หนังสือประวัติศาสตร์ศรีลังกา

คติความเช่ือเกี่ยวกับส่ิงศักด์ิสิทธิ์ 187 การประณามพิธีบูชาเทพศิวะอย่างรุนแรงมาจากพระวีทาคมไมตรียเถระ อาจเป็นไป ได้ว่าพระเถระโกรธเคืองความเชื่อนอกรีต เพราะเห็นพระเถระนักปราชญ์ชั้นแนวหน้าศรัทธา แน่วแน่ต่อเทพเจ้าองค์นี้ ดังเช่น พระศรีราหุลเถระและเจ้าส�านักแห่งติลกปริเวณะ๒๒๑ การประณามของพระวีทาคมะพุ่งตรงไปยังเทพเจ้าน้อยใหญ่ซึ่งก�าลังโด่งดังแพร่หลายสมัยน้ัน โดยเฉพาะเทพวิษณุและเทพศิวะ พระเถระกล่าวโจมตีผู้ช่ืนชมเทพเจ้าเหล่าน้ีด้วยการต้ังค�าถาม ว่าเหตุใดจึงต้องเรียกเทพเจ้า เพียงเพราะมีรูปห้อยที่ประตูบ้านแล้วรอคอยเทวตาพลีซึ่งไม่ ต่างจากขอทาน๒๒๒ พระวีทาคมะกล่าวต�าหนิพวกพราหมณ์ผู้ท�าหน้าท่ีเผาไฟบูชาพระเจ้า โดย บอกว่าเป็นการแต่งเร่ืองตลกหลอกลวงของพวกพราหมณ์๒๒๓ การประณามเทพศิวะอย่างรุนแรงของพระเถระเห็นได้จากค�าบรรยายต่อไปน้ี ผู้มีมือ ถือตรีศูล มีล�าคอฉาบทาด้วยสีด�า นุ่งห่มเส้ือคลุมอันบางและเคียงข้างนางอุมา มีรูปพระจันทร์ เสี้ยวติดท่ีผ้าโพกเศียร มีงูท่ีไร้ชีวาพันรอบพระศอ เต้นร�าทุกแห่งหนและเวียนรอบวัวตัวแก่ หง่อม ทะยานขึ้นสู่สถานะอันสูงส่งด้วยเศียรท่ีช�าระล้างจากแม่น�้าสวรรค์ เทพเจ้าองค์น้ีถูก เผาผลาญด้วยอนังคะ ส่วนท่ีเราพบเห็นก็เป็นเพียงรูปเคารพบูชาเท่านั้น๒๒๔ การกราบไหว้บูชา เทพวิษณุก็ถูกประณามอย่างรุนแรงจากพระเถระเช่นกัน เพราะอิทธิพลอันรุ่งเรืองของไศว นิกายในลังกา จึงมีความพยายามเปล่ียนสถานภาพเทพอุบลวันให้เป็นเทพวิษณุ ความพยายาม ดังกล่าวมาปรากฏผลส�าเร็จในศตวรรษต่อมา๒๒๕ พระวีทาคมเถระย้อนถามความยิ่งใหญ่ของ เทพวิษณุว่า เพราะนางสีดาแยกตัวออกจากคู่รักของเธอคือพระวิษณุ ด้วยเหตุนั้นจึงเกิดมี สงคราม เป็นเร่ืองเหลวไหลทั้งน้ัน พระรามไม่สามารถข้ามแม่น้�าได้จึงเรียกร้องให้พวกวานร ช่วยถมแม่น�้า นี้หรือคือความย่ิงใหญ่ของเทพเจ้า๒๒๖ หลังจากต�าหนิเทพเจ้าผู้โด่งดังแล้ว พระเถระได้ชักชวนผู้คนให้หันมาบูชาพระสารีริกธาตุ พระพุทธรูป และต้นพระศรีมหาโพธิ์ โดยร�าลึกถึงคุณธรรมของพระพุทธเจ้า หวังเพ่ือได้พบอนาคตพระพุทธเจ้ากล่าวคือพระศรี อารยเมตไตรย์๒๒๗ บรรดาคติความเช่ือท่ีโด่งดังแพร่หลายสมัยน้ัน ความเช่ือนาคก็มีกล่าวถึงในคัมภีร์ ปเรวิสันเดศยะและคัมภีร์โกกิลสันเดศยะ๒๒๘ สถานท่ีบูชาอยู่บริเวณหัวเมืองมาตระอาจหลง เหลอื มาตง้ั แตส่ มยั โบราณ สนั นษิ ฐานวา่ การบชู านาคเขา้ มาสเู่ กาะลงั กาตงั้ แตย่ คุ แรกเรม่ิ เทวาลยั สร้างรูปร่างเหมือนงูขนาดใหญ่มีพังพานหลายรอบ๒๒๙ ส่วนความเช่ือเร่ืองเทพธิดาปัตตินิก็ได้ รับความนิยมแพร่หลายเช่นกัน งานเขียนบางเล่มท่ีแต่งขึ้นสมัยอาณาจักรแคนดีอธิบายว่า พระเจา้ คชพาหทุ ี่ ๑ ไดย้ กทพั เขา้ โจมตอี นิ เดยี ใตแ้ ลว้ จบั กมุ ผพู้ า่ ยสงครามเปน็ จา� นวนมากพรอ้ ม อัญเชิญก�าไลของเทพปัตตินิมาด้วย๒๓๐ แม้ประวัติความเป็นมาจะมีข้อสงสัยค่อนข้างมาก

188 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ แต่ก็หลงลืมเสียเพราะอิทธิพลทางวัฒนธรรมของทมิฬ คติความเช่ือเร่ืองเทพธิดาปัตตินิได้วาง รากฐานอย่างม่ันคงเข้าสู่จิตใจของผู้คน ล่วงเข้าสมัยพระเจ้าปรากรมพาหุที่ ๖ พระองค์โปรดให้ สร้างเทวาลัยเพื่อเป็นสถานสถิตภายในเมืองโกฏเฏ๒๓๑ สมัยแคนดีเทพธิดาปัตตินิกลายเป็น เทพท่ีได้รับความสนใจแพร่หลาย สังเกตได้จากมีเทวาลัยตั้งอยู่ใกล้วัดพระเข้ียวแก้ว๒๓๒ งานแห่แอศละเปราเฮราของเมืองแคนดีก็มีส่วนร่วมขบวนแห่เช่นกัน อัยยานาร์เทพซ่ึงเป็นเทพเจ้าประจ�าหมู่บ้านแห่งอินเดียใต้ก็สถิตภายในวัดพุทธเช่น กัน คัมภีร์โกกิลสันเดศยะกล่าวถึงเทวาลัยอัยยนายกะ (ภาษาสิงหลคืออัยยานาร์) ว่าต้ังอยู่ไม่ ไกลมันนารามะ และผู้แต่งขอร้องให้นกเข้าไปภายในเทวาลัยและสักการบูชาเทพเจ้าด้วย๒๓๓ ผู้เขียนอ้างถึงเทพนามว่าอัยยนายกะบัณฑาระ ซึ่งเป็นเทพเจ้าของชาวสิงหลสมัยน้ัน คัมภีร์ วันนิปุวะตะซึ่งเป็นกวีนิพนธ์ภาษาสิงหลแต่งข้ึนสมัยอาณาจักรแคนดีระบุว่า อัยยนายกะมาถึง ลังกาพร้อมชาวอารยัน ซึ่งย้ายเข้ามาตั้งแต่รัชสมัยของพระเจ้าภูวเนกพาหุที่ ๔ แห่งอาณาจักร คัมโปละ๒๓๔ ไม่สามารถยืนยันได้ว่าเทพเจ้าองค์น้ีมีความเกี่ยวข้องกับพระเจ้าอารยจักรวรัติ ผู้เป็นกษัตริย์แห่งอาณาจักรจัฟฟ์นาหรือไม่ งานเขียนระบุอีกว่าเทพเจ้าองค์นี้เป็นชาวดราวิเดียน อาจจะเป็นไปได้ว่าชาวอินเดียใต้ผู้อพยพโยกย้ายเข้าสู่ศรีลังกาสมัยมุสลิมเข้าโจมตีอินเดีย ได้น�าเทพเจ้าท้องถ่ินมาด้วยและแนะน�าเข้าสู่วัดของชาวสิงหล คัมภีร์อัยยนายกเทวีกวีซึ่งเป็นกวีนิพนธ์ภาษาสิงหลอีกเล่มหนึ่งท่ีเขียนขึ้นสมัย อาณาจักรแคนดีระบุวา่ เทพเจ้าองค์นเี้ กิดจากสีขา้ งดา้ นขวาของมารดาโดยความเมตตาของเทพ อุบลวัน และเดินทางมาเกาะลังกาโดยการอนุญาตของเทพอุบลวันเช่นกัน๒๓๕ ด้วยเหตุนั้น นักกวีจึงกล่าวว่าเทพอัยยนายกะเป็นเทพเจ้าของชาวสิงหล เพราะได้รับการอนุญาตจาก เทพอุบลผู้เป็นหัวหน้าแห่งจตุเทพ ซึ่งท�าหน้าท่ีคุ้มครองเกาะลังกาและอารักขาพระพุทธศาสนา นอกจากนั้นผู้แต่งยังระบุอีกว่าอัยยนายกะได้รับความไว้วางใจจากพระพุทธเจ้าให้ท�าหน้าท่ี คุ้มครองโลก สมัยพระพุทธเจ้าเสด็จประทับใต้ต้นสาละที่เมืองกุสินารา๒๓๖ หลักฐานส่วนน้ีท�าให้ เทพอัยยนายกะรวมลงในเหล่าเทพของชาวพุทธ คัมภีร์อัยยนายกเทวีกวีบอกว่า เทพองค์น้ี มีช้างเป็นพาหนะเดินทางมาจากเมืองมถุรา ขึ้นฝั่งที่เมืองจัฟฟ์นาและปกป้องชายฝั่งทะเลจาก เมืองจัฟฟ์นาจนถึงเมืองกาฬุตะระ๒๓๗ ลักษณะเด่นของพิธีบูชาเทพองค์น้ีคือการเต้นร�าของเหล่าสตรียามรัตติกาล คัมภีร์ แสฬลิหิณิสันเดศยะอธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับการเต้นร�าของสตรีสาวงามในเทวาลัยของ เทพวภิ ศี ะณะทเ่ี กลาณยี ะ๒๓๘ คมั ภรี ป์ เรวสิ นั เดศยะและคมั ภรี โ์ กกลิ สนั เดศยะกลา่ วถงึ การเตน้ รา�

คติความเช่ือเก่ียวกับสิ่งศักด์ิสิทธ์ิ 189 ที่เทวาลัยของเทพอุบลวันที่เมืองเดวินูวะระด้วย๒๓๙ อลคิยวันนากล่าวถึงพิธีเต้นร�าที่มหาสามัน เทวาลัยแห่งเมืองรัตนปุระเช่นกัน๒๔๐ อิบันบาตูตะบอกว่าเทวาลัยแห่งเมืองเดวินูวะระมีนางร�า ชาวฮินดูประมาณห้าร้อยคน ท�าหน้าที่ขับร้องและเต้นร�าตลอดคืนด้านหน้ารูปปั้น๒๔๑ ลักษณะส�าคัญอีกอย่างหน่ึงของความรุ่งเรืองแพร่หลายทางศาสนาระหว่างยุคน้ีคือ การมีบทบาทของพวกพราหมณ์ ซึ่งส่วนใหญ่มาจากอินเดียใต้ พวกนักบวชพราหมณ์ได้รับการ ไว้วางใจให้ประกอบพิธีกรรม เพื่อบูชาสรรเสริญเทพเจ้าในเทวาลัยและโกวิล อิบันบาตูตะบอก ว่ามีพราหมณ์และโยคีประมาณหนึ่งพันคนท่ีเมืองเดวินูวะระ๒๔๒ ศิลาจารึกที่เดวินูวะระระบุว่า พวกพราหมณ์มีทรัพย์สินเป็นจ�านวนมาก๒๔๓ ผู้แต่งคัมภีร์สรโชติมาลัยซึ่งเป็นงานเขียนแนว โหราศาสตรภ์ าษาทมฬิ อา้ งวา่ เปน็ ผอู้ ยอู่ าศยั เทวาลยั แหง่ น๒้ี ๔๔ จารกึ หลายแหง่ บนั ทกึ ถงึ พระบรม ราชูทิศของกษัตริย์แห่งโกฏเฏว่า หมู่บ้านพราหมณ์เหล่านี้อยู่ที่เมืองเดวินูวะระและส่วนใหญ่ พูดภาษาทมิฬ๒๔๕ จารึกนัยมนะและจารึกสามภาษาท่ีเมืองกอลล์กล่าวถึงอิทธิพลของพราหมณ์ ชาวทมิฬแห่งเมืองเดวินูวะระ๒๔๖ ส่วนพราหมณ์ผู้ริเริ่มก่อสร้างมหาสามันเทวาลัยท่ีเมือง รัตนปุระ๒๔๗ เป็นพราหมณ์ผู้มีบทบาทในการบริหารดูแลศาสนสถานแห่งนี้พร้อมกับมุนเนศวรัม เทวาลัยด้วย๒๔๘ อิทธิพลของพวกพราหมณ์มิใช่เฉพาะการดูแลศาสนสถานเท่าน้ัน แต่สามารถเปลี่ยน เทพเจ้าชาวสิงหลให้เป็นเทพเจ้าฮินดูด้วย เช่น การเปลี่ยนเทพอุบลวันให้เป็นเทพวิษณุ๒๔๙ อีกความพยายามหนึ่งคือการยกเทพสามันให้เป็นเทพลักษมณะแต่ไม่ประสบความส�าเร็จ มากนัก๒๕๐ คัมภีร์อัยยนายกเทวิกวีช้ีให้เห็นถึงวิธีเปล่ียนเทพเจ้าแห่งอินเดียใต้ให้เป็นเทพเจ้า สิงหล ด้วยแสร้งบอกว่าเป็นความช่วยเหลือของเทพอุบลวัน๒๕๑ อิทธิพลของเหล่าเทพเจ้ามีผล ต่อชีวิตผู้คนเป็นจ�านวนมาก ชาวพุทธต่างเห็นว่าพวกพราหมณ์เป็นภัยต่อศาสนาแห่งตน จึงแสดงการต่อต้านบ่อยครั้ง ดังเช่นงานเขียนของพระวีทาคมไมตรียเถระ ผู้ท�าหน้าที่ห้ามปราม การช้ีน�าของพวกพราหมณ์ โดยพระเถระประณามว่าเทพเจ้าของพวกพราหมณ์ซึ่งมีศรัทธา นอกรีต เป็นผู้หลอกลวงชาวโลกด้วยมนตราและพระเวท๒๕๒ คัมภีร์บุดุคุณาลังการยะช้ีให้เห็น ถงึ พธิ กี รรมนอกพุทธศาสนาหลากหลายทผี่ สมผสานกบั ความเชือ่ อนั แพรห่ ลายสมยั นน้ั ผเู้ ขยี น แสดงการต่อต้านอย่างรุนแรง๒๕๓ แต่ก็ไม่สามารถลดทอนความมากอิทธิพลของพราหมณ์ได้ เม่ือความสัมพันธ์ระหว่างคณะสงฆ์กับกษัตริย์และเหล่าขุนนางส่ันคลอน พวกพราหมณ์จึงเข้า มามีบทบาทแทนที่ ชนชั้นสูงชาวสิงหลจึงกลายร่างเป็นฮินดูทีละเล็กทีละน้อย๒๕๔

190 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ เชิงอรรถ 1 Samyutta Nikaya (PTS), I, pp.212; Saratthappakasini, (PTS), I. pp.316-337; See also J. Mason, La religion populaire dans le canon bouddhique pali, Louvain, 1941, pp.126-129. 2 Dathavamsa, ed. M. Ananda, 1956, Gampaha, 5, vv.1-3; Daladasirita, ed. W. Sorata, Colombo, 1961, p.35. 3 UCHC., p.571ff. 4 CCMT., p.214. 5 Cv.,xi, 64. 6 Dls., p.49ff; ASCM., iii, pp.34-37. 7 Sdhrt., p.297; JCBRAS, no.65, p.312. 8 Cv.,90.72. 9 Sls.,v.16; Prs.,vv.39-40; Grs.,vv.50-51; Sdhrt., p.297. 10 Grs.,v.51. 11 Hugh Nevill, Ethnology, ‘Sinhala Kavi’, ed. P.E.P. Deraniyagala, Colombo, iii, p.155; Saparagamurl Parani Liyavili, ed. K. Nanavimala, Ratnapurta, p.36. 12 See above chapter three. 13 Ethnology, III, p.155; Queroz., op.cit., p.223. 14 SPL., p.36. 15 SPL., p.36. 16 Mv.,5.77. 17 S. Paranavitana, The God of Adam’s Peak, p.2ff; Manimekhalai, 2, pp.122-123. 18 Cv.,60.14-67; CJSG., ii, p.185; EZ., pt.2, pp.202-208. 19 CJSG., ii, pp.20-21. 20 Cv.,85.118-121. 21 Cv.,88.48. 22 Samantakutavannana, ed. M. Nanissara, Colombo, 1910; Ps, p.420ff. 23 Grs.,v.21; Sls.,v.25; Hms,v.76; Svls.,v.152. 24 GAP., p.21. 25 SPL., p.36; Wachissara, op.cit. p.65. 26 Forneau, Le Siam Ancient, Paris, 1895, I. pp.242-254; G. Coedes, Receuil des inscriptions du Siam, p.46ff. 27 IA, xxii, (1895), p.44.

คติความเชื่อเกี่ยวกับสิ่งศักด์ิสิทธิ์ 191 28 EZ., 3, pp.337-338; GAP., p.17. 29 The Book of Ser Marco Polo, tr. and ed. By Sir. H. Yule, ii, pp.316-322. 30 Ribeiro, pp.80-82; Queroz., pp.37-42. 31 E. Carpenter, From Adam’s Peak to Elephanta, London, 1892, p.62. 32 HBC., pp.316-322. 33 AAGP., pp.46-54 and 63-70. 34 Sls.,v.60. 35 Sls.,v.61. 36 Ibid.v.62. 37 Ibid.v.66. 38 Ibid.v.68. 39 Ibid.v.69. 40 Ibid.v.70. 41 Mv.,38.66; HBC., p.283. 42 Mv.,39.40. 43 Sdhrt., p.561f. 44 Rosa Centifolia, Rosa Damaseoene, sv. SSS., p.1084. 45 Shrt., p.562. 46 S. Paranavitana, ‘Pre-Buddhist Beliefs in Ceylon’, JCBRAS, xxx, p.92; HBC., p.34ff. 47 UCR., xviii, no.1 and 2. p.5ff; AAGP., p.64. 48 See above chapter three. 49 E. Lamotte, Histoire du Bouddhisme Indien, p.786f. 50 See eg., EZ, 3, p.258, 2, p.7-13; Gunawardhana, op.cit, p.214. 51 Cv.,37,242, 52 Digha Nikaya, (PTS), 3, p.75ff. 53 Anagatavamsa, in the JPTS, 1886.,v.57. 54 Pjv., p.234; Sdhlk., p.586; Sdhrt., p.214. 55 Kts., p.40. 56 CJSc., G.II.p.60. 57 CJSc., G.ii. p.60 ff; N.Mudiyanse, Mahayana Monuments in Ceylon, p.14ff; Gunawardhana, op.cit, 217; Dhammavisuddhi, op.cit. p.352ff. 58 Kks.,v.48. 59 Tss.,v.124ff.

192 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ 60 Kss.,v.239. 61 Grs.,vv.230,251. 62 Grs.,v.251. 63 Ibid. 64 Ibid. 65 See below p.195. 66 Grs.,v.11. 67 Grs.,v.230. 68 Kks.,v.50. 69 Grs.,vv.234-5. 70 Trs.,v.124f. 71 Prs.,v.76. 72 Kvsk., canto, xvv, 24. 73 See above chapter five, p.150. 74 See the name Avalokitesvara, M. Theress de Mallmann Introduction A L’Etude D’Avalokitesvara, Paris, 1948, pp. 59-82. 75 CJSc., G. ii. p.56ff. 76 Ibid., pp.53-54. 77 Trs.,v.125. 78 CJSc., G. ii. p.54. 79 Hugh Nevill, op.cit. ‘Nathdevi-puvata’, p.574ff. 80 Vadan Kavipota, ed. J.G.Gunasekara, Colombo, 1908. 81 Ibid. p.23ff. 82 EZ., iv. pp.93; SHC., p.88. 83 Prs.,v.195. 84 Mv., 7.5ff; G.P.Malasekara, Dictionary of Pali Proper Names, p.558. 85 Sdhrlk., p.395. 86 Myrs.,v.156. 87 Mv.,7.5ff. 88 S. Paranavitana, The Shrine of Upulvan at Devinuvara, MASC., vol. p.19. 89 Cv.,83.49. 90 Cv.,83.85. 91 A.D.K., folio. ki ff. 92 Cv.,85.89; Pjv., p.57.

คติความเชื่อเกี่ยวกับส่ิงศักด์ิสิทธิ์ 193 93 Parakumbasirita, ed. K.D.P. Wickramasingha, Colombo, 1954. 94 Prs.,v.142. 95 SUD., p.22. 96 Ibid. p.47f. 97 Prs.,v.162. 98 Ibid.v.161. 99 Myrs.,v.116. 100 Kks.,v.10ff. 101 CRJ., vol. v. no. i. p.48. 102 Prs.,v.163; Kks.,v.24. 103 EZ., 3. 333ff. 104 Prs.,v.140. 105 Ibn Batuta, Travels in Asia and Africa, (1354-58), tr. and ed. H.A.R. Gibb, London, p.260. 106 Queroz., p.35. 107 Queroz., p.35. 108 Cv.,90.100-103. 109 ADK., folio, ka ff. 110 JCBRAS, x. no.34, pp.64-68; UCR., xviii, no. i. and ii, 1960, pp.1-45. 111 Kks.,v.28. 112 W.F. Gunawardhana, in his translation of Kks., CALRl., iv. p.157 and his edition of Myrs., p.5f. 113 CALR., IV, p.157. 114 Tss.,v.21. 115 Ibid.,v.23. 116 D.B. Jayatilaka, in his edition of the Tisara-sandesaya, Colombo, 1935, p.ix. 117 SUD., p.21. 118 Prs.,v.158f. 119 ADK., folio.ki. 120 SUD., p.43. 121 Queroz., p.35. 122 Wachissara, op.cit. p.126. 123 Mv.,7.5. 124 See above p.195.

194 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ 125 UCHC., p.663f. 126 Prs.,vv.196-198. 127 Prs.,v.198. 128 Hms.,v.197. 129 Kks.,v.287ff. 130 Kks.,v.23f; Myrs.,v.27. 131 SUD., p.61ff. 132 Ibid. p.47. 133 Kks.,v.30. 134 Ananda Maitreya, Saavistara Buddhacaritaya, Colombo, 1954, p.324. 135 Prs.,v.178ff. 136 Prs.,vv.200-291. 137 Mv.,1-7; Vamsatthappakasini, (PTS), ed. G.P. Malalasekara, p.114. 138 Mv.,1-7. 139 Samantakuta-vannana.,v.718ff. 140 GAP., p.21ff. 141 UCHC., p.578. 142 Cv.,86.21ff; Pjv.p.745. 143 Cv.,86.21ff. 144 Hms.,v.198. 145 Svls.,v.202ff. 146 CALR., 2, part. 1. pp.42-53. 147 See above, p.198. 148 Svls.,v.188. 149 Svls.,v.202ff. 150 Samansirita, Br. Mus. Ms. Or. 6679 (123). 151 CALR., 2. pt.i. p.42ff. 152 Samansirita, folio, klu. 153 Ibid. 154 CALR, 2, part. 1. p.42f. 155 Hms.,v.53. See above chapter three. 156 บรรดาอารามวิหารน้อยใหญ่ควรมีเจดีย์ ต้นโพธิ์ และวิหาร สถูปหรือเจดีย์เป็นท่ีประดิษฐาน พระสารีริกธาตุ ส่วนการบูชาต้นโพธ์ิเป็นธรรมเนียมสามัญท่ัวเกาะลังกาเช่นเดียวกับเจดีย์ ทุกวัด จ�าต้องมีวิหารซ่ึงเป็นแหล่งรวมภาพจิตรกรรมฝาผนังบอกเล่าเรื่องราวชาดกและพุทธประวัติ ส่วนผสมท้ังสามอย่างน้ีรวมเรียกว่าตุมโพธิหรือตุนโบ

คติความเชื่อเกี่ยวกับส่ิงศักด์ิสิทธ์ิ 195 157 CALR., 2. part .1. p.44; for gananayaka see above chapter three, p.75f. 158 Ibid. 159 For terabana see above chapter five, p.144ff. 160 CALR., 2. pt. 1. p. 44. 161 See above chapter four, p.121. 162 CALR., 2, pt. 1. p.14. 163 V.204. 164 Ibid.,v.204. 165 Sls.,v.77ff. 166 GAP., p.56ff. 167 Svls.,v.206. 168 The Valmiki Ramayana, VI, (Yuddhakanda), ed. P.L. Vaidya, Baroda, 1971, v.22. 169 UCR., xviii, no.1 and 2, p.7. 170 Ibid. 171 Nks., p.92. 172 Ibid. 173 UCHC., p.764. 174 Cv.,62.11. 175 CCMT., p.170; Mahavamsa, 67.11-12. Tr. Wijesinha; Cv., tr.1. pt.233 n.2. 176 Sls.,v.101ff. 177 Hms.,v.110ff; Sls.,v.77; Kks.,v.165; Tss.,v.100. 178 Hms.,v.10ff. 179 Hms.,v.111. 180 Hms.,v.112. 181 Sls.,v.92. 182 Hms.,v.92. 183 Kks.,v.165. 184 Sls.,vv.106-107. 185 Cv.,45.55. n.4; CCMT., p.172. 186 Cv.,57.7. 187 EZ., v. pt. 3. p.398ff. 188 Ibid. 189 P. Arunachlam, The Worship of Muruka or Skanda, (the Kataragama god), JCBRAS,xxix, no.77, 1924, p.234ff; M.D. Raghavan, India in Ceylon History and Culture, London, 1964, p.65.

196 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ 190 Nks., p.92. 191 UCR., xviii, no.1, p.14. 192 Pancikapradipaya.,v.4; canto. 1. v.24. 193 See above chapter three, p.67. 194 Hms.,v.197. 195 Sls.,v.26. 196 Myrs.,v.2; Svls.,v.2. 197 Jkm., p.87. 198 UCHC., p.11. 199 Wachissara, op.cit., p.166ff. 200 Tss.,v.25. 201 Kks.,v.42. 202 Prs.,v.129. 203 Kks.,v.101. 204 J. Smither, Architectural Remains, Anuradhapura, Ceylon, plate xxxii; S. Pranavitana, The Stupas in Ceylon, Colombo, 1946, p.51ff. 205 C.E. Godakumbura, ‘Bronzes from Polonnaruva’, JCBRAS., xxiv, no.68, p.76ff. 206 UCR., xviii, no.1 and 2, pp.5 and 7. 207 P. Arunachalam, ‘Polonnaruva Bronze and Siva Worship’, JCBRAS, xxiv, no.68, p.76ff. 208 Sasadavata, ed. A. Dhammapala, Colombo, 1934, v.181. 209 ASCAR., 1951, p.18; UCHC, p.578. 210 Svls.,v.93. 211 Ibid.,vv.94-97. 212 See above chapter four. 213 Kks.,vv.205. 214 Vidyodaya, 3, no.8, p.230f; and no.9, p.269f. 215 CALR., 2. pt. 1, p.42ff. 216 See above p.210. 217 See above p.217. 218 Sdhrtnl., p.516. 219 Pjv., p.342; Sdrlk., p.689. 220 Sls.,v.22; Prs.,vv.50-52; Kkks.,v.205. 221 Bdgnl.,v.143.

คติความเช่ือเกี่ยวกับส่ิงศักด์ิสิทธิ์ 197 222 Ibid.,v.134ff. 223 Ibid.,vv.159-161. 224 See above p.201ff. 225 Bdgnl.,v.174-175. 226 Bdgnl.,v.174-175. 227 Ibid.,v.184ff. 228 Prs.,v.128; Kks.,v.44. 229 Kks.,v.44. 230 Hugh Nevill, Sinhala Verse (Kavi), Ethnology, iii, ‘Gajaba Puvata’, p.114 f., ‘Gajaba Kavi’, p.202f. 231 Kks.,v.118. 232 Wachissara, op.cit., p.87. 233 Kks.,v.205. 234 Hugh Nevill, op.cit.,i. ‘Vannipuvata’, p.296; 3, p.283. 235 Ibid, 3, p.303f. 236 Ibid. 237 Ibid. 238 Sls.,vv.72-76. 239 Prs.,vv.162-177; Kks.,vv.12-29. 240 Svls., p.65. 241 The Rehla of Ibn Batuta, tr. Mahdi Hussain, Baroda, 1953, (2), p.222. 242 Ibid, p.223. 243 ASCM., vi. p.70. 244 JCBRAS, xxx, no.85, p.339. 245 RKD., p.96. 246 ASCM.,vi.pp.70-74; EZ., 3. pp.331-357. 247 See above p.219. 248 See above p.216. 249 See above p.201ff. 250 CALR., 2. pt. 1. p.43. 251 Hugh Nevill, op.cit. 3. p.303. 252 Bdgnl.,v.159. 253 Ibid.,v.160. 254 UCHC., p.767.



๘ สรปุ

การศึกษาวิเคราะห์เหตุการณ์ระยะเวลาสองศตวรรษ นับต้ังแต่สมัยพระเจ้าปรากรม พาหุที่ ๖ แห่งอาณาจักรโกฏเฏจนถึงสมัยพระเจ้าวิมลธรรมสูริยะท่ี ๑ แห่งอาณาจักรแคนดี ท�ำให้เห็นพัฒนาการส�ำคัญทางประวัติศาสตร์พุทธศาสนาของศรีลังกา เมื่อบริเวณราชรฏะและ โรหณรฏะถูกละทิ้ง ยุคแห่งการพัฒนาวัฒนธรรมได้เปลี่ยนสถานท่ีแห่งใหม่บริเวณมายารฏะ และมลยรฏะ ซึ่งประกอบด้วยที่ราบทางตะวันตกตอนใต้และเมืองบริเวณภูเขาสูงตามล�ำดับ หัวเมืองทางการค้านามว่าชัยวรรธนปุรโกฏเฏ ซึ่งอยู่ด้านตะวันตกตอนใต้กลายเป็นศูนย์กลาง ทางการเมืองและพระศาสนา และด�ำรงคงม่ันจนกระทั่งส้ินสุดพุทธศตวรรษท่ี ๒๑ คณะสงฆ์ยุคน้ีเริ่มมีการเปลี่ยนรูปแปลงร่างกลายเป็นกลุ่มใหญ่สองคณะ กล่าวคือ วนวาสีและคามวาสี ซ่ึงเป็นกลุ่มคณะสงฆ์อันมั่นคงหลังจากการสูญหายของนานานิกายสมัย อาณาจักรโปโฬนนารุวะ และกลายเป็นผู้มีบทบาทส�ำคัญต่อความเป็นอยู่ของคณะสงฆ์สมัยนี้ ท้ังสองคณะล้วนอ้างว่าสืบสายกลายเป็นศิษย์ของส�ำนักมหาวิหารสมัยอดีต ไม่มีหลักฐานช้ี บอกถึงความขัดแย้งด้านความคิดระหว่างสงฆ์สองคณะ แม้ว่าความเป็นอยู่ของพระสงฆ์ฝ่าย วนวาสีจะเน้นตัดขาดจากศูนย์กลางของชาวบ้าน แสวงหาแหล่งปลีกตนประพฤติธรรม แต่ว่า วัตรปฏิบัติเช่นน้ีมิได้มีทุกรูป ทราบกันว่าพระสงฆ์ฝ่ายวนวาสีด�ำรงชีวิตแบบเรียบง่ายกว่าฝ่ายคามวาสี ความเป็นไป ของพระสงฆ์ฝ่ายคามวาสีล้วนขาดจรณะ เนื่องจากใกล้ชิดฆราวาสมากไป ความเสียหาย ด้านวินัยเช่นนี้เป็นผลให้มีการช�ำระอธิกรณ์สังคายนาคณะสงฆ์หลายครั้ง ทั้งสองคณะประสบ ความทุกข์ยากเส่ือมโทรมตอนท้ายพุทธศตวรรษที่ ๒๐ น�ำไปสู่ความแตกแยก แต่นั้นมาไม่มี หลกั ฐานกลา่ วถงึ สถาบนั การศกึ ษาแหง่ ไหนอกี เลย สถาบนั ดงั กลา่ วคอื อายตนะ ดำ� รงคงบทบาท ส�ำคัญในองค์กรคณะสงฆ์ระหว่างต้นยุคกลางและถึงภาวะถดถอยของยุคนี้ พระเถระผู้ใหญ่

สรุป 201 รุ่นต่อมาได้ร�าลึกถึงสถาบันอันยิ่งใหญ่สมัยอดีต จึงขนานนามใหม่แทนสถาบันเดิมว่าคณะ แต่น่าเสียดายเมื่อรูปแบบและโครงสร้างไม่เป็นที่รู้จักแน่นอนจึงขาดการรักษาสืบต่อ ความเก่ียวข้องระหว่างอาจารย์กับลูกศิษย์ภายในคณะสงฆ์เริ่มปรากฏภาพชัดเจน ยุคน้ี ผู้สืบสายบางรูปตัวอย่างเช่นพระธรรมกีรติเถระแห่งปลาพัตคะละเป็นผู้เช่ียวชาญนาม อุโฆษโดยเฉพาะงานด้านวรรณกรรม เร่ืองชนช้ันวรรณะดูเหมือนว่าจะทรงอิทธิพลต่อวิถีชีวิต ของคณะสงฆ์เช่นกัน พัฒนาการซ่ึงเริ่มต้นตอนท้ายสมัยอาณาจักรโปโฬนนารุวะได้สอดแทรก และวางฐานส�าคัญภายในคณะสงฆ์ โดยเฉพาะความเก่ียวข้องระหว่างอาจารย์กับลูกศิษย์จน บางคร้ังปรากฏเห็นโครงสร้างชัดเจน ลักษณะเด่นชัดคือระบบวรรณะที่สอดแทรกเข้ามาภายใน คณะสงฆ์ ซึ่งเริ่มปรากฏตัวตั้งแต่ยุคน้ีและกลายเป็นรูปร่างสมัยอาณาจักรแคนดี เนื่องจาก เร่ืองช้ันวรรณะเร่ิมต้นจากครอบครัวซ่ึงฝักใฝ่สิทธิพิเศษทางศาสนา ถือว่าเป็นการพัฒนาการ แบบใหม่ กล่าวคือสิทธิพิเศษที่ครอบครัวเหล่านั้นด�าเนินการคือการบริหารทรัพย์สินของสงฆ์ ด้วยเหตุนั้นทายาทผู้สืบทอดทรัพย์สมบัติของสงฆ์ จึงเกิดการตื่นตัวในพุทธศตวรรษท่ี ๑๙ และปรากฏเห็นชัดเจนในยุคต่อมา รัชสมัยของพระเจ้าปรากรมพาหุที่ ๖ แห่งอาณาจักรโกฏเฏ มีระยะเวลายาวนานเกิน ครึ่งศตวรรษ เป็นยุคโดดเด่นก้าวหน้าทางพระพุทธศาสนา ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักร และศาสนจักรเป็นนัยส�าคัญ พระองค์ทรงเสียสละทุกส่ิงอย่างเพ่ือป้องกันความเสื่อมโทรม ของพระพุทธศาสนา ซึ่งมีผลกระทบมาก่อนสมัยพระองค์ ความตั้งใจแน่วแน่ของพระเจ้า แผ่นดินและเหล่าข้าราชบริพาร ท�าให้สถาบันการศึกษาของคณะสงฆ์น้อยใหญ่เจริญรุ่งเรือง ส่วนอารามวิหารอันทรุดโทรมก็ได้รับการบูรณะข้ึนมาใหม่ ความผาสุกและความเจริญรุ่งเรือง ซึ่งด�ารงอยู่ภายใต้ราชูปถัมภ์ของพระองค์ไม่ได้ทนนาน เพราะภายหลังพระองค์สวรรคตแล้ว เกิดความไม่มั่นคงทางการเมืองและความวุ่นวายภายในอีกคร้ัง กลายเป็นผลเสียหายร้ายแรง แม้จะมีความวุ่นวายทางการเมืองบ้าง แต่กษัตริย์หลายพระองค์แห่งอาณาจักรโกฏเฏก็สามารถ อปุ ถมั ภค์ า้� ชคู ณะสงฆไ์ ด้ แตไ่ มเ่ หมอื นพระเจา้ ปรากรมพาหทุ ี่ ๖ หรอื ไมเ่ ปน็ ไปตามความตอ้ งการ ของคณะสงฆ์ อิทธิพลของพวกพราหมณ์เร่ิมโดดเด่นเหนือราชส�านัก อาจเป็นเหตุผลหนึ่งซ่ึงท�าให้ เกิดความอ่อนแอด้านความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักรกับศาสนจักร

202 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ มีอาณาจักรเกิดข้ึนใหม่นามว่าแคนดี ซ่ึงตั้งอยู่ตอนกลางของประเทศ ภายใต้การ ปกครองของพระเจา้ เสนาสมั มตวกิ รมพาหุ ไดก้ ลายเปน็ ยคุ แหง่ ความผาสกุ และรม่ เยน็ พระองค์ ทรงทราบถึงสถานการณ์ทางพุทธศาสนาและเล็งเห็นวิธีการสร้างความรุ่งเรืองของพระศาสนา น่าเสียดายความเพียรพยายามของพระองค์ไม่ปรากฏผลในชั่วเวลาอันสั้น หรือไม่สามารถ ก้าวเลยอาณาเขตของแคนดี อีกด้านหน่ึงพระสงฆ์เกิดความสะดวกสบายภายใต้การอุปถัมภ์ ของกษัตริย์แห่งอาณาจักรสีตาวะกะในระยะเวลาอันส้ันตอนพุทธศตวรรษท่ี ๒๑ จนกระท่ังถึง การท�าลายล้างของพระเจ้าราชสิงหะที่ ๑ จะเห็นว่ายุคน้ีพระเถระชั้นผู้ใหญ่เข้าแทรกแซงยุ่งเกี่ยวกับการเมือง หลักฐานส่วนนี้ ปรากฏเหน็ ในงานเขยี นซงึ่ แตง่ โดยพระเถระนอ้ ยใหญ่ ภายหลงั การสวรรคตของพระเจา้ ปรากรม พาหุท่ี ๖ ความไม่แน่นอนทางการเมืองน�าไปสู่การแตกแยกแบ่งกลุ่ม ซ่ึงพระสงฆ์ระดับผู้น�า สมัยน้ันต่างเข้าไปเกี่ยวข้อง สมัยพระเจ้าราชสิงหะที่ ๑ พระสงฆ์ผู้ใหญ่หลายรูปเข้าไปมีส่วน ร่วมในการวางแผนลอบปลงพระชนม์พระเจ้าแผ่นดิน การท่ีพระสงฆ์สนใจเร่ืองการเมืองไม่ได้ เกินความสามารถคาดเดา เพราะการแบ่งเป็นฝักฝ่ายเกิดพัฒนามาจากการสวรรคตของพระเจ้า ปรากรมพาหุที่ ๖ น�าไปสู่ความเสื่อมโทรมแก่สถาบันการศึกษาของสงฆ์ท้ังสิ้นส�าหรับพระสงฆ์ ท่ีเข้าไปยุ่งเก่ียวกับการเมืองสมัยของพระเจ้าราชสิงหะที่ ๑ ล้วนน�าหายนะมาสู่คณะสงฆ์ ตอน กลางพุทธศตวรรษท่ี ๒๑ รูปแบบใหม่ในวิถีชีวิตของคณะสงฆ์เริ่มเกิดผลกระทบ เม่ือพวก มิชชันนารีชาวคริสต์เร่ิมต้นเผยแพร่ค�าสอนด้วยการเปล่ียนพระเจ้าธรรมปาละให้เข้ารีตเป็น คริสต์ ตามมาด้วยพระเจ้าธรรมปาละได้อุทิศถวายวัดวาอารามและทรัพย์สินของวัดทั้งหมด แด่บาทหลวง การสลัดทิ้งราชูปถัมภ์ได้รับการชดเชยจากกษัตริย์แห่งอาณาจักรสีตาวะกะใน ช่วงเวลาอันส้ัน และยืดยาวออกไปจนถึงช่วงเวลาที่พระเจ้าราชสิงหะที่ ๑ หันไปนับถือไศวนิกาย แล้วขับไล่พระสงฆ์ออกจากอาณาจักร หลังจากน้ันคณะสงฆ์ก็ประสบกับยุคมืดอีกคร้ังหน่ึง ครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ ๒๐ ดูเหมือนว่าเกิดสถาบันการศึกษาเรียกว่าปริเวณะ เป็นจ�านวนมากในหลายส่วนของเกาะลังกา ปริเวณะเหล่านี้ปรากฏตัวข้ึนทดแทนความหายไป ของอายตนะและด�ารงบทบาทส�าคัญในฐานะเป็นศูนย์การศึกษาคณะสงฆ์ยุคกลาง ส่วน พระภิกษุสามเณรและฆราวาสผู้ชายที่ศึกษาในปริเวณะน้ัน มีนักศึกษาจากต่างประเทศเดินทาง เข้ามาศึกษาและค้นหาค�าส่ังสอนของเถรวาท หลักสูตรส�าหรับปริเวณะคาดว่าเน้นเร่ืองศาสนา แต่ก็ไม่จ�ากัดหลักสูตรวิชาเหล่าอื่น รูปแบบด้านประเพณีเลียนแบบวิธีการสอนตามปริเวณะ ครูสอนอ่านคัมภีร์ส่วนนักเรียนฟังตามอย่างสนใจและเรียนคัมภีร์จากปากของอาจารย์ นักศึกษาได้รับการอ�านวยความสะดวกด้วยอาหารและที่พักภายในปริเวณะ และการศึกษา

สรุป 203 ทุกอย่างไม่ต้องเสียค่าเล่าเรียน เหมือนกับสถาบันการศึกษาสงฆ์แบบอ่ืน ปริเวณะได้รับความ ไว้ใจจากกษัตริย์ในการบ�ารุงรักษา พระเจ้าปรากรมพาหุท่ี ๖ ทรงยื่นมือเข้ามาดูแลปริเวณะด้วย การบ�ารุงรักษาในฐานะเป็นสถาบันทางการศาสนา หลังรัชสมัยของพระองค์ปริเวณะเข้าสู่ภาวะ แห่งความเส่ือมโทรม ความไม่เป็นหน่ึงเดียวทางการเมืองและความแตกแยกของคณะสงฆ์ น�าไปสู่ความล่มสลายของปริเวณะ คณะสงฆ์ศรีลังกายุคนี้มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับประเทศเพื่อนบ้านแถบดินแดน อษุ าคเนย์ ตามสายตาของเมอื งพทุ ธเหลา่ นี้ อาณาจกั รโกฏเฏเปน็ ศนู ยก์ ลางประเพณขี องเถรวาท อันบริสุทธ์ิ นักจาริกแสวงบุญจากประเทศเหล่านี้มุ่งหน้ามาเกาะลังกา จากน้ันเดินทางกลับ มาตุภูมิพร้อมพระสารีริกธาตุ พระพุทธรูป และประติมากรรม ซ่ึงได้รับการเคารพสูงสุดในบ้าน เกิดเมืองนอนแห่งตน เหตุผลพิเศษท่ีประเทศเหล่าน้ีติดต่อกับลังกาเป็นเพราะพัฒนาการของ คณะสงฆ์สีหลนิกายแถบดินแดนอุษาคเนย์ โดยเฉพาะการอุปสมบทภายใต้คณะสงฆ์ศรีลังกา ภาระหน้าที่ของพระสิงหลมุ่งเน้นพัฒนาด้านวัฒนธรรม ความเชื่อเกี่ยวกับพระบรมสารีริกธาตุ พระพุทธรูป และเทพเจ้ารั้งต�าแหน่งส�าคัญในยุคนี้ บรรดาความเชื่อเหล่าน้ีการบูชา พระสารีริกธาตุส�าคัญย่ิง เพราะเกิดการต่ืนตัว พระเข้ียวแก้วยังคงด�ารงฐานะส�าคัญตลอดยุค นัยส�าคัญทางการเมืองท่ีเชื่อมโยงกับพระสารีริกธาตุในยุคโปโฬนนารุวะยังคงด�ารงอยู่ไม่ เปล่ียนแปลง เหตุน้ีท�าให้กษัตริย์มุ่งความสนใจการปกป้องคุ้มครองพระเขี้ยวแก้วและรักษา พิธีกรรม เขาสุมนกูฏกลายเป็นสถานที่ส�าคัญส�าหรับการจาริกแสวงบุญแห่งยุค ศูนย์กลางทาง ศาสนาสมัยอดีตเช่นเมืองอนุราธปุระไม่มีกล่าวถึงในยุคน้ี อาจเป็นเพราะบริเวณโดยรอบ ได้กลายเป็นป่ารกร้างหลังจากส้ินสุดยุคโปโฬนนารุวะ คติความเชื่อเก่ียวกับพระโพธิสัตว์ก็โดดเด่นเช่นกัน พระโพธิสัตว์ของมหายาน นามว่าเทพนาถะ ได้รับการสักการะเซ่นไหว้มีเทวาลัยต้ังอยู่ทุกส่วนของเกาะลังกา บรรดา เทวาลัยเหล่าน้ันโตฏคามุวะถือว่าเป็นศูนย์กลางส�าคัญของเทพองค์นี้ ความเชื่อเกี่ยวกับ จตุเทพกลายเป็นที่รู้จักแพร่หลายต้ังแต่พุทธศตวรรษท่ี ๑๙ ลักษณะเด่นของคติความเช่ือ สมัยนี้คือพราหมณ์เป็นผู้ด�ารงต�าแหน่งส�าคัญ ในฐานะเป็นศูนย์กลางคติความเชื่อ อิทธิพลของ พวกพราหมณ์ซ่ึงเชี่ยวชาญด้านพิธีกรรมทางศาสนามีผลกระทบไม่เพียงแต่การบริหารจัดการ ศนู ยก์ ลางเชอ่ื มตดิ กบั คตคิ วามเชอ่ื เหลา่ นแ้ี ลว้ ยงั มคี วามพยายามเปลยี่ นแปลงเทพเจา้ ชาวสงิ หล ใหเ้ ป็นเทพเจา้ ฮนิ ดู เพื่อสง่ ผลต่อวิถีชีวิตของชาวบ้าน ยุคนมี้ พี ระสงฆท์ �าหนา้ ที่ต่อตา้ นพราหมณ์ ด้วยการแต่งวรรณกรรม แต่ไม่ประสบความส�าเร็จเหตุเพราะอิทธิพลของพวกพราหมณ์รุ่งเรือง เกินกว่าจะควบคุมได้

204 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ รายนามกษัตริย์แห่งอาณาจักรดัมพเดณิยะ พ.ศ. ๑๗๗๕-๑๗๘๓ พระเจ้าวิชัยพาหุท่ี ๓ พ.ศ. ๑๗๘๓-๑๘๑๓ พระเจ้าปรากรมพาหุท่ี ๒ พ.ศ. ๑๘๑๓-๑๘๑๕ พระเจ้าวิชัยพาหุที่ ๔ พ.ศ. ๑๘๑๕-๑๘๒๗ พระเจ้าภูวเนกพาหุ พ.ศ. ๑๘๒๗-๑๘๓๙ พระเจ้าปรากรมพาหุท่ี ๓ พ.ศ. ๑๘๓๙-๑๘๔๕ พระเจ้าภูวเนกพาหุที่ ๒ พ.ศ. ๑๘๔๕-๑๘๖๙ พระเจ้าปรากรมพาหุท่ี ๔ พ.ศ. ๑๘๖๙-๑๘๗๘ พระเจ้าภูวเนกพาหุท่ี ๓ พ.ศ. ๑๘๗๘-๑๘๘๔ พระเจ้าวิชัยพาหุท่ี ๕ พ.ศ. ๑๘๘๔-๑๘๙๔ รายนามกษัตริย์แห่งอาณาจักรคัมโปละ พ.ศ. ๑๘๘๗-๑๙๐๒ พระเจ้าภูวเนกพาหุท่ี ๔ พ.ศ. ๑๙๐๒-๑๙๑๗ พระเจ้าปรากรมพาหุท่ี ๕ พระเจ้าวิกรมพาหุท่ี ๓ พ.ศ. ๑๙๕๔-๒๐๐๙ พ.ศ. ๒๐๐๙-๒๐๑๒ รายนามกษัตริย์แห่งอาณาจักรโกฏเฏ พ.ศ. ๒๐๑๒-๒๐๒๐ พระเจ้าปรากรมพาหุที่ ๖ พ.ศ. ๒๐๒๐ พระเจ้าชัยวีรปรากรมพาหุ พ.ศ. ๒๐๒๐-๒๐๓๒ พระเจ้าภูวเนกพาหุท่ี ๖ พ.ศ. ๒๐๓๒-๒๐๕๖ พระเจ้าบัณฑิตปรากรมพาหุที่ ๗ พ.ศ. ๒๐๕๖-๒๐๖๔ พระเจ้าวีรปรากรมพาหุท่ี ๘ พ.ศ. ๒๐๖๔-๒๐๙๔ พระเจ้าธรรมปรากรมพาหุท่ี ๙ พ.ศ. ๒๐๙๔-๒๑๐๐ พระเจ้าวิชัยพาหุท่ี ๖ พระเจ้าภูวเนกพาหุที่ ๗ พ.ศ. ๒๐๖๔-๒๑๒๔ พระเจ้าธรรมปาละ พ.ศ. ๒๑๒๔-๒๑๓๖ พ.ศ. ๒๑๓๖-๒๑๓๗ รายนามกษัตริย์แห่งอาณาจักรสีตาวะกะ พระเจ้ามายาดุนเน พระเจ้าราชสิงหะท่ี ๑ พระเจ้าราชสูริยะ

สรุป 205 BIBLIOGRAPHY I. LITERARY SOURCES Pali and Sanskrit Sources Anagatavamsa, in the JPTS, 1886, ed. T.W. Rhys Davids. _______________. ed. W. Medhananda, Colombo, 1934. Anguttara Nikaya, ed. R. Morris, PTS, London, 1885. Bhaktisataka, ed. A.D. de S. Batuvantudave, Colombo, 1914. Bodhicaryavatara, ed. W. Medhananda, Colombo, 1953. Culavamsa, ed. W.Geiger, 2 vols, PTS, London, 1925, 1927. Cullavagga, ed. H. Oldenberg, London, 1880. Dathavamsa, ed. M. Ananda, Gampaha, 1956. Dhammapaatthakatha, ed. H.C. Norman, 2 vols, London, 1906. Digha Nikaya, ed. J.E. Carpenter and T.W. Rhys Davids, PTS, London, 1947. Hatthavanagalla Viharavamsa, ed. Sri Silakkhanda, Colombo, 1909. Jinakalamali, ed. A.P. Buddhadatta, PTS, London, 1962. Kalyanipakarana, ed. G. Medhankara, Colombo, 1924. Mahavagga, ed. H. Oldenbern, London, 1879. Mahavamsa, ed. W. Geiger, PTS, London, 1908. Majjhima Nikaya, ed. R. Chalmers, London, 1876. Majjhimanikayatthakatha, ed. Sri Dharmarama, Colombo, 1929. Pacittiyapali, ed. Sri Ariyavamsa, Colombo, 1929. Padasadhana-tika, ed. Dhammanda and Wachissara, Colombo, 1908. Paramatthajotika, ed. H. Smith, PTS, London, 1916. Paramimahasataka, ed. W. Dipankara, Devinuvara, 1921. Ramayana, ed. P.L. Vaidya, vol.vi., Baroda, 1971. Samantakuta-vannana, ed. M. Nanisara, Colombo, 1910. Samyutta Nikaya, ed. L. Feer, I, PTS, London, 1884. Saratthadipani, ed. B. Devaraksita, Colombo, 1914. Sarathhappakasini, ed. F.L. Woodward, I, PTS, London, 1929. Sasanavamsa, ed. M.H. Bode, PTS, London, 1897. Sasanavamsa-dipika, ed. K. Saddhammavamsa, Colombo, 2474 B.E. Sumangalavilasini, ed. W. Stede, III, PTS, London, 1932. Vamsatthappakasini, ed. G.P. Malalasekara, PTS, London, 1935. Vrttaratnakara-panjika, ed. M. Dipankara, Panadura, 1924. Vuttamala-sandesa-Sataka, ed. R. Batuvantudave, Colombo, 1923.

206 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ Sinhalese Sources Alakesvarayuddhaya, ed. A.V. Suravira, Colombo, 1965. Budugunalankaraya, ed. D.B. Jayatilaka, Kelaniya, 1948. Dahamsondada-kava, ed. M. Kumaratunga, Colombo, 1947. Dharmapradipika, ed. B. Vimalavamsa, Colombo, 1955. Daladasirita, ed. W. Sorata, Colombo, 1954. Gira-sandesaya, ed. M. Kumaratunga, Colombo, 1955. Guttila-kavyaya, ed. D. Sumanajoti, Kelaniya, 1956. Hamsa-sandesaya, ed. C.E. Godakumbura, Colombo, 1953. Kavlakunu-minimala, ed. S. d. Alwis, Colombo, 1914. Kavyasekharaya, ed Sri Dharmarama, Kelaniya, 1935. Kokila-sandesaya, ed. M. Pannatissa, Colombo, 1945. ______________, W.F. Gunawardhana, Colombo, 1934. ______________, K.T.W. Sumanasuriya, Colombo, 1956. Kusajataka-kavyaya, ed. M. Fernando, Colombo, 1931. Kuveni-asna, ed. K. Nanawimala, Ratnapura, 1950. Mandarampura-puvata, ed. L Landananda, Panadura, 1956. Mayura-sandesaya, ed. W.F. Gunawardhana, Colombo, 1938. Nikaya-sangrahaya, ed. D.P.R. Samaranayaka, Colombo, 1960. Pancika-pradipaya, ed. Sri Dharmarama, Kelaniya, 1936. Pansiyapanas-jatakapota, ed. C. de Silva, Kandy, 1957. Parevi-sandesaya, ed. M.Kumaratunga, Colombo, 1943. Pujavaliya, ed. K. Nanawimala, Ratnapura, 1960. Rajaratnakaraya, ed. S. de Silva, Colombo, 1930. Rajavaliya, ed. B. Gunasekara, Colombo, 1953. ________, ed. Pemananda, Colombo, 1945. Saddharmalamkaraya, ed. Sri Nanesvara, Colombo, 1914. Saddaramaratnakaraya, ed. K. Nanawimalay, Panadura, 1931. Saddharmaratnavali, ed. K.D.P. Wickramasinha, Colombo, 1960. Savul-sandesaya, ed. U. Dharmasiri and S. Gamage, Delgoda, 1968. Sulu Rajavaliya, ed. C.P.K.S. Jayawardhana, Colombo, 1914. Tisara-sandesaya, ed. P. Wimaladhamma, Colombo, 1936. _____________, ed. D.B. Jayatilaka, Kelaniya, 1935. Vimuktisangrahava, ed. H. Silaratana, Homagama, 1925.

สรุป 207 Manuscripts Alutnuvara Devale Karavima, Brithish Museum Manuscript, or, 6608, (123). Moratota Dinapota, Sri Lanka Government Archives, Or. Ms.125. (N). Nikaya-sangrahaya, Brithish Museum Manuscript, Or.6079, (128). Samansirita, Brithish Musuem Manuscript, Or.6679 (123). Senkhanda-saila-sasanavamsa, Brithish Musuem Manuscript, Or. 6606 (128). Vrttamalakhya, Brithish Museum Manuscript, Or. 6611 (180). II. EPIGRAPHIC SOURCES Archaeological Survey of Ceylon, Progress Reports and Annual. Report, Colombo, 1890, -(in progress). Cordington, H.W. ‘Papiliyana Pilibanda Lipi Samaharak’, Vidyodaya, vol.i.nos.8, 10, 11, (1926). Codes, G. Receuit des incriptions du Siam, Bangkok, 1924-29. ________, ‘Documents sur la dynastie de Sukhodaya’, BEFEO, xvii, no.2, p.4 ff. ________, ‘Documents sur I’Historie politique et religiouse du Laos Occidental’ DEFEO, xxv, 1925. Epigraphia Birmanica, Rangoon, 1949, - (in progress). Epigraphia Zeylanica, London and Colombo, 1904, - (in progress). Muller, Eduard, Ancient Inscriptions in Ceylon, 2 vols, London, 1883. Soin Ko, Taw, ‘A Preliminary Study of the Kalyani Inscriptions of Dhammaceti’, Indian Antiquary, xxii, 1893, pp.11-17, 29-53, 150-159, 206-213, 236-243, 274-275. Ratanasara, N. ‘Sri Munnesvaram Devale Gal Sannasa’, Vidyodaya, iii. No.8, 1928, pp.238-9; no. 9, pp. 269-70. III. FOREIGN ACCOUNTS AND TRANSLATIONS Annals du Siam, ii volume, Chronique de Lamp’un, Histoice de la Dyndastie Chamat’evi: ____________, iii volume, Chronique de Xieng Mai, tr. and ed. N. Camille Notton, Paris, 1923, 1930. Culavamsa, tr. W. Geiger, translated from the German into English by C. Mabel Rickmons, 2 pts, Colombo, 1953. Ibn Batuta, travels in Asia and Africa, (1334-54), tr. H.A.R. Gibb, London, 1929. L’Abhidharmakosa de Vasubandhu, tr. Louis de la Vallee Poussin, Paris, 1923. Nikayasangrahaya, tr. C.M. Fernando, revised edition by W.F. Gunawardhana, Colombo, 1908.

208 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ Rajavaliya, tr. B. Gunasekara, Colombo, 1954. Rebeiro’s History of Ceilao, tr. P.E. Peiris, Colombo, 1905. The Book of Ser Marco Polo, tr. H. Yule, London, 1903. The Glass Palace Chronicles of the Kings of Burma, tr. P.M. Tin and G.H. Luce, Oxford, 1923. The History of the Buddha’s Religious (Sasanavamsa), tr. B.C. Law, London, 1953. The History of Ceylon, as related by Josao de Barros and Deogo de Couto, tr. D. Ferguson, JCBRAS, xx, no.60, 1908. The Mahavansi, the Rajaratnakari, and the Rajavali, Original texts edited by E. Upham, tr. Y.B. Fox, 3 vols, London, 1833. The Sheaf of Garlands of the Epochs of the Conqueror (Jinakalamali), tr. N.A. Jayawickrama, PTS, London, 1968. The Temporal and Spiritaul Conquest of Ceylon, (Conquista Temporal, e. Espiritual de Ceylao, by Fernao de Queyroz) tr. S.G. Perera, Colombo, 1930. IV. MODERN WORKS Abeyasinha, T.B.M. Portuguese Rule in Ceylon, Colombo, 1968. Adikaram, E.W. Early History of Buddhism in Ceylon, Colombo, 1946. Altekar, A.S. Education in Ancient India, Benares, 1934. Angkor, An Introduction, tr. E.F. Gardiner, Oxford, 1963. Anonymous, ‘Alagakkonara Family and its connection with Royalty’, JCBRAS,xxxii. No.86, pp.2996-303. _________, Totagamuve Viharaya Pilibanda Ithihasa Kathava, Colombo, 1889. Ariyapala, M.B. Society in Medieval Ceylon, Colombo, 1956. Arunachalam, P. ‘Polonnaruva Bronzes and Siva Worship and Symbolism’, JCBRAS, xxiv, no.G8; 1915, pp.189-222. _____________, ‘The Worship of Muruka or Sankara’, (the Kataragama god), JCBRAS, n.77, 1924, pp.234-261. Baily, S.D. Ceylon, London, 1952. Beal, S. Buddhist Records of the Western World, ii. London, n.d. Bell, H.C.P. Report on the Kagalla District of the Province of Sabaragamuva, Seessional Papers, Colombo, 1892. Bode, M.H. A Burmese Historian of Buddhism, London, 1898. _________, The Pali Literature of Burma, London, 1909. Boudens, R. The Catholic Church in Ceylon under Dutch Rule, Rome, 1957. Buddhadatta, A.P. Pali Sahityaya, Ambalangoda, 1960. _______________, Theravadi Bauddhacaryayo, Colombo, 1960.

สรุป 209 Cady, J.F. South East Asia; its Historical Development, New York, 1964. Casparis, J.G.de, ‘A new evidence on cultural relaitons between Java and Ceylon; Artibus Asiae, xxiv, 1961, pp.241-248. Carpenter, E. From Adam’s Peak to Elephanta, London, 1892. Cordington, H.W. Ceylon Coins and Currency, Colombo, 1924. ______________, ‘Some Documents of Vikramabahu of Kandy’, JCBRAS, xxxii, no.84, 1931, pp.64-75. ______________, ‘The Gampola Period of Ceylon History’, JCBRAS, xxxii, no.56, 1933, pp.260-309. _______, The Indianized States of Southeast Asia, Honalulu, p.1968. Dutt, N. Aspects of Mahayana Buddhism and its relation to Hinayana, London, 1930. Dupont, Pierre, ‘Les Buddha dits d’ Amaravati en Asie du Sud-Est’, BEFEO, xlix, 1956, pp.632-646. Ellawala, H. Social Institutions in Ceylon from the 5th B.C. to the 4th Century A.D., Colombo, 1971. Ferguson, S.C. History of Indian and Eastern Architecture Rome, London, 1956. Fernando, P.E.E. ‘Development of the Sinhalese Script from the 8th Century A.D. to the 18th Century A.D. ‘UCR.iii, pp.222-242. Fornosu, Le Siam Ancient, Paris, 1895. Geiger, W. ‘The Trustworthiness of the Mahavamsa’, Indian Historical Quarterly, vi, 1930, p.228. ________, Culture of Ceylon in Medieval Times, e.d H. Bechert, Wiesbaden, 1960. Godakumbura, C.E. ‘Historical Writtings in Sinhalese’. Historians of India, Pakistan and Ceylon. ed. H.C. Philips, London, 1962. _______________, ‘Bronzes from Polonnaruva’, JCBRAS, (KS), vii, 1906, pt.2, pp.240- 250. _______________, Sinhalese Literature, Colombo, 1955. Gosh, D, ‘Two Buddhisattva Images from Ceylon and Sri Vijaya’. Jnl. Of the Greater India Society, iv, 1937, pp.125-127. Gunawardhana, R.A.L.H. Robe and Plough, University of Arisona Press, 1967. Hall, D.G.E. A History of South-East Asia, New York, 1970. Hardy, R.S. Mannual of Buddhism, London, 1880. Harvey, G.E. History of Burma, London, 1925. Husain, Madhi. The Rehla of Ibn Batuta, Baroda, 1953. Jayatilaka, D.B. Simhala Sahitya Lipi, Kelaniya, 1954. ____________, Katikavat Sangara, Kelaniya, 1955. Jayawardhana, A. ‘Kali Kovila’, JCBRAS, xviii, no.29, pp.439-49.

210 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ Lamotte, Etienne. Histore du bouddhisme inden, Louvain, 1958. Lawri, A.C. Gazetteer of the Central Province of Ceylon, Colombo, 1896. Le May, R. A Concise History of Buddhist Art in Siam, Cambridge, 1938. Levi D’ Ancona, Mirella, ‘Amaravati’ Ceylon and the Three ‘Imported’ Bronzes’, Art Bulletin, xxxiv, pp.1-17. Levi, M. Sylvain. ‘Chiness References to Ceylon’, JCBRAS, xxiv, no.68, 1915-16, pp.75-105. Liyanagamage, A. The Decline of Polonnaruva and the Rise of Dambadeniya, Colombo, 1968. Luce, G.H. Old Burma, Early Pagan, 3 vols, New York, 1969. ________, ‘Mons of the Pagan Dynasty’, JCBRAS, xxxvi, 1933, pp.1-19. Majumdar, R.C. An Advanced History of India, London, 1948. Malalasekara, G.P. Pali Literature of Ceylon, London, 1925. Mallaman, T. Therese. Introduction a L’Etude- D’Avalokitecvara, Paris, 1948. Mallert, L. L’Archaeologie du Delta deu Mekong, Paris, 1962. Masson, J. La religion populaire dans le canon bouddhique Pali, Louvain, 1942. Mendis, G.C. Early History of Ceylon, Colombo, 1954. Mookerji, R.K. Ancient Indian Education, London, 1947. Mudiyanse, N, Mahayana Monuments in Ceylon, Colombo, 1967. ____________, The Art and Architecture of the Gampola Period, Colombo, n.d. Nanawimala, K. Saparagamuve Parani Liyavili, Ratnapura, 1952. Nevill, Hugh. Ethnology, ed. P.E.P. Deraniyagala, Colombo, 1956. Nicholas, C.W. and Paranavitana, S. A Concise History of Ceylon, Colombo, 1962. Pandita, V. ‘Kotte Yugaye Bauddha Tatvaya, Sahityaya, I, 1957. Pannasara, K. Pali Sinhala Pirit Pota, Kelaniya, 1963. Paranavitana, S. ‘Pre-Buddhist Beliefs in Ceylon’, JCBRAS, xxxi, no.82, 1919, pp.302- 328. ____________, ‘Religious Intercoure between Ceylon and Siam in the 13th-15th Centuries’, JCBRAS, xxxii, no.85, pp.190-213. ____________, ‘Mahayanism in Ceylon’, CJSc.G.ii, 1928, pp.35-72. ____________, The Shrine of Upulvan at the Devundara, ASCM, Colombo, 1955. ____________, ‘Ceylon and Malasia in Medieval Times’, JCBRAS NS. Vii, 1960, pp.86-111. ____________, ‘The Emperor of Ceylon at the time of the Arrival of the Portuguese’, UCR, xix, 1961, p.167 ff. ____________, The Stupa in Ceylon, Colombo, 1946. ____________, ‘Lankatilaka Inscriptions’, UCR, xviii, 1960, pp.1-45.

สรุป 211 ____________, The God of Adam’s Peak. Ascome, 1958. ____________, Ceylon and Malaysia, Colombo, 1966. Paulasz, J.H.C. ‘Some Sinhalese Royal Families’, JCBRAS, xx, 1952, pp. 21-30. Peiris, P.E. and Eitzeler, M.A. Ceylon and Portugal, Leipzig, 1927. ___________, Ceylon: the Portuguese Era, Colombo, 1914. Perera, B.J. ‘The Foreing Trade and Commerce of Ancient Ceylon’, CHJ, i, 1952, no.3, pp.92-204. Perera, E.W. ‘Age of Sri Parakramabahu vi’, JCBRAS, xxii, no.63, 1912, pp.6-45. Perera, S.G. The Date of King Bhuvanekabahu vii, JCBRAS, xxii, no.55, pp. 267-302. _________, A Hisotry of Ceylon (the Portugese and the Ducth Periods), Colombo, 1951. Philatethes, A.M. History of Ceylon, London, 1817. Poussin, Louis de la Vallee. ‘The Two Nirvanadhatus according to the Vibhasa’, IHQ, vi, 1930, pp.39-45. Raghavan, M.D. India in Ceylon History, Society and Culture, London, 1964. Rahula, W. History of Buddhism in Ceylon, Colombo, 1956. Rammandala, M. Sri ‘Dambadeni Katikavat a ha Sasana Tatvaya’, Sahityaya, (Dambadeni Kalapaya), 1958, pp.90-96. Ray, H.C. University of Ceylon History of Ceylon, i. 2 pts, Colombo, 1959, 1960. Ray, N.R. Theravada Buddhism in Burma, Calcutta, 1946. Sannasala, P.B. Sinhala Sandesa Sahityaya, Colombo, 1955. ____________, Sinhala Sahitya Vamsaya, Colombo, 1961. Sasanaratana, M. Lakdiva Mahayana Adahas, Colombo, 1962. Silva, C.M.A. ‘Alakesvara, the Founder of Jayavardhana Kotte’, CHJ, i.no.1, 1951, pp.42-45. Silva, Colvin, R. de. Ceylon under the Brithish Occupation, Colombo, 1945. Silva, M. Rahula Sangharajatuma, Colombo, 1930. Silva, S. dc. ‘Vijayabahu vi’, JCBRAS, xxii, no.65, 1912, pp.316-326. Silva, S.F.de. ‘The Historical Geography of Some of the Capital Cities of Ceylon’, CHJ, no.i. 1951, pp.13-22. Sither, J. Architectural Remains, Anuradhapura, Ceylon, London, n.d. Somadasa, K.D. Catalogue of Manuscripts in the Temple Libraries in Ceylon, Colombo, 1959. Sumanajoti, J.E. Christianity in Ceylon, London, 1856. Tennent, J.E. Christianity in Ceylon, London, 1856. __________, Ceylon, London, 1859. Turnour, G. Epitome of History of Ceylon, London, 1896. Varasambodhi, G. Gampola Ithihasaya, Colombo, 1948.

212 ประวัติศาสตร์ศรีลังกาสมัยอาณาจักรโกฏเฏ Vimalakirti, M. ‘Dambadeni Samaye Pandivarun ha Piriven’, Sahityaya, 1958, (Dambadeni Kalapaya), pp.35-39. ____________, Sinhala Anduva, Colombo, 1958. ____________, Sasanavamsa Pradipaya, Matara, 2498 B.E. Wacissara, K. Saranankara Sanghraja Samaya, Colombo, 1963. Wales H.G. Quartch, Dvaravati (The Earliest Kingdom of Siam), London, 1969. Weerasuriya, P.D.S. Devundara Itibhasaya, Matara, 1953. Wickramsinha, D.M. de Z. Catalogue of the Sinhalese Manuscripts and Printed Books in the British Museum, London, 1901. Wickramasinha, K.D.P. Kotte Yugaye Sinhala Sahityaya, Colombo, 1960. __________________, Sinhala Lekha Parapura, Colombo, 1964. Wickramasinha, M. Sinhala Sahityaye Nagima, Colombo, 1954. Wijesekara, O.H. de A. ‘Sanskrit Civilization among the Ancient Sinhalese’, CHJ, i. pp.23-29. V. THESES Dharmavisuddhi, Y. The Buddhist Sangha in Ceylon, (circa. 1200-1400), London, 1970. Gunawardhana, R.A.L.H. History of the Buddhist Sangha in Ceylon from the time of Sena I to the Invasion Magha, 800-1215, London, 1965. Mirando, A.H. Buddhism in Ceylon in the Seventeenth and Eighteenth Centuries with Special Reference to Sinhalese Literary Sources, London, 1968. Panabokke, G. The Evolution and the History of the Buddhist Monastic Order, with Special Reference to the Sangha in Ceylon, Lancaster, 1969. Pathmanathan, S. Kingdom of Jaffna, London, 1969. Somaratna, G.P.V. Political History of the Kingdom of Kotte, London, 1969. Wachissara, K. Valivita Saranankara and the Revival of Buddhism in Ceylon, London, 1961. Wikramasinha, S. The Age of Parakramabahu I, London, 1958. VI. REFERENCE WORKS Childers, R.C. A Dictionary of the Pali Language, London, 1875. Davids, T.W. Rhys and Stede, W. Pali-English Dictionary, PTS, London, 1925. Macdonell, A.A. A Sanskrit-English Dictionary, London, 1893. Malalasekara, G.P. Dictionary of Pali Proper Names, London, 1937. Sorata, W. Sri Sumangara Sabdakosaya, 2 vols, Colombo, 1952, 1956. Williams, Monier. Sanskrit English Dictionary, Oxford, 1892.