หนังสือการศึกษาคุณภาพสูง

การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 149 “ต้อ้ งดึึงดููด ฝึึก และรัักษาคนดีี มีคี วามสามารถสููงไว้้ในระบบ และจัดั สภาพบรรยากาศการทำำ�งาน ให้เ้ กิิดการเรีียนรู้้ส� ููง โดยใช้้หลััก ”High Expectation, High Support บทเรียี นต่่อประเทศไทย เรื่�่องราวในบัันทึึกตอนนี้้� เป็็นเรื่่�องทรััพยากรมนุุษย์์ของระบบ การศึึกษา ที่่�จะต้้องผลิิต พััฒนา และจััดการ เพื่่�อให้้ทำ�ำ หน้้าที่�่ได้้ผลดีีใน สภาพเศรษฐกิิจและสัังคมฐานความรู้้�ที่�่มีีการเปลี่่�ยนแปลงรวดเร็็วและ ไม่แ่ น่น่ อน ต้อ้ งดึงึ ดููด ฝึกึ และรัักษาคนดีมี ีคี วามสามารถสููงไว้ใ้ นระบบ และจััดสภาพบรรยากาศการทำำ�งานให้เ้ กิดิ การเรียี นรู้�สูง ใช้ห้ ลััก High Expectation, High Support หากพิิเคราะห์์สาระในแต่่ละหััวข้้อย่่อยในบัันทึึกตอนนี้้� จะเห็็นว่่า มีีหลากหลายประเด็็นที่่�ระบบการศึึกษาไทยเพลี่่�ยงพล้ำ��ำ หลงใช้้หลัักการ และมาตรการผิดิ ๆ ที่ค�่ วรต้้องแก้้ไขโดยเร็ว็ เขตพื้้�นที่น�่ วัตั กรรมการศึึกษา ควรศึึกษาประเด็็นเหล่่านี้้�ให้้ถ่่องแท้้ และหาทางแก้้ไขระบบที่่�ผิิดพลาด โดยเร็ว็ ข้้อแนะนำ�ำ ของผมคืืออย่า่ เน้น้ ใช้ม้ าตรการเชิงิ ลบ ให้ใ้ ช้ม้ าตรการ เชิิงบวก ใช้้หลัักสร้้างความมุ่่�งมั่�นร่่วมกัันเพื่่�อสร้้างผลสััมฤทธิ์�ทาง

150 การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก การศึกึ ษาที่่�สููงขึ้้น� อย่า่ งเป็น็ ขั้น�้ เป็น็ ตอน โดยใช้ห้ ลััก High Expectation, High Support หลักั การพื้้น� ฐานที่ใ่� ช้้ในประเทศที่ค่� ุณุ ภาพการศึกึ ษาสููงระดับั โลกคืือ • ลงทนุ ดา้ นทรัพยากรมนษุ ยข์ องระบบการศกึ ษาอยา่ งจรงิ จงั • โฟกัสท่ีผลลัพธ์การเรียนรขู้ องนักเรยี น และวิธิ ีกี ารจััดการเรียี นการสอน • เนน้ เสาะหาคนดีมีความสามารถ (Talent) แล้วพัฒนาและ ส่ง่ เสริมิ ให้้เป็น็ ผู้้�นำำ� • ใช้ระบบ CQI - Continuous Quality Improvement ในระบบงาน และระบบพััฒนาคน

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 151 “คนดีมี ีคี วามสามารถ คือื พลังั ของแผ่่นดินิ หาให้้พบแล้้วสนัับสนุนุ ให้้เติิบโต”

152 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดับโลก โรงเรีียนตามรูปู แบบปัจั จุุบันั ไม่่ใช่่โรงเรีียนในอนาคต การยกระดัับความทัันสมัยั ของโรงเรีียน และระบบการศึึกษา จึึงเป็น็ สิ่่ง� ที่่�ต้้องทำ�ำ อยู่่ต� ลอดเวลา และบางครั้้ง� ต้้อง Disruptive

การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก 153 8 ยกระดับั ความทันั สมััยของ หลัักสููตร การเรียี นการสอน และการประเมินิ

154 การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก บทนี้ ตคี วามจากหนังสือ A World-Class Education: Learning from International Models of Excellence and Innovation (2012) บทท่ี 5 Modernizing Curriculum, Instruction and Assessment มาตรฐานระดับั โลก มาตรฐานการศึกษาหมายถึงข้อกำ�หนดเป้าหมายผลลัพธ์ การเรียนรู้ของนักเรียน ท่ีต้องกำ�หนดให้สอดคล้องกับสภาพสังคม ในยคุ สมัย ซง่ึ ในปจั จบุ นั เปน็ สงั คมและเศรษฐกจิ นวตั กรรมทเ่ี ชอ่ื มโยงกนั ท่ั วโลก แตล่ ะประเทศจงึ ตอ้ งระดมความคิด กำ�หนดมาตรฐานการศกึ ษา ของตน ทเ่ี ปน็ มาตรฐานทไ่ี มเ่ พยี งผู้เรยี นพฒั นาไปเปน็ พลเมืองของประเทศ เทา่ น้นั ยังต้องเปน็ พลเมืองโลกด้วย ต้องไม่หลงให้ความสำ�คัญต่อข้อเขียนมาตรฐานมากกว่า มนุษย์ ซึง่ ในท่ีนคี้ อื ครู กล่าวใหม่ว่า กระบวนการพฒั นามาตรฐานการ ศกึ ษาต้องด�ำ เนนิ การแบบ “มสี ่วนร่วม” อยา่ งกว้างขวาง โดยครูมีบทบาท ท�ำ ความเข้าใจสภาพสงั คมในอนาคต และน�ำ มารว่ มกนั ก�ำ หนดมาตรฐาน การศกึ ษา กระบวนการ จะชว่ ยให้วงการครู เข้าใจแจ่มแจ้งวา่ เพ่อื บรรลุ มาตรฐานนั้น ตนเองจะต้องเปลย่ี นแปลงอะไรบา้ ง การเขียนมาตรฐานเป็นเพียงจุดเร่ิ มต้น งานท่ีแท้จริงคือการ ดำ�เนินการให้แก่นักเรียนเพ่ือให้ผลลัพธ์การเรียนรู้ของนักเรียน บรรลมุ าตรฐานนน้ั กลา่ วใหมว่ า่ มาตรฐานตอ้ งน�ำ ไปสูแ่ นวทางจดั การ

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 155 “มาตรฐานการศึึกษาหมายถึึง ข้้อกำ�ำ หนด เป้า้ หมายผลลััพธ์ก์ ารเรียี นรู้้�ของนักั เรีียนที่่� ต้้องสอดคล้้องกับั ยุคุ สมััย ซึ่ง�่ ในปัจั จุุบันั เป็น็ สังั คมและเศรษฐกิิจนวัตั กรรมที่่เ� ชื่่อ� มโยง กัันทั่่ว� โลก แต่่ละประเทศจึึงต้อ้ งกำำ�หนด มาตรฐานการศึกึ ษาที่ไ�่ ม่่เพีี ยงผู้�เ้ รีียนพัั ฒนา ไปเป็น็ พลเมืืองของประเทศเท่่านั้้�น ”ยังั ต้้องเป็น็ พลเมืืองโลกด้้วย เรยี นรู้ (Instruction) ท่ีมลี กั ษณะสำ�คัญ 3 ประการคือ มุ่งเป้า (Focus) เอาจรงิ เอาจงั หรอื มคี วามลมุ่ ลกึ (Rigor) หรอื ไมผ่ วิ เผนิ และมคี วาม กลมกลนื สอดคลอ้ ง (Coherence) กนั ในหลากหลายมติ ิ ซง่ึ เปน็ ลกั ษณะ ของการจัดการเรียนรู้ของประเทศที่คุณภาพการศกึ ษาสงู เปน็ อนั ดับตน้ ๆ ของโลก ท่ีสำ�คัญคือ มาตรฐานดังกล่าวต้องพัฒนาขึ้นโดยมีข้อมูล หลกั ฐานรองรับ ไม่ใช่คดิ ขึ้นมาลอย ๆ หรือเขยี นตามอย่างประเทศอ่นื ผลลัพธ์การเรยี นรูต้ ้อง “ซับซอ้ น” (Complex) ท่ีไม่ใช่เพยี งแค่ “รู้” แต่ต้องเอาความรู้น้ันไปประยุกต์ใช้ในสถานการณ์จริงท่ีหลาก หลายได้ คือไม่ใช่เพียงระบุว่ารู้ แต่ต้องระบุว่าสามารถนำ�ความรู้ไปใช้ แก้ปญั หาในสถานการณต์ า่ ง ๆ ได้

156 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก มาตรฐานเป็นเพียงจุดเร่ิ มต้น งานหลักคือการเขียนสาระวิชา (Content) ท่ี มคี ุณภาพสูง (อยู่ในรูปหนงั สอื หรอื ส่อื ออนไลน)์ เชอ่ื มโยงสู่ โปรแกรมสรา้ งครใู หม่และโปรแกรมพฒั นาครูประจ�ำ การและการประเมนิ ผล ท่ี มคี วามละเอยี ดซบั ซอ้ น จงึ จะบรรลเุ ปา้ หมายการศกึ ษาคณุ ภาพสงู ไดจ้ รงิ ทักั ษะใหม่่สำำ�หรัับสัังคมนวัตั กรรมโลกาภิิวัตั น์์ การเขีียนทัักษะใหม่่ที่�่ต้้องการแบบกว้้าง ๆ ใช้้คำำ�โต ๆ ไร้้จุุดเน้้น เป็็นจุุดอ่่อนของวงการศึึกษาของประเทศที่�่มีีคุุณภาพการศึึกษาต่ำ��ำ ในภาพรวม สังคมและเศรษฐกิจฐานความรู้ มีลักษณะสำ�คัญ 4 ประการ ทใี่ ช้เปน็ ประเด็นหลกั ในการก�ำ หนดมาตรฐาน คือ 1. มีความเข้มแขง็ ดา้ นวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 2. ใหค้ วามส�ำ คญั ตอ่ ความยง่ั ยนื (Sustainability) ของทรพั ยากร 3. คำ�นึงถึงความเช่ือมโยงส่งผลกระทบต่อกันและกันทั่วโลก (Global Interdependent) 4. ขับเคลื่อนด้วยนวตั กรรม (Innovation-driven)

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 157 มีสี มรรถนะสููงด้้านวิิทยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี ผมมีความเห็นเพ่ิ มเติมว่า ในยุคนี้ต้องเพ่ิม “วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม” ซ่งึ มีนัยด้านการดำ�เนินการแบบ “ฝ่ายผู้ใช้ เปน็ ผู้ก�ำ หนด” (Demand-pull) ไมใ่ ชว่ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยที แี่ ยกตวั จากฝา่ ยผู้ใช้ ทเ่ี รยี กวา่ “ฝา่ ยชวี ิตจริง” (Real Sector) ซึ่งหมายความว่า นักเรียนต้องทำ�ความเข้าใจ และฝึกปฏิบัติการวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยีบนฐานชีวิตจริง ปฏิบัติการจริง เพ่ือเชื่อมโยงไปเป็น ผู้สร้างนวัตกรรมในอนาคต ครูอาจารย์ต้องสามารถจัดการเรียน การสอนวทิ ยาศาสตรใ์ หศ้ ษิ ยเ์ ขา้ ใจวทิ ยาศาสตรใ์ นสภาพชวี ติ จรงิ ได้ นกั เรยี นตอ้ งเข้าใจความแตกตา่ งระหวา่ ง วทิ ยาศาสตรแ์ ท้ (Science) กับวิทยาศาสตร์เทียม (Pseudoscience) และสามารถตัดสินใจโดยการ ใช้ข้อมูลหลกั ฐานในเรื่องใหม่ ๆ ทเ่ี ข้ามาเกย่ี วข้องกบั ชวี ติ ประจ�ำ วนั เชน่ รถไฟความเรว็ สงู สเตม็ เซลล์ พลังงานทางเลอื ก เปน็ ตน้ กล่าวงา่ ย ๆ คือ ต้องไม่ถูกหลอกด้วยการโฆษณาชวนเชอ่ื แบบผิด ๆ ทสี่ �ำ คญั ยงิ่ คอื มคี รูที่มคี วามรคู้ วามสามารถสงู มมี าตรฐานคณุ ภาพ การศกึ ษาทแี่ ตกตา่ งกนั ระหวา่ งพน้ื ทนี่ อ้ ยมาก มวี ธิ ดี �ำ เนนิ การอยา่ งได้ผล ในการลดช่องว่างของผลลัพธ์การเรียนรู้ของนักเรียนท่ีแตกต่างกันทาง เศรษฐกิจและสังคม และมีการเชื่อมต่อ (Alignment) อย่างดี ระหว่าง มาตรฐาน หลักสูตรการฝกึ ครู และการประเมิน

158 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก การจดั การเรยี นรใู้ นวชิ าวทิ ยาศาสตรแ์ ละคณติ ศาสตรใ์ นประเทศท่ี คณุ ภาพการศกึ ษาสงู มลี กั ษณะรว่ มส�ำ คญั คอื วชิ าทเ่ี รยี นในแตล่ ะชนั้ เรยี น มีระดบั ความรู้ท่ีสงู หรอื ก้าวหน้ามาก เชน่ ในประเทศจีน นกั เรยี นทกุ คนท่ี จบการศกึ ษาระดบั มธั ยมปลาย มคี วามรดู้ า้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละคณติ ศาสตร์ สูงมาก วิชาเหล่าน้ไี ด้แก่ พีชคณิต เรขาคณิต ชีววิทยา ฟิสิกส์ และเคมี ข้อเรยี นรใู้ นประเดน็ นเี้ กย่ี วกบั การศกึ ษาไทยคอื ระบบของเราแยกนกั เรยี น สายศิลป์ออกมา ใหไ้ มต่ ้องเรียนคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ หรอื เรียน นอ้ ยมาก เปน็ แนวทางทถ่ี ูกตอ้ งส�ำ หรบั คณุ ภาพพลเมืองในอนาคตหรอื ไม่ ส่ิงท่ีพึงระวังอย่างยิ่งคือ ผลลัพธ์การเรียนรู้มีลักษณะกว้าง และต้ืน และเน้นท่องนิยามศัพท์ต่างๆ แทนท่ีจะเน้นความเข้าใจ หลกั การ และการประยกุ ตใ์ ชค้ วามรนู้ น้ั ในการแกป้ ญั หา และในการ ตั้งคำ�ถามเพือ่ หาความรู้เพิม่ เติม การจดั การเรยี นรูท้ ีถ่ ูกต้องคือการจดุ ประกายความใคร่รู้ และ ความพิศวงหลงใหลในวิชาวิทยาศาสตร์ ท่ีเรียกว่าวิธีจัดการเรียนรู้ แบบตั้งข้อสงสัย (Inquiry Method) โดยมีหลักการสำ�คัญคือ เรียนรู้ วิทยาศาสตร์โดยปฏิบัติการวิทยาศาสตร์ เพื่อให้เกิดความเข้าใจ วิทยาศาสตร์ในมิติท่ีลึก เข้าไปถึงระดับคุณค่า ไม่ใช่โดยท่องความรู้ทาง วิทยาศาสตร์ ซงึ่ จะนำ�ไปส่กู ารเรยี นร้ใู นระดบั ตืน้

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 159 ค�ำ แนะนำ�ภาคปฏบิ ตั ิตอ่ โรงเรียน มีดงั น้ี • ลดการสอนแบบถ่ายทอดความรู้สำ�เร็จรูป เพ่ิ มการเรียนในห้อง ปฏบิ ตั กิ ารและการท�ำ โครงการ เขาแนะน�ำ Online Laboratory1 • ครูวิทยาศาสตร์และครูคณิตศาสตร์ ร่วมกันวิเคราะห์ทำ�ความ เข้าใจข้อสอบ PISA2 น�ำ มาใชใ้ นการสอน • สร้างความร่วมมือ ดำ�เนินการทดลองทางวิทยาศาสตร์กับ โรงเรียนในต่างประเทศ ตวั อย่างเชน่ GLOBE’s Program3 ของ NASA และโครงการ ilearn4 ท่ีจริงเราสามารถนำ�มาใช้สร้าง ความร่วมมือระหว่างโรงเรียนใกล้เคียง หรือระหว่างโรงเรียนใน ต่างภาคในประเทศไทยก็ได้ หรือร่วมมือกับโรงเรียนในประเทศ เพอื่ นบ้านกไ็ ด้ “การจััดการเรีียนรู้้ท� ี่ถ่� ููกต้อ้ งคือื การ จุุดประกายความใคร่่รู้้� และความพิิ ศวง หลงใหลในวิชิ าวิิทยาศาสตร์์ ที่เ�่ รีียกว่่า วิิธีจี ัดั การเรีียนรู้้แ� บบตั้้ง� ข้้อสงสัยั (Inquiry Method)” 1234

160 การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก มีคี วามลึึกซึ้้ง� จริิงจังั ด้้านเศรษฐกิิจยั่่ง� ยืนื เรื่องนี้อาจเรียกว่า Environmental Literacy หรือ Sustainable Education ซ่ึงมหี ลักการว่า นกั เรยี นควรได้ท�ำ สง่ิ ตอ่ ไปนี้ • เข้าใจพลวตั ของระบบสง่ิ มชี วี ติ และปจั จยั ทส่ี รา้ งการเปลย่ี นแปลง ของระบบ พฒั นาการคดิ กระบวนระบบ (Systems Thinking) วา่ ตนเองมีทางเลือกอย่างไรบ้าง เพื่ออนาคตของตนเอง และของ เพือ่ นรว่ มโลก • เข้าใจทฤษฎี เศรษฐกิจยั่งยืน และเข้าใจว่าพฤติกรรมของ ปัจเจกบุคคลส่งผลกระทบต่อ “สุขภาวะ” ของดาวเคราะห์โลก อยา่ งไร • ตระหนักในความเช่ือมโยงพ่ึงพาอาศัยต่อกันและกันของ สรรพชวี ิตในโลก ท่ีเรยี กวา่ “สหสุขภาวะ” (Healthy Commons) และทุกคนมีส่วน “ให้” แก่ Commons เพื่อชีวิตท่ีดีร่วมกันใน ระยะยาว • มที กั ษะและจรติ ในการท�ำ งานรว่ มกบั คนที่มพี นื้ ฐานแตกตา่ งกนั เพอ่ื รว่ มกนั ออกแบบและด�ำ เนนิ การเพอ่ื สขุ ภาวะรว่ มกนั ในชมุ ชน ตัวอย่างการดำ�เนนิ การในโรงเรยี นมีมากมาย เช่น • โรงเรยี นระดับประถมศึกษาให้นกั เรยี นตรวจสอบรูปแบบการใช้ ที่ด่� ินิ ในชุมุ ชนใกล้้เคียี ง และทำ�ำ ความเข้้าใจว่า่ สภาพเช่น่ นั้้น� มีผี ล อย่า่ งไรต่อ่ ระบบนิเิ วศอาจให้้นักั เรียี นทำ�ำ สวน เพื่อ่� ศึกึ ษาการใช้้น้ำ��ำ

การศกึ ษาคุณภาพสูงระดบั โลก 161 • โรงเรียนระดบั มธั ยมต้น สร้างหนว่ ยการเรียนรู้สหวชิ า ให้ครูวิชา วทิ ยาศาสตร์ สงั คมศาสตร์ ภาษา และคณติ ศาสตร์ รว่ มกนั ศกึ ษา ประเดน็ ดา้ นสภาพแวดล้อม น�ำ มาสรา้ งบทเรียน • โรงเรยี นระดบั มธั ยมปลายใหน้ กั เรยี นจดั ทมี ท�ำ โครงงานในประเดน็ ทเ่ี กยี่ วข้องกบั สภาพแวดลอ้ ม เชน่ ในสหรฐั อเมรกิ ามี Habitable Planet Project (www.edc.org/projects/) • นักเรยี นใช้ Energy Modeling Software ศกึ ษารูปแบบการใช้ พลงั งานในโรงเรยี น แล้วด�ำ เนนิ การปรบั ปรงุ เพอ่ื อนรุ กั ษพ์ ลงั งาน • โรงเรยี นรว่ มมือกบั เกษตรกร เพอ่ื สง่ เสรมิ การใช้วตั ถดุ บิ ออรแ์ กนกิ ผลิตอาหารใหน้ ักเรยี นบริโภค • มแี หลง่ เอกสารประกอบการสอนเพอ่ื การน้ี มากมาย เชน่ National Science Foundation, National Institute of Health, Environ- mental Protection Agency, Cloud Institute for Sustainable Education ครูไทยแต่ละโรงเรียนควรทำ�กระบวนการ PLC เพื่อค้นหาแหล่งเอกสารประกอบการสอนด้านนิเวศวิทยาใน ประเทศไทย

162 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดับโลก พัั ฒนาความรู้้แ� ละทักั ษะเกี่่ย� วกัับสัังคมโลก หัวใจของเรื่องน้ีคือ โลกมนุษย์เช่ือมโยงถงึ กันหมด การศกึ ษา จึงต้องสร้างสมรรถนะ 3Cs เพื่อการน้ี คือ Compete (แข่งขัน) Connect (เชื่อมโยง) และ Cooperate (ร่วมมือ) การศึกษาจึงต้อง ครอบคลุมความรู้โลกนอกขอบเขตประเทศของตน เพ่ือเตรียมไป เป็นคนทำ�งานและเป็นพลเมืองท้ังของประเทศตนและของโลก นักเรียนต้องเรียนรู้การทำ�งานร่วมกันกับคนในประเทศอ่ืน และในต่าง วฒั นธรรม ความรดู้ า้ นภาษาตา่ งประเทศ และวฒั นธรรมของตา่ งประเทศ รวมท้ังการฝกึ ทักษะการท�ำ งานรว่ มกับคนที่มพี น้ื ฐานแตกต่างจากตนเอง จงึ มคี วามสำ�คัญยิง่ สมรรถนะนีเ้ รยี กวา่ Global Competence หรอื Global Literacy ซึง่ มผี ู้นิยามวา่ หมายถงึ “ความสามารถใชค้ วามรู้และทักษะในการ ทำ�ความเข้าใจและมีปฏิสัมพันธ์ในโลกท่ีความซับซ้อน แตกต่าง และเช่ือมโยงถึงกัน เพ่ิมพูนข้ึนตลอดเวลา” อาจมองอีกมุมหนึ่งว่า “หัวั ใจของการพัั ฒนาความรู้้�และทักั ษะ เกี่่ย� วกับั สังั คมโลกคือื โลกมนุษุ ย์เ์ ชื่่อ� มโยง ถึึงกัันหมด การศึึกษาจึงึ ต้้องครอบคลุมุ ความรู้้โ� ลกนอกขอบเขตประเทศของตน เพื่่� อเตรีียมไปเป็น็ คนทำ�ำ งานและเป็น็ พลเมืือง ทั้้�งของประเทศตนและของโลก”

การศึกษาคุณภาพสงู ระดับโลก 163 เปน็ การเรยี นเพอ่ื พฒั นาภาวะผู้น�ำ ของนกั เรยี นในชมุ ชนของตน ในประเทศ ของตนและในโลก การพฒั นาสมรรถนะน้ี ไมค่ วรแยกเปน็ วชิ าตา่ งหาก ควรบรู ณาการ อยู่ในทกุ วชิ า Asia Society ได้จัดต้ัง Center for Global Education ซ่ึงมี International Study Network5 ท�ำ หนา้ ท่ีส่งเสรมิ Global Competence ของนกั เรียนในประเทศต่าง ๆ ผู้เขยี น (Vivien Stewart) สรุปแนวทางด�ำ เนินการ 6 ประเด็น ดังต่อไปน้ี 1 สร้างวิสัยทัศน์เรียนรู้โลก โดยปรับปรุงข้อความระบุพันธกิจ และสมรรถนะของผู้จบการศึกษา ให้สะท้อนการเรียนรแู้ บบนานาชาติ 2 ดำ�เนนิ การเกย่ี วกบั ครูอาจารย์ โดยรับครูที่สนใจเรอ่ื งราวของ ตา่ งประเทศ สง่ เสรมิ โอกาสไปตา่ งประเทศรวมทง้ั สง่ เสรมิ กจิ กรรมพฒั นาครู ท่ีชว่ ยเพิ่มความร้คู วามเข้าใจชีวติ ความเปน็ อยแู่ ละเรื่องราวของตา่ งชาติ 3 จดั การสาระวชิ าให้มสี าระนานาชาตมิ ากขน้ึ ในทกุ วชิ า บรรจมุ ติ ิ ด้านนานาชาติลงไปในทกุ วชิ า 4 ให้เรียนภาษาสำ�หรับส่ือสารได้ทั่วโลก รวมทั้งภาษาที่ไม่มี การสอนบ่อยนัก 5

164 การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 5 เข้าถงึ แหลง่ ข้อมูลจากท่ั วโลกโดยใช้ไอซีท ี มีความรว่ มมือกับ ตา่ งชาติ จัดรายวิชานานาชาตอิ อนไลน์ 6 ขยายประสบการณ์ของนักเรียน โดยจัดให้มีการเรียนรู้รับใช้ สังคมที่มคี นหลากหลายเชื้อชาติ ศาสนา และวฒั นธรรม ในปัจจุบัน โดยรอบโรงเรียนมักมีทรัพยากรเพ่ือการเรียนรู้ด้าน นานาชาติ เช่นที่อำ�เภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี มีคนญี่ปุ่นเข้ามาทำ�งาน อยู่มาก ใกล้ ๆ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (มศว) ประสานมิตร ก็มี ชาวญี่ปนุ่ อาศยั อยใู่ นคอนโดฯ ใกลๆ้ จ�ำ นวนมาก และมกั มคี นจากประเทศ เพื่อนบ้านมาทำ�งานในเมืองไทย โรงเรียนสามารถใช้คนเหล่านี้เป็น “อาสาสมัครผู้ช่วยครู” ทำ�หน้าท่ีให้ความรู้ด้านชีวิตความเป็นอยู่ ภาษา และวัฒนธรรมของประเทศนั้นๆ ส่่งเสริิมความสร้้างสรรค์์ และทักั ษะการเรีียนรู้้� ในยุคเศรษฐกิจและสังคมฐานความรู้ การศึกษาต้องพัฒนา ความสร้างสรรค์ เพ่ือนำ�ไปสู่ทักษะสร้างนวัตกรรม เพื่อให้พลเมืองไทย มสี มรรถนะในการด�ำ รงชวี ติ อยกู่ บั การเปลย่ี นแปลงทร่ี วดเรว็ พลกิ ผนั อยกู่ บั สภาพสังคมท่ี มีความซับซ้อน และความไม่ชัดเจน หรือมองได้หลายแง่ หลายมมุ การศกึ ษาตอ้ งมงุ่ ใหน้ กั เรยี นไดฝ้ กึ คน้ หา ตรวจสอบ วเิ คราะห์ และสังเคราะห์ความรู้ เพื่อเลือกนำ�มาประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ท่ี แตกต่างหลากหลาย โดยเฉพาะอย่างย่ิงในสถานการณ์ท่ีแตกต่าง ไปจากทคี่ ุ้นเคย ซึ่งจะเป็นการฝึกทักษะการเรยี นรู้ (Learning how to learn) ไปโดยปริยาย

การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก 165 ประเทศที่การศึกษามีคุณภาพสูงระดับโลกเอาใจใส่เรื่องการ สง่ เสรมิ และพัฒนาความสร้างสรรค์ และทกั ษะการเรยี นรู้ โดยการ ทำ�ให้นกั เรยี นเกดิ สมรรถนะในการเปน็ “ผู้เรยี นทีก่ �ำ หนดการเรียนรู้ ของตนเอง” (Self-directed Learner) โดยทีส่ ภาพช้นั เรียนแตกต่างจาก “หอ้ งสอน” ทีน่ ักเรียนมงุ่ ฟงั (และเชอื่ ฟัง) ครู เปลยี่ นไปเปน็ “ห้องทำ�งาน” (Studio) ของนกั เรียน ท่ีนักเรียนคน้ คว้าและท�ำ กจิ กรรมเป็นทีม เพอ่ื การ เรียนรู้ร่วมกัน หรือทำ�กิจกรรมคนเดียว เพ่ือการเรียนรู้เฉพาะตัว แล้วนำ� มาใคร่ครวญสะท้อนคิด (Reflection) ร่วมกัน โดยครูทำ�หน้าที่โค้ช หรือ ทำ�หน้าท่ีจัด Scaffolding ให้แก่ศิษย์ เพื่อให้เกิดทักษะขั้นสูง (Higher Order Skills) และฝกึ การคดิ อย่างลกึ ซึง้ (Deep Thinking) ความสรา้ งสรรค์ไมไ่ ดเ้ กดิ จากการป๊งิ แว้บ แต่เกิดจากกระบวนการ ทซี่ ับซ้อน หนังสอื บอกว่ามี 5 องค์ประกอบเปน็ อย่างนอ้ ย คือ 1 ความรู้ มคี วามรเู้ รอ่ื งนน้ั อยา่ งทะลปุ รโุ ปรง่ และรเู้ รอ่ื งทเ่ี กย่ี วข้อง พอประมาณ 2 ทกั ษะการคดิ สรา้ งสรรค์ ไดแ้ กก่ ารตคี วามข้อมูลหลกั ฐานด้วย มมุ มองใหม่ ๆ การคดิ หาวธิ กี ารประยกุ ตค์ วามรใู้ นแนวทางใหม่ 3 แรงจงู ใจ ท่ี มาจากความอยากรอู้ ยากเหน็ มคี วามสนใจสว่ นตวั อดทนท�ำ ตอ่ เนอ่ื ง กลา้ เสย่ี ง ไมก่ ลวั ความไมช่ ดั เจนหรอื ก�ำ กวม 4 ความเข้าใจเรื่องการคิด (Metacognition) มีความตั้งใจที่จะ สรา้ งสรรค์ ซ่ึงผมตคี วามว่า ไม่กลวั ผิด 5 สภาพแวดลอ้ ม ทส่ี ง่ เสรมิ แรงขบั ดนั จากภายในบคุ คล มคี วาม ร่วมมือ และไม่ต�ำ หนิหรอื ลงโทษหากล้มเหลว

166 การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก ขอเพ่ิมเติมว่า คำ�ว่า Literacy ในความหมายของการศึกษา คณุ ภาพสูง ไมไ่ ดแ้ ปลวา่ “ความร”ู้ แตแ่ ปลวา่ “ความสามารถในการ นำ�ความรู้ไปใช้” การประเมินิ หลัักการสำำ�คััญที่่�สุุดสำำ�หรัับระบบการศึึกษาคุุณภาพสููงคืือ การประเมิินต้้องทำ�ำ เพื่่�อประโยชน์์ของนัักเรีียนเป็็นหลััก ไม่่ใช่่เพื่�่อ ประโยชน์ข์ องผู้บ้� ริหิ ารการศึกึ ษาเป็น็ หลััก อย่า่ งที่ป�่ ฏิบิ ัตั ิกิ ันั ในประเทศ ที่ก�่ ารศึึกษาคุณุ ภาพต่ำ��ำ หลักการประการที่สองคือ ให้มีการประเมินน้อยๆ แต่มีคุณค่า อย่าจัดให้มีการประเมินมากมายหลายหน่วยงานเจ้าของจนเปรอะ และ กอ่ ผลร้ายตอ่ การเรยี นรู้ของนกั เรยี น หลักการประการที่สาม สำ�หรับนักเรียนชั้นประถม ควรเน้นท่ี การประเมนิ โดยโรงเรยี น (School-based testing) ไมค่ วรเนน้ ประเมนิ โดยองคก์ รหรอื กลไกภายนอก หลักการประการที่ส่ี ควรเน้นข้อสอบอัตนัย ที่ทดสอบความ สามารถในการแก้ปัญหา และทดสอบการเรียนรู้ในระดับลึก ไม่ใช่ ข้อสอบปรนัย ที่เนน้ การจำ�สาระความรู้ และเป็นการเรยี นรูร้ ะดับทีต่ ื้น หลักการประการที่ห้า ประเมินและให้คะแนนตามเป้าหมาย ผลลัพธ์การเรียนรู้ อย่าให้คะแนนโดยเปรียบเทียบกับเพ่ือนๆ ใน

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 167 ชั้นเรยี น เช่น อย่าให้ A แกน่ ักเรยี นทีต่ อบข้อสอบไดค้ ะแนน 50 จาก 100 และเปน็ ที่หนึ่งของช้ัน หลักการประการที่หก มีระบบช่วยให้ครูและโรงเรียนประเมิน ความก้าวหนา้ และผลสัมฤทธขิ์ องนักเรียนไดแ้ มน่ ยำ� และซอ่ื สัตย์ หลกั การประการทเี่ จด็ ส�ำ หรบั นกั เรยี นมัธยมปลาย ควรประเมนิ โดยกลไกภายนอกโรงเรียน หลกั การประการทแี่ ปด ควรพัฒนาขดี ความสามารถของครแู ละ โรงเรียน ในการประเมินผลลัพธ์การเรยี นร้ใู นมติ ิท่ลี กึ และเชือ่ มโยง เพื่อให้สามารถเอื้อการเรียนรู้ในระดับดังกล่าวได้ ผมขอเสริมว่า ในขอ้ ทแ่ี ปดน้ี มมี ิติของ Formative Assessment และ Constructive Feedback อยู่ด้วย รายละเอียดอยู่ในหนังสือ ‘ประเมินเพื่อมอบ อำ�นาจการเรียนร’ู้ ซง่ึ อา่ นไดจ้ ากบลอ็ ก6 6

168 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก เตรียี มนัักเรีียนสู่่ส� ัังคมนวััตกรรมโลกาภิิวััตน์์ หลักการคือ มีระบบการเรียนการสอนที่เข้มแข็ง โดยมีมาตรฐาน ฝังอยู่ในหลักสูตรที่เข้มแข็ง มีขั้นตอนการเรียนรู้ที่เช่ือมโยงต่อเน่ืองกัน อยา่ งมหี ลกั การ เชอ่ื มไปยงั การประเมนิ ทจ่ี รงิ จงั และเชอ่ื มไปยงั การผลติ ครู และการพฒั นาครูประจ�ำ การ ในระบบการศกึ ษาคณุ ภาพสงู องคป์ ระกอบ ท่ี กล่าวถึงข้างต้นต้องทำ�งานร่วมมือเชื่อมโยงเป็นเนื้อเดียวกัน ไม่ใช่ ตา่ งสว่ นตา่ งท�ำ และตอ้ งประเมนิ คณุ ภาพของการด�ำ เนนิ การในแตล่ ะสว่ น แต่ละข้ันตอน ให้มน่ั ใจว่ามีคุณภาพสูงจริง ๆ หลกั สูตรทีเ่ ข้มแข็ง ตอ้ งระบสุ าระหรือเนื้อหาวิชาทีเ่ ขม้ และ ระบวุ ธิ จี ดั การเรยี นรแู้ บบใหม่ รวมทง้ั ระบวุ ธิ กี ารประเมนิ ทเ่ี ขม้ โดยท่ี หลกั สูตรตอ้ งทงั้ กวา้ งและโฟกัส และตอ้ งเรยี กรอ้ งผลงานคณุ ภาพสูง จากครู โดยมกี ารสนับสนุนสูงด้วย (High Expectation, High Support) ในการดำ�เนินการประยุกต์หลักสูตรดังกล่าว ต้องใช้ PDCA (Plan, Do, Check, Act) เป็นวงจรยกระดบั คุณภาพอยตู่ ลอดเวลา

การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก 169 บทเรีียนต่่อประเทศไทย ค�ำ แนะน�ำ ต่อวงการการศกึ ษาไทยคอื • กำ�หนดมาตรฐานสูงระดับโลก หลักการ High Expectation, High Support ใชไ้ ดเ้ สมอ • พฒั นาทักษะเพือ่ สรา้ งพลเมืองของสังคมนวัตกรรมระดับโลก • ใช้การประเมินที่ทันสมัย • ให้นักเรียนได้เรียนโดยทำ�กิจกรรมเพื่อเชื่อมโยงการเรียนรู้กับ ชวี ิตจรงิ สภาพจริงในสงั คม • ใช้ PDCA ในกิจกรรมเรียนรู้ของนักเรียน ในการทำ�งานของครู และในการจัดการหลักสูตร “การศึึกษาคุณุ ภาพสูงู ทำำ�ให้้นักั เรีียน เกิดิ สมรรถนะในการเป็น็ ‘ผู้้�เรียี นที่�่ กำำ�หนดการเรียี นรู้้ข� องตนเอง’ โดยครูทู ำำ�หน้้าที่่โ� ค้้ชเพื่่� อให้้เกิดิ ทักั ษะขั้้�นสููง และฝึึกการคิิดอย่่างลึึกซึ้้ง� ”

170 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก การสอนเด็็กตามแนวทาง ที่�เ่ ราเคยได้้รับั การสอนในอดีตี เป็น็ การปล้้นอนาคตของเด็ก็

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 171 9 สร้้างอนาคต ด้้วยการศึึกษา

172 การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก บทนี้้� ตีคี วามจากหนัังสืือ A World-Class Education: Learning from International Models of Excellence and Innovation (2012) บทที่�่ 6 Creating the Future การศึึกษาในปััจจุุบััน จึึงต้้องมุ่ �งพััฒนาเด็็กไปมีีชีีวิิตที่�่ดีีในอนาคต ที่ไ่� ม่รู่้ว�้ ่า่ เป็น็ อย่า่ งไร เข็ม็ มุ่่�งหลักั มีี 2 ประการคืือ สร้างความเท่า่ เทียี มทาง การศึึกษา และเสาะหาทัักษะที่�่ต้้องการสำ�ำ หรัับการดำำ�รงชีีวิิตในอนาคต ซึ่ง� จะต้้องสอดคล้้องกัับบริิบทและวััฒนธรรมของแต่่ละประเทศ ดัังกล่่าวในตอนที่่� 6 ลัักษณะร่่วมสำ�ำ คััญของระบบการศึึกษาที่่�มีี คุณุ ภาพสููง มีี 8 ประการ ได้้แก่่ 1. วิสยั ทศั นแ์ ละภาวะผู้น�ำ 2. กำ�หนดมาตรฐานสงู หรอื ท้าทาย 3. มุง่ สร้างความเทา่ เทียม 4. ครแู ละผู้น�ำ การศกึ ษาคุณภาพสงู 5. มเี ป้าหมายไปในทิศทางเดยี วกันและสัมพนั ธ์เช่ือมโยงกัน ท้งั ในระดับนโยบายถงึ ปฏิบัตกิ าร 6. แนวทางการจัดการและระบบรบั ผดิ รับชอบทส่ี ะท้อนผลลัพธ ์ ที่ผู้เรียน 7. แรงจงู ใจของนกั เรียน 8. มงุ่ เรยี นเปน็ พลโลก และเพื่ออนาคต

การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก 173 โดยแต่ล่ ะประเทศจะต้อ้ งประยุกุ ต์ห์ ลัักการทั้ง�้ 8 อย่า่ งเป็น็ ระบบ และคำำ�นึึงถึึงบริิบทและวััฒนธรรมของประเทศ ทำ�ำ ไปปรัับปรุุงไป ผมเรีียกว่่า ต้้องดำำ�เนิินการระบบการศึึกษาให้้เป็็น “ระบบที่�เรีียนรู้�” (Learning Systems) เรีียนรู้�และปรัับตััวตามการเปลี่�ยนแปลงของ สัังคม เศรษฐกิจิ และเทคโนโลยีี โดยมีกี ลไกพััฒนาคุณุ ภาพต่อ่ เนื่�อง (CQI - Continuous Quality Improvement) ฝัังอยู่ใ่� นระบบ ความผิิดพลาดที่�่พบบ่่อยคืือ การมองความไม่่เท่่าเทีียมในการ จััดสรรทรััพยากรแก่่โรงเรีียนว่่าเป็็นเรื่�องปกติิธรรมดา ความอ่่อนแอของ ระบบการสรรหาครููและพััฒนาครูู และการเปลี่่�ยนนโยบายโดยไม่่มี ี ขีีดความสามารถในการดำ�ำ เนินิ การการเปลี่่ย� นแปลงนั้้�น สำำ�หรัับประเทศที่�่คุุณภาพการศึึกษาต่ำ��ำ และมีีช่่องว่่างหรืือความ แตกต่่างกัันมาก มีีคำำ�แนะนำำ�ว่่ารััฐบาลกลางต้้องเข้้าไปจััดการ แต่่ก็็มี ี คำำ�แนะนำำ�เสริมิ ว่า่ ต้้อง “ปลดโซ่ต่ รวน” โรงเรียี นที่ม่� ีผี ลสััมฤทธิ์์�สููง “ต้้องดำำ�เนินิ การระบบการศึกึ ษาให้้เป็น็ ‘ระบบที่เ�่ รียี นรู้้’� (Learning Systems) เรียี นรู้้�และปรับั ตัวั ตามการเปลี่่�ยนแปลง ”ของสังั คม เศรษฐกิจิ และเทคโนโลยีี

174 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก เทคโนโลยีแี ละนวััตกรรม ในอนาคตอัันใกล้้ เทคโนโลยีสี ารสนเทศและ การสื่ �อสารจะเอื้้�อให้้เกิิดนวััตกรรมที่่�หลากหลาย ด้า้ นการเรียี นรู้� ได้้แก่ ่ การเรียี นรู้ท้� ี่จ�่ ัดั เฉพาะตัวั นักั เรียี น แต่ล่ ะคน การเรียี นรู้ท�้ ี่เ�่ น้้นนักั เรียี นเป็น็ ศููนย์ก์ ลาง เรียี นรู้�้ เมื่่�อไรและที่�่ไหนก็็ได้้ เป็็นต้้น เขาแนะนำำ�ให้้หาทางใช้้ เทคโนโลยีเี พื่อ�่ ประโยชน์์ต่่อไปนี้้� • สร้างโอกาสให้นักเรียน เข้าเรียน “รายวิชาเสมือน” (Virtual Course) ผา่ นระบบไอซีที1 ในหลากหลายวชิ า ซ่งึ จะมปี ระโยชน์ เปน็ พเิ ศษตอ่ นักเรยี นในโรงเรียนท่ี ขาดแคลน • สรา้ งชอ่ งทางใหค้ รไู ดร้ บั การพฒั นาหรอื ค�ำ แนะน�ำ จากครสู อนเกง่ (Master Teacher) ทอ่ี ยไู่ กลกนั รวมทง้ั เปน็ ชอ่ งทางใหเ้ กดิ “ชมุ ชน เรียนรู้” ในกลุ่มครูที่สอนวิชาเดียวกัน แต่สอนอยู่ในโรงเรียนที่ หา่ งไกลกนั • ใช้ขยายเวลาเรียน ออกไปนอกเวลาเรียนตามปกติ หรือนอก ภาคการศกึ ษา ช่วยใหม้ ีความยดื หยุ่นของเวลาเรียน • เอื้อต่อการจัดการเรียนรู้ให้บรรลุทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 โดยเฉพาะทกั ษะแก้ปญั หาและทกั ษะการคดิ อยา่ งมวี จิ ารณญาณ 1 ไอซีีทีี: ICT (Information and Communication Technology) หมายถึงึ เทคโนโลยีีสารสนเทศและ การสื่อ่� สาร

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 175 • ช่วยให้จัด “ห้องเรียนแห่งโลก” (Global Classroom) ได้ คือ นักเรียนจากคนละซกี โลกเรียนด้วยกัน • ชว่ ยใหน้ กั เรยี นท�ำ การทดลองผา่ น Online Lab ได้ แม้วา่ โรงเรยี น ไมม่ ีเครื่องมือทางหอ้ งปฏิบัตกิ าร • ช่วยให้นักเรียนมีเอกสารประกอบการศึกษาในหลักสูตร ที่เป็น เอกสารทด่ี ที สี่ ุดได้ ซึ่งก็คือ MOOCs (Massive Open Online Courses) • ช่วยให้ครูประเมินความก้าวหน้า และให้ Feedback ได้ทันที หรืออย่างรวดเร็ว ไม่ต้องรอนานเป็นวันหรือสัปดาห์ ซ่ึงจะช่วย เอ้ือการเรยี นของนกั เรียนเปน็ อย่างมาก • เออ้ื ตอ่ การสอ่ื สารอยา่ งรวดเรว็ ระหวา่ งโรงเรยี นกบั พอ่ แมผ่ ู้ปกครอง • ช่วยการเรียนตามความต้องการของนักเรียนแต่ละคน ช่วยให้ ข้อมูลหลักฐานการเรียนในขณะนั้น ว่านักเรียนต้องการความ ช่วยเหลืออย่างไร มีประโยชน์ยิ่งต่อนักเรียนที่เรียนช้า หรือ ต้องการความชว่ ยเหลือเป็นพิเศษ • ชว่ ยเออื้ การสรา้ งวดิ โี อเกม ส�ำ หรบั เปน็ เครอื่ งมือชว่ ยให้การเรยี น สนกุ สนานนา่ สนใจ ถูกจริตเด็กสมยั ใหม่ ในอนาคตเมื่�อมีีระบบสื่�อสาร 5G และระบบ AI ก้้าวหน้้า รููปแบบการเรียี นรู้�จะเปลี่�ยนโฉมไปโดยสิ้้น� เชิงิ ในลัักษณะ Disruptive Change

176 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก ประเทศต่า่ ง ๆ ทั่่�วโลกต่่างก็จ็ ััดระบบ ใช้้ไอซีีทีเี อื้อ� ให้้เกิิดการศึกึ ษา คุุณภาพสููง เช่่น เกาหลีีจััดระบบติิวเตอร์์ที่่�ใช้้ทั่่�วประเทศ และจััดทำ�ำ e-Textbook เป็น็ ตำ�ำ ราเรียี นออนไลน์์ ออสเตรเลียี จัดั ระบบสาระความรู้้�ใน หลักั สููตรที่เ�่ ข้้าถึงึ ได้้ทางออนไลน์์ แก่ท่ ั่่ว� ประเทศ และจัดั ให้้มีขี ้้อมููลโรงเรียี น ทุกุ โรงเรียี นที่พ�่ ่อ่ แม่เ่ ข้้าไปดููได้้ทาง MySchool web portal จีนี ใช้้เทคโนโลยีี ดาวเทีียมช่่วยให้้ครููสอนเก่่ง (Master Teacher) ในเมืือง ช่่วยฝึึกครููใน ชนบทห่่างไกล สิิงคโปร์์บููรณาการไอซีีทีีเข้้าในระบบการศึึกษาอย่่างเป็็น ขั้�นตอน คืือ ขั้้�นตอนแรก ครููทุุกคนได้้รัับการฝึึกไอซีีทีี ขั้้�นตอนที่�่สอง มีโี รงเรียี นนำ�ำ ร่อ่ งใช้้ไอซีที ีชี ่ว่ ยการเรียี นเป็น็ ทีมี และเรียี นโดยนักั เรียี นกำ�ำ กับั การเรียี นของตนเอง (Self-directed) ขั้้�นตอนที่�่สาม ขยายการดำำ�เนินิ การ ในขั้น� ตอนที่ส่� องสู่่�ทุกุ โรงเรียี น ผ่า่ นการพัฒั นาครููและครููใหญ่่ นอกจากนั้้น� สิิงคโปร์์ยังั จััดทำำ� e-Textbook ใช้้ทั่่ว� ประเทศเช่น่ เดีียวกัันกับั เกาหลีี “ปลูกู ฝัังกระบวนทัศั น์์สำ�ำ คัญั สองประการให้้ แก่่นักั เรีียน คืือกระบวนทัศั น์ม์ องโลกกว้้าง มองออกไปนอกตัวั เอง นอกชุุมชนที่�ต่ น มีีชีีวิติ อยู่่� กับั กระบวนทัศั น์ม์ องอนาคต ”ไม่่หยุุดอยู่่�แค่่ทำ�ำ ความรู้้�จัักสภาพปัจั จุบุ ััน

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 177 เรีียนร่่วมโลก เพื่่� อพัั ฒนาวิิธีจี ััดการเรีียนรู้้� สาระในตอนนี้้�ของหนัังสืือ เขียี นสื่่�อกับั วงการศึกึ ษาอเมริกิ ันั ผมได้้ ตีคี วามนำำ�มาเขียี นใหม่่ ให้้เน้้นสื่อ�่ สารต่อ่ วงการศึกึ ษาไทย หลัักการสำำ�คััญคืือ ปลููกฝัังกระบวนทััศน์์สำ�ำ คััญสองประการให้้แก่่ นักั เรียี น คืือ กระบวนทััศน์ม์ องโลกกว้า้ ง มองออกไปนอกตัวั เองนอกชุมุ ชน ที่ต�่ นมีีชีีวิติ อยู่� กัับกระบวนทััศน์ม์ องอนาคต ไม่่หยุุดอยู่�แค่ท่ ำ�ำ ความรู้�จ้ ักั สภาพปััจจุุบััน ซึ่่�งหมายความว่่า ระบบการศึึกษาของทุุกประเทศต้้อง ส่่งเสริิมการเรีียนรู้�้นานาชาติิ ซึ่่�งก็็คืือ การเรีียนรู้�้ร่่วมกัันกัับโรงเรีียนใน ประเทศอื่่น� ๆ โดยดำ�ำ เนินิ การต่อ่ ไปนี้้� 1. ร่่วมในโครงการวิจิ ััยนานาชาติิ การวิิจััยที่�่สำำ�คััญยิ่ �งน่่าจะเป็็นการวิิจััยตอบคำ�ำ ถามด้้านการจััดการ หรืือการวิิจััยระบบการศึึกษา เน้้นคำ�ำ ถามที่�่นำำ�ไปสู่่�ผลลััพธ์์การเรีียนรู้้�ที่�่สููง และค่า่ ใช้้จ่่ายต่ำ��ำ เช่่น การอาชีีวศึึกษา และการฝึึกทักั ษะอาชีีพแบบใดที่�่ ให้้ผลดีที ี่ส่� ุดุ ในศตวรรษที่�่ 21 การดำ�ำ เนินิ การใดที่ม�่ ีผี ลลดการออกกลางคันั ได้้ดีที ี่่ส� ุุด ในระดับั ประถมศึึกษา มััธยมศึึกษา และอุุดมศึกึ ษา โจทย์์วิิจััยที่�่ กว้้างและซับั ซ้้อนทำ�ำ นองนี้้� จะนำ�ำ ไปสู่่�การคิดิ หา และเปรีียบเทีียบผลของ วิธิ ีกี ารที่ห�่ ลากหลาย รวมทั้้ง� เกิดิ ความเข้้าใจว่า่ มาตรการแต่ล่ ะแบบมีขี ้้อดีี ข้้อเสียี เสมอ การเลืือกมาตรการจะต้้องเข้้าใจว่า่ จะได้้รับั ผลดีดี ้้านใด และ ต้้องยอมรัับผลเสีียในด้้านใด

178 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก การวิิจััยร่่วมกััน ด้้วยโจทย์์เดีียวกัันในหลายประเทศ จะช่่วย ให้เ้ ข้า้ ใจความสำ�ำ คััญของบริบิ ทสภาพแวดล้อ้ ม รวมทั้ง�้ เข้า้ ใจปัจั จััย ต่า่ งๆ ที่่�มีคี วามสำำ�คััญต่อ่ การจััดการการศึึกษา 2. เปิดิ โอกาสให้้จัังหวัดั หรือื เขตพื้้� นที่่�การศึกึ ษาเข้้าร่่วม โครงการเปรียี บเทียี บ (Benchmarking) นานาชาติิ โครงการประเมินิ ผลลัพั ธ์ก์ ารเรียี นรู้น้� านาชาติทิ ี่เ�่ ป็น็ ที่ย�่ อมรับั นับั ถืือ และสร้้างการเรีียนรู้้�เกี่ �ยวกัับคุุณภาพการศึึกษามากที่�่สุุดในปััจจุุบััน คืือ PISA ซึ่่�งประเมิินสมรรถนะของนัักเรีียนอายุุ 15 ปีี ในด้้านการอ่่าน คณิติ ศาสตร์์ และวิทิ ยาศาสตร์์ หากประเทศไทยส่่งจังั หวัดั ที่เ�่ ป็็นเขตพื้้น� ที่่� นวััตกรรมการศึึกษาเข้้ารัับการประเมิิน และหาทางศึึกษาเปรีียบเทีียบ ผลลััพธ์์และวิิธีีการจััดการเรีียนรู้้� เทีียบกัับบางประเทศที่�่ผลการทดสอบ ได้้คะแนนสููง ก็จ็ ะเกิิดความรู้้ค� วามเข้้าใจวิธิ ีจี ัดั การศึกึ ษาให้้มีคี ุุณภาพสููง สำ�ำ หรัับนำำ�มาพััฒนาวิิธีีจััดการเรีียนรู้�้ของจัังหวััดนั้้�น และเมื่�่อพิิสููจน์์ได้้ว่่า วิิธีีการที่�่พััฒนาขึ้�นใช้้ในจัังหวััดนำ�ำ ร่่องได้้ผลดีี ก็็ดำ�ำ เนิินการขยายผล ปรัับใช้้ในจัังหวัดั อื่�่น ๆ หรืือทั่่�วประเทศ

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก 179 3. ส่่งเสริมิ ให้้ครููและผู้�บ้ ริิหารการศึึกษามีสี ่่วนร่่วม การแลกเปลี่่ย� นเรียี นรู้้�นานาชาติิ เพื่�่อส่่งเสริิมครููดีีมีีความสามารถ และใช้้ประโยชน์์คนเหล่่านี้้�ให้้มีี บทบาทยกระดัับคุุณภาพการศึึกษาของโรงเรีียน เขตพื้้�นที่่�การศึึกษา จัังหวััด และประเทศ ควรส่่งเสริิมให้้ครููสอนเก่่ง (Master teacher) ไปสัังเกตการณ์์ห้้องเรีียนในประเทศที่�่การศึึกษามีีคุุณภาพสููงระดัับโลก ผู้�้อำ�ำ นวยการโรงเรีียนที่่�มีีผลงานเด่่นด้้านยกระดัับคุุณภาพของผลลััพธ์์ การเรียี นรู้ข�้ องนักั เรียี น ควรได้้ไปฝึกึ ปฏิบิ ัตั ิงิ านบริหิ ารโรงเรียี นในเวลาสั้้น� ๆ (เช่่น 1 - 3 เดืือน) ในโรงเรีียนของประเทศที่�่มีีคุุณภาพการศึึกษาสููงเด่่น ระดัับโลก และในยุุคที่่�ไอซีีทีีก้้าวหน้้ามากเช่่นปััจจุุบััน การแลกเปลี่่�ยน เรียี นรู้น�้ านาชาติิส่่วนใหญ่อ่ าจทำ�ำ ผ่่านไอซีที ีี 4. สร้้างภาคีีในต่่างประเทศ การสร้้างภาคีีเป็็นความสััมพัันธ์์ระยะยาว เพื่่�อให้้การศึึกษามีีมิิติิ ของความเข้้าใจประเทศหรืือสังั คมอื่น่� ในกรณีนี ี้้เ� พื่อ�่ การเรียี นรู้ป�้ ระเทศของ สถาบัันภาคีีในมิิติิที่่�ลึึก เชื่่�อมโยงเรื่�องการศึึกษากัับเศรษฐกิิจ สัังคม วัฒั นธรรม ศิลิ ปะและอื่น�่ ๆรวมทั้้ง� เกิดิ การเรียี นรู้ใ� นมิติ ิเิ ชิงิ พลวัตั ที่ก�่ ารศึกึ ษา ต้้องปรับั ตััวเพื่อ�่ สร้้างพลเมืืองที่่�มีสี มรรถนะเปลี่่ย� นแปลงไปตามยุคุ สมัยั ควรเลืือกเป็็นภาคีีกัับโรงเรีียนในประเทศที่่�มีีคุุณภาพการศึึกษาสููง เพื่อ่� เรียี นรู้�้วิิธีกี ารจััดการโรงเรีียนที่ม�่ ีีคุณุ ภาพสููง รวมทั้้ง� การจัดั บรรยากาศ การเรียี นที่ส�่ ่ง่ เสริิมการเรีียนรู้ค�้ ุุณภาพสููง โดยยึดึ หลักั การว่า่ คนในวงการ การศึึกษาต่า่ งก็เ็ ป็็น “บุคุ คลเรีียนรู้”�้ การแลกเปลี่่ย� นเรีียนรู้จ้� ากกันั และกันั มีีคุุณค่่าเสมอ

180 การศึกษาคุณภาพสงู ระดับโลก การศึึกษาคุณุ ภาพสููง ต้อ้ งดำำ�เนินิ การระบบการศึึกษาให้้เป็น็ “ระบบเรีียนรู้้�” (Learning System) เรียี นรู้้แ� ละปรัับตัวั ตามการเปลี่่�ยนแปลง ของสัังคม เศรษฐกิิจ และเทคโนโลยีี โดยมีีกลไกพัั ฒนาคุณุ ภาพต่่อเนื่่�อง (CQI - Continuous Quality Improvement) ฝัังอยู่่ใ� นระบบ

การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก 181 10 จิินตนาการสู่่� ระบบการศึึกษาไทย

182 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก ? เราจะช่่วยกันั พัั ฒนาการศึึกษาไทย ให้้เป็น็ การศึึกษาคุณุ ภาพสูงู ได้้อย่่างไร? ชวนออกแบบอนาคตการศึกึ ษาไทย ที่ค่� ุณุ อยากเห็็น สำ�ำ หรัับคุุณการศึึกษาคุุณภาพสููงหมายถึึงอะไร? ในอีกี 20 ปีขี ้้างหน้้า คุณุ อยากเห็็นการศึกึ ษาของไทย เป็น็ แบบไหน?

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 183 คุณุ คิิดว่่า อะไรคือื ทักั ษะที่่เ� ด็็กต้อ้ งการ สำ�ำ หรัับดำ�ำ รงชีีวิิตในอนาคตและเป็น็ พลเมืืองโลก ทำ�ำ อย่่างไรให้เ้ ด็็กอยากเรียี นรู้้� ?

184 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดบั โลก “ในการพัั ฒนาประเทศ ไม่่มีีอะไรสำ�ำ คัญั กว่่า คุุณภาพของพลเมืือง การศึกึ ษาเป็น็ การพัั ฒนา คุุณภาพของพลเมืือง” บทนเ้ี ปน็ ข้อสงั เคราะหข์ องผมเอง เพอ่ื เสนอแนะตอ่ วงการศกึ ษาไทย ระบบการศึกึ ษาคุณุ ภาพสููง เป็น็ เงื่อ�่ นไขสำ�ำ หรับั ประเทศไทย ในการ บรรลุเุ ป้า้ หมายการยกระดับั ประเทศสู่่�ประเทศรายได้้สููงและชีวี ิติ ความเป็น็ อยู่� ของผู้ค้� นมีมี าตรฐานสููง ที่่เ� รีียกว่่า ประเทศไทย 4.0 ในการพััฒนาประเทศ ไม่ม่ ีอี ะไรสำ�ำ คััญกว่า่ คุณุ ภาพของพลเมือื ง การศึึกษาเป็็นการพััฒนาคุุณภาพของพลเมืือง สภาพของคุุณภาพ การศึกึ ษาในวัันนี้้� จะส่ง่ ผลต่อ่ สภาพสัังคมและเศรษฐกิจิ ของประเทศ ใน 20 - 50 ปีีข้้างหน้้า ประเทศที่่�ผลลััพธ์์การเรีียนรู้�้ของนัักเรีียนมีีคุุณภาพสููงในระดัับ ต้้น ๆ ของโลก จัดั ระบบการศึกึ ษาที่�่ถููกต้้อง และมีลี ักั ษณะร่่วมตามที่�่ระบุุ ในตอนที่่� 6 ของบัันทึึกชุุดการศึึกษาคุณุ ภาพสููงระดับั โลกนี้้� ควรที่่�ผู้บ�้ ริิหาร ระบบการศึึกษาของประเทศไทยจะได้้ทำำ�ความเข้้าใจ นำ�ำ มาปรัับใช้้ใน ประเทศไทย เพื่่�อแก้้ไขส่่วนที่�่เราเพลี่่�ยงพล้ำ��ำ ดำ�ำ เนิินการผิิดพลาด ทำ�ำ ให้้

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 185 ระบบการศึกึ ษาของเราตกลงไปอยู่�ในกลุ่่�มประเทศที่ค่� ุณุ ภาพการศึกึ ษาต่ำ�ำ� โดยขอย้ำ�ำ�ว่่าการแก้้ไขนี้้�ต้้องทำ�ำ อย่่างเป็็นระบบ และเป็็นขั้�นตอน อย่่างที่ �่ ได้้ระบุุตัวั อย่่างของ 5 ประเทศ ในบทที่่� 1 - 5 ผมเชื่่�อว่่า เราช่่วยกัันทำำ�ได้้ โดยขอเสนอว่่า เขตพื้้�นที่�่นวััตกรรม การศึึกษา 8 จัังหวััด ควรดำ�ำ เนิินการ Vision Exercise อย่่างที่่�ระบุุใน บทที่�่ 6 เพื่อ�่ เป็น็ กลไกสร้้างวิสิ ัยั ทัศั น์ร์ ่ว่ ม (ที่ท่� ้้าทาย) ของประชาคมแกนนำำ� ในจัังหวััด โดยผมขอเสนอแนะเพิ่่�มเติิมว่่า ควรเชิิญผู้�้แทนของสำำ�นัักงาน คณะกรรมการการศึึกษาขั้�นพื้้�นฐาน (สพฐ.) สำำ�นัักงานคณะกรรมการ การอาชีีวศึึกษา (สอศ.) และสำำ�นัักงานคณะกรรมการการอุุดมศึึกษา (สกอ.) เข้้าร่ว่ มด้้วย เพื่อ�่ สร้้างความเข้้าใจร่ว่ มกันั ว่า่ ส่ว่ นกลางของประเทศ ควรสนัับสนุุนอย่่างไรบ้้าง โดยเฉพาะอย่่างยิ่�ง การสนัับสนุุนโดยไม่่ ออกคำ�ำ สั่่�ง และ Vision Exercise ควรนำำ�ไปสู่�่ Implementation Exercise เพื่�อ่ ให้ฝ้ ่่ายต่่างๆ ในจัังหวััดและในส่่วนกลาง ได้้เข้า้ ใจและร่ว่ มกััน สร้า้ ง Alignment และ Coherence ของการดำ�ำ เนิินการพััฒนาระบบ การศึึกษาในจัังหวััด ความสำำ�เร็็จของจัังหวััดนำำ�ร่่องเหล่่านี้้� จะเป็็น ข้อ้ เรีียนรู้้�สำ�ำ หรัับการพััฒนาระบบใหญ่ข่ องประเทศต่่อไป Alignment สำำ�คััญยิ่ �งคืือ ความสอดคล้้องของเป้้าหมายและการ ดำำ�เนิินการเพื่�่อบรรลุุเป้้าหมาย เพื่่�อสนองแผนระยะยาวของการพััฒนา จังั หวัดั หรืือพื้้น� ที่ ่� ประเทศไทยเราอ่อ่ นแอด้้านการดำำ�เนินิ การ (Implemen- tation) เพื่่�อบรรลุุเป้้าหมายหรืือนโยบาย เราเขีียนกฎหมายหรืือกำำ�หนด นโยบายได้้ดีี แต่บ่ ริหิ ารสู่�เป้า้ หมายไม่เ่ ก่ง่ ควรเรียี นรู้จ� ากเขตพื้้น� ที่น่� วัตั กรรม การศึกึ ษา

186 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก ข้้อมููลจากการทำ�ำ งานของมููลนิธิ ิพิ ููนพลังั 1 ในการช่ว่ ยเหลืือเด็ก็ ยากจน ในพื้้น� ที่ห่� ่่างไกลให้้ได้้รัับการศึึกษาตามศักั ยภาพ พบว่่าเด็็กเหล่่านี้้ไ� ม่่ได้้ ขาดแคลนเฉพาะเงินิ เท่า่ นั้น�้ ที่่�ขาดแคลนกว่า่ คือื คำำ�แนะนำำ�แนวทาง การศึกึ ษาและดำ�ำ เนินิ ชีวี ิติ ที่่�ถููกต้อ้ งจากผู้ป�้ กครองและครูู ทำ�ำ ให้้หลักั การ ตั้้�งเป้้าสููง สนัับสนุุนเต็็มที่่� (High Expectation, High Support) ที่�่กลุ่่�ม ประเทศการศึกึ ษาคุณุ ภาพสููงใช้้นั้้น� ในสัังคมไทยโดยทั่่ว� ไปยังั ไปไม่่ถึึง ครููและผู้บ�้ ริหิ ารโรงเรียี น คือื หััวใจสำ�ำ คััญของคุณุ ภาพการศึกึ ษา ระบบการผลิติ ครููใหม่แ่ ละการพััฒนาครููประจำ�ำ การของไทย ที่�เชื่�อมโยง (Align) กัับการพััฒนาการเรียี นการสอนในชั้น้� เรียี นและโรงเรียี นเพื่อ่� ยกระดัับผลลััพธ์์การเรีียนรู้� ตามแนวของประเทศที่่�มีีผลลััพธ์์ของ การศึกึ ษาคุณุ ภาพสููงระดัับโลก เป็น็ เรื่�องเร่ง่ ด่ว่ น และมีคี วามสำ�ำ คััญ ยิ่�งต่่อการยกระดัับคุุณภาพการศึกึ ษา โดยในปััจจุุบันั ระบบการควบคุุม จากส่่วนกลางมีีส่่วนขััดขวางการเปลี่่�ยนแปลงไปสู่่�ระบบใหม่่ เพราะเป็็น ระบบที่เ่� น้้นผลประโยชน์ส์ ่ว่ นกลุ่่�มมากกว่า่ ผลประโยชน์ภ์ าพรวมของประเทศ จุดุ สำ�ำ คััญอย่า่ งหนึ่�ง คือื การให้ผ้ ลประโยชน์ต์ อบแทนตามผลงาน สร้า้ งผลลััพธ์ก์ ารเรียี นรู้้�ของนัักเรียี น แก่ค่ รููและผู้บ�้ ริหิ ารโรงเรียี น และ ตามผลงานสร้้างสภาพแวดล้้อมในโรงเรีียนและในพื้้�นที่่� เพื่่�อการเรีียนรู้�้ องค์ร์ วมทั้้ง� ของนัักเรีียนและของครููและผู้้บ� ริิหารการศึกึ ษา มีรี ายละเอีียด ของเรื่่อ� งการบริิหารทรัพั ยากรมนุษุ ย์ข์ องระบบการศึึกษาในบทที่่� 7 1 http://www.poonpalang.org

การศกึ ษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก 187 “หลักั สููตรและการจัดั การเรีียนรู้้�ต้อ้ งเน้้น ทัักษะแห่่งอนาคต เน้้นสร้้างกระบวนทัศั น์์ มองอนาคตให้้แก่่นัักเรีียน ครูู และผู้บ�้ ริหิ าร การศึกึ ษา และเน้้นสร้้างกระบวนทัศั น์์ พัั ฒนาทัักษะการเป็น็ พลเมืืองโลก จะต้้องปรัับเปลี่่ย� นการประเมิินผลลััพธ์์ การเรียี นรู้้ใ� ห้เ้ ข้้าไปอยู่่�ในความรัับผิิดชอบ ของครููให้้มากที่�ส่ ุดุ ” หลักั สููตรและการจัดั การเรียี นรู้ต�้ ้้องเน้้นทักั ษะแห่ง่ อนาคต เน้้นสร้้าง กระบวนทัศั น์ม์ องอนาคตให้้แก่น่ ัักเรียี น (ครูู และผู้บ้� ริิหารการศึกึ ษา) เน้้น สร้้างกระบวนทััศน์์พััฒนาทัักษะการเป็็นพลเมืืองโลก ด้้วยวิิธีีการต่่าง ๆ ไม่่ใช่่สร้้างกระบวนทััศน์์การเรีียนเพื่่�อการมีีชีีวิิตอยู่�ในสัังคมแคบ ๆ และ ในสภาพปัจั จุบุ ันั โดยจะต้้องปรับั เปลี่่ย� นการประเมินิ ผลลัพั ธ์ก์ ารเรียี นรู้ใ� ห้้ เข้้าไปอยู่�ในความรัับผิิดชอบของครููให้้มากที่�่สุุด ตามแนวของประเทศที่�่ ผลลัพั ธ์ก์ ารเรียี นรู้ม�้ ีคี ุณุ ภาพสููง โดยจะต้้องมีกี ลไกช่ว่ ยเหลืือส่ง่ เสริมิ ให้้ครูู ประเมิินอย่่างแม่่นยำ�ำ และซื่�่อสััตย์์ เน้้นให้้น้ำ�ำ�หนัักการประเมิินเพื่�่อพััฒนา (Formative Assessment) ตามด้้วยการให้้คำ�ำ แนะนำ�ำ ป้้อนกลัับอย่่าง สร้้างสรรค์์ (Constructive Feedback) เพื่�่อให้้การประเมิินเป็็นส่่วนหนึ่่�ง ของกลไกการเรีียนรู้�้คุุณภาพสููง ครููที่�่มีีสมรรถนะและความน่่าเชื่่�อถืือใน การทำ�ำ หน้้าที่ด่� ังั กล่า่ วได้้ ควรได้้รับั การยกย่อ่ งและให้้ค่า่ ตอบแทนในฐานะ

188 การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก “ครููสอนเก่ง่ ” (Master Teacher) ได้้รับั ตำ�ำ แหน่ง่ และความก้้าวหน้้าเป็น็ พิเิ ศษ ดัังประเทศสิิงคโปร์์ทำำ�เป็็นตััวอย่า่ ง ในระบบการศึึกษาคุุณภาพสููง นัักเรีียนไม่่ได้้รัับการเรีียนรู้� เฉพาะในชั้้�นเรีียนเท่่านั้้�น ยัังมีีการจััดกิิจกรรมนอกชั้้�นเรีียนให้้ นัักเรียี นเลือื กเข้า้ ตามความชอบหรือื ความถนััดของตน ดังั ที่ป่� ระเทศ ฟิินแลนด์์ดำำ�เนิินการอย่่างเอาจริิงเอาจััง2 และประเทศสิิงคโปร์์กำำ�หนดให้้ นักั เรียี นชั้น� มัธั ยมต้้องเรียี นวิชิ า Service Learning สองวิชิ าต่อ่ ปีี เพื่อ�่ ฝึกึ ฝน ทัักษะความเป็น็ พลเมืืองและความเสีียสละเพื่�อ่ ผู้้�อื่�่น สำำ�หรับั เขตพื้้น� ที่น่� วัตั กรรมการศึกึ ษา “ยุทุ ธศาสตร์ป์ ลดโซ่ต่ รวน” แก่่ โรงเรียี น อย่า่ งแยกแยะ ตามที่�ร่ ะบุุในบัันทึึกตอนที่�่ 9 น่า่ จะมีีความสำ�ำ คัญั ที่�่สุุด เพื่่�อใช้้ความเป็็นอิิสระที่่�จะทำำ�งานสร้้างสรรค์์เพื่่�อผลลััพธ์์การเรีียนรู้�้ ของศิิษย์์อย่า่ งจริิงจังั เป็็นแรงจููงใจอย่า่ งหนึ่่ง� ต่อ่ ครููและผู้้�บริิหารโรงเรียี น ที่เ�่ ป็น็ คนดีมี ีคี วามสามารถ ให้้ไม่่ต้้องทำำ�งานที่�ไ่ ม่่ก่อ่ ผลดีีต่อ่ นัักเรีียน โดย ควรร่่วมกัันกำำ�หนดเกณฑ์์ให้้บรรลุุเพื่่�อนำำ�ไปสู่่� “การปลดโซ่่ตรวน” เกณฑ์์ หนึ่่�งที่่�ควรระบุุคืือ การมีีระบบเรีียนรู้้�ร่่วมกัันของครููและผู้�้อำำ�นวยการ ที่่� เป็็นการเรีียนรู้้�ร่่วมกัันผ่่านการปฏิิบััติิ รวมทั้้�งการมีีการผลััดกัันเข้้า สังั เกตการณ์์ชั้�นเรียี นเพื่�่อให้้ feedback แก่่กัันและกันั เป็็น feedback นำ�ำ ไปสู่่�การพััฒนาชั้�นเรีียนอย่่างต่่อเนื่่�อง และการมีีทีีมช่่วยเหลืือนัักเรีียนที่ �่ ล้้าหลัังในการเรีียนรู้�บ้ างวิิชา อย่า่ งในประเทศฟินิ แลนด์์ 2 https://www.gotoknow.org/posts/635072

การศกึ ษาคุณภาพสูงระดับโลก 189 เป้้าหมายสำำ�คััญยิ่ �งอีีกอย่่างหนึ่ �งของระบบการศึึกษาไทยคืือ การลดความสููญเปล่่า ซึ่่�งหมายถึึงการลงทุุนลงแรงที่่�ไร้้ผลต่่อการ ยกระดับั ผลลัพั ธ์ก์ ารเรียี นรู้ข�้ องนักั เรียี น (ที่เ่� ป็น็ ผลลัพั ธ์แ์ บบองค์ร์ วม) และ ต่่อการพััฒนาครููอย่่างต่่อเนื่�่อง เรามีีโอกาสดำ�ำ เนิินการเปลี่่�ยนแปลงนี้้� ได้้มาก เพราะขณะนี้้�มีีกิิจกรรมที่�ไ่ ม่่จำ�ำ เป็น็ ในระบบการศึึกษามากมาย เป้า้ หมายร่ว่ มของทุกุ ประเทศที่่�ระบบการศึกึ ษาคุณุ ภาพสููงคือื ความเสมอภาค (Equity) ทางการศึกึ ษา ซึ่่ง� หมายถึึงการดำ�ำ เนินิ การ เพื่�่อให้้นัักเรีียนทุุกคน (หรืือเกืือบทุุกคน) บรรลุุเป้้าหมายผลลััพธ์์ การเรีียนรู้้�ที่่�กำำ�หนดไว้้ การดำำ�เนิินการเพื่�่อเป้้าหมายนี้้� ไม่่ใช่่มีีผล แคบๆ เฉพาะที่�ความเสมอภาคหรือื ความเท่า่ เทียี มเท่่านั้�้น แต่่จะมีี ผลดีตี ่อ่ การยกระดัับคุณุ ภาพการศึกึ ษาในภาพรวมเป็น็ อย่า่ งมากด้ว้ ย เพราะจะทำ�ำ ให้้วงการการศึกึ ษามีคี วามประณีตี เอาใจใส่ร่ ายละเอียี ดของ การจััดการเรีียนรู้�้ ให้้มีีความเหมาะสมกัับนัักเรีียนซึ่�งมีีความแตกต่่าง หลากหลาย เป็็นกลไกการเรีียนรู้�้ในวงการศึึกษา เพื่�่อยกระดัับการเรีียนรู้้� วิิธีีจััดการเรีียนการสอนแก่่นัักเรีียน ซึ่่�งตามธรรมชาติิ มีีความแตกต่่าง หลากหลายมาก



การศึกษาคณุ ภาพสูงระดับโลก 191 11 พื้้� นที่่น� วัตั กรรมการศึกึ ษา ของประเทศไทย

192 การศกึ ษาคณุ ภาพสูงระดับโลก ? ทำำ�ไมทั่่�วโลกถึึงลุกุ ขึ้้�นมา ปฏิิรููปการศึกึ ษาพร้้อมกันั ในช่่วงนี้้?�

การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดบั โลก 193 ปััจจุุบัันสภาพสัังคมและเศรษฐกิิจของทั่่�วโลกกำ�ำ ลัังเปลี่่�ยนไป เนื่อ�่ งจากความก้้าวหน้้าของระบบขนส่ง่ และการสื่อ�่ สาร การเข้้ามาของ 4G และ 5G ทำ�ำ ให้้การสื่อ่� สารระหว่า่ งกันั รวดเร็ว็ ขึ้้น� เทคโนโลยีเี ข้้ามาอยู่�กับั เรา ถึงึ ในห้้องนอน ในครัวั เราเริ่ม� เห็น็ ตู้เ�้ ย็น็ อัจั ฉริยิ ะที่ส�่ ามารถบอกได้้ว่า่ มีอี าหาร อะไรอยู่�ในตู้เ้� ย็น็ ควรทำำ�เมนููอาหารอะไรได้้บ้้าง มีนี าฬิกิ าอัจั ฉริยิ ะไปจนถึงึ เทคโนโลยีีทางการแพทย์ท์ ี่�ก่ ้้าวไกล ทุุกอย่่างรอบตััวเกิิดการเปลี่่ย� นแปลง และที่ส�่ ำ�ำ คัญั คืือการเปลี่่ย� นแปลงอย่า่ งรวดเร็ว็ ความเร็ว็ ในการเปลี่่ย� นแปลง นั้้น� กลายเป็น็ ความท้้าทายต่อ่ ธุรุ กิจิ และการศึึกษา การจััดการศึึกษาในอดีีตมีีการปรัับตััวมาเรื่่�อย ๆ ถึึงแม้้จะช้้า แต่่ยัังสามารถปรัับไปพร้้อมกัับสัังคมที่่�ค่่อย ๆ เปลี่่�ยนได้้ แต่่ขณะนี้้� สังั คมโลกเปลี่่ย� นเร็ว็ ขึ้้น� อย่า่ งมาก เกิดิ อาชีพี ใหม่่ ๆ ปัญั หาใหม่่ ๆ หรืือเรื่อ� ง ที่�่เราไม่่เคยพบเจอมาก่่อน ดัังนั้้�นสิ่่�งที่�่จะทำำ�ให้้คนรุ่�นใหม่่สามารถรัับมืือ กัับการเปลี่่�ยนแปลงที่่�รวดเร็็วในวัันนี้้�ได้้คืือ ศัักยภาพในการแก้้ปััญหา ศัักยภาพในการค้้นหาความรู้้�ได้้ด้้วยตััวเอง ศัักยภาพในการ จิินตนาการวิิธีีการใหม่่ๆ ในการทำ�ำ งานด้้านนวััตกรรม ทัักษะที่่�คน รุ่�นใหม่่ต้้องการเหล่่านี้้�อาจจะไม่่ใช่่ศัักยภาพที่่�เป็็นอยู่่�ของคนรุ่�นพ่่อแม่ ่ ของเขา สิ่่�งนี้้�ทั่่�วโลกเริ่�มเห็็นและยอมรัับแล้้วว่่า วิิธีีการเดิิมที่�่ใช้้ในการ พััฒนาคนรุ่�นพ่อ่ รุ่�นแม่น่ ั้้�น ไม่ส่ ามารถใช้้ได้้กัับการจััดการศึกึ ษาเพื่อ�่ สร้้าง ทัักษะสำำ�หรัับการใช้้ชีีวิิตในอีีก 50 ปีีข้้างหน้้า จึึงพร้้อมใจกัันลุุกขึ้้�นมา ปฏิิวัตั ิกิ ารศึึกษาเพื่�่อเตรียี มคนในอนาคต

194 การศึกษาคณุ ภาพสงู ระดับโลก สถานการณ์์ปัญั หาของการศึึกษาไทย (บริิบท) ก่อ่ นจะไปถึงึ การปฏิริ ููปการศึกึ ษาไทย อยากชวนมาทำ�ำ ความเข้้าใจ ถึงึ บริบิ ทและสถานการณ์ป์ ััญหาที่่�เกิิดขึ้น� ประเด็็นหลักั ๆ มีดี ังั นี้้� 1. ระบบการศึกึ ษาไทยกำำ�ลัังผลิิตคนที่่ข� าดทักั ษะอนาคต และมีีคุณุ ภาพต่ำ�ำ� กว่่าความคาดหวังั ของนายจ้้าง ภาคธุรุ กิจิ ได้้ชี้้ป� ระเด็็นสำำ�คัญั คืือ ผลผลิติ จากระบบการศึึกษา หรืือ ผู้ท�้ ี่จ่� บการศึกึ ษาทั้้ง� ระดับั อาชีวี ศึกึ ษาและระดับั ปริญิ ญาตรี ีซึ่ง� เป็น็ กำ�ำ ลังั คน ที่เ�่ ข้้าสู่�ระบบการทำ�ำ งาน มีคี ุณุ ภาพของผู้ท�้ ี่จ�่ บการศึกึ ษาต่ำ�ำ� กว่า่ ความคาดหวังั ของนายจ้้าง เนื่�อ่ งด้้วยรููปแบบการศึึกษาของไทยเน้น้ การท่อ่ งจำ�ำ ตาม ตำำ�รา ส่่งผลให้้ผู้้�ที่�จบมาแล้้วขาดทัักษะที่่�สำ�ำ คััญในการทำ�ำ งานและ ทัักษะในการทำ�ำ งานร่่วมกัับคนอื่�น ทั้้�งนี้้�ผู้�้ประกอบการยัังคาดหวััง ความสามารถของพนัักงานในการแก้้ปััญหา ความสามารถในการ ตััดสินิ ใจ และคิดิ ค้น้ สร้า้ งนวััตกรรมใหม่ๆ่ รวมทั้ง�้ คุณุ ลัักษณะที่�ภาค ธุรุ กิจิ หรือื อุตุ สาหกรรมต้อ้ งการ เช่น่ ความตรงต่อ่ เวลา ความอดทน การคิดิ เป็น็ ระบบ เป็น็ ตััวอย่่างของอีีกเสีียงเรียี กร้้องหนึ่่ง� จากฝั่่ง� ของผู้ท�้ ี่�่ มีคี วามต้้องการจ้้างงานเรียี กร้้องเข้้ามาในระบบการศึึกษา

การศึกษาคุณภาพสงู ระดบั โลก 195 2. ทักั ษะของครูรู ุ่่�นใหม่่ เป้า้ หมายของการจัดั การศึกึ ษา คืือ พัฒั นาผู้เ้� รียี นให้้มีศี ักั ยภาพเพื่อ�่ ใช้้ชีีวิิตในศตวรรษที่่� 21 ดัังนั้้�นการพััฒนาครูู หรืือศัักยภาพของครููต้้อง แตกต่า่ ง จากเดิมิ ครูรุ่�นใหม่ต่ ้้องให้้ความสำำ�คััญกัับการยกระดัับศักั ยภาพ หรืือสมรรถนะของผู้เ้� รียี น โดยวิธิ ีที ี่จ�่ ะพัฒั นาสมรรถนะของผู้เ้� รียี น ต้้องใส่ใ่ จ พื้้�นฐานและเป้้าหมายของนัักเรีียนเป็็นรายคน ยกตััวอย่่างเช่่น โค้้ชกีีฬา ที่่�คนเป็็นโค้้ชอาจจะไม่่ใช่่ผู้้�เล่่นกีีฬาที่�่เก่่งที่่�สุุด แต่่เขามีีสายตาที่่�มองเห็็น ความสามารถในตัวั บุุคคล และมีีวิิธีีที่จ่� ะพััฒนาเพื่อ่� เพิ่่ม� ขีีดสมรรถนะของ นักั กีฬี าได้้ ตามตำำ�แหน่ง่ และบทบาทหน้้าที่ใ่� นทีมี ครูรุ่�นใหม่จ่ ึงึ ต้อ้ งเป็น็ โค้ช้ ในการพััฒนาสมรรถนะของผู้เ�้ รียี นให้ส้ ููงขึ้้น� และหลากหลายขึ้้น� วิิธีีการสอนจึึงต้้องเปลี่่�ยนจากอดีีต มาถึึงตรงนี้้�ต้้องถามว่่าสอนแบบใหม่่ นั้้น� สอนอย่่างไร จึงึ เป็็นความท้้าทายของคนรุ่�นใหม่่ ที่ห�่ ลายหน่ว่ ยงานให้้ ความสำ�ำ คััญเข้้าไปช่ว่ ยพัฒั นาครููอยู่�ในขณะนี้้� 3. คุณุ ภาพของโรงเรียี นมีคี วามเหลื่่�อมล้ำำ�� เป็น็ ที่ท่� ราบกันั ดีวี ่า่ คุณุ ภาพของโรงเรียี นของรัฐั มีคี ุณุ ภาพแตกต่า่ ง กัันมาก ทำำ�ให้้ผู้�้ปกครองต้้องย้้ายลููกหลานไปอยู่ �ในพื้้�นที่�่ที่่�โรงเรีียนมีี คุณุ ภาพสููงกว่า่ แม้้ว่า่ คำำ�ว่า่ “โรงเรียี นคุณุ ภาพสููง” อาจตีคี วามได้้หลายมิติ ิิ ก็็ตาม ผลที่่�เกิิดขึ้�นคืือโรงเรีียนที่่�ผู้้�ปกครองเชื่่�อว่่ามีีคุุณภาพดีีกว่่า จะมีี นัักเรีียนสมััครเข้้าเรีียนจำ�ำ นวนมาก ต่่างจากโรงเรีียนที่่�ผู้้�ปกครองเห็็นว่่ามีี คุุณภาพต่ำำ�� กว่่า แม้้ว่่าโรงเรีียนจะอยู่�ใกล้้บ้้านก็็ไม่่นิิยม ค่่าใช้้จ่่ายจาก การแย่่งเข้้าโรงเรีียน การเดิินทาง และอาจรวมถึึงค่่ากิินอยู่� เป็็นภาระที่ ่� ผู้ป้� กครองต้้องแบกรับั กระทรวงศึกึ ษาธิกิ ารจึงึ พยายามแก้้ปัญั หาคุณุ ภาพ

196 การศกึ ษาคุณภาพสงู ระดบั โลก ของโรงเรีียนให้้มีีคุุณภาพใกล้้เคีียงกััน โดยปััจจุุบัันเพิ่่�มเรื่�่องของความ หลากหลายที่่เ� ป็น็ จุดุ เด่่นของโรงเรีียน เช่่น โรงเรีียนที่�เ่ ด่่นเรื่�อ่ งอาชีพี กีฬี า เป็็นต้้น ความเหลื่�่อมล้ำ��ำ ทางการศึึกษาเป็็นประเด็็นสำำ�คััญที่่�ท้้าทายของ กระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร และน่า่ จะเป็น็ บททดสอบความสามารถในการบริหิ าร จัดั การของผู้อ�้ ำำ�นวยการโรงเรีียนอยู่�ในขณะนี้้� 4. พ่่ อแม่่ผู้้ป� กครองยัังมีีบทบาทในการพัั ฒนาการเรียี นรู้้� ของลูกู หลานน้้อย เรื่�่องนี้้�อาจเนื่�่องมาจากพ่่อแม่่ ผู้้�ปกครองไทยมองว่่าตััวเองไม่่มีี ความรู้เ�้ รื่อ� งวิชิ าการมากพอ จึงึ เชื่อ�่ ว่า่ การพัฒั นาเด็ก็ และเยาวชนเป็น็ หน้้าที่�่ ของโรงเรีียน จึึงมอบความไว้้วางใจให้้กัับครููและโรงเรีียน ซึ่่�งความคิิดนี้้� ในอดีตี อาจจะไม่ผ่ ิดิ เสียี ทั้ง้� หมด หากแต่ใ่ ช้ไ้ ม่ไ่ ด้แ้ ล้ว้ กัับแนวทางการ จััดการศึึกษาในศตวรรษที่� 21 ทั่่�วโลกต่า่ งเข้้าใจแล้้วว่า่ การเรีียนรู้้�ช่่วงที่่� สำ�ำ คัญั ที่ส่� ุดุ ของมนุษุ ย์เ์ กิดิ ขึ้น� ในช่ว่ งปฐมวัยั นั่่น� คืือ 6 ขวบแรก หรืือบางคน อาจจะขยายไปถึงึ 8 ขวบแรกของชีวี ิติ ซึ่่ง� ตั้้ง� แต่แ่ รกคลอดออกมาเด็ก็ ก็อ็ ยู่� ในมืือของครอบครััว พ่อ่ แม่่จึงึ เป็็นคนสำ�ำ คััญของการจััดการเรีียนรู้�้ของลููก ในช่่วงปฐมวััย และพ่่อแม่่ผู้้�ปกครองยัังมีีบทบาทที่่�สำำ�คััญในการพััฒนา การเรีียนรู้�ของลููกต่่อเนื่่�องต่่อไปในวััยที่�่สููงขึ้�น โดยประสานความร่่วมมืือ กัับโรงเรีียน

การศึกษาคุณภาพสูงระดบั โลก 197 ? โรงเรีียนภายใต้้ สพฐ. จะสร้้างการเรีียนรู้้� คุณุ ภาพสููงเพื่่� อดึงึ ดูดู นัักเรียี นเข้้ามาเรียี น และพัั ฒนาศัักยภาพของผู้�เ้ รีียนให้้เป็น็ พลเมือื งโลกทัดั เทียี มนานาประเทศ ได้้อย่่างไร?

198 การศึกษาคุณภาพสูงระดบั โลก ปรับั กระบวนทัพั ทางการศึกึ ษาเพื่่� อผลิติ คนรุ่่�นใหม่่สู่่ก� ารเป็น็ พลเมืืองโลก หลายประเทศมีีเป้้าหมายการปฏิิรููปการจััดการศึึกษาของตนให้้ สอดคล้้องกับั ศตวรรษที่่�21หนึ่่ง� ในนั้้น� คืือการเป็น็ พลเมืืองโลก ซึ่่ง� พลเมืืองโลก หมายถึงึ เก่ง่ หลายภาษา รู้จ�้ ักั เทคโนโลยีี และสามารถใช้้เทคโนโลยีใี ห้้เป็น็ ประโยชน์ก์ ับั การพัฒั นาตนเอง มีสี ำ�ำ นึกึ ความเป็น็ ประชาชนของประเทศนั้้น� และเป็น็ ประชากรของโลกที่ม�่ ีคี วามรับั ผิดิ ชอบต่อ่ ส่ว่ นรวมร่ว่ มกันั ทั่่ว� ทั้้ง� โลก ประเทศไทยที่�่อยู่�ในกระแสการเปลี่่�ยนแปลงนี้้�เช่่นเดีียวกััน เรื่่�องเร่่งด่่วน ในการปฏิิรููปการศึกึ ษาไทย จึึงมีขี ้้อสรุปุ ดังั นี้้� 1. การสร้า้ งทัักษะของคนไทยในศตวรรษที่� 21 และการจััดการ ศึึกษาที่่�ช่่วยสร้้างทัักษะสำำ�หรัับอนาคตเด็็กไทย ผลิิตคนที่�่มีีคุุณภาพ ตอบรัับกัับความต้้องการของตลาดแรงงาน เพื่�่อสร้้างทรััพยากรมนุุษย์์ มาช่่วยขับั เคลื่่อ� นเศรษฐกิจิ และสังั คม 2. ปรัับระบบการผลิติ ครูรุ่�นใหม่่ ให้้มีที ักั ษะการเป็น็ โค้้ชที่ส�่ ่ง่ เสริมิ การเรีียนรู้แ�้ ละดึึงสมรรถนะของผู้�เ้ รีียน 3. พััฒนาคุณุ ภาพการจััดการเรียี นการสอนของโรงเรียี นในขั้น�้ พื้้น� ฐานให้ท้ ััดเทียี มกััน เพื่อ�่ ลดความเหลื่อ�่ มล้ำ�ำ�ทางการศึกึ ษาทั้้ง� ในเมืือง และชนบท และอาจหมายรวมถึงึ ภายในห้้องเรีียน 4. ทุุกภาคส่่วนในสัังคมต้้องตระหนัักว่่าการพััฒนาระบบ การศึึกษานั้้�นอยู่่�ในมืือของทุุกคน และเข้้ามามีีส่่วนร่่วมในการปฏิิรููป การศึึกษาครั้ง� นี้้�