ปุ๋ยเคมี

ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกจิ พอเพียงตั้งอย่เู ลขท่ี 98/1 หมู่ 3 บ้านคมุ้ เหนือ ตาบลหัวชา้ ง อาเภอจตุรพักตรพิมาน จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด การผลิตนา้ หมักอนิ ทรีย์ชีวภาพ สว่ นผสมและวสั ดุอุปกรณ์ 5 กิโลกรมั (1) พืชตระกลู ถว่ั 5 กิโลกรมั (2) หนอ่ กล้วย 5 กโิ ลกรมั (3) ผกั บงุ้ 5 กิโลกรัม (4) กากนา้ ตาล 20 ลิตร (5) น้าสะอาด 2 ซอง (6) สารเร่ง พ.ด. 1 ใบ (7) ถังพลาสติกขนาด 40 ลติ ร วิธีทา นาส่วนผสมท้ังหมดคลุกเคล้าให้เข้ากัน หมักไว้ 15 - 30 วัน หากจะใช้ให้นามากรอง สว่ นผสมน้าหมัก 30 ซซี /ี น้า 20 ลติ ร วิธใี ช้ นาน้าหมักชีวภาพ 2 - 4 ช้อนโต๊ะ กากน้าตาล 2 - 4 ช้อนโต๊ะ ผสมในน้าสะอาด 20 ลติ ร ละลายให้เขา้ กัน นาไปใช้ได้เลย ประโยชน์ ใช้แทนปยุ๋ เคมใี นงานเกษตรทั่วไป เพอื่ ลดต้นทุน หรือใช้ผสมในการผลิตน้ายาไล่แมลง และปุย๋ หมักแหง้ นอกจากน้ียงั สามารถใช้บาบัดน้าเสียเพื่ออนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ใช้ในด้านการปศุสัตว์ และประมง และใช้รดพชื ผักทกุ 7 - 10 วัน จะทาให้พืชเจรญิ เติบโตได้เป็นอย่างดี

ศูนยเ์ รียนรเู้ ศรษฐกจิ พอเพยี งชมุ ชน ต้ังอย่เู ลขที่ 98/1 หมู่ 3 บ้านคมุ้ เหนอื ตาบลหัวชา้ ง อาเภอจตรุ พักตรพิมาน จงั หวัดร้อยเอด็ การผลติ ปยุ๋ หมักชวี ภาพ สว่ นผสมและวสั ดุอปุ กรณ์ (1) น้าหมักชวี ภาพ 5 ช้อนโต๊ะ (2) กากนา้ ตาล 5 ชอ้ นโต๊ะ (3) นา้ สะอาด 20 ลติ ร (4) แกลบดิบ 10 ปี๊ป (5) ขี้เถ้าแกลบ 10 ปี๊ป (6) มูลสัตว์ (ใชไ้ ดห้ ลายชนดิ ) 10 ป๊ปี (7) ราขา้ ว 10 ปี๊ป (8) กระสอบป่านหรอื ถงุ หวั อาหาร สาหรบั คลมุ กองป๋ยุ (9) ถงั หรอื บวั รดน้า สาหรบั ผสม (8) กระสอบหัวอาหารหมู/ไก่ สาหรบั เก็บปุ๋ยหมกั ไวใ้ ชง้ าน วธิ ีทา 1. เตรียมสถานท่ีสาหรับคลุกผสมปยุ๋ หมัก (ควรเปน็ ที่ร่มหรือใตต้ ้นไม้) 2. นาส่วนผสมท้ังหมดลาดับท่ี 1 - 7 คนให้เข้ากันและเกลี่ยให้ส่วนผสมออกเป็น วงกลม แลว้ นาน้าหมักท่ผี สมไวแ้ ล้ว ราดลงไปให้ทวั่ กองปยุ๋ หมัก โดยใหเ้ ปียกพอประมาณ (ประมาณ 60%) 3. เกล่ยี ให้ได้ความหนาประมาณ 15 ซ.ม. คลุกด้วยกระสอบป่านหรือผ้าใบ แล้วพลิก กลับวันละ 1 คร้ัง ท้งิ ไวป้ ระมาณ 3 - 5 วนั อุณหภมู ิจะลดลงเท่ากับอุณหภมู ิปกติ 4. บรรจุใส่กระสอบปุ๋ยเก็บไวใ้ นรม่ รอนาไปใชง้ าน วธิ ีใช้ 1. ใช้ได้กบั นาปหี รอื นาปรัง อตั รา 30 - 50 กโิ ลกรัม/ไร่ ใส่ 2 - 3 ครง้ั 2. ใช้ได้กับไม้ดอกไม้ประดับ ไม้ยืนต้นไม้ผลทุกชนิด ในอัตรา 2 - 4 กิโลกรัม/ต้น ถ้า ต้นไม้อายุ 3 ปขี ้ึนไป ใช้ในอัตรา 5 กิโลกรัม/ตน้ ประโยชน์ ทาให้ดินโปร่งและร่วนซุย กบเขียน ปู ปลา หอย กุ้ง คืนสู่ธรรมชาติ และลดปริมาณ การใชป้ ุย๋ หมกั ชวี ภาพลงได้ในปที ่ี 3 4 5 สามารถเว้นการใช้ปุ๋ยหมักได้ในปีท่ี 6 แล้วเริ่มใส่ใหม่ในปีท่ี 7 ลดปญั หาการเกดิ โรคของต้นขา้ ว ซ่ึงจะค่อยๆ หมดไป ผลผลิตสูงขึ้น ลดค่าใช้จ่าย ลดหนี้สิน และ พง่ึ พาตนเองไดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื

ศูนยเ์ รียนรู้เศรษฐกิจพอเพียง ต้ังอยูเ่ ลขท่ี 98/1 หมู่ 3 บ้านค้มุ เหนือ ตาบลหัวชา้ ง อาเภอจตุรพักตรพิมาน จงั หวดั รอ้ ยเอ็ด การผลิตปุย๋ หมักแหง้ วตั ถดุ บิ และอปุ กรณ์ 1. น้าหมักชีวภาพ 4 ช้อนโต๊ะ ช้อนโต๊ะ 2. กากน้าตาล 4 ลิตร ปิป๊ 3. นา้ สะอาด 10 ปิป๊ ปิ๊ป 4. แกลบดบิ 1 ปิ๊ป 5. ขี้เถา้ แกลบ 1 6. มลู สตั ว์(ใชไ้ ดห้ ลายชนดิ ) 1 7. ราขา้ ว 1 8. กระสอบป่าน หรือผา้ ใบสาหรบั คลมุ กองปยุ๋ 9.ถงั หรือบวั รดนา้ สาหรับผสม 10. ถงุ สาหรบั เกบ็ ปยุ๋ ไวใ้ ชง้ าน วธิ ที า 1. เตรยี มสถานท่สี าหรบั คลุกผสม (ควรเป็นที่รม่ ) 2. ผสมวัตถดุ บิ ลาดบั ท่ี 1 - 3 คนใหเ้ ข้ากนั ในถังหรอื บวั รดน้า 3. ผสมวัตถดุ ิบลาดับที่ 4 - 7 และเกลี่ยให้ไดค้ วามหนาประมาณ 15 ซ.ม. 4. นาน้าหมกั ชีวภาพท่ผี สมไว้แลว้ ราดบนกองวัสดุคลกุ เคลา้ ให้เขา้ กัน แล้วตรวจสอบ ความชน้ื ให้ไดป้ ระมาณ 50 % 5. เกล่ยี ให้ไดค้ วามหนาประมาณ 15 ซ.ม. คลมุ ด้วยกระสอบป่านแล้วพลิกกลบั วนั ละ 1 คร้ัง ทิ้งไวป้ ระมาณ 3 วัน อณุ หภมู จิ ะลดลงเท่ากบั อณุ หภูมปิ กติ 6. บรรจใุ สก่ ระสอบปุย๋ เกบ็ ไวใ้ นที่รม่ รอนาไปใชง้ าน วธิ ใี ช้ 1.ใช้กับนาปหี รือนาปรังอัตรา 20 - 30 กโิ ลกรัม/ไร่ ใส่ 3 - 4 ครง้ั 2. ใช้กบั ไม้ดอก , ไมป้ ระดับ , ไมย้ นื ตน้ ทุกชนดิ อัตรา 1 - 3 กโิ ลกรมั ต้นไมอ้ ายุ 1 - 3 ปี ถา้ ต้นไม้อายุ 3 ปีขนึ้ ไป ใชอ้ ัตรา 5 กโิ ลกรมั /ตน้

ผลดจี ากการใช้ปุ๋ยหมกั แหง้ ที่มปี ระสทิ ธิภาพ 1. ดินโปร่ง ร่วนซยุ 2. ทาให้ กบ , เขยี ด , กุ้ง , หอย , ปู , ปลา ฯลฯ กลับคนื สธู่ รรมชาติ 3. ให้ลดปริมาณปยุ๋ หมกั แห้งลงในปีท่ี 3, 4, 5 ปีท่ี 6 ใหห้ ยุดใช้ ปีท่ี 7 เรม่ิ ต้นใหม่ 4. ปญั หาการเกิดโรคของต้นข้าวจะค่อยๆ หมดไป 5. เกษตรกรสามารถผลิตปุ๋ยไดเ้ อง ผลผลติ สูงขนึ้ ลดคา่ ใช้จา่ ยและลดหนีส้ ิน พึ่งพา ตนเองได้อยา่ งยง่ั ยนื

ศูนยช์ ุมชนศรโี คตรบูรณ์อโศก ตง้ั อยเู่ ลขที่ 1 หมู่ที่ 7 บ้านปากอูน ตาบลศรีสงคราม อาเภอศรีสงคราม จังหวัดนครพนม การปน้ั เมด็ ป๋ยุ การเกษตรแบบใช้ปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพ ที่ให้ผลผลิตดีและรวดเร็ว นั้นควรใช้ปุ๋ยผง หรือ ปุ๋ยน้า ส่วนในขบวนการป้ันเม็ดปุ๋ยน้ันเป็นทางเลือกสุดท้าย ในการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ ชีวภาพเพื่อ การเกษตร ไดข้ อ้ ดีก็คอื สะดวกในการขนส่ง เทา่ นนั้ เอง สว่ นประกอบ 50 กโิ ลกรมั (1) ป๋ยุ หมกั /ปุ๋ยคอก 5 กโิ ลกรัม (2) ราอ่อน 3 กิโลกรัม (3) แกลบดา 5 กิโลกรัม (4) เพอร์ไลท์ 5 กโิ ลกรัม (5) ฟอสเฟต 10 กโิ ลกรมั (6) โดโลไมท์ 5 กโิ ลกรัม (7) แคลเซียม 7 กิโลกรมั (8) ปูนมารล์ 10 กโิ ลกรมั (9) ฮิวมสั 10 ลิตร (10) นา้ หมกั อินทรีย์ ฮอร์โมน

ศูนย์เรียนรู้กสิกรรมธรรมชาติฟ้าห่วน - ฅนลอื เลขท่ี 41 หมู่ 6 บา้ นฟ้าห่วน ตาบลไรข่ ี อาเภอลอื อานาจ จังหวัดอานาจเจรญิ ปุย๋ อินทรยี ์ชวี ภิ าพ สว่ นประกอบ 1) ดินดา (ดินอดุ มสมบรู ณ์ มฮี ิวมสั มาก) 1 ส่วน 2) ราอ่อน 2 ส่วน 3) อินทรียวัตถุ 8 ส่วน เช่น แกลบดา แกลบสด เศษอาหาร ปุ๋ยคอก พืชสีเขียว อนิ ทรียวัตถุท้งั สดและแหง้ เท่าที่จะหาได้ (วัสดุที่หาไม่ได้ไม่ต้องใช้) จะใช้อย่างเดียวหรือหลายอย่าง รวมกันได้ (เฉพาะแกลบดา แกลบสด ถ้ามีให้ใช้ได้ไม่เกินอย่างละ 1 ส่วน สาหรับวัสดุอื่น ๆ จะใช้ มากกวา่ 1 ส่วน กไ็ ด้ แต่เมอื่ รวมอินทรยี วตั ถุอ่ืนท้ังหมดแล้วใหไ้ ด้ 8 สว่ น 4) น้าหมักชีวภาพ สูตรใดก็ได้ ผสมกับกากน้าตาล แล้วรดด้วยข้อ 4 ให้ใช้อัตราส่วน 1 : 500 สว่ น วธิ ีทา นาส่วนผสมตั้งแต่ข้อ 1, 2 และ 3 (พอหมาด ๆ) กองสูงประมาณ 30 เซนติเมตร คลุม ด้วยฟาง หรอื กระสอบ หมักไว้ 7 วนั ขึ้นไป นาไปใชไ้ ด้เลย วธิ ใี ช้ 1) นาขา้ วใช้ 50 - 200 กโิ ลกรมั ต่อไร่ 2) แปลงผักใช้ 1 - 2 กโิ ลกรัม 1 ตารางเมตร 3) พชื ไร่ (พชื ล้มลุก) 1 - 2 กิโลกรัมต่อตน้ 4) นาเบิกหน้าดนิ ใหม่ใช้ 1 กโิ ลกรมั ต่อต้น หมายเหตุ ถา้ หากไม่ละเอยี ด หรือตอ้ งการให้ปยุ๋ มปี ระสิทธิภาพ ควรใชน้ า้ ซาวข้าว หรือน้าแช่ถั่ว เหลอื งแทนน้าเปล่าในการผสมนา้ หมกั ชวี ภาพ เพอ่ื รดกองปุ๋ยหมกั ถา้ มนี าปสั สาวะก็ใส่ลงไปดว้ ย

ศูนย์เรยี นรปู้ ราชญ์ชาวบา้ นชุมชนราชธานอี โศก ตง้ั อยูเ่ ลขที่ 99 หมูท่ ่ี 10 ตาบลบุ่งไหม อาเภอวารนิ ชาราบ จงั หวดั อุบลราชธานี ปยุ๋ หมกั ชีวภาพ สูตร 48 ช่วั โมง ส่วนผสม 1. เศษพืชสดสบั ละเอยี ด 1 สว่ น 2. แกลบดบิ หรอื คายข้าว 1 ส่วน 3. ราละเอยี ด 1 สว่ น 4. หวั เชื้อจุลนิ ทรยี ์ 10 ชอ้ นโต๊ะ 5. น้าสะอาด 20 ลิตร วธิ ีทา ใช้เศษอาหาร 3 กิโลกรัมใส่ถัง น้า 10 ลิตรละลายด้วยน้าตาลแดง 1 กิโลกรัม หมักไว้ 3 เดือน กรองเอาแต่หวั เชื้อ วธิ ีใช้ ใชห้ ัวเชื้อจุลินทรยี ์ 1 สว่ นผสมน้า 1000 สว่ น (1 : 1,000) การทาปุย๋ หมกั ชวี ภาพ สว่ นผสม 1. หน้าดินท่เี กิดจากการหมกั หมมของใบไม้ในเวลาหลายปี 1 ส่วน วิธที า 2. แกลบดา 1 ส่วน 3. พชื ตระกลู ถ่ัว 1 สว่ น 4. ราละเอียด 1 ส่วน 5. ละอองขา้ ว 1 สว่ น 1. นา 1, 2, 3, 4, 5 มาคลุกเคลา้ ให้เข้ากนั 2. ผสมน้าทีผ่ สมด้วยจุลินทรยี ์ประมาณ 4 สว่ นลงไปในกองวสั ดุ พอใชม้ ือปนั้ ได้เปน็ กอ้ น 3. เสร็จแล้วคลมุ ด้วยฟางหรอื กระสอบป่าน 4. ประมาณ 5 ชั่วโมงเอามอื ล้วงเข้าไปในกองปยุ๋ ถ้าหากมีความร้อนมากให้กลบั กองปุ๋ย

การทาปุ๋ยโฮมัวนัว กากอาหาร 3 กิโลกรัม, น้า 10 ลิตร, น้าตาลทรายแดง 1 กิโลกรัมหมักไว้ 3 เดือน กรองน้าจุลนิ ทรยี ์ไวใ้ ช้ สูตรนา้ 1. โฮมวั นวั 3 สว่ น 2. กากนา้ ตาล หรอื น้าตาลแดง 1 สว่ น 3. นา้ 1 ส่วนคลกุ ให้เขา้ กนั แลว้ ปดิ ฝาไว้ 7 วนั หรอื รดจนโฮมัวนัวมีกลน่ิ หอม สูตรแหง้ 1. นาอินทรยี วตั ถุ เช่น ชานอ้อย, กากถั่ว, ฟาง, เศษหญ้า ฯลฯ 2 ส่วน 2. แกลบดา 1 สว่ น 3. ราแก่ (ราข้าว) 1 สว่ น 4. นาสว่ นผสมทัง้ หมด คลุกเคลา้ ใหไ้ ด้ท่ี แลว้ เอาโฮมัวนวั รดลงไป รดให้ความช่มุ ชื้น พอกาให้เปน็ ก้อน แต่ไมเ่ ปียกแฉะ 3 - 4 วัน กลับครั้งหนง่ึ ประมาณ 3 ครง้ั หรอื บรรจถุ งุ ปยุ๋ ไว ประมาณ 15 วนั ก็ใชไ้ ด้

ศูนยเ์ รยี นรูเ้ กษตรทฤษฎีใหม่มหาวิชชาลัยภูมปิ ญั ญาไทอีสานคืนถนิ่ ต้งั อยเู่ ลขที่ 142 หมทู่ ่ี 10 บ้านกดุ ซวย ตาบลคาพระ อาเภอหัวตะพาน จงั หวัดอานาจเจริญ การทาปุ๋ยหมกั ชวี ภาพ จากพืชสดสเี ขียว วตั ถดุ ิบ (1) พืชสดสีเขียวที่ย่อยง่ายๆ เช่น สาบเสือ ผักตบ หญ้าต่างๆ ใบตระกูลถั่วต่างๆ สับ ใหล้ ะเอยี ด ใหไ้ ด้ 10 ส่วน หรือถา้ มมี ลู สตั ว์ เชน่ ขี้วัว ขคี้ วาย ข้ไี ก่ ก็สามารถใสผ่ สมได้อกี 10 สว่ น (2) แกลบดบิ หรอื ละอองข้าว (คายข้าว) 3 ส่วน (3) แกลบเผา (ดา) 1 สว่ น (หากไมม่ กี ใ็ ชข้ ี้เถา้ แทนได้) (4) จลุ ินทรยี ์ กากน้าตาล หรือนา้ ตาลทรายแดง น้า (อัตราส่วน 1:1:100) วิธที า (1) นาวตั ถุดบิ ขอ้ 1 - 3 เทเกลี่ยเป็นชั้นๆ ทีละช้ัน แล้วลดด้วยน้าจุลินทรีย์ (ควรผสม จุลินทรีย์ 3 ชอ้ นโต๊ะ กบั นา้ ตาลหรือกากน้าตาล 3 ช้อนโต๊ะ แล้วจึงเติมน้า หรือน้าซาวข้าว 20 ลิตร คนใหเ้ ข้ากันในบัวรดนา้ แลว้ รดลงไปบนกอง) (2) ใช้จอบหรือคราด คลุกเคล้าให้เข้ากันจนได้ที่ คือ มีความชื้นหมาดๆ เม่ือกาดูแล้ว ไมม่ ีน้าไหลหยดตามง่ามมอื (ถ้าแฉะเกนิ ไป ปยุ๋ จะเน่า) (3) กองปุ๋ยไว้บนพื้น ความสูงประมาณ 15 - 30 ซม. (ไม่เกิน 1 ศอก หรือหัวเข่า) ไม่ ควรกองสูงเกินกว่านี้ เพราะต้องกลับกองปุ๋ยทุกวัน จนกว่าปุ๋ยจะเย็นตัวลง หรือหากไม่อยากวางไว้ บนพ้ืน ให้เก็บใส่กระสอบปุ๋ย อย่าอัดแน่น อย่าซ้อนกัน ระยะเวลาท่ีจะใช้ปุ๋ยได้ คือ 7 - 10 วัน แลว้ แต่พืชสีเขียวท่เี รานามาสับ วธิ ใี ช้ (1) การใส่ในนาข้าว ถ้านาดินดี ไม่เคยใช้สารเคมีเลย ให้ใส่ปุ๋ย 25 กิโลกรัม/1 ไร่ ถ้า เคยใชส้ ารเคมใี ห้ใส่ป๋ยุ 100 กิโลกรมั /1 ไร่ ถา้ ใสใ่ นพชื ผักทีป่ ลกู แล้ว ควรใสใ่ หห้ ่างจากโคนตน้ 1 คบื (2) การใส่ในหลุมดินก่อนปลูก ทาโดยขุดเป็นหลุม แล้วนาปุ๋ยหมักไปผสมกับดินท่ีขุด นาฟางหรือเศษใบไม้ (ใบพืชตระกูลถั่วย่ิงดี เช่น ใบจามจุรี หรือฉาฉา ใบมะรุม ใบถ่ัวต่างๆ) ปิด คลุมดินไว้ ป้องกันแดด หมักไว้ 7 วัน ระหว่างหมัก 2 - 3 วัน ควรรดน้า 1 ครั้ง ครบ 7 วันแล้ว จึง นาเมลด็ พชื ลงหยอดได้ จากน้ันคอยดคู วามมหศั จรรย์ของป๋ยุ !

ศูนยก์ สิกรรมไร้สารพษิ แห่งประเทศไทย (สวน “ส่างฝนั ”) บา้ นเลขที่ 216 หม่ทู ่ี 11 ตาบลบุ่ง อาเภอเมอื ง จงั หวดั อานาจเจริญ งานปยุ๋ สะอาด ส่วนประกอบ 1) ดนิ ดา (ดินอุดมสมบรู ณ์ มีฮิวมสั มาก) 1 สว่ น 2) ราออ่ น 2 สว่ น 3) อินทรียวัตถุ 8 ส่วน เช่น แกลบดา แกลบสด เศษอาหาร ปุ๋ยคอก พืชสีเขียว อินทรียวัตถุทั้งสด และแห้งเท่าท่ีจะหาได้ในพื้นท่ี (วัสดุที่หาไม่ได้ไม่ต้องใช้) จะใช้อย่างเดียวหรือ หลายอย่างรวมกันก็ได้ (เฉพาะแกลบสด แกลบดา ถ้ามี ให้ใช้ได้ไม่เกินอย่างละ 1 ส่วน สาหรับวัสดุ อืน่ ๆ จะใชม้ ากกกวา่ 1 สว่ นก็ได้ แตเ่ มอ่ื รวมอนิ ทรียวัตถุอน่ื ท้ังหมดแล้วให้ได้ 8 ส่วน 4) น้าหมักชีวภาพ สูตรใดก็ได้ ผสมกับกากน้าตาล และน้าเปล่าในอัตราส่วน 1 :1: 500 ส่วน วธิ ีทา นาส่วนผสมทุกอยา่ งมาคลุกเคล้าเข้าด้วยกัน แล้วรดด้วยน้าหมักให้ได้ความช้ืน 40 - 65% (พอหมาด ๆ) กองสูงประมาณ 30 เซนติเมตร คลุมด้วยฟาง หรือกระสอบ หมักไว้ 7 วัน ขึ้น ไป นาไปใชไ้ ดเ้ ลย หมายเหตุ ถ้าไม่มีราละเอียด หรือต้องการให้ปุ๋ยมีประสิทธิภาพ ควรใช้น้าซาวข้าว หรอื นา้ แชถ่ ั่วเหลอื งแทนน้าเปล่าในการผสมนา้ หมักชวี ภาพ เพื่อรดกองปุ๋ยหมัก ถ้ามีน้าปัสสาวะก็ใส่ ลงไปดว้ ย

ศูนยเ์ รยี นรไู้ รน่ าสวนผสมมหาวทิ ยาลัยชีวิตแบบยั่งยืน ต้ังอยู่ท่ี 65 หมู่ 2 บา้ นคมึ ชาด ตาบลไรส่ ีสุก อาเภอเสนางคนคิ ม จังหวดั อานาจเจรญิ การทาปุ๋ยหรือปยุ๋ อนิ ทรียช์ ีวภาพ เน่ืองจากปัจจุบันเกษตรกรมักง่ายใช้ดินโดยไม่รู้จักทานุบารุง ขาดการดูแลทาให้ดิน เส่ือมโทรมใช้ปุ๋ยเคมี ดินตาย ปลูกอะไรก็ไม่งาม ฉะน้ันจึงขอเชิญชวนให้เกษตรกรให้หันมาทาปุ๋ย หมักเพ่ือปรับปรุงดิน และลดต้นทุนในการผลิต พ่ึงพาปัจจัยใกล้ตัว เช่น มูลสัตว์ ใบไม้แห้ง เป็นต้น ใหเ้ กิดประโยชนส์ ูงสุด ทาใหด้ ินร่วนซุย มีจุลินทรีย์ย่อยสลาย ช่วยพลิกชีวิตพ้ืนดินให้มีพืชผลงาม ได้ ผลผลติ มาก เป็นพนื้ ฐานของเกษตรกรทีน่ าปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาใช้ วสั ดุท่ีใช้ การทาปุ๋ยหมกั ชวี ภาพจากวัสดทุ ่ีเหลอื ใช้ วธิ ที า 1) เศษวสั ดุ เช่น ฟางขา้ ว ใบไม้แห้ง แกลบสด ฯลฯ ส่วนผสม 2) ปยุ๋ คอก 3) สารเร่งการย่อยสลาย 4) น้าหมักชวี ภาพ 5) ราออ่ น 1) นาเศษวัสดทุ เี่ ตรยี มไว้แยกเปน็ 3 ส่วน 2) นาเศษวัสดมุ ากองไว้ 3) โรยปยุ๋ คอก 4) รดด้วยนา้ หมักชีวภาพ 5) ชนั้ ท่ี 2 - 3 ทาเหมอื นกันกับช้ันที่ 1 6) พลิกกองป๋ยุ ทุก ๆ 7 วัน 7) เมอ่ื ครบ 40 - 50 วนั ก็นาไปใช้ได้ การทาปุ๋ยหมกั โดยใช้ส่วนผสมทห่ี างา่ ย 1) มลู สตั ว์ 2) แกลบสด 3) เห็ดเกา่ ที่ทุบแล้วหรอื เศษใบไมแ้ หง้

4) สารเร่ง พด.1 5) นา้ หมักชีวภาพ(ทาไวใ้ ชเ้ อง) 6) น้า วธิ ที า 1) นาสว่ นผสมขอ้ 2 - 3รวมกนั เปน็ กองชนั้ ท่ี 1 ปุ๋ยคอกโรยทบั 2) นาสารเรง่ ละลายน้ารดบนกองช้นั ท่ี 1 3) นานา้ หมักชีวภาพผสมนา้ รดบนกองชนั้ ท่ี1 อีก ให้ชุ่มพอประมาณ 4) ช้นั ท่ี 2 - 3 ทาเหมอื นกันกับช้ันท่ี 1 คลมุ ดว้ ยฟางหรือใบไม้แห้ง 5) พลิกกองปุ๋ยทกุ ๆ 7 วัน สงั เกตกองปยุ๋ จะยอ่ ยสลายมกี ลิน่ หอม ไม่รอ้ น ก็นาไปใช้ได้ การนาไปใช้ได้ การผลติ ปยุ๋ หมัก โดยใช้สารเร่ง พด.1 ปุ๋ยหมัก เป็นปุ๋ยชนิดหน่ึงเกิดจากกิจกรรมของ จลุ ินทรยี ์หลายชนิดในการยอ่ ยสลายสารอินทรีย์ ซ่ึงเป็นองค์ประกอบของเศษพืช หรือวัสดุเหลือใช้ ชนิดต่า งๆ จนกระท่ังได้สารอินทรียวัตถุที่มีความคงทน ไม่มีกลิ่น มีสีน้าตาลปนดา สารเร่ง พด.1 เป็นกลมุ่ จลุ นิ ทรีย์ท่ีมีความสามารถสูงในการย่อยสลายวัสดุเหลือใช้จากการเกษตร เพ่ือผลิตปุ๋ยหมัก ในช่วงระยะเวลาอันส้ัน ประกอบดว้ ย เชอื้ แบคทเี รีย แอคตโิ นมัยซสี และรา วธิ ีการกองป๋ยุ หมกั นาเศษพืช เช่น ฟางข้าว เศษหญ้า ต้นข้าวโพด ต้นอ้อย ต้นถั่ว ต้นยาสูบ ไส้ปอ และ ผักตบชวา เป็นต้น โดยปุ๋ยหมัก 1 ตัน จะมีความกว้าง 2 x ยาว 3 x สูง 1.5 เมตร ทาการกองเป็น ช้ันจานวน 3 ช้ัน แต่ละช้ันสูง 50 เซนติเมตร ประกอบด้วย เศษพืช ตามด้วยมูลสัตว์ ปุ๋ยยูเรีย และ สารเร่ง พด.1 (ละลายสารเร่ง พด.1 ในน้า 20 ลิตร นาน 15 นาที ) การกองปุ๋ยหมักแต่ละชั้น ทา การย้าใหแ้ น่นพรอ้ มกับรดน้าใหช้ มุ่ ชัน้ บนสุดใชม้ ลู สัตวป์ ดิ ทับหนา 1 นิ้ว การดแู ลรักษากองปุย๋ หมกั 1) การรดนา้ เพ่อื ใหก้ องปุ๋ยหมกั อย่างสมา่ เสมอระหวา่ ง 50 - 60% 2) การกลับกองปุ๋ยหมัก กลับกอง 7 - 10 วันต่อคร้ัง เพื่อระบายอากาศ เพิ่ม ออกซเิ จนให้กบั จลุ ินทรีย์ทาใหก้ ารย่อยสลายดีข้ึน รวมทงั้ เปน็ การลดความรอ้ นในกองปุ๋ยหมกั 3) การรกั ษาความช้ืน นาวสั ดคุ ลุมเฉพาะสว่ นบนของกองปุ๋ยหมกั 4) การเก็บรกั ษาปุ๋ยหมักเปน็ แล้ว หลบแสงแดดและฝน โดยการเกบ็ ในทรี่ ่ม การพจิ ารณาปุ๋ยหมักเป็นแลว้ 1) สี มีลักษณะเป็นสีนา้ ตาลเขม้ หรอื ดา 2) ลักษณะวัสดุ มลี ักษณะยุ่ย ละเอยี ด แยกขาดออกจากกนั ไดง้ า่ ย

3) กล่ิน ไมม่ ีกลน่ิ เหมน็ แต่มีกลิ่นคล้ายลักษณะดินธรรมชาติ 4) ความรอ้ นในกองปุ๋ย ใกล้เคียงกับอณุ หภมู ิภายนอก 5) การเจริญของพชื บนกองปุย๋ เมล็ดพืชงอกและเจริญเติบโตบนกองปยุ๋ หมกั 6) การวิเคราะหท์ างเคมี C/N ratio ของปุย๋ หมักเท่ากับหรือนอ้ ยกวา่ 201 ประโยชนข์ องปุ๋ยหมกั 1) สมบัติทางกายภาพของดิน ดินร่วมซุย การจบั ตวั เป็นกอ้ นอุม้ น้าดขี ้ึน 2) สมบัตทิ างเคมีของดิน แหล่งธาตุอาหารพืช เพิ่มประสิทธิภาพของปุ๋ยเคมี ค่าความ เป็นกรดเป็นดา่ งของดินคงที่ ลดความเปน็ พษิ ของธาตบุ างชนดิ เชน่ แมงกานีส หรอื อลมู เิ นียม 3) สมบัติทางชีวภาพของดิน เพ่ิมแหล่งอาหารของจุลินทรีย์ดิน ควบคุมสาเหตุโรคพืช ในดนิ ปรบั สภาพดินและน้าใหเ้ หมาะสมในบอ่ เล้ยี งกงุ้ หรอื บอ่ ปลา การใช้ประโยชนป์ ุย๋ หมกั 1) ขา้ ว 0.5 ตัน/ไร่ 2) พืชผัก และไม้ดอก 2 ตัน/ไร่ 3) พืชไร่ 4) ไม้ผลไมย้ ืนตน้ 5) บอ่ กุ้งหรอื บอ่ ปลา

ศูนยเ์ รียนรู้ปราชญช์ าวบา้ นบา้ นสวาย เลขที่ 52 หมู่ที่ 2 บา้ นสวาย ตาบลเปน็ สขุ อาเภอจอมพระ จังหวัดสรุ ินทร์ วิธกี ารผลิตปุย๋ อนิ ทรียผ์ ง วสั ดุอปุ กรณ์ 1 ส่วน (1) ปยุ๋ คอก 1 สว่ น (2) ดนิ 1 สว่ น (3) แกลบขาว 1 ส่วน (4) พืชผกั สีเขียว 1 สว่ น (5) แกลบดา 1 กโิ ลกรมั (6) ราละเอยี ด 2 แก้ว ผสมเจอื จางกบั นา้ ให้ไดส้ ว่ น (7) น้าหมักชีวภาพ วธิ ที า (1) นาป๋ยุ คอก, แกลบขาว, แกลบดา, ดิน มากองรวมกนั (2) นาพชื ผักสเี ขียวมาสบั ให้ละเอยี ดแล้วกองรวมกนั กับกองปุ๋ย (3) นาราละเอียดผสมคลกุ เคลา้ กองปุ๋ยหมกั ให้สว่ นผสมเขา้ กัน (4) นานา้ หมกั ชวี ภาพท่ีเจือจางไว้แลว้ มารดกองป๋ยุ หมัก (5) คลุกเคล้ากองปุ๋ยหมักให้มีความช้ืนทั่วกอง ให้มีความช้ืนประมาณ 60% ทดสอบโดยกาป๋ยุ ดู ถา้ ปุ๋ยเปน็ ก้อนใชไ้ ด้ นาไปกองไว้ในทร่ี ม่ 7 - 10 วัน สามารถนาไปใชไ้ ด้ ประโยชน์ ใช้กับพืชผัก - ไม้ผล - พืชไร่ - นาข้าว ทาให้ประหยัดลดต้นทุน สภาพดินมี ความสมบูรณข์ ึน้

ศูนยเ์ รยี นร้เู ศรษฐกจิ พอเพียงเพ่ือนาไปส่กู ารพงึ่ ตนเองอย่างยงั่ ยืน ต้ังอยแู่ ปลงเกษตร นายเริ่ม ชูรัตน์ เลขที่ 105 หมทู่ ่ี 17 บา้ นโนนยาง ตาบลกาแมด อาเภอกุดชมุ จังหวัดยโสธร การทาปุ๋ยหมักชวี ภาพ 48 ช่วั โมง ส่วนผสม 1. ใชเ้ ศษพชื ทีม่ อี ยใู่ นทอ้ งถิน่ 1 ส่วน 2. ใช้ราละเอียด 1 ส่วน 3. หัวเชอ้ื จุลนิ ทรีย์ 3 ส่วน 4. น้าตาลทรายแดง 3 สว่ น 5. น้าสะอาด 10 ลิตร วิธีหมัก 1. ห่ัน สับ เศษพืชยาว 3 - 5 ซ.ม. 2. รดดว้ ยน้าจลุ นิ ทรีย์ให้มีความช้ืน 40% 3. คลุกดว้ ยราละเอยี ดใหท้ ัว่ 4. ทาให้กองสูงประมาณ 30 ซม. กว้างตามต้องการแล้วคลุมด้วยกระสอบป่าน หรือ ถุงป๋ยุ 12 ช.ม. กลบั กองปุ๋ย 1 คร้งั ใช้เวลา 4 คร้งั ครบ 48 ชม. นาปยุ๋ หมักไปใช้ได้

ศนู ยเ์ รียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงเพ่ือนาไปสกู่ ารพ่ึงตนเองอย่างยงั่ ยนื ตั้งอยแู่ ปลงเกษตร นายเร่ิม ชรู ตั น์ เลขท่ี 105 หมทู่ ่ี 17 บา้ นโนนยาง ตาบลกาแมด อาเภอกุดชมุ จังหวัดยโสธร การทาปยุ๋ หมักชวี ภาพจากพืชสดสเี ขียว วสั ดุหมกั 1. พืชสดสเี ขียวสับละเอียด 10 ส่วน 2. แกลบดิบหรือคายข้าว 3 ส่วน 3. ข้ีเถา้ หรือแกลบดา 1 ส่วน 4. มูลสัตว์ 10 สว่ น 5. นา้ หมักชีวภาพผสมนา้ ตาลและน้าเปลา่ หรือนา้ ซาวข้าวหรอื น้าแช่ถว่ั อตั ราส่วน 1 ต่อ 1 ตอ่ 100 วิธีทา 1. เอาวสั ดุหมักจากข้อ 1, 2, 3 และ 4 มาผสมคลกุ เข้าดว้ ยกนั 2. เอานา้ หมักชีวภาพจาก ข้อ 5 รดให้ได้ความช้ืนพอหมาดๆ (50 - 60%) 3. กองให้สูง 15 - 30 ซม. ใหก้ ลบั กองวนั ละครง้ั 4 วนั นาไปใชไ้ ด้

ศนู ยเ์ รยี นรู้ “นา้ เพื่อชวี ิต” บา้ นเลขท่ี 135 หมู่ 6 บา้ นซับหมี ตาบลวะตะแบก อาเภอเทพสถิต จังหวดั ชยั ภมู ิ การผลิตปยุ๋ อินทรียค์ ุณภาพสูง สูตร 1 วตั ถดุ บิ สาหรับการผลติ ป๋ยุ อนิ ทรยี ค์ ุณภาพสงู ปริมาณ 100 กโิ ลกรัม ประกอบด้วย ละ 1 ซอง (1) กากถ่วั เหลอื ง 40 กิโลกรมั (2) ราละเอยี ด 10 กิโลกรมั (3) มูลสัตว์ 10 กโิ ลกรมั (4) หินฟอสเฟต 24 กโิ ลกรัม (5) มูลค้างคาว 8 กโิ ลกรมั (6) กระดูกปน่ 8 กโิ ลกรัม (7) สารเร่งซุปเปอร์ พด.1 สารเร่งซุปเปอร์ พด.3 และสารเร่งซุปเปอร์ พด.9 อย่าง (8) สารเร่งซุปเปอร์ พด.2 ท่ขี ยายเชือ้ ในกากน้าตาล 3 วัน วิธกี ารขยายเช้อื สารเร่งซปุ เปอร์ พด.2 เจอื จางกากนา้ ตาลต่อนา้ อัตราส่วน กากน้าตาล 5 กิโลกรัม ต่อน้า 50 ลิตรใส่สารเร่ง ซุปเปอร์ พด.2 จานวน 1 ซอง คนให้เข้ากนั ปิดฝาตัง้ ไวใ้ นทร่ี ่ม โดยขยายเชอ้ื เป็นเวลา 3 วัน วธิ กี ารผลิต ผสมวัตถุดิบให้เข้ากัน ได้แก่ กากถ่ัวเหลือง ราละเอียด มูลสัตว์ หินฟอสเฟต มูล ค้างคาวและกระดูกป่น พร้อมกับเทสารเร่งซุปเปอร์ พด.1 จานวน 1 ซอง ลงในสารเร่งซุปเปอร์ พด.2 ท่ีขยายเช้ือแล้วจานวน 26 - 30 ลิตร คน 10 - 15 นาที เทลงในวัตถุดิบ โดยคลุกเคล้าให้ท่ัว วัตถุดิบอย่างสม่าเสมอต้ังกองปุ๋ยหมักเป็นสี่เหล่ียมผืนผ้า ให้มีความสูง 20 - 30 เซนติเมตร และใช้ วสั ดคุ ลุมเพือ่ รักษาความชน้ื หมักไว้จนกระท่ังอุณหภูมิลดลงเท่ากับภายนอกกอง ใช้เวลาประมาณ 9 - 12 วัน ใสส่ ารเร่งซปุ เปอร์ พด.3 และสารเร่ง พด.9 อยา่ งละ 1 ซอง คลกุ เคล้าใหท้ ัว่ กอง และหมกั ไวเ้ ปน็ เวลา 3 วัน

การผลติ ปุ๋ยอนิ ทรียค์ ุณภาพสงู สูตร 2 วัตถดุ บิ สาหรบั การผลติ ปยุ๋ อินทรยี ค์ ณุ ภาพสูง ปริมาณ 100 กิโลกรมั ประกอบด้วย (1) กากถั่วเหลือง 40 กโิ ลกรมั (2) ราละเอียด 10 กิโลกรัม (3) มลู สัตว์ 10 กโิ ลกรัม (4) หินฟอสเฟต 24 กโิ ลกรมั (5) กระดูกปน่ 16 กิโลกรัม (6) สารเรง่ ซปุ เปอร์ พด.1 สารเร่งซุปเปอร์ พด.3 และสารเร่ง พด.9 อย่างละ 1 ซอง (7) สารเร่งซปุ เปอร์ พด.2 ทข่ี ยายเช้อื ในกากน้าตาล 3 วัน วธิ กี ารขยายเช้อื สารเรง่ ซปุ เปอร์ พด.2 เจอื จางกากนา้ ตาลตอ่ นา้ อัตราส่วน กากน้าตาล 5 กิโลกรัม ต่อน้า 50 ลิตรใส่สารเร่ง ซปุ เปอร์ พด.2 จานวน 1 ซอง คนให้เข้ากนั ปิดฝาตั้งไว้ในทร่ี ม่ โดยขยายเชื้อเป็นเวลา 3 วนั วิธกี ารผลติ 1. ผสมวตั ถุดิบใหเ้ ขา้ กนั ได้แก่ กากถั่วเหลือง ราละเอียด มูลสตั ว์ หนิ ฟอสเฟต และ กระดูกป่น พร้อมกับเทสารเร่งซุปเปอร์ พด.1 จานวน 1 ซอง ลงในสารเร่งซุปเปอร์ พด.2 ที่ขยาย เช้ือแล้ว จานวน 26 - 30 ลิตร คน 10 - 15 นาที เทลงในวัตถุดิบ โดยคลุกเคล้าให้ท่ัววัตถุดิบอย่าง สมา่ เสมอ 2. ต้ังกองปุ๋ยหมักเป็นส่ีเหล่ียมผืนผ้า ให้มีความสูง 20 - 30 เซนติเมตร และใช้วัสดุ คลมุ เพ่อื รกั ษาความช้นื 3. หมักไว้จนกระทั่งอุณหภูมิลดลงเท่ากับภายนอกกอง ใช้เวลาประมาณ 9 - 12 วัน 4. ใส่สารเร่งซุปเปอร์ พด.3 และสารเร่ง พด.9 อย่างละ 1 ซอง คลุกเคล้าให้ทั่วกอง และหมักไวเ้ ป็นเวลา 3 วัน การผลิตปุ๋ยอินทรยี ค์ ุณภาพสงู สตู ร 3 วตั ถดุ ิบสาหรับการผลติ ปยุ๋ อินทรียค์ ุณภาพสูง ปรมิ าณ 100 กโิ ลกรัม ประกอบดว้ ย 1. กากถ่วั เหลอื ง 40 กิโลกรัม 2. ราละเอยี ด 10 กิโลกรัม 3. มูลสตั ว์ 10 กโิ ลกรมั

4. หินฟอสเฟต 40 กิโลกรัม 5. สารเรง่ ซุปเปอร์ พด.1 สารเรง่ ซุปเปอร์ พด.3 และสารเรง่ พด.9 อย่างละ 1 ซอง 6. สารเร่งซุปเปอร์ พด.2 ทขี่ ยายเชอ้ื ในกากนา้ ตาล 3 วัน วธิ ีการขยายเชอ้ื สารเรง่ ซปุ เปอร์ พด.2 เจือจางกากนา้ ตาลต่อนา้ อัตราส่วน กากน้าตาล 5 กิโลกรัม ต่อน้า 50 ลิตรใส่สารเร่ง ซปุ เปอร์ พด.2 จานวน 1 ซอง คนใหเ้ ข้ากนั ปดิ ฝาตง้ั ไวใ้ นที่รม่ โดยขยายเชื้อเปน็ เวลา 3 วัน วิธีการผลิต ผสมวัตถุดิบให้เข้ากัน ได้แก่ กากถั่วเหลือง ราละเอียด มูลสัตว์ และหินฟอสเฟต พร้อมกับเทสารเร่งซุปเปอร์ พด.1 จานวน 1 ซอง ลงในสารเร่งซุปเปอร์ พด.2 ท่ีขยายเช้ือแล้ว จานวน 26 - 30 ลิตร คน 10 - 15 นาที เทลงในวัตถุดิบ โดยคลุกเคล้าให้ท่ัววัตถุดิบอย่างสม่าเสมอ ต้ังกองปุ๋ยหมักเป็นส่ีเหล่ียมผืนผ้า ให้มีความสูง 20 - 30 เซนติเมตร และใช้วัสดุคลุม เพ่ือรักษา ความชนื้ หมักไว้จนกระท่งั อุณหภมู ลิ ดลงเท่ากับภายนอกกอง ใช้เวลาประมาณ 9 - 12 วันใส่สารเร่ง ซุปเปอร์ พด.3 และสารเร่ง พด.9 อยา่ งละ 1 ซอง คลกุ เคลา้ ให้ทว่ั กอง และหมักไวเ้ ป็นเวลา 3 วัน

ศูนย์บญุ นยิ มสิกขาหนิ ผาฟา้ นา้ 428 หมู่ 17 บา้ นนาแก ตาบลหนองนาทุ่ม อาเภอแกง้ ครอ้ จังหวดั ชัยภูมิ การผลิตปุ๋ยอินทรียห์ รอื ป๋ยุ หมกั ชีวภาพ ส่วนประกอบ 1. แกลบดิบ 1 ส่วน 2. แกลบเผา 1 ส่วน 3. มูลสัตว์ 1 ส่วน 4. เศษอาหาร 1 ส่วน 5. ราออ่ น 1 ส่วน 6. นา้ หมักชีวภาพ 1 สว่ น 7. กากนา้ ตาล 1 ส่วน 8. น้าปัสสาวะ 1 สว่ น 9. เศษวัสดุอืน่ ๆ ทีย่ ่อยสลายได้ เช่น ฟางขา้ ว ใบไม้สด - แห้ง เปลอื กมันสาปะหลงั แกนขา้ วโพด ฯลฯ อกี 2 สว่ น วธิ ที า 1. ผสมน้าหมกั ชวี ภาพ น้า กากน้าตาล น้าปัสสาวะ ในภาชนะ 2. ผสมเศษวัสดุ แกลบดบิ แกลบเผา มลู สัตว์ เศษอาหาร ราอ่อน คลมุ เคลา้ ให้เขา้ กัน 3.รดด้วยส่วนผสมของน้าในข้อ 1 จนชุ่ม ผสมคลุกเคล้าอีกให้ท่ัวทั้งกอง และเกลี่ยให้ สูงประมาณ 1 ศอก และปิดคลุมดว้ ยพลาสตกิ ทึบแสงหรือกระสอบป่านให้มิดชิด ประมาณ 5 วันขึ้น ไปก็สามารถใช้ได้ วิธีใช้ 1.ใช้ปลูกพืชได้ทุกชนิด โดยการโรยปุ๋ยอินทรีย์ 1 กิโลกรัม/พื้นที่ 1 ตาราเมตร พรวน ใหเ้ ขา้ กบั ดิน เอาฟาง หรอื หญ้าคลมุ ทบั อีกช้นั หนึง่ รดดว้ ยน้าหมกั ชีวภาพ 3 ช้อนโต๊ะต่อน้า 20 ลิตร ท้ิงไว้ 7 วนั ขึน้ ไปแลว้ จงึ ทาการเพาะปลูกได้ 2.สาหรับพืชท่ีปลูกแล้ว ใช้ปุ๋ยฯ โรยรอบๆ ทรงพุ่ม แล้วรดด้วยน้าหมักชีวภาพ สปั ดาห์ละ 1 ครัง้ หรอื จะใส่กน้ หลมุ กอ่ นปลูกพชื ผกั ทกุ ชนิด (อยา่ ใสมากเกินไป)

ศูนยศ์ ึกษาการพัฒนาของชาวบา้ น โครงการกสกิ รรมไรส้ ารพิษอนั เนื่องมาจากพระราชดาริ ต้งั อย่เู ลขท่ี 14 หม่ทู ี่ 11 บ้านน้าซบั ตาบลวังน้าเขยี ว อาเภอวงั นา้ เขยี ว จังหวดั นครราชสมี า ป๋ยุ หมกั ชีวภาพ (ปุ๋ยแหง้ ) สว่ นประกอบ (1) แกลบดิบ 2 ส่วน(ป๊ีบ) (2) แกลบดา 2 สว่ น(ปบี๊ ) (3) ปุย๋ คอก ถา้ เป็นแปลงผักใช้ข้ีหมูอย่างเดียว แต่ถ้าไม้ผลหรือนาข้าวใช้ ขี้ไก่/ข้ีหมู/ขี้ ววั ผสมกนั 2 สว่ น(ปีบ๊ ) (4) ราอ่อน (หรอื ราพวนข้าวหรอื เคก้ ออ้ ยกไ็ ด้) 1 ส่วน(ปบ๊ี ) (5) นา้ สะอาดผสมจุลินทรยี ์(หวั เชอ้ื )ในอตั ราส่วนนา้ ตอ่ น้าจลุ นิ ทรยี ์(หัวเช้อื ) 3 - 4 ช้อนแกง 1 ปีบ๊ (6) ไม้ขนาด 3 นวิ้ ยาว 1.5 เมตร 10 ท่อนขึ้นไป (7) ถงุ ปุย๋ (ถ้าเป็นถงุ แป้งจะดกี ว่า) วธิ ที า (1) ผสมส่วนผสมต้ังแต่ข้อ 1 - 4 เข้าด้วยกัน (เหมือนผสมปูน) แล้วกระจายออกให้ หนาจากพนื้ ประมาณ 10 ซม. (2) รดน้าจุลินทรีย์ที่ผสมไว้ แล้วคลุกเคล้าเข้าด้วยกัน ลองเอามือขยาบีบดู ถ้า ส่วนผสมเปน็ กอ้ นไม่แตกออกจากกัน และมอื รูส้ กึ ชน้ื ๆไม่แฉะแสดงว่าใช้ได้ ถา้ แตกออกจากกันแสดง ว่ายังใชไ้ ม่ได้ต้องรดนา้ เพิม่ และถา้ แฉะกย็ งั ใชไ้ ม่ได้ จะทาให้เนา่ ต้องใสส่ ่วนผสมเพ่ิมแลว้ บบี ดูใหม่ (3) ใส่ส่วนผสมลงถุงปุ๋ยประมาณ 3 ใน 4 ของถุง ใช้เชือกมัดปากถุงให้แน่น วางซ้อน กันกี่ช้ันก็ได้โดยใช้ไม้ที่เตรียมไว้วางคั่นคู่ ตั้งแต่พ้ืนจนกว่าจะวางไม่ได้ ท้ิงไว้ 2 อาทิตย์ จึงนาไปใช้ โดยเอามอื ซกุ ดถู า้ หายรอ้ นกใ็ ชไ้ ด้ (4) การเก็บตั้งแตแ่ รกให้เก็บไวใ้ นท่ีรม่ หา้ มถูกแดดถูกฝน โดยให้อากาศถ่ายเทได้ดี วิธใี ช้ (1) แปลงนา หว่านในอัตรา 50 กิโลกรัม/ไร่ (ในปีแรก) พร้อมกับหว่านข้าวและถั่ว เขียว เมื่อข้าวโตแล้วและมีน้าในแปลงนา ให้ใช้ปุ๋ยน้า ผสมน้าในอัตราส่วน 1500 พ่นในแปลง ประมาณปุ๋ยน้า 1 ลิตร/ไร่ เม่ือข้าวใกล้ต้ังท้องให้หว่านปุ๋ยแห้งอีกคร้ัง ในอัตราส่วน 50 กิโลกรัม/ไร่ สว่ นในปีถดั ไป ทงั้ 2 ครง้ั ลดลงเปน็ 25 กิโลกรัม/ไร่ (2) แปลงไม้ผลในปแี รก ป๋ยุ แห้งอัตราเดยี วกัน ปุ๋ยน้าอตั ราสว่ น 1500 ฉดี พน่ ทุก 3 - 7 วัน

ปยุ๋ อดั เม็ดอินทรยี ์ สสูตูตรปร๋ ปุย๋ ใุยสใ่สพ่ พืชืชผผกั ัก ส่ วนผสม สูตร 100 กก. สูตร 1,000 กก. 50 กก. 500 กก. ป๋ ยุ หมกั ( N,K ) 15 กก. 150 กก. 15 กก. 150 กก. ฟอสเฟต ( p ) 10 กก. 100 กก. โดโลไมล์ ( Ca, Mg ) 10 กก. 100 กก. เพอไลท์ ( Ca , 20 ลิตร 200 ลิตร Mg, S ) 5 ลิตร 50 ลิตร ฮิวมสั น้ ำเปล่ำ จุลินทรี ยม์ ีประโยชน์ สตู รปุ๋ยเมด็ ใสน่ ้าขา้ ว ขา้ วโพด ไมผ้ ล จานวน สว่ นผสม น้าหมกั (กิโลกรมั ) 1 ปุ๋ยหมกั 50 กโิ ลกรัม 2 ราอ่อน 5 กโิ ลกรมั 3 แกลบดา 5 กิโลกรมั 4 เพอไลท์ 10 กโิ ลกรัม 5 ฟอสเฟต 10 กิโลกรัม 6 โดโลไมล์ 10 กิโลกรมั 7 แคลเซยี ม 5 กิโลกรัม 8 ฮวิ มัส 10 กิโลกรมั 9 ขีค้ า้ งคาว 10 กโิ ลกรัม 10 น้าเปล่า 20 ลติ ร 11 จุลินทรีย์ที่มปี ระโยชน์ 5 ลติ ร

วธิ ีทา นาส่วนผสม 1 - 8 ช่ังน้าหนักตามอัตราส่วน ใส่เคร่ืองผสมให้เข้ากัน จากนั้นนาไปใส่ จานป่นั เม็ดเอาส่วนผสม 9 - 11 (ขค้ี ้างคาว + นา้ เปลา่ ) แชร่ วมกันไว้ 1 คืน กรองเอานา้ ขค้ี า้ งคาวมา ผสมกับจุลินทรีย์ท้ิงไว้ 24 ชั่มโมง จึงนาไปใช้จากผลการทดสอบ พบว่า การแช่จุลินทรีย์ก่อน นาไปใช้ได้ผลดมี ากกวา่ การผสมจุลนิ ทรยี ์แล้วใช้เลย ผลดขี องการแชจ่ ลุ ินทรีย์ จุลินทรีย์ช่วยปรับสภาพน้าที่เป็นกรดเป็นด่าง จุลินทรีย์ขยายตัวและแข็งแรงเติบโต มากขึ้น จลุ นิ ทรยี ์ปรับตวั เขา้ กับน้าได้ดีเมื่อนาไปใช้จึงช่วยตรึงไนโตรเจนและธาตุอาหารอื่นให้กับพืช ไดด้ ี พืชเจรญิ เติบโตแข็งแรงทนตอ่ โรคตา่ ง ๆ ไดด้ ี วิธใี ช้นาขา้ ว ข้าวระยะท่ี 1 - หลังเตรียมดินก่อนหว่านข้าว 5 - 7 วัน ใช้อัตรา 15 - 25 กิโลกรัม ตอ่ ไร่ ข้าวระยะท่ี 2 - หลังหว่านข้าวหรือปักดา 20 - 25 วัน ใช้อัตรา 15 - 25 กิโลกรัม ต่อไร่ ขา้ วระยะที่ 3 - อายุ 10 - 45 วนั ใช้อัตรา 15 - 25 ต่อไร่

ศูนย์บ้านไร่ไผง่ ามฟารม์ ลุงประยงค์ ใจเปน็ ตั้งอยู่ 57/1 หมู่ 5 บ.หนองตอ ตาบลเชียงยืน อาเภอเมอื ง จงั หวดั อดุ รธานี ปยุ๋ หมก ปัญหาจากการท่ีต้องซ้ือปุ๋ยเคมี มาใส่นาข้าวและพืชไร่ ทาให้นายประยงค์ ใจเป็น เกษตรกรตัวอย่าง เร่ิมต้นศึกษาจากสภาพปัญหา ที่ประสบปัญหากับตนต่อมาจึงได้คิดค้นวิธีการทา ปุ๋ยข้ึนเพ่ือใช้เอง ซ่ึงปราศจากสารเคมีสามารถลดรายจ่าย เพื่อเพิ่มรายได้ สร้างความร่วมมือใน ครอบครวั จนสามารถขยายกจิ การได้ให้ลูกหลานสบื ไป แนวคิดมาจากการทบั ถม ชั้นปยุ๋ จากธรรมชาติ อินทรีย์วัตถุท่ีมีกระบวนการย่อยสลาย ตามธรรมชาติ จึงได้ประยุกต์เอามูลหมู มูลไก่ เศษต้นไม้ เศษพืชสวนครัวมาทับถม คลุกเคล้า เข้า ด้วยกันเรียนแบบธรรมชาติปล่อยให้ย่อยสลายสร้างปุ๋ยธรรมชาติข้ึนมาใหม่ ที่สามารถนาไปใช้ผลิต พ้นื ดินใหอ้ ุดมสมบูรณ์ ผลผลิตนาข้าวได้เกินคาดหมาย บรรจุถุงจาหน่ายได้พร้อมท้ังนารายได้มาสู่ครัวเรือน เลี้ยงสัตว์ทาให้ครอบครัวพึ่งตนเองได้และชุมชนเข้มแข็ง จึงเห็นควรได้ศึกษาเป็นกรณีตัวอย่างท่ี สามารถนาไปปฏบิ ัตไิ ดจ้ ริง ภายใต้แนวทางเศรษฐกจิ พอเพียง สว่ นประกอบ (1) ใบไผ่ (2) เศษอาหาร (3) มลู หมู มูลไก่ (4) เศษวัชพชื อปุ กรณ์ (1) คราดมือเสอื (2) บวั รดน้า (3) จอบ (4) ถุงปุย๋ (5) รถเขน็

วธิ ีทา จดุ ที่ 1 จุดเรมิ่ (1) เตรียมบ่อทม่ี ขี นาดความลกึ ไม่เกิน 1 เมตร กว้าง 2 เมตร ยาว 4 เมตร (2) นาเศษใบไม้ เศษขยะ เศษวัสดคุ รวั เรือน (ยกเว้นพลาสตกิ ) ลงในบ่อท่ีเตรียมไว้ รด น้าใหช้ ุม่ แล้วเหยยี บใหแ้ นน่ แล้วนา EM ทีผ่ สมกับกากน้าตาล (1 1) เรียบร้อยแล้วในปริมาณ 500 - 700 cc มารดเศษวัชพืชในบ่อทีเ่ ตรยี มไวแ้ ลว้ รดนา้ ให้ชมุ่ อกี คร้งั (3) ในกรณีที่ใช้มลู สัตว์แทน EM ควรใช้ขยะ 9 สว่ น มลู สัตว์ 1 ส่วน อตั ราส่วน (9 1) (4) ทาตามข้นั ตอนที่ 2 และ 3 ไปเร่อื ยๆ เป็นเวลา 6 เดอื น (5) เน่ืองจากบ่อน้ี ทาขึ้นเพ่ือให้วัชพืชหรือเศษขยะต่างๆ ท่ีเรานาลงไปในบ่อน้ัน เน่า เสยี ย่อยสลาย และยงั ไมส่ ามารถนาเอาป๋ยุ ในขั้นตอนนี้ไปใชง้ านได้ เพราะป๋ยุ ใน บอ่ นี้ยงั มีกรดมากไป มาเหมาะแก่การนาไปใช้ จงึ ต้องนาปุย๋ จากจดุ ท่ี 1 ไปพักทจ่ี ดุ ท่ี 2 ต่อไป จดุ ท่ี 2 บ่อหมก (1) เตรยี มบอ่ ท่ีมีขนาดความลกึ ไม่เกนิ 80 เซนติเมตร กวา้ ง 2 เมตร ยาว 2 เมตร (2) นาปุ๋ยท่ีข้ึนจากจุดท่ี 1 มาหมกเพ่ือให้ปุ๋ยสร้างสปอร์ และเพ่ือช่วยลดกรดในปุ๋ยให้ มีความเหมาะสมกับการนาไปใช้ แล้วนามูลสัตว์มาผสมกับปุ๋ย ในอัตราส่วน 1 9 เป็นระยะเวลา 2 เดือน (3) ขั้นตอนนี้สามารถนาปุ๋ยที่ควบระยะเวลาท่ีกาหนดไปใช้ได้ แต่ยังไม่ดีเท่าที่ควร เพราะความเปน็ กรดยังมอี ยู่จึงทาการนาปุย๋ ไปยัง จุดที่ 3 และจดุ ท่ี 4 ตอ่ ไป จดุ ท่ี 3 บอ่ หมกั จุดท่ี 3 เป็นการร่วมเอา ขั้นตอนของจุดท่ี 1 และข้ันตอนของจุดท่ี 2 มารวมกัน สามารถผสมปุ๋ยหรือเพิ่มปริมาณขยะที่ผ่านการหมกมาแล้วในบริเวณจุดนี้ได้ ซึ่งขนาดของบอนั้นไม่ จากัด ขึ้นอยู่กับปริมาณของปุ๋ยที่หมกไว้แล้วแต่ต้องผสมมูลสัตว์ให้ได้สัดส่วนที่กาหนด คือ ปุ๋ยหมก 9 ส่วน ต่อมูลสัตว์ 1 ส่วน เป็นระยะเวลา 5 - 6 เดือน สามารถนาปุ๋ยท่ีอยู่บริเวณด้านบนไปใช้ได้ ตามปกติ แต่ปยุ๋ อยู่ลกึ เกิน 50 เซนตเิ มตร ต้องทาการตากแดดก่อน ถงึ จะสามารถนาไปใช้ได้ จดุ ที่ 4 คลังปุ๋ย จุดที่ 4 เป็นจุดพักปุ๋ยที่นามาจากบ่อท่ี 2 หรือบ่อท่ี 3 เพื่อลดกรดให้เกิดจุลินทรีย์ใน ปุ๋ย ซ่ึงจะได้ปุ๋ยท่ีประกอบไปด้วยแร่ธาตุท่ีมีความจาเป็นต่อดิน ได้แก่ ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โปรตสั เซยี ม ระยะเวลาในการตากปยุ๋ ก่อนนาไปใช้ ประมาณ 3 - 4 สัปดาห์ นาไปใช้หรอื จาหนา่ ยได้

วธิ ีการนาปุ๋ยไปใช้ (1) การนาป๋ยุ หมกไปใช้ ควรใช้ในอตั ราสว่ นทีน่ า 1 ไร่ตอ่ ปุ๋ยหมก 200 กโิ ลกรมั (2) นาปยุ๋ ไปใสท่ น่ี าบริเวณท่ีตอ้ งการแล้วทาการไถกลบหน้าดนิ (3) หลังการเก็บเกยี่ วเป็นชว่ งเวลาท่เี หมาะสมสาหรับการปรบั ปรุงหนา้ ดิน หมายเหตุ การนาปุ๋ยใส่นาข้าว ให้ใส่ 2 ปี เว้น 1 ปีหรือ 6 ปี ใส่ 4 คร้ัง ข้าวจะงามดี นัก

ศูนย์การเรยี นรชู้ มุ ชนกลมุ่ อโี ต้นอ้ ย ตัง้ อยทู่ บ่ี ้านสระคูณ หมู่ท่ี 4 ตาบลโคกล่าม อาเภอลาปลายมาศ จังหวดั บุรีรมั ย์ การทาปยุ๋ หมกั ชีวภาพ อตั ราส่วน (1) ป๋ยุ คอก 1 สว่ น (2) แกลบดบิ 1 สว่ น (3) แกลบดา 1 ส่วน (4) รา ½ สว่ น (5) น้าตามอัตราสว่ นของส่วนผสม (6) น้าจรุ ินทรี 1 ลิตร วธิ ที า นาส่วนผสม ปุ๋ยคอก แกลบดิบ แกลบดา รา ผสมให้เข้ากัน วิธีผสมถ้าทาเยอะๆให้ ทาเป็นช้ันๆ คือ ช้ันที่ 1 เป็นปุ๋ยคอก ช้ันที่2 แกลบดิบ ชั้นท่ี3 แกลบดา ช้ันท่ี 4 รา โดยให้ความสูง แต่ละชั้นประมาณ หน่ึงผ่ามือ หรือ 10 เซนติเมตร โดยเทให้เป็นรูปสี่เหล่ือม เราอาจทาให้สูงขึ้นอีก ช้ันก็ได้ โดยให้ทาเหมือนเดิม วิธีน้ีจะสะดวกต่อการผสม การผสมก็โดยเอาจอบสับเกล่ียไปเร่ือยๆ สบั ไปแล้วสับกลับมากเ็ สร็จ ถา้ เราเอาเศษวัสดุมากองรวมกันจะทาให้ผสมยาก เม่ือผสมเสร็จแล้วให้ ผสมกากน้าตาลกับน้าแล้วนาไปรดผสมอีกที ผสมไปเร่ือยจนกระท้ังหมาด โดยสังเกตจากการท่ีเรา เอาเศษวสั ดมุ ากาดถู ้าสว่ นผสมจบั กนั เป็นก้อนไม่แตกออกจากกนั เปน็ อันใชไ้ ด้ วิธเี กบ็ รักษา ถา้ มีถงุ ปยุ๋ ก็ให้นาใสถ่ งุ เกบ็ ไวใ้ นทรี่ ม่ หรอื ถ้าไมม่ ีก็ใช้ผ้าคลมุ ไวไ้ ม่ควรใหต้ ากแดดเพราะ อาจทาให้ จุลนิ ทรตี ายได้ ครบ 7 วันนาไปใชไ้ ด้ ประโยชน์ (1) เป็นอาหารของพืชและสิง่ มชี ีวิตในดิน (2) เพิ่มธาตุอาหารใหก้ บั พชื (3) ปรับปรุงบารงุ ดิน (4) กระตนุ้ การเจริญเตมิ โตของพืช (5) เพม่ิ กระบวนการดดู อาหารและยดึ ธาตอุ าหารใหแ้ ก่พชื (6) กาจัดน้าเสยี

ศนู ย์เรยี นรู้ปราชญ์ สถาบันฟืน้ ฟภู มู ิปัญญาไท ตง้ั อยู่ที่เลขที่ 40 หมู่ 8 บ้านโนนเขวา ตาบลหัวฝาย กิ่งอาเภอแคนดง จังหวดั บุรีรมั ย์ การทาปุ๋ยหมักจลุ ินทรีย์ชีวภาพ (ปยุ๋ แห้ง) แบบงา่ ย ๆ วัสดอุ ปุ กรณ์ (1) มูลสตั ว์ 1 ส่วน ส่วน (2) แกลบสด 1 สว่ น (3) รา ช้อนโตะ๊ ชอ้ นโตะ๊ (4) วสั ดสุ าหรบั หมกั เช่นใบไมห้ รอื ฟางหรอื ผักตบชวา 1 ลติ ร (5) น้าหมกั ชีวภาพ 3 (6) กากน้าตาล 3 (7) นา้ เปลา่ 10 (8) สารเร่งพด.1 ( ถ้ามี ) วิธีทา (1) นารา มลู สัตว์ วสั ดุสาหรับหมกั คลุกเคลา้ ให้เขา้ กัน (2) นานา้ หมกั ชีวภาพ กากนา้ ตาล น้าเปล่าคนใหเ้ ขา้ กนั (3) นาแกลบสดจุ่มในน้าหมักแล้วสลัดให้พอหมาด ๆ แล้วนามาคลุกเคล้าให้เข้ากับ กองรา มลู สัตว์และวสั ดสุ าหรบั หมกั ผสมสารเร่งพด.1 (ถา้ มี) (4) รดด้วยน้าท่ีผสมนา้ หมัก กากนา้ ตาลคนใหไ้ ด้ความชน้ื ประมาณ 60 % (5) ทาเป็นกองแลว้ นาผา้ พลาสติกมาคลมุ ไว้ หรือบรรจใุ นถุงปุ๋ย เก็บไว้ในท่ีร่มไม่ให้ถูก แสงแดด พลิกถุงปยุ๋ หรือกลบั กองป๋ยุ ทกุ 7 วัน วธิ ีนามาใช้ นาปยุ๋ หมักทีไ่ ดไ้ ปใส่แปลงผัก ไมผ้ ล หรอื นาข้าวตามความเหมาะสมของสภาพพื้นดนิ ประโยชน์ เพื่อให้ผัก ต้นไม้ หรือนาข้าวเจริญเติบโตได้ดีเพราะปุ๋ยหมักจะไปเพ่ิมวัตถุอินทรีย์ใน ดนิ เพิ่มธาตุอาหารเปน็ ปุย๋ อนิ ทรยี ป์ ลอดภยั ทง้ั ตอ่ คนและส่งิ แวดล้อม

ศนู ย์เรยี นรู้ ของนายคาป่วน (“สวนนา้ ฝน”) ตั้งอยเู่ ลขท่ี 62 หมู่ 2 บา้ นหนองเสือคราง อาเภอภเู รือ จังหวดั เลย การทาปุ๋ยหมักชวี ภาพ สว่ นผสม (1) หญา้ ฟางแหง้ หรอื ใบไม้แหง้ กากนา้ ตาลๆ ในอัตรา 1 ลูกบาตรเมตร กิโลกรัม (2) รา 1 ส่วน ปี๊บ (3) เปลือกมันสาปะหลัง ½ ขวด ปี๊บ (4) มลู สัตวแ์ หง้ 1 กโิ ลกรัม ป๊บี (5) นา้ สกัดจากนา้ หวั ระเบดิ 1 (6) แกลบดา 1 (7) กากนา้ ตาล 1 (8) แกลบขาว 1 วธิ ีทา (1) นาฝางแห้งหรือหญ้ามากองเป็นกองขนาดกว้าง 2 เมตร สูง 20 เซนติเมตร ยาว ตามความตอ้ งการ (2) นามลู สัตว์แห้ง แกลบดา แกลบขาว ผสมกันโรยทับเป็นชัน้ ๆ (3) นาน้าจุลินทรีย์ กากน้าตาล ผสมน้ารดเป็นช้ันๆ โรยราทับเป็นชั้น คลุมด้วยผ้า ฟาง 7 วัน กับกองหญา้ 14 วัน นาไปใช้ได้ วิธีใช้ (1) ใช้ปลูกพืชทุกชนิด โดยการโรยปุ๋ยหมักจุลินทรีย์ 4 กามือ ต่อพ้ืนที่ 1 ตารางเมตร พรวนให้เข้ากับดิน เอาหญ้าหรือฟางคลุมทับอีกช้ันหน่ึง และรดน้าสกัดชีวภาพ 3 ซ้อนโต๊ะ ต่อน้า 20 ลิตร ทงิ้ ไว้ 180 วนั แลว้ จึงทาการเพาะปลกู ได้ (2) สาหรับพื้นที่ปลูกแล้ว ก็ใช้ปุ๋ยหมักจุลินทรีย์โรยรอบๆ พุ่ม แล้วรดด้วยน้าสกัด ชวี ภาพใชเ้ ดือนละ 1 - 2 ครงั้ กพ็ อ หรอื จะใชใ้ สก่ ้นหลุมก่อนปลกู พืชผกั ทกุ ชนดิ (3) หลังจากเก็บเกี่ยวพืชแล้ว ไม่ควรเผาเศษพืชโดยเด็ดขาด เพราะจะทาให้จุลินทรีย์ และสตั วต์ า่ ง ๆ ตาย (4) การปลูกพืชแต่ละครงั้ ต้องคลมุ ด้วยฟางหรือเศษพืช ดายหญา้ ใหท้ ่ัวท่ดี ิน

การเปรยี บเทยี บผลผลิตจากการใช้ปยุ๋ หมักชีวภาพและปุ๋ยเคมี ปุ๋ยเคมี ปุ๋ยหมกั ชีวภาพ (1) การใช้ปุ๋ยเคมีได้ผลผลิต 400 กิโลกรัมต่อ (1) การใช้ปุ๋ยหมักชีวภาพได้ผลผลิต 100 ไร่ กิโลกรมั ตอ่ ไร่ - ต้นทุนในการใช้ปุ๋ยเคมี 1 กระสอบราคา - ต้นทุนในการใช้ปุ๋ยหมักชีวภาพ 70 บาท ประมาณ700 - 1,000 บาท ตอ่ 1 ไร่ ต่อไร่ - ต้องเพ่ิมปริมาณปุ๋ยทุกปี เพ่ิมต้นทุนทุกปี - ถ้าสภาพดินดีขึ้นแล้ว ในขณะท่ีได้ผลผลิต แต่ผลผลติ อาจลดลง เพมิ่ ขนึ้ ปริมาณการใช้ปุ๋ยลดลงทกุ ปี เปรยี บเทียบผลของปุ๋ยเคมแี ละป๋ยุ หมกั ชีวภาพทม่ี ตี ่อดิน คุณสมบัติ ปยุ๋ เคมี ปุ๋ยหมกั ชีวภาพ (1) การดูดซบั ธาตุอาหาร ไมม่ ี ดูดซับได้ดี (2) การอมุ้ นา้ ไม่มี ทาให้ดนิ อุม้ น้าได้ดี (3) ความร่วนซยุ ของดิน ทาให้ดินอัดตัวเป็นก้อนแข็งใน ดินร่วนซุยดี รากพืชไชหาอาหารได้ (4) ระดับความเปน็ กรด ระยะยาวรากพชื ชอนไชยาก ง่าย (5) ระยะเวลาท่ีมีผลใน เพ่ิมข้ึนระยะสั้นแต่จะหายไปเร็ว ช่วยรักษาสมดุล ความเป็นกรดเป็น ดิน จากการชะลา้ งหรอื เปล่ยี นรูป ด่าง (6) ความเจริญเติบโต เติบโตดีแต่เพียงระยะส้ัน ในระยะ คงอยู่ในดินนาน ของ เช้อื จุลนิ ทรยี ์ ยาวไม่ดี เตบิ โตดแี ละนาน (7) การขยายพันธ์ุของ ขยายพนั ธรุ์ วดเรว็ ไม่มผี ล แมลงศัตรพู ืช ไมช่ ่วยปอ้ งกนั พืชแขง็ แรงสามารถปอ้ งกันโรคได้ (8) การป้องกันโรคของ ซ้ือจากต่างประเทศเป็นจานวน ผลิตได้เองภายในประเทศจากวัสดุ พชื มากทาให้ขาดดุลการค้าเป็นหน้ี ธรรมชาติพ่ึงตนเองได้ไม่ต้องเป็นหน้ี (9) เศรษฐกจิ ของชาติ ตา่ งประเทศ ต่างชาติ (10) ผลต่อสขุ ภาพ ร่างกายได้รับสารพิษจากการ สุขภาพร่างกายแข็งแรงไม่มีสารพิษ สะสมในอาหาร ตกค้างท้ังในดินและร่างกายของ คนเรา

ศูนยเ์ รียนรมู้ หาวิทยาลยั ชมุ ชนบ้านเดื่อ ต้ังอยู่ เลขที่ 24 หม่ทู ี่ 4 บ้านเดอื่ ตาบลจมุ พล อาเภอโพนพิสยั จงั หวดั หนองคาย การผลติ ปยุ๋ อนิ ทรีย์ (ปุ๋ยขี้แพะ) วัสดุอุปกรณ์ (1) แกลบดา (เป็นแกลบทผี่ า่ นการเผาแลว้ )จานวน 9 เข่ง (2) แกลบขาวหรือแกลบดบิ จานวน 2 เขง่ (3) ขี้เห็ดหรอื กอ้ นเห็ดทห่ี มดสภาพไม่สามารถปลูกตอ่ ให้ผลผลติ ไดอ้ ีก จานวน 2 เขง่ (4) ราอ่อน จานวน 6 - 8 กิโลกรัม (5) กากน้าตาล จานวน 10 กิโลกรัม (6) นา้ มะพรา้ ว จานวน 10 กิโลกรมั (7) ขแ้ี พะ จานวน 100 กโิ ลกรัม (8) น้าหมกั ชวี ภาพจากข้ีแพะ จานวน 10 กโิ ลกรมั (9) ปูนขาวผสมนา้ ปริมาณ 20 ลิตร วิธีทา/ขน้ั ตอน (1) นาส่วนผสมทั้งหมดมาผสมให้เข้ากันในเคร่ือง โม่หรือบรรจุลงในท่อความสูง 1.50 เมตร หมักท้ิงไว้ 1 เดือน โดยให้มีความช้ืนประมาณ 60 % ทดลองโดยการกาให้เป็นก้อนหยาบ ไม่ แตก แต่ไม่แน่น หากแห้งเกินไปสามารถเพิ่มกากน้าตาลผสมลงไปเพ่ิมได้ แต่หากเหลวเกินไปจะใช้ ไม่ได้ ต้องทง้ิ ทั้งหมด (2) เม่ือปุ๋ยได้ที่หรือครบกาหนดเวลา ก็นามาบรรจุลงกระสอบทันที กระสอบละ 40 กิโลกรัม (อัตราสว่ นผสมดังกล่าวสามารถผลติ ได้ 7 กระสอบ) ประโยชน์ (1) ใช้ได้ดีกับยางพาราปลูกใหม่, ยางพาราโตและยางดีกรีดแล้ว, นาข้าว, ไม้ดอก ไม้ ผล ดังนี้ (1.1) ยางพาราปลูกใหม่ ใช้ผสมรองก้นหลุม ½ กิโลกรัมต่อต้น ทาให้ยางปลูก ใหม่ เจรญิ เติบโตได้ดี (1.2) ยางพาราโต ใช้ฝัง 3 หลุม ห่างจากต้นประมาณ 60 - 100 ซม. จานวน 1 กิโลกรมั ตอ่ ตน้ ใชฝ้ งั กลบรอบต้นห่าง 1 เมตร จานวน 1 กิโลกรมั ต่อตน้ (1.3) ยางพาราเปิดกรีด ใช้โรยช่วงกลางระหว่างแถวยาง จานวน 100 กิโลกรัม ต่อไร่

(1.4) นาข้าว ใช้หว่านแล้วไถกลบหรือคาดกลบก่อนหว่านหรือดานา ควรปล่อย น้าออกจากนาก่อน อตั ราทีใ่ ช้ จานวน 2 กระสอบตอ่ ไร่ (1.5) ไม้ดอกไม้ผล ฝังกลบบริเวณทรงพุ่มประมาณ ½ กิโลกรัมต่อต้น ผสมดิน ปลูกในกระถางประมาณ ½ กิโลกรัม (ปลูกใหม่) ต่อกระถาง โรยรอบต้นแล้วรดน้าประมาณ ½ กิโลกรมั (2) ทาให้ยางพาราเปลอื กหนา ใบใหญ่ ให้นา้ ยางพาราเพ่ิมถึง 10 % (3) นาขา้ วให้ผลผลิตดี (4) ไม้ดอกไมผ้ ล ตดิ ดอกออกผลตลอด (5) ไมเ่ ปน็ พษิ ชว่ ยรักษาธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม (6) ปรบั สภาพไดด้ ี ในกรณที เี่ ป็นกรด/ดา่ ง (7) ไม่จืดง่าย ทาให้ดินรว่ นซยุ อื่นๆ (1) เทคนิคในการผลิตต้องนาท่อพลาสติก ขนาด 4 หุน เสียบไว้เพ่ือระบายแก๊สออก จากปยุ๋ ใหห้ มดก่อน ทิ้งไวน้ าน 3 สปั ดาห์ จึงจะปิดปากกระสอบได้ (2) สูตรน้าหมักชีวภาพจากข้ีแพะ ใช้วิธีรองส่วนผสมเป็นช้ันในท่อซีเมนต์ที่ต่อก๊อกน้า ไว้ด้านล่างโดยเร่ิมจากวางตะแกรงรองก่อนช้ันแรก จากนั้นจึงใส่ข้ีแพะลงพื้นไปก่อน 100 กิโลกรัม ตามด้วยหัวปลาหรือหอยเชอรี่ จานวน 500 ลิตร โรยขี้แพะพอประมาณ กั้นระหว่างช้ัน แล้วใส่รา ออ่ นจานวน 10 กิโลกรมั ลงไป ใสข่ ้แี พะอกี ครงั้ แล้วใส่กากน้าตาลจานวน 5 ลิตร อีเอ็ม 1 ลิตร และ น้ามะพร้าว 60 ลิตร จากน้ันปิดหลุมด้วยผ้าพลาสติก หมักไว้โดยไม่ต้องคนผสม ท้ิงไว้นาน 100 วัน ขึ้นไป จึงจะนามาใช้ได้

ศนู ยก์ สิกรรมธรรมชาติภหู ลวง หม่ทู ่ี 9 บ้านศรีเจรญิ ตาบลเลยวงั ไสย์ อาเภอภหู ลวง จังหวดั เลย ปุ๋ยหมักแหง้ อนิ ทรยี ช์ ีวภาพ วัสดุอปุ กรณ์ (1) มูลสัตว์ 1 กระสอบ (2) แกลบ เศษใบไม้หรือซงั ข้าวโพด 1 กระสอบ (3) ขเ้ี ถ้าแกลบ 1 กระสอบ (4) ราอ่อน 1 กระสอบ (5) น้าสะอาด 10 ลิตร (6) หวั นา้ หมักจุลินทรีย์ 1 ลติ ร วธิ ีทา/ขั้นตอน (1) นามลู สตั ว์ แกลบและราอ่อนมาผสมคลกุ เคลา้ ใหเ้ ขา้ เปน็ เน้อื เดยี วกนั (2) ผสมน้ากับหัวน้าหมักชีวภาพรดลงกองวัสดุผสมให้เข้ากันกาดูให้สามารถเกาะเป็น กอ้ นได้ (3) ตักปุ๋ยใส่กระสอบมัดปากให้แน่นวางกระสอบเป็นต้ัง ๆ แต่ละตั้งให้ห่างกันเพ่ือ ระบายความรอ้ น (4) ท้งิ ไว้ 5 - 7 วัน ถ้าไม่มีไอร้อน กลิน่ หอมให้นาไปใช้ไดเ้ ลย วิธีใช้ (1) นาขา้ ว 200 กิโลกรมั (2) พชื ผกั 2 กามือต่อตารางเมตร (3) ไม้ยนื ตน้ 1 กโิ ลกรัมตอ่ ตารางเมตร ประโยชน์ บารุงดนิ และเพมิ่ ธาตุอาหารใหก้ บั ดิน

ศนู ย์เกษตรทฤษฎใี หมเ่ ราสร้างกอ่ สถานท่ตี งั้ บา้ นเลขท่ี 63 หมู่ 6 ตาบลเหลา่ สร้างถ่อ อาเภอคาชะอี จังหวัดมุกดาหาร การทาปุย๋ ชวี ภาพ วสั ดุอปุ กรณ์ 1) จอบ 7) ราอ่อน 2) พลัว่ 8) แกลบดบิ 1 กระสอบ 3) บวั รดนา้ 9) น้าหมกั ชีวภาพ 5 ช้อนโต๊ะ 4) กระสอบคลุม 10) นา้ ตาล 5 ช้อนโต๊ะ 5) ซากพืชสด 11) นา้ 6) มูลสัตว์ 1 กระสอบ วิธที า 1) ผสมแกลบกับวัตถุดบิ ใหเ้ ข้ากนั 2) น้าหมกั และน้ากวนให้เข้ากันแล้วราดลงในกองปยุ๋ คลุกเคลา้ ใหเ้ ข้ากัน 3) เติมราลงคลุกเคล้าลงไป 4) นาไปกองไว้ในร่ม โดยใช้ผ้าปิดทิ้งไว้แล้วพลิกกลับไปมาทุกวัน พอครบ 7 วัน นาไปใชป้ ระโยชน์

ศูนย์เรียนรู้ กลุ่มเกษตรทาสวนบา้ นนา้ พุ ตั้งอยู่ เลขที่ 134 หมู่ 6 บ้านนา้ พุ ตาบลดา่ นซ้าย อาเภอดา่ นซ้าย จงั หวัดเลย การผลติ ปยุ๋ อนิ ทรียม์ าตรฐานคณุ ภาพสงู ปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพสูง เป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ได้จากการหมักวัสดุอินทรีย์ และอนินทรีย์ ธรรมชาติท่ีมีปริมาณธาตุอาหารหลักของพืชสูงซึ่งเกิดจากกิจกรรมของจุลินท รีย์ย่อยสลายอินทรีย์ และแปรสภาพธาตุอาหารให้อย่ใู นรูปทเ่ี ป็นประโยชนต์ ่อพชื ตารางการแสดงธาตอุ าหารวตั ถุดิบชนิดตา่ งๆ วตั ถดุ ิบ ปริมาณธาตอุ าหาร (เปอร์เซน็ ต)์ กากถั่วเหลอื ง ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส โพแทสเซยี ม ปลาป่น เลอื ดแห้ง 7 - 10 2.13 1.12 - 2.70 ราขา้ ว มลู สุกร/ไก/่ โค 9 - 10 5 - 6 3.8 กระดูกป่น มูลคา้ งคาว 8 - 13 1.5 0.8 หนิ ฟอสเฟต ข้เี ถ้าไมย้ าง 1.9 - 2.3 4-6 1.09 เปลอื กเมลด็ กาแฟ 1.2 - 3.3 1.2 - 3.3 1.3 - 2.0 3 - 4 15 - 23 0.68 1 - 3 12 - 15 1.84 0.15 15 - 17 0.10 1.13 0.06 43.48 0.14 0.14 6.22 สว่ นผสมท่ีใชใ้ นการผลติ ปรมิ าณ 100 กโิ ลกรมั 42 กิโลกรัม - กากถวั่ เหลือง 12 กโิ ลกรัม - ราละเอยี ด 6 กโิ ลกรมั - มลู สตั ว์ 24 กโิ ลกรัม - หนิ ฟอสเฟต 8 กโิ ลกรมั - กระดูกป่น 8 กโิ ลกรัม - มูลค้างคาว 1 ซอง - สารเรง่ พด.1 พด.3 และพด.9 อยา่ งละ 26 ลิตร - สารเรง่ พด.6 ท่ขี ยายเชอ้ื ในกากน้าตาล จานวน

วิธกี ารขยายสารเร่ง พด.6 - เจอื จางกากน้าตาล ตอ่ น้าอตั ราสว่ น กากน้าตาล 5 กโิ ลกรมั - ใสส่ ารเรง่ พด. 6 จานวน 1 ซอง คนให้เข้ากัน - ปดิ ฝาต้งั ไว้ในทร่ี ่ม โดยขยายเช้ือเป็นเวลา 3 วัน ขัน้ ตอนการผลิต (1) ผสมกากถั่วเหลือง ราละเอียด มลู สัตว์ หนิ ฟอสเฟต กระดูกป่น มูลค้างคาว พร้อม กับใสสารเร่ง พด.1 จานวน 1 ซอง โดยคลุกเคล้าให้เข้ากัน และปรับความช้ืนให้ได้ 35 เปอร์เซ็นต์ ด้วยสารเร่ง พด.6 ท่ขี ยายเชอื้ แลว้ จานวน 26 ลิตร (2) ตง้ั กองปุ๋ยหมกั เปน็ รูปส่เี หล่ยี มผืนผ้า ใหม้ คี วามสูง 20 - 30 เซนตเิ มตร และใช้วัสดุ คลุมเพ่ือรักษาความชน้ื (3) หมกั เปน็ เวลา 9 - 12 วนั หรือไว้จนกระทง่ั อณุ หภมู ิลดลงเทา่ กับภายนอก (4) ใสส่ ารเร่ง พด.3 และสารเรง่ พด.9 อยา่ งละ 1 ซอง คลุกเคล้าใหท้ ั่วกอง และหมกั ไว้ 3 วนั คุณสมบัตเิ ดน่ ของป๋ยุ อินทรยี ค์ ณุ ภาพสูง (1) เป็นแหล่งอาหารหลักท่ีมคี วามเพยี งพอต่อความต้องการของพชื ในการเจริญเติบโต และให้ผลผลิต (2) เป็นแหล่งธาตุอาหารรองและจลุ ธาตุแก่พืช (3) มีจลุ ินทรีย์ที่มีประโยชนต์ ่อดินและพืช (4) การปลดปล่อยธาตอุ าหารให้แกพ่ ชื แบบชา้ ๆ ทาให้ลดการสูญเสยี ธาตอุ าหาร (5) เป็นทางเลือกให้กับเกษตรกรกรในการทดแทนป๋ยุ เคมี (6) เกษตรกรสามารถจะผลิตใช้เองไดง้ ่าย หมายเหตุ ธาตุอาหารในปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพสูงจะมีปริมาณแตกต่างกันขึ้นกับชนิดและวัตถุดิบท่ีใช้ ผลิต

การผลิตปุ๋ยอนิ ทรยี อ์ ัดเมด็ ศนู ย์เรียนรู้ กลุ่มเกษตรทาสวนบ้านนา้ พุ ต้งั อยู่ เลขท่ี 134 หมู่ 6 บา้ นนา้ พุ ตาบลด่านซา้ ย อาเภอดา่ นซ้าย จังหวัดเลย ปยุ๋ อินทรีย์อดั เม็ด คือ ป๋ยุ ทไ่ี ดจ้ ากการหมักและย่อยสลายวัสดุอินทรีย์ประเภทเศษพืช และสัตว์ ได้แก่ เศษหญ้า ฟางข้าว เปลือกถ่ัว กากถั่ว ใบไม้ เศษพืชผักผลไม้และมูลสัตว์ แล้วผสม รวมกบั วสั ดแุ ละแร่ธาตทุ ่จี าเป็น เพ่ือปนั้ เมด็ และเพ่ิมคุณภาพตามความเหมาะสมในการใช้ประโยชน์ ตอ่ พืชในการเกษตร ขนั้ ตอนการผลติ ปยุ๋ อินทรยี ์อดั เมด็ (1) การหมัก โดยใช้วัสดุอินทรีย์ประเภทเศษพืช มูลสัตว์ และสารเร่งซุปเปอร์ พด. 1 สารเร่ง ซุปเปอร์ พด. 2 เพอ่ื ย่อยสลายวสั ดอุ นิ ทรีย์ลดกลนิ่ เหมน็ (2) การผสมปุ๋ย โดยการผสมสารปรับสภาพทางเคมี ได้แก่ ลาระเอียด มูลสัตว์ โดโล ไมท์ ฟอสเฟต และสารเร่ง พด. 9 เพอื่ เพ่ิมการละลายฟอสฟอรัส (3) การบดผง โดยการนาปุย๋ มาบดใหล้ ะเอียดเพอื่ เตรยี มอัดเมด็ (4) การอัดเม็ด โดยฉีดพ่นจุลินทรีย์ (ปุ๋ยอินทรีย์น้าจากสารเร่งซุปเปอร์ พด. 2 ) ผสม ราละเอียดและโดโลไมท์ เพือ่ ใหอ้ ดั เมด็ ปยุ๋ ได้อย่างมีประสิทธภิ าพ (5) การหมักผ่ึง เมื่ออัดเม็ดปุ๋ยเสร็จเรียบร้อยแล้วนามาหมักผึ่ง อีก 3 วัน เพ่ือเพ่ิม ปรมิ าณ จุลินทรีย์ (6) การคัดขนาด โดยการนาปุ๋ยอัดเม็ดมาร่อนในเคร่ืองคัดขนาดปุ๋ยเพื่อให้ได้ขนาด ตามต้องการ (7) การบรรจุกระสอบ นาปยุ๋ ท่ีคดั ขนาดแล้วมาช่งั นา้ หนักและบรรจุกระสอบเสร็จแล้ว เยบ็ กระสอบเพอื่ รอการจาหนา่ ย

ปยุ๋ หมักชีวภาพ ศูนย์เครือขา่ ยปราชญช์ าวบ้านตาบลหนองสงู เหนอื สถานท่ีตง้ั เลขที่ 73 ม.5 ตาบลหนองสงู เหนอื อาเภอหนองสูง จงั หวดั มุกดาหาร ปุ๋ยอินทรีย์หรือปุ๋ยธรรมชาติชนิดหนึ่ง ท่ีมีประโยชน์ในการปรับปรุงบารุงดิน สามารถ ผลติ ได้ง่าย ใช้เวลาน้อย โดยการนาเอาเศษวัสดุเหลือใช้ผสมคลุกเคล้าหมักรวมกับมูลสัตว์ แกลบดา ราละเอยี ด คลมุ ด้วยกระสอบป่าน ใช้เวลาประมาณ 3 วนั สามารถนาไปใชไ้ ด้ 1) มูลสัตว์แหง้ ละเอยี ด 3 ส่วน 2) แกลบดา 1 สว่ น 3) อินทรยี วัตถุ เชน่ แกลบ ชานออ้ ย เปลอื กถ่วั ลสิ ง 3 สว่ น 4) ราละเอยี ด 1 ส่วน วิธีทา นาน้าสกัดชีวภาพ 1 ส่วน + น้าตาลทราย 1 ส่วน + น้า 100 ส่วน คนจนละลายเข้า กันดีกะให้พอดีส่วนผสมปุ๋ยกับหมักเทราด แล้วเอามือกาดู พอหมาด ๆ อย่าให้เปียก กระจายหนา ประมาณ 10 ซม. แล้วเอาผ้ายางหรือกระสอบปิดประมาณ 7 วัน สังเกตดูจะมีเช้ือราสีขาวเกาะอยู่ เป็นกลุ่ม ๆ แล้วนาใส่กระสอบปุย๋ ไม่ตอ้ งมัดปากถุง อย่าให้ถกู แดด นาไปใชไ้ ด้

การทาปยุ๋ หมกั ชีวภาพ ศูนยเ์ ครอื ข่ายปราชญช์ าวบ้านตาบลหนองสงู เหนือ สถานทีต่ ง้ั เลขที่ 73 ม.5 ตาบลหนองสูงเหนือ อาเภอหนองสูง จงั หวดั มกุ ดาหาร สว่ นผสม 1) แกลบเผา 5 กระสอบ/ปบ๊ี 2) ปุย๋ คอก 5 กระสอบ/ป๊บี 3) ราออ่ น 1 กระสอบ/ปบ๊ี 4) ดินกอไผ่ 1 กระสอบ/ปี๊บ 5) นา้ หมกั ชีวภาพ 1 ลติ ร 6) กากนา้ ตาล 0.5 ลิตร 7) นา้ สะอาด 8 ปีบ๊ วิธีทา 1) นาเอาแกลบเผา ปยุ๋ คอก และดนิ กอไผ่ ผสมคลุกเคล้าเขา้ ดว้ ยกนั 2) ใช้น้าหมกั ชวี ภาพผสมกากน้าตาล ผสมนา้ รดกองปุ๋ยหมัก คลกุ ใหเ้ ขา้ กันอย่างดี 3) ใช้มือกาดู หากกาแล้วแบมือออกไม่เป็นก้อน ให้เติมน้าอีก หากกาแล้วมีน้าไหล ออกตามงา่ มมือให้เตมิ แกลบหรือปุย๋ คอกหรือราอ่อน หากกาแล้วแบมอื ออกเปน็ ก้อน ทิ้งลงพ้ืนแตก กระจายแสดงวา่ พอดี 4) ใส่ถุงปุ๋ย หรือทาเปน็ คอกใช้ กระสอบปา่ นคลุม เกบ็ ไว้มนที่ร่ม 5) วันที่ 2 ลองเอามอื คลาดู หากร้อนวาบ แสดงวา่ กาลังเปน็ ปุ๋ย 6) วันที่ 10 เอามือคลาดูไม่ร้อน สังเกตเห็นเป็นเส้นใยสีขาวกระจายเต็ม มีกล่ินหอม คลา้ ยเห็ดแสดงวา่ ใช้ได้

ปุ๋ยอนิ ทรยี ก์ บั พลงั ชมุ ชน ศนู ย์เรียนรเู้ กษตรกรรมแบบย่งั ยืน (ศนู ย์ปราชญช์ าวบา้ น) บ้านหนองบัวคาแสนใต้ ” เลขท่ี 66/2 หมู่ 4 ตาบลดา่ นชา้ ง อาเภอนากลาง จงั หวัดหนองบัวลาภู วสั ดุอปุ กรณ์ - วสั ดุ ไดแ้ ก่ มลู สตั ว์ แกลบดิบ แกลบดา น้าหมกั ชีวภาพ ฯลฯ - อปุ กรณ์ ได้แก่ จอบ พลวั่ บัวรดนา้ ฯลฯ วธิ ีทา/ขน้ั ตอน - บรรยายให้ทราบถึงคุณสมบัติของวัตถุดิบท่ีนามาผลิตปุ๋ย และการผลิตด้วยระบบ กลุม่ (ชุมชน) - สาธิต ขนั้ ตอนและเหตผุ ลในการผลติ ปุ๋ยแต่ละขัน้ ตอนและการนาไปใช้ - ทดลองปฏิบตั ิ การเตรียมวัสดุ การผสมปุย๋ การหมัก/บ่ม วธิ ใี ช้ - ป๋ยุ ท่ีผา่ นการหมกั แล้ว 15 วนั - 3 เดือน สามารถนาไปใช้ได้ - ปยุ๋ ทผ่ี า่ นการหมกั แล้ว ใชไ้ ดท้ งั้ การอดั เมด็ และปยุ๋ ฝ่นุ ประโยชน์ - ทาให้ผู้เข้าอบรมเกดิ ทกั ษะในการผลิตปยุ๋ อนิ ทรีย์ อินทรยี ์ - ทาใหผ้ ู้เขา้ รับการอบรมมีความมั่นใจในการใชป้ ุ๋ยอินทรีย์ - ทาให้ผเู้ ขา้ รับการอบรมเห็นความสาคัญของการพ่ีงพาซ่ึงกันและกันในการผลิตปุ๋ย

การทาปุย๋ จลุ ินทรียช์ วี ภาพ ศูนยฝ์ ึกอบรมเกษตรผสมผสานบา้ นโนนรังบรู พา ตงั้ อยเู่ ลขท่ี 138 บ้านโนนรงั หมู่ท่ี 6 ตาบลตลาดไทร อาเภอชุมพวง จังหวดั นครราชสีมา ปุ๋ยจุลินทรีย์ชีวภาพ เป็นทางเลือกหน่ึงสาหรับการลดค่าใช้จ่ายในต้นทุนการผลิตทาง การเกษตรท่ีเกษตรทาเองได้ไม่ยาก แต่ที่สาคัญคือปุ๋ยจุลินทรีย์ชีวภาพนี้ช่วยปรับสภาพดิน จาก ลักษณะแกน่ แน่น แข็ง ระบายน้าไม่ดี ทาให้น้าตอ้ งไหลผา่ นไปบนหนา้ ดนิ กลายมาเปน็ ลกั ษณะดินที่ จับกันเป็นก้อนเล็ก ๆ ร่วนซุย มีสภาพอุ้มน้าได้ดี นอกจากน้ียังมีประโยชน์อ่ืน ๆ อีกหลายด้าน เช่น ช่วยทาลายหญ้าโดยไม่เป็นอันตรายต่อคุณภาพชีวิต ช่วยย่อยสลายวัชพืชและฟางข้าวให้เป็นปุ๋ย ธรรมชาติ ฉดี พน่ ชว่ ยปอ้ งกันเพล้ียระบาด และโรค แมลงศัตรพู ชื วัสดอุ ุปกรณ์ ในการทาปุ๋ยจุลินทรีย์ชีวภาพชนิดน้าหมัก ประกอบด้วย เศษอาหารหรือเศษพืชผัก กากน้าตาล น้า และถงั หมกั มีฝาปดิ วิธที า ใช้กากน้าตาล 1 ส่วน ผสมกับน้า 5 - 10 ส่วน โดยพิจารณาตามความเหมาะสม เพราะถ้าเป็นเศษพืชผักใช้น้ามากก็ไม่เป็นไร แต่ถ้าเป็นเศษอาหารหากใช้น้ามากจะส่งกล่ินเหม็น คนให้เข้ากันในถังหมัก แล้วใส่เศษอาหารหรือเศษพืชผัก 3 ส่วน ลงไปและปิดฝา ตั้งในท่ีร่มใช้ เวลานาน 3 เดือน จะได้ปุ๋ยน้าหมักชีวภาพ ที่เรียกว่า “หัวเชื้อ” เพราะมีความเข้มข้นสูง และมีจุลิริ นทรีย์จานวนมาก วธิ ีขยายหัวเชอ้ื ให้ใช้อัตราส่วนผสม คือ หัวเชื้อ 1 ส่วน กากน้าตาล 1 ส่วน และน้า 10 ส่วน คนให้ เขา้ กนั ในถังหมกั แลว้ ผิดฝา หมักไว้ 15 วนั กน็ ามาใช้เป็นป๋ยุ นา้ หมกั ชวี ภาพได้ วิธใี ช้ประโยชน์ ไม่ควรนาไปใช้รด หรือฉีดพ่นพืชผักโดยตรง มิฉะนั้นพืชผักจะแพ้ความเข้มข้นและจะ เฉาตาย ต้องนาป๋ยุ น้าหมักชวี ภาพไปผสมกับน้าอกี จานวนหนงึ่ ก่อน ซงึ่ ข้นึ อยู่กับวัตถุประสงคท์ ใี่ ช้

ภาคใต้ ศูนย์เรียนรู้เศรษฐกิจพอเพียงเพื่อชมุ ชนคนอยกู่ ับปา่ เลขท่ี 132 หมู่ท่ี 6 หมูบ่ า้ นตน้ นา้ -หลกั เหลก็ ตาบลปากทรง อาเภอพะโตะ๊ จังหวัดชุมพร ปุ๋ยหมักชวี ภาพ ปุ๋ยหมักชีวภาพ คือ ปุ๋ยอินทรีย์หรือปุ๋ยธรรมชาติหน่ึง ท่ีมีประโยชน์ในการปรับปรุง บารงุ ดิน สามารถผลิตไดม้ ากใช้เวลานอ้ ย สว่ นผสม 1. เศษอาหาร 100 กิโลกรมั 2. แกลบ 1 ตัน(แกลบข้าว, แกลบกาแฟ) 3. ราละเอยี ด 100 กิโลกรมั 4. EM ขยาย 100 ลิตร 5. กากนา้ ตาล 100 ลิตร 6. มลู สัตว์ 100 กโิ ลกรมั วธิ ีทา 1. ผสมเศษอาหารเข้ากับแกลบคลุกให้ทว่ั 2. นาราละเอยี ด+กากนาตาล+มลู สัตว์ และ EM คลุกใหท้ ่วั ความชน้ื 50% คือ กาบีบ แน่น หากมีนา้ ไหลระหวา่ งนิ้วมือแสดงว่าชน้ื มาก ให้เพ่มิ สว่ นผสม แบมือเป็นก้อนหลวมๆ ทิ้งลงแตก ถอื วา่ พอดี หากไมเ่ ป็นกอ้ นตอ้ งเพ่มิ น้าอกี ผสมในอตั ราส่วนเดิม 3. นาราละเอยี ดเข้าผสมหากมีความชื้นมาก วธิ หี มัก นาส่วนผสมมากองบนพื้นคอนกรีต หรือพื้นดินแข็ง สูงประมาณ 1 คืบ คลุมด้วย กระสอบปา่ นหรอื สเลน็ จะมคี วามร้อน กลับกองเสมอทุกวนั จนกระทง้ั แห้งและเยน็ นาไปใช้ได้ วธิ ีใช้ 1. อตั ราส่วนระหว่างดนิ กบั ปยุ๋ หมกั 1:3 คลุกเคลา้ ใหเ้ ขา้ กัน 2. สามารถนาไปรองพืน้ กน้ หลุมหรือใสก่ ระถางสาหรับปลกู พชื

ศนู ย์กสกิ รรมธรรมชาตวิ ัดปา่ ยาง วัดปา่ ยาง หมู่ 4 ตาบลท่างิ้ว อาเภอเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช ปุ๋ยหมกั แห้งชีวภาพ ปุ๋ยหมักแห้งชีวภาพ เป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ผลิตได้จากิโลกรัมารนามูลสัตว์ชนิดต่างๆ นามา ผสมคลุกเคล้ากับขี้แกลบหรือกากอ้อยและราละเอียด แล้วใช้กากน้าตาลและหัวเช้ือจุลินทรีย์เป็น ตวั เรง่ ปฏกิ ิรยิ าการยอ่ ยสลายให้เป็นปุ๋ยอนิ ทรียท์ ่ีมอี นภุ าคเล็กลงเหมาะต่อการใชป้ ระโยชน์จากพชื ส่วนประกอบ 1) มลู สตั ว์แหง้ 400 กิโลกรมั 2) ขเ้ี ถา้ แกลบหรอื กากออ้ ย 100 กิโลกรมั 3) ราละเอยี ด 30 กโิ ลกรมั 4) กากน้าตาล 1 กโิ ลกรมั 5) หัวเช้อื จลุ นิ ทรีย์ 5 ลิตร 6) นา้ สะอาด 200 ลติ ร วธิ ที าป๋ยุ หมกั แห้งชวี ภาพ 1) ผสมมูลสตั ว์ ข้เี ถา้ แกลบหรือกากอ้อย และราละเอียดให้เข้ากนั 2) ผสมกากน้าตาล น้าสะอาด และหัวเช้ือจุลินทรีย์ และนามาคลุกเคล้าให้เข้ากับ สว่ นผสมข้อ 1 จะไดส้ ่วนผสมทีม่ คี วามชน้ื ประมาณ 40% ซึง่ สามารถกาเป็นกอ้ นได้ 3) กองส่วนผสมในที่ร่มแล้วเกลี่ยกองสูงประมาณ 30 เซนติเมตร ใช้กระสอบป่านชุม น้าคลุมไว้ 3-7 วัน โดยรดน้าให้กระสอบป่านช้ืออยู่เสมอ จนกองปุ๋ยหมักไม่เกิดความร้อน ไม่มีกล่ิน เหม็นฉุน แต่ได้กล่ินของเชื้อเห็ดราและมีเส้นใยของเชื้อราสีขาวกระจายตัวอยู่ท่ังกองปุ๋ยหมัก ขณะเดยี วกนั เศษวสั ดจุ ะมลี กั ษณะอ่อนนุ่มและมีสีนา้ ตาลเขม้ ข้นถึงสีดา

การผลิตปยุ๋ อนิ ทรยี จ์ ากดินป่า การทาหัวเชอ้ื จลุ นิ ทรีย์จากดนิ ป่า ส่วนประกอบ 1) ดนิ ในปา่ ท่ีอุดมสมบูรณ์ 2) ใบไผ่ 1 ปิ๊บ 3) ราละเอียด 3 กิโลกรมั 4) แกลบดบิ 1 ปปิ๊ 5) น้าสะอาดประมาณ 10 ลิตร (กรณีน้าประปาให้ทิ้งไว้ 24 ชม. กอ่ นใช)้ 6) อ่างลองปนู 1 ใบ วธิ ีทา นาแกลบดิบ ใบไผ่และดินในปา่ ท่อี ดุ มสมบรู ณม์ าคลกุ เคล้าให้เข้ากัน ทาการพรมน้าให้ ชุมใส่ไว้ในอ่างลองปูน จากน้ันใส่ราละเอียดแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากันอีกรอบหนึ่ง ใช้แสลนปิดในทุก 24 ชั่วโมง ให้มากลับกองเพื่อระบายความร้อน เมื่อผ่านไป 15 วัน จะมีกลิ่นหอมคล้ายเห็นโคน หลังจากน้ีสามารถนาหัวเช้ือแบบแห้งไปบรรจุใส่ถุงไนล่อนเตรียมนาไปขยายเป็นหัวเช้ือจุลินทรีย์ แบบนา้ ต่อไป การทาหวั เชอื้ จลุ ินทรียจ์ ากดินป่าชนิดนา้ สว่ นประกอบ 1) ถงั พลาสตกิ 200 ลติ ร (มีฝาปิด) 1 ลกู 2) ถุงไนลอ่ น กวา้ ง 8 นิว้ ยาว 12 น้วิ 1 ใบ 3) นา้ สะอาด 175 ลิตร 4) กากน้าตาล 15 ลติ ร วธิ ีทา นาน้าสะอาดใส่ถัง 175 ลิตร ใส่กากน้าตาล 15 ลิตรผสมกับน้าในถัง คนให้น้าสะอาด และกากน้าตาลเข้ากัน นาถุงไนล่อนท่ีบรรจุเช้ือจุลินทรีย์จากดินป่าคนไปมากับน้าในถัง จากน้ันนา ถงุ บรรจุ

หวั เชอื้ จุลนิ ทรยี ห์ มักแชร่ วมกับน้าในถัง เติมนา้ สะอาดเพิ่มให้เต็มถึง ปิดฝาให้สนิทเปิดระบายอากาศ ทกุ 24 ช่ัวโมง ทาการกลับถุงไนล่อน เมื่อครบ 15 วันเช้ือราสีขาวจะขึ้น น้ามีรสเปร้ียวอมหวาน หัว เช้ือจุลินทรยี ์จากดนิ ป่าแบบสามารถนาไปใช้งานได้ สตู รหัวดนิ ระเบดิ วัสดทุ ใ่ี ช้ - ดนิ ทีท่ อี่ ดุ มสมบูรณป์ ราศจากสารเคมี 1 กิโลกรมั - ราละเอียด 1 กโิ ลกรมั - กากนา้ ตาลหรอื นา้ ตาลทรายแดง 1 ชอ้ นโต๊ะ - ผ้าฝ้าย 1 ผนื - เชอื ก 1 เสน้ วธิ ที า นาดินสมบูรณ์ผ่ึงลมในท่ีร่มให้แห้งบดให้ละเอียดนามาผสมกับราข้าวคลุกเคล้าให้เข้า กัน นาการกน้าตาลหรือน้าตาลทรายแดงละลายน้าพอประมาณ รดน้าพอหมาดๆ คลุกเคล้า ส่วนผสมให้เข้ากัน แล้วนาส่วนผสมท้ังหมดห่อด้วยผ้าฝ้าย นาไปแขวนในที่ร่มพุ่มไม้หรือกอไผ่ เมื่อ ครบ 7 วัน จะมเี ส้นใยสขี าวขน้ึ ปกคลุมทงั้ ห่อ สามารถนาเช้ือจุลินทรีย์ที่เราผลิตได้เองใช้แทนหัวเช้ือ ในการผลิตนา้ หมักชวี ภาพหรอื ปยุ๋ อนิ ทรยี ์ตอ่ ไป นา้ หมักจุลนิ ทรียช์ ีวภาพ สูตร 1 - หนอ่ กล้วย+หน่อไม้+ผกั บุ้ง 3 กิโลกรัม - นา้ ตาลทรายแดงหรอื กากนา้ ตาล 3 กิโลกรัม - นา้ สะอาดหรอื น้ามะพร้าว 10 ลติ ร สูตร 2 - ผลไม้ เช่น กลว้ ย มะละกอ ฟกั ทอง สับปะรด 3 กิโลกรัม - น้าตาลทรายแดงหรอื กากนา้ ตาล 3 กโิ ลกรัม - นา้ สะอาดหรือนา้ มะพรา้ ว 10 ลิตร วธิ ีทา 1) นาวสั ดุหมกั มาสับเป็นชิ้นเล็กๆ พอประมาณ 2) นาส่วนผสมลงถงั หมักคลกุ เคล้ากบั กากน้าตาลหรอื น้าตาลทรายแดง 3) เตมิ นา้ สะอาดหรอื นา้ มะพรา้ วลงในถังหมกั 4) ใช้ไม้คนสว่ นผสมทง้ั หมดให้เข้ากันปดิ ฝาถังหมกั หมกั ไว้ 90 วัน

ประโยชน์ สูตร 1 ปรับโครงสร้างสภาพดิน เป็นอาหารของสิ่งมีชีวิตในดิน อีกทั้งยังช่วยเร่งการ เจริญเติบโตของพืช สตู ร 2 เปน็ สูตรเรง่ เปดิ ตาดอกและบารงุ ผลผลิตใหส้ มบรู ณ์ การนาไปใช้ 1) นา้ หมกั จลุ ินทรีย์ชีวภาพ 2 - 3 ช้อนโต๊ะ ผสมน้า 20 ลิตร รด - ราด พื้นดินบริเวณ ปลูกพืชให้ทัว่ ทกุ 7 - 15 วัน 2) นา้ หมกั จลุ ินทรีย์ชีวภาพ 1 - 2 ช้อนโต๊ะ ผสมนา้ 20 ลติ ร ฉดี พ่นใหท้ วั่ ตน้ พืช 3) กรณีใช้น้าระบบสปริงเกอร์ในไร่นา หรือให้น้าระบบท่อ ผสมน้าหมักจุลินทรีย์ใน อัตรา 1 สว่ น ตอ่ น้า 100 ส่วน ทุก 7 - 15 วัน ช่วยปรับสภาพดิน บารุงต้นพืช สร้างภูมิคุ้มกันให้แก่ ผลผลิตในไร่นา ข้อควรระวัง กรณีท่ีพืชแตกใบอ่อนใหม่ๆ ให้ใช้แบบจางไม่ควรฉีดพ่นช่วงแดดกาลังแรง และควรให้ ความชื้นอย่างสมา่ เสมอ

ศนู ยป์ ราชญ์ชาวบ้านปิยามุมัง ตั้งอยเู่ ลขที่ 111/1 หมู่ 3 บ้านปยิ ามุมงั ตาบลปิยามุมัง อาเภอยะหร่ิง จังหวดั ปัตตานี ปุ๋ยหมกั จุลินทรยี ์ ส่วนผสม 1) มลู สตั ว์ (ทกุ ชนดิ ) 1 สว่ น 2) แกลบสด 1 สว่ น 3) รา 1 ส่วน 4) เปลอื กมนั ½ ส่วน 5) นา้ หมกั ชวี ภาพ 3 ช้อนโต๊ะ 6) กากนา้ ตาล 3 ชอ้ นโตะ๊ 7) นา้ 10 ลติ ร วิธที า 1) นาราหรอื เปลอื กมนั มาคลุกเคลา้ มลู สตั ว์ 2) ผสมนา้ สกัดชวี ภาพ กากนา้ ตาลและน้า 10 ลติ ร 3) จ่มุ แกลบในน้าสกัดชีวภาพทเ่ี ตรียมไวแ้ ลว้ สลดั ออกพอหมาด 4) นามาคลกุ กบั ราและมลู สตั ว์ 5) ใสก่ ระสอบป่านแลว้ เกบ็ ไว้ 5 วัน อย่างถกู ความรอ้ นหรือชืน้ มาก หลงั จากน้ันก็ สามารถนาไปใช้ไดเ้ ลย วธิ ีใช้ 1) ใชร้ องก้นหลุมเพอื่ ปลกู พชื ผัก ไม้ผล ไมย้ นื ตน้ ไม้ดอกและไมป้ ระดบั 2) ใชผ้ สมดนิ เตรยี มแปลงผกั ใชห้ ญา้ แหง้ หรอื ฟางคลุมแปลงผกั คลมุ โคนต้นไม้ทกุ ชนดิ 3) ใช้ในการทานาช่วยให้ผลผลติ งอกงาม และยงั สามารถนาไปเปน็ หัวเช้อื ปุ๋ยหมกั จลุ ินทรีย์

ศนู ย์กสิกรรมธรรมชาติบา้ นทาเนยี บ/ บ้านน้าราด หมู่ 4 บ้านน้าราด ตาบลบา้ นทาเนียบ อาเภอคีรีรฐั นิคม จงั หวดั สรุ าษฎร์ธานี ปุ๋ยอนิ ทรีย์ชีวภาพ วัสดุอปุ กรณ์ 1) โรงเรอื น 2) จอบ 3) กระสอบปานหรือ แสรมกันแสง 4) แกลบขา้ ว หรอื แกลบกาแฟ 1 กระสอบ 5) มลู สัตว์ 1 กระสอบ 6) ราละเอยี ด 1 กระสอบ 7) กากนา้ ตาล 40 ซซี ี 8) จุลนิ ทรยี ์ 40 ซีซี 9) น้า 10 ลติ ร วธิ ีทา/ขั้นตอน 1) เอาแกลบ + มูลสตั ว์ + ราละเอียด คลุกเคล้าใหเ้ ข้ากัน 2) เอากากน้าตาลผสมกับน้าที่เตรียมไว้ คนให้เข้ากันทิ้งไว้ประมาณ 5 - 10 นาที แลว้ เติมจลุ นิ ทรยี ์ลงไป 3) เอาน้าจุลินทรยี ์ฉีดพ่นลงไปท่ีกองป๋ยุ แล้วคลุกเคล้าให้เขา้ กนั 4) คลุมดว้ ยกระสอบปานหรือแสรม 5) ตอ้ งกลับกองทกุ ทกุ วัน จนครบ 7 วนั กน็ าไปใช้ได้เลย วธิ ใี ช้ 1) ปุ๋ยอินทรยี ์ท่ผี สมด้วยมูลสตั วป์ ระเภท กนิ อาหาร เช่น ไก่/หมู ให้ใช้กบั ไม้ผล 2) ปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพที่ผสมจากมูลสัตว์ประเภทกินหญ้า เช่น โค/กระบือ ให้ใช้กับ ยางพารา ไม้ดอก ไมป้ ระดับ ประโยชน์ 1) สามารถทดแทนปยุ๋ เคมี 2) เพมิ่ สารอาหารในตน้ 3) ปรบั สภาพดนิ

ศนู ย์กสกิ รรมธรรมชาตเิ พลนิ อยู่บ้านเลขที่ 69 หมู่ 8 ตาบลสะพลี อาเภอปะทิว จังหวัดชมุ พร การทาปยุ๋ อนิ ทรีย์ชวี ภาพ การทาปุ๋ยอนิ ทรีย์ชีวภาพ ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยชีวภาพและอีกหลายๆชื่อมีการให้คาจากัดความในทาง วชิ าการ ทคี่ ่อนข้างหลากหลาย ในท่ีนี้ “ปุ๋ยอนิ ทรีย์ชีวภาพ” หมายถึงสารธรรมชาตทิ ไ่ี ด้จากิโลกรัม ระบวนการ หมันบ่มวัตถุดิบจากธรรมชาติต่างๆ ท้ังพืชและสัตว์จนสลายตัวสมบูรณ์เป็นฮิวมัส วิตามิน ฮอร์โมน และสารธรรมชาติต่างๆ (ดินป่า) ซึ่งเป็นทั้งอาหารของดิน (ส่ิงมีชีวิตในดิน) ตัวเรง่ การทางาน (catalyze) ของสิ่งมีชีวติ เลก็ ๆ ท่ีอาศัยอยู่ในดิน และอาศัยอยู่ปลายรากของพืช (แบคทีเรียแอคติโนมัยซิสและเช้ือรา ฯลฯ) ท่ีสามารถสร้างธาตุอาหารกว่า 93 ชนิดให้แก่พืช ภาย ใต้หลักิโลกรัมารกสิกรรมธรรมชาติท่ีว่า “เลี้ยงดิน เพ่ือให้ดินเล้ียงพืช” (Feed the soil and let the soil feed the plant) การให้ความสาคัญของดินดว้ ยการเคารพบชู าดินเหมอื น “แม่” ภูมิปัญญาด้ังเดมิ ในการดแู ลรกั ษาดินท่ีเรียกว่า “พระแมธ่ รณี” สังคมไทยได้พัฒนาการผลิตอาหาร ให้แก่ดิน หรือปัจจุบันเรียกว่า “ปุ๋ย\"”ไว้หลายรูปแบบ ด้วยเทคโนโลยีที่ลึกซ่ึงแนบแน่นกับ ธรรมชาติ มลู นธิ ิกสิกรรมธรรมชาติ พยายามรวบรวมข้อมูลประสบการณจ์ ากิโลกรัมารปฏิบัติอย่าง จริงจังภายในศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้อง จังหวัดชลบุรี และเครือข่ายที่ร่วมแลกเปลี่ยน ประสบการณ์ ในภมู ภิ าคต่างๆ อาทิเชน่ ศนู ยเ์ รียนรูช้ ุมชนกลุ่มปุ๋ยชวี ภาพ อาเภอท่าใหม่ จังหวัด จันทบุรี, งานวิชาการเกษตร ศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบน อันเนื่องมาจากพระราชดาริ จังหวัดจันทบุร,ี ศูนย์กสิกรรมสมุนไพร ไทวงจันทร์ จังหวัดระยอง, ชมรมกสิกรรมธรรมชาติชุมพร คาบาน่า จังหวัดชุมพร และโครงการส่งเสริมกสิกรรมไร้สารพิษวังน้าเขียว อันเนื่องมาจาก พระราชดาริ จังหวดั นครราชสีมา ฯลฯ สูตรปยุ๋ อินทรยี ์ชวี ภาพชนดิ ตา่ ง ๆ ได้จากประสบการณ์ของเกษตรกร และนักวิชาการเครือข่ายต่าง ๆ ที่พัฒนามาจนได้ ปุ๋ยอนิ ทรียช์ วี ภาพทมี่ ีคณุ ภาพให้คุณคา่ ทางธาตุอาหารโดยตรงแก่พืช และกระตุ้นให้จุลินทรีย์ในดิน สร้างอาหารกว่า 93 ชนิดที่พืชต้องการ ทดแทนปุ๋ยเคมี ซ่ึงมีธาตุอาหารเพียง 3 ชนิด (NPK) และได้คุณภาพของผลผลิตที่สูงกว่า ได้รสชาติที่ดีกว่า และต้นทุนที่ต่ากว่าการใช้ปุ๋ยเคมี โดยใน ปัจจุบัน พบว่ามสี ูตร การผลิตปุ๋ยอินทรยี ช์ วี ภาพมากิโลกรมั ว่า 100 สูตร ซ่ึงมีการพัฒนาการผลิตมา ช้านานแตใ่ ช้อย่ใู นวงจากัด ไม่แพร่หลายเหมอื นกบั ปุย๋ เคมี

ประโยชนข์ องปุ๋ยอินทรีย์ชวี ภาพ 1. เปน็ อาหารของส่งิ มชี วี ิตในดิน เช่น แบคทเี รีย เชอื้ รา และแอคตโิ นมยั ซิส 2. ให้ธาตอุ าหารและกระตุน้ ให้จลุ นิ ทรยี ์สร้างอาหารกวา่ 93 ชนิดแกพ่ ชื 3. ช่วยปรับปรงุ คณุ สมบัติ และโครงสร้างดนิ ให้ดีขน้ึ 4. ชว่ ยดดู ซับ หรอื ดูดยึดธาตอุ าหารไวใ้ หแ้ ก่พืช 5. ช่วยปรับค่าความเป็นกรด - ด่าง (pH) ของดินให้อยู่ในระดับท่ีเหมาะสมแก่การ เจรญิ เติบโตของ พืช 6. ชว่ ยกาจดั และตอ่ ตา้ นเชือ้ จลุ นิ ทรียท์ ี่ก่อโรคต่างๆ 7. ทาใหพ้ ืชสามารถสร้างพิษได้เอง สามารถตา้ นทานโรคและแมลงได้ดี ปุย๋ หมักแห้งอนิ ทรยี ์ชวี ภาพ (ชนดิ ผง) เป็นปุ๋ยที่ได้จากิโลกรัมารนามูลสัตว์ชนิดต่างๆ มาผสมคลุกเคล้ากับข้ีเถ้าแกลง กาก อ้อย ราข้าว และเศษซากพืชตา่ งๆ โดยใช้น้าตาล และหัวเชื้อจุลินทรีย์เข้มข้นเป็นตัวเร่งปฏิกิริยา การย่อยสลาย เม่ือหมักและย่อยสลายจนสมบูรณ์แล้ว จะได้ปุ๋ยหมักแห้งอินทรีย์ชีวภาพซึ่ง สว่ นผสมต่างๆสามารถดัดแปลงได้ ตามวสั ดุที่มีอยใู่ นทอ้ งถ่นิ น้นั ๆ สตู รมลู สัตว์ ส่วนประกอบ 1. มลู สตั ว์ 2. แกลบ เศษใบไม้ หรอื ซงั ขา้ วโพด 3. ขี้เถา้ แกลบ 4. ราออ่ น 5. นา้ สะอาด (ถา้ วัตถุดิบแห้งมาก ก็สามารถเพิ่มปริมาณขนึ้ ได้ 6. หวั เชอื้ จลุ นิ ทรยี ์เขม้ ขน้ วิธที า 1. นามูลสัตว์ แกลบ ข้ีเถ้าแกลบ และราอ่อนมาผสมคลุกเคล้าให้เข้าเป็นเน้ือ เดียวกนั 2. ผสมนา้ กบั หวั เชอ้ื จลุ นิ ทรยี ์เข้มขน้ ใหเ้ ขา้ กนั รดลงบนกองวัสดแุ ละทาการผสมให้ เขา้ กนั จนมคี วามช้ืนประมาณ 35 % (โดยทดลองกาดู) จะสามารถเกาะกันเป็นก้อนได้แต่ไม่เหนียว และเมอ่ื ปลอ่ ยทงิ้ ลงพ้นื จากความสูงประมาณ 1 เมตร กอ้ นปุย๋ จะแตกแต่ยงั มรี อยน้ิวมอื เหลืออยู่