service_plan

แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan กองการพยาบาล สำานกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ

แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan กองการพยาบาล สำ� นักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ

แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan กองการพยาบาล ส�ำนกั งานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ ISBN : 978-616-11-3781-6 ทป่ี รกึ ษา: ดร.กาญจนา จันทรไ์ ทย กองการพยาบาล บรรณาธิการ: กองการพยาบาล ดร.ธรี พร สถิรองั กรู กองการพยาบาล สมจติ ต์ วงศ์สุวรรณสริ ิ กองการพยาบาล พัชรีย์ กลัดจอมพงษ์ จัดพมิ พ์โดย: กองการพยาบาล สำ� นักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ พิมพค์ รั้งที่ 1 สงิ หาคม 2561 จำ� นวน 3,500 เลม่ พิมพท์ ่ี บริษัท ส�ำนกั พิมพ์ สอื่ ตะวนั จำ� กัด จังหวดั ปทมุ ธานี โทร. 087-331-6459 E- mail: [email protected]

ค�ำนำ� กระทรวงสาธารณสุขได้จัดท�ำแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ (Service Plan) ขึ้น เพ่ือพัฒนาระบบ บริการสุขภาพให้มีคุณภาพ ได้มาตรฐาน พัฒนาศักยภาพ ส่งเสริมระบบส่งต่อ เพ่ือลดความแออัดและจัดสรร ทรัพยากรอย่างเหมาะสม ภายใต้หลักการ “เครือข่ายบริการที่ไร้รอยต่อ”ที่เช่ือมโยงบริการระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ และศูนย์เช่ียวชาญระดับสูงเข้าด้วยกัน โดยพัฒนาศักยภาพของสถานบริการในแต่ละระดับให้เป็นไปตาม ขดี ความสามารถท่กี �ำหนด เพอ่ื รองรบั และแกไ้ ขปัญหาทสี่ �ำคัญของประเทศ กองการพยาบาล มีบทบาทหน้าท่ีในการก�ำหนดนโยบาย มาตรฐานและแนวทางการพัฒนาบริการ พยาบาลของประเทศ เห็นความส�ำคัญของพยาบาล ที่เป็นแกนหลักส�ำคัญในการขับเคลื่อนระบบบริการพยาบาล ของโรงพยาบาล อ�ำเภอ จังหวัด เขตสุขภาพ ให้สอดคล้อง รองรับแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ จึงได้ จัดท�ำ “แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan” ข้ึน เพื่อให้ผู้บริหาร และผู้เก่ียวข้องกับงาน บริการพยาบาลน�ำไปใช้เป็นแนวทางในการประเมินระบบบริการพยาบาล ก�ำหนดแผน ด�ำเนินงาน ติดตาม และประเมนิ ผลการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan ในประเทศ เอกสาร “แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan”นี้ ประกอบดว้ ย 6 บท บทที่ 1 บทนำ� เป็นการกล่าวถึงความเปน็ มา วตั ถุประสงค์ และขอบเขตการใชเ้ อกสารน้ี บทท่ี 2 หลกั การและแนวคิดท่เี ก่ยี วขอ้ ง ในการก�ำหนดเน้ือหาในบทต่างๆ บทที่ 3 อธิบายการจัดระบบบริการพยาบาลเพ่ือสนับสนุนแผนพัฒนาระบบสุขภาพ (Service Plan) บทท่ี 4 ประเด็นการพฒั นาและสมรรถนะท่ีจ�ำเปน็ ของบริการพยาบาล: Service Plan 15 สาขา ได้แก่ 1) สาขาโรคหัวใจ 2) สาขาโรคมะเร็ง 3) สาขาอบุ ตั เิ หตุและฉกุ เฉนิ 4) สาขาทารกแรกเกิด 5) สาขาการรบั บริจาคและปลูกถ่ายอวัยวะ 6) สาขาสุขภาพจิตและจิตเวช 7) สาขาตา 8) สาขาไต 9) 3 สาขาหลัก สูติกรรม นรีเวชกรรม กุมารเวชกรรม และออร์โธปิดิกส์ 10) สาขาโรคไมต่ ิดตอ่ 11) สาขาระบบบริการปฐมภมู แิ ละสุขภาพอำ� เภอ 12) สาขาการดูแลแบบประคับประคอง 13) สาขาศัลยกรรม 14) สาขายาเสพติด และ15) สาขาอายุรกรรม บทท่ี 5 ระบุถึงผลลัพธ์และตัวชี้วัดคุณภาพการพยาบาล บทท่ี 6 กล่าวถึงการด�ำเนินงาน การติดตาม และ การประเมินผลการจดั ระบบบริการพยาบาล กองการพยาบาลขอขอบคุณผู้ทรงคุณวุฒิ ผู้เช่ียวชาญทางการพยาบาลที่ให้ข้อคิดเห็นต่างๆ และ ขอขอบคุณคณะท�ำงานท่ีร่วมกันจัดท�ำเอกสารฉบับนี้จนส�ำเร็จ กองการพยาบาลหวังเป็นอย่างยิ่งว่า เอกสาร “แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan” ฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาระบบบริการ พยาบาลตาม Service Plan ทัง้ 15 สาขา ส่งผลใหบ้ รรลุเป้าหมายประชาชนสขุ ภาพดใี นทีส่ ดุ กองการพยาบาล สำ� นักงานปลัดกระทรวงสาธารณสขุ สงิ หาคม 2561 แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

สารบัญ ค�ำนำ� หนา้ บทที่ 1 บทนำ� 1 • ความเป็นมา 2 • วัตถุประสงค ์ 3 • เป้าหมาย 3 • ขอบเขตการใช้แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 3 • นิยามศัพท์ทเี่ กย่ี วขอ้ ง 4 • ขนั้ ตอนการพัฒนาแนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan 6 • ประโยชนท์ ี่คาดว่าจะได้รบั 7 บทที่ 2 หลักการและแนวคิดท่ีเกย่ี วข้อง 9 • แผนพัฒนาระบบบรกิ ารสุขภาพ 10 • ระบบสุขภาพทพ่ี ึงประสงค์ 13 • มาตรฐานการพยาบาล 14 • แนวคิดเชิงระบบ 15 บทที่ 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 17 • องคป์ ระกอบท่ี 1 ปจั จัยนำ� เขา้ 19 • องค์ประกอบที่ 2 กระบวนการ 26 • องค์ประกอบที่ 3 ผลผลติ / ผลลัพธ ์ 29 บทที่ 4 ประเด็นการพฒั นาและสมรรถนะที่จำ� เป็นของบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 33 • สาขาโรคหวั ใจ 36 • สาขาโรคมะเรง็ 40 • สาขาอุบัตเิ หตุและฉุกเฉนิ 52 • สาขาทารกแรกเกิด 64 • สาขาการรับบริจาค และปลกู ถ่ายอวัยวะ 70 • สาขาสุขภาพจติ และจติ เวช 73 แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

สารบญั หน้า 76 • สาขาตา 79 • สาขาไต 83 • สาขาหลัก (สูตกิ รรม นรีเวชกรรม กุมารเวชกรรม) 85 • สาขาหลัก (ออร์โธปิดิกส์) 88 • สาขาโรคไมต่ ิดตอ่ (COPD) 91 • สาขาระบบบริการปฐมภูมแิ ละสุขภาพอ�ำเภอ 93 • สาขาการดแู ลแบบประคับประคอง 95 • สาขาศัลยกรรม 100 • สาขายาเสพตดิ 102 • สาขาอายรุ กรรม 105 บทท่ี 5 ตวั ชวี้ ดั การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan 121 บทท่ี 6 การดำ� เนินงาน การตดิ ตาม และการประเมินผล 122 • สำ� หรับผูบ้ รหิ ารการพยาบาลในแตล่ ะระดบั ท่ีเกีย่ วขอ้ งกบั สาขาบริการพยาบาล 123 • สำ� หรับพยาบาลท่ปี ฏบิ ัติงานเก่ียวขอ้ งกับสาขาตา่ งๆ ตาม Service Plan 125 • การติดตาม และการประเมนิ ผลการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan 127 บรรณานกุ รม 129 ภาคผนวก 133 1. รายนามผู้ทรงคณุ วุฒพิ ิจารณาเน้ือหาตวั ชวี้ ัดคุณภาพการพยาบาล 134 2. รายนามคณะกรรมการกำ� หนดแนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 135 3. รายนามคณะกรรมการพฒั นาตวั ช้ีวัดคุณภาพการพยาบาล 137 4. รายนามคณะกรรมการวิชาการกองการพยาบาล 138 5. สถานบรกิ ารสขุ ภาพแตล่ ะระดบั ของเขตสุขภาพ 139 6. มาตรฐานขน้ั ต�ำ่ ของการจัดบคุ ลากรพยาบาล สอดคล้องกบั Service Plan 145 7. Template ตัวชี้วดั คุณภาพการพยาบาล: Service Plan 183 8. 7 aspect of care แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

สารบัญตาราง หน้า ตารางที่ 3-1 ตัวชี้วดั คุณภาพการพยาบาลตาม Service Plan ระดับองค์กรพยาบาล 29 ตารางท่ี 4-1 การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาโรคหัวใจ 36 ตารางท่ี 4-2 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคมะเรง็ 40 ตารางที่ 4-3 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาอุบตั ิเหตแุ ละฉกุ เฉิน 52 ตารางที่ 4-4 การพฒั นาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาทารกแรกเกดิ 64 ตารางที่ 4-5 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาการรับบรจิ าคและปลกู ถ่ายอวยั วะ 70 ตารางท่ี 4-6 การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาสุขภาพจติ และจติ เวช 73 ตารางท่ี 4-7 การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาตา 76 ตารางท่ี 4-8 การพฒั นาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาไต 79 ตารางท่ี 4-9 การพฒั นาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 3 สาขาหลัก (สูตกิ รรม นรเี วชกรรม กมุ ารเวชกรรม) 83 การพฒั นาบริการพยาบาล: Service Plan 3 สาขาหลัก (ออร์โธปดิ ิกส)์ 85 ตารางท่ี 4-10 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคไม่ตดิ ต่อ (COPD) 88 ตารางท่ี 4-11 การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาระบบบรกิ ารปฐมภูมิและสุขภาพอำ� เภอ 91 ตารางท่ี 4-12 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาการดแู ลแบบประคบั ประคอง 93 ตารางที่ 4-13 การพฒั นาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาศัลยกรรม 95 ตารางท่ี 4-14 การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan สาขายาเสพตดิ 100 ตารางที่ 4-15 การพฒั นาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาอายรุ กรรม 102 ตารางท่ี 5-1 ตวั ช้วี ดั คุณภาพการพยาบาลสาขาโรคหัวใจ 107 ตารางที่ 5-2 ตวั ชว้ี ดั คณุ ภาพการพยาบาลสาขาโรคมะเรง็ 108 ตารางท่ี 5-3 ตัวชีว้ ัดคณุ ภาพการพยาบาลสาขาอบุ ตั เิ หตุและฉุกเฉิน 108 ตารางที่ 5-4 ตัวช้วี ดั คุณภาพการพยาบาลสาขาทารกแรกเกดิ 109 ตารางที่ 5-5 ตวั ชว้ี ัดคุณภาพการพยาบาลสาขารับบริจาคและปลูกถา่ ยอวยั วะ 109 ตารางท่ี 5-6 ตัวชว้ี ัดคุณภาพการพยาบาลสาขาสุขภาพจิต และจิตเวช 110 ตารางที่ 5-7 ตวั ช้วี ัดคุณภาพการพยาบาลสาขาตา 110 แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

สารบัญตาราง หน้า ตารางที่ 5-8 ตัวชวี้ ดั คุณภาพการพยาบาลสาขาไต 111 ตารางที่ 5-9 ตัวชวี้ ัดคณุ ภาพการพยาบาล 3 สาขาหลัก (สตู ิกรรม นรีเวชกรรม กมุ ารเวชกรรม และออรโ์ ธปดิ ิกส์) 112 ตารางท่ี 5-10 ตัวชว้ี ดั คณุ ภาพการพยาบาล สาขาโรคไมต่ ิดต่อ 113 ตารางที่ 5-11 ตัวชว้ี ดั คุณภาพการพยาบาล สาขาระบบบรกิ ารปฐมภมู แิ ละสขุ ภาพอ�ำเภอ 116 ตารางท่ี 5-12 ตัวชว้ี ัดคุณภาพการพยาบาล สาขาการดแู ลแบบประคับประคอง 117 ตารางท่ี 5-13 ตัวช้ีวดั คณุ ภาพการพยาบาล สาขาศัลยกรรม 118 ตารางท่ี 5-14 ตัวชว้ี ัดคณุ ภาพการพยาบาล สาขายาเสพติด 119 ตารางท่ี 5-15 ตัวชีว้ ดั คณุ ภาพการพยาบาล สาขาอายรุ กรรม 119 แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

สารบัญแผนภาพ หน้า 12 แผนภาพที่ 2-1 การบรหิ ารจัดการเครือข่ายบริการสขุ ภาพในรปู แบบของเขตสุขภาพ 16 แผนภาพที่ 2-2 ความเชื่อมโยงองค์ประกอบส�ำคญั ของแนวคิดเชงิ ระบบ 18 แผนภาพท่ี 3-1 กรอบแนวคิดการจัดระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 20 แผนภาพที่ 3-2 ตัวอย่างโครงสร้างคณะกรรมการพฒั นาระบบบริการสุขภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 20 แผนภาพท่ี 3-3 ตวั อย่างโครงสร้างคณะกรรมการพฒั นาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 21 แผนภาพท่ี 3-4 ตัวอยา่ งโครงสร้างคณะทำ� งานพฒั นาบรกิ ารพยาบาล Service Plan สาขา……. 24 แผนภาพที่ 3-5 ตัวอย่างโครงสร้างคณะกรรมการพัฒนาระบบบรกิ ารสุขภาพตาม Service Plan 28 แผนภาพที่ 3-6 การดำ� เนนิ การตามกระบวนการทัง้ 4 กระบวนการ แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 1 บทน�ำ 2 สี - 16 หน้า 1 สี - 176 หน้า บทท่ี 1 บทน�ำ 1แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 1 บทน�ำ ความเป็นมา กระทรวงสาธารณสุข ได้เห็นความส�ำคัญของปญั หาการเปลย่ี นแปลงดา้ นสุขภาพ จึงไดด้ �ำเนินการพฒั นา ระบบบรกิ ารสุขภาพใหม้ ีคุณภาพ ไดม้ าตรฐาน พฒั นาศักยภาพ ส่งเสริมระบบส่งตอ่ เพือ่ ลดความแออดั และจดั สรร ทรัพยากรอย่างเหมาะสม โดยด�ำเนินการจัดท�ำแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ (Service Plan) เพื่อตอบสนอง แนวโน้มความเปลี่ยนแปลงของสังคมและประชากร ตลอดจนความต้องการด้านสุขภาพของประเทศได้ทันท่วงที เปน็ หลักประกนั ว่าประชาชนจะเขา้ ถึงบรกิ ารท่ีไดม้ าตรฐาน ท่ัวถงึ เปน็ ธรรม แผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ (Service Plan) น้ีก�ำหนดขึ้นเพ่ือพัฒนาระบบบริการสุขภาพให้มี คุณภาพ ได้มาตรฐาน พัฒนาศักยภาพ ส่งเสริมระบบส่งต่อ เพื่อลดความแออัดและจัดสรรทรัพยากรได้อย่างเหมาะสม โดยมีกรอบการพัฒนาระบบบริการสุขภาพในรูปแบบเครือข่ายบริการ แทนการขยายโรงพยาบาลเป็นรายแห่ง ภายใตห้ ลักการ “เครือขา่ ยบรกิ ารทีไ่ รร้ อยตอ่ ” ท่ีเชอ่ื มโยงบริการระดับปฐมภมู ิ ทตุ ิยภมู ิ ตติยภูมิ และศูนยเ์ ชี่ยวชาญ ระดับสูงเขา้ ด้วยกนั แต่ละเครือขา่ ยครอบคลุมสถานบรกิ ารภายใน 4 - 8 จังหวดั ดแู ลประชาชนประมาณ 3 - 5 ล้านคน รวมทั้งสิ้น 12 เครือข่าย และพัฒนาสถานบริการสุขภาพทุกระดับต้ังแต่ระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ และ ศูนย์ความเชี่ยวชาญระดับสูงที่เชื่อมโยงในภาพของเครือข่ายบริการ โดยพัฒนาศักยภาพของสถานบริการในแต่ละ ระดับ ให้เป็นไปตามขีดความสามารถที่ก�ำหนด เพื่อรองรับและแก้ไขปัญหาท่ีส�ำคัญของประเทศ ท้ังนี้ในปี 2556 ไดก้ �ำหนด 10 สาขา ต่อมาในปี 2561 ก�ำหนดเปน็ 19 สาขา ดังน้ี 1) สาขาโรคหัวใจ 2) สาขาโรคมะเรง็ 3) สาขา อุบัติเหตุและฉุกเฉิน 4) สาขาทารกแรกเกิด 5) สาขาการรับบริจาคและปลูกถ่ายอวัยวะ 6) สาขาสุขภาพจิตและ จติ เวช 7) สาขาตา 8) สาขาไต 9) สาขาสขุ ภาพช่องปาก 10) สาขาสตู -ิ นรีเวชกรรม กุมารเวชกรรม 11) สาขาออรโ์ ธปดิ ิกส์ 12) สาขาโรคไม่ติดต่อ 13) สาขาระบบบริการปฐมภูมิและสุขภาพอ�ำเภอ 14) สาขาการแพทย์แผนไทยและ การแพทย์ผสมผสาน 15) สาขาการใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล 16) สาขาการดูแลแบบประคับประคอง 17) สาขา ศลั ยกรรม 18) สาขายาเสพติด และ19) สาขาอายุรกรรม งานบริการพยาบาลเป็นงานส�ำคัญงานหนึ่งที่ให้บริการในสถานบริการสุขภาพทุกระดับ ต้ังแต่ระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ และศูนย์ความเช่ียวชาญระดับสูง รวมท้ังให้บริการแก่บุคคล กลุ่มคน ท้ังท่ีเป็นกลุ่มสุขภาพดี กลุ่มเส่ียง และกลุ่มผู้ป่วย ด้วยโรคท่ีเป็นปัญหาสุขภาพที่ส�ำคัญตามเป้าหมายของกระทรวง หากบริการพยาบาล มีการจัดระบบท่ีชัดเจน น�ำกรอบแนวคิดเชิงระบบ และแนวคิดของระบบสุขภาพ The Six Building Blocks มาใช้ในการพัฒนาระบบบริการพยาบาลเช่นเดียวกับที่กระทรวงสาธารณสุขน�ำกรอบแนวคิดน้ีมาใช้ในการพัฒนา ระบบสุขภาพของประเทศ จะท�ำให้ระบบบริการพยาบาลมีการพัฒนาไปในทิศทางเดียวกับระบบสุขภาพของ กระทรวงสาธารณสุข สง่ ผลใหบ้ รรลุเปา้ หมาย Service Plan ไดเ้ ป็นอย่างดี กองการพยาบาล กระทรวงสาธารณสุข เห็นความส�ำคัญของการพัฒนาระบบบริการพยาบาลที่ตอบสนอง และสอดคล้องกับนโยบายการพฒั นาระบบบริการสุขภาพ (Service Plan) จึงไดจ้ ดั ทำ� แนวทางพัฒนาระบบบริการ สุขภาพของ Service Plan ขึ้น เพื่อเป็นเครื่องมือท่ีองค์กรพยาบาลของสถานบริการสุขภาพทุกระดับ ใช้ในการ พัฒนากลไกการด�ำเนินงาน ในรูปแบบเครือข่ายคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพการพยาบาล ซ่ึงประกอบด้วย ผู้บริหารทางการพยาบาล และผู้เกี่ยวข้องกับงานบริการพยาบาลระดับเขต ระดับจังหวัด น�ำไปใช้เป็นแนวทาง ในการประเมินระบบบริการพยาบาล ก�ำหนดแผนพัฒนาระบบบริการพยาบาลในระดับสถานบริการสุขภาพ ระดับจังหวดั ระดบั เขต และระดับประเทศ ส่งผลให้ประชาชนสุขภาพดใี นทีส่ ุด 2 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 1 บทนำ� วตั ถุประสงค์ 1. เพื่อให้องค์กรพยาบาลใช้เป็นแนวทางประกอบการวางแผนพัฒนาบริการพยาบาล ให้ครอบคลุม ทง้ั ระดับปฐมภมู ิ ทตุ ยิ ภูมิ ตตยิ ภมู ิ และศูนย์เช่ียวชาญระดบั สงู โดยสอดคลอ้ งกับทศิ ทางของ Service Plan ทกุ สาขา 2. เพ่ือให้ผู้ปฏิบัติการพยาบาลใช้เป็นแนวทางในการพัฒนางานบริการพยาบาล กำ� หนดตัวชี้วัดคุณภาพ การพยาบาล ใหส้ อดคล้องและเชอื่ มโยงกับการพฒั นาความเช่ยี วชาญเฉพาะสาขาของ Service Plan แต่ละสาขา 3. เพ่อื ใหผ้ ้บู ริหารการพยาบาลใช้เป็นแนวทางพฒั นา ก�ำกับ ตดิ ตาม สนบั สนนุ และประเมินความสำ� เรจ็ ของการดำ� เนินงานบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan แตล่ ะสาขา เป้าหมาย 1. องค์กรพยาบาลมีแผนการพัฒนาระบบบริการพยาบาลที่สอดคล้องและเชื่อมโยงกับ Service Plan ทุกสาขา 2. องค์กรพยาบาลมีแผนพัฒนาสมรรถนะบุคลากรพยาบาลให้มีความสอดคล้องกับความต้องการความ เชีย่ วชาญเฉพาะทางการพยาบาลของ Service Plan ทกุ สาขา 3. บุคลากรพยาบาลมีศักยภาพ มีสมรรถนะท่ีเหมาะสม และสามารถให้บริการพยาบาลที่ได้มาตรฐาน ตาม Service Plan 4. ระบบติดตาม และประเมินผลการพัฒนาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan 5. ระบบสนับสนุนการบริการพยาบาลตาม Service Plan ที่มีประสิทธิภาพ เช่น ระบบข้อมูล (เงนิ อปุ กรณ์ นวตั กรรม เป็นตน้ ) 6. ระบบบริการพยาบาลมีคุณภาพ ประสิทธิภาพ เพื่อให้สอดคล้องกับนโยบาย Service Plan และระดับ ศกั ยภาพของโรงพยาบาล ขอบเขตการใชแ้ นวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 1. แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan นี้จัดท�ำขึ้นเพื่อมุ่งเน้นให้สถานบริการ สุขภาพสังกัดกระทรวงสาธารณสุขทุกระดับ ตั้งแต่โรงพยาบาลศูนย์ โรงพยาบาลท่ัวไป โรงพยาบาลชุมชน และ โรงพยาบาลส่งเสรมิ สขุ ภาพตำ� บล ใช้เป็นแนวทางการพัฒนางานการพยาบาลตามสาขาของ Service Plan อย่างไร ก็ตามโรงพยาบาล หรือสถาบันต่างๆ สามารถนำ� ไปปรับใชใ้ หเ้ หมาะสมกบั ลกั ษณะการจดั บรกิ ารของหนว่ ยงานได้ 2. แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan นี้ มีรายละเอียดเฉพาะ Service Plan ในสาขาท่ีเก่ียวข้องโดยตรงกับงานการพยาบาล จ�ำนวน 15 สาขา จากจ�ำนวนที่กระทรวงสาธารณสุขก�ำหนด 19 สาขา โดย 15 สาขา มดี ังนี้ 1) สาขาโรคหัวใจ 2) สาขาโรคมะเร็ง 3) สาขาอุบัติเหตุและฉกุ เฉนิ 4) สาขาทารก แรกเกิด 5) สาขาการรับบริจาคและปลูกถ่ายอวัยวะ 6) สาขาสุขภาพจิตและจิตเวช 7) สาขาตา 8) สาขาไต 9) 3 สาขาหลกั สตู ิ-นรเี วชกรรม กุมารเวชกรรม ออรโ์ ธปดิ ิกส์ 10) สาขาโรคไม่ตดิ ต่อ 11) สาขาระบบบริการปฐมภูมิ 3แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 1 บทน�ำ และสุขภาพอ�ำเภอ 12) สาขาการดูแลแบบประคับประคอง 13) สาขาศัลยกรรม 14) สาขายาเสพติด และ 15) สาขาอายุรกรรม โดยยกเว้นสาขาสุขภาพช่องปาก การแพทย์แผนไทยและการแพทยผ์ สมผสาน และการใชย้ า อยา่ งสมเหตุสมผล พรอ้ มทงั้ รวมสาขาออร์โธปดิ ิกสไ์ ปกับสาขาสตู ิ-นรีเวชกรรม กมุ ารเวชกรรม 3. หนว่ ยงานท่เี กี่ยวขอ้ งกบั การพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan เช่น ส�ำนักงานสาธารณสขุ จังหวัด กรม กองต่างๆ รวมถึงกองการพยาบาล สามารถใช้เป็นแนวทางในการนิเทศ สนับสนุนการพัฒนา งานบริการพยาบาลของโรงพยาบาลทุกระดบั นยิ ามศัพท์ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง Service Plan ในที่นี้หมายถึง แผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพท่ีก�ำหนดโดยกระทรวงสาธารณสุข ด้วยหลักการเครือข่ายบริการท่ีไร้รอยต่อ มีระบบบริการที่เชื่อมโยงตั้งแต่ระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ จนถึง ศูนย์เชี่ยวชาญระดับสูง มีระบบส่งต่อภายในเครือข่าย เพื่อให้ประชาชนได้รับการดูแลท่ีเบ็ดเสร็จภายในเขต มีการพัฒนาระบบบริการเพื่อรองรับและแก้ไขปัญหาสุขภาพที่ส�ำคัญของประเทศ ในที่น้ีก�ำหนดสาขาท่ีเก่ียวข้อง โดยตรงกับงานการพยาบาล จ�ำนวน 15 สาขา ดังน้ี 1) สาขาโรคหัวใจ 2) สาขาโรคมะเร็ง 3) สาขาอุบัติเหตุ และฉุกเฉิน 4) สาขาทารกแรกเกิด 5) สาขาการรับบริจาคและปลูกถ่ายอวัยวะ 6) สาขาสุขภาพจิตและจิตเวช 7) สาขาตา 8) สาขาไต 9) 3 สาขาหลัก สูติ-นรีเวชกรรม กุมารเวชกรรม ออร์โธปิดิกส์ 10) สาขาโรคไม่ติดต่อ 11) สาขาระบบบริการปฐมภูมิและสุขภาพอำ� เภอ 12) สาขาการดูแลแบบประคับประคอง 13) สาขาศัลยกรรม 14) สาขายาเสพติด และ15) สาขาอายุรกรรม ระบบบรกิ ารพยาบาล ในทน่ี หี้ มายถึง การท�ำหนา้ ท่ขี องปัจจัยน�ำเขา้ กระบวนการ และผลผลติ / ผลลพั ธ์ ทเี่ ช่อื มโยงกนั ของงานบริการพยาบาล ปัจจัยน�ำเข้า ในที่น้ีหมายถึง องค์ประกอบส�ำคัญท่ีน�ำไปสู่การด�ำเนินการของระบบบริการพยาบาล ประกอบด้วย นโยบายการพยาบาล โครงสร้างคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan และการสนับสนุนตา่ งๆ เพื่อการจัดระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan กระบวนการ ในท่ีนี้หมายถึง การด�ำเนินการเป็นขั้นตอนตามล�ำดับเพ่ือให้ระบบบริการพยาบาลเกิด ผลผลิต/ ผลลพั ธ์ที่ตอ้ งการ ในท่ีนม้ี ี 4 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นตอนการวเิ คราะหส์ ว่ นขาดตามประเดน็ The Six building blocks ขน้ั ตอนการก�ำหนดแผนพัฒนาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan ข้นั ตอนการด�ำเนินการตามแผน และข้ันตอนการประเมินผลการด�ำเนินงาน เพื่อให้เกิดระบบบริการพยาบาลตามงานบริการพยาบาล (Setting) และงานบรกิ ารพยาบาลแต่ละสาขาสอดรบั กับ Service Plan ผลผลิต/ ผลลัพธ์ ในที่น้ีหมายถึง ตัวช้ีวัดคุณภาพการพยาบาลที่สะท้อนคุณภาพการจัดระบบบริการ พยาบาล ซึ่งในที่น้ีก�ำหนดเป็นตัวช้ีวัดคุณภาพการพยาบาลระดับต่างๆ ได้แก่ ระดับเขต ระดับกลุ่มการพยาบาล และ ระดบั หนว่ ยงาน องค์กรพยาบาล ในท่ีนี้หมายถึง ภาพรวมของหน่วยบริการพยาบาลทั้งหมดของโรงพยาบาล มีภาระหน้าที่ พันธกิจตามขอบเขตของวชิ าชพี การพยาบาลและการผดงุ ครรภ์ 4 แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 1 บทน�ำ ทีมสหสาขาวิชาชีพ ในที่น้ีหมายถึง ทีมผู้ให้บริการด้านสุขภาพวิชาชีพอื่นๆ นอกเหนือจากพยาบาล ท่ีมีส่วนเกี่ยวข้องในการจัดบริการด้านสุขภาพ เช่น แพทย์ นักกายภาพบ�ำบัด วิสัญญีแพทย์ เภสัชกร โภชนากร เทคโนโลยดี ้านหัวใจ พารามดิ ิก เปน็ ต้น ทมี พยาบาล ในท่ีนห้ี มายถงึ ทีมบุคลากรทางการพยาบาลทีม่ ีหนา้ ทีจ่ ัดบริการพยาบาลแกก่ ลุม่ เป้าหมาย โดยมสี มรรถนะและบทบาทหนา้ ท่ี ดงั น้ี 1) พยาบาลวิชาชีพ (Register nurse: RN) ในท่ีน้ีหมายถึง ผู้ท่ีจบการศึกษาในระดับปริญญาตรีสาขา พยาบาลศาสตร์หรือเทียบเท่า ที่ได้รับใบอนุญาตประกอบวิชาชีพการพยาบาลช้ันหน่ึง หรือการพยาบาลและ ผดุงครรภ์ช้ันหน่ึงจากสภาการพยาบาล ซ่ึงปฏิบัติงานท่ีเกี่ยวข้องกับชีวิตและสุขภาพอนามัยของประชาชน ทัง้ ในสถานบรกิ ารสขุ ภาพและในชมุ ชน 2) พยาบาลเฉพาะทาง (Nurse Specialty) ในท่ีน้ีหมายถึง พยาบาลวิชาชีพท่ีผ่านการอบรมหลักสูตรการ พยาบาลเฉพาะทางทีส่ ภาการพยาบาลก�ำหนด ไม่นอ้ ยกว่า 16 สปั ดาห์ เช่น วสิ ญั ญีพยาบาล การพยาบาลผู้จดั การ รายกรณีโรคเร้ือรัง การพยาบาลผู้ป่วยเฉพาะโรค กลุ่มโรคหรือกลุ่มวัย การพยาบาลเวชปฏิบัติ การพยาบาล ครอบครัว การพยาบาลเวชปฏิบัติทางตา การบริหารการพยาบาล การพยาบาลควบคุมการติดเชื้อ การพยาบาล ฟ้นื ฟสู ภาพ การพยาบาลอาชีวอนามัยและสิง่ แวดลอ้ ม เป็นต้น 3) พยาบาลผู้จัดการรายกรณี (Nurse case manager: NCM) ในที่น้ีหมายถึง พยาบาลท่ีให้การดูแล ผู้ป่วยและครอบครัวรายกรณี หรือรายกลุ่มโรค ซึ่งต้องผ่านการอบรมหรือศึกษาในหลักสูตรท่ีมีเนื้อหาการจัดการ รายกรณี เชน่ การพยาบาลผูจ้ ดั การรายกรณโี รคเรอื้ รัง (4 เดือน) หลักสูตรพยาบาลศาสตรม์ หาบัณฑติ หรอื พยาบาล ผู้ปฏิบัติการพยาบาลข้ันสูง และมีสมรรถนะในการเป็นผู้จัดการรายกรณีโดยมีเป้าหมายให้ผู้ป่วยกับสู่สุขภาวะ โดยใช้เวลาในการรักษาในสถานพยาบาลน้อย ผู้ป่วยมีความปลอดภัย ในระยะเวลาที่รวดเร็วและประหยัด หลัก case manager มีลักษณะการดูแลที่มีผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง มีการวางแผนการพยาบาล และแผนร่วมกับ ทีมสหสาขาวชิ าชีพ เพ่อื รว่ มกนั แกป้ ัญหาตา่ งๆ ของผปู้ ว่ ยใหค้ รอบคลมุ ทกุ ด้าน ท�ำใหผ้ ูป้ ว่ ยได้รับการดแู ลอยา่ งต่อเนอ่ื ง 4) พยาบาลผู้ประสานงานทางคลินิก (Clinical Nurse Coordinator) ในท่ีน้ีหมายถึง พยาบาลท่ีผ่านการ อบรมเฉพาะทางแต่ละสาขา ใช้องค์ความรู้ด้านการพยาบาล พยาธิสภาพโรค การพยากรณ์โรค การแก้ไขภาวะวิกฤต การส่งตอ่ ตลอดจนการสง่ กลับบ้าน หรอื การตดิ ตามในชมุ ชน โดยประสานงานกบั สหสาขาวชิ าชพี และหนว่ ยงาน ที่เกี่ยวข้อง เพื่อแก้ไขภาวะวิกฤต ลดภาวะแทรกซ้อน หรือให้การรักษาพยาบาลอย่างมีคุณภาพทั้งรายกรณี รายกลุ่มที่มีปัญหารุนแรงต่อชีวิต เพ่ือให้มีผลลัพธ์ด้านการพยาบาล และผลลัพธ์ทางคลินิก ค่าใช้จ่าย อย่างเป็น ทพี่ ึงพอใจมากขึน้ 5) พยาบาลผู้ปฏิบัติการพยาบาลข้ันสูง (Advance Practice Nurse: APN) ในที่น้ีหมายถึง พยาบาล วชิ าชพี ที่จบระดบั ปริญญาโทขึ้นไปท่ีไดร้ ับวุฒิบัตร หรือหนังสอื อนมุ ัตบิ ตั รจากสภาการพยาบาล ตัง้ แตป่ ี พ.ศ. 2546 ถึงปัจจุบันเป็นผู้ที่มีความรู้ความช�ำนาญเฉพาะทางคลินิกหรือชุมชน มีสมรรถนะของพยาบาลเฉพาะทางที่ เช่ียวชาญทางคลนิ ิกเฉพาะสาขา (Clinical Nurse Specialist: CNS) และพยาบาลเวชปฏิบัติ (Community Nurse Practitioner: CNP) มีความเชี่ยวชาญสามารถให้การประเมินและให้การพยาบาลผู้ป่วยท่ีมีปัญหาสุขภาพที่ 5แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 1 บทน�ำ ซับซอ้ น ยุง่ ยาก APN ต้องมกี ารศึกษาและมคี วามเชย่ี วชาญทางคลินิก/ ชมุ ชนสามารถดแู ลโรค (Care manager) และจัดการดูแล (Case manager) ผ้ปู ่วย ผ้ใู ชบ้ รกิ ารเฉพาะกลมุ่ หรือปัญหาสุขภาพทส่ี �ำคญั ของประเทศ โดยมีกลุม่ เป้าหมายที่มีปัญหาสุขภาพที่ซับซ้อน มีค่าใช้จ่ายในการดูแลท่ีสูง ต้องการการดูแลที่ต่อเน่ือง โดยผู้ปฏิบัติการ พยาบาลขนั้ สงู ท่สี ภาการพยาบาลรับรองในปัจจบุ นั มที งั้ หมด 10 สาขา ดังนี้ (1) สาขาการพยาบาลอายุรศาสตร์ - ศลั ยศาสตร์ (2) สาขาการพยาบาลจิตเวชและสขุ ภาพจติ (3) สาขาการพยาบาลมารดาและทารก (4) สาขาการพยาบาลเด็ก (5) สาขาการพยาบาลผ้สู งู อายุ (6) สาขาการผดุงครรภ์ (7) สาขาการพยาบาลเวชปฏิบัตชิ ุมชน (8) สาขาการพยาบาลผูป้ ว่ ยติดเช้อื และการควบคมุ การตดิ เชื้อ (9) สาขาการพยาบาลชุมชน (10) สาขาการพยาบาลด้านการใหย้ าระงบั ความรู้สึก ขนั้ ตอนการพฒั นาแนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan ฉบับนี้มขี น้ั ตอนการพฒั นาทสี่ �ำคญั ดงั น้ี 1. วิเคราะห์สถานการณ์การพัฒนาระบบบริการสุขภาพและระบบบริการพยาบาลตามนโยบาย ทิศทาง การพัฒนาระบบบริการสุขภาพของ Service Plan รวมท้ังศึกษา วิเคราะห์ ทบทวนตัวช้ีวัดคุณภาพบริการและ คณุ ภาพการพยาบาลตามสาขาต่างๆของ Service Plan 2. ประชุมระดมความคิดของคณะท�ำงานของกองการพยาบาล จ�ำนวน 6 คร้ัง เพื่อก�ำหนดโครงสร้าง เน้ือหา ยกร่าง และพัฒนาเนื้อหาสาระของแนวทางการพัฒนาระบบบริการสุขภาพตาม Service Plan รวมท้ัง กำ� หนดตวั ช้วี ดั คณุ ภาพการพยาบาลตามสาขาต่างๆของ Service Plan 3. ประชมุ คณะกรรมการก�ำหนดแนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารสุขภาพ: Service Plan (ภาคผนวก 1) จำ� นวน 3 คร้ัง เพอ่ื ยกร่างแนวทางการพฒั นาระบบบริการสขุ ภาพ: Service Plan 4. ประชุมคณะกรรมการพัฒนาตัวช้วี ดั คณุ ภาพการพยาบาล (ภาคผนวก 2) จ�ำนวน 3 คร้งั เพอ่ื กำ� หนด และยกร่าง template ตวั ชวี้ ดั คณุ ภาพการพยาบาลตามสาขาตา่ งๆ ของ Service Plan 5. ตรวจสอบความตรงของเนอื้ หา โดยผทู้ รงคณุ วฒุ จิ ากสาขาต่างๆ และจากสหสาขาวิชาชพี 6. ตรวจสอบคุณภาพของตัวชี้วัดคุณภาพการพยาบาลตามสาขาต่างๆ ของ Service Plan กับ ผูท้ รงคณุ วุฒิ จ�ำนวน 11 คน จ�ำนวน 2 คร้งั ด้วยเทคนิคเดลฟาย (Delphi Technique) 7. ปรับปรุง แก้ไขเน้ือหาเอกสารแนวทางการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ: Service Plan โดยทีม บรรณาธิการ เพ่อื ใหเ้ นื้อหาภายในเอกสารแนวทางฯ มีความสมบูรณ์ สามารถนำ� ไปใชป้ ระโยชนไ์ ดอ้ ย่างเหมาะสม 6 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 1 บทน�ำ ประโยชน์ท่คี าดวา่ จะไดร้ บั การน�ำเอกสาร “แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan” คณะผู้เขียนคาดว่าจะ เกดิ ประโยชน์ ดงั นี้ 1. องค์กรพยาบาล และผู้นิเทศทางการพยาบาลมีทิศทางการพัฒนา ก�ำกับ ติดตาม สนับสนุนระบบ บรกิ ารพยาบาลเพอ่ื เปา้ หมายตามระบบบริการสขุ ภาพ Service Plan 2. ระบบบริการพยาบาลท่ีมีคุณภาพ ได้มาตรฐาน ไร้รอยต่อ เกิดความช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกัน สง่ ผลใหเ้ กดิ ระบบบริการสุขภาพมีคณุ ภาพและประสิทธภิ าพ 3. ประชาชนลดปว่ ย ลดตาย และลดความแออดั รวมถึงเพิม่ การเขา้ ถงึ บรกิ ารของประชาชน 7แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan



บทที่ 1 บทน�ำ บทท่ี 2 หลกั การและแนวคดิ ทเี่ ก่ยี วข้อง 9แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 2 หลกั การและแนวคิดท่เี กีย่ วขอ้ ง การพัฒนาแนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan จำ� เปน็ ต้องบรู ณาการหลกั การและ แนวคิดท่ีเก่ียวข้อง เพื่อใช้เป็นปัจจัยน�ำเข้าในการก�ำหนดแนวทางการด�ำเนินการท่ีเป็นรูปธรรมและสามารถน�ำสู่ การปฏบิ ตั ิไดอ้ ยา่ งมีประสทิ ธิผล ซงึ่ หลักการและแนวคิดที่ส�ำคัญ ได้แก่ แผนพฒั นาระบบบริการสุขภาพ (Service Plan) ระบบสุขภาพท่ีพึงประสงค์ (The Six Building Blocks of A Health System) มาตรฐานการพยาบาล (Standard of nursing care) และแนวคิดเชิงระบบ (System concept) ซ่ึงผลจากการประมวลเอกสารเหล่านี้ ได้น�ำไปใช้ประโยชน์ในการออกแบบแนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan ดังนั้น เพ่ือให้เกิด ความรู้และความเขา้ ใจทต่ี รงกัน ในบทนจ้ี งึ ขอน�ำเสนอสาระสำ� คัญของหลักการและแนวคิดดังกลา่ ว ดังต่อไปน้ี l แผนพัฒนาระบบบริการสขุ ภาพ l ระบบสขุ ภาพทพี่ ึงประสงค์ l มาตรฐานการพยาบาล l แนวคดิ เชิงระบบ แผนพัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพ ตั้งแต่ปี 2555 จนถึงปัจจุบัน กระทรวงสาธารณสุขได้มีการทบทวนแนวทางการพัฒนาหน่วยบริการ หรอื แผนพัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพใหม้ ที ิศทางที่ชัดเจน และเปน็ ระบบ โดยมุ่งหวังใหเ้ กิดระบบบรกิ ารท่มี ีคณุ ภาพ ได้มาตรฐาน ใช้ระบบการส่งต่อให้เกิดประโยชน์ เพ่ือลดความแออัดของสถานบริการสุขภาพ บริหารจัดการ ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ พัฒนาระบบบริการสาธารณสุขให้มีขีดความสามารถรองรับความท้าทาย และ บริบทท่ีเปลี่ยนแปลงในอนาคต ซึ่งการด�ำเนินการตามแผนพัฒนาระบบบริการสาธารณสุขมีความสอดคล้องกัน ท้ังด้านโครงสร้างบุคลากร และคุณภาพบริการโดยใช้รูปแบบการบริหารจัดการเครือข่ายบริการในส่วนภูมิภาคเป็น เครือข่ายสุขภาพ 12 เครือข่าย ซ่ึงแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพมีแนวคิด ดังนี้ (กองบริหารการสาธารณสุข ส�ำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข, 2560) 1) เครือข่ายบริการท่ีไร้รอยต่อ (Seamless Health Service Network) เป็นการจัดระบบบริการสุขภาพในรูปแบบเครือข่ายแทนการขยายโรงพยาบาลเป็นแห่งๆ สามารถเช่ือมโยง บริการระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิเข้าด้วยกัน 2) การพัฒนาเครือข่ายบริหารระดับจังหวัด (Provincial Health Service Network) ซ่ึง แต่ละจังหวัดจะต้องมี “เครือข่ายบริการระดับจังหวัด” ท่ีสามารถรองรับการ ส่งต่อตามมาตรฐานระดับจังหวัดได้อย่างสมบูรณ์อย่างน้อย 1 เครือข่าย ท้ังนี้การบริหารเครือข่ายให้ด�ำเนินการใน รูปของคณะกรรมการ 3) การจัดระดับโรงพยาบาลรับผู้ป่วยส่งต่อ (Referral Hospital Cascade) โดยจัดให้มี โรงพยาบาลรับผู้ป่วยส่งต่อในระบบบริการเป็น 4 ระดับ ได้แก่ ระดับสูง ระดับกลาง ระดับต้นและระดับปฐมภูมิ เพ่ือใช้ทรัพยากรภายในเครือข่ายที่มีอย่างจ�ำกัดให้มีประสิทธิภาพสูงสุด หลีกเล่ียงการลงทุนท่ีซ้�ำซ้อนและ ขจัดสภาพการแขง่ ขัน l โรงพยาบาลรับส่งต่อระดับสูง (High- level Hospital) มีหน้าท่ีรับผู้ป่วยส่งต่อจากโรงพยาบาล ตติยภูมิขนาดกลาง 2 ระดับ ได้แก่ โรงพยาบาลท่ัวไป ที่เป็นแม่ข่ายของเครือข่ายบริการระดับจังหวัด (ระดับ S: Standard - level Hospital) และ โรงพยาบาลศูนย์ที่รับส่งต่อจากเครือข่ายบริการระดับจังหวัด (ระดับ A: Advance - level Hospital) 10 แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 2 หลักการและแนวคดิ ทเ่ี กี่ยวขอ้ ง l โรงพยาบาลรบั ผูป้ ่วยสง่ ต่อระดับตน้ (First - level Hospital) มหี นา้ ทร่ี ับผ้ปู ว่ ยส่งตอ่ จากเครือขา่ ย บริการปฐมภูมิ ประกอบด้วยเครือข่ายบริการทุติยภูมิ 3 ระดับ ได้แก่ โรงพยาบาลชุมชนขนาดใหญ่ (F1) โรงพยาบาลชมุ ชนชนาดกลาง (F2) และโรงพยาบาลชุมชนขนาดเลก็ (F3) l โรงพยาบาลรับผู้ป่วยส่งต่อระดับกลาง (Middle - level Hospital) มีหน้าที่รับผู้ป่วย ส่งต่อจาก เครอื ขา่ ยบริการทตุ ยิ ภูมิ 2 ระดบั ไดแ้ ก่ โรงพยาบาลทว่ั ไปขนาดเลก็ (M1) และโรงพยาบาลชุมชน แม่ข่าย (M2) l กลุ่มหน่วยบริการระดับปฐมภูมิ แบ่งออกเป็น ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง (P1) สามารถตรวจรักษา ผู้ป่วยนอกทั่วไป ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ ตลอดจนกลุ่มท่ีมีภาวะเสี่ยง ดูแลในมิติของสุขภาพองค์รวม การสร้างความเข้มแข็งให้ครอบครัว โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพต�ำบลรวมถึงสถานีอนามัยเฉลิมพระเกียรติ 60 พรรษานวมินทราชินี (P2) การให้บริการจะเน้นการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค รักษาพยาบาลเบ้ืองต้น การฟื้นฟูสมรรถภาพ ดูแลในมิติของสุขภาพ องค์รวม การสร้างความเข้มแข็งให้ครอบครัวและชุมชนและ สถานบริการสาธารณสุขชุมชน (P3) เป็นสถานบริการท่ีจัดต้ังในพ้ืนท่ีทุรกันดาร ห่างไกล หรือตามแนว ตะเข็บชายแดน ให้บริการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรครักษาพยาบาลเบื้องต้น และการฟื้นฟูสมรรถภาพ โดยมี โรงพยาบาลสง่ เสริมสุขภาพตำ� บลเป็นทีมพี่เลย้ี ง ทศิ ทางการพฒั นาระบบบรกิ ารสุขภาพ (Service Plan) ในแผน 5 ปี (พ.ศ. 2555 - 2559) ใหค้ วามส�ำคญั ในเชงิ ยุทธศาสตร์ 3 ประเดน็ (Key Strategic Areas) ดังนี้ 1) การพัฒนาระบบบรกิ ารปฐมภมู ิในชุมชนเมืองที่มี ประชากรหนาแนน่ (ทง้ั เขตเมอื งท่ีต้ังของตัวจงั หวัดและเขตเมอื งอ่นื ๆ) ใหม้ ขี ีดความสามารถระดบั แพทย์เวชปฏบิ ัติ ครอบครัว หรือแพทย์เวชปฏิบัติทั่วไป เพื่อรองรับการเติบโตของชุมชนเมืองและประชากรวัยสูงอายุซ่ึงจะมีภาระ ของการดูแลโรคเรื้อรังโรคที่เกิดจากความเส่ือมของร่างกายและสุขภาพจิตที่เพ่ิมข้ึนมาก 2) การพัฒนาศูนย์ ความเชีย่ วชาญระดบั สูง 5 สาขา (สาขาหวั ใจ มะเร็ง อบุ ัตเิ หตุ ทารกแรกเกิด และการบริจาคและปลกู ถา่ ยอวัยวะ) เพื่อรองรบั ระบบส่งตอ่ ผปู้ ว่ ยทมี่ ีความยงุ่ ยากซับซ้อน ใช้เทคโนโลยรี ะดบั สูง และราคาแพง กระจายครอบคลมุ พนื้ ท่ี ทั้งประเทศอย่างทั่วถึง และการพัฒนาโรงพยาบาลระดับต่างๆ ให้เป็นส่วนหน่ึงของระบบเครือข่ายบริการ เพ่ือให้โรงพยาบาลแต่ละแห่งเติบโตอย่างมีทิศทางมีภารกิจหน้าที่ชัดเจนมีจังหวะก้าวและเกื้อหนุนซึ่งกันและกัน ภายในเครือข่าย บทบาทหน้าที่ของเขตสุขภาพเป็นเสมือนผู้ควบคุมกฎ (Regulator) โดยติดตาม ประเมินผล การด�ำเนินงานตามเป้าหมาย ของกระทรวงสาธารณสุข และติดตามผลลัพธ์ที่เกิดกับประชาชน และบทบาท ผู้ให้บริการ (Provider) โดยจดั ระบบบรกิ าร 4 มติ ิ ไดแ้ ก่ ส่งเสรมิ ปอ้ งกนั รกั ษา และฟ้นื ฟู รวมท้ังงานคุม้ ครอง ผู้บริโภค และบริหารจัดการให้เกิดผลลัพธ์ตามเป้าหมายของกระทรวง โดยมีการบริหารร่วมกันในด้านการเงิน การคลังการลงทุนก�ำลังคนการจัดซื้อ รวมถึงการบริการในเขตสุขภาพตามแผนพัฒนาระบบบริการท้ังน้ี ในการ บริหารจัดการเครือข่ายบริการสุขภาพในรูปแบบของเขตสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุขก�ำหนดให้มีส�ำนักงานเขต สุขภาพซึ่งบริหารงานโดยคณะกรรมการเขตสุขภาพ (Service Provider Board) มีประธาน (Chief Executive Officer; CEO) ท่ีได้รับมอบหมายจากปลัดกระทรวงสาธารณสุข และมี Chief Operational Officer (COO) เป็นเลขานุการของคณะกรรมการเขตสุขภาพ โดยก�ำหนดขอบข่ายงานของเขตสุขภาพเป็น 4 ด้านคือ 1) พัฒนา ยุทธศาสตร์ มี Chief Information Officer (CIO) เปน็ หวั หนา้ ทมี ด้านสารสนเทศ 2) พฒั นาระบบบรกิ าร มี Chief Service Officer (CSO) เป็นหวั หน้าทีมบรหิ าร และพัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพ และมี Chief Nursing Officer (CNO) 11แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 2 หลักการและแนวคิดทีเ่ กี่ยวข้อง เป็นหัวหน้าทีมพัฒนาระบบบริการพยาบาล 3) บริหารทรัพยากร มี Chief Financial Officer (CFO) เป็นหัวหน้าทีมดา้ นการเงินการคลังในเขตสุขภาพและ Chief Human Resource Officer (CHRO) เปน็ หัวหนา้ ทีม บรหิ ารก�ำลังคนด้านสุขภาพ และ 4) บรหิ ารทว่ั ไป ดังแผนภาพท่ี 2-1 กระทรวงสาธารณสขุ CEO สำ� นักงานประสานสาธารณสุข COO สำ� นกั งานเขตบรกิ ารสุขภาพ พัฒนายุทธศาสตร์ พัฒนาระบบบรกิ าร บริหารทรัพยากร บรหิ ารทัว่ ไป CIO CSO CNO CFO CHRO แผนภาพที่ 2-1 การบริหารจัดการเครอื ข่ายบริการสุขภาพในรูปแบบของเขตสุขภาพ แหล่งท่มี า : การปฏริ ปู กระทรวงสาธารณสุขกับกลไกการพัฒนาคณุ ภาพบริการพยาบาลเขตบริการ สุขภาพในระยะเปล่ียนผ่าน (ธีรพร สถริ องั กูร, 2556: 5) ส�ำหรับเป้าหมายเมื่อเริ่มต้นการด�ำเนินการตามแผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพ ในปี 2555 กระทรวงสาธารณสุขก�ำหนดเป้าหมายของการพัฒนาศูนย์ความเช่ียวชาญระดับสูงใน 4 สาขา ได้แก่ สาขาทารก แรกเกดิ สาขามะเร็ง สาขาอบุ ตั ิเหตุ และสาขาหวั ใจ ตอ่ มาในปี 2556 ได้ม่งุ เนน้ การพัฒนาประสทิ ธภิ าพดา้ นการบริหารจัดการ เพอื่ การพฒั นาระบบบริการที่ ตอบสนองต่อปัญหาสุขภาพที่เป็นส�ำคญั 10 สาขา ได้แก่ 1) สาขาหัวใจและหลอดเลอื ด 2) สาขามะเร็ง 3) สาขา อบุ ัตเิ หตุ 4) สาขาทารกแรกเกดิ 5) สาขาจิตเวช 6) สาขาตา และไต 7) 5 สาขาหลกั (อายรุ กรรม ศัลยกรรม สตู ิกรรม กมุ ารเวชกรรม และออร์โธปิดกิ ส)์ 8) สาขาทันตกรรม 9) บรกิ ารปฐมภมู ิ ทตุ ิยภมู ิ และสุขภาพองค์รวม และ10) Non Communicable Disease: NCD (DM, HT, COPD) ซ่ึงการพฒั นาระบบบรกิ ารผู้ปว่ ยใน 5 สาขาหลกั มีเป้าหมาย เพื่อลดความแออัดของโรงพยาบาลระดับตติยภูมิ (A, S) ทุตยิ ภมู ิ (M) และเพ่มิ ศักยภาพของหน่วยบริการในระดบั ทตุ ยิ ภมู ิ (M, F) ให้มีศักยภาพในการดูแลรักษาผู้ปว่ ยได้มากขึ้นในโรคทเ่ี กี่ยวข้องกับ 5 สาขาหลกั รวมถงึ ให้หนว่ ย ปฐมภมู ิมีบทบาทในการสง่ เสรมิ ป้องกันโรคทพี่ บบอ่ ยใน 5 สาขาหลกั 12 แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 2 หลักการและแนวคิดที่เกีย่ วขอ้ ง ตอ่ มาในปี 2561 ได้พัฒนาระบบบริการทีค่ รอบคลุมปัญหาสขุ ภาพ 19 สาขา โดยเพิม่ และปรบั เปลีย่ น บางสาขา ดังนี้ สาขาการรับบริจาคและการปลูกถ่ายอวัยวะ สาขาโรคไม่ติดต่อ สาขาปฐมภูมิและสุขภาพอ�ำเภอ สาขาการดูแลแบบประคับประคอง สาขาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสานสาขา การใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล สาขาศัลยกรรม สาขายาเสพติด สาขาอายุรกรรม และสาขาออร์โธปิดิกส์ ซึ่ง Service Plan ที่เกี่ยวข้องโดยตรง กบั งานบริการพยาบาลมี 15 สาขา ยกเวน้ สาขาสขุ ภาพชอ่ งปาก สาขาแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยผ์ สมผสาน และ สาขาการใช้ยาอย่างสมเหตุสมผล ด้วยเหตุนี้เนื้อหาในเอกสารฉบับน้ีจึงกล่าวถึงการพัฒนาระบบบริการพยาบาล 15 สาขาเท่าน้นั ระบบสุขภาพทีพ่ งึ ประสงค์ องค์การอนามัยโลก ได้ก�ำหนดกรอบแนวคิดของระบบสุขภาพ (Health Systems Framework) ที่เรียกว่า The Six Building Blocks เพือ่ ใชก้ �ำกบั การด�ำเนินการของระบบสขุ ภาพให้บรรลเุ ป้าหมายในการพัฒนา สุขภาพประชาชน และใช้เป็นกรอบการจัดตั้งองค์กรในระบบสาธารณสุขโดยรวม ซ่ึง The Six Building Blocks มีองค์ประกอบหลัก 6 สว่ น (WHO, 2010) ได้แก่ 1. การให้บริการ (Service Delivery) เป็นการส่งมอบบริการทางการแพทย์ และสาธารณสุข โดย สง่ เสรมิ สขุ ภาพ รักษาสขุ ภาพ และธ�ำรงสถานะสุขภาพท่ีดี โดยยึดผูป้ ว่ ยเป็นศนู ยก์ ลาง และครอบคลุมการบรกิ ารท่ี ปลอดภยั และมีประสทิ ธภิ าพ 2. ก�ำลังคนด้านสุขภาพ (Health Workforce) จัดให้มีบุคลากรสาธารณสุขที่มีคุณภาพ สามารถ ให้การบริการที่ตอบสนองต่อความจ�ำเป็นในการให้บริการสาธารณสุข 3. ระบบสารสนเทศด้านสุขภาพ (Health Information Systems) สามารถสนองตอบต่อผู้ใช้ท่ี หลากหลายและเปน็ ข้อมูลในการตัดสนิ ใจ เพอ่ื ท่รี ะบบสขุ ภาพทกุ ระดับสามารถนำ� ไปบ่งช้ีปัญหา และความตอ้ งการ 4. การเข้าถึงบริการทางการแพทย์/เทคโนโลยีเครื่องมือแพทย์ (Access to Essential Medicines) โดยสร้างความมัน่ ใจเก่ียวกับความเทา่ เทยี มในการเขา้ ถงึ ยา ผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์ วคั ซนี และเทคโนโลยที างการ แพทย์ทมี่ ีคณุ ภาพปลอดภยั มปี ระสิทธภิ าพ และประสิทธิผล 5. การจัดระบบการเงิน (Financing) เปน็ การจดั ระบบการเงนิ ด้านสุขภาพ ให้ครอบคลุมความตอ้ งการ ด้านสุขภาพของประชาชนท้ังในระดับปัจเจกบุคคล และกลุ่มบุคคล โดยบริหารจัดการงบประมาณให้เพียงพอต่อ การท�ำใหป้ ระชาชนได้รับความเป็นธรรมในการได้รบั ยาท่จี ำ� เป็น 6. ภาวะผู้น�ำ/การอภิบาล (Leadership/Governance) เป็นความสามารถของบุคคลในการมี ปฏิสัมพันธ์ทไี่ มห่ ยดุ นงิ่ บริหารจดั การระบบบริการสุขภาพ อนั น�ำไปสกู่ ารบรรลุผลส�ำเร็จตามเป้าหมาย โดยสรุปแนวคิดของระบบสุขภาพ 6 องค์ประกอบหลักข้างต้น ซ่ึงเกี่ยวข้องกับการจัดระบบบริการ พยาบาล และการวิเคราะห์ส่วนขาดตามประเดน็ หลักดงั กล่าวในบทที่ 3 13แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 2 หลกั การและแนวคิดที่เกี่ยวขอ้ ง มาตรฐานการพยาบาล มาตรฐานการพยาบาล เป็นเคร่ืองมือในการพัฒนาบริการพยาบาลให้เกิดคุณภาพตามบทบาทความรับ ผดิ ชอบของวชิ าชีพ โดยยดึ ผปู้ ว่ ย/ ผใู้ ชบ้ ริการ และครอบครัวเปน็ ศูนยก์ ลาง ซ่งึ การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan ได้น�ำมาตรฐานการพยาบาล และการผดุงครรภ์ระดับทุติยภูมิ และระดับตติยภูมิของสภาการพยาบาล มาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล และมาตรฐานการพยาบาลในชุมชนของกองการพยาบาล บูรณาการรว่ มกัน ซ่ึงสภาการพยาบาล ได้ก�ำหนดมาตรฐานบริการการพยาบาลและผดุงครรภ์ ระดับทุติยภูมิและระดับตติยภูมิ ซึ่งเป็นมาตรฐานระดับชาติเพื่อให้หน่วยบริการสุขภาพในระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิ น�ำไปเป็นมาตรฐาน ในการประกอบวิชาชีพการพยาบาลและการผดุงครรภ์ในระดับที่ดีท่ีสุด และประกาศในราชกิจจานุเบกษา ลงวันท่ี 3 พฤศจกิ ายน 2548 แบง่ เปน็ 3 หมวด ดังนค้ี อื หมวดที่ 1 มาตรฐานการบริหารองค์กรบริการการพยาบาลและการ ผดุงครรภ์ หมวดท่ี 2 มาตรฐานการปฏิบัติการพยาบาลและการผดุงครรภ์ และหมวดท่ี 3 มาตรฐานผลลัพธ์การ บริการการพยาบาลและการผดงุ ครรภ์ ส่วนมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล (กองการพยาบาล, 2550) เป็นมาตรฐานระดับสถาบัน มีเนื้อหาที่ก�ำหนดครอบคลุมงานบริการพยาบาลในโรงพยาบาลระดับทุติยภูมิ และตติยภูมิ ประกอบด้วย 3 ส่วน ไดแ้ ก่ ส่วนท่ี 1 มาตรฐานการบรหิ ารการพยาบาลในโรงพยาบาลบูรณาการมาจากมาตรฐานหมวดท่ี 1 ของสภาการพยาบาล คือ มาตรฐานการบริหารองค์กรบริการการพยาบาล และผดุงครรภ์ และก�ำหนดตาม 7 หมวดของ PMQA คือ หมวด 1 การน�ำองค์กร หมวด 2 การวางแผนเชิงยุทธศาสตร์ หมวด 3 การใหค้ วามส�ำคัญกบั ผูร้ ับบริการ และผมู้ ี ส่วนได้ส่วนเสีย หมวด 4 การวัด การวิเคราะห์ และการจัดการความรู้ หมวด 5 การมุ่งเน้นทรัพยากรบุคคล หมวด 6 การจัดการกระบวนการ และหมวด 7 ผลลัพธ์การด�ำเนินการขององค์กรพยาบาล ส่วนที่ 2 มาตรฐาน การบริการพยาบาลในโรงพยาบาลบูรณาการมาจากมาตรฐานหมวดท่ี 2 ของสภาการพยาบาล คือมาตรฐาน การปฏิบัติการพยาบาลและผดุงครรภ์ แต่เน่ืองจากลักษณะงานบริการพยาบาลในโรงพยาบาลประกอบด้วย 10 งานสำ� คญั ดังนั้นกองการพยาบาลจึงไดก้ �ำหนดเปน็ งาน ดังนี้ 1) การบริหารการพยาบาล 2) การบริการพยาบาล ผ้ปู ว่ ยนอก 3) การบริการพยาบาลผปู้ ่วยอบุ ตั ิเหตแุ ละฉุกเฉิน 4) การบรกิ ารพยาบาลผู้ปว่ ยใน 5) การบริการพยาบาล ผู้ป่วยหนัก 6) การบริการพยาบาลทางสูติกรรม 7) การบริการพยาบาลผู้ป่วยผ่าตัด 8) การบริการพยาบาลวิสัญญี 9) การบริการปรกึ ษาสขุ ภาพ และ10) การบริการพยาบาลปอ้ งกนั และควบคุมการติดเช้อื ในโรงพยาบาล และส่วนท่ี 3 ตัวช้ีวัดผลการด�ำเนินงานการพยาบาลในโรงพยาบาลบูรณาการมาจากหมวดท่ี 3 มาตรฐานผลลัพธ์การบริการ พยาบาลและผดุงครรภ์ เป็นส่วนที่ใช้แสดงผลลัพธ์ของการปฏิบัติการพยาบาลท่ีสะท้อนคุณภาพการบริการ พยาบาลท่เี กดิ ขน้ึ ในโรงพยาบาล และมาตรฐานการพยาบาลในชุมชน (กองการพยาบาล, 2559) เป็นมาตรฐานระดับสถาบัน มีเนื้อหา ทกี่ ำ� หนดครอบคลุมงานพยาบาลในชุมชน ประกอบดว้ ย 3 สว่ น ไดแ้ ก่ สว่ นที่ 1 มาตรฐานการบริหารการพยาบาล ในชมุ ชน เก่ียวกบั ปจั จัยน�ำเข้าด้านโครงสร้าง การบริหารจัดการทรัพยากร กระบวนการบริหารจดั การทีเ่ ออื้ ให้การ ปฏิบตั ิการพยาบาลมคี ณุ ภาพตามท่คี าดหวงั ประกอบด้วย 7 หมวด ซ่ึงเหมือนกับมาตรฐานการบรหิ ารการพยาบาล ในโรงพยาบาล ส่วนท่ี 2 มาตรฐานการบริการพยาบาลในชุมชน จ�ำแนกตามลักษณะการให้บริการพยาบาล 14 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 2 หลักการและแนวคิดทีเ่ ก่ยี วขอ้ ง แบ่งเป็น 3 ส่วนคือ 1) การจัดบริการพยาบาลในชุมชน ได้แก่ (1) การบริการอนามัยมารดาและทารกในครรภ์ (2) การบริการมารดาและทารกหลงั คลอด (3) การบริการสง่ เสรมิ สขุ ภาพเดก็ ปฐมวยั 0 - 5 ปี (4) การบริการเดก็ วยั เรยี น และวัยรุ่น (5) การบริการวัยเจริญพันธ์ในชุมชน (6) การบริการผู้สูงอายุ (7) การบริการผู้ป่วยระยะสุดท้าย (8) การบริการผู้ป่วยท่ีต้องดูแลพิเศษ และ (9) การบริการประชากรย้ายถิ่น 2) การจัดบริการพยาบาลในสถาน บริการ ซ่ึงให้การบริการตรวจรักษาโรคเบ้ืองต้น 3) การจัดบริการพยาบาลต่อเนื่อง โดยให้การบริการพยาบาล เยี่ยมบ้าน และส่วนท่ี 3 ตัวช้ีวัดผลการด�ำเนินงานการพยาบาลในชุมชน เป็นส่วนที่ใช้แสดงผลลัพธ์ของการ ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลที่สะทอ้ นคณุ ภาพการบริการพยาบาลทีเ่ กดิ นข้ี ึน้ ในชมุ ชน แนวคิดมาตรฐานบริการพยาบาลน้ี คณะผู้เขียนได้น�ำไปใช้ในการก�ำหนดประเด็นการพัฒนาและ สมรรถนะทจี่ ำ� เปน็ ของบริการพยาบาลในแตล่ ะงานบริการพยาบาลทส่ี อดคลอ้ งกับ Service Plan ในบทท่ี 4 แนวคดิ เชิงระบบ แนวคิดเชิงระบบเปนที่รูจักกันแพรหลายและสามารถน�ำไปประยุกตใชได จุดส�ำคัญของแนวคิดคือ ความสัมพันธกันขององคประกอบตางๆ ในระบบ การท�ำหนาที่ขององคประกอบตางๆ ท่ีเชื่อมโยง ประสานกัน น�ำไปสกู ารบรรลเุ ปา หมายทกี่ ำ� หนดไว แนวคดิ เชิงระบบ มอี งคประกอบสำ� คญั ดงั นี้ 1. ปจจัยนำ� เขา (Input) หมายถึง องคประกอบหรอื ปจจัยตางๆ ท่ีเก่ียวขอ งกับ ระบบนนั้ และนำ� ไปสกู าร ด�ำเนินงานของระบบ ซ่ึงรวมถึงสภาพแวดลอมตางๆ ท่ีระบบตองการ เปนการน�ำเอาทรัพยากรซ่ึงประกอบไปดวย 1) นโยบาย 2) โครงสร้างคณะกรรมการ/ คณะทำ� งาน Service Plan นำ� มาใช้ในการจดั ระบบบริการ 3) การสนบั สนนุ ตา่ งๆ มาใช้ในการจดั ระบบบรกิ าร โดยน�ำเขา สูกระบวนการเพอ่ื ใหไดผ ลลัพธท์ ี่ตองการ 2. กระบวนการ (Process) หมายถงึ การดำ� เนนิ การเป็นขน้ั ตอนตามลำ� ดบั โดยวิเคราะห์สว่ นขาดภายใต้ แนวคิด The Six Building Blocks เพ่ือให้เกิดแผนพัฒนาการจัดการกระบวนการ และด�ำเนินกระบวนการตาม แผนฯ เพ่อื บรรลุเป้าหมายขององค์กรหรือเปา้ หมายของงาน 3. ผลผลิต/ ผลลัพธ์ (Output/ Outcome) หมายถึง ความส�ำเร็จหรือผลที่เกิดจากน�ำ Input ผ่าน กระบวนการด�ำเนินงาน ได้ผลลัพธ์ ดา้ นผูใ้ ชบ้ รกิ าร ด้านผู้ใหบ้ รกิ าร และด้านองคก์ ร 4. ข้อมูลปอนกลับ (Feedback) หมายถึง การสะทอนกลับโดยอาศัยขอมูลท่ีไดจากการวิเคราะหความสัมพันธ ระหวางผลผลิตกับเปาหมาย ขอมูลเหลานี้ใชเพ่ือปรับปรุงปจจัยน�ำเขา และกระบวนการ ซ่ึงผูบริหารสามารถน�ำ ไปใชประโยชน เพอ่ื ใหก ารวางแผนการพัฒนาใหเกิดประสิทธิภาพ และประสทิ ธิผลสงู สดุ ตามเปา หมายที่ตอ งการ 15แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 2 หลกั การและแนวคิดทีเ่ ก่ยี วข้อง ปจั จัยนำ� เข้า กระบวนการ ผลผลติ / ผลลัพธ์ ข้อมูลป้อนกลบั แผนภาพที่ 2-2 ความเชอื่ มโยงองคประกอบสำ� คัญของระบบตามแนวคิดเชิงระบบ แนวคิดทั้ง 4 แนวคดิ ท่กี ล่าวขา้ งต้น คณะผ้เู ขยี นนำ� มาบรู ณาการเปน็ กรอบแนวคดิ การจัดระบบบรกิ ารพยาบาล Service Plan ดงั จะกลา่ วต่อไปในบทท่ี 3 16 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 1 บทนำ� บทท่ี 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 17แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Plan การจัดระบบบริการพยาบาลเพ่ือสนับสนุนแผนพัฒนาระบบสุขภาพ (Service Plan) ใช้แนวคิดทฤษฎี ระบบเป็นแนวคิดหลัก ประกอบด้วย 3 องค์ประกอบ ได้แก่ องค์ประกอบที่ 1 ปัจจัยน�ำเข้า องค์ประกอบท่ี 2 กระบวนการ และองค์ประกอบท่ี 3 ผลผลติ / ผลลัพธ์ โดยมขี อ้ มลู ป้อนกลับ เพื่อการพฒั นาและปรบั ปรงุ งานแต่ละ องค์ประกอบอย่างต่อเน่ือง ซ่ึงองค์ประกอบท่ี 1 ปัจจัยน�ำเข้า มีองค์ประกอบย่อย 3 ข้อ ได้แก่ 1) นโยบาย การพยาบาล 2) โครงสรา้ งคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan 3) การสนบั สนุนต่างๆ เพื่อการจัดระบบ บรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan สำ� หรับองคป์ ระกอบที่ 2 กระบวนการนนั้ ประกอบดว้ ย 4 กระบวนการ ไดแ้ ก่ 1) วิเคราะห์ส่วนขาดตามประเด็น The Six building blocks 2) ก�ำหนดแผนพัฒนาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan 3) ด�ำเนินการตามแผน 4) ประเมินผลการด�ำเนินงาน เพ่ือให้เกิดระบบบริการพยาบาลตามงาน บริการพยาบาล (Setting) และงานบริการพยาบาลแต่ละสาขาสอดรับกับ Service Plan ส่วนองค์ประกอบท่ี 3 ผลผลิต/ ผลลัพธ์ ที่ก�ำหนดเป็นตัวชี้วัดคุณภาพการพยาบาลท่ีสะท้อนคุณภาพการจัดระบบบริการพยาบาล ซึง่ กำ� หนดเป็นตวั ช้วี ัดคณุ ภาพการพยาบาลไว้ 3 ระดับ ไดแ้ ก่ ระดับหน่วยงาน ระดับองคก์ รพยาบาล และระดับเขต สรปุ กรอบแนวคิดของการจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Plan ไดด้ งั แผนภาพที่ 3-1 องคป์ ระกอบที่ 1 องค์ประกอบที่ 2 องคป์ ระกอบท่ี 3 ปจั จยั น�ำเข้า กระบวนการ ผลผลิต/ ผลลัพธ์ 1. นโยบายการพยาบาล วเิ คราะห์สว่ นขาดตามประเดน็ ตัวชี้วดั คุณภาพ 2. โครงสร้าง The Six building blocks การพยาบาล คณะกรรมการ/ ระดับหน่วยงาน คณะท�ำงาน ก�ำหนดแผนพฒั นา Service Plan ระบบบรกิ ารพยาบาลตาม ระดบั องคก์ รพยาบาล 3. การสนบั สนุนตา่ งๆ Service Plan ด�ำเนินการตามแผน ประเมินผลการด�ำเนนิ งาน ระดบั เขต ขอ้ มลู ปอ้ นกลบั แผนภาพที่ 3-1 กรอบแนวคดิ การจัดระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan องคป์ ระกอบทงั้ 3 คือ ปัจจยั น�ำเขา้ กระบวนการ และผลผลิต/ ผลลพั ธ์ การจัดระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan รวมทง้ั ขอ้ มูลป้อนกลับ ซง่ึ เปน็ ผลจากการศึกษานั้น ไดอ้ ธิบายในรายละเอียด ตามลำ� ดับ 18 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจัดระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan องค์ประกอบที่ 1 ปจั จัยน�ำเข้า องคป์ ระกอบหลกั ดา้ นปัจจยั นำ� เข้าในการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan น้ี มีองค์ประกอบ ยอ่ ย 3 ขอ้ ได้แก่ 1) นโยบายการพยาบาล 2) โครงสร้างคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan 3) การสนบั สนุน ดา้ นต่างๆ ทง้ั นี้ มีรายละเอยี ดในองคป์ ระกอบย่อย ดงั น้ี 1. นโยบายการพยาบาล ผู้บริหารองค์กรพยาบาลของสถานบริการสุขภาพแต่ละระดับ ควรก�ำหนดนโยบายด้านการพัฒนา ระบบบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ประกาศเผยแพรน่ โยบายแกบ่ คุ ลากรทางการพยาบาล และบคุ ลากรอนื่ ๆ เปน็ การแสดงถงึ การให้ความส�ำคญั จำ� เป็นของการพัฒนางานการพยาบาลตาม Service Plan ท้ังนน้ี โยบายดังกล่าว ต้องก�ำหนดประเด็นหลัก ดงั นี้ 1) ผบู้ ริหารองคก์ รพยาบาลของสถานบริการสุขภาพ ตระหนักถึงความส�ำคัญของนโยบายกระทรวง สาธารณสุข Service Plan มีความมุ่งม่ัน ตงั้ ใจ ในการพฒั นาระบบบริการพยาบาลตามสาขาของ Service Plan รวมถึงมีส่วนร่วม และสนับสนุนการพัฒนาระบบบริการสุขภาพของ Service Plan ร่วมกับสหสาขาวิชาชีพ และ บคุ ลากรทเ่ี กยี่ วข้อง 2) ผู้บริหารก�ำกับดูแล ให้มีการก�ำหนดมาตรฐาน/ แนวทางปฏิบัติการพยาบาล ตัวชี้วัดที่ส�ำคัญท่ี เกยี่ วขอ้ งกบั สาขา Service Plan ก�ำหนดระบบ/แนวทาง การติดตามและประเมินผลการดำ� เนนิ งาน เพอื่ ปรบั ปรงุ ผลการด�ำเนนิ งานอย่างต่อเน่ือง 3) ผู้บริหารทางการพยาบาล/ ผู้นิเทศทางการพยาบาลสนับสนุน ส่งเสริมการปฏิบัติงานของพยาบาล ที่เอ้ือต่อการพัฒนาระบบบริการสุขภาพของ Service Plan ที่มุ่งเน้นการพัฒนางานทางคลินิก และเช่ือมโยง การพฒั นาคุณภาพการพยาบาลกับการพัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพของ Service Plan 2. โครงสรา้ งคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan โครงสร้างคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan มีโครงสร้างคณะกรรมการพฒั นาระบบบรกิ าร สุขภาพตาม Service Plan ตัวอย่างดังแผนภาพท่ี 3-2 ซ่ึงรายละเอียดโครงสร้างคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ในแต่ละโรงพยาบาลควรมีคณะกรรมการ/ คณะทำ� งาน อย่างน้อย 3 คณะ แตล่ ะคณะควรมบี ุคลากร ทางการพยาบาลที่เป็นผู้เช่ือมโยงการท�ำงานของคณะกรรมการแต่ละคณะ คณะกรรมการทั้ง 3 คณะมีดังนี้ 1) คณะกรรมการพฒั นาระบบบริการสขุ ภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 2) คณะกรรมการพฒั นาบรกิ าร พยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 3) คณะทำ� งานพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขาต่างๆ (คณะท�ำงานน้ีสามารถกำ� หนดไดเ้ ป็นหลายคณะขึ้นอยูก่ บั จ�ำนวนสาขาของ Service Plan) ตัวอยา่ งโครงสรา้ งคณะกรรมการ/ คณะทำ� งาน ด้าน Service Plan แต่ละคณะ มีรายละเอยี ด ดังนี้ 2.1 คณะกรรมการพฒั นาระบบบริการสุขภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล คณะกรรมการพัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาลน้ี อาจมีการเรยี ก ช่ือคณะกรรมการเป็นอย่างอื่นข้ึนอยู่กับแต่ละโรงพยาบาล ซ่ึงเป็นคณะกรรมการท่ีมีหน้าที่ก�ำหนดนโยบาย ทิศทาง ยุทธศาสตร์ด้านการพัฒนาระบบบริการ Service Plan ของโรงพยาบาล มีผู้อ�ำนวยการโรงพยาบาลเป็น ประธาน มีหัวหน้ากลุ่มงาน และหัวหน้างานสหสาขาวิชาชีพเป็นกรรมการ มีหัวหน้าพยาบาลเป็นหน่ึงในองค์ ประกอบของคณะกรรมการชุดน้ี ในโรงพยาบาลขนาดเล็กอาจบูรณาการหน้าที่นี้ไปกับคณะกรรมการบริหาร 19แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 3 การจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Plan ของโรงพยาบาล ประเด็นส�ำคัญยิ่งของคณะกรรมการชุดนี้ คือ ต้องมีหัวหน้าพยาบาลหรือรองหัวหน้าพยาบาล เป็นหนึ่งในองค์ประกอบ ซึ่งมีบทบาทส�ำคัญในการเป็นผู้น�ำนโยบายด้าน Service Plan ของโรงพยาบาลสู่การ ปฏิบตั แิ ละสกู่ ารพัฒนาระบบบริการพยาบาลทสี่ อดรับกับนโยบายดังกลา่ ว ตามแผนภาพท่ี 3-2 ผอู้ �ำนวยการโรงพยาบาล คณะกรรมการ Service Plan สาขา......... หัวหนา้ พยาบาล * หรอื หวั หนา้ กลมุ่ งานสหสาขาวชิ าชีพ รองหัวหน้าพยาบาล ที่เกยี่ วข้องกับ Service Plan แผนภาพท่ี 3-2 ตัวอยา่ งโครงสร้างคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการสุขภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 2.2 คณะกรรมการพัฒนาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล ตามแผนภาพท่ี 3-3 หัวหนา้ พยาบาล * สหสาขาวิชาชีพ รองหวั หน้าพยาบาล/ หัวหน้ากลุม่ งานการพยาบาล พยาบาลวชิ าชพี ผทู้ ไ่ี ดร้ บั มอบหมาย สาขาตา่ งๆ ตาม Service Plan แผนภาพที่ 3-3 ตวั อย่างโครงสรา้ งคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 2.2.1 องค์ประกอบของคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล มดี งั นี้ 1) ผู้อำ� นวยการโรงพยาบาล ท่ปี รกึ ษา 2) แพทย์ผเู้ ช่ยี วชาญสาขาต่างๆ ตาม Service Plan ทป่ี รึกษา 3) หัวหน้าพยาบาล ประธานกรรมการ 4) รองหวั หนา้ พยาบาล/ผ้ทู ี่ได้รับมอบหมาย รองประธานกรรมการ 5) หวั หน้ากลุ่มงานการพยาบาลสาขาตา่ งๆ ตาม Service Plan กรรมการ 6) พยาบาลวิชาชพี ทเ่ี ปน็ กรรมการ Service Plan สาขาละ 1 คน กรรมการ 7) พยาบาลวชิ าชพี หรือ ผูป้ ฏิบัตกิ ารพยาบาลขัน้ สูง กรรมการและเลขานุการ 8) พยาบาลวชิ าชีพ หรอื ผ้ปู ฏิบตั ิการพยาบาลขั้นสงู กรรมการและผชู้ ่วยเลขานุการ 20 แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 2.2.2 หน้าที่ของคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล มดี งั น้ี 1) ก�ำหนดทิศทางการพัฒนาบริการพยาบาลของโรงพยาบาล ให้สอดคล้องกับนโยบาย Service Plan ของโรงพยาบาล 2) ก�ำหนดแผนพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan เช่น แผนพัฒนาบุคลากร พยาบาลเพื่องาน Service Plan แผนพัฒนาคุณภาพบริการพยาบาลตาม Service Plan เป็นต้น (อาจบูรณาการกับแผนงานพยาบาลของกลุ่มภารกิจ/ กลุ่มงานการ พยาบาล) 3) ติดตาม ควบคุม ก�ำกับการด�ำเนินงานตามแผนพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan 4) สนับสนุน ส่งเสริมการด�ำเนินงานของคณะกรรมการ/ คณะท�ำงานท่ีเกี่ยวข้องกับการ พัฒนาระบบบริการสขุ ภาพของ Service Plan 5) แต่งต้ัง มอบหมายงานให้แก่คณะท�ำงานพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขา ตา่ งๆ และพยาบาลวิชาชพี หรอื ผปู้ ฏบิ ตั กิ ารพยาบาลข้ันสงู เพ่อื ใหเ้ กดิ การดำ� เนินงาน ตามแผนพฒั นาบริการพยาบาลตาม Service Plan 6) สรปุ ผลการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ทกุ สาขา เพอ่ื การปรบั ปรงุ ระบบ งานอยา่ งต่อเน่อื ง 7) รายงานผลการด�ำเนินงานต่อคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการสุขภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 2.3 คณะท�ำงานพฒั นาบรกิ ารพยาบาล Service Plan สาขาตา่ งๆ คณะท�ำงานนี้สามารถก�ำหนดได้เป็นหลายชุดข้ึนอยู่กับจ�ำนวนสาขาของ Service Plan ตามแผนภาพท่ี 3-4 รองหวั หนา้ พยาบาล/ ผู้ที่ไดร้ ับมอบหมาย คณะกรรมการ Service Plan การพยาบาลสาขา................ สาขา................ พยาบาลวิชาชพี / ผูป้ ฏบิ ัตกิ ารพยาบาลขั้นสูง/ หัวหนา้ กลุ่มงาน/ หัวหนา้ งาน/ พยาบาลวิชาชีพ พยาบาลผู้ประสานงานทางคลินิก (เลขานกุ าร/ หวั หนา้ หอผปู้ ่วยในหนว่ ยบรกิ าร ในหนว่ ยบรกิ ารพยาบาลทเ่ี กย่ี วข้อง ผชู้ ่วยเลขานกุ ารของคณะทำ� งานฯ สาขา.......) พยาบาลทีเ่ ก่ยี วข้อง แผนภาพที่ 3-4 ตัวอยา่ งโครงสรา้ งคณะท�ำงานพัฒนาบรกิ ารพยาบาล Service Plan สาขา……. 21แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 2.3.1 คณะทำ� งานพฒั นาบริการพยาบาล Service Plan สาขา…….. 2.3.2 องค์ประกอบของคณะท�ำงานพฒั นาบริการพยาบาล Service Plan สาขา…..มดี งั นี้ 1) หัวหน้าพยาบาล ที่ปรึกษา 2) แพทย์ผู้เชย่ี วชาญสาขาต่างๆ ทป่ี รกึ ษา 3) รองหัวหน้าพยาบาล/หวั หนา้ กลุ่มงานการพยาบาลสาขา…… ประธานกรรมการ 4) หัวหน้ากลุม่ งาน/ หัวหน้างาน/ หัวหน้าหอผ้ปู ว่ ยในหน่วยบริการพยาบาลทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง กรรมการ 5) พยาบาลวิชาชีพทเี่ ป็นกรรมการ Service Plan สาขาละ 1 คน กรรมการ 6) พยาบาลวชิ าชีพ/ ผู้ปฏิบตั ิการพยาบาลขน้ั สูง/ พยาบาลผปู้ ระสานงานทางคลนิ ิก กรรมการและเลขานกุ าร 7) พยาบาลวชิ าชพี / ผู้ปฏบิ ตั ิการพยาบาลข้นั สูง/ พยาบาลผปู้ ระสานงานทางคลินกิ กรรมการและผูช้ ว่ ยเลขานกุ าร 2.3.3 หน้าทขี่ องคณะทำ� งานพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขา…….มีดังนี้ 1) ศึกษา มาตรฐาน แนวทาง ข้อก�ำหนดของกระทรวงสาธารณสุขในการพัฒนาระบบ บรกิ ารสขุ ภาพในสาขา ………… 2) วเิ คราะหส์ ่วนขาดระหวา่ งมาตรฐาน แนวทาง ข้อกำ� หนดของกระทรวงสาธารณสขุ กบั สิง่ ท่ีโรงพยาบาลมี โดยวิเคราะหต์ ามประเดน็ The Six building blocks 3) จัดท�ำแผนพัฒนางานบริการพยาบาลสาขา…….. สอดรับกับแผนพัฒนาระบบบริการ สุขภาพ (Service Plan) ครอบคลุมแผนด้านก�ำลังคน เครื่องมือ อุปกรณ์ และการ พฒั นาศักยภาพการบรกิ าร 4) วางแผนการพัฒนางานบริการพยาบาลสาขา…… สอดรับกับแผนพัฒนาระบบบริการ สุขภาพ (Service Plan) ใหม้ ศี กั ยภาพตามเกณฑ์ มาตรฐาน และพฒั นาศักยภาพไปสู่ ระดับท่สี งู ข้ึน 5) พฒั นาระบบการดูแล ระบบบรกิ ารพยาบาลสาขา…… 6) ติดตามประเมินผลการพัฒนาศักยภาพของงานบริการพยาบาลสาขา.... ตามแผน ท่ีก�ำหนด 7) สรปุ ผล และปรับปรุงการด�ำเนนิ งาน 8) รายงานผลการดำ� เนินงานตอ่ คณะกรรมการพัฒนาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล เพื่อให้มีการรายงานต่อไปยังคณะกรรมการพัฒนาระบบบริการ สุขภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล 22 แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 2.3.4 หน้าทีข่ องพยาบาลผูป้ ระสานงานทางคลินกิ พยาบาลผู้ประสานงานทางคลินิก (Clinical Nurse Coordinator) เป็นพยาบาลท่ีมี ความรู้ ความสามารถในการปฏิบัติการพยาบาล เป็นผู้เชี่ยวชาญทางคลินิก (Clinical specialist) เป็นผู้จัดการรายกรณี (Case management) และเป็นผู้ประสานงานกับ สหสาขาวชิ าชพี และทีมการพยาบาล เพ่อื ให้ผ้ปู ว่ ยเฉพาะกลุ่มโรคไดร้ ับการดูแลทางคลนิ กิ ที่มีคุณภาพ ได้มาตรฐาน ปลอดภัย และได้รับบริการอย่างต่อเน่ือง บรรลุผลลัพธ์ ตัวชี้วัดทางคลินิก ในประเทศไทยมีผู้ประสานงานทางคลินิกที่ปฏิบัติงานในโรงพยาบาล ต่างๆ ต่อมาในปี 2556 เมื่อกระทรวงสาธารณสุขก�ำหนดนโยบาย Service Plan ขึ้น ท�ำให้จ�ำนวนพยาบาลผู้ประสานงานทางคลินิกเพ่ิมมากข้ึน มีท้ังพยาบาลผู้ประสานงาน ทางคลินิกในระดับหน่วยงาน ระดับโรงพยาบาล ระดับจังหวัด และระดับเขตสุขภาพ ทั้งนี้ บทบาทสำ� คัญของพยาบาลกลมุ่ น้ี คือ พฒั นาคณุ ภาพบรกิ ารพยาบาลส�ำหรับผูป้ ว่ ยเฉพาะ กลุ่มโรค อย่างไรก็ตามบทบาทส�ำคัญท่ีพยาบาลผู้ประสานงานทางคลินิกได้รับมอบหมาย จากสหสาขาวิชาชีพ คือ การเป็นผู้รวบรวมข้อมูล สถิติ เก่ียวกับการพัฒนาระบบบริการ สขุ ภาพสาขาต่างๆ ของ Service Plan และเป็นเลขานกุ ารคณะกรรมการ Service Plan ซ่ึงกองการพยาบาลเห็นความส�ำคัญของบทบาทดังกล่าว และเสนอให้พัฒนาบทบาท ส�ำคัญอ่ืนๆไปด้วย เพ่ือให้บรรลุเป้าหมายของการเป็นพยาบาลผู้ประสานงานทางคลินิก ซ่งึ มบี ทบาทหน้าทีท่ ีส่ ำ� คัญ ดงั น้ี 1) เปน็ ผูน้ �ำการปฏิบัตกิ ารพยาบาลทางคลนิ ิก 2) เป็นผู้จัดการดูแลผู้ป่วยเฉพาะกลุ่มโรค โดยบริหารจัดการการดูแลร่วมกับทีมสหสาขา วิชาชีพ 3) เป็นผู้พัฒนาแนวปฏิบัติการพยาบาล/ มาตรฐานการพยาบาล รวมทั้งร่วมก�ำหนดแนว ปฏบิ ตั กิ ารดูแลผ้ปู ว่ ยร่วมกบั สหสาขาวิชาชพี 4) เป็นผู้ประเมินผลลัพธ์ทางการพยาบาล และเป็นผู้ช่วยผู้บริหารการพยาบาลในการ ก�ำหนด พฒั นา ติดตามผลลัพธท์ างการพยาบาล และพฒั นาคุณภาพอย่างต่อเนอื่ ง 5) เป็นผูป้ ระสานงานทางคลนิ กิ 6) เปน็ ผ้จู ัดการขอ้ มูลและสารสนเทศทางการพยาบาล ประเดน็ สำ� คัญของโครงสร้างคณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ในแตล่ ะโรงพยาบาล คอื ควรมี คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน อย่างน้อย 3 คณะ และแต่ละคณะควรมีบุคลากรทางการพยาบาลที่เป็นผู้เช่ือมโยง การท�ำงานของคณะกรรมการแต่ละคณะ เพ่ือให้การสื่อสาร และการพัฒนาระบบบริการพยาบาลมีความสัมพันธ์ เกี่ยวเน่ืองและเป็นไปในทิศทางเดียวกัน ตัวอย่างความเช่ือมโยงของโครงสร้างคณะกรรมการ/คณะท�ำงานพัฒนา ระบบบริการสุขภาพตาม Service Plan แตล่ ะคณะ ตามแผนภาพท่ี 3-5 23แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 3 การจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Planผ้อู �ำนวยการโรงพยาบาลคณะกรรมการ Service Plan สาขา......... 24 แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Planโครงสรา้ งคณะกรรมการ พัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพ หวั หนา้ พยาบาล * หวั หนา้ กลุ่มงานสหสาขาวชิ าชีพ ท่เี ก่ียวขอ้ งกบั Service Plan ตาม Service Plan ของโรงพยาบาล โครงสร้างคณะกรรมการ รองหวั หน้าพยาบาล/* หัวหนา้ กลุ่มงานการพยาบาล พยาบาลวิชาชพี สหสาขาวชิ าชพี พัฒนาบริการพยาบาล ผทู้ ่ไี ด้รับมอบหมาย สาขาตา่ งๆ ตาม Service Plan ตาม Service Plan ของโรงพยาบาล โครงสรา้ งคณะกรรมการ/ พยาบาลวิชาชพี / ผ้ปู ฏิบตั ิการพยาบาลขัน้ สูง/ หัวหนา้ กลุ่มงาน/ หัวหน้างาน/ คณะกรรมการ Service Plan คณะท�ำงานพฒั นาระบบ พยาบาลผปู้ ระสานงานทางคลนิ ิก (เลขานุการ/ หัวหนา้ หอผู้ป่วย/ พยาบาล สาขา......... ผู้ชว่ ยเลขานกุ ารของคณะท�ำงานฯ สาขา.......) ในหน่วยบรกิ ารพยาบาล ท่เี กยี่ วขอ้ ง บรกิ ารพยาบาล พยาบาลวชิ าชพี ตาม Service Plan ในหนว่ ยบรกิ ารพยาบาลทีเ่ ก่ียวข้อง สาขาต่างๆ แผนภาพท่ี 3-5 ความเชอื่ มโยงโครงสรา้ งคณะกรรมการ/ คณะท�ำงานพัฒนาระบบบรกิ ารสุขภาพตาม Service Plan (ตวั อยา่ ง) หมายเหตุ *ตำ� แหนง่ ท่ีเปน็ บคุ ลากรทางการพยาบาลเช่ือมโยงการท�ำงานของคณะกรรมการแตล่ ะคณะ

บทที่ 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 3. การสนับสนนุ ด้านต่างๆ ผู้บริหารทางการพยาบาล หรือหัวหน้างานบริการพยาบาลสาขาต่างๆ ตาม Service Plan ควรมี แผนการหาความต้องการการสนับสนุนของพยาบาลผู้ปฏิบัติงานการพยาบาลแต่ละสาขา เพ่ือพิจารณาให้การ สนับสนุนตามความจ�ำเป็น และเหมาะสมต่อการพัฒนางานบริการพยาบาลให้เท่าทันกับการพัฒนา ในประเด็น ต่างๆ ดังนี้ 3.1 ด้านอุปกรณ์ เคร่ืองมือเครื่องใช้ สถานท่ีปฏิบัติงานและส่ือต่างๆ ท่ีเอื้ออ�ำนวยต่อการปฏิบัติงาน เช่น จัดใหม้ ีสถานทีป่ ระชมุ พดู คุย ปรึกษาหารอื แลกเปลีย่ นเรยี นรซู้ ง่ึ กนั และกัน และจดั ใหม้ ีอปุ กรณต์ ่างๆ เครอ่ื ง คอมพวิ เตอร์ เครือ่ งพมิ พ์ และอน่ื ๆ เป็นต้น ทีช่ ่วยให้การปฏบิ ตั ิงานของคณะกรรมการอยา่ งคลอ่ งตวั ย่ิงข้นึ 3.2 ด้านการสร้างความรู้และการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การจัดให้มีเวทีทางวิชาการ การน�ำเสนอผลงาน ภายในโรงพยาบาล การแลกเปล่ียนรู้ด้านการรักษาพยาบาล การดูแลผู้ป่วย และประชาชน ระหว่างผู้ป่วยกับ พยาบาล และพยาบาลกับสหสาขาวชิ าชีพ อาจเปน็ การก�ำหนดเวลาอยา่ งสม่ำ� เสมอ หรือตามบรบิ ทของโรงพยาบาล 3.3 ด้านการพัฒนาเพ่ิมพูนความรู้ และทักษะของพยาบาลและทีมสหสาขาวิชาชีพแต่ละสาขา ตาม Service Plan โดยสง่ เสริมให้พยาบาลและทีมสหสาขาวิชาชพี พฒั นาศักยภาพใหเ้ ป็นไปตามเกณฑ์ทกี่ ำ� หนด ใน Service Plan และส่งเสรมิ ให้มีโอกาสเข้ารว่ มประชุมวชิ าการ อบรมหลกั สตู รต่างๆ ที่สนับสนนุ การปฏบิ ัติงาน ท้งั ในและต่างประเทศ 3.4 ด้านการสร้างแรงจูงใจ ขวัญก�ำลังใจ เช่น การจัดหางบประมาณ และแหล่งทุน ท้ังภายในและ นอกโรงพยาบาล ทั้งในและต่างประเทศ เป็นต้น ท่ีเอื้อต่อการพัฒนางานบริการและศึกษาดูงาน นอกจากนี้ ต้องสนับสนุนให้พยาบาลมีส่วนร่วมในการพัฒนางาน Service Plan ของโรงพยาบาล โดยต้องค�ำนึงถึงบทบาท หน้าท่ขี องการเป็นพยาบาลผปู้ ระสานงานทางคลินกิ (Clinical Nurse Coordinator) และต้องมีการปฏิบัตหิ น้าที่ ในหนา้ ทีห่ ลักของต�ำแหน่งพยาบาลคนน้ันๆ เพื่อเป็นบนั ไดอาชพี ของพยาบาล 3.5 ด้านเครือข่ายความร่วมมือ พยาบาล และทีมสหสาขาวิชาชีพ ควรก�ำหนดนโยบายและกิจกรรม ตา่ งๆ ทีส่ ่งเสรมิ ใหเ้ กดิ ความรว่ มมือในโรงพยาบาล ระหวา่ งโรงพยาบาลในอำ� เภอ จังหวดั และเขตสขุ ภาพ 25แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Plan องค์ประกอบท่ี 2 กระบวนการ องค์ประกอบที่ 2 กระบวนการนั้น ด�ำเนินการโดยคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล และคณะท�ำงานพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขาต่างๆ โดยด�ำเนินการตาม กระบวนการ 4 กระบวนการย่อย ได้แก่ 2.1 วเิ คราะห์ส่วนขาดตามประเดน็ Six building blocks 2.2 ก�ำหนดแผนพัฒนาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan 2.3 ดำ� เนินการตามแผน 2.4 ประเมนิ ผลการดำ� เนนิ งาน โดยแต่ละกระบวนการมีรายละเอียด ดังน้ี 2.1 วิเคราะห์ส่วนขาดตามประเดน็ The Six building blocks เพอ่ื ศึกษาหาความตอ้ งการการพัฒนา โดยวเิ คราะหใ์ นประเดน็ ดังน้ี 1) ระบบบริการพยาบาล โดยวิเคราะห์ระบบบริการพยาบาลภาพรวม และระบบบริการพยาบาล ในแตล่ ะสาขาของ Service Plan ของโรงพยาบาลท่มี อี ยใู่ นปจั จุบนั เปน็ อย่างไร ตอบสนองนโยบายดา้ น Service Plan สาขานั้นๆของกระทรวงหรือไม่ สว่ นขาดท่ีตอ้ งพฒั นามบี ริการพยาบาลอะไรบา้ ง อยา่ งไร 2) บุคลากรพยาบาล วิเคราะห์ว่าบุคลากรพยาบาลท่ีมีอยู่ในแต่ละบริการพยาบาลตาม Service Plan มจี �ำนวนเทา่ ไร มีสมรรถนะและศักยภาพอย่างไร เปน็ ไปตามมาตรฐานขน้ั ต่�ำส�ำหรบั จดั บุคลากรพยาบาล สอดคลอ้ ง กับ Service Plan แต่ละสาขาของกระทรวงหรือไม่ ส่วนขาดท่ีต้องพัฒนา เช่น ต้องเพ่ิมพยาบาลในหน่วยงานใด จ�ำนวนเท่าไร และต้องพัฒนาพยาบาลให้เป็นพยาบาลเฉพาะทางหรืออบรมเพิ่มเติมอะไรบ้าง จ�ำนวนเท่าไร ศกึ ษารายละเอียดตามมาตรฐานขน้ั ตำ่� สำ� หรบั จัดบุคลากรพยาบาล สอดคลอ้ งกับ Service Plan ดังภาคผนวกท่ี 6 3) ข้อมูล สารสนเทศทางการพยาบาล วิเคราะห์ว่าข้อมูล สารสนเทศทางการพยาบาลท่ีมีอยู่มีก่ี ฐานข้อมูล (ควรมีอย่างน้อย 3 ฐานข้อมูล ได้แก่ ฐานข้อมูลผู้รับบริการและภาระงาน ฐานข้อมูลบุคลากรทางการ พยาบาล และฐานข้อมูลคุณภาพการพยาบาล) ในแต่ละฐานข้อมูลน้ันมีข้อมูลท่ีครอบคลุมข้อมูลที่ส�ำคัญจ�ำเป็น ในการพัฒนางานการพยาบาล Service Plan หรือไม่ ขาดข้อมูลใด และข้อมูลสารสนเทศท่ีมีอยู่สามารถน�ำไปใช้ประโยชน์ ในการพัฒนางาน Service Plan และการประเมินคุณภาพการพยาบาลหรือไม่ ต้องการพฒั นาอย่างไร 4) การเงินการคลัง วิเคราะห์สถานการณ์การได้รับการสนับสนุนด้านการเงินการคลังจาก โรงพยาบาลหรอื แหล่งอ่ืนๆ และวิเคราะหว์ า่ หากต้องพฒั นาระบบบริการพยาบาลเพื่อตอบสนองนโยบาย Service Plan แลว้ ตอ้ งการใช้งบประมาณเท่าใด จากแหลง่ งบประมาณใด และมีความเป็นไปได้หรือไม่ อย่างไร เพ่ือให้เกิด ความครอบคลมุ ของการพัฒนางานการพยาบาลตาม Service Plan ทุกสาขาของโรงพยาบาล 26 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan 5) อปุ กรณ์ เคร่อื งมือ เครอื่ งใช้ ในแตล่ ะสาขาของ Service Plan ของโรงพยาบาลท่ีมีอยู่ในปจั จุบนั เป็นอยา่ งไร ตอบสนองนโยบายดา้ น Service Plan สาขาน้ันๆของกระทรวงหรอื ไม่ ส่วนขาดท่ีต้องพฒั นามอี ปุ กรณ์ เครอื่ งมือ เครอ่ื งใช้ อะไรบา้ ง เพือ่ ใหม้ ีอุปกรณ์ เคร่ืองมือ เคร่ืองใชท้ ่ีพอเพียง และเอื้อต่อการใหบ้ ริการสุขภาพตอบ สนองนโยบายดา้ น Service Plan แตล่ ะสาขาของกระทรวง 6) ภาวะผู้น�ำและธรรมาภิบาล วิเคราะห์ภาวะผู้น�ำของผู้บริหารทางการพยาบาลทุกระดับ และ วางแผนพัฒนาผบู้ ริหารการพยาบาลเพ่ือให้เป็นแบบอย่างทด่ี ี บรหิ ารงานโดยยดึ หลักธรรมาภบิ าล โปร่งใส 2.2 กำ� หนดแผนพฒั นาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan การก�ำหนดแผนพฒั นาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan นต้ี อ้ งมาจากผลการวิเคราะห์สว่ น ขาดและความตอ้ งการการพฒั นาท่คี รอบคลุมทุกสาขาของ Service Plan ทโ่ี รงพยาบาลก�ำหนดไว้ และครอบคลุม ประเด็นของ The Six building blocks เร่มิ ตน้ จาก 1) คณะทำ� งานพัฒนาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan สาขาตา่ งๆกำ� หนดเป็นแผนงานสำ� คัญๆ ของสาขา เช่น แผนพัฒนาบริการพยาบาลสาขา...... แผนพัฒนาบุคลากรพยาบาลสาขา.... แผนพัฒนาระบบขอ้ มูล สารสนเทศทางการพยาบาลสาขา....... แผนเงิน/ แผนงบประมาณการพฒั นาบริการพยาบาลสาขา...... แผนพัฒนา อปุ กรณ์ เครอ่ื งมอื เคร่อื งใช้ Service Plan สาขา...... และแผนพฒั นาภาวะผนู้ �ำและธรรมาภบิ าล 2) เลขานุการของคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล วเิ คราะห์และรวบรวมเป็นแผนใหญข่ องทุกสาขา ได้แก่ แผนพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan แผนพฒั นา บุคลากรพยาบาลตาม Service Plan แผนพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศทางการพยาบาลตาม Service Plan แผนเงิน/ แผนงบประมาณการพัฒนาบรกิ ารพยาบาล ตาม Service Plan แผนพัฒนาอุปกรณ์ เคร่อื งมือ เครื่องใช้ Service Plan และแผนพัฒนาภาวะผนู้ ำ� และธรรมาภบิ าล 3) คณะกรรมการพัฒนาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล พิจารณาแผนพัฒนา ระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan ท้ัง 6 แผน และบูรณาการกับแผนงานพยาบาลของกลุ่มภารกิจ/ กลุ่มงานการพยาบาล 2.3 ดำ� เนินการตามแผน กำ� หนดให้คณะท�ำงานพัฒนาบรกิ ารพยาบาลแตล่ ะสาขา Service Plan/ ผ้รู บั ผดิ ชอบในการดำ� เนิน การตามแผน ทั้งนี้มีคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาลที่มีบทบาทในการ ติดตาม นิเทศ ก�ำกับ และให้การสนับสนุนอุปกรณ์ เคร่ืองมือเครื่องใช้ต่างๆ รวมถึงสนับสนุนขวัญก�ำลังใจในการ พัฒนางาน อย่างไรก็ตาม ผบู้ ริหารการพยาบาลตอ้ งมบี ทบาทและสามารถให้การปรึกษาแกผ่ ู้ปฏบิ ัติได้ 2.4 ประเมินผลการดำ� เนินงาน คณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล มีหน้าท่ีโดยตรงในการ ประเมินผลการด�ำเนินงานพัฒนา Service Plan ว่าเป็นไปตามวัตถุประสงค์ และแผนงานหรือไม่ มีการรายงาน ความกา้ วหน้าของการดำ� เนินงานต่อคณะกรรมการพัฒนาระบบบรกิ ารสขุ ภาพตาม Service Plan ของโรงพยาบาล อย่างสมำ�่ เสมอต่อเน่ือง ในท่นี ไี้ ด้เสนอตัวชี้วดั คณุ ภาพการพยาบาล ประกอบดว้ ยตัวช้วี ัด 3 ระดบั ได้แก่ ระดับเขต ระดบั องคก์ รพยาบาล และระดบั หน่วยงาน ซึ่งเสนอรายละเอยี ดในหัวขอ้ องคป์ ระกอบที่ 3 ผลผลติ / ผลลัพธ์ ของบท น้ี และในบทท่ี 5 27แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Plan การด�ำเนินการตามกระบวนการท้ัง 4 กระบวนการนั้น สามารถก�ำหนดเป็นแผนภาพได้ตาม แผนภาพท่ี 3-6 สถานการณ์ที่เปน็ อยู่ในปจั จุบนั ของ เกณฑท์ กี่ ระทรวงสาธารณสขุ ก�ำหนด Service Plan สาขา.... วเิ คราะห์จากศักยภาพของโรงพยาบาล/ มาตรฐานขน้ั ต่�ำ ท่กี ำ� หนดใน Service Plan สาขา.... - ระบบบริการพยาบาล - ระบบบรกิ ารพยาบาลทตี่ ้องเป็น/ มี - บุคลากรพยาบาล - บุคลากรพยาบาลทต่ี อ้ งมี - ขอ้ มูลสารสนเทศทางการพยาบาล - ข้อมูลสารสนเทศทางการพยาบาลทีต่ อ้ งมี - การเงินการคลัง - การเงินการคลงั ทต่ี อ้ งก�ำหนด - อุปกรณ์ เครือ่ งมอื เครื่องใช้ - อปุ กรณ์ เครือ่ งมอื เคร่อื งใช้ทตี่ อ้ งมี - ภาวะผู้นำ� และธรรมาภิบาล - ภาวะผู้น�ำและธรรมาภิบาลของผ้บู ริหาร วเิ คราะหส์ ว่ นขาดตามประเดน็ The Six building blocks ก�ำหนดแผนพัฒนาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan ดำ� เนนิ การตามแผน ประเมนิ ผลการด�ำเนนิ งาน แผนภาพที่ 3-6 การด�ำเนนิ การตามกระบวนการท้งั 4 กระบวนการ 28 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan องคป์ ระกอบท่ี 3 ผลผลิต/ ผลลัพธ์ องค์ประกอบนี้เป็นผลผลิต/ ผลลัพธ์ของการจัดระบบบริการพยาบาล ประกอบด้วยตัวชี้วัดที่สะท้อน คุณภาพการพยาบาลตาม Service Plan ใน 3 ระดบั ดงั น้ี 1. ตวั ชวี้ ัดคณุ ภาพการพยาบาล ระดบั เขต 2 ตัวชวี้ ัดคุณภาพการพยาบาล ระดับองคก์ รพยาบาล 3 ตัวช้วี ัดคณุ ภาพการพยาบาล ระดบั หนว่ ยงาน ในที่นี้ขอเสนอตัวช้ีวัดคุณภาพการพยาบาลระดับองค์กรพยาบาล ส�ำหรับตัวชี้วัดคุณภาพการพยาบาล ระดบั หน่วยงาน และระดับเขต จะสะทอ้ นถงึ คุณภาพการพยาบาลในแตล่ ะสาขาของ Service Plan ซ่งึ จะไดก้ ล่าว รายละเอยี ดในบทท่ี 5 ส�ำหรับตัวชี้วัดคุณภาพการพยาบาลระดับองค์กรพยาบาล ประกอบด้วยประเภทตัวช้ีวัดผลลัพธ์ 3 ด้าน ได้แก่ ดา้ นผูใ้ ชบ้ ริการ ด้านผู้ให้บรกิ าร และด้านองค์กร มีดังนี้ ตารางท่ี 3-1 ตัวช้วี ัดคุณภาพการพยาบาลตาม Service Plan ระดบั องคก์ รพยาบาล ประเภทตวั ชีว้ ดั ผลลพั ธ์ ช่อื ตัวชี้วัด ดา้ นผู้ใชบ้ ริการ ร้อยละของตัวชี้วัดคณุ ภาพการพยาบาลในแตล่ ะสาขาของ Service Plan มคี า่ ตามเป้าหมายทก่ี �ำหนด ด้านผู้ใหบ้ ริการ รอ้ ยละของพยาบาลท่ีรบั ผดิ ชอบงานแตล่ ะสาขาของ Service Plan ผา่ นการ พฒั นาศักยภาพตามเปา้ หมายในแผนพัฒนาบคุ ลากรพยาบาล ด้านองค์กร ร้อยละความสำ� เร็จของแผนพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan เป็นไปตามเป้าหมายทกี่ ำ� หนด 29แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจัดระบบบริการพยาบาล: Service Plan โดยมีรายละเอียดตวั ชวี้ ดั ดงั นี้ ตวั ชี้วดั ผลลพั ธด์ า้ นผใู้ ชบ้ รกิ าร ช่อื ตัวชว้ี ดั รอ้ ยละของตัวชี้วดั คณุ ภาพการพยาบาลในแตล่ ะสาขาของ Service Plan มคี า่ นยิ าม ตามเป้าหมายทกี่ �ำหนด ตัวชีว้ ดั คุณภาพการพยาบาลในแตล่ ะสาขาของ Service Plan หมายถงึ ตัวช้ีวดั เกณฑเ์ ป้าหมาย คุณภาพการพยาบาลทคี่ ณะทำ� งานพัฒนาบรกิ ารพยาบาล Service Plan สาขา วัตถุประสงค์ ต่างๆ ก�ำหนดข้ึน ในแตล่ ะปงี บประมาณ กลุ่มเปา้ หมาย ค่าตามเปา้ หมายของตวั ช้วี ดั คุณภาพการพยาบาลในแตล่ ะสาขาของ Service Plan วิธีจดั เก็บขอ้ มูล เพอื่ ประเมนิ ประสทิ ธิผลดา้ นผู้ใชบ้ ริการของบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล แหล่งขอ้ มลู การพฒั นาบริการพยาบาล Service Plan สาขาต่างๆของโรงพยาบาล วิธีรายงานข้อมลุ l คณะทำ� งานพัฒนาการบรกิ ารพยาบาล Service Plan สาขาตา่ งๆ ของโรงพยาบาล สตู รค�ำนวณตัวชวี้ ัด จดั เก็บขอ้ มลู และรายงานให้คณะกรรมการ/ คณะทำ� งาน Service Plan ของ การรายงาน โรงพยาบาล l คณะกรรมการ/ คณะทำ� งาน Service Plan ของโรงพยาบาลด�ำเนินการ ตรวจสอบและวิเคราะหผ์ ล เพ่ือจัดทำ� รายงานผล Service Plan ในภาพรวม ขององคก์ รโรงพยาบาล คณะทำ� งานพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขาตา่ งๆของโรงพยาบาล คณะกรรมการ/ คณะทำ� งาน Service Plan ของโรงพยาบาลรายงานต่อผู้อำ� นวยการ โรงพยาบาลผ่านหัวหนา้ พยาบาล (A/B) x 100 A = จ�ำนวนตวั ชีว้ ัดคณุ ภาพการพยาบาลของ Service Plan ทุกสาขามีค่า ตามเปา้ หมายท่กี ำ� หนด B = จำ� นวนตัวชี้วดั คณุ ภาพการพยาบาลของ Service Plan ทุกสาขา รายงานตอ่ คณะกรรมการพัฒนาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล ปีละสองคร้งั 30 แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทที่ 3 การจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan ตวั ชี้วดั ผลลพั ธ์ดา้ นผใู้ ห้บรกิ าร ชอ่ื ตวั ช้ีวดั ร้อยละของพยาบาลที่รบั ผิดชอบงานแต่ละสาขาของ Service Plan ผ่านการพัฒนา นยิ าม ศกั ยภาพตามเป้าหมายในแผนพฒั นาบคุ ลากรพยาบาล พยาบาลที่รบั ผดิ ชอบงานแต่ละสาขาของ Service Plan หมายถึง พยาบาลที่ เกณฑเ์ ป้าหมาย ปฏบิ ตั หิ น้าทใ่ี นงาน Service Plan ของโรงพยาบาล วตั ถปุ ระสงค์ ผา่ นการพัฒนาศกั ยภาพตามเปา้ หมายในแผนพัฒนาบคุ ลากรพยาบาล หมายถงึ กลุม่ เปา้ หมาย ไดร้ บั การพฒั นาศกั ยภาพตามเป้าหมายที่กำ� หนดในแผนพัฒนาบคุ ลากรพยาบาลของ วิธีจดั เกบ็ ขอ้ มูล โรงพยาบาล ในแตล่ ะปีงบประมาณ ค่าตามเป้าหมายทก่ี �ำหนดในแผนพัฒนาบุคลากรพยาบาลของโรงพยาบาล แหลง่ ข้อมลู ในแต่ละปีงบประมาณ วิธีรายงานข้อมลุ เพ่อื ประเมนิ ประสิทธิผลด้านผ้ใู หบ้ ริการของการบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan สูตรค�ำนวณตวั ชี้วดั ของโรงพยาบาล การพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขาตา่ งๆของโรงพยาบาล การรายงาน l คณะทำ� งานพฒั นาการบริการพยาบาล Service Plan สาขาตา่ งๆ ของโรงพยาบาล จัดเก็บขอ้ มูลและรายงานให้คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ของ โรงพยาบาล l คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ของโรงพยาบาลดำ� เนินการ ตรวจสอบและวเิ คราะห์ผล เพื่อจัดท�ำรายงานผล Service Plan ในภาพรวม ขององค์กรโรงพยาบาล คณะทำ� งานพฒั นาบริการพยาบาล Service Plan สาขาต่างๆของโรงพยาบาล คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ของโรงพยาบาลรายงานต่อผู้อำ� นวยการ โรงพยาบาลผ่านหวั หนา้ พยาบาล (A/B) x 100 A = จ�ำนวนพยาบาลทรี่ ับผดิ ชอบงานแต่ละสาขาของ Service Plan ทกุ สาขาผา่ น การพัฒนาศักยภาพตามเป้าหมายในแผนพฒั นาบคุ ลากรพยาบาล B = จ�ำนวนพยาบาลทีร่ บั ผิดชอบงานแตล่ ะสาขาของ Service Plan ทุกสาขา ทก่ี �ำหนดเปน็ เป้าหมายการพัฒนาศกั ยภาพในแผนพฒั นาบคุ ลากรพยาบาล รายงานตอ่ คณะกรรมการพฒั นาบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล ปีละสองคร้งั 31แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 3 การจดั ระบบบริการพยาบาล: Service Plan ตวั ชี้วัดผลลัพธ์ด้านองค์กร ชอื่ ตัวช้วี ัด ร้อยละความสำ�เร็จของแผนพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan เปน็ ไปตาม นยิ าม เป้าหมายท่กี ำ�หนด ความสำ�เร็จของแผนพฒั นาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan เปน็ ไปตาม เปา้ หมายท่ีกำ�หนด หมายถงึ เป้าหมายของแผนพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan เปน็ ไปตามเป้าหมายท่ีกำ�หนด ในแต่ละปงี บประมาณ เกณฑ์เป้าหมาย คา่ ตามเป้าหมายที่กำ�หนดในแผนพฒั นาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan วัตถุประสงค์ ของโรงพยาบาล ในแต่ละปงี บประมาณ กล่มุ เปา้ หมาย เพอื่ ประเมินประสิทธผิ ลด้านองค์กรของการบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan วธิ ีจดั เกบ็ ข้อมลู ของโรงพยาบาล การพัฒนาบริการพยาบาล Service Plan สาขาตา่ งๆของโรงพยาบาล แหลง่ ข้อมลู l คณะท�ำงานพัฒนาการบริการพยาบาล Service Plan สาขาต่างๆ ของโรงพยาบาล วธิ รี ายงานขอ้ มุล สตู รคำ�นวณตวั ชี้วัด จดั เกบ็ ข้อมูลและรายงานให้คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ของ โรงพยาบาล การรายงาน l คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ของโรงพยาบาลด�ำเนินการ ตรวจสอบและวิเคราะห์ผล เพือ่ จัดท�ำรายงานผล Service Plan ในภาพรวม ขององคก์ รโรงพยาบาล คณะทำ�งานพฒั นาบริการพยาบาล Service Plan สาขาต่างๆของโรงพยาบาล คณะกรรมการ/ คณะท�ำงาน Service Plan ของโรงพยาบาลรายงานต่อผู้อ�ำนวยการ โรงพยาบาลผา่ นหวั หนา้ พยาบาล (A/B) x 100 A = จำ�นวนความสำ�เร็จของแผนพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาลตาม Service Plan เป็นไปตามเปา้ หมายที่กำ�หนด B = จำ�นวนเปา้ หมายของแผนพัฒนาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan ทีก่ ำ�หนด รายงานต่อคณะกรรมการพัฒนาบริการพยาบาลตาม Service Plan ของโรงพยาบาล ปลี ะสองคร้ัง ผลลัพธน์ เี้ ปน็ ผลลพั ธ์ของการจดั ระบบบรกิ ารพยาบาล ดา้ นผ้ใู ชบ้ รกิ าร ดา้ นผูใ้ หบ้ รกิ าร และดา้ นองคก์ ร ท่ีแสดงผลเป็นตัวชี้วัด เพื่อสะท้อนการพัฒนาระบบบริการพยาบาลตาม Service Plan ขององค์กรพยาบาล ของโรงพยาบาล เป็นตัวชี้วัดผลลัพธ์ในภาพรวมของการพัฒนาบริการพยาบาลในโรงพยาบาล ส�ำหรับตัวชี้วัด คุณภาพการพยาบาลในแต่ละสาขาของ Service Plan จะกล่าวรายละเอยี ดในบทท่ี 5 ต่อไป 32 แนวทางการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

บทท่ี 1 บทน�ำ บทที่ 4 ประเด็นการพัฒนา และสมรรถนะที่จำ� เปน็ ของบริการพยาบาล: Service Plan 33แนวทางการพัฒนาระบบบริการพยาบาล: Service Plan



บทที่ 4 ประเด็นการพัฒนา และสมรรถนะทจี่ �ำ เปน็ ของบรกิ ารพยาบาล: Service Plan การพฒั นาระบบบริการสขุ ภาพ Service Plan เปน็ การพฒั นาระบบบริการสขุ ภาพเพ่อื รองรบั และแก้ไข ปัญหาสุขภาพที่ส�ำคัญของประเทศไทยมีท้ังส้ิน 19 สาขา โดยมีสาขาท่ีเกี่ยวข้องโดยตรงกับงานการพยาบาล 15 สาขา ทัง้ นค้ี ณะผเู้ ขียนได้วเิ คราะห์ พบวา่ ระบบบรกิ ารพยาบาล Service Plan แต่ละสาขามเี ป้าหมายของ Service Plan เปา้ หมายทางการพยาบาล ประเด็นการพยาบาลทสี่ ำ� คัญ และสมรรถนะพยาบาลในแตล่ ะสาขาทม่ี คี วามแตกตา่ งกนั ในแตล่ ะสาขาของงานบริการ Service Plan ซึง่ เกยี่ วขอ้ งกบั บรบิ ทสำ� คญั 2 บรบิ ท คือ 1) ระดบั สถานบริการสุขภาพ ไดแ้ ก่ สถานบริการสขุ ภาพ ระดับ A, S, M1, M2, F1, F2, F3 และระดบั P 2) งานบรกิ ารพยาบาลท่เี กี่ยวขอ้ ง โดยเกี่ยวข้องกับหน่วยบริการพยาบาลหนึ่งหน่วยบริการพยาบาลหรือ มากกว่าหนึ่งหน่วยบริการพยาบาล เช่น งานบรกิ ารพยาบาลผู้ป่วยนอก งานบรกิ ารพยาบาลอุบัตเิ หตุฉกุ เฉนิ งานบริการพยาบาลผปู้ ว่ ยในและงานบรกิ ารพยาบาล ห้องผ่าตดั เปน็ ตน้ ทง้ั น้ีการพฒั นาระบบบรกิ ารพยาบาลงาน Service Plan อยู่ภายใตก้ ารตอบสนองปญั หาสุขภาพ ของประชาชน และตามบริบททรัพยากรของแต่ละพ้ืนท่ี เพื่อให้เกิดบริการพยาบาลที่มีคุณภาพ ตามมาตรฐาน บริการพยาบาล และเช่ือมโยงงานบริการสุขภาพของแต่ละระดับของสถานบริการสุขภาพแบบไร้รอยต่อ ส่งผลให้ ผู้ป่วยปลอดภัย ไม่เกิดภาวะแทรกซ้อน ฟื้นหายจากการเจ็บป่วยได้เร็ว และสามารถดูแลสุขภาพตนเองได้ท่ีบ้าน เกิดคณุ ภาพชวี ติ ท่ีดีสามารถอยูใ่ นสงั คมได้อย่างมคี วามสุข รายละเอยี ดของเปา้ หมายของ Service Plan เป้าหมายทางการพยาบาล ประเดน็ การพยาบาลที่สำ� คญั สมรรถนะพยาบาลทีจ่ ำ� เปน็ ในงานบริการพยาบาลทเี่ กี่ยวข้อง ของแต่ละระดบั สถานบริการสขุ ภาพของการพฒั นา บริการพยาบาล: Service Plan ท้งั 15 สาขา โดยมีสาขาต่างๆ ดังตอ่ ไปน้ี 1. สาขาโรคหวั ใจ 2. สาขาโรคมะเรง็ 3. สาขาอุบัติเหตุและฉกุ เฉิน 4. สาขาทารกแรกเกดิ 5. สาขาการรับบริจาค และปลูกถา่ ยอวัยวะ 6. สาขาสุขภาพจติ และจติ เวช 7. สาขาตา 8. สาขาไต 9. 3 สาขาหลัก (สูติ - นรีเวชกรรม กมุ ารเวชกรรม และออรโ์ ธปิดิกส)์ 10. สาขาโรคไมต่ ดิ ตอ่ 11. สาขาระบบบรกิ ารปฐมภูมิและสุขภาพอ�ำเภอ 12. สาขาการดแู ลแบบประคบั ประคอง 13. สาขาศลั ยกรรม 14. สาขายาเสพติด 15. สาขาอายรุ กรรม การพฒั นาบริการพยาบาล: Service Plan ทง้ั 15 สาขา จำ� เปน็ ต้องมีการจัดทำ� ข้อมลู สารสนเทศดา้ นการ พยาบาลดูแลผู้ป่วยในแต่ละสาขา และมีการพัฒนาผลงานวิชาการทางการพยาบาลในแต่ละสาขา ท้ังงานวิจัย/ นวัตกรรมทางการพยาบาล และแนวทางปฏิบัติการพยาบาลที่เกี่ยวข้องกับการดูแลผู้ป่วย เพื่อน�ำมาใช้ในการ พัฒนาคุณภาพบริการพยาบาล: Service Plan ท้ัง 15 สาขา เป้าหมายสูงสุดเพ่ือให้ประชาชนสุขภาพดีและเกิด ความพงึ พอใจในบริการสุขภาพ 35แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan

สาขาโรคหัวใจ บทท่ี 4 ประเดน็ การพฒั นา และสมรรถนะทจ่ี �ำ เปน็ ของบริการพยาบาล: Service Plan 36 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan การพฒั นาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคหัวใจ เปน็ การพยาบาลผูป้ ว่ ยกลุ่มโรคหัวใจ การดแู ลตัง้ แตแ่ รกรับ ประเมินอาการ คัดกรอง ใหก้ ารพยาบาล ดูแลในระหว่างอยู่โรงพยาบาล ขณะสง่ ตอ่ และจ�ำหน่าย ซง่ึ มีเป้าหมายทางการพยาบาล ประเดน็ การพยาบาลท่สี ำ� คญั และสมรรถนะพยาบาลที่จ�ำเป็น รายละเอียดดังน้ี ตารางท่ี 4-1 การพัฒนาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาโรคหวั ใจ เปา้ หมายของ เปา้ หมายทาง ประเด็นการพยาบาล สมรรถนะพยาบาล ระดบั สถานบรกิ ารสขุ ภาพ งานบริการพยาบาลที่เกี่ยวข้อง Service Plan การพยาบาล ท่สี ำ� คญั ทีจ่ ำ� เป็น A S M1 M2 F1 F2 F3 P OPD ER IPD OR Anes ICU ชมุ ชน Cath Lab กลุม่ เสีย่ งต่อโรค ผู้ปว่ ยได้รบั การคัด 1. การประเมนิ คัดกรองและ 1.1 การใช้แบบประเมนิ üüüüüüüüü ü หลอดเลือดหวั ใจ กรองตาม CVD risk ไดร้ ับการคัดกรอง และสง่ ต่ออยา่ ง เฝ้าระวงั กลุ่มเสีย่ ง CVD การคัดกรอง CVD ตาม CVD risk และ ปลอดภัย risk อยา่ งถูกตอ้ ง risk ส่งตอ่ อย่างปลอดภยั ผู้ป่วยได้รบั ยา H1 บรกิ ารให้ยา ละลายลิม่ เลอื ด 2. การสง่ ต่ออยา่ งปลอดภัย 2.1 การพยาบาลขณะสง่ üüüüüüüüüü ü ละลายลิ่มเลือดในผู้ (Streptokinase: SK) ตอ่ üü ป่วยโรคกลา้ มเนอื้ อยา่ งปลอดภัย ü หัวใจขาดเลือด 1. การประเมินและคัดกรอง 1.1 การอ่านและแปลผล üüüüüü ü ü เฉยี บพลัน (STEMI) ผู้ป่วยผ่าตัดหวั ใจ ผูป้ ่วย EKG ไดร้ ับบรกิ ารพยาบาล H2 บริการผ่าตดั หวั ใจ ที่ปลอดภัย 2. การบริหารยา SK 2.1 การพยาบาลผปู้ ว่ ย üüüüüü üü ที่ไดร้ บั ยา SK 3. การพยาบาลขณะใหย้ า 3.1 การพยาบาลผปู้ ่วย üüüüüü üü และหลังให้ยา การเฝ้าระวงั โรคกล้ามเน้อื หัวใจ อาการเปลีย่ นแปลง ขาดเลือดเฉียบพลัน 1. การพยาบาลผู้ป่วยผา่ ตัด 1.1 การใหข้ ้อมลู ผูป้ ่วย ü üüüüüü หัวใจ ระยะก่อนผา่ ตดั และญาติกอ่ นผ่าตัด ü üü 2. การพยาบาลผู้ป่วยขณะอยู่ 2.1 การให้ขอ้ มลู ผปู้ ่วย ห้องผ่าตดั -ห้องพักฟ้ืน และครอบครวั ขณะผา่ ตดั และ ขณะพักฟื้น

ตารางที่ 4-1 การพฒั นาบริการพยาบาล: Service Plan สาขาโรคหวั ใจ (ต่อ) เปา้ หมายของ เปา้ หมายทาง ประเด็นการพยาบาล สมรรถนะพยาบาล ระดับสถานบริการสุขภาพ งานบรกิ ารพยาบาลทเี่ ก่ยี วขอ้ ง Service Plan การพยาบาล ทีส่ ำ� คญั ท่จี ำ� เป็น A S M1 M2 F1 F2 F3 P OPD ER IPD OR Anes ICU ชุมชน Cath Lab * 3. การพยาบาลผูป้ ว่ ยผ่าตัด 3.1 การอ่านและแปลผล ü ü หัวใจ และการเฝ้าระวงั EKG * * ü อาการเปล่ียนแปลงขณะ 3.2 การพยาบาลผูป้ ว่ ยใช้ ü * อยู่ในหอผปู้ ว่ ยวิกฤต เครื่องช่วยหายใจ * H3 บริการขยาย ผู้ปว่ ยขยายหลอดเลือด 1. การพยาบาลเตรียมความ 1.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü หลอดเลือดหัวใจ ค�ำปรกึ ษาและเสรมิ (Cath Lab) สร้างพลังอ�ำนาจกับ บทท่ี 4 ประเด็นการพฒั นา และสมรรถนะทจ่ี ำ�เปน็ ของบรกิ ารพยาบาล: Service Planหวั ใจได้รับบริการพร้อมของผปู้ ่วยกอ่ นการ ผปู้ ว่ ยและครอบครวั พยาบาลท่ีปลอดภยั ทำ� หตั ถการ Cath Lab ทั้งกอ่ น-ระหวา่ ง-หลงั แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service 37Planและเฝ้าระวงั อาการ การท�ำหัตถการ Cath เปลย่ี นแปลงทอี่ าจเกิด Lab ภาวะแทรกซอ้ นตา่ งๆ เชน่ infection, 1.2 การติดตามประเมนิ ü bleeding, ความพรอ้ มของผปู้ ว่ ย hematoma, cardiac ü arrhythmia, vago vagal reflex เปน็ ต้น ü ü 2. การพยาบาลขณะทำ� 2.1 การอ่านและแปลผล ü ü หตั ถการ Cath Lab EKG ü ü 2.2 การพยาบาลและชว่ ย ท�ำหัตถการ Cath Lab 2.3 การพยาบาลเพ่อื ป้องกันการตดิ เช้อื และภาวะ แทรกซอ้ น ตา่ งๆ หมายเหตุ * หมายถึง บริการพยาบาลขยายหลอดเลือดหัวใจ ขึน้ อยู่กับศกั ยภาพของสถานบรกิ ารสขุ ภาพระดบั S นัน้ ๆ

บทท่ี 4 ประเดน็ การพฒั นา และสมรรถนะทจ่ี �ำ เปน็ ของบริการพยาบาล: Service Plan 38 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan ตารางที่ 4-1 การพฒั นาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคหัวใจ (ต่อ) เป้าหมายของ เปา้ หมายทาง ประเด็นการพยาบาล สมรรถนะพยาบาล ระดับสถานบรกิ ารสุขภาพ งานบริการพยาบาลทเ่ี กย่ี วขอ้ ง Service Plan การพยาบาล ที่สำ� คญั ทีจ่ �ำเป็น H4 บริการให้ยาโรค A S M1 M2 F1 F2 F3 P OPD ER IPD OR Anes ICU ชมุ ชน Cath หัวใจหลังการผา่ ตดั Lab หวั ใจหรือขยายหลอด เลือดหัวใจ 2.4 การชว่ ยฟนื้ คืนชพี ขัน้ ü * üü สงู (ACLS) 3. การพยาบาลหลังทำ� 3.1 การอ่านและการแปล ü * üü หัตถการ Cath Lab ผลEKG 3.2 การใหค้ วามรู้ การ ü* üü ดแู ลผปู้ ่วยหลงั ท�ำ หตั ถการ Cath Lab 4. การฟน้ื ฟูสมรรถภาพหวั ใจ 4.1 การให้ความรู้ และ ü * üü (Cardiac ทกั ษะการฟืน้ ฟู rehabilitation/ สมรรถภาพหัวใจ Secondary prevention) ผูป้ ่วยโรคหัวใจไดร้ บั 1. การพยาบาลการเตรยี ม 1.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü ü ü ü ü üü บรกิ ารให้ยาละลายลิม่ ความพร้อมผ้ปู ่วยได้รับยา ค�ำปรึกษา และเสรมิ เลือดอย่างปลอดภัย ละลายลม่ิ เลอื ด ใหม้ ีความ สรา้ งพลังอ�ำนาจกับ ไม่เกิดภาวะแทรกซอ้ น รอบรู้ด้านสขุ ภาพ ผู้ป่วยและครอบครวั จากการให้ยา (Health literacy) 1.2 การติดตาม ประเมนิ ü ü ü ü ü ü üü ผู้ป่วยจากการได้รับยา ละลายล่ิมเลือดหลัง การผ่าตดั หวั ใจ หรอื ขยายหลอดเลอื ด หวั ใจ หมายเหตุ * หมายถึง บรกิ ารพยาบาลขยายหลอดเลอื ดหวั ใจ ข้นึ อยกู่ บั ศักยภาพของสถานบริการสขุ ภาพระดบั S นั้นๆ

ตารางที่ 4-1 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคหวั ใจ (ตอ่ ) เปา้ หมายของ เป้าหมายทาง ประเดน็ การพยาบาล สมรรถนะพยาบาล ระดบั สถานบรกิ ารสุขภาพ งานบรกิ ารพยาบาลท่เี กย่ี วข้อง Service Plan การพยาบาล ท่สี �ำคัญ ท่ีจ�ำเปน็ A S M1 M2 F1 F2 F3 P OPD ER IPD OR Anes ICU ชุมชน Cath Lab H5 บริการดูแลรักษาผู้ ผปู้ ว่ ยในคลนิ กิ Heart 1. การพยาบาลเตรยี มความ 1.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü ü ü ปว่ ยโรคหัวใจลม้ เหลว Failure ได้รับความรู้ พรอ้ มในการดแู ลตนเอง ค�ำปรึกษา และเสรมิ คลินกิ Heart Failure ในการดแู ลตนเองจาก ของผปู้ ่วยโรคหวั ใจ สรา้ งพลงั อ�ำนาจกบั โรคหวั ใจล้มเหลว ล้มเหลว ใหม้ ีความรอบร ู้ ผู้ปว่ ยและครอบครวั ได้อย่างปลอดภยั ด้านสขุ ภาพ (Health 1.2 การพยาบาลผู้ป่วย ü ü ü ü โรคหวั ใจลม้ เหลว ü 1.3 การพยาบาลผ้ปู ว่ ยที่ ü ü ü ü ได้รับยาโรคหวั ใจ ลม้ เหลว 2.1 การใชข้ อ้ มลู ให้ความรู้ ü ü ü บทท่ี 4 ประเด็นการพฒั นา และสมรรถนะทจ่ี ำ�เปน็ ของบรกิ ารพยาบาล: Service Planและเฝ้าระวังอาการ literacy) เปลีย่ นแปลงทอ่ี าจเกิด แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service 39Planภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เชน่ ภาวะน�ำ้ เกิน ภาวะบวม หายใจ เหนื่อยหอบ เป็นตน้ 2. การพยาบาลผปู้ ่วย โรคหัวใจลม้ เหลว ใหไ้ ด้รบั การติดตาม เพอ่ื ให้ บริการอย่างต่อเนื่อง ผู้ป่วยมาตรวจตามนดั อย่างต่อเน่ือง 2.2 ประสานความรว่ มมอื ü ü ü ü กับทีมสหสาขาวชิ าชพี ในการดแู ลผ้ปู ว่ ย โรคหัวใจล้มเหลว อย่างต่อเน่อื ง

บทท่ี 4 ประเดน็ การพฒั นา และสมรรถนะทจ่ี �ำ เปน็ ของบริการพยาบาล: Service Planสาขาโรคมะเรง็ 40 แนวทางการพัฒนาระบบบรกิ ารพยาบาล: Service Plan การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคมะเรง็ เปน็ การพยาบาลผูป้ ่วยกลมุ่ โรคมะเร็ง ตัง้ แต่แรกรับ ประเมนิ อาการ คัดกรอง ใหก้ ารพยาบาลดูแล ในระหว่างอยโู่ รงพยาบาล ขณะส่งต่อและจำ� หน่าย ซึ่งมีเปา้ หมายทางการพยาบาล ประเดน็ การพยาบาลท่สี ำ� คัญ และสมรรถนะพยาบาลทีจ่ ำ� เป็น รายละเอียดดงั นี้ ตารางที่ 4-2 การพัฒนาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคมะเรง็ เปา้ หมายของ เป้าหมายทาง ประเด็นการพยาบาล สมรรถนะพยาบาล ระดบั สถานบรกิ ารสุขภาพ งานบริการพยาบาลท่เี ก่ยี วข้อง Service Plan การพยาบาล ทสี่ ำ� คัญ ที่จำ� เป็น A S M1 M2 F1 F2 F3 P OPD ER IPD OR Anes ICU ชุมชน PICU การเปลี่ยนแปลง 1. ประชาชนม ี 1. การใหข้ ้อมลู ด้าน 1.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü พฤติกรรมบุคคล ความรู้และม ี พฤติกรรมความเส่ยี งท ่ี คำ� ปรึกษา การเสริม พฤตกิ รรมความ กอ่ ใหเ้ กิดโรคมะเรง็ สรา้ งพลังอำ� นาจ เสย่ี งทก่ี อ่ ให้เกิด เพือ่ ให้ประชาชนมีความ และการปรับเปล่ยี น โรคมะเรง็ ลดลง รอบรู้ด้านสุขภาพ พฤติกรรมกับผูป้ ่วย (Health literacy) และครอบครวั 1.2 การจดั ท�ำสื่อสิง่ พมิ พ์ ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü เพอ่ื ใชใ้ นการใหค้ วาม รูแ้ ก่ประชาชน การตรวจคดั กรองและ 1. สตรอี ายุ 30-70 ปี 1. การใหข้ อ้ มลู ดา้ นการตรวจ 1.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü ตรวจค้นหามะเรง็ ได้รับการสอนตรวจ เตา้ นมด้วยตนเอง ในสตรี ค�ำปรึกษา และเสรมิ ระยะเริ่มต้น (Screen- เต้านมดว้ ยตนเอง อายุ 30-70 ปี และตรวจ สร้างพลังอ�ำนาจให้ ing and Early (Breast Self เต้านมโดยบุคลากรทางการ สตรี อายุ 30-70 ปี detection) Exam: BSE) และ พยาบาลในรายท่พี บความ ตรวจเต้านมดว้ ย ไดม้ กี ารตรวจเต้า ผิดปกติ ตนเอง นมดว้ ยตนเองหรอื ตรวจคัดกรองโดย บุคลากร สาธารณสุข (Clinical Breast Exam: CBE)

ตารางที่ 4-2 การพฒั นาบรกิ ารพยาบาล: Service Plan สาขาโรคมะเรง็ (ต่อ) เปา้ หมายของ เปา้ หมายทาง ประเดน็ การพยาบาล สมรรถนะพยาบาล ระดบั สถานบรกิ ารสุขภาพ งานบริการพยาบาลท่เี กี่ยวข้อง Service Plan การพยาบาล ทส่ี ำ� คัญ ท่ีจำ� เปน็ A S M1 M2 F1 F2 F3 P OPD ER IPD OR Anes ICU ชมุ ชน PICU 1.2 การตรวจเตา้ นม ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü ในรายท่ีพบความ ผิดปกติ 2. สตรอี ายุ 30-60 ปี 2. การคดั กรองมะเร็งปาก 2.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü ไดร้ ับการคัดกรอง มดลูก สตรอี ายุ 30-60 ปี ค�ำปรกึ ษา และเสรมิ มะเร็งปากมดลกู ด้วยวิธี Pap smear หรือ สรา้ งพลงั อำ� นาจให้ บทท่ี 4 ประเด็นการพฒั นา และสมรรถนะทจ่ี ำ�เปน็ ของบรกิ ารพยาบาล: Service Planด้วยวิธี PapVIAสตรีอายุ 30-60 ปี smear หรอื มาตรวจมะเรง็ ปาก แนวทางการพฒั นาระบบบริการพยาบาล: Service 41PlanVisual Inspectionมดลกู with Acetic acid (VIA) 2.2 การตรวจคดั กรอง ü ü ü ü ü ü ü ü ü มะเรง็ ปากมดลูกด้วย การใช้ VIA 2.3 การชว่ ยตรวจคัด ü ü ü ü ü ü ü ü ü กรองมะเร็งปาก มดลกู ด้วยวิธี Pap smear 3. ประชาชนอายุ 3. การคดั กรองและค้นหากล่มุ 3.1 การให้ความรู้ การให้ ü ü ü ü ü ü ü ü ü ü 50-70 ปี ไดร้ บั การ เสีย่ งต่อโรคมะเร็งลำ� ไส้ใหญ่ คำ� ปรึกษาและเสริม คดั กรองโรคมะเร็ง ในประชาชนอายุ 50-70 ปี สร้างพลังอ�ำนาจให้ ลำ� ไสใ้ หญ่ ประชาชนอายุ 50-70 ปี มาตรวจ ค้นหากลมุ่ เสย่ี งตอ่ โรคมะเร็งล�ำไสใ้ หญ่