หนังสือการศึกษาคุณภาพสูง

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก 99 “วิิสััยทัศั น์์ของหลัักสููตรคืือ... พัั ฒนาเยาวชนออสเตรเลีียให้้มีี ทักั ษะ ความรู้้� ความเข้้าใจ และความสามารถในการอยู่่ร� ่่วมกันั และก้้าวหน้้าในสัังคม รวมทั้้�งมีีความสามารถ ในการแข่่งขัันในโลกแห่่งโลกาภิวิ ัตั น์์ ประสบความสำ�ำ เร็จ็ ในหน้้าที่�ก่ ารงานในอนาคต ที่ต�่ ้้องใช้้ข้้อมููลที่ซ�่ ัับซ้้อน หลัักสูตู รดัังกล่่าว จะต้อ้ งเข้้าถึงึ เยาวชนออสเตรเลีียทุุกคน ไม่่ว่่าจะอยู่่ใ� นครอบครััวที่่�มีีเศรษฐฐานะใด หรือื อยู่่�ในโรงเรียี นใด... เป็น็ วิิสััยทััศน์ท์ ี่่�เน้้น ความเท่่าเทียี ม (Equity) อย่่างชััดเจน”

100 การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก เอกสารหลกั สตู รอยบู่ นออนไลน์ และมกี ารพฒั นา National Digital Resource เช่ือมกับหลักสตู ร ข้้อมูลู และการสื่่�อสารสาธารณะ มกี ารจดั ต้ัง ACARA (The Australian Curriculum, Assessment, and Reporting Authority) โดยรฐั สภาของประเทศ ในปี 2008 หน่วยงาน น้ี มีสภารฐั มนตรีศึกษาธกิ ารของทุกรฐั ทำ�หนา้ ที่ก�ำ หนดนโยบาย ACARA ท�ำ หนา้ ทตี่ ดิ ตามตรวจสอบผลสมั ฤทธขิ์ องระบบโรงเรยี น โดยจดั National Assessment of Literacy and Numeracy ต่อนักเรยี นเกรด 3, 5, 7, 9 นอกจากน้ันยังมีการส่มุ สอบนกั เรียนในบางวชิ า เช่น วิทยาศาสตร์ หน้าท่ี พลเมือง ความสามารถด้านไอซีที เป็นต้น ACARA ทำ�หน้าที่เช่ือมโยง ออสเตรเลยี กบั การทดสอบนานาชาติ เช่น PISA, IEA อีกมาตรการหน่ึงคือ สร้างความโปร่งใสของผลสัมฤทธิ์ของแต่ละ โรงเรยี น (ทัง้ ประเทศมกี ว่า 10,000 โรงเรยี น) ตอ่ สาธารณชน โดยจดั ต้งั เว็บไซต์ MySchool1 เปิดเผยข้อมูลของแต่ละโรงเรียนต่อพ่อแม่ ครู และ ประชาชนทกุ คน 1

การศึกษาคุณภาพสงู ระดับโลก 101 Australian Institute for Teaching and School Leadership จัดต้ังในปี 20102 ทำ�หน้าท่ีส่งเสริมความเป็นเลิศของอาชีพครู และภาวะผู้นำ�ทางการศึกษา โดยดำ�เนินการ • พฒั นามาตรฐานวชิ าชพี ครูท่ี มีมาตรฐานสูง • ด�ำเนินการให้การรับรอง (Accreditation) หรือให้ใบประกอบ วิิชาชีีพครูู ตามมาตรฐานที่ก�่ ำำ�หนด • ด�ำเนนิ การรบั รองหลกั สตู รการผลิตครูระดับชาติ • ส่งเสรมิ การพัฒนาวิชาชีพครูประจ�ำการ • เชอื่ มโยงกับการวิจยั และพัฒนาระดับนานาชาติ • ท�ำงานร่วมกับภาคี เช่น สหภาพครู ธุรกิจ กลุ่มโรงเรียน และ ACARA 2

102 การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก ความท้้าทายด้้านการศึึกษาของออสเตรเลีีย เนอ่ื งจากหนังสอื เล่มนีต้ ีพมิ พ์ปี 2012 ข้อมูลของการปฏริ ูปอยา่ งดี ก็นา่ จะถงึ ปี 2011 โดยท่ใี นทางปฏิบัตกิ ารปฏิรูปเริ่มปี 2010 จงึ เร็วเกนิ ไป ทจ่ี ะประเมนิ ผลการปฏริ ูป ในเชงิ หลกั การ ความท้าทายหลกั ๆ มี 3 ประการ คือ 1. โรงเรียนในออสเตรเลียมีความแตกต่างหลากหลายมาก การประยกุ ตห์ ลกั การท่ี กลา่ วข้างตน้ จงึ ตอ้ งค�ำ นงึ ถงึ รายละเอยี ด ทีซ่ บั ซ้อน 2. การเนน้ ชว่ ยเหลือโรงเรยี นที่ออ่ นแอเป็นพิเศษ 3. การเปล่ียนหลักสูตรผลิตครู และการพัฒนาครูประจำ�การ ให้ท�ำ งานสนองหลกั สูตรใหม่อยา่ งได้ผลดี

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 103 ข้้อเรีียนรู้้�ต่่อวงการศึึกษาไทย น่คี ือการตีความของผมเอง ไม่ไดร้ ะบุในหนงั สือแต่อยา่ งใด แม้วา่ คุณภาพการศกึ ษาของออสเตรเลียตามผลการทดสอบระดบั นานาชาติจะสงู อยู่แล้ว ออสเตรเลยี ก็ยงั มุ่งมั่นยกระดับเพื่อสร้างคณุ ภาพ พลเมืองให้แข่งขันได้ โดยมีจุดเน้นสำ�คัญที่สุดคือ คาดหวังผลลัพธ์ การเรียนรู้ในระดับสูงสำ�หรับนักเรียนทุกคน ซึ่งเป็นการเน้นความ เทา่ เทยี ม (Equity) ในการศกึ ษานนั่ เอง ผมเรยี กวา่ เปน็ นโยบาย High Expectation for All เป็นประเด็นท้าทายในการปฏิรูปเชิงโครงสร้างของ ระบบการศกึ ษาไทย ซ่ึงเราเพง่ิ มี กสศ.3 ซึง่ ไดร้ ับการจัดตง้ั ในปี พ.ศ. 2561 ทำ�หน้าทนี่ ้ี ผู้เขยี น (Vivien Stewart) บอกวา่ ในออสเตรเลยี หาง (การประเมนิ ) ไม่กระดิกหมา (ระบบการศึกษา) เป็นตัวอย่างท่ีดี แต่เขาไม่ได้อธิบาย รายละเอยี ดวา่ ท�ำ ไมจงึ เปน็ เชน่ นน้ั ผมจงึ ขอเดาจากการอา่ นระหวา่ งบรรทดั วา่ เขาเนน้ ใชร้ ะบบประเมนิ (รบั ผดิ ชอบโดย ACARA) เพอ่ื Feedback ระบบ ไม่ใช่เพื่อเน้นบอกเป็นรายโรงเรียนว่าโรงเรียนไหนดีไม่ดี คือเน้นเป็น Formative Assessment มากกวา่ เป็น Summative Evaluation 3 กองทุุนเพื่่อ� ความเสมอภาคทางการศึกึ ษา (กสศ.) มีีวัตั ถุปุ ระสงค์เ์ พื่อ�่ สร้้างความเสมอภาคทางการ ศึกึ ษา ช่ว่ ยเหลืือผู้ข้� าดแคลนทุนุ ทรัพั ย์์ ลดความเหลื่อ่� มล้ำ�ำ�ทางการศึกึ ษา รวมทั้้ง� เสริมิ สร้้างและพัฒั นา คุณุ ภาพและประสิทิ ธิภิ าพครูู โดยให้้รัฐั เป็น็ ผู้จ�้ ัดั สรรงบประมาณให้้กองทุนุ อยู่�ภายใต้้การกำำ�กับั ดููแล ของนายกรัฐั มนตรีี และมีกี ารบริิหารงานที่เ่� ป็น็ อิสิ ระ

104 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก ลักั ษณะเด่่นของระบบการศึึกษา ของประเทศออสเตรเลีีย มงุ่ เรยี นเปน็ วิสัยทศั นแ์ ละ พลโลกและ ภาวะผนู้ ํา เพื่ ออนาคต กาํ หนด แรงจูงใจ มาตรฐานสูง ของนักเรียน หรือท้าทาย แนวทาง มุ่งสรา้ ง การจัดการและ ความเทา่ เทยี ม ระบบรับผิดรับชอบ ที่สะท้อนผลลัพธ์ ครแู ละผนู้ าํ การศึกษา ทผี่ ู้เรยี น คุณภาพสูง มเี ปา้ หมายไปใน ทิศทางเดียวกันและ สัมพันธเ์ ชอื่ มโยงกนั ท้งั ในระดบั นโยบาย ถงึ ปฏิบตั ิการ

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 105 ชวนคิดิ อะไรคืือสิ่่ง� ที่�เ่ หมือื นกันั ระหว่่างประเทศไทยและออสเตรเลียี ? อะไรคือื สิ่่ง� ที่แ�่ ตกต่่างกัันระหว่่างประเทศไทยและออสเตรเลีีย? คุุณคิิดว่่าจะสามารถนำำ�แนวทางการพัั ฒนาการศึกึ ษาของ ประเทศออสเตรเลีียมาปรัับใช้้กับั ประเทศไทยได้้อย่่างไร?





108 การศึกษาคุณภาพสูงระดบั โลก ครูู ทีีมผู้�บ้ ริหิ ารโรงเรียี น ภาครััฐ ผู้�้ปกครอง ชุมุ ชน และผู้้ป� ระกอบการ ทุุกคนมีีบทบาทสำำ�คััญในการ ขัับเคลื่่อ� นการศึึกษาคุุณภาพสููง เพื่่� อส่่งเสริมิ การเรียี นรู้้�ตลอดชีวี ิติ ทั้้�งในและนอกห้้องเรีียน เพื่่� อพัั ฒนา เยาวชนไปสู่่�การเป็น็ พลเมืืองโลก

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 109 6 ลักั ษณะร่่วมของ ระบบที่�ป่ ระสบความสำำ�เร็จ็

110 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก ลักั ษณะร่่วม 8 ประการ ของระบบการศึกึ ษาที่่�มีคี ุณุ ภาพสูงู มงุ่ เรียนเป็น วสิ ัยทัศน์และ พลโลกและ ภาวะผู้นํา เพ่ื ออนาคต กาํ หนด แรงจงู ใจ มาตรฐานสูง ของนักเรยี น หรือทา้ ทาย แนวทาง มงุ่ สร้าง การจดั การและ ความเท่าเทยี ม ระบบรบั ผิดรับชอบ ท่ีสะท้อนผลลพั ธ์ ครูและผนู้ ํา การศึกษา ท่ีผเู้ รยี น คุณภาพสูง มเี ป้าหมายไปใน ทิศทางเดยี วกันและ สัมพันธ์เชือ่ มโยงกนั ทั้งในระดับนโยบาย ถงึ ปฏิบัตกิ าร

การศึกษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 111 ในบทนี้้แ� นะนำ�ำ ปัจั จัยั หลักั 8 ประการ ตามบริบิ ทอเมริกิ ันั จากบทที่�่ 3 ในหนัังสืือ A World-Class Education: Learning from International Models of Excellence and Innovation (2012) และผมตีีความสรุุป โดยใส่่บริิบทไทย มานำำ�เสนอดังั ต่อ่ ไปนี้้� 1 วิสิ ััยทััศน์แ์ ละภาวะผู้น�้ ำำ� มีประเดน็ ส�ำ คัญในเรื่องวสิ ัยทศั น์และภาวะผู้น�ำ 6 ประเดน็ คือ 1. ช่ว่ ยให้ม้ ีแี รงขัับเคลื่�อนต่อ่ เนื่�องในระยะยาว เพราะนโยบาย และมาตรการทางการศึกึ ษากว่า่ จะเห็น็ ผลต้้องใช้้เวลา 5 - 10 ปีี ภาวะผู้น้� ำ�ำ ต้้องมาจากทั้้�งภาคการเมืืองและภาคสัังคม และต้้องสร้้างความเห็็นพ้้อง ในกลุ่่�มครูู ผู้้�นำำ�ทางการศึึกษา ผู้้�ปกครอง และภาคธุุรกิิจ จึึงจะมีีพลััง ขัับเคลื่อ�่ นต่่อเนื่อ�่ งยั่�งยืืน 2. ต้้องเชื่ �อมโยงกัับการพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคมของพื้้�นที่ � โดยเฉพาะอย่่างยิ่ �งการพััฒนาเศรษฐกิิจฐานความรู้้� 3. ต้้องเอาใจใส่่มิิติิด้้านความเป็็นธรรมในสัังคม คืือความ เท่่าเทีียมกัันทางการศึึกษา และใช้้มาตรการทางการศึึกษาสร้้างความ เท่่าเทียี มกันั ในสังั คม 4. การมตี ารางแสดงบทบาทของหนุ้ สว่ น (Partnership Table) อยา่ งทแ่ี คนาดาใช้ จะชว่ ยให้ทกุ ๆ ฝา่ ยไดต้ รวจสอบการมสี ว่ นรว่ มของตน

112 การศึกษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 5. ถ้อ้ ยคำำ�แสดงวิสิ ััยทััศน์ต์ ้อ้ งกว้า้ งพอ ที่�จะครอบคลุมุ บริบิ ท ที่ �แตกต่่างหลากหลายในสัังคม 6. รู้้�จัักใช้ว้ ิกิ ฤติเิ ป็น็ โอกาส เพื่�อ่ ดึงึ ดููดทุุกฝ่า่ ยเข้้ามาร่่วมกันั ผมขอเพิ่่ม� เติิมประเด็็นที่�่ 7 สำ�ำ หรับั บริิบทไทยคืือ 7. ต้้องให้้เกิิดความเป็็นหนึ่�งเดีียว (Unity) ของวิิสััยทััศน์์และ ภาวะผู้น�้ ำ�ำ ไม่ใ่ ช่ต่ ่า่ งฝ่า่ ยต่า่ งทำ�ำ เกิดิ วิสิ ัยั ทัศั น์แ์ ละภาวะผู้น�้ ำ�ำ ต่า่ งชุดุ แยกกันั ทำำ�เป็น็ เสี่่ย� ง ๆ ซึ่่ง� อาจกล่า่ วใหม่ว่ ่่า ต้้องมีี Alignment และ Coherence ในการดำ�ำ เนินิ การ 2 กำำ�หนดมาตรฐานสููงหรือื ท้้าทาย ทุกุ ประเทศที่่�มีผี ลลััพธ์ก์ ารเรียี นรู้้�ดีี กำ�ำ หนดมาตรฐานการบรรลุุ ผลลััพธ์ก์ ารเรียี นรู้�ไว้ส้ ููงทั้ง้� สิ้้น� เจ้า้ ของมาตรฐานควรเป็น็ ระดัับพื้้น� ที่� เช่น่ ในบริบิ ทไทยระดัับจัังหวััด แต่ม่ ีกี ารประสานงานปรึกึ ษาหารืือหรืือ ทำำ�งานร่่วมกัันทุุกพื้้�นที่่� โดยส่่วนกลางทำำ�หน้้าที่�่ประสานงานและอำำ�นวย ความสะดวก หรืือให้้คำ�ำ แนะนำ�ำ ไม่ค่ วรกำ�ำ หนดแบบสั่่ง� การจากส่่วนกลาง หรืือเบื้้�องบน หลัักการในการกำ�ำ หนดมาตรฐานมีดี ัังนี้้� • โฟกัสประเด็น หรือจดุ เน้น • กำ�หนด “ความลึก” (Depth) ของมาตรฐานแต่ละด้านอย่าง ชัดเจน โดยเฉพาะความลึกของเน้ือหาวิชา ไม่ใช่กำ�หนดแค่ ความกว้างหรือความครอบคลมุ

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 113 • มีความเข้มงวดจริงจัง (Rigor) หรือระดับวิชาการที่สูงหรือเข้ม ตัวอย่างที่เขายกมาอธิบายคือ มาตรฐานความเข้มของวิชาท่ี นักเรียน ม.2 ของอเมริกาเรียน ล้าหลังของประเทศท่ีคุณภาพ การศึกษาเป็นเยี่ยม 2 ปี เรื่องนี้มีข้อมูลของไทยว่านักเรียน กลมุ่ เกง่ ของไทย เรียนรู้วิชาเข้มกว่านักเรียนกลุ่มออ่ น 2 - 3 ปี • เป็นมาตรฐานท่ี มีความต่อเนื่อง มีหลักคิดเป็นเหตุเป็นผลตาม หลักวิชา ไม่ใชเ่ ขยี นเป็นทอ่ น ๆ ไมเ่ ช่อื มโยงกนั • เปน็ มาตรฐานทค่ี รอบคลมุ ทง้ั หลกั สตู ร ไมใ่ ชก่ �ำ หนดเพยี งเฉพาะ บางส่วน • การก�ำ หนดมาตรฐาน เปน็ เพยี งจดุ เริ่มตน้ งานจรงิ คอื การพฒั นา หลกั สตู ร และด�ำ เนนิ การใหบ้ รรลมุ าตรฐานท่ี ก�ำ หนด ซง่ึ หวั ใจคอื การพัฒนาครูให้มีสมรรถนะในการดำ�เนินการเพื่อบรรลุเป้า การประเมินภายนอกเป็นระยะ ๆ (ส่วนใหญ่ตอนปีสุดท้ายของ มัธยมต้น และปีสุดท้ายของมัธยมปลาย) จะช่วยกระตุ้นการ ดำ�เนนิ การตามหลักสูตรท่ี กำ�หนดขึ้นรองรับมาตรฐาน

114 การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก “ความล้้มเหลวของระบบการศึึกษาก่่อผล เสียี หายในระยะยาวต่่อสัังคมอย่่างรุุนแรงยิ่่ง� ความล้้มเหลวที่พ�่ บบ่่อยมากในโลกคืือ การสร้้างความเท่่าเทียี มทางการศึกึ ษา ระหว่่างเด็็กในครอบครัวั ฐานะดีี กัับเด็ก็ ในครอบครััวยากจน และระหว่่าง ”เด็็กในเมือื งกัับเด็็กในชนบทห่่างไกล 3 มุ่่�งสร้้างความเท่่าเทียี ม ความล้้มเหลวของระบบการศึึกษาก่่อผลเสีียหายในระยะยาว ต่่อสัังคมอย่า่ งรุุนแรงยิ่ง� ความล้้มเหลวที่�พ่ บบ่อ่ ยมากในโลกคืือ การสร้้าง ความเท่า่ เทีียมกันั ทางการศึกึ ษา ระหว่่างเด็ก็ ในครอบครััวฐานะดีกี ับั เด็ก็ ในครอบครััวยากจน และระหว่่างเด็็กในเมืืองกับั เด็็กในชนบทห่า่ งไกล กลไกสำ�ำ คััญในการสร้้างความเท่่าเทียี ม มีี 5 ประการคืือ 1. การดำำ�เนินิ การระดัับชั้�้นเรียี น รััฐออนแทรีโี อ แคนาดา บรรลุุ ผลลัพั ธ์ด์ ้้านอ่า่ นออก โดยดำ�ำ เนินิ การในทุกุ โรงเรียี นในรัฐั ไม่ใ่ ช่ด่ ำ�ำ เนินิ การ เฉพาะในบางโรงเรีียน ฟิินแลนด์์ดำำ�เนิินการโดยเน้้นฝึึกครููให้้สามารถ จัดั การสอนแบบแยกแยะแก่เ่ ด็ก็ ที่ม่� ีที ักั ษะต่า่ งกันั และมีที ีมี ช่ว่ ยเหลืือเด็ก็ ที่่�เรียี นไม่่ทันั เพื่่�อน สิิงคโปร์ม์ ีีการสอนพิเิ ศษแก่ก่ ลุ่่�มเด็็กที่เ่� รียี นไม่่ทััน

การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดับโลก 115 2. โครงสร้้างของโรงเรีียน หรืือของระบบการศึึกษา ขณะนี้้� เป็็นที่�่ประจัักษ์์จากผลการวิิจััย ว่่าการแยกสายนัักเรีียนเร็็วเกิินไป เช่่น การที่ร�่ ะบบการศึกึ ษาไทยแยกเป็น็ สายวิทิ ยาศาสตร์์ สายศิลิ ปศาสตร์์ และ สายอาชีีวศึึกษา ตั้้�งแต่่จบชั้�นประถมปลาย เป็็นตััวเร่่งความไม่่เท่่าเทีียม เพราะเป็น็ การเปิดิ ช่อ่ งให้้เด็ก็ จากครอบครัวั เศรษฐฐานะต่ำ�ำ�หันั ไปเรียี นสาย ที่ว�่ ิชิ าการอ่อ่ น เขาแนะนำ�ำ ว่า่ ควรแยกในระดับั ม.ปลาย และจะให้้ดีคี วรให้้ เปลี่่ย� นสายได้้เสมอ 3. ระบบสนัับสนุุนการเรีียนรู้�นอกโรงเรีียน เรื่่�องนี้้�ผมเรีียกว่่า “พื้้น� ที่่ส� องในสาม” เพราะจริงิ ๆ แล้้ว 2/3 ของการเรีียนรู้้ข� องเด็็กเกิดิ นอก ห้้องเรีียน ผมเคยเขีียนเรื่่�องนี้้�ไว้้ในหนัังสืือเล่่มนี้้�1 กล่่าวย้ำ��ำ ความสำ�ำ คััญ ของพื้้�นที่่�เรียี นรู้้�ของเด็ก็ เล็็ก ซึ่่ง� ผมขอแนะนำ�ำ หนังั สืือ พลัังแห่่งวััยเยาว์์2 4. โครงสร้้างครอบครััวและการผููกพัันครอบครััวเข้้ากัับ การเรียี นรู้้�ของเด็ก็ ยิ่่ง� นับั วันั ก็ย็ิ่ง� มีเี ด็ก็ ที่ใ�่ นครอบครัวั มีเี ฉพาะแม่ห่ รืือพ่อ่ และผลการวิิจััยบ่่งชััดว่่าเด็็กเหล่่านี้้�มีีผลการเรีียนโดยเฉลี่่�ยต่ำ��ำ กว่่า ในสิิงคโปร์์มีีการจััดทีีมอาสาสมััครในชุุมชนทำำ�หน้้าที่�่คล้้ายครอบครััว เข้้าไปสนับั สนุนุ เด็ก็ ที่อ�่ ยู่�ในสถานะแม่ห่ รืือพ่อ่ เลี้้ย� งเดี่่ย� ว ผมขอเพิ่่�มเติมิ ใน บริบิ ทไทยว่า่ ไม่ว่ ่า่ ในโรงเรีียนและในเด็็กกลุ่่�มใด การจััดให้พ้ ่่อแม่่มีี ส่่วนช่่วยเหลืือหรืือแสดงบทบาทในโรงเรียี นอย่่างเหมาะสม มีผี ลดีี ต่่อการเรีียนรู้้�ของนัักเรีียนอย่่างมากมาย และมีีตััวอย่่างโรงเรีียนที่� ใช้ม้ าตรการนี้้อ� ย่่างได้้ผลดียีิ่�ง 12

116 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 5. ทรััพยากร การมีีทรััพยากรเพีียงพอและใช้้อย่่างถููกต้้อง เหมาะสม มีีความสำ�ำ คััญมากต่่อการสร้้างความเท่่าเทีียมทางการศึึกษา เป็็นที่่น� ่่ายิินดีวี ่่า ในปีี 2561 ประเทศไทยได้้ก่่อตั้้�ง สำำ�นัักงานกองทุุนเพื่�่อ ความเสมอภาคทางการศึกึ ษา (กสศ.) เพื่อ่� เป็น็ แหล่ง่ ทรัพั ยากร และแหล่ง่ จัดั การเพื่อ่� ความเสมอภาคทางการศึกึ ษาในปัจั จุบุ ััน ระบบการศึกึ ษาไทย มีปี ัญั หาพร้อ้ ม ๆ กัันสามด้า้ นคือื (1) ใช้ท้ รััพยากรมาก ผลสััมฤทธิ์์�ต่ำ�� (2) คุุณภาพต่ำำ�� (3) ความเท่่าเทีียมต่ำ�ำ � ยุุทธศาสตร์์สำำ�คััญของไทย จึึงควรเน้้นที่�การลดความสููญเปล่่าในการใช้้ทรััพยากร ควบคู่�ไ่ ปกัับ การจััดสรรทรััพยากรไปยัังส่่วนที่่�มีีความจำำ�เป็็นสููงเพื่�่อคุุณภาพของ ผลลััพธ์์การเรีียนรู้ � หนังั สืือบอกว่่า วิิถีีปฏิิบััติิอย่า่ งหนึ่่ง� ที่ก�่ ่่อความไม่่เท่า่ เทียี มทางการ ศึกึ ษาในสหรัฐั อเมริกิ าคืือระบบทรัพั ยากร ที่ง่� บประมาณสนับั สนุนุ โรงเรียี น มาจากภาษีีท้้องถิ่ �น ทำำ�ให้้ท้้องถิ่ �นยากจนย่่อมมีีคุุณภาพการศึึกษาต่ำำ�� เพราะทรัพั ยากรไม่่เพียี งพอ ผมขอเพิ่่�มเติิมประเด็น็ ที่่� 6 สำำ�หรัับพัฒั นาระบบการศึกึ ษาไทยให้้มีี ความเท่า่ เทียี มคืือ 6. วััฒนธรรมครููเอาใจใส่่เด็็กทุุกคนอย่่างเท่่าเทีียมกััน โดยที่่� ในปัจั จุบุ ันั ครููไทยโดยทั่่ว� ไปเอาใจใส่เ่ ด็ก็ เก่ง่ เป็น็ พิเิ ศษ เพื่อ�่ ให้้สร้้างชื่อ่� เสียี ง แก่่โรงเรีียน การบริิหารการศึึกษาที่่�เน้้นจััดการแข่่งขััน อย่่างที่�่เป็็นอยู่� ก็็มีีส่่วนสร้้างวััฒนธรรมเอาใจใส่่และรัักเด็็กเก่่ง หรืือเด็็กตั้้�งใจเรีียน ไม่่เอาใจใส่่ (หรืือในบางกรณี ี รังั เกีียจ) เด็็กที่�่เรียี นไม่่เก่ง่ หรืือไม่ต่ ั้้�งใจเรียี น ก่อ่ ความไม่เ่ ท่า่ เทียี มในชั้�นเรีียน

การศึกษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 117 “ข้้อสรุุปที่ร�่ ู้้ก� ัันทั่่�วไปในการปฏิริ ููปการศึึกษา คือื ครููที่�ม่ ีคี ุณุ ภาพสููง และมีรี ะบบสนับั สนุนุ ให้้ครูทู ำ�ำ หน้้าที่ไ�่ ด้้เต็ม็ ที่�่ ผู้ส้� นับั สนุนุ ใกล้้ชิดิ ที่ส�่ ุดุ คืือครููใหญ่่ ตามมาด้้วยผู้บ้� ริหิ ารระดัับต่่างๆ ในกระทรวงศึึกษาธิกิ าร” 4 ครูแู ละผู้้�นำำ�การศึกึ ษาคุณุ ภาพสููง ประเด็น็ ข้้างต้้น ได้้แก่่ วิสิ ัยั ทัศั น์แ์ ละภาวะผู้น�้ ำ�ำ การกำ�ำ หนดมาตรฐาน การศึกึ ษาไว้้สููง การมุ่�งสร้้างความเท่า่ เทียี ม ฯลฯไม่ส่ ามารถบันั ดาลผลลัพั ธ์์ การเรียี นรู้ต�้ ามที่ต�่ ้้องการได้้หากไม่ม่ ีกี ารจัดั การเรียี นรู้ใ�้ นชั้น� เรียี นที่เ่� หมาะสม และผู้�้ที่่�ทำำ�หน้้าที่่�รัับผิิดชอบคืือครูู และผู้้�บริิหารการศึึกษา ส่่วนนี้้�เอง เป็็นส่่วนที่�ยากที่่�สุุดในการปฏิิรููปการศึึกษา ข้้อสรุปุ ที่่�รู้้�กัันทั่่�วไปในการ ปฏิิรููปการศึึกษาคืือ ต้้องการครููที่�่มีีคุุณภาพสููง และระบบสนัับสนุุนให้้ครูู ทำำ�หน้้าที่ไ�่ ด้้เต็ม็ ที่�่ ผู้ส้� นับั สนุนุ ใกล้้ชิดิ ที่ส่� ุดุ คืือครููใหญ่่ ตามมาด้้วยผู้บ้� ริหิ าร ระดัับต่า่ ง ๆ ในกระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร ผู้�้เขีียนเล่่าว่่า ปัจั จััยที่่�สร้้างความ อ่่อนแอให้้กัับคุุณภาพการศึึกษาในสหรััฐอเมริิกา คืือ ฝ่่ายบริิหาร ในกระทรวงศึึกษาธิิการของประเทศ ของรััฐ และของเขตพื้้�นที่� มุ่�งทำ�ำ หน้า้ ที่่�ตรวจสอบครููและโรงเรีียนว่่าดำำ�เนินิ การตามข้้อกำ�ำ หนด หรืือไม่่ แทนที่�จะทำำ�หน้้าที่่�ส่่งเสริิมสนัับสนุุนให้้โรงเรีียนและครูู ทำ�ำ หน้้าที่่�จััดการเรีียนการสอนเพื่�่อผลลััพธ์์การเรีียนรู้้�คุุณภาพสููง ของนัักเรีียนได้้อย่่างดีี ฟัังดููคุ้้�นๆ นะครัับ

118 การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 5 มีีเป้า้ หมายไปในทิศิ ทางเดีียวกััน และสััมพัั นธ์์เชื่่อ� มโยงกันั ทั้้�งในระดัับ นโยบายถึึงปฏิบิ ัตั ิกิ าร ที่่จ� ริิงเป็็นสามััญสำำ�นึึกธรรมดา ๆ นะครับั ว่า่ หากมีเี ป้า้ หมายไปใน ทิิศหนึ่่�ง แต่่การปฏิิบััติิไปต่่างทิิศ ก็็ย่่อมไม่่บรรลุุผลงานตามเป้้าหมายที่�่ กำ�ำ หนด ทั้้ง� ๆ ที่ร่�ู้�้ แต่ว่ งการศึกึ ษาของประเทศส่ว่ นใหญ่ร่ วมทั้้ง� ไทย ตกอยู่�ใน หลุุมดำำ�นี้้� คำ�ำ อธิิบายของผมคืือ เป็็นเพราะการศึึกษาเป็็นเรื่่�องที่่�ซัับซ้้อนมีี หลายระดับั หลายขั้น� ตอน หลายมิติ ิิ หลายแง่ม่ ุมุ สภาพหลงทิศิ ในทางปฏิบิ ัตั ิิ เพราะโดนผลประโยชน์์ส่่วนกลุ่่�มหรืือส่ว่ นตน ดึงึ ให้้เขว จึงึ เกิดิ ง่า่ ย ประเทศที่�่มีีผลลััพธ์์การเรีียนรู้�คุุณภาพสููง จึึงมีีวิิธีีการจััดการ Alignment และ Coherence ของระบบการศึึกษา เช่น่ ประเทศสิิงคโปร์์ ส่ว่ นต่า่ ง ๆ ของระบบการศึกึ ษา ได้้แก่ ่ กระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร ศููนย์ผ์ ลิติ และ พััฒนาครูู (ชื่อ่� NIE - National Institute of Education) ผู้ต�้ รวจการกลุ่่�ม ครููใหญ่่ และครููสอนเก่่ง (MasterTeacher) ทำ�ำ งานร่่วมกัันอย่่างใกล้้ชิิด ฟิินแลนด์์ให้้อิิสระแก่่พื้้น� ที่่� โดยกลไกสร้้าง Alignment และ Coherence คืือ มหาวิิทยาลััยแหล่่งผลิิตและพััฒนาครูู ซึ่่�งมีีส่่วนทำ�ำ ให้้คนที่�่ทำำ�งานใน ทุุกส่่วนของระบบการศึึกษามีีความเข้้าใจกััน และทำ�ำ งานอย่่างกลมกลืืน สอดคล้้องกันั Alignment และ Coherence อีกี แบบหนึ่�งคือื ระหว่า่ งการศึกึ ษา ขั้น้� พื้้น� ฐานกัับอุดุ มศึกึ ษา ที่�การศึกึ ษาขั้น้� พื้้น� ฐานวางรากฐานวิชิ าการ และด้้านคุุณลัักษณะที่�เข้้มแข็็ง และสอดคล้้องกัับเป้้าหมายการ

การศึกษาคุณภาพสงู ระดับโลก 119 วางรากฐาน Knowledge Economy เมื่�อนัักเรียี นเข้้ามหาวิิทยาลััยก็็ สามารถจััดการเรียี นรู้�เพื่อ�่ พััฒนาสมรรถนะ ให้บ้ ััณฑิติ ออกไปทำำ�งาน สร้้างสรรค์์ในเศรษฐกิิจฐานความรู้้�ได้้อย่่างดีี นอกจากนั้้�นเกณฑ์์การ คััดเลืือกนักั เรียี นเข้้าเรียี นในสถาบันั อุดุ มศึกึ ษา ก็ม็ ีีส่ว่ นส่่งสััญญาณไปยังั การศึกึ ษาขั้น� พื้้น� ฐานให้้เน้้นความรู้ �้ ทักั ษะ และคุณุ ลักั ษณะสำ�ำ คัญั ที่ใ�่ ช้้เป็น็ เกณฑ์์คัดั เลืือก ซึ่่ง� ส่่วนใหญ่ม่ ัักส่่งสััญญาณให้้เรียี นลึึกแต่่แคบ โดยสรุุป ระบบการศึึกษาที่่�มีีผลสััมฤทธิ์์�สููง มีีวิิธีีการสร้้าง Alignment และ Coherence ระหว่่างองค์์ประกอบต่่างๆ ได้้แก่่ มาตรฐานหลัักสููตร การเตรียี มครูู การพััฒนาวิชิ าชีพี ครูู (Professional Development) และการประเมินิ เพื่อ�่ ยกระดัับมาตรฐาน และลดช่อ่ งว่า่ ง ด้้านคุณุ ภาพการศึกึ ษา 6 แนวทางการจััดการและ ระบบรับั ผิดิ รับั ชอบที่่ส� ะท้้อนผลลัพั ธ์ท์ ี่�่ผู้เ�้ รีียน การปฏิริ ููปการศึกึ ษามีสี องแนวทาง คือื แนวทางรวมศููนย์อ์ ำ�ำ นาจ ไว้ท้ ี่่�ส่ว่ นกลาง กัับแนวทางกระจายอำ�ำ นาจ มีทีั้้ง� ประเทศที่จ�่ ัดั การรวมศููนย์์ มากขึ้้�น (อัังกฤษ ออสเตรเลีีย และสหรััฐอเมริิกา) และที่่�กระจายอำำ�นาจ มากขึ้้น� (ฟินิ แลนด์์ จีีน สิิงคโปร์์) ระบบรัับผิิดรัับชอบ (Accountability) ต่่อผลลััพธ์์การเรีียนรู้� ของนัักเรีียน มีี 2 ขั้้�วตรงกัันข้้าม คืือ Test-based Accountability

120 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก ที่�ส่ หรััฐอเมริิกาใช้้ กัับ Trust-based Accountability ที่�่ฟิินแลนด์์ใช้้ และ ผมตีีความว่่าไทยตามอย่่างอเมริิกา และแน่่นอนว่่า มีีแบบที่่�อยู่�ระหว่่าง สองขั้ �วนี้้� เป็็นที่�่รู้้�กัันว่่า ระบบรัับผิิดรัับชอบที่่�ใช้้ผลการทดสอบความรู้�้ของ นักั เรียี นที่จ�่ ัดั โดยหน่ว่ ยงานภายนอก เป็น็ ข้้อมููลหลักั มีขี ้้อดีคี ืือช่ว่ ยให้้เข้้าใจ ผลการเรียี นรู้ข้� องนักั เรียี นกลุ่่�มที่ม�่ ักั ถููกละเลย แต่ม่ ักั นำ�ำ ไปสู่่�ความบิดิ เบี้้ย� ว การลดความเข้้มงวดของหลัักสููตร รวมทั้้�งทำ�ำ ให้้หลัักสููตรแคบ ไม่่นำ�ำ ไปสู่่� การพัฒั นาโรงเรียี นอ่อ่ น และผมขอเพิ่่ม� เติมิ จากข้้อสังั เกตในประเทศไทยว่า่ นำำ�มาซึ่ง� ความชั่่ว� ร้้ายไม่ซ่ ื่อ�่ สัตั ย์ใ์ นวงการศึกึ ษา และการจัดั การศึกึ ษาเพียี ง เพื่อ่� การสอบ ที่เ�่ รียี กว่า่ Teach to Test “ระบบการศึึกษาที่ม�่ ีีผลสัมั ฤทธิ์์�สููงมีวี ิธิ ีีการ สร้้าง Alignment และ Coherence ระหว่่างองค์ป์ ระกอบต่่างๆ ได้้แก่่ มาตรฐาน หลักั สูตู ร การเตรียี มครูู การพัั ฒนาวิิชาชีีพครูู และการประเมินิ เพื่่� อยกระดัับมาตรฐาน และลดช่่องว่่าง ด้้านคุณุ ภาพการศึึกษา” ระบบรัับผิิดรัับชอบแบบมอบความเชื่�อถืือต่่อครูู แบบที่� ฟิินแลนด์์ใช้้ ไม่่มีีการสอบที่่�จััดโดยหน่่วยงานภายนอกโรงเรีียนเลย จนกระทั่่�งจะจบการศึึกษาภาคบัังคัับ (เกรด 9 หรืือ ม.3) จึึงมีีการสอบ ระบบแบบนี้้ใ� ช้้ได้้กับั ระบบที่�ค่ รููมีคี วามสามารถ และความน่่าเชื่่�อถืือสููง

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 121 สิิงคโปร์์ใช้้ระบบรัับผิิดรัับชอบที่่�มีีหลายกลไกร่่วมกััน เน้้นให้้ ครููและครููใหญ่ร่ ่ว่ มกันั ตั้้�งเป้า้ หมายที่่�ต้้องการบรรลุุ รวมทั้้ง� กำำ�หนดตััวชี้้ว� ััด ประจำำ�ปีี โดยมีีกลไกทางวิิชาชีีพทำ�ำ หน้้าที่�่ประเมิิน ตััวชี้้�วััดมีีทั้้�งหมวด ผลสัมั ฤทธิ์์�ของนัักเรียี น การรับั ใช้้ชุมุ ชน ความสัมั พัันธ์ก์ ับั ผู้้�ปกครอง และ การพัฒั นาครููประจำ�ำ การ ในภาพใหญ่ข่ องประเทศวัดั ความสามารถในการ เก็็บคนดีีและเก่่งไว้้ในระบบ โดยเปิิดโอกาสให้้ได้้เป็็นผู้�้ตััดสิินใจในกรณีี สำำ�คัญั ๆ โดยสรุุป กลไกรัับผิิดรัับชอบที่ �ระบบการศึึกษาคุุณภาพสููงใช้้ เป็น็ กลไกเชิงิ ซ้อ้ น ที่�ใช้้ข้้อมููลและมีีความโปร่่งใส มีกี ารสร้้างความรู้้� ความสามารถในการทำำ�หน้า้ ที่�ครูู มีีการประเมินิ วิิธีปี ฏิบิ ััติทิี่�เป็น็ เลิศิ ระดัับโรงเรีียน ที่่�นำำ�ไปสู่่�วั ฒนธรรมพััฒนาต่่อเนื่�อง และยกระดัับ ความคาดหวัังต่่อผลลััพธ์ก์ ารเรีียนรู้�อย่า่ งต่่อเนื่�อง 7. แรงจููงใจของนัักเรีียน ความตั้้�งใจเรีียนของนัักเรีียนที่�่พบในประเทศที่่�ผลลััพธ์์การเรีียนรู้� เป็็นเลิิศอย่่างสิิงคโปร์์และจีีน เป็็น Intrinsic Motivation ที่�่เกิิดจาก วัฒั นธรรมให้้คุณุ ค่า่ ต่อ่ การเรียี น และมาจากแรงกระตุ้้น� ภายในครอบครัวั ที่�่ต้้องการให้้ลููกหลานได้้ยกระดัับสถานะทางสัังคมผ่่านการศึึกษา แต่น่ ักั เรียี นบางคนก็ไ็ ม่ม่ ีแี รงจููงใจภายในเช่น่ นั้้น� จึงึ เป็น็ หน้้าที่ข�่ องโรงเรียี น ที่�่จะต้้องทำ�ำ หน้้าที่่�สร้ างแรงจููงใจให้้นัักเรีียนสนใจและเห็็นคุุณค่่าของ การเรียี น โดยมีีคำ�ำ แนะนำำ�ว่า่ ทำ�ำ ได้้ 4 วิิธีีคืือ

122 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก “เด็็กทุุกคน (โดยเฉพาะวัยั รุ่่�น) ต้อ้ งการ เป็น็ บุคุ คลสำ�ำ คััญในสายตาของคนอื่่�น ครูู โรงเรียี น และครอบครัวั ควรใช้้ จิิตวิทิ ยาข้้อนี้้ค� ้้นหาความสามารถ หรือื ความชอบเฉพาะตัวั แล้้วหาทาง ”ส่่งเสริมิ ให้้เขาได้้เรียี นบรรลุุเป้า้ หมายนั้้น� 1. สรา้ งกระบวนทัศนพ์ ัฒนา (Growth Mindset) 2. จัดให้มีเกณฑ์ความสำ�เร็จในการเรียนหลายๆ แบบ เช่น เก่งคณิตศาสตร์ เก่งภาษา เก่งดนตรี เก่งกีฬา เก่งศิลปะ เพอ่ื สร้างความมน่ั ใจในตนเองให้แก่นักเรยี น 3. พัฒนาครูให้มีสมรรถนะในการสอน และการสร้าง ความสนใจเรยี นของนักเรียน (Student Engagement) 4. หาทางใหน้ กั เรยี นลดเวลาทใ่ี ชท้ �ำ กจิ กรรมอยา่ งอน่ื ทที่ �ำ ให้ มีเวลาเอาใจใส่การเรียนลดลง เช่น เวลาดูทีวี กิจกรรมทาง สังคม รวมทงั้ การทำ�งานหาเงิน ในฟิินแลนด์์ แต่่ละโรงเรีียนมีีทีีมช่่วยเหลืือนัักเรีียนที่่�เอาใจใส่่ดููแล เป็น็ รายคน ในสิงิ คโปร์ม์ ีกี ลไกทีมี งานของชุมุ ชนทำ�ำ หน้้าที่ใ่� ห้้ความช่ว่ ยเหลืือ นัักเรีียนและครอบครััวนัักเรีียนที่�่ผลการเรีียนไม่่ดีี ในรััฐออนแทรีีโอ แคนาดา มีีการจััดทำำ�ระบบข้้อมููลเพื่�่อค้้นหานัักเรีียนที่�่มีีปััญหาไม่่สนใจ การเรีียน และมีี Student Success Officer ให้้ความช่ว่ ยเหลืือ

การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 123 ผมมีีความเห็็นว่่าเด็็กทุุกคน (โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งเด็็กวััยรุ่�น) ต้้องการเป็็นบุุคคลสำ�ำ คััญในสายตาของคนอื่�น ครูู โรงเรีียน และ ครอบครััว ควรใช้้จิิตวิิทยาข้้อนี้้�ในการค้้นหาความสามารถหรืือ ความชอบเฉพาะตััว แล้้วหาทางส่่งเสริิมให้้เขาได้้เรีียนเพื่่�อบรรลุุ เป้้าหมายนั้้�น ก็็จะเป็็นแรงบัันดาลใจให้้อยากเรีียนและประสบ ความสำำ�เร็็จในด้้านอื่�นๆ ได้ด้ ้ว้ ย 8 มุ่่�งเรีียนเป็น็ พลโลก และเพื่่� ออนาคต ทุุกประเทศที่่�ผลลััพธ์์การเรีียนรู้้�เป็็นเลิิศมุ่ �งจััดการศึึกษาเพื่�่อสร้้าง พลเมืืองที่เ่� ข้้าใจโลก โดยวิธิ ีกี ารหลักั ๆ 5 แนวทาง ดังั นี้้� 1. สร้้างความรู้้�และทัักษะเกี่�ยวกัับโลกในหมู่�่ครูู ผู้้�บริิหาร การศึึกษา และนัักเรีียน เพื่่�อใช้้ในการจััดการเรีียนการสอน และ การกำ�ำ หนดหลัักสููตร 2. มีีการจััดการให้้แต่่ละโรงเรีียนมีีโรงเรีียนพี่่�โรงเรีียนน้้อง ในต่า่ งประเทศ มีกี ารแลกเปลี่่�ยนครูู นักั เรีียน 3. จััด International Benchmarking เพื่�่อเป็็น Feedback ให้้ปรัับปรุุงตนเอง ผมคิิดว่่าเรื่่�องนี้้�มีีข้้อมููลอยู่�ใน PISA, TIMSS, IEA และอื่น่� ๆ เป็น็ อย่า่ งดีี และมีรี ายละเอียี ดมาก ผมอยากเห็น็ การศึกึ ษาข้้อมููล เหล่า่ นี้้อ� ย่า่ งจริงิ จังั เพื่อ�่ นำ�ำ มาใช้้ปรับั ปรุงุ ระบบการศึกึ ษาไทยในภาคปฏิบิ ัตั ิิ

124 การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก ให้้เกิิดผลลััพธ์์การเรีียนรู้�้คุุณภาพสููง (ไม่่ใช่่เพีียงเพื่่�อให้้ผลการทดสอบ ได้้คะแนนสููง) 4. มีีการเรีียนรู้�วิิธีีการในประเทศอื่่�นๆ โดย (1) มีีผู้�้เชี่�ยวชาญ ทำำ�หน้้าที่�่ค้้นคว้้าติิดตามความก้้าวหน้้าของประเทศอื่่�น ๆ (2) ส่่งทีีมไป ศึึกษาดููงานต่่างประเทศ (3) ว่า่ จ้้างผู้�เ้ ชี่�ยวชาญต่่างประเทศ 5. ทำำ�กิิจกรรมที่่�เรีียกว่า่ Vision Exercise เพื่อ�่ มองอนาคตด้้าน การศึกึ ษา วงการศกึ ษา ตอ้ งตระหนกั ถึงการเปล่ียนแปลงรวดเร็วและพลกิ ผนั ของโลกและสังคม ต้องติดตามการเปล่ียนแปลงให้ทันหรือคาดการณ์ ไว้ล่วงหน้า เพื่อนำ�มาใช้จัดการศึกษาแห่งอนาคต ไม่หลงจัดการศึกษา แหง่ อดีต

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 125 “วงการศึกึ ษาต้อ้ งตระหนัักถึงึ การเปลี่่�ยนแปลงรวดเร็ว็ และพลิกิ ผันั ของโลกและสัังคม ต้อ้ งติิดตามการเปลี่่�ยนแปลงให้้ทััน หรือื คาดการณ์ไ์ ว้้ล่่วงหน้้า เพื่่� อนำ�ำ มาใช้้จััดการศึกึ ษาแห่่งอนาคต ไม่่หลงจัดั การศึกึ ษาแห่่งอดีตี ”

126 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก ไม่่มีีระบบการศึกึ ษาใด ที่่�จะมีีคุณุ ภาพเกิินคุณุ ภาพครูู ที่ท�่ ำ�ำ งานอยู่่ใ� นระบบการศึึกษานั้้น�

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 127 7 การพัั ฒนาครูู และผู้บ�้ ริหิ าร

128 การศกึ ษาคุณภาพสูงระดบั โลก บทนี้้ � ตีีความจากหนังั สืือ A World-Class Education: Learning from International Models of Excellence and Innovation (2012) บทที่่� 4 Developing Effective Teachers and School Leaders ดึงึ ดููดคนดีมี าเป็น็ ครูู และฝึึกให้้เป็น็ ครูทู ี่่�เก่่ง เมื่�่อประสบปัญั หาขาดแคลนครูู สิ่�งที่่�ต้้องไม่่ทำำ�คือื ลดมาตรฐาน คุุณภาพคนเข้้าเรีียนครูู เพราะจะก่่อผลร้้ายต่่อคุุณภาพการศึึกษาของ ประเทศไปอีกี ยาวนานมาก ประเทศที่ม่� ีีคุณุ ภาพการศึกึ ษาชั้�นนำำ�ของโลก เช่่น ฟิินแลนด์์ สิิงคโปร์์ จีีน ต่่างก็็มีีแนวทางสร้้างคุุณภาพครููด้้วยวิิธีีการ ต่่าง ๆ ที่่�แยบยลมาก ได้้แก่่ • ยกระดบั การศกึ ษาของครู ใหต้ อ้ งจบปรญิ ญาโท จากหลกั สตู ร ผลิติ ครููที่เ�่ ป็น็ Research-based Curriculum และมีกี ารคัดั เลืือก คนที่่�จะเข้้าศึึกษาเพื่่�อเป็็นครููอย่่างเข้้มงวด นี่่�คืือวิิธีีการของ ฟิินแลนด์์ • สรรหาและคดั เลอื กนกั เรยี นทจ่ี ะเขา้ เรยี นหลกั สูตรครู ดว้ ย วิธิ ีกี ารเชิงิ รุกุ ไม่ใ่ ช่แ่ ค่ป่ ระกาศรับั สมัคั ร เป็น็ วิธิ ีกี ารของสิงิ คโปร์์ • ด�ำเนินการเชิงรุก เพ่ือดึงดูดคนที่ท�ำงานในวิชาชีพอ่ืนอยู่ ช่ว่ งหนึ่�งแล้ว้ มาเป็น็ ครููในสาขาที่่�ต้้องการ เช่่น สาขาศิลิ ปะ เป็น็ วิธิ ีีการของสิิงคโปร์์

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 129 • ให้ทุนการศึกษาแก่เด็กเก่งท่ีได้รับคัดเลือกให้เข้าเรียนใน หลัักสููตรผลิติ ครูู เป็็นวิธิ ีีการของประเทศจีีน • ทุกประเทศที่คุณภาพการศึกษาสูงระดับโลก เลือกคนมี ความสามารถมาฝึึกอย่่างดีี ทั้้ง� ในด้้านสาระวิิชา ด้้านการจััด กระบวนการเรีียนรู้้� ความมีีแรงบัันดาลใจรัักการเป็็นครูู และ รัักศิิษย์ ์ สำ�ำ หรัับออกไปทำ�ำ หน้้าที่ค่� รูู และให้้การตอบแทนสููง • นอกจากฝึกครูอย่างดี และให้การตอบแทนสูง ให้เกียรติยศ ศัักดิ์์�ศรีีในการเป็็นครููแล้้ว ยัังต้้องจััดบรรยากาศการทำำ�งาน ในโรงเรีียนที่่�สร้้างความสุุขความพึึงพอใจในการทำำ�งาน มีีระบบเรีียนรู้�ในระหว่่างปฏิิบััติิงาน และมีีเส้้นทางความ ก้้าวหน้้าในวิิชาชีพี “ประเทศที่�ก่ ารศึึกษาคุณุ ภาพสูงู และครููมีีคุณุ ภาพสููง จะผลิิตครูจู ำ�ำ นวนจำำ�กััด เท่่าที่่ต� ้้องการเท่่านั้้�น”

130 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดับโลก ประสบการณ์แ์ ก้้ปัญั หาขาดแคลนครูใู นอังั กฤษ ในช่ว่ งทศวรรษที่่� 1990s อังั กฤษประสบความขาดแคลนครููต่อ่ เนื่อ�่ ง รัฐั บาลนายกรัฐั มนตรีี โทนีี แบลร์์ แก้้ปัญั หาโดยการรณรงค์โ์ ฆษณาดึงึ ดููด คนเก่ง่ มีคี วามเหมาะสมให้้มาเป็น็ ครูู ประสบความสำ�ำ เร็็จดีียิ่่ง� โดยใช้้เวลา 5 ปีี วิธิ ีีการคือื กำ�ำ หนดคนที่�เป็น็ เป้้าหมายในการจููงใจเป็น็ 3 กลุ่่�ม คือื (1) กลุ่่�มที่่�ต้อ้ งการเป็น็ ครูู (2) กลุ่่�มที่่�มองการเป็น็ ครููเป็น็ ทางเลือื กหนึ่�ง (3) กลุ่่�มที่่�ไม่่เคยคิิดจะเป็็นครููเลย การรณรงค์์โฆษณาใช้้ยุุทธศาสตร์์ ต่า่ งกันั ต่อ่ แต่ล่ ะกลุ่่�ม สองกลุ่่�มแรกใช้้ยุทุ ธศาสตร์บ์ อกคุณุ ค่า่ ทางสังั คมใน การเป็็นครูู การได้้ทำำ�งานกัับเด็็ก และการได้้ทำำ�งานในสาขาวิิชาที่�่ตนรััก ส่ว่ นกลุ่่�มหลััง เน้้นใช้้แรงจููงใจด้้านการเงินิ โดยเฉพาะต่อ่ ผู้�้มีพี ื้้�นฐานด้้าน คณิิตศาสตร์์และวิิทยาศาสตร์์ มีีการโฆษณาประชาสััมพัันธ์์เพื่่�อสร้ างความรู้�ส้ ึึกว่่าวิิชาชีีพครููเป็็น อาชีพี ที่ม่� ีฐี านะสููงทางสังั คม มีคี ่า่ ตอบแทนพิเิ ศษสำ�ำ หรับั ครููในสาขาที่ห่� ายาก และมีีการติิดต่่อทางโทรศััพท์์ถึึงบุุคคลเป้้าหมาย เพื่่�อบอกผลประโยชน์์ที่่� จะได้้รัับ มีโี ครงการ Teach First ที่เ�่ ลีียนแบบโครงการ Teach for America รับั บัณั ฑิิตที่่ส� ติปิ ััญญาสููง ผลการเรียี นดีีเป็็นพิเิ ศษ เพื่อ�่ ไปเป็็นครูู 2 ปีีใน โรงเรียี นที่�ผ่ ลการเรียี นต่ำ��ำ โครงการที่่�ให้้น้ำ�ำ�หนัักมากที่�่สุุดคืือการดึึงดููดคนอายุุ 25 ปีีขึ้�นไปที่่� ต้้องการเปลี่่�ยนอาชีีพให้้หัันมาฝึึกอบรมเพิ่่�มเติิมเพื่่�อเป็็นครูู มีี Training and Development Agency ของกระทรวงศึึกษาธิิการ ทำำ�หน้้าที่่�ฝึึก

การศึกษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 131 มีหี ลักั สููตร 6 เดืือนสำ�ำ หรับั คนที่จ่� บมาในสายคณิติ ศาสตร์แ์ ละวิทิ ยาศาสตร์์ และในช่ว่ งวิกิ ฤติเิ ศรษฐกิจิ ในช่ว่ งทศวรรษ 2000s มีกี ารรณรงค์์ “Bankers to Teachers” และรณรงค์์ชักั ชวนบัณั ฑิติ เกรดสููงไปเป็น็ ครูู โปรดสัังเกต นะครัับ ว่่าเขาเน้้นดึึงดููดคนที่�จบมาในสาขาหลััก มาฝึึกเทคนิิค การเป็็นครููเพื่อ่� ให้ไ้ ด้ค้ รููคุุณภาพสููง เตรียี มครูแู ห่่งศตวรรษที่่� 21 มีีปััญหาทั่่�วโลก ว่่าการศึึกษาเพื่�่อการผลิิตครููพััฒนาไม่่ทััน การเปลี่่�ยนแปลงด้้านการศึึกษา ประเทศที่�่เพลี่่�ยงพล้ำ�ำ�มากคืือประเทศ ที่่�ปล่่อยให้้มหาวิิทยาลััยผลิิตครููโดยไม่่คำำ�นึึงถึึงจำ�ำ นวนความต้้องการ ทำ�ำ ให้้ผลิิตครููล้้นตลาด ฉุุดคุุณภาพครููให้้ต่ำ�ำ� ลง นอกจากนั้้�น หลัักสููตร ผลิิตครููมัักกว้้าง ไม่่โฟกััสที่�่ความรู้�้และทัักษะที่�่สำำ�คััญ บััณฑิิตที่่�ผลิิตจึึง เป็น็ ครููคุณุ ภาพต่ำ�ำ� ประเทศที่่�การศึกึ ษาคุณุ ภาพสููงและครููมีคี ุณุ ภาพสููง ผลิิตครููจำำ�นวนจำำ�กััดเท่า่ ที่่�ต้้องการเท่่านั้น�้ ประเทศที่่�การศึึกษามีีคุุณภาพสููงแก้้ปััญหาเรื่ �องการผลิิตครูู สองแนว แนวแรก แก้้ที่่�สถาบัันหรืือระบบผลิิตครููโดยตรง ได้้แก่่ แนวที่เ่� ล่า่ ในหัวั ข้้อ “ประสบการณ์แ์ ก้้ปัญั หาขาดแคลนครููในอังั กฤษ” ข้้างบน วิิธีีการดัังกล่่าวสร้้างการแข่่งขัันกัับระบบผลิิตครููตามปกติิ ทำ�ำ ให้้ระบบ ผลิติ ครููตามปกติิต้้องปรัับตัวั ผลิิตครููที่�ม่ ีคี ุุณภาพสููงขึ้น�

132 การศึกษาคุณภาพสูงระดับโลก ประเทศที่�่ยกมาเป็็นตััวอย่่างในการผลิิตครููแห่่งศตวรรษที่่� 21 คืือ ฟิินแลนด์์และสิงิ คโปร์์ ฟินิ แลนด์์ เน้้นหลัักสููตรผลิิตครููแบบ Research-based นักั ศึึกษา เรียี นทฤษฎีกี ารศึกึ ษาควบคู่�ไปกับั วิธิ ีวี ิทิ ยาวิจิ ัยั และฝึกึ ออกแบบวิจิ ัยั และ ทำ�ำ วิิจัยั ในชั้�นเรีียน เน้้นเรียี นแบบฝึกึ งาน มีีการเรียี นแบบปฏิบิ ัตั ิิหน้้าที่�ค่ รูู ในโรงเรียี นตัวั อย่า่ งที่ม่� ีคี วามร่ว่ มมืือกับั มหาวิทิ ยาลัยั ภายใต้้การนิเิ ทศของ ครููสอนเก่ง่ (Master Teacher) ของโรงเรีียน ใช้้เวลาร้้อยละ 15 - 25 ของ เวลาในหลักั สููตร นักั ศึกึ ษาครููต้้องฝึกึ ทักั ษะประเมินิ นักั เรียี น ทักั ษะการสอน นักั เรียี นที่�่ต้้องการความช่่วยเหลืือพิิเศษ ทักั ษะพัฒั นาหลักั สููตร มีคี วามรู้้� แน่น่ ในสาระวิชิ า รวมทั้้ง� มีที ักั ษะในการจัดั การเรียี นรู้แ้� บบเรียี นเป็น็ ทีมี และ เรีียนโดยใช้้ปัญั หาเป็็นฐาน สิิงคโปร์์ เริ่�มโครงการ TE21 (Teacher Education Model for the 21st Century) ในปีี 2009 เพื่่อ� สร้้างครููแห่่งศตวรรษที่�่ 21 ที่ม�่ ีีทักั ษะสร้้าง สภาพแวดล้้อมการเรียี นรู้ท้� ี่เ่� อื้อ� ให้้นักั เรียี นพัฒั นาทักั ษะแห่ง่ ศตวรรษที่่� 21 ลักั ษณะของ TE21 มีีดัังต่่อไปนี้้� • มขี ้อก�ำหนดชดั เจนวา่ บณั ฑติ ตอ้ งรแู้ ละท�ำอะไรไดบ้ า้ งในแตล่ ะ วิชิ า • โปรแกรมผลติ ครรู ับผดิ รับชอบตอ่ สมรรถนะของบณั ฑิต • มีการฝึกปฏิบัติในช้ันเรียนภายใต้การนิเทศต้ังแต่ปีแรกของ การศึึกษา

การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดับโลก 133 • สถาบนั ผลติ ครูมสี ว่ นเปน็ พเี่ ลย้ี งครใู หมใ่ นการท�ำงานทโ่ี รงเรยี น • ผู้จะเป็นครูมีทักษะด้านการเรียนการสอนท่ี กว้าง รวมถึงทักษะ การจัดั การเรียี นรู้แ�้ บบเน้้นความร่ว่ มมืือ (Cooperative Learning / Team Learning) และเน้้นการตั้้ง� คำ�ำ ถาม (Inquiry-based) • ผู้จะเปน็ ครูมีทักษะใช้ ไอซีที ชว่ ยจัดการเรียนรู้ • ครูมีทักษะใช้ข้อมูลและการประเมินเป็นตัวชี้แนวทางจัดการ เรีียนรู้�้ • ส่งเสรมิ การเรยี นรโู้ ดยการรบั ใชส้ ังคม (Service Learning) เพอื่ ให้้ครูรู้จ� ักั ชุมุ ชน และผมขอเพิ่่ม� เติมิ ว่า่ เพื่อ�่ สร้้างจิติ สำ�ำ นึกึ เห็น็ แก่่ สัังคม (Social Mind) ในผู้�้เป็็นครูู • ผู้จะเป็นครูฝึกทักษะการวิจัยเพ่ือจะได้ท�ำงานเป็นครูโดยใช้ ข้้อมููลหลักั ฐานในการวินิ ิจิ ฉััยและแก้้ปัญั หา “ครูตู ้อ้ งการระบบสนับั สนุนุ การเรีียนรู้้� ต่่อเนื่่�องตลอดการประกอบอาชีพี ครูู รวมทั้้�งต้้องเตรีียมทัักษะและฉันั ทะ การเรีียนรู้้ต� ลอดชีีวิิตให้แ้ ก่่คนที่�่ เตรียี มประกอบวิชิ าชีีพครูู”

134 การศึกษาคุณภาพสูงระดบั โลก การพัั ฒนาวิชิ าชีพี ครูู ตามหลัักการพััฒนาเป็็น “ผู้้�เชี่�ยวชาญ” ต้้องการเวลาฝึึกฝน 10,000 ชั่่�วโมงขึ้้น� ไป ครููก็็อยู่�ใ่ นสภาพเดียี วกััน กว่่าจะพััฒนาเป็น็ ครูู ที่�เก่่งได้้ก็็ต้้องใช้้เวลาสั่�งสมประสบการณ์์ แต่่ครููยากกว่่า ตรงที่�เด็็ก เปลี่�ยน สาระวิชิ าเปลี่�ยน สภาพสัังคมเปลี่�ยน และเทคโนโลยีเี ปลี่�ยน ครููจึึงต้้องเรีียนรู้้�ต่่อเนื่�องไม่่สิ้้�นสุุด กล่่าวใหม่่ว่่า ครููต้้องการระบบ สนัับสนุุนการเรีียนรู้้�ต่่อเนื่�องตลอดการประกอบอาชีีพครูู รวมทั้�้ง ต้้องเตรีียมทัักษะและฉัันทะการเรีียนรู้้�ตลอดชีีวิิตให้้แก่่คนที่ �เตรีียม ประกอบวิิชาชีีพครูู ข้้อความในย่อ่ หน้้าบน ใช้้ได้้ต่่อทุุกวิิชาชีพี ประเทศที่่�คุุณภาพการศึึกษาอยู่�ในระดัับชั้�นนำ�ำ ของโลก ต่่างก็็มีี ระบบการพัฒั นาวิชิ าชีพี ครููที่เ�่ ข้้มแข็ง็ เอาจริงิ เอาจังั ทั้้ง� ระดับั ก่อ่ นเข้้าสู่่�การ ทำ�ำ งาน ตอนเริ่ม� งานครูู 1 - 2 ปีีแรก และระหว่า่ งการเป็น็ ครูู ขอย้ำ��ำ ว่่า นี่่�คืือระบบสนัับสนุุนให้้ครููสามารถรัับมืือกัับงานที่่�ยาก ท้้าทาย และมีคี วามคาดหวังั สููงได้้ โดยหลักั การสำำ�คัญั คืือ มีกี ารดำำ�เนินิ การ อย่่างเป็็นระบบ มีีกระบวนการพััฒนาบููรณาการอยู่�ในการทำ�ำ งานประจำำ� และจััดให้้ครููดำำ�เนิินการเป็็นทีีม หรืือช่ว่ ยเหลืือกััน หลัักการสำำ�คััญคืือ ต้้องไม่่ปล่่อยให้้ครููตะเกีียกตะกายเอาเองแบบ โดดเดี่่�ยว ต้้องไม่่สร้้างวััฒนธรรมอิิสรภาพและความเป็็นตััวใครตััวมััน ทางวิชิ าการของครูู ที่่�ครููเป็น็ อิสิ ระแบบผิดิ ๆ แบบอเมริิกััน คืือ ไม่ย่ อมรับั

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 135 การเข้้าสังั เกตการณ์ช์ั้�นเรียี นซึ่�งกัันและกันั เพื่�่อให้้ Feedback เป็็นข้้อมููล สำำ�หรับั ปรับั ปรุงุ ทักั ษะการจัดั การชั้น� เรียี น ซึ่่ง� มีผี ลร้้ายต่อ่ ชีวี ิติ ครูู คืือ ทำ�ำ ให้้ ไม่ม่ ีกี ลไกช่ว่ ยเหลืือการพัฒั นาตนเองต่อ่ เนื่อ่� ง ที่ฝ�่ รั่ง� เรียี กว่า่ Professional Development การพััฒนาครููมีี 2 แนว คืือ จััดการฝึึกอบรม ที่่�อาจเรีียกว่่า Training-based Professional Development กัับ การจััดให้้มีีระบบ เรีียนรู้้�ฝัังแฝงอยู่่�ในการทำ�ำ งาน ที่�่อาจเรีียกว่่า Learning-based Professional Development และมีศี ัพั ท์์เฉพาะว่่า PLC - Professional Learning Community ขอยกตััวอย่่างวิิธีีการของประเทศที่่�เด่่นด้้านการพััฒนาวิิชาชีีพครูู ดัังต่อ่ ไปนี้้� ญี่่�ปุ่่�น ใช้้ระบบ “Lesson Study Group” ซึ่่�งก็็คืือ PLC นั่่�นเอง โดยครููในโรงเรียี นกลุ่่�มหนึ่่ง� รวมตัวั กันั กำำ�หนดเป้า้ หมายการเรียี นรู้ข้� องศิษิ ย์์ ที่่�ครููต้้องการบรรลุุ ร่่วมกันั ตรวจสอบวิิธีีการที่ใ�่ ช้้อยู่�เดิิม และคิิดหาวิธิ ีีการ ใหม่่หรืือปรัับปรุุงวิิธีีการเดิิม ตามด้้วยการนำ�ำ ไปปฏิิบััติิของครููแต่่ละคน และมีีเพื่่�อนครููไปนั่่�งสังั เกตการณ์เ์ ก็บ็ ข้้อมููลสิ่่ง� ที่เ�่ กิดิ ขึ้�นในชั้�นเรีียน (Open Classroom) สำ�ำ หรับั นำ�ำ มาให้้ Feedback แก่เ่ พื่อ�่ นครููในทีมี เพื่อ�่ ให้้เพื่อ�่ นครูู ปรัับปรุุงวิิธีีสอนของตน ขั้้�นตอนสุุดท้้ายของกิิจกรรม “Lesson Study Group” คืือการทบทวนหลักั การหรืือทฤษฎีที ี่ใ�่ ช้้ และครููในทีมี ใช้้ทฤษฎีนี ั้้น� ในทางปฏิิบััติิได้้อย่่างถููกต้้องเหมาะสมอย่่างไร เพื่่�อนำ�ำ ไปสู่่�การปรัับปรุุง พััฒนาต่่อเนื่่�อง

136 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก จีนี สร้้างวััฒนธรรมเปิดิ เผยชั้�นเรียี น เป็น็ ส่่วนหนึ่่ง� ของระบบรับั ผิิด รับั ชอบทางวิชิ าชีพี (Professional Accountability) และระบบรับั ผิดิ รับั ชอบ ต่อ่ สาธารณะ (Public Accountability) แต่่ละโรงเรียี นจัดั กิิจกรรม “กลุ่่�ม เรีียนรู้้�ของครูู” (Teacher Study Group) เป็็นกลุ่่�มตามรายวิิชา นำำ�โดย ครููสอนเก่่ง (Master Teacher) โดยจััดทุุกสััปดาห์์ เน้้นการปรึึกษาหารืือ กัันเรื่�อ่ งหลักั สููตร การเตรีียมการสอน และแนวทางปรัับปรุุงชั้น� เรีียน และ มีชี ่่องโทรทัศั น์์ครูู สำำ�หรับั ช่่วยส่่งเสริมิ การพัฒั นาวิิชาชีพี ครูู สิิงคโปร์์ กำำ�หนดนโยบาย ให้้ครููทุุกคนมีีเวลาปีีละ 100 ชั่่�วโมง เพื่่�อการพััฒนาวิิชาชีีพของตน โดยที่่�ครููอาจใช้้เวลาดัังกล่่าวได้้หลาย รููปแบบ เช่น่ รัับการฝึกึ อบรมที่�่ NIE (National Institute of Education) ด้้านสาระวิิชาและวิิธีีจััดการเรีียนการสอน ซึ่่�งการฝึึกอบรมนี้้�อาจนำำ�ไปสู่่� การเรีียนต่่อระดัับที่�่สููงขึ้ �นไป แต่่เวลาดัังกล่่าวส่่วนใหญ่่ใช้้จััดการเรีียนรู้้� ของครููในโรงเรียี นนั้้น� เอง โดยมีคี รููที่ร่�ู้ส้� ภาพของโรงเรียี นและประเด็น็ ที่ค่� วร มีกี ารเรียี นรู้เ้� พื่อ่� ปรับั ปรุงุ การเรียี นการสอน เป็น็ ผู้จ�้ ัดั กระบวนการสนับั สนุนุ เช่่น จััดวงเรียี นรู้เ้� รื่อ�่ ง PBL (Project-based Learning) เรื่อ�่ งการใช้้ไอซีที ีี ในชั้น� เรียี น เป็น็ ต้้น และมักั มีกี ารจัดั การวิจิ ัยั ปฏิบิ ัตั ิกิ าร (Action Research) ในชั้�นเรีียน เพื่�่อค้้นหาวิิธีีการบรรลุุผลตามนโยบาย Thinking Schools, Learning Nation และ Teach Less, Learn More นอกจากนั้้�นสิงิ คโปร์์ ยังั มีีระบบ “ครููสอนเก่่ง” (Master Teacher) ในทุุกโรงเรียี น ทำ�ำ หน้้าที่่�เป็น็ พี่่�เลี้้ย� ง (Mentor) ให้้แก่่ครููใหม่แ่ ละเพื่่อ� นครููที่่ต� ้้องการคำำ�แนะนำ�ำ

การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก 137 “ประเทศที่�ค่ ุณุ ภาพการศึึกษาสูงู ใช้้ ยุทุ ธศาสตร์ส์ ร้้าง ‘กระบวนทัศั น์พ์ ัั ฒนา’ (Growth Mindset) ในขณะที่�ใ่ นประเทศ ที่่�มีคี ุุณภาพการศึึกษาต่ำ��ำ ครูแู ละคนใน วงการศึกึ ษามีี ‘กระบวนทัศั น์ห์ ยุดุ นิ่่ง� ’ (Fixed Mindset)” ผมตีีความว่า่ ประเทศที่ค่� ุณุ ภาพการศึกึ ษาสููง ใช้้ยุุทธศาสตร์ส์ ร้้าง “กระบวนทััศน์์พััฒนา” (Growth Mindset) ในครูู ในขณะที่�่ในประเทศที่�่ คุณุ ภาพการศึกึ ษาต่ำ��ำ ครููและคนในวงการศึกึ ษามีี “กระบวนทัศั น์ห์ ยุดุ นิ่่ง� ” (Fixed Mindset) และขอเพิ่่ม� เติมิ ว่า่ ผู้้บ� ริหิ ารโรงเรีียนต้้องเป็็นผู้้�นำ�ำ และ เข้้าร่ว่ มกระบวนการเรียี นรู้้ต� ่่าง ๆ ที่่�กล่่าวมาแล้้ว ขอย้ำ�ำ�ว่่า การพัฒั นาครููประจำ�ำ การ ต้้องทำ�ำ อย่า่ งเป็น็ ระบบ เน้้นทำำ� ในโรงเรียี นเองเป็น็ ส่ว่ นใหญ่่ (ร้้อยละ 80 - 90) และต้้องมีีการประเมิินว่่า ก่่อผลดีีต่่อนัักเรีียนเพีียงใด เพื่่�อปรัับปรุุงวิิธีีการพััฒนาครููเพื่่�อศิิษย์ ์ พััฒนาจิติ ใจให้้เป็น็ ครููที่่ร� ักั ศิษิ ย์์

138 การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก การประเมินิ และค่่าตอบแทน การประเมิินครููมีีหลายแนวคิิด และมีีการประเมิินหลายแบบ ที่�่บางประเด็็นมีีความเชื่�่อและวิิธีีปฏิิบััติิต่่างกัันอย่่างขั้ �วตรงกัันข้้าม ในประเทศที่่ต� ่่างก็็มีีระบบการศึึกษาโดดเด่่นระดัับโลก แบบแรกเป็็นการประเมิินเพื่่�อพััฒนา ใช้้การประเมิินเป็็นข้้อมููล Feedback สู่่�การออกแบบและดำ�ำ เนิินการพััฒนาครููหรืือพััฒนาตััวเอง การประเมินิ แบบนี้้�เป็น็ Assessment หรืือ Appraisal ไม่ใ่ ช่่ Evaluation คำ�ำ เต็็มคืือ Formative Assessment การประเมินิ แบบที่ไ�่ ม่ค่ วรทำำ� คืือประเมินิ เพื่อ�่ ดููว่า่ ครููดำำ�เนินิ การตาม รายละเอีียดวิิธีกี ารและข้้อบัังคัับที่�่กำ�ำ หนดหรืือไม่่ ที่เ�่ รียี กว่่า Compliance Appraisal เพราะจะเป็็นตัวั ปิดิ กั้น� ความสร้้างสรรค์ข์ องครูู สิ่�งที่�ควรทำ�ำ คือื Performance Appraisal เพื่อ�่ เป็น็ ข้อ้ มููลขัับเคลื่�อน ยกระดัับคุณุ ภาพการทำำ�หน้า้ ที่�ครูู และการพััฒนาตััวครูู ซึ่่ง� ในประเทศ ญี่่�ปุ่�นและนอร์์เวย์์ใช้้การประเมิินโรงเรีียน หรืือทีีมครูู ไม่่ประเมิินครููเป็็น รายคน ประเด็น็ ว่า่ ควรผููกผลการประเมินิ เข้้ากับั ความดีคี วามชอบหรืือไม่่ เป็็นเรื่�องที่�่ถกเถีียงกัันโดยไม่่มีีข้้อยุุติิตายตััว เช่่น ฟิินแลนด์์และแคนาดา ไม่ใ่ ช้้ระบบให้้โบนัสั ตามผลการประเมินิ ส่ว่ นสิงิ คโปร์์ เซี่ย� งไฮ้้ และครึ่ง� หนึ่่ง� ของประเทศในกลุ่่�ม OECD1 มีีระบบโบนัสั ครูู 1 องค์์การเพื่�่อความร่ว่ มมืือและการพััฒนาทางเศรษฐกิจิ หรืือ โออีีซีดี ีี (Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD) เป็น็ องค์ก์ รระหว่า่ งประเทศของกลุ่่�มประเทศที่พ่� ัฒั นาแล้้ว

การศึกษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 139 ข้้อสรุปุ จาก 2011InternationalSummitontheTeachingProfession ที่�่นิิวยอร์์ก เสนอว่่า Performance Appraisal ต่่อครููเป็็นรายคน ควรทำำ� เป็็นส่่วนหนึ่่�งของระบบการพััฒนาครูู ดำำ�เนิินการโดยคนที่�่มีีทัักษะในการ ประเมิินการสอน ประเมิินการทำำ�หน้้าที่่�ครููอย่่างครบด้้าน ไม่่ใช่่เพีียงดููที่�่ ผลสอบของนัักเรีียน ประเทศที่่�เขายกเป็็นตััวอย่่างคืือสิิงคโปร์์ ซึ่่�งมีีระบบประเมิินและ การตอบแทนพิเิ ศษดัังนี้้� • ครูทุกคนได้รับการประเมินแบบ Performance Appraisal ปีละคร้ัง โดยกลไกการประเมินในโรงเรียน โดยวัดบทบาทการ ท�ำ ใหน้ กั เรยี นเกดิ การพฒั นาครบดา้ น การตดิ ตอ่ ประสานงานกบั พ่อแม่ผู้ปกครอง ชุมชน บทบาทในการพัฒนาครูในโรงเรียน การรเิ ร่ิ มการเรยี นรแู้ บบใหม่ ๆ การท�ำ ประโยชนแ์ กโ่ รงเรยี น และ แกเ่ พือ่ นครู • เปา้ หมายของการประเมนิ เพอ่ื กระตนุ้ ใหเ้ กดิ การเสวนาระหวา่ ง ครููกับั Supervisor อย่า่ งสม่ำ�ำ� เสมอ เพื่อ่� ช่ว่ ยให้ค้ รููทุกุ คนพััฒนา ตนเอง และติดิ ตามการเปลี่�ยนแปลงได้ท้ ััน • ผลของ Performance Appraisal ที่ดจี ะชว่ ยใหไ้ ดร้ ับโบนัส รอ้ ยละ 10 - 30 ของเงินเดอื น 1 ปี • ครทู กุ คนตอ้ งเขยี นเปา้ การพัฒนาตนเองในแตล่ ะปกี ารศกึ ษา มีสิทธิใช้เวลาทำ�งานปีละ 100 ช่ั วโมงเข้าร่วมกิจกรรมเพื่อ พฒั นาตนเอง (Professional Development) ใหเ้ ข้าเปา้ ดงั กลา่ ว การเข้าร่วมกิจกรรมพัฒนาตนเองนี้ หากมีค่าใช้จ่ายก็สามารถ

140 การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก ยื่นขอได้ มีการทบทวนตรวจสอบการดำ�เนินการตามเป้าปีละ 2 ครั้ง การทบทวนตรวจสอบนี้เพ่ือค้นหาจุดแข็งและจุดท่ีต้อง ปรับปรุงของครูแต่ละคน (Formative Assessment) สำ�หรบั ใช้ เป็นเป้าของการพัฒนาของตนเอง จะเห็นว่ากระบวนการน้ีเป็น กลไกช่วยเหลือครูให้สามารถพัฒนาตนเองได้ มากกว่าการ ไล่จับผิด หรือหาทางกำ�จัดครูที่ด้อยความสามารถ ผลของการ ทบทวนน้ี จะชว่ ยใหค้ รสู ามารถเขยี นเปา้ พฒั นาตนเองในปตี อ่ ไป ได้อยา่ งเหมาะสม เป็นคุณต่อตนเอง การกระจายครูู การกระจายครููเป็น็ ปัจั จััยสำ�ำ คััญของคุณุ ภาพและความเสมอภาค ทางการศึกึ ษา หากไม่ม่ ีกี ารจัดั การที่ด�่ ีี โรงเรียี นและพื้้น� ที่ท่� ี่ม�่ ีคี วามต้้องการ ครููดีสี ููงที่่�สุดุ จะเป็น็ ที่่�ที่�่ขาดแคลนครููที่�ส่ ุุด การกระจายครููมีี 2 ประเด็็น คืือ การกระจายเชิิงจำำ�นวน กัับ การกระจายเชิิงคุุณภาพ ตามในหนังั สืือเล่ม่ นี้้ � ประเทศที่เ�่ อาใจใส่ก่ ระจายครููตามคุณุ ภาพ คืือ จัดั ให้้ครููที่ม่� ีปี ระสบการณ์แ์ ละความสามารถต่า่ งกันั กระจายไปตามโรงเรียี น อย่า่ งเท่่าเทีียมกัันคืือ สิิงคโปร์์ และมณฑลเซี่�ยงไฮ้้ของจีนี มาตรการกระจายครููไปยัังพื้้�นที่�่ยากจน ห่่างไกล ที่่�ประเทศที่�่เป็็น ผู้น้� ำ�ำ ของโลกด้้านคุณุ ภาพการศึกึ ษาใช้้ ได้้แก่่

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 141 “ระบบการศึึกษาคุุณภาพสููงต้อ้ งเป็น็ ระบบที่�่ ดึึงดูดู คนดีีมีคี วามสามารถ และรักั อาชีพี ครูู เข้้ามาเป็น็ ครูู และดึึงดูดู ไว้้ให้อ้ ยู่่�ใน ”อาชีพี นี้้น� านหรืือตลอดชีวี ิิตการทำ�ำ งาน • ใหท้ นุ การศกึ ษาเพอ่ื ดงึ ดดู คนจากพน้ื ทท่ี ตี่ อ้ งการครู ใหเ้ ขา้ มาเรีียนครููและกลัับไปทำำ�งานในพื้้�นที่่�นั้้�น เป็็นมาตรการที่่� ประเทศจีีนใช้้ และ กสศ. ของไทยจะเริ่�มดำ�ำ เนินิ การในปีี 2563 • ใหเ้ งนิ เพม่ิ พเิ ศษแกค่ รใู นพน้ื ทห่ี า่ งไกล ใชใ้ นฟนิ แลนด์ ญี่ปนุ่ ออสเตรเลีีย และอีีกหลายประเทศทั่่�วโลก ประเทศจีีนเพิ่่�มให้้ ร้้อยละ 10 ของเงิินเดืือน • มบี ้านพกั ให้ เปน็ มาตรการของประเทศจีน • มรี ะบบพฒั นาครูผา่ นการศกึ ษาทางไกล • จัดให้โรงเรียนในพื้นที่ห่างไกลร่วมมือกันเป็นกลุ่ม มีทรัพยากร กลางสำ�ำ หรัับใช้้ร่ว่ มกััน

142 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก เส้้นทางอาชีีพและบทบาทผู้้น� ำำ� ระบบการศึึกษาคุุณภาพสููงต้้องเป็็นระบบที่่�ดึึงดููดคนดีีมีีความ สามารถ และรักั อาชีีพครูู เข้้ามาเป็น็ ครูู และดึึงดููดไว้้ให้้อยู่�ในอาชีีพนี้้น� าน หรืือตลอดชีวี ิิตการทำำ�งาน นั่่�นหมายความว่่า ต้้องมีีการออกแบบเส้้นทางความก้้าวหน้้าใน อาชีีพ ตลอดเวลากว่่า 30 ปีี ของการทำำ�งานเป็็นครูู โดยที่�่คนดีีมีีความ สามารถสููง ย่่อมต้้องการแสดงความสามารถ มีีโอกาสแสดงภาวะผู้�้นำำ� ของตน ทั้้ง� ในชั้น� เรีียน ในโรงเรีียน ในระบบการศึกึ ษาภาพใหญ่่ ในชุุมชน และในสัังคมวงกว้้าง ประเทศที่่�มีีระบบนี้้�ชััดเจนที่่�สุุดคืือสิิงคโปร์์ โดยมีีเส้้นทางสู่่� การเป็น็ ผู้้�นำำ� 3 เส้น้ ทาง คืือ 1) เป็น็ ครููสอนเก่่ง (Master Teacher) 2) เป็น็ ครููเก่ง่ วิชิ า (Subject Specialist) 3) เป็น็ ครููใหญ่ ่ ทั้้ง� สามเส้้นทาง นี้้�ค่่าตอบแทนเท่่ากันั และเป็็นความสำำ�เร็จ็ ทางวิิชาชีีพที่�เ่ ท่่าเทีียมกันั ระบบเส้้นทางอาชีีพครููที่�่ผิิดคืือ ยกย่่องสายบริิหารสููงกว่่า และ มอบหมายงานด้้านการบริหิ ารที่ม่� ีีขั้น� ตอนมากมายจนไม่่ได้้ทำำ�หน้้าที่่ผ� ู้น้� ำำ� เพื่อ�่ ผลสัมั ฤทธิ์์�ทางการเรียี นของนักั เรียี น ผลสุดุ ท้้ายคืือ คุณุ ภาพการศึกึ ษา ของประเทศตกต่ำ�ำ� สิิงคโปร์์มีีนโยบายและระบบที่�่ชััดเจนในเรื่�่องเส้้นทางอาชีีพครูู คืือ ดึงึ ดููดคนดีมี ีคี วามสามารถมาเป็น็ ครูู และสนับั สนุนุ ให้้ได้้แสดงความสามารถ แสดงผลงาน ยกระดัับความสามารถและผลงานขึ้�นไปตลอดเส้้นทาง การเป็็นครูู รวมทั้้�งมีีโอกาสแสดงภาวะผู้้�นำำ�ตามความถนััดของตน ทำำ�ให้้

การศึกษาคุณภาพสงู ระดับโลก 143 เกิิดความพึงึ พอใจในงาน (Job Satisfaction) มีีการออกแบบสอบถามครูู สิงิ คโปร์ว์ ่า่ อยู่�ในวิชิ าชีพี นี้้เ� พราะอะไร คำำ�ตอบคืือ รายได้้ดีี บรรยากาศและ วััฒนธรรมการทำ�ำ งานในโรงเรีียนดีี เป็็นวััฒนธรรมเชิิงบวก มีีเป้้าหมายที่�่ สููงส่ง่ และมีโี อกาสก้้าวหน้้าทางวิิชาชีีพ จีนี แบ่ง่ ครููเป็น็ 4ระดับั ผลงานสำ�ำ หรับั เลื่อ�่ นระดับั คืือคุณุ ภาพการสอน และการเป็็นพี่่�เลี้้�ยงครููที่�่อ่่อนอาวุุโส ในระดัับสููงสุุดต้้องมีีผลงานวิิจััยและ ตีพี ิิมพ์์ เมื่่อ� เส้้นทางอาชีีพครููสููงขึ้�น ครููจะทำ�ำ หน้้าที่่ก� ว้้างขึ้น� เช่น่ ออกแบบ หลัักสููตร พััฒนาวิิชาชีีพครูู และสนัับสนุุนครููคนอื่�่น ๆ ในโรงเรีียน พื้้�นที่�่ และมณฑล ครููดีเี ด่่นจะได้้รับั การยกย่อ่ งในวันั ครููแห่่งชาติิ ฟิินแลนด์์ต่่างจากจีีนเพราะเป็็นประเทศเล็็ก และโครงสร้้าง วิิชาชีีพครููเป็็นโครงสร้้างที่่�แบนราบ (Flat) และค่่าตอบแทนก็็ไม่่สููงมาก แต่่ครููก็็มีีความรัับผิิดชอบสููงต่่อการวางแผนหลัักสููตร ดููแลและประเมิิน ความก้้าวหน้้าของศิิษย์์ การได้้รับั ความคาดหวังั สููง และได้้รัับการยกย่่อง สููงจากสัังคม โดยมีีอิิสระในการทำ�ำ งาน เป็็นเครื่่�องจรรโลงใจให้้คนอยาก เป็น็ ครูู โดยที่เ่� วลาสอนในชั้น� เรียี นของแต่ล่ ะวันั สั้้น� ครููจึงึ มีเี วลาทำ�ำ งานอื่น่� ๆ ที่�่ส่่งเสริิมการเรีียนรู้�ของศิิษย์์ และพััฒนาวิิชาชีีพของตนเองและเพื่�่อนครูู คืือครููฟิินแลนด์์พััฒนาวิิชาชีีพทั้้�งด้้านลึึกและด้้านกว้้าง ในด้้านกว้้างคืือ ทำำ�งานร่่วมกัับระบบการศึึกษา ชุุมชน และสัังคมด้้วย เพื่่�อการพััฒนา นัักเรียี น หััวใจสำำ�คััญคืือ ต้้องจััดระบบวิิชาชีีพครููให้้เป็็น Knowledge- based Profession ซึ่�ง่ หมายความว่่า ต้อ้ งมีกี ารเรีียนรู้�อยู่�่ ตลอดเวลา ระบบเส้้นทางวิิชาชีพี ต้อ้ งใช้้หลัักการนี้้�

144 การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก ในสหรัฐั อเมริกิ า ในหลายกรณีี สหภาพครููตั้้ง� หน้้ารักั ษาผลประโยชน์์ ของครูู โดยไม่่สนใจเรื่�่องคุุณภาพผลสััมฤทธิ์์�ทางการเรีียนรู้�้ สหภาพครูู กลายเป็น็ อุุปสรรคของคุณุ ภาพการศึกึ ษา แต่่ในฟินิ แลนด์์ และแคนาดา สหภาพครููเป็็นภาคีพี ัฒั นาคุุณภาพการศึกึ ษาอย่่างได้้ผลดีี ผมขอย้ำ��ำ บทบาทผู้้�นำำ�ของครูู 3 เส้้นทางอาชีีพครููของสิิงคโปร์์ว่่า ระบบการศึึกษาเป็็นระบบที่�่ซัับซ้้อนและเปลี่่�ยนแปลงอยู่ �ตลอดเวลา (Complex Adaptive Systems) การออกแบบโครงสร้้างวิิชาชีีพครููแบบ สิิงคโปร์์ เป็็นการรู้เ้� ท่่าทัันธรรมชาติิของระบบการศึกึ ษา พัั ฒนาผู้บ�้ ริิหารโรงเรีียน ระบบการศึึกษาในประเทศที่่�คุุณภาพการศึึกษาต่ำ��ำ มัักแก้้ปััญหา แบบซ้ำ��ำ เติมิ ความผิดิ พลาด โดยความตั้้�งใจดีี คืือ ระบบบริิหารส่่วนกลาง เข้้าไปกำ�ำ หนดมาตรฐานและวิิธีีการดำำ�เนิินการในโรงเรีียน แล้้วครููและ ผู้�้บริิหารต้้องส่่งรายงานต่่อส่่วนกลาง ระบบนี้้�พิิสููจน์์แล้้วพิิสููจน์์อีีกว่่า ประสบความล้้มเหลว การพัฒั นาผู้บ้� ริหิ ารโรงเรียี นเป็น็ ส่ว่ นหนึ่่ง� ของระบบพัฒั นาบุคุ ลากร การศึกึ ษา และระบบพัฒั นาคุณุ ภาพการศึกึ ษา มีหี ลักั การสำำ�คัญั สกัดั จาก ประสบการณ์์ของประเทศที่่�มีีผลสััมฤทธิ์์�ทางการศึึกษาเป็็นเลิิศระดัับโลก ดังั ต่่อไปนี้้�

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 145 “การพัั ฒนาผู้บ�้ ริหิ ารโรงเรีียน เป็น็ ส่่วนหนึ่่�งของระบบพัั ฒนา บุุคลากรทางการศึึกษา ”และระบบพัั ฒนาคุณุ ภาพการศึกึ ษา • ผูบ้ ริหารโรงเรียนต้องเปลีย่ นบทบาทจาก “ผู้บริหาร” ทีเ่ น้น บทบาท 4b คอื Bells, Buildings, Budgets, และ Buses มาเปน็ “ผูน้ �ำ การพัฒนาคณุ ภาพ” ซง่ึ หมายถงึ พฒั นา 1i (Instructional Leadership) โดยมุง่ ผลกระทบสดุ ท้าย คอื สมั ฤทธผิ ลการเรียนรู้ ของนักเรียน การบริหารโรงเรียนโดยไม่ต้องรับผิดรับชอบต่อ สัมฤทธิผลการเรียนรู้ของนักเรียน เป็นระบบการบริหารที่เลว OECD ได้ทบทวนประสบการณ์และเสนอว่า ผูบ้ ริหารทีด่ ีต้อง รับผิดชอบ 4 เร่ือง คือ (1) สง่ เสริม พัฒนา และประเมิน ระบบการพัฒนาครู เพ่ือยกระดับผลลัพธ์การเรียนรู้ของ นักเรียน (2) กำ�หนดเป้าหมายการพัฒนาสมรรถนะของ นักเรียน วัดความก้าวหน้า และพัฒนาต่อเนื่อง (3) ใช้ ทรัพยากรอยา่ งมยี ทุ ธศาสตร์ โฟกัสเปา้ ทก่ี ารเรยี นรขู้ องครู และนักเรียน (4) สร้างหุน้ ส่วนกบั ชมุ ชน องค์กรทางสังคม และมหาวิทยาลัยเพ่ือรว่ มกันพัฒนานกั เรียน

146 การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก • มกี ลไกสรา้ งความตอ่ เนอื่ ง เมื่อมกี ารเปลย่ี นครใู หญห่ รอื ผู้น�ำอน่ื ๆ ตััวอย่่างรััฐออนแทรีีโอ แคนาดา คณะกรรมการโรงเรีียนได้้รัับ งบประมาณจากกระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารให้้จัดั แผนและกระบวนการ พััฒนาผู้�้มีีความสามารถ (Talent Development) ในโรงเรีียน สำ�ำ หรับั รัับช่ว่ งการเป็น็ ครููใหญ่่ เมื่อ�่ ครููใหญ่ท่ ่่านเดิิมออกไป • ใช้ “มาตรฐาน”(Standards)เปน็ เครอื่ งมือพฒั นาครแู ละโรงเรยี น ไม่่ใช่่เพีียงทำ�ำ เพื่�่อบรรลุุตามมาตรฐาน ตััวอย่่าง ฟิินแลนด์์ บทบาทภาวะผู้�้นำำ�ไม่่ได้้โฟกััสที่่�ผลลััพธ์์การเรีียนรู้� แต่่โฟกััสที่่� การสร้ างเงื่่�อนไขหรืือสภาพแวดล้้อมที่�่ส่่งเสริิมผลสำ�ำ เร็็จ ได้้แก่่ การมีีเป้้าหมายร่่วมกััน การมีีครูชั้�นเลิิศ และการทำำ�งานโดยใช้้ ภาวะผู้้�นำำ�ร่ว่ มกันั • ครูใหญ่ทุกคน เคยเป็นครูที่ท�ำหน้าที่สอนมาก่อน อยู่ในระบบ ของฟิินแลนด์์และสิิงคโปร์์ • ครใู หญ่และทีมงาน เป็นผู้น�ำองคก์ รยุคใหม่ ใช้หลกั การบริหาร คล้้ายระบบธุุรกิจิ เป็น็ ระบบของสิงิ คโปร์์ • ใชร้ ะบบ “เลือกแล้วฝกึ ” ไมใ่ ช่ระบบ “ฝกึ แล้วเลือก” เปน็ ระบบ ของสิงิ คโปร์ ์ คืือ ครููที่เ่� ลืือกมาแล้้วเป็น็ อย่า่ งดีี เมื่�่อเข้้ามาเป็็นครูู ในช่ว่ ง 3 ปีแี รกจะมีรี ะบบพี่่�เลี้้ย� ง ฝึึก และประเมินิ หาความถนัดั และความชอบส่่วนตััว เพื่่�อส่่งเสริิมให้้เติิบโตสู่�ภาวะผู้�้นำำ�ใน เส้้นทางนั้้น� รวมทั้้ง� เส้้นทางการเป็็นผู้�บ้ ริหิ ารโรงเรีียน ผมมองว่่า เป็็นระบบที่ป่� ระสิทิ ธิภิ าพสููง การสููญเปล่า่ น้้อย

การศึกษาคุณภาพสูงระดบั โลก 147 โปรแกรมพัั ฒนาผู้้น� ำำ�ทางการศึึกษาของ สิิงคโปร์์ ครููที่ท่� ำ�ำ งานดี ี มีคี วามสามารถสููง (Talented) และเหมาะที่จ�่ ะส่ง่ เสริมิ ให้้เป็น็ ผู้บ�้ ริหิ ารจะได้้เข้้ารับั การอบรม LEP(LeaderinEducationProgram) เป็็นหลัักสููตรอบรมเต็็มเวลา 6 เดืือน โดยครููได้้รัับเงิินเดืือนเต็็ม และมี ี งบประมาณสนับั สนุนุ กิจิ กรรมต่า่ ง ๆ เช่น่ การไปศึกึ ษาดููงานต่า่ งประเทศ 2 สััปดาห์์ อ่่านแล้้วผมตีีความว่่า คล้้ายหลัักสููตร วปอ.2 ด้้านการศึึกษา (ของสิงิ คโปร์)์ แต่ข่ องเขาจัดั ให้้แก่ค่ รููดีมี ีคี วามสามารถสููงตั้้ง� แต่อ่ ายุไุ ม่ถ่ ึงึ 30 ปีี สิงิ คโปร์เ์ ชื่่อ� ในความสามารถของคนอายุุน้้อยที่�่คัดั สรรมาอย่า่ งดีี เป้า้ หมายของ LEP คืือ เพื่�่อพัฒั นาผู้้�นำ�ำ โรงเรียี นที่่ม� ีีความสามารถ เปลี่่ย� นแปลงโรงเรียี นให้้เป็น็ “ชุมุ ชนเรียี นรู้อ� ย่า่ งมีนี วัตั กรรม” (Innovative Learning Community) ที่�่สามารถเอื้ �อให้้นัักเรีียนและครููมีีทัักษะสร้้าง นวััตกรรม ในสัังคมและเศรษฐกิจิ ฐานความรู้�้ และฐานการเรียี นรู้�้ การเรียี นใน LEP เป็น็ กระบวนการเรียี นรู้เ้� ชิงิ ปฏิสิ ัมั พันั ธ์์ (Interaction -based Learning) ทั้้ง� สิ้้�น เพื่�อ่ พัฒั นาผู้้�บริิหารการศึกึ ษาที่�ม่ ีคี วามสันั ทััด ต่่อการจัดั หรืือสนับั สนุุนกระบวนการดังั กล่่าวในโรงเรียี น 2 วิิทยาลัยั ป้้องกันั ราชอาณาจักั ร (วปอ.)

148 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก กระบวนการเรีียนรู้ด้� ัังกล่า่ ว เน้้น 3 กระบวนการ คืือ 1. สาระความรู้ (Knowledge Content) เรยี นรู้โดยการอภปิ ราย แลกเปล่ียนเพื่อเรียนรู้ และพัฒนาทักษะ “การสานเสวนาเชิงวิชาชีพ” (Professional Dialogue) และการคดิ อยา่ งลกึ (Critical Thinking) ตวั อยา่ ง เร่ืองสำ�คัญ ๆ ได้แก่ การทำ�ให้ผลประกอบการขององค์กรถึงขีดสูงสุด ยุทธศาสตร์และเอกลักษณ์ขององค์กร สภาพแวดล้อมและวัฒนธรรมท่ี เหมาะสมต่อ e-Learning การออกแบบหลักสูตรใหม่และการประเมิน การสร้างวิสัยทัศน์ การนำ�ทีม เป็นต้น มีการศึกษาดูงานที่ต่างประเทศ 2 สัปดาห์ เพื่อกระตุกความคิดเกี่ยวกับการศึกษา เมื่อกลับมาผู้เข้ารับ การอบรมต้องนำ�เสนอสรปุ ข้อเรียนรู้ของตนต่อสมาชกิ กลุม่ และผู้สนใจ ผมตีความว่า “สาระความรู้” ในท่ีนี้ หมายถึงสาระความรู้ด้าน การบริหารการศกึ ษา 2. การสร้างความรู้ (Knowledge Creation) ทำ�โดยแบ่งกลุ่ม ผู้เข้ารับการอบรมเป็นกลุ่มละ 6 คน ทำ�โครงการที่มีนัยต่อการศึกษา ของประเทศสงิ คโปรใ์ นอนาคต เชน่ โครงการโรงเรยี นตน้ แบบของสงิ คโปร์ ใน 15 ปขี ้างหนา้ ซง่ึ ทมี งานตอ้ งคน้ คว้าหาข้อมูล น�ำ มาท�ำ นายอนาคตแล้ว ออกแบบโรงเรยี น ทีร่ ะบุเป้าหมาย หลักสตู ร วิธีจดั การเรียนรู้ การประเมนิ การพัฒนาครู การบริหารโรงเรียน นำ�เสนอต่อประชาคมของ NIE และ ตอ่ ประชาคม Singapore Superintendents 3. การประยุกต์ใช้ความรู้ (Knowledge Application) ผู้เข้ารับ การอบรมแต่ละคน ได้รับมอบหมายให้ร่วมงานกับโรงเรียน 1 แห่ง ตลอดเวลา 6 เดือน ต้องวางแผน และดำ�เนนิ การกิจกรรมสร้างนวตั กรรม ที่มปี ระโยชนต์ ่อโรงเรยี น