมาะสม เอ......ตรงไหนด.ี ... (ภาพท่ี ๓) การเข้าห้องน้ำโลกของผู้หญิงไทยระยะหลังนี่ได้มีนวัตกรรมไปไกลหลาย ขน้ั ตอนแลว้ ไอท้ จ่ี ะไปเปดิ ประเจดิ ประเจอ้ ตามทอ้ งทงุ่ แบบหญงิ อนิ เดยี ทว่ั ไปละกห็ ญงิ - ไทยเราไม่มียอมหรอก อย่างน้อยที่สุดก็ต้องมีการแต่งตัวแบบเตรียมพร้อม และก็มี การกางรม่ ประกอบ การหาโลเกชน่ั กอ็ าจจะตอ้ งเดนิ ไกล ไปถงึ หมไู่ ม้ ดงตาลนน่ั แหละ (ภาพท่ี ๔) ปอ้ งกนั สายตา ถา้ ไปเดย่ี ว ๆ กอ็ าจจะออกไปไกลหนอ่ ย ถา้ ออกเปน็ ชดุ ปฏบิ ตั ิ การกม็ กั จะมหี มวดละ ๕ คน แบบนไ้ี มต้ อ้ งการพมุ่ ไมใ้ ด ๆ ทง้ั สน้ิ จะเปน็ กลางทงุ่ โลง่ ๆ ทแ่ี ขกเพง่ิ ปลกู ถว่ั กไ็ ด้ ชดุ ปฏบิ ตั กิ ารจะมผี า้ ผนื ใหญผ่ นื หนง่ึ เมอ่ื เลอื กทไ่ี ดเ้ หมาะสม สค่ี นจะดงึ ผา้ ออกลอ้ มเปน็ รปู สเ่ี หลย่ี มยนื หนั หนา้ ออกแลว้ ทำไมร่ ไู้ มช่ ้ี คนทอ่ี ยใู่ นรว้ั ผา้ ก็ ดำเนนิ ขน้ั ตอน สำคญั เสรจ็ เรยี บรอ้ ยกอ็ าจจะยา้ ยทไ่ี ปเรอ่ื ย ๆ ดว้ ยความชำนาญ ระยะหลงั ๆ มาน่ี ไมค่ อ่ ยมปี ญั หาในการใชห้ อ้ งนำ้ ของพวกเรา แตอ่ อกจะยงุ่ ยากบา้ งสำหรบั คนขบั รถท่ี จะตอ้ งเลอื กทใ่ี หไ้ กลบา้ นคนหนอ่ ย ไมง่ น้ั อาจจะมแี ขกมาไลด่ า่ และเอากอ้ นดนิ ไลข่ วา้ ง เพราะกรปุ๊ เรา รอ้ ยกวา่ คน แขกคงกลวั ไรน่ าเขาเสยี หายเหมอื นกนั (ภาพท่ี ๕) เมอ่ื กลบั มา กอ่ นทจ่ี ะขน้ึ รถ กจ็ ะมกี ารแจกผา้ เยน็ อนามยั ทใ่ี ชก้ บั เดก็ ออ่ น ทำ การเชด็ มอื เชด็ ไม้ บางทกี ม็ รี ายการแจกนำ้ ลา้ งมอื ลา้ งหนา้ และทส่ี ำคญั ทส่ี ดุ กค็ อื ตอ้ ง สำรวจตัวเองว่าได้ ไปเหยียบกับระเบิดของแขกมาบ้างหรือเปล่า (ภาพที่ ๖) เพราะ มฉิ ะนน้ั หากมแี ขกตดิ รองเทา้ ขน้ึ ไปบนรถละก็ จะเปน็ การทำบาปแกผ่ รู้ ว่ มโดยสารในรถ คนั นน้ั อยา่ งมหนั ตท์ เี ดยี ว เมอ่ื ปี ๔๒ รถคนั ทผ่ี เู้ ขยี นเคยไดร้ บั ประสบการณอ์ นั ไมร่ ลู้ มื เปน็ การเดนิ ทาง จากเมอื งปตั นะ ไปยงั เมอื งคยา การเดนิ ทางผดิ เวลาไปมาก กระทง่ั

๒๖ สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก ประมาณ ๒ - ๓ ทมุ่ ระหวา่ งทาง มกี ารพดู กนั วา่ มโี จรผรู้ า้ ยปลน้ รถโดยสารดว้ ยหา้ มจอด พรำ่ เพรอ่ื พวกเรากต็ อ้ งทนปวดทรมานกนั จนทนไมไ่ ด้ อกี ประมาณ ๑ ชม.จะถงึ ทพ่ี กั กต็ ดั สนิ ใจ จอดรถเพอ่ื ปฏบิ ตั กิ ารทา่ มกลางความมดื ครง้ั นน้ั เปน็ การรบั วบิ ากหมขู่ องพวกเราผรู้ ว่ มรถ มเี พอ่ื นสหายธรรมผหู้ นง่ึ ได้ เหยยี บกบั ระเบดิ ของแขกมา พอรตู้ วั กไ็ ดร้ ะดมนำ้ ทง้ั หมดทม่ี อี ยู่ ทำการลา้ งรองเทา้ หวงั - จะกำจัดแขกไม่ให้ติด ตามขึ้นมาบนรถ ผลปรากฎว่าไม่ได้ผลแม้แต่น้อย อาวุธลับ ของแขกได้ส่งกลิ่นอันแหลมคม ฟุ้งกระจายไปทั่วรถอย่างไม่มีการปราณีไม่มีการลด ความรนุ แรงเบาบางลงเลย หนา้ ตา่ งรถกเ็ ปดิ ไมไ่ ด้ ตลอดเวลาทแ่ี สนทกุ ขท์ รมาน กวา่ ๑ ชม. ......... กวา่ จะถงึ ทพ่ี กั แทบหมดอากาศหายใจ ดงั นน้ั หากทา่ นผใู้ ด รตู้ วั วา่ ไดเ้ ผลอตวั เผลอใจ เหยยี บเอาแขกเขา้ ละก็ ไมว่ า่ ทา่ นจะสวม ไนก้ี ปมู า่ หรอื วา่ นนั ยางก็ ตาม ถอดทิ้งไปนอกรถเลยเถอะครบั อย่าเสียดายเลยครบั เห็นแกพ่ วกเราทตี่ ้องทาน อาหารแขกมอ้ื ตอ่ ไปเถดิ ครบั แลว้ เรากม็ าถงึ สง่ิ ทม่ี หศั จรรยข์ องโลกแลว้ ทชั มาฮาล (ภาพท่ี ๗) อนสุ รณส์ ถาน แหง่ รกั ของ กษตั รยิ อ์ นิ เดยี “ชาร์ จาฮาน” แหง่ ราชวงศโ์ มกลุ ทท่ี รงตกหลมุ รกั “มมุ ตสั ” ลกู สาวขา่ น เทยี บเทา่ ตำแหนง่ ปจั จบุ นั กน็ ายกรฐั มนตรี ทรงแตง่ ตง้ั ใหเ้ ปน็ มเหสขี น้ึ ครอง- ราชยใ์ น ค.ศ.๑๖๒๘ (พ.ศ. ๒๑๗๑) ทง้ั คคู่ รองรกั กนั นานถงึ ๑๙ ปี มพี ระราชโอรส ๘ พระองค์ และพระราชธดิ าอกี ๖ พระองค์ เสยี ชวี ติ หนง่ึ จงึ เหลอื ๑๓ พระองค์ เรื่องราวของชาร์ จาฮาน และพระนางมุมตัส ส่วนใหญ่จะทราบกันดีแล้ว อานภุ าพของ ความรกั เปน็ เหตใุ หช้ าร์ จาฮาน ทรงสรา้ งสสุ าน “ทชั มาฮาล” ขน้ึ เมอ่ื พระ- นางมุมตัสสิ้นพระชนม์ เพื่อพระองค์จะได้เฝ้ามองหญิงผู้เป็นสุดที่รักจากพระราชวัง อคั ราไดต้ ลอดเวลา เรอ่ื งราวทน่ี า่ สนใจ คอื การกอ่ สรา้ งทชั มาฮาล (ภาพท่ี ๘) ทรงเลอื กรมิ ฝง่ั แมน่ ำ้ ยมนุ าเปน็ ทต่ี ง้ั และคดั สรรชา่ งฝมี อื ดเี ลศิ มากอ่ สรา้ งถงึ ๒๐,๐๐๐ คน วสั ดทุ กุ ชน้ิ มาจาก แหลง่ ทด่ี ี ทส่ี ดุ ในยคุ นน้ั หนิ ออ่ น สขี าวจากชยั ปรุ ะ เทอรค์ วอยซส์ ฟี า้ จากทเิ บต พลอยจาก

สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก ๒๗ อยี ปิ ต์ ศลิ าทรายจากประเทศรสั เซยี เสยี เงนิ คา่ กอ่ สรา้ งในสมยั นน้ั หมดไป ๓๐ ลา้ นรปู ี ใชเ้ วลา กอ่ สรา้ งนานถงึ ๒๒ ปี นายชา่ งคมุ งานชอ่ื “โมฮมั หมดั อสุ ตดั อซิ า” หลงั จากสรา้ งทชั มาฮาลเสรจ็ แลว้ พระเจา้ ชาร์ จาฮาน เกรงวา่ ชา่ งจะไปสรา้ งทอ่ี น่ื เลยี นแบบ จงึ สง่ั ใหค้ วกั ตา ตดั ลน้ิ ตดั มอื ชา่ งอซิ าเสยี สว่ นพระเจา้ ชารน์ น้ั ไมเ่ ปน็ อนั ทำราชการงานเมอื ง จนทส่ี ดุ ทรงถกู พระราช- โอรสจับไปขังไว้ที่ปอ้ มอัครา อยู่ไม่ไกลจากทัชมาฮาล พระองคท์ รงนั่งมองทัชมาฮาล จากป้อมจนกระทงั่ วาระสดุ ทา้ ยทีท่ รงสนิ้ พระชนมใ์ นอ้อมแขนของพระราชธดิ า ตาม ตำนานกลา่ ววา่ ใหว้ นั สดุ ทา้ ยของชวี ติ พระองคใ์ ชเ้ วลาทง้ั วนั ในการจอ้ งมองเศษกระจก ทส่ี ะทอ้ นภาพของทชั มาฮาล และสน้ิ พระชนมด์ ว้ ยเศษกระจกในกำมอื พระศพของกษตั รยิ ช์ าร์ จาฮาน ถกู นำลงเรอื ลอ่ งตามแมน่ ำ้ ไปฝงั เคยี งขา้ งกบั พระมเหสี อนั เปน็ ทร่ี กั ทท่ี ชั มาฮาล เพอ่ื เคยี งคกู่ นั ตลอดไป ความจรงิ แลว้ กอ่ นหนา้ จะสน้ิ - พระชนมท์ รงตง้ั พระทยั วา่ จะสรา้ งสสุ านของพระองคเ์ อง เปน็ หนิ ออ่ นสดี ำ อยตู่ รงขา้ มคน ละฝง่ั แมน่ ำ้ ยมนุ า เพอ่ื เคยี งคกู่ บั ทชั มาฮาล แตก่ เ็ ปน็ ไดแ้ คค่ วามตง้ั พระทยั (ภาพท่ี ๙) เพยี งประตทู างเขา้ ทชั มาฮาลกต็ ะลงึ แลว้ โดมทอ่ี ยบู่ นยอด คอื จำนวนของ พระราชโอรส และพระราชธดิ าของชาร์ จาฮาน ผา่ นประตเู ขา้ ไปแสงจากหนิ ออ่ นสขี าว สอ่ งประกายจา้ จนแสบตา รปู ทรงคนุ้ ตาจากยอดถงึ ฐานสงู ๒๐๐ ฟตุ เฉพาะตวั อนสุ รณ์ สถานพื้นที่ ๑๘๖ ตารางฟุต ด้านข้างประกอบด้วยหอคอย ๔ ทิศ ถัดจากหอคอย ดา้ นขา้ งมมี สั ยดิ สำหรบั สวดมนตไ์ วเ้ ฉพาะสองขา้ ง นแ่ี หละครบั สง่ิ มหศั จรรยห์ นง่ึ ในเจด็ ของโลก ถา้ อยากไดท้ ชั มาฮาลไวเ้ ปน็ ของ ตวั เองสกั หลงั หนง่ึ หรอื จะซอ้ื กลอ่ งเครอ่ื งเพชร หนิ แกะสลกั สวย ๆ ประเดย๋ี วกม็ แี ขกมา เสนอใหเ้ ยอะแยะครบั ตอ่ รอง กนั ไดต้ ามอธั ยาศยั ๑๐๐ - ๒๐๐ รปู กี ไ็ มถ่ อื วา่ แพง ถา้ หาก ใครซอ้ื ทหี ลงั แลว้ มาคยุ วา่ ถกู กวา่ คนทซ่ี อ้ื แพงกวา่ กไ็ มต่ อ้ งเสยี ใจนะครบั ทำเฉย ๆ จะได้ ไมเ่ สยี ฟอรม์ ถอื เปน็ การกระจายรายไดไ้ ป สว่ นใหญซ่ อ้ื บนรถ ตอนทร่ี ถจะออกนน่ั แหละ ครบั ถกู ทส่ี ดุ

๒๘ สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก สถานทอ่ี กี แหง่ ทเ่ี ราจะไปดกู นั กค็ อื วดั ราธาสวามี (ภาพท่ี ๑๐) มอี กี ชอ่ื หนง่ื วา่ DAYAL BAGH หรอื สวนแหง่ พระผเู้ ปน็ เจา้ ตง้ั อยเู่ หนอื เมอื งอคั รา ไปประมาณ ๑๕ กม. เปน็ วดั สำคญั แหง่ หนง่ึ ทม่ี ผี ้มู าแสวงบญุ กนั มาก DAYAL BAGH ยงั เปน็ สำนกั งานใหญข่ องศาสนา ราธาสวามี ซง่ึ กอ่ ตง้ั โดย ศาสดาชอ่ื Shri Shiv Dayal Singh ในปี ๑๘๖๑ ซง่ึ เปน็ ศาสนาทร่ี วมเอาคำสอนของศาสนาครสิ ต์ ฮนิ ดู ซกิ ส์ และศาสนา- พทุ ธ มารวมเปน็ ศาสนาเดยี วกนั Shiv Dayal Sahib เปน็ ทร่ี จู้ กั กนั ในชอ่ื Soami Maharaj บำเพญ็ ภาวนาตาม ความเชอ่ื แบบกรู ู บวกกบั มสั ยดิ ทน่ี ่ี เมอ่ื ค.ศ. ๑๘๑๘ - ๑๘๗๘ สรา้ งวดั นม้ี าแลว้ กวา่ ๑๐๐ ปแี ละการกอ่ สรา้ งจะดำเนนิ ตอ่ ไปแบบไมร่ จู้ ะเสรจ็ เมอ่ื ไหร่ งานสรา้ งวดั ทป่ี ระดบั ประดาดว้ ยหนิ ออ่ นเปน็ รปู ตน้ ไม้ ดอกไม้ ผลไม้ อนั วจิ ติ รพศิ ดาร (ภาพท่ี ๑๑) จงึ ดงั ไป ทว่ั โลกเหลอื เชอ่ื จรงิ ๆ จบรายการทอ่ งเทย่ี วสำหรบั วนั ท่ี ๒ ในอนิ เดยี เพยี งเทา่ นค้ี รบั จากนเ้ี ราจะกลบั ไปพกั ผอ่ นกนั ท่ี Jay Pee Palace Hotel Agra (ภาพท่ี ๑๒) พกั ผอ่ นใหส้ บาย อนโุ มทนา ครบั

สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก ๒๙ ๓๔ ๕ ๖ ๙ ๑๑ ๗ ๑๒ ๘ ๑๐

๓๐ สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก บนั ทกึ การเดนิ ทาง วนั ท่ี ๒ ๐๑.๐๐ น. ๐๒.๐๐ น. ๐๓.๐๐ น. ๐๔.๐๐ น. ๐๕.๐๐ น. ๐๖.๐๐ น. ๐๗.๐๐ น. ๐๘.๐๐ น. ๐๙.๐๐ น. ๑๐.๐๐ น. ๑๑.๐๐ น. ๑๒.๐๐ น. ๑๓.๐๐ น. ๑๔.๐๐ น. ๑๕.๐๐ น. ๑๖.๐๐ น. ๑๗.๐๐ น. ๑๘.๐๐ น. ๑๙.๐๐ น. ๒๐.๐๐ น. ๒๑.๐๐ น. ๒๒.๐๐ น. ๒๓.๐๐ น. ๒๔.๐๐ น.

สง่ิ มหศั จรรยข์ องโลก ๓๑ บันทึกธรรม

๓๒ ๕ นอ้ ยคนนกั จะรจู้ กั สงั กสั สะ การทบ่ี คุ คลจะมโี อกาสไดม้ าทอ่ งเทย่ี วชมพทู วปี อนั เปน็ ดนิ แดนพทุ ธภมู ิ ทเ่ี ตม็ ไปดว้ ย รอยเทา้ ของพระอรหนั ตน์ น้ั นบั วา่ ยากเยน็ เปน็ ทนุ เดมิ อยแู่ ลว้ แตก่ ารทจ่ี ะไดม้ บี ญุ ไดก้ ราบนมสั การ สงั เวชนยี สถานทง้ั ๔ แหง่ กน็ บั วา่ ยง่ิ ยากขน้ึ ไปอกี ในบรรดาผทู้ เ่ี ดนิ ทาง มากราบสกั การะสงั เวชนยี สถานเหลา่ นน้ั กม็ สี ว่ นนอ้ ยจรงิ ๆ ทบ่ี กุ บน่ั มาถงึ สงั กสั สะ ถา้ ถามถงึ สงั กสั สะ ชาวพทุ ธทส่ี นใจศกึ ษาพระไตรปฎิ กจรงิ ๆ เทา่ นน้ั จงึ จะรวู้ า่ เปน็ สถานทอ่ี ะไร แตช่ าวพทุ ธโดยทว่ั ๆ ไปสว่ นใหญก่ จ็ ะไมร่ จู้ กั แตถ่ า้ ถามถงึ ประเพณี พธิ ตี กั บาตรเทโว ทกุ ๆ คนคงรจู้ กั ดี เรอ่ื งราวของการทพ่ี ระผมู้ พี ระภาคเสดจ็ ไปโปรด พระมารดา บนสวรรคช์ น้ั ดาวดงึ ส์ ดว้ ยการแสดงพระอภธิ รรม เมอ่ื ถงึ วนั มหาปาวารณา พระพุทธองค์เสด็จลงมาจากสวรรค์ พร้อมกับ พระอินทร์ และพระพรหม ได้เสด็จลง บนั ไดเงนิ บนั ไดทอง บนั ไดแกว้ จากสวรรคล์ งมาสโู่ ลกมนษุ ย์ ทป่ี ระตเู มอื งสงั กสั สะแหง่ น้ี ในวนั นน้ั เปน็ วนั ทพ่ี ระองคไ์ ดแ้ สดงอทิ ธปิ าฏหิ ารย์ บนั ดาลใหส้ รรพสตั วม์ องเหน็ กนั และ กัน ตลอดทั้งเทวโลก มนุษย์โลก และนรก นอกจากนั้นแม้แต่สัตว์ดิรัจฉาน และคน ตาบอด ก็สามารถมองเห็นพระพุทธองค์ และบรรดาสัตว์เหล่านั้นต่างก็ ปรารถนา พทุ ธภมู ดิ ว้ ยกนั ทง้ั สน้ิ วนั ดงั กลา่ วนท้ี า่ นเรยี กเปน็ ภาษาบาลวี า่ วนั เทโวโรหนะ แปลวา่ การหยง่ั ลงจากเทวโลก จงึ เปน็ ชอ่ื ของประเพณี ตกั บาตรเทโวนน่ั เอง พทุ ธประวตั ติ อนน้ี เป็นเหตุการณ์ที่นิยมเขียนเป็นภาพฝาผนังตาม พระอุโบสถกันมาก(ภาพที่ ๑) ขอเชญิ อา่ นพระสตู รตอนน้ี พระสตุ ตนั ตปฎิ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม่ ๓ ภาค ๖ พระศาสดาทรงกระทำยมกปาฏหิ ารยิ ก์ ำราบเหลา่ เดยี รถยี ์ มใิ ชเ่ ปน็ เรอ่ื งทว่ั ไป กับสาวก ทรงทราบความที่ชนเป็นอันมากพากันเลื่อมใส เสด็จลงประทับนั่งเหนือ พระพทุ ธอาสน์ ทรงแสดงธรรม ฝงู ปาณชาติ ๒๐ โกฏพิ ากนั ดม่ื นำ้ อมฤต. ตอ่ จากนน้ั ทรง พระดำรวิ า่ กพ็ ระพทุ ธเจา้ แตป่ างกอ่ น ทรงกระทำปาฏหิ ารยิ แ์ ลว้ เสดจ็ ไป ณ ทไ่ี หน ทรง ทราบวา่ เสดจ็ ไปสดู่ าวดงึ สพ์ ภิ พ จงึ เสดจ็ ลกุ จากพระพทุ ธอาสน์ ยา่ งพระบาทเบอ้ื งขวา เหยียบเขายุคนธร พระบาทซ้ายเหยียบยอดเขาสิเนรุ แล้วเสด็จเข้าจำพรรษาเหนือ

น้อยคนนกั จะรจู้ กั สงั กสั สะ ๓๓ บณั ฑกุ มั พลศลิ า โคนปารฉิ ตั ตกพฤกษ์ ภายในระยะกาล ๓ เดอื น ทรงแสดงพระอภธิ รรม กถาแก่ฝูงเทวดา. ฝ่ายบริษัทเมื่อไม่ทราบสถานที่พระศาสดาเสด็จไป คิดว่าเห็น พระองคแ์ ลว้ จกั พากนั ไป เลยพากนั อยตู่ รงนน้ั เองตลอดไตรมาส. ครน้ั ใกลถ้ งึ ปวารณา พระมหาโมคคลั ลานเถรเจา้ จงึ ไปกราบทลู แดพ่ ระผมู้ พี ระภาคเจา้ ลำดบั นน้ั พระศาสดา ตรสั ถามวา่ กเ็ ดย๋ี วนส้ี ารบี ตุ รอยทู่ ไ่ี หน. กราบทลู วา่ ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ เธออยทู่ น่ี คร- สงั กสั สะกบั พวกภกิ ษุ ๕๐๐ รปู ทพ่ี ากนั บวชเพราะเลอ่ื มใสในพระยมกปาฏหิ ารยิ พ์ ระ- เจา้ ขา้ . ตรสั วา่ โมคคลั ลานะในวนั ท่ี เจด็ แตว่ นั น้ี เราจกั ลงทป่ี ระตนู ครสงั กสั สะ. ฝงู ชน ทต่ี อ้ งการจะเหน็ ตถาคต จงชมุ นมุ กนั ทน่ี ครสงั กสั สะเถดิ . พระเถรเจา้ ทลู รบั สง่ั วา่ สาธุ แลว้ มาบอกแกบ่ รษิ ทั ชว่ ยใหบ้ รษิ ทั ทง้ั สน้ิ ลถุ งึ นครสงั กสั สะ อยหู่ า่ งนครสาวตั ถี ๓๐ โยชน์ โดยเวลาครเู่ ดยี วเทา่ นน้ั เอง. พระศาสดาทรงออกพรรษาปวารณาแลว้ ตรสั แจง้ แกท่ า้ ว- สกั กะวา่ มหาบพติ ร อาตมาภาพจกั ไปสมู่ นษุ ยโลก. ท้าวสักกะตรัสเรียกวิษณุกรรมเทพบุตร มาตรัสว่า เธอจงกระทำบันไดเพื่อ พระทศพล เสด็จมนุษยโลกเถิด. วิษณุกรรมเทพบุตรนั้น สร้างเป็นบันไดสามอัน คือ ทา่ มกลางเปน็ บนั ไดแกว้ มณี ขา้ งหนง่ึ เปน็ บนั ไดเงนิ ขา้ งหนง่ึ เปน็ บนั ไดทอง ทกุ อนั หวั - บนั ไดอยยู่ อดเขาสเิ นรุ เชงิ บนั ไดจรด ประตนู ครสงั กสั สะแวดลอ้ มดว้ ยไพทลี ว้ นแลว้ ดว้ ย แกว้ เจด็ ประการ. พระศาสดาทรงกระทำพระปาฏหิ ารยิ เ์ ปดิ โลก เสดจ็ ลงทางบนั ไดแกว้ - มณี อนั มี ณ ทา่ มกลาง. ทา้ วสกั กะทรงเชญิ บาตรจวี ร ทา้ วสยุ ามทรงเชญิ วาลวชิ นี ทา้ ว- สหมั บดพี รหมทรงเชญิ ฉตั ร. เทพยดาในหมน่ื จกั รวาลพากนั บชู า ดว้ ยของหอมและมาลา อันเป็นทิพย์ พอพระศาสดาเสด็จประทับ ณ เชิงบันได พระสารีบุตรเถรเจ้า ถวาย บงั คมเปน็ ประถมทเี ดยี ว. (ภาพท่ี ๒) บรษิ ทั ทเ่ี หลอื พากนั ถวายบงั คมทหี ลงั . พระศาสดา ทรงดำรใิ น สมาคมนน้ั วา่ โมคคลั ลานะ ปรากฏวา่ มฤี ทธ์ิ อบุ าลปี รากฏวา่ ทรงพระวนิ ยั แตป่ ญั ญาคณุ ของสารบี ตุ รยงั ไมป่ รากฏเลย. ไดย้ นิ วา่ ยกเวน้ เราผสู้ มั มาสมั พทุ ธเจา้ แลว้ ผอู้ น่ื ทจ่ี ะได้ นามวา่ มปี ญั ญา เสมอเหมอื นเธอไมม่ เี ลย เราตอ้ งกระทำปญั ญาคณุ ของเธอ ใหป้ รากฏไว้ แลว้ ทรงตง้ั ตน้ ถามปญั หา ของปถุ ชุ นกอ่ น. ปถุ ชุ นพวกเดยี วพากนั กราบทลู แกป้ ญั หานน้ั . ตอ่ จากนน้ั ทรงถามปญั หาในวสิ ยั แหง่ เหลา่ พระโสดาบนั . เหลา่ โสดาบนั เทา่ นน้ั พากนั กราบทลู แกป้ ญั หานน้ั . พวกปถุ ชุ นไมร่ เู้ ลย. ตอ่ จากนน้ั ทรงถามปญั หาใน วสิ ยั พระสกทาคามี พระอนาคามี พระขณี าสพ และพระมหาสาวกโดย ลำดบั . ทา่ นท่ี

๓๔ น้อยคนนกั จะรจู้ กั สังกสั สะ ดำรงในชน้ั ตำ่ ๆ ไมท่ ราบปญั ญาแมน้ น้ั เลย ทา่ นทด่ี ำรงในภมู สิ งู ๆ เทา่ นน้ั พากนั กราบทลู แก.้ แมถ้ งึ ปญั หาในวสิ ยั แหง่ อคั รสาวก พระอคั รสาวกกราบทลู แกไ้ ด.้ พวกอน่ื ไมร่ เู้ ลย ตอ่ จากนน้ั ตรสั ถามปญั หาในวสิ ยั แหง่ พระสารบี ตุ รเถรเจา้ . พระเถรเจา้ องคเ์ ดยี วกราบทลู แกไ้ ด.้ พวกอน่ื ไมร่ เู้ ลย ฝงู คนพากนั ถามวา่ พระเถรเจา้ ทก่ี ราบทลู กบั พระศาสดานน้ั มี นามวา่ อะไร พอฟงั วา่ ทา่ นเปน็ ธรรมเสนาบดมี นี ามวา่ สารบี ตุ รเถรเจา้ ตา่ งกลา่ ววา่ มปี ญั ญามากจรงิ ๆ ตง้ั แตบ่ ดั นน้ั คณุ คอื ปญั ญาอนั มากของพระเถรเจา้ กไ็ ดป้ รากฏไปใน กลมุ่ เทพยดาและมนษุ ย์ ครง้ั นน้ั พระศาสดาตรสั ถามปญั หาในพทุ ธวสิ ยั กะทา่ นวา่ ชนเหลา่ ใดเลา่ มธี รรมอนั กำหนดไดแ้ ลว้ สิ ชนเหลา่ ใดเลา่ ทย่ี งั ตอ้ ง ศกึ ษามจี ำนวนมากในธรรมวนิ ยั น้ี ดกู อ่ นทา่ นผไู้ รท้ กุ ข์ เธอมปี ญั ญารกั ษาตวั รอด ถกู เราถาม เชญิ บอกความเปน็ ไปแหง่ ชนเหลา่ นน้ั แกเ่ ราดงั น้ี แล้วตรัสว่า สารีบุตร เธอพึงเห็นความแห่งภาษิตโดยย่อนี้ได้โดยพิสดาร อย่างไรเลา่ หนอ. พระเถรเจา้ ตรวจดูปัญหาแล้ว เหน็ วา่ พระศาสดาตรัสถามปฏปิ ทา อันเป็นทางบรรลุแห่งพระเสขะและพระอเสขะกะเรา เลยหมดสงสัยคงกังขาในพระ- อธั ยาศยั วา่ อนั ปฏปิ ทาทางบรรลอุ าจ กลา่ วแกไ้ ด้ โดยมขุ เปน็ อนั มากดว้ ยอำนาจขนั ธ์ เปน็ ตน้ เมอ่ื เรากราบทลู แกโ้ ดยอาการไรเลา่ ถงึ จกั สามารถยดึ พระอธั ยาศยั ของพระ- ศาสดาได้. พระศาสดาทรงทราบว่า สารีบุตรหมดสงสัยในข้อปัญหา แต่ยังกังขาใน อัธยาศัยของเรา แม้นว่าเรายังไม่ให้นัยเธอไม่อาจกล่าวแก้ได้ จักต้องให้นัย แก่เธอ เมื่อจะประทานนัย ตรัสว่า สารีบุตรเธอจักเล็งเห็นภูตนี้. ได้ยินว่า พระองค์ทรงมี พระปรวิ ติ ก อยา่ งนว้ี า่ เมอ่ื สารบี ตุ รจกั ถอื อธั ยาศยั ของเรากลา่ วแก้ ตอ้ งแกด้ ว้ ยอำนาจ- ขันธ์. พอทรงประทานนัย ปัญหานั้นกระจ่างแก่พระเถระเจ้าตั้งร้อยนัยพันนัย. ทา่ นยดึ ตามนยั ทพ่ี ระศาสดาประทาน กราบทลู แกป้ ญั หาในพทุ ธวสิ ยั ได.้ พระศาสดา ทรงแสดงธรรมแก่บริษทั ประมาณ ๑๒ โยชน.์ ปาณชาติ ๓๐ โกฏดิ ืม่ นำ้ อมฤตแล้ว. พระศาสดาทรงสง่ บรษิ ทั แลว้ เสดจ็ จารกิ ถงึ พระนครสาวตั ถโี ดยลำดบั .. ..................

นอ้ ยคนนกั จะรจู้ กั สังกสั สะ ๓๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๕๖ ท่านที่มีความสนใจในการศึกษาพระอภิธรรมคงได้ทราบแล้วว่าพระผู้มี พระภาคไดแ้ สดงพระอภธิ รรม เพอ่ื เปน็ การโปรดพระมารดา บนสวรรคช์ น้ั ดาวดงึ ส์ ตลอด เวลา ๓ เดือนอันเป็น พรรษาที่ ๗ ของการเผยแผ่พระศาสนา พระสูตรนี้แสดงว่า พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ วา่ ทรงมฐี านะสงู สดุ เหนอื กวา่ เทวดา และพรหมทง้ั หลาย แลว้ ยงั แสดงให้เห็นว่าการอบรมเจริญปัญญามีลำดับขั้น เป็นครั้งแรกที่พระบรมศาสดาทรง ประกาศวา่ พระสารบี ตุ ร เปน็ อคั รสาวกทม่ี ปี ญั ญา สงู สดุ รองจากพระองค์ และสาวกองค์ อน่ื ๆ กม็ ปี ญั ญาแตกตา่ งกนั ไปตามฐานะ เมอื งสงั กสั สะ ในสมยั พทุ ธกาล อยใู่ นแควน้ ปญั จาละ ซง่ึ อยบู่ รเิ วณลมุ่ แมน่ ำ้ คงคาตอนบน มีแคว้นโกศลอยู่ทางทิศตะวันออกและแควน้ กรุ ุรัฐ อยทู่ างทศิ ตะวนั ตก เมอื งหลวงชอ่ื หสั ดนิ ปรุ ะ เมอื งสงั กสั สะ ปจั จบุ นั ชาวอนิ เดยี เรยี ก สงั กสิ สะ Sankissa หรอื

๓๖ นอ้ ยคนนกั จะรจู้ กั สังกสั สะ สมั กสั ยะ Samkasya ในอดตี ตง้ั อยคู่ กู่ บั เมอื ง กนั ยากพุ ชะ Kanyakubja ซง่ึ ปจั จบุ นั ยงั เปน็ เมอื งอยแู่ ตช่ อ่ื ไดเ้ ปลย่ี นเปน็ เมอื ง คานเนา้ จ์ Kannauj สว่ นเมอื งสงั กสั สะไดร้ า้ งไปเปน็ ซากปรกั หกั พงั ขน้ึ อยกู บั เมอื ง Farrukhabad หา่ งออกไป จากเมอื งประมาณ ๔๗ กม. ด้วยเวลาผ่านมานาน สภาพเมืองสังกัสสะไดม้ กี ษตั ริย์ผลัดเปล่ียนปกครอง เปลย่ี นไป หลายสมยั พทุ ธสถานตา่ ง ๆ ไดถ้ กู เปลย่ี นไปเปน็ ศาสนาเชน และฮนิ ดจู นหมด เหลอื หลกั ฐานท่ี สำคญั ทส่ี ดุ คอื เสาอโศก Asokan Pillar (ภาพท่ี ๓) คำจารกึ จากสมยั คปุ ตะ หนิ แกะสลกั (ภาพท่ี ๔) เรอ่ื งราวตา่ ง ๆ ประกอบกบั คมั ภรี ข์ องหลวงจนี ฟาเหยี น หรอื พระถงั ซมั จง๋ั ซง่ึ ไดเ้ ดนิ ทางมาศกึ ษาอยทู่ เ่ี มอื งกนั ยาพชุ ะ ถงึ ๗ ปี จงึ เปน็ หลกั ฐานท่ี ตกทอดมาใหอ้ นชุ นไดศ้ กึ ษากนั การเดนิ ทางมายงั สถานทน่ี ก้ี ไ็ มใ่ ชเ่ รอ่ื ง งา่ ย ๆ แมแ้ ต่ ชาวอนิ เดยี กย็ งั แทบจะไมม่ ใี ครรวู้ า่ สำคญั อยา่ งไร สำหรบั การเดนิ ทางวนั นก้ี เ็ พง่ิ เปน็ วนั ท่ี ๓ เทา่ นน้ั ใชไ่ หมครบั ยงั ไมเ่ หนอ่ื ยและ เบอ่ื อาหาร กนั มากเทา่ ไหร่ เราออกจาก อคั รา มงุ่ ตรงมาทางทศิ ตะวนั ออกของรฐั อตุ ร ประเทศ เยย่ี มชมสงั กสั สะนคร หวงั วา่ คงไดม้ พี ทุ ธานสุ ติ ระลกึ ถงึ พระบรมโลกนาถผมู้ ี เมตตาตอ่ สตั วโ์ ลกตามสมควรแกเ่ หตปุ จั จยั นะครบั เราตอ้ งขา้ มแมน่ ำ้ คงคา บรเิ วณเมอื ง Kanpur มงุ่ หนา้ สเู่ มอื ง Lucknow อนั เปน็ เมอื งหลวงของอตุ รประเทศ แมน่ ำ้ คงคาสายน้ี เองแหละครบั ทไ่ี หลลงใต้ ผา่ นเมอื งพาราณสี ซง่ึ พวกเราจะไดย้ อ้ นกลบั ลงมาลอ่ งแมน่ ำ้ ชมประเพณลี า้ งบาปกนั อาทติ ยห์ นา้ เมอื ง Lucknow คงตง้ั ชอ่ื ตามชอ่ื ของพระลกั ษณ์ นอ้ งชายของพระราม Lak- shamana ตอ่ ๆ มาไดถ้ กู เรยี กเพย้ี นไปตามธรรมดาของประเทศทถ่ี กู ปกครองโดยฝรง่ั อยา่ ง มมุ ไบ กถ็ กู เรยี ก เปน็ บอมเบย์ พาราณสี กลายเปน็ บนั นาเรส Kolkata กก็ ลายเปน็ Calgutta อะไรประมาณนน้ั ลคั เนาว์ เปน็ เมอื งทม่ี ปี ระชากรหนาแนน่ มากเมอื งหนง่ึ ของ อินเดีย ปัจจุบันมีผู้คนแออัดอยู่ ประมาณ ๒.๖ ล้านคน และก็เป็นชุมทางรถไฟที่ จะเชอ่ื มตอ่ ไปยงั เมอื ง Delhi, Nagpur , Jaipur, Vanares หรอื พาราณสี Patna และ เมอื งอน่ื ๆ ภาพทเ่ี หน็ จงึ เปน็ ความชลุ มนุ วนุ่ วายของสถานี รถไฟ ลคั เนาว์ (ภาพท่ี ๕)

น้อยคนนกั จะรจู้ กั สงั กสั สะ ๓๗ สมยั กอ่ นคนไทย หากใครเดนิ ทางมานมสั การสงั เวชนยี สถาน แลว้ ตอ้ งการจะ เดนิ ทางตอ่ ไปเทย่ี ว ทชั มาฮาล ละก็ ตอ้ งมาสดู ฝนุ่ ทเ่ี มอื งลคั เนาวน์ ก่ี อ่ นเพอ่ื ขน้ึ รถไฟ ตอ่ ไปยงั อคั รา ดว้ ยความหวงั วา่ เดย๋ี วจะไดข้ น้ึ ตนู้ อนในโบก้ี รฟข (รถไฟแขก) หลบั ให้ สบาย สมกับที่เขาร่ำลือว่าเรื่อง รถไฟในอินเดียนี่ อังกฤษ มาวางระบบไว้ให้อย่างดี นา่ สบาย แต.่ .....ชวี ติ เปน็ ของไมแ่ นน่ อน ระบบองั กฤษ ไมเ่ คยประกนั วา่ จะใชไ้ ดใ้ นอนิ เดยี อะไรกเ็ กดิ ขน้ึ ได้ ขบวนรถไฟทต่ี ว๋ั บอกไวว้ า่ จะมา ตอน ๒ ทมุ่ กอ็ าจเลอ่ื นเวลาเปน็ ตสี อง เสยี เฉย ๆ ผโู้ ดยสารทง้ั หลายกอ็ าจจะมสี ภาพทต่ี อ้ งนอนหนาว ปะปนกบั ววั เปน็ โคจรรปู เหมอื นในภาพท่ี ๖ นก้ี ไ็ ด้ สำหรับพวกเรา การเดินทางครั้งนี้ ยังโชคดีทีไม่ต้องมีการต่อรถไฟ เปลี่ยน รถยนตเ์ หมอื นสมยั กอ่ น คนื นจ้ี ะไดเ้ ขา้ พกั ทโ่ี รงแรม Piccadily Hotel ชอ่ื เหมอื นอยใู่ น ลอนดอน ประเทศ อังกฤษจะมาตรฐานอังกฤษ หรือมาตรฐานอินเดีย คืนนี้ก็คงได้รู้ หรอกครบั หลบั ใหส้ บาย อนโุ มทนาครบั

๓๘ น้อยคนนกั จะรจู้ กั สังกสั สะ บนั ทกึ การเดนิ ทาง วนั ท่ี ๓ ๐๑.๐๐ น. ๐๒.๐๐ น. ๐๓.๐๐ น. ๐๔.๐๐ น. ๐๕.๐๐ น. ๐๖.๐๐ น. ๐๗.๐๐ น. ๐๘.๐๐ น. ๐๙.๐๐ น. ๑๐.๐๐ น. ๑๑.๐๐ น. ๑๒.๐๐ น. ๑๓.๐๐ น. ๑๔.๐๐ น. ๑๕.๐๐ น. ๑๖.๐๐ น. ๑๗.๐๐ น. ๑๘.๐๐ น. ๑๙.๐๐ น. ๒๐.๐๐ น. ๒๑.๐๐ น. ๒๒.๐๐ น. ๒๓.๐๐ น. ๒๔.๐๐ น.

นอ้ ยคนนกั จะรจู้ กั สงั กสั สะ ๓๙ บันทึกธรรม

๔๐ ๖ มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี ถา้ ใครเคยอา่ นพระไตรปฏิ ก หรอื บทสวดมนตบ์ างบททม่ี าจากพระสตู ร จะตอ้ ง เคยไดพ้ บขอ้ ความวา่ “เอวมเฺ ม สตุ ํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตถฺ ยิ ํ วหิ รติ เชตวเน อนาถปณิ ฑฺ ิ กสสฺ อาราเมฯปฯ ภควนตฺ ” ขา้ พเจา้ ไดส้ ดบั มาแลว้ อยา่ งน้ี สมยั หนง่ึ พระผมู้ พี ระภาค ประทบั อยู่ ณ พระวหิ ารเชตวนั (ภาพท่ี ๑) อารามของทา่ นอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐี ใกล้ พระนครสาวัตถี ข้อความนี้จะขึ้นต้นพระสูตรจำนวนมาก คำว่าข้าพเจ้านั้นหมายถึง พระอานนท์ ทา่ นไดก้ ลา่ ววา่ ทา่ นฟงั มาจากทใ่ี ด พระสตู รจำนวนมากทส่ี ดุ เปน็ เหตกุ ารณ์ และคำเทศนาทเ่ี กดิ ขน้ึ ทว่ี หิ ารเชตวนั กรงุ สาวตั ถี ทเ่ี รากำลงั เดนิ ทางไปใน วนั นน้ี น่ั เอง เมอ่ื เราเดนิ ทางจากเมอื งหลวง เรากจ็ ะไดเ้ หน็ ชวี ติ ของคนสว่ นใหญข่ องอนิ เดยี ทแ่ี ตกตา่ งจากพวกเรา (ภาพท่ี ๒) ชาวบา้ นผลติ เชอ้ื เพลงิ ไวใ้ ชแ้ ทนฟนื จากการทเ่ี อา มลู โคมาผสม กบั ฟางขา้ วสบั ผสมกนั เปน็ เนอ้ื เดยี วขยำใหเ้ ปยี กแลว้ โปะขา้ งฝาบา้ นเอาไว้ (ภาพท่ี ๓) นอกจากเปน็ ทต่ี ากและทเ่ี กบ็ อยา่ งดที ำใหผ้ นงั บา้ นมสี ี และพน้ื ผวิ ทแ่ี ปลก ไมเ่ หมอื นใครแลว้ (ภาพท่ี ๔) ยงั มกี ลน่ิ เฉพาะตวั จะเหมน็ กไ็ มใ่ ช่ หอมกไ็ มเ่ ชงิ แตพ่ วก คนอนิ เดยี บอกวา่ ในการทำ “นาน” เปน็ โรตชี นดิ หนง่ึ เปน็ อาหารหลกั ใชบ้ รโิ ภคแทนขา้ ว ทำดว้ ยแปง้ อบในเตาทท่ี ำดว้ ยดนิ ถา้ ใชเ้ ชอ้ื เพลงิ อน่ื ๆ รสชาดจะไมด่ ี ตอ้ งอบดว้ ยมลู โค ตากแหง้ ถงึ จะอรอ่ ย ถา้ มโี อกาสทกุ ทา่ นลองชมิ ดใู หไ้ ดน้ ะครบั วนั น้ี เราจะเดนิ ทางออกจากเมอื งลคั เนาวข์ น้ึ ไปทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื มุ่งสู่กรุงสาวัตถีอันมีพระพุทธประวัติต่อเนื่อง ยาวนาน ถึงแม้ว่าจะไม่ได้เป็นหนึ่งใน สังเวชนียสถานทั้งสี่ แต่ก็มีความสำคัญมากต่อพวกเราที่ศึกษาพระธรรมตาม พระไตรปฎิ ก ชมพทู วปี ในสมยั พทุ ธกาลแบง่ การปกครองเปน็ มหาชนบท หรอื แควน้ ถงึ ๑๖ แควน้ เชน่ แควน้ กาสี มคธ มลั ละ โกศล วชั ชี อวนั ตี วงั สะ คนั ธาระ สมยั กอ่ นมี เรื่องราวการปกครอง ศาสนา วัฒนธรรมของเมืองต่าง ๆ เกิดขึ้นเสื่อมไปอย่างสลับ ซับซอ้ นมากมาย มีการบนั ทกึ เรอ่ื งราวในพระเวทย์ คมั ภรี ์ของพราหมณ์ ของภารตะ ใหศ้ กึ ษาคน้ ควา้ มากมาย เมอื งเปลย่ี นไป กษตั รยิ ร์ าชวงศเ์ สอ่ื มไป แตด่ เู หมอื นชาวบา้ น จะมชี วี ติ ความเปน็ อยเู่ หมอื นเดมิ

มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี ๔๑ ๑๒ ๓๔ ๕๖ ๗

๔๒ มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี เมอื งสาวตั ถนี ข้ี ้ึนอยกู่ ับแควน้ โกศล ปกครองโดยพระเจา้ ปเสนทโิ กศล สมยั หลงั มเี มอื งอโยธยาเปน็ เมอื งหลวง ปจั จบุ นั เมอื งนก้ี ย็ งั อยแู่ ตไ่ ปปกครองอยรู่ วมกบั เมอื ง ทช่ี อ่ื เปน็ อนิ เดยี วา่ Faizabad อยรู่ มิ แมน่ ำ้ Saryu กรงุ สาวตั ถตี ง้ั อยเู่ กอื บจะตดิ ชายแดน เขตประเทศเนปาล ปจั จบุ นั เปน็ เมอื งรา้ งไปแลว้ เหลอื แตซ่ ากปรกั หกั พงั ฝงั ดนิ อยู่ รอให้ นกั โบราณคดมี าขดุ คน้ ตอ่ ไป ตอนปลายพทุ ธกาล กษตั รยิ แ์ ควน้ โกศลซง่ึ เปน็ โอรสของพระเจา้ ปเสนทโิ กศล ชอ่ื พระเจา้ วทิ ฑู ภะ ไดข้ ยายอาณาจกั รรกุ รานขน้ึ ไปทางเหนอื และไดบ้ กุ ทำลายบา้ นเมอื ง ของวงศศ์ ากยะจนหมดสน้ิ แตใ่ นตอนหลงั มเี ชอ้ื สายศากยะชอ่ื จนั ทรคปุ ต์ ไดเ้ คยเปน็ พนั ธมติ รรว่ มรบกบั พระเจา้ อลก็ ซานเดอรแ์ หง่ กรกี หนรี อดมาตง้ั ราชวงศใ์ หมช่ อ่ื โมรยิ ะ ซง่ึ ทจ่ี รงิ มเี ชอ้ื สายมาจาก วงศศ์ ากยะของพระพทุ ธเจา้ และรนุ่ หลานไดส้ รา้ งบา้ นเมอื ง เจรญิ ยง่ิ ใหญแ่ ผไ่ พศาล สามารถสบื ตอ่ พระศาสนาไดต้ อ่ มา กษตั รยิ อ์ งคน์ น้ั กค็ อื พระเจา้ อโศกมหาราชผคู้ รองเมอื งปาตลบี ตุ ร แหง่ แควน้ มคธ นน่ั เอง นครสาวตั ถี เปน็ ทต่ี ง้ั ของวหิ ารเชตวนั (ภาพท่ี ๖) อนั มคี วามสำคญั ทเ่ี ปน็ ศนู ย-์ กลางของการเผยแผพ่ ระศาสนาของพระผมู้ พี ระภาค จงึ ขอเชญิ อา่ นพระสตู รทเ่ี ปน็ เรอ่ื ง เกย่ี วกบั การสรา้ งพระอารามหลวงเชตวนั แหง่ น้ี ......... พระวนิ ยั ปฎิ ก จลุ วรรค เลม่ ๗ ภาค ๒ อนาถบณิ ฑกิ คหบดสี รา้ งพระเชตวนั [๒๕๖] สมัยนั้น อนาถบิณฑิกคหบดีเป็นคนมีมิตรสหายมาก มีวาจาควร เชอ่ื ถอื ครน้ั เสรจ็ กจิ นน้ั ในเมอื งราชคฤหแ์ ลว้ กลบั ไปสพู่ ระนครสาวตั ถไี ดช้ กั ชวนชาวบา้ น ระหวา่ งทางวา่ ทา่ นทง้ั หลาย จงชว่ ยกนั สรา้ งอาราม จงชว่ ยกนั สรา้ งวหิ าร เรม่ิ บำเพญ็ - ทาน เพราะเวลานพ้ี ระพทุ ธเจา้ อบุ ตั ใิ นโลกแลว้ อนง่ึ พระองคอ์ นั ขา้ พเจา้ ไดน้ มิ นตแ์ ลว้ จกั เสดจ็ มาโดยทางน้ี ครง้ั นน้ั ชาวบา้ น เหลา่ นน้ั ทอ่ี นาถบณิ ฑกิ คหบดชี กั ชวนไว้ ตา่ งพากนั สรา้ งอาราม สรา้ งวหิ ารเรม่ิ บำเพญ็ ทานแลว้ ครน้ั อนาถบณิ ฑกิ คหบดไี ปถงึ พระนครสาวตั ถแี ลว้ เทย่ี วตรวจดพู ระนครสาวตั ถี

มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี ๔๓ โดยรอบวา่ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ ควรจะประทบั อยทู่ ไ่ี หนดหี นอ ซง่ึ เปน็ สถานทไ่ี มไ่ กลนกั ไมใ่ กลน้ กั จากหมบู่ า้ นมคี มนาคมสะดวกชาวบา้ นบรรดาทม่ี คี วามประสงคไ์ ปมาไดง้ า่ ย กลางวันมีคนน้อย กลางคืนเงียบมีเสียงอึกทึกน้อยปราศจากกลิ่นไอของคน เป็น สถานควรแกก่ ารประกอบกรรมในทล่ี บั ของมนษุ ยช์ นสมควรเปน็ ทห่ี ลกี เรน้ อนาถบณิ ฑกิ คหบดีได้เห็นพระอุทยานของเจ้าเชตราชกุมารซึ่งเป็นสถานไม่ไกลนัก ไม่ใกล้นัก จากหมู่บ้าน มีการคมนาคมสะดวก ชาวบ้านบรรดาที่มีความประสงค์ไปมาได้ง่าย กลางวันมีคนน้อย กลางคืนเงียบ มีเสียงอึกทึกน้อย ปราศจากกลิ่นไอคน เป็นสถาน ควรแกก่ ารประกอบกรรมในทล่ี บั ของมนษุ ยช์ น สมควรเปน็ ทห่ี ลกี เรน้ ครน้ั แลว้ จงึ เขา้ เฝา้ เชตราชกุมาร กราบทูลว่า ขอใต้ฝ่าพระบาทจงทรงประทานพระอุทยานแก่เกล้า กระหม่อม เพื่อจัดสร้างพระอาราม พระเจ้าข้าเจ้าเชตราชกุมารรับสั่งว่า ท่านคหบดี อารามเราใหไ้ มไ่ ด้ แตต่ อ้ งซอ้ื ดว้ ยลาดทรพั ยเ์ ปน็ โกฏิ อ. อาราม พระองคท์ รงตกลงขายหรอื พระเจา้ ช. อาราม ฉนั ยงั ไมต่ กลงขาย ทา่ นคหบดี เจา้ ชายกบั คหบดี ไดถ้ ามมหาอำมาตยผ์ พู้ พิ ากษาความวา่ เปน็ อนั ตกลงขาย หรอื ไมต่ กลงขาย มหาอำมาตยผ์ พู้ พิ ากษาตอบวา่ เมอ่ื พระองคต์ รี าคาแลว้ อารามเปน็ อนั ตกลงขาย จงึ อนาถบณิ ฑกิ คหบดี สง่ั ใหค้ นเอาเกวยี นบรรทกุ เงนิ ออกมาเรยี งลาดรมิ จดกนั ณ อารามเชตวนั เงนิ ทข่ี นออกมาคราวเดยี ว ยงั ไมพ่ อแกโ่ อกาสหนอ่ ยหนง่ึ ใกล้ ซมุ้ ประตู จงึ อนาถบณิ ฑกิ คหบดี สง่ั คนทง้ั หลายวา่ พนายพวกเธอจงไปขนเงนิ มาเรยี งใน โอกาสน้ี ขณะนน้ั เจา้ เชตราชกมุ ารทรงรำพงึ วา่ ทอ่ี นั นอ้ ยนจ้ี กั ไมม่ เี หลอื โดยทค่ี หบดนี ้ี บรจิ าคเงนิ มากเพยี งนน้ั จงึ เจา้ เชตราชกมุ ารตรสั กะอนาถบณิ ฑกิ คหบดวี า่ พอแลว้ ทา่ น คหบดี ทา่ นอยา่ ไดล้ าดโอกาสนเ้ี ลย ทา่ นจงใหโ้ อกาสนแ้ี กฉ่ นั ทว่ี า่ งนฉ้ี นั จกั ยกให้ ดงั นน้ั อนาถบณิ ฑกิ คหบดี ครำ่ ครวญวา่ เจา้ เชตราชกมุ ารน้ีทรงเรอื งพระนาม มคี นรจู้ กั มากอนั - ความเลอ่ื มใสในพระธรรมวนิ ยั น้ี ของคนทม่ี คี นรจู้ กั มากเหน็ ปานน้ี ยง่ิ ใหญน่ กั แล จงึ ได้ ถวายทว่ี า่ งนน้ั แกเ่ จา้ เชตราชกมุ าร เจา้ เชตราชกมุ ารรบั สง่ั ใหส้ รา้ งซมุ้ ประตลู งในทว่ี า่ ง นน้ั สว่ นอนาถบณิ ฑกิ คหบดไี ดใ้ หส้ รา้ งวหิ ารหลายหลงั ไวใ้ นพระเชตวนั สรา้ งบรเิ วณ สรา้ งซมุ้ ประตู สรา้ งศาลาหอฉนั สรา้ งโรงไฟ สรา้ งกปั ปยิ กฎุ ี สรา้ งวจั จกฎุ ี สรา้ งทจ่ี งกรม

๔๔ มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี สรา้ งโรงจงกรม สรา้ งบอ่ นำ้ สรา้ งศาลาบอ่ นำ้ สรา้ งเรอื นไฟ สรา้ งศาลาเรอื นไฟ สรา้ งสระ โบกขรณี สรา้ งมณฑป. อนาถบณิ ฑกิ คหบดถี วายพระเชตวนาราม [๒๖๙] ครง้ั นน้ั พระผมู้ พี ระภาคเสดจ็ จารกิ โดยลำดบั ไดเ้ สดจ็ ถงึ พระนครสา- วตั ถี ทราบวา่ พระองคป์ ระทบั อยทู่ พ่ี ระเชตวนั อารามของอนาถบณิ ฑกิ คหบดเี ขตพระ- นครสาวัตถีนั้น จึงอนาถบิณฑิกคหบดีเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถวายบังคมนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งแล้ว ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า พระพุทธเจ้าข้า ขอพระผู้มี- พระภาค พรอ้ มกบั ภกิ ษสุ งฆจ์ งทรงรบั ภตั ตาหารของขา้ พระพทุ ธเจา้ เพอ่ื เสวยในวนั พรงุ่ น้ี พระผู้มีพระภาคทรงรับอาราธนาโดยดุษณีภาพ ครั้นอนาถบิณฑิกคหบดี ทราบวา่ พระผมู้ พี ระภาคทรงรบั อาราธนา แลว้ ลกุ จากทน่ี ง่ั ถวายบงั คม ทำประทกั ษณิ กลบั ไป ฯ [๒๗๐] หลังจากนั้น อนาถบิณฑิกคหบดีสั่งให้ตกแต่งขาทนียโภชนี- ยาหารอันประณีต โดยล่วงราตรีนั้น แล้วสั่งให้คนไปกราบทูลภัตกาลแด่พระผู้มี พระภาควา่ ถึงเวลาแลว้ พระพทุ ธเจา้ ขา้ ภัตตาหารเสรจ็ แลว้ ครั้นเวลาเช้า พระผ้มู -ี พระภาคทรงครองอันตรวาสก ทรงถือบาตรจีวรเสด็จเข้าสู่นิเวศน์ของอนาถบิณฑิก- คหบดคี รน้ั แลว้ ประทบั นง่ั บนอาสนะทเ่ี ขาจดั ไวถ้ วาย พรอ้ มกบั ภกิ ษสุ งฆ์ จงึ อนาถบณิ - ฑกิ คหบดี องั คาสภกิ ษสุ งฆม์ พี ระพทุ ธเจา้ เปน็ ประมขุ ดว้ ยอาหารของเคย้ี วของฉนั อนั - ประณีตด้วยมือของตน จนพระผู้มีพระภาคเสวยเสร็จลดพระหัตถ์จากบาตรห้าม ภตั รแลว้ จงึ นง่ั ณ ทค่ี วรสว่ นขา้ งหนง่ึ แลว้ ไดก้ ราบทลู วา่ พระพทุ ธเจา้ ขา้ ขา้ พระพทุ ธเจา้ จะปฏบิ ตั อิ ยา่ งไรในพระเชตวนั วหิ าร พระผมู้ พี ระภาคตรสั วา่ คหบดี ถา้ เชน่ นน้ั เธอจง ถวายพระเชตวนั วหิ ารแกส่ งฆจ์ ตรุ ทศิ ทง้ั ทม่ี าแลว้ และยงั ไมม่ า อนาถบณิ ฑกิ คหบดรี บั สนองพระพทุ ธบญั ชาแลว้ ไดถ้ วายพระเชตวนั วหิ ารแกส่ งฆจ์ ตรุ ทศิ ทง้ั ทม่ี าแลว้ และยงั ไมม่ า ลำดบั นน้ั พระผมู้ พี ระภาคทรงอนโุ มทนาอนาถบณิ ฑกิ คหบดี ดว้ ยคาถาเหลา่ น้ี วา่ ดงั น้ี :-

มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี ๔๕ คาถาอนโุ มทนาวหิ ารทาน [๒๗๑] วิหารย่อมป้องกันหนาวร้อนและเนื้อร้าย นอกจากนั้นป้องกันงู และยงุ ฝนในสสิ ริ ฤดู นอกจากนน้ั วหิ ารยงั ปอ้ งกนั ลมและแดดอนั - กลา้ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ได้ การ ถวายวหิ ารแกส่ งฆเ์ พอ่ื หลกี เรน้ อยู่ เพอ่ื ความสขุ เพอ่ื เพง่ พจิ ารณา และเพอ่ื เหน็ แจง้ พระพทุ ธเจา้ ทรง สรรเสรญิ วา่ เปน็ ทานอนั เลศิ เพราะเหตนุ น้ั แล คนผฉู้ ลาดเมอ่ื เลง็ เหน็ ประโยชน์ ตน พงึ สรา้ งวหิ ารอนั รน่ื รมยใ์ หภ้ กิ ษุ ทง้ั หลายผู้ พหสู ตู อยใู่ นวหิ ารเถดิ อนึ่ง พึงมีน้ำใจเลื่อมใส ถวายข้าว น้ำ ผ้า และเสนาสนะอัน เหมาะสมแกพ่ วกเธอ ในพวกเธอผซู้ อ่ื ตรง เพราะพวกเธอยอ่ มแสดง ธรรม อนั เปน็ เครอ่ื งบรรเทาสรรพทกุ ขแ์ กเ่ ขา อนั เขารทู้ ว่ั ถงึ แลว้ จะ เปน็ ผไู้ มม่ อี าสวะปรนิ พิ พานในโลกน้ี ครน้ั พระผมู้ พี ระภาคทรงอนโุ มทนา อนาถบณิ ฑกิ คหบดดี ว้ ยพระคาถาเหลา่ น้ี แลว้ เสดจ็ ลกุ จากอาสนะกลบั ไป ฯ วันท่ี ๔ แหง่ การเดนิ ทาง ไดเ้ ขา้ มาสกู่ ารอบรมเจรญิ กศุ ลเพม่ิ ขน้ึ แลว้ ใชไ่ หม ครบั กอ่ นอน่ื เราจะตอ้ งเชค็ อนิ เขา้ พกั ยงั โรงแรมชอ่ื Lotus Nikko Hotel สาวตั ถี ฟงั ชอ่ื เหมอื นเปน็ ระดบั อนิ เตอรย์ งั ไงกไ็ มร่ ู้ ดรู ปู ถา่ ยมดี อกไมบ้ งั ไวก้ ส็ วยดี (ภาพท่ี ๗) แตไ่ มใ่ ช่ Nikko โดยมาตรฐานญป่ี นุ่ หรอกครบั อนี น่ี คิ โกอ้ นิ ตะระเดยี นะนายจา๋ ๒ - ๓ปี จะมกี รปุ๊ ขนาดนี้ซักที ทุกอย่างต้องมาพิสูจน์เอาเอง บางห้องมีแอร์ครับ แต่อย่าตกใจ ติดขัด เพียงเครื่องปั่นไฟฟ้ามีกำลังไม่พอ เลยไม่ได้ต่อสายมาที่แอร์ ใช้พัดลมไปก่อนนะ นายจา๋ ................. อยา่ เพง่ิ โกรธ....... เรามาทำบญุ หลบั สบายและอนโุ มทนาครบั

๔๖ มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี บนั ทกึ การเดนิ ทาง วนั ท่ี ๔ ๐๑.๐๐ น. ๐๒.๐๐ น. ๐๓.๐๐ น. ๐๔.๐๐ น. ๐๕.๐๐ น. ๐๖.๐๐ น. ๐๗.๐๐ น. ๐๘.๐๐ น. ๐๙.๐๐ น. ๑๐.๐๐ น. ๑๑.๐๐ น. ๑๒.๐๐ น. ๑๓.๐๐ น. ๑๔.๐๐ น. ๑๕.๐๐ น. ๑๖.๐๐ น. ๑๗.๐๐ น. ๑๘.๐๐ น. ๑๙.๐๐ น. ๒๐.๐๐ น. ๒๑.๐๐ น. ๒๒.๐๐ น. ๒๓.๐๐ น. ๒๔.๐๐ น.

มงุ่ สเู่ มอื งสาวตั ถี ๔๗ บันทึกธรรม

๔๘ ๗ กรงุ สาวตั ถี มหาโจรและมหาเศรษฐี อยทู่ น่ี ด่ี ว้ ยกนั นครสาวตั ถเี ปน็ เมอื งใหญอ่ นั ดบั ๑ ใน ๖ ของเมอื งใหญท่ ส่ี ดุ ในสมยั พทุ ธกาล ระยะทางหา่ งจากเมอื ง ลคั เนาวม์ าประมาณ ๑๕๐ กม. ปจั จบุ นั อยใู่ นการปกครองของ อำเภอ Gonda สาวตั ถเี ปน็ เมอื งของแควน้ โกศลในอดตี ซง่ึ มเี มอื งอโยธยาเปน็ เมอื งหลวง ฝา่ ยใต้ มเี รอ่ื งราวใน มหากาพยร์ ามเกยี รตอ์ิ ยา่ งยาวนานมากอ่ นสมยั พทุ ธกาล เพราะ เปน็ บา้ นเกดิ ของพระราม ชอ่ื เมอื งสาวตั ถี Sravasti มาจากการทเ่ี มอื งนเ้ี คยมพี อ่ คา้ เอา สนิ คา้ มาขายมากมาย มกี ารถามกนั วา่ ..คมิ บะดามอตั ถี แปลวา่ มอี ะไรขายบา้ ง พอ่ คา้ ก็ จะตอบเหมอื น ๆ กนั วา่ ...สะบามอตั ถี แปลวา่ มที กุ อยา่ ง ตอบอยา่ งนม้ี าก ๆ จนเปน็ ชอ่ื เมอื ง นาน ๆ เขา้ ชอ่ื กเ็ ลยเพย้ี นมาเปน็ สาวตั ถี เมื่อมองจากแผนที่ทางอากาศจะเห็นผังเมืองสาวัตถีเป็นรูปเหมือนพัด- จบี หรอื กลบี สม้ หงายขน้ึ มแี มน่ ำ้ อจริ ะวดไี หลผา่ นทางดา้ นบน สว่ นครง่ึ วงกลมดา้ นลา่ ง นอกกำแพงเมอื งกค็ อื พระวหิ ารเชตวนั ตามคมั ภรี ว์ า่ หา่ งออกไป ๑,๒๐๐ กา้ ว จากประตู เมอื ง ภาพท่ี ๑ กค็ อื ขน้ึ มาถา่ ยบนสถปู ทา่ นเศรษฐอี นาถบณิ ฑกิ ะ ทางดา้ นแมน่ ำ้ มองไป ผา่ นปา่ ละเมาะสดุ ปา่ นน่ั กค็ อื พระวหิ ารเชตวนั บรเิ วณปา่ ละเมาะนจ้ี ะไมม่ ชี าวบา้ นเขา้ มาทำไรท่ ำนาหรอื อยอู่ าศยั รฐั บาลคงกนั พน้ื ทอ่ี นรุ กั ษไ์ ว้ มองจากแผนท่ี Google Earth จะเห็นเป็นป่าเขียวชัดเจน เคยได้ยินข่าวว่ารัฐบาลญี่ปุ่นกำลังเสนองบประมาณ ชว่ ยเหลอื ขดุ คน้ หาหลกั ฐานทางโบราณคดที ง้ั เมอื งสาวตั ถี ไมท่ ราบวา่ รฐั บาลอนิ เดยี จะตกลงหรอื เปลา่ ปัจจุบันแม่น้ำอจิระวดีได้เปลี่ยนเส้นทางไหลขึ้นเหนือห่างออกไปหลาย กิโลมตร นี่ก็อาจเป็นสาเหตุของการย้ายเมืองในอดีตก็เป็นได้ แต่ดูในแผนที่ก็ยังเห็น ชดั วา่ ในอดตี เคยมแี มน่ ำ้ ไหลผา่ น ในบรเิ วณเขตเมอื งสาวตั ถนี ้ี มสี ถานทใ่ี หเ้ ขา้ ชมไดเ้ พยี ง ๓ แห่งเท่านั้น คือสถูปท่านเศรษฐีอนาถบิณฑิกะ และสถูปท่านพระองคุลิมาล ซึ่งอยู่ติดกัน อีกแห่งคือวัดเชนฐิธารอังคาร อยู่ตอนล่างใกล้ทางออกไปวิหารเชตวัน นอกนน้ั กเ็ ปน็ ปา่ อนั รกรา้ งวา่ งเปลา่

กรงุ สาวตั ถี มหาโจรและมหาเศรษฐี อยทู่ น่ี ด่ี ้วยกนั ๔๙ ในโอกาสทม่ี าบา้ นทา่ นเศรษฐใี จบญุ ทกุ คนกจ็ ะไดร้ บั การบอกเลา่ วา่ ชอ่ ง ลกึ ๆ ทเ่ี หน็ อยนู่ ก่ี ค็ อื หอ้ งเกบ็ ทองคำของทา่ นเศรษฐอี นาถปณิ ทกิ ะ (ภาพท่ี ๒) ทม่ี ชี อ่ื เดมิ ว่าสุทัตตะ ทองคำทั้งหมดที่มีอยู่ได้ถูกนำไปซื้อที่ดินจากเจ้าเชต เพื่อสร้างพระวิหาร เชตวันถวายแด่พระบรมศาสดา เพื่อทำการเผยแผ่พระศาสนาสืบต่อมาจนถึงอนุชน รนุ่ หลงั มองออกไปไมไ่ กลคอื สถปู ของทา่ นองคลุ มิ าล (ภาพท่ี ๓) จอมโจรผโู้ หดเหย้ี มท่ี ไมม่ ใี คร ทำใหส้ งบได้ มเี พยี งพระผมู้ พี ระภาค พระองคท์ รงแสดงธรรมใหอ้ งคลุ มิ าลสงบ และดวงตาเหน็ ธรรมได้ ขอเชญิ อา่ นพระสตู ร พระสตุ ตนั ตปฎิ ก มชั ฌมิ นกิ าย มชั ฌมิ ปณั ณาสก์ เลม่ ๒ ภาค ๒ องั คลุ มิ าลสตู ร พระพทุ ธเจา้ เสดจ็ ไปโปรดองคลุ มิ าลโจร [๕๒๑] ขา้ พเจา้ ไดส้ ดบั มาอยา่ งน:้ี - สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อารามของท่าน อนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตพระนครสาวัตถี. ก็สมัยนั้นแล ในแว่นแคว้นของพระเจ้า- ปเสนทโิ กศล มโี จรชอ่ื วา่ องคลุ มี าล เปน็ คนหยาบชา้ มฝี า่ มอื เปอ้ื นเลอื ด ปกั ใจมน่ั ในการ- ฆา่ ตี ไมม่ คี วามกรณุ าในสตั วท์ ง้ั หลาย. องคลุ มิ าลโจรนน้ั กระทำบา้ นไมใ่ หเ้ ปน็ บา้ นบา้ ง กระทำนคิ มไมใ่ หเ้ ปน็ นคิ มบา้ ง กระทำชนบทไมใ่ หเ้ ปน็ ชนบทบา้ ง. เขาเขน่ ฆา่ พวกมนษุ ย์ แลว้ เอานว้ิ มอื รอ้ ยเปน็ พวงทรงไว.้ ครง้ั นน้ั แล ในเวลาเชา้ พระผมู้ พี ระภาคทรงนงุ่ แลว้ ทรงถอื บาตรและจวี ร เสดจ็ เขา้ ไปบณิ ฑบาตยงั พระนครสาวตั ถี ครน้ั แลว้ ในเวลาปจั ฉา- ภตั เสดจ็ กลบั จากบณิ ฑบาตแลว้ ทรงเกบ็ เสนาสนะ ทรงถอื บาตรและจวี ร เสดจ็ ดำเนนิ - ไปตามทางทอ่ี งคลุ มิ าลโจรซมุ่ อย.ู่ พวกคนเลี้ยงโค พวกคนเลี้ยงปศุสัตว์ พวกชาวนาที่เดินมา ได้เห็นพระผู้มี- พระภาคเสดจ็ ดำเนินไปตามทางท่ีองคลุ ิมาลโจรซุ่มอยู่ คร้ันแลว้ ไดก้ ราบทูลพระผูม้ -ี พระภาคว่า ข้าแต่สมณะ อย่าเดินไปทางนั้น ที่ทางนั้นมีโจรชื่อว่าองคุลิมาลเป็นคน-