латин тили

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASI JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTIRLIGI Qaraqalpaǵıstan Respublikası Kásiplik Bilimlendiriwdi Rawajlandırıw hám Muwapıqlastırıw Basqarması NÓKIS MEDICINA KOLLEDJI Professional oqıw orınları ushın OQIW MATERIYALLAR TOPLAMI « Uluwma medicinaliq pa`nler » kafedrasınıń « Medicina terminologiyasi ha‟m latin tili » páninen Na‟zeriy sabaq ushin Pa‟n oqitiwshi : Duysenbaeva Quralay

PEDAGOGIK INNOVATSIYALAR, PROFESSIONAL TA‟LIMI BOSHQARUV HAMDA PEDAGOG KADRLARNI QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISH INSTITUTI O„RTA PROFESSIONAL TA‟LIMNIN O„QUV DASTURI 40920101-“Tibbiy –ijtimoiy ishlar kasbi bo„yicha Kvalifikasiya(lar) nomi: 1.Patronaj hamshira; 2.Ayollar va bolalarga tibbiy-ijtimoiy yordam ko‗rsatish tashkilotchisi; 3.Yolg‗iz nogironlar va qariyalarga uy sharoitida ijtimoiy yordam ko‗rsatish tashkilotchisi O„quv dastur nomi: Tibbiy terminologiya va lotin tili O‗quv rejadagi tartib rakami: 1.05 Ajratilgan soat 40

Toshkent-2022

O‗quv dasturi Pedagogik innovatsiyalar, kasb-hunar ta‘limi boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti Sog‘liqni saqlash yo‘nalishi bo‘yicha O‗quv metodik birlashmasining 2022 yil - avgustdagi -sonli majlis bayoni bilan ma‘qullangan. Tuzuvshlar: Samarqand Abu Ali ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi texnikumi o‗qituvchisi kafedra mudiri Ochilova N.K. 1-Respublika Abu Ali ibn Sino nomidagi jamoat salomatligi texnikumi o‗qituvchisi To‗laganova N.M. Ubaydullayeva G.A. Taqrizchilar: Samarqand Davlat tibbiyot instituti Tillar kafedrasi mudiri, lotin tili va tibbiy terminologiya fani o‗qituvchisi, f.f. n. Safarova U.A. O‗quv 1. O„quv dasturiga qo„yiladigan talablar dasturining nomi Tibbiy terminologiyava lotin tili Ajratilgan soat 40 Mavzular soni 20 Dasturning o‗quvchilarda ta‘lim tarbiya, qonun va qoidalardan ham da maqsadi didaktik tamoyillaridan kelib chiqib, o‗quvchilarning lotintili va tibbiy terminologiya modulini asosini o‗zlashtirishga, shuningdek, bu bilimlarni amaliyotda qo‗llash, shakllantirishga va o‗quvchilarga tibbiyat amalarni lotin va yunondubletlarini o‗rganish yo‗li bilan yunaltirilgan o‗z kasbiy mahoratlarini keng aytirish va rivojlantirish, ularning kundalik, ilmiy va kasbga oid sohalarda faoliya tolib borishlarida kommunikativ kompetensiyalarini shakllantirish. o‗quvchilarning ko‗nikma va malakalarini o‗zlashtirgan holda

O‗zlashtirish kasbiy ko‗nikma va malakalarga ega bo‗lishi; (o‗qitish) -o‗quvchilarning mazkur yo‗nalishdag ibilimlarini xalqaro Natijalari standartlarga muvofiq ravishda egallashini ta‘minlash; -bakalavriyat o‗quvchilarini to‗g‗r I talaf fuz qilishga o‗rgatish; Bilim - grammatik formalarni tushunish va atamalarning ma‘nosini Ko‗nikma bilish; -mustaqil ravishda lug‗at siz yoki lug‗at bilan anotomik, klinik va Malaka O‗quv rejaga farmasevtik atamalarni tarjima kila olish va tuzishga qaratilgan muvofiq Modulni yakunlagan o‗quvchi biladi va bajara oladi: o‗zaro –anatomik, klinik va f armasevtik atamalarni tuza olishni; bog‗liq –lotin va yunon tilida inson organizmini ifodalovchi so‗zlarni bo‗lgan fan bilishi va ulardan anatomiya, patologik va fiziologik anatomiya, farmakologiya va barcha mutaxassislik modullarda foydalana olishni; –berilgan tibbiy terminlarni tushunib va ularni qo‗llashni; –anatomik, klinik va farmasevtik terminologiyasi asosida lug‗at boyligiga ega bo‗lishni; –berilgan kasalliklarni mazmunini ochib berishni; –reseptni savodli va xatosiz yozishni –lotin tili va tibbiy terminologiya modulning xususiyatlari haqida tasa vurga ega bo‗lishi; –grammatika elementlari (tibbiy atama shunoslikda qo‗llaniladigan ot va sifatlarning turlanishi, moslashuvda stur bo‗yicha fe‘l, old qo‗shimchalar, son va sifatdosh)ni; –faol so‗z boyligi tarzida 900-800 ta leksik va so‗z yasash birliklarini bilishi va ulardan foydalana olishi –lotin tilida o‗qish va yozish; –tibbiy-anatomik, klinik, farmasevtik atamalarni, aforizmlarni lotin tiliga va lotintilidan tarjima qilish; –termin elementlar bo‗yicha klinik atamalarni tuzish va umumiy mazmunini aniqlovch itopshiriqlarni bajarish; –asosiy mazmunni bildiruvchi ma‘noli qisimlarga ajratish; –farmasevtik atamalarni tuza bilish; –reseptlarni savodli yozish ko‗nikmalariga ega bo‗lishi kerak –atamalarni to‗g‗ri talaffuz qilish; –ixtiyoriy tibbiy atamalarni tuza olish va tushuntira bilish; –reseptlarni tez va savodli yoza olish. –bilim va ko‗nikmalar keyingi kurslarda mazkur fanni davomli o‗zlashtirish jarayonida mustahkamlanadi va malakalariga ega bo‗lishi kerak Kasbiy faoliyatda xorijiy t il Kasbiy faoliyatda o‗zbek tili Kasbiy faoliyatda rus tili Anatomiya, fiziologiya va patologiya Farmakologiya va reseptura

nomi Umumiy gigiyena va ekologiya Tibbiyo tpsixologiyasi Valeologiya Hamshiralik ishi Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi Pediatriyada ham shiralik ishi Yuqumli kasalliklar O‗qitishnitash N-nazariyta‘lim; kiliyshakli A-amaliyta‘lim; Dasturgaqo‗y Majburiy ilgantalab O‗qitishtili Guruhga tayinlangan dars tili asosida Baholashtarti Joriy baholash tartibiga asoslanib bi O‗quvchilarni ng bilim va Yozma, og‗zaki, savol-javob, munozara, test, vaziyatli masalalar ko‗nikmalarin yechish, amaliy topshiriqni bajarish i baholash 2. Amaliy mashg„ulotlarning mavzular ro„yxati № Mavzuning nomi Amaliymashg„ulot O„qitishiitashkiliysh akli Mustaqilta‟lim I semestr 1 Tibbiy terminologiyaga kirish. Lotin alifbosi. Unli va 2A 1 undosh harflar.. Urg‗u qo‗yish qoidalari. 2 Diftong va digraflar. Harf birikmalari 2A 1 3 Ot: grammatik kategoriyalar, lug‗at shakli haqida tushuncha, otlarning turlanishi, rodini aniqlash. Negiz. 2A 1 Moslashmagan aniqlovchi ishtirokida anatomik terminlar. Sifat: grammatik kategoriyalar. Lug‗at shakli. Sifatlarning 4 1-2- guruhi. Murakkab anatomik atamallar. arstrukturasi. 2 A 1 Moslashgan aniqlovchi ishtrokida anatomik terminlar 2A 1 5 Sifat darajalari: qiyosiy daraja, yasalishi va turlanishi, 2A 1 qo‗shimchalari. Sifat darajalari: orttirma daraja 6 Otlarning 3-turlanishi. Genus masculinum. 2A 1 7 Otlarning 3-turlanishi. Genus femininum. 2A 1 8 Otlarning 3-turlanishi. Genus neutrum. 2A 1

9 Ot va sifatlarning Bosh kelishik qo‗shimchalari ko‗plikda 2 A 1 10 Ot va sifatlarning qaratqich kelishik qo‗shimchalari 2 A 1 ko‗plikda. Nom.Plur va Gen.Plur.da anatomik terminlar. 11 Ravish xosil bo‗lishi. Tibbiyotda qo‗llaniladigan 2A 1 olmoshlar. 2A 1 Sonlar: Tartib va sanoq sonlar. Lotin va grek old 12 qo‗shimcha sonlari. Klinik atamalar yasash usullari. Suffiksasiya. Prefiksasiya usuli. Klinik terminlar ya sovchi atama elementlar. A‘zo va 13 tana qismlarini ifodalovchi ,ilm- fanni, diagnostik 2A 1 usullarni, davolashni, iztirobni, kasalliklarni ifodalovchi yunon atama elementlar. Yunon– lotin dubletlari. Organlardagi va to‗qimalardagi patologik o‗zgarishlarni, terapevtik va xirurgik usullarni 14 jins hamda yoshni ifodalovchi, funksional va patologik 2 A 1 holat hamda jarayonlarni ifodalovchi, turli fizik xususiyat, sifat, munosabat va boshqa belgilarni ifodalovchi yakka atama elementlar. III bo‗lim. Farmasevtikterminologiyagakirish. 15 Dorivormoddalarningtrivialnomlari. Tarkibiyqismchalar. 2 A 1 Dorishakllari. Faramasevtikterminlarstrukturasi. 16 Fe‘l va uning grammatik kategoriyalari. Standart reseptura 2 A 1 formulirovkalari fe‘llar bilan. Farmasevtik terminlarni va tarkibiy qismchalarni 2A 1 17 ishlatilishini mustahkamlash. Standart reseptura 2A 1 fRoersmeupltirsotvrukkatluarriaskio. ‗Rmeaskepcht iyloarzisbhilaqnoidalari. Tabletka, 18 shamchalar va ko‗z plyonkalarini yozish da tushum kelishigini qo‗llanilishi. 19 Resepturada kimyoviy elemenlar.Kislotalar. 2A 1 Oksidlar.Tuzlar. 20 Reseptda asosiy qisqartmalar. 2A 1 Fan bo‗yicha jami soat miqdori 40 20 3.O„quvchilarning bilim va ko„nikmalarini baholash O‗quv dasturi asosida o‗quvchilar tomonidan o‗zlashtirilgan bilim va ko‗nikmalar Ichki nazorat bo‗yicha amaldagi tartib asosida baholanadi. Baholash usullari yozma, og‗zaki, savol-javob, test, amaliy topshiriqlardan Iborat bo‗lib, ular o‗quv elementini o‗zlashtirish natijalarini aniqlashga imkon beradi. Nazorat savollari va topshiriqlar qo‗yilgan maqsadga ham ohang bo‗lishi lozim.



2-ILOVA No‘kis medicina kolleji tarepinen kvalifikatsiya boyinsha islep shig‘arilig‘an 2022 -jil 30-avgust tastiyiqlang‘an ishshi oqiw rejede « Medicina terminologiyasi ha‘m latin tili » pa‘ninen 40 saat jaratilg‘an Du‟ziwshiler: ________________ Duysenbaeva Q. A. Pıkır M. Turımbetova - Nókis medicina kolledji direktorı. Medicina bıldırıwshı: ilimleri doktorı _______ Z. Usenova -Nókis medicina kolledjiniń oqıw isleri boyınsha direktor orınbasarı ________ Oqıtıw materialları toplamın «Uliwma medicinaliq pa‘nler » kafedrasınıń 2022– jıldaǵı «____» sanlı jıynalısında talıqlandı hám maqullandı. Pedagogikalıq keńestiń 2022 jıldaǵı «____» sanlı jıynalısında oqıw processine qollanıwǵa usınıs etildi.

3-ilova Medicina terminologiya ha‟m latin tili pa‟ninen semesrtlarda bo‟listirilgen saatlardin‟ bo‟liniwleri № Shinig‟iw tu‟rleri Ajratilg‟an Semestrlar kesiminde saatlar I II III IV 1 Ja‟mi auditoriya 60 ju‟klemesi 2 Na‟zeriy shinig‟iwlar 40 40 3 A‟meliy shinig‟iwlar - 4 Labaratoriya jumisi - 5 Seminar - 6 Kurs jumisi - 7 O‟z betinshe jumis 20 20

Medicina terminologiya ha‘m latin tili pa‘ninen sh Temalar ha‟m Shini Oqitiw na‟tiyjeleri o‟zbetinshe temalar g‟iw tu‟ri ati ha‟m saati 12 3 4 1 Medicinalıq terminologiyaga A 2 1Latin tilinin‘ kelip kirisiw. Lotin shig‘iwi haqqinda álippesi. Dawıslı hám tu‘sindiriw dawıssız háripler.. Pát qoyıw qaǵıydaları.. ―Latin tili ha‘m medicina terminologiyas ‖ pa‘ni nin‘ medicinada tutqan orni haqqinda tu‘sindiriw O‟z betinshe jumis: 2 ―Latin tili ha‘m medicina Dawıslı hám dawıssız terminologiyasi ‖ pa‘ni háripler nin‘ rawajlaniw tariyxi haqqinda tu‘sindiriw 2 Diftong ha‘m A2 4―Pa‘t ‖ qoyiw qagiyda lari haqqinda tu‘sindiriw 5Dawisli ha‘m dawissiz ha‘ripler haqqinda aytip tŭsin dirip beriw Dawıslı hám dawıssız hárip keliw Latin alfavitinde 1

hinig‘iwlar turleri boyinsha temalar rejesi mazmuni Oqitiw na‟tiyjelerin U‟yretiletu Qa‟liplestiriletu bahalaw ĝin bilimler ĝin konlikpeler 5 6 7 Latin tilinin‘ kelip shig‘iwi Latin tilinin‘ kelip haqqi‘nda tu‘sinikke iye -Latin shig‘iwin, boladi‘ ―Latin tili ha‘m medicina alippesi medicinada tutqan terminologiyasi‖ pa‘ni nin‘ - rawajlaniw orni haqqinda medicinada tutqan orni mag‘liwmat haqqinda tu‘sinikke iye tariyxi - pa‘t beriwdi, boladi ―Latin tili ha‘m medicina -Dawisli alfavit.dawisli terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ ha‘ripler ha‘m dawissiz ha‘ripler, pa‘t rawajlaniw tariyxi haqqin - dawissiz da tu‘sinikke iye boladi ha‘ripler tema boyinsha 4Pa‘t qoyiw qagiydalar boyinsha tu‘sinikke iye oqiwshilarda 5Dawisli ha‘ripler ha‘m dawissiz ha‘ripler haq qin bilimdi da tu‘sinikke iye boladi qa‘liplestiriw pler haqqinda referat jasap boyinsha Latin alfavitinde ko‘nlikpege iye boldi Dawıslı hám dawıssız háripler haqqinda referat tayarladi -Latin Diftong ha‘m 11

digraflar Birikken ha‘riplerdin‘ bo‘liniwi ha‘ripler. haqqi‘nda tu‘sindiriw Diftonglardin‘ aytiliwi ha‘m jaziliwi haqqi‘nda tu‘sindiriw Birikken ha‘riplerdi uyretiw O‟z betinshe jumis: 1 Birikken ha‘ripler boyinsh Birikken ha‘ripler. Atliqti tu‘sindirip beriw 3 Atlıq: gramatik A2 2 Atliqlardin’ rodlarda, seplklerde,sanlarda kategoriyalar.Awdar tu’rleniwi tu‘sindiriw ma formasi , Atliqtin 3 İyelik sepligi birlik sanının’ bes toparda turleniwi , rodi. sepleniwin aytip beriw Negiz. Maslaspag‘an 4 Maslasmag‘an aniqlawshi jardeminde aniqlawshi anatomik terminler. haqqinda tu‘sindirip jardeminde anatomik beriw Atliqtin turleniwi , rodi haq terminler 1 Kelbetlikler haqqinda O‟z betinshe jumis: 1 tu‘sindirip beriw Atliqtin turleniwi rodi 4 Kelbetlik: gramatik A 2 kategoriyalar. 1

ha‘riplerdin‘ bo‘liniwi alippesi digraflar haqqi‘nda bildi Diftonglardin‘ aytiliwi -Diftonglar Birikken ha‘m jaziliw haqqi‘nda -giagraflar ha‘ripler haqqnda tu‘sinikke iye boladi‘ Birikken ha‘ripler haqqin - Birikken oqiwshilarda da bilimge iye boldi ha‘ripler bilimdi qa‘liples ha bayanat islep keliw tiriw boyinsha Atliq tusinsheshine iye ko‘nlikpege iye boldi 2 Atliqlardin’ rodlarda, boldi seplklerde,sanlarda tu’rle Birikken ha‘ripler haqqinda niwi boyinsha tu‘sinik aldi bayanat jasadi 3 İyelik sepligi birlik sanının’ bes toparda -Atliq Atlıqtin‘ gramatik sepleniwin bildi -Atliqtin‘ kategoriyalarin, 4 Maslasmag‘an aniqlawshi jardeminde rodlari awdarma formasi anatomik terminler haqqinda tu‘sinikke iye - Atliqtin‘ Atliqtin turleniwin boldi qqinda bayanat jasaw seplikleri rodin . Negizi - Atliqtin‘ haqqinda Maslas 1 Kelbetlikler haqqi‘nda turleniwi pag‘an aniqlawshi tu‘sindirip beriw Sanlarda jardeminde anatomik terminler boyinsha ko‘nlikpege iye boldi Atliqtin turleniwi , rodi haqqinda bayanat jasadi - kelbetlik Kelbetlik gramatik - so‘zlikler kategoriyalardi 12

Awdarma formasi. 2 Kelbetlik toparlarin 1- 2 topar kelbetlik. tu‘sindiriw 3 1-2 toparda sepleniwshi kelbetliklerdin‘ so‘zlik formasın aytip beriw 4 1-2 topar sepleniwshi kelbetliklerdin‘ soz jasawshi‘ qosi‘mtalarin tu‘sindirip beriw 5Maslasqan aniqlawshi jardeminde anatomik O‟z betinshe jumis: terminler aytadi 1 Kelbetlikler haqqinda baya Kelbetlik 5 Kelbetlik da‘rejeleri: A 2 Kelbetlik da‘rejeleri qiyaslaw da‘reje, haqqinda tu‘sinderedi jasaliwi ha‘m Kelbetliktin‘ turleniwi, turleniwi, qosimtalari qosimtalari boyinsha Arttirilg‘an da‘reje so‘zliklerdi aytip jasip berdi Arttirilg‘an da‘reje haqqinda tusindiredi O‟z betinshe jumis:. 1 Kelbetlik da‘rejeleri haqqin Kelbetlik da‘rejeleri 6 Atliqtin III turleniwi. A 2 1.U‘shinshi topar atlıqlar Genus masculinum. ının‘ seplewqosımtasınin' áhmiyetin tu‘sindirip beriw 1

2 Kelbetlik - gramatik Awdarma forma toparlari‘tu‘sinik aldi kategoriyalar sin 1 ha‘m 2 3 1-2 toparda sepleniwshi topar kelbetlik kelbetliklerdin‘ so‘zlik . lerdi ha‘m so‘z formasın bildi likler boyinsha 4 1-2 topar sepleniwshi ko‘nlikpege iye kelbetliklerdin‘ soz boldi jasawshi qosimtalarin bildi Kelbetlikler haqqinda bayanat 5 Maslasqan aniqlawshi jasaydi jardeminde anatomik terminlerdi bildi anat jasip keliw Kelbetlik da‘rejeleri haqqinda tu‘sindere aladi Kelbetliktin‘ turleniwi, qosimtalari boyinsha so‘z liklerdi aytip jasip beredi Arttirilg‘an da‘reje Kelbetlik da‘rejeleri haqqinda haqqinda tusindire aladi nda bayanat tayarlaw bayanat tayarlaydi 1 U‘shinshi topar -Atliq U‘shinshi toparda atlıqlarının‘ seplew qosımtası áhmietin bildi - turleniwleri sepleniwshi - III topar atlıqlar menen turleniw rodta ha‘m sanda 13

O‟z betinshe jumis: 2.U‘shinshi toparda Genus masculinum sepleniwshi atlıqlar degi qosimtalar menen rodta ha‘m sanda baylanısin tu‘sindiriw 3Genus masculinumdegi qosimtalar menen so‘zliklerdi tu‘sindiriw 1 Genus masculinumdegi qos jazip yadlap aytip beriw 7 A 2 1.U‘shinshi topar atlıqlar ının‘ seplewqosımtasınin' áhmiyetin tu‘sindirip Atliqtin III turleniwi . beriw Genus femininum. 2.U‘shinshi toparda sepleniwshi atlıqlar menen rodta ha‘m sanda baylanısin tu‘sindiriw 3Genus femininumdegi qosimtalar menen so‘zliklerdi tu‘sindiriw O‟z betinshe jumis: 1 Genus femininumdegi qosim Genus femininum. jazip yadlap aytip beriw 8 Atliqtin III turleniwi . A 2 1.U‘shinshi topar atlıqlar Genus neutrum. ının‘ seplewqosımtasınin' áhmiyetin tu‘sindirip beriw 1

2 U‘shinshi toparda so‘zlikler baylanısin sepleniwshi atlıqlar menen - Genus tu‘sindiriwde rodta ha‘m sanda baylanısi masculinum haqqinda tu‘sinik aldi oqiwshilarda bilimdi qa‘liples 3Genus masculinumdegi tiriw boyinsha qosimtalar menen ko‘nlikpege iye so‘zliklerdi ayta aladi simtalar menen so‘zliklerdi boladi Genus masculinumdegi qosimta lar menen so‘zliklerdi jaza aladi ha‘m yadlap aytip beredi 1 U‘shinshi topar -Atliq U‘shinshi toparda atlıqlarının‘ seplew qosımtası áhmietin bildi - turleniwleri sepleniwshi atlıqlar menen 2 U‘shinshi toparda - III topar rodta ha‘m sanda sepleniwshi atlıqlar menen baylanısin rodta ha‘m sanda baylanısi turleniw tu‘sindiriwde haqqinda tu‘sinik aldi so‘zlikler 3Genus femininumdegi qosimtalar menen - Genus so‘zliklerdi ayta aladi mtalar menen so‘zliklerdi femininum oqiwshilarda bilimdi qa‘liples 1 U‘shinshi topar atlıqlarının‘ seplew tiriw boyinsha qosımtası áhmietin bildi ko‘nlikpege iye boladi Genus femininumdegi qosimtalar menen so‘zliklerdi jaza aladi -Atliq U‘shinshi toparda - turleniwleri sepleniwshi - III topar atlıqlar menen turleniw rodta ha‘m sanda 14

O‟z betinshe jumis: 2 2.U‘shinshi toparda Genus neutrum. A2 sepleniwshi atlıqlar 9 Atliq ha‘m kelbet menen rodta ha‘m sanda liktin ataw sepligi baylanısin tu‘sindiriw nkion‘‘plqikossiamndtaalari 3Genus neutrum degi O‟z betinshe jumis: 1 qosimtalar menen Atliq ha‘m kelbetlik so‘zliklerdi tu‘sindiriw Genus neutrum qosimtalar tin baylanisi A2 yadlap aytip beriw 10 Atliq ha‘m 1Atliq ha‘m kelbetliktin baylanisi haqqinda kelbetliktin iyelik tu‘sindiriw 2Ataw sepliginin‘ sepliginin qosimta qosimtalari ko‘plik lari ko‘plik sanda Nom .Plur ha‘m sanda jaziliw baylanisin tu‘sindirip beriw Gen.Plur.de anatomik So‘zliklerdi aytip oqiliwin tu‘sindiriw Atliq ha‘m kelbetliktin bay jazap keliw Atliq ha‘m kelbetliktin iyelik sepliginin qosimta lari haqqinda tu‘sindirip beriw Ataw ha‘m iyelik sepliginin‘ qosimta lari 1

2 U‘shinshi toparda so‘zlikler baylanısin sepleniwshi atlıqlar menen - Genus tu‘sindiriwde rodta ha‘m sanda baylanısi haqqinda tu‘sinik aldi neutrum oqiwshilarda 3Genus neutrumdegi bilimdi qa‘liples qosimtalar menen so‘zliklerdi ayta aladi tiriw boyinsha menen so‘zliklerdi jazip ko‘nlikpege iye 1Atliq ha‘m kelbetliktin boladi baylanisi haqqinda tu‘sinikke iye boladi Genus neutrum qosimtalar 2Ataw sepliginin‘ menen so‘zliklerdi jaza aladi qosimtalari ko‘plik sanda jaziliw baylanisin -atliq Atliq ha‘m kelbet tu‘sindirip beri aladi So‘zliklerdi yadlap ayta - kelbetlik liktin baylanisi aladi -so‘zlikller haqqinda ha‘m ataw sepliginin‘ ylanisi boyinsha referat qosimtalarin ko‘plik sanda jaziliw baylanisin tu‘sindiriw boyin sha ko‘nlikpege iye boladi Atliq ha‘m kelbetlik tin baylanisi boyinsha referat tayarlaydi Atliq ha‘m kelbetliktin -atliq Atliq ha‘m - kelbetlik iyelik sepliginin qosimta -so‘zlikller kelbetliktin iyelik lari haqqinda tu‘sindirip - Nom .Plur sepliginin qosim beri aladi -Gen.Plur.de ta lari ko‘plik Ataw ha‘m iyelik sepligi anatomik nin‘ qosimta lari ko‘plik sanda Nom .Plur ha‘m Gen.Plur.de 15

terminler. ko‘plik sanda Nom .Plur ha‘m Gen.Plur.de O‟z betinshe jumis: 1 anatomik terminlerin Nom .Plur ha‘m aytip tu‘sindiriw Nom .Plur ha‘m Gen.Plur Gen.Plur.de anatomik jazip sol haqqinda bayana terminlar. A2 Ra‘wish haqqinda 11 Ra‘wish jasaliwi. tu‘sindiriw . Meditsinada qollanila Meditsinada qollanila tug‘in almasıqlardi aytip tug‘in almasıqlar. tusindirip o‘tiw O‟z betinshe jumis: 1 Ra‘wish haqqinda bayanat Ra‘wish A2 12 Sanlıq: Ta‘rtip ha‘m 1Ta‘rtip ha‘m sanaq sanaq sanlar.Latin sanlar haqqinda ha‘m grek aldi tu‘sindiriw qosimtali sanlar. 2Latin ha‘m grek aldi qosimtali sanlar O‟z betinshe jumis: 1 haqqinda so‘zliklerdi Sanaq sanlar jazip tu‘sindiriw 13 Klinik atamalar jasaw A 2 Ta‘rtip ha‘m sanaq sanlar usullari. Suffiksatsiya .Prefiksatsiya usuli. 1Klinik atamalar jasaw usullari haqqinda tu‘sindiredi 1

sanda Nom .Plur ha‘m terminler anatomik termin Gen.Plur.da anatomik terminlerin ayta aladi ler boyinsha ko‘nlikpege iye r.de anatomik terminler at tayarlaw boladi Nom .Plur ha‘m Gen.Plur.de anatomik terminlerdi aytip bayanat jasaydi . Ra‘wish haqqinda -Ra‘wish Ra‘wish jasaliwin tu‘sinikke iye boladi -almasiqlar Meditsinada qollanila tug‘in Meditsinada almasıqlardi aytip qollanilatug‘in almasıqlar boyin tusindirip bere aladi sha ko‘nlikpege t tayarlap keliw iye boladi Ra‘wish haqqinda bayanat jasaydi 1Ta‘rtip ha‘m sanaq -ta‘rtip san Ta‘rtip ha‘m sanlar haqqinda biledi -sanaq san sanaq sanlar di -grek aldi Latin ha‘m grek 2Latin ha‘m grek aldi qosimtalar aldi qosimtali qosimtali sanlar haqqinda sanlardi oqiwshi so‘zliklerdi jazip tu‘sindire larda bilimdi aladi qa‘liples tiriw r boyinsha referat tayarlaw Ta‘rtip ha‘m sanaq sanlar haqqinda referat tayarlaydi 1Klinik atamalar jasaw - Klinik Klinik atamalar, usullari haqqinda atamalar Suffiksatsiya, tu‘sinikke iye boladi Suffiksatsiya Prefiksatsiya 16

Klinik terminler 1 2Suffiksatsiya ha‘m jasawshi atama A2 prefiksatsiya usuli elementler. Organ haqqinda aytip beredi ha‘m keselliklerdi Klinik terminler jasawshi bildiriwshi grek atama elementler terminleri haqqinda tu‘sindiredi Organ ha‘m keselliklerdi O‟z betinshe jumis: bildiriwshi grek terminler Organ ha‘m kesellik haqqinda aytip beredi lerdi bildiriwshi grek terminler Organ ha‘m keselliklerdi 14 Grek-latin dubletleri. haqqinda bay Organlardag‘i ha‘m toqimalardag‘i Grek-latin dubletleri patologik o‘zgerisler haqqinda tu‘sindiredi di ha‘m proceslerdi Organlardag‘i ha‘m bildiriwshi atama toqimalardag‘i patologik elementleri. o‘zgerislerdi bildiriwshi atama elementler atap tu‘sindiredi O‟z betinshe jumis: 1 Grek-latin dubletleri haq A2 Grek-latin dubletleri Farmacevtik terminolo giya haqqinda aytadi 15 Farmacevtik terminologiyag‘a 1

2Suffiksatsiya ha‘m Prefiksatsiya ha‘m klinik ter prefiksatsiya usuli haqqinda -Klinik aytip bere aladi terminler minler jasawshi Klinik terminler jasawshi atama elementler haqqinda atama elementler tu‘sindirip bere aladi Organ ha‘m kesel Organ ha‘m keselliklerdi bildiriwshi grek terminler liklerdi bildiriwshi haqqinda ayta aladi grek terminlerdi i bildiriwshi grek terminleri yanat tayarlaw oqiwshilarda bilimdi qa‘liples tiriw Organ ha‘m keselliklerdi bildiriwshi grek terminler haqqinda bayanat tayarlaydi Grek-latin dubletleri -dubletler Organlardag‘i haqqinda tu‘sinikke iye ha‘m toqimalar Organlardag‘i ha‘m -patologik dag‘i patologik toqimalardag‘i patologik o‘zgerisler o‘zgerislerdi bil o‘zgerislerdi bildiriwshi diriwshi atama atama elementler atap tu‘sindire aladi elementlerdi oqiw shilarda bilimdi qa‘liples tiriw qqinda bayanat tayarlaw Grek-latin dubletleri haqqinda bayanat tayarlaydi Farmacevtik terminolo giya - Darilik zatlardin‘ haqqinda ayta aladi Farmacevtik trivial atlarin ha‘m 17

kirisuw. Darilik 1 Darilik zatlardin‘ trivial zatlardin‘ trivial A2 atlarin tu‘sindirip jazip atlari.Dari turleri berdi Farmacevtik 1 terminler strukturasi A2 Dari turleri boyinsha so‘zliklerdi jazip O‟z betinshe jumis: 1 tu‘sindirip beriw Farmacevtik termin A2 16 Feyil ha‘m onin‘ Farmacevtik terminler str grammatik taya kategoriyalari. Feyil menen standart Feyil haqqinda receptura qagiydani tu‘sindierdi formulirovkasi Feyil menen standart O‟z betinshe jumis: receptura formulirovkasi Feyil ha‘m gramma haqqinda tu‘sindiredi tik kategoriya lari 17 Farmacevtik termin Feyil ha‘m onin‘ gramma ler ha‘m bo‘limleri. bayanat Standart receptura Farmacevtik terminler O‟z betinshe jumis: haqqinda tu‘sindiredi Farmacevtik Standart receptura terminler haqqinda tusindirip 18 Recept strukturasi. beredi Recept jaziw Farmacevtik termin ler bayanat 1Recept jaziw qag‘iyda larin tu‘sindiredi 1

Darilik zatlardin‘ trivial terminologiy dari turleri boyin atlarin tu‘sindirip jazip bere sha so‘zliklerdi aladi - trivial atlar Dari turleri boyinsha -da‘ri turler oqiw shilarda so‘zliklerdi jazip bilimdi qa‘liples tu‘sindirip beri aladi rukturasi haqqinda bayanat tiriw arlaw Feyil haqqinda qagiydani Farmacevtik terminler strukturasi tu‘sindire aladi Feyil menen standart haqqinda bayanat tayarlaydi receptura formulirovkasi haqqinda tu‘sinikke iye -Feyil Feyildin‘ gramma atik kategoriyalari haqqinda -reseptura tik kategoriyalarin tayarlaw -so‘zlikler feyil menen stan Farmacevtik terminler dart receptura for haqqinda tu‘sinikke iye Standart receptura haqqinda mulirovkasi tusindirip bere aladi qa‘liples tiriw ha‘m bo‘limleri haqqinda Feyil ha‘m onin‘ grammatik tayarlaw kategoriyalari haqqinda bayanat 1Recept jaziw qag‘iyda larin biledi tayarlaydi - Farmacevtik ter Farmacevtik minler ha‘m bolim terminler lerin oqiwshilarda Standart qaliplestiriw receptura Farmacevtik termin ler ha‘m bo‘limleri haqqinda bayanat tayarlaydi -recept Tabletka, sham -Tabletka shalardi jaziwda 18

qag‘iydalari . 2Tabletka, shamshalardi jaziwda iyelik sepliginin‘ Tabletka, shamshalar qollaniliwinda di jaziwda iyelik so‘zliklerdi tu‘sindiredi sepliginin‘qollaniliwi O‟z betinshe jumis: 1 Recept strukturasi haq Recept strukturasi. 1Recepturada ximiyaliq elementlerdin ataliwin 19 Recepturada A2 jasip tu‘sindiredi ximiyaliq elementler, 2Kislotalar , Oksidlar. kislotalar. Oksidlar. Duzlardin latinsha atama Duzlar . larin tu‘sindirip beredi O‟z betinshe jumis: 1 Recepturada ximiyaliq elem Recepturada A2 bayanat j ximiyaliq elementler Recept haqqinda 20 Recepttegi tiykarg‘i tu‘sindiriw qisqartpalar Recepttegi tiykarg‘i qisqartpalardi aytip jasip O‟z betinshe jumis: 1 tu‘sindiriw Recepttegi tiykarg‘i Recepttegi tiykarg‘i qisqar 40 tayarlaw qisqartpalar 20 60 Amaliy O‘z betinshe jumis Ja‘mi 1

2Tabletka, shamshalardi -shamshalar iyelik sepliginin‘ jaziwda iyelik sepliginin‘ qollaniliwinda so‘zliklerdi Jaziliwi qollaniliwinda ayta aladi so‘zliklerdi oqiwshilarg‘a qqinda bayanat tayarlaw ŭyretiw 1Recepturada ximiyaliq Recept strukturasi haqqinda elementlerdin ataliwin jasip tu‘sindire aladi bayanat tayarlaydi 2Kislotalar , Oksidlar. Duzlardin latinsha atamala -ximiyaliq Recepturada rin aytip tu‘sindire aladi elementler ximiyaliq element -kislotalar lerdin kislota, duz -oksidler oksidler ataliwin -duzlar jasip oqiwshilarda ŭyretiw mentlerdin jaziliw boyinsha Recepturada ximiyaliq element jazip keliw lerdin jaziliw boyinsha bayanat Recept haqqinda tu‘sinikke iye boladi tayarlaydi Recepttegi tiykarg‘i qisqartpalardi aytip jasip -recept Recepttegi tiykar tu‘sindire aladi g‘i qisqartpalardi rtpalar haqqinda bayanat - qisqarpa so‘zlikler aytip jasip oqiwshilarg‘a tu‘sindiriw Recepttegi tiykarg‘i qisqartpalar Boyinsha bayanat tayarlaydi 19

20

№ Tema atamaları Jámi Oqıtıw Óz Oqıwshılardıń dıń betinsıhs ejum bilim hám Sáne shólke kónlikpelerin mlestiri bahalaw bówlimi Latin tili 2 saat Názeriy Shinig'iw Oqıwshılardıń tariyxı.Mediсinada islew, alfavit bilimlerin tutqan ornı yadlaw. ózlestiriwi awız- 1 Alfavit.dawi‘sli‘ ha‘m dawi‘ssi‘z ha‘ripler. eki soraw, test Pa‘t. sorawları,Blic soraw tiykarında bahalanadı Diftong ha‘m digraflar 2 saat Názeriy Test Oqıwshılardıń Birikken ha‘ripler. sorawları bilimlerin ózlestiriwi awız- Shinig‘iw 2 islew, eki soraw, test sozlikler sorawları,Blic yadlaw. soraw tiykarında bahalanadı 3 Atlıq: gramatik 2 saat Názeriy Test Oqıwshılardıń kategoriyalar.Awdarma sorawları bilimlerin ózlestiriwi awız- formasi haqqinda Shinig‘iw eki hám Soraw sizge usılınan tusinik , Atliqtin islew, paydalanıp bahalanadı turleniwi , rodini sozlikler aniqlaw. yadlaw. Negiz.Maslasmag‘an aniqlawshi jardeminde anatomik terminler. 2 saat Názeriy Test Oqıwshılardıń 4 Kelbetlik: gramatik sorawları Shinig‘iw bilimlerin kategoriyalar. ózlestiriwi islew, soraw-juwap hám Awdarma formasi. test tapsımaları Kelbetliktin‘ orınlaw arqalı bahalanıladı 1-2gruppasi. Quramali sozlikler anatomik terminler. yadlaw. Maslasqan aniqlawshi . jardeminde anatomik terminler. 5 Kelbetlik da‘rejeleri 2 saat Názeriy Test Oqıwshılardıń h‘a‘m olardın‘ sorawları Shinig‘iw bilimlerin meditsina ózlestiriwi terminologiyasında islew, awızeki hám qollanılıwı. 3x4 texnologiyası sozlikler 21

Qiyaslaw da‘reje, yadlaw. bahalanadı jasaliwi ha‘m Oqıwshılardıń turleniwi,qosimtalari.A bilimlerin ózlestiriwi rttirilg‘an da‘reje. soraw-juwap hám T-kestesi 6 3-toparda tu‘rleniwshi 2 saat Názeriy Test tiykarında bahalanadı atlıqlar.Genes sorawları Oqıwshılardıń bilimlerin masculinum Shinig‘iw ózlestiriwi baqlaw sorawları islew, hám Kanseptual kestesi sozlikler tiykarındabahalan adı yadlaw. Oqıwshılardıń bilimlerin 7 3-toparda tu‘rleniwshi 2 saat Názeriy Test ózlestiriwi awız- eki hám Balıq atlıqlar.Genes sorawları skeleti tiykarında femeninum Shinig‘iw Oqıwshılardıń bilimlerin islew, ózlestiriwi soraw-juwap hám sozlikler test tapsımaları orınlaw arqalı yadlaw. bahalanıladı Oqıwshılardıń 8 3-toparda tu‘rleniwshi 2 saat Názeriy Test bilimlerdi ózlestiriwi jazba atlıqlar.Genes neutrum sorawları usılında bahalanadı Shinig‘iw Oqıwshılardıń islew, bilimlerin ózlestiriwi awız- sozlikler eki hám Balıq skeleti tiykarında 9 Atlıq ha‘m 2 saat yadlaw. oqıtıwshı kelbetliklerdin‘ bas Názeriy Test seplik qosimtalari sorawları Shinig‘iw koplikte islew, sozlikler yadlaw. 10 Atlıq ha‘m 2 saat Názeriy Test kelbetliklerdin‘ iyelik sorawları Shinig‘iw seplik qosimtalari islew, koplikte.Nom.plur ha‘m Gen.plur.da sozlikler anatomik terminler. yadlaw. 11 Ra‘wish 2 saat Názeriy Test sorawları jasaliwi.Meditsinada Shinig‘iw qollanilatug‘in almasıqlar. islew, sozlikler yadlaw. 22

12 Sanlıq: Ta‘rtib ha‘m 2 saat Názeriy Test tárepinen sanaq sanlar.Latin ha‘m sorawları bahalanadı Shinig‘iw Oqıwshılardıń grek aldi qosimtali bilimlerdi islew, ózlestiriwi jazba sanlar. usılında sozlikler bahalanadı yadlaw. Oqıwshılardıń bilimlerdi 13 Klinik atamalar jasaw 2 saat Názeriy Test ózlestiriwi jazba sorawları usılında usullari. Shinig‘iw bahalanadı Suffiksatsiya.Prefiksats islew, Oqıwshılardıń bilimlerdi iya usuli. Klinik sozlikler ózlestiriwi jazba usılında terminlar jasawshi yadlaw. bahalanadı atama elementlar. Oqıwshılardıń Organ ha‘m dene bilimlerdi ózlestiriwi jazba bolimlarini bildiriwshi, usılında bahalanadı ilim-pa‘ndi, diagnostik usullardi, emlewdi, keselliklerdi bildiriwshi grek terminlari. 14 Grek-latin dubletleri. 2 saat Názeriy Test Organlardag‘i ha‘m sorawları toqimalardag‘i Shinig‘iw patologik o‘zgerislerdi, terapevtik ha‘m islew, xirurgik usullardi jinsi sozlikler yadlaw. ha;m jasin bildiriwshi, funkcional ha‘m patalogik jag‘day ha‘mde proceslerdi bildiriwshi ha‘r turli fizikaliq qa‘siyetleri ha‘m basqa belgilerdi bildiriwshi jeke atama elementlari. 2 saat Názeriy Test 15 Farmacevtik sorawları Shinig‘iw terminologiyag‘a islew, kirisuw. Darilik zatlardin‘ trivial sozlikler atlari.Darilardin' yadlaw. duzilisi, formalari. Farmacevtik terminlar strukturasi 23

16 Feyil ha‘m onin‘ 2 saat Názeriy Test Oqıwshılardıń sorawları bilimlerin grammatik Shinig‘iw ózlestiriwi soraw-juwap hám kategoriyalari. Standart islew, test tapsımaları orınlaw arqalı receptura sozlikler bahalanıladı Oqıwshılardıń formulirovkalari yadlaw. bilimlerdi ózlestiriwi jazba feyillar menen. usılında bahalanadı 17 Farmacevtik 2 saat Názeriy Shinig‘iw terminlardi ha‘m islew, Oqıwshılardıń sozlikler bilimlerdi duziluw qosimtalarini yadlaw. ózlestiriwi jazba usılında isletiliwin bekkemlew. bahalanadı Standart receptura Oqıwshılardıń bilimlerdi formulirovkalari ózlestiriwi jazba usılında komekshiler menen 2 saat Názeriy Test bahalanadı 18 Recept strukturasi. sorawları Shinig‘iw Oqıwshılardıń Recept jaziw bilimlerin qag‘iydalari . Tabletka, islew, ózlestiriwi soraw-juwap hám shamshalardi jaziwda sozlikler test tapsımaları iyelik sepliginin‘ orınlaw arqalı yadlaw. bahalanıladı qollaniliwi 19 Recepturada ximiyaliq 2 saat Názeriy Test elementlar, kislotalar, sorawları oksidlar, duzlar. Shinig‘iw islew, sozlikler yadlaw. 20 Recepttag‘i tiykarg‘i 2 saat Názeriy Test qisqartpalar sorawları Shinig‘iw islew, sozlikler yadlaw. Ja‘mi 40 saat 40 saat 24

25

Kirisiw Ózbekstan Respublikasi Prezidentiniń 2019-jıl 06-sentyabrdegi ―Professional bilimlendiriw sistemasın jáne de rawajlandırıw boyınsha qosımsha is-ilajlar haqqında‖ġı ПФ-5812 sanlı Pármanı hám 2020-jıl 07-apreldegi ―Medicina- sanitariya tarawında kadrlardı tayarlaw hám úzliksiz kásiplik rawajlandırıwdıń jańa dizimin shȯlkemlestiriw is ilájları haqqında‖ġı ПҚ-4666 sanlı Qararı, Ȯzbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 07-avgusttegi 466-sanlı ―Ȯzbekstan Respublikasında úzliksiz baslanġısh, orta hám orta arnawlı professional bilimlendiriw sistemasın tártipke salıwshı normativ-huqıqıy hújjetlerdi tastıyıqlaw haqqında‖ġı úlgili nizamġa tiykarlanip tastiyiqlanġan. « Mediсina terminologiyasi ha‘m latin tili » páninen tayarlanǵan usı pánniń tálım texnologiyasi Ózbekstan Respublikası «Kadrlardı tayarlaw milliy dástu‘ri tiykarında» bilimli, hár tárepleme jetik,tájriybeli hám dáslepki kásiplik kónlikpelergere iye bolıwı ushın kishi qániygelerdi tayarlaw maqsetinde islep shıǵılǵan bolıp, Talim tarmaq standartı hám namunaviy oqıw dástu‘ri tiykarında islenip shıǵıldı. Bunda «Hamshiralıq isi» qániygeligi boyınsha názeriy sabaq ushın tiyisli maǵliwmatlar yaǵnıy oqıwshının kásiplik qizigıwshılıǵın arttırıwshı birlemshi nazeriy bilimlerin payda etiwshi , birlemshi kónlikpelerdi payda etiwshi ámeliy sabaqlıqlar ushın temaları tolıq, tu‘sinerli, anıq hám ámeliy kónlikpeler dizimi tolıq ashıp kórsetilip jazılǵan. Bul óz nawbetinde oqıwshılardıń kásiplık kónlikpeleri hám malakaların payda etiwshi temalar anıq hám tu‘sinerli dárejede ashıp kórsetilgen. Sabaq rejesi, oqıwshınıń biliwi hám orınlay alıwı kerek bolǵan kórsetpeler tiykarın da jaratılǵan bolıp, tema bayan etilgen.Hár bir temeǵa tiyisli rejesi, tayanısh sózlerlerdiń mánisin ańlatıwshı sózler, temanıń bayanı hám qadaǵalaw sorawları anıq jarıtılıp berilgen. Usı « Latin tili ha‘m mediсina terminologiyasi » páninen tálım texnologiyasin tayarlawda paydalanılǵan tiykargı hám qosımsha ádebiyatlar atamaları hám mazmunı kórsetilip jazılǵan. 26

Názeriy sabaģınıń oqıtıw texnologiyası modeli Tema№ 1 : Medicinalıq terminologiyag‘a kirisiw. Latin álippesi. Dawıslı hám dawıssız háripler.. Pát qoyıw qaǵıydaları.. Oqıw sabaģınıń texnologiyası modeli Waqit – 80 minut Oqıwshılar sanı: Oqıw sabaģiniń formasi hám Názeriy-jańa bilimlerdi iyelew boyinsha oqiw túri: sabaģi Sabaq rejesi: 1Latin tilinin‘ kelip shi‘g‘i‘wi‘ 2―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ medicinada tutqan orni‘ 3.―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ rawajlani‘w tariyxi‘ 4. Pa‘t 5 Dawisli ha‘ripler ha‘m dawissiz ha‘ripler Sabaqtiń maqseti: Latin tilinin‘ kelip shi‘g‘i‘wi‘, medicinada tutqan orni‘ haqqi‘nda mag‘li‘wmat beriw, alfavit.dawi‘sli‘ ha‘m dawi‘ssi‘z ha‘ripler, pa‘t tema boyi‘nsha oqiwshilarda bilimdi qa‘liplestiriw Oqıw nátiyjesi 1Latin tilinin‘ kelip shig‘iwi tariyxin biledi 2―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ medicinada tutqan ornin tu‘sinedi 3.―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ rawajlani‘w tariyxin biledi 4. Pa‘t qoyiw qagiydasin biledi 5 Dawisli ha‘m dawissiz ha‘riplerdi biledi Pedagogikalιq máseleleri: Oqιtιw háreketiniń nátiyjesi: 1Latin tilinin‘ kelip shig‘iwi 1Latin tilinin‘ kelip shig‘iwi haqqi‘nda haqqinda tu‘sindiriw tu‘sinikke iye boladi‘ 2―Latin tili ha‘m medicina termino 2―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ lo giyasi ‖ pa‘ninin‘ medicinada pa‘ninin‘ medicinada tutqan orni haqqinda tutqan orni haqqinda tu‘sindiriw; tu‘sinikke iye boladi 3―Latin tili ha‘m medicina termino 3―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ logiyasi ‖ pa‘ninin‘ rawajlaniw pa‘ninin‘ rawajlaniw tariyxi haqqinda tariyxi haqqinda tu‘sindiriw; tu‘sinikke iye boladi; 4―Pa‘t ‖ qoyiw qagiydalari 4Pa‘t qoyiw qagiydalar boyinsha tu‘sinikke haqqinda tu‘sindiriw iye boldi 5Dawisli ha‘m dawissiz ha‘ripler 5Dawisli ha‘ripler ha‘m dawissiz ha‘ripler haqqinda aytip tŭsin dirip beriw haqqinda tu‘sinikke iye boladi; Oqıtıw usılları Túsindirip hám aytıp beriw Blis soraw, Issi kartartoshka Oqıtıw quralları Jazıw taxtası, grafikli organayzerler Oqıtıwdıń shólkemlestiriw túri Toparlarda yamasa juplıqta Oqıtıw sharayatı Proektor hám kompyuter oqiw xanasi Qaytar baylanıstıń usıl hám qurali Awizeki soraw: soraw-juwap ótkeriw 27

Oqıw sabaǵınıń texnologiyalıq kartası texnologik kartasi Basqıshla Jumistinń mazmuni r Oqıtıwshı Oqıwshı Ajiratılǵa n waqıt. 1-basqish, Sholkemlestiriwshi bólim. Sabaqqa temaǵa 1.Oqiwshilardiń sabaqqa tayarliǵi hám qatnasin tayarlanadi kirisiw tekseredi. 5 minut Oqiwshilarbiliminjetilistiriw. Úyge tapsirmani 1.Úyge berilgen tapsirmani baqlaydi hám ótilgen tema aytadi. boyinsha oqiwshilarǵa soraw-juwap ótkizedi, olardi Sorawlarǵa bahalaydi juwap beredi Maqset hám waziypani belgilew Tema ati hám 2 Temanin` ati, maqseti, rejesi hám kútiletúgin rejesin jazip nátiyjeler menen tanistiradi hám jazip aliwin aytadi. aladi 3.Óz betinshe jumis islewi ushin ádebiyatlar menen Diqqat qiladi. tanistiradi. sorawlarǵa 4.Sabaq barisinda sabaqti bahalaw kriteriyalari hám juwap beredi. kórsetkishleri menen tanistiradi(1-qosimsha) Jazip aladi Oqiwshilardiń bilimin aktivlestiriw Diqqat etedi. 2-tiykarg`i 5.Blic sorawlar arqali bilimlerin aktivlestiredi. Sorawlarǵa basqish Taza temaniń mazmuni juwap beredi. 65 minut 6.Názeriy sabaqtiń rejesi hám dúzilisine muwapiq oqitiw protsessin shólkemlestiriw boyinsha háreket ler Tapsirmani tártibin bayan etedi. Tiykarǵi jaǵdaylardi jazdiradi 7.Sabaqtiń mazmuni bayan etedi.(2 -qosimsha) orinlaydi Kishi toparlarga bólinedi Taza temani bekkemlew Kishi toparlarda 8.Ótilgen temani bekkemlew nátiyjesinde islew tapsirmalardi tarqatadi, «Issi kartoshka » texnikası, qagiydalari 9.Kishi toparlarǵa bóledi, toparlarda islew qaǵiyda sin menen esletedi (3-qosimsha), hár bir toparǵa tapsirma tanistiradi. beredi(4 -qosimsha), topar aǵzalarin bahalaw Hár bir topar óz kriteriyalari menen tanistiradi (5-qosimsha) tapsirmalari Jumisti baslaw ushin joriqnama beriledi 6 qosimsha boyinsha 10.Toparlarda islewdi baslawga ruxsat beredi. Hár bir kishi topar qatnasiwshilari tapsirmani orinlaw tártibin jumislarin túsingenligin aniqlaw maqsetinde qaytar baylanis baslaydi. Hár bir topar ótkizedi. sardarlari shigip Orinlaw protsessin bahlaydi, másláhatlar beredi. óz jumislarin 11.Tapsirmani orinlawga ajiratilgan waqit tawsilganin bayanat etedi. málim etedi, Toparlar bayanatin beredi.Topar Berilgen qosimsha agzalarin diqqat penen esitiwin hám sorawlar beriwin, sorawlarga sol menen birge óz ara bir-birlerin bahalawdi esletedi. juwap beredi. Juwaplardi toltiradi hám qisqasha nátiyje shigaradi. 28

3- 12.Toparlar tapsirmasin óz ara bahalawdi ótkizedi, Toparlar tapsir juwmaqla temaniń hár bir bólimi boyinsha nátiyje shigaradi, eń ma nátiyjelerin w- óz ara bahalaydi. shi tiykargilarina itibar beriledi, berilgen magliwmatlardi Magliwmatlardi basqish dápterge jaziwdi esletedi. Temaniń kásbiy xizmetiniń dápterge jazip (10 minut) áhmiyeti menen baylanisli bolgan temani aladi. juwmaqlaydi. Bahalari menen Sabaqtiń juwmaǵi tanisadi Aktiv qatnasqan oqiwshilardiń juwaplari analiz etilip bahalanadi hám xoshametlenedi. Tapsirmani jazip Úyge tapsirmaniń beriliwi. Keyingi sabaqqa aladi tapsirmalar hám oni orinlaw ushin qollanbalar beredi.(7 -qosimsha) 1-qosimsha Tema: Medicinalıq terminologiyaga kirisiw. Lotin álippesi. Dawıslı hám dawıssız háripler.. Pát qoyıw qaǵıydaları... Reje 1. Latin tilinin‘ kelip shi‘g‘i‘wi‘ 2. ―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ medicinada tutqan orni‘ 3. ―Latin tili ha‘m medicina terminologiyasi‖ pa‘ninin‘ rawajlani‘w tariyxi‘ 4. Pa‘t 5 Dawisli ha‘ripler ha‘m dawissiz ha‘ripler 2-qosimsha Kúndelikli qadaģalawSjaubmaiqsitnıńbmahaaqlaswetimezonlari Latin tili pa‘nin‘ tariyxi ― Medicina terminologiyasi ha‘m latin tili pa‘ninin‘ mazmuni, waziypalari haqqındaǵı bilimlerdi rawajlandırıw hám bekkemlew Názeriysabaqtıńáhmiyetligi Názeriy sabaqta alǵan bilimlerin bekkemlew, dáslepki kásiplik kónlikpe, tájriybelerin hám shaxsıy páziylet lerin rawajlandırıw  Názeriy alǵan bilimlerin tapsırmalar dıń juwapların tabıw arqalı bekkemlew.  Sistemalı tapsırmalardı orınlaw jolı menen kásiplik kónlikpelerin payda etiw  Sorawlardı tákirarlaw arqalı dáslepki kásiplik tájriybege aylandırıw 29

Bahalaw mezanlari T/r Mezanlar Baha 1 Tema boyinsha mag‘lumatlardi tolig‘i menen ayta alg‘an, alg‘an 5 bilimlerin ameliyatta qollana alatu‘g‘in, usi temani basqa pa‘nler menen baylanistira alatug‘in, o‘z betinshe jumis ha‘m 4 waziypalardi duris, tolig‘i menen orinlag‘an ha‘m jan‘aliq kirgize 3 alatug‘in, basqa o‘qiwshilarg‘a o‘rnek bola alatug‘in 2 o‘qiwshilarg‘a 2 Tema boyinsha o‘qiw ko‘rgezbeli qurallardan paydalana alatug‘in, o‘z betinshe pikirlew alg‘an bilimlerin a‘meliy jumis ha‘m waziypalardi o‘rinlawda qollana alatug‘in o‘qiwshilarg‘a 3 O‘qiw qurallari toliq bolg‘an, sabaq barisinda a‘dabiyatlardan paydalanip biletu‘g‘in, juwaplari aniq bolmag‘an, alg‘an bilimlerin a‘meliyatta qollana almaytug‘in o‘qiwshig‘a. 4 Sabaq dawaminda aktiv qatnaspag‘an, tema boyinsha berilgen sorawlarg‘a juwap bere almag‘an bilim ha‘m ko‘nlikperin 55% ten az o‘zlestirgen o‘qiwshilarg‘a “5” bahasi “4” bahasi “3” bahasi ushin ushin ushin BLIC-SORAW  Usıldıńmaqseti. Bulusılarqalıoqıwshılarǵatarqatılǵanqaǵazlarǵakórsetilgenháreketlerdińizbe- izligináwelijeketúrdeózbetinsheótkizealıwıyamasaózpikirindeqalıw, basqalarmenenpikirles bola alıwsıyaqlıkónlikpelerdiqáliplestiriw. Sorawlardizimi 1. Qanday medicina terminlerdi bilesiz? 2. Latin tili páni qanday áhmiyetke iye.? 3. Bizden alding‘i ásirde hár qıylı keselliklerdiń aldın alıw hám olardı emlew ushın qanday jollardi qollag‘an? 30

2-qosimsha Na‘zeriy sabaq mazmunι: Ha‘r bir pa‘n zaman o‘zgeriwi menen rawajlanıp baradı. Medicina tarawındag‘ı latın tili ha‘m medicina terminologiyası pa‘ninin‘ rawajlanıwı meditsinalıq pa‘nler menen baylanıslı. Meditsina kolledjlerinde oqiwshilarg‘a meditsina ha‘m de xaliq meditsinasinda qollanılatug‘ın meditsina atamaların o‘zgertiw tiykarg‘ı maqset esaplanadı. Sabaqlıq materialları meditsina kolledjleri ushın bag‘darlama tiykarında berilgen. Usı sabaqlıqtag‘ı tapsırmalar ha‘r qıylı bolıp, olar oqiwshılardın‘ o‘z betinshe islewi ha‘m pikir ju‘rgiziwi, izleniwi , salıstırıwı, juwmaq shıg‘arıwı sıyaqlı ta‘jiriybeler payda etiwinde u‘lken ah‘miyetke iye. Meditsina atamalarının‘ jasalıwında qollanılatug‘ın so‘z jasawshı qosımtalar ha‘m latınsha – grekshe ma‘niles so‘zlerdin‘ sabaqlıqqa beriliwi so‘z shaqaplarınan atlıq ha‘m de kelbetliklerge tiyisli temalardı teren‘irek u‘yreniwge qaratılg‘an. Ha‘r bir temada yadlaw ushın so‘zler, shınıg‘ıwlar ha‘m retseptler tayarlawdın‘ t u‘rlerine qarap, yag‘nıy, M* -anatomıyalıq, S-M*-emlew, M-F*-ulıwma meditsinalıq, F*- farmatsevtikalıqqa tiyisli atamalar berilgen. Usı to‘rtinshi baspa qosımshalar kirgizilgen h‘alda qayta islendi . Fonetika bo‘limindegi shınıg‘ıwlar, jazba qadag‘alaw islerinen ko‘rsetpeler, sırtqı ag‘zalar, skelet, ishki ag‘zalar, da‘ri tu‘rleri, da‘rilik o‘simlikler bo‘limlerinin‘ suwretleri ha‘m atları qosımsha etildi. LATIN TİLİNİN‟ QISQASHA RAWAJLANIW TARİYXI Meditsinag‘a tiyisli jan‘alıqlar, kesellikler, da‘rilerdin‘ atları bir neshshe asirler dawamında latın-grek tilinde berilgen ha‘m bunnan bılay da sonday bolıp qaladı. Latın tili xalıqaralıq meditsina tili dep ta‘n alıng‘an. Bul meditsina ilimpazlarının‘ birgelikte islesiwine jaqınnan ja‘rdem beredi. A‘yyemgi zamanlarda ha‘zirgi Italiya ma‘mleketindegi Appenin yarım atawında Latsiya wa‘layatı bolıp, bul jerde latın qa‘wimi jasag‘an. Bul qa‘wim basqınshılıq urısları waqtında pu‘tkil Evropa, Afrikanın‘ arqa bo‘limlerin ha‘m Jer orta ten‘izi a‘tirapında jasaytug‘ın qa‘wimlerge o‘z hu‘kimin o‘tkizgen. Basıp alıng‘an jerlerde jasawshı xalıqlarg‘a o‘z tilin, yag‘nıy latın tilin ma‘mleketlik til etip qabıl etiwge ma‘jbu‘rlegen. Latınlardın‘ paytaxtı Rim qalası bolg‘an. Rim ma‘mleketi Gretsiyanı basıp alg‘an. Bul Rim ma‘mleketi xalıqları ma‘deniyatında o‘z ko‘rinisin tapqan. Bunı meditsinanın‘ emlewde qollanılatug‘ın atamalarında ko‘riw mu‘mkin. Keyinshelik eramızdın‘ besinshi a‘sirlerine kelip, Rim saltanatı kriziske ushıradı, yag‘nıy tarqadı ha‘m onın‘ ornına ha‘zirgi Frantsiya, Ispaniya, Gretsiya, Mısır, Italiya ha‘m basqa da ma‘mleketler ju‘zege keldi. Birinshi ma‘ rte meditsinalıq atamalar toplamın eramızdan aldıng‘ı besinshi a‘sirde jasag‘an meditsina ilimpazı Gippokrat jazg‘an. Ko‘p ilimpazlar o‘zlerinin‘ ilimiy jumısların latın tilinde jazıp, ilimiy da‘rejelerin jaqlag‘an. Evropa ma‘mleketlerinde XVIII a‘sirge shekem latın tili ilimde ha‘m ja‘miyetlik jumıslarda isletilip kelingen. Biraq milliy ma‘mleketler payda bolıwı menen latın tili o‘zinin‘ ilim ha‘m ma‘deniyat tarawındag‘ı a‘hmiyetin ulıwma jog‘alttı. Latın tili o‘lik tilge aylang‘an bolsa da bu‘gingi ku‘nge shekem o‘z a‘hmiyetin jog‘altqan joq. Ha‘zirgi waqıtta meditsina , tariyx, huqıqtanıw, biologiya ha‘m filologiya pa‘nleri tarawında latın tilinen ken‘ paydalanıladı. Bul a‘sirese meditsinada anıq ko‘zge taslanadı, sebebi anatomiyalıq ha‘m emlewge say atamalar ha‘m de da‘rilerdin‘ atı latın tilinde jazıladı. Retsept blankasında da‘rilerdin‘ atları ha‘m da‘rixana xızmetkerine shıpaker ta‘repinen da‘ri tayarlaw haqqındag‘ı ko‘rsetpeler latın tilinde jazıladı. 31

LATIN TİLİ A‟LİPBESİ Latın tilinde 25 ha‘rip bar. № Baspa ha‘ripler Jazba ha‘ripler Ha‘ripler atı qaraqalpaqsha belgisi 1 Aa Aa a (a) a 2 Bb 3 Cc Bb be (be) b 4 Dd 5 Ee Cc ce (se) ts, s yamasa k 6 Ff 7 Gg Dd de (de) d 8 Hh 9 Ii Ee e (e) e 10 Jj 11 Kk Ff ef (ef) f 12 Ll 13 Mm Gg ge (ge) g 14 Nn 15 Oo Hh ha (ha) h 16 Pp 17 Qq Ii I (i) i 18 Rr 19 Ss Jj jota (yota) j 20 Tt 21 Uu Kk ka (ka) k 22 Vv 23 Xx Ll el (el) l 24 Yy 25 Zz Mm em (em) m Nn en (en) n Oo o (o) o Pp pe (pe) p Qq qu (qu) q Rr er (er) r Ss es (es) s yamasa z Tt te (te) t Uu u (u) u Vv ve (ve) v Xx ix (iks) x Yy ypsilon (ipsilon) y Zz zeta (zeta) z yaki ts Pa‘t Qaraqalpaq tilinde pa‘t ko‘binese so‘zdin‘ aqırg‘ı buwınındag‘ı dawıslı ha‘ripke tu‘sedi. Mısalı: bawır, ju‘rek. Latın tilinde bolsa pa‘t so‘zdin‘ aqırınan ekinshi buwınd‘ag‘ı dawıslı ha‘ripke tu‘sedi. 1. Latın tilinde pa‘t so‘zdin‘ aqırg‘ı buwınına tu‘speydi. 2. Eki buwınlı so‘zlerde pa‘t ba‘rqulla ekinshi buwıng‘a tu‘sedi; 3. Eger so‘zdin‘ aqırınan ekinshi buwın sozın‘qı bolsa, pa‘t sol buwındag‘ı dawıslı ha‘ripke tu‘sedi; Medicına – meditsina; tinctura – spitli eritpe; destillatus – tazalang‘an; solutrus – eritilgen. 4. Eger so‘zdin‘ ekinshi buwını qısqa bolsa, pa‘t so‘zdin‘ aqırınan ekinshi buwındag‘ı dawıslı seske tu‘sedi; Medicus - shıpaker; pilula – ha‘b da‘ri; cranium –bas su‘yegi 32

3 qosımsha “Kishi toparlarda islew”. “Kishi toparlarda islew” usılının` basqıshlari • Sabaq jo`nelisi anıqlanadı. Temaboyınshabir-birinebaylanıslıbolg`an ma`selelerbelgilenedi. • Kishitoparlarbelgilenedi. Ta`limalıwshılartoparlarg`a 3-6 oqıwshıdan • bo`liniwimu`mkin • Kishitoparlartapsırmanıorınlawg`akirisedi. Ta`limberiwshita`repinenanıqko`rsetpelerberiledihámjo`neltirip • turıladı • Kishitoparlaroylasıpisleydi • Orınlang`antapsırmalarko`ripshıg`ıladıha`mtalqılanadı. «Issı kartoshka» shınıg`ıw. Maqseti: Oqıwshılardın` sabaqqa qatnasıwın jedellestiriw. O`tkeriw usılı: Oqıtıwshı qatnasıwshılarg`a arqası menen qarap turadı, qolı menen shapatlap turıwı, yaki qa`lemnin` qattı jag`ı menen urıp turıp, ses ha`mmege esitilip turıwı kerek. Qashan ses toqtamag`anshe, toptı bir-birine tez-tez beriwleri ha`m ses tınıp qalg`an waqıtta top kimde qalsa, sol studentke soraw beriledi. Eger sol student sorawg`a qa`te juwap berse, onda basqa studentler sorawg`a juwap beriwi mu`mkin. Shınıg`ıw siz aldınan tayarlap qoyg`an sorawlar boyınsha dawam etiledi. Sorawlar ha‟m tapsirmalar 1. Latin tili pani neni uyretedu? 2. Latin tili paninin‘ rawajlani‘w tariyxi‘ 3. Latin tili paninin‘ rawajlani‘wina ules qosqan ilimpazlar 4. Latin tilinin‘ basqa pa‘nler menen baylani‘si‘ 5.Latin tilinde so‘zlerdin‘ buwinlarg‘a bo‘liniwi 6.Buwinlardin‘ qisqaliq ha‘m sozin‘qiliq qag‘iydasi 7 .Pa‘t tu‘sinigi 8 Misal keltirip pa‘t qoyip oqiw 9. Dawisli ha‘riplerdin oqiliwi 10 Dawissiz ha‘riplerdin oqiliwi 33

4-qosimsha Toparlarda islesiw qag’iydasi  Sherigin‘izdi diqqat penen tin‘lan‘.  Topar jumislarda o‘zara aktiv qatnasin‘,berilgen tapsi‘rmalarg‘a juwapkerlik penen jantasin‘.  Eger ja‘rdem kerek bolsa, albette oylasin‘.  Eger sizden ja‘rdem sorasa albette ja‘rdem berin‘.  Toparlar aktivliginin‘ na‘tiyjelerin bahalawda barlig‘i qatnasiwi sha‘rt.  To‘mendegilerde aniq tu‘siniwimiz kerek: ToBBpaaizrsqjbuaimlrariksgein‘mai eubd‘ayehrmaelitaziww:ykaaomrq‟raassleiatkobi‘iszrhiglmeerliiizkhtaue‟‘msyure‘mznieepzmanizi 5-qosimsha Toparlar Juwasphtiing‘‘aanmiqizh,a‘ymamasaJbuwiragpellairkdtien‘sho‘gip keTtoepmarizag‘zalarinin‘ Ja‘mi to‘lig‘i menen misallar menen aktivligi ball Jaziliwi jaziliw “5” bahasi “4” bahasi “3” bahasi ushin ushin ushin 6-qosimsha Oqiw tarsirmasin orinlaw boyinsha instruktaj 1 Tapsirmada berilgen sorawlarg‘a juwap tawip, vatman qag‘azina jazin‘. 2 Toparda islew ushin ajiratilg‘an waqit: 3Tapsirmani orinlaw, prezentaciyag‘a tayarlaw-10 minut. 4 Jumis natiyjesinin‘ prezentaciyasi-5 minut 7-qosimsha U‘yge tapsırma 1. Boliev M.N ―Lotin tili va medicina terminologiyasi‖. Toshkent, Zar qalam nashriyoti, 2007 yil 34

Názeriy sabaģınıń oqıtıw texnologiyası modeli Tema-2 : Diftonglar.Digraflar.Birikken h‟a‟ripler. Oqıw sabaģınıń texnologiyası modeli Waqit – 80 minut Oqıwshılar sanı: Oqıw sabaģiniń formasi hám Názeriy-jańa bilimlerdi iyelew boyinsha túri: oqiw sabaģi Sabaq rejesi: 1. Latin alfavitinde ha‘riplerdin‘ bo‘liniwi 2. Dawisli ha‘riplerdin aytiliwi ha‘m jaziliwi 3.Diftonglardin‘ aytiliwi ha‘m jaziliwi 4 Birikken ha‘ripler Sabaqtiń maqseti: Fonetika,alfavit,dawi‘sli‘ ha‘ripler ham diftonglar haqqi‘nda mag‘li‘wmat beriw, tema boyi‘nsha oqiwshilarda bilimdi qaliplestiriw. Oqıw nátiyjesi 1. Latin alfavitinde ha‘riplerdin‘ bo‘liniwin uy‘rendi Pedagogikalιq máseleleri: 2. Dawisli ha‘riplerdin aytiliwi ha‘m  Latin alfavitinde ha‘riplerdin‘ jaziliwin biledi bo‘liniwi haqqi‘nda tu‘sindiriw 3.Diftonglardin‘ aytiliwi ha‘m jaziliwin  Dawisli ha‘riplerdin aytiliwi ŭyrendi 4 Birikken ha‘riplerdi jaziliwin biledi ha‘m jaziliwi haqqi‘nda Oqιtιw háreketiniń nátiyjesi: tu‘sindiriw;  Diftonglardin‘ aytiliwi ha‘m  Latin alfavitinde ha‘riplerdin‘ jaziliwi haqqi‘nda tu‘sindiriw bo‘liniwi haqqi‘nda bildi  Birikken ha‘ripler uyretiw Oqıtıw usılları  Dawisli ha‘riplerdin aytiliwi ha‘m jaziliwi haqqi‘nda tu‘sinikke iye Oqıtıw quralları boladi‘  Diftonglardin‘ aytiliwi ha‘m jaziliw haqqi‘nda tu‘sinikke iye boladi‘  Birikken ha‘ripler bildi Túsindirip hám aytıp beriw, BBB, Klaster usili, Romashka usili, soraw sizge Jazıw taxtası, grafikli organayzerler Oqıtıwdıń shólkemlestiriw túri Toparlarda yamasa juplıqta Oqıtıw sharayatı Proektor hám kompyuter menen táminlengen oqiw xanasi Qaytar baylanıstıń usıl hám Awizeki soraw: soraw-juwap ótkeriw quralları 35

Oqıw sabaǵınıń texnologiyalıq kartası texnologik kartasi Jumis Jumis mazmuni basqishı Oqıtıwshı Bilim alıwshı waqitı I-basqish Shólkemlestiriw. Sabaqqa tayarlanadi. Sabaqqa 1. Oqıwshılardiń sabaqqa tayarliģin anıqlaw hám kirisiw qatnasin tekseriw. 5 minut 2-basqish Oqiwshilar bilimin jetilistiriw. Úyge Tiykarģi 1. Uyge berilgen waziypani qadag‘alaydi ha‘m o‘tilgen tema boyinsha oqiwshilarg‘a sorawlar tapsirmani basqish beredi, olardi bahalaydi. aytadi. Sorawlarg‘a 65 min Maqset hám waziypani belgilew juwap beredi 2 Temanin` ati, maqseti, rejesi ha‘m ku‘tiletu‘gin na‘tiyjeler menen tanistiradi ha‘m jazip aliwin aytadi. Tema ati hám 3.Óz betinshe jumis islewi ushin ádebiyatlar menen rejesin jazip tanistiradi. aladi 4.Sabaq barisinda sabaqti bahalaw kriteriyalari hám kórsetkishleri menen tanistiradi (1 -qosimsha) Diqqat qiladi. Oqiwshilardiń bilimin aktivlestiriw sorawlarg‘a 5.Soraw-sizge arqali bilimlerin aktivlestiredi. juwap beredi. Taza temaniń mazmuni 6 .Názeriy sabaqtiń rejesi hám dúzilisine muwapiq Jazip aladi oqitiw protsessin shólkemlestiriw boyinsha háreketler tártibin bayan etedi. Tiykarpı jaǵdaylar jazdiradi Diqqat etedi. 7.Sabaqtiń mazmuni bayan etedi. (2-qosimsha) Sorawlarg‘a juwap beredi. Taza temani bekkemlew Tapsirmani 8.Ótilgen temani bekkemlew nátiyjesinde tapsirmalardi tarqatadi, \"Romashka \" BBB, Klaster orinlaydi 9.Kishi toparlarǵa bóledi, toparlarda islew qaǵiydasin esletedi (3-qosimsha), hár bir toparǵa tapsirma Kishi toparlarga beredi(4 -qosimsha), topar aǵzalarin bahalaw bólinedi Kishi toparlarda kriteriyalari menen tanistiradi (5-qosimsha) islew Jumisti baslaw ushin joriqnama beriledi 6 qagiydalari qosimsha menen 10.Toparlarda islewdi baslawga ruxsat beredi. Hár bir kishi topar qatnasiwshilari tapsirmani orinlaw tártibin tanistiradi. túsingenligin aniqlaw maqsetinde qaytar baylanis Hár bir topar óz tapsirmalari ótkizedi. boyinsha Orinlaw protsessin bahlaydi, másláhatlar beredi. jumislarin 11.Tapsirmani orinlawga ajiratilgan waqit tawsilganin baslaydi. málim etedi, Toparlar bayanatin beredi. Hár bir topar Topar agzalarin diqqat penen esitiwin hám sorawlar sardarlari shigip beriwin, sol menen birge óz ara bir-birlerin bahalawdi óz jumislarin esletedi. Juwaplardi toltiradi hám qisqasha nátiyje bayanat etedi. 36

3- shigaradi. Bahalari menen basqısh 12.Toparlar tapsirmasin óz ara bahalawdi ótkizedi, tanisadi juwmaqla temaniń hár bir bólimi boyinsha nátiyje shigaradi, eń wshi Tapsirmani basqish tiykargilarina itibar beriledi, berilgen magliwmatlardi jazip aladi dápterge jaziwdi esletedi. Temaniń kásbiy xizmetiniń (10 minut) áhmiyeti menen baylanistırıp temani juwmaqlaydi Sabaqtiń juwmaǵı Aktiv qatnasqan oqiwshilardiń juwaplari analiz etilip bahalanadi hám xoshametlenedi. Úyge tapsirmaniń beriliwi Keyingi sabaqqa tapsirmalar hám oni orinlaw ushin qollanbalar beredi.(7-qosimsha) 1-qosimsha Tema: Diftonglar.Digraflar.Birikken h‟a‟ripler. Reje 1. Latin alfavitinde ha‘riplerdin‘ bo‘liniwi 2. Dawisli ha‘riplerdin aytiliwi ha‘m jaziliwi 3.Diftonglardin‘ aytiliwi ha‘m jaziliwi 4 Birikken ha‘ripler Sabaqtiń maqseti: Fonetika,alfavit,dawi‘sli‘ ha‘ripler ham diftonglar haqqi‘nda mag‘li‘wmat beriw, tema boyi‘nsha oqiwshilarda bilimdi qaliplestiriw Názeriy sabaqtıń áhmiyetligi Názeriysabaqtaalǵanbilimlerinbekkemlew, dáslepkikásiplikkónlikpe, tájriybelerinhámshaxsıypáziyletlerinrawajlandırıw  Názeriyalǵanbilimlerintapsırmalardıńjuwaplarıntabıwarqalıbekkeml ew.  Sistemalıtapsırmalardıorınlawjolımenenkásiplikkónlikpelerinpayda etiw  Sorawlardıtákirarlawarqalıdáslepkikásipliktájriybegeaylandırıw Kúndelikli qadaģalaw jumisin bahalaw mezonlari 37

Bahalar Oqiwshilar bilimin bahalaw mazmuni ―5‖ Oqiwshi jeke sorawģa toliq hám mazmunli etip, 85-100% tayanish sóz dizbeklerden paydalanip juwap berip, sabaqqa aktiv qatnassa. Ayriqsha ―4‖ Oqiwshi jeke sorawģa aniq, toliq, 70-85% tayanish sóz dizbek Jaqsi lerden paydalanip juwap berse, biraq ayrim kemshilikke jol qoysa. ―3‖ Oqiwshi berilgen sorawģa jazdirģan konspekt boyinsha túsindirse, Qanaatlandirarli tayanish sóz dizbeklerden 55-70% paydalanip juwap berde, basqa qosimsha ádebiyatlardan paydalanbasa. Oqiwshi oqitiwshiniń kópshilik sorawlarina juwap bermese ―2‖ Oqiwshi berilgen sorawģa uliwma juwap bere almasa Qanaatlandirarsiz Kúndelikli qadaģalaw jumisin bahalaw mezonlari “5” bahasi “4” bahasi “3” bahasi ushin ushin ushin SORAW SIZGE Usıldıń maqseti. Bulusılarqalıoqıwshılarǵatarqatılǵanqaǵazlarǵakórsetilgenháreketlerdińizbe- izligináwelijeketúrdeózbetinsheótkizealıwıyamasaózpikirindeqalıw, basqalarmenenpikirles bola alıwsıyaqlıkónlikpelerdiqáliplestiriw. Sorawlar dizimi 1 Latin tilinde neshe ha‘rip bar? 2. Latin tilinde so‘zlerdin‘ buwinlarg‘a bo‘liniwi 3.Buwinlardin‘ qisqaliq ha‘m sozin‘qiliq qag‘iydasi 4 .Pa‘t tu‘sinigi 2-qosimsha SESLERDİN‟ ESİTİLİWİ Latın tilinde sesler aytılıwına qaray dawıslı (vocales) ha‘m dawıssız (consonantes) bolıp bo‘linedi: A a, E e, I i, O o, U u, Y y sesleri dawıslı; B, C, D, F, G, H, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, X, Z sesleri dawıssız sesler bolıp esaplanadı. HARİP BİRİKPELERİ HA‟M QOS DAWISSIZLARDIN‟ OQILIWI 38

q - haribi hamme waqıtta q haribi memen u haribi birge keledi. Eger ol dawıslı harip aldında kelse [kv] dep oqıladı: Aqua [akva] – suw, quinque [kvinkve] - bes, quadriceps (kvadriseps) - to‘rt baslı. ngu - harip birikpesi dawıslı harip aldında kelse [ngv] dep oqıladı. Basqa waqıtlarda – ngu dep oqıladı. Unguentum [ungventum] – maz, lingua [lingva] - til, angulus (angulus) - mu‘yesh, angulus [angulus] – ushı. su - bırıkpesi A, E dawıslı hariplerinen aldın kelse [sv] dep oqıladı. Suavis (svavis) - jag‘ımlı, consuetudio (konsvetudo) - a‘det, Suinsulinum (suinsilinum) - suinsulin. ti - bırıkpesi dawıslı hariptin‘ aldında kelgende [tsi] dep oqıladı, leykin s, x hariplerinen keyin kelse ti bolıp oqıladı: Articulatio [articulatsio] buwın, solutio [solutsio] - eritpe, ostium (ostium) - tesik, mixtio [mikstio] - aralastırıw. sch - ha‘rip birikpesi (sx) dep oqıladı: Schizandra (sxizandra) - limon, ischium (isxium) - jambas su‘yegi. ch - [x] - dep oqıladı: chirurgus [xirurgus] - xirurg, Chamomilla (xamomilla) -may sheshek (romashka). ph - [f] bolıp oqıladı: Diaphoreticus [diaforetikus] – terletiwshi, Phosphorus [fosforus] th - [t] bolıp oqıladı: Mentha (menta) - yalpiz (miyata), thermometrum [termometrum] - termometr. rh – ha‘rip birikpesi [r] bolıp oqıladı. Rheum (reum) – ravish (reven), DİFTONGLAR Diftong – dep eki dawıslı ha‘riptin‘ qosılıp kelip bir buwınlı ses berıwıne aytıladı. Latın tilinde 4 diftong bar. «ae», «oe», «au», «eu». «ae» diftongı qaraqalpaqsha «e» sesin beredi. Mısalı: aegrotus [egrotus] - nawqas, gangraena [gangrene] - toqımanın‘ o‘liwi, Laevomycetinum (levomitsetinum) - levomıtsetin. «oe» dawıslı ha‘rip birikpesi qaraqalpaqsha «e» dep oqıladı. Mısalı: oedema [edema] - isik, Foeniculum (fenikulum) - ukrop. «au» dawıslı ha‘rip birikpesi [au] dep oqıladı, biraq ekinshi «u» ha‘ribi qısqa oqıladı. Mısalı: trauma [trauma] – jaraqat. Aurum [aurum] – altın. «eu» dawıslı ha‘rip birikpesi [eu] dep oqıladı, biraq ekinshi «u» dawıslı ha‘ribi qısqa oqıladı. Mısalı: neuralgia [neuralgia] - nerv keselligi, Pneumonia [pneumonia] - o‘kpe isiniw keselligi, leukomycinum (leukomitsin) – leykomıtsin. «ai» dawıslı ha‘ripler birikpesi «ai» dep oqıladı; Mısalı; Daimeton (daimeton) - daimeton, Dicainum (dikaynum) – dikain, Novocainum (novokaynum) - novokain. «ei» ha‘ripler birikpesi latın tilinde «ei» dep oqıladı. Mısalı: Luteine (luteine) - lutein. «ou» ha‘rip birikpesi qaraqalpaqsha «u» dep oqıladı. 3 qosımsha 39

“Kishi toparlarda islew”. “Kishi toparlarda islew” usılının` basqıshlari Sabaq jo`nelisi anıqlanadı. Temaboyınshabir-birinebaylanıslıbolg`an ma`selelerbelgilenedi. Kishitoparlarbelgilenedi. Ta`limalıwshılartoparlarg`a 3-6 oqıwshıdan bo`liniwimu`mkin Kishi toparlar tapsırman ıorınlawg`a kirisedi. Ta`lim beriwshi ta`repinen anıq ko`rsetpeler beriledi hám jo`neltirip turıladı Kishi toparlar oylasıp isleydi Orınlang`antapsırmalarko`ripshıg`ıladıha`mtalqılanadı. “Kishitoparlardaislew” usılının` artıqmashılıg`ı Oqıtıwmazmunıjaqsıo`zlestiriwgealıpkeledi Sa`wbetkekirisiwko`nliepesinin` rawajlanıwınaalıpkelediwaqıtti tejewimkaniyatıbar Barlıqta`limalıwshılararasındabahalawimkaniyatı boladı O`z-o`zinha`mtoparlararasındabawalawimkaniyatıboladı Klaster usili Klaster Klasterdi duziw qag‘iydasi menen tanisadilar. Jaziw taxtasi yamasa ulken qag‘azdin‘ o‘rtasina (klaster-baylam)-axbarat tiykarg‘i soz yamasa 1-2 sozdan turg‘an tema ati kartasini duziw yoli-barliq jaziladi. qurilmalardin‘ mazmunini oraylastiratug‘in ha‘m aniqlaw Birikpe boyinsha tikarg‘i so‘z benen onin‘ ushin qandayda bir tiykarg‘I janindag‘i tema menen baylanisli so‘z faktor a‘tirapinda ideyalardi ha‘m u‘sinislar kishi dongeleksheler qosilip jaziladi. Olarni ―tiykarg‘i‖ soz jiynaw. benen siziqlar jardeminde birlestiriledi. Bul Bilimlerdi aktivlestiriw ―joldaslarda‖ ―kishi joldaslar‖ boliwi tezlestiredi, pikirlew processina tema boyinsha taza o‘zara mumkin. Jaziw ajratilg‘an waqt baylanisli ko‘z qaraslardi erkin ha‘m ashiq aydin aship beriwge dDaiwskaumssiniydaau‘shyianmkalsaasterliadremyaelnaern tamam ja‘rdem beredi. balomlga‘saandsihlaar.d.awam etiwi mumkin. 40

Klasterdi dúziw qaģıydası. oe eu Diftonglar ae au BBB kestesi Bilemen, BBB kestesi Biliwdi qa`leymen, Bildim BBB kestesin du`ziw qag`i`ydalari` - tekst (tema, bo`lim) menen tani`si`ladi`. Jeke ta`rtipte boyi`nsha izertlew (jupli`kda) keste ra`smiylestiriledi. jumi`slari`n ali`p bari`w imkani`n beredi To`mendegi sorawg`a juwap beriledi: ―Usi` - sistemali` pikirlew, strukturag`a aji`rati`p tema boyi`nsha siz nenii ko`nikpelerdi beredi. bilesiz?‖ha`m ―Neni biliwdi qa`leysiz?‖ (endigi jumi`s ushi`n ta`hmiyn tiykar jarati`ladi`) Ŏz betinshe (jupli`qta) kestenin` 1 – 2 – bag`anasi` tolti`ri`ladi`. Ŏz betinshe lektsiya temasi`n oqi`ydi` (lektsiyani` esitedi). Kestenin` 3 – bag`anasi`n o`z betinshe (jupli`kta) tolti`radi`. BBB usílí 41