การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT

การดแู ลใบหน้า FACIAL TREATMENT สาหรบั ผ้ใู หญ่และผสู้ ูงอายุ สงวนสิทธ์ติ ามพระราชบัญญตั ิ หา้ มทาการลอกเลียนแบบไมว่ ่าจะเป็นส่วนหนง่ึ สว่ นใดของหนังสอื เลม่ น้ี นอกจากจะได้รบั อนุญาต ขอ้ มูลทางบรรณานุกรมของหอสมุดแห่งชาติ จุฑาภรณ์ ขวญั สังข์ Facial treatment.-ปทุมธานี : ศูนย์นวตั กรรมการออกแบบและส่ือคอนเวอร์เจนซ์ มทร. ธญั บรุ ี, 2560. 136 หน้า 1. ใบหนา้ —การดแู ลและสุขวิทยา. 2. การเสรมิ สวย I. ชมจนั ทร์ ดาวเดอื น, ผู้วาดภาพประกอบ. II. ชอ่ื เรอ่ื ง 646.726 ISBN 978-616-445-734-8 ผู้แต่ง ดร.จฑุ าภรณ์ ขวญั สังข์ อาจารยป์ ระจาหลักสตู ร วิทยาศาสตรบณั ฑิต สาขาวิชาสุขภาพและความงาม วิทยาลยั การแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลัยเทคโนโลยรี าชมงคลธัญบุรี ภาพวาดประกอบ ผศ. ดร. ชมจนั ทร์ ดาวเดือน คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี พมิ พท์ ี่ : บรษิ ัท ทรปิ เพิล้ กรุ๊ป จากดั www.Triple-group.co.th ในกรณีท่ีสง่ั ซอ้ื เป็นจานวนมาก เพอ่ื ใช้ในการสอน การฝึกอบรม การส่งเสรมิ การขาย หรือเป็นของขวญั พเิ ศษ ตดิ ตอ่ สอบถามราคาไดท้ ี่ โทรศัพท์ 0 2521 8420 (AUTO)

คานา หนงั สือการดูแลผู้ใหญแ่ ละผูส้ ูงอายุท่ีมีจาหนา่ ยในปจั จุบนั ส่วนใหญเ่ ป็นหนังสือการ ดูแลปัญหาสุขภาพและโรคภัยไข้เจ็บ ผู้เขียนจึงได้ทาหนังสือที่เป็นเรื่องการดูแลทางด้าน สุขภาพผิวหน้าโดยเฉพาะ เพ่ือให้ผู้ใหญ่และผู้สูงอายุท่ีใส่ใจสุขภาพผิวหน้าซ่ึงเป็นแนวโน้ม การดูแลของคนรักสขุ ภาพในปัจจุบนั หนังสือการดูแลใบหน้าเขยี นขน้ึ เพ่อื เปน็ แนวทางให้กับ นักศึกษาพยาบาล วิทยาศาสตร์สุขภาพ ตลอดจนผู้สนใจในการดูแลใบหน้า ในการทาทรีท เม้นท์และดูแลใบหน้า โดยนาภูมิปัญญาไทยมาใช้ในงานบริการ และการต้อนรับแบบไทย สามารถใช้เป็นคู่มือในการปฏิบัติการนวดหน้า การทาทรีทเม้นท์ใบหน้า การต้อนรับ การ เตรียมอุปกรณ์ในการนวดหน้า การนวดหน้าในแบบต่างๆ การดูแลผิวหน้าผู้ใหญ่และ ผู้สูงอายุ ซ่ึงหนังสือเล่มนี้ได้เรียบเรียงจากประสบการณ์การสอนวิทยาศาสตร์สุขภาพ สามารถนาไปใชใ้ นการดแู ลตนเองทบี่ า้ น และประยุกตใ์ ชใ้ นการทางาน หนังสือเล่มนี้ จัดทาเพ่ือให้ความรู้พื้นฐานในการดูแลผิวหน้า ประกอบไปด้วย พื้นฐานของโครงสร้างของผิว กล้ามเนื้อบนใบหน้า ระบบการไหลเวียนของน้าเหลือง การ ต้อนรับลูกค้า การเตรียมอุปกรณ์ในการนวดหน้า และขั้นตอนการนวดหน้า การนวดแบบ ตา่ งๆ รวมถึงประโยชน์ของการนวดแต่ละชนิด ขอ้ ห้ามและข้อควรระวงั ในการนวดหน้า โดย สามารถเลือกให้เหมาะสมตามสภาพผิวแต่ละบุคคล ตลอดจนการดูแลใบหน้าผู้ใหญ่และ ผูส้ ูงอายุเบ้ืองตน้ หวงั ว่าหนังสือเล่มน้ีจะเป็นประโยชน์กับนักเรียน นกั ศึกษา ตลอดจนผู้ทีร่ ัก ในการดแู ลสุขภาพใบหน้า หากมีข้อบกพร่องประการใด ผ้เู ขียนพร้อมจะรับฟังความคิดเห็น และขอ้ เสนอแนะ เพือ่ ใช้ในการปรบั ปรุงในครง้ั ตอ่ ๆ ไป จฑุ าภรณ์ ขวัญสงั ข์ สงิ หาคม 2560

สารบญั หนา้ 1 บทที่ 1 โครงสรา้ งของผิวหนัง (Skin structure) 2  หนังกาพรา้ (Epidermis) 4  หนังแท้ (Dermis) 6  ไขมันใตผ้ ิวหนัง (Hypodermis) 8  ชนดิ ของผิว (Skin type) 12 บทท่ี 2 การต้อนรบั และการเตรยี มอุปกรณ์สาหรับการนวดหน้า 12 (Welcome and prepare instruments for facial massage) 17  การต้อนรับ (Welcome)  การเตรียมอุปกรณส์ าหรบั การนวดหนา้ (Prepare instruments for 29 facial massage) 31 31 บทที่ 3 การนวดหนา้ (Facial massage)  ประโยชน์ของการนวดหนา้ (Benefits of facial massage) 38  ข้อห้ามและข้อควรระวงั ของการนวดหนา้ (Contraindications and 60 precautions facial massage) 62  ขัน้ ตอนในการนวดหน้า (Facial massage procedure)  การดูแลหลังนวดหนา้ (Approaches to facial massage care) 62 65 บทท่ี 4 การนวดน้าเหลืองหนา้ พื้นฐาน 65 (Fundamental facial lymphatic drainage)  หน้าทีข่ องนา้ เหลือง (Lymphatic function) 65  ประโยชนข์ องการนวดน้าเหลอื ง (Benefits of lymphatic massage)  ขอ้ ห้ามและข้อควรระวังในการนวดน้าเหลอื ง (Contraindications 77 and precautions fundamental lymphatic drainage)  ข้ันตอนการนวดนา้ เหลอื งหน้าพ้ืนฐาน (Fundamental facial 79 lymphatic drainage process) 79  การดูแลหลงั การนวดน้าเหลืองหนา้ พ้นื ฐาน (Approaches to 82 fundamental facial lymphatic drainage care) 82 บทท่ี 5 การนวดยกกระชับใบหนา้ (Facial lift massage)  กลา้ มเนอ้ื ใบหน้าและลาคอ (Face and neck muscles)  ข้อห้ามและข้อควรระวังในการนวด (Contraindications and precautions facial lift massage)  ขั้นตอนการนวดกระชับหน้า (Facial lift massage process)

สารบัญ หนา้ 85  การดูแลหลังการนวดกระชบั หน้า (Approaches to facial lift massage care) 87 89 บทที่ 6 การกวั ซาหน้า (Facial Gua Sha) 89  ประโยชน์ของการทากวั ซา (Benefits of Gua Sha )  ข้อห้ามและข้อควรระวังในการทากัวซา (Contraindications and 89 precautions Gua Sha) 89  ขั้นตอนการทากัวซาหน้า (Facial Gua Sha process) 93  การดูแลหลังการกวั ซา (Approaches to Gua Sha care) 93 บทที่ 7 การดแู ลผิวหนา้ ผใู้ หญแ่ ละผู้สูงอายุพ้นื ฐาน (Fundamental facial 117 skin care in adult and elderly) 125  การดูแลผิวหนา้ ผู้ใหญ่ (Adult facial skin care)  การดแู ลผิวหน้าในผสู้ ูงอายุ (Elderly facial skin Care) Index

รปู ท่ี 1 สารบัญรูปภาพ หนา้ รูปท่ี 2 รูปท่ี 3 ภาพแสดงโครงสรา้ งของผิว 1 รปู ท่ี 4 ภาพแสดงช้นั Stratum corneum 4 รปู ที่ 5 ภาพแสดงชั้นหนงั แท้ 5 รูปที่ 6 ภาพแสดงลกั ษณะของผิวธรรมดา 8 รปู ท่ี 7 ภาพแสดงลกั ษณะของผวิ แห้ง 9 รปู ท่ี 8 ภาพแสดงลกั ษณะของผิวมัน 10 รูปท่ี 9 ภาพแสดงการต้อนรบั แบบไทย 13 รูปท่ี 10 ภาพแสดงการจัดของตกแตง่ ในสปา 14 รปู ที่ 11 ภาพแสดงการเตรียมเตียงสาหรบั การนวดหนา้ 15 รูปที่ 12 ภาพแสดงการประยุกตเ์ ตียงนวดตัวสาหรบั การนวดหนา้ 16 รปู ที่ 13 ภาพแสดงการเตรียมอุปกรณ์สาหรับการนวดหนา้ 17 รปู ที่ 14 ภาพแสดงอปุ กรณ์และครีมพอกหน้า 18 รปู ที่ 15 ภาพแสดงฟูกนั ในการทาทรีทเมน้ ทแ์ บบตา่ งๆ 19 รปู ที่ 16 ภาพแสดงฟองน้าสาหรับเช็ดหนา้ 20 รปู ที่ 17 ภาพแสดงลาลสี าหรบั เชด็ หนา้ 20 รปู ที่ 18 ภาพแสดงพายผสมครมี 21 รูปที่ 19 ภาพแสดงทิชชูเช็ดหน้า 22 รูปที่ 20 ภาพแสดงการใชถ้ าดรองในการวางอุปกรณ์ 22 รูปที่ 21 ภาพแสดงถว้ ยขนาดต่างๆ 23 รูปท่ี 22 ภาพแสดงผา้ ขนหนูขนาดตา่ งๆ 24 รปู ท่ี 23 ภาพแสดงแผน่ หน้ากากมาสก์หนา้ 25 รปู ที่ 24 ภาพแสดงหน้ากากอนามัย 25 รูปท่ี 25 ภาพแสดงเสือ้ คลุม 26 รปู ที่ 26 ภาพแสดงเตยี งนวดหน้า 27 รูปท่ี 27 ภาพแสดงรถเขน็ สาหรับวางอุปกรณ์ 27 รูปท่ี 28 ภาพแสดงการตรวจสภาพผวิ 31 รูปที่ 29 ภาพแสดงการนวดแบบ Effleurage 33 รูปที่ 30 ภาพแสดงการนวดแบบ Petrissage 34 รูปท่ี 31 ภาพแสดงการนวดแบบ Tapping 35 ภาพแสดงการนวดแบบ Friction 36 ภาพแสดงการเช็ดทาความสะอาดบริเวณตาและปาก 39

รปู ท่ี 32 สารบัญรูปภาพ หนา้ รูปที่ 33 รปู ท่ี 34 ภาพแสดงการเทเจลทาความสะอาดลงบนฝ่ามือ 40 รูปที่ 35 ภาพแสดงท่านวดทาความสะอาดบรเิ วณคางและแก้ม 41 ภาพแสดงท่านวดทาความสะอาดบรเิ วณแกม้ 41 รูปท่ี 36 ภาพแสดงท่านวดทาความสะอาดบริเวณปีกจมกู และหน้าผาก 42 รูปที่ 37 รูปที่ 38 ภาพแสดงทา่ นวดทาความสะอาดบริเวณหนา้ ผาก 42 รูปที่ 39 ภาพแสดงทา่ นวดลบู วนเป็นวงกลมบริเวณคอ หัวไหล่ และเนินอก 43 รูปที่ 40 ภาพแสดงการเชด็ ทาความสะอาดบรเิ วณคอ 43 รปู ที่ 41 ภาพแสดงการเชด็ ทาความสะอาดบริเวณแกม้ และหน้าผาก 44 รูปท่ี 42 ภาพแสดงการเชด็ ทาความสะอาดบริเวณตาและปาก 44 รูปท่ี 43 ภาพแสดงการใช้โทนเนอร์เชด็ เพอ่ื ปรับสภาพผิวหน้า 45 รปู ท่ี 44 ภาพการขัดหน้าบรเิ วณหนา้ ผาก 46 ภาพแสดงการขัดหนา้ บริเวณแกม้ 47 รูปท่ี 45 ภาพแสดงขัดหนา้ บรเิ วณจมูกและรอบดวงตา 47 รปู ท่ี 46 ภาพแสดงขัดหนา้ บรเิ วณแก้ม รูปที่ 47 ภาพแสดงการขดั หนา้ บรเิ วณริมฝปี ากและลาคอ 48 รปู ท่ี 48 ภาพแสดงการนวดคอและเนินอกแบบ Effleurage 48 รูปท่ี 49 ภาพแสดงการนวดคอและเนินอกแบบ knuckling 49 รปู ที่ 50 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณคาง 50 รปู ที่ 51 ภาพแสดงการนวดกระชบั บรเิ วณคาง 51 รปู ที่ 52 ภาพแสดงการนวดรอบดวงตา 51 รูปที่ 53 ภาพแสดงการนวดบริเวณหน้าผาก 52 รปู ที่ 54 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณคาง 52 รปู ที่ 55 ภาพแสดงการนวดแบบ Pinching บรเิ วณคางถงึ กราม 53 รปู ท่ี 56 ภาพแสดงการนวดแบบ Tapping บริเวณใบหนา้ 53 รูปที่ 57 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณกราม 54 รูปที่ 58 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณจมูก 54 รปู ที่ 59 ภาพแสดงการนวดยกกระชับบรเิ วณแก้มท้ังสองข้าง 55 รปู ที่ 60 ภาพแสดงแบบ Effleurage บรเิ วณเนนิ อก หัวไหล่และคอ 55 รูปที่ 61 ภาพแสดงการพอกทบ่ี ริเวณเนนิ อกถึงคอ 56 รปู ที่ 62 ภาพแสดงการพอกจากคางออกทางด้านข้างถงึ ติง่ หู 57 ภาพแสดงการพอกหน้าจากปีกจมกู ลากออกด้านข้าง 57 58

รปู ท่ี 63 สารบญั รูปภาพ หนา้ รูปท่ี 64 รูปท่ี 65 ภาพแสดงการพอกบริเวณหน้าผาก 58 รปู ที่ 66 ภาพแสดงพอกหน้าบรเิ วณจมูก 59 รูปท่ี 67 ภาพแสดงปดิ ตาและคลุมผ้าขณะนอนพอกหน้า 59 รูปที่ 68 ภาพแสดงชาสมุนไพรเสริ ์ฟหลงั ทาทรที เมน้ ท์ 60 ภาพแสดงต่อมน้าเหลอื งบริเวณใบหน้าและร่างกาย 63 รูปที่ 69 ภาพแสดงการนวดเพม่ิ การไหลเวยี นน้าเหลอื งมาท่ีต่อมนา้ เหลืองหนา้ หู 64 รปู ที่ 70 และคอ รปู ท่ี 71 ภาพแสดงการกดจดุ บริเวณหน้าผาก 67 รปู ที่ 72 ภาพแสดงการกดจดุ บรเิ วณขมบั 67 รูปที่ 73 ภาพแสดงการกดจุดบริเวณใต้ตา 68 รูปที่ 74 ภาพแสดงการกดจุดบรเิ วณปีกจมูก 68 รูปที่ 75 ภาพแสดงการกดจดุ บริเวณเหนือริมฝีปาก 69 รูปท่ี 76 ภาพแสดงการกดจุดบรเิ วณคาง 69 รูปท่ี 77 ภาพแสดงการนวดนา้ เหลืองบริเวณเนนิ อกและคอ 70 รูปท่ี 78 ภาพแสดงการนวดนา้ เหลืองบรเิ วณคอ 71 รูปท่ี 79 ภาพแสดงการนวดระบายน้าเหลอื งคาง 71 รปู ที่ 80 ภาพแสดงนวดบรเิ วณรอ่ งแก้ม 72 รปู ท่ี 81 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณใต้ตา 72 รูปที่ 82 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณหัวค้ิว 73 รปู ที่ 83 ภาพแสดงการกดจุดบริเวณหนา้ ผาก 73 รปู ที่ 84 ภาพแสดงการนวดเพิ่มการไหลเวียนน้าเหลืองบริเวณคอ 74 รปู ที่ 85 ภาพแสดงการนวดเพิม่ การไหลเวียนของนา้ เหลอื งบริเวณคาง 74 รปู ที่ 86 ภาพแสดงการนวดเพมิ่ การไหลเวียนของนา้ เหลืองบรเิ วณร่องแกม้ 75 รูปท่ี 87 ภาพแสดงการนวดเพิ่มการไหลเวยี นนา้ เหลืองบริเวณใต้ตา 75 รูปท่ี 88 ภาพแสดงการกดจดุ บรเิ วณคาง 76 รูปท่ี 89 ภาพแสดงการนวดน้าเหลืองบรเิ วณเนนิ อกและคอ 76 รปู ท่ี 90 ภาพแสดงการนวดน้าเหลืองบรเิ วณคอ 81 รูปที่ 91 ภาพแสดงการนวดระบายนา้ เหลอื งคาง 82 รปู ท่ี 92 ภาพแสดงนวดบรเิ วณรอ่ งแก้ม 83 ภาพแสดงการนวดบรเิ วณใตต้ า 83 ภาพแสดงการนวดบริเวณหัวคิ้ว 84

รูปท่ี 93 สารบัญรูปภาพ หนา้ รปู ท่ี 94 รูปที่ 95 ภาพแสดงการกดจุดบรเิ วณหน้าผาก 84 รปู ที่ 96 ภาพแสดงการนวดเพิ่มการไหลเวยี นน้าเหลืองบรเิ วณคอ 87 รปู ที่ 97 ภาพแสดงการนวดเพม่ิ การไหลเวียนของน้าเหลืองบรเิ วณคาง 88 รูปท่ี 98 ภาพแสดงการนวดเพม่ิ การไหลเวยี นของนา้ เหลอื งบริเวณร่องแก้ม 88 รูปท่ี 99 ภาพแสดงการนวดเพ่มิ การไหลเวยี นน้าเหลอื งบรเิ วณใตต้ า 90 รูปท่ี 100 ภาพแสดงการนวดเพิ่มการไหลเวยี นน้าเหลืองบริเวณหนา้ ผาก 94 รูปที่ 101 ภาพแสดงอปุ กรณ์ทใ่ี ชใ้ นการกดสิว 97 รูปท่ี 102 ภาพแสดงเหล็กกดสิว 98 รปู ท่ี 103 ภาพแสดงวธิ ีการกดสิว 99 รปู ที่ 104 ภาพแสดงเครื่องอบโอโซน 101 รปู ท่ี 105 ภาพแสดงเครื่องดูดสิว 102 รูปที่ 106 ภาพแสดงวธิ ีการดูดสิว 103 รปู ท่ี 107 ภาพแสดงฝ้าบริเวณใบหนา้ 104 ภาพแสดงร้ิวรอยท่บี ริเวณใบหน้า 113 ภาพแสดงการเปล่ยี นแปลงที่บริเวณใบหนา้ ของผูส้ ูงอายุ 117

การดแู ลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 1 บทท่ี 1 โครงสร้างผิวหนัง (Skin structure) ผิวหนัง เป็นอวัยวะท่ีมีพ้ืนท่ีมากท่ีสุดของร่างกาย เป็นส่วนมองเห็นได้ ต้ังแต่แรกพบ การมีผิวพรรณท่ีดี ผิวเนียน ไม่มีปัญหาผิวพรรณ ก็สร้างความ ประทับใจให้กับผู้แรกพบ ผิวหนังมีพ้ืนที่เฉลี่ยประมาณ 1.8 ตารางเมตร เป็นระบบปกคลุมร่างกาย ที่มีการติดต่อกับส่ิงแวดล้อมภายนอก มีน้าหนัก ประมาณร้อยละ 7 ของน้าหนักร่างกายท้ังหมดความหนาแตกต่างกันไปแต่ละ บริเวณโดยเฉล่ียประมาณ 1.0 ถึง 2.0 มิลลิเมตร บริเวณที่หนามาก ได้แก่ ฝ่ามือ ฝ่าเท้า บริเวณทีบ่ าง ไดแ้ ก่ เปลอื กตา เยอ่ื แก้วหู เปน็ ต้น ผิวหนังประกอบด้วย 3 ชั้น ได้แก่ หนังก้าพร้า (Epidermis), หนังแท้ (Dermis) และไขมันใต้ผิวหนงั (Hypodermis) ดังแสดงในรปู ที่ 1 รูปท่ี 1 ภาพแสดงโครงสรา้ งของผวิ ดดั แปลงภาพมาจาก Williams A, 2015.

2 การดูแลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 1. หนงั กาพรา้ (Epidermis) เป็นช้ันนอกสุดของผิว มีความหนาต้ังแต่ 0.8 มิลลิเมตร จนถึง 1.4 มิลลิเมตร ความหนาของชั้นน้ี แตกต่างกัน ข้ึนกับบริเวณของอวัยวะนั้น เช่น ทีฝ่ ่าเท้า กจ็ ะหนากว่าบรเิ วณอน่ื ๆ โดยแบ่งเป็นช้ันท่ีมีชวี ิตและไมม่ ีชีวิต มีเซลล์ท่ี ส้าคัญ ได้แก่ ครี าตโิ นไซด์ (Keratinocytes) มกี ารสร้างและแบ่งตัวในชั้นสตราตัม เบซาเล (Stratum basale) แล้วดันขึ้นมาแทนที่เซลลช์ ั้นบนที่ตายแล้ว, เมลาโนไซด์ (Melanocytes) ท้าหน้าท่ีในการสร้างเม็ดสี, แลงเกอร์ฮานส์ (Langerhans) ทา้ หน้าทเี่ ก่ียวกับระบบภูมิคุ้มกนั ของผิวหนงั และเมอร์เคลส์ (Merkel) ท้าหน้าท่ี เกี่ยวกับรับความรู้สึก โดยหนังก้าพร้าจะไม่มีเลือดมาหล่อเล้ียง แบ่งออกเป็น 5 ชั้น เรียงจากชนั้ ลา่ งสุดทต่ี ดิ กบั หนงั แท้ ดังน้ี  สตราตัม เจอรม์ นิ าตวิ มั (Stratum germinativum) หรือ เบซาล (basale)  สตราตัม สไปโนซัม (Stratum spinosum)  สตราตมั แกรนูโลซมั (Stratum granulosum)  สตราตมั ลซู ดิ ัม (Stratum lucidum)  สตราตมั คอร์เนียม (Stratum corneum) สตราตัม เจอร์มินาตวิ ัม (Stratum germinativum) เป็นชั้นที่อยู่ลึกท่ีสุดของหนังก้าพร้า ติดกับหนังแท้ ประกอบไปด้วย เซลล์รูปทรงกระบอกเตี้ยๆ เรียงเป็นระเบียบแถวเดียว ในช้ันน้ีจะพบเซลล์ Keratinocytes มากที่สุดโดยจะท้าหน้าท่ีในการเพ่ิมจ้านวน และแบ่งเซลล์ข้ึนไป ทดแทนเซลล์ชั้นบนอย่างต่อเน่ือง ยังพบเซลล์ Melanocytes ท้าหน้าที่สร้างสาร เมลานิน (Melanin) โดยใช้ ไทโรซิน (Tyrosin) เป็นสารต้ังต้น ในช้ันหนังก้าพร้า จะมีการสรา้ งใหมท่ ุกๆ 15-30 วัน

การดแู ลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 3 สตราตมั สไปโนซัม (Stratum spinosum) ชัน้ น้ีประกอบด้วยเซลล์ Keratinocytes ท่ีแบ่งตัวและดนั ข้ึนสู่ช้ันน้ี มีความ หนาประมาณ 8-10 ช้ัน มีเซลล์ท่ีมีหลายเหล่ียมหลายชั้น เซลล์ท่ีพบมากยังเป็น เซลล์ Keratinocytes และยังพบเซลล์ Langerhans ทจี่ ะนา้ เสนอส่งิ แปลกปลอม ให้กบั ลิมโฟไซด์ (Lymphocytes) ในระบบภูมคิ ุ้มกัน ช้ันน้ีจะพบบริเวณผิวหนังที่ มีการขูดขว่ นหรือสมั ผสั ผวิ มาก เชน่ ฝา่ มือ สตราตัม แกรนูโลซมั (Stratum granulosum) ประกอบด้วยการเรยี งของช้ันเซลล์ประมาณ 2-5 ช้ัน รูปรา่ งของเซลล์จะมี ลกั ษณะค่อนข้างแบน ภายในประกอบด้วยแกรนูล (Granule) มีโปรตีนที่เรยี กว่า ครี าโตไฮยาลิน (Keratohyalin) พบว่าเซลล์ส่วนใหญ่เร่ิมตาย และสลายไป สตราตัม ลูซดิ มั (Stratum lucidum) เป็นชนั้ บางๆ ใส ไมส่ ามารถเหน็ เย่อื หมุ้ เซลล์ ซ่งึ นิวเคลยี สและออร์แกนเนล ต่างๆ จะหายไป โดยมี คีราติน (Keratin) อยู่หนาแน่น เซลล์ชั้นนี้เริ่มตายแล้ว พบมากบริเวณฝา่ มือ ฝ่าเท้า สตราตัม คอรเ์ นยี ม (Stratum corneum) ชั้นนี้พบอยู่ด้านบนสุดของผิวหนัง เป็นเซลล์ผิวหนังช้ันนอกที่ไม่มีชีวิต พ้ืนที่ผิวด้านนอกจะไม่สม้่าเสมอประกอบไปด้วยคีราติน ที่เรียงซ้อนกันมากกว่า 15-30 ชั้น เป็นเซลล์ที่ไม่มีนิวเคลียส ลักษณะเหมือนเกล็ดแบนๆ เรียงซ้อนกัน หนาแน่นเหมือนก้อนอิฐและปูน ดังแสดงในรูปท่ี 2 ท้าหน้าที่เป็นตัวก้ันการซึม ผา่ นของสารผ่านผิวหนัง มีส่วนประกอบของคีราตินประมาณร้อยละ 70 ที่เหลือ

4 การดูแลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT จะประกอบด้วยไขมัน (Lipid) คอเลสเตอรอล (Cholesterol) และกรดไขมัน อสิ ระ (Free fatty acids) รูปที่ 2 ภาพแสดงช้ัน Stratum corneum ดดั แปลงมาจาก Hoang D and Linder J., 2001. 2. หนงั แท้ (Dermis) หนังแท้มีความหนาประมาณ 0.1 - 0.5 เซนติเมตร ท้าหน้าท่ีพยุงหนัง ก้าพร้า และให้ความยืดหยุ่นแก่ผิวหนัง เซลล์ท่ีพบส่วนใหญ่เป็นไฟโบรบลาสต์ (Fibroblast) ซึ่งท้าหน้าที่ในการสร้างเน้ือเย่ือเกี่ยวพัน ได้แก่ คอลลาเจน (Collagen), อีลาสติก (Elastic) และมสี ่วนประกอบอน่ื ๆ ไดแ้ ก่ เส้นเลอื ด (Blood vessels) น้าเหลือง (Lymphatic vessels) และเสน้ ประสาท (Nerve ) แทรกซึม หล่อเล้ียงหนังแท้ จะมีเส้นเลือดใหญ่จากชั้นไขมันใต้ผิวหนังส่งหลอดเลือดข้ึนมา รวมเปน็ ร่างแหในหนงั แท้ ดงั แสดงในรปู ท่ี 3

การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 5 รูปที่ 3 ภาพแสดงชน้ั หนังแท้ ดดั แปลงมาจาก Hoang D and Linder J., 2001. โดยหนงั แท้จะประกอบดว้ ย 2 ช้ัน ได้แก่ 1. Papillary layer เปน็ ชนั้ นอกบางๆ มีส่วนท่ีติดกบั หนงั กา้ พร้า ประกอบ ด้วยไฟโบรบลาสต์ และมีหลอดเลือด เส้นประสาทรวมตัวเป็นจ้านวนมากเป็น รา่ งแห เพอ่ื ส่งสารอาหารไปเล้ียงช้ันหนังกา้ พร้า 2. Reticular layer เป็นชั้นล่างของช้ันหนังแท้ที่ติดกับช้ันไขมันใต้ผิวหนัง เป็นชั้นที่หนากว่า ประกอบไปด้วยเส้นใยคอลลาเจน และอีลาสติก ให้ความ ยืดหยุ่นกับผวิ และชว่ ยซอ่ มแซมผวิ เมื่อเกดิ บาดแผล

6 การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 3. ไขมันใตผ้ วิ หนัง (Hypodermis) ไขมันใต้ผวิ หนังเป็นชน้ั ผวิ หนงั ท่ลี กึ ที่สุด เป็นเนอื้ เย่ือเก่ียวพนั ชนิดโปร่งบาง ประกอบด้วย เซลลไ์ ขมันเป็นส่วนใหญ่ ทา้ หน้าทีย่ ึดผวิ หนงั กับโครงสร้างถัดไป ส่วนทีย่ นื่ ออกจากผวิ หนงั (Skin appendage) ตอ่ มไขมนั (Sebaceous glands) ตอ่ มไขมันพบได้ทั่วรา่ งกาย ยกเว้น ฝ่ามือ ฝ่าเท้า มีความหนาแน่นบริเวณ ศรี ษะ ใบหน้า เส้นกลางหลัง และรอบรูเปิดปดิ ต่างๆ ของร่างกาย ท้าหนา้ ท่ีสร้าง ไขมัน โดยเซลล์ของต่อมจะสลายหลุดออกมากบั ไขมันที่ขบั ออกทางท่อทเ่ี ปิดสู่ผิว ด้านบน มีเส้นขน (Hair follicle) กล้ามเน้ือ Arrector pilli ที่ติดกับเส้นขน ช่วย ในการยกของเส้นขน ต่อมไขมันจะท้างานเต็มท่ีหลังจากเข้าสู่วัยรุ่น โดยการ ท้างานขึ้นอยู่ภายใต้การควบคุมของฮอร์โมน โดยจะถูกกระตุ้นด้วย Androgen ไขมันท่ีขับออกมาจะประกอบด้วย ไตรกลีเซอไรด์ (Triglycerides), ไข (wax) ท้าหน้าที่หล่อลื่นผิวหนัง กันน้าซึมเข้าและระเหยออก และป้องกันไม่ให้เช้ือรา หรือเชื้อแบคทีเรยี ทผ่ี วิ หนังเจรญิ เติบโต ต่อมเหงอ่ื (Sweat glands) ท้าหน้าที่ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย พบได้ทุกที่ของร่างกาย ยกเว้น บริเวณเยื่อบุ (mucous membrane) พบมากที่สุดท่ีฝ่ามือ ฝ่าเท้า รักแร้ และ หน้าผาก การหล่ังเหงื่อจะถูกกระตุ้นโดยความร้อน เหง่ือที่หล่ังออกมาจะมีค่า ความเป็นกรด-ดา่ ง (pH) ประมาณ 4.6 - 8 ซงึ่ เป็นค่า pH ของผิวหนังปกติ โดยมี โซเดียม (Sodium), โปตัสเซียม (Potassium), คลอไรด์ (Chloride), ยเู รยี (Urea) และแลคเตท (Lactate) ถกู ขับออกมาดว้ ย

การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 7 หลอดเลือด (Blood vessels) หลอดเลือดใหญจ่ ากชนั้ ไขมัน สง่ หลอดเลือดขึ้นมารวมเป็นรา่ งแห ในหนัง แท้ช้ันล่างเป็น Deep vascular plexus และหนังแท้ช้ันบนเป็น Superficial vascular plexus จากร่างแหชั้นบนจะส่งแขนงเข้าไปในหนังแท้ช้ันบนสุด (Papillary dermis) ส่งผ่านอาหาร อากาศให้หนังก้าพร้าโดยไม่มีหลอดเลือดใน หนงั กา้ พร้า หลอดเลือดท่ผี ิวหนงั นอกจากทา้ หน้าทใี่ หอ้ าหารแกผ่ ิวหนังแล้ว ยงั ท้า หน้าทีส่ ้าคัญในการควบคมุ อณุ หภมู ขิ องร่างกายด้วย เสน้ ประสาท (Nerve) ผิวหนังเป็นอวัยวะท่ีมีปลายประสาทรับสัมผัสต่างๆมากท่ีสุด อวัยวะที่ สัมผัสกับภายนอก ไดแ้ ก่ ปลายนวิ้ มอื นว้ิ เทา้ ฝา่ มอื ฝ่าเท้า ท้าหนา้ ทีร่ บั ความร้สู ึก ตั้งแต่ความรู้สึกเจ็บปวด การสัมผัส แรงดึง การส่ันสะเทือน และความรู้สึกร้อน เย็น ปลายประสาทเหลา่ น้ี มที ้ังชนิดมี Myelin และไมม่ ี Myelin หมุ้ ทา้ หน้าท่รี ับ ความรสู้ กึ ตา่ งๆ เพือ่ ส่งต่อไปยังสมอง คา่ ความเปน็ กรด-ดา่ ง (pH) ของผวิ หนงั ผวิ หนังภายนอกจะถูกเคลือบด้วยไขมันและเหงื่อและมีโปรตีนท่ีเป็นส่วน หนึ่งของผิวหนังช้ันนอกสุด และสารต่างๆ เหล่านี้ท้าให้ผวิ หนังมีสภาพความเป็น กรดออ่ นๆ มีคา่ ความเป็นกรด-ดา่ ง ประมาณ 4.5-6.5 ถา้ สภาพผวิ เป็นด่าง จะท้า ให้ผิวหนังระคายเคือง ติดเชื้อโรคง่าย และมีภูมิต้านทานลดลง เช่น เกิดจากการ อาบน้าที่มีสบู่เป็นด่างอยู่เป็นประจ้า ถ้าสภาพผิวเป็นกรด เช่น ผู้ที่ต่อมไขมัน ท้างานมากกว่าปกติ ไขมันมีฤทธเ์ิ ปน็ กรดอ่อนๆ ทา้ ให้ค่า pH ของผิวหนังลดลงไป ตามลา้ ดับ

8 การดแู ลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT หนา้ ท่ีของผวิ หนงั 1. ปกป้องอันตรายจากส่งิ แวดล้อม ไดแ้ ก่ เชอ้ื โรค สารเคมี 2. ควบคมุ อณุ หภูมขิ องรา่ งกาย 3. รับความรู้สกึ จากการสัมผสั ความเจ็บปวด อุณหภมู ริ อ้ นหรอื หนาว 4. สร้างไวตามินดี และฮอร์โมน ชนดิ ของผิว ผวิ สามารถแบ่งลักษณะได้ดังตอ่ ไปนี้ 1. ผิวธรรมดา (Normal skin) 2. ผิวแห้ง (Dry skin) 3. ผิวมนั (Oily skin) 4. ผิวผสม (Combination skin) 1. ผวิ ธรรมดา (Normal skin) ผิวมีลักษณะละเอียดนุ่ม มีน้าเป็นส่วนประกอบร้อยละ 15-25 มีไขมัน พอเหมาะรูขุมขนปกติ ผิวผ่องใส มีความชุ่มช้ืนตรงบริเวณทีโซน คือ หน้าผาก จมูก และคาง จะมีไขมันมากกว่าปกติ ดังแสดงในรปู ที่ 4 การทาความสะอาด ล้างหนา้ วันละ 2 ครง้ั เลือกผลติ ภณั ฑ์ให้ตรงกบั สภาพผิว รูปที่ 4 ภาพแสดงลกั ษณะของผิวธรรมดา

การดแู ลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 9 2. ผวิ แหง้ (Dry skin) ตอ่ มไขมันผลิตน้ามันออกมาน้อย ท้าให้ไม่สามารถป้องกันการสูญเสียน้า จาก Keratin ได้ ผิวจึงแห้ง มีน้าเป็นองค์ประกอบไม่ถึงร้อยละ 10 ผิวจึงดูแห้ง ตึง ลอกเปน็ ขุยได้ สภาพผิวสว่ นมากเปน็ ด่าง ผวิ อ่อนแอ ทา้ ให้เกิดฝ้า กระ และร้ิว รอยได้ง่าย ดังแสดงในรูปท่ี 5 การทาความสะอาด ล้างหน้าวันละ 2 ครั้ง เลือกผลิตภัณฑ์ให้ตรงกับสภาพผิว ไม่ควรใช้ตัวล้างหน้าท่ีมีส่วนของเม็ดสครับผิว ท้าให้ผิวเกิดการระคายเคืองได้ ควรเนน้ เรือ่ งการบา้ รงุ ผิว รูปท่ี 5 ภาพแสดงลักษณะของผิวแหง้ 3. ผวิ มนั (Oily skin) ผิวช้ันนอกดูลักษณะหนา ผิวหยาบ รูขุมขนกว้าง มีน้าเป็นส่วนประกอบ ประมาณร้อยละ 15-20 ต่อมไขมันท้างานมากกว่าปกติ ท้าให้เกิดเป็นสิวได้ง่าย ดังแสดงในรูปที่ 6 การทาความสะอาด ล้างหน้าวันละ 2-3 คร้งั เลือกผลิตภณั ฑ์ให้ตรงกับสภาพผิว ท่ีช่วยลดไขมัน การบ้ารุงไม่ควรเน้นครีมบ้ารุงที่เป็นครีมเข้มข้น เพราะท้าให้เกิด การอุดตนั ได้ง่าย

10 การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT รปู ท่ี 6 ภาพแสดงลักษณะของผิวมนั 4. ผวิ ผสม (Combination skin) ลกั ษณะผวิ จะเหมือนผวิ มัน บริเวณทโี ซน คอื ท่ีหน้าผาก จมูก คาง แตจ่ ะ มีผิวแห้งบริเวณ แก้ม รอบดวงตา ล้าคอ ไม่ว่าจะเป็นผิวประเภทใดก็ตาม ถ้ามี ลักษณะเป็นเส้นเลือดบางๆ บนบริเวณผิวหน้า ผิวจะไวต่อสิ่งระคายเคือง แดง แพ้ง่าย แสดงว่าผวิ มลี ักษณะแพง้ ่าย ตอ้ งให้การดแู ลเปน็ พเิ ศษ ผวิ ของคนคนเดียว อาจเปล่ยี นเป็นผิวแห้ง หรือผวิ มันก็ได้ ซ่ึงขึ้นกบั สภาพร่างกายและสิง่ แวดล้อม การทาความสะอาด ล้างหน้าวันละ 2 ครั้ง เลือกผลิตภัณฑ์ให้ตรงกับสภาพผิว โดยดผู วิ สภาพรวมเปน็ หลกั

การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 11 เอกสารอา้ งอิง 1. บงั อร ฉางทรพั ย์. กายวิภาคศาสตร์ 1. พมิ พ์ครงั้ ท่ี 6. กรุงเทพฯ: ส้านกั พิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลยั . 2556. 2. วราภรณ์ จรรยาประเสริฐ. นาโนเทคโนโลยีในการน้าสง่ ทางผิวหนัง. พิมพท์ ี่ 1. กรุงเทพฯ: บริษทั ประชาชน จา้ กัด. 2555. 3. วิไล ชนิ ธเนศ ธนั วา ตนั สถิต และ มนตกานต์ ตันสถติ . กายวิภาคของมนษุ ย์. พมิ พค์ รง้ั ที่ 12. กรงุ เทพฯ:ห้างหุ้นส่วนจ้ากัดสามลดา. 2554. 4. เอกสารความรู้ผู้ด้าเนินการสปาเพื่อสุขภาพ. ส้านักสถานพยาบาลและการประกอบโรค ศิลปะ กรมสนับสนุนบริการเพ่ือสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. กรุงเทพฯ: ชุมนุมสหกรณ์ การเกษตรแห่งประเทศไทย จ้ากดั . 2556. 5. Braun MB and Simonson S. Introduction to Massage Therapy 2nd ed. Philadelpia: Lippincott Wilkins, a Wolters Kolters business. 2008. 6. Capellini S. The Complete Spa Book for Massage Therapists. New York: Milady. 2010. 7. Ritchie JE. Crash Course: Muscles, Bones and Skin. 3th ed. China: Mosby Elsevier. 2008. 8. Saeger JL and Kyle-Brown. New Foundations in Therapeutic Massage and bodywork. New York: McGrew-Hill. 2008. 9. Sunnydale H. The Best-Ever Book of Beauty. Anness Publishing ltd. 2014. 10. Williams A. Spa Bodywork A Guide for Massage Therapists. 2nd ed. MD: Lippincott Willians & Wilkins. 2015.

12 การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT บทท่ี 2 การต้อนรับและการเตรียมอุปกรณส์ าหรับการนวดหนา้ (Welcome and prepare instrument for facial massage) การตอ้ นรับ (Welcome) การต้อนรับลูกคา้ ถอื เปน็ หัวใจที่ส้าคัญมากส้าหรับงานบรกิ าร ประเทศไทย จะได้เปรียบในเร่ืองงานบริการ เน่ืองจากมีเอกลักษณ์ ที่โดดเด่นหลายด้าน มีเอกลักษณ์ด้านสถาปัตยกรรม น้ามาตกแต่งท้ังภายในและภายนอกอาคาร เช่น บ้านทรงไทย ฝาเรือนไทย ประตู และบรรยากาศในห้องสปา มขี นบธรรมเนียม แบบไทย เช่น การไหว้ เคร่ืองแต่งกาย มีเอกลักษณ์ทางด้านอาหาร เครื่องด่ืม สมุนไพร และผลไม้ไทยน้าเข้ามาใส่ในเมนูการให้บริการ โดยการต้อนรบั ลูกค้าจะ แตกต่างกันตามสถานที่ และรูปแบบของแต่ละสปา การตอ้ นรับท่นี ิยมจะเป็นการ เสริ ์ฟนา้ สมุนไพรไทย ทีห่ างา่ ย ราคาถูก เช่น นา้ อญั ชัน นา้ มะตมู น้าใบเตย น้า ผลไม้ มีเอกลักษณ์ทางด้านกล่ิน กล่ินของผลิตภัณฑ์และกล่ินที่สร้างบรรยากาศ เช่น สมุนไพรสกัดน้ามัน (Essential oil) เพ่ือใช้นวดตัว เช่น ตะไคร้ ดอกโมก สมนุ ไพรท่ีใช้ในการขัดตัวพอกตัว เชน่ มะขามเปยี ก ขมิ้นอ้อย สถานประกอบการ บางแห่ง ก็เสิร์ฟลูกค้าด้วยผ้าเย็นเติมกล่ินน้ามันหอมระเหย (essential oil) อ่อนๆ เช็ดแล้วชื่นใจ เมื่อเจออากาศร้อนแบบบ้านเรา มีเอกลักษณ์ทางด้านเสียง เพอ่ื ผอ่ นคลายประสาทหูและจติ ใจจากเครื่องดนตรีไทย เชน่ ระนาด ซอด้วง ซอ อู้ มีเอกลกั ษณ์ทางดา้ นสัมผัสแบบไทย เช่น การนวดไทย การอบสมุนไพร การ ประคบสมุนไพร ซึ่งการนวดมีทั้งความนมุ่ นวล เพื่อผ่อนคลาย และการนวดหนัก แน่นเพอ่ื การรกั ษา ท่ีช่วยบา้ บดั อาการปวดเมื่อยหรืออาการเจ็บเฉพาะที่ ท้งั หมดที่ กล่าวมาถอื เป็นส่ิงท่ีสัมผัสไดใ้ นรูป รส กล่ิน เสียง สัมผัส ตามวัฒนธรรมประเพณี แบบไทย ดงั แสดงในรูปท่ี 7 และ 8

การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 13 (1) (2) (3) รูปที่ 7 ภาพแสดงการต้อนรับแบบไทย 1) ผ้าเย็นกล่ินสมุนไพรอ่อนๆ 2) น้าสมุนไพร หนามแดง 3) น้าสมนุ ไพรอญั ชัน การเตรียมสถานที่ บรรยากาศและส่ิงแวดล้อม เพื่อให้ผู้รับบริการได้ ประทบั ใจในสภาพแวดลอ้ ม ทัง้ รปู รส กลิ่น เสียง สัมผสั โดยมีการจดั รปู แบบการ ตกแตง่ ตามแต่ละทอ้ งถน่ิ ในแต่ละภูมภิ าค ดงั น้ี - การตกแตง่ สถานทมี่ ีความเป็นธรรมชาติ ที่มีเอกลักษณ์ความเปน็ ไทย - บริเวณตอ้ นรับแยกออกจากส่วนที่ใหบ้ ริการ - สภาพแวดลอ้ มไม่แออดั ปราศจากมลภาวะต่างๆ - สถานท่ีสะอาด มีระบบการดูแลที่ดี มีการจัดแสงสว่างอย่างเหมาะสม เพยี งพอตอ่ การให้บริการ

14 การดแู ลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT รูปท่ี 8 ภาพแสดงการจดั ของตกแต่งในสปา

การดูแลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 15 การเตรียมหอ้ งและเตยี งสาหรบั การนวดหน้า รูปที่ 9 ภาพแสดงการเตรียมเตียงสา้ หรบั การนวดหนา้

16 การดแู ลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT รูปที่ 10 ภาพแสดงการประยกุ ตเ์ ตยี งนวดตัวสา้ หรบั การนวดหนา้ การจัดห้องนวดหน้าและการเตรียมห้องเพ่ือให้ผู้มารับบริการได้รับ ความสุขสบายในการนวดหน้า มีบรรยากาศที่ผ่อนคลาย อุณหภูมิที่พอเหมาะ การเตรียมเตียงส้าหรับการนวดหน้า ควรจดั ใหส้ วยงามและปลอดภัย ดังแสดงใน รปู ที่ 9 และ 10 ดังน้ี เตรยี มผา้ และอุปกรณใ์ หเ้ หมาะสม ไดแ้ ก่ เสือ้ คลมุ หมอน ผา้ ขนหนูผืนเล็ก ส้าหรับปิดตา เก็บผมและคลุมหน้าอก ผ้าขนหนูผืนกลางส้าหรับให้ผู้รับบริการ เปล่ียน และผ้าขนหนูผืนใหญ่ส้าหรับห่มตัว ขณะท้าการนวดหน้าได้ระยะหนึ่ง ในช่วงก่อนการพอกหน้า ควรถามเช็คเรื่องอุณหภูมิอีกครั้งเพื่อให้ลูกค้าได้รับ ความสขุ สบาย และพักผอ่ นอย่างเต็มที เนือ่ งจากลกู ค้าต้องนอนพอกหน้าเปน็ เวลา 10-15 นาที

การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 17 การเตรียมอุปกรณ์สาหรับการนวดหน้า (Prepare instruments for facial massage) 12 9 10 13 14 1 6 15 8 11 7 234 5 รูปท่ี 11 ภาพแสดงการเตรียมอปุ กรณส์ ้าหรบั การนวดหนา้ การเตรียมอุปกรณ์ส้าหรับการนวดหนา้ ต้องค้านึงถึงความสะอาด ความ สวยงาม ควรเตรียมครมี เจล โลชั่นใหพ้ อดีกับการท้าทรีทเม้นท์ ไม่ควรเหลือหลัง การใช้ จัดเรียงตามล้าดับใช้งาน เพอื่ สะดวกในการหยิบใชแ้ ละเพอ่ื ความสวยงาม ดังแสดงในรูปท่ี 11 ท้ังน้ีข้ึนกับความสะดวกของสถานประกอบการแต่ละแห่ง หรืออาจบรรจุลงขวดผลิตภัณฑ์ของสถานประกอบการแต่ละแห่งก็ได้ โดยมี อุปกรณด์ ังน้ี 1. โลชั่นเช็ดเครอื่ งส้าอาง (Make up remover lotion) 2. เจลลา้ งหน้า (Facial cleansing gel) 3. โทนเนอร์ปรับสภาพผวิ (Facial toner) 4. ครมี ขดั ผวิ หน้า (Facial scrub/exfoliator cream) 5. ครมี นวดหน้า (Facial massage cream)

18 การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 6. ครีมพอกหนา้ (Facial mask cream) 7. ครีมบา้ รุงตา (Eye cream) 8. ครีมบา้ รงุ หน้า (Facial Moisturizer cream) 9. กระดาษเช็ดหนา้ (Facial tissue) 2 ช้ิน 10. สา้ ลีเปียกสา้ หรบั การเช็ดใบหน้า (Wet cotton pad) ปดิ ตา 10 ชิ้น 11. สา้ ลีแอลกอฮอล์ (Alcohol pad) ส้าหรบั เช็ดท้าความสะอาดมอื 2 ช้ิน 12. ฟองน้าเชด็ หนา้ (Sponge) พร้อมอา่ งใส่น้าสะอาด 13. ไม้พายพลาสตกิ (Plastic spatula) 14. ฟกู นั (Brush) 15. ส้าลีกา้ น (Cotton bud) อปุ กรณท์ าหน้า (Facial Implement) อปุ กรณ์ในการท้าหน้า มีท้ังอุปกรณ์ที่ไม่ได้ใช้กับเคร่ือง และมีบางอย่างก็ ใช้กับเครือ่ งมือ ซ่ึงผู้ใช้ควรเลือกให้ถูกชนิดการใช้งาน และเตรียมอุปกรณ์ใหพ้ อดี และเพียงพอกบั การใช้งาน อปุ กรณใ์ นการท้าหนา้ มีหลายชนดิ ทสี่ า้ คัญมีดงั น้ี รูปท่ี 12 ภาพแสดงอปุ กรณ์และครีมพอกหน้า

การดูแลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 19 ฟกู นั (Brush) ใช้ในการทาครีม พอกหน้าทีใ่ ช้กบั ผวิ หนา้ ละผิวกาย มใี ห้เลือกหลายขนาด และหลายแบบตามชนิดการใช้งาน โดยขนาดเลก็ จะเหมาะกบั การทาพอกบริเวณ ใบหน้า และที่มีขนาดใหญ่จะใช้ส้าหรับทาครีมท่ีมีบริเวณกว้าง ฟูกันที่ในการท้า หน้ามักจะใช้ในการพอกหน้า หรือใช้ท้า treatment ต่างๆ เช่น AHA เพ่ือใช้ใน การผลัดเซลล์ผิว ส่วนฟูกันทมี่ ีขนาดใหญจ่ ะใช้ในการพอกตวั ดงั แสดงในรปู ที่ 13 การทาความสะอาด หลังการใช้งานทุกคร้ัง ควรลา้ งคราบผลติ ภัณฑ์ทตี่ ดิ กับฟกู นั ออกให้หมด จนสะอาดเพ่อื ไม่ให้เป็นที่สะสมของเช้ือโรคและสิง่ สกปรก หลังจาก นั้น นา้ มาผงึ่ ให้แห้ง น้าเข้าเครอื่ งฆ่าเชื้อด้วย UV เป็นเวลา 30 นาที รปู ที่ 13 ภาพแสดงฟูกันในการทา้ ทรที เมน้ ทแ์ บบต่างๆ ฟองนาเชด็ ทาความสะอาด (Cleansing Sponge) ใช้เชด็ ท้าความสะอาด คราบสิ่งสกปรกบนผิวหน้าและผิวกาย โดยฟองน้ามี ให้เลือกหลายชนิด มีทั้งรูปทรงกลม ส่ีเหล่ียม ขนาดเล็กและขนาดใหญ่ ตามขนาด การใช้งานฟองน้าท่ีเช็ดหน้า ควรมีลักษณะน่ิม อุ้มน้าได้ พ้ืนฟองน้าไม่ควรละเอียด มากเกนิ ไป ควรเป็นลกั ษณะรพู รนุ ทส่ี ามารถเก็บพวกครีมทใี่ ช้ในการพอกหน้าได้ เม่ือ ใชเ้ ช็ดความสะอาดใบหนา้ จะมีลกั ษณะนุ่ม ไม่ระคายเคืองใบหนา้ ดงั แสดงในรูปที่ 14

20 การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT การทาความสะอาด หลังเสร็จจากการใช้งาน ควรล้างท้าความสะอาดใหเ้ กลย้ี ง ปิด ให้แห้ง น้ามาอบฆ่าเช้ือด้วยเครื่องฆ่าเชื้อด้วย UV เป็นเวลา 30 นาที ก่อนเก็บควร แนใ่ จว่าฟองน้าท่ีใชแ้ หง้ สนิท เพราะอาจท้าใหเ้ กิดเช้ือรา เช้อื แบคทเี รยี ตามมาได้ รปู ที่ 14 ภาพแสดงฟองน้าสา้ หรบั เช็ดหน้า สาสี (Cotton) มีท้ังชนิดแผ่น ชนิดก้อน สามารถเลือกใช้ตามการใช้งาน ทางด้านการใช้ สา้ ลีในด้านความงามนิยมใช้ชนิดแผ่น โดยใช้เป็นสา้ ลีเปียกชุบน้าสะอาด แช่เย็น ไว้ส้าหรับเช็ดหน้าให้ลูกค้าหลังจากเช็ดด้วยฟองน้าไปในรอบแรก และใช้ปิดตา ขณะท้าทรีทเม้นท์ โดยส้าลีแผ่นที่ดีจะมีลักษณะขอบเรียบ เวลาเช็ดใบหน้าจะ ไม่เป็นขุย การใช้ส้าลีในการท้าทรีทเม้นท์ จะใช้ในการเช็ดเครื่องส้าอาง เช็ดท้า ความสะอาดหน้า ดังแสดงในรูปท่ี 15 รปู ท่ี 15 ภาพแสดงลา้ ลสี า้ หรบั เชด็ หน้า

การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 21 พายผสมครีม (Plastic Spatula) พายผสมครีม ใช้ในการคนครีมผสมครีมส้าหรับการพอกหน้า พอกตัว โดยนิยมท้าจากพลาสติก เนื่องจากไม่แตกหักง่าย และเม่ือใช้ไปจะไม่มีเชื้อรา เกิดขึ้น การใช้พายนอกเหนือจากการผสมครีมแล้ว ยังสามารถใช้ในการช่วยเก็บ ผมท่ีหลุดออกจากผ้าคลุมผม จะช่วยเก็บผมง่ายไม่หลุดออกขณะท้าทรีทเม้นท์ ดงั แสดงในรูปท่ี 16 การทาความสะอาด หลังเสร็จการใช้งาน ให้ล้างไม้พายผสมครีมให้สะอาดเช็ด ให้แหง้ กอ่ นการใช้ควรเช็ดดว้ ยแอลกอฮอลอ์ ีกครั้ง รูปท่ี 16 ภาพแสดงพายผสมครมี ทิชชู (Tissue) ใชส้ ้าหรบั เช็ดใบหน้า ซบั หน้า เช็ดคราบสกปรก เครื่องส้าอาง ควรเลือกใช้ กระดาษเช็ดหน้าท่ีมีคุณภาพดี ซึมซับน้าได้ดี นุ่มนวล ไม่ระคายเคืองใบหน้า การ ใช้ทิชชูเช็ดหน้าจะใช้หลังจากท้าทรีทเม้นท์แล้วบางส่วน เพื่อซับหน้าให้แห้ง สะอาด ก่อนการลงครีมพอกหน้า หรอื บ้ารงุ ผวิ ดังแสดงในรูปท่ี 17

22 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT รปู ที่ 17 ภาพแสดงทชิ ชูเชด็ หน้า ถาดรอง (Tray) ส้าหรับใส่อุปกรณ์ในการท้าทรีทเม้นต์ต่างๆ ได้แก่ ถ้วยใส่ครีม เจล ตัว บ้ารุง และครีมกันแดด การเลือกถาดใส่อุปกรณ์นั้น ไม่ควรมีขนาดท่ีเล็กเกินไป หรือใหญ่เกินไป เลือกให้เหมาะกับทรที เม้นท์ให้ใส่อุปกรณไ์ ด้ครบ หรอื ถา้ มีขนาด ใหญ่เกินไป ก็ท้าให้ไม่สะดวกต่อการท้างาน ถาดรองนอกจากใส่อุปกรณ์แล้ว ยัง นา้ มาใชใ้ นการใส่ของท่ตี กแต่งในสปา ดงั แสดงในรูปท่ี 18 รปู ท่ี 18 ภาพแสดงการใชถ้ าดรองในการวางอปุ กรณ์

การดูแลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 23 ถว้ ย (Bowl) ถว้ ยท่ใี ช้ในงานดูแลสขุ ภาพผิวหนา้ มหี ลายขนาด หลายชนดิ ขน้ึ กบั การใช้ งานถ้วยที่มีขนาดเล็ก เหมาะส้าหรับใส่ครีมนวดหน้า ขัดหน้า บ้ารุงผิว ถ้วยที่มี ขนาดใหญ่ใช้ในการผสมครีมหรือผงพอกหน้า ที่ท้าจากพลาสติกจะช่วยในการ หมุนและผสมครีมไดง้ ่าย ถ้วยทม่ี ีขนาดใหญ่ข้ึนมา จะใช้ใส่น้าส้าหรบั เช็ดท้าความ สะอาดใบหน้า โดยมักจะท้าจากแก้ว กระเบ้ือง เนื่องจากจากท้าความสะอาดได้ ง่าย ไม่เป็นเชือ้ ราเมอ่ื ใชไ้ ปนานๆ ดังแสดงในรูปที่ 19 รปู ที่ 19 ภาพแสดงถว้ ยขนาดตา่ งๆ ผา้ ขนหนู (Towel) การเลือกใช้ผ้าขนหนู เลือกใช้ตามการใช้งาน ได้แก่ ขนาดเลก็ ใช้ปดิ ตาใน กรณีที่นอนนวดตัว เพ่ือให้ผู้รับบริการนอนพักได้อย่างเต็มที่ ป้องแสงรบกวนตา ใช้โพกศีรษะเพอื่ เก็บผม คลุมหนา้ เช็ดใบหน้า ผืนใหญ่ส้าหรบั ปิดอก หรอื คลุมตัว ส่วนผืนใหญ่ใช้ส้าหรับการห่มตัว ใช้ในการนวดตัวได้แก่ การนวดอโรมา ขัดตัว พอกตัว ส่วนผืนใหญ่ส้าหรับคลุมตัว ผืนที่มีขนาดใหญ่จะคลุมตัวได้หมด จะเปิด บางส่วน เชน่ ส่วนขา แขน เพ่อื ใชใ้ นการนวดและปิดบริเวณทไ่ี ม่ได้นวด การเลือก ผ้าที่ใช้ในการท้า ควรเลือกผ้าขนหนูที่ท้าทรีทเม้นท์ที่มีลักษณะไม่หนา และบาง จนเกนิ ไป ลักษณะนุ่ม ไม่ระคายเคืองผิว เลือกลักษณะสผี ้าท่ีเป็นชุดเดยี วกันเพ่ือ

24 การดแู ลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT ประโยชน์ในการใช้สอย เช่น ผ้าสีขาว จะใช้กับใบหน้า ศีรษะ ผ้าสีเข้ม ได้แก่ สี น้าตาลเข้ม นา้ เงนิ เหมาะใชก้ ับการนวดเท้า เป็นต้น ดงั แสดงในรปู ท่ี 20 การทาความสะอาด เป็นสงิ่ สา้ คญั มากเนื่องจากผา้ จะสัมผัสใกล้ชิดกบั ผรู้ ับบริการ การได้สัมผสั กบั ผา้ ท่สี ะอาด นุ่มนวล กลิ่นหอมพอดี ไมฉ่ นุ มาก เพ่ิมความสขุ สบาย และผ่อนคลายให้กับผู้รับบริการได้มาก เมื่อผู้รับบริการได้รับการบริการท่ีสบาย นมุ่ นวล สง่ ผลใหก้ ารท้าทรีทเมน้ ทใ์ ห้กับลูกค้าไดอ้ ยา่ งสมบรู ณ์ รปู ที่ 20 ภาพแสดงผา้ ขนหนูขนาดตา่ งๆ มาสกห์ น้า (Face Mask) หน้ากากมาสก์หน้ามีชนิดแบบแห้งและแบบเปียก แบบแห้งจะนิยมใช้ กบั โลชัน่ ที่เป็นสูตรเฉพาะของแตล่ ะร้าน เช่น โลชั่นหน้าขาวใส โลชั่นผสมคอลลา เจน ส่วนท่ีเป็นมาสก์หน้าเปียก ท่ีเป็นมาสก์ส้าเร็จรูปท่ีผสมตัวบ้ารุงมาเรียบร้อย แล้ว สามารถใช้ได้เลยไม่ต้องผสมอะไรเพ่ิมเตมิ มีบรรจุขายในท้องตลาดมากมาย หลากหลายย่ีห้อ ได้แก่ มาสก์หน้าแตงกวา มาสก์หน้าทองคา้ มาสก์หน้าคอลลา เจน มาสก์หน้าลดรอยเหี่ยวย่น โดยเลือกให้เหมาะกับปัญหาของผิวพรรณ โดย มาสก์หน้าท้าหลังท้าความสะอาดหน้า เพือ่ ให้ตัวบ้ารุงผิว ได้แทรกซึมเข้าสู่ผิวได้ อยา่ งมีประสิทธภิ าพ ดงั แสดงในรปู ท่ี 21

การดแู ลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 25 รปู ท่ี 21 ภาพแสดงแผน่ หน้ากากมาสก์หน้า หน้ากากอนามยั (Mask) การใช้หน้ากากอนามัย ถือเป็นอุปกรณ์ท่ีส้าคัญในการให้บริการทางด้าน ใบหน้าเนื่องจากมีความใกล้ชิดกับผู้รับบริการมาก โดยใช้ในการดูแลเร่ืองความ สะอาดจากผู้ให้บริการถึงผู้รับบริการ เช่น ป้องกันการหายใจ การไอ จาม ไม่ให้ โดนผู้รับบริการ เป็นการเพิ่มความม่นั ใจให้กบั ลกู ค้าได้ ดังแสดงในรปู ที่ 22 รูปที่ 22 ภาพแสดงหนา้ กากอนามัย

26 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT เสอื คลมุ (Coat) เส้ือคลมุ ทใี่ ช้ในการท้าทรีทเม้นท์ ใช้ในการเปล่ยี นเสือ้ ผ้าลูกค้าเพ่ือท้าทรีท เม้นท์ได้สะดวกขึ้น ได้แก่ การนวดสปาหน้า ซ่ึงมีการนวดหน้าจนถึงเนินอก และ ไม่มกี ารเป้อื นเสื้อผา้ ของลูกคา้ เพอื่ ให้ลกู คา้ ไดร้ บั บรกิ ารนวดอยา่ งมปี ระสิทธิภาพ ดงั แสดงในรูปท่ี 23 รูปที่ 23 ภาพแสดงเส้ือคลมุ เตยี งนวดหนา้ (Facial Massage Bed) เตียงนวดหน้า มีหลายรูปแบบทั้งแบบเรียบธรรมดา ไปจนกระทั้งราคา หลักพันถึงราคาหลักแสนบาท การเลือกเตียงส้าหรับนวดหนา้ ควรมีลักษณะท่ีให้ ผู้มารับบริการได้นอนอย่างผ่อนคลาย พ้ืนเตียงควรเรียบไม่ขรุขระ ท้าให้เกิด อาการปวดหลังหรือไม่สุขสบายขณะนอนการทา้ หนา้ ดังแสดงในรปู ที่ 24

การดแู ลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 27 รปู ท่ี 24 ภาพแสดงเตียงนวดหน้า รถเข็นสาหรบั วางอุปกรณ์ (Trolley) รถเข็นส้าหรบั วางอุปกรณ์ควรเป็นช้ัน ส้าหรับวางอุปกรณ์ต่างๆ ท่ีใช้ในการ ทา้ หน้า ท้าตัว ได้แก่ ถาด ส้าลี ถ้วยใส่ครีม ฟูกัน ฟองน้า และอุปกรณ์อ่ืนๆ ท่ใี ช้ใน การทา้ การท้า ทรีทเมน้ ท์ โดยรถจะมลี ้อ มคี วามสะดวกในการเคลอ่ื นที่ การหมุนรถ ในขณะท่ผี ูใ้ ห้บรกิ ารท้างาน โดยไมม่ ีเสียงดงั รบกวนผู้รับบรกิ าร ดังแสดงในรูปท่ี 25 รปู ที่ 25 ภาพแสดงรถเข็นส้าหรับวางอปุ กรณ์

28 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT เอกสารอา้ งองิ 1. มาตรฐานการรับรองคณุ ภาพ. สถานประกอบการสปาเพ่ือสุขภาพ ส้านักพยาบาลและ การประกอบโรคศลิ ปะ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสขุ . กรุงเทพฯ: โรงพมิ พ์ชุมนมุ สหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จ้ากัด. 2556. 2. เอกสารความรผู้ ดู้ า้ เนินการสปาเพือ่ สุขภาพ. สา้ นักสถานพยาบาลและการประกอบโรค ศิลปะ กรมสนับสนุนบริการเพ่ือสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. กรุงเทพฯ: ชุมนุม สหกรณ์การเกษตรแหง่ ประเทศไทย จา้ กัด. 2556. 3. องค์ความรู้มรดกภูมิปัญญาสปาไทยของสถานประกอบการสปาไทยต้นแบบท่ี สะท้อนอัตลักษณข์ องท้องถน่ิ ใน ๔ ภูมิภาค. กรมส่งเสริมวฒั นธรรม กระทรวงวฒั นธรรม นนทบุรี: ส้านักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึกในพระบรม ราชูปถัมภ์. 2558. 4. Capellini S. The Complete Spa Book for Massage Therapists. New York: Milady. 2010. 5. Jotisalikorn C. Thai Spa Book: The Natural Asian Way to Health and Beauty. Singapore: Perlipus Editons (HK) ltd. 2002. 6. Sunnydale H. The Best-Ever Book of Beauty. London: Anness Publishing LTD. 2014.

การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 29 บทที่ 3 การนวดหน้า (Facial Massage) ผิวหน้าเป็นสว่ นท่ีไดร้ ับความสนใจ และดูแลเอาใจใสม่ ากกวา่ ส่วนอ่ืนของ ร่างกาย การดูแลผวิ หน้าด้วยการการนวดหน้า เปน็ การดูแลและบ้ารงุ ผวิ หน้า ซึ่งมี การท้าทรีทเม้นท์หลายข้นั ตอน รวมถึงผู้ใหบ้ ริการตอ้ งมคี วามรู้พ้นื ฐานในการดูแล ผิวหน้าและการดูแลตนเอง เพื่อให้ผู้ที่มารับบริการได้รับการบริการท่ีมีคุณภาพ และปลอดภัย ผ้ใู หบ้ รกิ ารตามเกณฑ์มาตรฐานตามประกาศของกระทรวงสาธารณสขุ ดงั นี 1. มีอายไุ ม่ต่้ากว่า 20 บรบิ ูรณ์ 2. ได้รบั วุฒิบัตรหรือประกาศนยี บัตรดา้ นบรกิ ารเพ่อื สุขภาพท่ีไดร้ ับรองจากกรม สนับสนุนบริการสขุ ภาพ 3. ผใู้ หบ้ ริการต้องผ่านการอบรมความร้เู ฉพาะด้านของการบรกิ ารในแตล่ ะ ประเภทให้บรกิ ารมากกว่าเกณฑ์มาตรฐานผู้ใหบ้ ริการกระทรวงสาธารณสุข 4. สามารถสือ่ สารภาษาไทยและภาษาต่างประเทศได้ 5. เป็นผูร้ ับผดิ ชอบการบริการในการท้าทรที เม้นท์ และใหบ้ รกิ ารทป่ี ระทบั ใจ 6. เป็นผใู้ หบ้ รกิ ารทส่ี ภุ าพออ่ นน้อม สนใจและเอาใจใส่ต่อผ้รู ับบริการ 7. มสี ่วนร่วมและรบั ผดิ ชอบตอ่ สาธารณะท้งั ภายในและภายนอกองค์กร 8. ผ่านการฝกึ อบรมทง้ั ภายในและภายนอกสถานประกอบการอย่างสมา้่ เสมอ ผู้ให้บริการ เป็นบุคคลที่จะสัมผัสใกล้ชิดที่สุดกับผู้มารับบริการ จึงควรมี บุคลิกที่ดี มีการต้อนรบั ท่ีเป็นเอกลักษณ์ของไทย ได้แก่ การไหว้ รวมทั้งการแต่ง กายและการดูแลความสะอาด ดงั น้ี 1. เกบ็ ผมใหเ้ รยี บรอ้ ย มดั ผมขึ้น ไม่ปล่อยให้ผมยาวรบกวนการทา้ งาน

30 การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 2. ไม่ทาสีเล็บ ตัดเลบ็ ให้ส้นั ไม่ให้เลบ็ ไปขดู ข่วนใบหนา้ ลกู ค้า 3. ส้ารวจไมใ่ หม้ ีกล่นิ กาย ไม่ใส่น้าหอม 4. แตง่ กายในชดุ ปฏบิ ัตงิ าน ไมแ่ นน่ รัดรปู ไม่ล่อแหลม 5. ลมหายใจสะอาด ไม่มีกลิน่ ปาก 6. ล้างมือกอ่ นให้บรกิ ารทกุ คร้งั การซกั ประวตั ิ เป็นการซักถามข้อมูลส่วนตัว การด้าเนินชีวิต กิจกรรมของผู้รับบริการ ก่อนมารับบริการการนวดหน้า โดยข้อมูลส่วนตัวบางอย่าง เป็นสิ่งส้าคัญใน การนวดหน้า ได้แก่ การแพ้สารเคมี การท้าทรีทเม้นท์ก่อนหน้านี้ ซึ่งสามารถ ทราบข้อมูลเกี่ยวกับข้อห้ามและข้อควรระวังของการนวดหน้าได้จ ากการซัก ประวัติ โดยข้อมูลท่ีสา้ คัญมีดังนี้ 1. ประวตั กิ ารแพ้ เชน่ แพย้ า แพ้เครอื่ งส้าอาง สารเคมี เพ่ือหลีกเลี่ยงสิ่งท่ผี ูร้ ับบริการแพ้ 2. ประวัติการท้าทรีทเม้นทท์ ใ่ี บหน้า ระยะเวลาทท่ี ้า ซ่งึ ควรห่างกันอย่างนอ้ ย 1 สปั ดาห์ 3. การถกู แสงแดด หรือกลับจากท่องเที่ยวท่ีถูกแสงแดดแรงๆ 4. โรคประจ้าตวั เชน่ โรคหวั ใจ โรคความดันโลหติ สูง โรคเบาหวาน โรคผวิ หนัง การตรวจสภาพผวิ 1. วิเคราะห์สภาพผิวของลูกค้า เพ่ือแนะน้าทรีทเม้นท์ ผลิตภัณฑ์ ให้ตรงกับ สภาพผวิ ดังแสดงในรูปท่ี 26 2. บันทึกข้อมูลเบื้องต้นจากการซักประวัติ เช่น การแพ้ โรคประจ้าตัว ลง แบบฟอรม์ การวเิ คราะหผ์ ิว 3. ลงแบบฟอร์มการซกั ประวตั ิ เลอื กทรที เม้นท์ เลอื กผลติ ภณั ฑ์ ให้เหมาะกับสภาพผวิ 4. ลงชอ่ื พนักงานนวด (therapist)

การดูแลรกั ษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 31 5. ลงข้อมลู จา้ เพาะ เชน่ การลงนา้ หนักมือ การชอบทเี่ ปน็ ส่วนตัว เช่น ชนิดของ ผลติ ภัณฑ์ รูปที่ 26 ภาพแสดงการตรวจสภาพผิว ประโยชนข์ องการนวดหนา้ (Benefits of facial massage) 1. ช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของเลือด และนา้ เหลือง 2. ผ่อนคลายกล้ามเนอ้ื บนใบหน้า 3. บา้ รุงผิวให้นุ่มนวล สดใส 4. เพิ่มออกซิเจนมาเล้ียงทผ่ี วิ หน้า 5. ขจัดเซลล์ที่ตายแลว้ และชะลอการเห่ียวยน่ ขอ้ หา้ มและขอ้ ควรระวงั ในการนวดหนา้ (Contraindications and precautions facial massage) 1. ผวิ ทม่ี กี ารอักเสบ เช่น สวิ อักเสบ บวมแดง ติดเชือ้ 2. ผวิ ทม่ี อี าการแพ้ เช่น มผี ่นื เลก็ ๆท่วั หนา้ จากการแพ้ยา เคร่ืองสา้ อาง สารเคมี 3. ผิวที่มกี ารติดเช้ือ เช่น มรี อยวงแดงจากเชือ้ รา มีหนองจากการตดิ เชอื้ สกุ ใส 4. มแี ผลบนใบหนา้ เช่น แผลถลอก แผลเปิด 5. มีเส้นเลอื ดฝอยแตกเปน็ จ้านวนมาก 6. มไี ข้ ไมส่ บาย 7. ผิวหนา้ มนั มากๆ

32 การดแู ลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT ผวิ สวยสุขภาพดี เป็นที่ต้องการของทุกคน การมีผิวสวย หมายถึง ผิวที่มี สุขภาพดี มีการดูแลรักษาผิว เป็นประจ้าสม้่าเสมอ ผิวสะอาด มีความชุ่มชื้น มี การไหลเวียนเลือดดี ไมม่ ีปัญหาของผิวพรรณ การดูแลผิวหน้าด้วยการนวดหน้า ท้าให้ผิวหน้าได้รับการบ้ารุง กระตุ้นการไหลเวียนเลือด การนวดหน้าท่ีดีและ ถูกต้อง ต้องทราบท่าหลักท่ีใช้ในการนวดหน้า โดยท่าเบื้องต้นที่ใช้นวดเป็นแบบ ลูบวน (Stroking) ไม่มีทิศทาง เพ่ือใช้ในการทาครีมท้าความสะอาดใบหน้า ครีม นวดหน้า ให้ท่ัวถึงทุกพ้ืนท่ี ด้วยความเร็วที่สม้่าเสมอและต่อเนื่องส่วนท่านวด สามารถแบ่งชนิดของการนวดโดยการเคลื่อนไหวของมือ (Classifications of massage movements) 5 ท่าหลักดังนี้ (ภาพท่ีใช้ในการนวดหน้าดัดแปลงจาก Saeger JL and Kyle-Brown D., 2008, Williams A., 2015) ทา่ ท่ี 1. Effleurage Effleurage มาจากภาษาฝร่ังเศส effleurer มีความหมายว่า “to glide” (ลื่น ไหล เคล่ือนที่อย่างรวดเร็วและแผ่วเบา) คือท่านวดท่ีเป็นการนวดแบบลูบวนในการ นวดเน้นหนัก และใช้เช่ือมต่อท่านวด โดยนวดไปในทิศทางการไหลเวียนของเลือดด้า และน้าเหลือง ในการนวดหนา้ จะใช้ทา่ น้ที ่ีบริเวณคอ หัวไหล่ โดยการเชือ่ มโยงกันแบบ มีน้าหนักปานกลางถึงแรงกดพอสมควร เป็นการนวดลูบวนด้วยจังหวะสม้่าเสมอ สามารถเพ่ิมหรอื ลดน้าหนักไดย้ กเว้นบริเวณกระดูก การนวดแบบน้ีจะท้าใหร้ ้สู ึกสบาย ผ่อนคลายกล้ามเน้ือ กระตุ้นการไหลเวียนของเลือด ท้าให้อุณหภูมิที่ผิวสูงเล็กน้อย และช่วยให้เซลล์การหลุดลอกออกไปได้ดี โดยสามารถใช้มือทั้ง 2 ข้างหรือใช้มือข้าง เดยี วก็ได้ การนวดจะใช้ทั้งมือวางราบแนบกบั ผวิ หนัง ดังแสดงในรปู ท่ี 27

การดแู ลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 33 รปู ท่ี 27 ภาพแสดงการนวดแบบ Effleurage

34 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT ท่าที่ 2. Petrissage Petrissage มาจากภาษาฝร่ังเศส patrir มีความหมายว่า “ to knead ” (นวด บีบนวด) เช่นเดียวกับ milking (รีด) หรือ wringing (บิด บีบ) คือการนวด ลงน้าหนักตามแนวของกล้ามเน้ือโดยใช้ฝ่ามือ หัวแม่มือ หรือน้ิวมือทั้งหมด เช่น การนวดคลึงเหมือนการนวดแป้ง (Kneading), การนวดด้วยข้อนิ้ว (Knuckling), การม้วนกล้ามเน้ือเป็นลูกคล่ืน (Rolling), การหยิบหรือการหนีบกล้ามเน้ือ (Pinching) ดังแสดงในรปู ที่ 28 (1) (2) รปู ที่ 28 ภาพแสดงการนวดแบบ Petrissage 1) Knuckling 2) Pinching

การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 35 ท่าท่ี 3. Tapotement Tapotement มาจากภาษาฝร่ังเศส tapir มีความหมายว่า “Light blow” (การตี เคาะ อยา่ งเบา) เปน็ การใช้การเคาะ การสบั และการตีกระทบ โดย สลับมือตลอดเวลา ท้าให้มีการกระตุ้นปลายประสาท กระตุ้นการไหลเวียนของ เลือด ท้าให้เส้นเลือดหดตัวและคลายตัวสลบั กนั ขณะเดียวกันยังกระตุ้นการขจัด สิ่งตกคา้ งใหร้ ะบายออกทางน้าเหลือง ซ่ึงแบง่ ออกเปน็ 5 ชนิด ได้แก่ การใช้สันมือ สับเบาๆ (Hacking/quacking), การก้ามือหลวมๆ แล้วทุบบนร่างกาย โดยเอา ด้านนิ้วก้อยลง (Pounding), การก้ามือหลวมๆหันฝ่ามือลงแล้วทุบบนร่างกาย (Beating), การห่อมือเหมือนถ้วย แล้วตีลงท่ีกล้ามเน้ือ (Cupping), การใช้น้ิวมือ ตบบริเวณที่ผิว (Tapping) และซึ่งไม่ได้ใช้ทุกท่าการนวดหน้า ท่าท่ีสามารถ นา้ มาใชไ้ ดแ้ ก่ Tapping โดยใช้ในการนวดหนา้ ดังแสดงในรูปที่ 29 รูปที่ 29 ภาพแสดงการนวดแบบ Tapping

36 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT ท่าท่ี 4. Friction Friction มาจากภาษาลาติน frictio มีความหมาย “ to rub ” (การขัด การถู เสียดสี) คือ การนวดแบบเสียดสี โดยสามารถใช้ปลายนิ้ว หรือฝ่ามือ ช่วยให้ กล้ามเน้ือคลายตัว โดยน้าหนักมือท่ีลงต้องคงที่ ไม่ลงน้าหนักมากเกินไป เพราะ อาจท้าให้เนอ้ื เยื่อบริเวณนนั้ ช้าได้ การนวดหน้าแบบ Friction ในการนวดหน้าจะ ใชใ้ นการขัดหนา้ และการนวดหนา้ ดังแสดงในรปู ท่ี 30 รูปท่ี 30 ภาพแสดงการนวดแบบ Friction ท่าที่ 5. Vibration Vibration มาจากภาษาลาติน shaker (การเขย่า การส่ัน) คือการนวด ดว้ ยวิธีเกร็งแขนจนฝ่ามือและฝ่าเท้าเกิดการสั่นสะเทือน ความสั่นสะเทือนจะวิ่ง เขา้ สูศ่ นู ยก์ ลางของเส้นประสาท หรอื ทางเดินของเสน้ ประสาท สว่ นมากใช้กับการ นวดที่ตัว ท่านี้จะท้าให้รู้สึกผ่อนคลาย กระตุ้นช้ันผิวหนังที่ลึกลงไป ช่วยฟ้ืนฟู กลา้ มเน้ือทอ่ี อ่ นล้าและปวดเม่ือย

การดแู ลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 37 การเตรียมอปุ กรณก์ อ่ นการนวดหน้า (Facial massage preparation) ก่อนการนวดหน้า ต้องแน่ใจว่าผู้มารับบริการอยู่ในท่าที่สบายพักผ่อนได้ เต็มท่ี ควรถามเก่ียวกับอุณหภูมิห้อง เสียงเพลง กลิ่นน้ามันหอมระเหย เพ่ือปรับ ให้ตรงกับความชอบของผู้มารับบริการแต่ละคน โดยควรเตรียมอุปกรณ์ให้ พร้อมก่อนการนวดหน้าดังนี้ - ผา้ ขนหนผู นื เลก็ (Small towel) 1 ผืน ส้าหรบั ปดิ ตา - ผา้ ขนหนผู ืนกลาง (Medium towel) 2 ผืน สา้ หรบั คลมุ ผมและคลุมหนา้ อก - ผา้ ขนหนผู ืนใหญ่ (Top blanket) 1 ผืน สา้ หรับคลมุ ตัว - หนา้ กากอนามัย (Mask) - ส้าลีแผ่น (Cotton pad) - สา้ สีกา้ น (Cotton bud) - กระดาษเช็ดหน้า (Facial tissue) - อ่างใส่น้า (Bowl) - ฟองน้าเชด็ หน้า (Sponge) - ฟูกัน (Brush) - โลชั่นเชด็ เครื่องส้าอาง (Make up remover lotion) - เจลล้างหน้า (Facial cleansing gel) - ครมี ขดั หนา้ ( Facial scrub cream) - ครมี นวดหนา้ (Facial massage cream) - ครีมพอกหน้า (Facial mask cream) - ครมี บา้ รงุ (Moisturizing cream)

38 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT ขนั ตอนในการนวดหน้า (Facial massage procedure) 1. เช็ดเคร่อื งสา้ อาง (Make up remover) 2. ทา้ ความสะอาดใบหนา้ (Facial cleansing) 3. ปรบั สภาพผวิ หน้า (Facial toner) 4. ขัดหนา้ (Facial scrub/exfoliator) 5. นวดหนา้ (Facial massage) 6. พอกหน้า (Facial mask) 7. บา้ รุงผิวหนา้ (Facial moisturizer) 1. เชด็ เครอื่ งสาอาง (Make up remover) ก่อนท้าการนวดหน้าทุกคร้ัง ควรเช็ดเคร่ืองส้าอางบนใบหน้าก่อน โดยเฉพาะบริเวณรอบดวงตาและริมฝีปาก เพราะจะท้าให้ขณะนวดหน้า เครือ่ งส้าอางจะไม่ไปเปือ้ นใบหน้าของผมู้ ารบั บรกิ าร โดยมีขัน้ ตอนดงั นี้ 1.1 ลา้ งมือใหส้ ะอาด 1.2 เล็บผู้นวดควรตัดให้ส้ัน ไม่มีจมูกเล็บ เพื่อป้องกันไม่ให้เล็บขีดขวน ใบหน้าลูกค้า 1.3 เก็บผมลูกคา้ ให้เรยี บรอ้ ย ไม่ให้ลูกผมหลดุ ออกมาท่ีบริเวณใบหนา้ 1.4 ใช้ส้าลี 2 แผ่น ชุบโลช่ันเช็ดเครื่องส้าอาง โดยเช็ดท่ีบริเวณตาทั้ง 2 ข้าง ใชส้ า้ ลีช้ินใหมเ่ ชด็ บริเวณรอบรมิ ฝปี าก กรณีท่ีลูกค้าปัดมาสคาร่ามา ต้องใช้ Cotton bud เช็ดออก ให้สะอาด ทุกครั้ง แลว้ จึงใช้สา้ ลีเช็ดเครือ่ งสา้ อางบริเวณ คาง แก้ม และหนา้ ผาก ดังแสดงใน รูปที่ 31

การดูแลรักษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 39 รปู ที่ 31 ภาพแสดงการเช็ดท้าความสะอาดบรเิ วณตาและปาก

40 การดูแลรักษาใบหนา้ FACIAL TREATMENT 2. ทาความสะอาดใบหนา้ (Facial cleansing) การท้าความสะอาดใบหน้า เป็นสิ่งส้าคัญในการดูแลผิว การเลือก ผลิตภัณฑ์ส้าหรับท้าความสะอาดให้ตรงกับสภาพผิว จะท้าให้ผิวหน้าสะอาด ไม่ แห้งตึง ผลิตภัณฑ์ท้าความสะอาดที่มีขายตามท้องตลาดท่ัวไป ส่วนมากใช้สาร สงั เคราะห์ท่ีใชใ้ นการทา้ ความสะอาดผวิ อาจท้าให้ผิวแหง้ ได้ การล้างหน้าไม่ถูกวิธี เชน่ การลา้ งขดั ถใู บหน้าแรงๆ ก็ทา้ อนั ตรายตอ่ ผิวหน้าไดเ้ ชน่ กนั ผลิตภัณฑ์ท่ีใช้ท้าความสะอาดผิวอาจอยู่ในรูปของครีม เจล โลชั่น สบู่ เหลว โดยเน้นการท้าความสะอาดผวิ ก่อนให้บริการนวดหน้าหรือทรีทเม้นท์ตา่ งๆ ผลิตภัณฑ์ท่ีเลือกต้องไม่ระคายเคืองกับผิวหน้า เหมาะกับสภาพผิวของลูกค้า มีข้นั ตอนในการท้าความสะอาดใบหน้าดงั นี้ รปู ที่ 32 ภาพแสดงการเทเจลทา้ ความสะอาดลงบนฝ่ามอื 2.1 ล้างมือให้สะอาด หรือใช้ส้าลีแอลกอฮอล์เช็ดท้าความสะอาดมือ เทเจลล้างหน้าลงบนฝ่ามือผสมน้าให้เกิดฟอง กระจายเจลท้าความสะอาดหน้า ให้ทั่วมือ ดังแสดงในรูปที่ 32 ลูบให้ทั่วบริเวณหน้าผาก แก้ม คาง และล้าคอ นวดลูบวนให้ทั่วใบหน้า

การดแู ลรกั ษาใบหน้า FACIAL TREATMENT 41 รปู ที่ 33 ภาพแสดงทา่ นวดทา้ ความสะอาดบริเวณคางและแก้ม 2.2 ใช้มือนวดลูบวน ลากจากคางถึงบริเวณหู นวดลูบวนเป็นจังหวะท่ี ต่อเนื่องกัน แล้วลากมือลงมาตามแนวขากรรไกรทั้งสองข้าง นวดท่า Knuckling เป็นวงกลม ให้ทั่วตามบรเิ วณแนวขากรรไกรทง้ั สองข้างประมาณ 3 รอบ ดงั แสดง ในรปู ท่ี 33 รปู ที่ 34 ภาพแสดงท่านวดท้าความสะอาดบริเวณแก้ม 2.3 ลากมือต่อเน่ืองจากคางมาท่ีแก้ม แล้วนวดลูบวนเป็นวงกลมให้ทั่ว บริเวณแกม้ ประมาณ 3 รอบ ดงั แสดงในรูปที่ 34