ภาษาไทย ม ปลาย

ห น า | 1 หนงั สือเรียนสาระความรพู ืน้ ฐาน รายวชิ าภาษาไทย (พท31001) ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. 2554) หา มจาํ หนาย หนังสอื เรยี นเลม น้ี จัดพมิ พด ว ยเงนิ งบประมาณแผนดนิ เพอื่ การศกึ ษาตลอดชวี ิตสาํ หรบั ประชาชน ลขิ สทิ ธเ์ิ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร สํานกั งานสงเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั สํานักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ กระทรวงศึกษาธกิ าร

2 | ห น า หนังสือเรียนสาระความรูพ ื้นฐาน รายวิชาภาษาไทย (พท31001) ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2554 เอกสารทางวชิ าการหมายเลข 3 /2555

ห น า | 3

4 | ห น า สารบัญ หนา คาํ นาํ คาํ แนะนาํ การใชหนังสอื เรยี น โครงสรางรายวิชา บทท่ี 1 การฟง การดู....................................................................................................................... 9 เรอ่ื งที่ 1 การเลอื กสอ่ื ในการฟงและดู............................................................................. 10 เรอ่ื งท่ี 2 การวเิ คราะห วจิ ารณเร่ืองทฟ่ี ง และดู............................................................... 14 เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทในการฟง และดู ................................................................................... 20 บทท่ี 2 การพดู ......................................................................................................................... 23 เรอ่ื งท่ี 1 มารยาทในการพูด ............................................................................................ 24 เรอ่ื งที่ 2 ลักษณะการพูดทดี่ ี............................................................................................ 25 เรอ่ื งท่ี 3 การพดู ในโอกาสตางๆ ..................................................................................... 26 บทท่ี 3 การอาน ......................................................................................................................... 50 เรอ่ื งท่ี 1 ความสาํ คัญของการอา น................................................................................... 51 เรอ่ื งที่ 2 การวจิ ารญาณในการอา น................................................................................. 52 เรอ่ื งท่ี 3 การอานแปลความ ตีความ การขยายภาพ จบั ใจความหรือสรปุ ความ................................................................................ 54 เรอ่ื งท่ี 4 วรรณคดี........................................................................................................... 61 เรอ่ื งที่ 5 หลักการวจิ ารณว รรณกรรม ............................................................................. 67 เรอ่ื งที่ 6 ภาษาถนิ่ ........................................................................................................... 72 เรอ่ื งท่ี 7 สาํ นวน สุภาษติ ............................................................................................... 75 เรอ่ื งที่ 8 วรรณกรรมทองถน่ิ .......................................................................................... 76 บทท่ี 4 การเขยี น ......................................................................................................................... 81 เรอ่ื งที่ 1 หลักการเขยี น................................................................................................... 82 เรอ่ื งที่ 2 หลกั การแตง คําประพันธ................................................................................ 102 เรอ่ื งที่ 3 มารยาทและนิสยั รกั การเขียน......................................................................... 112

ห น า | 5 บทท่ี 5 หลักการใชภ าษา .............................................................................................................. 115 เร่ืองที่ 1 ธรรมชาติของภาษา ........................................................................................ 116 เรอ่ื งที่ 2 ถอ ยคาํ สาํ นวน สภุ าษิต คําพังเพย ................................................................. 131 เรอ่ื งท่ี 3 การใชพ จนานกุ รมและสารานกุ รม ................................................................ 135 เรอ่ื งที่ 4 คําราชาศัพท................................................................................................... 141 บทท่ี 6 ภาษาไทยกบั ชอ งทางการประกอบอาชีพ......................................................................... 146 เร่ืองท่ี 1 คุณคาของภาษาไทย........................................................................................ 147 เร่อื งที่ 2 ภาษาไทยกับชองการประกอบอาชีพ .............................................................. 148 เรือ่ งท่ี 3 การเพิ่มพูนความรูและประสบการณทางดานภาษาไทย เพอ่ื การประกอบอาชพี .................................................................................... 160 เฉลยแบบฝก หดั ............................................................................................................................. บรรณานกุ รม ....................................................................................................................... 162 คณะผจู ัดทํา ....................................................................................................................... 163

6 | ห น า คาํ แนะนาํ ในการใชหนงั สอื เรียน หนงั สือเรยี นสาระความรพู น้ื ฐาน รายวิชาภาษาไทย พท31001 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เปน หนงั สอื เรยี นที่จดั ทําข้นึ สาํ หรับผูเ รยี นท่เี ปนนักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระความรูพ ้ืนฐาน รายวิชาภาษาไทย พท 31001 ระดับมัธยมศึกษา ตอนปลายผูเ รยี นควรปฏิบตั ดิ งั น้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิขาใหเ ขาใจในหัวขอ และสาระสําคัญ ผลการเรียนรูทีค่ าดหวัง และ ขอบขา ยเนอ้ื หาของรายวิชานน้ั ๆ โดยละเอยี ด 2. ศึกษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยางละเอียด ทํากิจกรรม แลวตรวจสอบกับแนวตอบ กจิ กรรม ถา ผูเรยี นตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจในเนื้อหาน้ันใหมใ หเ ขา ใจ กอนที่จะศึกษา เรอ่ื งตอๆ ไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมทา ยเรื่องของแตละเรื่อง เพ่ือเปน การสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาใน เรอ่ื งนน้ั ๆ อกี ครัง้ และการปฏิบัตกิ จิ กรรมของแตละเนอ้ื หา แตละเรื่อง ผูเรียนสามารถนําไปตรวจสอบกับ ครูและเพอ่ื นๆ ที่รวมเรยี นในรายวิชาและระดบั เดยี วกนั ได 4. หนงั สอื เรยี นเลมน้มี ี 6 บท บทที่ 1 การฟง การดู บทท่ี 2 การพดู บทท่ี 3 การอา น บทท่ี 4 การเขยี น บทท่ี 5 หลักการใชภาษา บทที่ 6 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ

ห น า | 7 โครงสรา งรายวชิ าภาษาไทย (พท๓๑๐๐๑) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย สาระสาํ คญั 1. การอานทักษะทางภาษาที่สําคัญ เพราะชวยใหส ามารถรับรูขาวสารและเหตุการณต า งๆ ของสังคม ทําใหปรับตัวไดกับความเจริญกา วหนา ทางวิทยาการตา งๆ สามารถวิเคราะห วิจารณ และนํา ความรูไ ปใชในชีวติ ประจาํ วนั 2. การเขียนเปนการสื่อสารท่ีจัดระบบความคิด การเลือกประเด็น การเลือกสรรถอยคํา เพื่อถายทอดเปนตัวอักษรในการสื่อความรู ความคิด ประสบการณ อารมณ ความรูสึก จากผูเ ขียน ไปยงั ผอู า น 3. การฟง การดู และการพูด เปนทักษะทีส่ ําคัญของการสือ่ สารในการดําเนินชีวิตประจําวัน จงึ จาํ เปน ตองเขา ใจหลักการเบอ้ื งตน และตอ งคํานึงถงึ มารยาทในการฟง การดแู ละการพดู ดวย 4. การใชภ าษาไทยใหถกู ตองตามหลักภาษา ทําใหเ กดิ ความภาคภูมิใจในภูมปิ ญญา ของคนไทย จงึ ตระหนกั ถึงความสําคัญของภาษาและตองอนุรกั ษภาษาไทยไวเ ปน สมบัตขิ องชาตสิ บื ตอไป 5. การใชท ักษะทางภาษาไทยในการแสวงหาความรู การเขาใจระดับของภาษาสามารถใชค ําพูด และเขยี นไดดี ทําใหเ กดิ ประโยชนต อตนเองและสวนรวม 6. วรรณคดีไทยเปน มรดกของภาษาและวัฒนธรรมที่มีคุณคา เปนมรดกทางปญ ญาของคนไทย แสดงถึงความรุงเรอื งของวฒั นธรรมทางภาษา เปนการเชิดชูความเปน อารยะของชาติ ผลการเรยี นรูท ีค่ าดหวงั เมอ่ื ศึกษาชุดวชิ าแลว ผเู รยี นสามารถ 1. จับใจความสําคัญ และเลา เรื่องได ตีความได อา นในใจและอา นออกเสียง วิเคราะห วิจารณ ประเมินคาได เลอื กหนงั สอื และสารสนเทศไดแ ละมีมารยาทในการอา นและมนี สิ ยั รกั การอา น 2. อธิบายการเขียนเบื้องตนได เขียนเรียงความ ยอ ความ เขียนจดหมาย เขียนโตแยง เขียนรายงาน เขียนคําขวัญ เขียนประกาศ เขียนเชิญชวน กรอกแบบรายการ แตง คําประพันธ บอกคุณคาของถอ ยคําภาษาและสามารถเลือกใชถ อ ยคําในการประพันธ เขียนอา งอิง เขียนเลขไทย ไดถ ูกตอ งสวยงาม 3. บอกหลักเบือ้ งตน และจุดมุงหมายของการฟง การดูและการพูดได และสามารถพูด ในโอกาสตา งๆ ได 4. บอกลักษณะสําคัญของภาษาและการใชภาษาในการสือ่ การ ใชพจนานุกรมและสารานุกรม ในชีวิตประจาํ วนั ได

8 | ห น า 5. บอกชนดิ และหนาทขี่ องคํา ประโยค และนาํ ไปใชไ ดถูกตอง 6. ใชเครอ่ื งหมายวรรคตอน อักษรยอ คําราชาศัพท หลักการประชุม การอภิปราย การโตว าที 7. บอกความหมายของวรรณคดีและวรรณกรรม องคประกอบและรูปแบบลักษณะเดนของ วรรณคดีได 8. บอกความหมายของวรรณกรรมมุขปาฐะ และวรรณกรรมลายลักษณได 9. บอกความหมายและลักษณะเดน ของวรรณกรรมทองถ่ิน ประเภทรูปแบบของวรรณกรรม ไทยปจจบุ นั ได 10. อา นวรรณคดีและวรรณกรรม บอกแนวความคิด คา นยิ ม คุณคาหรอื แสดงความคดิ เหน็ ได 11. บอกลักษณะสาํ คญั และคณุ คาของเพลงพ้ืนบา น และบทกลอมเด็กพรอมทั้งรองเพลงพ้ืนบา น และบทกลอมเดก็ ได ขอบขายเน้ือหา บทที่ 1 การฟง การดู บทที่ 2 การพดู บทที่ 3 การอา น บทท่ี 4 การเขียน บทที่ 5 หลักการใชภ าษา บทที่ 6 วรรณคดแี ละวรรณกรรม บทที่ 7 ภาษาไทยกับชองทางการประกอบอาชีพ

ห น า | 9 บทท่ี 1 การฟง การดู สาระสาํ คญั การฟงและดูสารประเภทตา งๆ อยางถูกวิธีมีวิจารณญาณ และพูดแสดงความรู ความคิด ความรูส ึกใน โอกาสตางๆ อยา งเหมาะสมจะทาํ ใหไดร บั ความรู ความเขา ใจ นาํ ไปใชป ระโยชนใ นชีวิตประจาํ วนั ได ผลการเรยี นรูท ่ีคาดหวงั เมื่อศึกษาบทจบ แลวคาดหวงั วา ผูเรยี นจะสามารถ 1. นาํ ความรูไ ปเปน ขอ มลู ในการตดั สนิ ใจเลอื กส่อื ในการฟง และดู 2. แสดงความคดิ เหน็ วิเคราะห วจิ ารณ เรอ่ื งทฟี่ งและดูได 3. มีมารยาทในการฟง การดู และการพูด และสรปุ สาระสําคัญของเรอ่ื งท่ีฟง และดูได ขอบขายเน้ือหา เร่ืองที่ 1 การเลอื กสื่อในการฟง และดู เรอ่ื งท่ี 2 การวิเคราะห วจิ ารณ เรอ่ื งท่ีฟง และดู เร่อื งที่ 3 มารยาทในการฟงและดู

10 | ห น า เรอื่ งท่ี 1 การเลือกส่อื ในการฟงและดู สังคมปจ จุบันชองทางการนําเสนอขอมูลใหดูและฟง จะมีมากมาย ดังน้ันผูเรียนควรรูจักเลือก ท่ีจะดูและฟง เม่ือไดร ับรูข อมูลแลว การรูจักวิเคราะห วิจารณ เพื่อนําไปใชใ นทางสรางสรรค เปน ส่ิง จาํ เปนเพราะผลท่ตี ามมาจากการดูและฟงจะเปน ผลบวกหรือลบแกสังคม ก็ขึ้นอยูก ับการนําไปใชน่ันคือ ผลดีจะเกิดแกส ังคมก็เมือ่ ผูด ูและฟง นําผลที่ไดน้ันไปใชอ ยา งสรางสรรค หรือในปจ จุบันจะมีสํานวน ที่ใชก นั อยางแพรหลายวาคดิ บวก เม่ือรูจ ักหลักในการฟง และดูแลว ควรจะรูจ ักประเภทเพื่อแยกแยะในการนําไปใชป ระโยชน ซง่ึ อาจสรปุ ประเภทการแยกแยะประเภทของสอื่ ในการนาํ ไปใชประโยชน มดี งั น้ี 1. สื่อโฆษณา ส่ือประเภทน้ีผูฟ ง ตอ งรูจ ุดมุงหมาย เพราะสว นใหญจะเปน การสื่อใหคลอ ยตาม อาจไมส มเหตุสมผล ผฟู งตองพจิ ารณาไตรต รองกอ นซอ้ื หรอื กอนตัดสนิ ใจ 2. สื่อเพ่ือความบันเทิง เชน เพลง, เรื่องเลา ซึ่งอาจมีการแสดงประกอบดวย เชน นิทาน นิยาย หรอื สอ่ื ประเภทละคร สือ่ เหลา น้ีผูรับสารตองระมัดระวัง ใชว ิจารณญาณประกอบการตัดสินใจกอนท่ีจะ ซ้อื หรอื ทําตาม ปจ จบุ นั รายการโทรทัศนจ ะมกี ารแนะนาํ วาแตล ะรายการเหมาะกับกลุมเปา หมายใด เพราะ เช่ือกันวา ถาผูใ ดขาดความคิดในเชิงสรางสรรคแลว ส่ือบันเทิงอาจสง ผลรายตอ สังคมได เชน ผูด ูเอาตัวอยา งการจ้ี, ปลน , การขมขืนกระทําชําเรา และแมแ ตก ารฆาตัวตาย โดยเอาอยา งจากละครที่ดู ก็เคยมมี าแลว 3. ขา วสาร สื่อประเภทน้ีผูรับสารตองมีความพรอ มพอสมควร เพราะควรตองรูจักแหลงขา ว ผูน ํา เสนอขา ว การจบั ประเดน็ ความมเี หตมุ ผี ล รูจกั เปรยี บเทยี บเนื้อหาจากทีม่ าของขาวหลายๆ แหง เปนตน 4. ปาฐกฐา เนอ้ื หาประเภทน้ีผูรับสารตองฟงอยา งมีสมาธิเพื่อจับประเด็นสําคัญใหไ ด และกอ น ตัดสนิ ใจเช่อื หรอื นาํ ขอมลู สว นใดไปใชป ระโยชนต องมีความรูพ ืน้ ฐานในเรอ่ื งนน้ั ๆ อยบู า ง 5. สุนทรพจน สื่อประเภทน้ีสวนใหญจะไมยาว และมีใจความท่ีเขาใจงาย ชัดเจน แตผูฟ งจะ ตอ งรูจกั กลัน่ กรองสิ่งที่ดีไปเปน แนวทางในการปฏิบัติ หลักการฟงและดูอยางสรา งสรรค 1. ตองเขา ใจความหมาย หลักเบื้องตนจองการจับใจความของสารท่ีฟง และดูน้ัน ตอ งเขา ใจความหมายของคาํ สาํ นวนประโยคและขอความท่บี รรยายหรอื อธิบาย 2. ตองเขา ใจลักษณะของขอ ความ ขอความแตล ะขอ ความตอ งมีใจความสําคัญของเร่ืองและ ใจความสาํ คญั ของเรื่องจะอยูท่ีประโยคสําคัญ ซึ่งเรียกวา ประโยคใจความ ประโยคใจความจะปรากฏอยู ในตอนใดตอนหน่ึงของขอ ความ โดยปกติจะปรากฏอยูใ นตอนตน ตอนกลาง และตอนทา ย หรืออยู

ห น า | 11 ตอนตน และตอนทายของขอ ความผูรับสารตองรูจ ักสังเกต และเขา ใจการปรากฏของประโยคใจความใน ตอนตางๆ ของขอ ความ จงึ จะชว ยใหจ บั ใจความไดด ยี งิ่ ขึน้ 3. ตองเขา ใจในลักษณะประโยคใจความ ประโยคใจความ คือขอความที่เปน ความคิดหลัก ซึ่งมักจะมีเนื้อหาตรงกับหัวขอ เรื่อง เชน เรื่อง “สุนัข” ความคิดหลักคือ สุนัขเปน สัตวเ ล้ียงทีร่ ักเจา ของ แตการฟง เรือ่ งราวจากการพูดบางทีไมม ีหัวขอ แตจ ะพูดตามลําดับของเน้ือหา ดังน้ันการจับใจ ความสําคัญตอ งฟง ใหต ลอดเรอ่ื งแลว จบั ใจความวา พดู ถึงเรอ่ื งอะไร คอื จบั ประเด็นหัวเรื่อง และเรื่องเปน อยางไรคือ สาระสําคัญหรอื ใจความสาํ คัญของเรอ่ื งนน่ั เอง 4. ตองรูจกั ประเภทของสาร สารทฟี่ งและดูมีหลายประเภท ตองรูจ ักและแยกประเภทสรุปของ สารไดว า เปน สารประเภทขอเท็จจริง ขอคิดเห็นหรือเปนคําทักทายปราศรัย ขา ว ละคร สารคดี จะได ประเดน็ หรอื ใจความสําคัญไดง า ย 5. ตอ งตีความในสารไดตรงตามเจตนาของผูสง สาร ผูสง สารมีเจตนาท่ีจะสง สารตางๆ กับบางคนตองการใหความรู บางคนตอ งการโนม นาวใจ และบางคนอาจจะตองการสงสารเพ่ือส่ือ ความหมายอ่ืนๆ ผฟู งและดูตอ งจบั เจตนาใหไ ด เพื่อจะไดจ บั สารและใจความสําคัญได 6. ตั้งใจฟง และดูใหต ลอดเร่ือง พยายามทําความเขา ใจใหต ลอดเร่ือง ย่ิงเรื่องยาวสลับ ซับซอนย่ิงตองต้ังใจเปน พิเศษและพยายามจับประเด็นหัวเรือ่ ง กริยาอาการ ภาพและเครื่องหมายอ่ืนๆ ดว ยความตง้ั ใจ 7. สรุปใจความสําคัญ ข้ันสุดทายของการฟงและดูเพื่อจับใจความสําคัญก็คือสรุปใหไดว า เรอ่ื งอะไร ใคร ทําอะไร ท่ไี หน เมอ่ื ไร อยางไรและทําไม หรอื บางเรือ่ งอาจจะสรุปไดไ มครบทัง้ หมดท้ังนี้ ยอมขึ้นกบั สารท่ฟี งจะมใี จความสําคัญครบถวนมากนอยเพยี งใด วิจารณญาณในการฟงและดู พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานไดใหค วามหมายของ วิจารณญาณไวว า ปญญาท่ีสามารถรู หรือใหเหตุผลที่ถูกตอง คํานี้มาจากคําวา วิจารณ ซึ่งแปลวา การคิดใครครวญโดยใชเหตุผลและ คําวาญาณ ซงึ่ แปลวา ปญ ญาหรอื ความรูใ นชั้นสงู วิจารณญาณในการฟง และดู คือการรับสารใหเ ขา ใจเน้ือหาสาระโดยอาศัยความรู ความคิด เหตุผล และประสบการณประกอบการใชปญญาคิดใครครวญแลวสามารถนาํ ไปใชไดอ ยางเหมาะสม การฟง และดูใหเกิดวิจารณญาณน้ันมีขั้นตอนในการพัฒนาเปนลําดับบางทีก็อาจเปน ไปอยา ง รวดเร็ว บางทีก็ตอ งอาศัยเวลา ท้ังนี้ยอมขึ้นอยูก ับพ้ืนฐานความรู ประสบการณข องบุคคลและ ความยุงยากซับซอนของเรอ่ื งหรอื สารทีฟ่ ง

12 | ห น า ขน้ั ตอนการฟง และดูอยางมวี ิจารณญาณมีดงั น้ี 1. ฟง และดูใหเ ขาใจเรือ่ ง เมื่อฟง เรื่องใดก็ตามผูฟ ง จะตองต้ังใจฟงเรื่องน้ันใหเขาใจตลอดเรื่อง ใหร วู า เนอ้ื เรอ่ื งเปนอยา งไร มีสาระสําคัญอะไรบาง พยายามทําความเขาใจรายละเอียดทั้งหมด 2. วิเคราะหเรือ่ ง จะตอ งพิจารณาวาเปนเรื่องประเภทใด เปน ขาว บทความ เรือ่ งสั้น นิทาน นิยาย บทสนทนา สารคดี ละคร และเปนรอยแกวหรือรอ ยกรอง เปน เรือ่ งจริงหรือแตงขึน้ ตองวิเคราะห ลักษณะของตัวละคร และกลวิธีในการเสนอสารของผสู งสารใหเ ขาใจ 3. วินิจฉัยเร่ือง คือการพิจารณาเร่ืองท่ีฟง วาเปน ขอเท็จจริง ความรูส ึกความคิดเห็นและ ผูส ง สารหรือผูพ ูดผูแสดงมีเจตนาอยางไรในการพูดการแสดง อาจจะมีเจตนาที่จะโนมนา วใจหรือแสดง ความคดิ เหน็ เปนเรอ่ื งท่ีมีเหตมุ ผี ล มีหลกั ฐานนาเช่อื ถือหรอื ไมแ ละมคี ุณคา มีประโยชนเพยี งใด สารทใ่ี หค วามรู สารที่ใหค วามรูบ างครัง้ ก็เขา ใจงาย แตบางครัง้ ที่เปนเรื่องสลับซับซอ นก็จะเขา ใจยาก ตองใช การพินิจพิเคราะหอยางลึกซึ้ง ทั้งน้ียอมขึน้ กับเรื่องที่เขาใจงา ยหรือเขาใจยาก ผูรับมีพื้นฐานในเรื่องท่ีฟง เพียงใด ถาเปน ขา วหรือบทความเกี่ยวกับเกษตรกรผูมีอาชีพเกษตรยอ มเขา ใจงา ย ถา เปนเร่ืองเกี่ยวกับ ธรุ กจิ นกั ธุรกจิ ก็จะไดเ ขา ใจงายกวาผูมีอาชีพเกษตร และผูพูดหรือผูส งสารก็มีสวนสําคัญ ถา มีความรูใน เรอ่ื งนนั้ เปน อยา งดีรูวธิ ีพูดนาํ เสนอผูฟง ก็จะเขา ใจไดงาย ขอแนะนําในการฟง และดทู ใี่ หค วามรโู ดยใชวิจารณญาณมดี ังน้ี 1. เม่อื ไดร บั สารที่ใหความรูเรื่องใดตองพิจารณาวา เรื่องน้ันมีคุณคา หรือมีประโยชนควรแกก าร ใชวจิ ารณญาณมากนอ ยเพยี งใด 2. ถาเรอ่ื งทตี่ องใชว จิ ารณญาณไมว า จะเปน ขา ว บทความ สารคดี ขาว หรือความรูเ รื่องใดก็ตาม ตองฟงดวยความต้ังใจจับประเด็นสําคัญใหได ตอ งตีความหรือพินิจพิจารณาวา ผูสง สารตอ งการสงสาร ถงึ ผรู บั คืออะไร และตรวจสอบหรอื เปรียบเทียบกับเพื่อน ๆ ท่ีฟงรว มกันมาวาพิจารณาไดต รงกันหรือไม อยา งไร หากเห็นวา การฟงและดูของเราตา งจากเพื่อน ดอยกวา เพื่อน จะไดป รับปรุงแกไขใหก ารฟง พฒั นาขนึ้ มีประสิทธภิ าพตอ ไป 3. ฝก การแยกแยะขอ เท็จจริง ขอคิดเห็น เจตคติของผูพ ูดหรือแสดงท่ีมีตอเรื่องที่พูดหรือแสดง และฝก พจิ ารณาตดั สินใจวาสารท่ฟี งและดนู ้นั เชือ่ ถอื ไดหรอื ไม และเช่อื ถือไดมากนอ ยเพยี งใด 4. ขณะทีฟ่ ง ควรบนั ทึกสาระสําคัญของเรอ่ื ง ตลอดทงั้ ประเดน็ การอภปิ รายไวเพือ่ นาํ ไปใช 5. ประเมินสารที่ใหค วามรูวา มีความสําคัญมีคุณคาและประโยชนม ากนอ ยเพียงใด มีแงค ิด อะไรบาง และผูสง สารมีกลวิธีในการถายทอดที่ดีนา สนใจอยางไร

ห น า | 13 6. นําขอคิด ความรูแ ละกลวิธีตางๆ ที่ไดจากการฟงไปใช ในการดําเนินชีวิตประจําวัน การประกอบอาชีพและพฒั นาคุณภาพชีวิต พฒั นาชุมชนและสังคมไดอ ยา งเหมาะสม สารที่โนมนา วใจ สารที่โนมนา วใจเปนสารท่ีเราพบเห็นประจําจากสือ่ มวลชน จากการบอกเลาจากปากหน่ึงไปสู ปากหนง่ึ ซ่งึ ผสู งสารอาจจะมีจดุ มงุ หมายหลายอยา งท้ังที่ดี และไมดี มีประโยชนห รือใหโ ทษ จุดมุง หมาย ที่ใหป ระโยชนก ็คือ โนม นาวใจใหร ักชาติบา นเมือง ใหใชจ า ยอยา งประหยัด ใหร ักษาส่ิงแวดลอ ม ใหร ักษาสาธารณสมบัติและประพฤติแตส ิ่งที่ดีงาม ในทางตรงขามผูส งสารอาจจะมีจุดมุงหมายใหเกิด ความเสียหาย มุง หมายท่ีจะโฆษณาชวนเชื่อหรือปลุกปน ยุยงใหเกิดการแตกแยก ดังน้ันจึงตอ งมี วิจารณญาณ คิดพจิ ารณาใหด วี า สารนั้นเปน ไปในทางใด การใชว ิจารณญาณสารโนมนา วใจ ควรปฏิบตั ิดงั น้ี 1. สารน้ันเรียกรองความสนใจมากนอยเพียงใด หรือสรา งความเชื่อถือของผูพูดมากนอย เพยี งใด 2. สารท่ีนํามาเสนอน้ัน สนองความตอ งการพื้นฐานของผูฟ งและดูอยางไรทําใหเกิดความ ปรารถนาหรอื ความวา วนุ ขึน้ ในใจมากนอยเพยี งใด 3. สารไดเสนอแนวทางทีส่ นองความตอ งการของผูฟง และดูหรือมีส่ิงใดแสดงความเห็นวา หาก ผฟู ง และดูยอมรบั ขอเสนอนัน้ แลวจะไดรบั ประโยชนอ ะไร 4. สารที่นํามาเสนอน้ันเรา ใจใหเช่ือถือเกี่ยวกับส่ิงใด และตอ งการใหค ิดหรือปฏิบัติอยางไร ตอ ไป 5. ภาษาทใ่ี ชในการโนม นาวใจนน้ั มีลกั ษณะทําใหผูฟง เกดิ อารมณอ ยา งไรบาง สารท่ีจรรโลงใจ ความจรรโลงใจ อาจไดจ ากเพลง ละคร ภาพยนตร คาํ ประพนั ธ สนุ ทรพจน บทความบางชนิดคํา ปราศรัย พระธรรมเทศนา โอวาท ฯลฯ เมื่อไดร ับสารดังกลาวแลวจะเกิดความรูสึกสบายใจ สุขใจ คลายเครยี ด เกดิ จนิ ตนาการ มองเหน็ ภาพและเกดิ ความซาบซ้งึ สารจรรโลงใจจะชว ยยกระดับจิตใจมนุษย ใหสงู ขึน้ ประณีตขนึ้ ในการฝกใหมีวิจารณญาณในสารประเภทน้คี วรปฏิบัตดิ งั น้ี 1. ฟง และดูดวยความตงั้ ใจ แตไ มเครง เครยี ด ทําใจใหส บาย 2. ทําความเขา ใจในเนอ้ื หาทส่ี ําคัญ ใชจ นิ ตนาการไปตามจุดประสงคข องสารนน้ั 3. ตองพิจารณาวาส่ิงท่ีฟง และดูใหความจรรโลงในดานใด อยา งไรและมากนอ ยเพียงใด หากเรอ่ื งนนั้ ตองอาศัยเหตุผล ตอ งพิจารณาวาสมเหตุสมผลหรอื ไม 4. พจิ ารณาภาษาและการแสดง เหมาะสมกับรปู แบบเนอ้ื หาและผรู ับสารหรอื ไมเ พยี งใด

14 | ห น า เรือ่ งท่ี 2 การวิเคราะหวจิ ารณเรอื่ งท่ฟี งและดู ความหมายของการวิเคราะห การวินจิ และการวจิ ารณ การวิเคราะห หมายถงึ การที่ผูฟง และผูด ูรับสารแลว พจิ ารณาองคประกอบออกเปนสว นๆ นํามา แยกประเภท ลกั ษณะ สาระสําคัญของสาร กลวิธกี ารเสนอและเจตนาของผูสง สาร การวินิจ หมายถึง การพิจารณาสารดวยความเอาใจใส ฟง และดูอยางไตรตรองพิจารณา หาเหตุผลแยกแยะขอ ดีขอ เสีย คุณคาของสาร ตีความหมายและพิจารณาสํานวน ภาษา ตลอดจนน้ําเสียง และการแสดงของผูส ง สาร พยายามทําความเขาใจความหมายที่แทจ ริงเพื่อใหไ ดประโยชนต ามวัตถุ ประสงคข องผูว นิ จิ การวิจารณ หมายถึง การพิจารณาเทคนิคหรือกลวิธีท่ีแสดงออกมาน้ัน ใหเ ห็นวา นา คิด นาสนใจ นาติดตาม มีชั้นเชิงยอกยอนหรือตรงไปตรงมา องคป ระกอบใดมีคุณคา นาชมเชย องคประกอบใดนาทวงติง หรอื บกพรองอยางไร การวจิ ารณส ง่ิ ใดกต็ ามจงึ ตองใชความรูมีเหตุมีผล มีหลกั เกณฑแ ละมีความรอบคอบดวย ตามปกติแลว เมื่อจะวิจารณส ิ่งใด จะตอ งผานขั้นตอนและกระบวนการของการวิเคราะหส าร วนิ จิ สาร และประเมินคาสาร ใหชดั เจนเสียกอ นแลว จึงวิจารณแ สดงความเห็น ออกมาอยา งมีเหตุมีผลให นา คิด นา ฟง และเปน คาํ วจิ ารณท่เี ชือ่ ถอื ได การวจิ ารณ ที่รบั ฟง มาก็เชนเดยี วกัน ตองผา นการวิเคราะห วินิจ และประเมินคาสารน้ันมากอ น และการวิจารณแ สดงความคิดเห็นท่ีจะทําไดอ ยางมีเหตุมีผลนาเชื่อถือน้ัน ผูรับสารจะตอ งรูห ลักเกณฑ การวิจารณแ สดงความคิดเห็นตามชนิดของสาร เพราะสารแตละชนิด ยอมมีองคประกอบเฉพาะตัว เชน ถาเปนขา วตอ งพิจารณาความถูกตอ งตามความเปน จริง แตถา เปน ละครจะดูความสมจริง และพิจารณา โครงเรือ่ ง เนื้อเรื่อง ฉาก ตัวละคร ภาษาที่ใช บทบาทการแสดง ฯลฯ นอกจากรูห ลักเกณฑแ ลว จะตอง อาศัยการฝก ฝนบอยๆ และอา นตัวอยา งงานวิจารณข องผูอ่ืนที่เชีย่ วชาญใหมาก ก็จะชว ยใหการวิจารณดี มเี หตุผลและนาเช่อื ถอื หลักการวจิ ารณและแสดงความคดิ เหน็ สารประเภทตางๆ สารทีไ่ ดรบั จากการฟง มมี ากมาย แตท ไ่ี ดร บั เปน ประจาํ ในชีวิตประจาํ วันไดแ ก 1. ขาวและสารประชาสัมพันธ 2. ละคร 3. การสนทนา คําสัมภาษณบ ุคคล 4. คําปราศรัย คําบรรยาย คํากลาวอภิปราย คาํ ใหโ อวาท 5. งานประพนั ธร อยกรองประเภทตา งๆ

ห น า | 15 หลักเกณฑการวจิ ารณสารที่ไดร บั ตามชนิดของสาร 1. ขาวและสารประชาสัมพันธ สารประเภทน้ีผูร ับสารจะไดรับจากวิทยุ โทรทัศน ซึ่งจะเสนอ ขาวจากหนว ยงานประชาสัมพันธข องภาครัฐและเอกชน รปู แบบของการเสนอขา วโดยท่ัวไปจะประกอบ ดว ย หวั ขอ ขา ว เนื้อและสรปุ ขา ว โดยจะเร่มิ ตน ดว ย หวั ขอ ขา วท่สี ําคญั แลวถึงจะเสนอรายละเอียดของขา ว และตอนทา ยกอนจบ จะสรุปขา ว หรือบางครัง้ จะเสนอลักษณะการสรุปขา วประจําสัปดาหเปน รายการ หนง่ึ โดยเฉพาะ สว นสารประชาสัมพันธอ าจมรี ปู แบบท่ีแปลกออกไปหลายรปู แบบ เชน เสนอสาระในรูป แบบของขา ว ประกาศแจงความหรอื โฆษณาแบบตางๆ ในการวจิ ารณ ควรพิจารณาตามหลักเกณฑ ดงั น้ี 1.1 แหลงขาวท่ีมาของขา วและสารประชาสัมพันธ ผูว ิจารณจ ะตอ งดูวาแหลง ของขา วหรือ สารประชาสัมพันธน ้ันมาจากไหนจากหนว ยงานใด เปน หนว ยงานของรัฐหรือเอกชนหนวยงานหรือ สถาบันน้ันนาเช่ือถอื มากนอ ยเพยี งใด 1.2 เน้ือหาของขาวและสารประชาสัมพันธ ผูร ับสารตอ งพิจารณาวา สารน้ันมีเน้ือหา สมบูรณห รือไม คือเมื่อถามดวยคําถามวา ใคร ทําอะไร ที่ไหน เมื่อไร อยา งไรแลวผูฟงสามารถหาคํา ตอบไดค รบถว น และสามารถสรปุ สาระสําคญั ไดด ว ย 1.3 พิจารณาทบทวนวา เน้ือหาของขา วและสารประชาสัมพันธท่ีนําเสนอเปนความจริง ทั้งหมด หรอื มกี ารแสดงความรูส ึก ความคดิ เหน็ ของผูสง สารแทรกมาดว ย 1.4 พิจารณาภาษาที่ใชทงั้ ความถูกตอ งของการใชภาษา ศิลปภาษาและดา นวรรณศลิ ป 2. ละคร ภาพยนตร สารประเภทละครจะฟง ไดจ ากละครวิทยุ และโทรทัศนเสียเปนสว นใหญ สวนละครเวทีนน้ั มโี อกาสไดด ูไดฟ ง นอ ยมาก ซงึ่ หลักการวจิ ารณละครมแี นวทางดงั น้ี 2.1 ดูความสมจริงของผูแ สดงตามบทบาทที่ไดรับวา ใชน้ําเสียงสมจริงตามอารมณ ความรู สึก ของตวั ละครนน้ั ๆ มากนอยเพยี งใด 2.2 พจิ ารณาโครงเรอ่ื ง แกนของเรื่องวา มีโครงเรือ่ งเปนอยางไร สรุปสาระสําคัญหรือแกน ของเรอ่ื งใหได 2.3 ฉากและตัวละคร มีฉากเหมาะสมสอดคลองกับเน้ือเร่ือง เหมาะสมกับบรรยากาศ และตวั ละครแตล ะตวั มีลักษณะเดน หรอื ใหอะไรกับผฟู ง 2.4 ภาษาทใ่ี ชถกู ตอ งเหมาะสมตามหลักการใชภาษา ศิลปะภาษาและดานวรรณศลิ ป 3. การสนทนาและคําสัมภาษณบ ุคคล การสนทนาและคําสัมภาษณบ ุคคลในวิทยุและโทรทัศน เปนสารท่ีไดฟ งกันเปนประจํา ผูร ว มสนทนาและใหส ัมภาษณก ็เปน คนหลากหลายระดับและอาชีพ การสนทนาและ การวิเคราะหมีหลกั ในการพิจารณา ดงั น้ี

16 | ห น า 3.1 การสนทนาในชีวติ ประจําวัน ก. การท่ีสนทนา มนั เปน เรื่องอะไรและมีสาระสําคัญวา อยา งไร ข. สาระสําคัญของการสนทนาที่สรปุ ไดเ ปนความจรงิ และนา เชือ่ ถอื เพยี งใด ค. ผรู ว มสนทนามีความรูและมคี วามสนใจในเรอ่ื งท่ีสนทนามากนอยเพยี งใด ง. ภาษาท่ีใชใ นการสนทนามีความถูกตอ ง ตามหลักการใชภาษามีความเหมาะสมและ สละสลวยทาํ ใหเ ขาใจเรอ่ื งไดชดั เจนเพยี งใด ทั้งน้ําเสยี งและลลี าการพูดแฝงเจตนาของผูพ ูดและนา ฟง หรอื ไม 3.2 คําสมั ภาษณบ ุคคล มหี ลักเกณฑการพิจารณาและวจิ ารณด งั น้ี ก. ผูสัมภาษณเปน ผูมีความรูและประสบการณในเรื่องท่ีสัมภาษณม ากนอ ยเพียงใด เพราะผสู ัมภาษณที่มีความรูและประสบการณในเรื่องท่ีจะสัมภาษณเปน อยา งดีจะถามไดส าระเนื้อเรื่องดี จงึ ตอ งดูความเหมาะสมของผสู มั ภาษณก ับเรอ่ื งที่สัมภาษณด ว ย ข. ผูใหการสัมภาษณเ หมาะสมหรือไม โดยพิจารณาจากวุฒิ ฐานะ หนาท่ี อาชีพและ พจิ ารณาจากคาํ ตอบท่ใี หส มั ภาษณวา มีเนอ้ื หาสาระและตอบโตต รงประเดน็ คาํ ถามหรอื ไมอยางไร ค. สาระของคําถามและคําตอบในแตล ะขอ ตรงประเด็นหรือไม มีสาระเปน ประโยชน ตอ สังคมมากนอยเพยี งใด ง. ลักษณะของการสัมภาษณ เปนการสัมภาษณท างวิชาการ หรือการสัมภาษณเ พื่อ ความบันเทิง เพราะถาเปน การสัมภาษณท างวิชาการยอ มจะตอ งใชหลักเกณฑในการพิจารณาครบถว น แตห ากเปน การสัมภาษณเ พื่อความบันเทิงน้ันงา ยตอการวิจารณว าดีหรือไมดี เพราะใชส ามัญสํานึกและ ประสบการณพ ิจารณากเ็ พียงพอแลว จ. ภาษาที่ใชเ ขา ใจงา ยชัดเจน เหมาะสมเพียงใด ผูสัมภาษณแ ละผูใหส ัมภาษณมีความ จรงิ ใจในการถามและการตอบมากนอ ยเพยี งใด 4. คาํ ปราศรยั คําบรรยาย คํากลา วอภปิ ราย คําใหโอวาท 4.1 คําปราศรัย มีหลกั เกณฑการพิจารณาและวจิ ารณด งั น้ี ก. สาระสําคัญเหมาะสมกับโอกาสที่ปราศรัยหรือไม โดยพิจารณาเนือ้ หาสาระ เวลา และโอกาสวา สอดคลอ งเหมาะสมกันหรอื ไม ข. สาระสําคัญและความคิดเปน ประโยชนตอผฟู งหรอื ไม ค. ผกู ลา วปราศรัยใชภาษาไดด ถี กู ตอ ง เหมาะสมสละสลวย คมคายหรอื ไมอ ยางไร 4.2 คาํ บรรยาย มีหลกั เกณฑก ารพจิ ารณาและวจิ ารณด งั น้ี ก. หวั ขอและเนอ้ื เรอ่ื งเหมาะสมกับสถานการณและผูฟงมากนอยเพยี งใด

ห น า | 17 ข. สาระสําคัญของเรอ่ื งทบ่ี รรยายมีประโยชนต อผูฟ ง และสังคมมีสิ่งใดท่ีนา จะนําไปใช ใหเกดิ ประโยชน ค. ผูบ รรยายมีความรูแ ละประสบการณ ในเรือ่ งท่ีบรรยายมากนอยเพียงใด มีความนา เช่อื ถือหรอื ไม ง. ภาษาทใี่ ชในการบรรยาย ถกู ตองตามหลักการใชภ าษา เขาใจงา ยชดั เจนหรอื ไม 4.3 คาํ กลาวอภิปราย การอภิปรายเปนวิธีการระดมความคิดเห็นและแนวทางในการแกป ญ หา ซ่ึงเราจะได ฟง กันเปนประจาํ โดยเฉพาะจากรายการโทรทัศน การวิเคราะหว จิ ารณค วรพจิ ารณาโดยใชหลักการ ก. ประเดน็ ปญ หาที่จะอภปิ ราย ขอบขา ยของปญ หาเปนอยางไร มีขอบกพรอ งอยางไร ข. ประเด็นปญหาที่นํามาอภิปราย นาสนใจมากนอยเพียงใดและมีความสอดคลอ ง เหมาะสมกับสถานการณ หรอื ไม ค. ผูอภปิ รายมีคุณวุฒิ ประสบการณมสี ว นเกี่ยวของกบั ประเด็นอภิปรายอยางไร และมี ความนา เชอ่ื ถือมากนอ ยเพยี งใด ง. ผูอภิปรายไดศ ึกษาคนควาและรวบรวมขอมูลความรูม าชี้แจงประกอบไดม ากนอย เพียงพอเหมาะสมและนา เชื่อถือหรอื ไม จ. ผูอ ภิปรายรับฟง ความคิดเห็นของผูรว มอภิปรายหรือไม มีการผูกขาดความคิดและ การพดู เพยี งคนเดยี วหรอื ไม ฉ. ผูอภิปรายใหขอคิดและแนวทางอยา งมีเหตุผลมีขอมูลหลักฐานหรือไม ใชอารมณ ในการพดู อภิปรายหรอื ไม ช. ภาษาท่ีใชในการอภิปรายถูกตอ งตามหลักการใชภ าษา กระชับรัดกุม ชัดเจน เขาใจงา ย ซ. ผฟู ง อภิปรายไดศ ึกษารายละเอียดตามหัวขออภิปรายมาลวงหนา บางหรือไม หากมี การศึกษามาลว งหนา จะทําใหวเิ คราะหวจิ ารณได 4.4 คาํ ใหโอวาท มีหลักเกณฑการพจิ ารณาและวจิ ารณ คอื ก. ผูใหโอวาทเปนใคร มีคุณวุฒมิ หี นาทีท่ ี่จะใหโอวาทหรอื ไม ข. สาระสําคัญของเร่ืองท่ีใหโอวาทมีอะไรใหขอคิดเรื่องอะไร สอนอะไรมีแนวทาง ปฏบิ ัตอิ ยา งไร ค. เร่ืองที่ใหโ อวาทมีความถูกตอ ง มีเหตุมีผลสอดคลอ งตามหลักวิชาการหรือไม นาเชอ่ื ถือเพยี งใด

18 | ห น า ง. มีเทคนิคและกลวิธีในการพดู โนม นา วจติ ใจของผฟู ง และมีการอา งอิง คําคม สํานวน สุภาษิต หรอื ยกเรอ่ื ง ยกเหตกุ ารณม าประกอบอยา งไรบาง จ. ใชภ าษาไดดี ถูกตองสละสลวย คมคาย ไพเราะ ประทับใจตอนไหนบา ง สรุป 1. วิจารณญาณในการฟงและดู หมายถึงการรับสารใหเขา ใจตลอดเร่ืองแลวใชปญ ญาคิด ไตรต รอง โดยอาศัยความรู ความคิด เหตุผล และประสบการณเ ดิม แลว สามารถนําสาระตา งๆ ไปใชใน การดาํ เนนิ ชีวติ ไดอ ยางเหมาะสม โดยมขี ้ันตอนดงั น้ี 1.1 ฟงและดูใหเขา ใจตลอดเรอ่ื งกอ น 1.2 วิเคราะหเร่ือง วาเปนเร่ืองประเภทใด ลักษณะของเร่ืองและตัวละครเปนอยา งไร มีกลวิธีในการเสนอเรอ่ื งอยางไร 1.3 วินิจฉัย พิจารณาเรื่องท่ีฟง เปน ขอ เท็จจริง ความคิดเห็น เจตนาของผูเสนอเปนอยา งไร มเี หตุผลนา เชือ่ ถอื หรอื ไม 1.4 การประเมินคา ของเรื่องเมื่อผานขั้นตอน 1 – 3 แลว ก็ประมาณวาเรื่องหรือสารน้ันดี หรอื ไมดี มีอะไรท่จี ะนาํ ไปใชใหเ ปน ประโยชนไ ด 1.5 การนาํ ไปใชป ระโยชนเม่ือผา นขั้นตอนที่ 1 – 4 แลว ข้ันสุดทายคือ นําคุณคาของเรื่องที่ ฟงและดูไปใชไดเ หมาะสมกับกาลเทศะและบุคคล 2. การวิเคราะห หมายถึงการแยกแยะประเภท ลักษณะ สาระสําคัญและการนําเสนอพรอ มท้ัง เจตนาของผูพูดหรอื ผเู สนอ การวนิ จิ หมายถึงการพิจารณาเรอ่ื งอยางไตรตรอง หาเหตผุ ลขอ ดีขอ เสยี และคุณคาของสาร การวิจารณ หมายถึง การพิจารณาอยางมีหลักเกณฑในเรื่องท่ีฟงและดู วามีอะไรนา คิดนาสน ใจนา ตดิ ตาม นา ชมเชย นาชื่นชมและมีอะไรบกพรองบาง การวิจารณส ารหรือเรื่องท่ีไดฟ ง และดู เม่ือไดวินิจวิเคราะหแ ละใชว ิจารณญาณในการฟง และดู เร่ืองหรือสารที่ไดรับแลวก็นําผลมารายงานบอกกลา วแสดงความคิดเห็นตอ ส่ิงน้ัน อยางมีเหตุผล มหี ลกั ฐานประกอบ และเปน ส่ิงสรางสรรค 3. หลักการฟงและดูท่ีดี ผูเรยี นรูไ ดเรียนรูว ิธีการฟงและดูมาแลว หลายประการ ควรจะไดรับรูถ ึงวิธีการปฏิบัติตนใน การเปนผูฟง และดูท่ีดีดวย ตามหลักการดังนี้ 1. ฟงและดูใหต รงตามความมุงหมาย การฟง แตละครัง้ จะตอ งมีจุดมุง หมายในการฟง และดู ซ่ึงอาจจะมีจุดมุง หมายอยางใดอยางหน่ึงโดยเฉพาะหรือมีจุดมุง หมายหลายอยา งพรอ มกันก็ได จะตอ งเลอื กฟงและดูใหต รงกบั จดุ มุงหมายท่ีไดต งั้ ไวและพยายามที่จะใหการฟง และดูแตล ะครัง้ ไดรับผล ตามจดุ มุงหมายท่ีกาํ หนด

ห น า | 19 2. มคี วามพรอ มในการฟง และดู การฟง และดูจะไดผลจะตอ งมีความพรอมทั้งรา งกายจิตใจ และสติปญ ญา คือตองมีสุขภาพดีทั้งรา งกาย และจิตใจไมเหน็ดเหน่ือยไมเจ็บปว ยและไมม ีจิตใจ เศราหมอง กระวนกระวายการฟงและดูจึงจะไดผลดี และตอ งมีพ้ืนฐานความรูในเรื่องน้ันดีพอสมควร หากไมมพี ืน้ ฐานทางความรู สตปิ ญญาก็ยอมจะฟงและดูไมรเู รอ่ื งและไมเขาใจ 3. มีสมาธิในการฟงและดู ถาหากไมม ีสมาธิ ขาดความต้ังใจยอมจะฟง และดูไมรูเรื่อง การรับรู และเขาใจจะไมเ กดิ ดงั นัน้ จะตองมคี วามสนใจ มคี วามตั้งใจและมสี มาธใิ นการฟงและดู 4. มคี วามกระตือรอื รน ผูทมี่ องเหน็ คุณคาและประโยชนของเร่อื งนั้นมีความพรอ มท่ีจะรับรูและ ทําความเขาใจจากการฟงและดนู นั้ ยอ มมปี ระสิทธภิ าพในการฟง และดูสูง 5. ฟงและดูโดยไมมีอคติ ในการฟงจะตองทําใจเปน กลางไมม ีอคติตอ ผูพ ูดตอ เร่ืองที่พูด หากไมชอบเรื่อง ไมศ รัทธาผูพูดก็จะทําใหไ มพรอมท่ีจะรับรูแ ละเขาใจในเรื่องน้ัน จะทําใหการฟงและ การดูไมป ระสบผลสําเรจ็ 6. การจดบันทึกและสรุปสาระสําคัญ ในการฟง และดูเพ่ือความรูมีความจําเปน ท่ีตอ งบันทึก สรปุ สาระสําคัญท่ีจะนาํ ไปใชนาํ ไปปฏิบตั ิ คุณสมบัติของผูฟงและดูท่ีดี ควรปฏิบัตดิ งั น้ี 1. สามารถปฏบิ ัติตามหลักการฟงและดูท่ีดีได โดยมีจุดมุงหมาย มีความพรอมในการฟงและดู มีความตั้งใจและกระตอื รอื รน ไมมอี คติและรจู กั สรปุ สาระสําคญั ของเรอ่ื งท่ีฟงและดูนน้ั ได 2. มีมารยาทในการฟงและดู มารยาทในการฟงและดูเปนสิ่งท่จี ะชวยสรางบรรยากาศท่ีดีในการ ฟง และดู เปน มารยาทของการอยูรวมกันในสังคมอยางหน่ึง หากผูฟ ง และดูไมมีมารยาท การอยูร วมกัน ในขณะที่ฟง และดู ยอ มไมปกติสุข มีบรรยากาศท่ีไมเหมาะสมและไมเ อ้ือตอความสําเร็จ ตัวอยางเชน ขณะท่ีฟงและดูการบรรยายถา มีใครพูดคุยกันเสียงดังหรือกระทําการที่สรา งความไมส งบรบกวนผูอ่ืน บรรยากาศในการฟง และดูน้ันยอ มไมด ี เกิดความรําคาญตอ เพื่อนที่น่ังอยูใกลจะไดร ับการตําหนิวา ไมมี มารยาท ขาดสมบัติผูด ี แตถาเปนผูม ีมารยาท ยอมไดรับการยกยองจากบุคคลอืน่ ทําใหก ารรับสารดวย การฟงและดูประสบความสาํ เร็จโดยงาย 3. รูจ ักเลือกฟง และดูในสิ่งท่ีเปน ประโยชน การเลือกฟงและดูในเร่ืองที่จะเปน ประโยชนตอ อาชีพ ชีวิตความเปน อยูและความรับผิดชอบในสังคม แลว เลือกนําไปใชใหเกิดประโยชนในการพัฒนา อาชีพ พฒั นาคุณภาพชวี ติ และพฒั นาสังคม

20 | ห น า เรอ่ื งท่ี 3 มารยาทในการฟง และดู การฟง และดูจะสัมฤทธิ์ผลน้ัน ผูฟ ง ตอ งคํานึงถึงมารยาทในสังคมดว ย ยิ่งเปนการฟงและดู ในที่สาธารณะยิ่งตองรักษามารยาทอยางเครง ครัด เพราะมารยาทเปน เครื่องกํากับพฤติกรรมของคนใน สังคมควบคุมใหค นในสังคมประพฤติตนใหเรียบรอ ยงดงาม อันแสดงถึงความเปน ผูด ีและเปนคนท่ี พฒั นาแลว การฟง และดูในโอกาสตางๆ เปน พฤติกรรมทางสังคม ยกเวน การฟง และดูจากส่ือตามลําพัง แตในบางครัง้ การฟง และดูบทเรียนจากส่ือทางไกลก็มีการฟง และดูกันเปนกลุมรวมกับบุคคลอื่นดวย จําเปนตอ งรักษามารยาท เพ่ือมิใหเ ปนการรบกวนสมาธิของผูอ ่ืนการรักษามารยาทในขณะที่ฟงและดู เปน การแสดงถึงการมีสัมมาคารวะตอ ผพู ดู หรอื ผแู สดง หรือตอเพื่อนผูฟง ดว ยกัน ตอ สถานที่ผูม ีมารยาท ยงั จะไดรบั ยกยองวา เปนผูมีวฒั นธรรมดีงามอกี ดว ย มารยาทในการฟงและดูในโอกาสตางๆ มดี งั น้ี 1. การฟง และดูเฉพาะหนา ผใู หญ เมื่อฟงและดูเฉพาะหนาผูใ หญไมว าจะอยูแ ตลําพังหรือมีผูอ่ืนรวมอยูด วยก็ตาม จะตอ งสํารวม กิริยาอาการใหค วามสนใจดว ยการสบตากับผูพ ูด ผทู สี่ ื่อสารใหกนั ทราบ ถาเปนการสนทนาไมควรชิงพูด กอนที่คูส นทนาจะพูดจบ หรือถามีปญ หาขอสงสัยจะถาม ควรใหผูพ ูดจบกระแสความกอ นแลว จึงถาม หากมเี พอ่ื นรว มฟง และดูอยดู ว ยตอ งไมกระทําการใดอนั จะเปน การรบกวนผูอนื่ 2. การฟง และดูในทปี่ ระชุม การประชุมจะมีประธานในที่ประชุมเปน ผูน ําและควบคุมใหก ารประชุมดําเนินไปดวยดี ผูเ ขารวมประชุมตอ งใหความเคารพตอประธาน ในขณะที่ผูอ่ืนพูด เราตองต้ังใจฟงและดู หากมี สาระสําคัญก็อาจจดบันทึกไวเ พื่อจะไดนําไปปฏิบัติ หรือเปนขอมูลในการอภิปรายแสดงความคิดเห็น ไมค วรพดู กระซิบกบั คนขางเคียง ไมค วรพูดแซงขึ้น หรือแสดงความไมพ อใจใหเห็น ควรฟง และดูจนจบ แลว จึงใหสัญญาณขออนุญาตพูดดว ยการยกมือ หรือขออนุญาต ไมควรทํากิจธุระสวนตัว และไมท ํา สงิ่ อืน่ ใดทจ่ี ะเปนการรบกวนที่ประชุม 3. การฟงและดูในทีส่ าธารณะ การฟงและดูในทีส่ าธารณะเปน การฟงและดูท่ีมีคนจํานวนมากในสถานท่ีที่เปนหอ งโถงกวาง และในสถานท่ีที่เปน ลานกวา ง อาจจะมีหลังคาหรือไมม ีก็ได ขณะท่ีฟงและดูไมค วรกระทําการใดๆ ทจี่ ะกอความรําคาญ สรางความวุน วายใหแ กบ ุคคลทช่ี มหรอื ฟงรว มอยูดวย ขอควรระวงั มดี งั น้ี 3.1 การฟงและดูในโรงภาพยนตรหรอื โรงละคร 3.1.1 รักษาความสงบ ไมใ ชเสียงพูดคุยและกระทําการใดๆ ที่จะทําใหเ รื่องรบกวน ผอู ื่นและไมค วรนาํ เดก็ เลก็ ๆ ทีไ่ รเ ดยี งสาเขาไปดหู รอื ฟง ดวยเพราะอาจจะรอ งหรอื ทําเสยี งรบกวนผอู ืน่ ได

ห น า | 21 3.1.2 ไมค วรนาํ อาหารของขบเคย้ี ว ของที่มกี ล่ินแรงเขา ไปในสถานที่น้ัน เพราะเวลา แกหออาหาร รับประทานของขบเคี้ยวก็จะเกิดเสียงดังรบกวนผูอ ่ืนและของที่มีกลิ่นแรงก็จะสงกล่ิน รบกวน ผูอน่ื ดว ย 3.1.3 ไมเ ดินเขา ออกบอย เพราะในสถานที่น้ันจะมืด เวลาเดินอาจจะเหยียบหรือ เบยี ดผูรวมฟง ดวย หากจาํ เปน ควรเลอื กท่ีนัง่ ทีส่ ะดวกตอการเดนิ เขา ออก เชน นั่งใกลทางเดนิ เปน ตน 3.1.4 ไมควรแสดงกิริยาอาการท่ีไมเ หมาะไมค วรระหวา งเพื่อนตา งเพศ ในโรงมหรสพ เพราะเปน เร่ืองสว นบุคคลขัดตอ วัฒนธรรมประเพณีไทย ไมควรแสดงกิริยาอาการ ดงั กลา วในที่สาธารณะ 3.1.5 ไมควรสงเสียงดังเกินไปเม่ือชอบใจเปน พิเศษในเร่ืองท่ีดูหรือฟง เชน ถึงตอน ท่ชี อบใจเปนพเิ ศษก็จะหวั เราะเสยี งดงั ปรบมอื หรอื เปาปาก ซึง่ จะเปน การสรางความราํ คาญและรบกวนผอู ่ืน 3.2 การฟงในลานกวาง สวนใหญจ ะเปน การชมดนตรีและการแสดงทเี่ ปนลักษณะมหกรรม บันเทงิ ควรปฏบิ ตั ิดงั น้ี 3.2.1 อยา สง เสียงดังจนเกินไป จะทําใหเปน ที่รบกวนผูรว มชม หากถูกใจเปน พิเศษ ก็ควรดูจงั หวะอนั ควรไมท ําเกนิ พอดี 3.2.2 ไมแ สดงอาการกิริยาที่ไมส มควร เชน การโยกตัว การเตน และแสดงทาทาง ตางๆ เกนิ พอดี 3.2.3 ไมดื่มของมึนเมาเขา ไปชมการแสดงหรอื ไมน าํ ไปด่ืมขณะชม 3.2.4 ไมค วรแสดงกิรยิ าทีไ่ มเหมาะสมกับเพอ่ื นตา งเพศหรอื เพศตรงขา มเพราะขัดตอ วฒั นธรรมไทย และอาจผดิ กฎหมายดว ย 3.2.5 ควรยืนหรือน่ังใหเรียบรอยไมควรเดินไปเดินมาโดยไมจําเปนเพราะจะทํา ความวุน วายใหบ คุ คลอืน่ สรุป มารยาทในการฟงและดูได ดงั น้ี 1. ฟงและดูดวยความตัง้ ใจ ตามองดูผูพดู ไมแ สดงออกดว ยอาการใดๆ ทีบ่ อกถงึ ความไมสนใจ 2. ไมท ําความรําคาญแกผูอ นื่ ทฟ่ี ง และดดู วย 3. ไมแ สดงกรยิ าไมเหมาะสมใดๆ เชน โห ฮา ฯลฯ 4. ถา จะแสดงความคิดเห็นหรือถามปญหาขอ ขอ งใจ ควรจะขออนุญาตกอนหรือเม่ือที่ประชุม เปด โอกาสใหถามและแสดงความคดิ เหน็ 5. ไมควรเดินเขา หรือเดินออกขณะท่ีผูพ ูดกําลังพูดหรือกําลังแสดงหากจําเปนจริงๆ ควรจะทํา ความเคารพประธานกอน

22 | ห น า กจิ กรรมท่ี 1 ใหผ ูเรยี นฝกปฏิบัติตามลกั ษณะการฟง ทีด่ ีในโอกาสทเ่ี หมาะสม เชน การฟง รายงานกลุม , การฟง พระเทศนแลว นํามาอภิปรายกันในกลุม ทั้งผูเปน วิทยากรผูรวมฟงและเนื้อหาตามหัวขอ ท่ีผูเ รียนนําเสนอ และตกลงกนั ในกลุม กจิ กรรมท่ี 2 1. จงสรปุ มารยาทในการฟง และดวู ามีอะไรบาง 2. ใหผ ูเรยี นฝกปฏิบัติตามมารยาทในการฟงและดูโดยแบงกลุม จดั กจิ กรรมในหอ งเรยี น การนําความรจู ากการฟง และดูไปใช การฟง และการดูเปนการรับสารทางหน่ึงที่เราสามารถจะรับรูเ รือ่ งราวตา งๆ ไดเ ปนอยางดีและ ละเอยี ด เพราะไดฟ ง เรอ่ื งราวจากเสยี งพูดและยังไดมองเห็นภาพเรือ่ งราวเหตุการณแ ละวัตถุสิง่ ของตลอด ทั้งกริยาอาการตา งๆ อีกดวย สิ่งที่ไดรับจากการฟงและดูจึงเปนขอมูลความรูท ่ีคอนขา งจะละเอียดลึกซึ้ง จงึ สามารถทีจ่ ะนาํ ไปใชในชวี ติ ประจําวนั ไดอ ยางดี เชน 1. ใชถ ายทอดความรูเ รือ่ งราวดว ยการพูด การอา นและการเขียน เชน การรายงาน การบรรยาย การบอกกลาวเลา เร่ือง การอา นขา ว อา นประกาศ บทความ และการเขียนบทความ เขียนเร่ืองยอ เรียงความ จดหมาย ฯลฯ เพื่อถา ยทอดเรือ่ งราวท่ีไดฟงและดู ตลอดท้ังการเห็นตัวอยางในการถา ยทอด ดวยวธิ ีตา งๆ มาใชใ นการถา ยทอดไดอ กี ดว ย 2. ใชในการวิเคราะห วิจารณ แสดงความคิดเห็น การฟงและดูจะชว ยใหเ ราไดความรู ไดขอ มูล ขอ เท็จจริง หลักฐาน เหตุผล ตัวอยางแนวคิดท่ีจะใชประกอบการวิเคราะห วิจารณ แสดงความคดิ เหน็ ตอ ทป่ี ระชมุ ตอสาธารณชนดวย การพดู การเขยี นไดเปน อยา งดี 3. ใชใ นการแกปญ หา การแกปญหาทุกประเภท ทุกปญ หาจะสําเร็จละลว งไปดว ยดี จะตอ งอาศัยความรู ประสบการณ แนวทางแกปญหาอ่ืนท่ีเคยแกไ ขมาแลว และขอ มูลทางวิชาการ ประกอบในการตัดสินใจ เลอื กวธิ ีแกปญ หาทเ่ี กดิ ขึน้ จงึ จะสามารถแกปญ หาไดสําเร็จดว ยดี 4. ใชใ นการประกอบอาชีพ การไดฟงไดเห็นตัวอยา งเร่ืองราวตางๆ จะทําใหไดร ับความรูและ ขอมูลเกี่ยวกับอาชีพตา งๆ จะทําใหเ รามองเห็นชองทางการประกอบอาชีพชว ยใหต ัดสินใจประกอบอาชีพ และยงั เปนขอมลู ทจี่ ะสงเสรมิ ใหบ คุ คลที่มีอาชพี อยแู ลว ไดพฒั นาอาชพี ของตนเองใหเจรญิ กา วหนา อกี ดวย 5. ใชในการศึกษาเลาเรยี น นกั เรียน ผเู รยี น ทีก่ าํ ลงั ศึกษาอยูยอ มสามารถนําความรูประสบการณ จากการฟง และดูมาชวยใหมีความรูค วามเขาใจในวิชาที่เรียนทําใหก ารเรียนประสบความสําเร็จตามความ ตอ งการของตนเอง 6. ใชเปน แนวทางในการดําเนินชีวิตในสังคม ความรูท ี่ไดจากการฟงและดูจะสามารถนําไปใช เปนแนวปฏบิ ตั ขิ องแตละคนทัง้ ในดา นสุขภาพอนามัย การปฏิบตั ิตนในสังคมเกี่ยวกับวัฒนธรรมประเพณี

ห น า | 23 การกินอยูห ลับนอน การอยูร ว มกันในสังคมอยา งเปน สุข ท้ังหมดเปนเร่ืองที่จะตอ งศึกษาหาความรูด ู ตวั อยาง ดูแนวปฏบิ ตั ิระเบียบ กฎเกณฑข องสังคมดวยการฟงและดูทง้ั สิน้ ที่กลา วมาเปนสว นหน่ึงยังมีอีกมากมายหลายอยา งที่เราตองนําความรูจ ากการฟง และดูไปใชใ น การดาํ เนนิ ชวี ติ 

24 | ห น า บทท่ี 1 การพูด สาระสาํ คญั การพูดเปนการสือ่ สารที่ควบคูก ับการฟงและดู การเขาใจหลักการการเตรียมการพูด การพูดใน หลายๆ โอกาส และมารยาทในการพูดจะทาํ ใหการพูดประสบผลสาํ เรจ็ ผลการเรยี นรูทีค่ าดหวงั เมื่อศึกษาบทท่ี 2 จบ และคาดหวงั วา ผูเรยี นจะจะสามารถ 1. นาํ ความรูเ กีย่ วกับลักษณะการพดู ไปใชไดเหมาะสม 2. มที ักษะประสบการณการพดู ในโอกาสตางๆ 3. มมี ารยาทในการพดู ขอบขายเนอื้ หา เรื่องที่ 1 มารยาทในการพูด เร่ืองที่2ลกั ษณะการพูดทด่ี ี เร่อื งที่3การพูดในโอกาสตา งๆ

ห น า | 25 เรอ่ื งที่ 1 มารยาทในการพดู 1. ใชค ําพูดสภุ าพเหมาะสมกับกาลเทศะและบุคคลใหเกียรติกบั ผทู ่เี ราพูดดวย รูจ ักใชค ําท่ีแสดง ถึงความมีมารยาท เชน คําขอบคุณ ขอบใจ เมื่อผูอ่ืนทําคุณตอเรา และกลา วขอโทษขออภัยเสียใจใน โอกาสที่กระทําการลว งเกนิ ผูอืน่ 2. ไมพูดจาเยาะเยย ถากถาง ดูหมิน่ เหยียดหยาม เสียดสีผูอ่ืน ไมพ ูดจายกตนขมทา น พูดช้ีจุด บกพรอ ง หรอื ปมดอยของผูอ น่ื ใหเ กดิ ความอบั อาย 3. ไมผ ูกขาดการพูดและความคิดแตเ พียงผูเ ดียว ใหโอกาสผูอ ่ืนไดพูดบางไมพูดตัดบทใน ระหวา งผอู น่ื กาํ ลังพดู ควรคอยใหผูอน่ื พูดจนหมดกระบวนความแลวจงึ พดู ตอ 4. เม่ือจะพูดคัดคานหรือโตแ ยง ควรจะเหมาะสมกับโอกาสและมีเหตุผลเพียงพอไมใชอารมณ ควรใชคาํ พดู ท่ีนุมนวล ไมใ หเสยี บรรยากาศของการพดู คุยกัน 5. การพูดเพ่ือสรางบรรยากาศ ใหเ กิดอารมณข ัน ควรจะเปนเร่ืองตลกขบขันที่สุภาพ ไมหยาบโลนหรอื พูดลักษณะสองแงส องงาม 6. ไมพูดตเิ ตยี น กลาวหาหรอื นนิ ทาผอู ่ืนตอหนาชมุ ชน หรอื ในขณะทผ่ี ูทเ่ี ราพูดถงึ ไมไดอยดู วย 7. ควรพูดดวยน้าํ เสียงนุม นวลชวนฟง ไมใชน้าํ เสียงหว นๆ หรือดุดันวางอํานาจเหนือผูฟ ง รูจกั ใชคํา คะ ครบั นะคะ นะครบั หนอย เถดิ จะ นะ เสรมิ การพดู ใหสภุ าพไพเราะนาฟง คุณธรรมในการพูด การปฏิบัติตามมารยาทในการพูดดังกลา วมาแลว ยังไมถือวาเปน การพูดดี เพราะยังขาดคุณธรรมในการพูดน้ันก็คือ ขาดความรับผิดชอบ ขาดความจริงใจ เพราะบุคคลที่มี คณุ ธรรมในการพูดจะตอ งมคี วามรบั ผิดชอบในคําพูดและสิ่งที่พูดออกไป มีความจริงใจ มีความบริสุทธิ์ ใจตอ ผทู ่เี ราพูดดว ย ก. ความรบั ผิดชอบในการพูด ผูพ ูดจะตองรับผิดชอบตอ การพูดของตนท้ังในดา นกฎหมายและ ศีลธรรม รับผิดชอบทางกฎหมายน้ันก็คือ เม่ือผูพ ูดพูดอยางขาดความรับผิดชอบมีความผิดตามกฎหมาย ผูน ้ันจะตอ งรับโทษ เชน พูดหมิ่นประมาท แจงความเท็จ พูดใหผูอ่ืนเสียหายจนเกิดการฟอ งรอ ง ตองรับ โทษตามกฎหมาย สว นความรับผิดชอบในดา นศีลธรรมหรือคุณธรรมน้ัน หมายถึงความรับผิดชอบของการพูดที่ ทําใหผ ูอน่ื เสยี ใจ ไมส บายใจเกดิ ความเสยี หายไมถึงกบั ผิดกฎหมายบา นเมือง แตเ ปน สิ่งไมเหมาะไมค วร เชน การพูดสอ เสียด พูดคําหยาบ พูดเพอเจอ พูดใหผูอ่ืนถูกตําหนิเหลา น้ีผูพูดตองรับผิดชอบ ตอ งไมป ฏิเสธในคําพูดของตน นอกจากนี้ผูพูดจะตองไมพูดตอเติมเสริมแตงจนบิดเบือนความจริง ตองตระหนกั และรับผดิ ชอบในการพดู ทกุ ครง้ั ข. ความจริงใจและบริสุทธ์ิใจ ผูพ ูดตอ งมีความจริงใจในการพูดดวยการแสดงออกทางสีหนา แววตา อากัปกิริยา น้ําเสียงและคําพูดใหตรงกับความรูสึกท่ีมีอยูใ นจิตใจอยางแทจริง ไมเ สแสรงแกลง

26 | ห น า ทํา พูดดว ยความบริสุทธิ์ใจ คือการพูดดวยความปรารถนาดีที่จะใหเกิดผลดีตอผูฟง ไมพูดเพ่ือใหเ ขาเกิด ความเดือดรอนเสียหาย ในการพูดควรพิจารณาถึงผลดี ผลเสีย กาลเทศะ อะไรควรพูด อะไรไมควรพูด เปน สิ่งสําคญั เรือ่ งท่ี 2 ลกั ษณะการพดู ที่ดี การพดู การพูดเปนการสื่อสารอีกประเภทหน่ึงท่ีใชก ันอยูในชีวิตประจําวัน ในการพูดควรตระหนัก ถึงวัฒนธรรมในการใชภ าษา คือตองเปนผูม ีมารยาทในการพูด มีคุณธรรมในการพูดและปฏิบัติตาม ลกั ษณะการพูดทด่ี ี จึงจะสื่อกับผูฟ ง ไดตามที่ตองการ การพูดของแตละบุคคลในแตละคร้ังจะดีหรือไมด ีอยา งไรน้ัน เรามีเกณฑท ี่จะพิจารณาได ถาเปนการพูดที่ดีจะมีลกั ษณะดงั ตอไปน้ี 1. ตอ งมีเนือ้ หาดี เน้ือหาก็จะตอ งเปนเร่ืองเกี่ยวกับสุขภาพอนามัย เน้ือหาท่ีดีตอ งตรงตาม จุดมุงหมายของผูพ ูด ผูพ ูดมีจุดมุง หมายการพูดเพื่ออะไร เพ่ือความรู ความคิด เพื่อความบันเทิง เพ่ือจูงใจ โนม นา วใจ เน้ือหาจะตองตรงตามเจตนารมณของผูพ ูดและเน้ือหาน้ันตองมีความยากงา ยเหมาะกับผูฟ ง มกี ารลําดบั เหตกุ ารณ ความคิดท่ดี ีมรี ะเบียบไมว กวน จงึ จะเรียกวามีเนอ้ื หาดี 2. ตอ งมีวิธีการถายทอดดี ผูพูดจะตองมีวิธีการถา ยทอดความรูค วามคิดหรือส่ิงที่ตองการ ถายทอดใหผ ูฟง เขาใจงา ยเกิดความเชื่อถือ และประทับใจ ผูพ ูดตองมีศิลปะในการใชถอยคําภาษาและ การใชน้ําเสียง มีการแสดงกิริยาทา ทางประกอบในการแสดงออกทางสีหนา แววตาไดอยา งสอดคลอง เหมาะสม การพูดจงึ จะเกดิ ประสิทธผิ ล 3. มีบุคลิกภาพดี ผูพูดจะตองแสดงออกทางกายและทางใจไดเหมาะสมกับโอกาสของการพูด อันประกอบดว ย รูปรา งหนา ตา ซ่ึงเราไมสามารถท่ีจะปรับเปล่ียนอะไรไดมากนัก แตก็ตองทําใหด ูดี ทีส่ ุด การแตงกายและกริยาทาทาง ในสวนน้ีเราสามารถที่จะสรา งภาพใหด ีไดไ มย าก จึงเปน สว นที่จะ ชว ยในการสรางบุคลิกภาพที่ดีไดมาก สว นทางจติ ใจน้ันเราตองสรา งความเช่ือมั่นในตัวเองใหส ูง มีความ จรงิ ใจและมคี วามคิดรเิ ริ่ม ผพู ูดทม่ี ีบคุ ลิกภาพที่ดี จึงดึงดูดใจใหผ ูฟ งเชื่อมั่น ศรัทธาและประทับใจไดง า ย การสรา งบุคลิกภาพทดี่ ีเปนคุณลักษณะสาํ คญั อยางหนง่ึ ของการพดู การพูดท่ีใชสื่อสารในชีวิตประจําวันน้ันมีลักษณะแตกตางกัน ท้ังน้ีขึ้นอยูกับโอกาสสถานที่ กาลเทศะและบุคคลท่ีเราพูด ถา พูดเปนทางการ เชน การพูดในที่ประชุม สัมมนา การพูดรายงาน ความกาวหนา ของการปฏิบัติงานใหผ ูบังคับบัญชาทราบ ผูพูดยอมตอ งใชภ าษาลักษณะหน่ึง แตใ นโอกาสท่ีไมเ ปนทางการเชน การพูดในวงสนทนาของเพื่อนที่สนิทสนมกัน การพูดใหค ําปรึกษา ของครู กศน. กับผูเรียน ผูน ําหมูบ า นชี้แจงรายละเอียดของการประชุมใหคนในชุมชนทราบ ก็ยอ มจะใช

ห น า | 27 ภาษาอีกอยา งหน่ึงหรือถา เราพูดกับบุคคลที่รูจ ักคุน เคยกันมาเปน อยางดีก็ใชภ าษาพูดลักษณะหน่ึง แตถา พดู กบั บุคคลท่ีเราเพิ่งรูจกั ยังไมค ุนเคยก็จะใชภ าษาอกี ลกั ษณะหนง่ึ การพดู ทดี่ ี อาจแบงไดเ ปน 3 ลกั ษณะคอื 1. การพูดแบบเปน ทางการ เปน การพูดที่ผูพ ูดจะตองระมัดระวังในเร่ืองของรูปแบบ วิธีการ ความถกู ตองเหมาะสมของการใชถอ ยคาํ การพูดลกั ษณะน้จี ะใชในโอกาสทเี่ ปน พิธีการ มีรูปแบบวิธีการ และข้ันตอนในการพูดเปนการพูดในที่ประชุมที่มีระเบียบวาระ การกลาวตอ นรับ การกลาวตอบ การกลาวอวยพร การกลาวใหโ อวาท การแสดงปาฐกถา เปนตน 2. การพูดแบบก่ึงทางการ เปนการพูดที่ผูพ ูดตอ งพิถีพิถันในการใชถอยคํานอ ยลง กวาลักษณะการพดู แบบเปน ทางการ จะใชในการสนทนาพูดคุยกันระหวางผูที่ยังไมคุน เคยสนิทสนมกัน มากนกั หรอื ในกลุมของบุคคลตา งเพศ ตา งวัยกัน การพูดในท่ีชุมชนก็จะมีการใชก ารพูดในลักษณะน้ีด วย เชน การแนะนาํ บุคคลในทป่ี ระชมุ การพดู อภิปราย การแนะนาํ วิทยากรบุคคลสําคัญเหลา น้ี เปน ตน 3. การพูดแบบไมเปน ทางการ เปน การพูดที่ใชส ือ่ สารกับผูที่เราสนิทสนมคุน เคยกันมากๆ เชน การพดู คยุ กนั ของสมาชิกในครอบครัว การพูดกันในกลุมของเพื่อนสนิท หรือพูดกับกลุมคนท่ีเปนกันเอง การพดู ในลักษณะน้จี ะใชก นั มากในชวี ติ ประจาํ วนั เร่อื งท่ี 3 การพดู ในโอกาสตางๆ การพดู ระหวางบุคคล การพูดระหวา งบุคคลเปนการพูดที่ไมเปนทางการ ท้ังผูพ ูดและผูฟ ง มักไมไ ดม ีการเตรียมตัว ลวงหนา ไมม ีการกําหนดเวลาและสถานที่ไมมีขอบเขตเนื้อหาแนนอน ซ่ึงเปน การพูดที่ใชมากที่สุด ผเู รยี นจะตองฝก ฝนและใชไ ดท ันทีเม่อื จาํ เปน ตอ งใช การพดู ระหวา งบุคคลพอจะแยกไดด งั น้ี การพูดทักทายปราศรัย ตามปกติคนไทยเราเปนคนมีนํ้าใจชอบชวยเหลือเกื้อกูลผูอ่ืนอยูเ สมอ มหี นาตายิ้มแยมแจม ใส รูจ กั โอภาปราศรัย เมื่อพบใครจะเปน คนท่รี ูจกั กันมากอนหรือคนแปลกหนาก็จะ ทักทายดว ยการย้ิมหรือใชอวัจนภาษา คือกิริยาอาการทักทายกอ น ซึ่งเปน เอกลักษณของคนไทยที่ควร รักษาไวเ พราะเปน ที่ประทบั ใจของผพู บเหน็ ทั้งคนไทยดวยกนั และชาวตา งประเทศ การทักทายปราศรัยควรปฏบิ ตั ิดงั น้ี 1. ยิ้มแยม แจมใสความรูสกึ ยนิ ดที ี่ไดพ บกับผทู เ่ี ราทักทาย 2. กลา วคําทักทายตามวัฒนธรรมไทย หรือตามธรรมเนียมนิยม อันเปน ทีย่ อมรับกันในสังคม เชน กลา ว “สวสั ดีครบั ”... “สวสั ดีคะ ” 3. แสดงกิริยาอาการประกอบคําทักทายหรือปฏิสันถาร เชน การยิ้มและคอ มศีรษะเล็กนอย การจบั มือ จบั แขนหรอื ตบไหลเ บาๆ ซ่ึงเปนวฒั นธรรมตะวนั ตกพอที่จะทาํ ไดถ าเปน คนรูจ กั สนทิ สนมกันดี

28 | ห น า 4. กลาวขอความประกอบการทักทายทีเ่ หมาะสมและทําใหเ กดิ ความสบายใจดว ยกันท้ังสองฝาย เชน สวสั ดีคะ คุณรตั น สบายดหี รอื คะ สวสั ดีครบั คณุ ก่ิงกมล วนั น้ีแตงตวั สวยจงั เลย สวสั ดคี ะ คุณพีรพล ไมไ ดพบกนั เสยี นาน ลกู ๆ สบายดหี รอื คะ 5. การทักทายปราศรัย ควรหลีกเลี่ยงการถามเรื่องสว นตัว เรื่องการเงินและเรื่องท่ีทําใหผูอ ่ืน ไมสบายใจ ตัวอยา ง สวสั ดคี ะ คณุ คมกรชิ เปนอะไรไปคะ ผอมจงั เลย สวสั ดีครับ คุณอรอนงค ไปทาํ อะไรมาครบั หนา มีแผลเต็มไปหมดเลย และคําถามที่เปน เร่ืองสว นตัว เชน จะไปไหน จะไปเที่ยวไหน เส้ือตัวน้ีซ้ือมาราคาเทาไร ไปทําอะไรมาหนา ดูไมส บาย ไปบานลุงอํ่าทําไม ลักษณะเชน น้ีควรจะหลีกเลี่ยง เพราะไมกอ ใหเกิด สมั พันธภาพที่ดีตอ กนั ควรจะทักทายปราศรัยดวยไมตรจี ติ และแสดงใหเ หน็ ทั้งคาํ พดู และกริ ิยาอาการ การแนะนําตนเอง การแนะนําตนเองมีความจําเปน และมีความสําคัญตอการดําเนินชีวิตประจําวันของคนเราเปน อยางย่ิงเพราะในแตล ะวันเราจะมีโอกาสพบปะสังสรรค ติดตอประสานงานกับบุคคลอื่นๆ อยูเสมอ การแนะนําสรางความรูจักคุนเคยกันจึงตอ งเกิดขึน้ เสมอ แตก ารแนะนําดว ยการบอกช่ือ สถานภาพอยาง ตรงไปตรงมาเปนธรรมเนยี มของชาวตะวนั ตก สว นคนไทยนิยมใชการแนะนําดวยการใหค วามชว ยเหลือใหบ ริการเปนเบื้องตน เชน หยิบของ ใหรนิ นํ้า ตกั อาหาร เมอ่ื มีโอกาสอนั ควรกจ็ ะทักทายปราศรัยและเร่ิมการสนทนาในเรื่องที่เห็นวาจะพูดคุย กันได แตกม็ ีบางครั้งบางโอกาสทีฝ่ ายใดฝายหนง่ึ ไมย อมรบั รูแสดงอาการเฉยเมยไมต อบสนอง จนทําให อีกฝายหน่ึงอึดอัดเกอ เขินหมดความพยายามผลสุดทายก็เลิกราไป ซึ่งเหตุการณลักษณะน้ีเปนสภาพ การณท ไี่ มพ ึงปรารถนา และคงไมม ีใครตอ งการใหเกดิ ขึน้ กบั ตวั เอง ดงั น้นั ผูเรยี นจงึ ตอ งเขาใจและฝก ฝน การแนะนาํ ตนเองเพราะเปน สง่ิ ทม่ี ีประโยชนตอ การดาํ เนนิ ชีวติ และจาํ เปน ตอ งใชใ นชวี ติ ประจําวัน บุคคลอาจตอ งแนะนําตนเองในหลายโอกาส แตจะกลาวเฉพาะที่สําคัญพอเปน ตัวอยา ง คอื การแนะนาํ ตนเองในทีส่ าธารณะ ในงานเลี้ยง ในการทําธรุ กิจการงานและในงานประชุมกลุม ก. การแนะนาํ ตนเองในทส่ี าธารณะ มีแนวทาง การแนะนาํ ตนเอง ดังน้ี 1. สรางเหตุของความคุน เคย กอ นที่จะแนะนําตัวมักจะมีการหาจุดเร่ิมตนของการแนะนํา ตัวดว ยการสนทนาส้ัน ๆ หรือทักทายดวยถอ ยคําที่จะนําไปสูค วามคุนเคย เชน วันแรกของการพบกลุม

ห น า | 29 ของผูเรียน เมื่อผูเ รียนมาแตเ ชามีเพื่อนใหมมาคอยอยูค นเดียวหรือสองคน อาจจะมีผูเ รียนคนใดคนหน่ึง กลา วปรารภขึ้นมา “ดิฉันก็นึกวาจะไมม ีเพื่อน เดินเขา มาครั้งแรกมองไมเ ห็นมีใครเลย” ตอจากน้ันก็จะมี การสนทนากันตออีกเล็กนอย เม่ือเกิดความรูสึกคุนเคยมีมิตรไมตรีตอกันก็จะมีการแนะนําตัวใหรูจ ักซ่ึง กนั และกนั ตอ ไป ในบางครัง้ อาจจะมีการทักทายดวยคําถามท่ีเหมาะสมกับเหตุการณ เชน ในเหตุการณท ี่กลา วมา คือ ผูเ รียนมาพบกัน ณ สถานที่พบกลุม เปนวันแรกน้ันคนท่ีมาถึงกอ นอาจจะถามขึ้นกอ นวา “เพ่ิงมาถึง หรือคะ” “หรือมาคนเดียวหรือคะ” หรือไมค นที่มาทีหลังอาจจะถามขึ้นกอนวา “มาถึงนานหรือยังครับ” หรือ “ยังไมม ีใครมาเลยหรือครับ” แลวอีกฝา ยหน่ึงก็จะตอบคําถามแลว ก็มีการสนทนาซักถามกันตอ จน เกดิ ความรูส ึกคุน เคยแลวจงึ มีการแนะนาํ ตวั ใหรูจกั ซึง่ กันและกันตอไป 2. บอกชือ่ สกุลและขอ มูลท่ีสําคัญ เมื่อทักทายหรือกลาวในเชิงปรารภ จนรูส ึกวา เพื่อนใหม หรือคูสนทนามีอัธยาศัยไมตรีที่ดีบางแลว ก็อาจจะมีผูหน่ึงผูใ ดเปนฝายแนะนําตนเองดวยการบอกช่ือ ชือ่ สกุลและขอมูลท่ีสําคัญตอเนื่อง เชน กลาวข้ึนวา “ผมณัฐสุชน คนเย่ียม มาพบกลุมระดับมัธยมศึกษา ตอนปลายกลุม อาจารยส ุภรณค รับ” เพื่อนที่สนทนาดวยก็จะแนะนําตนเองตามมาวา “ดิฉัน สุวิมล นนทวัฒนาคะ มาพบกลุมระดับมัธยมศึกษาตอนปลายเหมือนกันคะ แตอ ยูก ลุม อาจารยน พรัตนค ะ เรยี นแผนการเรยี น ก. คะ ” จากน้นั ก็จะมกี ารสนทนากันตอ ในเรื่องการเรียนหรือเรื่องอ่ืนๆ ท่ีมีความสนใจ ตรงกันตอไปอกี จะเห็นไดวา การแนะนําตนเองในการพบปะสนทนากันในทีส่ าธารณะตามปกติท่ัวไปมักจะมี การสรา งเหตุของความคุน เคยดว ยการสนทนาซักถามกันเล็กๆ นอยๆ กอน แลว จึงจะมีการแนะนําตน เองมใิ ชเริ่มแรกก็จะแนะนาํ ตนเองขนึ้ มา บางครง้ั อาจจะไมม ีการตอบสนองจากอีกฝายหน่ึงได จึงควรคํานึง ถงึ เรอ่ื งน้ดี วย ข. การแนะนาํ ตนเองในงานเลย้ี ง การไปรวมงานเลีย้ งควรคํานงึ ถงึ มารยาทในสังคม รูจ กั สงั เกตสนใจเพอ่ื นรวมโตะหรือเพื่อนที่มา รวมงานดว ย หากยังไมร ูจ ักคุน เคยก็หาทางแนะนําตนเองตามวัฒนธรรมประเพณีของไทยดว ยการแสดง สีหนา ย้ิมแยมแจม ใส แสดงไมตรี มีโอกาสบริการก็ใหบริการซ่ึงกันและกัน แลวจึงแนะนําตนเอง โดยการบอกชอ่ื และบางครั้งสนทนากนั ตอในเรอ่ื งตา งๆ ตามสถานการณ บรรยากาศและความสนใจ การแนะนําตนเองในงานเล้ียงมีลักษณะคลายกับการแนะนําตนเองในที่สาธารณะคือ จะมกี ารสรา งเหตุของความคุน เคยกอนแลวจงึ แนะนาํ ตนเอง และมกี ารสนทนารายละเอียดอนื่ ๆ ตอ ไป ค. การแนะนาํ ตนเองในการทาํ กิจธรุ ะ เม่ือพบบุคคลทีน่ ดั หมายหรอื ที่ตองการพบโดยไมร ูจักกนั มากอ นใหบอกช่ือและนามสกุลของตน เองใหท ราบดว ยน้ําเสียงสุภาพ ตอ จากน้ันจึงบอกกิจธุระท่ีตอ งการมาติดตอ ตัวอยา งเชน “ผมชื่อวิทยา

30 | ห น า ศักด์ิสุวรรณ เรียนอยู กศน. เมืองปาน ทราบวาที่บานน้ีเล้ียงปลา และขายลูกปลาหลายชนิดใชไหมครับ ผมขออนญุ าตชมบอ ปลา ขอคําแนะนาํ และผมจะขอซอื้ ลูกปลาดุกไปเลี้ยงสัก 500 ตวั ดว ยครบั ” เมอ่ื แนะนาํ ตนเองและชีแ้ จงกจิ ธรุ ะของเราอยา งชดั เจนแลวก็จะทําใหก ารสือ่ สารดําเนินไปดวยดี และกจิ ธุระของเราก็ประสบผลสาํ เรจ็ ง. การแนะนาํ ตนเองในกลมุ ยอ ย ในโอกาสทมี่ ีการพบกลุม คนทีส่ วนใหญไมรจู กั กนั มากอ นควรมีการแนะนําตนเองใหร ูจักเพื่อจะ ไดพูดคุยแสดงความคิดเห็นไดสะดวกใจและมีความเปน กันเอง ซ่ึงการแนะนําตนเองในกลุม ยอ ยน้ี ใหบอกช่ือและนามสกุล บอกอาชีพ(ถา มี) และบอกวามาจากหมูบ า น ตําบลอะไรถาตางอําเภอก็บอก อาํ เภอดวย เชน “ดิฉันวรวรรณ สุขวัฒนา เปน ผูเ รียนใหมของกลุมพระธาตุเสด็จ อยูบา นวังลึก ตําบลพระธาตุเสด็จ ทาํ งานอยูโรงพยาบาลศนู ยล าํ ปางคะ ” เมอื่ แนะนาํ ตนเองแลว ในกลุม ก็จะมีปฏิกิริยาตอ นรับดวยการย้ิมหรือปรบมือ แลว เราก็นั่งลงก็จะ ทาํ ใหบ รรยากาศของการประชุมเปน กนั เองขนึ้ กิจกรรมท่ี 1 1. ใหผูเ รียนจับคูกับเพ่ือนในกลุม แลวสมมติสถานการณว าทั้งคูพ บกันบนรถประจําทาง หรือที่สถานีอนามัยประจําตําบลหรือสถานท่ีอ่ืนๆ ท่ีเห็นวาเหมาะสม ฝกทักทายปราศรัยกันและกันให เพื่อนผูเรียนในกลุมฟงและใหเ พื่อนชว ยวิจารณก ารใชภ าษาและการสรางบรรยากาศวาถูกตองเหมาะสม เพยี งใด 2. ใหผ ูเ รียนแนะนําตนเองในวันพบกลุมคร้ังแรกหรือเม่ือมีโอกาสไปรวมประชุมกลุม ยอย ในวิชาตางๆ และยังไมรูจ ักกับเพ่ือนในกลุม โดยใหปฏิบัติตามหลักการและวิธีการแนะนําตนเองที่เรียน มาแลว 3. เมื่อมีโอกาสที่จะทักทายปราศรัย หรือแนะนําตนเองใหผ ูเ รียนไดฝ กปฏิบัติจริงตามหลักการ และวธิ กี ารทีไ่ ดศ ึกษามาแลวและสงั เกตผลหากมีขอ บกพรอ งผดิ พลาดใหปรับปรุงแกไ ขใหถ ูกตอง 4. ใหผูเ รียนเรียงกันออกมาเลา เหตุการณใดก็ไดห นา หอ งและใหผูฟงวิจารณในหัวขอเน้ือหา วธิ ีการถายทอด และบคุ ลิกภาพของผพู ดู วา เขา หลักเกณฑใ นการเปนนกั พูดที่ดีหรอื ไม

ห น า | 31 การสนทนา การสนทนา หมายถึง การพูดระหวางบุคคลต้ังแต 2 คน ข้ึนไป ผลัดกันพูดและผลัดกันฟง การสนทนามีหลายลักษณะ อาจจะเปนลักษณะที่ไมเ ปนแบบแผนคุยตามสบายไมจํากัดเร่ืองที่สนทนา เชน การสนทนาในครอบครัว การสนทนากันในเพื่อนผูเรียนท่ีรูจักสนิทสนมกัน เปนตน แตใ นการ สนทนาบางครัง้ เปน การสนทนาท่ีมีแบบแผน ซึ่งตองมีการตระเตรียมลว งหนา สวนใหญจะเปน การ สนทนาเชิงวิชาการ แตใ นท่ีน้ีจะพูดถึงการสนทนาท่ีไมเปน แบบแผน คือการสนทนากับบุคคลท่ีรูจัก คุน เคย และบุคคลแรกรูจัก การสือ่ สารลักษณะน้ีมีความสําคัญและเราไดใ ชเ ปนประจําย่ิงในครอบครัว ในที่ทํางาน ในสถานศึกษาหรือในกลุม ของผูเรียน ถา มีการสนทนากันดวยดี ก็จะนําความสัมพันธ ฉันพนี่ อง ฉันมิตรมาให กระทําสิง่ ใดก็ราบรน่ื เกิดความสามัคคีและนําความสุขมาใหแตในทางตรงขา ม ถาการสนทนาไมเ ปน ไปดว ยดี ก็ยอ มกอใหเกิดการแตกราว ขาดสามัคคี มีแตความสับสนวุน วาย การสนทนาระหวา งบุคคลทรี่ ูจ กั คุน เคยมีสิ่งสาํ คญั ทต่ี อ งนกึ ถึงอยู 2 เรอ่ื ง คอื เรอ่ื งที่สนทนาและคุณสมบัติ ของผรู ว มสนทนา ก. เร่ืองท่สี นทนา เรอ่ื งทน่ี าํ มาสนทนา จะทาํ ใหก ารสนทนาดาํ เนนิ ไปดว ยดีมผี ลดตี อ ท้งั สองฝายนั้น ควรมลี กั ษณะดงั น้ี 1. ควรเปนเรอ่ื งที่ทั้งสองฝายมีความรูและความสนใจรว มกันหรอื ตรงกนั 2. ควรเปน ขา วหรือเหตุการณที่เกิดขึน้ ในชวงเวลาน้ัน ๆ เชน เปน ขา วในหนังสือรายวัน ภาวะเศรษฐกิจ ปญ หาการครองชีพ เหตกุ ารณท างการเมอื งในขณะนัน้ เปน ตน 3. ควรเปนเร่ืองท่ีเหมาะกับโอกาส กาลเทศะ และเหตุการณ เชน ถา เปน การสนทนางานมงคล ก็ควรพูดแตส่ิงที่เปนมงคลเปน ส่ิงดีงาม ไมพ ูดในสิ่งท่ีไมเปน มงคล หรือเร่ืองรายในขณะเดียวกัน ถา เปน งานที่เศราโศกกลบั ไปพดู เร่อื งสนกุ สนานก็ไมสมควร 4. ควรเปนเรื่องที่ไมสรางความวิตกกังวล ความเครียดใหกับคูสนทนา ควรเปน เรื่องที่ทําให เกดิ ความพอใจความสบายใจหรอื ความสนกุ สนาน เรื่องท่คี วรงดเวนท่จี ะนาํ มาสนทนาไดแก 1. เรอ่ื งสว นตวั ของตนเองและเรอ่ื งท่คี ูสนทนาไมม ีสว นเกีย่ วขอ งดว ย 2. เรอ่ื งท่เี ปนการนนิ ทาผอู นื่ เร่ืองทีไ่ มเปน สาระแกน สาร 3. คยุ โวโออ วดความสามารถของตนเอง 4. เร่ืองความทุกขร อ นของตน ความโชครายเพื่อขอความเห็นใจ ยกเวน การสนทนากับ ผใู กลชิดสนทิ สนมกนั จรงิ ๆ

32 | ห น า ข. คุณสมบัติของผูร ว มสนทนา 1. มีความรอบรูในเรื่องตา งๆ พอสมควร มีการติดตามเหตุการณเปล่ียนแปลงของบานเมือง และโลกอยเู สมอ 2. ใชถอยคําสุภาพ ระมัดระวังในการใชภาษาใหเหมาะสมเปนกันเอง แสดงการเอาใจใส และกิริยาทาทางยิ้มแยม แจม ใส มีการขอโทษ ขออภัยเมื่อพูดผิดพลาด มีการขานรับดว ยคํา ครับ คะ ใชค รบั ใชค ะ จรงิ ครบั ถูกแลว คะ 3. เปนผูพ ูดและผูฟงท่ีดี ใหโ อกาสคูสนทนาไดพ ูดขณะท่ีเขาพูดไมจ บก็ตอ งรอไวกอน แมจะเบอ่ื หนา ยก็ตอ งอดทนเก็บความรูส ึกไว ไมแสดงกิริยาอาการเบื่อหนา ยใหเห็น ใหโอกาสคูสนทนา ไดพ ูดและแสดงความคดิ เหน็ ใหม ากท่ีสุด 4. รูจักสังเกตความรูส ึกของคูส นทนา ซ่ึงจะแสดงออกทางสีหนา ทา ทางและนํ้าเสียง คําพูด ถาหากสังเกตเห็นวาคูสนทนาไมส นใจฟง ไมกระตือรือรน ดูสีหนา แสดงความเบ่ือหนายก็ใหเปลี่ยน บรรยากาศดว ยการเปล่ียนเรื่องสนทนา หรือพยายามสังเกตใหท ราบถึงสาเหตุที่ทําใหคูสนทนาไมส นใจ เกิดการเบื่อหนายแลว จึงแกไ ขตามสาเหตุน้ัน เชน เห็นวา คูสนทนามีกิจธุระท่ีจะทํา เราก็ปรับเวลาของ การสนทนาใหส น้ั เขา หรอื ใหพอเหมาะพอควร 5. พูดใหกระชับตรงประเด็น ใหร ูว าส่ิงใดควรพูด สิ่งใดไมค วรพูด ส่ิงใดคูส นทนาพอใจ สิ่งใดคูส นทนาไมพ อใจ ไมพูดขม ขู ไมผูกขาดการพูด หากคูส นทนาผิดพลาดไมควรตําหนิโดยตรง ควรมวี ิธกี ารและใชคําพูดท่ีแยบยลเพื่อใหเขารูสึกไดเ อง การสนทนากับบุคคลแรกรจู กั บุคคลทเี่ พิ่งรูจกั กนั ท้งั สองผา ยยังไมร ูถ ึงภูมิหลงั นิสัยรสนยิ ม พื้นฐานความรู ความคิดการสนทนา กับบุคคลแรกรูจ กั ควรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. สรา งความคุนเคยดวยการบริการหรอื แสดงความเออ้ื เฟอ ดว ยวธิ ีตา ง ๆ 2. สงั เกตพฤตกิ รรมของคูสนทนา เพือ่ จะไดท ราบลกั ษณะบางอยา งของคูส นทนา 3. เร่ิมทักทายดว ยถอ ยคาํ สภุ าพแสดงถงึ ความเปนมติ ร 4. พูดเรื่องทั่วๆ ไป อาจจะเปน ขาวดัง เหตุการณล มฟาอากาศ เมื่อสังเกตไดว าผูสนทนาชอบ เรอ่ื งประเภทใด ก็จะไดสนทนาเรอ่ื งนน้ั ตอ ไป หากเหน็ วาคูส นทนาไมช อบเรอ่ื งใดก็จะไดเปลย่ี นเรอ่ื ง 5. เม่ือเห็นวา มีความคุนเคยมากแลว ก็สามารถใชห ลักของการสนทนากับบุคคลที่รูจ ักคุน เคย มาใชก บั บุคคลดงั กลา ว

ห น า | 33 กิจกรรมท่ี 2 1. ใหผ ูเ รียนแบง กลุม เพ่อื ฝกการสนทนาในวนั พบกลุม โดยใหแ บง กลุมๆ ละ 5 – 6 คน แยกเปน ผูส นทนา 3 – 4 คน และเปน ผูส ังเกตการณ 2 คน ในขณะกลุมสนทนากันใหผ ูส ังเกตการณบันทึก รายละเอียดของการสนทนาของกลุม ในหวั ขอ ตอ ไปน้ี 1.1 หัวขอเรื่องที่สนทนา มีเรื่องอะไรบา ง เรื่องเดียวหรือหลายเรื่อง และใหวิเคราะหถ ึง ประโยชนข องเรอ่ื งนน้ั ๆ 1.2 ขณะท่ีคนหน่ึงพูด คนอ่ืนๆ ฟงหรือไมหรือมีพฤติกรรมอยา งไร ใหแ ตละกลุม แสดง ความคิดเห็นเชิงวิจารณผูพ ูดและผูฟ ง เชน บุคคลใดในกลุมที่พูดมากทีส่ ุดและบุคคลใดพูดนอยทีส่ ุด พูดตรงประเด็นหรือไม การใชภาษา อารมณข องคูสนทนาหรือผูฟง พฤติกรรมหรือคําพูดใด ท่ีไมเ หมาะสม 2. เม่อื เสร็จส้ินการสนทนาแลว ใหผสู ังเกตการณเ สนอขอมลู รายละเอียดตอ กลุม แลว ใหช วยกัน เขียนบทสนทนาตามรายละเอียดท่ีกลุม ไดส นทนาไปแลว พรอ มขอ สังเกตผูอ ่ืนใหค รูประจํากลุม ตรวจ และใหคําแนะนาํ การสมั ภาษณ การสัมภาษณมีอยูหลายลักษณะหลายระดับแตในระดับน้ีจะขอกลาวเฉพาะสว นท่ีจําเปน ซ่ึงผูเรยี นจะตอ งนาํ ไปใชเทา นน้ั ก. ผูสัมภาษณ ควรมกี ารเตรยี มตวั และปฏบิ ัตดิ งั น้ี 1. ตอ งมีการตดิ ตอ ประสานงาน นดั หมายกับผูใหสัมภาษณไวลว งหนา พรอ มทั้งกําหนดวัน เวลาทีจ่ ะสัมภาษณและบอกจุดประสงคข องการสมั ภาษณ เพือ่ ผทู ่ใี หส ัมภาษณจ ะไดเ ตรยี มตวั ไดถ ูกตอง 2. เม่ือประสานงานแลว ผูสัมภาษณควรเตรียมตัวต้ังแนวคําถามท่ีจะไปสัมภาษณไวเ ปน ประเดน็ ๆ ตามวตั ถุประสงคท ี่วางไว 3. ศึกษาเรอ่ื งที่จะสัมภาษณใหเขา ใจ 4. เมือ่ ไปพบผูใ หส มั ภาษณตอ งตั้งคําถามใหช ดั เจน เขา ใจงา ย ใชภ าษาสภุ าพ 5. ควรเตรียมการบันทึกภาพ เสียง และขอ ความ เตรียมอุปกรณเ ครือ่ งมือใหเ รียบรอยกอ น เพอ่ื ใหการบันทึกสมบูรณไ มผ ิดพลาด 6. รักษาเวลานัดหมาย เวลาขณะสัมภาษณใหเปนไปตามที่กําหนดนัดหมายไว อยา ไดถ าม นอกประเดน็ และอยา ยืดเยอื้ โดยไมจ าํ เปน ข. ผใู หส ัมภาษณ ผูใ หสัมภาษณมักจะเปนบุคคลสําคัญ ผูป ระสบความสําเร็จในชีวิต ในอาชีพ ผูมีความรู ฯลฯ สวนผูเรียนเองก็มีโอกาสเปนผูใหส ัมภาษณไดเ หมือนกัน เชน เมื่อไปสมัครงาน สมัครเขาเรียนตอ หรือ แสดงความคิดเห็นตอ สือ่ มวลชนในเรื่องตา งๆ เหลาน้ี เปนตน วิธีปฏิบัติตน เมื่อเปนผูใหสัมภาษณควร กระทําดงั น้ี

34 | ห น า 1. สรา งบุคลิกภาพใหด ี ดวยการแตง กายใหสะอาดเรียบรอยประณีต สว นตา งๆ ของรางกายตอง สะอาดเรยี บรอ ยเหมาะสม 2. รักษาเวลานดั หมาย แมจะเปนฝายคอยก็ตองใหพรอมตามเวลาที่นดั หมาย 3. สรางความมน่ั ใจดว ยการเตรยี มใหพรอมไมใหประหมา ต่ืนเตน เคอะเขิน ขมใจไมใหกังวล สง่ิ ใดๆ 4. พูดใหช ดั เจน เสยี งหนกั เบาและน้าํ เสยี งใหพอดีเหมาะสม ใชภ าษาใหเ หมาะสมกับกาลเทศะ หลีกเล่ียงการใชภ าษาปากหรอื คําแสลง ไมพ ูดยกตนขม ทา นไมพดู โออวด 5. ตั้งใจตอบคาํ ถามและตอบใหตรงประเด็น การขยายความพูดใหกระชับ ไมเยิ่นเยอ มีปฏิภาณ ไหวพรบิ แสดงความคดิ เหน็ อยางมีเหตุผล หากส่งิ ใดท่ตี อบไมไ ดก ใ็ หอ อกตวั อยา งนมุ นวล เชน บอกวา ไมค อ ยสนั ทดั หรอื ไมสูจะมีความรูในเรอ่ื งน้ี เปนตน 6. ตอบคาํ ถามอยางสุภาพแสดงไมตรจี ติ และความเตม็ ใจทีจ่ ะใหส มั ภาษณ กจิ กรรมท่ี 3 ใหผเู รยี นฝก การสัมภาษณด ว ยการแบงกลุม ออกเปนกลมุ ยอ ยกลุมละไมเกนิ 5 คน แลวสมมุติเปน ผสู ัมภาษณและเปน ผใู หส ัมภาษณ ฝายละก่ีคนแลว แตความเหมาะสม โดยมีขอกาํ หนดและแนวทางฝกดงั น้ี 1. รว มกาํ หนดเรอ่ื งทีจ่ ะสัมภาษณแ ละตัง้ จุดประสงคของการสัมภาษณ 2. แตละฝา ยเตรียมการสัมภาษณ ศึกษาเรอ่ื ง ตั้งคําถาม หาแนวตอบ ฯลฯ 3. ปฏบิ ัตกิ ารสมั ภาษณ 4. บันทึกบทสมั ภาษณ 5. ใหครู กศน. และเพอ่ื นผูเ รยี นประเมินและใหค ําแนะนาํ การใชและการพูดโทรศัพท การสือ่ สารดวยการพูดทางโทรศัพทในปจจุบันมีแพรห ลายโดยท่ัวไป มีทั้งโทรศัพทสาธารณะ ในระดับตําบล หมูบา น โทรศัพทสวนตัวก็ขยายไปทั่วเกือบทุกชุมชน การเรียนรูวิธีการใชและการพูด โทรศพั ทจ งึ เปนสง่ิ จําเปนสาํ หรบั ผเู รยี น เพราะจะไดใชใหเ กดิ ประโยชนส งู สุดและประหยัดคาใชจาย วิธีการใชโทรศพั ทแ ละพูดโทรศพั ทม ขี อ ควรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 1. ตองศึกษาใหร ูแ ละเขา ใจการคนหารายชือ่ และหมายเลขโทรศัพทจากสมุดโทรศัพทและมี สมุดโทรศัพทห รือเครื่องบันทึกหมายเลขโทรศัพทส วนตัว การบันทึกหมายเลขโทรศัพทมือถือ ของผูที่ จะตองตดิ ตอ เปน ประจาํ 2. เมอื่ โทรไปแลวมีผรู บั ใหผ รู บั บอกช่อื และสถานท่รี บั โทรศพั ททนั ท่ี เชน

ห น า | 35 “สวสั ดีคะ บานอยเู ปน สขุ คะ” “สวสั ดีครบั ศนู ยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอาํ เภอเมืองสงขลาครบั ” “สวสั ดีคะ 2816286 คะ ” 3. ถาผโู ทรศพั ทเขา มาตอ งการพูดกับคนอ่ืน และบุคคลนัน้ อยูก็อาจตอบกลบั ไปวา “กรุณารอสกั ครูน ะคะ (นะครบั )” แลวรบี ไปตามบุคลนั้นทันที ถา ผูท ่ีเขาตอ งการพูดดวยไมอยูห รือไมวางจะดว ยกรณีใดๆ ก็ตาม ควรชี้แจง ใหทราบอยา งสุภาพ เชน “คุณสมโภช ไมอยคู รบั กรณุ าโทรมาใหมนะครบั ” หรอื “คุณเออ้ื จติ กาํ ลงั ตดิ ประชุมคะ จะมีอะไรส่ังหรอื ฝากไวหรอื เปลาคะ ฯลฯ” 4. ถา เกิดขอ ผิดพลาดหรือมีปญหาในขณะใชโทรศัพทค วรกลา วคําขอโทษและรีบช้ีแจง ขอ ขดั ขอ งใหทราบ “ขอโทษครบั คณุ ตอ ผิดครบั ” หรอื “ไมเปนไรครบั ” 5. การพดู โทรศพั ททุกคร้ัง ตองพดู อยางสุภาพใชนาํ้ เสียงใหพอดีสั้นกระชับไดใ จความและตรง ประเด็น อยาพูดเร็วหรือใชเสียงดังเกินไป ไมพูดเรื่องไรส าระยืดยาวเพราะจะเสียคา บริการมาก และเสีย มารยาททําใหผูอ่ืนทีจ่ ะใชโทรศพั ทเครอ่ื งนน้ั ตองคอย 6. การรับโทรศัพทแ ทนคนอ่ืน และผูโ ทรศัพทต ิดตอ ฝากขอ ความไวตอ งจดบันทึกขอความให ครบถวน และอาจขอรายละเอยี ดเพิม่ เตมิ ใหช ดั เจน เม่อื จดบนั ทกึ แลวควรอานทานใหผูท่ีติดตอ มาฟง เพ่ือ ตรวจสอบความถูกตอ งวา ครบถว นตามความประสงคห รือไม หากไมครบถว นจะไดเพิ่มเติมและตอ งลง ช่อื ผบู ันทกึ พรอม วนั เวลาท่ีรบั โทรศพั ท การพดู ตอชมุ ชน 1. เปน วธิ ีทสี่ ะดวกรวดเรว็ ท่ีจะเผยแพรความคดิ เหน็ ของบุคคลตอ สาธารณชนไดอยา งกวา งขวาง ความคดิ เหน็ น้ีอาจเปนไดทั้งในทางสนบั สนนุ และคดั คาน 2. เปนวิธีการหน่ึงในการถายทอดวัฒนธรรมการปลูกฝง คุณธรรม การเผยแพรค วามรู และวทิ ยาการใหมๆ สูประชาชน เชน เรื่องเกี่ยวกับวัฒนธรรมพ้ืนบาน ปาฐกถาธรรม การเผยแพรค วามรู ทางการเกษตร การอตุ สาหกรรม เปนตน 3. เปน วิถีทางท่ีทําใหม นุษยส ามารถช้ีแนะการแกป ญ หาสิ่งแวดลอ ม ปญ หาการจราจร ปญหา ทางดา นเศรษฐกิจ เปนตน นอกจากการพูดตอชุมชนโดยการประชุมรว มกัน หรือการพูดในที่สาธารณะ เชน การหาเสียง การพูดโฆษณาสินคา ตา งๆ แลว ยังมีการพูดอีกวิธีหน่ึง ซึ่งเปนการพูดผา นสือ่ มวลชน โดยผานทาง

36 | ห น า โทรทัศนหรอื วิทยุ ผูเรียนเคยเห็นเคยฟงวิธีการพูดเชนน้ีมาบา งแลว อาทิ การพูดสัมภาษณ การเปนพิธีกร การสนทนา การโฆษณา การเลา เรอ่ื ง เปนตน การพดู โดยผานส่ือมวลชน จะมผี ฟู ง หรอื ผูชมทว่ั ประเทศ ผูด ําเนินรายการจะตองคํานึงถึงวิธีการ พดู ดงั น้ี 1. วิธกี ารพดู ท่นี า สนใจ เรา ใจ สนกุ สนาน 2. ภาษาทใี่ ชตอ งสภุ าพ เหมาะสมกับกาลเทศะและบุคคล กระชับเขาใจงา ย 3. ใหเ กียรติแกผ ทู ่ีกําลงั พดู ดว ยหรอื ผูทกี่ ลา วถึง 4. ไมพ ดู กาวรา ว หรอื เสียดสผี ูอืน่ ผเู รยี นเคยไดรบั เชิญใหพ ูดตอ ชุมชนไหม? ถาเคย ทบทวนซิวาเคยพูดโดยวิธีใด ขอใหอ านตอไป แลวจะรูวาท่ีพูดน้ันอยูในวิธีใดของ ประเภทการพูด ประเภทของการพูดตอชุมชนอาจแบง ไดห ลายวธิ ี ดงั น้ี 1. แบง ตามวิธีการนาํ เสนอ มี 4 ประเภท คือ ก. การพูดโดยฉับพลัน คือ การพูดท่ีผูพูดไมรูตัวลวงหนามากอน เชน การไดร ับเชิญให พดู อวยพรในงานวนั เกดิ งานมงคลสมรส เปน ตน ข. การพูดโดยอาศัยตนราง คือ การพูดท่ีผูพ ูดรูตัวลวงหนามีเวลาเตรียมรางขอความท่ีจะพูด และวสั ดุอปุ กรณไวกอ น การพดู ดว ยวธิ ีน้ีผพู ูดจะมีความมนั่ ใจในการพูดมากกวาการพดู โดยฉบั พลัน ค. การพูดโดยวิธีการทองจาํ คือ การพูดท่ผี ูพูดตอ งเตรียมเขียนตนฉบับที่จะพูดอยางละเอียด แลว ทองจาํ เนอ้ื หาทั้งหมดจนขน้ึ ใจ การพูดวธิ ีน้ไี มใครเ ปน ธรรมชาติ เพราะถา ผูพ ูดลืมตอนใดตอนหน่ึงก็ จะทําใหเ สยี เวลาคิด ง. การพูดโดยวิธีอานจากราง คือ การพูดโดยอานจากตนฉบับที่เตรียมไวอยา งดี สว นมาก มกั จะใชในโอกาสสําคญั เชน การกลา วปราศรัย การกลา วเปด ประชุมการกลาวใหโ อวาท 2. แบง ตามความมุงหมาย มี 4 ประเภท คือ ก. การพดู เพอ่ื ใหความรหู รอื ขอเท็จจริง เปนการพูดเพื่อใหข อ มูลหรือเพื่อแจงเรือ่ งราวตา งๆ ทเี่ ปน ประโยชน หรอื มีความสาํ คญั สําหรับผูฟ ง การพูดประเภทน้ผี ูพดู อาจจะใชว ิธีพูดหลายรูปแบบ เชน อาจจะใชวธิ ีเลา พรรณนาวจิ ารณ อธิบาย ข. การพูดเพ่ือโนมนาวใจ เปนการพูดเพื่อใหผ ูฟง เกิดความเชื่อถือ ศรัทธา มีความคิดเห็น คลอ ยตาม เชน การโฆษณาสนิ คา การพูดหาเสยี ง ค. การพูดเพื่อจรรโลง เปนการพูดเพื่อยกระดับจิตใจใหสูงขึ้น และเพ่ือใหเกิด ความสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ คลายเครยี ด เชน การกลาวคาํ สดดุ ี การเลานิทาน การเลาประสบการณ

ห น า | 37 ง. การพูดเพอื่ คน หาคาํ ตอบ เปนการพูดที่มงุ หมายใหผฟู งชว ยคดิ แกปญหา เชน การสัมมนา รายการคุณบอกมา 3. แบง ตามเนื้อหาท่จี ะพดู เชน เนอ้ื หาเกย่ี วกบั เศรษฐกิจ การเมอื ง วิทยาศาสตร 4. แบงตามโอกาสท่จี ะพูด อาจแบงกวา ง ๆ ได 3 โอกาส คือ ก. โอกาสท่เี ปนทางการ เชน การกลาวปราศรัย การใหโ อวาท ข. โอกาสกึ่งทางการ เชน การบรรยายสรปุ เมื่อมีผูเย่ยี มชมสถานท่ี ค. โอกาสท่ีไมเปนทางการ เชน การสังสรรคกับเพื่อนเกา การเลาเรื่องตลกใหที่ประชุมการ พบปะสงั สรรคก ับเพอ่ื นรวมงานเนอ่ื งในวนั ขึน้ ปใหม เปนตน 5. แบงตามรปู แบบ มีดงั น้ ี ก. การสนทนาตอ หนาชุมชน คอื รปู แบบที่มผี ูพูดสองคนหรือมากกวา น้ันสนทนาซึ่งกันและ กนั เชน รายการสนทนาปญ หาบา นเมอื ง ข. การปาฐกถา ผปู าฐกถาเปนผูเชี่ยวชาญเฉพาะดา น ไดศ ึกษาคน ควา มาอยางละเอยี ด ค. การอภิปรายเปน คณะ คือ การพดู ของคณะบุคคลประมาณ 3 – 5 คน พูดแสดงความรู และ แลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ ตอ หนา ผฟู ง เปนจาํ นวนมาก ง. การซักถามหนาทีป่ ระชุม คือการพูดหนา ประชุมโดยแบง ผูพูดออกเปน 2 กลุม กลุมหน่ึง เปน ตัวแทนของผูฟง จํานวน 2 – 4 คน มีหนา ที่ซักถาม อีกกลุม หน่ึงเปน วิทยากร ประมาณ 2 – 4 คน เปนผตู อบคาํ ถาม จ. การโตวาที เปนการพูดโตแยง ระหวางบุคคล 2 ฝาย ฝา ยหน่ึงเปน ฝา ยเสนอญัตติ อีกฝา ย หนง่ึ เปน ฝา ยคาน มีกรรมการตดั สินชี้ขาดใหฝ ายหนง่ึ ฝา ยใดเปนฝายชนะหรอื เสมอ การเตรยี มการพดู ตอหนา ชมุ ชน การพูดตอหนาชุมชนน้ัน ผูฟ งสว นมากก็ต้ังความหวังไววาจะไดรับความรูห รือประโยชนจาก การฟง ผูพ ูดจึงตองเตรียมตัวเปน อยา งดี เพราะการเตรียมตัวจะชว ยใหผูพูดมีความม่ันใจกลาที่จะแสดง ความคิด ความเห็น การพูดดวยความม่ันใจยอมจะทําใหผูฟง เกิดความเชื่อถือ ประทับใจใน การพดู ผูพูดแตละคนอาจใชวธิ กี ารเตรียมตัวไดตา งๆ กัน ดงั น้ี 1. การกําหนดจุดมุง หมายของการพูด ผูพูดควรกําหนดใหช ัดเจนทั้งจุดมุงหมายท่ัวไป และจุดมุง หมายเฉพาะเรื่อง เชน การใหเลา ประสบการณเกี่ยวกับการทํางาน จุดมุงหมายทั่วไป คอื ใหความรู จดุ มุงหมายเฉพาะ คือ วิธีการทํางานและอปุ สรรคตา งๆ ท่ไี ดพ บ

38 | ห น า 2. การวเิ คราะหผูฟ ง กอ นท่ีจะพูดทุกครัง้ ผูพูดควรจะไดพ ิจารณาผูฟ ง อยางละเอียดวา ผูฟง สวนใหญ สนใจหรือชอบเกี่ยวกับเร่ืองใด โดยผูพูดควรเตรียมขอมูลและการใชภาษาใหเ หมาะกับเพศวัย สถานภาพทาง สงั คม (โสดหรอื มีคสู มรสแลว ) อาชพี พน้ื ความรู ความสนใจตลอดจนทศั นคติของกลมุ ผูฟง 3. การกําหนดขอบเขตของเร่ืองท่ีจะพูด ผูพ ูดตอ งมีเวลาเตรียมตัวในการพูด ผูพูดจึงควรพิจารณา เร่ืองท่ีจะพูดวา ตนเองมีความรูในเร่ืองน้ันๆ เพียงใด หากไมมีความรูเ พียงพอก็ควรหาความรูเพ่ิมเติม และกาํ หนดขอบเขตของเรือ่ งใหเ หมาะกบั ผูฟง เชน เปน เดก็ เลก็ เปน วยั รุน หรอื เปน ผใู หญ เปนตน 4. การรวบรวมเนือ้ หาท่ีจะพูด การพูดใหผ ูอ่ืนฟง ผูพ ูดตอ งเตรียมรวบรวมเนื้อหาใหดีเพื่อผูฟง จะไดร ับประโยชนมากท่ีสุด การรวบรวมเน้ือหาอาจทําไดโ ดยการศึกษา คนควา การไตถามผูรู การสัมภาษณ และอาจใชอปุ กรณชวย เพอ่ื ใหผฟู ง เขาใจไดงา ยขึ้น 5. การทําเคาโครงลําดับเรือ่ งท่ีจะพูด เพื่อใหก ารพูดเปน ไปตามลําดับขั้นตอนไมส ับสน ผูพ ูด ควรทาํ โครงเรอ่ื ง ลําดับหวั ขอ ใหดี เพือ่ กันการหลงลืมและชว ยใหเ กดิ ความมนั่ ใจในการพดู 6. การฝกซอมการพดู ผูพ ดู ควรหาเวลาฝกซอ มการพูดของตนเสียกอน เม่ือถึงเวลาพูดจะไดพูด ดว ยความม่ันใจ ในการฝกซอ มน้ันควรคํานึงถึงบุคลิกลักษณะ ทายืนหรือน่ังกิริยาอาการ การใชเสียง การใชสายตา ถามีผฟู งอาจจะชวยตชิ มการพูดในขณะฝก ซอมได กิจกรรมท่ี 4 1. ใหผ ูเรียนฟงการสนทนาทางโทรทัศน รายการที่สนใจและเปนรายการเดียวกัน เชน รายการ สนทนาปญหาบา นเมือง รายการตรงประเด็น ฯลฯ เม่ือฟงแลวใหผ ูเ รียนบันทึกการพูดของผูด ําเนิน รายการ และผูรวมสนทนา วา มีวิธีการพูดอยางไร ภาษาที่ใชเ หมาะสมหรือไม มีการพูดกา วรา วหรือ เสียดสีผูอ่ืนบางหรือไม ฯลฯ แลวนํามาสนทนาแลกเปลีย่ นความคิดเห็นกันในวันพบกลุม หรือตัดตอ ขอความจากสือ่ ส่งิ พมิ พมาอา นและใหว จิ ารณขอ ความน้ัน ๆ ก็ได 2. ใหผูเรยี นสงั เกตการพูดใหข าวของบุคคลสําคัญและนักการเมืองแตละคนทางสถานีวิทยุและ โทรทัศน แลวพจิ ารณาวาการใหข า ว หรอื การแสดงความคิดเห็นน้ันควรเช่ือหรือไม เพียงใด เพราะเหตุ ใด แลว นํามาสนทนาแลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ กนั เม่อื มีโอกาสพบปะกันหรอื ในวนั พบกลุมผูเรียนอาจจะ ฟงการพูดแสดงทรรศนะของนกั การเมอื งจากเทปบันทึกเสยี งแลว นํามาสนทนากันก็ได 3. สมมติเหตกุ ารณใหผเู รยี นออกมาสนทนากันทางโทรศพั ท ใหเพอ่ื นๆ วจิ ารณ การพดู แสดงความคดิ เหน็ การพูดแสดงความคิดเห็นเปน ลักษณะการพูดที่จะใชในการปรึกษาหารือกันในกลุมยอ ย เพ่อื หาแนวทางในการแกป ญหา เชน ปญ หาการเรยี น ปญ หาในการดาํ เนนิ ชวี ิต ปญ หาของชุมชนพนื้ ฐาน

ห น า | 39 การแสดงความคิดเห็นเปน การใชทักษะการฟง การอาน การพูดและการคิดใหสัมพันธก ัน ตองอาศัยการฝก ฝนใหเ กิดความชํานาญ เพราะการพูดแสดงความคิดเห็นตอ งใชท ั้งความรู ความคิด เหตุผลหรือหลักการ ทฤษฎีตางๆ หลายอยา งประกอบกัน ความคิดน้ันจะถูกตองเหมาะสม มีคุณคา นา เชือ่ ถือ การพูดแสดงความคิดเห็นจึงตอ งใชความรอบคอบใหเ หตุผล มีใจเปน กลาง บริสุทธิ์ใจ ไมม ีอคติ มีการฝก ฝนจนเกดิ ความชํานาญรับผิดชอบในส่ิงทพ่ี ูด น่เี ปน หลกั ของการพดู แสดงความคดิ เหน็ การพดู ในที่ประชุม ผูเ รียนทราบมาแลว วาการประชุมมีหลายประเภทหลายลักษณะท้ังการประชุมกลุมยอย การประชุมกลุม ใหญ การประชุมเชิงวิชาการ การประชุมเชิงปฏิบัติการ ฯลฯ แตบุคคลท่ีมีบทบาทที่จะ ตอ งพูดในที่ประชุมท่ีสําคัญน้ันมีเพียง 2 ฝา ย คือ ประธานในที่ประชุมและผูเขารวมประชุม บุคคลทั้ง 2 ฝายน้ีจะตอ งรูจ ักหนา ท่ีและมารยาทของการพูดท่ีในประชุม มิฉะน้ันการประชุมก็จะไมเ รียบรอ ย และไมบรรลผุ ลตามวตั ถุประสงค ประธานในทป่ี ระชุม จะตอ งปฏิบัติตามหนาท่ีและมารยาทในการพดู ดงั น้ี 1. แจง ใหทราบถงึ วตั ถุประสงค ปญหาหรือประเด็นท่ีนาคิดของการประชุมใหสมาชิกไดท ราบ และพจิ ารณากอ นดาํ เนนิ การประชุม 2. พูดตามหัวขอ หรือวาระการประชุมอยางสั้นๆ ไดเ นื้อหาสาระและอยา ถือโอกาสของการเปน ประธานผกู ขาดการพูดแตเพยี งผูเดยี ว 3. ใหโอกาสแกผเู ขารว มประชุมแสดงความคิดเห็นไดอยา งเสรี กวา งขวางเปนอิสระและทั่วถึง ประธานคอยสรุปความคดิ เหน็ ขอ เสนอตา งๆ ใหกระชับ ตรงประเดน็ และเปนคนสดุ ทาย 4. ใชค ําพูดสรางบรรยากาศท่ีดี มีความเปน กันเองเพื่อใหผูเ ขา รว มประชุมกลา แสดงความคิด เหน็ และเพ่ือใหการประชุมเปนไปดว ยความราบรน่ื 5. ควบคุมการประชุมใหเปน ไปตามระเบียบวาระและรักษาเวลาในการประชุมใหเปน ไปตาม กําหนด หากผูเขา รวมประชุมพูดแสดงความคิดเห็นมากจนเกินเวลาหรือพูดไมตรงประเด็น ประธาน ตองเตอื นใหพดู รวบรดั และพูดใหตรงประเดน็ ผเู ขารว มประชุม จะตองปฏบิ ัตติ ามหนา ที่และมารยาทในการพดู ดงั น้ี 1. พูดแสดงความคิดเห็นหรืออภิปรายอยางมีเหตุผล ยอมรับฟง ความคิดเห็นของบุคคลอื่น พูดดว ยใจเปนกลางไมใ ชอ ารมณห รือนําความขัดแยง สวนตัวกับผูเขารวมประชุมมาเก่ียวขอ งกับการพูด และแสดงความคดิ เหน็ ในท่ปี ระชุม 2. เขา ประชุมใหต รงเวลาและรักษาเวลาในการพูด ตามท่ปี ระธานกาํ หนดให 3. พูดใหไ ดใจความ กระชับ และกํากับความคิดใหเ ปน ไปตามข้ันตอนมีการโยงความคิด เหน็ ดว ยหรอื ขัดแยง ใหสมั พนั ธตอ เนอ่ื งและสอดคลอง ไมควรพดู วกวนจนจบั ประเดน็ ไมได

40 | ห น า 4. ไมควรผูกขาดการพูดแตผูเดียว หรือแสดงความคิดเห็นของตนเองเพ่ือแสดงความรอบรู เม่ือเห็นวา ประเด็นใดที่มีแนวทางท่ีดีและถูกตอ งแลวก็ควรงดเวน การแสดงความคิดเห็น มิฉะน้ันจะทํา ใหผเู ขา รว มประชุมเกดิ ความเบอ่ื หนา ย 5. ควรรักษามารยาทในการพูดในที่ประชุม อยางเชน ใชภาษาสุภาพ ไมพูดกา วราว มกี ารขออนญุ าตตอ ประธานเมอ่ื ตองการพดู ไมแ สดงกิรยิ าทไี่ มส ุภาพในท่ปี ระชุม เปนตน กิจกรรมท่ี 5 ใหผูเ รียนแสดงบทบาทสมมติพูดแสดงความคิดเห็นในที่ประชุมตามหัวขอท่ีครูกําหนด และบางคนแสดงบทบาทของผูเ ขา รว มประชุม สรุปทายมีการอภิปรายรวมกันถึงขอดี ขอดอ ยตามที่ แสดงออก การพดู รายงาน การพดู รายงาน หมายถึง การพูดเพื่อนําเสนอเรือ่ งราว ขอมูลขอเท็จจริง ผลการปฏิบัติงาน สถาน การณ ความกา วหนาของการดําเนินงานหรือผลของการศึกษาคนควา ตอกลุม หรือที่ประชุม เชน การรายงานผลการดาํ เนนิ งานตามโครงการของหนว ยงานหรืองคก รทีร่ ับผดิ ชอบ รายงานสถานการณแ ละ ความกา วหนา ของหนวยงาน รายงานผลการทดลองหรือศึกษาคน ควาของผูเรียน เปนตน การพูดรายงาน ท่ผี ูเ รยี นจาํ เปน ตองใชในชีวิตประจําวัน คือการพูดรายงานผลการทดลองและการศึกษาคนควา เพื่อเสนอ ตอครูและเพื่อนในกลุม ซึ่งมักจะเรียกวาการรายงานหนาช้ัน ดังน้ัน ผูเ รียนจะตอ งทราบถึงหลักและ วธิ ีการพดู รายงานพรอ มทงั้ หม่ันฝกฝนใหเกดิ ทักษะซึ่ง มีแนวปฏิบตั ดิ งั น้ี 1. เรยี บเรยี งเนอ้ื หาทจ่ี ะรายงานตามลําดับความสาํ คญั ไดสาระกระชับและชดั เจน 2. พิจารณาเนอ้ื หาใหเ หมาะสมกับสภาพและพน้ื ฐานความรขู องกลุมผูฟง 3. พิจารณาเนอ้ื หาท่ีรายงานใหเ หมาะสมกบั เวลาทกี่ าํ หนด 4. ควรใชภาษาในการเสนอเน้ือหาใหเ หมาะสมกับระดับของผูฟงใชภ าษาท่ีสื่อสารเขาใจงา ย ไมใชศัพทเ ทคนิค หรอื ศพั ททางวิชาการที่ยากจะทําใหผ ฟู งไมเ ขาใจ 5. มีการยกตัวอยา งสถิติ เอกสารและอุปกรณประกอบการรายงานในเน้ือหาบางตอนเพื่อให ผฟู งเขา ใจงายและชดั เจน 6. ควรเปดโอกาสใหผ ูฟง ไดซักถามขอ สงสัย เพอ่ื ผูรายงานจะไดอธิบาย 7. หากการรายงานมีเน้ือหาสาระมากเกินเวลาที่มีอยู ควรมีการพิมพเอกสารแจกลวงหนา เพือ่ ผรู ายงานจะไดช แ้ี จงเฉพาะสว นที่สําคญั เทานน้ั สวนรายละเอียดจะดูไดจ ากเอกสาร

ห น า | 41 การพูดบรรยายความรสู กึ การพูดบรรยายความรูสึก เปน ลักษณะการถายทอดความรู อารมณความรูส ึกหรือความคิดเห็น ในเรอ่ื งใดเรอ่ื งหนง่ึ โดยผูพูดมจี ุดประสงคเ พอ่ื โนม นาวใจใหผ ูฟ งคลอยตามหรือเชื่อในเรื่องน้ันๆ การพูด บรรยายความรูสึกนึกคิดออกมาใหผ ูฟง เชื่อและเห็นคลอยตามน้ัน จําเปนตอ งใชศ ิลปะในการพูด ศิลปะ ในการใชน ้ําเสียงและการแสดงกิริยาทาทางประกอบไดอ ยางเหมาะสม ตลอดจนการเลือกใชถ อ ยคําใน การพูดและการใชกลวิธีในการบรรยายความรูสกึ เชน การพดู แสดงความยนิ ดี การพูดแสดงความขอบคุณ การกลา วแสดงความเสยี ใจ การเลาเหตกุ ารณท่ตี น่ื เตน เรา ใจและการพดู ปลอบใจ เปน ตน การพดู ช้ีแจงรายละเอียด การพูดชี้แจงรายละเอียดเปนการพูดอธิบายวิธีหน่ึงที่มีจุดประสงคสําคัญ เพ่ืออธิบายหรือชี้แจง เรอ่ื งราวตา งๆ ท่ีมีผูต ิดใจสงสัยใหเ ขาใจในรายละเอียดอยางแจม แจง ชัดเจนทั้งผูชี้แจงอาจเปนคนๆ เดียว หรือเปนคณะก็ได และผูฟ งอาจจะเปนคนๆ เดียวหรือกลุมคนก็ได การพูดช้ีแจงรายละเอียดมีขั้นตอน และวิธีการดงั น้ี 1. ตอ งศึกษาทําความเขา ใจปญ หา ขอ สงสัย เหตุการณค วามตองการและสถานการณ ของบุคคล กลมุ บุคคลทจี่ ะชแ้ี จงเปนอยางดี 2. พูดเทาความถงึ ปญ หา ขอสงสัย ความตองการของผฟู ง คาํ ชแี้ จงเพ่ือเปนหลักฐานท่ีจะนําเขา สู การชี้แจงรายละเอียด 3. เร่ิมช้ีแจงรายละเอียดหรือเนื้อเรื่องท่ีเปนเหตุผลสําคัญเปน ขอเท็จจริงหรือเปนวิธีปฏิบัติ ที่ถูกตองเหมาะสม โดยใชภาษาใหเหมาะสมกับกาลเทศะ บุคคลและสถานการณใ นขณะน้ันอธิบาย ใหผ ูฟง เขา ใจในรายละเอียดใหแจมแจง ชดั เจน 4. มีการสรปุ ในสาระสําคัญ แนวปฏบิ ตั ิหรอื ขอตกลงใหช ดั เจนยิ่งขนึ้ กจิ กรรมท่ี 6 ใหผ ูเรยี นฝก การพดู บรรยายความรูสึกตอ เพอ่ื นหรอื บุคคลท่ีเกี่ยวขอ งในโอกาสอันควร ซ่ึงอาจจะ เปน การพดู แสดงความยนิ ดี แสดงความเสยี ใจหรอื การพดู เพอ่ื ปลอบใจโดยปฏิบัติตามหลักและวิธีการพูด บรรยายความรูสกึ ใหครบถว นแลว ใหประเมินการพูดของตนเองดวย

42 | ห น า การอภปิ ราย ความหมายและความสาํ คญั ของการอภิปราย การอภิปราย หมายถึง การท่ีบุคคลคณะหน่ึงจํานวนต้ังแต 2 คนข้ึนไปรว มกันพูดแสดงความรู ความคิดเห็น และประสบการณ เพ่ือใหเ กิดความรู ความคิดใหม และกวางขวางเพิ่มขึ้นหรือชว ยกันหา แนวทางและวิธกี ารในการแกป ญหารวมกนั การอภปิ ราย มีความสําคัญตอสังคมไทยเปน อยางยิง่ เพราะเปน สังคมประชาธิปไตย ซ่ึงใหส ิทธิ เสรภี าพแกคนในสังคมไดใ ชค วามรู ความสามารถรวมกันในการวางแนวทางในการดําเนินชีวิต แนวทาง ในการแกป ญหาในชุมชน สังคมและประเทศ ปจ จุบันไดน ําเอาวิธีการอภิปรายมาใชอยางกวา งขวาง ทั้งในดานการศึกษาเลา เรียนการพัฒนา ชุมชน การอนุรักษแ ละเผยแพรว ฒั นธรรม การบริหารธุรกิจ การประกอบอาชีพ การปกครองทอ งถิน่ และ ประเทศ ฯลฯ องคประกอบของการอภิปราย มีดงั น้ี 1. หวั ขอ เรอ่ื งหรือปญ หาทจ่ี ะอภิปราย 2. ผูฟง 3. คณะหรอื หนวยงานท่ีจดั การอภปิ ราย 4. คณะผอู ภปิ ราย 1. หวั ขอเร่อื งหรอื ปญหาท่ีจะอภิปราย ในการอภิปรายแตล ะคร้ังจะตองมีหัวขอ เร่ืองที่จะอภิปรายเพ่ือใหคณะอภิปรายไดแ สดง ความรู ความคิด และประสบการณในเรื่องน้ัน ใหผูฟง เขาใจใหค วามรูใ หมแ ละไดค วามรูความคิดท่ี กวางขวางข้ึนหรือไม ก็ตอ งมีประเด็นปญ หาที่นาสนใจที่คณะผูอภิปรายจะไดแ สดงความรูความคิดและ ประสบการณ ที่จะใชเปน แนวทางในการแกปญหาน้ันๆ รว มกัน หัวขอเร่ืองหรือประเด็นปญ หาท่ีจะ นํามาอภปิ รายจะตองมีคุณคาและมีประโยชนตอ กลุมผูฟ ง ซึ่งการเลือกหัวขอเรื่องและประเด็นปญ หาใน การอภิปรายมีหลกั ในการเลอื กดงั น้ี 1. เปน เรอ่ื งและปญ หาท่สี ําคัญ มสี าระที่เปน ประโยชนต อทุกฝา ย 2. เปน เรอ่ื งและปญหาที่อยใู หความสนใจของผูฟงและผูอ ภิปราย 3. เปนเรื่องและปญหาที่ผูอภิปรายสามารถท่ีจะคน ควา หาความรูและขอ มูลตาง ๆ มาเสนอ เพอื่ หาแนวทางในการแกป ญ หาได

ห น า | 43 2. ผฟู ง ในการอภิปรายบางประเภท ผูฟง กับผูพูดอาจจะเปนคนกลุมเดียวกัน เชน การอภิปรายกลุม ยอย การอภิปรายในการประชุมสัมมนา เปน ตน และในการอภิปรายบางประเภทผูฟงกับผูพูดหรือ คณะผูอ ภปิ รายแยกกลุม กนั ผฟู ง ลักษณะน้จี ะตอ งปฏบิ ัติตนเปน ผูฟง ทด่ี ี ซง่ึ จะมลี กั ษณะดงั น้ี 1. มีมารยาทในการฟง เชน ใหเ กียรติผูอภิปรายดวยการปรบมือ ต้ังใจฟงไมก ระทําการใดๆ ท่ีจะเปน การรบกวนบุคคลอน่ื ฯลฯ 2. ฟงอยา งมีวจิ ารณญาณ 3. แสดงอาการตอบสนองเปนกําลังใจแกคณะผูอภิปรายดว ยการแสดงออกทางกิริยาอาการ ยิม้ รบั ซักถามเมื่อมีโอกาสและไมแ สดงอาการเยน็ ชาเบอ่ื หนาย ฯลฯ 4. นําความรูความคิดประสบการณแ ละแนวทางแกไ ขปญหาไปใชใ หเกิดประโยชนต อตน เองและสังคม 3. คณะหรอื หนว ยงานท่ีจัดการอภปิ ราย การที่จะมีการอภิปรายเกิดข้ึนจะตอ งมีคณะบุคคลหรือหนว ยงานท่ีรับผิดชอบจัดใหม ีการ อภิปราย ซึ่งจะตอ งทําหนา ท่ีในการจัดสถานท่ีจัดเตรียมวัสดุอุปกรณ เครือ่ งมือสือ่ สารตา งๆ กําหนดวัน เวลา ประสานงาน ประชาสมั พันธ เพ่ือใหก ารอภิปรายเปนไปอยา งราบรืน่ หากผูเรียนจะจัดการอภิปราย ข้ึนคงจะตอ งตงั้ คณะทํางานทีจ่ ะชว ยกนั และตอ งมผี ูใหญไวเ ปน ที่ปรกึ ษา 4. คณะผอู ภปิ ราย คณะผูอภิปรายนับเปนองคประกอบที่สําคัญมาก ซึ่งประกอบดวยบุคคลต้ังแต 3 – 5 คน โดยมีคนหน่ึงทําหนา ที่ผูดําเนินการอภิปราย สวนที่เหลือจะเปน ผูอ ภิปราย ทั้งผูดําเนินการ อภิปราย และผูอภิปรายจะตองรูบทบาทหนา ท่ีของตน รูว ิธีการพูดและรูก ระบวนการขั้นตอนตลอดจน วธิ ีการอภิปราย การอภิปรายจงึ จะดาํ เนนิ ไปดว ยดี ก. การคัดเลือกคณะผูอ ภิปราย การคัดเลือกบุคคลที่จะมาทําหนา ท่ีคณะผูอ ภิปรายน้ัน ควรจะเลอื กบุคคลท่ีมีลกั ษณะดงั น้ี ผูด ําเนินการอภิปราย ควรเปนผูท ี่รูกระบวนการ วิธีการและขั้นตอนในการอภิปรายและวิธี ดําเนินการอภิปรายเปนอยา งดีมีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบดี เปนผูร ูเ รือ่ งราวที่จะ อภิปรายพอสมควรและรูป ระวัติของผูอภิปราย พอที่จะแนะนําได หากเปน ผูมีประสบการณใ นการ อภิปรายมาบา งกจ็ ะยงิ่ เปนการดี ผูอภปิ ราย ผูอภิปรายควรเปน ผูมีความรูค วามสามารถและประสบการณเ ชีย่ วชาญในเร่ืองท่ี จะอภปิ รายเปน อยา งดี มีความสามารถในการพูด มีปฏิภาณไหวพริบ มีอารมณด ี มีความจริงใจ มีใจเปน กลาง และมีมารยาทในการพูดอภิปราย

44 | ห น า ข. บทบาทหนาท่ขี องผูดาํ เนนิ การอภิปราย 1. ประสานและพบกบั ผอู ภปิ ราย เพอื่ พดู คยุ ทําความเขา ใจในเรอ่ื งของการอภปิ ราย 2. กลาวทักทายผฟู ง บอกหวั เร่อื งทจี่ ะอภปิ รายและแนะนาํ ผูรว มอภปิ รายแกผ ฟู ง 3. ชแี้ จงวธิ กี ารอภปิ ราย ขอบขายของเรอ่ื งและเงอ่ื นไขตางๆ ที่ผูฟ ง ควรทราบ 4. เสนอประเดน็ อภปิ รายใหผอู ภิปรายแสดงความคดิ เหน็ พรอมท้งั เชญิ ผอู ภปิ ราย 5. สรุปคําอภิปรายเปน ระยะๆ ตามความเหมาะสม ซึ่งไมจําเปนตองสรุปทุกครั้งท่ี ผูอภปิ รายแตล ะคนพูดจบใหพิจารณาตามท่ีเห็นสมควร และจะตอ งสรุปคําอภิปราย เม่ือการอภิปรายจบ สน้ิ แลว 6. ควบคุมใหผ ูอ ภิปรายรักษาเวลาการพูดเปน ไปตามขอ ตกลง และพยายาม ใหผูอภปิ รายพดู ตรงประเดน็ 7. พยายามท่ีจะสรา งบรรยากาศในการอภิปรายใหเปนกันเองและเมื่อถึงเวลาสําหรับ ผฟู งควรจะกระตุนใหผ ูฟงไดมีสว นรวมแสดงความคดิ เหน็ หรอื ตั้งคําถามใหมากที่สุด 8. เม่อื มีคําถามจากผูฟงควรพจิ ารณามอบใหผอู ภปิ รายตอบตามความเหมาะสม 9. รักษามารยาทในการพดู ไมแ สดงตนเขา ขา งฝา ยใดและไมพูดมากจนเกนิ ไป 10. กลา วสรุปคําอภิปรายและกลา วขอบคุณคณะผูอภิปราย ผูฟ ง ผูจัดและผูเก่ียวขอ ง พรอ มท้งั อาํ ลาผูฟ ง ค. บทบาทและการพูดของผอู ภิปราย 1. พบปะกับคณะกอนการอภิปราย เพื่อเตรยี มความพรอมในการอภปิ ราย 2. เตรยี มความรูความคิดประสบการณตามหวั ขอเรื่องไวใหพรอม ละเอียดชัดเจนพรอ ม ทงั้ สอื่ และอปุ กรณท ่ีจะใชป ระกอบการพดู อภิปราย 3. ใหค วามเคารพและใหค วามรว มมือผูด ําเนินการอภิปรายในขณะทําหนา ท่ี เปน ผอู ภปิ รายตลอดเวลาการอภปิ ราย 4. พูดใหตรงหวั ขอ เรอ่ื งหรอื ประเดน็ ปญหาทผี่ ูดาํ เนนิ การอภปิ รายไดกาํ หนดไว 5. รักษาเวลาในการพดู ตามท่กี าํ หนด 6. รักษามารยาทในการพูดและปฏิบัติตามหลักการพูดท่ีดี มีวาจาสุภาพ สรางบุคลิกภาพ ที่ดี แสดงกิรยิ าทา ทางใหเหมาะสม ฯลฯ ง. ข้ันตอนการอภิปราย ผูดําเนินการอภิปรายจะตองแมนยําในข้ันตอนการอภิปรายเพราะจะเปน ผูค วบคุมและ ดาํ เนนิ การอภปิ รายใหเ ปนไปตามลําดับขั้นตอนนน้ั ๆ ซงึ่ ลาํ ดับขน้ั ตอนของการอภปิ รายมีดงั น้ี 1. ผูดาํ เนนิ การอภิปรายกลา วเปดการอภิปราย

ห น า | 45 2. ผูดําเนินการอภิปรายแนะนําหัวขอเร่ืองหรือปญหาท่ีจะอภิปราย ขอบเขตของปญหา ความสําคญั ของปญหา จดุ มงุ หมายของการอภิปราย สดุ ทายคือ ผลทคี่ าดวา จะไดรบั 3. ผดู าํ เนนิ การอภิปรายแนะนาํ ผูรว มอภปิ ราย 4. ผูดาํ เนนิ การอภปิ ราย เชญิ ผูอภิปรายพดู ตามประเดน็ ท่ีใหห รอื ตามทต่ี กลงกันไวทีละคน 5. ผูดาํ เนนิ การอภปิ ราย สรปุ นั้นๆ เพ่ือจะโยงไปสูประเดน็ ทีจ่ ะใหผ ูอ ภปิ รายคนตอไปพูด 6. เม่ือผูอ ภิปรายพูดครบทุกคนแลว ผูดําเนินการอภิปรายจะใหโอกาสผูฟงได ถามและแสดงความคดิ เหน็ เพ่มิ เติม 7. ผูดําเนินการอภิปราย มีการสรุปคําอภิปราย ขอบคุณผูเ กี่ยวขอ งและกลา วปด การอภิปราย กจิ กรรมท่ี 7 ใหผ ูเรียนเขาฟงการอภิปรายตามโอกาสตา งๆ แลว นําประสบการณมาถา ยทอด เพ่ือจะได แลกเปล่ียนความรูแ ละแนวการดาํ เนนิ การ การโตว าที ความหมายและความสําคัญของการโตว าที การโตวาที คือ การอภิปรายแบบหน่ึง ซ่ึงประกอบดว ยผูม ีความเห็นตรงขามกันในเร่ืองใด เรอ่ื งหนง่ึ มีจาํ นวนเทา กนั ตงั้ แต 2 – 4 คน ผลัดกันพูดแสดงความคิดเห็น เพื่อจูงใจใหผูฟงเห็นคลอยตาม กับเหตุผลและความคิดของฝา ยตน ซ่ึงเรียกวา ฝา ยเสนอ ฝา ยหน่ึงและฝา ยคา นอีกฝา ยหน่ึง มีการกําหนด เวลาใหแตล ะฝา ยพูด ผูพ ูดแตละคนจะหาเหตุผลมาหักลางฝายตรงขา มและหาเหตุผลมาสนับสนุน ฝายของตนเอง โดยมีคณะกรรมการเปน ผูพ ิจารณาตัดสินวา ฝายใดมีเหตุผลดีกวา ฝา ยใดชนะหรือ เสมอกนั การโตวาทีไมมีการใหเ วลาผูฟง ไดรวมแสดงความคดิ เหน็ เหมอื นการอภิปรายประเภทอ่ืน การโตว าที เปนกิจกรรมการพูดที่มีความสําคัญในเชิงของการใชศ ิลปะการพูดเพื่อแสดง ทรรศนะ เพื่อการชักจูงใจและการโตแ ยง เปนการฝกฝนการแสดงวาทศิลปช ัน้ สูง ฝก การยอมรับฟง เหตุผล มีนํ้าใจเปนนักกีฬา และรูจักเคารพกติกาเกี่ยวกับการพูด ซึ่งปกติเราไมค อ ยจะมีกัน การโตวาที มจี ุดประสงคท่แี ทจรงิ ดงั ท่กี ลาวมามากกวาการจดั เพอื่ ความบนั เทิง ปจ จุบันมีการจัดกิจกรรมการพูดโตวาทีอยูเสมอโดยเฉพาะทางสือ่ มวลชน เชนรายการ ยอวาที แซววาที ฯลฯ แตดูเปนการใชคารมคมคายมากกวา การใชว ิธีการแหง ปญญา ไมไ ดสงเสริมการเพิ่มพูน ภมู ิปญ ญา เพยี งแตมงุ ความบันเทงิ มากกวาสาระความรู

46 | ห น า องคประกอบของการโตว าที การโตว าทเี ปน การพูดอภิปรายสาธารณะ จึงมีการแยกกลุม ผูพูดออกจากผูฟงและไมเ ปด โอกาส ใหผ ูฟง ไดม ีสว นรว มในการพูดอาจจะมีพียงถามความเห็นในการตัดสินดว ยการขอเสียงปรบมือเทาน้ัน องคป ระกอบของการโตวาทีมดี งั น้ี 1. ญัตติ คือ หัวขอ การโตว าทีหรือประเด็นปญหาที่กําหนดขึ้น ซ่ึงเปน ขอที่ผูพ ูดทั้งสองฝาย มีความเห็นไมต รงกนั หรอื อาจจะกาํ หนดใหเ หน็ ไมต รงกนั หยบิ ยกมาใหอ ภปิ รายโตแ ยงกนั ญัตติท่ีควรนาํ มาโตว าทคี วรมีลักษณะดงั น้ี 1. เปน เรื่องท่ีคนสว นใหญใหค วามสนใจและมีสวนเก่ียวของหรือมีผลกระทบและ เกิดประโยชนตอ คนในสังคมเหลานัน้ 2. เปนเรื่องใหค วามรู มีคุณคาในการสงเสริมความรู ความคิดและสง เสริมเศรษฐกิจ การเมือง การปกครอง 3. เปน เรอ่ื งสงเสรมิ ศลิ ปวฒั นธรรม และไมขดั ตอ ศลี ธรรมอนั ดีงามไมเปนภัยตอสังคม 4. เปน เร่ืองที่จะนําไปสูข อ ตกลงที่จะดําเนินการไดห รือสามารถนําผลของการโตวาทีไปใชใน การแกปญ หาหรอื ใชประโยชนดา นอ่ืนๆ ได (ควรหลกี เล่ียงญตั ติทีข่ าดลักษณะดงั กลาวมา เชน ญตั ติท่วี า ขเ้ี มา ดกี วาเจา ชู พอ คาดีกวาขา ราชการ ฯลฯ ซึ่งเปนญตั ติทไ่ี มไดประโยชนไรส าระ) 2. ประธานการโตวาทแี ละคณะผูตัดสนิ ใจ ประธานการโตว าที เปน ผูท ําหนา ท่ีควบคุมการโตวาทีใหเปนไปตามแบบแผนและกฎเกณฑ ตลอดทงั้ ขอ ตกลงตา งๆ ประธานการโตว าทีจะมผี ูชวยทาํ หนา ทีผ่ ูกาํ กบั เวลาของผูโตต ามที่กําหนดกันไว ประธานการโตวาทีมหี นาทด่ี งั น้ี 1. กลา วนาํ บอกญตั ติและช้ีแจงระเบียบวธิ ีการ หลักเกณฑของการโตวาที 2. แนะนาํ คณะผูโตท งั้ ฝา ยเสนอและฝา ยคาน แนะนาํ ผกู ํากับเวลาและคณะผตู ัดสนิ 3. ชีแ้ จงรายละเอียดของกติกาตา งๆ ใหทุกฝายท่ีเก่ยี วของในการโตวาทที ราบ 4. เชญิ ผูโตข ้ึนพูดทีละคนตามลําดับ 5. รวมคะแนน แจงผลการตัดสนิ และกลา วปด การโตวาที คณะผูตัดสนิ คณะผูตัดสินจะเลือกผูท่ีมีประสบการณในการโตว าทีและมีความเช่ียวชาญในเร่ืองที่นํามาเปน ญตั ติในการโตว าที อาจจะมี 2 หรอื 5 คน คณะผูตัดสนิ มหี นาทใี่ หคะแนนตัดสินชีข้ าด การโตว าทีฝา ยใด ทเี่ สนอเหตุผล ความคิดทรรศนะทด่ี กี วา โดยไมตองถามความเห็นตอผฟู ง

ห น า | 47 3. คณะผูโตว าที คณะผโู ต คอื กลุม 2 กลุม ที่มีความเห็นขัดแยงกัน ตกลงจะพดู แสดงความคิดทรรศนะของตนตอ สาธารณะหรือผูฟ งท่ีสนใจ คณะผูโตจ ะแบงออกเปน 2 ฝาย คือ ฝา ยที่เห็นดวยกับญัตติจะพูดสนับสนุน เรียกวา ฝายเสนอ ฝา ยทีไ่ มเ หน็ ดวยหรอื เปน ผมู คี วามคดิ เหน็ โตแยง เรียกวา ฝายคา น ผูโ ตแตล ะฝายจะมีหวั หนาคนหนง่ึ และมผี ูส นบั สนนุ ฝายละ 2 – 3 คน แตล ะฝา ยจะมดี งั น้ี ฝา ยเสนอ ฝายคาน 1. หวั หนา ฝายเสนอ 1. หวั หนาฝายคาน 2. ผูสนบั สนนุ ฝายเสนอคนท่ี 1 2. ผูสนบั สนนุ ฝา ยคานคนท่ี 1 3. ผสู นบั สนนุ ฝา ยเสนอคนท่ี 2 3. ผสู นบั สนนุ ฝา ยคานคนท่ี 2 4. ผูสนบั สนนุ ฝายเสนอคนที่ 3 4. ผูสนบั สนนุ ฝา ยคานคนท่ี 3 คณะผโู ตว าทีทุกคนทงั้ ฝา ยเสนอและฝายคานจะตองปฏิบตั ดิ งั น้ี 1. ปฏิบตั ติ ามคําสั่งและคาํ ช้ีแจงของประธานอยา งเครงครัด 2. ปฏบิ ัติตามกติกาของการโตว าทอี ยางเครง ครัด 3. รักษามารยาทในการพูดอยางเครง ครัด เชน พูดใหส ุภาพไมพ ูดกา วรา ว ย่ัวเยา ดูถูกฝา ยตรง ขามและงดเวนการพดู เรอ่ื งสว นตวั เปนตน การจดั ลาํ ดับและการพูดของผูโตว าที การจัดลําดับและการพูดของผูโตวาทีทั้งสองฝายจะมีการจัดลําดับกําหนดเวลาและมีแนวการ นาํ เสนอดงั น้ี ลาํ ดับท่ี 1 หวั หนาฝา ยเสนอ หัวหนา ฝายเสนอจะไดรับเชิญขึ้นพูดเปน อันดับแรกโดยจะใหเปน ผูเ สนอประเด็นขอบเขตของญัตติ การใหน ิยามคําและทรรศนะท่ีมีตอ เร่ืองที่โตวาทีในคร้ังน้ันวา เปน อยา งไร โดยจะบอกถึงขอ เท็จจริง เหตุผล พรอมหลกั ฐานตา งๆ มาสนบั สนนุ ปกติหวั หนา ทั้ง 2 ฝา ยจะใชเ วลาพดู มากกวาผสู นบั สนนุ เลก็ นอย ลําดับท่ี 2 หวั หนา ฝายคา น หัวหนา ฝา ยคา นจะไดรับเชิญขึ้นพูดเปน อันดับที่ 2 ตอจากหัวหนา ฝายเสนอหัวหนา ฝายคาน จะรวบรวมขอ เสนอของหัวหนา ฝา ยเสนอทุกขอทุกประเด็นมาคัดคา นดว ยเหตุผลและหลักฐาน เพื่อหักลางใหไ ดท ุกประเด็น แลว จึงเสนอความคิด เหตุผลและหลักฐานสนับสนุนความคิดของฝายคาน ไวใหม ากท่สี ดุ ลําดบั ท่ี 3 – 6 หรอื 8 ผสู นบั สนนุ ท้ังสองฝาย ตอจากหัวหนา ฝายคา น ก็จะเปน หนา ท่ีของผูสนับสนุนฝา ยเสนอและฝา ยคา นสลับกันไป โดยทุกคน จะทําหนาที่สนับสนุนความคิดและเหตุผลของฝายตนเอง คัดคานหักลางความคิดและเหตุผลของฝา ยตรงกัน ขามในครบทกุ ประเดน็ แลว ก็จะเสนอความคดิ เหตผุ ลและหลกั ฐานตางๆ สนบั สนนุ ฝายตนเอง

48 | ห น า ลาํ ดบั สดุ ทาย เม่ือผูสนับสนุนทั้ง 2 ฝายพูดครบทุกคนแลวจะใหห ัวหนาท้ังสองฝายมาพูดสรุปอีกคร้ังหนึ่ง โดยจะใหห วั หนา ฝา ยคา นเปนผูส รปุ กอนแลว จึงใหห วั หนาฝา ยเสนอสรปุ เปน คนสดุ ทาย 4. ผูฟง ผูฟง การโตว าทีเปน ผูร บั ความรู ความคิด ทรรศนะของผูโ ตว าทีท้ังสองฝาย แลวจะตอ ง ใชวิจารณญาณที่จะนําไปใชใหเ กดิ ประโยชน ผูฟงการโตว าทีไมมีโอกาสไดร ว มแสดงความคิดเห็น เหมอื นกจิ กรรมการฟงอภิปรายประเภทอ่ืน มีแตเพยี งตองปฏิบัติตนใหเปนผฟู ง ท่ีดีเทานัน้ กิจกรรมท่ี 8 ใหผูเรียนเขารว มกิจกรรมการโตว าทีของกลุม ในโอกาสสําคัญ โดยเขารวมเปนคณะผูจ ัด คณะผโู ตหรอื อนื่ ๆ ตามความเหมาะสมเพือ่ ฝก ฝนการพดู การเปน พธิ กี ร พิธีกร ในพจนานุกรมบอกความหมายวา ผูด ําเนินการในพิธี ผูดําเนินรายการ ดังน้ัน พิธีกรจึง หมายถึง ผูท ําหนาที่ดําเนินรายการของงานที่จัดข้ึนอยางมีพิธีการ เชน การประชุม การสัมมนา การอภิปราย การไหวค รู ฯลฯ พิธีกรจะเปน ผูทําหนาท่ีบอกกลา ว ใหผูเขา รวมพิธีไดทราบถึงข้ันตอน พิธีการวา มีอะไรบาง ใครจะเปนผูพูด ใครจะเปน ผูแสดง ใครจะทําอะไร พิธีกรจะเปนผูแ จงใหทราบ นอกจากน้ีพธิ ีกรจะทําหนาท่ปี ระสานงานกบั ทุกฝา ย เพ่ือจะไดขอ มูลที่แตล ะฝา ยจะดําเนินการและพิธีกร จะตองจัดและดําเนินการตามขั้นตอนกําหนดเวลาใหบรรลุ หากพิธีกรทําหนา ที่บกพรอ งก็จะทําใหเกิด ความเสยี หายได คณุ สมบตั ขิ องผูท่ีเปน พิธีกร มีดงั น้ี 1. เปนผูที่มีบุคลิกภาพดี รูปรา งดีสงา มีใบหนายิม้ แยม แจมใส รูจ ักแตง กายใหเ หมาะสมกับ กาลเทศะ พธิ ีหรือรายการนัน้ ๆ 2. มีน้ําเสียงนมุ นวล นาฟง มีลีลาจงั หวะการพดู พอเหมาะ ชวนฟง มีชีวิตชวี า 3. พูดออกเสยี งถกู ตองตามอักขรวธิ ี ชดั เจน ออกเสยี งคําควบกล้าํ ไดถ ูกตอ ง 4. ใชภาษาดี เลือกสรรถอ ยคํานํามาพูดใหผ ูฟง เขาใจงา ย ส่ือความหมายไดด ี ส้ันและกระชับ มีศิลปะในการใชภาษา 5. มีมารยาทในการพูดใหเ กียรติผฟู ง ควบคุมอารมณไ ดด ี 6. มีมนษุ ยสมั พันธท ีด่ ี มีวธิ ีสรางบรรยากาศดวยสหี นา ทา ทาง ลีลาและน้าํ เสียง ฯลฯ 7. เปนผูใฝใ จศึกษารูปแบบวิธีการใหมๆ มาใช มีความคิดสรา งสรรค ยอมรับฟงความคิดเห็น ของบคุ คลอ่นื และพยายามพฒั นาปรับปรุงตนเองอยเู สมอ

ห น า | 49 8. มีความรูใ นรายละเอียด ขั้นตอน พิธีการของกิจกรรมท่ีดําเนินรายการเปนอยางดี ดว ยการ ศึกษาประสานงาน ซกั ซอ มสอบถามจากทุกฝา ยใหชดั เจนและแมน ยาํ 9. เปน คนมปี ฎภิ าณไหวพรบิ ดี มีความสามารถในการแกปญหาเฉพาะหนา ไดอยา งฉับไว ขน้ั ตอนการพดู ของพิธกี ร การเปนพิธีกรน้ันมีขั้นตอนการพูดแตกตา งกันไปตามลักษณะของงาน ถา เปนงานทางวิชาการ เชน การประชุม การสัมมนา การอภิปรายก็จะมีขั้นตอนในการพูดลักษณะหน่ึง ถาเปนงานของโรงเรียน หรือหนวยงานอ่ืนที่มีการแสดงก็อาจจะมีขั้นตอนแตกตา งจากงานทางวิชาการบาง หรือถา เปน งาน ประเภทงานมหกรรมงานแสดงดนตรกี ็จะมีข้ันตอนการพดู ท่มี ขี อ แตกตางในเชงิ เนอ้ื หาบา ง แตโดยท่ัวไป พธิ ีกรจะมีขนั้ ตอนในการพดู ดงั น้ี 1. กลาวทักทายและปฏิสันถารกบั ผูฟง 2. แจง วตั ถุประสงคห รอื กลา วถงึ โอกาสของการจัดงาน 3. แจง ถึงกจิ กรรมหรอื การแสดงทจี่ ะจดั ขนึ้ วามอี ะไร มีขนั้ ตอนอยางไร 4. กลาวเชญิ ประธานเปดงาน เชญิ ผกู ลา วรายงาน (ถาม)ี และกลาวขอบคุณเมอ่ื ประธานกลา วจบ 5. แจง รายการท่ีจะดําเนินในลําดับตอไป ถา มีการอภิปรายก็เชิญคณะผูอ ภิปรายเพ่ือดําเนินการ อภิปราย ถาหากงานนน้ั มีการแสดงก็แจงรายการแสดง เชน 6. พูดเชอ่ื มรายการหากมีการแสดงหลายชุดก็จะตอ งมีการพดู เชอ่ื มรายการ 7. เม่ือทุกรายการจบสิ้นลง พิธีกรก็จะกลา วขอบคุณแขกผูมีเกียรติ ผูฟงและผูช ม ผูท่ีให การชวยเหลอื สนบั สนนุ งาน หากมพี ิธปี ด พิธกี รก็จะตอ งดาํ เนนิ การจนพธิ ปี ด เสรจ็ เรยี บรอย กจิ กรรมท่ี 9 1. ใหผูเ รียนดูและฟง การพูดของพิธีกรในรายการตา งๆ ทางโทรทัศนและวิทยุเพื่อสังเกต ขั้นตอนวิธีการและเทคนิคตา งๆ ของพิธีกรเพ่ือเปนตัวอยา ง จะไดน ําสวนดีมาฝกและใชเ มื่อไดท ําหนา ท่ี พธิ ีกร 2. ในโอกาสตางๆ ที่กลุมหรือสถานศึกษาจัดงานใหผ ูเ รียนใชโ อกาสฝก ทําหนา ท่ี พิธีกร เพ่ือจะไดฝ ก ทักษะ การพูดเปน พิธีกร หากจะใหเพื่อนไดชว ยวิจารณแ ละใหครูประจํากลุมให คําแนะนาํ กจ็ ะทําใหพ ัฒนาการพูดเปนพิธกี รไดด ี

50 | ห น า ผมู มี ารยาทดใี นการพดู การมมี ารยาทในการพดู กจ็ ะคลายคลงึ กบั ลกั ษณะการพูดที่ดีดังท่ีไดกลา วในตอนตนแลว ซึ่งอาจ ประมวลไดด งั น้ี 1. ผูพ ูด เปน ผูท่ีถายทอดความรูส ึก ความคิดเห็น ขอเท็จจริง ตลอดจนทัศนคติของตนไปสูผ ูฟ ง โดยสื่อทางภาษา เสียง อากัปกิริยา และบุคลิกภาพ ใหม ีประสิทธิภาพท่ีสุด ผูพูดจะตองมีมารยาทและ คุณธรรมในการพูด และผูพูดเองตอ งมีการเตรียมตัว มีความรู และประสบการณในเร่ืองท่ีจะพูดอยางดี และ ตองรวบรวมเรยี บเรยี งความรูเ หลา นน้ั ใหเ ปน ระบบและถายทอดใหผ ูฟงเขาใจงา ย และชัดเจน ผูพ ูดเองตอ งมี ทกั ษะในการพดู มคี วามสนใจท่ีจะพฒั นาบคุ ลกิ ภาพอยูเสมอ เปนการสรา งความมนั่ ใจใหผพู ูดเอง 2. เรื่องและสาระท่ีพูดตองมีประโยชนตอ ผูฟง ควรเปนเร่ืองทันสมัย เน้ือหาชัดเจน ผูพ ูดตอ ง ขยายความคิดและยกตัวอยางใหชดั เจน 3. ผูพูดตอ งรูจ ักกลุม ผูฟ งกอนลวงหนา ทั้งอาชีพ วัย เพศ ความสนใจของผูฟ ง ฯลฯ รวมท้ังจุด มุงหมายในการพูด เพอื่ จะไดเ ตรยี มตวั และเนื้อหาไดถกู ตอ งนาสนใจ 4. ผูพดู ตองคน ควาหาความรู และประมวลความคิดทั้งหมด แยกแยะใหไ ดวาความคิดหลักคือ อะไร ความคิดรองคอื อะไร และควรหาส่ิงสนับสนุนมาประกอบความคิดน้ันๆ เชน เหตุการณท ่ีรับรูก ัน ไดท่ัวไป หรือบุคคลท่ีมีชื่อเสียง ฯลฯ พรอ มกันน้ันถา มีการอา งอิงเรื่องท่ีมาประกอบการพูดที่ผูพูดตอ ง บอกแหลง ทมี่ าดว ย 5. การจดั ระเบียบ และวางโครงเรอ่ื ง ตอ งเตรยี มใหดีเพอื่ จะไดไมพ ดู วกวน เพราะมิฉะน้ันจะทํา ใหการพดู ไมน า สนใจ และอยาลมื วาในการพูดแตล ะคร้งั ตองใหครอบคลุมจดุ มงุ หมายใหค รบถว น 6. ผูพูดตองเรา ความสนใจของผูฟ งดว ยการใชภ าษา เสียง กิริยาทาทาง และบุคลิกภาพสวนตน เขาชว ยใหผ ฟู งฟงอยางตั้งใจ และผูพูดตองพรอ มในการแกป ญ หาเฉพาะหนาทีอ่ าจเกดิ ขึ้นดว ย  กิจกรรมท่ี 10 ผูเรียนลองประเมินตนเองวา ทา นสามารถเปนนักพูดระดับใด ถา กําหนดระดับ A B C และ D โดยทานเปน ผตู ั้งมาตรฐานเองดว ย และถา ไดระดบั C ลงมา ทานคดิ จะปรับปรุงตนเองอยางไรบา งหรอื ไม