คู่มือการจัดการเรียนการสอนเพศศึกษาและชีวิต

เครอ่ืมู่ งอื เกพารเรศียนศกาึกรสษอนาและทักษะชีวิต ในนักเรียนแบบบูรณาการ โดยชุดสื่อส�ำเร็จรูปยุคดิจิตอล Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth รายนามทป่ี รกึ ษา • ดร.นายแพทย์พรเทพ ศริ ิวนารงั สรรค์ • นายแพทย์ณรงค์ สายวงศ์ • นายแพทยณ์ ฐั พร วงษศ์ ทุ ธภิ ากร • นายแพทย์ยงยทุ ธ วงศ์ภริ มยศ์ านต์ิ • ผศ.นายแพทยพ์ ันธ์ศกั ด์ิ ศกุ ระฤกษ์ • นายแพทยว์ วิ ัฒน์ โรจนพทิ ยากร • นายแพทยก์ ิตติพงศ์ แซ่เจ็ง • นายแพทยบ์ ญุ ฤทธิ์ สุขรตั น์ • นางสาวสิริมน วิไลรัตน์ บรรณาธิการ • ดร.ละมัย ม่นั คง • นายวชั รากร เรยี บรอ้ ย • นายวรฒุ โยธา • ว่าท่รี ้อยตรภี ทั รพงศ์ ชูเศษ ขอ้ มูลทางบรรณานุกรมของสำ� นักหอสมดุ แห่งชาติ National Library of Thailand Cataloging in Publication Data คมู่ ือการเรียนการสอนเร่ืองเพศศึกษาและทกั ษะชวี ิตในนักเรียนแบบบรู ณาการ.--นนทบุร:ี สำ� นักอนามัยการเจรญิ พนั ธุ์ กรมอนามัย ศนู ย์นโยบายและการจดั การสุขภาพ โรงพยาบาลรามาธบิ ดี มหาวิทยาลยั มหดิ ล ,2563, 192 หนา้ . 1. เพศศึกษา--การศึกษาและการสอน. I. ละมัย ม่นั คง. II. ชื่อเร่อื ง 613.95 ISBN 978-616-11-2522-6 พิมพ์คร้ังท่ี 3 ฉบบั ปรับปรุง เมษายน 2563 จำ� นวนท่ีพิมพ์ 1,000 เล่ม พิมพท์ ี่ บริษัท เฌอมาศ จำ� กดั กรุงเทพฯ จัดพิมพแ์ ละเผยแพร่ ส�ำนักงานวจิ ยั แหง่ ชาติ (ว.ช.)

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ค�ำนำ� ในช่วงทศวรรษท่ีผ่านมา การด�ำเนินชีวิตของวัยรุ่นไทยได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วตาม การเปลย่ี นแปลงทางด้านเทคโนโลยีการสื่อสารทีพ่ ฒั นาไปอยา่ งไม่หยดุ นงิ่ ได้แก่ การตดิ ตอ่ สอ่ื สารทางสงั คม ออนไลน์ การท่องโลกอนิ เทอรเ์ น็ต การเลียนแบบเพือ่ ให้ทันยุคสมยั ท่เี น้นวตั ถนุ ยิ มมากกวา่ จิตใจ จากผลของ การเปล่ียนแปลงไปนี้ ท�ำให้เด็กในวัยเรียนและวัยรุ่นมีแนวโน้มที่จะมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร ส่งผลให้ เกดิ การตงั้ ครรภ์ไม่พรอ้ ม การป่วยด้วยโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพันธ์ รวมทง้ั การท�ำแทง้ ที่ไม่ปลอดภยั จนกลาย เป็นวิกฤตของประเทศไทยไปแล้ว จากการศึกษาที่ผ่านมาพบว่าสาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการไม่ได้คุมก�ำเนิด หรือการมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้ป้องกันและขาดความรู้ในเร่ืองเพศศึกษา ปัจจุบันมีหลักสูตรการเรียนการสอน เพศศึกษาท่ีหลากหลาย แต่อุปสรรคส�ำคัญของการสอนเร่ืองเพศศึกษาในโรงเรียนมีหลายประการ เช่น เวลาเรยี นไมพ่ อ เนอื้ หาวิชาท่เี รียนมีมากเกินไป ไมส่ อดคล้องกบั ความตอ้ งการของกลุ่มเปา้ หมาย นอกจากน้ี ยังมีความคิดเห็นท่ีแตกต่าง โดยฝ่ายหน่ึงเห็นว่าเป็นส่ิงจ�ำเป็นท่ีเด็กจะต้องได้เรียนเพ่ือให้รู้เท่าทันและเป็น เกราะคมุ้ กนั สว่ นอกี ฝา่ ยมองวา่ เปน็ การชี้โพรงใหก้ ระรอก อาจเปน็ การสง่ เสรมิ ใหม้ กี ารชงิ สกุ กอ่ นหา่ ม จงึ ทำ� ให้ มคี รจู ำ� นวนหนงึ่ ไมก่ ลา้ สอนหรอื ขาดความมน่ั ใจในการสอนเพศศกึ ษา นอกจากเรอื่ งเพศศกึ ษาแลว้ ทกั ษะชวี ติ กม็ ีส่วนสำ� คัญเพราะเปน็ กิจกรรมทส่ี ่งเสริมให้วยั รนุ่ เกดิ การเรยี นรู้และเปน็ การพฒั นาขั้นพ้ืนฐาน เปน็ ทกั ษะที่ มีความเหมาะสมกับนกั เรียนและวัยร่นุ ซ่งึ นอกจากจะชว่ ยในการแก้ไขปัญหาในสถานการณว์ กิ ฤตแล้ว ยังใช้ เป็นแนวทางในการป้องกันปญั หาท่ีอาจเกิดขน้ึ ได้ในอนาคต ส�ำนกั อนามยั การเจริญพันธุ์ กรมอนามัย จงึ ได้ พัฒนาคู่มือและสื่อการเรียนการสอนที่จ�ำเป็นส�ำหรับนักเรียนและวัยรุ่น เพื่อเป็นแนวทางการสอนให้กับครู และเจ้าหนา้ ทท่ี ีเ่ ก่ยี วขอ้ ง โดยบูรณาการงานสง่ เสรมิ สขุ ภาพแบบองคร์ วม ซึ่งจะชว่ ยในการแกไ้ ขปัญหาของ นกั เรียนและวยั รุน่ ในการปรับตัวเพ่ือเตรยี มความพร้อมในการเป็นผูใ้ หญ่ที่มีคณุ ภาพตอ่ ไป สำ� นกั อนามยั การเจรญิ พันธุ์ กรมอนามยั ก

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจิตอล สารจากทมี วิจัยพฒั นาชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ิตอล เป็นท่ีทราบกันโดยท่ัวไปว่าปัญหาเรื่องเพศในวัยรุ่น การมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร การป่วยด้วย โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ รวมถึงการต้ังครรภ์ท่ีไม่พร้อม ยังคงเป็นปัญหาที่ส�ำคัญ นอกจากน้ี ปัญหาด้าน พฤติกรรมอื่นๆ เช่น การใช้ความรุนแรง การยกพวกตีกัน การติดยาเสพติด ก็ยังคงพบได้บ่อย สาเหตุก็มี หลากหลาย ไมว่ ่าจะเป็นเร่ืองของการขาดตัวแบบทด่ี ี หรอื สภาพสงิ่ แวดล้อมและสังคมท่เี ปลี่ยนไปโดยเฉพาะ ด้านเทคโนโลยี่ ดังน้ันการเรียนการสอนจะต้องปรับให้เข้ากับยุคและสมัย สื่อการเรียนการสอนท่ีเป็นดิจิตอล มีเสยี ง มภี าพเคลือ่ นไหว จึงเข้ามามีบทบาทมาก ซ่ึงมีงานวิจยั หลายเร่ืองท่ยี ืนยนั ไดว้ ่าส่ือการเรยี นการสอนที่ เปน็ ดจิ ติ อลสามารถทำ� ให้ผลสัมฤทธทิ์ างการเรียนสูงข้นึ กรมอนามัย โดยส�ำนักอนามัยการเจริญพันธ์และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้มีการพัฒนาสื่อการเรียน การสอนในเรื่องเพศศึกษาและทักษะชีวิต และเม่ือน�ำไปทดลองใช้ก็มีเสียงตอบรับท่ีดี ทีมวิจัยจึงได้ขยายผล โดยน�ำไปทดลองใช้กับกลุ่มตัวอย่าง ในโรงเรียนท่ัวทุกภาคของประเทศ จ�ำนวน 37 โรงเรียน 23 จังหวัด พบว่านักเรียนระดับประถมศึกษา, มัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย มีระดับความพึงพอใจ ต่อการเรียนการสอนเร่ืองเพศศึกษาและทักษะชีวิต/ในนักเรียนแบบบูรณาการโดยใช้ชุดส่ือส�ำเร็จรูปยุคดิจิตอล อยู่ในระดับปานกลาง - ระดบั มาก จากผลการเปรยี บเทยี บคา่ คะแนนเฉลย่ี ดา้ นความร/ู้ ทศั นคต/ิ การปฏบิ ตั ิ เรอื่ งเพศศกึ ษาและทกั ษะชวี ติ ของ นกั เรยี นระดับ ประถมศกึ ษา และชนั้ มัธยมศึกษา ม.1 - ม.3 และ ม.4 - ม.6 ก่อนและหลงั การอบรมเพือ่ สร้าง เสริมความรูเ้ รอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชวี ิต โดยใช้ชุดสอื่ สำ� เร็จรูปยุคดจิ ิตอล พบว่า หลังการอบรม มคี า่ เฉล่ีย ของคะแนนทม่ี ากขึน้ โดยมีคา่ คะแนนก่อนและหลงั อบรม แตกต่างกันอย่างมีนยั ส�ำคัญทางสถติ ิ (p <.05) ผลจากการประเมินและเย่ียมนิเทศติดตามในทุกแห่งพบว่าเด็กชอบสื่อการเรียนการสอน บอกว่าสนุก อยากดูทุกตอน ครูท่ีไม่กล้าสอน เมื่อได้ดูส่ือและคู่มือก็มีความมั่นใจมากข้ึน แต่ว่าการจะประสบผลส�ำเร็จ ผู้บริหารมีส่วนส�ำคัญเป็นอย่างมาก นโยบายก็เป็นส่ิงส�ำคัญ นอกจากน้ี เวลาในการสอนมีไม่พอเพราะ วิชา ภาคบังคบั กม็ ากอย่แู ล้วจงึ ไมม่ ีเวลาจะลง สว่ นใหญจ่ ะน�ำไปรวมกับวิชา สุขศึกษาและวชิ าพละศึกษา ซึ่งเวลา ไม่พอ ดังนนั้ ถา้ โรงเรยี นใดสามารถจัดให้มีวิชาเพศศกึ ษาและทักษะชีวติ โดยเฉพาะข้นึ จะทำ� ให้เดก็ ไดเ้ รยี นรู้ อยา่ งรอบดา้ น จะมีประสทิ ธิภาพมากกวา่ แต่ถา้ ไม่สามารถจดั ได้ ก็ใหใ้ ช้คาบจรยิ ธรรม คาบชมุ ชนหรือคาบ ลดเวลาเรียนเพ่ิมเวลารู้ เสริมได้ และอาจจะเสริมในทุกวิชาช่วงชั่วโมง Hoom Room บ้าง หรืออาจจะให้ นกั เรยี นดสู ่ือการตนู ย์มากอ่ น แลว้ ครมู าสรปุ ในหอ้ งเรยี น จะช่วยประหยัดเวลา ไปไดบ้ ้าง ยงั มีหลายโรงเรียน ทีค่ รบู อกว่าบางครั้งยังไมม่ ั่นใจในการสอนกลวั จะตอบค�ำถามเด็กไมไ่ ด้ ซ่ึงทีมนเิ ทศตติ ามไดแ้ นะนำ� วา่ ครูควร ข

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth จะอ่านค่มู ือ และทำ� ความเข้าใจกอ่ นเพราะในค่มู อื จะมคี ำ� อธบิ ายประกอบเนอ้ื หาในการสอนอย่แู ล้ว จะชว่ ยให้ ครูมีความมั่นใจเพ่ิมมากข้ึน มีข้อเสนอแนะจากหลายโรงเรียนว่าเวลาแต่ละคาบอาจไม่พอ สามารถยกไป สอนตอ่ ในสปั ดาหถ์ ดั ไปไดห้ รอื ปรบั ระยะเวลาในการเรยี นการสอนไดต้ ามความเหมาะสม นอกจากนสี้ อ่ื ประกอบ ถ้าไมพ่ อสามารถ Download ไดจ้ าก Website ตา่ งๆ ไดเ้ พมิ่ เชน่ You tube และอื่นๆ แต่ประการส�ำคญั หรอื Key Word 3 ข้อ ต้องไม่ลมื ที่จะต้องถามนักเรียนทุกครงั้ คอื 1. เรยี นแล้วดูการตนู ย์แล้วรู้สึกอยา่ งไร 2. เรยี นรแู้ ล้วไดอ้ ะไรบ้าง 3. แลว้ จะน�ำไปปรบั ใชใ้ นชีวติ ประจำ� วันได้อย่างไร ทา้ ยสดุ นี้ ขอขอบคณุ สำ� นกั งานการวจิ ยั แหง่ ชาติ (วช.) ท่ีใหก้ ารสนบั สนนุ งบประมาณ ในการพฒั นาและ ตอ่ ยอดชดุ สอื่ เพอื่ ใหส้ ามารถใชเ้ ปน็ สอ่ื สาธารณะ ขอขอบคณุ สำ� นกั อนามยั การเจรญิ พนั ธก์ รมอนามยั รว่ มพฒั นา ขอบคุณท่ปี รึกษาทกุ ทา่ น และทุกท่านท่มี สี ่วนเกย่ี วข้องท่ีไมส่ ามารถเอย่ นามไดห้ มด และทจ่ี ะขาดเสียมไิ ด้คือ โรงเรยี นทกุ แห่งคณาจารย์ และนักเรยี นทุกคนท่ีรว่ มดำ� เนนิ โครงการในคร้งั น้ี และขอเป็นก�ำลงั ใจให้ครูทกุ ทา่ น ท�ำงานสรา้ งคนสรา้ งชาตติ อ่ ไป ทีมงานวจิ ยั ต่อยอดชุดส่อื สำ� เรจ็ รูป เมษายน 2563 ค

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดิจิตอล ค�ำแนะนำ� การใชค้ มู่ ือ คมู่ อื การเรยี นการสอนเรอื่ งเพศศกึ ษาและทกั ษะชวี ติ ในนกั เรยี นแบบบรู ณาการ จดั ทำ� เพอื่ ใหค้ รู อาจารย์ นักวิชาการ เจ้าหน้าที่สาธารณสุข หรือผู้รับผิดชอบงานเร่ืองเพศศึกษาและอนามัยการเจริญพันธุ์ในวัยรุ่น ทั้งภาครัฐ เอกชน รวมถึงหน่วยงานต่าง ๆ ท่ีเก่ียวข้อง ใช้เป็นแนวทางในการสอนเรื่องเพศศึกษาและทักษะ ชีวติ ใหก้ บั นักเรยี น นกั ศกึ ษา และกล่มุ วยั รุ่นทวั่ ไป เนือ่ งจากปัจจบุ นั สังคมออนไลนท์ ำ� ใหว้ ัยรุ่นสามารถเขา้ ถึง สือ่ ตา่ ง ๆ โดยเฉพาะสื่อทางเพศศกึ ษาท่ีไมเ่ หมาะสม ทำ� ให้เดก็ วัยเรียนและวยั ร่นุ มเี พศสัมพนั ธ์กอ่ นวัยอันควร สง่ ผลใหเ้ กดิ ปญั หาตามมามากมาย อาทเิ ชน่ การตง้ั ครรภ์ไมพ่ งึ ประสงค์ การปว่ ยดว้ ยโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ รวมทง้ั การทำ� แทง้ ทีไ่ มป่ ลอดภยั ปจั จบุ นั มหี ลกั สตู รการเรยี นการสอนเพศศกึ ษาทหี่ ลากหลาย แตอ่ ปุ สรรคสำ� คญั ของการสอนเร่ืองเพศศกึ ษาในโรงเรียนมีหลายประการ เช่น เวลาเรียนไมพ่ อ เนื้อหาวชิ าทเ่ี รียนมีมากเกินไป ไม่สอดคล้องกับความต้องการของกลุ่มเป้าหมาย ครูไม่กล้าสอนหรือขาดความม่ันใจในการสอนเพศศึกษา คู่มือฉบับนี้ ได้บูรณาการเน้ือหาเรื่องเพศศึกษาและทักษะชีวิตเข้าด้วยกัน โดยคัดเลือกเฉพาะประเด็นท่ี เหมาะสมสำ� หรบั เดก็ วยั เรยี นและวยั รนุ่ ในแตล่ ะระดบั ชนั้ ทคี่ วรรู้ และรวมทกุ ระดบั ชนั้ ไวด้ ว้ ยกนั เพราะบางโอกาส เด็กชัน้ ประถมศึกษาอาจต้องเรียนในหัวข้อของชน้ั มัธยมศกึ ษา ตัวอยา่ งเช่น ในเร่อื งการจัดการอารมณ์เพศ และการปอ้ งกนั การตง้ั ครรภ์ (ในกรณีทเ่ี ดก็ อยู่ในกล่มุ เสีย่ งหรือมีการเจรญิ เติบโตเรว็ กวา่ ปกต)ิ นอกจากนี้ยงั ได้ จัดท�ำส่ือ animation ประกอบคู่มือฯ เพื่อช่วยในการสอน รวมถึงเน้ือหาประกอบการสอน อันจะก่อให้เกิด ประโยชน์กับผูใ้ ช้คู่มอื สามารถน�ำไปปรับใชใ้ นการเรียนการสอนไดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธภิ าพต่อไป กระบวนการสอน ใช้การเรียนรูแ้ บบมีสว่ นรว่ ม / เกมส์ / ยกตวั อยา่ งสถานการณป์ ระกอบและบรรยาย ซ่ึงจะทำ� ใหผ้ ู้เรียน สามารถเข้าใจเน้ือหาและกิจกรรมได้อย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ อุปกรณ์ทจ่ี �ำเป็นส�ำหรบั การสอนและชม animation 1. เครอื่ งเล่นวซี ีดี 5. แผน่ ดีวดี ีในแตล่ ะระดับช้ัน 2. โทรทัศนห์ รอื เครื่องคอมพิวเตอร์ 6. กระดาษ flip chart 3. เครอื่ งฉาย (LCD) 7. ปากกาเคมี 4. ลำ� โพง กอ่ นเข้าสูก่ จิ กรรม / ชม animation 1. วทิ ยากร / ผนู้ ำ� กจิ กรรม ควรชม animation เรอื่ งทจี่ ะฉายกอ่ น เพอ่ื ทำ� ความเขา้ ใจกบั เนอื้ หา หรอื ศึกษาจงั หวะตา่ ง ๆ เพอื่ กระตุ้นให้ผ้ฟู งั หรือผทู้ จี่ ะศึกษาสนใจมากยิง่ ขึน้ 2. ก่อนที่จะมีการฉาย animation ควรมีการตรวจสอบอุปกรณ์ท่ีจะใช้ฉายว่าอยู่ในสภาพที่พร้อม ใชง้ านหรือไม่ 3. การจดั ทน่ี ง่ั ใหเ้ หมาะสม สอดคลอ้ งกบั สถานท่ี และเพยี งพอตอ่ ผเู้ รยี น ไมค่ วรจดั เรยี งแนน่ จนเกนิ ไป 4. ก่อนจะเริ่มบทเรยี นหรือชม animation เรอื่ งนน้ั ๆ ควรมีการเกริ่นน�ำ เร่อื งยอ่ หรือค�ำถามกอ่ น บทเรยี นที่เกย่ี วเนื่องกบั สิง่ ทจี่ ะฉาย เพือ่ กระตนุ้ ใหผ้ ู้เรยี นสนใจ ง

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth หลงั จบกิจกรรม / ชม animation 1. วิทยากร / ผูน้ ำ� กิจกรรม ต้องสังเกตปฏิกิรยิ าความรู้สึกหรือทา่ ทขี องผ้ชู ม / ผเู้ รียน 2. ตง้ั ค�ำถามชวนคุยเพอื่ กระตุ้นใหเ้ กดิ การการเรยี นรู้ 3. สรุปประเด็นส�ำคัญที่เกี่ยวเนื่องกับ animation และเนื้อหาในบทน้ัน ๆ พร้อมท้ังบรรยายความรู้ เพ่ิมเตมิ 4. วิทยากร / ผนู้ ำ� กิจกรรมควรทบทวนวา่ ระหวา่ งด�ำเนินกิจกรรมมอี ุปสรรคหรือข้อสงั เกตใด ๆ บ้าง และควรจะปรับปรุงแกไ้ ขอยา่ งไรหากตอ้ งใชค้ ู่มอื เลม่ นี้ในคราวต่อไป 5. แบ่งกลุ่มทำ� กิจกรรมอืน่ ๆ เช่น - การแสดงบทบาทสมมตุ ิในหวั ข้อนนั้ ๆ - ตัง้ เวทโี ต้วาทีโดยแบง่ ผูช้ มออกเปน็ 2 ฝัง่ - เล่นเกมส์ - ยกตวั อยา่ งสถานการณ์ หมายเหตุ กจิ กรรมสามารถปรบั ได้ตามความเหมาะสม 6. วิทยากร / ผู้นำ� กจิ กรรม ใหผ้ ูเ้ รยี นแสดงความคดิ เหน็ / แลกเปลยี่ นความคิดเห็นเกย่ี วกบั กิจกรรม หรอื หลังจากชม animation วิทยากร / ผ้นู �ำกิจกรรม • ต้องมีทัศนคติที่ดี ไม่ต�ำหนิ หรือมีอคติ ถ้านักเรียนมีความคิดเห็นที่แตกต่างออกไปหรือ มคี วามคิดเห็นในดา้ นลบ • ตอ้ งศกึ ษารายละเอยี ดเนอ้ื หาของแตล่ ะกจิ กรรมใหเ้ ขา้ ใจกอ่ นทกุ ครง้ั เพราะเมอ่ื ผเู้ รยี นถามจะไดไ้ ม่ ประหม่า หรือไม่กล้าที่จะตอบ • สรา้ งบรรยากาศการเรยี นการสอนใหเ้ ปน็ แบบสบาย ๆ ไมเ่ ครยี ด เพอ่ื ใหเ้ ดก็ มสี ว่ นรว่ มและรสู้ กึ สนกุ ผเู้ รยี น • นักเรียน นักศึกษา วยั รุ่นทั่วไป ระยะเวลา • 30 - 60 นาที ต่อกจิ กรรม (สามารถปรับไดต้ ามความเหมาะสม) • ถา้ จัดแบบเขา้ คา่ ย ใช้ระยะเวลาประมาณ 3 วัน (สามารถปรับได้ตามความเหมาะสม) สถานที่ • ในห้องเรียน ห้องประชุม หรือสถานที่ท่ีมีบรรยากาศสบาย ๆ และมีอุปกรณ์ประกอบการสอน ไมค่ วรมีเสยี งรบกวน การประเมนิ ผล • จากการสังเกตพฤติกรรม / การมสี ่วนร่วมในการทำ� กิจกรรรม • การตอบใบความรู้ • การแลกเปล่ียนแนวคิดและข้อคิดเหน็ ต่าง ๆ จ

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ หน้า โดยชุดสอ่ื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล ก ข สารบญั ง ฉ ฌ ญ ค�ำน�ำ สารจากทมี วจิ ัยพัฒนาชุดสือ่ ส�ำเรจ็ รูปยุคดิจติ อล 1 ค�ำแนะน�ำในการใช้คู่มอื สารบัญ 3 สารบัญตาราง สารบญั สถานการณ ์ 6 บทท่ี 1 กจิ กรรมชดุ การเรียนการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาตามระดับชน้ั 8 10 ช้นั ประถมศึกษาตอนปลาย (ป.4 - ป.6) 1. กิจกรรมท่ี 1 พฒั นาการทางเพศและสุขอนามยั ทางเพศ 12 เรอื่ ง การเปล่ียนแปลงทางดา้ นร่างกายของเดก็ ชายและเด็กหญิง / การดแู ลรักษาความสะอาด 2. กิจกรรมที่ 2 พฤตกิ รรมทางเพศ เร่อื ง การแสดงออกทางเพศท่ีเหมาะสม / การแยกแยะ / การหลีกเลยี่ งการสมั ผัสร่างกายที่ผิดปกติ 3. กจิ กรรมท่ี 3 ทักษะส่วนบุคคล เรอ่ื ง การป้องกันการถูกลว่ งละเมิดทางเพศ / การขอความช่วยเหลอื 4. กิจกรรมที่ 4 สัมพนั ธภาพระหวา่ งบุคคล เรอื่ ง การส่ือสารเร่ืองเพศ / สมั พันธภาพในครอบครัว 5. กิจกรรมที่ 5 สงั คมและวฒั นธรรม เรอ่ื ง บทบาทหญิงชาย / การเหน็ คณุ คา่ ในตนเอง ช้นั มธั ยมศกึ ษาตอนต้น (ม.1 - ม.3) 1. กิจกรรมท่ี 6 พฒั นาการทางเพศและสุขอนามัยทางเพศ เรอ่ื ง พัฒนาการทางเพศ / ฝนั เปียก / การมปี ระจ�ำเดอื น และการต้ังครรภ์ ฉ

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth หนา้ 2. กจิ กรรมท่ี 7 พฤติกรรมทางเพศ 20 เรื่อง รเู้ ท่าทันอารมณท์ างเพศ / วธิ กี ารจัดการอยา่ งเหมาะสม / สถานการณ์ และพฤตกิ รรมเส่ียงทางเพศ 3. กิจกรรมที่ 8 ทกั ษะส่วนบคุ คล 23 เรื่อง ทกั ษะการปฏิเสธ / การเจรจาตอ่ รอง / การป้องกนั การตัง้ ครรภ์ 4. กิจกรรมที่ 9 สัมพันธภาพระหวา่ งบคุ คล 25 เรอ่ื ง ความเชอ่ื ทีผ่ ดิ ในเรอ่ื งเพศ / การเขา้ ใจความตอ้ งการของเพศตรงข้าม 5. กิจกรรมที่ 10 สงั คมและวฒั นธรรม 28 เรือ่ ง การรู้เทา่ ทันส่อื / การใช้สื่อใหเ้ กดิ ประโยชน์ ช้นั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย (ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 1. กจิ กรรมที่ 11 พัฒนาการทางเพศและสุขอนามัยทางเพศ 31 เรือ่ ง โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พันธ์ / ความแตกตา่ งระหว่าง sex and love 2. กิจกรรมที่ 12 พฤติกรรมทางเพศ 33 เรื่อง ความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลือก 3. กิจกรรมท่ี 13 ทกั ษะส่วนบุคคล 35 เรอื่ ง การตัดสนิ ใจและการแกไ้ ขปญั หา / การตระหนกั ในการมีเพศสมั พันธ์ท่รี ับผดิ ชอบ 4. กจิ กรรมท่ี 14 สมั พันธภาพระหวา่ งบคุ คล 37 เร่อื ง สมั พันธภาพระหว่างเพศ / การเลอื กคู่ครอง 5. กิจกรรมที่ 15 สงั คมและวัฒนธรรม 39 เรื่อง กฎหมายท่คี วรรู้ในเรอื่ งเพศ / การสรา้ งเปา้ หมายให้ตนเอง บทที่ 2 การปรับแนวคดิ เพ่อื พิชิตปญั หาและสร้างทกั ษะชวี ิต วิธกี ารสอนเรือ่ งของการคดิ 42 ทฤษฎกี ารเรียนรปู้ ระสบการณ์ตนเอง (Cognitive - Experiential Self - Theory) 42 ช

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจติ อล หนา้ 44 ทกั ษะชวี ิต 45 กจิ กรรมท่ี 1 แชรป์ ระสบการณ ์ 46 กิจกรรมที่ 2 ปรับแนวคดิ และความเขา้ ใจให้ตรงกนั 49 กจิ กรรมที่ 3 เก่ียวขอ้ งกันไดอ้ ย่างไร 52 กิจกรรมท่ี 4 คนเรามคี วามคิด 2 ดา้ น 56 กจิ กรรมที่ 5 ฝกึ เทคนิคการคิดเป็น (เชงิ สรา้ งสรรคแ์ ละเชงิ วเิ คราะห์) 58 กิจกรรมที่ 6 เราคือคนสำ� คัญ 62 กิจกรรมที่ 7 การสื่อสารทม่ี ปี ระสิทธภิ าพ 65 กจิ กรรมที่ 8 การให้คำ� ปรกึ ษา 68 กิจกรรมที่ 9 การตัดสนิ ใจและการแกไ้ ขปัญหา 71 กจิ กรรมท่ี 10 การควบคมุ อารมณ์ 75 กิจกรรมที่ 11 การเขา้ ใจผู้อื่นและการรับผิดชอบตอ่ สังคม 79 กจิ กรรมที่ 12 สมาธิ การตระหนกั รใู้ นตน 81 กจิ กรรมท่ี 13 เทคนคิ การคลายเครียด 85 กิจกรรมที่ 14 ทักษะการปฏิเสธ 87 95 เอกสารอา้ งองิ 96 ภาคผนวก 99 ภาคผนวก ก เนอื้ หาประกอบการสอน 102 ชั้นประถมศึกษาตอนปลาย (ป.4 - ป.6) 1. กจิ กรรมที่ 1 พฒั นาการทางเพศและสุขอนามยั ทางเพศ เร่อื ง การเปลี่ยนแปลงทางด้านรา่ งกายของเดก็ ชายและเดก็ หญงิ / การดูแลรักษาความสะอาด 2. กิจกรรมที่ 2 พฤตกิ รรมทางเพศ เร่ือง การแสดงออกทางเพศท่เี หมาะสม / การแยกแยะ / การหลีกเล่ียงการสัมผัสร่างกายทผ่ี ิดปกติ 3. กิจกรรมที่ 3 ทกั ษะส่วนบุคคล เรอื่ ง การป้องกันการถูกลว่ งละเมิดทางเพศ / การขอความช่วยเหลอื ซ

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth หนา้ 4. กิจกรรมที่ 4 สัมพนั ธภาพระหว่างบคุ คล 104 เรื่อง การส่ือสารเรอ่ื งเพศ / สัมพนั ธภาพในครอบครวั 106 5. กจิ กรรมท่ี 5 สังคมและวฒั นธรรม เรือ่ ง บทบาทหญงิ ชาย / การเหน็ คณุ ค่าในตนเอง ชัน้ มธั ยมศึกษาตอนตน้ (ม.1 - ม.3) 1. กิจกรรมท่ี 6 พัฒนาการทางเพศและสุขอนามัยทางเพศ 109 เรื่อง พฒั นาการทางเพศ / ฝนั เปียก / การมปี ระจำ� เดอื น และการตง้ั ครรภ ์ 2. กจิ กรรมท่ี 7 พฤตกิ รรมทางเพศ 111 เร่ือง รเู้ ท่าทนั อารมณ์ทางเพศ / วธิ ีการจดั การอย่างเหมาะสม / สถานการณแ์ ละพฤตกิ รรมเส่ียงทางเพศ 3. กิจกรรมท่ี 8 ทกั ษะสว่ นบุคคล 113 เรอื่ ง ทกั ษะการปฏิเสธ / การเจรจาตอ่ รอง / การป้องกันการตัง้ ครรภ์ 4. กิจกรรมที่ 9 สมั พนั ธภาพระหวา่ งบคุ คล 129 ความเช่ือทผ่ี ดิ ในเรื่องเพศ / การเขา้ ใจความต้องการของเพศตรงข้าม 5. กิจกรรมท่ี 10 สงั คมและวฒั นธรรม 137 เรื่อง การร้เู ท่าทันสอื่ / การใชส้ ่ือให้เกิดประโยชน์ ช้ันมัธยมศึกษาตอนปลาย (ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 1. กิจกรรมที่ 11 พัฒนาการทางเพศและสขุ อนามัยทางเพศ 142 เร่ือง โรคติดตอ่ ทางเพศสัมพนั ธ์ / ความแตกต่างระหว่าง sex and love 2. กิจกรรมที่ 12 พฤติกรรมทางเพศ 145 เรื่อง ความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลอื ก 3. กิจกรรมที่ 13 ทกั ษะส่วนบคุ คล 146 เรื่อง การตัดสนิ ใจและการแกไ้ ขปัญหา / การตระหนัก ในการมเี พศสัมพันธท์ ี่รับผิดชอบ 4. กจิ กรรมที่ 14 สัมพนั ธภาพระหว่างบุคคล 147 เร่อื ง สัมพนั ธภาพระหวา่ งเพศ / การเลือกค่คู รอง 5. กิจกรรมท่ี 15 สังคมและวัฒนธรรม 150 เรอื่ ง กฎหมายทค่ี วรรู้ในเรอื่ งเพศ / การสร้างเป้าหมายใหต้ นเอง ภาคผนวก ข (บตั รใบค้ ำ� ) 153 ฌ

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล หนา้ ภาคผนวก ค กจิ กรรมท่ี 10 (2) 163 ภาคผนวก ง ภาพกิจกรรมท่ี 10 (3) 164 ภาคผนวก จ - รายชอื่ องค์กรภาคีเครอื ขา่ ยที่ร่วมจัดทำ� โครงสร้างเนอ้ื หา 165 เพศศึกษาตามระดบั ชนั้ - รายละเอียดเนอื้ หาการเรยี นการสอนเพศศกึ ษาในนักเรียนระดบั ชั้นต่าง ๆ ภาคผนวก ฉ รายนามทีป่ รึกษาและคณะผู้จัดท�ำ 167 ภาคผนวก ช หนว่ ยงานให้คำ� ปรึกษาแกว่ ยั รุ่น เรื่องสขุ ภาพทางเพศและอนามยั วยั รุ่น 168 กติ ตกิ รรมประกาศ 170 บทสรปุ ผู้บรหิ าร 171 บทคดั ยอ่ ภาษาไทย 173 Abstract 176 รายชื่อโรงเรียนน�ำร่อง 10 แหง่ 178 ภาพกิจกรรมของโรงเรียนตา่ งๆ ทเ่ี ขา้ ร่วมโครงการ จ�ำนวน 37 โรงเรียน 23 จังหวัด 186 สารบญั ตาราง 2 3 บทท่ี 1 5 ตารางที่ 1 ตวั อย่างบัตรคำ� (การเปล่ียนแปลงทางรา่ งกายของวยั ร่นุ ) 11 ตารางท่ี 2 การสมั ผัสในแบบตา่ ง ๆ 14 ตารางท่ี 3 ตวั อยา่ งบตั รคำ� พฤตกิ รรมการล่วงละเมดิ ทางเพศ 21 ตารางที่ 4 ตวั อยา่ งบทบาทหญิงชายและการสรา้ งคณุ ค่าให้ตนเอง 26 ตารางท่ี 5 การเปลย่ี นแปลงร่างกายเมื่อเข้าสู่วยั ร่นุ ในเพศชายและเพศหญงิ 27 ตารางท่ี 6 การประเมนิ ความเสยี่ งตามสถานการณ ์ ตารางท่ี 7 ความเข้าใจเรอื่ งเพศ ตารางท่ี 8 การเรียนร้เู พศตรงข้าม ญ

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth หนา้ สารบญั สถานการณ์ 48 50 สถานการณท์ ่ี 54 สถานการณ์ที่ 1 พิสูจน์สงิ่ ของ 54 สถานการณท์ ี่ 2 ความเหน็ ของเดก็ คนหน่งึ 55 สถานการณท์ ่ี 3 ชายศรี ษะลา้ น / ช่างก่อสรา้ งฝีมอื ดี / ชายตาดกี ับชายตาบอด 55 สถานการณ์ท่ี 4 รถเสียกลางทาง 57 สถานการณท์ ่ี 5 พระ 2 รูป ติดตามหลวงปู่ชาออกธดุ งค ์ 64 สถานการณ์ท่ี 6 จะตัดสินใจอยา่ งไรดี 64 สถานการณ์ที่ 7 ชง่ั นำ้� หนกั ชา้ ง 64 สถานการณท์ ่ี 8 ฟังผิด 67 สถานการณ์ที่ 9 ตอนที่ 1 ทำ� ไมถึงตอ้ งเปน็ ฉันด้วย (สถานการณ์ลบ / บวก) 67 ตอนท่ี 2 ขา่ วหนงั สอื พิมพ์ ความขดั แยง้ ที่เกดิ จากการส่อื สาร 70 สถานการณท์ ี่ 10 เขา้ ใจแตไ่ มเ่ ข้าใจ 73 สถานการณ์ที่ 11 มปี ญั หาไม่อยากปรึกษาใคร 73 สถานการณ์ที่ 12 ข่าวหนังสือพิมพ์ลกู ผ้อู �ำนวยการโดดตึกตาย 74 สถานการณท์ ่ี 13 นายพกั รบ 75 สถานการณ์ท่ี 14 หมูปง้ิ 75 สถานการณท์ ่ี 15 เหตุเกิดเพราะใคร 76 สถานการณท์ ี่ 16 ใครเอาไป 77 สถานการณ์ที่ 17 หากนิ ง่ายแตเ่ สยี หายมหาศาล 84 สถานการณ์ที่ 18 เด็กชายขายขวด 84 สถานการณท์ ี่ 19 ทหารกล้า 86 สถานการณ์ท่ี 20 ทำ� อย่างไรด ี สถานการณท์ ่ี 21 เบ่อื บา้ น สถานการณท์ ่ี 22 ไมด่ ีกวา่ ฬ

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล บทที่ 1 กจิ กรรมชุดการเรียนการสอน เรอ่ื งเพศศกึ ษาตามระดับช้ัน 14

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมที่ 1 พฒั นาการทางเพศและสขุ อนามัยทางเพศ (ชั้นประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) เร่อื ง การเปลีย่ นแปลงทางด้านร่างกายของเด็กชายและเด็กหญิง / การดแู ลรักษาความสะอาด • วตั ถปุ ระสงค์ เพอื่ ให้ผู้เรียนมคี วามรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั เร่ืองการเปลีย่ นแปลงทางร่างกายของเดก็ ชายและเดก็ หญงิ / การดูแลรักษาความสะอาด • สาระส�ำคัญ เมอื่ เขา้ สวู่ ยั รนุ่ รา่ งกายของเดก็ ชายและเดก็ หญงิ จะมกี ารเปลยี่ นแปลงทงั้ ภายในและภายนอกจากอทิ ธพิ ล ของฮอร์โมนเพื่อเตรียมพร้อมส�ำหรับการสบื พนั ธ์ุ การเขา้ ใจถึงความเปลีย่ นแปลงที่จะเกดิ ขึ้นจะช่วยให้วัยร่นุ ปรับตวั และปฏบิ ตั ติ ัวได้เหมาะสมเมอ่ื การเปล่ียนแปลงน้นั มาถึง • ระยะเวลา 50 นาที • ขั้นตอนในการด�ำเนินกจิ กรรม 1. น�ำเข้าสู่บทเรียนโดยการสนทนาเรื่องการเป็นหนุ่มเป็นสาวว่ามีการเปลี่ยนแปลงหลายอย่างซึ่งเป็น เรื่องปกติไม่ใช่เรอ่ื งน่าอาย (สนทนาเพอื่ ให้เกิดความผอ่ นคลาย) 2. ขออาสาสมัครชายหญิงอย่างละ 1 คน ใหว้ าดภาพ เด็กชาย เด็กหญงิ บนกระดานดำ� หรอื กระดาษ flip chart 3. แบง่ กลมุ่ ผเู้ รยี นออกเปน็ กลมุ่ ชาย กลมุ่ หญงิ แจกบตั รคำ� “การเปลย่ี นแปลงทางรา่ งกายของวยั รนุ่ ” กลุ่มละ 1 ชุด ขอใหช้ ่วยกนั นำ� บัตรค�ำไปตดิ ตามส่วนตา่ ง ๆ ของรา่ งกายจนหมดทุกใบ 4. จดั กลุ่มแยกนักเรยี นชายกับนักเรยี นหญิง (หน้าห้อง-หลังห้อง) รวมกล่มุ กัน 5-6 คน ให้ชว่ ยกนั คิดว่าวัยรุ่นชาย-วัยรุ่นหญิง จะดูแลความสะอาดของร่างกายทั่ว ๆ ไป และท�ำความสะอาด อวยั วะเพศของตนเองไดอ้ ย่างไรบ้าง 5. ให้นักเรียนชม animation เรื่อง การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกายของเด็กชายและเด็กหญิง / การดแู ลรักษาความสะอาด อยู่ในชุด พัฒนาการทางเพศและสุขอนามยั ทางเพศ (ช้นั ประถมศกึ ษา ตอนปลาย ป.4 - ป.6) 6. วทิ ยากรบรรยายเรอื่ ง อวยั วะสบื พนั ธเ์ุ พศชาย-หญงิ และการดแู ลความสะอาดของรา่ งกายทวั่ ๆ ไป 7. ตวั แทนกลุ่มนกั เรยี นชายรายงานเรื่อง “การดูแลความสะอาดอวยั วะเพศชาย” ต่อจากน้ันวิทยากร และนกั เรยี นชว่ ยกนั สรปุ (ถา้ ไมม่ กี ารพดู ถงึ เรอื่ งการรดู หนงั หมุ้ ปลายอวยั วะเพศเพอ่ื ทำ� ความสะอาด วทิ ยากรควรถามนำ� ) ศกึ ษารายละเอยี ดจากเนอ้ื หาประกอบการสอนของกจิ กรรมที่ 1 1

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล 8. ตวั แทนกลมุ่ นกั เรยี นหญงิ รายงานเรอ่ื ง “การดแู ลความสะอาดอวยั วะเพศหญงิ ” ตอ่ จากนน้ั วทิ ยากร และนกั เรยี นชว่ ยกนั ใหน้ กั เรยี นเขยี นคำ� ถามสว่ นตวั เรอ่ื ง วยั รนุ่ มคี วามกงั วลใจเรอื่ งอะไรบา้ ง (ถา้ ม)ี 9. วิทยากรตอบคำ� ถามและสรปุ วา่ เมื่อมีปัญหาวยั รุน่ ควรถามพอ่ แมห่ รือผู้ใหญท่ ่ีไวใ้ จได้ เดก็ หญงิ อาจถามคณุ แม่หรอื ครู เดก็ ชายถามคณุ พอ่ หรอื ครู โดยไม่ต้องอาย เพราะส่งิ เหล่าน้ีเป็นธรรมชาติ ของเราทุกคน • อุปกรณ์ และสอื่ 1. บตั รคำ� 2 ชุด (ชายสีฟ้า หญิงสีชมพู) 2. แลกเปลีย่ นเรยี นรเู้ ร่ือง - การเปลี่ยนแปลงร่างกายเมือ่ เข้าส่วู ัยรุน่ - การท�ำความสะอาดอวัยวะเพศชาย-หญิง 3. กระดาษ flip chart ปากกาเคมี กระดาษกาว 4. สอื่ DVD animation เร่อื ง การเปลี่ยนแปลง ทางด้านร่างกายของเด็กชายและเด็กหญิง / การดูแลรักษาความสะอาด อยู่ในชุด พัฒนาการ ทางเพศและสขุ อนามยั ทางเพศ (ชั้นประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) • การประเมนิ ผล สงั เกตการมีสว่ นรว่ มในกจิ กรรมกล่มุ และการอภิปรายแลกเปลยี่ น ตารางท่ี 1 ตวั อย่างบัตรค�ำ (การเปลี่ยนแปลงทางร่างกายของวยั รุ่น) สีชมพู (หญงิ ) สีฟ้า (ชาย) ขนในท่ลี ับ ขนในท่ีลบั ขนรักแร้ ขนรักแร้ ผิวมนี �ำ้ มันมากขึน้ ผิวมีนำ้� มันมากขนึ้ มีกลน่ิ ตัว มกี ล่ินตวั เหงื่อมากข้นึ เหงอ่ื มากขนึ้ สูงขน้ึ ดูเก้งกา้ ง สูงขึ้น ดเู ก้งก้าง เสยี งแหลมต่ำ� ลง เสยี งทุ้มต�่ำ (ห้าว) สะโพกขยายออก ไหล่จะกว้างข้นึ เต้านมเพิ่มขนาด อวยั วะเพศเพ่มิ ขนาด อาจแขง็ ตวั เมอื่ ถกู กระต้นุ อาจสงั เกตเห็นตกขาวจากช่องคลอด มฝี ันเปยี ก มปี ระจ�ำเดือน 2

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 2. พฤตกิ รรมทางเพศ (ชั้นประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) เรอ่ื ง การแสดงออกทางเพศทเ่ี หมาะสม / การแยกแยะ / การหลกี เลยี่ งการสมั ผสั รา่ งกายทผี่ ดิ ปกติ • วตั ถุประสงค์ 1. เพ่ือให้ผู้เรียนสามารถทราบถึงการแสดงออกทางเพศ และความแตกต่างระหว่างเพศชายและ เพศหญงิ 2. เพอ่ื ใหผ้ เู้ รียนสามารถแยกแยะไดว้ ่าสมั ผัสแบบใดเป็นการจงใจล่วงละเมดิ ทางเพศ และแบบใดเป็น สัมผสั ธรรมดาที่ไม่เจตนาแอบแฝง 3. เพ่ือให้ผู้เรียนสามารถบอกวิธีจัดการ วิธีการป้องกัน หากเผชิญกับการกระท�ำหรือสถานการณ์ที่ ส่อเจตนาลว่ งละเมดิ ทางเพศ • สาระส�ำคัญ ความอยากรอู้ ยากเหน็ ในเร่อื งเพศเป็นเรอ่ื งปกตติ ามวยั แต่ควรแสดงออกอย่างเหมาะสมและตระหนัก ถึงสทิ ธิในร่างกายของตนเองและผ้อู น่ื การสัมผสั ร่างกายอาจเกดิ ข้นึ จากเจตนาหลายแบบ วัยรนุ่ จงึ ควรเรยี นรู้ วา่ การสัมผสั แบบใดเป็นส่ิงทกี่ ระท�ำได้ และแบบใดท่คี วรหลีกเลย่ี งและปอ้ งกนั • ระยะเวลา 50 นาที • ขนั้ ตอนในการดำ� เนนิ กิจกรรม 1. ช้ีแจงวัตถุประสงค์ของการด�ำเนินกิจกรรม การแสดงออกทางเพศ และความแตกต่างระหว่าง เพศชายและเพศหญงิ 2. การแยกแยะสัมผสั ท่ีแสดงถงึ ความห่วงใย และสัมผัสท่ีมเี จตนาลว่ งเกินทางเพศ 3. แบง่ กลุ่มผเู้ รยี นออกเปน็ กลุม่ ย่อย กลุ่มละไมเ่ กิน 7 คน แจกกระดาษ flip chart และปากกาเคมี กลมุ่ ละ 1 ชุด 4. ให้แตล่ ะกลุม่ แข่งขันกันเขยี นคำ� ลงในกระดาษ flip chart ทแี่ จกให้ในตารางหวั ข้อ การแสดงออก ทางเพศ และความแตกต่างระหว่างเพศชายและเพศหญิง หากกลุ่มใดเขียนคำ� ไดจ้ ำ� นวนมากท่ีสดุ และถูกตอ้ ง ถอื วา่ เปน็ ผูช้ นะ 5. ต่อจากนน้ั ผ้ดู ำ� เนินกจิ กรรมแจกบตั รคำ� เก่ยี วกบั การสมั ผสั ในแบบตา่ ง ๆ โดยแจกทีละใบ และให้ แต่ละกลุ่มวางไว้ในหมวดหมู่ตามท่ีก�ำหนด (เช่น อาจจะแบ่งตามตารางท่ีก�ำหนดให้ หรือจัด หมวดหมเู่ องตามแตส่ ะดวก) ดงั น้ี 1. สมั ผสั ทวั่ ไป 2. สมั ผสั ผดิ ปกติ และ 3. ไมแ่ น่ใจ หากคำ� ตอบ จากแตล่ ะกลุ่มต่างกนั ให้ยกตวั อย่างหรอื ใหเ้ หตผุ ลวา่ เหตุใดจึงวางบตั รน้นั ไวใ้ นหมวดนน้ั ๆ ตารางที่ 2 การสัมผัสในแบบตา่ ง ๆ 1. สัมผสั ทว่ั ไป 2. สัมผสั ผิดปกติ 3. ไมแ่ นใ่ จ 3

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดจิ ิตอล 6. เมอ่ื ครบทกุ บตั รแลว้ ผดู้ ำ� เนนิ กจิ กรรมชวนดบู ตั รคำ� ทจี่ ดั หมวดหมบู่ นกระดาน แลว้ ชวนคยุ โดยเนน้ บัตรคำ� ทแี่ ตล่ ะกล่มุ จดั ไว้ในหมวดทแ่ี ตกตา่ งกนั โดยใช้แนวค�ำถามดงั น้ี - เราใช้อะไรเป็นตัวตดั สนิ วา่ สัมผสั แบบใดธรรมดา และแบบใดผิดปกติ - บรเิ วณใดของรา่ งกายทเ่ี ราคดิ วา่ คนอน่ื ไมค่ วรสมั ผสั โดยทเ่ี ราไมไ่ ดย้ นิ ยอมพรอ้ มใจ เพราะอะไร - บางสมั ผสั ทีเ่ ราไม่แน่ใจน้ัน คิดว่าเปน็ เพราะอะไร หากจะจัดให้อยู่ในหมวดทัว่ ไป หรอื ผดิ ปกติ จะตอ้ งดอู งคป์ ระกอบอะไรเพมิ่ เตมิ อกี บา้ ง - หากเกดิ เหตกุ ารณท์ เี่ ปน็ สมั ผสั แบบผดิ ปกตกิ บั เรา เราจะรสู้ กึ อยา่ งไร และจะจดั การอยา่ งไร คดิ วา่ จะบอกให้ใครรหู้ รือไม่ เพราะอะไร - หากมีเพ่ือนมาปรึกษาว่าพบเจอเหตุการณ์ที่เป็นสัมผัสแบบผิดปกติ เราจะให้ค�ำแนะน�ำและ ชว่ ยเหลือเพอ่ื นไดอ้ ยา่ งไรบ้าง - ถ้าไม่ต้องการให้เกิดเหตุการณ์สัมผัสแบบผิดปกติกับตัวเราและเพ่ือน ๆ มีวิธีการป้องกัน อย่างไรบ้าง 7. ใหน้ กั เรียนชม animation เรือ่ ง การแสดงออกทางเพศทเ่ี หมาะสม / การแยกแยะ / การหลีกเล่ยี ง การสัมผสั รา่ งกายทผี่ ิดปกติ อยู่ในชุด พฤติกรรมทางเพศ (ชน้ั ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) 8. สรุปประเด็นทีส่ �ำคญั ดังน้ี ศึกษารายละเอียดจากเนือ้ หาประกอบการสอนของกิจกรรมท่ี 2 - การตดั สนิ วา่ สมั ผสั ใดสอ่ เจตนาอยา่ งไร เปน็ การลว่ งละเมดิ ทางเพศหรอื ไม่ ขน้ึ อยกู่ บั หลายปจั จยั ทง้ั สถานะของผกู้ ระทำ� วา่ มคี วามสมั พนั ธก์ บั เราแบบใด เวลา สถานท่ี และสภาพแวดลอ้ มทก่ี ระทำ� รวมทั้งการสัมผัสนัน้ เป็นการยินยอมพรอ้ มใจของทั้งสองฝ่ายจริงหรอื ไม่ - ทุกคนต่างมีสิทธิในเนื้อตัวร่างกายของตนที่จะเลือกได้ว่าต้องการให้ตนได้รับการปฏิบัติใน รปู แบบไหน หากเราอดึ อัด ลำ� บากใจ ไม่ชอบการปฏบิ ตั ขิ องผูอ้ นื่ ท่กี ระทำ� กับร่างกายของเรา หรือแมเ้ พียงแคส่ บั สน ไมแ่ น่ใจกับการกระท�ำที่เกิดขน้ึ เราก็ควรบอกปฏเิ สธ หรือแสดงออกให้ ชดั เจนว่าเราไม่ชอบ และไมต่ อ้ งการให้เกิดข้นึ - เมอ่ื เกดิ ความรสู้ กึ ไมส่ บายใจกบั การถกู สมั ผสั ควรปรกึ ษาผใู้ หญท่ ่ีไวใ้ จได้ และคดิ หาทางปอ้ งกนั ลว่ งหนา้ เพอื่ หลกี เลยี่ งสถานการณท์ จี่ ะทำ� ใหเ้ กดิ เหตกุ ารณซ์ ำ้� เดมิ อกี - ในทางกลับกัน เมื่อเรารู้ว่าการปฏิบัติแบบใดที่เราไม่ชอบ เราก็ ไม่ควรปฏิบัติแบบนั้นกับคนอ่ืน หากมีเพื่อนบอกเราว่าไม่ชอบการ ปฏิบัติของเรากค็ วรรบั ฟงั และเคารพสงิ่ ทเ่ี พอ่ื นบอกและไมถ่ อื วสิ าสะ ในการสัมผสั หรอื แสดงออกเพยี งเพราะสนทิ กนั • อุปกรณ์ และสือ่ 1. กระดาษ flip chart 2. ปากกาเคมี 3. กระดาษกาว 4. บตั รคำ� 27 ใบ 5. ส่อื DVD animation เรอ่ื ง การแสดงออกทางเพศท่เี หมาะสม / การแยกแยะ / การหลกี เลี่ยงการ สมั ผัสร่างกายทีผ่ ดิ ปกติ อยู่ในชุด พฤตกิ รรมทางเพศ (ช้นั ประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) 4

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth • การประเมนิ ผล สังเกตการมีส่วนรว่ มในกิจกรรมกลุม่ และการอภิปรายแลกเปล่ียน ตารางท่ี 3 ตวั อยา่ งบตั รคำ� พฤตกิ รรมการล่วงละเมดิ ทางเพศ 5

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล กจิ กรรมที่ 3 ทักษะส่วนบุคคล (ชัน้ ประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) เรือ่ ง การป้องกนั การถูกลว่ งละเมิดทางเพศ / การขอความชว่ ยเหลอื • วัตถุประสงค์ 1. เพอ่ื ให้ผูเ้ รยี นทราบวธิ ีปอ้ งกนั การถกู ล่วงละเมดิ ทางเพศในรูปแบบต่าง ๆ ได้ 2. เพอ่ื ใหผ้ เู้ รยี นสามารถขอความชว่ ยเหลอื จากผใู้ หญไ่ ดเ้ มอ่ื เกดิ เหตกุ ารณท์ ร่ี สู้ กึ วา่ อาจจะไมป่ ลอดภยั ไดอ้ ย่างทันทว่ งที • สาระสำ� คญั สถานการณ์หรือเหตุการณ์บางอย่างท่ีเกิดขึ้นกับนักเรียนอาจน�ำไปสู่ภัยอันตราย การถูกล่วงละเมิด ทางเพศท้ังในเด็กชายและเด็กหญิง โดยท่ีเด็ก ๆ คาดไม่ถึงและไม่สามารถวิเคราะห์สถานการณ์น้ันได้ว่าจะ เป็นภัยหรือไม่ การสอนให้นักเรียนเช่ือมั่นในความรู้สึกว่าเหตุการณ์น้ันอาจ ไม่ปลอดภยั มคี วามตระหนักถงึ ภยั ในเร่ืองนี้ แลว้ รีบขอความชว่ ยเหลือโดยบอก แกผ่ ู้ใหญท่ ่ีไวใ้ จไดใ้ นทนั ที จะช่วยปอ้ งกันตนเองไม่ใหต้ กอยู่ในอนั ตรายนน้ั ได้ • ระยะเวลา 50 นาที • ขนั้ ตอนในการด�ำเนนิ กิจกรรม 1. วทิ ยากร / ผู้นำ� กจิ กรรม นำ� เขา้ สู่บทเรียนโดยสนทนาเร่ืองภัยตา่ ง ๆ รอบตวั วา่ มีอะไรบ้าง (อาจจะ ยกตัวอย่างจากข่าวหรือสถานการณ์ทเ่ี กดิ ขึน้ ในปัจจุบันประกอบ) 2. วทิ ยากร / ผู้นำ� กิจกรรม ชแ้ี จงวัตถุประสงค์ของการด�ำเนินกจิ กรรม 3. ใหน้ ักเรียนชม animation เรอื่ ง การปอ้ งกนั การถกู ล่วงละเมดิ ทางเพศ / การขอความชว่ ยเหลือ อยู่ในชุด ทกั ษะส่วนบคุ คล (ชนั้ ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) 4. ใหน้ กั เรยี นแลกเปลย่ี นความคิดเหน็ เก่ยี วกบั ภยั รอบ ๆ ตวั 5. ใหน้ กั เรยี นแบ่งกล่มุ 3-4 คน แจกสถานการณ์กลุ่มละ 1 เร่ือง โดยวเิ คราะห์ว่าสถานการณน์ นั้ เปน็ สถานการณท์ ่ปี ลอดภัย หรืออาจมีอนั ตรายอะไรได้บ้าง ใบงาน ตวั อยา่ งสถานการณส์ มมุติ 1. หนุงหนิงเดินผ่านชายแปลกหน้าคนหน่ึงท่ีก�ำลังถือของหลายถุง ชายคนน้ันจึงพูดข้ึนมาว่า “หนูช่วยถอื ของไปสง่ ลุงหน่อยไดม้ ัย้ ลงุ ห้ิวไมไ่ หว เดีย๋ วลงุ ให้ตังคก์ นิ ขนม” 2. เก่งยนื อยู่หนา้ รา้ นเกมส์ อยู่ ๆ ก็มีผชู้ ายคนหนึ่งเดนิ มาหาแลว้ ถามว่า “อยากเขา้ ไปเล่นมย้ั หนู มาสิ นา้ จะพาไปเล่น เดยี๋ วจ่ายเงนิ ให้เอง” 3. ในขณะท่นี ัทก�ำลงั น่งั ดเู พื่อนเตะฟตุ บอลอยรู่ มิ สนาม มชี ายแปลกหน้าคนหน่งึ เดินเข้ามาหาแลว้ บอกวา่ “แม่ของนทั ไมส่ บายมาก ตอนน้ีอยู่ท่ีโรงพยาบาล พ่อให้มารบั ไปเย่ยี มแม่” 4. นา้ ชยั ชวนบอยไปเทยี่ วทบ่ี า้ น บอยเหน็ วา่ นา้ ชยั เปน็ นา้ ของเพอื่ นเลยตามนา้ ชยั ไป พอไปถงึ บา้ น ไม่มีใครอยเู่ ลย นา้ ชัยเลยชวนบอยเขา้ ไปในหอ้ งนอนแล้วบอกวา่ “ทำ� ตวั ตามสบายนะ เดยี๋ วน้า 6

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ขอไปอาบนำ้� กอ่ นแลว้ จะมาคยุ ดว้ ย รอเดย๋ี วนะครบั ” พอพดู จบ นา้ ชยั กถ็ อดเสอ้ื ถอดกางเกงออก จนล่อนจ้อน บอยตกใจมากไม่รูจ้ ะทำ� อย่างไรดี 5. ลงุ ยทุ ธเป็นญาตมิ าจากต่างจงั หวดั มาอยทู่ ี่บ้านกกุ๊ ไก่เพอื่ ท�ำธรุ ะ กกุ๊ ไก่สนทิ กบั ลงุ ยุทธเพราะ ชอบเลา่ เร่ืองตลกใหฟ้ ัง บางทกี ็มาชว่ ยสอนการบา้ น ค่�ำวนั หนง่ึ พ่อแม่ยงั ไม่กลับบ้าน ลุงยุทธ เข้ามาในห้องกุ๊กไก่ แล้วนั่งลงข้าง ๆ ก้มหน้าลงมาใกล้ ๆ โอบไหล่กุ๊กไก่ และบอกว่า “เดยี๋ ววันนลี้ ุงชว่ ยสอนการบ้านใหน้ ะจะ๊ ” ก๊กุ ไกร่ สู้ กึ อดึ อัดและแปลกใจ ไมร่ ูจ้ ะท�ำอย่างไรดี 6. บ้านหลังใหม่สุดซอย มีคนย้ายเข้ามาอยู่ในบ้าน วันหนึ่งแชมป์ถีบจักรยานผ่านไปแถวนั้น ผูช้ ายท่ีอยู่ในบา้ นน้นั เรียกไปสอบถามวา่ “บา้ นหนอู ยู่ในซอยนีห้ รือ เปน็ ลูกเตา้ เหลา่ ใคร พอ่ แม่ ท�ำงานท่ีไหน อย่ดู ว้ ยกนั กค่ี น” แล้วก็ชวนแชมป์เข้าไปนงั่ เล่นในบ้านกันดีกวา่ มีขนมให้กนิ เยอะเลย 7. วันอาทติ ย์โบว์อยู่บ้านคนเดียว มคี นมากดกรง่ิ หน้าบ้าน โบว์ว่งิ ออกไปเหน็ ผู้ชายคนหน่งึ ยนื อยู่ หน้าประตู และทกั โบว์วา่ “ลูกสาวคณุ สมชายใชม่ ้ยั ” โบวต์ อบวา่ “ใชค่ ่ะ” เขาบอกโบวว์ า่ “มาคุยธุระกบั คณุ พ่อ” โบวต์ อบว่า “คณุ พ่อไมอ่ ยู่” เขาจึงบอกว่า “เม่ือกีอ้ าโทรคุยกับคณุ พ่อแลว้ คุณพ่อให้อาเขา้ ไปในบ้านก่อน เดีย๋ วคุณพอ่ จะตามมา” 6. ใหต้ ัวแทนกลมุ่ อา่ นสถานการณ์ให้เพ่ือนฟังและรายงานข้อสรปุ ของกลุ่ม โดยเปดิ โอกาสให้เพอ่ื น ซกั ถาม หรือเพิ่มเตมิ ความคิดเหน็ ทกุ ครงั้ จนครบทกุ กลมุ่ 7. วทิ ยากร / ผนู้ ำ� กลุ่ม สรุปโดยตัง้ คำ� ถามวา่ “สถานการณ์แบบไหนท่ีเป็นภัย” และ “คนแบบไหน ที่เป็นภัยต่อเด็ก ๆ” โดยสรุปว่าเดก็ ๆ ควรระมัดระวังไมไ่ ปไหนกบั คนแปลกหน้า แต่บางครง้ั คนรู้จกั กอ็ าจทำ� อนั ตรายเด็ก ๆ ได้เชน่ กนั 8. บรรยาย “วิธีปอ้ งกนั ตนเองจากภยั ที่ไม่คาดคดิ ” (ศกึ ษารายละเอียด จากเนอ้ื หาประกอบการสอนของกิจกรรมที่ 3) 9. เปิดโอกาสให้ซกั ถาม อภปิ ราย จนได้ขอ้ สรปุ ที่เขา้ ใจตรงกนั • อปุ กรณ์ และส่ือ 1. ใบงานตัวอยา่ งสถานการณ์สมมตุ ิ 2. สื่อ DVD animation เร่ือง การป้องกันการถูกล่วงละเมิดทางเพศ / การขอความช่วยเหลือ อยู่ในชดุ ทักษะส่วนบุคคล (ชั้นประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) • การประเมินผล สังเกตการมีส่วนร่วมในการแสดงความคิด การวิเคราะห์สถานการณ์ และการอภิปรายแลกเปล่ียน ความคิดเห็น เพอ่ื หาทางออกจากสถานการณ์ท่ีไม่ปลอดภัย 7

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจิตอล กจิ กรรมที่ 4 สมั พนั ธภาพระหวา่ งบคุ คล (ชนั้ ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) เรอ่ื ง การสื่อสารเรื่องเพศ / สัมพนั ธภาพในครอบครวั • วัตถปุ ระสงค์ เพ่อื ให้ผเู้ รียนได้เรียนรู้เร่ืองการสอ่ื สารเรื่องเพศในครอบครวั และการสร้างสมั พนั ธภาพในครอบครวั • สาระส�ำคัญ การมีความสัมพันธ์อันดีกับผู้อ่ืนเป็นสิ่งจ�ำเป็นในการมีชีวิตอยู่ของมนุษย์ พัฒนาการทางสังคมและ ความคดิ ความเขา้ ใจของบคุ คล บคุ คลจะไดร้ จู้ ดุ เดน่ และจดุ ดอ้ ยของตนเอง รแู้ ละเขา้ ใจถงึ ความแตกตา่ งระหวา่ ง บคุ คล มกี ารยอมรับและเขา้ ใจสงิ่ ทเี่ กิดข้ึนอยา่ งเปน็ จรงิ การส่อื สารเรือ่ งต่าง ๆ ในครอบครวั นัน้ ควรเปน็ ไปในทาง สร้างสรรค์ เป็นกันเอง และเปิดให้ทุกคนได้มีโอกาสแสดง ความคดิ เห็น ไมค่ วรไปครอบงำ� ความคดิ ของคนในครอบครวั ให้ เห็นด้วยกับตนเอง แตค่ วรแลกเปล่ียนความคิดเหน็ ซงึ่ กนั และกนั เร่ืองเพศก็เชน่ กนั • ระยะเวลา 50 นาที • ขนั้ ตอนในการด�ำเนนิ กิจกรรม 1. วทิ ยากร / ผดู้ ำ� เนนิ กจิ กรรมชวนพดู คยุ ว่า มีใครเคย คุยเรอ่ื งเพศกับพอ่ แม่ หรอื ผ้ปู กครองบา้ งไหม / ส่วนใหญค่ ุยเกีย่ วกบั อะไร / ใครรู้บา้ งว่าเราเกดิ มาได้อยา่ งไร 2. วิทยากร / ผ้ดู ำ� เนนิ กิจกรรมชี้แจงวตั ถปุ ระสงค์ของการเรยี นรู้ 3. ให้ผู้เรียนชม animation เร่ือง การสื่อสารเรื่องเพศ / สัมพันธภาพในครอบครัว อยู่ในชุด สมั พันธภาพระหวา่ งบคุ คล (ชนั้ ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) 4. แบ่งนักเรียนเป็น 4 กล่มุ เท่า ๆ กัน แล้วให้ตอบค�ำถาม 4 ขอ้ คอื 1. สมั พันธภาพระหว่างครอบครวั มผี ลตอ่ การสอ่ื สารเรื่องเพศ ในครอบครัวหรือไม่ อยา่ งไร 2. ท�ำอยา่ งไรจงึ จะสามารถสือ่ สารเร่ืองเพศในครอบครัวได้ อย่างสบายใจ 3. หากถกู ถามว่า หนเู กดิ มาไดอ้ ย่างไร นกั เรยี นจะตอบคำ� ถามนี้ อยา่ งไร 4. นกั เรยี นจะเลอื กปรกึ ษาเรอื่ งเพศกบั ใครเปน็ อนั ดบั แรก เพราะอะไร 8

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth 5. ให้แต่ละกลุ่มออกมานำ� เสนอหน้าช้นั เรียน 6. วิทยากร / ผู้ด�ำเนินกิจกรรมบรรยายสรุป เรื่องการส่ือสารเร่ืองเพศ / สัมพันธภาพในครอบครัว (ศึกษารายละเอียดจากเน้ือหาประกอบการสอนของกิจกรรมที่ 4 สัมพันธภาพระหว่างบุคคล (ชัน้ ประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) เรอ่ื ง การส่อื สารเรอื่ งเพศ / สมั พนั ธภาพในครอบครัว) • อปุ กรณ์ และสอื่ 1. กระดาษ flip chart 2. ปากกาเคมี 3. สื่อ DVD animation เร่อื ง การสอ่ื สารเร่อื งเพศ / สัมพนั ธภาพในครอบครวั อยู่ในชดุ สัมพนั ธภาพ ระหวา่ งบุคคล (ชนั้ ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) • การประเมนิ ผล จากการอภปิ รายและการแลกเปล่ียนแสดงความคิดเหน็ 9

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดจิ ิตอล กจิ กรรมที่ 5 สงั คมและวัฒนธรรม (ชั้นประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) เรอ่ื ง บทบาทหญงิ ชาย / การเหน็ คุณคา่ ในตนเอง • วตั ถปุ ระสงค์ เพื่อให้นักเรียนมคี วามรู้ความเข้าใจเกยี่ วกบั เร่ือง บทบาทหญงิ ชาย / การเห็นคณุ คา่ ในตนเอง • สาระสำ� คัญ บทบาทหญงิ ชาย เพศสภาวะ หมายถงึ เพศทางสังคม หรอื เพศที่ถกู กำ� หนดโดยเงอื่ นไขทางสงั คมหรือวฒั นธรรม ให้แสดงบทบาทหญงิ หรอื บทบาทชาย ดังน้นั เพศที่ถูกก�ำหนดโดยสงั คมจงึ อาจเปลย่ี นแปลงได้ในแต่ละสังคม ตามสถานการณ์ และเงอื่ นไขของสงั คมทเ่ี ปลยี่ นไป บทบาทหญงิ ชายหรอื บทบาทเพศจงึ เปลย่ี นแปรขน้ึ กบั สงั คม และวฒั นธรรมแวดลอ้ มอนั ไดแ้ ก่ สถานะของบคุ คลในสงั คม การศกึ ษา วฒั นธรรมทอ้ งถนิ่ หรอื วฒั นธรรมภมู ภิ าค เปน็ ต้น ความเสมอภาคหรอื ความเทา่ เทยี มกัน คือ การทหี่ ญิงและชายมคี วามเท่าเทยี มกนั ในสังคม โดยท่ี เงื่อนไขทางสังคมจะเอื้อต่อการมีและการใช้สิทธิความเป็นมนุษย์ที่เท่าเทียมกันทั้งสองเพศ รวมถึงการเอ้ือ ตอ่ การมีส่วนร่วมในการสรา้ งประโยชน์ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองท่ีไม่แตกต่างกนั ผูห้ ญิงและ ผู้ชาย แม้มีเพศที่แตกต่างกัน ก็ควรได้รับความเป็นธรรมและความยุติธรรมในการเข้าถึงบริการและการใช้ ทรัพยากรตามความตอ้ งการและการสนองตอบ ทัง้ ในดา้ นส่วนตวั ครอบครวั ชมุ ชน และในระดับประเทศ การเหน็ คณุ คา่ ในตนเอง การเห็นคุณค่าในตนเองมีความส�ำคัญอย่างย่ิงในการปรับตัวทางอารมณ์ สังคม และการเรียนรู้ เพราะเป็นพ้ืนฐานของการมองชีวิต ยกตวั อย่างเชน่ บคุ คลท่ีเห็นคุณคา่ ในตนเองมักจะมีการประเมนิ ตนเอง ในดา้ นดี แตห่ ากบุคคลใดร้สู กึ วา่ ไม่มีใครสนใจ ไมไ่ ดร้ ับการยอมรบั จะทำ� ให้ร้สู ึกว่าตนเองไรค้ ณุ คา่ เม่ือเกิด ความร้สู ึกเชน่ นก้ี ็จะทำ� ใหบ้ คุ คลน้ันขาดความเชอ่ื มนั่ ในตนเอง • ระยะเวลา 50 นาที • ข้ันตอนในการดำ� เนินกจิ กรรม 1. น�ำเข้าสู่บทเรียนโดยเปิดการสนทนาเรื่อง บทบาทหญิงชายและ การเห็นคุณคา่ ในตนเอง พรอ้ มช้ีแจงวตั ถปุ ระสงคข์ องกจิ กรรม 2. ให้นกั เรียนชม animation เร่ือง บทบาทชายหญงิ / การเหน็ คุณค่า ในตนเอง อยู่ในชดุ สงั คมและวฒั นธรรม (ชนั้ ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) 10

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth 3. แบ่งกลุ่มนักเรียนเป็น กลุ่มหญิง กลุ่มชาย แล้วให้แสดงความคิดเห็นบนบอร์ดที่จัดให้เก่ียวกับ บทบาทหญงิ ชายทีพ่ งึ มี และวิธกี ารสร้างคณุ คา่ ให้ตนเอง และใหต้ ัวแทนกล่มุ ออกมารายงาน ตารางที่ 4 ตัวอยา่ งบทบาทหญงิ ชายและการสร้างคุณค่าใหต้ นเอง เพศชาย บทบาทเพศหญงิ และชายในอดตี เพศหญิง บทบาทเพศหญงิ และชายในปจั จุบนั เพศชาย เพศหญงิ วธิ กี ารสร้างคุณค่าใหต้ นเอง เพศชาย เพศหญงิ 4. วิทยากร / ผู้นำ� กจิ กรรม บรรยายสรุปความสำ� คญั ของบทบาทหญิงชาย และความเสมอภาคของ หญงิ ชาย รวมถงึ วิธกี ารสร้างคุณค่าใหก้ บั ตนเอง (ศึกษารายละเอยี ดจากเนื้อหาประกอบการสอน ของกิจกรรมท่ี 5 สังคมและวัฒนธรรม เรื่อง บทบาทหญิงชายและการเห็นคุณค่าในตนเอง ในชุดการเรยี นการสอนเพศศีกษาช้ันประถมศึกษาตอนปลาย ป.4 - ป.6 • อุปกรณ์ และสอื่ 1. กระดาษ flip chart 2. ปากกาเคมี 3. บอรด์ ขนาดใหญ่ 2 บอรด์ 4. สอื่ DVD animation เรอื่ ง บทบาทหญงิ ชาย / การเหน็ คณุ คา่ ในตนเอง อย่ใู นชดุ สงั คมและวฒั นธรรม (ชัน้ ประถมศกึ ษาตอนปลาย ป.4 - ป.6) • การประเมินผล จากการอภปิ รายและการแลกเปลย่ี นแสดงความคิดเหน็ 11

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจติ อล กจิ กรรมท่ี 6 พฒั นาการทางเพศและสขุ อนามยั ทางเพศ (ชนั้ มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ระดบั ชนั้ ม.1 - ม.3) เร่ือง “พฒั นาการทางเพศ / ฝันเปยี ก / การมปี ระจำ� เดอื น และการตั้งครรภ”์ • วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพื่อให้ผู้เรียนเข้าใจเรื่องพัฒนาการทางเพศของหญิงชายเมื่อเข้าสู่วัยรุ่น ท้ังด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สงั คม และพฤตกิ รรม 2. เพื่อให้ผู้เรยี นเข้าใจความหมายการมีประจำ� เดือน ฝนั เปียก การมีเพศสมั พนั ธ์ และการตัง้ ครรภ์ • สาระส�ำคญั พัฒนาการตามธรรมชาติของมนุษย์เมื่อเข้าสู่วัยรุ่นท้ังหญิงและชายมีการเปล่ียนแปลงหลายด้านท้ังทาง รา่ งกาย จติ ใจ อารมณ์ สังคม และพัฒนาการทางเพศ การเปล่ียนแปลงทีส่ ง่ สัญญาณการเปน็ หนมุ่ สาวคือ ผู้ชายมีฝันเปียก และผู้หญิงมีประจ�ำเดือน ซึ่งหมายถึงการเข้าสู่ภาวะเจริญพันธุ์ ซึ่งหากชายหญิงมี เพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกันก็อาจน�ำไปสู่การตั้งครรภ์ได้ การเข้าใจพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึน จะชว่ ยใหบ้ ุคคลสามารถดแู ลตนเองและดำ� รงตนในชว่ งวัยรนุ่ ไดอ้ ย่างปกติสุขและมีสขุ ภาวะทางเพศท่ีดี • ระยะเวลา 50 นาที • ขัน้ ตอนในการดำ� เนนิ กจิ กรรม 1. ชแ้ี จงวัตถปุ ระสงคข์ องการเรียนรู้กิจกรรม เพือ่ ใหผ้ เู้ รยี นเข้าใจธรรมชาติของการเปล่ียนแปลงเมอ่ื เข้าส่วู ัยรุ่นทง้ั ดา้ นร่างกาย จติ ใจ อารมณ์ และความรสู้ ึก เขา้ ใจความหมายการมีประจำ� เดอื น ฝันเปยี ก การมเี พศสัมพันธ์ และการตัง้ ครรภ์ 2. น�ำเขา้ สบู่ ทเรียน แบ่งกลมุ่ ผู้เรียนตามเพศ (กลุม่ ละ 5-10 คน) และแจกกระดาษ flip chart หรอื กระดาษ A4 พร้อมปากกาเคมี ให้กลุ่มละ 1 ชดุ ให้เวลาระดมสมองในเรือ่ งตอ่ ไปนี้ โจทยส์ ำ� หรับกล่มุ หญงิ - เม่ือเขา้ สวู่ ัยร่นุ มีการเปล่ยี นแปลงอะไรบา้ งในด้านร่างกาย จติ ใจ อารมณ์ และสงั คม ทท่ี �ำให้รูว้ า่ “เปน็ สาวแลว้ ” - นกั เรยี นรอู้ ะไรเกีย่ วกบั ประจ�ำเดอื น (ความรู้ และข้อปฏิบตั ิเมื่อมีประจำ� เดือน) - ยกตัวอย่างพฤตกิ รรมการใชช้ วี ิตในวัยสาวทต่ี ่างไปจากวัยเดก็ โจทยส์ ำ� หรับกลุม่ ชาย - เม่ือเขา้ สูว่ ยั รุ่นมกี ารเปลี่ยนแปลงอะไรบา้ งในดา้ นร่างกาย จิตใจ อารมณ์ และสงั คม ท่ที ำ� ให้รวู้ า่ “เปน็ หนมุ่ แล้ว” - นกั เรยี นรอู้ ะไรเก่ยี วกับฝนั เปยี ก (ความรู้ และขอ้ ปฏิบัตเิ ม่ือมีฝันเปยี ก) - ยกตวั อยา่ งพฤติกรรมการใชช้ ีวิตในวัยหนุม่ ทต่ี า่ งไปจากวยั เดก็ 12

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth 3. หลังจากหมดเวลา ให้ตวั แทนกลุ่มนำ� เสนอความเห็นของกล่มุ หรอื ขออาสาสมัครนำ� เสนอ 2 กลุม่ โดยน�ำเสนอกลมุ่ ละ 2-5 นาที ผดู้ ำ� เนนิ กจิ กรรมทบทวนประเดน็ หลกั ๆ ทแ่ี ตล่ ะกลมุ่ เสนอ และชวนคยุ โดยใชค้ ำ� ถามชวนคดิ ดงั นี้ - วยั รุ่นหญงิ สามารถตงั้ ครรภ์ไดห้ รือไม่ มีปจั จัยใดเก่ยี วขอ้ งบา้ ง - วัยรุ่นชายสามารถทำ� ใหผ้ ูห้ ญิงตัง้ ครรภ์ไดห้ รอื ไม่ มีปจั จัยใดที่เกีย่ วข้องบา้ ง - วธิ กี ารจดั การอารมณ์เพศของหญิงชายท่เี คยไดย้ ินมีอะไรบา้ ง 4. จากนนั้ ให้ผ้เู รยี นชม DVD animation เร่อื ง พัฒนาทางเพศ / ฝนั เปยี ก / การมีประจำ� เดือน และ การตงั้ ครรภ์ อยใู่ นชดุ พฒั นาการทางเพศและสขุ อนามยั ทางเพศ (ชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) 5. ผู้ด�ำเนนิ กจิ กรรมสรุปการเรียนรู้ โดยอาจเพม่ิ เตมิ บางประเดน็ ท่ีไมป่ รากฏในการน�ำเสนอ (ศึกษา รายละเอยี ดจากเนื้อหาประกอบการสอนของกิจกรรมที่ 6) - การเปล่ียนแปลงทางร่างกายในช่วงวัยรุ่นเกิดจากฮอร์โมนเพศ (โดยใช้โมเดลหรือภาพอวัยวะ สืบพันธุป์ ระกอบการอธบิ าย และ / หรอื แจกใบความรเู้ รือ่ งอวยั วะสบื พันธ์ขุ องชาย-หญงิ และ วงจรการเกิดประจำ� เดือน) - ด้านจิตใจ ทัง้ วยั รนุ่ ชายและวยั ร่นุ หญงิ จะเริ่มมคี วามสนใจในคนพเิ ศษ และมีความรู้สึกทางเพศ เกดิ ขน้ึ - การมีประจ�ำเดือนในผู้หญิง และฝันเปียกในผู้ชาย เป็นสัญญาณบอกถึงภาวะร่างกายที่พร้อม เจริญพันธุ์ หมายถึงหากหญิงชายมีเพศสัมพันธ์กันโดยไม่มีการป้องกัน จะท�ำให้เกิดการ ตั้งครรภ์ได้ - การชว่ ยตนเองถอื เปน็ เรอ่ื งปกติ และเปน็ ทางออกหนงึ่ ของหญงิ ชายในการผอ่ นคลายความตอ้ งการ ทางเพศทีป่ ลอดภัย • อุปกรณ์ และสอ่ื 1. โมเดลอวยั วะสืบพนั ธ์ุ / ภาพอวัยวะสบื พนั ธ์ุ 2. ใบความรู้ (สำ� หรบั นกั เรยี นทุกคน หรือท�ำเป็นแผน่ ขนาดใหญส่ ำ� หรับตดิ ไว้ท่ีห้อง) - ใบความรทู้ ่ี 1 พฒั นาการทางเพศ (การเปลยี่ นแปลงรา่ งกาย เมอื่ เข้าส่วู ัยรนุ่ อวยั วะสบื พันธ์ุเพศชาย / อวัยวะสบื พนั ธุเ์ พศหญิง) - ใบความรู้ท่ี 2 ประจ�ำเดอื น - ใบความรู้ท่ี 3 ฝนั เปียก - ใบความรทู้ ี่ 4 การปฏิสนธิ และการตง้ั ครรภ์ 3. กระดาษ flip chart ปากกาเคมี กระดาษกาว 4. สื่อ DVD animation เรื่อง พัฒนาทางเพศ / ฝันเปียก / การมีประจ�ำเดือน และการต้ังครรภ์ อยู่ในชุด พัฒนาการทางเพศและสขุ อนามยั ทางเพศ (ชัน้ มธั ยมศึกษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) • การประเมนิ ผล สงั เกตการมีส่วนรว่ มในกิจกรรมกลมุ่ และการอภิปรายแลกเปล่ียน 13

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล ใบความร้ทู ่ี 1 พฒั นาการทางเพศ ใบความรู้ 1.1 การเปลยี่ นแปลงรา่ งกายเม่อื เขา้ ส่วู ยั รนุ่ ตารางท่ี 5 การเปลย่ี นแปลงร่างกายเมือ่ เขา้ ส่วู ยั รุ่นในเพศชายและเพศหญิง การเปล่ียนแปลงร่างกาย หญิง ชาย ขน - ในที่ลบั รักแร้ - ในทลี่ บั รกั แร้ หนา้ อก หนา้ แขง้ หนวดเครา ผวิ - ผิวและผมมนี ำ้� มนั มาก บางคนอาจมีสวิ - ผวิ และผมมีนำ้� มนั มากขนึ้ บางคนอาจมีสิว กล่ินตวั - มีกลิ่นตวั มเี หงือ่ มากขึ้น - มีกล่ินตวั มเี หงือ่ มากขน้ึ ความสูง/น�ำ้ หนัก - เพ่มิ ขน้ึ อยา่ งรวดเรว็ - เพ่ิมขน้ึ อยา่ งรวดเร็ว เสียง - เสียงแหลมต่�ำลง - เสียงทุม้ ตำ่� รูปร่าง - ไหล่ สะโพก ขยายออก นำ้� หนักตัว - ไหลจ่ ะกวา้ งข้นึ น้�ำหนกั ตวั เพิ่มข้นึ จะเพ่มิ ข้ึน จนรปู รา่ งสมส่วนถ้ารับประทาน รปู ร่างสมส่วนถ้ารับประทานอาหาร อาหารถูกหลกั โภชนาการและออกกำ� ลงั กาย ถกู หลักโภชนาการและออกก�ำลงั กาย หน้าอก - มกี ารเปลย่ี นแปลง และเพิ่มขนาด - เรม่ิ มีขนข้ึนท่ีหน้าอก อวัยวะเพศ - แคมของอวยั วะเพศจะใหญข่ น้ึ - เพ่ิมขนาดใหญข่ น้ึ และมกี ารแข็งตวั เปลยี่ นรปู ร่างเล็กน้อย ภายในของแคม เมื่อถูกกระตุ้น และชอ่ งคลอดจะเปียกช้ืนขน้ึ กว่าตอน เปน็ เด็กเพราะมีน้ำ� หลอ่ ลืน่ มากขึ้น จะเรมิ่ สงั เกตเหน็ มตี กขาวออกจาก ชอ่ งคลอด ประจ�ำเดอื น - เลือดออกจากชอ่ งคลอด เรม่ิ มีต้ังแต่ - มฝี นั เปียกเมื่อเกิดอารมณเ์ พศ (หญิง) 8-17 ปี ระยะเวลาที่มีประมาณ 2-3 วัน ฝันเปยี ก (ชาย) ใบความรูท้ ่ี 2 อวยั วะสบื พนั ธ์ุเพศชาย ภาพแสดงอวยั วะสบื พนั ธุ์เพศชาย http://www.teenpath.net/content.asp?ID=14#.VQaRNtKUfBk 14

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth องคชาต ลักษณะเป็นทอ่ นยาว อยภู่ ายนอกรา่ งกายของเพศชาย ตรงบริเวณหวั หนา่ วทำ� หน้าท่ีเป็น ทางผ่านของปัสสาวะและน�้ำกาม ประกอบไปด้วยกล้ามเนื้อท่ียืดหดตัวได้ ภายในมีหลอดเลือดมากมาย คล้ายฟองน�ำ้ 1 คู่ และทอ่ ปสั สาวะบางส่วน กล้ามเนอื้ ลักษณะคล้ายฟองน�้ำน้ที �ำหน้าที่ในการกักเกบ็ เลือด เมอื่ มอี ารมณท์ างเพศ ทำ� ใหเ้ กดิ การแขง็ ตวั ขององคชาต เพอ่ื ใหส้ ามารถสอดใสอ่ งคชาตเขา้ ไปภายในชอ่ งคลอด ของเพศหญิง ที่ปลายองคชาตเป็นจุดรวมของเส้นประสาทซ่ึงไวต่อการกระตุ้นความรู้สึกทางเพศ ส่วนนี้ เปรยี บไดก้ บั คลิตอรสิ ของเพศหญิง องคชาตน้สี ามารถยืดหดและขยายตัวต้งั ขึ้นไดเ้ อง และจะมขี นาดใหญ่ขึน้ ตามการเจรญิ เตบิ โตของรา่ งกาย นอกจากน้ีเมอ่ื เข้าส่วู ยั รุ่นจะมขี นข้นึ มาปกคลมุ บริเวณรอบโคนขององคชาต ขนนี้จะชว่ ยลดการกระแทกและการเสยี ดสีในขณะทีม่ เี พศสมั พันธ์ ลูกอัณฑะ มลี ักษณะคลา้ ยไข่ใบเล็ก มี 2 ขา้ งซึ่งมีขนาดใกล้เคยี งกนั มีหนา้ ท่ีในการผลติ ตัวอสจุ ิ และ ฮอร์โมนเพศชาย (androgen และ testosterone) อยู่ภายในถุงอัณฑะที่ห้อยอยู่ภายนอกร่างกาย ผิวของ ถุงอณั ฑะนีจ้ ะบางและเป็นรอยย่น เพื่อปรับอุณหภมู ิให้ต�ำ่ กวา่ ในชอ่ งทอ้ ง 3-5 องศาเซลเซยี สซ่ึงเป็นอุณหภมู ิ ทเี่ หมาะกับการเจรญิ เตบิ โตของอสจุ ิ กา้ นอัณฑะ มลี กั ษณะเปน็ ท่อเลก็ ๆ ขดไปมาอยู่ในลกู อัณฑะ เปน็ ทพ่ี ักชั่วคราวของอสจุ ิท่ีเจริญเตม็ ท่ี ซึ่งผลิตจากอณั ฑะกอ่ นทจ่ี ะเดินทางไปยงั ท่อนำ� อสุจิ ท่อนำ� อสจุ ิ มี 2 ทอ่ อย่ถู ดั จากก้านอัณฑะ ท่อนี้จะผา่ นเข้าสู่ช่องทอ้ งแลว้ ออกมารวมกับถุงเก็บนำ้� อสจุ ิ ผ่านตอ่ มลกู หมากออกไปตอ่ กบั ท่อปสั สาวะ ส�ำหรบั นำ� อสุจอิ อกสู่ภายนอก ซ่ึงการทำ� หมนั ชายจะผกู ทอ่ น�ำอสจุ ิ จากอัณฑะท้ัง 2 ขา้ งไว้ ถงุ เก็บนำ้� อสจุ ิ เป็นถงุ เลก็ ๆ 2 ถงุ อยู่ระหวา่ งกระเพาะปสั สาวะและทวารหนกั ทำ� หน้าที่ในการสรา้ ง อสจุ ิและนำ้� กาม ที่เป็นเมือกสขี าวขุน่ และข้น นำ้� กามทสี่ ร้างนีจ้ ะท�ำให้อสจุ เิ คลอ่ื นไหวได้ ต่อมลูกหมาก ทำ� หนา้ ทีส่ ร้างสารท่เี ป็นด่างอยา่ งออ่ น เพ่ือปรบั ความเป็นกรดด่างเมื่อผ่านเข้าภายใน ช่องคลอด เพ่อื รวมกับน�ำ้ อสุจทิ ่ีมีลกั ษณะข้นเหลวสขี าว เพอ่ื ชว่ ยใหต้ วั อสุจิแข็งแรง และเคลอื่ นไหววอ่ งไว เข้าไปในท่อปัสสาวะปนกับน�้ำเลี้ยงอสุจิ น�้ำอสุจิท่ีหล่ังออกมาแต่ละครั้งประมาณ 1 ช้อนโต๊ะ จะมีตัวอสุจิ ประมาณ 200 - 300 ลา้ นตวั ต่อมขับเมอื ก เป็นตอ่ มท่ีมีรปู ร่างกลมเทา่ เม็ดถวั่ มอี ยู่ 2 ตอ่ ม มีทอ่ ไปค่กู ับทอ่ น�ำอสจุ โิ ดยอยูต่ อนล่าง ของต่อมลูกหมากและจะมีรูเลก็ ๆ เปิดเขา้ สู่ผนงั ของทอ่ ปัสสาวะ มหี น้าท่ีในการขบั นำ้� หลอ่ ลน่ื เปน็ เมอื กใส ๆ ไปยงั องคชาตเมอื่ มคี วามร้สู กึ ทางเพศ ทำ� ใหไ้ ม่เป็นอุปสรรคในการมเี พศสัมพนั ธ์ และยงั ทำ� หนา้ ที่ในการช�ำระ ลา้ งกรดในท่อปสั สาวะ เพื่อไม่ให้เป็นอันตรายตอ่ อสุจิ กระเพาะปัสสาวะ ทำ� หน้าท่บี รรจุปสั สาวะ ทอ่ ปัสสาวะ เป็นท่อต่อออกจากกระเพาะปสั สาวะ และยงั เปน็ ท่อขับนำ�้ อสจุ ดิ ว้ ย โดยมลี น้ิ ปิดเปิดไดเ้ มอื่ มกี ารปสั สาวะหรอื หลง่ั นำ้� อสุจิ ทวารหนกั เปน็ ทางออกของอจุ จาระ 15

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจติ อล ภาพแสดงกลไกการหล่งั อสุจิ http://www.teenpath.net/content.asp?ID=17#.VQZYXtKUfBk ใบความรทู้ ่ี 3 อวยั วะสบื พนั ธุเ์ พศหญิง 3.1 อวัยวะสบื พันธุ์ภายนอกเพศหญิง ภาพแสดงอวยั วะสืบพนั ธภุ์ ายนอกเพศหญิง อวัยวะสืบพันธุ์ภายนอกเพศหญิง เป็นส่วนของอวัยวะสืบพันธุ์ท่ีอยู่ภายนอกและสามารถมองเห็นได้ มีขนาดและรูปร่างแตกต่างกนั ตามบุคคลและเชือ้ ชาติ เนินอวัยวะเพศ หรอื เนนิ หัวหน่าว เป็นส่วนทต่ี ง้ั อยหู่ นา้ กระดกู หัวหนา่ วใต้บรเิ วณทอ้ งน้อย ส่วนนอก เป็นผิวหนงั ภายในเปน็ ไขมนั มลี กั ษณะเปน็ รปู สามเหล่ยี มโดยมฐี านอยู่ดา้ นบนและยอดอยูด่ า้ นลา่ ง เม่ือเรมิ่ เข้าสวู่ ยั รุ่นจะมขี นข้นึ มาปกคลุม แคมนอก มลี ักษณะเปน็ กลีบเนอื้ นนู ขา้ งละกลีบต่อจากเนนิ หวั หน่าว ปกคลมุ ดว้ ยผิวหนงั มีขน ใตล้ งไป ประกอบด้วยไขมันจ�ำนวนมาก และมกี ลา้ มเนื้อเรียบ เสน้ ประสาท เส้นโลหติ มาเล้ยี งมากมาย แคมนอกปดิ 16

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth บริเวณปากชอ่ งคลอดเพอื่ ปอ้ งกนั อวยั วะต่าง ๆ ท่ลี ะเอียดออ่ นภายใน กลีบทง้ั สองข้างนจ้ี ะเรยี วลงชดิ ที่ฝเี ยบ็ แคมใน อยู่ดา้ นในของแคมนอก บางกว่าแคมนอก และมีผวิ ออ่ นน่มุ ไมม่ ขี น ตอนบนจะบรรจบกัน และลอ้ มคลิตอรสิ ไว้ สีสันของแคมนอกจะแตกตา่ งกนั ออกไปในแตล่ ะคน ตง้ั แตส่ ีชมพูอ่อนจนถงึ น้ำ� ตาลเขม้ และผูห้ ญิงบางคนอาจมแี คมในหอ้ ยออกมาใตแ้ คมนอกก็ได้ คลติ อรสิ เปน็ ติ่งเนื้อเลก็ ๆ รูปร่างคล้ายก้านพลู มีผิวหนงั โอบห้มุ อย่สู ว่ นบนของแคมในท่มี าบรรจบกัน ประกอบดว้ ยเน้ือแข็งตัวข้นึ ได้ มีเสน้ เลอื ด เสน้ ประสาทมาเล้ยี งมากมาย จึงเปน็ จดุ ที่ไวตอ่ ความรสู้ กึ ซ่ึงเทียบ ได้กบั องคชาตของผชู้ าย เย่อื พรหมจรรย์ เป็นเนือ้ เยือ่ สีชมพปู ิดปากชอ่ งคลอด ยดื หดได้ มีรูอยู่ตรงกลางเพื่อใหป้ ระจำ� เดือนผา่ น เยอ่ื พรหมจรรยน์ อี้ าจฉีกขาดได้จากการเลน่ กีฬา การคลอดบุตร หรอื การมีเพศสมั พนั ธ์ ปากช่องคลอด เปน็ ทางออกของเลือดประจ�ำเดอื น เปน็ บริเวณทีร่ องรับการสอดใสข่ ององคชาตขณะมี เพศสัมพนั ธ์ และเปน็ ช่องทางออกของทารกหากคลอดตามธรรมชาติ ช่องปสั สาวะ อยู่ด้านหลังคลติ อรสิ ใกลป้ ากชอ่ งคลอด หากมีการตดิ เชื้อที่ชอ่ งคลอดเชื้ออาจลามมาติด ช่องปัสสาวะ 3.2 อวัยวะสบื พนั ธุ์ภายในเพศหญงิ ภาพแสดงอวยั วะสืบพันธุ์ภายในเพศหญงิ ชอ่ งคลอด เปน็ ทอ่ ยาวประมาณ 3-4 นว้ิ จากปากช่องคลอดถึงปากมดลูก อยูร่ ะหว่างท่อปัสสาวะและ ทวารหนัก มคี วามยืดหยุ่นไดด้ ี สามารถยดื หดตวั ได้ตามแนวกว้างและแนวยาว ช่องคลอดเป็นทางออกของ ประจ�ำเดือน เป็นทางผ่านของเช้ืออสุจิเข้าสู่ภายใน เป็นบริเวณท่ีรองรับการสอดใส่ขององคชาตขณะมีเพศ สมั พนั ธ์ และเปน็ ทางผา่ นของเดก็ ตอนคลอด มดลกู มีรปู รา่ งคล้ายชมพู่ขนาดเทา่ ก�ำป้ัน โดยส่วนทมี่ ขี นาดใหญ่จะอยู่ขา้ งบน ส่วนที่มีขนาดเล็กจะอยู่ ข้างล่างติดต่อกับช่องคลอด มีหน้าที่ส�ำคัญคือท�ำให้เกิดประจ�ำเดือนและเป็นที่ฝังตัวของไข่และเลี้ยงตัวอ่อน (เม่ือไขผ่ สมกับอสุจิ) เพือ่ การเจรญิ เตบิ โตเป็นทารกในครรภ์ต่อไป และเมื่อมกี ารตัง้ ครรภ์ มดลูกจะขยายตาม 17

คู่มือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ติ อล ขนาดของทารกทเ่ี จรญิ เตบิ โตในครรภ์ด้วย ปีกมดลกู หรือทอ่ น�ำไข่ มอี ยู่ 2 ข้าง ขวา-ซา้ ย ออกจากตอนบนของมดลกู ทอดออกไปทางดา้ นขา้ ง ยาวประมาณ 3 น้วิ ตรงปลายมรี ปู ร่างคลา้ ยนิว้ มือกางออก ไข่จะเคลื่อนตัวผา่ นเขา้ มาทางท่อนำ� ไข่ ถา้ มี อสจุ เิ ขา้ ไปในทอ่ จะเกดิ การปฏสิ นธกิ นั ในบรเิ วณน้ี จากนน้ั ไขท่ ถ่ี กู อสจุ ผิ สมแลว้ จะเคลอ่ื นไปฝงั ตวั ทเี่ ยอ่ื บมุ ดลกู ในโพรงมดลูก ส่วนไข่ท่ีไม่รับการผสมจะหลุดลอกออกไปพร้อมกับเย่ือบุด้านในของผนังมดลูกกลายเป็น ประจ�ำเดือน รังไข่ มลี กั ษณะคลา้ ยเมด็ มะม่วงหิมพานต์ ยาวประมาณ 1 นิว้ อยู่ 2 ข้างขวา-ซ้ายของมดลกู และ มีเยื่อบางยึดรังไข่ให้ติดกับมดลูกทางด้านหน้า ด้านหลังติดกับผนังช่องท้อง ด้านนอกอยู่ชิดกับปากท่อรังไข่ ในรังไขจ่ ะมไี ข่เล็ก ๆ จำ� นวนมาก เมอื่ เขา้ สวู่ ยั สาวไข่ท่เี จรญิ เตม็ ที่จะค่อย ๆ แตกปรอิ อกและปล่อยไข่ใหต้ ก ออกมาเดือนละ 1 ฟองเรยี กว่าระยะไขต่ ก ซ่ึงจะตรงกบั วนั ท่ี 14 ของรอบประจ�ำเดือน นอกจากน้รี งั ไขย่ ังมี หน้าที่ผลิตฮอร์โมนเพศหญิงที่ท�ำให้มีการเปล่ียนแปลงของเย่ือบุมดลูกให้มีสภาพท่ีเหมาะสมส�ำหรับการฝังตัว ของไขท่ ่ีไดร้ ับการผสมแลว้ ปากมดลูก เปน็ สว่ นทเี่ ล็กที่สุดของมดลูก มีลักษณะเปน็ แทง่ เนือ้ ท่ีมีโพรงเลก็ มากเรียกวา่ ชอ่ งปากมดลูก ความยาวประมาณ 1-1.5 น้วิ ทีป่ ลายสดุ มีรเู ปดิ ตดิ ต่อกับช่องคลอด โดยปกติแลว้ จะมเี ย่อื มูกจุกอยตู่ ลอดเวลา และมกู นจี้ ะเปลย่ี นแปลงตามระดบั ฮอร์โมนของรงั ไข่ ในระยะเวลาใกลไ้ ขส่ กุ มกู นจี้ ะใสกวา่ ปกติ และจะหลดุ ลอก ออกเฉพาะตอนมีประจ�ำเดือน ดังน้นั จงึ ตอ้ งระวงั การตดิ เชือ้ ขณะมปี ระจำ� เดือน มูกนี้จะเกดิ ขึ้นจากตอ่ มต่าง ๆ ภายในของปากมดลกู ส่วนปลายบนสุดของชอ่ งปากมดลกู ตดิ ตอ่ กบั โพรงมดลกู ซง่ึ เวลาปกติจะปดิ และจะเปิด เม่อื มปี ระจำ� เดือนและเวลาคลอดเท่าน้ัน โพรงมดลกู เปน็ ชอ่ งทอี่ ยตู่ รงกลางมดลกู ในโพรงมดลกู มเี นอื้ ทปี่ ระมาณ 3-4 ลกู บาศกเ์ มตร แต่ในเวลา ต้งั ครรภ์โพรงมดลกู สามารถขยายได้ถงึ 3,000-5,000 ลกู บาศก์เมตร เยอ่ื บุมดลกู มีลักษณะบาง ๆ ประกอบไปดว้ ยต่อมต่าง ๆ เปน็ จ�ำนวนมาก และมีเสน้ เลือดฝอยมาเลยี้ ง เมอ่ื เย่ือบมุ ดลกู ถกู ท�ำลาย จะมกี ารฉีกขาดของเสน้ เลือดฝอยท�ำใหเ้ ลอื ดไหลออกมาเป็นประจ�ำเดือน และจะมี การเจรญิ งอกขนึ้ มาใหม่ แตถ่ า้ เกดิ การตงั้ ครรภเ์ ยอ่ื บมุ ดลกู จะหนาขน้ึ กวา่ เดมิ หลายเทา่ เพอ่ื ใหต้ วั ออ่ นเจรญิ เตบิ โต ต่อไป ใบความรูท้ ่ี 4 วงจรการเกดิ ประจ�ำเดอื น ผู้หญิงเมื่อเริ่มเข้าสู่วัยสาว รังไข่ท้ังสองข้างที่ติดกับมดลูกจะเจริญเติบโตเต็มท่ีและพร้อมที่จะผลิตไข่ ออกมาทกุ เดอื น โดยปกติจะมไี ขต่ กจากรังไข่เดอื นละ 1 ฟองสลบั กนั เดือนละข้าง เม่ือไข่ตกจะเคลื่อนตัวเข้าสู่ ท่อน�ำไข่และไปฝังตัวท่ีผนังมดลูก ซ่ึงจะมีลักษณะหนาข้ึนเพราะสะสมสารอาหารต่าง ๆ เอาไว้ส�ำหรับเล้ียง ตัวอ่อน หากไข่ไม่ได้ผสมกับเชื้ออสุจิ (ซึ่งอาจเป็นเพราะไม่ได้มีเพศสัมพันธ์ หรือมีเพศสัมพันธ์โดยมีการ ป้องกันการต้ังครรภ์) จะท�ำให้ผนังมดลูกนี้เกิดการหลุดลอกออกมาพร้อมกับไข่และจะมีเลือดปนออกมาด้วย เราเรียกว่า “ประจ�ำเดือน” ประจ�ำเดือนจึงไม่ใช่เลือดเสียที่ร่างกายขับถ่ายออกมาอย่างที่หลายคนเข้าใจ แต่กลับเป็นส่ิงท่ีบ่งช้ีให้เห็นว่า ระบบสืบพันธุ์ของเราท�ำงานเป็นปกติ รวมทั้งเป็นเคร่ืองบ่งชี้ให้รู้ว่าเราไม่ได้ ต้งั ท้องด้วย โดยการเกดิ ประจ�ำเดอื นในแต่ละเดอื นนั้น จะมีลกั ษณะเป็นวงจรดังรูปภาพขา้ งลา่ งนี้ 18

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ภาพแสดงวงจรการเกิดประจ�ำเดือน http://www.teenpath.net/content.asp?ID=8#.VQZR3tKUfBk ข้อปฏิบัตเิ มอ่ื มีประจ�ำเดอื น ระหว่างมปี ระจ�ำเดือนควรจะเปล่ยี นผา้ อนามัยทกุ 3-4 ช่ัวโมงและทำ� ความสะอาดอวยั วะเพศภายนอก เพ่ือป้องกันการหมักหมมและกลิ่นไม่พึงประสงค์ ทั้งนี้ เพราะเลือดประจ�ำเดือนที่ออกมามักจะมีกลิ่นเมื่อ สัมผัสกับอากาศภายนอก (http://www.teenpath.net/content.asp?ID=10#.VQZTxtKUfBk) 19

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจิตอล กิจกรรมท่ี 7 พฤตกิ รรมทางเพศ (ชนั้ มัธยมศึกษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) เรอ่ื ง รเู้ ทา่ ทนั อารมณท์ างเพศ / วธิ กี ารจดั การอยา่ งเหมาะสม / สถานการณ์ และพฤตกิ รรมเสย่ี งทางเพศ • วัตถุประสงค์ 1. เพ่อื ใหผ้ ู้เรียนสามารถเข้าใจกลไกการเกดิ อารมณ์ทางเพศ 2. เพือ่ ให้ผเู้ รียนสามารถบอกวิธีจดั การเมือ่ เกิดอารมณ์ทางเพศได้อย่างเหมาะสมได้ 3. เพ่อื ให้ผู้เรยี นสามารถระบุพฤติกรรมเส่ยี งทางเพศไดอ้ ย่างถกู ต้อง • สาระสำ� คัญ อารมณเ์ พศเปน็ เรอ่ื งธรรมชาตทิ เี่ กดิ ในมนษุ ยท์ กุ คนมาชา้ นานตง้ั แตโ่ บราณจนถงึ ปจั จบุ นั และจะมตี อ่ ไป ในอนาคตตราบที่ยงั มมี นุษยอ์ ยู่ อารมณเ์ พศเกดิ ขนึ้ เพราะเมื่อเขา้ ส่วู ยั ร่นุ ร่างกายก็จะสร้างฮอร์โมนเพศขึน้ ร่วมกับการกระตุ้นจากภายนอก เช่น เห็นภาพวาบหวาม ได้ยินเสียงไพเราะเสนาะหู ได้รับกล่ินรัญจวนใจ การสัมผัสส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย ตลอดจนความนึกคิด จินตนาการต่าง ๆ ชว่ ยกระตุ้นให้เราเกดิ ความรสู้ กึ ทางเพศได้ • ระยะเวลา 50-60 นาที • ขั้นตอนในการดำ� เนนิ กิจกรรม 1. ชแี้ จงวัตถปุ ระสงคข์ องการด�ำเนนิ กจิ กรรม 2. แจกกระดาษ A4 ให้ทกุ คนตอบค�ำถามในกระดาษ - ความรสู้ กึ ทางเพศเปน็ เร่ืองธรรมชาติ หรือผดิ ปกติ พรอ้ มบอกเหตผุ ล - สาเหตุของการเกดิ อารมณท์ างเพศมีอะไรบา้ ง 3. วิทยากรตรวจสอบค�ำตอบ โดยดูแนวคำ� ตอบจากใบความรู้ หากตอบผดิ มาก ตอ้ งอธบิ ายใหเ้ ข้าใจ มากยิง่ ข้นึ 4. แบ่งกลุ่มเพศเดยี วกัน 5-6 คน หรอื กลุม่ เดมิ ระดมสมองแลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ และหาข้อสรุป ในประเดน็ ต่อไปนี้ แลว้ ให้ตัวแทนแต่ละกลุม่ นำ� เสนอ - เม่อื เกดิ อารมณ์ทางเพศจะมีทางออกที่เหมาะสมอย่างไร - หากเลอื กทางออกที่ไม่เหมาะสม จะมีผลกระทบอะไรบ้าง 5. ให้ผู้เรียนชม DVD animation เรื่อง รู้เท่าทันอารมณ์ทางเพศ / วิธีการจัดการอย่างเหมาะสม / สถานการณ์และพฤติกรรมเส่ียงทางเพศ อยู่ในชุด พฤติกรรมทางเพศ (ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ม.1 - ม.3) 6. ให้นักเรียนแลกเปล่ียนความคิดเห็นหลังจากชม animation เปรียบเทียบความคิดเห็นกับที่ น�ำเสนอมา 20

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth 7. ฝึกการประเมนิ ความเส่ียงตามสถานการณท์ ีก่ ำ� หนดใหต้ ามตาราง ดงั นี้ สถานการณ ์ เสยี่ ง ไมเ่ ส่ียง 1. อย่ตู ามลำ� พังสองต่อสอง 2. ดูส่อื ยวั่ ยุทางเพศ 3. เทีย่ วกลางคืน / สถานบันเทิง 4. เสพสิ่งเสพตดิ และของมึนเมา 5. ใสเ่ สอ้ื รัดรปู เสอื้ สายเดี่ยว 6. จับมือถอื แขน 7. ไปในสถานทที่ เ่ี ปล่ียว ทีห่ า่ งไกลผู้คน 8. แชทไลนก์ บั แฟน 9. ซื้อกหุ ลาบให้กนั ในวันวาเลนไทน์ 10. แสดงความหว่ งใยโดยการกอด ตารางท่ี 6 การประเมินความเส่ยี งตามสถานการณ์ 8. วทิ ยากรและนกั เรยี นรว่ มแลกเปล่ียนความคดิ เหน็ 9. วทิ ยากรบรรยายสรปุ เรอื่ งการจดั การอารมณท์ างเพศ มี 3 วิธี 1. ระงบั อารมณ์ 2. ส�ำเร็จความใคร่ดว้ ยตนเอง 3. มเี พศสัมพันธ์ โดยวธิ ีท่ี 1 และ 2 เหมาะสมกับวยั รุ่น และวธิ ีที่ 3 อาจมีผลกระทบตามมา คือ ตดิ โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพันธ์ เอดส์ ตงั้ ครรภ์ ไม่ได้รบั การยอมรับจากครอบครวั และสังคม เสียอนาคตทางการศึกษา ฯลฯ (ศึกษารายละเอียดจากเน้ือหาประกอบการสอนของกิจกรรมที่ 7) เรื่อง รู้เท่าทันอารมณ์ทางเพศ / วิธีการ จดั การอยา่ งเหมาะสม / สถานการณแ์ ละพฤตกิ รรมเสย่ี งทางเพศ อย่ใู นชดุ พฤตกิ รรมทางเพศ (ชน้ั มธั ยมศกึ ษา ตอนต้น ม.1 - ม.3) 10. เรยี นร้กู รณศี กึ ษา เร่อื งสมศกั ด์แิ ละสมศรี สมศกั ดเิ์ ปน็ นักเรยี นชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ 3 ทมี่ ผี ลการเรยี นอยู่ในเกณฑด์ ี และชอบอ่านหนงั สอื ทกุ ประเภท สมศักดิม์ ีแฟนชื่อสมศรี เปน็ นกั เรยี นชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี 2 โรงเรยี นเดียวกนั ไปมาหาสูก่ ันเป็น ประจำ� วนั หน่ึงสมศกั ดิ์ไปเจอคลิปโป๊ ดว้ ยความอยากรูอ้ ยากเห็นของวัยรุน่ สมศักดจิ์ ึงเปิดดแู ละเกดิ อารมณ์ ทางเพศตามมา สมศกั ดจิ์ งึ ชวนสมศรไี ปทห่ี อพกั และออดออ้ นจนสมศรีใจออ่ นยอมมเี พศสมั พนั ธด์ ว้ ย หลงั จาก นนั้ ทัง้ สองก็มเี พศสมั พันธ์กนั อีกเมือ่ มโี อกาส ในท่ีสดุ สมศรีประจ�ำเดอื นขาดหายไป สมศรีตกใจมากจึงปรึกษา สมศักดิ์ สมศักดิ์เองก็ไม่ทราบจะทำ� อย่างไร จงึ คอยหลบหน้า สมศรีกลมุ้ ใจมาก ถา้ นกั เรียนเปน็ สมศรแี ละ สมศักด์จิ ะท�ำอยา่ งไร กลุม่ นกั เรยี นชาย - จะทำ� ตวั เหมือนสมศักดหิ์ รือไม่ เพราะเหตใุ ด 21

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเร็จรปู ยคุ ดิจติ อล - จะทำ� อยา่ งไรตอ่ ไป เพราะเหตุใด กลุ่มนักเรยี นหญงิ - จะทำ� ตวั เหมือนสมศรหี รอื ไม่ เพราะเหตุใด - จะหาทางออกอยา่ งไร เพราะเหตใุ ด 11. วิทยากรดำ� เนินการสรปุ ปัญหาของสมศักด์ิและสมศรี ถ้าทั้งสองรู้จักหาทางออกทางเพศที่เหมาะสม ผลที่ตามมาก็คง สามารถป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาข้ึนได้โดยไม่มีเพศสัมพันธ์กัน หรือมีเพศสัมพันธ์ที่ปลอดภัย แต่ในเม่ือมีปัญหาต้องหาทางออกต่อไป ปัญหาทุกอย่างสามารถแก้ไขได้ โดยผู้ประสบปัญหา ต้องต้ังสตคิ อ่ ย ๆ คิด ถ้าคิดไมไ่ ดจ้ ริง ๆ กส็ ามารถปรึกษาผู้รู้ หาแหล่งช่วยเหลอื ให้ค�ำปรึกษาและ แนะน�ำได้ • อุปกรณ์ และสือ่ 1. กระดาษ A4 2. ปากกา 3. ใบงาน 4. DVD animation เร่อื ง รเู้ ทา่ ทนั อารมณท์ างเพศ / วธิ ีการจดั การ อย่างเหมาะสม / สถานการณแ์ ละพฤติกรรมเสย่ี งทางเพศ อยู่ในชุด พฤตกิ รรมทางเพศ (ชน้ั มธั ยมศึกษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) • การประเมนิ ผล สงั เกตการมสี ว่ นรว่ มในกิจกรรมกลมุ่ และการอภปิ รายแลกเปลีย่ น 22

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมที่ 8 ทักษะสว่ นบุคคล (ชัน้ มัธยมศกึ ษาตอนตน้ ม.1 ม.3) เรือ่ ง ทกั ษะการปฏเิ สธ / การเจรจาต่อรอง / การปอ้ งกนั การต้งั ครรภ์ • วัตถุประสงค์ 1. เพ่อื ใหผ้ ู้เรียนมที ักษะการปฏิเสธและการเจรจาต่อรอง โดยสามารถน�ำไปใชไ้ ดเ้ มือ่ เกิดพฤตกิ รรม เส่ยี ง และสถานการณ์ท่ีไมน่ ่าไวว้ างใจตา่ ง ๆ 2. เพือ่ ให้ผเู้ รยี นมีทกั ษะการปอ้ งกนั การต้ังครรภ์ และสามารถนำ� ไปใช้ได้อย่างเหมาะสม • สาระสำ� คญั การปฏิเสธเปน็ สิทธิพ้ืนฐานของทุกคน การปฏิเสธที่ดีและไมเ่ สยี มติ รภาพมี 3 ขั้นตอน คอื การบอก ความรู้สึก การบอกปฏิเสธ และการถามความเห็น การรู้จักปฏิเสธจะช่วยให้สามารถหลีกเล่ียงการมี พฤติกรรมเสีย่ งต่าง ๆ อยา่ งได้ผล นอกจากนก้ี ารเรียนรูก้ ารป้องกนั การตั้งครรภ์ จะช่วยลดปญั หาการตงั้ ครรภ์ในวยั รนุ่ ได้ • ระยะเวลา 50 นาที • ข้ันตอนในการดำ� เนินกิจกรรม 1. ชีแ้ จงวตั ถปุ ระสงค์ของการด�ำเนินกจิ กรรม 2. ให้นกั เรียนลองคิดทบทวนดูว่า เคยถกู ชักชวนไปทำ� อะไรบ้าง (ใครก็ได้ทเ่ี คยชวน) โดยใช้เทคนคิ ระดมสมองสอบถามทุกคน ให้ได้สถานการณ์มากที่สุดภายในเวลาท่ีก�ำหนด โดยบันทึกไว้บน กระดาษ flip chart หรอื กระดานด�ำ 3. ให้รวมกลมุ่ 5-6 คน ชว่ ยกนั วเิ คราะห์สถานการณท์ ่ีคดิ ไว้ โดยแยกเป็น 3 กลมุ่ คือ “ทำ� ได”้ “ไม่แน่ใจ” และ “ไม่ควรท�ำ” 4. วิทยากร / ผู้น�ำกิจกรรมควรตรวจสอบสถานการณ์ตามกลุ่มที่แยกไว้ โดยพิจารณาดูว่าถูกต้อง หรือไม่ หากมีสถานการณ์เสี่ยงรวมอยู่ในกลุ่ม “ท�ำได้” “ไม่แน่ใจ” ผู้สอนควรอธิบาย (ตาม ใบความร้)ู และชว่ ยจัดหมวดหมู่ใหถ้ ูกตอ้ ง 5. ใหผ้ เู้ รยี นชม DVD animation เรอ่ื ง ทกั ษะการปฏเิ สธ / การเจรจาตอ่ รอง / การปอ้ งกนั การตงั้ ครรภ์ อยู่ในชุด ทกั ษะส่วนบคุ คล (ชั้นมธั ยมศึกษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) 6. วิทยากร / ผู้น�ำกิจกรรมต้งั ค�ำถาม “กรณีที่ไมค่ วรท�ำ เราจะปฏเิ สธ เพื่อนอย่างไรไม่ให้เพ่ือนโกรธ” โดยยกสถานการณ์มา 1 ตัวอย่าง ใหท้ ุกกล่มุ ชว่ ยกนั คดิ ประโยคปฏเิ สธ และบนั ทึกประโยคปฏเิ สธของ ทกุ กลุม่ ไว้บนกระดาษ flip chart หรือบนกระดานดำ� 7. บรรยาย “หลักการปฏเิ สธ” พรอ้ มยกตวั อย่างประโยคปฏิเสธ (ศึกษา รายละเอยี ดจากเนอื้ หาประกอบการสอนของกิจกรรมท่ี 8 ) 23

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ติ อล 8. มอบหมายใหแ้ ตล่ ะกลุ่มเลือกสถานการณก์ ล่มุ ละ 1 ตัวอยา่ ง เชน่ แฟนขอมเี พศสัมพันธ์ด้วย แฟนชวนไปเท่ียวบ้านตอนไม่มีคนอยู่ และช่วยกันคิดประโยคปฏิเสธ โดยฝึกทักษะการปฏิเสธ ในกลมุ่ และผลดั กันเป็นคนชวน - คนปฏิเสธ คนท่ีสงั เกตการณค์ อยประเมินการฝึกของเพ่ือน (เปดิ โอกาสให้ทุกคนในกลมุ่ ฝกึ โดยเวียนกันจนครบทุกคน) 9. ส่มุ 1 กลุ่ม ใหอ้ อกมาแสดงบทบาทสมมุติหนา้ ช้ันเรียน เมือ่ แสดงจบแล้วใหม้ ีการประเมนิ วา่ ปฏิเสธไดถ้ กู ต้องตามข้นั ตอนหรอื ไม่ 10. วิทยากร / ผู้น�ำกิจกรรมสรุปข้ันตอนการปฏิเสธและบรรยายเพ่ิมเติมเรื่อง “การหาทางออก เมื่อถกู เซา้ ซี้” ยกตัวอยา่ งการหาทางออกโดยใชส้ ถานการณเ์ ดิม ชว่ ยกนั สรุปขนั้ ตอนการปฏเิ สธ และหาทางออกโดยเปดิ โอกาสใหซ้ กั ถามและปิดการสอน • อุปกรณ์ และสือ่ 1. กระดาษ flip chart หรอื กระดานดำ� 2. ปากกาเคมี หรอื ชอล์ก 3. สอื่ DVD animation เรอื่ ง ทกั ษะการปฏเิ สธ / การเจรจาตอ่ รอง / การปอ้ งกนั การตงั้ ครรภ์ อย่ใู นชดุ ทักษะสว่ นบคุ คล (ชัน้ มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) • การประเมนิ ผล สังเกตการแสดงความคิดในกลุ่ม การฝึกปฏิบตั ิในแต่ละกลมุ่ และการแสดงบทบาทสมมุติหน้าชน้ั เรยี น ท่ีถกู ต้อง เทคนคิ ระดมสมอง คือ การรวบรวมความคดิ เห็นอย่างรวดเรว็ โดยให้ทุกคนตอบ โดยไม่มีการอภิปราย หรือตดั สนิ 24

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 9 สมั พนั ธภาพระหวา่ งบคุ คล (ชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) เรือ่ ง ความเชื่อที่ผดิ ในเรือ่ งเพศ / การเขา้ ใจความต้องการของเพศตรงข้าม • วตั ถุประสงค์ เพ่อื ปรบั ทัศนคติ ความเชอื่ ที่ผดิ ๆ ในเร่อื งเพศของผ้เู รียน และเรยี นรู้ความต้องการของเพศตรงข้าม • สาระสำ� คัญ ในปัจจบุ ัน พบว่าเด็กวยั รุน่ ชายและหญงิ ส่วนใหญ่ยังมคี วามเข้าใจผดิ ในเร่อื งเพศอยู่มาก สาเหตอุ าจ เน่อื งมาจากการที่ไม่ไดร้ ับการสอนเร่ืองเพศศกึ ษาอย่างครอบคลมุ และถูกตอ้ ง อายไมก่ ลา้ ปรกึ ษาใคร พ่อแม่ หรอื ครอบครวั จะต�ำหนิได้หากปรึกษาเร่ืองเพศ เปน็ ต้น ความเชือ่ ทผ่ี ดิ ในเร่อื งเพศสง่ ผลกระทบอย่างรนุ แรง ต่อสังคมไทยในปัจจุบัน เช่น การตั้งครรภ์ในวัยรุ่น อาจเป็นเพราะความเช่ือผิด ๆ และความประมาทท่ีว่า หากมีเพศสัมพนั ธ์กันและหลง่ั นอกจะไมต่ ัง้ ครรภ์ หรอื ทัง้ หญิงและชายตอ้ งถึงจดุ สุดยอดท้ังค่ถู งึ จะต้งั ครรภ์ เปน็ ต้น ดงั นั้นการปลูกฝงั หรือการใหค้ ำ� แนะนำ� ท่ถี กู ตอ้ งจะชว่ ยแกป้ ัญหาเร่อื งการตั้งครรภ์ในวัยรุ่นได้ • ระยะเวลา 50 นาที • ขั้นตอนในการดำ� เนินกจิ กรรม 1. วทิ ยากร / ผ้ดู ำ� เนนิ กจิ กรรมตง้ั คำ� ถาม “ใครเคยมีความสงสัยหรอื ไม่เข้าใจในดา้ นใดเกีย่ วกับเร่ือง เพศบา้ ง” (บางครง้ั เกย่ี วกบั เรอื่ งเพศกอ็ ธบิ ายยาก เพราะสงั คมเราในปจั จบุ นั บางกลมุ่ ยงั ไมเ่ ปดิ กวา้ ง มากนกั ในเร่อื งนี)้ ชแ้ี จงวตั ถุประสงค์ของการทำ� กจิ กรรมร่วมกนั ในวันนี้ 2. ใหผ้ ู้เรยี นชม DVD animation เรอื่ ง การเช่ือทีผ่ ดิ ในเร่อื งเพศ / การเข้าใจความต้องการของเพศ ตรงข้าม อยู่ในชุด สัมพนั ธภาพระหว่างบุคคล (ชน้ั มธั ยมศึกษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) 3. ให้นักเรยี นแลกเปลีย่ นความคดิ เห็นกันเกี่ยวกบั เรอ่ื งท่ีชมไป 4. ผู้ดำ� เนนิ กิจกรรมแบง่ นกั เรียนออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ โดยแบง่ เปน็ หญิง 1 กล่มุ และชาย 1 กลุม่ 5. ผดู้ ำ� เนนิ กจิ กรรมแจกใบงานและปากกาเคมที จี่ ดั เตรยี มไวใ้ หแ้ ตล่ ะกลมุ่ โดยใหแ้ ตล่ ะกลมุ่ ตอบคำ� ถาม หรอื แบบใบงานท่จี ัดเตรยี มไวใ้ ห้ เมอ่ื ครบเวลาที่ก�ำหนดแลว้ ผดู้ ำ� เนินกจิ กรรมให้สญั ญาณและให้ แตล่ ะกลมุ่ สง่ ตวั แทนออกมานำ� เสนอใบงานความเขา้ ใจเรอื่ งเพศ ผเู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรมทเ่ี หลอื สามารถ แสดงความคิดเห็นในสว่ นของตนเองได้ 6. ให้แตล่ ะกลมุ่ ออกมาสรปุ ภาพรวมของทีมตนเอง 7. วิทยากร / ผู้นำ� กจิ กรรมบรรยายสรปุ ความเชอ่ื ที่ผิดในเรือ่ งเพศ / การเข้าใจความตอ้ งการของ เพศตรงขา้ ม (ศกึ ษารายละเอยี ด จากเนื้อหาประกอบการสอนของกิจกรรมท่ี 9) 25

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื สำ� เรจ็ รปู ยคุ ดิจติ อล ตารางที่ 7 แสดงความเข้าใจเร่อื งเพศ ใช่ ไมใ่ ช่ เร่อื ง ผูช้ ายไมค่ วรแสดงอารมณ์และความรสู้ กึ เกยี่ วกบั ความรัก การถูกเน้ือตอ้ งตัวจะน�ำไปสู่การมีเพศสัมพันธ์ การมีเพศสัมพนั ธท์ ีร่ นุ แรงจะนำ� ไปสกู่ ารสุขสมทม่ี ากกว่า การมีความสมั พันธท์ างเพศกค็ อื การรว่ มรัก ผชู้ ายควรเปน็ ผู้น�ำในการรว่ มรัก ผหู้ ญิงไมค่ วรจะเป็นฝ่ายเริม่ ต้นก่อน ผชู้ ายนึกถึงแต่เรือ่ งเซก็ สต์ ลอดเวลา ผู้หญิงต้องพร้อมเสมอทจี่ ะมเี ซก็ ส์ เซ็กส์เป็นเร่ืองธรรมชาติ เซ็กส์เป็นเร่อื งธรรมชาติ ไมต่ ้องเรยี นรู้ ผูห้ ญิงจะต้องไม่ทำ� ...ตอ้ งไม่ช่วยตนเอง การมเี ซ็กส์จะต้องไปถงึ จดุ สดุ ยอดทุกครัง้ การหลงั่ นอกป้องกันการตั้งครรภ์ได้ การมปี ระจ�ำเดอื นเป็นอาการผดิ ปกติหรอื เปน็ โรคอย่างหนึ่งของผหู้ ญิง ถ้าเซก็ ส์ไม่ดีแลว้ สัมพันธภาพจะไม่ดีตามไปดว้ ย หากมีเพศสัมพนั ธก์ ันโดยสวมถงุ ยางอนามัยจะร้สู กึ วา่ ไมส่ นกุ หากไม่มกี ารระบายออกของอารมณ์เพศจะท�ำให้จติ ใจผิดปกติ การไดม้ คี วามสมั พนั ธ์กบั สาวรุน่ บรสิ ุทธ์จิ ะทำ� ให้อายยุ ืนยาว ผหู้ ญงิ ที่ไม่มคี นรักจะสูญเสยี อารมณเ์ พศไป อวัยวะเพศชายจะแข็งตวั ไดด้ ้วยการถูกกระตุ้น 2 ทาง กระตุน้ ทส่ี มองและ กระตุ้นโดยตรงที่องคชาต การชว่ ยตนเองบ่อย ๆ ส�ำหรบั เพศชายท�ำให้มอี วัยวะเพศใหญแ่ ละยาวข้นึ การชว่ ยตนเองบอ่ ย ๆ ส�ำหรับเพศหญิงท�ำให้นอ้ งสาวหรืออวยั วะเพศมี ขนาดใหญ่ขน้ึ จุดสุดยอดของผู้หญงิ มไี ดห้ ลายครง้ั ชายหนมุ่ ที่มหี นวดเคราขนึ้ น้อย แสดงว่ามีความรู้สกึ ทางเพศหรอื กามารมณน์ อ้ ย หญงิ สาวที่มีหน้าอกหรือทรวงอกใหญแ่ สดงว่ามีความรสู้ ึกทางเพศหรอื กามารมณส์ งู มาก 26

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth ตารางท่ี 8 การเรียนรเู้ พศตรงขา้ ม คดิ วา่ เพศตรงขา้ มเรามีนิสัยอย่างไร และเราควรวางตัวกับเพศตรงข้ามอยา่ งไรจงึ จะเหมาะสม อปุ นสิ ัย การวางตวั ต่อเพศตรงขา้ ม • อปุ กรณแ์ ละสอื่ 1. กระดาษ flip chart หรือกระดานดำ� 2. ปากกาเคมี หรอื ชอล์ก 3. ส่อื DVD animation เร่ือง ความเชอ่ื ท่ีผดิ ในเรอ่ื งเพศ / การเข้าใจความตอ้ งการของเพศตรงข้าม อยู่ในชุด สมั พันธภาพระหวา่ งบคุ คล (ชนั้ มัธยมศึกษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) • การประเมินผล จากการอภปิ รายและการตอบค�ำถามของนักเรยี น 27

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดจิ ติ อล กจิ กรรมที่ 10 สงั คมและวัฒนธรรม (ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ม.1 - ม.3) เรื่อง การรูเ้ ทา่ ทนั สอื่ / การใชส้ อื่ ใหเ้ กดิ ประโยชน์ • วตั ถุประสงค์ เพ่อื ให้ผูเ้ รียนมีความร้คู วามเข้าใจในเรือ่ งการใชส้ อ่ื ในยุคดจิ ิตอล • สาระส�ำคญั ในปัจจุบัน พบว่าเทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทต่อชีวิตประจ�ำวันเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นการใช้เพื่อ การตดิ ต่อสอื่ สาร หาข้อมลู ฟงั เพลง ดูภาพยนตร์ และอื่น ๆ แตถ่ งึ อย่างไรทกุ สงิ่ ทุกอยา่ งยอ่ มมที ั้งข้อดีและ ข้อเสยี บางคนใชเ้ ทคโนโลยีในการหาข้อมลู ดา้ นการศกึ ษา แต่บางคนใชเ้ ทคโนโลยีในการหาสื่อลามก หรอื ใช้ ในทางทีผ่ ดิ กฎหมายซง่ึ บางครง้ั ผู้ใช้เองไมร่ ู้ตวั เลยด้วยซ�้ำ เหตเุ พราะรไู้ มเ่ ท่าทันส่ือ และมีข้อมลู ไมเ่ พยี งพอ และมีขดี จ�ำกดั ด้านภาษาอยู่ • ระยะเวลา 60 นาที • ขน้ั ตอนในการดำ� เนินกจิ กรรม 1. วิทยากร / ผู้ด�ำเนินกิจกรรมถามนักเรียนว่ามีใครรู้บ้างถ้าจะดูหนังโป๊ต้องเข้า web อะไร (ดูว่า มนี กั เรียนมากนอ้ ยเทา่ ใดท่ตี อบคำ� ถาม) 2. วทิ ยากร / ผดู้ ำ� เนินกจิ กรรมชแี้ จงวัตถปุ ระสงค์การเรยี นรู้และการใชส้ ื่อในยุคดิจติ อล 3. ให้นักเรยี นชม animation เร่อื ง การรู้เทา่ ทันสื่อ / การใช้สื่อให้เกิดประโยชน์ อยู่ในชุด สงั คมและ วฒั นธรรม (ชนั้ มธั ยมศกึ ษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) 4. ใหน้ ักเรียนแลกเปล่ียนความคิดเห็นกนั เกยี่ วกบั เรอื่ งที่ชมไป กจิ กรรมท่ี 1 - แบ่งกลุม่ นกั เรยี นออกเป็น 3 กลมุ่ โดยให้จำ� นวนนักเรียนเปน็ เลขค่ี พร้อมท้งั แจกปากกาเคมีและ กระดาษ flip chart ให้แต่ละกลุ่มส่งตัวแทน 2 คน มาใบ้ค�ำจากบัตรค�ำหรือบัตรรูปภาพ โดยใช้เวลาแต่ละ บตั รค�ำไม่เกิน 10 วินาที เป็นจ�ำนวน 20 บัตรค�ำ โดยผใู้ บ้ค�ำจะไดเ้ หน็ ขอ้ ความหรอื รูปในบัตรค�ำ พร้อมกนั และต้องสื่อสารพร้อมกันโดยไม่ใช้เสียง สอ่ื สารด้วยท่าทางอย่างเดยี วเท่านั้น นักเรยี นท่ี เหลอื ในกลมุ่ เขยี นคำ� ตอบลงไปในกระดาษ flip chart ทแ่ี จกไวใ้ ห้ ตวั อยา่ งคำ� กจิ กรรม อยูใ่ นภาคผนวก ก. คนใบ้ค�ำ / คนส่งสาร กลมุ่ ตอบค�ำใบ้ / คนรับสาร 2 1 28

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth - หลงั จากเสร็จส้ินกจิ กรรม วิทยากร / ผดู้ ำ� เนนิ กจิ กรรมเก็บรวบรวมกระดาษ flip chart ในแต่ละ กล่มุ และประกาศผลคะแนนพร้อมสรปุ ผลกจิ กรรม กจิ กรรมที่ 2 - วทิ ยากร / ผู้ด�ำเนินกจิ กรรมอธบิ ายรปู แบบกจิ กรรมท่ี 2 แบง่ กลมุ่ นักเรยี นออกเป็น 3 กล่มุ โดยแต่ละกล่มุ นง่ั เรยี งแถวกระดาน โดยใหจ้ �ำนวนนกั เรียนใน แถวเปน็ เลขคี่ หรือจะเปน็ กลุ่มเดมิ จากกจิ กรรมที่ 1 ก็ได้ ให้ตัวแทนท่ีอยู่หัวแถวและท้ายแถวออกมารับบัตรค�ำ (แต่ละกลุ่มจะได้บัตรค�ำไม่เหมือนกัน) ผทู้ อี่ ยหู่ วั แถวสง่ สารในบตั รคำ� ไปใหค้ นทอ่ี ยถู่ ดั ไปจนถงึ คนกลาง และผทู้ อี่ ยทู่ า้ ยแถวสง่ สารในบตั รคำ� ใหก้ บั คนทอี่ ย่ถู ดั ไปจนถึงคนกลาง เมื่อคนกลางไดร้ บั สารในบัตรค�ำทั้ง 2 ด้านแลว้ ให้ออกมาเขียน บน flip chart หมายเหตุ : ถ้าจะเล่นรอบต่อไปใหส้ ลบั เปล่ียนตำ� แหนง่ คนท่ีน่ังตรงกลาง ผสู้ ่งสาร (หวั แถว) ตวั อย่างค�ำกจิ กรรมอยูใ่ น ภาคผนวก ข ผู้สง่ สาร (ทา้ ยแถว) รูปแบบกจิ กรรมท่ี 2 คนกลาง (ผูร้ ับสาร) *แต่ละกลมุ่ จะได้รบั บัตรคำ� ไมเ่ หมือนกัน **คนกลางจะเปน็ คนรบั สาร ***ตอ้ งมกี ารเปลี่ยนแปลงคนรับสารและคนสง่ สารทุกรอบ - วทิ ยากร / ผู้ดำ� เนินกจิ กรรมประกาศผลคะแนนพร้อมสรุปผล 29

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวติ ในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดสอ่ื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ิตอล กจิ กรรมที่ 3 - ผู้ด�ำเนินกิจกรรมอธิบายรูปแบบกิจกรรมท่ี 3 แบง่ กล่มุ นกั เรยี นออกเปน็ 3 กลุ่ม หรือจะเป็นกลมุ่ เดิมจากกิจกรรมท่ี 1 ก็ได้ น�ำบตั รภาพ วางไวก้ ลางห้อง โดยให้แตล่ ะกลุม่ มาคัดเลือกไป 2 บัตร หลังจากทน่ี ักเรยี นในทมี ช่วยกนั คิดแลว้ ส่งตัวแทนกลุ่มละ 1-2 คน มาน�ำเสนอว่าภาพท่ีเลือกไปสามารถน�ำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อ ชีวิตเราได้อยา่ งไร และผ้ดู �ำเนนิ กจิ กรรมสรปุ ผล ตวั อยา่ งภาพกจิ กรรมอยใู่ นภาคผนวก ค บตั รภาพ • การประเมนิ ผล จากการอภิปรายและการตอบคำ� ถามของนักเรียนเกย่ี วกบั การรบั รู้ของบุคคลตอ่ ภาพปริศนา วทิ ยากร / ผู้นำ� กจิ กรรมบรรยายสรุปเกีย่ วกับกจิ กรรมทเ่ี ล่นเร่ืองการสือ่ สาร ยังมีข้อผดิ พลาดได้ หลายกรณี ดังน้นั การใช้สื่อควรจะตอ้ งระวงั และทำ� ความเขา้ ใจให้ถูกต้อง (ศกึ ษารายละเอียดจากเนอ้ื หา ประกอบการสอนของกิจกรรมที่ 10) • อุปกรณ์ และสอ่ื 1. กระดาษ flip chart หรอื กระดานด�ำ 2. ปากกาเคมี หรือชอลก์ 3. บัตรค�ำหรือรูปภาพ 4. ส่ือ DVD animation เรื่อง การรู้เท่าทันสื่อ / การใช้สื่อให้เกิดประโยชน์ อยู่ในชุด สังคมและ วัฒนธรรม (ชนั้ มัธยมศกึ ษาตอนตน้ ม.1 - ม.3) • การประเมินผล จากการอภปิ รายและการตอบค�ำถามของนกั เรยี น 30

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 11 พฒั นาการทางเพศและสขุ อนามัยทางเพศ (ชัน้ มัธยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) เรือ่ ง โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พันธ์ / ความแตกตา่ งระหว่าง sex and love • วัตถปุ ระสงค์ เพือ่ ใหน้ ักเรยี นมีความรู้ความเขา้ ใจเกย่ี วกับเรื่องโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสัมพนั ธ์ และความแตกต่างระหว่าง sex and love • สาระส�ำคญั อารมณ์เพศเป็นปฏิกิริยาตามธรรมชาติของมนุษย์ท่ีเกิดจากการเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนในร่างกาย หากปลอ่ ยใหอ้ ารมณท์ างเพศเตลดิ ไปไกล จนนำ� ไปสกู่ ารมเี พศสมั พนั ธ์โดยขาดการไตรต่ รอง ขาดการป้องกนั และขาดความพร้อมของวัยแล้ว จะตามมาด้วยปัญหาต่าง ๆ มากมาย ทั้งการตั้งครรภ์ไม่พึงประสงค์ การท�ำแท้ง และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ซ่ึงเราไม่มีสิทธ์ิรู้เลยว่า เขา หรือ เธอ คนนั้นที่เราก�ำลังจะมี เพศสัมพันธ์ด้วย แม้หน้าตาจะสวย หลอ่ ใสซอื่ จรงิ ใจ หน้าตาและเน้ือตวั สะอาดสะอา้ น แขง็ แรง สขุ ภาพดี อาจจะมเี ชอ้ื โรคติดต่อทางเพศสัมพนั ธ์ ซงึ่ กอ่ ใหเ้ กิดโรคหนองใน / ซฟิ ิลิส / เรมิ / แผลริมออ่ น / หูดหงอนไก่ / ฝมี ะมว่ ง และ เอดส์ ดงั นน้ั จึงไม่ควรพาตนเองไปอยู่ในภาวะเสย่ี งในการมเี พศสัมพนั ธ์ หากหลกี เลี่ยง ไม่ได้ควรป้องกันโดยใช้ถุงยางอนามัย • ระยะเวลา 50 นาที • ข้ันตอนในการด�ำเนนิ กจิ กรรม 1. น�ำเขา้ สู่บทเรยี นโดยเปิดการสนทนาเร่ือง ถ้าฉนั จะมีรักเส่ยี งไหม โดยใหน้ ักเรียน ชว่ ยกันแสดง ความคิดเหน็ 2. ใหน้ ักเรียนชม animation เรอ่ื ง โรคติดต่อทางเพศสมั พนั ธ์ / ความแตกต่างระหวา่ ง sex and love อยู่ในชดุ พฒั นาการทางเพศและสขุ อนามัยทางเพศ (ชน้ั มัธยมศึกษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 3. แบง่ กลมุ่ ผเู้ รยี นออกเปน็ กลมุ่ ชาย กลมุ่ หญงิ ใหแ้ ตล่ ะกลมุ่ แสดงความคดิ เหน็ ของตนเองบนบอรด์ ทจี่ ัดให้ ในหวั ขอ้ ความแตกต่างระหวา่ ง sex and love และให้ตัวแทนกลมุ่ ออกมารายงาน 4. วิทยากรบรรยายสรุป เร่ืองโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่ควรรู้ โดยศึกษารายละเอียดจากเน้ือหา ประกอบการสอนของกจิ กรรมท่ี11 พรอ้ มยกตวั อยา่ งภาพของโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ใหน้ กั เรยี น ดูเพื่อสรา้ งความตระหนกั ในการปอ้ งกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ 5. ใหน้ กั เรยี นแสดงความคดิ เหน็ อกี รอบ เรอ่ื งถา้ ฉนั จะมรี กั เสยี่ งไหม (ดวู า่ เหมอื นหรอื ตา่ งจากครง้ั แรก อยา่ งไร) 31

คูม่ ือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจิตอล 6. วิทยากรบรรยายสรุป เร่ืองความแตกต่างระหว่าง sex and love ความรัก คือความรู้สึก ดา้ นจิตใจท่ปี รารถนาดตี อ่ ทกุ สิง่ ใหเ้ กิดความสงบสุข และสรา้ งสรรค์ส่ิงสวยงามเกดิ ขึ้นบนโลก และ ในความรกั ของครู่ ัก คอื การแสดงออกซง่ึ ความจรงิ ใจ ห่วงใย ชว่ ยเหลือเกือ้ กูล และอยากใกล้ชดิ คอยให้กำ� ลังใจซ่งึ กนั และกนั ในขณะท่ี sex คือ อารมณ์ทางเพศ หรอื ความใครท่ ต่ี ิดใจในรูปกาย สัมผัส ต้องการปลดปล่อยอารมณ์ทางเพศซ่ึงจะแสดงโดยการมีเพศสัมพันธ์ และส่วนใหญ่จะ ตามมาด้วยปญั หาทอ้ งไม่พรอ้ ม ท�ำแทง้ ตดิ เช้อื โรคติดตอ่ ทางเพศสมั พันธ์ และอาจท�ำให้หมด อนาคตได้ • อุปกรณ์ และส่ือ 1. บอร์ดขนาดใหญ่ 2 บอร์ด 2 กระดาษ flip chart ปากกาเคมี กระดาษกาว 3. สอ่ื DVD animation เร่ือง โรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พันธ์ / ความแตกตา่ งระหวา่ ง sex and love อยู่ในชุด พัฒนาการทางเพศและสขุ อนามัยทางเพศ (ชนั้ มธั ยมศึกษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 4. ตวั อย่างภาพโรคติดตอ่ ทางเพศสมั พนั ธ์ โรคซิฟิลิส โรคแผลริมอ่อน โรคเรมิ โรคเอดส์ หูดหงอนไก่ • การประเมินผล สงั เกตการมีส่วนร่วมในกิจกรรมกลุ่ม และการอภปิ รายแลกเปลีย่ น 32

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กิจกรรมที่ 12 พฤตกิ รรมทางเพศ (ชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) เร่ือง ความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลือก • วตั ถุประสงค์ เพอ่ื ให้นักเรยี นมคี วามรคู้ วามเข้าใจเก่ยี วกบั เรื่องความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลือก • สาระส�ำคญั ความหลากหลายทางเพศเปน็ การแสดงออกทางเพศตามคา่ นยิ ม ความเช่อื และโลกทศั น์ ท่หี ล่อหลอม ให้มนุษย์แสดงอัตลักษณ์ทางเพศ ความแปรปรวนในเอกลักษณ์ทางเพศของตนเองนั้น พูดง่าย ๆ ก็คือ การที่คน ๆ น้ันมีพฤตกิ รรมทางเพศท่ีไมต่ รงกับเพศของตนเองตั้งแตก่ �ำเนิด เชน่ ชายอยากเป็นหญิง หรอื หญิงอยากเปน็ ชาย ซึง่ สงั คมปจั จบุ นั พบวา่ มมี ากขน้ึ ดงั นั้น การท�ำความเขา้ ใจ “ความหลากหลายทางเพศ” จึงเป็นส่ิงท่ีมีความส�ำคัญเพราะจะช่วยให้เข้าใจถึงความแตกต่างท่ีมีอยู่จริง นอกจากน้ี วงการแพทย์และ นักจิตวิทยาต่าง ๆ ให้ความเห็นตรงกันเป็นสากลแล้วว่า การเป็นเกย์ ทอม ดี้ เลสเบ้ียน กะเทย ไม่ใช่ ส่ิงผิดปกติ สามารถมีเพื่อน และมีความรักทจี่ ริงใจได้ • ระยะเวลา 40 นาที • ขั้นตอนในการด�ำเนนิ กจิ กรรม 1. นำ� เขา้ สบู่ ทเรยี น (ใหน้ กั เรยี นลองนกึ ถงึ เพอื่ น ๆ หรอื คนรจู้ กั ทเี่ ปน็ เพศทางเลอื ก และใหบ้ อกขอ้ ดขี องเขา) ชว่ ยกนั แสดง ความคดิ เห็น 2. ใหน้ กั เรยี นชม animation เรื่อง ความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลอื ก อยู่ในชดุ พฤตกิ รรม ทางเพศ (ชน้ั มธั ยมศึกษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 3. ใหน้ กั เรยี นแสดงความคดิ เหน็ ของตนเองบนบอรด์ ทจ่ี ดั ใหใ้ นหวั ขอ้ คดิ อยา่ งไรกบั ความหลากหลาย ทางเพศ คัดเลอื กตัวแทน ผูช้ าย 1 คน ผู้หญงิ 1 คน ออกมาสรปุ ความแตกต่างไม่ใช่อปุ สรรคของคำ� ว่า “มิตรภาพ” 33

คู่มือการเรยี นการสอนเร่อื งเพศศึกษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื สำ� เร็จรปู ยคุ ดิจติ อล 4. ให้นกั เรียนบอกรายช่อื ผทู้ ี่เปน็ เพศทางเลือกแล้วประสบความส�ำเรจ็ ในชีวติ วทิ ยากรบรรยายสรปุ เรอื่ งความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลอื ก สาเหตขุ องการเบย่ี งเบนทางเพศอาจเกดิ จากการอบรมเลยี้ งดู / การมบี คุ ลกิ ภาพทแี่ ปรปรวนอนั เนอ่ื งมา จากจิตใตส้ ำ� นกึ ของตนเอง เชน่ การมีปมด้อยเรื่องใดเรอื่ งหนง่ึ / ความรู้สกึ เกบ็ กดทางเพศ / สภาพแวดลอ้ ม / การเลียนแบบพฤตกิ รรมทแ่ี สดงออกถึงการเปลีย่ นแปลงทางเพศ หรอื เป็นรสนิยมทางเพศของตนเอง ตาม ค่านยิ ม ความเชอื่ และโลกทศั น์ ท่หี ลอ่ หลอมให้มนุษยแ์ สดงอตั ลักษณท์ างเพศ นอกจากนี้วงการแพทยแ์ ละ นักจิตวทิ ยาต่าง ๆ ให้ความเห็นตรงกันเปน็ สากลแล้ววา่ การเป็นเกย์ ทอม ด้ีเลสเบย้ี น กะเทย ไม่ใชเ่ รื่อง ผดิ ปกติ สามารถมเี พอื่ นและมคี วามรกั ท่จี ริงใจได้ สามารถทำ� งานสร้างชือ่ เสยี งให้กับตนเอง ครอบครวั และ ประเทศชาตไิ ด้ ดังจะเหน็ ได้จากบุคคลตา่ ง ๆ ในสงั คมบ้านเรา นกั เรยี นควรใหก้ ารยอมรับ และควรมที ่ีให้ กับบคุ คลเหล่านี้ไดอ้ ยู่ในสังคมอย่างมีศักดศิ์ รเี ช่นเดยี วกบั คนทว่ั ไป (รายละเอยี ดศกึ ษาไดจ้ ากเน้ือหาประกอบ การสอนกจิ กรรมชุดท่ี 12) • อปุ กรณ์ และสอื่ สื่อ DVD animation เร่ือง ความหลากหลายทางเพศ / เพศทางเลือก อยู่ในชุด พฤติกรรมทางเพศ (ชัน้ มธั ยมศึกษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) • การประเมินผล สังเกตการมสี ่วนร่วมในกจิ กรรมกลุ่ม และการอภปิ รายแลกเปล่ยี น 34

Hand Book for Integrated Sex Education and Life Skills With Digital Media Tools for Youth กจิ กรรมท่ี 13 ทักษะสว่ นบุคคล (ชัน้ มัธยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) เร่ือง การตัดสนิ ใจและการแกไ้ ขปญั หา / การตระหนักในการมีเพศสัมพนั ธ์ทีร่ บั ผดิ ชอบ • วัตถุประสงค์ 1. เพ่ือให้นกั เรยี นมคี วามรู้ความเขา้ ใจเกย่ี วกบั การตดั สนิ ใจและการแก้ไขปญั หา รวมถึงการตระหนกั ในการมเี พศสมั พนั ธ์ท่รี บั ผิดชอบ 2. เพอื่ ใหน้ กั เรยี นมที กั ษะดา้ นการตดั สนิ ใจและการแกไ้ ขปญั หาในเรอ่ื งการมเี พศสมั พนั ธก์ อ่ นวยั อนั ควร • สาระสำ� คัญ การตัดสินใจท่ีหุนหันพลันแล่น อยู่ในภาวะอารมณ์สับสน รู้สึกกังวลและหวาดระแวง ท�ำให้ขาดสติ ไตร่ตรองแนวทางการแก้ไขปัญหาอย่างรอบคอบ จึงเลือกตัดสินใจไปยังทางออกที่คิดว่าเร็วที่สุด หรือจบ ปัญหาเร็วที่สุด ดังน้ันเม่ือนักเรียนเกิดปัญหา การตัดสินใจเลือกแนวทางหรือวิธีการแก้ปัญหาที่ดีท่ีสุด ตอ้ งอาศยั ความมเี หตผุ ล ความละเอยี ดรอบคอบในการตดั สนิ ใจ การตดั สนิ ใจใดกต็ ามทกุ ครง้ั จะมผี ลตอ่ ชวี ติ ของผตู้ ดั สนิ ใจเสมอ เพราะฉะนนั้ การตดั สนิ ใจจงึ มคี วามสำ� คญั มาก และการตดั สนิ ใจ ทด่ี คี วรเปน็ การตดั สนิ ใจทร่ี อบคอบเปน็ กระบวนการ โดยคำ� นงึ ถงึ ผลดผี ลเสยี อยา่ งละเอยี ด เพอ่ื จะไดเ้ ลอื กทางแกป้ ญั หาใหก้ บั ชวี ติ ตนเองไดอ้ ยา่ งเหมาะสมและปลอดภัย • ระยะเวลา 50 นาที • ข้นั ตอนในการดำ� เนินกจิ กรรม 1. น�ำเขา้ สู่บทเรียนโดยให้ชมวีดทิ ศั น์ เรื่องการท�ำแท้ง 2. ให้นกั เรียนรว่ มแสดงความคดิ เห็นเกีย่ วกับการตง้ั ครรภ์ในนักเรียน 3. ใหน้ กั เรยี นชม animation เรอ่ื ง การตดั สนิ ใจและการแกไ้ ขปญั หา / การตระหนกั ในการมเี พศสมั พนั ธ์ ทร่ี ับผดิ ชอบ อยู่ในชุด ทกั ษะสว่ นบคุ คล (ช้นั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) 4. ให้นักเรียนหาวธิ กี ารหลกี เลยี่ งการมีเพศสมั พันธ์โดยใหเ้ ขียนลงกระดาษแล้วแปะติดที่บอรด์ 5. ให้นักเรียนยกตัวอย่างการปฏิเสธการมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร โดยให้เขียนลงกระดาษแล้ว แปะตดิ ทบ่ี อร์ด 6. ขออาสาสมัครในการแสดงบทบาทสมมตุ ิวธิ กี ารปฏิเสธการมีเพศสัมพันธ์ก่อนวยั อนั ควร 7. วิทยากรบรรยายสรุปเรื่อง การตัดสินใจและการแก้ไขปัญหา / การตระหนักในการมีเพศสัมพันธ์ ที่รบั ผิดชอบ 35

คูม่ ือการเรยี นการสอนเรอ่ื งเพศศกึ ษาและทกั ษะชีวิตในนักเรยี นแบบบรู ณาการ โดยชุดส่อื ส�ำเรจ็ รปู ยคุ ดจิ ิตอล วยั รุ่นจะมแี รงขับทางเพศ (sex drive) ซ่ึงเกิดขนึ้ ตามธรรมชาตอิ ยแู่ ล้ว ถ้าไมร่ ูจ้ กั ควบคมุ ตนเองทั้ง ทางร่างกายและจิตใจจะท�ำให้เกิดปัญหาตามมาได้ การมีแนวทางในการตัดสินใจที่ดีจะช่วยคลี่คลายปัญหา ใหห้ นกั เปน็ เบาได้ แตก่ ารตดั สนิ ใจใดกต็ าม ทกุ ครง้ั จะมผี ลตอ่ ชวี ติ ของผตู้ ดั สนิ ใจเสมอ เพราะฉะนนั้ การตดั สนิ ใจ จึงมีความส�ำคัญมาก นอกจากนี้การมีเพศสัมพันธ์ที่รับผิดชอบและปลอดภัยเป็นเรื่องท่ีวัยรุ่นควรตระหนัก ให้มาก ๆ เพราะเม่อื มปี ัญหาตา่ ง ๆ เกิดขนึ้ มา ผชู้ ายสว่ นใหญม่ ักจะหนปี ญั หา ส่วนผู้หญงิ จะมคี วามกลมุ้ ใจ และความกงั วลสูง เช่น อาจนำ� ไปส่กู ารท�ำแท้ง หรือเกดิ ปญั หาลูกไมม่ พี ่อ หรอื กลายเปน็ ภาระใหก้ ับพ่อแม่ ญาติผู้ใหญ่ ท่ีต้องช่วยเล้ียงดูเด็กท่ีคลอดมาจากความไม่พร้อมของวัยรุ่นหญิงชาย หรืออาจติดโรคติดต่อ ทางเพศสัมพันธ์ได้ ทั้งหมดนี้ฝากเตือนใจไว้ให้นักเรียนได้คิดไตร่ตรองกันให้ดีก่อนคิดจะมีเพศสัมพันธ์กัน (รายละเอียดศกึ ษาไดจ้ ากเนอ้ื หาประกอบการสอน กจิ กรรมชดุ ท่ี 13 ) • อุปกรณแ์ ละส่อื 1. ภาพยนตส์ ั้นเรอ่ื งการท�ำแทง้ ใน Youtube (เลือกมา 1 เรื่อง) 2. กระดาษปอนสส์ ี ตดั เปน็ สีเ่ หลี่ยม ใช้สำ� หรบั เขยี นขอ้ ความ 3. บอรด์ ขนาดปานกลาง - ใหญ่ ใช้ส�ำหรับตดิ ขอ้ ความ 2 บอร์ด 4. ส่ือ DVD animation เรอื่ ง การตดั สินใจและการแกไ้ ขปัญหา / การตระหนกั ในการมีเพศสัมพนั ธ์ ทร่ี ับผดิ ชอบ อยู่ในชดุ ทกั ษะสว่ นบคุ คล (ชน้ั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ม.4 - ม.6 และ ปวช.) • การประเมินผล สังเกตการมสี ่วนร่วมในกิจกรรมกลุม่ และการอภปิ รายแลกเปลยี่ น 36