วารสารวิจัย มทร.ธัญบุรี ปีที่ 20 ฉบับที่ 1 (มกราคม - มิถุนายน 2564)

44 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รปู ท่ี 5 ติดตง้ั โคมหลอดไฟ เอช เอม ไอ 1200W ท่ีไม่สวมฟิลเตอร์ รปู ที่ 6 ตดิ ตั้งโคมหลอดไฟ เอฟ เอม ไอ 1200W สวมฟลิ เตอร์ 204 Full CTO รูปที่ 7 ติดตั้งโคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W สวมฟลิ เตอร์ 205 Half CTO รูปท่ี 8 ติดตง้ั โคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W สวมฟิลเตอร์ 206 Quarter CTO

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 45 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) การคำนวณค่าอุณหภูมิสีของแสงจากโคมไฟที่ไม่สวม เทียบเคียง มีค่า 3067K กรณีสวมฟิลเตอร์เปลี่ยน ฟลิ เตอร์และสวมฟลิ เตอร์ อุณหภูมิสีเบอร์ 201 Full CTB มีคุณสมบัติเปลี่ยน อุณหภูมิสี 3200K เป็น 5700K สำหรับการวัดด้วย การคำนวณปรับค่าอุณหภูมิสีของแสงตาม เครื่องวัดความรับรังสีรวมของแหล่งกำเนิดแสงได้ค่า หลักการ ค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิองศา ( Micro อุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง (CCT) มีค่า 5258K และ Reciprocal Degree; MIRED) สมการที่ 1 (4) ของโคม ค่า (x, y) มีค่า (0.3385, 0.3518) และเมื่อพล็อตกราฟ หลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน 1000W และ โคมหลอดไฟ จุดตัดอยู่บริเวณพ้ืนท่โี ซนสีสม้ โดยเน้นไปทางโซนสีน้ำเงิน เอช เอม ไอ 1200W กรณีไม่ใส่และใส่ฟิลเตอร์ และ บนเส้นโค้งค่าสีของวัตถุดำ และเมื่อนำค่า (x, y) คำนวณค่าอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง ตามสูตร คำนวณหาอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง มีค่า 5259K McCamy สมการที่ 2 และ สมการที่ 3 (5) สรุปว่าฟิลเตอร์ 201 Full CTB อุณหภูมิสีของแสง เทียบเคียงเปลี่ยนเป็นสีน้ำเงิน 100 % กรณีฟิลเตอร์ The Mired = 1  1 = 106 (1) เปล่ียนอุณหภมู สิ ีเบอร์ 202 Half CTB มีคณุ สมบัติเปลย่ี น K 10−6 K อุณหภูมิสีจาก 3200K เป็น 4300K เมื่อวัดด้วยเครื่องวดั ความรับรังสีรวมของแหล่งกำเนิดแสง ค่าอุณหภูมิสีของ เม่ือ K = ค่าอุณหภูมสิ ขี องแสงจากแหล่งกำเนดิ แสง แสงเทียบเคียง (CCT) มีค่า 3910K และ ค่า (x, y) มีค่า (0.3872, 0.3887) และเมื่อนำพล็อตกราฟจุดตัดอยู่ ( x − 0.3320) (2) บริเวณพ้ืนท่โี ซนสีสม้ โดยเขา้ ใกลบ้ นเส้นโค้งค่าสีน้ำเงินค่า n = (0.1858 − y) สีของวัตถุดำ และเมื่อนำค่า (x, y) คำนวณหาอุณหภูมิสี ของแสงเทียบเคียงได้คา่ 3916K หมายความว่า ฟิลเตอร์ เมือ่ n = คา่ คงที่ ตามสูตรของ McCamy นี้อุณหภูมิสีของแสงเทยี บเคยี งเปลี่ยนเป็นสนี ้ำเงิน 50 % x = ค่าระบุความเป็นสีแกน x ตามระบบ CIE กรณีสวมฟิลเตอร์เปลี่ยนอุณหภูมิสีเบอร์ 203 Quarter 1931 Chromaticity Coordinate CTB มีคุณสมบัติเปลี่ยนอุณหภูมิสี 3200K เป็น 3600K y = ค่าระบุความเป็นสีแกน y ตามระบบ CIE เมื่อวัดด้วยเครื่องวัดความรับรังสีรวมของแหล่งกำเนิด 1931 Chromaticity Coordinate แสงได้ค่าอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง (CCT) มีค่า 3430K และ ค่า (x, y) มีค่า (0.4096, 0.3934) และเม่ือ CCT = 449n3 +3525n2 + 6823.3n +5520.33 (3) พล็อตกราฟจุดตัดอยู่บริเวณพื้นที่โซนสีส้ม โดยมีค่าสีส้ม มากขึ้นบนเส้นโค้งค่าสีของวัตถุดำ และเมื่อนำค่า (x, y) เมอ่ื CCT = อณุ หภมู ิสีของแสงเทยี บเคียง (K) ไปคำนวณหาอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียงได้ค่า 3916K หมายความว่า ฟิลเตอร์นี้อุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง ผลการศกึ ษาและอภิปรายผล แทบไม่เปลี่ยนเป็นสีน้ำเงิน แสดงดังรูปที่ 9- 12 และ ตารางท่ี 1 การวัดค่าอุณหภูมิสีของแสงจากโคมไฟที่สวมฟิลเตอร์ และไม่สวมฟิลเตอร์ 1. กรณีโคมหลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน 1000W เครื่องวัดความรับรังสีรวมของแหล่งกำเนิดแสง (6) วดั ค่าอณุ หภูมสิ ีของแสงเทียบเคียง (CCT) โคมไฟที่ไม่ สวมฟิลเตอร์พบว่า มีค่า 3060K และ ค่า (x, y) มีค่า (0.4430, 0.4033) เมื่อพล็อตกราฟจุดตัดอยู่บริเวณพื้นที่ โซนสสี ้มบนเสน้ โคง้ ค่าสขี องวตั ถุดำ (BlackBody Locus) และเมื่อนำค่า (x, y) คำนวณหาอุณหภูมิสีของแสง

46 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รปู ท่ี 9 อณุ หภูมสิ ขี องแสงโคมหลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน 1000W ทไ่ี ม่สวมฟิลเตอร์ รูปที่ 10 อุณหภมู สิ ีของแสงโคมหลอดไฟทงั สเตน-ฮาโรเจน 1000W สวมฟลิ เตอร์ 201 Full CTB รปู ที่ 11 อุณหภูมิสขี องแสงโคมหลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน 1000W สวมฟลิ เตอร์ 202 Half CTB รูปท่ี 12 อณุ หภมู สิ ีของแสงโคมหลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน 1000W สวมฟิลเตอร์ 203 Quarter CTB

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 47 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 2. กรณีโคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W ฟิลเตอร์น้ีอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียงเปลี่ยนเป็นสีส้ม เครื่องวัดความรับรังสีรวมของแหล่งกำเนิดแสง 50 % กรณีสวมฟิลเตอร์เปลี่ยนอุณหภูมิสีเบอร์ 206 (6) วดั คา่ อณุ หภูมสิ ีของแสงเทยี บเคียง (CCT) โคมไฟท่ีไม่ Quarter CTO มีคณุ สมบัตเิ ปล่ยี นอณุ หภมู สิ ี 6500K เป็น สวมฟิลเตอร์ มีค่า 5725K และ ค่า (x, y) มีค่า (0.3277, 4600K เมื่อวัดด้วยเครื่องวัดความรับรังสีรวมของ 0.3305) เมื่อพล็อตกราฟจุดตัดอยู่บริเวณพื้นที่โซนสีน้ำ แหล่งกำเนิดแสงได้ค่าอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง เงนิ บนเส้นโค้งค่าสีของวตั ถุดำ (BlackBody Locus) และ (CCT) มีค่า 4473K และ ค่า (x, y) มีค่า (0.3613, นำค่า (x, y) คำนวณอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง มีค่า 0.3620) เมื่อนำพล็อตกราฟจุดตัดอยู่บริเวณพื้นที่โซนสี 5726K กรณีสวมฟิลเตอร์เปลี่ยนอุณหภูมิสีเบอร์ 204 น้ำเงิน มีค่าสีน้ำเงินมากขึ้นบนเส้นโค้งค่าสีของวัตถุดำ Full CTO มีคุณสมบัติเปลี่ยนอณุ หภมู สิ จี าก 6500K เป็น และเมื่อนำค่า (x, y) คำนวณอุณหภูมิสีของแสง 3200K โดยเร่ิมจากการวดั ดว้ ยเคร่ืองวัดความรบั รังสีรวม เทียบเคียงได้ 4478K แสดงว่า ฟิลเตอร์อณุ หภมู สิ ีของแสง ของแหล่งกำเนิดแสงได้ค่าอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง เทียบเคียงไม่เปลี่ยนเป็นสีส้ม แสดงดังรูปที่ 13- 16 และ (CCT) มีค่า 3094K และ (x, y) มีค่า (0.4348, 0.4112) ตารางท่ี 1 และเมื่อพล็อตกราฟจุดตัดอยู่บริเวณพื้นที่โซนสีน้ำเงิน โดยเน้นไปทางโซนสีส้มบนเส้นโค้งค่าสีของวัตถุดำ และ การวัดคำนวณค่าอุณหภูมิสีของแสงจากโคมไฟที่สวม เมื่อนำค่า (x, y) คำนวณหาอณุ หภูมสิ ีของแสงเทียบเคยี ง ฟิลเตอร์และไม่สวมฟิลเตอร์ ได้ค่า 3099K แสดงว่าฟิลเตอร์ 204 Full CTO อุณหภูมิ สีของแสงเทียบเคียงเปลี่ยนเป็นสีส้ม 100 % กรณี ผลการศึกษาคำนวณอุณหภูมิสีของแสงตาม ฟิลเตอร์เปลี่ยนอุณหภูมิสีเบอร์ 205 Half CTO มี สูตร MaCamy ภายใต้การจัดแสงโคมหลอดไฟทังสเตน- คุณสมบัติเปลี่ยนอุณหภูมิสี 6500K เป็น 3800K เมื่อวัด ฮาโรเจน 1000W และโคมหลอดไฟ เอชเอมไอ 1200W ด้วยเครื่องวัดความรบั รังสีรวมของแหล่งกำเนิดแสงไดค้ ่า หมวดควบคุมการกระจายแสงเป็นจุด (Spot) 8 องศา อุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียง (CCT) มีค่า 3871K และ และ 5 องศา ส่งผลให้เกิดการกระจายแสงแคบเป็นเส้น ค่า (x, y) มีค่า (0.3869, 0.3824) และเมื่อนำพล็อต ผ่านศูนย์กลาง 0.4 เมตร และ 0.3 เมตรระยะห่างโคมไฟ กราฟจุดตัดอยู่บริเวณพื้นที่โซนสีน้ำเงินโดยเข้าใกล้บน ถึงตัวแบบมีค่า 3.0 เมตร และ 3.0 เมตร ตามลำดับของ เส้นโค้งค่าสีส้มค่าสีของวัตถุดำ และเมื่อนำค่า (x, y) โคมไฟ 2 ประเภท โดยคำนวณค่าอุณหภูมิสีเทียบเคียง คำนวณอุณหภูมิสีของแสงเทียบเคียงได้ 3880K แสดงวา่ สูตร MaCamy จากค่า (x, y) ที่ได้จากการวัดของโคมไฟ 2 ประเภท แสดงดังตารางท่ี 1 รปู ท่ี 13 อุณหภูมิสขี องแสงโคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W ทไี่ มส่ วมฟลิ เตอร์

48 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รปู ท่ี 14 อุณหภูมสิ ีของแสงโคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W สวมฟลิ เตอร์ 204 Full CTO รปู ที่ 15 อณุ หภมู สิ ขี องแสงโคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W สวมฟิลเตอร์ 205 Half CTO รูปที่ 16 อุณหภูมิสขี องแสงโคมหลอดไฟเอช เอม ไอ 1200W สวมฟลิ เตอร์ 206 Quarter CTO ตารางที่ 1 เปรียบเทียบคา่ การวดั และการคำนวณอุณหภมู ิสขี องแสงจากโคมไฟทีส่ วมฟลิ เตอร์และไม่สวมฟลิ เตอร์ The CIE-1931 (x,y) Correlated Color Measurement Color Correction Filter MK350S Temperature (CCT) Relative Type (LEE) Converts Error Type of Luminaires xy (K) (%) Measurement Calculation MK350S Tungsten-Halogen No Color - 0.4330 0.4033 3060 3067 0.220 1000W Correction 0.3385 0.3518 5258 5259 0.019 3200K to Beam Filter 5700K Spot (8 o) 201 Full CTB

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 49 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) The CIE-1931 (x,y) Correlated Color Measurement Color Correction Filter MK350S Temperature (CCT) Relative Error Type of Luminaires (K) (%) 0.153 Throw 3 m Type (LEE) Converts x y Measurement Calculation 0.261 Beam Diameter 0.3887 MK350S 0.017 0.4 m 0.3872 HMI 1200W 202 Half CTB 3200K to 3910 3916 0.161 4300K 0.231 Beam Spot (5 o) 203 Quarter 3200K to 0.4096 0.3934 3430 3439 0.111 Throw 3 m CTB 3600K Beam Diameter No 0.3277 0.3305 5725 5726 0.3 m Color - 0.4348 0.4112 3094 3099 Correction 6500K to 0.3869 0.3824 3871 3880 Filter 3200K 0.3613 0.3620 4473 4478 6500K to 204 Full CTO 3800K 6500K to 205 Half CTO 4600K 206 Quarter CTO จากตารางที่ 1 โคมหลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน ที่สุด 0.017 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ 204 Full CTO 1000W ไม่สวมฟิลเตอร์ กรณีการวัดมีค่าอุณหภูมิสีของ ก ร ณ ี ก า ร ว ั ด มี ค ่ า อ ุ ณ ห ภ ู ม ิ ส ี ข อ ง แ ส ง 3094K แ ส ง 3060K (x = 0.4330 , y = 0.4033) ค ำ น ว ณ ค่ า (x = 0.4348 , y = 0.4112) กรณีคำนวณค่าอุณหภูมิสี อุณหภูมิสีของแสงมีค่า 3067K ความคลาดเคลื่อนจากการ ของแสงมีค่า 3099K ความคลาดเคลื่อนจากการคำนวณ คำนวณและการวัด 0.220 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ 201 Full และการวัด 0.161 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ 205 Half CTO CTB กรณีการวัดมีค่าอุณหภูมิสีของแสง 5258K ก ร ณ ี ก า ร ว ั ด มี ค ่ า อ ุ ณ ห ภ ู ม ิ ส ี ข อ ง แ ส ง 3871K (x = 0.3385 , y = 0.3518) คำนวณค่าอุณหภมู สิ ีของแสงมี (x = 0.3869 , y = 0.3824) กรณีคำนวณค่าอุณหภูมิสี ค่า 5259K ความคลาดเคลื่อนจากการคำนวณและการวัด ของแสงมีค่า 3880K ความคลาดเคลื่อนจากการคำนวณ 0.019 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ 202 Half CTB กรณีการวัดมี และการวัด 0.231 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ 206 Quarter ค่าอุณหภูมสิ ีของแสง 3910K (x = 0.3872 , y = 0.3887) CTO กรณีการวัดมีค่าอุณหภูมิสีของแสง 4473K คำนวณค่าอุณหภูมิสีของแสงมีค่า 3916K ความคลาด เคลื่อนจากการคำนวณและการวัด 0.153 และเมื่อสวม (x = 0.3613 , y = 0.3620) ความคลาดเคลื่อนจากการ ฟิลเตอร์ 203 Quarter CTB กรณีการวัดมีค่าอุณหภูมิสี คำนวณและการวดั 0.111 ของแสง 3430K (x = 0.4096 , y = 0.3934) คำนวณค่า อุณหภูมิสีของแสงมีค่า 3439K ความคลาดเคลื่อนจากการ ดังนั้นสาเหตุสำคัญของความคลาดเคลื่อนมีค่า คำนวณและการวัด มากท่ีสุด 0.261 สำหรับโคมหลอดไฟ ไม่สูง เนื่องมาจากค่าจากการวัด ซึ่งส่งผลกระทบกับค่า เอชเอมไอ 1200W ไม่สวมฟิลเตอร์ กรณีการวัดมีค่า การคำนวณ หมายความคือต้องนำค่าที่ได้จากการวัดใช้ อุณหภูมิสีของแสง 5725K (x = 0.3277 , y = 0.3305) เป็นค่าเริ่มต้นสำหรับการคำนวณ นอกจากนี้ขณะทำการ ความคลาดเคลื่อน จากการคำนวณและการวัดมีค่าน้อย ว ั ด ต ้ อ ง ม ี ก า ร ท ิ ้ ง ช ่ ว ง ร ะ ย ะ เ ว ล า ใ ห ้ น า น ข ึ ้ น เ พ ื ่ อ ใ ห้ ตัวเซนเซอร์โดมรับแสง เกิดการรีเซตค่าต่าง ๆ ให้เป็น ศูนย์ เสมอ แต่สำหรับความคลาดเคลื่อนจากผู้ทำการวัด

50 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ทม่ี ีความไม่เสถยี รขณะทำการวัดเน่อื งจากเครื่องวัดความ Quarter CTB มีค่าอุณหภูมสิ ีของแสงจากการวัด 3430K รับรังสีรวมของแหล่งกำเนิดแสงมีข้อจำกัดสำหรับการวดั คำนวณค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิองศาได้ 291 กรณีโคม โดยอาศัยการจับภาพความชัดของดวงแสงไฟจากโคมไฟ หลอดไฟเอชเอมไอ 1200W ไม่สวมฟลิ เตอร์ มีค่าอุณหภมู ิ ให้มีความชัดเพื่อการกดบันทึกการอ่านคา่ เสมอ ดังนั้นจึง สีของแสงจากการวัด 5725K ค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิ ไม่สามารถตดิ ตง้ั เคร่ืองวัดบนแท่นจบั ยึดแทนผวู้ ดั คา่ ได้ องศาจากการคำนวณได้ 175 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ เปลี่ยนอุณหภูมิสีเบอร์ 204 Full CTO ค่าอุณหภูมิสีของ กรณีศึกษาค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิองศา ( Micro แสงจากการวัด 3094K คำนวณค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิ Reciprocal Degree ; MIRED) ของแสงจากโคมไฟที่ไม่ องศาจากการคำนวณได้ 323 และเมื่อสวมฟิลเตอร์ สวมฟิลเตอร์และสวมฟิลเตอร์ เปลี่ยนอุณหภูมิสีเบอร์ 205 Half CTO มีค่าอุณหภูมิสี ของแสงจากการวัด 3871K คำนวณค่าคงที่เปลี่ยน ผลการศึกษา พบว่าค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิ อุณหภูมิองศาได้ 258 และเมื่อสวมฟิลเตอร์เปลี่ยน องศาของแสง โคมหลอดไฟทังสเตน-ฮาโรเจน 1000W อุณหภูมิสีเบอร์ 206 Quarter CTO มีค่าอุณหภูมิสีของ กรณีไม่สวมฟิลเตอร์ มีค่าอุณหภูมิสีของแสงจากการวัด แสงจากการวัด 4473K คำนวณค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิ 3060K สามารถคำนวณค่าคงทีเ่ ปลีย่ นอุณหภูมิองศาตาม องศาได้ 223 ดังนั้นสามารถนำค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิ สมการที่ 1 มีค่า 326 และเมื่อสวมฟิลเตอร์เปลี่ยน องศาที่ได้จากการคำนวณตามสูตร Micro Reciprocal อุณหภูมิสีเบอร์ 201 Full CTB มีค่าอุณหภูมิสีของแสง Degree ; MIRED ดังสมการท่ี 1 ไปใช้สำหรับการตดั สนิ ใจ จากการวัด 5258K สามารถคำนวณค่าคงที่เปลี่ยน เลอื กแผน่ กรองแสงเปล่ียนอุณหภูมสิ ที ี่ได้ให้ใกล้เคียงท่ีสุด อุณหภูมิองศาได้ 190 และเมื่อสวมฟิลเตอร์เปลี่ยน แทนการคำนวณตามสูตร McCamy ดังสมการที่ 2 และ อุณหภูมิสีเบอร์ 202 Full CTB มีค่าอุณหภูมิสีของแสง สมการท่ี 3 ได้เชน่ กัน แสดงดงั ตารางที่ 2 และ รปู ที่ 17-18 จากการวัด 3910K คำนวณค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมิองศา ได้ 255 และเมือ่ สวมฟิลเตอร์เปลยี่ นอุณหภมู สิ ีเบอร์ 203 ตารางท่ี 2 ความสัมพันธ์ระหว่างค่าคงที่เปลี่ยนอุณหภูมอิ งศากบั คา่ ฟลิ เตอร์เปล่ียนอุณหภูมิสีของแสงประเภทต่าง ๆ Type of Luminaires Color Correction Filter Result Type (LEE) Converts Correlated Color MIRED Shift Temperature (CCT) (K) Tungsten-Halogen 1000W No Color - 3060 326 Beam Spot (8°) Correction Filter Throw 3 m 201 Full CTB 3200K to 5700K 5258 190 Beam Diameter 0.4 m 202 Half CTB 3200K to 4300K 3910 255 203 Quarter CTB 3200K to 3600K 3430 291 HMI 1200W No Color - 5725 175 Correction Filter Beam Spot (5°) 204 Full CTO 6500K to 3200K 3094 323 Throw 3 m 205 Half CTO 6500K to 3800K 3871 258 Beam Diameter 0.3 m 206 Quarter CTO 6500K to 4600K 4473 223

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 51 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รูปท่ี 17 ความสมั พันธ์ระหวา่ งคา่ คงที่เปล่ียนอณุ หภูมิองศากับค่าฟิลเตอรเ์ ปลีย่ นอณุ หภูมสิ ีของแสงประเภทต่าง ๆ รูปที่ 18 เปรยี บเทียบค่าคงทเ่ี ปลี่ยนอุณหภมู อิ งศาจากตารางอ้างอิง (3) และการคำนวณ สรุปผล อุณหภูมิองศา (Micro Reciprocal Degree; MIRED) ของแสงจากชุดโคมไฟแหล่งกำเนิดแสงแตล่ ะประเภท จะ ผลการศึกษาค่าอุณหภูมิสีของแสงของโคมไฟ ช่วยช่างภาพ (Director of Photography) และผู้จัดแสง จากแหล่งกำเนิดแสงร่วมกับแผ่นกรองแสง จากการวัด (Graffer) และผู้ตัดต่อ (Edit) และ ผู้ย้อมสี (Colorist) พบว่ามีค่าความคลาดเคลื่อน เนื่องจากการความไม่ นำไปใช้ในการตัดสินใจเลือกแผ่นกรองแสงเปลี่ยน เสถียรจากการวัดในขณะถือเครื่องวัดความรับรังสีรวม อุณหภมู สิ ที ่ตี ้องการให้ใกลเ้ คียงทีส่ ดุ และยงั สามารถหาค่า ของแหล่งกำเนิดแสงเนื่องจากต้องหาความชัดของดวง อุณหภูมิสีของแสงจากแหล่งกำเนิดแสง และ ค่าแผ่น แสงไฟ ซึ่งหากการวิจัยสามารถเปลี่ยนการถือเครื่องวัด กรองแสงจากโปรแกรมการตัดต่อ เพื่อช่วยขั้นตอนการ ด้วยคน เป็นการตั้งเครื่องวัดด้วยขาตั้งจะทำให้ค่าความ ถ่ายทำไดเ้ รว็ ข้ึน คลาดเคลื่อนลดลง และวิธีการคำนวณค่าคงที่เปลี่ยน

52 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) กติ ตกิ รรมประกาศ งานวิจัยนี้ได้รับการสนับสนุนจากงบประมาณ งบประมาณเงินรายได้ประจำปี 2560 งบเงินอุดหนุน คณะเทคโนโลยีสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี ราชมงคลธญั บุรี เอกสารอา้ งองิ 1. Prechaveerakul J, Chompoo-Inwai C. Optical and electrical performance comparisons between high power LED and HMI studio lighting including the engineering economics analysis. J Chin Inst Eng. 2017;40(4):318-28. 2. Bermingham A. Location Lighting for Television. Great Britain: Focal Press; 2003. 3. Box HC. The Gaffer’s Handbook: film lighting practices, equipment and electrical distribution. 2nd ed. Great Britain: Focal Press; 1997. 4. Jackman J. Lighting for Digital Video and Television. USA: Focal Press; 2010. 5. Klein GA. Industrial Color Physics. USA: Springer; 2010. 6. Brown B. Motion Picture and Video Lighting. USA: Focal Press; 1992.

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 53 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) เปรียบเทยี บลักษณะทางพฤกษศาสตรข์ องบัวหลวง 4 สายพนั ธ์เุ พอ่ื การใชป้ ระโยชน์ Comparison of Botanical Characteristics of 4 Cultivars of Nelumbo nucifera Gaertn. for Utilization เยาวมาลย์ นอ้ ยใหม่* รุจิรา เดชสงู เนิน และ กฤษณะ กลดั แดง Yaowamal Noimai*, Rujira Dechsungnoen and Kritsanah Kladdang กองอาคารสถานท่ี ส่วนงานพิพิธภณั ฑ์บัว มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธัญบรุ ี อำเภอธัญบรุ ี จังหวัดปทมุ ธานี 12110 Building and Site Administration Division Department of the Lotus and Waterlily Museum, Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Thanyaburi, Pathumthani 12110, THAILAND *Corresponding author e-mail: [email protected] ARTICLE INFO ABSTRACT Article history: This study was aimed to compare the botanical characteristics Received: 14 April, 2020 of four Lotus cultivars. The experiment was conducted by completely Revised: 10 July, 2020 randomized design (CRD). Lotus were planted 10 replications in 50 x 50 Accepted: 31 August, 2020 cm pot size and repeated 3 bio-replication. This study was done form Available online: 21 February, 2021 June to November 2018 at the Lotus and Waterlily Museum of DOI: 10.14456/rj-rmutt.2021.6 Rajamangala University of Technology Thanyaburi. The qualitative of Keywords: Nelumbo nucifera the botanical characters for utilization; No. of leaf, petiole, peduncle, Gaertn, cultivar, botanical flower, petal, stamen, pistil, torus, seed and rhizome were study and characteristics, utilization compared between the differences four lotus cultivars. N. nucifera ‘Pathum’ cultivars showed the fastest growing and the best flower production (16 flowers per plant) that suitable for cut flowers utilization. N. nucifera ‘Nakhonsawan’ showed the highest seeds production (84.11%), following by N. nucifera ‘Pattama ubon’ (75.29%) and the N. nucifera ‘Rachinee’ (67.96%) respectively. N. nucifera ‘Rachinee’ showed the highest root (rhizome) production (885.17 grams per plant), following by N. nucifera ‘Pattama ubon’ (585 grams per plant) and N. nucifera ‘Nakhonsawan’ (430.67 grams per plant) respectively. The average in each parameter was statistically significant differences

54 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) (p ≤ 0.05) when compared by the Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT). The results revealed that the capacity to select the suitable lotus cultivar for utilization lotus improvement in the future. บทคดั ยอ่ ป ร ะ โ ย ช น ์ ไ ด้ ส ำ ห ร ั บ ก า ร ป ร ั บ ป ร ุ ง พ ั น ธุ์ ต า ม ก า ร ใ ช้ ประโยชน์ได้อยา่ งเหมาะสมในอนาคต การเปรียบเทียบลักษณะทางพฤกษศาสตร์บัว หลวง 4 สายพันธ์ุ มีแผนการทดลองแบบสุ่มสมบูรณ์ คำสำคญั : บวั หลวง สายพนั ธ์ุ ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์ ปลูกต้นพันธุ์บัวหลวงในอ่างทดลองขนาดความกว้าง 50 การใช้ประโยชน์ เซนติเมตร ความสูง 50 เซนติเมตร สายพันธุ์ละ 10 ต้น จำนวน 3 ซ้ำ ปลูกศึกษาใน 1 ฤดูกาลปลูก ตั้งแต่เดือน บทนำ มิถนุ ายน ถงึ พฤศจิกายน 2561 ในพ้นื ทท่ี ดลองพิพิธภณั ฑ์ บัว มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี เมื่อต้นพันธ์ุ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรม มอี ายุ 3 เดอื นหลังปลูกบันทกึ ลักษณะทางคณุ ภาพ ไดแ้ ก่ ราชกุมารี ทรงดำเนินโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอัน ลักษณะใบ ก้านใบ ก้านดอก ดอก กลีบดอก เกสร ฝัก เนื่องมาจากพระราชดำริฯ อันมีกิจกรรมต่าง ๆ ได้แก่ และเมล็ด ลักษณะทางปริมาณ คือ ระยะการให้ดอก กิจกรรมสำรวจเก็บรวบรวมพันธุกรรมพืช กิจกรรมปลูก จำนวนและขนาดใบ จำนวนและขนาดดอก ขนาดก้าน รักษาพันธุกรรมพืช กิจกรรมอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์ ดอกและกา้ นใบ จำนวนเกสรตอ่ ดอก ขนาดฝัก จำนวนรงั จากพันธุกรรมพืช กิจกรรมศูนย์ข้อมูลพันธุกรรมพืช ไข่ การติดเมล็ด ขนาดเมล็ด และขนาดเหง้า เมื่อ กจิ กรรมวางแผนพัฒนาพันธุพ์ ืช กิจกรรมสร้างจิตสำนึกใน เปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างพันธุ์สำหรับการ การอนุรักษ์พันธุกรรมพืช และกิจกรรมพิเศษสนับสนุน นำไปใช้ประโยชน์ ด้านบัวดอก บัวหลวงปทุม เป็นสาย การอนุรักษ์ พิพิธภัณฑ์บัวมหาวิทยาลัยเทคโนโลยี พนั ธุท์ ี่ใหด้ อกเร็วหลงั ปลกู มจี ำนวนดอกเฉลี่ยต่อตน้ สงู สดุ ราชมงคลธัญบุรี ดำเนินงานภายใต้โครงการอนุรักษ์ 16 ดอก ซึ่งเหมาะสำหรับใช้ในการตัดดอก สำหรับบัว พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ กิจกรรม เมล็ด บัวหลวงนครสวรรค์ เป็นสายพันธุ์ที่มีการติดเมลด็ อนุรักษ์และการใช้ประโยชน์พันธุกรรมพืชเป็นหนึ่งใน ได้สูงสุดร้อยละ 84.11 รองลงมาคือบัวหลวงปัทมาอุบล กจิ กรรมของโครงการ และบวั หลวงราชินี ร้อยละ 75.29 และ 67.96 ตามลำดบั และบัวราก บัวหลวงราชินี เป็นสายพันธุ์ที่มีขนาดและ “บัว” เป็นพืชไม้น้ำที่มีการนำมาใช้ประโยชน์ น้ำหนักราก (เหง้า) สูงสุด 885.17 กรัมต่อต้น รองลงมา เป็นไม้ตัดดอกหรือบริโภคเมล็ดสดและแห้ง บัวจัดอยู่ใน คือบัวหลวงปัทมาอุบล และบัวหลวงนครสวรรค์ 585.0 วงศ์ Nymphaeaceae แบ่งเป็น 3 สกุล คือ สกุล และ 430.67 กรัม ตามลำดับ โดยค่าเฉลี่ยของแต่ละตัว Nelumbo ใบชูเหนือน้ำ ได้แก่ บัวหลวง หรือปทุมชาติ แปรที่ศึกษามีความแตกต่างทางสถิติอย่างมีนัยสำคัญ (Lotus) สกุล Nymphaea ใบลอยแตะผิวน้ำ ไม่มีหนาม (p ≤ 0.05) เมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s เปน็ พวกอุบลชาติ (Water Lily) ไดแ้ ก่ บวั ผนั บวั เผือ่ น บัว New Multiple Range Test (DMRT) จากผลการศึกษา ฝรั่ง บัวสาย จงกลนี และสกุล Victoria ใบลอยแตะผิวน้ำ ช่วยให้สามารถคัดเลือกสายพันธุ์บัวหลวงที่ต้องการใช้ มีขนาดใหญ่ ขอบใบตั้งขึ้นเป็นขอบคล้ายกระด้ง และมี หนาม เรียกบัวกระด้ง หรอื บัววกิ ตอเรยี (1) ประเทศไทยมี พื้นที่การผลิตบัวหลวงประมาณ 1,500 ไร่ กระจายอยู่ท่วั

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 55 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ทุกภาคของประเทศ ผลผลิตส่วนใหญ่ถกู ใชง้ านในประเทศ กว่านั้นสามารถนำไปทำเยื่อกระดาษได้เช่นเดียวกับ ที่เหลือจึงส่งออกไปยังตลาดต่างประเทศ เช่น แถบยุโรป กระดาษสา (8) ก้านบวั ท่ีเหลอื จากการผลติ เพ่ือตัดดอกมา อเมริกา และญี่ปุ่น คิดเป็นมูลค่ากว่า 0.34 ล้านเหรียญ ทำเป็นเส้นใยบัว สามารถผลิตเป็นสิ่งทอเพื่องาน สหรฐั โดยแนวโนม้ การสง่ ออกรวมทกุ ช้ินส่วนของบัว มีค่า อุตสาหกรรมครบวงจร ชนชาวอินทา (Intha) ประเทศ เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ปี 2542-2547 ซึ่งคาดการณ์ พม่า นิยมนำเอาเส้นใยจากก้านบัว มาแปรรูปทอเป็นผ้า วา่ ตัวเลขการส่งออกจรงิ จะสูงกวา่ ที่มีรายงาน (2) ประเทศ ใยบัว เพื่อถวายเป็นจีวรสำหรับพระสงฆ์ ปัจจุบันมีการ ที่มีการบริโภคอย่างกว้างขวางได้แก่ จีน และญี่ปุ่น โดย พฒั นาผลิตภัณฑ์จากใยบัว ภายใต้แบรนด์ “Laro Piana” ประเทศญี่ปุ่นมีการนำเข้ารากบัวในรูปต่าง ๆ มากถึง ทำใหส้ ่วนกา้ นของดอกบัวมีมลู ค่าเพม่ิ ข้ึน ผ้าที่ตัดเย็บด้วย 18,000 ตันต่อปี และมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น รากบัวส่วนใหญ่ ผ้าใยบัวมีมูลค่าสูงถึง 6,000 เหรียญสหรัฐ (2) สำหรับ นำเข้าจากจีนถึง 15,000 ตัน (3) บัวหลวงพันธุ์พื้นเมือง ประเทศไทยมีการศึกษาวิจัยร่วมกันระหว่างกรมวิชาการ ของไทย และพนั ธุล์ กู ผสมที่เกิดจากพนั ธุ์ไทยเปน็ พันธุ์ไม่ไว เกษตรและสมาคมสิ่งทอแห่งประเทศไทย ได้ทดลองใช้ แสง (4) กลมุ่ บัวหลวงปทมุ พบได้แทบทกุ ภาคของประเทศ ประโยชน์จากส่วนเหลือใช้ของก้านบัวหลวงและบัวสาย จึงทำให้มีความหลากหลายของสายพันธุ์ตามท้องที่การ สามารถผลิตเส้นใยและนำเข้าสูก่ ระบวนการผลิตสิ่งทอได้ ผลิตและตามลกั ษณะการใช้ประโยชน์ โดยจงั หวัดนนทบุรี (9) ซ่ึงผา้ ทอจากใยบวั มีความแขง็ แรงและความทนทานต่อ นครปฐม ชลบุรี สุพรรณบุรี และอุบลราชธานี ปลูกบัว แรงฉีกขาด สะท้อนน้ำได้ดีกว่าผ้าฝ้าย มีคุณสมบัติทาง หลวงเพื่อตัดดอก (5) พิจิตร พิษณุโลก อยุธยา อ่างทอง ฟิสิกส์ที่ดี เหมาะสมที่จะนำมาทำเส้นด้ายมากที่สุด (10) และนครสวรรค์ มีการผลิตเพื่อเก็บเมล็ด ตัดดอก และ สำหรับประโยชน์ด้านการประทินผิว มีรายงานของ (11) เกสรตากแหง้ ขณะทป่ี ราจนี บรุ ี ปลกู เพือ่ เกบ็ เกยี่ วไหล (2) พบสาร Kaempferol ในสารสกัดเกสรบัว ซึ่งเป็นสารฟา ทุกส่วนของบัว ตั้งแต่เมล็ด ดีบัว เกสร ดอก ฝัก ใบ ก้าน โวนอยด์ที่สามารถกำจัดอนุมูลอิสระได้ดีกว่าสารสกัดชา ใบ ก้านดอก ไหล และเหง้า สามารถใช้ประโยชน์ได้ ทั้ง เขยี วถึง 2 เทา่ และมีฤทธิย์ บั ยง้ั เอนไซมไ์ ทโรซิเนส ช่วยทำ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม และยารักษาโรค ซึ่งมีสรรพคุณ ให้ผิวขาวขึ้นได้ดีพอกับสารสกัดหม่อน (Mulberry แตกต่างกันไป (6) เช่น รากบัว ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง Extract) แก้ร้อนใน ลดไข้ แก้กระหายน้ำ เกสรบัวเปน็ ตัวยาหนึ่งใน เกสรทั้งห้า มีสรรพคุณบำรุงหัวใจ บำรุงประสาท แก้ลม นอกจากนี้มีการศึกษาสารสำคัญในส่วนต่าง ๆ ทำให้จิตใจชุ่มชื้น เมล็ดบัวเป็นอาหารเพื่อบำรุงกำลังคนที่ ของบัวหลวง พบว่าเมล็ดมีสารกลุ่มอัลคาลอยด์ เพิ่งหายป่วย หรือเป็นอาหารบำรุงครรภ์ ใบบัวบำรุงกาย ฟาโวนอยด์ สารต้านอนมุ ลู อิสระ สารตา้ นสเตียรอยด์ สาร ให้ชุ่มชื้น แก้ไขเปลี่ยนฤดู รักษาโรคหัวใจ และ ต้านมะเร็ง และต้านไวรัส (12) และสารซาโปนินส์ โรคเบาหวาน (7) ฝัก สมานแผล แก้มดลูกพิการ ฟีนอลิก และคาร์โบไฮเดรต (13) ดอกพบสารต้านอนุมูล แก้ท้องเดิน ท้องเสีย ดีบัวใช้ขยายหลอดเลือดในหัวใจ อิสระ มีฤทธิ์ยับยั้งในหลอดเลือด (14) ใบพบสาร แก้อาเจียนเป็นเลือด นอกจากนี้ดีบัวยังมีสารเนเฟอรีน ฟีนอลิก ซึ่งมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ และป้องกันแผลใน (Neferine) ซึ่งมีฤทธิ์ต้านการเต้นของหัวใจที่ผิดปกติ กระเพาะอาหาร (15) ซึ่งสารฟีนอลิก และฟาโวนอยด์ท่ี สามารถขยายหลอดเลือดและช่วยให้นอนหลับง่าย มี สกัดจากใบบัวหลวงสามารถนำไปใช้ในการสังเคราะห์สาร รายงานการพัฒนากระดาษใบบัวอัดแห้งสำหรับใช้ในงาน ต้านอนุมูลอิสระในอุตสาหกรรมอาหารได้ (16) ต้นอ่อน ประดิษฐ์ ก้านบัวนำมาตากแห้ง สามารถใช้แทนยากันยุง จากเมล็ดพบ Hyperoside Liensinine และ Neferine หรือใช้ทำเชือ้ เพลิงในการป้ิงย่าง ทำให้มีกลิ่นหอม มากไป ฐานรองดอกพบ Quercetin (17) พบสารตา้ นอนุมูลอิสระ สงู สุดจากกลบี ดอก กา้ นดอก และฝักตามลำดับ (18) เกสร

56 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) พบสารหอมระเหยถึง 16 ชนิด และสารสกดั ทไ่ี ดจ้ ากเกสร 4. บัวหลวงนครสวรรค์ (ปทุมจากนครสวรรค์) บัวหลวง มีฤทธิ์ต้านอนุมลู อิสระ (19) มีรายงานการศึกษา ถิ่นกำเนิด ประเทศไทยเฉพาะบึงบอระเพ็ด เป็นบัว ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระจากส่วนต่าง ๆ บัวหลวง พบว่ากลีบ พื้นเมืองของทวีปเอเชีย ลักษณะทั่วไป ต้นสูง ดอกใหญ่ บัวมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระดีที่สุด รองลงมาคือก้านดอก ทรงดอกรูปมือพนม กลีบดอกไม่ซ้อน สีกลีบดอกสีชมพู และรังไข่ (20) การตรวจสอบทางพฤกษเคมีจากใบบัว อับเกสรเรณูสีขาว ก้านอับเรณูสีเหลือง เกสรเพศเมีย หลวง พบกลุ่มสารสำคัญ ได้แก่ อัลคาลอยด์ และ สีเหลอื ง ขนาดเส้นผ่าศนู ยก์ ลาง 20-25 เซนตเิ มตร มีกล่ิน สเตียรอยด์ ซึ่งสามารถยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Bacillus หอมอ่อน บานในช่วงกลางวัน เวลา 04.00-14.00 น. subtilis และ Staphylococcus aureus ได้ดที สี่ ดุ (21) สงู ประมาณ 140-160 เซนติเมตร (25) บัวหลวงปทุมที่ศึกษาทั้ง 4 สายพันธุ์เป็นบัวที่มี แม้ว่าประเทศไทยจะมกี ารใช้บัวหลวงเป็นต้นไม้ ล ั กษณ ะ ด ี แล ะ ส า ม า ร ถนำ ไ ป ใช ้ ป ร ะ โ ย ชน์ ก ั นอ ย ่ า ง ตัดดอกมาอย่างช้านาน แต่กลับพบว่ายังขาดการพัฒนา แพรห่ ลาย ไดแ้ ก่ พันธุ์เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีลักษณะตรงตามความต้องการ ของผู้บริโภค การพัฒนาสายพันธท์ุ ่ีใหผ้ ลผลิตไดต้ ลอดปจี ะ 1. บัวหลวงราชินี (ปทุมจากเพชรบุรี) เป็นบัวที่ เป็นข้อได้เปรียบเหนือการผลิตบัวของต่างประเทศที่ผลิต มีลักษณะเด่น คือ ลำต้นสูงใหญ่เป็นพิเศษแม้จะปลูกใน ได้เฉพาะตามฤดูกาล ปัจจัยที่จะช่วยทำให้การพัฒนาบัว ภาชนะจำกัด ก้านใบและก้านดอกยาวประมาณ 2 เมตร เพอ่ื ใช้เป็นพชื เศรษฐกิจใหม่ของไทยประสบความสำเร็จได้ ใบมขี นาดใหญป่ ระมาณ 60 เซนติเมตร ดอกมสี ีชมพขู นาด จำเป็นต้องพัฒนาแนวทางการใช้ประโยชน์จากบัวหลวงท่ี ใหญ่ ดอกทรงแหลมกลีบดอกไม่ซ้อน มีกลิ่นหอมอ่อน หลากหลาย การศึกษาลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของบัว บานวันแรกสีเข้มแล้วจางเป็นสีชมพูอ่อนในวันสุดท้าย หลวงเพื่อใช้ประโยชน์ เป็นการพัฒนาและเพิ่มมูลค่าการ ดอกบานเตม็ ท่ีเสน้ ผ่าศนู ย์กลาง 25-30 เซนตเิ มตร ใหด้ อก ใช้ประโยชน์จากบัวหลวงแต่ละสายพันธุ์ ซึ่งพบว่ายังไม่มี ดก ต้องการแสงแดดอยา่ งนอ้ ย 5-6 ชั่วโมง ฝักใหญ่ มีรังไข่ การพัฒนาพันธุ์บัวหลวงเพื่อใช้ในด้านต่าง ๆ เช่น ดอก มาก รังไข่ในฝัก 25-30 รงั (เมล็ด) และมเี กสรเพศผู้จำนวน เมล็ด ราก เป็นต้น หรือสรรพคุณทางดา้ นสมุนไพร เพื่อให้ มาก บัวหลวงราชินีเจริญเติบโตได้ดีในน้ำสะอาด และน้ำ มีคุณภาพผลผลิตตามการใช้ประโยชน์ของผู้บริโภค จึง ไหลผ่าน ทั้งน้ำลึกและตื้น หากน้ำลึกมากก็จะมีลำต้น ควรศึกษาลักษณะคุณภาพและลักษณะปริมาณ (26) ของ ค่อนขา้ งใหญ่ โดยเฉพาะฤดฝู น (22) บัวหลวง เพื่อประกอบการตัดสินใจในการคัดเลือกพันธ์ุ และต้งั เปา้ หมายในการปรับปรงุ พันธตุ์ อ่ ไป 2. บัวหลวงปทุม (ปทุมจากปทุมธานี) ดอกสี ชมพู มีลักษณะดอก เมล็ดและฝักใหญ่ นิยมปลูกเพื่อเก็บ วิธีดำเนินการวจิ ัย เมล็ดให้ผลผลิตสูง (23) ปลูกได้ทั้งน้ำตื้นและน้ำลึก 2-3 เมตร ปลูกและศึกษาลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของ บัวหลวง 4 สายพันธ์ุ ได้แก่ บัวหลวงราชนิ ี บัวหลวงปทมุ 3. บัวหลวงปัทมาอุบล (ปทุมจากอุบลราชธานี) บัวหลวงปัทมาอุบล และบัวหลวงนครสวรรค์ วาง แหล่งพันธุ์มาจากหนองบัวธรรมชาติ จ.อุบลราชธานี เมื่อ แผนการทดลองแบบสุ่มสมบูรณ์ ( Completely ปี 2546 โดยคุณสมพล จันทร์จุลเจิม และมีการปลูกเล้ยี ง Randomized Design, CRD) ทดลองปลูกต้นพันธุ์บัว ท่ปี างอุบล จ.นนทบุรี ดอกมีสีแดงกว่าบวั หลวงปทมุ ในเขต หลวงโดยไหล สายพันธุ์ละ 3 ซ้ำ ๆ ละ 10 ต้น เป็นเวลา ภาคกลาง ลักษณะดอกมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 10 เซนติเมตร ติดเมล็ดมาก ออกดอกระหว่างเดือน กันยายน ถงึ เดอื นกมุ ภาพันธ์เปน็ ส่วนใหญ่ (24)

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 57 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 6 เดือน ตั้งแต่เดือนมิถุนายน ถึงพฤศจิกายน 2561 ณ 2. การศึกษาลักษณะด้านปริมาณ พิพิธภัณฑ์บัว มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี (Quantitative Characters) ประกอบด้วย ระยะอนุบาลต้นพนั ธ์ุ เมื่อตน้ พันธ์ุอายุ 3 เดือน บันทึกระยะเวลาการ ใหด้ อก จำนวนและขนาดของดอก ใบ ก้านดอก และก้าน เตรียมต้นพันธุ์โดยทำการคัดเลือกไหลบัวที่มี ใบ จำนวนและน้ำหนักเกสร ขนาดฝัก จำนวนรังไข่ การ ขนาดเทา่ ๆ กัน มใี บออ่ น 1-2 ใบ และยอดของไหลไมห่ กั ตดิ เมล็ด ขนาดและน้ำหนกั ของเมลด็ และเหงา้ เก็บเก่ียว ปลูกในกระถางพลาสตกิ ตนั สีดำขนาด 12 นิ้ว ทีม่ ีการรอง เหง้า เมื่อต้นพันธุ์อายุครบ 6 เดือน วัดขนาดและชั่ง ก้นด้วยปุ๋ย (สูตร 15-15-15) และใส่ดินเหนียวลงไป นำ้ หนักเหง้าตอ่ ตน้ (กระถาง) 1 ส่วน 3 ของกระถาง ปลูกไหลโดยการทำร่องลึก ประมาณ 1 นิ้ว ตามแนวยาวของไหลในกระถางปลูก ประเมินความแตกต่างลักษณะพฤกษศาสตร์ แล้ววางไหลในแนวร่อง กลบให้ยอดเจริญโผล่พ้นดิน ด้านปริมาณ (quantitative traits) ระหว่างพันธุ์ ทาง จากนั้นเติมน้ำลงไปในกระถางให้ระดับน้ำต่ำกว่าขอบ สถิติที่ระดับความเชื่อมั่นร้อยละ 95 นำข้อมูลวิเคราะห์ กระถาง 10 เซนติเมตร เมื่อต้นพันธุ์มีอายุ 1 เดือน จึง ความแปรปรวนตามแผนการทดลอง Completely นำมาปลูกลงอ่างทดลอง Randomized Design และเปรียบเทียบความแตกต่าง โดยวธิ ี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) ระยะปลกู ต้นพันธ์ุ ผลการศกึ ษาและอภปิ รายผล นำต้นพันธุ์ท่ีมีอายุครบ 1 เดือน มาปลูกลงอา่ ง ทดลองตามผังการทดลอง โดยใส่ปุ๋ย (สูตร 15-15-15) 1. ผลการศกึ ษาลกั ษณะทางคณุ ภาพของบัวหลวง 4 สาย รองก้นอ่าง และใส่ดินเหนียว 1 ส่วน 3 ของอ่าง เติมน้ำ พนั ธ์ุ ลงไปในระดับครึ่งกระถาง เมื่อบัวเริ่มตั้งตัวได้และแตก ใบใหม่ จะเร่ิมให้ปุ๋ย (สูตร 15-15-15) โดยใหป้ ุ๋ยเดอื นละ 1.1 บัวหลวงราชนิ ี ครั้ง ทำการตัดแต่งใบเสียทิ้ง และฉีดยาป้องกันกำจัด - ใบ ใบอ่อนระยะลอยผวิ น้ำมสี ีเขยี ว รูปร่างใบ แมลงศตั รูพชื ทกุ 15 วัน กลมมีสองพู ระยะชูเหนอื น้ำ (ใบท่ีคลแี่ ผบ่ นพ้ืนนำ้ ) สขี อง ใบด้านบนและดา้ นลา่ งมีสเี ขยี ว ใบแก่ ใบดา้ นบนมสี ีเขียว ระยะการบันทึกข้อมูล ด้านล่างมีสีเขียวอ่อน เส้นใบนูน จำนวนเส้นใบ 16- 22 เส้น รปู ร่างใบแกก่ ลมและมีสองพู ใบแกม่ ีขนาด กวา้ ง เมื่อต้นพันธุ์อายุ 3 เดือน บันทึกลักษณะด้าน 36 เซนตเิ มตร ยาว 46 เซนตเิ มตร ขอบใบเรียบ คณุ ภาพและปรมิ าณของบัวหลวง 4 สายพันธุ์ ดงั นี้ - ก้านใบ ก้านดอก ก้านใบตอนล่างมีสีน้ำตาล ก้านใบตอนบนมีสีเขียว มีหนามน้อย ความยาวของ 1. การศึกษาลักษณะด้านคุณภาพ ก้านใบ 125 เซนติเมตร ความยาวของก้านดอก (Qualitative Characters) ประกอบด้วย ใบ ก้านใบ 130 เซนตเิ มตร ชอ่ งอากาศใหญ่ภายในกา้ นดอกมีจำนวน ก้านดอก ดอก กลีบดอก เกสรเพศผู้ เกสรเพศเมีย ฝัก 9 ชอ่ ง และเมลด็ (ตามรายละเอียดในการตรวจสอบลกั ษณะของ - ดอก รูปทรงของดอกตูมมีรูปไข่ กว้าง พนั ธุ์พชื ทข่ี อจดทะเบียนเป็นพันธพุ์ ืชใหม่ตามชนิดพืชท่ีได้ 5.4 เซนติเมตร ยาว 10.7 เซนติเมตร รูปทรงดอกบาน ประกาศให้เป็นพันธุ์พืชใหม่ที่จะได้รับการคุ้มครองตาม คล้ายจาน ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของดอกบาน มาตรา 14 แห่งพระราชบัญญัติคุ้มครองพันธุ์พืช 21 เซนติเมตร มีการเปลี่ยนสีของดอก สีกลีบเลี้ยงด้าน พ.ศ. 2542 บวั (ปทุมชาต)ิ Nelumbo) นอกเขียว กลีบเลี้ยงด้านในเขียวชมพู จำนวนกลีบเลี้ยง

58 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 6 กลีบ รูปร่างของกลีบดอกรูปไข่ ปลายกลีบดอกแหลม เขียวแดง จำนวนกลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปร่างของกลีบดอก สีกลีบดอกสีผสม สีกลีบดอกบริเวณโคนกลีบ กลางกลีบ เป็นรูปไข่ ปลายกลีบดอกแหลม สีกลีบดอกสีเดียว สี ปลายกลีบ และขอบกลีบมีสีชมพูอ่อน จำนวนกลีบดอก กลีบดอกบริเวณโคนกลีบ กลางกลบี ปลายกลบี และขอบ 16-18 กลบี กลีบมสี ีชมพอู อ่ น จำนวนกลีบดอก 16 กลบี - เกสร จำนวนเกสรเพศผู้ 342 อัน ก้านเกสร - เกสร จำนวนเกสรเพศผู้ 197 อัน ก้านเกสร เพศผู้และติ่งยอดอับเรณูมีสีขาว อับเกสรเพศผู้และยอด เพศผู้และติ่งยอดอับเรณูมีสีขาว อับเกสรเพศผู้และยอด เกสรเพศเมียเมื่อดอกเริ่มบานสีเหลือง จำนวนเกสร เกสรเพศเมียเมื่อดอกเริ่มบานสีเหลือง จำนวนเกสรเพศ เพศเมีย 20 อัน เมีย 13 อัน - ฝัก ฝักอ่อนวันแรกที่ดอกบานมีสีเหลือง - ฝัก ฝักอ่อนวันแรกที่ดอกบานมีสีเหลือง รูปทรงฝักอ่อนวันแรกที่กลีบดอกร่วงหมดมีรูปกรวย ฝัก รูปทรงฝักอ่อนวันแรกที่กลีบดอกร่วงหมดและรูปทรงฝกั แกม่ ีลักษณะเปน็ รปู แผค่ ร่งึ วงกลม ฝักแก่มีสีเขยี ว ผวิ หน้า แก่เป็นรูปกรวย ฝักแก่มีสีเขียว ผิวหน้าตัด ขนาดฝักเมื่อ นูน ฝักเมื่อแก่เต็มที่มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 12 เซนติเมตร แก่เต็มท่ี มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 8.7 เซนติเมตร ความหนา ความหนา 6.5 เซนติเมตร 4.7 เซนตเิ มตร - เมล็ด ตำแหน่งการฝังตัวของเมล็ดเมื่อฝักแก่ - เมล็ด ตำแหน่งการฝังตัวของเมล็ดเมื่อฝักแก่ เต็มท่ี (เมล็ดแก่ ขั้วเมล็ดสีเทา) โผล่บางส่วนผิวหน้าของ เต็มท่ี โผล่บางส่วนผิวหน้าของฝัก รูปร่างของเมล็ดเป็น ฝัก เมล็ดมีรูปรี ด้านในของเปลือกเมล็ดแก่เป็น รปู รี ด้านในของเปลอื กเมล็ดแก่มสี ีขาว สดั สว่ นของเมล็ด สีชมพู ขนาดเมล็ด กว้าง 0.95 เซนติเมตร และยาว กว้าง 0.93 เซนตเิ มตร ยาว 1.36 เซนติเมตร 1.41 เซนตเิ มตร 1.3 บัวหลวงปทั มาอุบล 1.2 บัวหลวงปทมุ - ใบ ใบอ่อนระยะลอยผิวน้ำมสี ีเขียว รูปร่างใบ - ใบ ใบอ่อนระยะลอยผิวน้ำมสี ีเขียว รูปร่างใบ มีลักษณะกลมสองพู ระยะชเู หนือนำ้ สีของใบแกด่ ้านบน กลม ระยะชเู หนอื นำ้ ใบด้านบนมสี ีเขยี วอมฟ้า ดา้ นลา่ งมี และดา้ นล่างมสี เี ขยี ว สขี องใบแกด่ า้ นบนมสี เี ขยี วดา้ นลา่ ง สีเขียว รูปร่างใบกลมสองพู ใบแก่ ด้านบนมีสีเขียว มีสีเขียวอ่อน เส้นใบนูน จำนวนเส้นใบ 20-21 เส้น ด้านล่างมีสีเขียวอ่อน เส้นใบนูน จำนวนเส้นใบ รูปร่างใบแก่กลมสองพู ขนาดใบแก่ชูเหนือน้ำ กว้าง 20-21 เสน้ รปู ร่างใบแกม่ ลี ักษณะกลมสองพู ขนาดใบแก่ 39 เซนติเมตร ยาว 48 เซนติเมตร ขอบใบเรยี บ กวา้ ง 29 เซนตเิ มตร ยาว 37 เซนตเิ มตร ขอบใบเรียบ - ก้านใบ ก้านดอก ก้านใบตอนล่างมีสีน้ำตาล - ก้านใบ ก้านดอก สีของก้านใบตอนล่างมีสี ก้านใบตอนบนมีสีเขียว มีหนามน้อย ความยาวของ น้ำตาล ตอนบนมีสีเขียว มีหนามน้อย ความยาวของก้าน ก้านใบ 126 เซนติเมตร ความยาวของก้านดอก ใบ 99 เซนติเมตร ความยาวของก้านดอก 111 เซนตเิ มตร 130 เซนติเมตร ช่องอากาศใหญภ่ ายในกา้ นดอกมจี ำนวน ชอ่ งอากาศใหญ่ภายในกา้ นดอกมีจำนวน 8-9 ชอ่ ง 8 ชอ่ ง - ดอก รูปทรงของดอกตูมเป็นรูปไข่ สัดส่วน - ดอก รูปทรงของดอกตมู เป็นรูปไข่ ขนาดดอก ขนาดดอกตูม กว้าง 3.6 เซนติเมตร ยาว 7.8 เซนติเมตร ตูม กว้าง 3.9 เซนติเมตร ยาว 8.3 เซนติเมตร รูปทรง ร ู ป ท ร ง ด อ ก บ า น ค ล ้ า ย ช า ม ข น า ด ด อ ก บา น มี ดอกบานคล้ายชาม ขนาดดอกของดอกบานมีเส้นผ่าน เส้นผ่าศูนย์กลาง 14 เซนติเมตร ไม่มีการเปลี่ยนสีของ ศูนย์กลาง 19 เซนติเมตร มีการเปลี่ยนสีของดอก สีกลบี ดอก กลีบเลี้ยงด้านนอกมีเขียวสี กลีบเลี้ยงด้านในมีสี เลี้ยงด้านนอกและด้านในมีสีเขียว จำนวนกลีบเลี้ยง

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 59 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 2 กลีบ รูปร่างของกลีบดอกเป็นรูปไข่ ปลายกลีบดอก ก้านใบ 122 เซนติเมตร ความยาวของก้านดอก แหลม สีกลีบดอกเป็นสผี สม สีกลีบดอกบรเิ วณโคนกลีบ 133 เซนตเิ มตร ชอ่ งอากาศใหญ่ภายในกา้ นดอกมีจำนวน ชมพูอ่อน กลางกลีบและปลายกลีบเป็นสีชมพูเข้ม ขอบ 10 ช่อง กลีบมสี ชี มพอู อ่ น จำนวนกลีบดอก 18 กลบี - ดอก รูปทรงของดอกตูมรูปไข่ ขนาดดอกตูม - เกสร จำนวนเกสรเพศผู้ 270 อัน ก้านเกสร กว้าง 3.7 เซนติเมตร ยาว 7.1 เซนติเมตร รูปทรงดอก เพศผู้และติ่งยอดอับเรณูมีสีขาว อับเกสรเพศผู้และยอด บานคล้ายจาน ดอกบานมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง เกสรเพศเมียเมื่อดอกเริ่มบานสีเหลือง จำนวนเกสรเพศ 20 เซนตเิ มตร ไมม่ ีการเปลย่ี นสีของดอก สีกลบี เล้ียงด้าน เมยี 18 อัน นอกและด้านในสีเขียว จำนวนกลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปร่าง ของกลบี ดอกเปน็ รปู ไข่ ปลายกลีบดอกแหลม สีกลบี ดอก - ฝัก ฝักอ่อนวันแรกที่ดอกบานมีสีเหลือง สีผสม บริเวณโคนกลีบมีสีขาว แต่กลางกลีบ ปลายกลีบ รูปทรงฝักอ่อนวันแรกที่กลีบดอกร่วงหมดเป็นรูปกรวย และขอบกลบี มีสชี มพอู อ่ น จำนวนกลีบดอก 12 กลีบ รูปทรงฝักแกเ่ ปน็ รูปแผ่ครงึ่ วงกลม ฝกั แกม่ สี ีเขียว ผวิ หนา้ นูน ขนาดฝักเมื่อแก่เต็มที่มีเส้นผ่านศูนย์กลาง - เกสร จำนวนเกสรเพศผู้ 233 อัน ก้านเกสร 10 เซนติเมตร ความหนา 5.6 เซนติเมตร เพศผู้และติ่งยอดอับเรณูมีสีขาว มีเกสรเพศผู้คล้ายกลีบ ดอก อับเกสรเพศผู้และยอดเกสรเพศเมียเมื่อดอกเร่ิม - เมล็ด ตำแหน่งการฝังตัวของเมล็ดเมื่อฝักแก่ บานมีสีเหลือง จำนวนเกสรเพศเมีย 16 อนั เต็มท่ี โผล่บางส่วนผิวหน้าของฝัก รูปร่างของเมล็ด รูปรี ดา้ นในของเปลือกเมลด็ แก่สชี มพู สัดส่วนของเมล็ด กว้าง - ฝัก ฝักอ่อนวันแรกที่ดอกบานมีสีเหลือง 0.96 เซนตเิ มตร ยาว 1.43 เซนตเิ มตร รูปทรงฝักอ่อนวันแรกที่กลีบดอกร่วงหมดเป็นรูปกรวย ฝักแก่มีลักษณะรูปถ้วย ฝักแก่มีสีเขียว ผิวหน้าตัด ขนาด 1.4 บวั หลวงนครสวรรค์ ฝักเมื่อแก่เต็มที่มีเส้นผ่านศูนย์กลาง 9 เซนติเมตร ความ - ใบ ใบอ่อนระยะลอยผิวน้ำมีสีเขียว รูปร่างใบ หนา 6.3 เซนตเิ มตร กลม ระยะชูเหนือน้ำ สีของใบด้านบนมีสีเขียวอ่อน ด้านล่างมีสีเขียว รูปร่างใบมีลักษณะกลมสองพู ใบแก่ - เมล็ด ตำแหน่งการฝังตัวของเมล็ดเมื่อฝักแก่ ดา้ นบนมีสีเขียว ดา้ นล่างมีสเี ขียวออ่ น เส้นใบนนู จำนวน เต็มที่ จมอยู่พอดีผิวหน้าของฝัก รูปร่างของเมล็ดรูปรี เส้นใบ 21-22 เส้น รูปร่างใบแก่มีลักษณะกลมสองพู ด้านในของเปลือกเมล็ดแก่มีสีขาว สัดส่วนของเมล็ด ขนาดใบแก่ชูเหนือน้ำ กว้าง 34 เซนติเมตร ยาว กว้าง 1.18 เซนติเมตร ยาว 1.62 เซนตเิ มตร 43 เซนตเิ มตร ขอบใบเรยี บ - ก้านใบ ก้านดอก ก้านใบตอนล่างมีสีน้ำตาล รายละเอียดในการตรวจสอบลักษณะของพันธุ์ ก้านใบตอนบนมีสีเขียว มีหนามน้อย ความยาวของ พืชตามหลักเกณฑ์การตรวจสอบลักษณะพันธุ์บัว ปทมุ ชาตแิ สดงดังตารางท่ี 1 ตารางท่ี 1 แสดงลกั ษณะทางคณุ ภาพของบวั หลวง 4 สายพนั ธ์ุ ลักษณะ บวั หลวงราชนิ ี พันธุ์ บวั หลวงนครสวรรค์ บัวหลวงปทมุ บวั หลวงปทั มาอบุ ล บวั เมล็ดบัวราก ประเภทการใช้ บวั เมลด็ บวั ราก บวั ดอกบวั ประดับ บวั เมลด็ บัวราก ประโยชน์ รูปรา่ งใบ ระยะลอยผิวน้ำ

60 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ลกั ษณะ ประเภทการใช้ บวั หลวงราชนิ ี พันธุ์ บวั หลวงปทุม บวั หลวงปทั มาอบุ ล บัวหลวงนครสวรรค์ ประโยชน์ รปู ร่างใบแก่ บวั เมล็ดบวั ราก บวั ดอกบัวประดบั บวั เมลด็ บวั ราก บวั เมลด็ บัวราก กลมสองพู รปู กลม กลมสองพู รปู กลม กลมสองพู กลมสองพู กลมสองพู กลมสองพู รปู ทรงของดอกตูม สีกลีบดอกบรเิ วณ รูปไข่ รปู ไข่ รปู ไข่ รูปไข่ กลางกลบี และปลาย ชมพอู อ่ น ชมพู ชมพเู ข้ม ชมพู กลบี รูปทรงดอกบาน สอี ับเกสรเพศผู้ และ คล้ายจาน คลา้ ยชาม คล้ายชาม คล้ายจาน ยอดเกสรเพศเมยี เหลอื ง เหลอื ง เหลือง เหลอื ง รปู ทรงฝักอ่อน รูปกรวย รูปกรวย รปู กรวย รปู กรวย รูปแผ่คอ่ นวงกลม รปู ถว้ ย รูปทรงฝกั แก่ หน้านนู หนา้ ตัด ผิวหนา้ ของฝกั แก่ รปู แผ่ครง่ึ วงกลม รปู กรวย หน้านนู หน้าตัด

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 61 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ลักษณะ บัวหลวงราชนิ ี พนั ธ์ุ บวั หลวงปทมุ บวั หลวงปัทมาอบุ ล บวั หลวงนครสวรรค์ ประเภทการใช้ ประโยชน์ บวั เมล็ดบัวราก บวั ดอกบัวประดบั บวั เมลด็ บวั ราก บวั เมล็ดบัวราก รปู ร่างของเมลด็ รปู รี รปู รี รปู รี รูปรี 2. การศึกษาลักษณะด้านปริมาณ 2.2 จำนวนใบ ขนาดใบ และความยาวก้านใบ พิจารณาจำนวนใบ และขนาดใบ (ใบตั้งเหนือ การประเมินความแตกต่างลักษณะ น้ำเฉลี่ยต่อต้น) พบว่าบัวหลวงปทุมมีจำนวนใบสูงสุด พฤกษศาสตร์ทางปริมาณทางสถิติที่ระดับความเชื่อมั่น 6.87 ใบ มีขนาดใบเล็กที่สุดและมีความยาวก้านใบสั้น ร้อยละ 95 นำข้อมูลวิเคราะห์ความแปรปรวนตาม ที่สุด ในขณะที่บัวหลวงปัทมาอุบล และบัวหลวง แผนการทดลอง Randomized Completely Design นครสวรรค์ มีจำนวนใบรองลงมาเท่ากับ 5.40 และ และเปรียบเทียบความแตกต่างโดยวิธี Duncan’s New 5.17 ใบ ตามลำดับ ส่วนบัวหลวงราชินีมีจำนวนใบน้อย Multiple Range Test (DMRT) พบว่า ท่ีสุด คือ 3.13 ใบ สำหรับขนาดใบและความยาวก้านใบ บัวหลวงปัทมาอุบลมีขนาดใบใหญ่ที่สุด คือมีขนาดกว้าง 2.1 ระยะการให้ดอก และจำนวนดอก 38.60 เซนติเมตร ยาว 47.70 เซนติเมตร และมีความ พิจารณาการให้ดอกของบัวหลวง 4 สายพันธุ์ ยาวก้านใบสูงสุด 126.07 เซนติเมตร รองลงมาได้แก่บัว จะเห็นว่าบัวหลวงปทุม เป็นสายพันธุ์ที่ให้ดอกเร็วที่สุด หลวงราชินี และบัวหลวงนครสวรรค์ ซึ่งจำนวนใบมี คือสามารถให้ดอกเฉลี่ยภายใน 35 วันหลังปลูก สำหรับ ความสัมพันธ์แปรผกผันกับขนาดใบและความยาวก้าน บัวหลวงปัทมาอุบลและบัวหลวงนครสวรรค์ ให้ดอกใน ใบ กล่าวคือสายพันธุ์ที่มีขนาดใบเล็กและความยาวก้าน ระยะเวลาเฉลี่ย 42.87 และ 45.77 วัน ตามลำดับ ส่วน ใบสั้นจะให้จำนวนใบได้มากกว่าสายพันธุ์ที่มีขนาดใบ บัวหลวงราชินีเป็นสายพันธุ์ที่ให้ดอกช้าที่สุด คือ ใหญ่และก้านใบยาว ซึ่งค่าเฉลี่ยจำนวนใบ ขนาดใบ และ 54.33 วัน ซึ่งระยะเวลาการให้ดอกสัมพันธ์กับความ ความยาวก้านใบ แตกต่างทางสถิติอย่างมีนัยสำคัญ ยาวก้านดอก และมีผลต่อจำนวนดอก เนื่องจากว่าบัว (p ≤ 0.05) แสดงดังตารางที่ 3 หลวงราชินีเป็นสายพันธุ์ที่มีก้านดอกเฉลี่ยยาวที่สุด 2.3 ขนาดดอก จำนวนเกสร และน้ำหนักเกสร 129.43 เซนติเมตร มีระยะเวลาดอกพ้นน้ำถึงดอกบาน พิจารณาขนาดดอก จะเห็นว่าบัวหลวงราชินี นาน 13.47 วัน ขณะที่บัวหลวงปทุมมีความยาวก้าน เป็นสายพันธุ์ที่มีขนาดดอกใหญ่ที่สุดตั้งแต่ดอกตูมถึง ดอก 111.17 เซนติเมตร มีระยะเวลาดอกพ้นน้ำถึงดอก ดอกบาน คือดอกตูมมีขนาดกว้าง 5.54 เซนติเมตร ยาว บานเพียง 7.20 วัน จึงทำให้บัวหลวงปทุมสามารถให้ 10.69 เซนติเมตร ดอกบานมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ดอกได้เร็วกว่า และมีจำนวนดอกเฉลี่ยสูงสุด 16.23 เฉลี่ย 21.87 เซนติเมตร ซ่ึงขนาดดอกมีความสัมพันธ์กับ ดอกต่อต้น ขณะที่บัวหลวงราชินีมีจำนวนดอกเฉลี่ย จำนวนเกสร และน้ำหนักเกสร คือบัวหลวงราชินีมีขนาด เพียง 4.04 ดอกต่อต้น ซึ่งค่าเฉลี่ย ขนาดดอก จำนวน ดอกใหญ่ที่สุด และมีจำนวนเกสรและน้ำหนักเฉลี่ย เกสร และน้ำหนักเกสร แตกต่างทางสถิติอย่างมี ต่อดอกสูงสุด เท่ากับ 341.70 อัน น้ำหนักสดเฉลี่ย นัยสำคัญ (p ≤ 0.05) แสดงดังตารางที่ 2 และ 4

62 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 3.3 กรัม ทั้งนี้บัวหลวงปัทมาอุบลและบัวหลวง กรัม รองลงมาได้แก่ บัวหลวงปัทมาอุบล มีขนาดเมล็ด นครสวรรค์ มีขนาดดอก จำนวนเกสร และน้ำหนักเกสร กว้าง 0.96 เซนติเมตร ยาว 1.44 เซนติเมตร หนัก 1.36 รองลงมา ขณะที่บัวหลวงปทุมมีขนาดดอก จำนวนเกสร กรัม และบัวหลวงราชินี ขนาดเมล็ด กว้าง 0.95 และน้ำหนักเกสรน้อยที่สุด ซึ่งค่าเฉลี่ย ขนาดดอก เซนติเมตร ยาว 1.42 เซนติเมตร หนัก 1.21 กรัม ส่วน จำนวนเกสร และน้ำหนักเกสร แตกต่างทางสถิติอย่างมี บัวหลวงปทุมมีขนาดและน้ำหนักเมล็ดน้อยที่สุดคือ นัยสำคัญ (p ≤ 0.05) แสดงดังตารางที่ 4 และ 5 กว้าง 0.96 เซนติเมตร ยาว 1.37 เซนติเมตร และหนัก 1.19 กรัม ท้ังน้ีบัวหลวงนครสวรรค์เป็นสายพันธุ์ที่ให้ผล 2.4 ขนาดฝัก จำนวนรังไข่และร้อยละการติด ผลิตสูง คือมีขนาดและน้ำหนักเมล็ดเฉลี่ยสูงสุด ในด้าน เมล็ด คุณภาพ พิจารณาจากน้ำหนักต่อเมล็ด บัวทั้ง 4 สาย พันธุ์มีน้ำหนักเมล็ดมากกว่า 1.05 กรัม จัดว่าเป็นบัว พิจารณาขนาดฝักแก่ จำนวนรังไข่ และการตดิ เมล็ดท่ีมีคุณภาพสูง (7) ค่าเฉล่ียขนาดเมล็ดแตกต่างทาง เมล็ดของบวั หลวง 4 สายพนั ธ์ุ จะเหน็ ว่าบวั หลวงราชินี มี สถิติอย่างมีนัยสำคัญ (p ≤ 0.05) แสดงดังตารางที่ 6 ขนาดฝักใหญ่ที่สุด และมีจำนวนรังไข่มากที่สุด คือมี ขนาดฝักกว้าง 11 เซนติเมตร ยาว 12 เซนติเมตร และมี 2.6 เหง้าบัว (รากบัว) จำนวนรังไข่เฉลี่ย 20.23 รัง (เมล็ด) รองลงมาได้แก่บัว สำหรับขนาดและน้ำหนักเหง้าของบัวหลวง หลวงปัทมาอุบล และบัวหลวงนครสวรรค์ ซึ่งขนาดฝักมี 4 สายพันธุ์ พบว่าบัวหลวงราชินีมีขนาดและน้ำหนัก ความสัมพันธ์กับจำนวนรังไข่ แต่ไม่มีความสัมพันธ์กับ เหง้าสูงสุด คือมีขนาดเส้นรอบวง เฉลี่ย 10.95 ร้อยละการติดเมล็ด กล่าวคือ บัวหลวงราชินี มีขนาดฝัก เซนติเมตร และน้ำหนักเฉลี่ยต่อต้น 885.17 กรัม ใหญ่ที่สุดและมีจำนวนรังไข่มากที่สุด แต่มีการติดเมล็ด รองลงมาได้แก่ บัวหลวงปัทมาอุบล มีขนาด และน้ำหนัก ร้อยละ 63.26 น้อยกว่าบัวหลวงปัทมาอุบล ซึ่งมีร้อยละ เหง้าเท่ากับ 8.52 เซนติเมตร 585.00 กรัม และบัว การติดเมล็ด 68.55 ขณะที่บัวหลวงนครสวรรค์มีร้อยละ หลวงนครสวรรค์ มีขนาดและน้ำหนักเหง้าเท่ากับ การติดเมล็ด 60.75 แต่มีร้อยละเมล็ดดีสูงสุดร้อยละ 9.02 เซนติเมตร 430.67 กรัม ส่วนบัวหลวงปทุมมีขนาด 84.11 ทั้งนี้รูปทรงฝักมีผลต่อร้อยละการติดเมล็ดดีด้วย เส้นรอบวง และน้ำหนักเหง้าน้อยที่สุด คือ จะเห็นว่าบวั หลวงราชินีและบัวหลวงปัทมาอุบลมรี ปู ทรง 7.25 เซนติเมตร 209.00 กรัม จะเห็นได้ว่าบัวหลวง ฝักหน้านูน ลักษณะการชูและองศาของฝกั แก่ทำให้เมล็ด ราชินีเป็นสายพันธุ์ที่เหง้ามีคุณภาพดีและให้ผลผลิตสูง ร่วงง่าย (6) ในขณะที่บัวหลวงนครสวรรค์มีรูปทรงฝัก คือมีขนาดรอบวงและมีน้ำหนักเฉลี่ยต่อต้นสูงสุด ซึ่ง หน้าตัด ลักษณะการชูและองศาของฝักแก่ เมล็ดไม่หลุด จำนวนและน้ำหนักเหง้าต่อพื้นที่เก็บเกี่ยวเป็นดัชนีชี้วัด ร่วงง่าย มีผลให้ร้อยละการติดเมล็ดดสี ูงสุด นอกจากน้ยี งั ด้านผลผลิตของบัวราก ส่วนด้านคุณภาพพิจารณาจาก มีขนาดและน้ำหนักเมล็ดสูงสุดอีกด้วย ซึ่งค่าเฉลี่ยขนาด รูปลักษณ์ภายนอก โดยปล้องต้องมีความสม่ำเสมอ อวบ ฝัก และการติดเมล็ดร้อยละแตกต่างทางสถิติอย่างมี อ้วน เปลือกขาว และทนต่อการเก็บรักษา (7) ซึ่ง นยั สำคัญ (p ≤ 0.05) แสดงดงั ตารางที่ 5 และ 6 ค่าเฉล่ียขนาด และน้ำหนักเหง้าแตกต่างทางสถิติอย่างมี นัยสำคัญ (p ≤ 0.05) แสดงดังตารางที่ 7 2.5 ความกว้าง ความยาวและน้ำหนักของ เมล็ด ขนาดและน้ำหนักเมล็ด พบว่าบัวหลวง นครสวรรค์มีขนาดและน้ำหนักเมล็ดเฉลี่ยสูงสุดคือ กว้าง 1.16 เซนติเมตร ยาว 1.58 เซนติเมตร หนัก 1.38

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 63 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ตารางท่ี 2 แสดงระยะเวลาการเริม่ ให้ดอกถึงฝกั แก่ของบวั หลวง 4 สายพันธุ์ สายพันธ์ุ ระยะเวลา (วัน) หลังปลกู ดอกตูม ดอกบาน ดอกโรยถึงฝักแก่ ดอกพ้นนำ้ ถงึ ฝักแก่ บวั หลวงราชินี 54.33a 13.97a 2.40c 23.77a 40.17a บัวหลวงปทุม 35.20c 7.20c 2.80a 10.53c 20.40c บวั หลวงปทั มาอุบล 42.87b 12.00b 2.47b 22.53a 37.30b บวั หลวงนครสวรรค์ 45.77b 13.47a 2.30c 20.83b 36.57b F-test * ** * * CV% 27.59 27.36 22.68 28.92 24.56 * = แตกต่างทางสถิติอย่างมีนยั สำคญั (p ≤ 0.05) 1/ = ค่าเฉลี่ยที่มีตัวอักษรต่างกันในแนวตั้ง มีความแตกต่างกันทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) ตารางที่ 3 แสดงจำนวนใบ ขนาดใบ และขนาดกา้ นใบของบัวหลวง 4 สายพนั ธ์ุ สายพันธุ์ จำนวนใบ ขนาดใบ และขนาดก้านใบ (เซนติเมตร) จำนวนใบ ขนาดใบ (กว้าง) ขนาดใบ (ยาว) ขนาดกา้ นใบ ความยาวก้านใบ บวั หลวงราชนิ ี 3.13c 36.40b 46.40a 1.01a 123.60a บัวหลวงปทุม 6.87a 28.73d 37.33c 0.80b 99.03b บัวหลวงปทั มาอุบล 5.40b 38.60a 47.70a 1.03a 126.07a บัวหลวงนครสวรรค์ 5.17b 34.27c 42.60b 1.05a 121.93a F-test * * ** * CV% 43.63 12.19 11.09 39.09 14.91 * = แตกตา่ งทางสถติ ิอยา่ งมีนยั สำคัญ (p ≤ 0.05) 1/ = ค่าเฉลี่ยที่มีตัวอักษรต่างกันในแนวตั้ง มีความแตกต่างกันทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) ตารางที่ 4 แสดงขนาดก้านดอกและกา้ นใบของบวั หลวง 4 สายพันธ์ุ สายพันธุ์ จำนวนดอก ขนาดดอก และขนาดกา้ นดอก (เซนติเมตร) จำนวนดอก ขนาดดอกบาน ขนาดกา้ นดอก ความยาวกา้ นดอก บัวหลวงราชินี 4.04c 21.87a 0.95 129.43a บวั หลวงปทุม 16.23a 14.13d 0.76 111.17b บวั หลวงปัทมาอบุ ล 10.57b 18.60c 0.94 127.90a บัวหลวงนครสวรรค์ 8.43b 20.03b 1.04 127.83a F-test * * ns * CV% 57.92 17.94 42.52 14.95 ns = คา่ เฉลีย่ ไม่แตกต่างกันทางสถติ ิ (p > 0.05), * = แตกตา่ งทางสถติ ิอยา่ งมนี ัยสำคัญ (P ≤ 0.05) 1/ = ค่าเฉลี่ยที่มีตัวอักษรต่างกันในแนวตั้ง มีความแตกต่างกันทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT)

64 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ตารางที่ 5 แสดงจำนวน น้ำหนกั เกสร และขนาดฝักของบัวหลวง 4 สายพนั ธุ์ สายพนั ธ์ุ เกสรตอ่ ดอก ขนาดฝกั แก่ (เซนตเิ มตร) จำนวน นำ้ หนกั กว้าง ยาว สงู บัวหลวงราชนิ ี 341.70a 3.33a 11.10a 12.25a 6.51a บวั หลวงปทุม 196.73d 1.66c 8.67c 9.38c 4.75c บัวหลวงปัทมาอบุ ล 270.07c 2.58b 10.17b 11.32b 5.58b บัวหลวงนครสวรรค์ 232.77b 2.98ab 9.12c 9.98c 6.28a F-test * * * * * CV% 26.40 36.91 16.66 16.41 14.24 * = แตกต่างทางสถติ ิอยา่ งมนี ัยสำคัญ (p ≤ 0.05) 1/ = ค่าเฉลี่ยที่มีตัวอักษรต่างกันในแนวตั้ง มีความแตกต่างกันทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) ตารางที่ 6 แสดงจำนวนรงั ไข่ การตดิ เมล็ด ขนาด และนำ้ หนกั เมลด็ ของบัวหลวง 4 สายพนั ธ์ุ สายพนั ธุ์ การติดเมล็ดร้อยละ ขนาดเมล็ด (เซนตเิ มตร) น้ำหนกั (กรมั ) จำนวนรังไข่ การตดิ เมล็ด เมลด็ ดี กวา้ ง ยาว เฉลย่ี 100 เมล็ด บัวหลวงราชนิ ี 20.23 63.26a 67.96c 0.95b 1.42b 1.21 บัวหลวงปทุม 19.50 30.99b 20.25d 0.96b 1.37c 1.19 บัวหลวงปัทมาอบุ ล 19.50 68.55a 75.29b 0.96b 1.44b 1.36 บัวหลวงนครสวรรค์ 19.63 60.75a 84.11a 1.16a 1.58a 1.38 F-test ns * * * * - CV% 7.53 37.25 42.72 11.67 8.29 - * = แตกตา่ งทางสถติ ิอยา่ งมีนัยสำคัญ (p ≤ 0.05) 1/ = ค่าเฉลี่ยที่มีตัวอักษรต่างกันในแนวตั้งมีความแตกต่างกันทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) ตารางท่ี 7 แสดงขนาดและน้ำหนักเหงา้ ของบวั หลวง 4 สายพันธ์ุ สายพนั ธ์ุ ขนาดและน้ำหนักเหง้า ขนาดรอบวง (เซนตเิ มตร) นำ้ หนัก (กรมั ) บัวหลวงราชินี 10.95a 885.17a บัวหลวงปทุม 7.25c 209.00d บวั หลวงปัทมาอบุ ล 8.52b 585.00b บวั หลวงนครสวรรค์ 9.02b 430.67c F-test * * CV% 18.51 52.38 * = แตกตา่ งทางสถติ อิ ยา่ งมนี ยั สำคัญ (p ≤ 0.05) 1/ = ค่าเฉลี่ยที่มีตัวอักษรต่างกันในแนวตั้ง มีความแตกต่างกันทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยโดยวิธี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT)

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 65 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) สรปุ ผล การปรับปรุงพันธุ์บัวให้ติดเมล็ดเพื่อให้ได้ผลผลิตสูงและ คุณภาพดี เป็นสิ่งที่ควรนำมาพิจารณาในการศึกษาวิจัย จากการศึกษาและเปรียบเทียบลักษณะทาง ด้านการปรับปรงุ พันธบ์ุ วั เมล็ด คุณภาพและปรมิ าณของบัวหลวงปทุม 4 สายพันธุ์เพ่ือการ ใช้ประโยชน์ ด้านบัวดอก บัวหลวงปทุม เหมาะสำหรับการ 4. ด้านเส้นใย บัวหลวงราชินี บัวหลวงปัทมา ปลูกเป็นบัวตัดดอกและบัวประดับ เนื่องจากมีระยะเวลา อุบล และบัวหลวงนครสวรรค์ เป็นสายพันธุ์ที่มีก้านยาว การให้ดอกหลังปลูกเร็ว และให้ดอกดก สำหรับบัวเมล็ด และมีขนาดใหญ่ ซ่งึ เปน็ ลกั ษณะทีด่ ีทค่ี วรนำมาพจิ ารณาใน บัวหลวงนครสวรรค์ บัวหลวงปัทมาอุบล และบัวหลวง การปรับปรุงสายพันธุ์เพื่อการใช้ประโยชน์ด้านเส้นใย เพ่ือ ราชินี เป็นสายพันธุท์ ีม่ ีการติดเมล็ดและมีร้อยละเมล็ดดีสงู ผลิตเป็นสิ่งทอ ซึ่งมีความแข็งแรงทนต่อแรงดึง หรือใช้ ขนาดเมล็ดใหญ่และมีน้ำหนักสม่ำเสมอ ส่วนบัวราก บัว ประโยชนอ์ ืน่ ๆ เป็นการพัฒนาการเพมิ่ มลู ค่าแก่เส้นใยบัว หลวงราชินี บัวหลวงปัทมาอุบล และบัวหลวงนครสวรรค์ เป็นสายพันธุ์ที่ให้ผลผลิตราก (เหง้า) สูง โดยเฉพาะบัว 5. ดา้ นผลติ รากบวั หรอื เหงา้ บวั หลวงราชินีเป็น ราชินี ให้เหง้าที่มีคุณภาพดีทั้งขนาดและน้ำหนัก โดย สายพันธุ์ที่มีลักษณะที่ดีที่สุดที่ควรนำมาพิจารณาในการ ค่าเฉลี่ยของแต่ละตัวแปรที่ศึกษามีความแตกต่างทางสถิติ ปรับปรุงพันธุ์เพื่อการใช้ประโยชน์ด้านผลิตรากบัวหรือ อย่างมีนัยสำคัญ (p ≤ 0.05) ยกเว้น ขนาดก้านดอก และ เหง้า และควรมีการส่งเสริมให้ปลูกอย่างกว้างขวาง จำนวนรังไข่ เมื่อเปรียบเทียบความแตกต่างโดยวิธี เนื่องจากให้เหง้าที่มีขนาดใหญ่ มีน้ำหนักมาก และมี Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) คุณภาพท่ีดี ขอ้ เสนอแนะ กติ ติกรรมประกาศ 1.ด้านบัวดอก ปลูกบัวกระถาง บัวหลวงปทุม เป็นสายพันธุ์ที่มีลักษณะที่ดี เหมาะแก่การใช้ประโยชน์ คณะผู้วิจัยขอขอบพระคุณ กองทุนส่งเสริม ด้านบวั ประดับ เพราะมขี นาดต้นไมส่ ูงมาก สามารถปลูกใน งานวิจัย สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยี กระถาง อ่างบัวที่ไม่ใหญ่มาก เคลื่อนย้ายง่าย สะดวก ให้ ราชมงคลธัญบุรี ที่ให้การสนับสนุนทุนวิจัยงบประมาณ ดอกเร็วหลังปลูก และมีดอกดก การปรับปรุงพันธุ์ดอกเน้น รายจ่ายปี 2561 ในโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอัน ในเรื่องสีดอก รูปทรงดอก ความหนาแน่นของดอก รูปทรง เนื่องมาจากพระราชดาริ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ ต้น การต้านทานโรค และความทนทานต่อสภาพแวดล้อม สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) เป็นทุนอุดหนุน จะทำใหม้ ีคุณคา่ สงู ขน้ึ (7) โครงการวิจยั 2. ด้านเกสร บัวหลวงราชินี บัวหลวงปัทมาอุบล เอกสารอ้างอิง และบัวหลวงนครสวรรค์ เป็นบัวที่ให้จำนวนเกสรมาก โดยเฉพาะบัวหลวงราชินีหากสามารถพัฒนาหรือปรับปรุง 1. นพมาศ สุนทรเจริญนนท์. พัฒนาบัวให้เป็นพืช พันธุ์ให้มีดอกดก ก็จะสามารถใช้ประโยชน์ในด้านการปลูก เศรษฐกิจของชาติ คุณค่าทางยาของบัว. ใน: เอกสาร เพ่ือเก็บเกสรได้ ประกอบการอภิปรายในการสัมมนา เรือ่ งพัฒนาบัวให้ เป็นพืชเศรษฐกิจของชาติ. สำนักพิพิธภัณฑ์และ 3. ดา้ นบวั เมล็ด เมลด็ บวั ตดิ ฝกั หรือเมล็ดบัวตาก วัฒนธรรมการเกษตรมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ แห้ง บัวหลวงราชินแี ละบัวหลวงปัทมาอุบล เป็นบวั มีขนาด วิทยาเขตบางเขต. กรุงเทพฯ; 2546. น. 1-5. ดอกและขนาดฝักใหญ่ แต่ลักษณะการชูและองศาของฝัก แก่รูปแผ่ครึ่งวงกลม ทำให้เมล็ดร่วงง่าย การคัดเลือกและ 2. ภาณพุ ล หงษภ์ กั ด.ี บวั หลวง: ศักยภาพไม้ดอกไทยสู่ ตลาดอาเซยี น. แกน่ เกษตร. 2556;41:213-20.

66 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 3. สุรไกร สังฆสุบรรณ์, สมเจตน์ ประทุมมินทร์, นลินี 9. ปริมลาภ ชูเกียรติมั่น. \"บัวกับวัฒนธรรมไทย\" ใน: จาริกภากร, กิ่งกาญจน์ พิชคุน, ปัญญา ธยามา เอกสารประกอบการบรรยาย \"บัวกับวัฒนธรรม นนท์, พิชิต สบโชค, และคณะ. โครงการอนุรักษ์ ไทย\". กรุงเทพฯ: สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ และปรับปรุงพันธุ์บัวหลวง. กรุงเทพฯ: กรมวิชาการ ความรู้; 2556. น. 1-19. เกษตร; 2556. น. 1-55. 10. สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 4. ชุลีพร เตชะศีลพิทักษ์. บัวหลวงพื้นเมืองในประเทศ แห่งชาติ. สนุกกับการเรียนรู้เร่ืองบัว มหัศจรรยแ์ หง่ ไทย. สกลนคร: สวนบัวหลวงเฉลิมพระเกียรติฯ ราชนิ ไี ม้น้ำ. ปทุมธานี: สำนกั งานพัฒนาวทิ ยาศาสตร์ พพิ ิธภัณฑก์ ารเกษตรเฉลิมพระเกียรติฯ; 2550. และเทคโนโลยีแห่งชาติ; 2555. น. 84-5. 5. ภูรพิ นั ธ์ สุวรรณเมฆ. การศกึ ษาการผลิตบัวหลวงตัด 11. สมบัติ วนาอปุ ถมั ภก์ ุล. นวตั กรรมเครอื่ งสำอาง BSC ดอกใน จ.นนทบุรี. ใน: The Proceeding of IWGS Pure Care-Age Expert Series “นาโนเทคโนโลยี Annual Symposium 2007. การพัฒนาบัวให้เป็น และสารสกัดเกสรบัวหลวง (Lotus Spirit)”. บริษัท พืชเศรษฐกิจ ครั้งที่ 5; 16-22 ก.ค. 2550; มูลนิธิ อินเตอร์เนช่นั แนล แลบบอราทอร่ีส์ จำกัด; 2547. สวนหลวง ร.9 สวนพฤกษศาสตรส์ มเด็จพระนางเจ้า สริ ิกิติ์. 2550. น. 25-8. 12. Sridhar KR, Bhat R. Lotus - A potential nutraceutical source. Journal of Agricultural 6. เสริมลาภ วสวุ ัต. ลักษณะตน้ สังเกตของบวั หลวงเพอ่ื Technology. 2007;3(1):143-55. การปรับปรุงพันธุ์บัวเมล็ด. ใน: ราชพฤกษ์ 2554. การสัมมนาวิชาการ การพัฒนาบัวให้เป็นพืช 13. Rai S, Wahile A, Mukherjee K, Pada Saha B, เศรษฐกิจ ครั้งที่ 9 งานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิม Mukherjee PK. Antioxidant activity of พระเกยี รตฯิ ราชฟฤกษ์; 21-23 ธ.ค. 2554; โรงแรม Nelumbo nucifera (sacred lotus) seeds. J เซน็ ทารา ดวงตะวนั จ.เชียงใหม่. 2554. น. 10-27. Ethnopharmacol. 2006;104:322–7. 7. สุภาวดี ตั้งธีระวัฒนะ. แหล่งกำเนิดบัวและงาน 14. Krishnamoorthy G, Chellappan DR, Joseph J, ปรับปรุงพันธุ์บัวของจีน. ใน: เอกสารประกอบการ Ravindhran D, Shabi MM, Uthrapathy S, et al. สัมมนาวิชาการ “เรื่องพฒั นาบวั ให้เป็นพืชเศรษฐกิจ Antioxidant activity of Nelumbo nucifera ครั้งท่ี 4”. งานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลมิ พระเกียรติ (Gaertn) flowers in isolated perfused rat ฯ ราชพฤกษ์; 17-18 พ.ย. 2549; โรงแรมโลตัสปาง kidney. Revista Brasileira de สวนแก้ว จังหวัดเชยี งใหม่. 2549. น. 119-28. FarmacognosiaBrazilian Journal of Pharmacognosy. 2009;19(1B):224-9. 8. สุภา จุฬคุปต์. การพัฒนากระดาษใบบัวอัดแห้ง สำหรับใช้ในงานประดิษฐ์. ใน: ปทุมธานี: เมืองบัว. 15. Lee DB, Kim DH, Je JY. Antioxidant and การประชุมวิชาการการพัฒนาบัวให้เป็นพืช Cytoprotective Effects of Lotus (Nelumbo เศรษฐกิจ ครั้งที่ 12; 29-30 ต.ค. 2558; พิพิธภัณฑ์ nucifera) Leaves Phenolic Fraction. บ ั ว ม ห า ว ิ ท ย า ล ั ย เ ท ค โ น โ ล ย ี ร า ช ม ง ค ล ธ ั ญ บ ุ รี Preventive Nutrition and Food Science. ปทุมธาน.ี 2558. น. 65-71. 2015;20(1):22-8.

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 67 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 16. Choe JH, Jang A, Choi JH, Choi YS, Han DJ, 22. นันท์นภัส สวุ รรณสนิ ธ.์ุ การสำรวจบัวหลวงราชนิ ที ม่ี ี Kim HY, et al. Antioxidant Activities of Lotus ในพน้ื ทีจ่ งั หวดั เพชรบุรเี พ่ือการอนุรักษ์. การประชุม Leaves (Nelumbo nucifera) and Barley วิชาการระดับชาติราชภัฏเพชรบุรีวิจัยเพื่อแผ่นดิน Leaves (Hordeum vulgare) Extracts. Food Sci ไทยที่ยั่งยืน ครั้งที่ 6; 9 ก.ค. 2559; มหาวิทยาลัย Biotechnol. 2010;19(3):831-6. ราชภัฏเพชรบุรี. เพชรบุรี: สถาบันวิจัยและส่งเสรมิ วัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบุรี; 2559. น. 17. ไฉน น้อยแสง, ภัทรานชุ เอกวโรภาส, กฤษณ์ตินันท์ 1-8. นวพงษ์ปวีณ, อุษา โสดามุข. การศกึ ษาองค์ประกอบ ทางเคมี และฤทธท์ิ างเภสชั วทิ ยาของเซลล์ตน้ กำเนดิ 23. จิรวัฒน์ เพชรรัตน์. การศึกษาเชิงวิเคราะห์: บัวกับ จากบัวหลวง. วิทยาลัยการแพทย์แผนไทย ความสัมพันธ์ด้านวิถีชีวิตคนไทยและแนวทางสู่พืช มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธญั บรุ .ี 2555. เศรษฐกิจของประเทศ. ปทุมธานี: มหาวิทยาลัย เทคโนโลยรี าชมงคลธญั บรุ ี; 2557. 18. Steinrut L, Wongklang S, Itharat A. Antioxident activity of Nelumbo nucifera and 24. ปริมลาภ วสุวัต, คมกฤช ชูเกียรติมั่น, เสริมลาภ วสุ herbal tea development. In: Peerapattana J, วัต. “บัว ราชินีแห่งไม้น้ำและดอกไม้ประจำศาสนา Yenjai C, Nualkaew N, Thapphasaraphong S, พุทธ” สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ เล่มที่ 13. Puthongking P, editor. The 6th International กรงุ เทพฯ: ดา่ นสุทธิการพมิ พ์; 2554. Conference on Natural Products for Health and Beauty (NATPR06); 2016 January 21-23; 25. น้ำฝน เสาวลักษณ์. การศึกษาการให้ดอกของบัว Khon Kaen University. Khon Kaen: 2016. 270- หลวง 4 สายพนั ธ์ุ [ปัญหาพเิ ศษปริญญาวทิ ยาศาสตร์ 3. บัณฑิต]. ปทุมธานี: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราช มงคลธญั บุรี; 2555. 19. สมอุรา ทองรุ่งโรจน์. องค์ประกอบทางเคมีของสาร หอมระเหยเกสรบัวหลวง [วิทยานิพนธ์สาขาวิทยา 26. รัตนากร กฤษณชาญดี, รัตติกาล เสนน้อย. การ ศาสตรศึกษา]. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลยั ราชภัฏพระ คัดเลือกพันธุ์บัวสายเขตร้อนและบัวสายเขตหนาว นคร; 2550. เพื่อการตัดดอกในเชิงพาณิชย์. ชลบุรี: สาขาวิชา เทคโนโลยีการผลิตพืช คณะเกษตรศาสตร์และ 20. สุรัตน์วดี วงค์คลัง, เลอลักษณ์ เสถียรรตั น์, อรุณพร ทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราช อิฐรัตน์. การศึกษาฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระของบัว มงคลตะวันออก; 2559. หลวง. วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร 2557;45(2): 673-6. 21. ปิยะวดี เจริญวัฒนา, สุมนา ปานสมุทร, ดำรง คง สวัสดิ์, อำนวย เพชรประไพ. การศึกษาฤทธิ์ในการ ยับยั้งเชื้อจุลินทรีย์ของสารสกัดจากบัวหลวง. ปทุมธานี: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี; 2552.

68 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) Development of Stakeholder Data Management System Suban Lertnawapan* and Suchai Thanawastien School of Science and Technology, Shinawatra University, Pathumthani 12110, THAILAND *Corresponding author e-mail: [email protected] ARTICLE INFO ABSTRACT Article history: Stakeholder management is gained more significant in both Received: 8 June, 2020 government and organization management because stakeholder Revised: 21 August, 2020 has an impact on organizational accomplishment. As the existing of Accepted: 31 August, 2020 information technology, stakeholder management will be more Available online: 21 February, 2021 effective when it applying with an information system application. DOI: 10.14456/rj-rmutt.2021.7 However, there are hardly find the right one to deploy in the Keywords: stakeholder, organization. This paper focused on developing both stakeholder management, process, data, data processing and application, which had been collected from information the stakeholder management process. This development employed the stakeholder management process applying American Productivity and Quality Center (APQC) best practices to offer stakeholder data management in each stakeholder process which includes policy planning, stakeholder identifying, analyzing and recommending strategy, and engaging stakeholder. Additionally, the stakeholder data architecture was divided into policy, profile, classification, characteristic, recommendation, and activity. With the pre-defined stakeholder data processing design, the stakeholder management information system was developed accordingly. The expert opinion was conducted. 17 experts who have experience in managing policy from different industries were purposive sampling. The 5-level Likert scale questionnaires (5=strongly agree, 4=agree, 3=neutral, 2=disagree, 1=strongly disagree) were provided with research description. The stakeholder data management system was provided for evaluation as well. From our survey, the expert

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 69 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) opinion concluded the developed system was satisfied in terms of it covers key stakeholder management process, it will be improved operation efficiency, it will be convenient to use, and it will be practical to deploy in real life. With the stakeholder data management system, both policy creator and the project owner will improve their stakeholder analysis and stakeholder engagement. Furthermore, it will lead to organizational productivity, competency, and success. INTRODUCTION (10) described the importance of stakeholder management in the tourism industry by studying Stakeholder management has been the expectation and impact of stakeholder, studied for more than 3 0 years. Many pieces of collecting data from interview stakeholder based researches have focused on stakeholder on their interest. definition and stakeholder management. For example, Freeman ( 1 ) defined stakeholders are As Information System and Technology groups or individuals that may affect or be era, most of the business process has been affected by achieving the organizational developed on the computer system. However, it objective. Stakeholder management processes hardly found the stakeholder management were studied in serveral groups (2-7). Schmeer (8) process and software stakeholder management studied the stakeholder analysis to help policy system. To implement a stakeholder makers and manager systematically analyzing management system, additionally, it required health reform stakeholder data. The guideline well-defined stakeholder process and data such suggested ensuring the obtained data. Pandi- as profile, classification, characteristic from Perumal (9) applied stakeholder management in various sources. a clinical research environment with Project Management Body of Knowledge (PMBOK) This paper focused on developing both stakeholder management process model (7). stakeholder data processing and computer Four project stakeholder management processes application which had been collected from the were studied which were Identify stakeholders, stakeholder management process applying APQC Plan stakeholder management, Manage (11) and the process defined by Lertnawapan stakeholder engagement, and control and Tanawastein (12). The expert survey on stakeholder engagement. The outputs were satisfaction of our development system was stakeholder register, stakeholder management performed, and the result from users was plan, Issue log, Change requests, and Work positive. performance information. The Yilmaz and Gunel

70 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) MATERIALS AND METHODS experiment (13), when the number of experts is 17 or more, the decreasing rate of average group Methodology error is minimal. Moreover, when group size is more than 13, the reliability is satisfied with a We conducted the expert opinion for correlation coefficient is greater than 0.8. The their satisfaction to our proposed system median was chosen to measure the middle value development by using questionnaires with 5- of the dataset. level Likert scale—Strongly agree (5), Agree (4), Neutral (3), Disagree (2) and Strongly Disagree (1). Process The seventeen experts were purposive sampling and from at least 6 different industries. The In this paper, we gathered stakeholder samples were at the management level with data and processed according to the stakeholder direct experience in managing stakeholder, and process concept as below Figure 1. they were at least 40 years old. As Dalkey Policy Plan Gather Information Classify Stakeholder Organize Name Name Name Stakeholder Organization Organization Organization Information Class Class Class Power, Interest, Power, Interest, Power, Interest, Knowledge, Position Knowledge, Position Knowledge, Position Analyze and recommend strategy Perform Activity and Receive Feedback Provide report Figure 1 Stakeholder management concept

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 71 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) The process began when policy owner as well. When stakeholder data were ready, created a policy plan including policy title, stakeholder analysis and strategic description, effective period, responsible person, recommendation were developed to assist impact group, etc. Once it was ready, the policy owner to manage target stakeholder. The stakeholder information would be gathered. The strategic activity was performed to the information was stakeholder Name, Title, stakeholder and lastly, all activities and Characteristic, Position for the policy, for responses were recorded and summarized. This example. As per the process, the stakeholder will was input to the policy owner and assisted be classified based upon the APQC process him/her in managing stakeholder better. classification framework. The stakeholder power, Stakeholder management process was shown in interest, knowledge and position were identified Figure 2. PDS Define Policy Identify Stakeholder KYS Gather Stakeholder Classify Stakeholder Characterize Information Stakeholder SAS Analyze Stakeholder Recommend Strategy SRS Build Relationships Monitor Summary Relationships Policy Figure 2 Stakeholder management process There were 4 main components. was analyzed and the system provided strategic 1. Plan Development System (PDS): The recommendation for each stakeholder. policy data will be defined and collected. 2. Know Your Stakeholders System (KYS): 4 . Stakeholder Relationships System The stakeholder data such as profile, classification, (SRS): Stakeholder engagement data relevant to and characteristic, were defined and gathered suggested strategy was collected in the system from both direct and indirect source. for future plan. 3 . Stakeholder Analysis and Strategy- formulation System (SAS): The stakeholder data From the stakeholder process, we derived the required stakeholder data as shown in Figure 3.

72 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) Data Group Stakeholder Data Policy Detail Data Policy Name Description Effective Responsible Target Date Person Stakeholder Profile Stakeholder Title Organization Address ID Contact No. Name Classification Investor Government Board of Legal Public Target and Industry Directors Relation stakeholder Characteristic Power Interest Knowledge Position Recommendation Maintain Convert Ignore Weaken Activity Activity Activity Date Response Response Summary Date Figure 3 Stakeholder data architecture There were 6 stakeholder data groups Policy and each data group was provided dataset as follow: The policy data were directly collected from a policy owner and recorded in the system 1 . Policy Data ∊ {Policy Name, on the pre-defined field. The data included Description, Effective Date, Responsible person, Policy name, Description about objective and Stakeholder} what policy was about, Effective date or period for the policy, Responsible person who managed 2 . Profile Data ∊ {Name, Title, the policy, and the target stakeholder who policy Organization, Address, ID, Contact No.} will be affected either positively or negatively. 3 . Classification Data ∊ {Investor, Profile Government and Industry, Board of Directors, Legal, Public Relation, Target} The stakeholder profile included Stakeholder name (First name, Last name), Title, 4. Characteristic Data ∊ {Power, Interest, Organization he/she was working, Address, Knowledge, Position} Identification number (Citizen ID was preferable, other would be passport number), Contact 5 . Recommendation Data ∊ {Maintain, number which could be telephone number Interest, Ignore, Weaken} and/or email address. The stakeholder profile Activity Data ∊ {Activity, Activity Date, Response, Response Date, Summary}

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 73 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) was gathered with questionnaires and recorded Stakeholder class SC(i) is board of in the system. Data was recorded field by field. directors. In case stakeholder worked with many If stakeholder S(i) class SC(i) = “legal” organization or title, we primarily requested the main title and organization or the one in which Stakeholder class SC(i) is legal. stakeholder spent most of the time. If stakeholder S(i) class SC(i) = “public relations” Classification Stakeholder class SC(i) is public relations Default Stakeholder class SC(i) is target; With applying APQC, we proposed Go to next stakeholder S(i) where i = i+1 stakeholder classification as 6 classifications— Repeat Until i = N Investor, Government and Industry, Board of Directors, Legal, Public relation, and Target Recommendation stakeholder. The Government and Industry class was assigned to support stakeholder who was in, For the analysis and strategic for example, Government, State enterprise, recommendation purpose, we consolidated Chambers of commerce, Trade Organization, stakeholder characteristic data from 5 levels into NGO, Vendor, and Supplier. The target 2 or 3 levels as following: stakeholder was stakeholder who was directly impacted by the policy. For Power: We proposed a process called If Stakeholder’s Power is more than Stakeholder Classification Process (SCP) to “Fair” then its Power is “High” else its Power is examine each stakeholder and classify each one “Low”. into the appropriate category. SW(i) equals High when SW(i) ∊ {Excellent, Good} Let N be the total number of active stakeholders or Low when SW(i) ∊ {Fair, Poor, None} Let S(i) be a stakeholder i For Interest: Let SC(i) be a class of a stakeholder i If Stakeholder’s Interest is at least “Interest” For stakeholder S(i) where i = 1 then its Interest is “Much” else its Interest is If stakeholder S(i) class SC(i) = “investor” “Little”. SI(i) equals Much when SI(i) ∊ {Very Interest, Stakeholder class SC(i) is investor. Interest} or Little when SI(i) ∊ {Moderately If stakeholder S(i) class SC(i) = “government and Interest, Slight ly Interest, Not Interest} industry” For Knowledge: If Stakeholder’s Knowledge is more than “Fair” Stakeholder class SC(i) is investor. then its Knowledge is “Much” else its Knowledge If stakeholder S(i) class SC(i) = “board of is “Little”. directors” SK(i) equals Much when SK(i) ∊ {Excellent, Good} or Little when SK(i) ∊ {Fair, Poor, None}

74 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) For Position: Do “Convert to supporter” by increasing Each stakeholder position will be classified into interest, knowledge or lobbying. 3 groups—Support (Strongly Support and If stakeholder S(i) characteristic SS(i) = “support” Support), Neutral, and Opposition (Opposition and Strongly Opposition). Do “Maintain the support” by increasing interest, knowledge or keeping relation. SS(i) equals Support when SS(i) ∊ {Strongly Go to next stakeholder S(i) where i = i+1 Repeat Until i = N Support, Support} or Neutral when SS(i) ∊ Activity {Neutral} or Opposition when SS(i) ∊ {Opposition, Strongly Opposition} The activity data included Activity—the The strategic recommendation was processed as task performing to stakeholder, Activity Date, below. Response—the feedback from stakeholder Let N be the total number of active stakeholders regarding the activity, Response Date, Let S(i) be a stakeholder i Summary—the conclusion of stakeholder Let SS(i) be a characteristic of a stakeholder i activity. The activity summary would be among For stakeholder S(i) where i = 1 Reinforcement, Countermeasure, and Ignore. If stakeholder S(i) characteristic SS(i) = “opposition” AND SW(i) = “high” RESULTS AND DISCUSSIONS Do “Weaken the opposition” by From all data requirement and design, incubating interest, knowledge or decreasing we had implement stakeholder management power. system. The stakeholder profile, characteristic, If stakeholder S(i) characteristic SS(i) = activity, and report were shown in Figure 4, 5, 6, “opposition” AND SW(i) = “low” AND SI(i) and 7 respectively. The system was =”little” AND SK(i) = “little” systematically supported to collect, analyze and recommend all stakeholder data according to Do “Ignore” (do nothing). the defined processes. If stakeholder S(i) characteristic SS(i) = “opposition” AND SW(i) = “low” AND SI(i) We applied APQC PCF 12.0 Manage =”little” AND SK(i) = “much” External Relationship to the process because of its reputation for the world's foremost authority Do “Convert to supporter” by increasing in benchmarking, best practices, and interest, knowledge or lobbying. performance improvement. The APQC process If stakeholder S(i) characteristic SS(i) = solved a policy owner issue in grouping “opposition” AND SW(i) = “low” AND SI(i) stakeholders because of various definitions. =”much” Moreover, APQC primarily assisted policy owner to engage with stakeholders depending on their Do “Convert to supporter” by increasing knowledge or lobbying. If stakeholder S(i) characteristic SS(i) = “neutral”

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 75 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) classification. However APQC did not mention therefore we applied stakeholder analysis ( 8) to any of stakeholder characteristic and analysis, handle the stakeholder information. Figure 4 Stakeholder profile Figure 5 Stakeholder characteristic

76 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) Figure 6 Stakeholder activity Figure 7 Report

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 77 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) Median Table 1 Survey result from expert opinion 4 Stakeholder Data Management System 4 The system meets the objectives. 5 The system is fully comprehensive. 4 The system will improve operation efficiency. 4 The system is convenient to use. 4 The system is practical in real operation. You are willing to recommend this system to others. The computer system was implemented REFERRENCES and the result of the survey was in Table 1. The expert panel mostly agreed on our stakeholder 1. Freeman RE. Strategic management: a data management system, giving Median at least stakeholder approach. Boston, Pitman; 1984. 4 (Agree). All information system would be well organized and kept permanently. It automatically 2. Bunn MD, Savage GT, Holloway BB. enhanced management. This would strongly assist Stakeholder analysis for multi-sector organizational operational efficiency. innovations. Journal of Business and Industrial Marketing. 2002;17(2/3):181-203. CONCLUSION 3. Cleland DI. Leadership and the project In this paper, we developed best management body of knowledge. Int J Proj practice stakeholder data processing guide and Manag. 1995;13(2):83-8. application system by applying the APQC process classification framework best practice. The 4. Preble JF. Toward a comprehensive model stakeholder data included policy, stakeholder of stakeholder management. Business and profile, stakeholder classification, stakeholder society review. 2005;110(4):407-31. characteristic, analysis and strategic recommendation, and stakeholder engagement 5. Karlsen JT. Project Stakeholder activity. All the process was comprehensively Management. EMJ-Eng Manag J. applied in developing stakeholder management 2002;14(4):19-24. system. When deploying the system, the policy owner would be a benefit to understand and 6. Sinclair ML. Developing a Model for Effective manage all pre-defined policy and stakeholder Stakeholder Engagement Management. better. Perth: Asian Pacific Public Relations Journal; 2011. 7. Project Management Institute (PMI). A guide to the project management body of knowledge (PMBOK® guide). Newtown

78 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) Square, PA, USA: Project management institute; 2013. 8. Schmeer K. Guidelines for Conducting a Stakeholder Analysis. Bethesda, MD: Partnerships for Health Reform; 1999. 9. Pandi-Perumal SR, Akhter S, Zizi F, Jean-Louis G, Ramasubramanian C, Freeman RE, et al. Project stakeholder management in the clinical research environment: how to do it right. Frontiers in Psychiatry. 2015;6:71. 10. Yilmaz BS, Gunel OD. The Importance of strategic stakeholder management in tourism sector: research on probable applications. Tourismo: An International Multidisciplinary Journal of Tourism. 2008;4(1):97-108. 11. American Productivity & Quality Center, APQC. APQC Process Classification Framework version 7.2.1 category 12.0 Manage External Relationship [Internet]. May 27, 2018. Available from http://www.apqc.org/. 12. Lertnawapan S, Tanawastein S. Process- based stakeholder management system [dissertation]. Phathum Thani: Shinawatra University; 2020. 13. Dalkey NC. The Delphi method: an experimental study of group opinion. Santa Monica, CA., RAND corporation; 1969.

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 79 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) การศึกษาบริเวณที่มีความหนาแน่นของการเกิดอาชญากรรมคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ เชิงพ้ืนทใ่ี นเขตชายแดนไทย – กัมพชู า จงั หวัดสระแกว้ ในรปู แบบภูมิสารสนเทศ Crime Mapping and Spatial Analysis of Motorcycle Thefts in the Thai-Cambodian Border in Sa Kaeo Province using the Geographic Information System อจั ฉราพรรณ มากฤทธิ์ และ วรธชั วิชชวุ าณิชย์* Atcharaphan Makrit and Woratouch Vichuwanich* คณะนติ วิ ิทยาศาสตร์ โรงเรียนนายรอ้ ยตำรวจ อ.สามพราน จ.นครปฐม 73110 Faculty of Forensic Science, Royal Police Cadet Academy, Samphran, Nakhonpathom 73100, THAILAND *Corresponding author e-mail: [email protected] ARTICLE INFO ABSTRACT Article history: This study aims to conduct a spatial analysis of crimes related Received: 5 June, 2020 to motorcycle thefts, the time that crimes happened, and crime Revised: 13 July, 2020 prediction for motorcycle thefts in the next five years. Criminal data Accepted: 10 August, 2020 were collected in the Thai–Cambodian border in three subdistricts in Available online: 21 February, 2021 Aranyaprathet District, Sa Kaeo Province, including Aranyaprathet, Pa Rai, DOI: 10.14456/rj-rmutt.2021.8 and Ta Kham. A total of 81 motorcycle theft cases between 2017 and Keywords: GIS, crime, density, 2018 were examined. Research results demonstrated that there was a motorcycle theft high density of motorcycle theft cases in the area with high population density, which was Aranyaprathet Subdistrict. Therefore, it was predicted that motorcycle thefts would tend to happen in the city areas where a lot of people live, such as schools, government facilities, fresh markets, shops, and restaurants. Particularly, a permanent Thai– Cambodian border crossing checkpoint, Klong Luk Boundary Post, is located in Aranyaprathet Subdistrict, which has been considered the most important gateway for international trade between Thailand and Cambodia. As people are allowed to cross the border via the checkpoint, it is more likely that crimes will happen in the area. A high level of migration at the checkpoint could result in dilapidated housing,

80 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) poverty, and population diversity that may cause conflicts in society. All of these problems could be obstacles to social organization and eventually lead to crime. Especially, motorcycle thefts are usually committed by juvenile delinquents who have more tendency to steal things. Research findings can be utilized for crime risk assessment and surveillance for crime prevention in the studied area in the future. บทคัดย่อ เยาวชน ซึ่งมีแนวโน้มสูงในการก่ออาชญากรรมประเภท โจรกรรมรถจักรยานยนต์ ซึ่งผลของการวิจัยนี้สามารถ การศกึ ษานม้ี ีวตั ถุประสงค์เพ่ือวิเคราะห์หาพ้ืนที่ นำไปประยุกต์ใช้ เพื่อประกอบการพิจารณาในการ ที่มี ความเสี่ยงต่อการเกิดเหตุโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ป ร ะ เ ม ิ น ค ว า ม เ ส ี ่ ย ง แ ล ะ ก า ร เ ฝ ้ า ร ะ ว ั ง เ พ ื ่ อ ป ้ อ ง กั น ห้วงเวลาที่กระทำผิด และทำนายหรือพยากรณ์แนวโน้ม อาชญากรรมในพน้ื ทีเ่ ส่ียงได้ การเกิดเหตุโจรกรรมรถจักรยานยนต์ในอีก 5 ปีข้างหน้า โดยศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลอาชญากรรมประเภทดังกล่าว คำสำคัญ: แผนที่ทางภูมิเทศ GIS อาชญากรรม ในเขตชายแดนไทย – กัมพูชา ได้แก่ ตำบลอรัญประเทศ ความหนาแนน่ การโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ตำบลป่าไร่ และตำบลท่าข้าม ในอำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว ซึ่งเกิดขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2560 - 2561 บทนำ รวมจำนวน 81 คดี ผลการวจิ ัยพบว่า การเกิดคดโี จรกรรม รถจักรยานยนต์ มีความหนาแน่นสูง ในบริเวณที่มีความ ปัจจบุ ันเสถียรภาพเศรษฐกจิ ของประเทศไทยอยู่ หนาแน่นของประชากรสงู ซึง่ ได้แก่ ตำบลอรัญประเทศ จึง ในช่วงฟื้นตัวไปอย่างช้า ๆ และเปราะบาง ครัวเรือนและ สามารถสรุปได้ว่า พื้นที่เมืองมีความเสี่ยงต่อการเกิดคดี ธุรกิจใช้จ่ายอย่างระมัดระวัง ขณะที่การส่งออกสินค้า โจรกรรมรถจักรยานยนต์ในอนาคตสูงกว่าพื้นที่อื่น ๆ ค่อนข้างซบเซาตามการค้า ในภูมิภาคอาเซียนที่ได้รับ เนื่องจากมีผู้คนอาศัยอยู่หนาแน่น เช่น โรงเรียน ผลกระทบชดั เจนขน้ึ อตั ราการวา่ งงานหลงั ปรับฤดกู าลมาก หน่วยงานราชการ ตลาดสด ร้านค้า หรือร้านอาหาร ขนึ้ โดยการจ้างงานปรับลดลงในภาคเกษตรกรรม และคาด นอกจากนี้ พื้นที่ตำบลอรัญประเทศยังมีจุดผ่านแดนถาวร ว่ามีแรงงานบางส่วนย้ายไปอยู่นอกเขตกำลังแรงงาน คลองลึก ซึ่งถือเป็นประตูการค้าที่เชื่อมโยงกับกัมพูชาที่ ขณะที่การจ้างงานนอกภาคเกษตรกรรมยงั ค่อนขา้ งทรงตวั ใหญ่ที่สุดของไทย และเป็นแหล่งรวมการเข้าออกประเทศ โดยการจ้างงานในภาคการผลิตปรับลดลง ขณะที่การจ้าง ของประชากรที่มีอยู่อย่างต่อเนื่อง ทำให้มีความเสี่ยงต่อ งานในภาคการค้าปรับเพิ่มขึ้น ทั้งนี้ ผู้ว่างงานกลุม่ ท่ีไม่เคย การเกิดเหตุอาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภท มีงานทำมาก่อนมีแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้น โดยเฉพาะกลุ่ม โจรกรรมรถจักรยานยนต์ ซึ่งอัตราการเคลื่อนย้ายถิ่นฐาน ปริญญาตรีขึ้นไป ที่ใช้เวลาในการหางานนานขึ้น (1) ผล ของประชากรที่มีสูงในพื้นที่ดังกล่าวนั้น ก่อให้เกิดความ จากการมอี ัตราการว่างงานที่สูงข้ึนทำให้เกดิ การอพยพของ เสื่อมโทรมทางกายภาพของบ้านเรือน ความยากจน และ ประชากร ก่อให้เกิดความเหลื่อมล้ำทางสังคมด้วยสภาพ ความแปลกแยกแตกต่างของประชากรที่มีการผสมผสาน ทางการเงินของแต่ละครัวเรือนและเหตุปัจจัยเสริม เช่น ทางวัฒนธรรมที่หลากหลาย อันนำไปสู่ปัญหาในการจัด ภาวะความเครยี ดท่เี กิดจากการวา่ งงาน รายรบั รายจ่ายของ ระเบียบทางสังคมและส่งผลให้เกิดปัญหาอาชญากรรมใน ครอบครัว สิ่งอบายมุข ความต้องการการยอมรับในสังคม ที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกระทำผิดของเด็กและ และสภาพจิตผิดปกติของบุคคลซึ่งปัจจัยดังกล่าวเป็น

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 81 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) สาเหตุของการก่ออาชญากรรมในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การ เจย ด้วยอาณาเขตที่ติดต่อกันเป็นแนวยาวถึง 165 ทำร้ายร่างกาย ข่มขืนกระทำชำเรา ลักทรัพย์ปล้นทรัพย์ กิโลเมตร จึงทำให้ประชาชนตามแนวชายแดน มีกิจกรรม วิ่งราวทรัพย์ เป็นต้น (2) จากสถิติคดีอาญาของสำนักงาน ค้าขายสินค้ากันมาโดยตลอดนับตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ตำรวจแห่งชาติปี พ.ศ.2560 พบว่า เกิดคดีอาชญากรรม และจากสถิติรายไดจ้ ากการค้าชายแดนยืนยนั วา่ ชายแดน ประทุษร้ายต่อชีวิตร่างกายและเพศ จำนวน 19,830 คดี บ้านคลองลึกของจังหวัดสระแก้ว นำรายได้เข้าประเทศ คดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ จำนวน 63,387 คดี เป็นอันดับต้น ๆ ของประเทศ ซึ่งปัจจุบันมีจุดผ่านแดน เมื่อพิจารณาคดีอาชญากรรมประทษุ ร้ายต่อทรัพย์ จำแนก ถาวรถึง 2 แห่ง คือ จุดผ่านแดนถาวรบ้านคลองลึก และ ประเภทความผิด 5 ลำดับแรก พบวา่ เกดิ คดีลกั ทรัพย์มาก จดุ ผ่านแดนถาวรบา้ นเขาดนิ (5) ส่งผลใหจ้ ำนวนประชากร ที่สุด 29,355 คดี รองลงมาคือ คดีฉ้อโกง 9,362 คดี คดี ในเขตพื้นที่อำเภออรัญประเทศเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว เกิด ยักยอกทรัพย์ 8,358 คดี คดีทำให้เสียทรัพย์ 3,414 คดี การขยายตัวของชุมชนใหม่ ๆ ซึ่งถือเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่ และคดีโจรกรรมรถจกั รยานยนต์ 2,160 คดี (3) สำคัญและมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเกิดอาชญากรรม เนื่องจากการเพิ่มขึ้นของจำนวนประชากรอย่างรวดเร็ว การโจรกรรมรถจักรยานยนต์ถือว่าเป็นปัญหาท่ี โดยที่ยังไม่ได้มีการวางแผนเพื่อรองรับจำนวนประชากรท่ี สำคัญอย่างหนึ่งในปัจจุบัน เนื่องจากรถจักรยานยนต์ถือ เพิ่มขึ้น ไม่ว่าจะเป็นด้านที่อยู่อาศัย ด้านการจ้างงาน ว่ามี เป็นยานพาหนะที่ใช้ในการเดนิ ทางไปยังสถานท่ตี ่าง ๆ และ ความสมดุลกันหรือไม่ ระหว่างอัตราการจ้างกับแรงงาน ต้องมีการจอดรถจักรยานยนต์ไว้ยังสถานที่ต่าง ๆ ซึ่ง เป็นต้น และเนือ่ งจากคนตอ้ งการที่จะอยู่รอด จึงมีการดิน้ ค่อนข้างมีความแตกต่างกับทรัพย์สินอย่างอื่นที่เจ้าของ รนหาวิธีการต่าง ๆ เพื่อจะทำให้ตนสามารถดำรงชีวิตอยู่ ทรัพย์สามารถเก็บรักษาไว้ใกล้ตัว ดังนั้น เมื่ อรถ ได้ในสังคม ประกอบกับรายได้ไม่เพียงพอกับรายจ่ายท่ี จักรยานยนตเ์ ป็นทรัพยส์ ินที่เคล่ือนทไ่ี ด้และมีราคาสงู จึงมี ต้องหมดไปในแต่ละวัน ทั้งในเรื่องส่วนตัวและครอบครัว ความเสี่ยงสงู ที่จะถูกโจรกรรม แม้ว่าผเู้ ปน็ เจา้ ของทรัพย์จะ หรือบางคนไม่ได้ประกอบอาชีพ ตกงาน ก็จะหาทางออก ใช้ความระมัดระวัง และป้องกันทรัพย์สินของตน มิให้ถูก ของการหาเงินโดยการก่ออาชญากรรมเพื่อให้ได้มาซ่ึง โจรกรรมด้วยการใช้อปุ กรณ์และเครอื่ งมอื ที่ทนั สมยั เพียงใด ทรัพยส์ นิ หรอื ส่งิ อ่นื ใดทจี่ ะสามารถประทังชีวิตไปไดใ้ นแต่ ก็ตามแต่ก็ยังไม่พ้นที่จะถูกมิจฉาชีพประทุษร้ายเอา ละวัน และหนึ่งในอาชญากรรมที่เป็นปัญหา ในปัจจุบัน ทรัพย์สินไปจากความครอบครองของเจ้าของทรัพย์โดยใช้ ปัญหาหนึ่ง ก็คือ อาชญากรรมด้านการประทุษร้ายต่อ วิธีการต่าง ๆ ตามความถนัดและเทคนิค วิธีการของ ทรัพย์ โดยเฉพาะการโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ดังนั้น มิจฉาชพี แต่ละคน ซ่ึงวิธีตา่ ง ๆ เหล่านจ้ี ะเปน็ สิ่งที่มิจฉาชีพ จากสภาพปัญหาและความสำคัญดังกล่าว จึงทำให้ผู้วิจัย ได้เรียนรู้จากกลุ่มมิจฉาชีพด้วยกันเอง และมีการพัฒนา สนใจจะศึกษาบริเวณที่มีความหนาแน่นของการเกิด ตามความรู้ของตนจนกลายเป็นความชำนาญของแต่ละคน อาชญากรรมเชิงพื้นที่ในเขตชายแดนไทย – กัมพูชา โดยผ่านการสั่งสมประสบการณ์ ซึ่งในการโจรกรรม จังหวัดสระแก้ว ในรูปแบบภูมิสารสนเทศ (Geographic รถจักรยานยนต์แต่ละคันนั้น จะใช้เวลาในการโจรกรรม Information System: GIS) เพื่อวิเคราะห์หาพื้นที่ที่มี เพียงไม่กี่นาที ก็สามารถที่จะโจรกรรมเอารถจักรยานยนต์ ความเสย่ี ง ต่อการเกดิ การโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ศึกษา ไปจากความครอบครองของเจ้าของทรัพย์ได้แล้ว ดังนั้น สภาพแวดล้อม และห้วงเวลาที่เกิดการโจรกรรม ปัญหาการโจรกรรมรถจักรยานยนต์ จึงกลายเป็นปัญหา รถจักรยานยนต์ และทำนาย หรือพยากรณ์แนวโน้มการ อาชญากรรมท่มี ีควบคกู่ ับสงั คมมาจนทกุ วันนี้ (4) เกิดการโจรกรรมรถจักรยานยนต์ในอีก 5 ปี ขา้ งหนา้ โดย จังหวัดสระแก้ว เป็นหนึ่งใน 7 จังหวัดที่มีอาณา เขตติดต่อกับประเทศกัมพูชา ในเขตจังหวัดบันเตียเมียน

82 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) นำเสนอออกมาในรูปแบบแผนที่ซึ่งสามารถนำไป data >> Add XY Data คือการนำเข้าข้อมูลจุดแล้วสร้าง ประยกุ ตใ์ ชใ้ นการปฏิบตั งิ านของเจา้ หน้าท่ตี ำรวจได้ตอ่ ไป Shapefile จัดเก็บข้อมูล แบบจำลองที่ได้สร้างขึ้น เทคนิค ที่ใช้เป็นหลักในการวิเคราะห์คือการซ้อนทับ (Overlay) วตั ถปุ ระสงคใ์ นการวิจยั ข้อมูลโดยใช้พิกัดเป็นตัวอ้างอิง โดยแบบจำลองนั้น แบ่ง ออกเปน็ 3 ส่วน คือ 1. เพอ่ื วิเคราะห์พ้ืนท่ี ศึกษาสภาพแวดล้อม และ หว้ งเวลาที่เกดิ การโจรกรรมรถจักรยานยนต์ในเขตชายแดน 1. แผนทพี่ น้ื ที่เสยี่ งภยั อาชญากรรม เกิดจากการ ไทย – กมั พชู า อำเภออรัญประเทศ จงั หวดั สระแก้ว สร้างความสัมพันธ์ระหว่างความหนาแน่นของประชากร และลักษณะการใช้ที่ดิน โดยใช้แนวทางและทฤษฎีท่ี 2. เพื่อทำนาย หรอื พยากรณแ์ นวโน้มการเกิดการ เกี่ยวกับการใช้ที่ดินและความหนาแน่นของประชากรเป็น โจรกรรมรถจกั รยานยนต์ในอีก 5 ปี ขา้ งหน้าในเขตชายแดน ตัวกำหนด เพ่อื หาพ้ืนทีเ่ ส่ียงภยั ของการกอ่ อาชญากรรม ไทย – กัมพชู า อำเภออรญั ประเทศ จงั หวัดสระแก้ว 2. ความสัมพันธ์ระหว่างจุดที่เกิดอาชญากรรม วธิ ดี ำเนนิ การวิจัย ประทุษร้ายต่อทรัพย์ ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์ และช่วงเวลาตรวจของเจ้าหน้าที่ที่เหมาะสม ได้แก่ ก า ร ว ิ จ ั ย ค ร ั ้ ง น ี ้ เ ป ็ น ก า ร ศ ึ ก ษ า เ ฉ พ า ะ ค ดี 1) การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงพรรณนาโวหาร (Descriptive อาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภทโจรกรรม Statistics) โดยใช้สถิติขั้นพื้นฐาน ได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉล่ีย รถจักรยานยนต์ในเขตชายแดนไทย – กัมพูชาอำเภออรัญ เพ่ือวิเคราะห์ พน้ื ทเ่ี สีย่ ง การโจรกรรม สภาพแวดลอ้ ม ห้วง ประเทศ จังหวัดสระแก้วที่เกิดขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2560 ถึง เวลา การเกิดอาชญากรรม 2) การวิเคราะห์ข้อมูลเชิง พ.ศ. 2561 จำนวน 81 คดี ผู้วิจัยได้คัดเลือกพื้นที่ที่มีคดี อนุมานโวหาร (Inferential Statistics) โดยการทดสอบ อาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภทการเกิด สมมุติฐานการวิจัย สถิติที่ใช้ คือ One-way ANOVA เพ่ือ โจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงที่สุดของอำเภออรัญประเทศ ทดสอบความแปรปรวนทางเดยี ว ของตำบล สภาพแวดล้อม คือ ตำบลอรัญประเทศ ตำบลป่าไร่ และตำบลท่าข้าม และหว้ งเวลาทม่ี ีผลต่อความหนาแน่นการเกดิ อาชญากรรม จังหวัดสระแก้ว มีลักษณะเป็นพื้นที่เศรษฐกิจพิเศษทาง และ Forecasting เพื่อทำนายการเกิดอาชญากรรม การค้าและการลงทุน ซึ่งอยู่ในความรับผิดชอบของสถานี ลว่ งหน้า 5 ปี ตำรวจภูธรคลองลึก อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว โดยทำหนังสือขอความร่วมมือไปยังสถานีตำรวจภูธร 3. วิเคราะหอ์ าชญากรรมในแต่ละพื้นทว่ี ่ามีความ คลองลึก เพื่อขอข้อมูลคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อ แตกต่าง และความเหมือนกันอย่างไร และมีปัจจัยด้าน ทรัพย์ ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์ที่เกิดขึ้นในช่วงปี ภมู ศิ าสตรท์ ่ีมผี ลกระทบต่อประเทศอาชญากรรมที่เกดิ พ.ศ. 2560 ถึง พ.ศ. 2561 โดยออกหนังสือจากคณะนิติ วิทยาศาสตร์ โรงเรียนนายร้อยตำรวจ จากนัน้ นำข้อมลู ที่ได้ ผลการศึกษาและอภิปรายผล ไปทดสอบความถูกตอ้ ง และนำข้อมูลการเกิดอาชญากรรม ประทษุ รา้ ยตอ่ ทรัพย์ ประเภทโจรกรรมรถจกั รยานยนต์ จะ ผลการดำเนินการวิเคราะห์ข้อมูลการเกิด ถูกนำมาจัดการข้อมูลใหม่และหาจุดเกิดเหตุหรือพิกัดโดย อาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภทโจรกรรม ใช้ Google Map เข้ามาช่วย แล้วนำข้อมูลเข้าโปรแกรม รถจักรยานยนต์ในชายแดนไทย – กัมพูชา อำเภออรัญ QGIS โดยพิกัดที่ได้จาก Google Map นั้นเป็นพิกัดแบบ ประเทศ จังหวัดสระแก้ว พื้นที่รับผิดชอบของสถานี ละติจูดและลองจิจูด ดังนั้น ต้องแปลงค่าพิกัดให้เป็นแบบ ตำรวจภูธรคลองลกึ โดยการหา Hot Spot หรอื จุดเส่ยี งที่มี UTM ก่อนถึงจะนำไปใช้ร่วมกับโปรแกรมได้โดยการ Add การเกดิ หรือโอกาสที่จะเกดิ การอาชญากรรมข้นึ อีก โดยใช้

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 83 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) เทคนิคในการประมาณค่าความหนาแน่นเชิงพื้นที่แบบ ส่วนปี พ.ศ. 2561 เกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ใน Kernel Density ซงึ่ จะได้ผลลพั ธ์ ดังต่อไปนี้ ตำบลอรัญประเทศ และตำบลป่าไร่ 1. วิเคราะห์หาพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการเกิด ตารางที่ 1 ขนาดพื้นที่ จำนวนประชากร และความ การโจรกรรมรถจักรยานยนต์ในเขตชายแดนไทย – หนาแน่นของประชากรจำแนกรายตำบล กัมพูชา อำเภออรญั ประเทศ จังหวดั สระแก้ว ตำบล พืน้ ท่ี ประชากร ความหนาแน่น การวิจัยครั้งนี้ ได้รวบรวมคดีโจรกรรม (ตร.กม.) (คน) (คน ต่อ ตร.กม.) รถจักรยานยนต์ ของสถานีตำรวจภูธรคลองลึก จังหวัด อรญั ประเทศ สระแก้ว ซึ่งมีพื้นที่รับผิดชอบ 214 ตร.กม. ครอบคลุม ป่าไร่ 5 16,122 3,224 3 ตำบล ได้แก่ 1) ตำบลอรัญประเทศ มีขนาดพื้นที่ ท่าขา้ ม 159 6,766 43 5.00 ตร.กม. มีความหนาแน่นของประชากรเท่ากับ 50 4,750 95 3,224 คน/ตร.กม. 2) ตำบลป่าไร่ มี ขนาดพื้นที่ รวม 159 ตร.กม. มีความหนาแน่นของประชากรเท่ากับ 214 27,638 130 43 คน/ตร.กม. และ 3) ตำบลท่าข้าม มีขนาดพื้นที่ 50 ตร.กม. มีความหนาแน่นของประชากรเท่ากับ ตารางที่ 2 จำนวนคดโี จรกรรมรถจักรยานยนต์ในเขตพื้นท่ี 95 คน/ตร.กม. ดังตารางที่ 1 ในช่วงปี พ.ศ. 2560 – รบั ผิดชอบของสถานตี ำรวจภูธรคลองลกึ 2561 มีคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภท โจรกรรมรถจักรยานยนต์เกิดขึ้น ทั้งหมด 81 คดี ดัง ตำบล จำนวนคดี รอ้ ยละ ตารางที่ 2 พื้นที่ที่มีคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์เกิดข้ึน อรัญประเทศ 40 49.38 มากทสี่ ดุ คอื ตำบลอรญั ประเทศ จำนวน 40 คดี คิดเป็น ปา่ ไร่ 5 6.17 ร้อยละ 49.38 ตำบลป่าไร่ จำนวน 36 คดี คดิ เปน็ ร้อยละ ทา่ ขา้ ม 36 44.44 44.44 และตำบลท่าข้าม จำนวน 5 คดี คิดเป็นร้อยละ 81 100.00 6.17 ตามลำดบั รวม การวิเคราะห์ความหนาแน่นของการเกิดคดี รูปท่ี 1 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม โจรกรรมรถจักรยานยนต์ ซึ่งแสดงผลออกมาในรูปแบบ รถจักรยานยนต์ ของแผนที่ ดังรูปที่ 1-3 โดยแสดงระดับความหนาแน่น ด้วยระดับของสี พื้นที่ที่มีความเสี่ยงมากจะเป็นสีแดง ส่วนพื้นทที่ ่ีมีความเสีย่ งปานกลางถึงเสี่ยงน้อยจะเป็นสีส้ม สีเหลือง จนกระทั่งถึงสีเขียว ตามลำดับ พบว่าความ หนาแน่นของการเกดิ คดโี จรกรรมรถจักรยานยนต์สูงมีอยู่ 2 จุดใหญ่ อยู่ในเขตการปกครองของตำบลอรัญประเทศ อย่างไรก็ตามคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ยังมีเกิดขึ้นใน ตำบลป่าไร่ และตำบลท่าข้ามได้ แต่อาจจะเกิดขึ้นไม่สูง เท่าของตำบลอรัญประเทศ เมื่อพิจารณาความหนาแน่น ของการเกดิ คดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์เปน็ รายปี พบว่า ปี พ.ศ. 2560 เกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ทุกตำบล

84 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รปู ท่ี 2 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม ที่อยู่อาศัย/ชุมชน 3) พื้นที่สาธารณะ/สวนสาธารณะ รถจกั รยานยนตใ์ นปี พ.ศ. 2560 4) แหล่งห่างไกลชุมชน/สถานที่เปลี่ยว และ 5) ย่าน โรงงาน/แหล่งอตุ สาหกรรม รูปที่ 3 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รถจกั รยานยนตใ์ นปี พ.ศ. 2561 ในช่วงปี พ.ศ. 2560 – 2561 มีคดีอาชญากรรม เมื่อศึกษาความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ระหว่างความ ประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์ เกิดขึ้นทั้งหมด 81 คดี สภาพแวดล้อมที่ลงมือกระทำผิด หนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์และ มากที่สุด คือ 1) แหล่งที่อยู่อาศัย/ชุมชน จำนวน 50 คดี ความหนาแน่นของประชากร พบว่า ความหนาแน่น ของ คิดเป็นร้อยละ 61.73 2) ศูนย์การค้า/ย่านธุรกิจ จำนวน การเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนตส์ ูง เกิดขึ้นในบรเิ วณที่ 14 คดี คิดเป็นร้อยละ 17.28 3) แหล่งห่างไกลชุมชน/ มคี วามหนาแน่นของประชากรสูง ไดแ้ ก่ ตำบลอรญั ประเทศ สถานที่เปลี่ยว จำนวน 12 คดี คิดเป็นร้อยละ 14.81 4) ยา่ นโรงงาน/แหลง่ อตุ สาหกรรม จำนวน 5 คดี คดิ เป็น สรุปได้ว่า ความเสี่ยงที่อาจจะเกิดคดีโจรกรรม ร้อยละ 6.17 และ5) พน้ื ทีส่ าธารณะ/สวนสาธารณะ ไม่มี รถจักรยานยนต์ในอนาคต เป็นพื้นที่เมือง ผู้คนอาศัยอยู่ การเกดิ คดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ตามลำดบั ดงั ตาราง หนาแนน่ ที่ 3 เมื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสภาพแวดล้อมที่ลง มือกระทำความผิด และความหนาแน่นของการเกิดคดี 2. วิเคราะห์สภาพแวดล้อมทีล่ งมือกระทำความผดิ โจรกรรมรถจักรยานยนต์ในแต่ละตำบล ดังรูปที่ 4-7 การวิจัยครั้งนี้แบ่งสภาพแวดล้อมตามพื้นที่จริง พบว่า แหล่งที่อยู่อาศัย/ชุมชนมีความหนาแน่นของการ 5 ระดับ ประกอบด้วย 1) ศูนย์การค้า/ยา่ นธุรกิจ 2) แหล่ง เกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนตส์ ูงในตำบลอรัญประเทศ ศูนย์การค้า/ย่านธุรกิจ และแหล่งที่อยู่อาศัย มีความ หนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูง ใน ตำบลอรัญประเทศ แหล่งห่างไกลชุมชน/สถานที่เปลี่ยว มีความหนาแนน่ ของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ สูงในทุกตำบล และย่านโรงงาน/แหล่งอุตสาหกรรม มี ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ สงู ในตำบลอรัญประเทศ และตำบลปา่ ไร่ ตารางที่ 3 จำนวนคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ตาม สภาพแวดล้อมตามพื้นที่จริง ในเขตพื้นที่รับผิดชอบของ สถานตี ำรวจภธู รคลองลกึ สภาพแวดล้อมตามพนื้ ทจ่ี รงิ จำนวนคดี ร้อยละ ศูนย์การค้ายา่ นธุรกจิ / 14 17.28 แหลง่ ทอ่ี ยู่อาศัยชมุ ชน/ 50 61.73 แหลง่ ห่างไกลชุมชนสถานท่เี ปล่ียว/ 12 14.81 ย่านโรงงานแหลง่ อุตสาหกรรม/ 5 6.17 รวม 81 100.00

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 85 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รูปที่ 4 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รูปท่ี 6 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รถจักรยานยนตข์ องศูนย์การคา้ /ย่านธรุ กิจ รถจักรยานยนต์ของแหล่งห่างไกลชุมชน/ สถานทเ่ี ปลยี่ ว รปู ท่ี 5 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รปู ท่ี 7 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รถจักรยานยนต์ของแหลง่ ที่อยู่อาศยั /ชมุ ชน ร ถ จ ั ก ร ย า น ย น ต ์ ข อ ง ย ่ า น โ ร ง ง า น / แ ห ล่ ง อตุ สาหกรรม ตารางท่ี 4 การเปรยี บเทียบคดีโจรกรรมรถจกั รยานยนต์รายปี จำแนกตามสภาพแวดลอ้ มตามพ้นื ทจี่ ริง สภาพแวดลอ้ มตามพน้ื ทจี่ รงิ จำนวน ค่าเฉลย่ี (1) (2) (3) (4) (5) (1) ศนู ยก์ ารค้า/ยา่ นธรุ กจิ ) 14 1.36 - 0.18 - -0.14 -0.24 -0.42* (2) แหลง่ ท่ีอยอู่ าศยั /ชมุ ชน 50 1.18 -0.18 - - -0.32* - (3) พน้ื ท่สี าธารณะ/สวนสาธารณะ 0 0 -- - - -0.10 (4) แหล่งหา่ งไกลชมุ ชน/สถานทเี่ ปล่ยี ว 12 1.50 0.14 0.32* - - - (5) ย่านโรงงาน/แหล่งอุตสาหกรรม 5 1.60 0.24 0.42* - 0.10 * มนี ยั สำคญั ทางสถิติท่รี ะดับ 0.05

86 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ตารางที่ 5 ความแปรปรวนคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ตำบลอรัญประเทศ และตำบลป่าไร่ ช่วงกลางวันมีความ รายปี จำแนกตามสภาพแวดล้อมตามพืน้ ทจ่ี ริง หนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูง ใน ตำบลอรัญประเทศ และตำบลป่าไร่ ช่วงเย็น มีความ ความแปรปรวน df SS MS F Sig หนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูง ใน ตำบลป่าไร่ และช่วงกลางคืน มีความหนาแน่นของการ ระหว่างกลุ่ม 3 1.675 0.558 2.906 0.04 เกิดคดโี จรกรรมรถจกั รยานยนตส์ งู ในตำบลอรญั ประเทศ ภายในกลมุ่ 77 14.794 0.192 รวม 80 16.469 การเปรียบเทียบคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ตารางที่ 6 จำนวนคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ตามห้วง รายปี 2560 ถึง 2561 จำแนกตามสภาพแวดล้อมตาม พื้นที่จริง แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ เวลาที่เกิดการโจรกรรมรถจกั รยานยนต์ 0.05 จำนวน 2 คู่ ได้แก่ 1) แหล่งที่อยู่อาศัย/ชุมชน กับ แหล่งห่างไกลชุมชน/สถานที่เปลี่ยว และ 2) แหล่งที่อยู่ ห้วงเวลาตามพน้ื ทีจ่ รงิ จำนวนคดี ร้อยละ อาศัย/ชุมชน กับ ย่านโรงงาน/แหล่งอุตสาหกรรม ดัง ตารางที่ 4-5 ชว่ งเชา้ มืด ระหว่าง .น 05.59 - 01.00 61 75.31 3. วิเคราะห์ช่วงเวลาที่กระทำผิด ห้วงเวลาท่ี ช่วงเช้า ระหวา่ ง .น 11.59 - 06.00 4 4.94 เกิดการโจรกรรมรถจกั รยานยนต์ ช่วงกลางวัน ระหวา่ ง .น 16.59 - 12.00 3 3.70 การวิจัยครั้งนี้แบ่งออกเป็น 5 ช่วงเวลา ได้แก่ 1) ช่วง เช้ามืด ระหว่าง 01.00 - 05.59น. 2) ช่วงเช้า ชว่ งเย็น ระหวา่ ง .น 18.59 - 17.00 3 3.70 ระหว่าง 06.00 - 11.59น. 3) ช่วงกลางวัน ระหว่าง 12.00 - 16.59น. 4) ช่วงเย็น ระหว่าง 17.00 - 18.59น. ช่วงกลางคนื ระหว่าง .น 24.59 - 19.00 10 12.35 และ 5) ช่วงกลางคืน ระหว่าง 19.00 - 24.59 น. ในช่วง ปี พ.ศ. 2560 – 2561 มีคดีอาชญากรรมประทุษ ร้ายตอ่ รวม 81 100.00 ทรัพย์ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์เกิดขึ้น ทั้งหมด 81 คดี ห้วงเวลาที่เกิดการโจรกรรมรถจักรยานยนต์มาก รูปที่ 8 แผนทคี่ วามหนาแนน่ ของการเกดิ คดีโจรกรรม ที่สุด คือ 1) ช่วงเช้ามืด จำนวน 61 คดี คิดเป็นร้อยละ รถจักรยานยนต์ในช่วงเช้ามืด 75.31 2) ช่วงกลางคืน จำนวน 10 คดี คิดเป็นร้อยละ 12.35 3) ช่วงเช้า จำนวน 4 คดี คิดเป็นร้อยละ 4.94 4) ช่วงกลางวัน และ 5) ช่วงเย็น จำนวน 3 คดี คิดเป็นร้อย ละ 3.70 ตามลำดับ ดังตารางที่ 6 เมือ่ ศึกษาความสัมพนั ธ์ ระหวา่ งหว้ งเวลาทีเ่ กดิ การโจรกรรมรถจกั รยานยนต์ และ ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ในแต่ละตำบล ดังรูปที่ 8-12 พบว่า ช่วงเช้ามืด มีความ หนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูง ใน ตำบลอรัญประเทศ และตำบลป่าไร่ ช่วงเช้า มีความ หนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูง ใน

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 87 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) รูปที่ 9 แผนท่คี วามหนาแน่นของการเกดิ คดโี จรกรรม รูปท่ี 11 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รถจกั รยานยนต์ในช่วงเชา้ รถจักรยานยนตใ์ นช่วงเย็น รูปท่ี 10 แผนท่ีความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รปู ที่ 12 แผนที่ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม รถจักรยานยนตใ์ นชว่ งกลางวนั รถจักรยานยนต์ในช่วงกลางคนื ตารางท่ี 7 การเปรียบเทียบคดีโจรกรรมรถจกั รยานยนตร์ ายปี จำแนกตามห้วงเวลาท่เี กิดการโจรกรรมรถจักรยานยนต์ หว้ งเวลา จำนวนคดีโจรกรรม ค่าเฉลย่ี (1) (2) (3) (4) (5) รถจกั รยานยนต์รายปี (1) ชว่ งเชา้ มดื 61 1.26 - -0.24 -0.07 -0.07 -0.04 (2) ช่วงเช้า 4 1.50 0.24 - 0.17 0.17 0.20 (3) ช่วงกลางวนั 3 1.33 0.07 -0.17 - - 0.03 (4) ชว่ งเย็น 3 1.33 0.07 -0.17 - - 0.03 (5) ชว่ งกลางคืน 10 1.30 0.04 -0.20 -0.03 -0.03 -

88 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ตารางที่ 8 ความแปรปรวนคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ จากรูปที่ 13 เห็นได้ว่าค่าแนวโน้มมีทิศทาง รายปี จำแนกตามห้วงเวลาที่เกิดการโจรกรรม ลดลง เนื่องจากพื้นที่ของตำบลอรัญประเทศ และตำบล รถจักรยานยนต์ ปา่ ไร่ มีจุดผ่านแดนถาวรคลองลึก ซึ่งถอื เป็นประตกู ารค้า ใหญ่ที่สุดของไทย ที่เชื่อมโยงกับกัมพูชา เป็นแหล่งรวม ความแปรปรวน df SS MS F Sig ประชากรโดยมกี ารเขา้ ออกพ้ืนท่อี ย่างต่อเน่ือง ทำให้ต้อง เข้มงวดมาตรการการป้องกัน และรักษาความปลอดภัย ระหว่างกลุ่ม 4 0.233 0.058 0.272 0.895 ในชวี ิตและทรพั ยส์ นิ ของประชาชน ภายในกลุ่ม 76 16.237 0.214 รวม 80 16.469 การเปรยี บเทยี บคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ราย สรปุ ผล ปี 2560 – 2561 จำแนกตามห้วงเวลาที่เกิดการโจรกรรม รถจักรยานยนตไ์ มแ่ ตกต่างกนั ดงั ตารางที่ 7-8 การศึกษาบริเวณที่มีความหนาแน่นของการเกิด อาชญากรรมเชิงพื้นที่ในเขตชายแดนไทย – กัมพูชา 4. วิเคราะห์แนวโน้มการเกิดการโจรกรรม จังหวัดสระแก้ว ชี้ให้เห็นความหนาแน่นของการเกิดคดี รถจักรยานยนต์ ในอีก 5 ปขี ้างหน้า โจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงเกิดขึ้น ในบริเวณที่มีความ หนาแน่นของประชากรสูง ได้แก่ ตำบลอรัญประเทศ สรุป การวิเคราะห์แนวโน้มการเกิดโจรกรรม ได้ว่า ความเสี่ยงท่ีอาจจะเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ รถจักรยานยนต์ ในอีก 5 ปีข้างหน้า โดยใช้ข้อมูลคดี ในอนาคต เป็นพื้นที่เมืองมีผู้คนอาศัยอยู่หนาแน่น อีกท้ัง อาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภทโจรกรรม อยู่ใกล้สถานที่สำคัญ เช่น โรงเรียน ตลาดสด หน่วยงาน รถจักรยานยนต์ ของสถานตี ำรวจภูธรคลองลึก ตัง้ แต่เดือน ราชการต่าง ๆ รา้ นคา้ ร้านอาหาร เปน็ ต้น มกราคม 2560 ถึง ธันวาคม 2561 รวมเป็นเวลา 2 ปี หรือ 24 เดือน เมื่อนำเข้าข้อมูลคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อ สภาพแวดล้อมทลี่ งมอื กระทำความผิดตามสภาพ ทรัพย์ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์ พบว่าสมการ พื้นที่จริง แบ่งเป็น 5 ระดับ 1) แหล่งที่อยู่อาศัย/ชุมชน มี แนวโน้มแบบเสน้ ตรงเป็นรูปแบบสมการทีม่ ีความเหมาะสม ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูง ทสี่ ุด โดยคา่ R-square มคี า่ เท่ากบั 0.757 สามารถอธิบาย ในตำบลอรญั ประเทศ 2) ศนู ยก์ ารค้า/ย่านธุรกิจ และแหล่ง ช่วงเวลาที่ทำการศึกษา และจำนวนคดีอาชญากรรม ที่อยู่อาศัย มีความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม ประทษุ รา้ ยตอ่ ทรพั ยป์ ระเภทโจรกรรมรถจกั รยานยนตไ์ ดด้ ี รถจักรยานยนต์สูงในตำบลอรัญประเทศ 3) แหล่งห่างไกล ชุมชน/สถานที่เปลี่ยวมีความหนาแน่นของการเกิดคดี รูปที่ 13 จำนวนคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ โจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงในทุกตำบล และ 4) ย่าน ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์ และค่า โรงงาน/แหล่งอุตสาหกรรม มีความหนาแน่นของการเกิด พยากรณ์แนวโน้มการเกิดโจรกรรม คดีโจรกรรมรถจักรยานยนตส์ ูง ในตำบลอรัญประเทศ และ รถจักรยานยนต์ ตำบลป่าไร่ และ 5) พื้นที่สาธารณะ/สวนสาธารณะ ไม่มี การเกิดคดโี จรกรรมรถจกั รยานยนต์ ห้วงเวลาท่เี กิดการโจรกรรมรถจักรยานยนต์ และ ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์ใน แต่ละตำบล พบว่า 1) ช่วงเช้ามืดมีความหนาแน่นของการ เกิดคดีโจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงในตำบลอรัญประเทศ และตำบลป่าไร่ 2) ช่วงเชา้ มีความหนาแนน่ ของการเกิดคดี

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 89 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) โจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงในตำบลอรัญประเทศ และ กำหนดเพอ่ื หาความหนาแน่นซึ่งเป็นวิธีท่ีมีประสิทธิภาพใน ตำบลป่าไร่ 3) ชว่ งกลางวันมีความหนาแน่นของการเกิดคดี คาดประมาณความหนาแน่นและจำแนกกลุ่มพื้นท่เี สี่ยง (8) โจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงในตำบล อรัญประเทศ และ ได้ทำการศึกษาการประยุกตใ์ ช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ตำบลป่าไร่ 4) ช่วงเย็น มีความหนาแน่นของการเกิดคดี เพื่อวิเคราะห์ความหนาแน่นของคดีโจรกรรมรถในพื้นที่ โจรกรรมรถจักรยานยนต์สูงในตำบลป่าไร่ และ 5) ช่วง จังหวัดนครปฐม พบว่าบริเวณที่มีการโจรกรรมรถมากท่ีสุด กลางคืน ความหนาแน่นของการเกิดคดีโจรกรรม นั้น ได้แก่ ตำบลพระปฐมเจดีย์และตำบลสนามจันทร์ รถจกั รยานยนตส์ ูงในตำบลอรัญประเทศ ตามลำดับซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีในพื้นที่ที่มีความหนาแน่นของ ประชากรสูงอีกทั้งยังมีสถานที่ต่าง ๆ ที่เป็นแหล่งชุมนุม แนวโน้มการเกิดโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ในอีก ของประชากรโดยช่วงเวลาท่ีเกิดเหตอุ าชญากรรมมากที่สุด 5 ปีข้างหน้า โดยใช้ข้อมูลคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อ ไดแ้ ก่ ช่วงเวลาต้ังแต่ 18.01- 22.00 น. รองลงมาคือ 22.01- ทรัพย์ประเภทโจรกรรมรถจักรยานยนต์ ของสถานี 02.00 น. และ 14.01-18.00 น. ซึ่งจากผลที่ได้สามารถช่วย ตำรวจภูธรคลองลึก ตั้งแต่เดือน มกราคม 2560 ถึง ให้เจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบนำไปวางแผนป้องกันจัดวางกำลัง ธันวาคม 2561 รวมเป็นเวลา 2 ปี หรือ 24 เดือน เม่ือ พลสร้างจุดตรวจเพื่อเขา้ พืน้ ที่ในพื้นที่และช่วงเวลาดงั กล่าว นำเข้าข้อมูลคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภท เพอื่ ลดการกอ่ เหตุอาชญากรรมท่ีจะเกดิ ขึ้น โจรกรรมรถจักรยานยนต์ พบว่าสมการแนวโน้มแบบ เส้นตรงเป็นรูปแบบสมการที่มีความเหมาะสมที่สุด โดยค่า กิตตกิ รรมประกาศ R-square มีค่าเท่ากับ 0.757 สามารถอธิบาย ช่วงเวลาท่ี ทำการศึกษา และจำนวนคดีอาชญากรรมประทุษร้ายต่อ ขอขอบคุณคณะนิติวิทยาศาสตร์ โรงเรียนนาย ทรพั ย์ประเภทโจรกรรมรถจกั รยานยนต์ได้ดี พบว่าแนวโน้ม รอ้ ยตำรวจทส่ี นบั สนุนสถานท่ีในการวจิ ัย และขอขอบคณุ มที ศิ ทางลดลง สถานีตำรวจภูธรคลองลึก ที่สละเวลาเพื่อร่วมให้ข้อมูลคดี อาชญากรรม ท้ังน้เี นือ่ งจาก พื้นทต่ี ำบลอรญั ประเทศ มจี ดุ ผา่ น แดนถาวรคลองลกึ ซึ่งถอื เปน็ ประตกู ารค้าใหญท่ ี่สุดของไทย เอกสารอา้ งอิง ที่เชื่อมโยงกบั กัมพูชา เปน็ แหลง่ รวมประชากรโดยมีการเข้า ออกพื้นที่อย่างต่อเนื่อง ทำให้เสี่ยงต่อการเกิดเหตุ 1. สำนักงานสถติ ิแห่งชาติ. การสำรวจภาวะการทำงาน อาชญากรรมประทุษร้ายต่อทรัพย์ประเภทโจรกรรม ของประชากร [อินเตอร์เน็ต]. 2561 [สืบค้นเมื่อ 16 รถจักรยานยนต์สอดคล้องกับงานวิจัยของ (6) ได้ เม.ย. 2562] จาก: http://www.nso.go.th/sites ทำการศึกษาการคาดประมาณความหนาแน่นเชิงพื้นที่แบบ /2014/Pages/%E0%B8%A0%E07%B8%.aspx. เคอร์เนล (Kernel Density Estimation) เป็นวิธีการหน่ึง ของการวัดการกระจายตัวของจุด (Point Pattern 2. ธีรไนย ศรีธรรมรงค์. การประเมินพื้นท่ีเสีย่ งการเกิด Analysis) ซึ่งอยู่ในหลักของการปริมาณวิเคราะห์ทาง อาชญากรรมด้วยการวิเคราะห์สถิติเชิงพื้นท่ี ภูมิศาสตร์ (7) การนำลักษณะข้อมูลจุดมาวิเคราะห์เชิง [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. นครปฐม: พื้นที่ด้วยระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ ผลลัพธ์ที่ได้จาก มหาวทิ ยาลัยศิลปากร; 2559. การวิเคราะห์ด้วยวิธีการนี้จะแสดงผลในลักษณะของ ตารางกรดิ (Raster) หลกั การของวิธีการน้ี คอื การคำนวณ 3. สำนักงานสถิติแห่งชาติ. ข้อมูลสถิตรายสาขา รัศมี (Radius) ของแต่ละจุดข้อมูลก่อนจะเชื่อมต่อกับจุด [อินเตอร์เน็ต]. 2560 [สืบค้นเมื่อ 16 เม.ย. 2562] อื่นด้วยระยะห่างของช่วงความถี่ (Bandwidth) ตามท่ี จ า ก : http://statbbi.nso.go.th/Staticreport /Page/th/index.aspx.

90 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) 4. อิทธิรัฐ นิยมทรัพย์. รูปแบบการโจรกรรม รถจักรยานยนต์ในพื้นที่ของสถานีตำรวจภูธรเมือง นครปฐม [สารนิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต]. กรงุ เทพฯ: มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์; 2558. 5. อนพัทย์ หนองคู. ยุทธศาสตร์การค้าชายแดนไทย- กัมพูชา: กรณีศึกษา จังหวัดสระแก้ว. ใน: การ ประชุมวิชาการมหาวิทยาลัยศรีปทุม ประจำปี การศึกษา 2550 เรื่องผลงานวิจัยและนวัตกรรมสู่ การพัฒนาที่ยั่งยืน; 6 ส.ค. 2550; อาคาร ดร. สุข พุคยาภรณ์ มหาวิทยาลัยศรีปทุม. กรุงเทพฯ: มหาวทิ ยาลัยศรปี ทุม; 2550. น. 281-7. 6. ทับทิม วิเศษสุมน. การวิเคราะห์รูปแบบด้านเวลา และสถานที่ของอุบัติเหตุทางถนนในสถานีตำรวจ นครบาลประชาชื่น. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย; 2556. 7. Maurizio G, Paul L, Phill A. Kernel density estimation and percent volume contours in general practice catchment area analysis in urban areas. In: Proceedings of the Geographical Information Science Research UK 15th Annual Conference 2007. The Geographical Information Science Research UK 15th Annual Conference 2007 (GISRUK 2007); 2007 Apr. 11-13; Maynooth, Ireland. 2007. 8. นิติภัทร วงษ์ปัญญา. การประยุกต์ใช้ระบบ สารสนเทศภูมิศาสตร์เพื่อวิเคราะห์ความหนาแน่น ของคดีโจรกรรมรถในพื้นที่ จังหวัดนครปฐม [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต].นครปฐม: โรงเรียนนายรอ้ ยตำรวจ; 2559.

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 91 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) ผลของชนิดบรรจภุ ัณฑ์ตอ่ คณุ ภาพของเกสรบวั หลวงอบแหง้ Effect of Packaging Types on Quality of Dried Lotus Stamens อินทิรา ลิจันทรพ์ ร* และ ภูรินทร์ อัครกลุ ธร Intira Lichanporn* and Purin Akkarakultron สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร คณะเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี อ.ธญั บุรี จ.ปทุมธานี 12110 Division of Food Science and Technology, Faculty of Agricultural Technology, Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Thanyaburi, Pathumthani 12110, THAILAND *Corresponding author e-mail: [email protected] ARTICLE INFO ABSTRACT Article history: Dried lotus stamen was placed in different types of plastic bag Received: 5 August, 2020 including polypropylene (PP bag), PP bag with a moisture absorber (PP Revised: 21 September, 2020 bag+MA), vacuum bag and aluminum foil zipper bag (AF bag) to Accepted: 6 November, 2020 maintain quality of dried lotus stamen. All samples were moved to Available online: 21 February, 2021 store at 30ºC for 6 months. The color, moisture, antioxidant activities, DOI: 10.14456/rj-rmutt.2021.9 carotenoid and odor of dried lotus stamen were determined. The Keywords: lotus stamen, results showed that the visual quality for the lotus stamen inside the packaging, dried, color four types of bags decreased continuously throughout of the storage period. The lotus stamen packaged in both vacuum bag and AF bag significantly had a better color of L* (37.57 and 41.57), a* (18.69 and 17.92) and b* (33.96 and 29.33), moisture content (4.55% and 4.05%), antioxidant (37.61 and 33.14%) and carotenoid content (40.51 and 40.00 mg/L) than PP bag and PP bag+MA. It was found that on the six month of storage, the lotus stamen inside the vacuum and AF bags had normal odor. On the other hand, the acceptable of odor for the produced packaged in the PP bag and PP bag+MA were not different and were unacceptable after storage for five months because of lotus stamen were odorless. At the end of six month storage period, the lotus

92 Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) stamen packed in PP bag significantly had the lowest L*, antioxidant and carotenoid content. However, qualities of sample in vacuum bag and aluminum foil significantly had showed antioxidant and carotenoid content more than plastic bag PP. The lotus stamens are rich in antioxidant and carotenoid content which makes them healthy, nourishing and also important ingredient in the food industry. บทคดั ยอ่ ใหส้ ุขภาพดี บำรงุ ร่างกายและยังเปน็ ส่วนผสมท่ีสำคัญใน อตุ สาหกรรมอาหาร เกสรบัวหลวงอบแห้งบรรจุในถุงพลาสติกใส (โพลีพอไพรีน; PP) ถุงพลาสติกร่วมกับสารดูดซับ คำสำคัญ: เกสรบวั หลวง บรรจภุ ณั ฑ์ การอบแหง้ สี ความชื้น ถุงสุญญากาศ และถุงอะลูมิเนียมฟอยล์เพ่ือ รักษาคุณภาพของเกสรบัวหลวงอบแห้ง ตัวอย่าง บทนำ ทั้งหมดเก็บรักษาที่อุณหภูมิ 30 องศาเซลเซียส นาน 6 เดือน วิเคราะห์ค่าสี ความชื้น สารต้านอนุมูลอิสระ บวั หลวง (Sacred Lotus) มชี อื่ วทิ ยาศาสตร์ว่า (Antioxidant) แคโรทีนอยด์ และกลิ่นของเกสรบัวหลวง Nelumbo nucifera Gaertn. เป็นพืชน้ํามีเหงา้ อย่ใู ตด้ นิ อบแห้งพบว่าคุณภาพของเกสรบัวหลวงในภาชนะบรรจุ ใบเดี่ยวค่อนข้างกลม แผ่นใบชูเหนอื น้ํา ก้านใบแข็ง ออก ทั้ง 4 ชนิดลดลงอย่างต่อเนื่องตลอดอายุการเก็บรักษา ดอกเดี่ยวชูขึ้นเหนือนํ้า ดอกสีชมพูถึงชมพูเข้มและสีขาว เกสรบวั หลวงทัง้ ในถุงสญุ ญากาศ และอะลมู เิ นยี มฟอยลม์ ี เกสรเพศผู้สีเหลืองจํานวนมากติดอยู่รอบฝักบัวรูปกรวย สีค่าความสว่าง (37.57 และ 41.57) ค่าสีแดง (18.69 ผลรูปกลมรีจํานวนมากอยู่ ในฝัก (1) หลาย ๆ ส่วนของ และ 17.92) และค่าสีเหลือง (33.96 และ 29.33) บัวหลวงมีการนํามาบรโิ ภค เช่น เมลด็ บวั รสชาติหวานมนั ความชื้น (ร้อยละ 4.55 และ 4.05) สารต้านอนุมลู อิสระ นํามากวนหรือโรยบนหน้าขนมหม้อแกง รากบัวเชื่อม (ร้อยละ 37.61 และ 33.14) และแคโรทีนอยด์ (40.51 หรอื ต้มนาํ้ ตาล ทาํ นํ้ารากบัวแก้รอ้ นใน ยํากลีบบัวหรือยํา และ 40.00 มิลลิกรัม/ลิตร) ดีกว่าถุงพลาสติกใส และ เกสรบวั หลวง เป็นต้น นอกจากนี้บวั หลวงยังนำมาใช้เป็น ถุงพลาสติกรว่ มกับสารดดู ซับความชื้น การเกบ็ รักษาเป็น สมุนไพรซึ่งสามารถใช้ประโยชน์ได้เกือบทุกส่วนทั้งเกสร ระยะเวลา 6 เดือนเกสรบัวหลวงในถุงสุญญากาศและ กลีบดอก เมล็ด ดีบัว ใบ ราก และเหง้า คนไทยสมัย อะลูมิเนียมฟอยล์มีกลิ่นปกติ ในทางตรงข้ามการยอมรบั โบราณใช้เกสรบัวหลวงเข้าเครื่องยาไทยในพิกัดเกสร ด้านกลิ่นของผลิตภณั ฑ์ในถุงพลาสติกใสและถงุ พลาสตกิ ทั้งห้า เกสรทั้งเจ็ด และเกสรทั้งเก้า และนิยมใช้กันจน ร่วมกับสารดูดซับไม่มีความแตกต่างกันและไม่ได้รับการ มาถึงปัจจุบัน (2) เกสรบัวหลวงมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ยอมรับหลังเก็บไว้ 5 เดือน เนื่องจากไม่มีกลิ่นของเกสร (3) และฤทธิ์ในการยับยั้งเอนไซม์อะซิติลโคลินเอสเทอเรส บัวหลวง ในเดอื นท่ี 6 เกสรบัวหลวงในถุงพลาสตกิ ใสมคี ่า (Acetylcholinesterase; AChE) ซึ่งอาจส่งผลในการ ความสว่าง สารต้านอนุมลู อิสระและแคโรทนี อยด์ต่ำทสี่ ุด ป้องกันการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้ (3) ส่วนกลีบดอก อย่างไรก็ตามคุณภาพของตัวอย่างในถุงสุญญากาศ และ บัวหลวงมีฤทธิ์ลดระดับไขมันและน้ำตาล ในเลือดที่ อลมู เิ นียมฟอยล์แสดงสารต้านอนมุ ูลอิสระ และแคโรทนี อยด์ เปลี่ยนแปลงไปตามอายุที่มากขึ้น และสามารถลดความ มากกว่าถุงพลาสติกใสอย่างมีนยั สำคัญทางสถิติ เกสรบวั เสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลอื ดหัวใจ (4) นอกจากนี้ยังมี หลวงที่มีสารตา้ นอนมุ ูลอิสระ และแคโรทีนอยดน์ ีจ้ ะช่วย การศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของส่วนอื่น ๆ ของบัว

Research Journal Rajamangala University of Technology Thanyaburi, Vol 20, Issue 1, 2021 93 ISSN: 1686-8420 (Print), 2651-2289 (Online) หลวง เช่น เหง้ามีฤทธิ์ลดไข้ แก้ร้อนใน แก้อักเสบ (5) ของชาอบแห้งมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย ได้แก่ แสง และใบมีฤทธิ์ในการลดความอ้วน (6) เป็นต้น แต่ส่วน ความชนื้ ในอาหาร ความชนื้ สมั พัทธ์ อุณหภูมิระหว่างการ ใหญ่เป็นงานวิจยั ในหลอดทดลองและสัตว์ทดลองเท่าน้นั ขนส่งและวางจำหน่าย ก๊าซออกซิเจน เวลาและการดูด สำหรับเกสรบัวหลวงซึ่งมีการนำมาใช้ประโยชน์ในด้าน ซับกลิ่นของชา นอกจากนี้ชาอบแห้งที่ผ่านกระบวนการ เครื่องยามากที่สุด มีการทดสอบความเป็นพิษพบว่าไม่ ผลิตแล้วยังคงมีสารประกอบแคโรทีนอยด์ คลอโรฟิลล์ ก่อให้เกิดความผิดปกติใด ๆ (7) ซึ่งขนาดที่ใช้เข้าเครื่อง วติ ามนิ ซีและกรดไขมันอิสระเหลืออย่รู วมถึงสารประกอบ ยาตามตํารับยาไทยต่าง ๆ ไม่ก่อให้เกิดความเป็นพิษ พอลีฟีนอลและเอนไซมต์ า่ งไดแ้ ก่ เอนไซม์เปอร์ออกซเิ ดส เกสรบัวหลวงมีสารประกอบทางเคมีตามธรรมชาติที่ และพอลีฟีนอลออกซิเดสทำให้เกิดปฏิกิริยาทางเคมี เรียกว่า อัลคาลอยด์ มีฤทธิ์ต้านการก่อกลายพันธุ์ของดี เนื่องจากเอนไซม์เหล่านี้และปฏิกิริยาออโตออกซิเดชั่น เอ็นเอ ส่งเสริมการทำงานของเอนไซม์ ทำลายสารพิษ มี (Autooxidation) เกดิ กลนิ่ รส และสขี องชาท่ีผดิ ปกติ (9) ฤทธ์ิลดนำ้ ตาลในเลือดและบำรงุ หวั ใจ ซงึ่ อัลคาลอยด์เป็น สารธรรมชาติที่พบได้ในสิ่งมีชีวิตหลายชนิด รวมถึง จากปัญหาการเสื่อมคุณภาพของชาอบแห้งท่ี แบคทีเรีย รา (เห็ด) พืช (เช่น มะเขือเทศ และมันฝรั่ง) กล่าวมา การกำจัดก๊าซออกซิเจนภายในบรรจุภัณฑ์และ และสัตว์ (สัตว์มีเปลือกจำพวกปู กุ้ง หอย) อัลคาลอยด์ การชะลอการแพรผ่ า่ นของกา๊ ซออกซเิ จนเข้ามายังภายใน หลายชนิด สามารถนำมาทำให้บริสุทธิ์ ด้วยการสกัดโดยใช้ บรรจุภัณฑ์ จึงเป็นแนวทางในการยืดอายุการเก็บรักษา กรดซัลฟูริกและไฮดรอคลอริก อัลคาลอยด์มีคุณสมบัติ ผลิตภัณฑ์อบแห้งได้ โดยบรรจุภัณฑ์ที่นิยมใช้กับ เป็นพฤกษเคมีที่ใช้เป็นยารักษาโรคและยาระงับ ผลิตภัณฑ์อาหารแห้งควรทำจากวัสดุที่ป้องกันการซึม ความร้สู ึกเฉพาะที่ ผ่านของความชื้นและออกซิเจนได้ดี (10) ถุงพลาสติกใส โพลีพอไพรีน และถุงอลูมิเนียมฟอยล์ มีคุณสมบัติที่ ปัจจุบันเกสรบวั หลวงถกู พัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ชา เ ห ม า ะ ส ม ใ น ก า ร น ำ ม า ท ำ ภ า ช น ะ บ ร ร จ ุ อ า ห า ร แ ห้ ง โดยการนำไปอบแห้งทีอ่ ุณหภมู ปิ ระมาณ 50 องศาเซลเซยี ส เนื่องจากถุงโพลีพอไพรีนเป็นบรรจุภัณฑ์พลาสติกที่มี ระยะเวลาประมาณ 2-4 ชั่วโมง จากนั้นอาจบดละเอียด ความใสและป้องกันความชื้นได้บางส่วน แต่การป้องกัน หรือบรรจุใสถ่ ุงพลาสติกเพื่อจำหน่ายทั้งแบบส่งและปลีก อากาศซึมผ่านไมด่ ีนัก การใช้งานของถุงโพลีพอไพรีนกับ ซึง่ สามารถเก็บไว้ไดน้ านหลายเดือน โดยการเก็บรักษาใน ผลิตภัณฑ์อาหารมักใช้บรรจุอาหารร้อน บรรจุผักและ ถุงพลาสติกส่งผลต่อคุณภาพของเกสรบัวหลวงเนื่องจาก ผลไม้ และใช้ทำซองบรรจุอาหารแห้ง เช่น บะหม่ี มีสีที่เปลี่ยนไปจากวันแรกที่เก็บรักษา คุณภาพที่สำคัญ สำเร็จรูป และอาหารที่มีไขมัน เช่น คุกกี้ หรือถั่วทอด ของชา ไดแ้ ก่ สี กลน่ิ รสและคุณคา่ ทางโภชนาการซึง่ มีผล เป็นต้น (11) ส่วนอลูมิเนยี มฟอยลส์ ามารถป้องกนั การซึม ต่อการยอมรับของผู้บริโภคชา (8) การเสื่อมเสียคุณภาพ ผา่ นของไอน้ำ และกา๊ ซได้ดี มคี วามมันวาว และมีน้ำหนัก ของชามีสาเหตุที่สำคัญจากการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดช่ัน เบา (12) นอกจากนี้ยังมีบรรจุภัณฑ์แอคทีฟที่ใช้ใน ของกรดไขมันไม่อิ่มตัว วิตามินซี วิตามินอี สารประกอบ อุตสาหกรรมอาหาร ได้แก่ การใชว้ ัตถดุ ดู ซับ (Absorber) แคโรทีนอยด์ (Carotenoids) และสารประกอบฟลาโวนอยด์ ซึ่งสารหรือก๊าซที่ต้องการกำจัดหรือลดปริมาณลงจะถูก ทำให้เกิดกลิ่นผิดปกติ (Off – flavor) ที่ไม่พงึ ประสงคใ์ น ดูดซับเข้าไปในเนื้อของวัตถุที่ใช้ดดู ซับและการกำจัดสาร ชาและส่งผลต่อคุณค่าทางโภชนาการที่ลดลงในชา หรือก๊าซออกซิเจนด้วยปฏิกิริยาทางเคมี (13) Knack อบแห้งและรวมถึงการเกิดปฏิริยาสีน้ำตาลโดยเอนไซม์ และ Christensen (14) รายงานว่าชาดำ (Black Elder พอลีฟีนอลออกซิเดส (Polyphenoloxidase) ของ Flower) ที่บรรจุในถุงกระดาษ เก็บรักษาเป็นเวลา สารประกอบพอลีฟีนอล การเสื่อมเสียคุณภาพเหล่านี้ 21 เดือน มีกลิ่นผิดปกตเิ นื่องจากสารประกอบแอลดีไฮด์