တရားသူကြီးများ၊ ရှေ့နေများနှင့်အစိုးရရှေ့နေများ၏လွတ်လပ်မှုနှင့်တာဝန်ယူမှုဆိုင်ရာနိုင်ငံတကာစည်းမျဉ်းများ

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ွင့္ .... 87 အရာရိွမ်ားအေပၚ မ်ွ မ်ွ တတ ဥပေဒက်င္သ့ ံုးျခငး္ တြင္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ အဓကိ က်ေသာ အေန အထားမ်ားမွ ပါ၀ငေ္ ဆာင္ရြက္ေနေၾကာငး္ ဤေဖာျ္ ပခ်က္က ဆိုထားသည္။ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားအား စုံစမး္ စစ္ေဆးျခင္း၊ တရားစြဲဆျို ခင္းတုႏ႔ိ ငွ ့္ အဓိကသက္ဆိုင္ေသာ လုပ္ ငနး္ တာ၀န္မ်ားကို ကယုိ ္ပငုိ ဆ္ ံုးျဖတ္ခ်ကျ္ ဖင့္ ေဆာင္ရြကႏ္ ုငိ ္ရန္ တာ၀နေ္ ပးထားေသာ စနစမ္ ်ားလည္း ရိွ သည။္ ကမၻာက့ ုလသမဂၢ လမး္ ညနႊ ခ္ ်က္မ်ားတြင္ ထကို ိစၥႏငွ စ့္ ပလ္ ်ဥ္းသည့္ ‘တညဆ္ ဲဥပေဒ သု႔မိ ဟတု ္ ထတု ္ျပန္ထားေသာ နည္းဥပေဒမ်ား၊ စညး္ မ်ဥး္ စညး္ ကမး္ မ်ားသည္ ၾကားနာစစ္ေဆးေရးအဖြဲ႔ ဖြဲ႔ျခင္းနငွ ့္ အမရႈ ုတ္သမိ း္ ျခငး္ တိအ႔ု ပါအ၀င္ ၾကားနာစစေ္ ဆး ဆုံးျဖတ္ျခငး္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား တရားမွ်တရန္ႏငွ ့္ စဥ္ဆက္ မျပတရ္ ွိေစရန္ လမး္ ညနႊ ခ္ ်က္မ်ားေပးရမည’္ 250 ဟု ေဖာျ္ ပထားသည္။ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အျခားတာ၀န္မ်ားတြင္ သသံ ယတရားခံ၏ အေနအထားကို ေကာငး္ စြာနား လညေ္ ပးသည့အ္ ေနျဖင့္ သကဆ္ ိငု ရ္ ာအေျခအေနအားလံးု ကုိ အေလးထား၍ သံသယတရားခအံ ေပၚ မညသ္ ည့္ ေကာငး္ က်ိဳးႏွင့္ဆးုိ က်ဳိ းမ်ား ရွိသည္ျဖစေ္ စကာမူ အမစႈ ြဲခ်ကမ္ ်ား မခိုင္လုလံ ်ွ င္ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈ မ်ားကုိ စတငေ္ ဆာငရ္ ြကမ္ ႈ မျပဳျခင္း သိ႔မု ဟတု ္ တာ၀န္ထမး္ ေဆာငရ္ ာ၌ သ႔ုိမဟတု ္ တရားစရီ ငရ္ ာ၌ မလုအိ ပလ္ ်ွ င္ အဆိုပါအမကႈ စိ ၥအား ယငး္ တိလု႔ က္၀ယ္ အတြင္းေရးအျဖစ္ထားရွိျခငး္ ၊ တရားခံမ်ား၏ ပုဂၢိဳလေ္ ရးကစိ ၥမ်ားကို ထိခိုက္ႏိုငေ္ သာအခါ တရားခံမ်ား၏ စုးိ ရမိ ္ပူပနမ္ ႈႏွင့္ အေတြးအျမင္မ်ားကို ထည့္ စဥ္းစားေပးျခင္း၊ ကမာၻ လးံု ဆိုင္ရာ ေၾကညာစာတမ္းတြင္ ပါရိွသည့္ ရာဇ၀တမ္ ႏႈ ငွ ့္ အာဏာအလြဲသံးု စားမႈ တရားခံမ်ားအတြက္ တရားမ်ွ တစြာ ေဆာင္ရြကရ္ မည့္ ဥပေဒမ်ားႏငွ ့္အညီ တရားခံမ်ားအား ယင္းတိုရ႔ ပိုင္ ခြင့မ္ ်ားကို အသိေပးျခင္း၊ ရဲတပ္ဖြဲမ႔ ်ား၊ တရား႐ံုးမ်ား၊ ဥပေဒအက်ိဳးေဆာင္မ်ား၊ အမ်ားျပည္သူအေရး ကာကြယေ္ စာင့္ေရာွ က္သမူ ်ား၊ အျခားအစးို ရဌာနမ်ား သုမိ႔ ဟတု ္ အဖြဲအ႔ စညး္ မ်ားႏငွ ့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ ျခင္းတ႔ကို ုိ ျပဳလပု ရ္ မည္။ 251 စညး္ ကမ္းထိနး္ သိမ္းရန္ ၾကားနာစစ္ေဆးျခင္း အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယင္းတို၏႔ လုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကုိ ေဖာကဖ္ ်ကက္ ်ဴးလြန္သညဟ္ ု သသံ ယျဖစ္ခရံ ပါက စည္းကမး္ ထနိ ္းသမိ း္ ေရး ၾကားနာစစေ္ ဆးမမႈ ်ား ခံယကူ ာ မမိ ိတု႔အိ မာွ းကို တာ၀န္ယရူ မည။္ ကမၻာ့ကုလသမဂလၢ မး္ ညႊန္ခ်ကမ္ ်ားတြင္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားအား အေရးယူႏိုငသ္ ည့္ ဥပေဒသမ်ားႏွင့္ အေရးယရူ န္ၾကားနာစစေ္ ဆးမႈ ခရံ စဥအ္ တြငး္ ယငး္ တ႔၏ုိ ရပငုိ ခ္ ြင့မ္ ်ားကုိ ရငွ ္းလင္းေသာ စံသတ္မတွ ္ခ်က္ မ်ားျဖင့္ ေဖာျ္ ပထားသည္။ အေရးယရူ မည့္ အေျခခအံ ခ်က္မ်ားႏငွ ့္စပ္လ်ဥး္ ၍ လမ္းညနႊ ခ္ ်ကမ္ ်ားတြင္ ‘ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားကို တညဆ္ ဲဥပေဒအရ သမ႔ုိ ဟုတ္ တညဆ္ ဲနည္းဥပေဒမ်ားအရ အေရးယရူ မည’္ 252 ဟု ေဖာျ္ ပထားသည္။ လမ္းညႊနခ္ ်က္မ်ားက အစိုးရေရွ႕ေနအေနျဖင့္ ယငး္ ၏လုပ္ငနး္ တာ၀နမ္ ်ားကုိ ေဆာင္ရြကႏ္ ငို ရ္ န္ စြမး္ ေဆာငရ္ ည္မရျွိ ခငး္ ကို တတိ ိက်က် ရညည္ နႊ ္းမႈမျပဳေသာလ္ ညး္ ဤအခ်က္သည္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားအား ရာထူးမွ ဖယရ္ ွားႏိငု ္သည့္ အေျခခအံ ေၾကာင္းတြင္ အက်ဳံ း၀င္သည။္ 250 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guideline 17. 251 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guidelines 14, 13 paras. (b) to (d) and 20. 252 Ibid., Guideline 21.

88 က်ငသ့္ းုံ လုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ လမး္ ညနႊ ခ္ ်ကမ္ ်ားတငြ ္ စညး္ ကမး္ ထနိ း္ သမိ း္ ရန္ ၾကားနာစစေ္ ဆးရာတငြ ္ အသးုံ ျပဳသည့္ ဥပေဒသ မ်ားစြာ ပါ၀ငသ္ ည။္ ဥပမာ- အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားအား တငုိ ္ၾကားမမႈ ်ားကုိ ‘ျမနဆ္ န္ထေိ ရာက္စြာႏွင့္ တရားမွ်တစြာ သငေ့္ လ်ာေ္ သာ လပု ္ထုးံ လုပန္ ည္းမ်ားအရ စစေ္ ဆးရမည။္ ’ ထု႔အိ ျပင္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားတြင္ မွ်တစြာ ၾကားနာစစ္ေဆးခံပိငု ္ခြငရ့္ ိၿွ ပီး ‘စရီ င္ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားသည္ အမအီွ ခကုိ ငး္ ေသာ သံးု သပခ္ ်ကမ္ ်ား အရသာ ျဖစ္ရမည္။’ 253 ေနာက္ဆုံး၌ ၾကားနာစစေ္ ဆးမႈရလဒ္သည္ ‘အျပဳသေဘာေဆာငေ္ သာ သးုံ သပ္ စိစစ္ခ်ကႏ္ ွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်ကမ္ ်ား’ ျဖစ္ရမည္။254 အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ လ႔အူ ခြင့္အေရး ခ်ဳိ းေဖာကမ္ ႈမ်ားအား အေရးယူျခငး္ ၊ မ်ွ တစြာ တရား စီရင္ခြငက့္ ို ေလးစားလိကု ္နာေပးျခငး္ တု႔ျိ ဖင့္ တရားေရးဆုငိ ရ္ ာ စီမခံ န႔ခ္ ြဲမႈမ်ားအား အဓိကက် ေသာအခန္းက႑မွ ျဖညဆ့္ ည္းေပးၾကသည္။ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယင္းတိ၏ု႔ လုပင္ နး္ တာ၀န္မ်ားကုိ သမာသမတ္က်က် မနွ က္ နစ္ ြာ ေဆာင္ရြကရ္ မည။္ ႏုငိ ္ငံေတာ္သည္ အစုးိ ရ ေရွ႕ေနမ်ား ယငး္ တို၏႔ လုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကုိ အေႏွာကအ္ ယကွ က္ ငး္ စြာ ေဆာင္ရြကႏ္ ိုင္ေရး အတြက္ တာ၀နယ္ ရူ မည့္အျပင္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ားအား တကတ္ ကၾ္ ကြၾကြ ကာကြယ္ ေစာင့္ ေရာွ က္ရမည။္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အစုိးရအရာရိွမ်ား က်ဴးလြန္ေသာ ရာဇ၀တမ္ မႈ ်ားကို အေလးထား ေဆာငရ္ ြကရ္ မည္အ့ ျပင္ လူ႔အခြင့အ္ ေရးခ်ဳိ းေဖာက၍္ ရရိလွ ာေသာ သကေ္ သ အေထာကအ္ ထားမ်ားအား လက္ခံသုးံ စြဲျခင္း မျပဳဘဲ ျငင္းပယရ္ မည္။ 253 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guideline 21. 254 Ibid.,Guideline 22. The Guideline also says that the disciplinary proceedings “shall be determined in ac-cordance with the law, the code of professional conduct and other established standards and ethics and in he light of the present Guidelines”

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 89 အပိငု း္ ၂ တရားသႀူ ကးီ ၊ ေရ႕ွ ေနႏငွ ့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ တာ၀န္ခံမႈဆုငိ ရ္ ာႏိုငင္ တံ ကာ သေဘာတစူ ာခ်ဳပမ္ ်ား

90 က်င့္သုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 91 ၁။ ကုလသမဂၢအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ (က) တရားသႀူ ကီး၊ ေရ႕ွ ေနႏငွ ့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပစ္ ြာ တရားစရီ ငမ္ ဆႈ ုိငရ္ ာ သတမ္ ွတစ္ ခံ ်ိန္စံညႊနး္ မ်ား လြတလ္ ပစ္ ြာ တရားစရီ ငေ္ ရးဆုငိ ္ရာ အေျခခံမမူ ်ား (၁၉၈၅ ခုႏစွ ၊္ ၾသဂတု လ္ ၂၆ ရကမ္ ွ စက္တငဘ္ ာလ ၆ ရကအ္ ထိ မီလန္ၿမိဳ႕တြင္ က်ငး္ ပခဲ့ေသာ ျပစမ္ ကႈ ်ဴး လြနသ္ မူ ်ားကို အေရးယေူ ဆာင္ရြကျ္ ခင္းႏငွ ့္ ျပစ္မႈမ်ားကို ႀကဳတိ င္ကာကြယ္ျခင္းဆုိင္ရာ ၇ ႀကမိ ္ေျမာက္ ကလု သမဂညၢ ီလာခတံ ြင္ ေရးဆဲြခဲၿ့ ပးီ ၊ ၁၉၈၅ ခုႏစွ ္ ႏ၀ုိ င္ဘာ ၂၉ ရကေ္ န႔ႏွင့္ ၁၉၈၅ ခႏု ွစ္ ဒဇီ င္ဘာ ၁၃ ရက္ေန႔တတ႔ုိ ြင္ က်ငး္ ပခဲေ့ သာ ကလု သမဂၢ အေထြေထြညီလာခမံ ်ား၏ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္အမွတ္ ၄၀/၃၂ ႏငွ ့္ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္အမွတ္ ၄၀/၁၄၆ တ႔ျုိ ဖင့္ အတည္ျပဳခဲ့သည။္ ) ကုလသမဂပၢ ဋညိ ာဥစ္ ာတမး္ တြင္ ကမၻာျ့ ပည္သူမ်ားက တရားမွ်တမႈရေိွ သာ လမူ ႈအသိုက္အ၀န္း မ်ားဖန္တီးလသို ည့္ ၎တု၏ိ႔ စတိ ပ္ ငို း္ ျဖတမ္ ႈကုိ အခငုိ အ္ မာ ျပဆခို ဲသ့ ည့္ အခ်ကတ္ စခ္ ်က္ပါ၀ငသ္ ည။္ ခဲြျခားဆကဆ္ မံ ႈ အလ်ဥ္းမရွေိ သာ လ႔အူ ခြင္အ့ ေရးႏွင့္ အေျခခလံ ြတ္လပ္ခြင့္မ်ားအေပၚ ေလးစားမႈကုိ အားေပးျမငွ ့္တင္ရာတြင္ ႏငို င္ တံ ကာအတငို း္ အတာျဖင့္ ေအာင္ျမင္စြာ ပူးေပါငး္ ေဆာငရ္ ြက္ႏိုငရ္ န္အတြက္ ယခုကဲ့သ႔ို ဖန္တီးလိုၾကျခငး္ ျဖစ္သည။္ ႏိငု ္ငံတကာလ႔ူအခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမး္ တြင္လည္း တရားဥပေဒအရာ၌ သာတူညီမ်ွ မရႈ ွိ ေရး၊ ျပစ္မကႈ ်ဴးလြနေ္ ၾကာငး္ အထင္အရာွ း မေတြ႕ရမီအခ်နိ ္အထိ အျပစ္မဲသ့ ူဟု ယူဆခံရေရးႏငွ ့္ ဥပေဒ အရဖဲြ႕စည္းထားၿပးီ လြတလ္ ပမ္ ွ်တေသာ၊ အခြငအ့္ ာဏာရွိေသာ ခု႐ံ ံုး၏ ပြငလ့္ ငး္ မ်ွ တမႈရွိေသာ ၾကားနာစစ္ ေဆးမမႈ ်ဳးိ ရရွိေရးတိအု႔ ား အေလးေပး တနဖ္ ုးိ ထားသညဆ္ ိသု ည့္ အခ်က္တစခ္ ်က္လည္း ပါ၀င္သည။္ စီးပြားေရး၊ လမူ ေႈ ရးႏငွ ့္ ယဥေ္ က်းမႈဆငို ္ရာ ႏငို င္ ံတကာ သေဘာတစူ ာခ်ဳပ္ႏငွ ့္ ႏငုိ င္ သံ ားႏငွ ့္ ႏုိင္ငံေရး အခြငအ့္ ေရးဆိုငရ္ ာ ႏိငု ္ငတံ ကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ႏစွ ္ခုလံးု တြင္ အထကေ္ ဖာျ္ ပပါ အခြငအ့္ ေရး မ်ားကုိ အသုံးခ်ခြငအ့္ ား အသမိ တွ ္ျပဳထားသည။္ ထ႔ုိအျပင္ ႏုိင္ငံသားႏငွ ့္ ႏိငု ္ငံသားဆငို ္ရာ အခြင့္အေရးမ်ား ႏုိင္ငတံ ကာသေဘာတူ စာခ်ဳပတ္ ြင္ အကန႔အ္ သတမ္ ရိွ အခ်ိနဆ္ ဲြျခင္းမ်ဳးိ မဟုတ္ေသာ တရားစရီ င္မမႈ ်ဳိး ျဖငသ့္ ာ ၾကားနားစစေ္ ဆးခရံ မည္ ဆိသု ည္ကလို ညး္ အသမိ ွတ္ျပဳ ေဖာျ္ ပထားသည္။ အထက္ေဖာျ္ ပပါ အေျခခံမူမ်ားျဖင့္ ပေုံ ဖာ္ထားသည့္ ေမွ်ာမ္ ွနး္ ခ်က္ႏငွ ့္ လက္ေတြ႕အေျခအေန အၾကား မၾကာခဏဆသုိ လုိ ကြာဟေနသည္မာွ လည္း အမွန္ပင္ျဖစသ္ ည္။ ႏိုင္ငံတုိင္းရွိ တရားေရးဆငုိ ရ္ ာ အဖဲြ႕အစည္းမ်ားႏငွ ့္ အပု ္ခ်ဳပေ္ ရးပိငု း္ အေနျဖင့္ အဆုိပါ အေျခခမံ ူ မ်ားအား ေလးစားသင့္ၿပီး၊ လကေ္ တြ႕အသံးု ခ်ႏုိင္ေရးအတြက္ အျပညအ့္ ၀ အေကာငအ္ ထည္ေဖာ္ရန္လည္း ေဆာင္ရြက္သင့္သည္။

92 က်င့သ္ းံု လုပ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ တရားေရးဌာနမ်ားတြင္ က်င့္သုးံ သည့္ ဥပေဒမ်ားမာွ လည္း အဆုပိ ါအေျခခမံ မူ ်ားႏွငအ့္ ညီ တရားသႀူ ကီးမ်ား ျပဳမကူ ်ငၾ့္ ကံ ေစႏုိငရ္ န္ ရညရ္ ြယေ္ ရးဆဲြထားသည္မ်ား ျဖစ္သငသ့္ ည။္ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ႏငုိ ္ငသံ ားမ်ား၏ ဘ၀၊ လြတ္လပမ္ ၊ႈ အခြငအ့္ ေရး၊ တာ၀န္၊ ဥစာၥ ဓနတ႔ိႏု ွင့္ သက္ဆငို ္ေသာ ကစိ ၥရပ္မ်ားအေပၚ အေရးပါသည့္ ဆးုံ ျဖတခ္ ်က္ခ်မွတသ္ ူမ်ားျဖစ္သည္။ ျပစမ္ ကႈ ်ဴးလြနသ္ ူမ်ားကိုအေရးယေူ ဆာင္ရြက္ျခငး္ ႏငွ ့္ျပစမ္ မႈ ်ားကိုႀကဳိတငက္ ာကြယျ္ ခငး္ ဆငို ္ရာ ေျခာက္ႀကမိ ္ေျမာက္ ကလု သမဂညၢ ီလာခ၏ံ ဆးုံ ျဖတ္ခ်ကအ္ မွတ္ ၁၆ တြင္ ရာဇ၀တမ္ ႈ တာဆးီ ထနိ ္းခ်ဳပ္ေရး ေကာ္မတီမွ ဥးီ စားေပးလပု ေ္ ဆာင္ေပးရန္ ေတာငး္ ဆုိထားသည္မ်ား၌ တရားသူႀကးီ မ်ား လြပလ္ ပ္စြာ တရားစရီ ငႏ္ ိငု ေ္ ရး၊ တရားသူႀကီးမ်ားအား လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ေရးႏွင့္ တရားသူႀကီးမ်ား၊ တရား႐ုံးေရ႕ွ ေန မ်ား၏ အဆင့အ္ တနး္ ႏွင့္ ပညာရပပ္ ိငု ္းဆငုိ ္ရာ မြနး္ မံသငတ္ နး္ မ်ားႏွင့္ သကဆ္ ိငု ေ္ သာ လမ္းၫနႊ ္ခ်က္မ်ား အား အေသးစိတ္ ရငွ ္းလငး္ ေဖာျ္ ပေရး ပါ၀င္ရန္ ပါ၀ငသ္ ည။္ ထု႔ေိ ၾကာင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ေရြးခ်ယျ္ ခင္း၊ မြန္းမံသင္တနး္ ေပးျခငး္ ၊ ၎တ႔ိလု ုိက္နာရမည့္ က်င၀့္ တ္မ်ား အေရးပါပု၊ံ တရားေရးစနစ္ႏွင့္ ဆက္စပေ္ သာ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ အခနး္ က႑ကုိ ပထမ ဥးီ ဆးုံ စဥ္းစားရန္မွာ သငေ့္ လ်ာေ္ ပသည္။ တရားစီရငေ္ ရးဆုငိ ္ရာ လြတ္လပ္မကႈ ို ထနိ း္ သိမ္း၊ ျမွင့္တငရ္ ာတြင္ အဖဲြ႕၀င္ႏုငိ ္ငမံ ်ားအတြက္ အေထာကအ္ ကျူ ဖစေ္ စရန္ ေရးဆထြဲ ားသည့္ ေအာကပ္ ါအေျခခမံ မူ ်ားကုိ အစးုိ ရမ်ားမွ ယငး္ တ၏႔ုိ အမ်ဳးိ သား ဥပေဒမ်ားႏွင့္ လကေ္ တြ႕အေကာင္အထည္ေဖာေ္ ဆာငေ္ ရး မူေဘာငမ္ ်ားအတြင္း ထညသ့္ ြငး္ စဥး္ စားျခင္း ေလးစားျခငး္ မ်ား ရသိွ ငသ့္ ည။္ ထိအု႔ တူ တရား သႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ တရားဥပေဒျပဳေရး မ႑ိဳင္တ႔ုိတြင္ ပါ၀င္သူမ်ားႏငွ ့္ ျပည္သမူ ်ားသတိျပဳမိေစရန္လည္း ေဆာငရ္ ြကသ္ င္သ့ ည္။ ဤအေျခခံမူ မ်ားအား ထူးခၽြန္ထက္ျမက္သည့္ ေရွ႕ေနမ်ားက ေရးဆဲြထားျခငး္ ျဖစသ္ ည။္ သေ႔ုိ သာ္ ဤအေျခခံမမူ ်ားသည္ ေနရာေဒသတုငိ ္းရွိ တရားသူႀကီးမ်ားအားလုးံ ႏငွ ့္ ဆီေလ်ာ္ေစရန္ ေရးဆဲြထားျခင္း ျဖစ္သည။္ တရားစီရငေ္ ရးဆုိငရ္ ာလြတ္လပ္မႈ (၁) ႏုိင္ငေံ တာသ္ ည္ တရားစရီ င္ေရးဆငုိ ရ္ ာ လြတလ္ ပ္မကႈ ုိ အကာအကြယေ္ ပးရမည္။ ႏိငု ္ငံ၏ ဖဲြ႕ စညး္ ပံု သ႔ိုမဟတု ္ ဥပေဒမ်ားျဖငလ့္ ည္း ကာကြယေ္ ပးေစရမည္။ လြတ္လပစ္ ြာ တရားစီရင္ေရးကို ေလးစားလိကု ္နာရန္မာွ အစိုးရအားလံုးႏွင့္ အျခားအင္စတကီ ်ဴးရငွ း္ မ်ား၏ တာ၀နပ္ င္ျဖစသ္ ည္။ (၂) တရားေရးအာဏာပိုင္မ်ားသည္ ၎တု႔ိကိငု ္တြယ္ရသည့္ အမမႈ ်ားအား ခငုိ မ္ ာသည့္ အခ်က္ အလက္မ်ား၊ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားႏငွ ့အ္ ညီ သမာသမတက္ ်စြာ စီရင္ဆးုံ ျဖတရ္ မည္။ ထုိ႔သုိ႔ စရီ င္ ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ မည္သညအ့္ ဖဲြ႕ သမုိ႔ ဟတု ္ မညသ္ ုေ႔ိ သာ အေၾကာငး္ တရားမ်ား၏ တုိက္႐ိုက္ သမို႔ ဟတု ္ သြယ္၀ကို ္ေသာ စြကဖ္ က္မႈ သ႔ုိမဟုတ္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈျပဳျခငး္ ၊ ဖအိ ားေပးျခင္း၊ မက္လံုး ေပးျခင္း၊ မေလ်ွ ာ္ၾသဇာသးုံ ျခင္းႏွင့္ ကန္သတခ္ ်ဳပ္ခ်ယ္ျခငး္ တ႔ို ပါ၀ငျ္ ခငး္ မရေိွ စရ။ (၃) တရားေရးအာဏာပိငု ္အဖဲြ႕တြင္ တရားေရးဆိငု ္ရာ ကိစရၥ ပမ္ ်ားအားလံုးအား တရားစရီ င္ပိုင္ခြင့္ ရေွိ စရမည။္ ထိအ႔ု တူ စရီ င္ဆုံးျဖတေ္ ပးရန္ တင္ျပလာသည့္ တရားေရးဆငို ရ္ ာ ကစိ ၥရပ္တစ္ခု

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏွင့္ .... 93 သည္ ဥပေဒတြင္ သတ္မွတျ္ ပ႒ာန္းထားေသာ ယငး္ ၏လုပ္ပိုငခ္ ြင္အ့ တြင္း ရွမိ ရိကွ ို ဆုးံ ျဖတရ္ န္ အတြက္ လုပ္ပငုိ ္ခြငအ့္ ာဏာ အျပညအ့္ ၀ ရေိွ စရမည။္ (၄) တရားစီရငေ္ ရးလုပင္ နး္ စဥအ္ ေပၚ မသင့္ေလ်ာေ္ သာ သုမ႔ိ ဟတု ္ အေၾကာငး္ မဲ့ ၀င္ေရာက္စြကဖ္ က္ ျခငး္ မ်ား မရွိေစရ။ ထု႔ိအတူ တရား႐ုးံ မ်ား၏ စီရငဆ္ ုံးျဖတခ္ ်ကမ္ ်ားကုိ ျပန္လညျ္ ပင္ဆင္ တည္း ျဖတျ္ ခင္းလည္း မျပဳလပု ္ေစရ။ ဤအေျခခံမူမွာ တရားဥပေဒႏွငအ့္ ညီ ေဆာငရ္ ြက္ေသာ တရားသူႀကီးတစ္ဦးမွ ၎၏ လပု ပ္ ငုိ ္ခြငအ့္ ာဏာအရ တရားစီရင္ခ်က္ကို ျပန္လညသ္ ံးု သပ္ျခငး္ ၊ သို႔မဟတု ္ ျပစဒ္ ဏ္ေလ်ာ့ေပါျ့ ခငး္ သုမိ႔ ဟုတ္ ျပစ္ဒဏေ္ ျပာင္းလဲ ေလ်ာ့ေပါေ့ ပးျခင္းတအ႔ုိ တြက္ ဆလုိ ျုိ ခင္း မဟုတ္ေပ။ (၅) သာမာနတ္ ရား႐ုံးမ်ား သ႔ုိမဟုတ္ ခ႐ံု ံုးမ်ားသည္ အတည္ျပဳျပဌာနး္ ထားေသာ တရားေရးဆုငိ ရ္ ာ လုပ္ထံုးလပု ္နညး္ မ်ားကို အသံုးျပဳကာ လူတုငိ း္ အား တရားစီရငခ္ ြင့ရ္ ွသိ ည။္ သာမာနတ္ ရား႐းုံ မ်ား၊ ခုံ႐ံးု မ်ားႏွင့္ သက္ဆုိငသ္ ည့္ တရားစီရင္ပိငု ္ခြင့္ကုိ အစားထုးိ ရန္အတြက္ မွနမ္ ွနက္ နက္ န္ ေရးဆဲြထားသည့္ တရားစီရင္ေရး လပု ္ထံုးလုံးနည္းမ်ားကုိ အသုးံ မျပဳေသာ ခုံ႐ံးု မ်ားကုိ ဖနတ္ းီ ျခငး္ မရိွေစရ။ (၆) တရားစီရငေ္ ရးဆငုိ ရ္ ာ လြတ္လပမ္ အႈ ေျခခံမူအရ တရားေရးအာဏာပငုိ မ္ ်ားသည္ တရားစရီ င္ ေရး လပု ္ငန္းစဥမ္ ်ားအား သမာသမတက္ ်စြာ ေဆာင္ရြကရ္ န္၊ သကဆ္ ငို ္ရာ အမသႈ ညမ္ ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားကုိ အသိအမတွ ျ္ ပဳ ေလးစားရနတ္ ႔ို လိအု ပ္သည္။ (၇) တရားစရီ င္ေရးအဖဲြ႕မွ ယင္းႏငွ ္သ့ က္ဆငုိ ္ေသာ လုပ္ငနး္ တာ၀နမ္ ်ားကို စည္းစနစတ္ က် ေဆာင္ ရြက္ႏိုင္ရန္အတြက္ လုေံ လာက္ေသာ အရငး္ အျမစမ္ ်ား ထုတ္ေပးရန္မွာ အဖဲြ႕၀င္ႏငုိ င္ ံ တိုင္း၏ တာ၀န္ျဖစသ္ ည္။ လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုခိ ြင္ႏ့ ွင့္ အသငး္ အပငး္ ဖဲြ႕စညး္ ခြင့္ (၈) အျပည္ျပညဆ္ ိငု ရ္ ာ လူအ႔ ခြငအ့္ ေရးေၾကညာစာတမ္းအရ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ၎တိႏ႔ု ငို င္ ံ တြင္းရွိ အျခားႏငို ္ငံသားမ်ားကဲ့သုိ႔ လြတလ္ ပ္စြာထုတ္ေဖာေ္ ျပာဆိုခြင့္၊ သက၀္ ငယ္ ုံၾကည္ခြင၊့္ အသင္းအပငး္ ဖဲြ႕စည္းခြငႏ့္ ွင့္ စေု ၀းပုိင္ခြင့္မ်ားရသိွ ည္။ သေု႔ိ သာ္ ထသို ႔ုိေသာ လြတလ္ ပ္ခြင့မ္ ်ားကို အသံုးခ်ရာတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားအေနျဖင့္ ၎တ၏႔ုိ ရာထးူ ၊ သမာသမတ္ ရမွိ ႏႈ ငွ ့္ လြတလ္ ပစ္ ြာ တရားစီရင္ပငုိ ခ္ ြင့္ ဂုဏ္သကိ ာၡ တိက႔ု ို ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရွာက္ေသာ အျပဳမမႈ ်ား ဟုတ္မဟတု ္ကုမိ ူ မျဖစ္မေန ဆန္းစစ္ရမည္။ (၉) တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ တရားသူႀကးီ အစည္းအ႐ုံးမ်ား ဖဲြ႕စညး္ ျခငး္ ၊ အသငး္ ၀င္ျဖစ္ျခငး္ တ႔ုိတြင္ လြတ္လပ္မႈ ရွိေစရမည။္ ထအို႔ တူ ၎တ႔ုိ၏ အက်ဳးိ စီးပြားကေို ဖာျ္ ပရန၊္ ၎တိ႔ု၏ ပညာရပဆ္ ိငု ္ရာ မြနး္ မံသင္တန္းမ်ားကို အဆငျ့္ မွင့္ရန္ႏွင့္ ၎တို႔၏ တရားစရီ ငေ္ ရးဆုငိ ရ္ ာ လြတလ္ ပ္မကႈ ို ကာ ကြယရ္ န္တ႔ိုတြငလ္ ည္း လြတလ္ ပ္မႈ ရွေိ စရမည္။

94 က်င့္သံးု လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လကစ္ ြဲ - ၁ အရည္အခ်င္း၊ ေရြးခ်ယ္ျခငး္ ႏငွ ့္ မြမး္ မံသင္တနး္ (၁၀) တရား႐းုံ မ်ားအတြက္ ေရြးခ်ယခ္ ရံ မည့သ္ ူတြင္ ဥပေဒဆိငု ရ္ ာ အသမိ တွ ျ္ ပဳ လကမ္ တွ ္မ်ား သို႔မ ဟတု ္ သင္တနး္ တကေ္ ရာက္ထားသမူ ်ား ျဖစ္ရမည့အ္ ျပင္ သမာသမတ္က်၍ အရည္အခ်င္း ရိွေသာသူလညး္ ျဖစ္ေစရမည္။ တရားသူႀကီးမ်ား ေရြးခ်ယ္သည့္ မညသ္ ညန့္ ညး္ လမး္ တြင္မဆို မေလ်ာ္ကနေ္ သာအက်ဳိးရလိုမျႈ ဖင့္ ခနအ္႔ ပျ္ ခင္းကို ေစာင့ၾ္ ကညဆ့္ န္က႔ ်ငေ္ စရမည။္ ထိအ႔ု တူ တရားသႀူ ကးီ မ်ား ေရြးခ်ယ္ျခငး္ ၌ လပူ ဂု ၢိဳလ္တစ္ဦးတစေ္ ယာက္အား လမူ ်ဳိး၊ အသားအေရာင၊္ လိင္၊ ကးုိ ကြယရ္ ာဘာသာ၊ ႏငို င္ ေံ ရး သုမိ႔ ဟတု ္ အျခားေသာ အျမင္သေဘာထားမ်ား၊ ႏငို င္ သံ ား ျဖစ္ျခင္း သ႔ုိမဟုတ္ လူမဇႈ စျ္ မစ၊္ ပငုိ ္ဆုငိ မ္ ႈ၊ မ်ဳးိ ႐းုိ သ႔ုိမဟတု ္ အဆင့အ္ တန္းအရ ခဲြျခားျခငး္ မျပဳေစရ။သေ႔ို သာ္သကဆ္ ငုိ ္ရာႏငို ္ငံ၏ႏငုိ ္ငံသားကသုိ ာခန႔္အပရ္ မည့္တရား႐းုံ အတြကျ္ ဖစပ္ ါက ယငး္ အား ခဲြျခားေရြးခ်ယမ္ ႈတစခ္ ဟု ု မသတမ္ တွ ္ရ။ (၁၁) တရားသူႀကးီ မ်ား တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ႏငုိ ္သည့္ သက္တမး္ ၊ ၎တိ႔ု၏ လြတ္လပ္မ၊ႈ လုၿံ ခဳံ ေရး၊ လံုေလာက္ေသာလစာ၊ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္ရန္ လအို ပခ္ ်က္မ်ားႏွင့္ ပငစ္ ငယ္ ူရမည့္ အသက္ အရြယ္တိအု႔ ား ဥပေဒတစ္ရပ္ျဖင့္ အေသအခ်ာ ျပ႒ာန္းထားရမည။္ (၁၂) ခန္႔အပ္ျခင္းခံထားရေသာ သိမ႔ု ဟတု ္ ေရြးေကာကတ္ င္ေျမာက္ျခငး္ ခံထားရေသာ တရားသူႀကီး မ်ားတြင္ မျဖစ္မေန ပငစ္ ငယ္ ူရမည့္ အသကအ္ ရြယ္ သ႔ုိမဟတု ္ ၎တု၏႔ိ အမႈထမ္းသက္တမ္း ကနု ္ဆုးံ သညအ္ ထိ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာငႏ္ ုိင္ေစရမည္။ (၁၃) တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ရာထးူ တုးိ ျမွင့္ရာတြင္ (မညသ္ ည့္ေနရာတြင္ ရိွသည့္စနစျ္ ဖစ္ေစ) ဓမၼ ဓဌိ ာန္က်ေသာ အေၾကာငး္ အခ်ကမ္ ်ား၊ အထးူ သျဖင့္ စြမး္ ေဆာငရ္ ည၊္ သမာသမတက္ ်မႏႈ ငွ ့္ အေတြ႕အႀကံဳတအ႔ို ေပၚတြင္ အေျခခသံ ငသ့္ ည။္ (၁၄) တရား႐းံု တြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားကုိ ၄ငး္ တ႔ုိ ဆးံု ျဖတရ္ မည့္ အမမႈ ်ားလက္ခံရန္ တာ၀န္ေပးအပမ္ ႈ သည္ တရားစရီ ငေ္ ရး စီမအံ ပု ္ခ်ဳပ္မႈအတြင္းရွိ ကစိ ၥရပသ္ ာျဖစ္ရမည။္ အလုပႏ္ ွင့္ပတ္သက္၍ ႏႈတ္လုရံ နႏ္ ွင့္ ကင္းလြတခ္ ြင့မ္ ်ား (၁၅) တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ အမ်ားျပည္သူေရွ႕ေမွာက္တြင္ ၾကားနားစစေ္ ဆးျခင္းမွလဲြ၍ ၎တ႔ိ၏ု တာ၀န္၀တရၱ ားအရ စုေဆာင္းထားသည့္ မေပါက္ၾကားသင့္ေသာ အခ်ကအ္ လက္မ်ား၊ ၎တ႔ို၏ စဥး္ စားခ်င့ခ္ ်ိန္မႈမ်ားႏွင့္ ပက္သက၍္ ႏႈတ္လုံရမည။္ ထုိသုိေ႔ သာ အေရးကစိ မၥ ်ားတြင္ အတင္း အၾကပ္ ၀နခ္ ံခိငု း္ ခရံ ျခင္းမ်ဳိးလညး္ မရိွေစရ။ (၁၆) ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ၎တ႔ု၏ိ တရားေရးလုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ား ထမ္းေဆာငရ္ ာအတြင္း မေလ်ာ္ကန္ ေသာ အျပဳအမမူ ်ား သမ႔ို ဟတု ္ ခ်န္လွပ္ျခင္းမ်ားအတြက္ ေငြေၾကးနစန္ ာမႈရရိွေစရန္ တရား႐ုးံ ၌ တရားဆဲြဆုျိ ခငး္ တြင္ ပဂု ၢိဳလ္ေရးဆငုိ ရ္ ာ လြတၿ္ ငမိ း္ ခြင့က္ ုိ ခစံ ားရရသိွ င္သ့ ည။္ ႏငို ္ငတံ ြင္း တညဆ္ ဲဥပေဒႏွင့္အညီ ႏငို ္ငံေတာမ္ ွေပးအပသ္ ည့္ နစန္ ာေၾကးရပိငု ္ခြင့္ သ႔ုမိ ဟတု ္ အယခူ ံခြင့္ မ်ား သိ႔ုမဟုတ္ စည္းကမ္းပငို း္ ဆိုငရ္ ာ လုပထ္ ံုးလပု န္ ည္းမ်ားျဖင့္ ထိခကုိ န္ စ္နာမႈ မရေွိ စရ။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏွင့္ .... 95 စည္းကမး္ ထနိ း္ သိမး္ ေရး၊ တာ၀နမ္ ွ ဆိုငး္ င့ံျခငး္ ႏွင့္ တာ၀န္မွ ဖယရ္ ွားျခင္း (၁၇) တရားသႀူ ကီးတစ္ဥးီ အား သူ/သမူ ၏ တရားစီရင္ေရးႏွင့္ ပညာရပဆ္ ငုိ ရ္ ာ အရညအ္ ေသြးမ်ားႏငွ ့္ ပတသ္ က္၍ တရားစဲြျခင္း သိ႔ုမဟတု ္ တုိင္းၾကားျခင္း ျပဳလပု ္ပါက သငတ့္ င့္ေလာကပ္ တ္ေသာ လးံု ထးုံ လပု န္ ည္းမ်ားျဖင့္ ျမန္ျမန္ဆနဆ္ န္ မ်ွ မွ်တတ အေရးယူ ေဆာင္ရြကေ္ စရမည။္ ထုတိ ရား သူႀကီးတြင္ တရားမွ်တေသာ ၾကားနာစစ္ေဆးခခံ ြင့္မ်ဳိး ရရေိွ စရမည္။ ထိုသုိေ႔ သာ အေရးကစိ ၥမ်ဳိး ကုိ စံုစမ္းစစ္ေဆးရာတြင္ သကဆ္ ငို ္ရာတရားသူႀကီး၏ ေတာင္းဆျို ခငး္ မျပဳပါက ကနဥးီ စစေ္ ဆးမႈ မ်ားအား လ်ဳ႕ိ ၀ကွ ထ္ ားေစရမည္။ (၁၈) တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ၎တ႔ိ၏ု တာ၀န္ႏငွ ့္ မသငေ့္ တာသ္ ည့္ အရညအ္ ေသြးခ်ဳ႕ိ တဲ့မႈ သုိ႔မ ဟုတ္ အျပဳအမႈမ်ားျဖင့သ္ ာ တာ၀နမ္ ွ ဆငုိ း္ င့ခံ ရံ ျခငး္ သု႔ိမဟုတ္ ဖယ္ရာွ းခံရျခငး္ မ်ဳးိ ျဖစ္ေစရ မည။္ (၁၉) စညး္ ကမး္ ထိနး္ သမိ ္းေရး၊ တာ၀န္မဆွ ိုငး္ ငေံ့ ရး သုိ႔မဟုတ္ တာ၀န္မွ ဖယ္ရွားေရးတအ႔ို တြက္ ေဆာင္ရြက္မမႈ ်ား အား လုံးသည္ အတည္ျပဳထားသည့္ တရားသူႀကီးမ်ား လကုိ န္ ာက်င့သ္ ုံးရမည့္ က်င၀့္ တ္ပငို း္ ဆငုိ ္ရာ စခံ ်နိ ္စၫံ နႊ း္ မ်ားႏွင့အ္ ညီသာ စဥး္ စားဆးံု ျဖတေ္ စရမည။္ (၂၀) စည္းကမး္ ပငုိ း္ အရ အေရးယူရန္၊ တာ၀န္မဆွ ိုင္းငံ့ရန္ သိုမ႔ ဟတု ္ တာ၀နမ္ ွ ဖယရ္ ာွ းရန္ ဆုးံ ျဖတ္ ခ်က္မ်ားသည္ လြတ္လပေ္ သာ သံုးသပ္အစီရငခ္ မံ အႈ ေပၚတြင္သာ အေျခခသံ င့သ္ ည္။ ဤ အေျခခံမမူ ာွ အျမင့ဆ္ ံုးတရား႐ုးံ ႏငွ ့္ စြပ္စဲြျပစ္တင္ျခင္းခံထားရေသာ ဥပေဒျပဳအမတ္မ်ား သို႔မ ဟတု ္ အလားတူ အေရးယေူ ဆာင္ရြက္မႈမ်ားႏငွ ့္ သက္ဆိုငသ္ ည့္ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အက်ဳံး မ၀ငေ္ ပ။

96 က်ငသ့္ ုးံ လုပေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑ႏွင့္ ပတ္သကေ္ သာ အေျခခံမမူ ်ား (က်ဴးဘားႏငုိ ္ငံ ဟာဗာနာၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ ၾသဂတု ္လ ၂၇ ရက္မွ စကတ္ ငဘ္ ာ ၇ ရက္ေန႔အထိ က်င္းပခဲသ့ ည့္ ျပစ္မကႈ ်ဴးလြနသ္ ူမ်ားကို အေရးယူေဆာင္ရြကျ္ ခင္းႏငွ ့္ ျပစမ္ ႈမ်ားကုိ ႀကဳတိ င္ ကာကြယ္ျခင္း ဆိငု ရ္ ာ ရွစႀ္ ကမိ ေ္ ျမာက္ ကလု သမဂၢ ညီလာခတံ ြင္ ေရးဆဲြခဲသ့ ည။္ ) ကလု သမဂၢပဋညိ ာဥ္စာတမ္းတြင္ ကမာၻ ့ျပညသ္ ူမ်ားက တရားမ်ွ တမႈရေိွ သာ လမူ အႈ သိကု အ္ ၀န္း မ်ား ဖန္တးီ လိုသည့္ ၎တ႔ု၏ိ စိတပ္ ငို း္ ျဖတ္မကႈ ို အခုိင္အမာ ျပဆုခိ ဲသ့ ည့္ အခ်က္တစခ္ ်က္ပါ၀ငသ္ ည။္ ထ႔ုိအတူ လူအ႔ ခြင့္အေရးႏွင့္ အေျခခလံ ြတလ္ ပ္ခြင့္မ်ားအေပၚ ေလးစားမႈကုိ လူမ်ဳိး၊ လိင္၊ ဘာသာစကား၊ သို႔မဟတု ္ ကုိးကြယယ္ ုၾံ ကညရ္ ာ ဘာသာတရားအရ ခဲြျခားျခင္းမရေိွ စဘဲ အားေပးျမွငတ့္ င္ရာတြင္ ႏုငိ င္ ံ တကာ အတငုိ ္းအတာျဖင့္ ေအာင္ျမင္စြာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြကႏ္ ငုိ ရ္ န္ ရည္ရြယခ္ ်ကလ္ ညး္ ပါ၀ငသ္ ည္ဟု ေၾကညာခဲၾ့ ကသည္။ ႏငုိ င္ တံ ကာ လအ႔ူ ခငြ အ့္ ေရးေၾကညာစာတမး္ တငြ ္ တရားဥပေဒအရာ၌ သာတညူ မီ ်ွ မရႈ ေိွ ရး၊ ျပစမ္ ႈ က်ဴးလြန္ေၾကာငး္ အထငအ္ ရွားမေတြ႕ရိွရေသးခငတ္ ြင္ အျပစမ္ ဲ့သူဟုသာ ယူဆခရံ ေရးႏငွ ့္ လြတလ္ ပ္၍ ဘကမ္ လုကိ ္ေသာ ခံးု ႐ံုးတြင္ လူအမ်ားေရ႕ွ ေမာွ က္၌ တရားမ်ွ တစြာ စစ္ေဆးခံရေရး၊ ျပစ္မႏႈ ငွ ့္ တရားဆဲြစဲြ ဆျုိ ခင္းခံရသူမ်ားအတြက္ ခုခေံ ခ်ပေရးအတြက္ လအုိ ပခ္ ်ကအ္ ားလုံးကုိ အာမခံျခငး္ အား အေလးေပး တန္ဖိုးထားသညဆ္ ုေိ သာ အခ်ကလ္ ညး္ လညး္ ပါ၀င္သည။္ ထအု႔ိ ျပင္ ႏုိငင္ သံ ားႏငွ ့္ ႏိုင္ငံသားဆိငု ရ္ ာ အခြင့္ အေရးမ်ား ႏငို ္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္တြင္ ႏငုိ င္ ံသားတငုိ း္ အား အခ်နိ ္အကန္႔အသတ္မရွိ ၾကာျမငျ့္ ခငး္ မရွိေသာ စစ္ေဆးေမးျမန္းမႈမ်ားကုိသာ ျပဳလုပ္ ေစရမညဟ္ ု ေဖာ္ျပထားေသာ အခ်က္လည္းပါ၀ငသ္ ည္။ ထအုိ႔ တူ ဥပေဒအရ ဖဲြ႕စညး္ ထားၿပးီ လပု ပ္ ုိင္ခြင့္ အာဏာရွေိ သာ၊ လြတ္လပမ္ ်ွ တေသာ ခံု႐ံုးတစခ္ မု ွ အမ်ားျပည္သူေရွ႕ေမွာကတ္ ြင္ တရားမ်ွ တစြာ စစေ္ ဆး ေမးျမန္းျခင္းမ်ဳးိ ကုိသာ ခံေစရမည္ဟုလည္း ေဖာျ္ ပထားသည။္ စးီ ပြားေရး၊ လူမေႈ ရးႏွင္ယ့ ဥ္ေက်းမႈဆငုိ ္ရာ ႏိငု င္ တံ ကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္တြငလ္ ညး္ ကလု သမဂပၢ ဋိညာဥစ္ ာတမ္းႏငွ ့္ အက်ဳးံ ၀င္ေသာႏငုိ င္ မံ ်ား၏ တာ၀န္၀တရၱ ားမာွ လ႔အူ ခြင့္အေရးႏွင့္ လြတလ္ ပ္ခြင့္ အား ေလးစားလုကိ န္ ာေရးကို အားေပးျမငွ တ့္ ငရ္ မည္ဟု ထပမ္ ေံ တာငး္ ဆထို ားေသာ အခ်ကလ္ ညး္ ပါ၀င္ သည။္ ေထာငခ္ ်ခရံ ျခငး္ သ႔ိမု ဟုတ္ အေၾကာငး္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ထိန္းသမိ း္ ခံထားရသမူ ်ားအားလံုးအား ကာကြယ္ေရးဆငုိ ္ရာ အေျခခမံ ူမ်ား၏ အဓကိ အခ်ကမ္ ာွ ထိနး္ သမိ း္ ခထံ ားရသူတစ္ဥးီ တြင္ ဥပေဒအႀကံ ေပး၏အကူအညီ ရပုငိ ခ္ ြင့္၊ ဆက္သြယ္ခြငႏ့္ ွင့္ အႀကဉံ ာဏ္ရယခူ ြင့္မ်ား ရိသွ ည္ဟေူ သာ အခ်ကလ္ ည္း ပါ၀င္သည။္ အက်ဥ္းသားမ်ားအေပၚ ျပဳမဆူ က္ဆျံ ခငး္ အတြက္ စသံ တမ္ ွတခ္ ်က္ အနိမ့္ဆုးံ စညး္ မ်ဥး္ စည္း ကမ္းမ်ားတြင္ ျပစ္မထႈ င္ရွားေၾကာင္း မေတြ႕ရိွရေသးေသာ အက်ဥး္ သားမ်ားအား တရားဥပေဒေၾကာငး္ အရ အကအူ ညီေပးျခင္း၊ ဥပေဒအႀကံေပးႏွင့္ လ်ဳိ႕၀ွကဆ္ ကသ္ ြယ္ျခင္းမ်ား အေသအခ်ာျပဳလပု ္ေပးရန္ အႀကံ ေပးထားသည့္ အခ်က္လည္း ပါ၀ငသ္ ည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 97 ေသဒဏ္ခ်မတွ ခ္ ထံ ားရသူမ်ားအား ကာကြယရ္ န္ အာမခံထားေသာ ကာကြယမ္ ႈမ်ားတြင္ ေသ ဒဏ္ခ်မတွ ျ္ ခင္းခရံ မည့္ ျပစ္မႈတစခ္ ုျဖင့္ သံသယျဖစခ္ ံရျခင္း သု႔ိမဟုတ္ စဲြခ်က္တငျ္ ခငး္ ခထံ ားရေသာ သူတိုင္းတြင္ ႏငို င္ ံသားႏွင့္ ႏိုင္ငံသားဆငုိ ္ရာ အခြင္အ့ ေရးမ်ား ႏငို ္ငတံ ကာသေဘာတူစာခ်ဳပ၏္ ပုဒ္မ ၁၄ ႏွင့္အညီ စစေ္ ဆးေမးျမန္းမအႈ ားလုံး၌ လေုံ လာက္ေသာ တရားဥပေဒေၾကာငး္ အရ အကအူ ညီေပးမႈမ်ား မျဖစ္မေန ရရပွိ ငို ခ္ ြင့္ရသိွ ညဟ္ ေူ သာ အခ်က္ကုိ ထပ္ေလာငး္ အတညျ္ ပဳထားသည။္ ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြနျ္ ခငး္ ခရံ သူမ်ားႏွင့္ အာဏာခ်ဳိးေဖာကျ္ ခငး္ ခံရသမူ ်ားအတြက္ တရားမ်ွ တမႈရိွ ေရးဆိုင္ အေျခခံမမူ ်ား ေၾကညာခ်က္တြင္ ရာဇ၀တမ္ ႈက်ဴးလြန္ျခငး္ ခရံ သမူ ်ားအတြက္ တရားမ်ွ တမႈရွိေရး၊ မွ်မ်ွ တတ ဆကဆ္ ခံ ံရေရး၊ နစ္နာေၾကးႏွင့္ အကအူ ညီမ်ား ရရေိွ ရးတို႔ တိုးတက္လာေစရနအ္ တြက္ အမ်ဳးိ သားအဆင၊့္ ႏိငု င္ တံ ကာအဆင့္ သတမ္ ွတ္ ေဆာင္ရြက္မမႈ ်ား ထားရိရွ န္ အႀကေံ ပးထားသည့္ အခ်ကလ္ ည္း ပါ၀ငသ္ ည္။ စးီ ပြားေရး၊ လူမေႈ ရးႏငွ ့္ ယဥ္ေက်းမႈ သ႔ိုမဟုတ္ ႏုိငင္ သံ ားႏငွ ့္ ႏုငိ ္ငံေရးဆုိငရ္ ာ ရပတ္ ည္ရငွ ္သန္မႈ အတြက္ လူသားတုိငး္ ၌ ၎တုိ႔၏ လအူ ခြငအ့္ ေရးႏငွ ့္ အေျခခံလြတလ္ ပခ္ ြင့မ္ ်ားအတြက္ လုံေလာကေ္ သာ အကာအကြယေ္ ပးမႈမ်ား ရပုိငခ္ ြငရ့္ သွိ ည္။ ယင္းအတြက္ လသူ ားတုငိ ္းသည္ လြတ္လပေ္ သာ တရားေရး ပညာရငွ တ္ စ္ဦး၏ တရားဥပေဒေၾကာငး္ အရ အကအူ ညီေပးျခင္းကုိ ထိထိေရာက္ေရာက္ ရယပူ ငုိ ္ခြင့္ ရွသိ ည္။ ေရ႕ွ ေနအစညး္ အ႐ုံးမ်ားသည္ အသကေ္ မြး၀မး္ ေၾကာငး္ မႈ ပညာရပ္ဆငို ္ရာ စခံ ်နိ စ္ ံၫႊန္းမ်ားႏငွ ့္ က်င့၀္ တမ္ ်ားအား ထနိ ္းသမိ း္ ျခင္း၊ အဖဲြ႕၀င္မ်ားအေပၚ ကိယု ထ္ ိလကေ္ ရာက္ ေစာ္ကားျခင္း၊ မေလ်ာ္ကန္ သည့္တင္းၾကပ္မႈႏငွ ့္ ခ်ဳးိ ေဖာကမ္ ႈမ်ား က်ဴးလြန္ျခင္းတုိမ႔ ွကာကြယ္ျခင္း၊ တရားဥပေဒေၾကာငး္ အရ အကူ အညေီ ပးမႈမ်ား လိအု ပ္ပါက ကညူ ီေဆာငရ္ ြကေ္ ပးျခငး္ ႏွင့္ အမ်ားျပညသ္ ူ အက်ဳးိ စီးပြားႏွင့္ တရားမွ်တမႈ ရွိေရးတ႔အို တြက္ ေဆာင္ရြက္မမႈ ်ားတြင္ အစိးု ရမ်ား အျခားအင္စတကီ ်ဴးရငွ း္ မ်ားႏွင့္ ပူးေပါငး္ ေဆာင္ရြက္ ျခင္းတိ႔၏ု အေရးပါေသာ အခန္းက႑တြင္ ပါ၀ငသ္ ည။္ ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခန္းက႑ဆိုင္ရာ အေျခခံမမူ ်ားမွာ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ သကဆ္ ငုိ ္ေသာ အခန္းက႑အား အားေပးျမငွ ့္ တငရ္ န္ႏွင့္ အာမခံေပးရန္တိ႔အု တြက္ အဖဲြ႕၀င္ႏုငိ င္ မံ ်ား ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ အေထာက္အကူ ျဖစေ္ စရန္ ေရးဆဲြေပးထားျခင္းျဖစသ္ ည္။ အစုးိ ရမ်ားအေနျဖင့္ ထအို ေျခခံမႈမ်ားအား ယငး္ တ၏ို႔ အမ်ဳးိ သားလႊတ္ေတာ္ ႏွင့္ လကေ္ တြ႕က်င့္သံုးေနသည့္ ဥပေဒမေူ ဘာင္မ်ားတြင္ တေလးတစား ထညသ့္ ြင္းစဥး္ စားသင့္သည။္ ထို႔အတူ ေရွ႕ေနမ်ားအျပင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ တရား႐းုံ ေရွ႕ေနမ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပေ္ ရးမ႑ိဳငတ္ ြင္ တာ၀န္ထမ္း ေဆာငေ္ နသမူ ်ား၊ ဥပေဒျပဳလႊတေ္ တာ္ အမတ္မ်ားႏငွ ့္ သာမာန္ျပည္သမူ ်ား ကဲ့သုိေ႔ သာ အျခားပဂု ၢိဳလ္မ်ား သတျိ ပဳမေိ စရန္လည္း ေဆာင္ရြက္သင့္သည။္ တရား၀ငအ္ သိမတွ ျ္ ပဳ ေရ႕ွ ေနတစ္ဥးီ မဟုတေ္ သာလ္ ည္း ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လုပင္ နး္ တာ၀နမ္ ်ား ထမး္ ေဆာငေ္ နေသာ ပဂု ဳၢိ လမ္ ်ားသညလ္ ညး္ လအုိ ပပ္ ါက ဤအေျခခမံ ူ မ်ားတြင္ အက်ဳံး၀င္ေစရမည္။

98 က်င့္သံးု လုပ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ေရွ႕ေနမ်ား ေခၚယူခြင္၊့ ဥပေဒဆိုငရ္ ာ၀နေ္ ဆာင္မႈမ်ား ရပုိငခ္ ြင့္ ၁။ ရာဇ၀တမ္ ႈျဖင့္ ရငဆ္ ငုိ ္ေနရသူတိုငး္ သည္ စစေ္ ဆးေမးျမန္းမအႈ ဆင့ဆ္ င၌့္ ၎တ႔ိအု တြက္ ခုခံ ရနႏ္ ငွ ့္ ၎တုိ၏႔ အခြငအ့္ ေရးမ်ားကုိ ကာကြယထ္ ိန္းသိမ္းရနတ္ ိုအ႔ တြက္ ၎တုက႔ိ ိယု တ္ ိုင္ ေရြး ခ်ယသ္ ည့္ ေရွ႕ေန၏ အကအူ ညီကို ရပငုိ ခ္ ြင့ရ္ ွိသည။္ ၂။ အစိုးရမ်ားသည္ ၎တ႔ုိတရားစီရငပ္ ငုိ ခ္ ြငရ့္ ိွေသာ အေရးကိစၥမ်ားႏွင့္ ၎တု၏႔ိ နယပ္ ငုိ န္ က္ အတြင္းမွ လပူ ဂု ဳိၢ လ္ အားလးုံ အတြက္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ အကူအညကီ ုိ အညအီ မွ် ထိထိေရာကေ္ ရာက္ ရရႏွိ ငို ္ေစရန္ အက်ဳိးရွိၿပီး လအုိ ပခ္ ်က္ႏငွ ္အ့ ညီ တံ႔ျု ပန္ႏငုိ ္စြမ္းရွိေသာ လုပထ္ းံု လုပန္ ည္းမ်ား ရိွေနေစရန္ အေသအခ်ာေဆာငရ္ ြက္ေစရမည။္ ထုိ႔သေုိ႔ ဆာင္ရြက္ရာတြင္ လူမ်ဳိး၊ အသား အေရာင၊္ လမူ ်ဳိးစု ဇစ္ျမစ္၊ လိင္၊ ဘာသာစကား၊ ကးုိ ကြယရ္ ာဘာသာ၊ ႏုိင္ငံေရး သိမု႔ ဟတု ္ အျခားေသာ အျမငသ္ ေဘာထားမ်ား၊ ႏငုိ င္ သံ ား သမု႔ိ ဟတု ္ လမူ ဇႈ စ္ျမစ၊္ ပိုငဆ္ ုငိ ္မႈ၊ မ်ဳးိ ႐းို ၊ စပီ ြားေရး သ႔မုိ ဟုတ္ အျခားေသာ အဆင္အ့ တန္းမ်ားအရ ခဲြျခားဆကဆ္ ံမကႈ ဲ့သ႔ုိေသာ အတန္း အစား ခဲြျခားမႈမ်ား မရွိေစရ။ ၃။ ဆငး္ ရဲႏြမး္ ပါးသူမ်ား သိုမ႔ ဟုတ္ အျခားေသာ အပစ္ပယခ္ ံ လူပုဂဳိၢ လမ္ ်ားအတြက္ တရားဥပေဒ ေၾကာင္းအရ အကအူ ညေီ ပးရန္ လံုေလာကေ္ သာ ေငြေၾကးႏွင့္ အျခားရငး္ ျမစမ္ ်ားအား လိုအပ္ သလုိ ေထာကပ္ ေံ့ ပးျခငး္ ကို အစုိးရမ်ားမွ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြကေ္ စရမည။္ ေရွ႕ေနအစည္း အ႐ုံးမ်ားသည္လည္း အစိးု ရအဖဲြ႕မ်ားႏွင့္ ပးူ ေပါငး္ ေဆာငရ္ ြကက္ ာ အကအူ ညီ၊ အေထာကအ္ ပ့ံ မ်ားႏငွ ့္ အျခားေသာ ရင္းျမစမ္ ်ားကို မျဖစမ္ ေန ေထာကပ္ ံ့ေပးရမည။္ ၄။ အစိးု ရမ်ားႏွင့္ ေရွ႕ေနအဖဲြ႕အစည္းမ်ားသည္ ျပညသ္ မူ ်ားအား ဥပေဒအရ ခြင့္ျပဳထားသည့္ အခြင္အ့ ေရးမ်ားႏငွ ့္ တာ၀န္မ်ားအေၾကာငး္ ပညာေပးသည့္ အစီအစဥ္မ်ားကို အားေပးျမငွ ့တ္ င္ ေစရမည။္ ထအို႔ တူ ၎တိ၏ု႔ အေျခခံလြတလ္ ပ္ ခြင့္မ်ားအား ကာကြယရ္ န္အတြက္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အေရးပါေသာ အခနး္ က႑ကိုလညး္ ပညာေပးရန္ အားေပးျမွင့္တင္ေစရမည။္ ဆငး္ ရဲ ႏြမး္ ပါးသူ မ်ားႏွင့္ အပစပ္ ယ္ခံ လပူ ဂု ၢိဳလ္မ်ားအား အကအူ ညီေပးရန္အထြက္ အထူးဂ႐ျု ပဳသင့သ္ ည။္ သမို႔ ွ သာ ၎တ႔ိ၏ု အခြင္အ့ ေရးမ်ားကို ၎တက႔ုိ ယုိ ္တုငိ ္ ကာကြယ္ႏုငိ မ္ ညျ္ ဖစၿ္ ပးီ ၊ လုိအပပ္ ါက ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အကအူ ညကီ ုိ ရယႏူ ုိငမ္ ည္ ျဖစသ္ ည။္ ရာဇ၀တ္မႈဆငုိ ရ္ ာ တရားမွ်တမႈ ကစိ ၥရပမ္ ်ားတြင္ အထူးသတိထားကာကြယ္ ေစာင့္ေရာွ ကရ္ မညအ့္ ရာမ်ား ၅။ ရာဇ၀တ္မႈတစ္ချု ဖင့္ ဖမ္းဆးီ ျခင္း၊ ထနိ ္းသိမး္ ျခငး္ သို႔မဟတု ္ စြပစ္ ဲြျခင္းခထံ ားရသတူ ုငိ ္းသည္ ၎တ႔ုိ၏သေဘာဆႏၵအေလ်ာက္ ေရြးခ်ယေ္ သာ ေရွ႕ေနတစ္ဦး၏ အကူအညအီ ား ရပငုိ ္ခြင့္ ရသိွ ည္ဆုသိ ညက္ ို ေျပာေရးဆိခု ြင့္ရွသိ ည့္ အာဏာပငုိ ္တစ္ဥးီ က ခ်က္ျခငး္ အသေိ ပးေရးအား အစုိးရမ်ားမွ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြက္ေစရမည။္

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 99 ၆။ တရားမွ်တမရႈ ွိရန္ အလြန္လိုအပေ္ သာ ရာဇ၀တမ္ တႈ စ္ခုျဖင့္ ဖမး္ ဆီးျခင္း၊ ထိနး္ သိမး္ ျခငး္ သိ႔မု ဟုတ္ စြပစ္ ဲြျခင္းခထံ ားရသည့္ ေရ႕ွ ေနမရိသွ မူ ်ားတြင္ တရားဥပေဒေၾကာင္းအရ ထေိ ရာကေ္ သာ အကူအညီေပးမတႈ စ္ရပ္ ရရွိရနအ္ လုိင႔ ွာ သကဆ္ ိုင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ၏ သေဘာသဘာ၀ကို နား လညသ္ ည့္ အရညအ္ ခ်ငး္ ႏငွ ့္ အေတြ႕အႀကဳံ ရေိွ သာ ေရ႕ွ ေနတစ္ဥးီ ရရွိပိုငခ္ ြင့္ ရေွိ စရမည္။ ထုသိ ႔ကို ညူ ရီ နအ္ တြက္ ေရ႕ွ ေနအားေပးေဆာငရ္ န္ ေငြေၾကးမလုေံ လာကပ္ ါကလည္း ၎တ႔ုိ ကုယိ တ္ ုငိ ္ ေပးေဆာင္ေစျခင္း မရိွေစရ။ ၇။ ရာဇ၀တမ္ ႈျဖင့္ သု႔မိ ဟုတ္ အျခားအေၾကာငး္ ျဖင့္ ဖမ္းဆးီ ျခငး္ သုမိ႔ ဟတု ္ ထနိ း္ သိမး္ ျခငး္ ခထံ ား ရသူအားလးုံ တြင္ ေရွ႕ေနအလ်င္အျမန္ ရရွိခြင့ရ္ ၿိွ ပီး မညသ္ ု႔ိေသာ အမႈကစိ ျၥ ဖင့္ ၄၈ နာရီထက္ ေက်ာလ္ ြနက္ ာ ဖမ္းဆီးျခင္း သမု႔ိ ဟတု ္ ထိန္းသိမး္ ျခငး္ မ်ား မျပဳလုပရ္ န္ အစုးိ ရမ်ားက ထပ္မႀံ ကီး ၾကပ္ေစရမည။္ ၈။ ဖမး္ ဆးီ ခံရျခငး္ ၊ ထိန္းသမိ း္ ခံရျခင္း၊ သုိ႔မဟုတ္ ေထာင္ခ်ျခင္းခထံ ားရသူအားလံုးတြင္ ၎တ႔ုိေရ႕ွ ေနႏွင့္ ေတြ႕ဆုႏံ ိုငမ္ ည့္ လေံု လာကေ္ သာ အခြင့အ္ လမး္ ၊ အခ်နိ ္၊ အကအူ ညီမ်ား ရရပိွ ုိငခ္ ြငရ့္ ွိ သည္။ ေရ႕ွ ေနႏငွ ဆ့္ ကသ္ ြယရ္ န္ အႀကဉံ ာဏရ္ ယရူ န္ အခ်နိ ္ၾက႕ံ ၾကာျခင္းမရိွေစရ။ ထ႔ိအု တူ ၾကားျဖတ္ နားေထာင္ျခင္း သမို႔ ဟုတ္ ဆင္ဆာျဖတျ္ ခငး္ လည္းမရွိေစရ။ အျပည့အ္ ၀ လ်ဳိ႕၀ွက္ ေပးရမည။္ ထသ႔ုိ ိေု႔ သာ အႀကံဉာဏ္ေပးမႈမ်ားကို တရားဥပေဒအား လက္ေတြ႕ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေနသည့္ တာ၀န္ရိွသူမ်ား၏ မ်က္စေိ ရ႕ွ ေမာွ ကတ္ ြင္ ျပဳလပု ္ေစႏုိငေ္ သာ္လည္း နားျဖင္ၾ့ ကား ႏိငု သ္ ည့္ ေနရာမ်ဳးိ တြင္ မျဖစ္ေစရေပ။ အရညအ္ ခ်င္းမ်ားႏငွ ့္ မြနး္ မံသငတ္ နး္ မ်ား ၉။ စံခ်ိနစ္ ၫံ ႊနး္ မေီ သာ ပညာေရးႏငွ ့္ ေလက့ ်င့္သငၾ္ ကားမႈမ်ားကုိ ေရ႕ွ ေနမ်ားရရွိေစရန္ အစးုိ ရမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနအဖဲြ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ဥပေဒပညာေရးဆငုိ ရ္ ာ အငစ္ တကီ ်ဴးရငွ ္းမ်ားက အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြကသ္ ငသ့္ ည။္ ထိ႔အု တူ ႏုိငတ္ ကာဥပေဒမ်ား၊ ျပည္တြငး္ ဥပေဒမ်ားမွ အသမိ ွတ္ျပဳ ထားေသာ လ႔အူ ခြငအ့္ ေရးႏွင့္ အေျခခံလြတ္လပ္မႈမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ က်င့္၀တပ္ ိုငး္ ဆုိငရ္ ာ တာ၀န္မ်ား၊ အေကာင္းဆံုးေသာ အေျခအေနမ်ားကို သတိျပဳမေိ စရနလ္ ည္း ေဆာင္ရြက္ေပး ရမည္။ ၁၀။ လပူ ဂု ိၢဳလတ္ စ္ဥးီ တစေ္ ယာကမ္ ွ ဥပေဒပညာသငယ္ ူျခင္း သိုမ႔ ဟုတ္ ယငး္ ပညာျဖင့္ အသကေ္ မြး ၀မး္ ေၾကာငး္ မျႈ ပဳျခင္း၌ လမူ ်ဳးိ ၊ အသားအေရာင္၊ လငိ ၊္ ဘာသာ၊ ႏိုင္ငံေရးသ႔မုိ ဟတု ္ အျခား ေသာ အတြးအေခၚမ်ား၊ ႏိုင္ငံသား သ႔ုမိ ဟုတ္ လူမဇႈ စျ္ မစ၊္ ပိငု ္ဆငုိ မ္ ၊ႈ မ်ဳိး႐းုိ သမိ႔ု ဟုတ္ အဆငအ့္ တန္းအရ ခဲြျခားျခငး္ မ်ား မရေွိ စရန္ အစုးိ ရမ်ား၊ ေရွ႕ေနအစည္းအ႐းံု မ်ား၊ ဥပေဒပညာ ေရးဆငုိ ္ရာ အင္စတကီ ်ဴးရငွ း္ မ်ားက အေသအခ်ာေဆာငရ္ ြက္ရမည္။ သိေု႔ သာ္ သက္ဆငို ရ္ ာ ႏငုိ ္င၏ံ ႏုိင္ငံသားကုိသာ ခန္အ႔ ပရ္ မည့္ တရား႐းုံ အတြက္ျဖစပ္ ါက ယင္းအားခဲြျခားေရြးခ်ယမ္ ႈ တစခ္ ဟု ု မသတမ္ တွ ္ရ။

100 က်ငသ့္ းုံ လုပ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ ၁၁။ ကဲြျပားျခားနားသည့္ ယဥ္ေက်းမမႈ ်ား၊ ဓေလ့မ်ား သုမ႔ိ ဟတု ္ ဘာသာစကားမ်ား သ႔ိုမဟုတ္ အတတိ က္ ာလအတြင္း ခဲြျခားဆက္ဆျံ ခငး္ ခထံ ားရေသာ လအူ ပု စ္ ုမ်ား၊ လမူ ႈအသိငု း္ အ၀ငုိ ္းမ်ား သမ႔ုိ ဟတု ္ ေဒသမ်ားတြင္ တရားဥပေဒေၾကာငး္ အရ အကအူ ညေီ ပးမႈမ်ားရရွိရန္ လအုိ ပ္ခ်ကမ္ ်ား မျပည့္မပီ ါက အဆပုိ ါ လူမႈအသငုိ း္ အ၀ိငု း္ အတြငး္ မွ လပူ ဂု ဳိၢ လမ္ ်ားအား ဥပေဒပညာရပမ္ ်ား သငၾ္ ကားႏိုငမ္ ည့္ အထးူ အေရးယူေဆာငရ္ ြက္မမႈ ်ားကို အစုးိ ရမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနအစည္းအ႐ံးု မ်ားႏငွ ့္ ဥပေဒ ပညာေရးဆိုငရ္ ာ အင္စတီက်ဴးရငွ ္းမ်ားက ေဖာေ္ ဆာငေ္ ပးသငသ့္ ည။္ ထို႔အတူ ၎တ၏ို႔ လိုအပ္ခ်က္ႏွင့္ ကုိကည္ ီသည့္ မြန္းမသံ ငတ္ နမ္ ်ား ရရေွိ ရးကလုိ ညး္ အေသအခ်ာေဆာငရ္ ြက္ ေပးသင့္သည။္ တာ၀န၀္ တရၱ ားမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ား ၁၂။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ၎တိပု႔ ညာရပႏ္ ွင့္ သကဆ္ ငုိ ္သာ ေလးစားမႏႈ ငွ ့္ ဂုဏ္သိကၡာကုိ တရားဥပေဒ ေရးရာ စီမအံ ပု ခ္ ်ဳပ္မႈ၏ မရိွမျဖစ္ အေရးပါေသာ အရာမ်ားအျဖစ္ အစဥအ္ ၿမဲ မျဖစမ္ ေန ထနိ း္ သမိ ္းေစရမည္။ ၁၃။ အမႈသည္မ်ားႏွင့္ သကဆ္ ိငု ္သည့္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ တာ၀န၀္ တၱရားမ်ားတြင္ ေအာကပ္ ါတို႔ ပါ၀င္ သည။္ (က) အမႈသည္မ်ားအား ၎တု႔၏ိ တရား၀င္အခြင့္အေရးမ်ား၊ ၀တၱရားမ်ားအေၾကာငး္ ကို အႀကံေပးရွငး္ လငး္ ျပရမည္။ ထိုအ႔ တူ ၎တိ႔၏ု တရား၀ငအ္ ခြင္အ့ ေရးမ်ား၊ ၀တရၱ ာမ်ား မာွ တရားဥပေဒစရီ ငေ္ ရးစနစတ္ စခ္ ၏ု လပု ႐္ းုိ လပု စ္ ဥမ္ ်ားႏငွ သ့္ ကဆ္ ငုိ သ္ ည့္ အေၾကာငး္ ကလို ညး္ ရွင္းျပရမည။္ (ခ) အမႈသည္မ်ားအား သင့္တင္ေ့ လ်ာက္ပတသ္ ည့္ နညး္ လမး္ အားလံးု ျဖင့္ ကညူ ရီ နႏ္ ွင့္ ၎တ၏႔ို အက်ဳိးစးီ ပြားမ်ားကုိကာကြယ္ရန္ တရားဥပေဒေၾကာငး္ အရ ေဆာင္ရြကေ္ ပး ရန။္ (ဂ) တရား႐ံုး၊ ခုံ႐ုးံ သ႔ိုမဟတု ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္မ်ား ေရ႕ွ ေမာွ ကတ္ ြင္ အမသႈ ညမ္ ်ားအား သင့ေ္ လ်ာ္သလုိ အကအူ ညီေပးရန။္ ၁၄။ အမသႈ ည္မ်ား၏ အခြငအ့္ ေရးမ်ားကို ကာကြယေ္ ရးႏွင့္ တရားမွ်တမရႈ ိေွ ရးကုိ ျမငွ ့္တင္ေဆာငရ္ ြက္ ေပးေနေသာ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ၎တ၏ို႔ ႏိုငင္ ံႏငွ ့္ ႏုိင္ငတံ ကာဥပေဒမ်ားမွ အသိမတွ ္ျပဳထားသည့္ လအူ႔ ခြင္အ့ ေရးမ်ားႏွင့္ အေျခခံလြတလ္ ပ္ခြငမ့္ ်ားအား ကာကြယ္ေစာင့္ေရာွ ကေ္ စရမည။္ ထ႔ို အတူ သတ္မွတ္ထားသည့္ စခံ ်ိန္စၫံ နႊ ္းမ်ား၊ ဥပေဒမ်ား၊ တရားေရးပညာရငွ မ္ ်ား၏ က်င၀့္ တ္ မ်ားႏွင့္အညီ လြတလ္ ြတ္လပ္လပ္ လလံု ၀ရီ ိယရိရွ ိွ အၿမဲတမး္ ေဆာငရ္ ြက္ေစရမည။္ ၁၅။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ၎တ႔အို မသႈ ည္မ်ား၏ အက်ဳးိ စးီ ပြားမ်ားကို အစဥသ္ ျဖင့္ တာ၀န္သစိ ြာ ေလးစားသမႈ ျပဳေစရမည။္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လုပင္ နး္ တာ၀နမ္ ်ားအတြက္လည္း တာ၀န္ယရူ မည။္

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏွင့္ .... 101 ၁၆။ အစးို ရမ်ားသညလ္ ညး္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္ ေအာကေ္ ဖာ္ျပပါအခ်က္မ်ားကုိ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြကေ္ ပးရမည္။ က) ၿခိမ္းေျခာကျ္ ခငး္ ၊ ေႏွာင့္ယကွ ္ျခင္း၊ အေႏွာငအ့္ ယကွ ေ္ ပးျခငး္ သိုမ႔ ဟတု ္ မမနွ ္မကန္ ၀ငေ္ ရာကစ္ ြကဖ္ က္ျခငး္ မ်ားႏွင့္ မႀကဳံ ေတြ႕ေစရဘဲ တရားေရးဆငို ရ္ ာ လုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ား အားလုးံ ကို ေဆာင္ရြကႏ္ ိငု ရ္ န္။ ခ) သကဆ္ ငို ရ္ ာႏိုင္ငတံ ြငး္ တြင္ ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငျံ ပင္ပတြငျ္ ဖစ္ေစ လြတလ္ ပစ္ ြာ ခရးီ သြားႏုငိ ရ္ နႏ္ ငွ ့္ အမသႈ ညမ္ ်ားအား လြတလ္ ပ္စြာ အႀကဉံ ာဏေ္ ပးႏိုင္ရန္။ ဂ) အသိမတွ ္ျပဳထားသည့္ တရားေရးဆငုိ ရ္ ာ တာ၀န္မ်ား၊ စံခ်နိ ္စၫံ နႊ ္း မ်ား၊ က်င၀့္ တမ္ ်ားႏငွ အ့္ ညီ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားအတြက္ တရားဆဲြဆုျိ ခင္း သ႔မို ဟတု ္ အပု ခ္ ်ဳပ္ေရး၊ စီးပြားေရး သမ႔ုိ ဟတု ္ အျခားနညး္ လမ္းမ်ားျဖင့္ အေရးယူျခငး္ မခရံ ေစရန္ သု႔ိမဟုတ္ ၿခိမး္ ေျခာက္ ျခငး္ မခရံ ေစရန။္ ၁၇။ တရားေရးဆငို ္ရာတာ၀န္မ်ား ပ်ကက္ ြက္သညအ့္ တြက္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လၿံု ခံဳေရးအား ၿခိမး္ ေျခာက္ ခံရပါက အာဏာပိငု မ္ ်ားသည္ ၎တ၏ိ႔ု လၿံု ခဳံ ေရးအတြက္ လေုံ လာကေ္ သာ ေစာငေ့္ ရွာက္မမႈ ်ား ျပဳလုပေ္ ပးရမည္။ ၁၈။ တရားေရးတာ၀န္မ်ား ပ်က္ကြကျ္ ခငး္ အတြက္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအား ၎တု၏႔ိ အမသႈ ည္မ်ား သုိ႔မ ဟုတ္ အမႈသညမ္ ်ား၏ အမမႈ ်ားျဖင့္ ဆက္စပ္ျခငး္ မျပဳေစရ။ ၁၉။ ေရ႕ွ ေနတစဥ္ းီ သည္ အမ်ဳးိ သားဥပေဒႏွင့္ လပု ္ထံုးလပု ္နညး္ မ်ား၊ ဤအေျခခံမမူ ်ားႏငွ အ့္ ညီ ေရွ႕ ေနအျဖစမ္ ွပိတ္ပင္ျခငး္ မခံရေသးလ်င္ သူ သုိ႔မဟတု ္ သူမ၏ အမသႈ ညအ္ တြက္ ေဆာငရ္ ြကေ္ ပး ႏုငိ သ္ ည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခြင္အ့ ေရးကို အသမိ ွတျ္ ပဳရန္ တရား႐ုးံ သ႔ိမု ဟတု ္ တရားစီရင္ေရး အာဏာပိငု ္မ်ားက အႀကေံ ပးအက်ဳးိ ေဆာင္ခြင့အ္ ရ ျငငး္ ဆန္ျခင္း မရိွေစရ။ ၂၀။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရားတစ္ခ၊ု ခံု႐းံု သမုိ႔ ဟတု ္ အျခားေသာ ဥပေဒဆိုင္ရာ အာဏာပိုင္မ်ား သမ႔ုိ ဟတု ္ တရားေရးအာဏာပငို မ္ ်ား၏ ေရွ႕ေမာွ ကတ္ ြင္ ထုကိ ္သင့္ေလ်ာ္ကနေ္ သာ ထြကဆ္ ုိ ခ်က္မ်ားအား မွနမ္ ွနက္ န္ကန္ ေရးသားထုေခ်ျခင္း သ႔ိုမဟတု ္ ႏတႈ ္အားျဖင့္ ထေု ခ်ျခငး္ သမ႔ို ဟတု ္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ႐ုံးေတာ္သို႔ လာေရာက္ျခငး္ မ်ားအတြက္ တရားမေရးရာႏွင့္ ျပစမ္ ႈဆငုိ ္ ရာ အကာအကြယေ္ ပးမႈမ်ား ရရိွစံစားေစရမည။္ ၂၁။ ေရ႕ွ ေနမ်ားမွ ၎တိ႔ု၏ အမႈသညမ္ ်ားအတြက္ တရားဥပေဒေၾကာင္းအရ ထိေရာက္ေသာ အကူ အညီမ်ားေပးႏိငု ရ္ န္အတြက္ အခြင့္အာဏာရ တရားေရးအာဏာပငို မ္ ်ားမွ ၎တိလ႔ု က္၀ယရ္ ွိ ေသာ သုိ႔မဟုတ္ ထနိ ္းခ်ဳပ္ထားေသာ သကဆ္ ိငု ရ္ ာ အခ်က္အလကမ္ ်ား၊ အမတႈ ဲြမ်ား၊ အေထာက္ အထားမ်ားကုိ ေရ႕ွ ေနမ်ား လုေံ လာက္သည့္အခ်ိန္တစ္ခအု တြင္း ရရွိႏငုိ ေ္ စရန္ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြကေ္ ရးမွာ အခြငအ့္ ာဏာရ တရားေရးအာဏာပငုိ မ္ ်ား၏ တာ၀နပ္ ငျ္ ဖစသ္ ည္။ ၂၂။ တရားေရးကိစျၥ ဖင့္ ဆကဆ္ ကမ္ ရႈ ွိေနသည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ ၎တအို႔ မသႈ ည္မ်ားအၾကား ဆက္ သြယ္ျခင္း၊ အႀကံေပးျခငး္ မ်ား အားလံးု မွာ လ်ဳိ႕၀ွက္ထားရန္ ျဖစ္သည္ဆိုသညက္ ုိ အစိုးရမ်ားမွ အသမိ ွတျ္ ပဳ ေလးစားရမည္။

102 က်ငသ့္ ံးု လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊန္လကစ္ ြဲ - ၁ လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာေ္ ျပာဆိႏု ိုင္ေရးႏငွ ့္ အသငး္ အပင္းဖဲြ႕စည္းေရး ၂၃။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အျခားေသာ ႏိုငင္ ံသားမ်ားကဲသ့ ို႔ လြတလ္ ပစ္ ြာ ထုတ္ေဖာ္ဆိုပုငိ ခ္ ြင၊့္ ယုံ ၾကည္ကးုိ ကြယပ္ ငုိ ခ္ ြင့္၊ အသင္းအပင္း ဖဲြ႕စညး္ ပုငိ ္ခြငႏ့္ ငွ ့္ စ႐ု ံးု ပငို ခ္ ြငမ့္ ်ားရိွသည။္ အထးူ သျဖင့္ ေရွ႕ေနမ်ားတြင္ ဥပေဒႏငွ ့္သကဆ္ ငို ေ္ သာ အေရးကိစမၥ ်ား၊ တရားမွ်တမရႈ ွိစြာ အုပခ္ ်ဳပ္ေရးကစိ ၥ ရပ္မ်ား၊ လ႔အူ ခြင္အ့ ေရး ကာကြယ္ျမငွ တ့္ ငေ္ ရးဆငုိ ရ္ ာ ကိစၥရပ္မ်ားႏငွ ့္ သကဆ္ ငုိ ္သည့္ အမ်ား ျပညသ္ ူေဆြးေႏြးပဲြမ်ားတြင္ ပါ၀င္ခြငရ့္ မိွ ည္။ ထအို႔ တူ ေဒသအဆင္၊့ ႏုိင္ငံအဆင့္ သ႔မုိ ဟုတ္ ႏုိင္ငံတကာအဆင့ရ္ ိွ အဖဲြ႕အစည္းမ်ား ဖဲြ႕စညး္ ခြင့္ သိုမ႔ ဟတု ္ အဖဲြ႕၀ငအ္ ျဖစ္ ပါ၀င္ခြင္မ့ ်ား၊ အစညး္ အေ၀း တက္ခြငမ့္ ်ားလညး္ ရွေိ စရမည။္ ယငး္ အတြက္ တရားဥပေဒႏငွ ့္ညၫီ ႊတ္ေသာ အဖဲြ႕အစည္းတစခ္ ၏ု အဖဲြ႕၀ငျ္ ဖစ္ျခငး္ သိ႔ုမဟုတ္ တရားဥပေဒႏွင့္ ညၫီ ႊတ္ေသာ ေဆာင္ရြက္မႈ မ်ားတြင္ ပါ၀ငျ္ ခငး္ အေၾကာငး္ ျပခ်ကတ္ ျိ႔ု ဖင့္ ၎တု႔ိ၏ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမႈတြင္ ကန္႔ သတ္ခ်ဳပခ္ ်ယ္ခရံ ျခင္း မရေိွ စရ။ ေရ႕ွ ေနမ်ားအစည္းအ႐ုးံ ၂၄။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ၎တ႔ုိ၏ အက်ဳိးစးီ ပြားအား ကိုယ္စားျပဳရန၊္ ၎တ႔ုိ၏ ပညာေရးႏငွ ့္ အရည္ အေသြး ျမင့တ္ က္ေရးတုအ႔ိ တြက္ ဆက္လက္ေလ့လာႏုိင္ရန္ႏငွ ့္ ပညာရပ္ဆိငု ္ရာ ဂုဏသ္ ိကၡာ အား ကာကြယရ္ နတ္ ိအု႔ တြက္ ၎တုက႔ိ ိယု ္တိငု အ္ ုပ္ခ်ဳပ္သည့္ ေရွ႕ေနအဖဲြ႕အစည္းမ်ား ဖဲြ႕စညး္ ခြင္ႏ့ ငွ ့္ အသင္း၀ငျ္ ဖစခ္ ြငတ္ ုိ႔ ရရေိွ စရမည။္ ေရွ႕ေနအစညး္ အ႐ုံးမ်ား၏ အမႈေဆာင္အဖဲြ႕အား ယင္းအစညး္ ႐းံု ၏ အဖဲြ႕၀င္မ်ားမွ ေရြးခ်ယေ္ စရမည္ျဖစသ္ ည့္အျပင္ ယင္းအဖဲြ႕၏ လုပ္ငနး္ တာ၀န္ မ်ားကို ေဆာင္ရြကရ္ ာတြငလ္ ညး္ ျပငပ္ မွ ၀င္ေရာကစ္ ြက္ဖက္မမႈ ်ား မျပဳလပု ေ္ စရ။ ၂၅။ ေရွ႕ေနမ်ားအစညး္ အ႐ုံးသည္ အစုးိ ရမ်ားႏငွ ့္ မျဖစ္မေန ပူးေပါငး္ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။ လတူ ငုိ ္း၌ ထိေရာက္ မ်ွ တေသာ ဥပေဒေၾကာင္းအရ အကူအညီေပးမမႈ ်ား ရရိွေစရန္အတြက္ ျဖစ္သည။္ ထ႔ုိအတူ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ သတ္မတွ ္ထားေသာ ပညာရပဆ္ ငုိ ရ္ ာ စံခ်နိ ္စံၫႊနး္ မ်ား၊ က်င့္၀တမ္ ်ား၊ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားႏငွ အ့္ ညီ ၎တ႔၏ုိ အမသႈ ည္မ်ားအား အႀကံဉာဏ္ေပးျခငး္ ၊ ကူညီျခငး္ မ်ား ျပဳလုပႏ္ ငို ရ္ န္အတြက္ ျဖစသ္ ည္။ ထ႔သို ေို႔ ဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ မေလ်ာက္ န္ေသာ ၀င္ေရာက္စြက္ ဖက္မႈမ်ား မရေိွ စရ။ စညး္ ကမ္းပိငု း္ ဆငို ရ္ ာ အေရးယူေဆာငရ္ ြက္မမႈ ်ား ၂၆။ ေရွ႕ေနမ်ား ေစာငထ့္ နိ း္ လုကိ န္ ာရမည့္ က်င့၀္ တ္မ်ားအား ႏိုင္ငံတြင္း ဥပေဒမ်ား၊ ဓေလထ့ ုးံ တမး္ မ်ား၊ ႏုငိ င္ ံတကာ အသိအမွတျ္ ပဳ စံခ်ိန္စံၫႊန္းမ်ား၊ စသံ တမ္ တွ ခ္ ်ကမ္ ်ားႏွငအ့္ ညီ ဥပေဒျပဳအဖဲြ႕မွ သို႔မဟုတ္ သက္ဆိုင္ရာ အဖဲြ႕အစညး္ မ်ား၏ ဥပေဒပညာရငွ ္မ်ားက ေရးဆဲြေစရမည္။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 103 ၂၇။ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ပညာရပဆ္ ငို ရ္ ာ အရည္အေသြးႏငွ ပ့္ တ္သက္ေသာ တရားစဲြဆမို မႈ ်ား သိ႔ုမဟတု ္ တငုိ ္ၾကားခ်က္မ်ားအား သင့ေ္ လ်ာ္ေသာ အေရးယူေဆာငမ္ ်ားျဖင့္ ျမန္ျမနဆ္ န္ဆန္ မ်ွ မွ်တတ ေဆာငရ္ ြက္ေစရမည။္ ေရ႕ွ ေနမ်ားတြင္ ကယုိ တ္ ငုိ ္ေရြးခ်ယသ္ ည့္ ေရွ႕ေန၏ အကူအညကီ ို ရပငုိ ခ္ ြင့္အပါအ၀င္ တရားမွ်တေသာ ၾကားနာစစေ္ ဆးမႈ ရရပွိ ိုငခ္ ြင္ရ့ ိသွ ည။္ ၂၈။ ေရ႕ွ ေနမ်ားအေပၚျပဳလပု သ္ ည့္ စည္းကမ္းပိငု း္ ဆုငိ ရ္ ာ ၾကားနားစစေ္ ဆးမႈမ်ားအား ဥပေဒပညာ ရွငမ္ ်ား ဖဲြ႕စညး္ ထားသည့္ ဘက္မလုကိ ေ္ သာ စညး္ ကမ္းထိန္းသမိ ္းေရးေကာ္မတီ၊ ဥပေဒအရ ဖဲြ႕စည္းထားသည့္လြတလ္ ပ္ေသာတရားေရးအာဏာပိုင္အဖဲြ႕သုိမ႔ ဟတု ္တရား႐ုးံ ေတာ္တစခ္ ၏ု ေရ႕ွ ေမွာက္တြင္ ျပဳလုပေ္ စရမည။္ ထု႔အိ တူ လြတလ္ ပေ္ သာ တရားစရီ င္စစေ္ ဆးမတႈ စ္ခု ျဖစ္ေစ ရမည။္ ၂၉။ အားလုးံ ေသာ စည္းကမး္ ပငုိ း္ ဆိုင္ရာ ၾကားနားစစ္ေဆးမႈမ်ားအား စဥး္ စားဆးံု ျဖတ္ရာတြင္ တရားေရးပညာရငွ ္မ်ား မျဖစ္မေနလိုက္နာရမည့္ စညး္ ကမး္ မ်ား၊ အျခားေသာ အသမိ ွတ္ျပဳ စခံ ်ိန္စံၫႊန္းမ်ား၊ က်င၀့္ တ္မ်ား၊ ဤအေျခခံမမူ ်ားႏွင့္ အညသီ ာ ျပဳလပု ေ္ စရမည္။

104 က်ငသ့္ ံးု လုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လက္စြဲ - ၁ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑ဆငုိ ္ရာ လမး္ ၫနႊ ္ခ်က္မ်ား (က်ဴးဘားႏိငု ္ငံ ဟာဗာနာၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၉၀ ခႏု စွ ္ ၾသဂုတ္လ ၂၇ ရကမ္ ွ စကတ္ င္ဘာ ၇ ရကေ္ နအ႔ ထိ က်ငး္ ပေသာ ျပစမ္ ကႈ ်ဴးလြနသ္ မူ ်ားကုိ အေရးယေူ ဆာငရ္ ြကျ္ ခငး္ ႏငွ ့္ ျပစမ္ မႈ ်ားကုိ ႀကဳိတငက္ ာကြယ္ျခင္း ဆိငု ္ရာ ရွစႀ္ ကမိ ေ္ ျမာက္ ကုလသမဂညၢ ီလာခတံ ြင္ ေရးဆဲြခဲ့သည။္ ) ကုလသမဂၢပဋိညာဥစ္ ာတမး္ တြင္ ကမၻာ့ျပည္သမူ ်ားက တရားမ်ွ တမႈရေိွ သာ လူမႈအသုိင္းအ၀ငုိ း္ မ်ားဖန္တီးလုသိ ည့္ ၎တ႔၏ုိ စတိ ပ္ ငုိ း္ ျဖတမ္ ကႈ ုိ အခငုိ အ္ မာျပဆိခု ဲ့သည့္ အခ်ကတ္ စခ္ ်ကပ္ ါ၀ငသ္ ည။္ ထ႔ုအိ တူ ထိုသ႔ုိဖနတ္ ီးလုိသည့္ ရည္ရြယခ္ ်ကမ္ ်ားမွာ လအူ ခြင့္အေရးႏွင့္ အေျခခလံ ြတလ္ ပခ္ ြငမ့္ ်ားအေပၚ ေလးစားမအႈ ား လမူ ်ဳိး၊ လငိ ္၊ ဘာသာစကား၊ သုမိ႔ ဟတု ္ ကးို ကြယ္ယံၾု ကညရ္ ာ ဘာသာတရားအရ ခဲြျခား ျခင္းမရိဘွ ဲ အားေပးျမငွ ့တ္ င္ရာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ အတငုိ း္ အတာျဖင့္ ေအာင္ျမငစ္ ြာ ပူးေပါင္းေဆာင္ ရြက္ႏိငု ္ ရန္အတြက္ ယခုကဲ့သုိ႔ ဖန္တီးလိုၾကျခငး္ ျဖစ္သည။္ ႏငုိ င္ တံ ကာ လ႔အူ ခြငအ့္ ေရးေၾကညာစာတမ္းတြင္ တရားဥပေဒအရာ၌ သာတူညီမ်ွ မႈရေိွ ရး၊ ျပစ္မကႈ ်ဴးလြန္ေၾကာငး္ အထင္အရွား မေတြ႕ရွိရေသးခငတ္ ြင္ အျပစ္မဲသ့ ဟူ ုသာ ယူဆခရံ ေရးႏငွ ့္ လြတ္ လပ၍္ ဘကမ္ လကုိ ေ္ သာ ခံုး႐ံုးတြင္ လအူ မ်ားေရွ႕ေမွာက္၌ တရားမ်ွ တစြာ စစေ္ ဆးခရံ ေရးကို အေလးေပး တနဖ္ းုိ ထားသညဆ္ ိေု သာ အခ်ကလ္ ညး္ လည္း ပါ၀ငသ္ ည။္ အထကေ္ ဖာ္ျပပါ အေျခခမံ မူ ်ားျဖင့္ ပံုေဖာထ္ ားသည့္ ေမွ်ာမ္ ွနး္ ခ်ကႏ္ ငွ ့္ လကေ္ တြ႕အေျခအေနအ ၾကား မၾကာခဏဆိုသလုိ ကြာဟေနသည္ကုိ ေထာက္႐သႈ င့္သည။္ ႏိငု င္ ံတငုိ း္ ရိွ တရားေရးဆုိငရ္ ာ အဖဲြ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ အပု ္ခ်ဳပ္ေရးပုိငး္ အေနျဖင့္ အဆိပု ါ အေျခခမံ မူ ်ားအား ေလးစားသငၿ့္ ပးီ ၊ လကေ္ တြ႕ အသးုံ ခ်ႏုိင္ေရးအတြက္ အျပည့အ္ ၀ အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာ္ရနလ္ ညး္ ေဆာင္ရြက္သင့္သည။္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရားေရးဆုငိ ရ္ ာစမီ ံအပု ခ္ ်ဳပ္မဳွ ၏ အေရးပါေသာ အခနး္ က႑တြင္ ပါ၀ငၿ္ ပီး၊ ၎တုိ၏႔ အေရးႀကးီ တာ၀န္မ်ားႏွင့္ ပတ္သကသ္ ည့္ ေဆာငရ္ ြကမ္ မႈ ်ားႏငွ ့္ သကဆ္ ငုိ ္ေသာ ဥပေဒမ်ားသည္ အထက္ေဖာ္ျပပါ စည္းမ်ဥး္ စညး္ ကမး္ မ်ားအား ၎တုမိ႔ ွ ေလးစားလိကု ္နာေစေရးကုိ အား ေပးျမငွ တ့္ ငသ္ င့သ္ ည။္ သ႔ုမိ ွသာ တရားမ်ွ တ၍ သာတူညမီ ွ်မရႈ ိေွ သာ ရာဇ၀တ္မႈ စံုစမ္းစစ္ေဆးမမႈ ်ား ေပၚ ေပါကလ္ ာမည္ျဖစသ္ ည။္ ထိအု႔ တူ ႏုငိ ္ငံသားမ်ား တရားဥပေဒခ်ဳိေဖာက္မႈ မရွေိ စရန္လည္း ထိထိေရာက္ ေရာက္ ေဆာင္ရြက္ႏငို မ္ ည္ျဖစ္သည။္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ၎တို၏႔ တာ၀န္မ်ားကို ေအာင္ျမငစ္ ြာ ထမ္းေဆာငႏ္ ငို ေ္ ရးအတြက္ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ အရည္အခ်ငး္ မ်ား ျပညမ့္ ေီ နေစရန္ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။ ထသုိ ုိ႔ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြကရ္ န္အတြက္ တရားဥပေဒေရးရာႏွင့္ ပညာရပ္ဆငုိ ရ္ ာ မြနး္ မံသင္တနး္ မ်ား၊ တရား႐းံု ေရ႕ွ ေန သစမ္ ်ား စေု ဆာင္းျခင္းတို႔တြင္ တးုိ တက္သည့္ နည္းလမး္ မ်ားမ်ားကို အသံးု ျပဳရမည။္ ထု႔အိ တူ ရာဇ၀တ္မႈ မ်ား တကုိ ဖ္ ်က္ေရးရိွ ၎တိ၏႔ု အခနး္ က႑ႏွင့္ သကဆ္ ုငိ ္သည့္ သင့္ေလ်ာေ္ သာ ေဆာင္ရြကမ္ ႈမ်ားအတြက္ လအို ပ္ေသာ နညး္ လမ္းမ်ားအားလံးု ကို ဖနတ္ ီးေပးရမည္။ အထူးသျဖင့္ အသြငသ္ စ္၊ ႐ေႈ ထာင့္အသစ္တိ႔ုျဖင့္ ဖနတ္ ေီ ပးေပးရမည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 105 ျပစ္မႈက်ဴးလြနသ္ ူမ်ားကုိအေရးယေူ ဆာငရ္ ြက္ျခငး္ ႏွင့္ျပစမ္ ႈမ်ားကိုႀကဳတိ ငက္ ာကြယ္ျခင္းဆငုိ ္ရာ ငါးႀကိမေ္ ျမာက္ ကလု သမဂၢညလီ ာခ၏ံ အႀကေံ ပးခ်ကအ္ ေပၚတြင္ အေျခခံကာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြ ညီလာခံမွ ၁၉၇၉ ခႏု စွ ္၊ ဒီဇငဘ္ ာ ၁၇ ရက္တြင္ ခ်မွတခ္ ဲ့သည့္ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္အမတွ ္ ၃၄/၁၆၉ ျဖင့္ တရား ဥပေဒစုိးမိးု မႈကို လကေ္ တြ႕အေကာင္အထည္ ေဖာေ္ နသည့္ အရာရိွမ်ား လိုက္နာရမည့္ က်င့္၀တမ္ ်ားကို ေရးဆဲြခဲသ့ ည။္ ျပစမ္ ႈက်ဴးလြန္သမူ ်ားကို အေရးယေူ ဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ျပစ္မမႈ ်ားကို ႀကဳိတင္ကာကြယျ္ ခင္း ဆငို ရ္ ာ ေျခာကႀ္ ကမိ ေ္ ျမာက္ ကလု သမဂညၢ လီ ာခံ၏ ဆးံု ျဖတ္ခ်ကအ္ မတွ ္ ၁၆ တြင္ ရာဇ၀တမ္ ႈတာဆီး၊ ထိန္းခ်ဳပေ္ ရးေကာမ္ တီမွ ဥးီ စားေပးလပု ေ္ ဆာငရ္ မည့္ အရာမ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ား လြပ္လပ္စြာ တရား စရီ င္ႏငုိ ေ္ ရး၊ တရားသူႀကးီ မ်ား ေရြးခ်ယျ္ ခင္းႏငွ ့္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ တရား႐ံုးေရွ႕ေနမ်ား၏ အဆင့္အတန္း ႏွင့္ ပညာရပ္ပုိင္းဆုငိ ္ရာ မြန္းမံသငတ္ နး္ မ်ားႏငွ ့္ သက္ဆငုိ ္ေသာ လမး္ ၫႊန္ခ်က္မ်ားအား အေသးစိတ္ ရွငး္ လငး္ ေဖာ္ျပေရးပါ၀ငရ္ န္ ေတာငး္ ဆုထိ ားသည့္ အခ်ကလ္ ည္း ပါ၀ငသ္ ည။္ ျပစမ္ ႈက်ဴးလြန္သူမ်ားကုိ အေရးယေူ ဆာင္ရြက္ျခင္းႏငွ ့္ ျပစမ္ မႈ ်ားကို ႀကဳိတင္ ကာကြယျ္ ခငး္ ဆုငိ ္ ရာ ခုႏစွ ႀ္ ကိမေ္ ျမာက္ ကလု သမဂအၢ ေထြေထြညလီ ာခံတြင္ တရားသအူ ႀကီးမ်ား၏ လြတ္လပ္စြာ တရား စီရင္ႏငို ေ္ ရးဆငုိ ရ္ ာ အေျခခမံ မူ ်ားအား ေရးဆဲြခဲသ့ ည။္ ယင္းအေျခခမံ ူမ်ားအား ၁၉၈၅ ခႏု စွ ၊္ ႏို၀ငဘ္ ာ ၂၉ ရက္ႏငွ ့္ ဒီဇငဘ္ ာ ၁၃ ရကတ္ ုိတ႔ ြင္ က်င္းပခဲ့ေသာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညလီ ာခံမ်ား၏ ဆုံးျဖတခ္ ်က္ အမွတ္ ၄၀/၃၂ ႏွင့္ ၄၀/၁၄၆ တုိ႔ျဖင့္ အတည္ျပဳခဲ့သည္။ ရာဇ၀တ္မႈ က်ဴးလြနျ္ ခငး္ ခံရသူမ်ားႏငွ ့္ အာဏာအလြဲသးုံ စားမဳွ အတြက္ တရားမ်ွ တမရႈ ေွိ ရးဆငုိ ္ အေျခခမံ မူ ်ား ေၾကညာခ်ကတ္ ြင္ ရာဇ၀တမ္ ႈက်ဴးလြန္ျခင္း ခံရသမူ ်ားအတြက္ တရားမ်ွ တမရႈ ိွေရး၊ မွ်မ်ွ တတ ဆကဆ္ ံခံရေရး၊ နစန္ ာေၾကးႏငွ ့္ အကူအညမီ ်ား ရရွေိ ရးတ႔ို တးုိ တက္လာေစရနအ္ တြက္ အမ်ဳိးသားအဆင့္၊ ႏငို င္ တံ ကာအဆင့္ သတမ္ ွတ္ ေဆာငရ္ ြက္မႈမ်ားထားရရွိ န္ အႀကေံ ပးထားသည့္ အခ်ကလ္ ညး္ ပါ၀င္သည္။ ရာဇ၀တမ္ ႈက်ဴးလြနျ္ ခငး္ ခရံ သူမ်ားႏငွ ့္အာဏာအလြဲသးံု စားမဳွ အတြက္တရားမွ်တမႈရိွေရးဆုိင္ရာ ေကာ္မတ၏ီ ခႏု စွ ္ႀကမိ ္ေျမာက္ ညလီ ာခဆံ ံုးျဖတ္ခ်က္တြင္ လမး္ ၫနႊ ္ခ်က္မ်ား လုိအပ္သညက္ ို စဥ္းစားရန္ ေတာင္းဆိုသည့အ္ ခ်ကလ္ ညး္ ပါ၀ငသ္ ည။္ ေရြးခ်ယျ္ ခင္း၊ တရား႐းုံ ေရွ႕ေနမ်ား၏ ပညာရပ္ဆိုငရ္ ာ မြနး္ မံ သငတ္ န္းမ်ားႏငွ ့္ အဆင့္အတန္း၊ ၎တို႔၏တာ၀နႏ္ ငွ ့္ က်င့္၀တမ္ ်ား၊ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားႏငွ ့္ ပတ္သက္၍ တရားမ်ွ တေသာ စနစတ္ စခ္ ု အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႕စြာ လည္ပတ္ႏိုင္ေရးအတြက္ ၎တိ၏ု႔ ေဆာင္ရြကမ္ ႈမ်ား အားေကာငး္ လာေစမည့္ နည္းလမး္ မ်ား၊ ရာဇ၀တ္မဆႈ ုငိ ္ရာ စစေ္ ဆးၾကားနားမမႈ ်ားရိွ ၎တ၏႔ို အခနး္ က႑ႏငွ ့္ ကိယု ပ္ ိုငဆ္ းုံ ျဖတႏ္ ငို ခ္ ြငရ့္ ွိသည့္ ၎တ၏ို႔ အခြငအ့္ လမး္ မ်ား၊ ကလု သမဂၢအဖဲြ႕ခ်ုဳပ္၏ အနာဂတ္ ညီလာခံမ်ားတြင္ အစရီ င္ခံေရးတုိႏ႔ ငွ ့္ သကဆ္ ငုိ ္ေသာ လမ္းၫနႊ ္းခ်က္မ်ား လအုိ ပ္ျခင္းကုိ စဥး္ စားရန္ အတြက္ ယခကု ဲ့သို႔ ေတာငး္ ဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ အဆုပိ ါလမး္ ၫနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားမာွ ရာဇ၀တ္မဆႈ ငုိ ္ရာ ၾကားနာစစ္ေဆး မႈမ်ားတြင္ တရား႐ုးံ ေရွ႕ေနမ်ား၏ ဘကမ္ လိကု ္မႈ၊ ထိေရာကမ္ ွ်တမႈတုက႔ိ ုိ အေသအခ်ာ ျမွင့္တငေ္ ပးႏငို မ္ ည့္ အဖဲြ႕၀ငႏ္ ငို ္ငံမ်ား၏ တာ၀န္မ်ားကုိ ေဖာ္ျပထားသည။္ ယင္းလမ္းညႊန္ခ်ကမ္ ်ားအား အစိုးရမ်ားမွ ယင္းတ၏႔ို ဥပေဒျပဳလႊတေ္ တာ္ႏငွ ့္ လကေ္ တြ႕က်ငသ့္ ံုးေနသည့္ ဥပေဒမေူ ဘာင္မ်ားအတြင္း တေလးတစား ထည့္ သြငး္ စဥ္းစားသင့သ္ ည။္ ထ႔ုိအတူ တရား႐းုံ ေရွ႕ေနမ်ားသာမက၊ တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး

106 က်ငသ့္ ုးံ လုပေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ မ႑ဳိ ငတ္ ြင္တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ေနသမူ ်ားႏငွ ့္ဥပေဒျပဳလတႊ ္ေတာအ္ မတမ္ ်ားႏငွ ့္သာမာနျ္ ပညသ္ မူ ်ားလညး္ သတိထားမေိ စရန္ ေဆာငရ္ ြက္ေပးသင့္သည။္ လကရ္ ိလွ မ္းၫနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားမာွ မူအားျဖင့္ အၿမဲတမး္ အစုိးရ ေရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္ ေရးဆဲြထားျခင္းျဖစေ္ သာလ္ ည္း ၎တ႔ုိသည္ လတ္တေလာ လအို ပခ္ ်က္အရ ခန႔္အပ္ သည့္ တရား႐ုံးေရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္လညး္ သငေ့္ တာသ္ လုိ သာတူညမီ ်ွ အက်ဳးံ ၀င္သည္။ အရညအ္ ခ်င္း၊ ေရြးခ်ယ္ျခင္းႏငွ ့္ မြမး္ မံသငတ္ နး္ မ်ား ၁။ အစိးု ရေရ႕ွ ေနတစ္ဦးအျဖစ္ ေရြးခ်ယခ္ ရံ သသူ ည္ သမာသမတ္က်ၿပီး သက္ဆိုငရ္ ာ မြန္းမသံ င္ တန္းႏွင့္ အရညအ္ ခ်ငး္ မ်ား ပိငု ဆ္ ုိင္ထားသူသာ ျဖစ္ေစရမည။္ ၂။ ႏငို ္ငေံ တာ္ကလည္း ေအာက္ပါအခ်က္တို႔အား အေသအခ်ာ ေဆာင္ရြက္ေစရမည္။ (က) အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ားကို ေရြးခ်ယ္သည့္ စသံ တ္မတွ ခ္ ်ကမ္ ်ားမွာ ဘက္လိုက္ျခင္း သမ႔ုိ ဟုတ္ ပဂု ၢိဳလစ္ ဲြျဖင့္ ေဆာင္ရြကျ္ ခငး္ တ႔ုိအေပၚတြင္ အေျခခသံ ည့္ ေရြးခ်ယမ္ မႈ ်ားမွ ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္သည။္ ထိ႔အု တူ လပူ ဂု ိၢဳလ္တစဥ္ းီ တစ္ေယာကအ္ ား လူမ်ဳးိ ၊ အသားအေရာင္၊ လိင၊္ ဘာသာစကား၊ ကးုိ ကြယရ္ ာဘာသာ၊ ႏိုင္ငံေရး သုမ႔ိ ဟုတ္ အျခားေသာအတြး အျမင္ သေဘာထားမ်ား၊ ႏိုင္ငသံ ားျဖစ္ျခငး္ ၊ လမူ ်ဳးိ သု႔မိ ဟတု ္ လူမဇႈ စ္ျမစ၊္ မ်ဳးိ ႐းို ၊ စးီ ပြားေရး သု႔မိ ဟတု ္ အျခားအဆင့္အတနး္ မ်ားအရ ခဲြျခားေရြးခ်ယ္ျခငး္ မွလည္း ကာကြယ္ရန္ ျဖစ္ သည။္ သိုေ႔ သာ္ အစိုးရေရွ႕ေနရာထူးအတြက္ ကယို ္စားလယွ ေ္ လာငး္ မွာ သက္ဆုိင္ ရာႏငုိ ္င၏ံ ႏိငု ္ငသံ ားျဖစ္ရမည္ဆုပိ ါက ယငး္ အား ခဲြျခားေရြးခ်ယ္မႈတစခ္ ဟု ု မသတ္ မတွ ္ရ။ (ခ) အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားတြင္ သင့တ္ ငေ့္ လ်ာက္ပတေ္ သာပညာေရးႏွင့္ မြနး္ မံသငတ္ န္းမ်ား ရွိ သည။္ ထအ႔ို တူ ၎တ႔အုိ ား ႏုငိ ္တကာႏငွ ့္ ျပည္တြင္းဥပေဒမ်ားမွ အသမိ တွ ္ျပဳထားေသာ လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရးႏငွ ့္ အေျခခံလြတလ္ ပ္မႈမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ား၏ က်င့၀္ တ္ပငုိ ္းဆိငု ္ရာ တာ၀န္ မ်ား၊ အေကာင္းဆးုံ ေသာ အေျခအေနမ်ားကုိ သတျိ ပဳမိေစရနလ္ ညး္ ေဆာင္ရြက္ ေပးရ မည္။ ရာထးူ ႏငွ ့္ အမႈထမး္ မႈ အေျခအေန ၃။ တရားေရးအုပခ္ ်ဳပ္မတႈ ြင္ မရွိမျဖစ္အေရးပါသည့္ ကယို ္စားလွယ္မ်ားျဖစေ္ သာ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား သည္ ၄ငး္ တ႔၏ုိ ႐ိးု ေျဖာင့မ္ ႈႏငွ ့္ ၄င္းတ႔အို သကေ္ မြးမႈ၏ ဂဏု သ္ ိကာၡ ကို အခ်နိ ္တိုငး္ တြင္ ထိနး္ သမိ း္ ရမည္။ ၄။ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားအေနႏငွ ့္ ၄ငး္ တု၏ိ႔ လပု ္ငန္းေဆာငတ္ ာမ်ားကုိ ၿခမိ း္ ေျခာကျ္ ခင္း၊ ဟနတ႔္ ား ျခင္း၊ ဒကု ေၡ ပးျခငး္ ၊ ျပညသ္ ူ၊ အဖြဲ႕အစည္းႏငွ ့္ အျခားတာ၀နမ္ ်ားကို ထခိ ကုိ ္ေစေအာင္ မေလ်ာ္ ေသာနည္းျဖင့္ ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ျခငး္ မ်ားမရိဘွ ဲ လပု ေ္ ဆာငႏ္ ုိင္ေစရန္ အစုိးရက ေသခ်ာ ေအာင္ လုပေ္ ပးရမညျ္ ဖစသ္ ည္။

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ .... 107 ၅။ အစုးိ ရေရွ႕ေနႏွင့္ ၄င္း၏မသိ ားစကု ုိ ေရ႕ွ ေနလပု ္ငနး္ ဆုိင္ရာမ်ား လပု ္ေဆာင္မႈအတြက္ ပုဂဳိၢ လ္ ေရးဆုိင္ရာ ၿခိမး္ ေျခာက္မခႈ ရံ ပါက ၄င္းေရ႕ွ ေနႏွင့္ မိသားစကု ို အာဏာပုငိ ္မ်ားက ႐ပု ပ္ ငို ္းဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေပးရမည။္ ၆။ အစုးိ ရေရ႕ွ ေန၏ ၀န္ေဆာင္မမႈ ်ားအတြက္ သငေ့္ လ်ာ္ေသာအေျခအေန၊ လေုံ လာကေ္ သာ ၀ငေ္ ငြခံစားခြင့္ႏွင့္ အပစ္ ပမ္ ႈရွပိ ါက ရာထးူ ၊ ပငစ္ င္၊ အၿငိမး္ စားယူရမည့္ အသက္အရြယ္ စသည္ တက႔ုိ ို ဥပေဒ၊ သုမ႔ိ ဟုတ္ ထုတျ္ ပန္ထားေသာ စည္းမ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ားႏွင့္ ျပ႒ာန္းသတမ္ ွတ္ ထားရမည္။ ၇။ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားကို ရာထးူ တိးု ေပးသည့္ စနစရ္ လိွ ်င္ ဓမၼဓ႒ိ ာန္က်သည့္ အခ်ကမ္ ်ားျဖစ္သည့္ လုပင္ နး္ ဆုိငရ္ ာ ပညာအရည္အခ်င္း၊ တတ္ကၽြမ္းမ၊ႈ ႐းို သားမႏႈ ွင့္ လုပ္ငနး္ အေတြ႕အၾကဳံ စသည့္ အခ်က္မ်ားအေပၚတြင္ အေျခခၿံ ပးီ မ်ွ တ၍ ဘက္မလိကု ္ေသာ ဆးုံ ျဖတ္ခ်ကေ္ ပၚတြင္ မူတညက္ ာ တးုိ ျမႇင့္ေပးရမည။္ လြတလ္ ပစ္ ြာထုတေ္ ဖာ္မႏႈ ငွ ့္ အသငး္ အပင္း ဖြဲ႕စည္းမႈ ၈။ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အျခားေသာ ႏငုိ ္ငံသားမ်ားကဲသ့ ႔ုိ လြတလ္ ပ္စြာ ထတု ေ္ ဖာ္ဆပို ုငိ ခ္ ြင့္၊ ယၾံု ကညက္ ိုးကြယ္ပုငိ ္ခြင့္၊ အသင္းအပင္း ဖဲြ႕စည္းပုိင္ခြင္ႏ့ ငွ ့္ စု႐ုံးပုငိ ္ခြင့္မ်ားရိွသည္။ အထးူ သျဖင့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားတြင္ ဥပေဒႏငွ သ့္ က္ဆိုင္ေသာ အေရးကိစမၥ ်ား၊ တရားမ်ွ တမႈရစိွ ြာ အပု ္ခ်ဳပ္ေရး ကစိ ၥ ရပမ္ ်ား၊ လ႔ူအခြငအ့္ ေရး ကာကြယ္ျမွင့္တင္ေရးဆုငိ ရ္ ာ ကိစၥရပမ္ ်ားႏွင့္ သကဆ္ ိငု သ္ ည့္ အမ်ား ျပညသ္ ေူ ဆြးေႏြးပဲြမ်ားတြင္ ပါ၀င္ခြငရ့္ ွမိ ည။္ ထုအိ႔ တူ ေဒသအဆင၊့္ ႏိငု င္ အံ ဆင့္ သိုမ႔ ဟုတ္ ႏိုငင္ တံ ကာအဆင့္ရွိ အဖဲြ႕အစညး္ မ်ား ဖဲြ႕စည္းခြင့္ သိ႔ုမဟတု ္ အဖဲြ႕၀င္အျဖစ္ ပါ၀ငခ္ ြငမ့္ ်ား၊ အစည္းအေ၀း တကခ္ ြငမ့္ ်ားလညး္ ရေိွ စရမည္။ ယင္းအတြက္ တရားဥပေဒႏငွ ့္ညီၫတႊ ေ္ သာ အဖဲြ႕အစညး္ တစခ္ ု၏ အဖဲြ႕၀ငျ္ ဖစျ္ ခငး္ သုမ႔ိ ဟုတ္ တရားဥပေဒႏွင့္ ညၫီ ႊတေ္ သာ ေဆာင္ရြကမ္ ႈ မ်ားတြငပ္ ါ၀ငျ္ ခငး္ အေၾကာင္းျပခ်က္တျ႔ို ဖင့္ ၎တ႔ို၏ အသကေ္ မြး၀မး္ ေၾကာင္းမႈတြင္ ကနသ္႔ တ္ ခ်ဳပ္ခ်ယခ္ ရံ ျခငး္ မရိေွ စရ။ ၉။ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ၄ငး္ တ႔ုိ၏ စတိ ၀္ င္စားမကႈ ုိ ကိယု ္စားျပဳရန္၊ အတတပ္ ညာဆုငိ ္ရာ ေလ့ က်ငမ့္ မႈ ်ားကို တုးိ ျမႇင့္ရန္၊ ရာထးူ အေနအထားကို ကာကြယ္ရန္ အသကေ္ မြး၀မး္ ေက်ာင္းမဆႈ ငို ္ ရာအဖြဲ႕အစညး္ မ်ား သ႔ုိမဟုတ္ အျခားအဖြဲ႕အစညး္ မ်ားကို လြတလ္ ပစ္ ြာဖြဲ႕စညး္ ခြင၊့္ ပါ၀င္ခြင့္ ရရိွ မည။္

108 က်င့္သံုးလပု ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ရာဇ၀တ္မႈဆုငိ ္ရာ တရားစြဲဆျုိ ခင္းမ်ားရိွ အခနး္ က႑ ၁၀။ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ ႐ုးံ ခနး္ သည္ တရားစရီ ငေ္ ရးလုပ္ငန္းမ်ားႏငွ ့္ တင္းက်ပ္စြာ ခြဲျခားထားရမည။္ ၁၁။ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ အမႈတညေ္ ဆာက္ျခင္းအပါအ၀င္ ရာဇ၀တ္မႈဆိုငရ္ ာ တရားစြဲဆိမု ႈမ်ား တြင္ တကၾ္ ကြစြာပါ၀ငရ္ မည္။ ဥပေဒရထိွ ားလ်င္၊ သိုမ႔ ဟုတ္ ေဒသတြင္း က်င့္သံးု လ်င္ ရာဇ၀တ္ မႈမ်ားကုိ ေထာက္လမွ ္းျခငး္ တြင္ အဆပို ါေထာကလ္ မွ း္ မမႈ ်ားကို ႀကးီ ၾကပ္ေပးျခငး္ ၊ တရား႐ံုး၏ ဆးံု ျဖတ္ခ်ကက္ ုိ အေကာငအ္ ထည္ေဖာရ္ ာတြင္ ႀကးီ ၾကပ္ေပးျခငး္ ႏငွ ့္ လူထအု က်ိဳးကုိ ကုိယ္စား ျပဳၿပီး အျခားလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကုိ က်င့္သးံု ေဆာငရ္ ြက္ရာတြင္ တကၾ္ ကြစြာ ပါ၀ငရ္ မည္။ ၁၂။ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားဥပေဒႏွင့္အညီ ၄င္းတ႔၏ုိ တာ၀နမ္ ်ားကို မွ်တစြာ၊ ညညီ ြတစ္ ြာ၊ ျမနဆ္ န္ ထိေရာကစ္ ြာ လပု ္ေဆာင္ရမည္။ ထုအ႔ိ တူ လူဂ႔ ုဏသ္ ိကာၡ ႏငွ ့္ လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရးကို ထနိ ္း သမိ ္းရမည္ျဖစ္သည္။ သ႔မုိ ွသာ ျပစ္မႈမ်ားကို စီရင္ရသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကုိ ေသခ်ာေစျခငး္ ၊ ျမန္ဆနစ္ ြာ လပု က္ ငုိ ႏ္ ငို ္ေစျခင္းတ႔ိကု ို အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစမည္။ ၁၃။ ၄ငး္ တ႔ု၏ိ တာ၀န္မ်ားကို လပု က္ ငို ္ရာတြင္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည-္ (က) ၄င္းတ႔၏ို လုပေ္ ဆာင္ခ်ကမ္ ်ားကို သမာသမတက္ ်စြာ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည္ျဖစၿ္ ပီး ႏုငိ င္ ံ ေရး၊ လမူ ႈေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရး၊ ယဥ္ေက်းမ၊ႈ လငိ ္ပငို း္ ဆိငု ရ္ ာႏငွ ့္ ခြဲျခားႏမိွ ခ့္ ်မႈ ပံုစအံ ားလုံးကို ေရွာငၾ္ ကဥ္ရမည္။ (ခ) လူထအု က်ဳိ းကို ကာကြယျ္ ခငး္ ၊ ဓမၼဓ႒ိ ာနက္ ်စြာ ေဆာင္ရြက္ျခငး္ ၊ သသံ ယရိွသႏူ ွင့္ နစန္ ာသၾူ ကား မွန္ကနသ္ ငေ့္ လ်ာေ္ သာ သေဘာထားကို ထားရျွိ ခင္း၊ သသံ ယရသိွ ူအေပၚ ေကာင္းက်ဳိ း ဆုိးက်ဳိ းမေရြးပဲ ဆက္စပအ္ ေျခအေနအားလံုးကို အာ႐ုံစိကု ္ရမည။္ (ဂ) တာ၀နအ္ ရလုပေ္ ဆာင္ရမႈ သုိ႔မဟုတ္ တရားစီရငမ္ ႈအတြက္ လိုအပ္လ်ငမ္ အွ ပ လွ်ဳ႕ိ ၀ွက္ အပေ္ သာ အရာမ်ားကို လွ်ဳ႕ိ ၀ွကထ္ ိန္းသမိ ္းေပးထားရမည။္ (ဃ) နစန္ ာသ၏ူ ကိုယက္ ်ိဳးကို ထိခကုိ ္မႈရွလိ ်င္ ၄င္းတို႔၏အျမင္ႏွင့္ ပပူ နမ္ ႈမ်ားကုိ ထည္သ့ ြင္း စဥး္ စားရမညျ္ ဖစသ္ ည။္ ရာဇ၀တမ္ တႈ ြင္ နစန္ ာသူႏငွ ့္ အာဏာတလြဲသုံးမႈ တုိအ႔ တြက္ တရားမ်ွ တမ၏ႈ အေျခခံမ၀ူ ါဒမ်ား ေၾကညာခ်က္ႏွင့အ္ ညီ နစန္ ာသတူ ုိက႔ ို ၄င္းတိ႔ု အခြင့္ အေရးမ်ားကုိ အသိေပးၿပီးျဖစေ္ ၾကာငး္ ေသခ်ာေစရမည္။ ၁၄။ ဘက္မလိုက္ေသာ စစံု မး္ စစ္ေဆးမအႈ ရ စြပစ္ ြဲမႈသည္ အေျခအျမစ္ မရိေွ ၾကာင္းေတြ႕ရိွလ်င္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရားစြဲဆိုမကႈ ို စတင္ျခငး္ ၊ ဆကလ္ ုပ္လုပက္ ငို ျ္ ခင္း သိ႔မု ဟတု ္ တရား စြဲသည့္ လုပ္ငန္းစဥ္အတြငး္ ဆကလ္ က္တည္ရွိေနမည့္ ႀကိဳးပမး္ အားထုတ္မႈ အားလံးု မလုပရ္ ။ ၁၅။ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ျပည္သ႔ူအရာထမး္ မ်ားက က်ဴးလြန္သည့ျ္ ပစ္မႈမ်ားကုိ အထူး အာ႐စုံ ကုိ ္ ထားရမည။္ အထူးသျဖင့္ လာဘစ္ ားျခငး္ ၊ အာဏာတလြဲသံုးျခင္း၊ လအ႔ူ ခြင့္အေရးကို စုးိ ရိမဖ္ ြယ္ ရာ ခ်ဳိ းေဖာက္ျခငး္ ႏငွ ့္ ႏငုိ ္ငတံ ကာဥပေဒမ်ားက သတ္မွတထ္ ားေသာ ရာဇ၀တမ္ မႈ ်ား က်ဴးလြန္ ျခငး္ ၊ ဥပေဒအရသတမ္ ွတ္ထားေသာ သုိ႔မဟုတ္ အရပေ္ ဒသက ရာဇ၀တမ္ ႈအျဖစ္ သတမ္ တွ မ္ ႈ ထားေသာ အဆပို ါျပစ္မမႈ ်ားကုိ ျပညသ္ ူ႔အရာထမး္ မ်ားက က်ဴးလြနလ္ ်င္ အထးူ အာ႐စံု ုိကရ္ မည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 109 ၁၆။ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ သသံ ယရိွသဘူ က္ကို ဆန္က႔ ်င္သည့္ သကေ္ သကို ထြကဆ္ ခို ုငိ ္းလ်င္ အဆိုပါသက္ေသသည္ တရားမ၀င္သည့္နညး္ လမ္းမ်ား အထူးသျဖင့္ ႏပိွ ္စက္ညငႇ း္ ပနး္ ရက္ စက္ေသာ၊ လူမဆန္ေသာ သု႔မိ ဟုတ္ သိကာၡ မဲ့ေသာ ျပဳမမူ ႈ အျပစေ္ ပးမႏႈ ွင့္ လအ႔ူ ခြင့္အေရးကို ခ်ိဳးေဖာက္ကာ ရရိွထားသည္ဟသု ိလ်ွ င္ သိမ႔ု ဟတု ္ ယုံၾကညရ္ လ်င္ သသံ ယရွသိ ၏ူ လူအ႔ ခြင့္ အေရးကို ေလးနကစ္ ြာ ခ်ဳိ းေဖာက္ျခငး္ ျဖစသ္ ျဖင့္ အဆပို ါသက္ေသ၏ ထြက္ဆုျိ ခင္းကုိ ျငင္းပယ္ ျခင္း၊ သုမ႔ိ ဟတု ္ တရား႐ံုးသ႔ုိ သတင္းေပးျခင္း ျပဳလုပ္ရမည္။ ထအို႔ ျပင္ တရားစရီ ငေ္ ရးသို႔ အဆို ပါ နည္းလမး္ မ်ားအသးုံ ျပဳကာ ယေူ ဆာင္လာသညတ့္ ာ၀န္ရိွသကူ ုိ ေသခ်ာေစရန္ လအုိ ပ္သည့္ အဆငမ့္ ်ားအားလးုံ လုပ္ေဆာငရ္ မည။္ လုိအပသ္ လုိ ေဆာငရ္ ြက္ရမည့္ လပု ္ငန္းမ်ား ၁၇။ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ားကုိ လိုအပ္သလို ေဆာငရ္ ြကရ္ မည့္လုပ္ငန္းမ်ားကုိ အပႏ္ ွငး္ ထားသည့္ ႏငုိ င္ ံ မ်ားတြင္ ဥပေဒမ်ား၊ ျပဌာန္းထားသည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမး္ မ်ားသည္ တရားစြဲဆမုိ ကႈ ို တည္ ေဆာက္ျခင္း၊ စြန႔္လတႊ ျ္ ခင္းမ်ားအပါအ၀င္ တရားစြဲဆုိမလႈ ပု ္ငနး္ စဥတ္ ြင္ ဆးံု ျဖတမ္ မႈ ်ား ျပဳလပု ္ ရာတြင္ မွ်တမႈႏငွ ့္ က်ိဳးေၾကာင္းညီညြတ္မကႈ ုိ တုးိ ျမႇင့္ေပးမည့္ လမး္ ညနႊ ခ္ ်ကမ္ ်ားကုိ ျပ႒ာန္းေပးရ မည္။ တရားစြဲဆုိျခငး္ အတြက္ အျခားနညး္ လမး္ မ်ား ၁၈။ ႏုငိ င္ ၏ံ ဥပေဒအရ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ သသံ ယရိသွ ူႏငွ ့္ နစန္ ာသူတု႔ိ၏ အခြငအ့္ ေရးကို ေလးစားေသာအားျဖင့္ တရားစြဲဆမုိ ကႈ ုိ စြန႔္လတႊ ရ္ န္၊ အေျခအေနရျဖစ္ေစ အၾကြငး္ မဲ့ျဖစ္ေစ တရားစြဲဆျုိ ခငး္ ကို ဆက္မလုပေ္ တာ့ရန္၊ သမား႐ိုးက် တရားစရီ ငမ္ စႈ နစ္မွ ျပစမ္ ကႈ ို ေျပာငး္ လဲရန္ စဥး္ စားဆံးု ျဖတပ္ ငုိ ခ္ ြငရ့္ သွိ ည္။ ထုသိ ဆို႔ ုးံ ျဖတရ္ ာတြင္ တရား႐းုံ တြင္ ၀န္ပိုမ်ားေလ်ာ့ခ်ရနသ္ ာမက တရားစရီ ငမ္ ႈမျပဳမီ အခ်ဳပ္ခ် ထားျခငး္ ၊ စြဲခ်က္တငျ္ ခင္းႏငွ ့္ ျပစ္မႈစီရငျ္ ခငး္ တုအ႔ိ တြက္ ကဲ့ရဲ႕အျပစ္ဆိုမႈမ်ားကို ေရွာငၾ္ ကဥ္ႏငုိ ္ ရန္ႏငွ ့္ ေထာင္ခ်ျခငး္ ေၾကာင့္ ျဖစေ္ ပၚသည့္ ဆးုိ က်ိဳးမ်ားကုိ ေရာွ င္ၾကဥ္ႏငုိ ္ရန္ ႏငို ္ငမံ ်ားအေနႏွင့္ ျဖစ္ႏိငု ေ္ ျခရွေိ သာ ကြဲျပားသည့္ အစအီ စဥမ္ ်ားကုိ ယသူ းံု ရန္ အျပည္အ့ ၀ရွာေဖြသင့္သည္။ ၁၉။ အရြယမ္ ေရာကေ္ သးသူတစ္ဦးကုိ တရားစြဲသင့္ မစြဲသင့္ ဆးုံ ျဖတရ္ ျခငး္ တကုိ႔ ဲ့သု႔ိ အစုးိ ရေရ႕ွ ေန မ်ားကို လိအု ပသ္ လို ေဆာငရ္ ြကရ္ မည့္ လပု င္ နး္ တာ၀န္မ်ားကို အပႏ္ ငွ ္းထားသည့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ျပစ္မႈ၏ သေဘာသဘာ၀ႏငွ ့္ အတမိ အ္ နက္၊ လမူ ႈအသုိင္းအ၀ိုငး္ ကို ကာကြယ္ေပးမႈ၊ အရြယ္ မေရာက္ေသးသူ လငူ ယ္၏ ပင္ကိုယ္စ႐ိုကႏ္ ွင့္ ေနာက္ခအံ ေျခအေနတ႔ုကိ ို ထညသ့္ ြင္းကာ အေလးေပး စဥ္းစားေပးရမည။္ ဆုးံ ျဖတခ္ ်ကက္ ုိ ခ်ရာတြင္ ေရွ႕ေနသည္ အရြယ္မေရာက္ေသးသူ တရားစရီ င္ ေရးဥပေဒမ်ားႏငွ ့္ လပု ္ငနး္ စဥ္မ်ားထဲရိွ အျခားနည္းလမး္ ျဖင့္ တရားစြဲဆိုမႈမ်ားကုိ လုပေ္ ဆာင္ႏငုိ ္ျခငး္ ရမိွ ရိွ အထးူ ထည့္သြငး္ စဥး္ စားရမည။္ ေရွ႕ေနမ်ားအေနႏွင့္ လေံု လာကသ္ ည့္

110 က်င္သ့ းံု လပု ေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ပမာဏ ျပင္းထနမ္ ႈရမိွ သွ ာ အရြယမ္ ေရာကေ္ သးသကူ ုိ တရားစြဲဆိုမႈျပဳလုပ္ႏငို ္ေစရန္ အစြမး္ ကုန္ ႀကိဳးပမး္ ရမည္။ အျခားအစးုိ ရ ေအဂ်င္စမီ ်ား၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ဆက္ဆေံ ရး ၂၀။ တရားစြဲဆိမု ၏ႈ မွ်တမႈႏငွ ့္ အက်ဳိ းသက္ေရာက္မႈကို ေသခ်ာေစရန္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ရဲမ်ား၊ တရား႐ုံးမ်ား၊ ဥပေဒဆုိငရ္ ာ ကၽြမ္းက်ငသ္ မူ ်ား၊ ျပည္သ႔အူ က်ဳိ းေဆာင္ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အျခားအစိုးရ ေအဂ်င္စီမ်ား အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ရြက္ရန္ ႀကိဳးပမး္ ရမည္။ စည္းကမ္းပုငိ း္ ဆငုိ ္ရာ လပု ္ေဆာငခ္ ်ကမ္ ်ား ၂၁။ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ စည္းကမး္ ႏငွ ္ဆ့ ုိငေ္ သာ ျပစ္မႈမ်ားကို ဥပေဒသမို႔ ဟတု ္ ဥပေဒဆငို ရ္ ာ စညး္ မ်ဥး္ မ်ားေပၚတြင္သာ အေျခခံရမည္။ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ၄င္းတု႔အိ လုပဆ္ ငုိ ရ္ ာစံႏႈနး္ မ်ားကေုိ က်ာ္လြန္ကာ ျပဳမသူ ညဟ္ ု စြပစ္ ြဲလာသည့္ ေစာတကတက္ျခငး္ မ်ားကို သင္ေ့ လ်ာ္ေသာ လုပ္ငနး္ စဥမ္ ်ားေအာကတ္ ြင္ ျမနဆ္ န္ထိေရာက္ မွ်တစြာ ကုိငတ္ ြယ္လုပ္ေဆာငရ္ မည။္ အစုးိ ရ ေရ႕ွ ေနမ်ားအေနႏွင့္ မ်ွ တသည့္ ၾကားနာမႈလပု ေ္ ဆာင္ရန္ အခြင့အ္ ေရးရွိသည္။ ဆံုးျဖတခ္ ်က္ကုိ လြတ္လပေ္ သာ ျခံဳငံုသုးံ သပခ္ ်က္ေပၚတြင္ မူတညၿ္ ပးီ ခ်မတွ ရ္ မည။္ ၂၂။ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္ စညး္ ကမ္းပငို း္ ဆိုင္ရာ တရားစြဲဆုိမမႈ ်ားသည္ ဓမၼဓိ႒ာနက္ ်ေသာ အကဲျဖတ္မႏႈ ွင့္ ဆုးံ ျဖတခ္ ်က္ျဖစရ္ န္ အာမခရံ မည။္ ဆးုံ ျဖတရ္ ာတြင္ ဥပေဒ၊ အသကေ္ မြး၀မ္း ေက်ာင္း အလပု ဆ္ ငုိ ရ္ ာ က်င့္ထးုံ ႏငွ ့္ အျခားတညရ္ ိၿွ ပးီ ျဖစေ္ သာ စႏံ ႈန္းမ်ား၊ က်င့၀္ တမ္ ်ားႏငွ အ့္ ညီ လကရ္ ရိွ ွိေနေသာ လမ္းညႊနခ္ ်က္မ်ား၏ ေအာကတ္ ြင္ဆုံးျဖတရ္ မည္ျဖစ္သည္။ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကုိ လကို န္ ာျခင္း ၂၃။ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ လက္ရွိ လမ္းညႊနခ္ ်ကမ္ ်ားကို ေလးစားရမည။္ ထ႔အို တူ အဆိပု ါလမး္ ညႊနခ္ ်က္မ်ားကို ကာကြယရ္ မညျ္ ဖစ္ၿပးီ လမး္ ညနႊ ခ္ ်ကမ္ ်ားကုိ တစန္ ညး္ နည္းျဖင့္ ေဖာက္ဖ်က္ ျခင္းကို ကယို စ္ ြမ္းရသွိ ၍ တက္ၾကြစြာ ဆနက႔္ ်င္ရမည။္ ၂၄။ အစုိးရ ေရ႕ွ ေနမ်ားအေနႏွင့္ အဆိုပါစညး္ မ်ဥး္ မ်ားကုိ ေဖာက္ဖ်ကမ္ ႈျဖစပ္ ြားသည္ဟု ယံုၾကည္ ေလာကစ္ ရာ အေၾကာငး္ ရွပိ ါက အဆုိပါအေၾကာင္းကိစၥကုိ ကိယု ့္အထကအ္ ရာရိွမ်ားကို တင္ျပ ရမည္။ လိုအပ္လ်င္ ျပန္လညသ္ ုးံ သပႏ္ ငို သ္ ည့္ သ႔မုိ ဟုတ္ ျပဳျပင္ႏိုင္သည့္ အစြမ္းရွသိ ည့္ သင့္ ေလ်ာ္သာ အာဏာပငုိ မ္ ်ား အဖြဲ႕မ်ားထံ တငျ္ ပရမည္။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 111 တရားစရီ င္ေရးလြတ္လပမ္ ဆႈ ိုငရ္ ာ အေျခခမံ မူ ်ားကို ထိေရာက္စြာ အေကာင္အထည္ေဖာသ္ ည့္ လုပ္ငနး္ စဥမ္ ်ား (စးီ ပြားေရးႏငွ ႔လ္ ူမေႈ ရးေကာင္စ၏ီ ဆုံးျဖတ္ခ်က္အမတွ ္ ၁၉၈၉/၆၀ ျဖင့္ ျပ႒ာန္းၿပးီ ၁၉၈၉ ခုႏစွ ၊္ ဒဇီ ငဘ္ ာ ၁၅ ရကစ္ ြဲျဖင့္ ထုတ္ျပနေ္ သာ အေထြေထြညီလာခံ၏ ဆံးု ျဖတခ္ ်က္အမွတ္ ၄၄/၁၆၂ ျဖင့္ သေဘာတူ ညခီ ဲ့ၾကသည္။) လုပ္ငန္းစဥ္ ၁ ဖြဲ႕စညး္ ပုံအေျခခဥံ ပေဒႏငွ ့္ ျပညတ္ ြင္းက်ငသ့္ းံု မဳွ ဓေလ့ႏငွ အ့္ ညီ ႏုိငင္ တံ ငို း္ သည္ ၄င္းတု၏႔ိ တရားစီရင္ေရးစနစ္တြင္ တရားစရီ င္ေရးလြတ္လပ္မႈ၏ အေျခခမံ မူ ်ားကို လကို ္နာ အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာ္ ရမည။္ လပု င္ န္းစဥ္ ၂ အေျခခံမမူ ်ားႏငွ ့္ ဆန္က႔ ်င္၍ မညသ္ ည္တ့ ရားသႀူ ကီးကိုမွ ရည္ရြယ္ခ်က္ရရွိ ွိ ေရြးေကာက္တင္ ေျမာွ က္ျခငး္ ၊ တာ၀န္ထမ္းေဆာငေ္ စျခင္း မျပဳေစရ။ မည္သည့တ္ ရားသႀူ ကးီ ကမဆုိ ခန္႔အပ္ျခင္း သိ႔ုမဟတု ္ ေရြးေကာကျ္ ခင္း၊ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေစျခင္းတ႔ိုအတြက္ တရားစီရငေ္ ရး အမထႈ မ္းခြငက့္ ုိ လက္ခံျခငး္ မျပဳရ။ ထသုိ ႔ိျု ပဳျခင္းသည္ အေျခခံမူမ်ားႏငွ ့္ ညညီ ြတျ္ ခင္းမရေွိ ပ။ လုပ္ငန္းစဥ္ ၃ အကူတရားသႀူ ကီးမ်ားရိွလ်င္ ၄င္းတိအု႔ ပါအ၀င္ တရားသႀူ ကီးအားလံုး အေျခခံမမူ ်ားကုိ လိကု ္ နာက်င့္သုံးရမည္။ လုပ္ငန္းစဥ္ ၄ ႏိုငင္ တံ ငုိ ္းသည္ အေျခခမံ မူ ်ားကုိ အနည္းဆးုံ ႏငုိ ္ငံ၏ အဓကိ သုိ႔မဟတု ္ ႐းံု သုံးဘာသာစကား သမ႔ုိ ဟုတ္ သက္ဆငို ရ္ ာႏိုငင္ ံ၏ ဘာသာစကားျဖင့္ က်ယက္ ်ယျ္ ပန္႔ျပန္႔ လူသိေစရန္ ျဖနေ္႔ စရမည္။ အေျခခံမူမ်ားတြင္ ပါ၀ငသ္ ည့္ အေၾကာငး္ အရာမ်ားႏငွ ့္ အေရးႀကးီ ပုံကို တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ား၊ အမႈ ေဆာငအ္ ဖြဲ႕၀ငမ္ ်ား၊ ဥပေဒျပဳအဖြဲအ႔ စည္းမ်ား၊ ျပညသ္ ူလူထူတုိ႔ထသံ ိ႔ု သငေ့္ လ်ာ္သည့ပ္ ုစံ ျံ ဖင့္ အသိေပးရ မည။္ သိုမ႔ သွ ာ တရားစီရငေ္ ရးစနစမ္ ေူ ဘာင္အတြငး္ ၄ငး္ တု၏႔ိ လုကိ န္ ာက်င့္သံုးမကႈ ို ျမငႇ တ့္ င္ႏငို မ္ ည္ ျဖစသ္ ည္။ အထူးသျဖင့္ တရားစရီ င္ေရးအဖြဲ႕၀ငအ္ ားလးံု အေျခခံမမူ ်ားကုိ စာသားျဖငရ့္ ယႏူ ုငိ ရ္ န္ ႏငုိ င္ ံ တငုိ ္းက ေဆာငရ္ ြကေ္ ပးရမည။္ လပု ္ငန္းစဥ္ ၅ အေျခခံမမူ ်ား၏ မအူ ခ်က္ ၇ ႏငွ ့္ ၁၁ တ႔ကို ို အေကာင္အထည္ေဖာ္ရာတြင္ အမႈပမာဏအရ တရားသႀူ ကးီ မ်ား လံုေလာက္သည့္ အေရအတြက္ ခနအ္႔ ပျ္ ခငး္ ၊ တရား႐ုးံ မ်ားကို လအုိ ပသ္ ည့္ ၀န္ထမး္ ႏွင့္

112 က်ငသ့္ ံးု လုပ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လကစ္ ြဲ - ၁ ပစညၥ ္းကရိ ိယာမ်ား ေထာက္ပ့ေံ ပးျခငး္ ၊ တရားသူႀကီးမ်ား၏ သင့္ေလ်ာသ္ ည့္ ကယုိ ္ေရးကုယိ တ္ ာ လုျံ ခဳံ မႈ ေပးျခငး္ ၊ ခံစားခြငႏ့္ ွင့္ အခေၾကးေငြေပးအပ္ျခငး္ တု႕ိ အပါအ၀င္ တရားစရီ ငေ္ ရးစနစ္ လုပ္ငန္းလညပ္ တရ္ န္ လံုေလာက္သည့အ္ ေျခခရံ င္းျမစ္မ်ား လိအု ပ္ခ်က္အေပၚ ႏုိင္ငမံ ်ားအေနႏငွ ့္ အထးူ အာ႐စုံ ိကု ရ္ န္ လိအု ပ္ သည။္ လုပ္ငနး္ စဥ္ ၆ လူမႈအသုိငး္ အ၀ိုင္းအတြငး္ တရားစီရငေ္ ရး၏ အခနး္ က႑ႏွင့္ တရားစရီ င္ေရး လြတလ္ ပမ္ ႈ အတြက္ လိအု ပခ္ ်ကမ္ ်ားႏွင့္ ပတသ္ က၍္ ႏငို ္ငအံ ဆင့၊္ ေဒသတြင္းအဆင့္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားကို ႏိငု င္ ံမ်ားက အားေပးရမည္။ လပု င္ နး္ စဥ္ ၇ စီးပြားေရးႏငွ ့္ လူမေႈ ရးေကာင္စဆီ းုံ ျဖတ္ခ်က္ ၁၉၈၀/၁၀၊ အခန္း ၇ အရ အေျခခံမူမ်ားကို ျဖန္႔ ျဖဴးျခငး္ ၊ ႏုိငင္ ံမ်ားႏငွ ့္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခငး္ ၊ အမ်ဳိ းသားအဆင့္အေကာင္အထည္ ေဖာ္ရာတြင္ ႀကံဳေတြ႕ ရသည့္ အခကအ္ ခဲမ်ားႏွင့္ အတားအဆီးမ်ား၊ ႏိငု ္ငံတကာအသိငု ္းအ၀ုငိ ္းထမံ ွ လအုိ ပႏ္ ုိငသ္ ည့္ အကူအညီ မ်ား အပါအ၀င္ အေျခခံမမူ ်ားကို အေကာင္အထညေ္ ဖာရ္ သည့္ တုိးတကေ္ အာငျ္ မငမ္ ႈမ်ားကို ၁၉၈၈ ခႏု စွ မ္ ွစတငက္ ာ အဖြဲ႕၀ငႏ္ ိုင္ငံအားလံးု ကလု သမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပထ္ ံ ငါးႏစွ ္တစႀ္ ကမိ ္ တင္ျပရမည။္ လုပင္ န္းစဥ္ ၈ အေထြေထြအတြငး္ ေရးမဴွ းခ်ဳပသ္ ည္ အေျခခမံ ူမ်ားကို ေလးစားသမျႈ ဖငလ့္ ုပ္ကုငိ ္သည့္ တိုးတက္ မ၊ႈ လပု ္ငန္းစဥ္ ၇ အရ အစိုးရမ်ားထံမွ ရရိသွ ည့္ သတငး္ အခ်က္အလကမ္ ်ားႏွင့္ ကုလသမဂၢစနစ္အတြင္း အျခားရရိႏွ ငုိ ္ေသာ အခ်ကအ္ လက္မ်ားေပၚတြင္ မူတည္ကာ ငါးႏွစ္တစ္ႀကိမ္ လြတ္လပ္ေသာ အစီရင္ခံစာ မ်ားကုိ ျပင္ဆင္ကာ ရာဇ၀တ္မကႈ ာကြယေ္ ရးႏငွ ့္ ထိနး္ ခ်ဳပ္ျခငး္ ေကာမ္ တီထံ တငျ္ ပရမည။္ ကုလသမဂစၢ နစအ္ တြင္း အျခားရရွႏိ ငို ေ္ သာ အခ်ကအ္ လက္မ်ားတြင္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ပညာ ရငွ မ္ ်ားႏငွ ့္ ေဒသတြငး္ ပူးေပါငး္ ေဆာင္ရြကေ္ သာ အႀကံေပးမ်ားမေွ ပးေသာ ေလ့က်င့ေ္ ရးမ်ား၊ နညး္ ပညာ ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ရြကမ္ မႈ ်ားမွ ရရိေွ သာအခ်ကအ္ လကမ္ ်ား ပါ၀ငသ္ ည။္ အဆိုပါ အစရီ ငခ္ ံစာကုိ ျပငဆ္ ငရ္ ာ တြင္ အေထြေထြအတြင္းေရးမဴွ းခ်ဳပသ္ ည္ အထးူ ျပဳေအဂ်ငစ္ ီမ်ား၊ သက္ဆငုိ ရ္ ာ အစုိးရျခင္းခ်ိတ္ ဆကထ္ ား သည့္ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရမဟုတေ္ သာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ တရားသႀူ ကးီ နွင့္ ေရွ႕ေန လပု င္ နး္ အဖြဲ႕အစညး္ တ႔၏ို ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားကို စီးပြားေရးနွင့္ လမူ ႈေရးေကာင္စီ၏ အတုငိ ္ပငခ္ ံ မ်ား၏ ရပ္တည္ခ်က္ႏငွ ္အ့ တူ ထည္သ့ ြငး္ ရမည္ျဖစၿ္ ပီး အဆပို ါေအဂ်ငစ္ ီမ်ားႏငွ ့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ ေပး ေသာ သတငး္ အခ်က္အလက္မ်ားကို ထည္သ့ ြငး္ စဥး္ စားရမည္။ လပု ္ငနး္ စဥ္ ၉ အေထြေထြအတြငး္ ေရးမွဴးခ်ဳပ္သည္ အေျခခမံ ူ၀ါဒမ်ား၊ လပု ္ငန္းစဥ္ ၇ ႏငွ ့္ ၈ အရ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရာတြင္ လက္ရအိွ ေကာငအ္ ထညေ္ ဖာေ္ နေသာ လပု ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ အခါအားေလ်ာစ္ ြာ ေပၚ ေပါကသ္ ည့္ အစရီ င္ခံစာမ်ားကို တတ္ႏိငု ္သမွ် ဘာသာစကားအမ်ားဆုံးျဖင့္ ျဖန္ျ႔ ဖဴးရမညျ္ ဖစ္ၿပီး ျဖနျ္႔ ဖဴးႏုငိ ္

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ွင့္ .... 113 သည့္ ေစာင္ေရအမ်ားဆံုးျဖစေ္ စရန္ ႏငုိ င္ ံမ်ား၊ အစးုိ ရခ်င္း ခ်ိတ္ဆက္ထားေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏငွ ့္ အစိုးရမဟတု ေ္ သာ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ား အားလံုးထေံ ရာက္ရရွိ န္ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။ လပု ္ငနး္ စဥ္ ၁၀ အေထြေထြအတြငး္ ေရးမွဴးခ်ဳပ္သည္ အေျခခမံ ၀ူ ါဒမ်ားကို တတ္ႏိုငသ္ ေလာက္ အက်ယ္ျပနဆ႔္ ုံး ညႊန္းဆိုေပးရမညျ္ ဖစ္ၿပီး ကုလသမဂၢအဖြဲ႕အစည္း၏ ဆက္စပအ္ စီအစဥမ္ ်ားအတြငး္ ရိွ အေျခခံမ၀ူ ါဒပါ စာသားမ်ားႏငွ ့္လကရ္ ိွအေကာငအ္ ထညေ္ ဖာေ္ နေသာလပု င္ န္းစဥမ္ ်ားကုိစီးပြားေရးႏငွ လ႔္ မူ ေႈ ရးေကာငစ္ ၏ီ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္ အမွတ္ ၁၉၈၆ / ၁၀၊ ဆက္ရငွ ္ V အရေဆာငရ္ ြကေ္ သာ လ႔ူအခြငအ္႔ ေရး - ႏငုိ ္ငံတကာ သေဘာတစူ ာခ်ဳပမ္ ်ားအား စုစည္းထားျခင္း ကုလသမဂစၢ ာေစာင္တြင္ အျမနဆ္ ုံး ထညသ့္ ြငး္ အသံုးျပဳေစရ မည။္ လပု င္ နး္ စဥ္ ၁၁ နည္းပညာပးူ ေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း အစီအစဥ္၏ တစ္စတိ တ္ စပ္ ငုိ ္းအျဖစ္ ကလု သမဂၢ၊ အထးူ သျဖင့္ နည္းပညာပးူ ေပါငး္ ေဆာငရ္ ြက္ျခင္းႏငွ ့္ ဖြံၿ႔ ဖဳိ းမဌႈ ာနႏငွ ့္ ကလု သမဂၢဖြံၿ႔ ဖဳိ းမႈ အစအီ စဥ္တ႔သို ည္- (က) အစးို ရမ်ားက ခုငိ ္မာလြတလ္ ပ္ၿပးီ ထေိ ရာကေ္ သာ တရားေရးစနစ္ တည္ေထာငရ္ ာတြင္ အကအူ ညီ ေတာငး္ ခံလာပါက ကူညေီ ပးရမည။္ (ခ) အစုးိ ရမ်ားက ၄ငး္ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားကို အကအူ ညီ ေတာငး္ ခႏံ ငို ္ေစရန္ ေဆာင္ရြကေ္ ပးရ မညျ္ ဖစၿ္ ပီး တရားေရးဆိငု ္ရာကစိ ၥရပမ္ ်ားတြင္ ပညာရွငမ္ ်ားႏငွ ့္ ေဒသတြင္းႏငွ ့္ ေဒသ အခ်င္းခ်င္းခ်ိတဆ္ ကထ္ ားေသာ အၾကံေပးမ်ား၏ ၀နေ္ ဆာငမ္ ႈမ်ားကုိ အေျခခံမူ၀ါဒမ်ား ကို အေကာင္အထညေ္ ဖာရ္ ာတြင္ ကူညေီ ပးရမည္။ (ဂ) အေျခခံမ၀ူ ါဒမ်ားကုိ အေကာင္အထည္ေဖာရ္ ာတြင္ ထိေရာကသ္ ည့္ အတိငု ္းအဆ ပမာဏအေပၚ သုေတသနမ်ား တုိးျမငွ ့္လုပ္ေဆာငရ္ မညျ္ ဖစ္ၿပီး အဆိုပါေဒသတြင္ တးုိ တက္မႈအသစ္မ်ားအေပၚတြင္ အေလးထား လုပ္ေဆာင္ရမည။္ (ဃ) လူမအႈ သငုိ း္ အ၀ုငိ း္ အတြင္း တရားစရီ င္ေရး၏ အခနး္ က႑၊ လြတလ္ ပခ္ ြင့္ လုိအပမ္ ႏႈ ငွ ့္ အဆပုိ ါပနး္ တိငု ္မ်ားကို အေရာကလ္ ွမး္ ႏငုိ ္ရန္ အေျခခမံ ႈ၀ါဒမ်ားကို အေကာင္အထည္ ေဖာရ္ သည့္ အေရးပါမတႈ အ႔ို တြက္ ႏုငိ င္ အံ တြင္းႏငွ ့္ ေဒသတြငး္ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားႏွငအ့္ တူ ပညာသည္ႏငွ ့္ ပညာသည္မဟုတေ္ သာ အဆင့္မ်ားအတြက္ အစညး္ အေ၀းမ်ားပါ တိုးျမငွ ္လ့ ုပေ္ ဆာငရ္ မည။္ (င) ရာဇ၀တမ္ ႈ ကာကြယျ္ ခင္း ႏွင့္ ျပစ္မဆႈ ိုင္ရာ တရားစရီ င္ေရးတ႔ိုအတြက္ ကလု သမဂၢ၏ ေဒသတြငး္ ႏငွ ့္ ခ်တိ ္ဆက္ထားေသာေဒသအတြင္းရိွ သေု တသနမ်ား၊ ေလက့ ်ငသ့္ ငၾ္ ကား ေရးအဖြဲ႕မ်ားႏငွ ့္ အေျခခမံ ူ၀ါဒမ်ားကို အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာရ္ ာတြင္ ကလု သမဂၢစနစ္ အတြငး္ သီးျခားရွိေနေသာအဖြဲ႕မ်ားကို ထေိ ရာက္သည့္ ေထာကပ္ ံမ့ မႈ ်ား ခုိငမ္ ာေစရမည္။

114 က်ငသ့္ ံးု လုပ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ လုပ္ငန္းစဥ္ ၁၂ ရာဇ၀တမ္ ႈ ကာကြယျ္ ခငး္ ႏငွ ့္ ျပစ္မဆႈ ငုိ ္ရာ တရားစီရင္ေရးတ႔ိုအတြက္ ကုလသမဂ၏ၢ ေဒသ တြငး္ ႏွင့္ ခ်ိတဆ္ က္ထားေသာေဒသအတြငး္ ရွိ သုေတသနမ်ား၊ ေလက့ ်ငသ့္ င္ၾကားေရးအဖြဲ႕မ်ားႏငွ ့္ အေျခခံမ၀ူ ါဒမ်ားကို အေကာင္အထညေ္ ဖာရ္ ာတြင္ ကလု သမဂၢစနစ္အတြငး္ သးီ ျခားရိွေနေသာ အဖြဲ႕ မ်ားကလညး္ အေကာင္အထညေ္ ဖာ္ေရး လုပင္ န္းစဥတ္ ြင္ ကူညီေပးရမည္။ ၄င္းတ႔ိသု ည္ ၄ငး္ တု၏႔ိ သေု တသနမ်ား၊ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရး အစီအစဥ္မ်ားတြင္ အေျခခံမူ၀ါဒ မ်ားကုိ က်ငသ့္ ံးု ျခင္းကုိ ျမွင္တ့ င္သည့္ နညး္ လမး္ မ်ား နညး္ စနစ္မ်ားအေပၚ အထးူ အေလးေပးရမညျ္ ဖစ္ၿပီး အဖ႕ဲြ ၀ငႏ္ ငုိ င္ မံ ်ား၏ ေတာငး္ ဆခုိ ်ကအ္ ေပၚမတူ ည၍္ နညး္ ပညာအေထာကအ္ ပမ့ံ ်ား ေပးအပရ္ မညျ္ ဖစသ္ ည။္ အဆပို ါရညရ္ ြယခ္ ်ကအ္ တြက္ကလု သမဂအၢ ဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ႏငုိ င္ ေံ တာအ္ ဆငအ့္ ဖြဲ႕အစည္း မ်ားႏွင့္ အစိုးရျခငး္ ခ်ိတဆ္ က္ထားေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမဟုတေ္ သာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏငွ ့္ ပူး ေပါငး္ ၍ သင႐္ းို မ်ားႏငွ ၊့္ သင္ၾကားေရး ကရိ ယိ ာမ်ားကုိ မ၀ူ ါဒႏငွ ့္ လကရ္ ိွ အေကာင္အထည္ေဖာေ္ နေသာ လုပင္ နး္ စဥ္မ်ားအေပၚ အေျခခံ၍ အဆင့္ျမငွ ့တ္ င္ေပးရမည္။ အဆပို ါ သင္ေထာကက္ ပူ စညၥ း္ မ်ားသည္ အဆင္အ့ ားလံးု အတြက္ ဥပေဒပညာေပးအစအီ စဥ္ မ်ား၊ လအူ႔ ခြင့အ္ ေရးႏငွ ့္ ဆက္စပ္ဘာသာရပမ္ ်ားတြင္ အထးူ ျပဳထားသည့္ သင႐္ ုးိ မ်ားအတြက္ အသုးံ ျပဳရန္ အဆင္ေျပရမည္။ လပု ္ငန္းစဥ္ ၁၃ ေဒသတြင္း ေကာ္မရငွ ္မ်ား၊ အထူးျပဳ ေအဂ်င္စီမ်ားႏငွ ့္ ကလု သမဂစၢ နစအ္ တြင္းရွိ သးီ ျခားအဖြဲ႕ မ်ားႏငွ ့္ အျခားသက္ဆငုိ ရ္ ာ အစိုးရခ်ငး္ ခ်တိ ္ဆကအ္ ဖြဲအ႔ စည္းမ်ားသည္ အေကာငအ္ ထည္ေဖာ္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ တက္ၾကြစြာပါ၀ငရ္ မည္။ ၄ငး္ တ႔ိသု ည္ အေျခခံမ၀ူ ါဒမ်ားကုိ ျဖနျ႔္ ဖဴးျခငး္ အတြက္ ႀကဳိ းပမး္ မႈမ်ား၊ ႀကိဳးပမ္းသည့္ အတငို း္ အ တာႏွင့္ေတြ႕ရသည့္ အတားအဆးီ မ်ား၊ အားနညး္ ခ်ကမ္ ်ားကို အေထြေထြအတြင္းေရးမဴွ းခ်ဳပ္ထံ တငျ္ ပ ရမည္။ အေထြေထြအတြင္းေရးမဴွ းခ်ဳပသ္ ည္ အစုိးရမဟတု ေ္ သာ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားကို စးီ ပြားေရးႏငွ ့္ လမူ ႈေရးေကာငစ္ အီ တြင္းရွိ အႀကံေပးမ်ားႏငွ ့အ္ တူ အေကာင္အထည္ေဖာေ္ ရးလုပ္ငနး္ စဥ္ႏွင့္ အျခားဆက္ စပလ္ ုပ္ငနး္ စဥ္မ်ားတြင္ တက္ၾကြစြာ ပးူ ေပါင္းပါ၀ငႏ္ ိုင္ေစရန္ ေဆာင္ရြက္ရမည။္ လပု ္ငန္းစဥ္ ၁၄ ရာဇ၀တမ္ ႈမ်ား ကာကြယျ္ ခင္းႏွင့္ထနိ ္းခ်ဳပ္ျခငး္ ေကာ္မတသီ ည္လုပ္ငနး္ စဥ္ ၆ ႏငွ ့္ ၇ အရ အခါ အားေလ်ာစ္ ြာေပၚေပါကသ္ ည့္ အစရီ င္ချံ ခင္းမ်ားအပါအ၀င္ လပု ္ငန္းစဥ္မ်ား အေကာင္အထည္ေဖာရ္ န္ အေထြေထြညီလာခံႏွင့္ စီးပြားေရးႏွင့္ လူမေႈ ရးေကာင္စကီ ုိ ကူညီေပးရမည။္ ထုိသျ႔ုိ ပဳရာတြင္ ေကာမ္ တသီ ည္ အေျခခမံ ၀ူ ါဒမ်ားကို အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာရ္ ာတြင္ တညရ္ ွိေန သည့္ အတားအဆးီ မ်ား၊ သ႔မုိ ဟတု ္ အားနညး္ ခ်ကမ္ ်ားႏငွ ့္ ထုိသ႔ျို ဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းမ်ားကို ေဖာထ္ ုတ္ သတမ္ ွတေ္ ပးရမည္။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ .... 115 ထုသိ ု႔ိ သတမ္ ွတေ္ ဖာထ္ ုတ္ရာတြင္ ေကာမ္ တသီ ည္ အဖြဲ႕ႀကးီ ၊ ေကာင္စႏီ ငွ ့္ ကလု သမဂၢ၏ အျခားဆက္စပ္ လအူ႔ ခြငအ့္ ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားထသံ ႔ို အေျခခမံ ူ၀ါဒမ်ားကို ထိေရာကစ္ ြာ အေကာင္ အထညေ္ ဖာ္ေရးအတြက္ ထပ္မလံ ုပ္ေဆာငစ္ ရာမ်ားႏငွ ့္ ပတသ္ က္ၿပီး တိက်သည့္ အႀကံျပဳခ်က္မ်ား သင့္ေလ်ာသ္ လုိ ေပးရမည္။ လုပင္ န္းစဥ္ ၁၅ ရာဇ၀တမ္ မႈ ်ား ကာကြယ္ျခင္းႏငွ ့္ ထနိ ္းခ်ဳပ္ျခငး္ ေကာ္မတသီ ည္ အေထြေထြညီလာခ၊ံ စီးပြားေရး ႏွင့္ လမူ ေႈ ရးေကာငစ္ ီႏွင့္ ကုလသမဂ၏ၢ အျခားဆကစ္ ပ္ လ႔အူ ခြငအ့္ ေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ၄ငး္ တုိ႔၏ စုံ စမ္းေရးေကာ္မရွငမ္ ်ား သုိ႔မဟုတ္ အဖြဲ႕မ်ားမွ သက္ဆငို ္ရာ အစရီ င္ခစံ ာမ်ား၏ အႀကံျပဳခ်ကအ္ ရ ကူညီ ေပးရမည္။ ထုသိ ို႔ျပဳရာတြင္ အေျခခမံ ၀ူ ါဒမ်ားကုိ အေကာင္အထညေ္ ဖာ္ျခင္းႏွင့္ က်င့္သုးံ ျခင္းတိုႏ႔ ွင့္ ဆက္ စပႏ္ ီးွ ႏြယ္သည့္ ကိစၥရပ္မ်ားကို ေလးစားလိကု ္နာရမည္။

116 က်ငသ့္ ုးံ လုပေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လကစ္ ြဲ - ၁ တရားစရီ င္ေရး လြတလ္ ပမ္ အႈ တြက္ ကမၻာလံုးဆုငိ ရ္ ာ ေၾကညာခ်က္မူၾကမး္ (Singhvi ေၾကညာခ်က္) တရားသႀူ ကီးမ်ား ရည္ရြယခ္ ်ကမ္ ်ားႏွင့္ လုပေ္ ဆာင္ခ်က္မ်ား ၁။ တရားေရး၀န္ထမး္ မ်ား၏ ရညရ္ ြယခ္ ်ကမ္ ်ားႏွင့္ လပု ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားတြင္ ေအာက္ပါအခ်ကမ္ ်ား ပါ၀င္ရမည။္ (က) မညသ္ ည္အ့ ဖြဲ႕အစညး္ ၊ လူပုဂၢိဳလက္ ုမိ ွ် ဘက္လိုက္မမႈ ရွိပဲ ဥပေဒႏွင့္အညီ စရီ ငစ္ စေ္ ဆး ျခင္း။ (ခ) တရားစီရငေ္ ရး ၏ လုပ္ပိုငခ္ ြငအ့္ တြငး္ မွ လူအ႔ ခြင့္အေရးအတြက္ လကို န္ ာေစာငထ့္ နိ း္ ျခငး္ ႏငွ ့္ ႀကဳိ းပမး္ မႈကို ျမွင္တ့ ငေ္ ပးျခင္း (ဂ) လူတိုင္းကုိ တရားဥပေဒစးို မိုးမႈအကာအကြယ္ေအာက္တြင္ လုံျခဳံ စြာေနထငို ္ႏငုိ ေ္ စျခင္း လြတလ္ ပမ္ ႈ ၂။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ပုဂၢိဳလေ္ ရးအရ လြတလ္ ပမ္ ႈရိရွ မည္ျဖစ္ၿပးီ အမႈမ်ားကုိ ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ အခ်က္အလကမ္ ်ားကုိ ခ်ဥ္းကပၾ္ ကည္႐့ ၿႈ ပးီ ၊ အတားအဆးီ ၊ လႊမ္းမးုိ မ၊ႈ ဆြဲေဆာငမ္ ၊ႈ ဖအိ ားေပးမ၊ႈ ၿခိမ္းေျခာကမ္ ႈႏွင့္ ၀င္ေရာကစ္ ြက္ဖြက္မႈတုိက႔ ုိ တကုိ ္႐ကို ျ္ ဖစ္ေစ သြယ္၀ကုိ ၍္ ျဖစ္ေစ၊ တစစ္ ိတ္ တစ္ပိုငး္ ျဖစ္ေစ အေၾကာငး္ ျပခ်က္တစံုတရာေၾကာင့္ျဖစေ္ စ လမႊ ္းမးုိ မခံဘဲ ဥပေဒကုိ နားလည္ သေဘာေပါကျ္ ခင္းျဖင့သ္ ာ ဆုးံ ျဖတရ္ မည။္ ၃။ ဆံးု ျဖတ္ခ်က္ခ်သညအ့္ ပိုငး္ တြင္ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ လြတ္လပ္ရမညျ္ ဖစသ္ လုိ တရားစီရင္ ေရး လပု ္ေဖာက္ ိငု ္ဖကမ္ ်ားႏငွ ့္ ၄ငး္ ၏ အထကလ္ ႀူ ကးီ မ်ားကလည္း လြတ္လပ္မရႈ ိရွ မည္။ တရားစရီ င္ေရးစနစ္၏ ရာထူးႀကးီ ငယ္အလကုိ အ္ ဖြဲ႕အစည္းႏငွ ့္ ရာထူးအဆင့က္ ြဲျပားမႈက တရား သူႀကးီ ၏ တရားစရီ င္ခ်က္ကုိ ဖတ္ၾကားရာတြင္ ၀ငေ္ ရာကစ္ ြကဖ္ က္ခြင့္ လံုး၀မရိေွ စရ။ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ၄ငး္ တအ႔ုိ ပိုငး္ တြင္ တစ္ဥးီ ခ်ငး္ ျဖစ္ေစ စုေပါငး္ ပါ၀င္၍ျဖစ္ေစ တရားစီရင္ ေရးစနစအ္ တြင္းရွိ ဥပေဒစည္းမ်ဥ္းအတငို ္း တာ၀နယ္ မူ အႈ ျပည့ျ္ ဖင့္ ၄ငး္ တို႔၏ လပု င္ န္းမ်ားကုိ လုပ္ေဆာငရ္ မည။္

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ွင့္ .... 117 ၄။ တရားစရီ င္ေရးသည္ အပု ခ္ ်ဳပေ္ ရးမ႑ိဳင္ႏငွ ့္ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ိဳင၏္ လႊမး္ မိုးမႈမွ ကငး္ လြတ္ရမည။္ ၅။ (က) တရားစီရငေ္ ရးသည္ တိုက္႐ိုကျ္ ဖစေ္ စ၊ ကုိယပ္ ိုင္ တရားစရီ ငဆ္ ုးံ ျဖတ္ခြင့္ႏငွ ့္ ကၽြမး္ က်င္ လိမာၼ မႈအပါအ၀င္ တရားေရးသဘာ၀အရ ကိစရၥ ပမ္ ်ားအေပၚျခဳံ ငကုံ ာ ျပနလ္ ည္ သုးံ သပျ္ ခငး္ နညး္ လမး္ ျဖငျ့္ ဖစ္ေစ တရားစရီ င္ဆုံးျဖတခ္ ြင့္ ရရိွ မည္။ (ခ) တရား႐ံးု မ်ားတြင္ သငေ့္ လ်ာ္စြာ အပ္ႏငွ း္ ထားေသာ တရားစီရင္ဆုးံ ျဖတ္ခြငက့္ ို အစားထးို ရန္ အထးူ တရား႐ုံးမ်ား တညေ္ ထာင္ျခငး္ မျပဳရ။ (ဂ) လတူ ငုိ ္းသည္ တရား႐းုံ မ်ားမွ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ျပနသ္ ုံးသပ္ရန္ လိုအပလ္ ်င္ သာမန္ တရား႐ံးု မ်ားႏွင့္ တရားစရီ င္ေရးခ႐ုံ းံု မ်ား၏ မလုိလားအပ္ေသာ ၾကန္႔ၾကာမႈမ်ား မရိွေစဘဲ အျမနခ္ ်က္ခ်ငး္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးခပံ ိုင္ခြင့္ရိွသည္။ (ဃ) ႏငုိ ္ငံတစႏ္ ငုိ င္ ၏ံ တညရ္ ွိမႈကုိ ၿခမိ ္းေျခာက္သည့္ အေရးေပၚ အေျခအေနတစ္ရပ္ႏငွ ့္ ႀကံဳ ေတြ႕ေနရသည့္အခ်နိ ္တြင္ ဥပေဒအား မ်ကက္ ြယျ္ ပဳမအႈ ခ်ဳိ႕ကုိ ခြငျ့္ ပဳေကာင္း ခြင့ျ္ ပဳႏငို ္ သည။္ သိုေ႔ သာ္ ဥပေဒတြင္ အတအိ က်ျပ႒ာနး္ ထားသည့္ အေျခေနမ်ား ေအာက္တြင္ သာ ခြင့္ျပဳႏငုိ ္သည္။ ထ႔အုိ ျပင္ ႏိုင္ငတံ ကာအသမိ ွတ္ျပဳ အနမိ ့္ဆးုံ စံခ်နိ စ္ ံၫနႊ ္းမ်ားႏငွ ့္ တရား႐ံုး၏ ျပနလ္ ည္သုံးသပ္မႈတျ႔ို ဖင့္ အကုိကည္ ီႏုငိ ္ဆုးံ ေသာ အေျခအေန တစ္ရပ္ လည္း ျဖစ္ရမည။္ (င) ထိုသုိေ႔ သာ အေရးေပၚအေျခအေနမ်ားတြင္ ႏုိငင္ ေံ တာ္သည္ ျပစမ္ ႈက်ဴးလြနမ္ ႈတစခ္ ခု ုျဖင့္ တရားဆဲြဆုျိ ခင္းခထံ ားရသည့္ ႏုငိ င္ ံသားမ်ားအား သာမန္အရပဖ္ ကတ္ ရား႐းံု မ်ားမွ စစ္ ေဆးႏငုိ ္ေစရန္ ႀကဳိ းပမ္းေဆာင္ရြကေ္ စရမည။္ ထ႔ိအု တူ လူပုဂိၢဳလ္မ်ားအား ဆဲြခ်က္ တစစ္ ံတု စရ္ ာမရိွဘဲ အပု ခ္ ်ဳပေ္ ရးအာဏာပုငိ ္မ်ားက ဖမး္ ဆီး ထနိ း္ သမိ း္ ထားျခငး္ ကို တရား႐းုံ မ်ား သ႔မို ဟုတ္ အျခားေသာ သီးျခားလြတ္လပ္သည့္ အာဏာပငုိ ္မ်ားက တရား ႐ုးံ အမနိ ္႔ သ႔ုိမဟုတ္ အလားတူ လပု ္ထုးံ လုပန္ ည္းမ်ားကုိ အသးုံ ျပဳကာ ျပနလ္ ည္ စစ္ေဆး ေစရမည။္ သ႔ိမု ွသာ ထိန္းသမိ း္ ထားျခငး္ သည္ တရားဥပေဒႏွင့္ ညမီ ည္ျဖစ္ၿပးီ မေတာ္ မတရားျပဳမူ ဆကဆ္ ျံ ခငး္ ခံထားရသည္ဟူေသာ စြပစ္ ဲခ်ကမ္ ်ားကို စံစု မ္းေမးျမန္း ႏုိင္ မညျ္ ဖစသ္ ည္။ (စ) စစ္ခံု႐းုံ ၏ တရားစီရင္ဆံးု ျဖတ္ခြင့္ကုိ စစ္ဘကဆ္ ငို ္ရာ ျပစမ္ မႈ ်ားအတြက္သာ ကနသ႔္ တ္ ထားသင့္သည။္ ၄ငး္ ကဲ့သုိ႔ ခံ႐ု ုးံ မ်ားမွလည္း ဥပေဒအရအဆငမ့္ ေီ သာ အယခူ တံ ရား႐ံုး သမုိ႔ ဟတု ္ ခံု႐းုံ သုမ႔ိ ဟတု ္ ဥပေဒအရ အစားေပးေလ်ာသ္ ည့္ တရား႐ံးု တ႔ိုထံ ေလွ်ာက္ လႊာတငျ္ ခငး္ ျဖင့္ အမႈဖ်က္သိမး္ ေပးရန္ အယခူ ၀ံ ငခ္ ြငရ့္ ိရွ မည္။ (ဆ) တရားစရီ ငေ္ ရး လပု င္ နး္ စဥအ္ တငြ း္ မညသ္ ညအ့္ ာဏာမွ ၀ငေ္ ရာကစ္ ကြ ဖ္ ကျ္ ခငး္ မျပဳရ။ (ဇ) ႏိုင္ငေံ တာ္ အပု ္ခ်ဳပ္မကႈ ႑သည္ တရားစီရငေ္ ရး စမီ အံ ပု ္ခ်ဳပ္မျႈ ပဳေနသည့္ တရား႐ံးု မွ တရားေရး၀နထ္ မး္ မ်ား၏ လပု င္ နး္ မ်ားကို ၀ငေ္ ရာကထ္ နိ ္းခ်ဳပျ္ ခင္း မျပဳရ။ (စ်) ႏိငု င္ ေံ တာ္ အပု ခ္ ်ဳပ္မကႈ ႑သည္ တရား႐ုံး၏ လပု င္ န္းေဆာင္ရြကေ္ နမႈကို ေခတၱရပ္ ဆိငု း္ ျခငး္ ၊ အၿပးီ တိငု ္ ရပဆ္ ငုိ ္းျခငး္ တု႔ိ ျပဳလုပ္ႏိငု ္သည့္ အခြင့္အာဏာမရွေိ စရ။

118 က်င္သ့ ုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ (ည) ႏငုိ င္ ံေတာ္အပု ခ္ ်ဳပမ္ ကႈ ႑သည္အျငင္းပြားမတႈ စခ္ ခု အု တကြ ္တရားေရးဆုးံ ျဖတခ္ ်ကက္ ုိ ႀကိဳ တငဟ္ န္႔ထားျခင္း၊ သ႔ိုမဟတု ္ ျဖဳတပ္ ယ္ျခင္း၊ သု႔ိမဟတု ္ တရား႐းုံ ၏ ဆးံု ျဖတ္ခ်က္ကုိ ေလ်ာ္ကနစ္ ြာ အေကာင္အထညေ္ ဖာေ္ နသညက္ ုိ တစ္စုတံ စ္ရာ ျပဳလပု ျ္ ခင္းျဖငအ့္ ေႏွာင့္ အယွကျ္ ပဳျခင္းမွ ေရာွ င္ၾကဥ္ရမည။္ ၆။ မည္သည့္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕အစညး္ ႏငွ ့္ အပု ခ္ ်ဳပမ္ ကႈ ႑ကမွ တရား႐ုးံ ၏ တိက်ေသာဆုးံ ျဖတ္ခ်က္ ကုိ ဆနက္႔ ်င္ဘကျ္ ဖစ္ေစရန္ ေနာက္ေၾကာငး္ ျပနေ္ ဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို သကေ္ ရာက္ မရႈ ိေွ စရန္ တရား႐ံုး၏ ဖြဲ႕စညး္ ပုကံ ို ေျပာင္းလဲရန္ ႀကိဳးပမး္ ျခင္း မျပဳရ။ ၇။ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ ၄ငး္ တ႔ု၏ိ တရားစီရငခ္ ြင့္ လြတ္လပမ္ ႈကို ကာကြယရ္ နအ္ တြက္ စေု ပါင္း လုပေ္ ဆာင္မျႈ ပဳရန္ အခြင့္ရသွိ ည္။ ၈။ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ဂုဏသ္ ကိ ာၡ ၊ ၄ငး္ တ႔၏ုိ အမထႈ မး္ ရြကမ္ အႈ ေပၚတာ၀နယ္ ူမႏႈ ွင့္ တရားစီရင္ ေရး၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏွင့္ ဘကမ္ လကို မ္ ႈကုိ ထိန္းသိမး္ ရန္ မမိ ိကုယိ က္ ို ဆနး္ စစသ္ ငသ့္ ည္ အဆိပု ါမူ၀ါဒေၾကာင္းရ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ လြတ္လပစ္ ြာ ေတြးေခၚခြင၊့္ ယုၾံ ကညခ္ ြင၊့္ ေျပာဆုိ ခြင့္၊ ထတု ္ေဖာခ္ ြင့၊္ ပညာရပပ္ ုငိ း္ ဆငုိ ္ရာ အဖြဲ႕အစညး္ ဖြဲ႕စည္းခြင၊့္ စေု ၀းခြငႏ့္ ငွ ့္ လပႈ ရ္ ာွ းခြင္တ့ ု႔ိ ျပဳလပု ္ရန္ အခြင္ရ့ ွသိ ည။္ အရည္အခ်ငး္ ၊ ေရြးခ်ယ္မႏႈ ွင့္ မြမး္ မံသငၾ္ ကားျခင္း ၉။ တရားေရးအမႈထမ္းခြင့္ အတြကစ္ ာေမးပြဲ၀ငေ္ ျဖသူမ်ားသည္ တစဥ္ းီ ခ်ငး္ ႐းုိ သားမႏႈ ငွ ့္ စြမ္းေဆာင္ ရည္ ရရိွ မည။္ အကူတရားသႀူ ကီးမ်ား ခန႔အ္ ပ္မႈမွလြဲ၍ ၀င္ေျဖသူမ်ားသည္ တရားေရးအမႈထမ္းေဆာငရ္ န္ တန္းတူ၀ငေ္ ရာကေ္ ရြးခ်ယ္ခခံ ြင့္ ရွိရမည္ျဖစ္ၿပီး ဥပေဒေၾကာငး္ ရာမ်ားကုိ ကၽြမ္းက်င္ေစရန္ ေသခ်ာေလက့ ်င့္ သင္ၾကားေပးရမည္။ ၁၀။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကို ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ လမူ ်ိဳး၊ အသားအေရာင၊္ လငိ ္၊ ဘာသာစကား၊ ဘာသာ၊ ႏိုငင္ ံေရး သမိ႔ု ဟုတ္ အျခားအေတြးအျမင၊္ ႏုိငင္ ံသား၊ ဘာသာစကား သ႔ုမိ ဟုတ္ လမူ ဇႈ စျ္ မစ္၊ ပငုိ ဆ္ ုိငမ္ ၊ႈ ၀ငေ္ ငြ၊ မ်ိဳး႐ိုးအဆင့္အတနး္ တု႔ေိ ၾကာင့္ ခြဲျခားႏွိမ့္ခ်ျခင္းမရိေွ စရ။ သုေိ႔ သာ္ ႏိုငင္ ံသား ျဖစ္ရန္ လိုအပခ္ ်က္ႏွင့္ တရား႐ံးု ၏ သင့္ေလ်ာ္မအႈ ေပၚမူတည္ကာ ေရြးခ်ယ္ႏိုငသ္ ည္။ ၁၁။ (က) တရားေရး၀နထ္ မ္း ေရြးခ်ယ္မစႈ ံႏႈန္းႏွင့္ လပု ္ငန္းစဥမ္ ်ားသည္ လူမႈအသိုင္းအ၀ငုိ း္ ၏ တရားစီရင္ေရးကုိ ႐ႈေထာင့္ေပါင္းစံုမွ ေကာငး္ စြာထင္ဟပ္ေစရန္ စဥ္းစားဆံးု ျဖတ္ရမည္။ (ခ) တရားေရး၀နထ္ မး္ ေရြးခ်ယ္ျခင္း နည္းလမ္းမ်ားသည္ မသမာသည့္ ရညရ္ ြယ္ခ်က္မ်ား အတြက္ တရားေရး၀န္ထမး္ ခနအ္႔ ပ္ျခင္းမ်ားမွ တတိ ကိ ်က် ကာကြယရ္ မည။္ (ဂ) တရားေရး၀နထ္ မး္ ခန႔္အပ္ရာတြင္ ႏငို င္ အံ ုပခ္ ်ဳပ္ေရး၊ တရားဥပေဒျပဳေရး သု႔မိ ဟုတ္ မဲ ဆႏရၵ ငွ ္မ်ားက ပါ၀ငပ္ ကသ္ က္မတႈ ြင္ မသမာေသာ ရည္ရြယ္ခ်ကႏ္ ငွ ့္ နညး္ လမ္းမ်ားကို တိတကိ ်က် ကာကြယျ္ ခင္းျဖင့္ ထသုိ ႔ပို ါ၀ငပ္ တ္သက္မႈသည္ တရားစရီ င္ေရး၏ လြတ္ လပ္မႏႈ ွင့္ ကကုိ ္ညမီ ရႈ ရိွ မည္။

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ွင့္ .... 119 ပညာရပ္အေပၚ ကၽြမး္ က်င္မႈႏွင့္ ႐းုိ သားမအႈ ျမင္မွ ၾကညလ့္ ်င္ အသငေ့္ တာ္ဆံုး ခန႔္အပမ္ ျႈ ဖစေ္ စ ရန္၊ တစ္ကုိယ္ရည္ လြတ္လပမ္ ကႈ ုိ ကာကြယထ္ ိနး္ သိမး္ ရန္ ႀကိဳးပမး္ မႈျပဳရမည္။ အတတ္ႏိုင္ဆးံု အေျခအေနတြင္ တရားေရး၀န္ထမ္း ခန္အ႔ ပမ္ ႈမ်ားအတြက္ တရားေရး၀နထ္ မ္း မ်ားႏွင့္ ဥပေဒေရးရာ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားအဖြဲ႕ႏငွ ့္ တိငု ္ပင္ေဆြးေႏြးရန၊္ ရာထူးခနထ္႔ ားျခငး္ အတြက္ ခ်နိ ္းဆိုျခင္းႏငွ ့္ အၾကျံ ပဳျခင္းမ်ား လပု ေ္ ဆာင္ရန္ တရားေရးအဖြဲ႕၀ငမ္ ်ားႏငွ ့္ ဥပေဒပညာရငွ ္မ်ား အဖြဲ႕က ထေိ ရာက္စြာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရမည။္ ၁၂။ တရားသႀူ ကီးမ်ား ပညာဆက္လကသ္ င္ၾကားခြင့္ ရရွိေစရမည။္ တာ၀န္က်ရာေနရာ၊ ရာထူးတိုးျမငွ ့ျ္ ခင္းႏွင့္ ရာထူးေျပာငး္ ေရႊ႕ျခငး္ ၁၃။ တရားသူႀကီးတစဥ္ ီးကုိ ခန္အ႔ ပျ္ ခင္း၊ သ႔ုိမဟတု ္ တရားေရးအမႈထမး္ ခြငအ့္ တြက္ ေရြးေကာက္ျခငး္ အၿပီးတြင္ ကုိယပ္ ုိင္ဆုံးျဖတ္ရသည့္ တာ၀နမ္ ်ား ေပးအပ္ခရံ ပါက ထသို ို႔ တာ၀န္ခြဲေ၀သတ္မွတ္မႈ ကို တရားေရး၀နထ္ မ္းမ်ားက သ႔ိမု ဟတု ္ တရားေရး၀နထ္ မ္းမ်ား၏ အဆငျ့္ မငေ့္ ကာင္စီကဲ့သ႔ို အဖြဲ႕အစည္းမ်ဳိ းရိလွ ်င္ ထအုိ ဖြဲ႕အစည္းက လပု ေ္ ဆာင္ရမည။္ ၁၄။ တရားသူႀကီးတစဥ္ းီ ကို ရာထးူ တိုးျမငွ ျ့္ ခငး္ သည္ အဆိပု ါတရားသႀူ ကီး၏ ႐ိးု သားမႈ၊ လြတ္လပ္မ၊ႈ ပေရာဖ္ က္ရွင္နယ္စြမး္ ရည္၊ အေတြ႕အၾကံဳ၊ လူသားဆန္မႏႈ ငွ ့္ တရားဥပေဒစုိးမးို မကႈ ုိ ထိနး္ သိမ္း ရန္ ကတကိ ၀တ္ရွိ မတႈ ကုိ႔ ုိ ဓမဓၼ ႒ိ ာနက္ ်က် ခ်ဥး္ ကပသ္ ံုးသပ္ျခငး္ အေပၚမတူ ည္ ေရြးခ်ယရ္ မည္။ မသမာေသာရညရ္ ြယခ္ ်ကျ္ ဖင့္ ရာထူးတုးိ ျမငွ ့္ျခငး္ လးုံ ၀မျပဳရ။ ၁၅။ ရာထးူ ကို ပမုံ ွန္ အလညွ ့က္ ်ေပးျခငး္ သိ႔ုမဟတု ္ တိုးျမွင့္ျခငး္ စနစက္ ို လုကိ န္ ာျခငး္ မွအပ တရားသူ ႀကးီ မ်ားသည္ တရားစရီ င္ပငို ္ခြင့္ေနရာ၊ လုပင္ န္းတာ၀န္တစ္ခမု ွ အျခားတစ္ခသု ႔ို ၄င္းတ၏ု႔ိ သေဘာတညူ ီခ်က္မပါဘဲ ေျပာငး္ ေရ႕ႊ ျခင္း မျပဳေစရ။ သိေု႔ သာ္ အဆုပိ ါေျပာငး္ ေရ႕ႊ မမႈ ်ဳိ းသည္ တရားသူႀကီးအဖြဲ႕က ေသခ်ာသးုံ သပ္ခ်မတွ ္ထားေသာ တူညမီ ၀ူ ါဒကုိ လိကု န္ ာရျခငး္ ျဖစ္လ်င္ တရားသူႀကးီ တစ္ဥးီ တစ္ေယာက္က သေဘာမတူညဟီ ု အေၾကာငး္ ျပ ဆုပက္ ငို ္ထားႏိုငျ္ ခင္း မရွိ ေစရ။ လပု ္ပိုငခ္ ြင့္ ၁၆။ (က) တရားသူႀကးီ မ်ား၏ ႐ံးု ထိငု ္သကတ္ မ္းကာလ၊ ၄င္းတိ႔၏ု လြတလ္ ပမ္ ၊ႈ လံုျခံဳမႈ၊ လံု ေလာကသ္ ည့္ ခစံ ားခြငႏ့္ ွင့္ အမထႈ မ္းရသည့္ အေျခအေနမ်ားကို ဥပေဒျဖင့္ လုျံ ခဳံ မရႈ ိွ ေအာင္ ျပဳလပု ေ္ ပးထားရမည္ျဖစၿ္ ပးီ အက်ိဳးယုတ္ေစေအာင္ ေျပာင္းလဲျခင္းမျပဳရ။ (ခ) စညး္ ကမ္းထနိ း္ သိမ္းရျခင္းႏငွ ့္ ထတု ္ပယျ္ ခင္းမ်ားႏငွ ့္ ဆပ္စပ၍္ အေထာကအ္ ပ့မံ ်ားကို ေရ႕ွ တြင္ ဆက္လက္ ေဖာ္ျပသြားမည္။

120 က်ငသ့္ ံးု လပု ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လကစ္ ြဲ - ၁ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ခန္႔အပ္ခံရသည္ျဖစ္ေစ ေရြးခ်ယခ္ ံရသညျ္ ဖစ္ေစ သတ္မတွ ထ္ ား ေသာ အၿငမိ ္းစားယူသည့္ အသက္အရြယအ္ ထိ သု႔မိ ဟုတ္ ဥပေဒေၾကာငး္ အရ သက္ တမ္းကုနဆ္ ံုးသည္အထိ လုပပ္ ငုိ ္ခြငက့္ ုိ အာမခခံ ်က္ေပးရမည။္ ၁၇။ တရားသူႀကးီ မ်ားကုိ ခန႔္အပ္လုိကသ္ ည့္ ကနဦးကာလတြင္ အစမး္ ခန႔က္ ာလရႏိွ ုငိ ေ္ သာလ္ ည္း အဆိပု ါ ကစိ မၥ ်ဳိ းတြင္ အစမ္းခနက႔္ ာလ၏ လုပ္ပုငိ ္ခြင္ႏ့ ွင့္ အတည္ခန႔္ လုပ္ပငုိ ခ္ ြငေ့္ ပးအပျ္ ခင္း တို႔သည္ တရားသူႀကးီ အဖြဲ႕ သု႔မိ ဟုတ္ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ အထကေ္ ကာင္စ၏ီ ခ်ဳပက္ ိုငမ္ ႈ ေအာက္တြင္ အဓိက ထားရွိရမည။္ ၁၈။ (က) ၄ငး္ တု၏႔ိ ႐းုံ ထငို သ္ က္တမ္းကာလအတြငး္ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ လစာကို ခံစားရမည္ ျဖစ္ၿပးီ အၿငိမး္ စား ယူၿပးီ ေနာက္တြင္လညး္ ပင္စငလ္ စာခစံ ားရရိမွ ည္။ (ခ) တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ လစာႏွင့္ပငစ္ င္မ်ားသည္ လေံု လာကမ္ ရႈ ိရွ မည္။ ရာထးူ ၊ ဂဏု ္ သကိ ၡာ၊ အမႈထမး္ ရြကရ္ ာတြင္ တာ၀နေ္ က်ပြန္မႈတႏ႔ုိ ငွ ့္ အခ်ိဳးညမီ ်ွ ရမည္ျဖစ္ၿပီး ေငြေၾကး ေဖာငး္ ပြမ၏ႈ သကေ္ ရာက္မကႈ ုိ ေလ်ာ့ခ်ႏုငိ ရ္ န္၊ သ႔ုိမဟုတ္ ေျဖရွငး္ ႏငို ္ရန္ လိအု ပ္သလုိ ျပနလ္ ည္ သုးံ သပ္ေပးရမည။္ (ဂ) အမႈထမး္ ေဆာငေ္ နသည့္ တရားသူႀကီး၏ အၿငိမ္းစားယူရမည့္ အသက္အရြယ္ကို ၄င္း တ႔ုိ၏ ဆႏမၵ ပါပဲ ေျပာငး္ လဲျခင္းမျပဳရ။ ၁၉။ ႏုငိ င္ ံေတာ္အုပ္ခ်ဳပေ္ ရး အာဏာပိငု မ္ ်ားသည္ တရားသူႀကီးႏငွ ့္ ၄ငး္ ၏မိသားစု လုျံ ခံဳေရးႏွင့္ ႐ုပ္ ပိုင္းဆုငိ ရ္ ာ ကာကြယေ္ ပးမကႈ ို အခ်နိ တ္ ုငိ ္း ေသခ်ာေစရမည္။ ကင္းလြတ္ခြငႏ့္ ငွ ့္ အထူးအခြငအ့္ ေရးမ်ား ၂၀။ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ တရားစရီ ငေ္ ရးလပု င္ န္းမ်ားေၾကာင့္ ၄ငး္ တကိ႔ု ုိ တရားစြဲျခင္းမွ ကာကြယေ္ ပး ရမညျ္ ဖစ္ၿပီး သင့ေ္ လ်ာသ္ ည့္ တရားေရးအခြင့အ္ ာဏာ ခြင့္ျပဳမနိ ရ္႔ ရိျွ ခင္းမွလြဲ၍ တရားစြဲဆိျု ခငး္ မရွိေစရ။ ၂၁။ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ ၄င္းတ၏ုိ႔ တာ၀နေ္ ၾကာင့သ္ ာ စေု ဆာငး္ ရရွိၿပီး အမ်ားျပည္သေူ ရွ႕ စစ္ ေမးျခငး္ မွ ရရျွိ ခင္းမဟတု ေ္ သာ လ်ဳိ ႕၀ွက္အပ္ေသာ သတင္းအခ်ကအ္ လကမ္ ်ားႏငွ ့္ တည္ၿငမိ ္ ေသာ ဆုးံ ျဖတခ္ ်က္ကခုိ ်ရာတြင္ ပညာသညပ္ သီ ေသာလ်ိဳ႕၀ကွ ္မကႈ ို ထားရိွရမည္။ အဆုိပါ ကစိ မၥ ်ိဳး တြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ သက္ေသအျဖစ္တငျ္ ပရနမ္ လုိအပ္ေပ။ စညး္ ကမ္းႏငွ ့္ မညီမမႈ ်ား ၂၂။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ တရားစရီ င္သည့္စြမး္ ေဆာင္ရညမ္ ရလိွ ်င္ ၄င္းတ႔ုိ၏ တရားစရီ ငေ္ ရး လြတ္လပ္ခြင့္ကုိ ထခိ ကို ္ေစသျဖင့္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ျခင္း မျပဳရ။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏွင့္ .... 121 ၂၃။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏွင့္ တရား႐းံု မ်ားသည္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခဥံ ပေဒႏငွ ့္အညီျဖစေ္ စ၊ ျပ႒ာန္းဥပေဒ တြင္ ခြငျ့္ ပဳလ်င္ျဖစ္ေစ ထုိအေျခအေနမွတစ္ပါး အၾကဉံ ာဏ္အေတြးအျမင္မ်ား ေပးအပ္ျခငး္ မျပဳရ။ ၂၄။ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ၄င္းတ႔ုိ ကယို ္ေရးကယို တ္ ာရင္းႏးွီ ျမွဳပ္ႏံမွ ကႈ ို မေတာတ္ ဆျပဳမျိ ခငး္ သိမု႔ ဟုတ္ ပစၥည္းဥစၥာမ်ား ပိငု ဆ္ ငုိ ္ထားျခင္းမတွ စ္ပါး စးီ ပြားေရးလပု ေ္ ဆာင္မမႈ ်ားမွ ေရွာငၾ္ ကဥ္ရ မည။္ ဥပေဒလုပေ္ ဆာငခ္ ်က္မ်ားႏငွ ့္ ခ်တိ ္ဆက္ျခငး္ မျပဳရ။ ၂၅။ တရားသူႀကီးတစဥ္ ီးသည္ ၄င္း၏အပုိင္းတြင္ ဘကလ္ ကို သ္ ညဟ္ ု က်ိဳးေၾကာငး္ ဆေီ လ်ာေ္ သာ ပူပနမ္ ႈျဖစေ္ ပၚလ်င္ သိုမ႔ ဟတု ္ လုပင္ နး္ ေဆာင္တာမ်ား သဟဇာတမျဖစျ္ ခင္းေၾကာင့္ အက်ိဳးစးီ ပြား ပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ေပၚလာလ်င္ အမစႈ ီရင္ျခငး္ မျပဳရ။ ျပစ္ဒဏ္ေပးမႏႈ ငွ ့္ ထတု ပ္ ယျ္ ခငး္ ၂၆။ (က) တရားသူႀကးီ တစဥ္ ီးႏငွ ့္ ပတ္သက္၍ မေက်နပ္မတႈ စ္စံုတစ္ရာရွိလ်င္ သငေ့္ လ်ာ္ေသာ အမူအက်ငျ့္ ဖင့္ ထိေရာကလ္ ်ငျ္ မန္စြာ၊ မွ်တစြာ စစေ္ ဆးေဆာင္ရြကရ္ မညျ္ ဖစၿ္ ပးီ တရား သူႀကီးအေနႏွင့္ မေက်နပ္မႈအေပၚ သးုံ သပခ္ ်ကေ္ ပးရန္ ကနဦးအဆငတ့္ ြင္ အခြငအ့္ ေရး ရရွိ မည္။ မေက်နပ္မႈကုိ စစ္ေဆးရာတြင္ ကနဥးီ အဆင့္၌ တရားသႀူ ကးီ က ေတာငး္ ဆုလိ ာ လွ်င္မတွ စပ္ ါး လွ်ဳ႕ိ ၀ွကထ္ ားရမည္။ (ခ) တရားသႀူ ကီးကို ျပစဒ္ ဏ္ေပးရန္ သ႔ိုမဟုတ္ ထုတပ္ ယရ္ န္ စစေ္ ဆးေဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ တရား႐းံု ေတာ္တြင္ သမိ႔ု ဟတု ္ တရားေရး၀န္ထမး္ အဖြဲ႕၀င္မ်ား အမ်ားစုပါ၀ငဖ္ ြဲ႕စည္းထား ေသာ ဘုတအ္ ဖြဲ႕၏ေရွ႕တြင္ ျပဳလပု ္ရမည။္ စြပစ္ ြဲျပစတ္ ငျ္ ခင္းေၾကာင့္ ထတု ္ပယရ္ သည့္ အခြငအ့္ ာဏာသည္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕အစည္း တြင္ တရား႐းံု သ႔ိမု ဟတု ္ ဘုတအ္ ဖြဲ႕၏ ေထာက္ခံခ်ကျ္ ဖင့္ အပႏ္ ွငး္ ရမည္။ ၂၇။ ျပစ္ဒဏ္ေပးမႈႏွငဆ့္ ိငု ္ေသာ လပု ေ္ ဆာငခ္ ်က္အားလးုံ သည္ တည္ေဆာက္ထားေသာ တရားေရး လုပေ္ ဆာင္မႈစႏံ နႈ ္းမ်ား အေပၚတြင္ အေျခခံရမည။္ ၂၈။ တရားသူႀကီးကို ျပစဒ္ ဏေ္ ပးရန္ စစ္ေဆးလပု ေ္ ဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ တရားသႀူ ကီးအတြက္ မ်ွ တေစရန္ႏငွ ့္ အျပညအ့္ ၀ ၾကားနာစစ္ေဆးရန္ အခြင္ရ့ ေိွ ၾကာင္း ေသခ်ာေစရမည။္ ၂၉။ တရားသႀူ ကီးမ်ားကို ျပစ္ဒဏ္ေပးရန္ စစေ္ ဆးလုပေ္ ဆာင္ခ်ကမ္ ်ားမွ ထြကေ္ ပၚလာေသာ တရား စီရင္ခ်က္မ်ားကုိ ခ်မတွ ္ရာတြင္ ကငမ္ ရာေရ႕ွ ၊ သု႔မိ ဟုတ္ လူထေု ရွ႕တြင္ျဖစ္ေစ၊ မဟတု ္သည္ ျဖစ္ေစ လထူ ုထံ ထုတ္ျပနေ္ ပးရမည္။ ၃၀။ တရားသူႀကီးတစ္ဦးသည္ အရညအ္ ခ်ငး္ မျပညမ့္ ျီ ခငး္ ၊ သို႔မဟတု ္ အျပဳအမူမမွန္ျခငး္ ေၾကာင့္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ရန္ မသငေ့္ လ်ာဟ္ ု ဆံးု ျဖတ္ျခငး္ မွတပါး ထတု ပ္ ယ္ျခငး္ မျပဳရ။

122 က်ငသ့္ ုံးလုပေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ ၃၁။ တရား႐ံုးကို ဖ်က္သိမ္းခရံ သည့္ ကစိ ၥရပမ္ ်ဳိ းတြင္ သတမ္ ွတက္ ာလအတြက္ ေရြးေကာကထ္ ားသူ မ်ားမွလြဲ၍ အဆိပု ါတရား႐ုးံ တြင္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငေ္ နေသာ တရားသႀူ ကီးမ်ားကို ထခိ ိကု ္မႈမရွိ ေစဘဲ အျခားတရား႐ုးံ သု႔ိ တညူ ီေသာ ရာထးူ ျဖင့္ ေျပာင္းေရႊ႕ေပးရမည္။ တရား႐းံု စီမံခန႔ခ္ ြဲျခင္း ၃၂။ စမီ ေံ ရးအမႈထမး္ မ်ားႏွင့္ အက၀ူ န္ထမး္ တက႔ို ုိ ထိနး္ ခ်ဳပ္ကြပက္ ဲျခင္းအပါအ၀င္ တရား႐ုးံ စီမံခန႔္ခြဲ ျခငး္ အတြက္ အဓကိ တာ၀န္ကုိ တရားသူႀကီးအဖြဲ႕ သုမိ႔ ဟုတ္ တရားသႀူ ကီးအဖြဲ႕က ကယုိ ္စားျပဳ ပါ၀ငၿ္ ပီး ထေိ ရာက္သည့္ အခန္းက႑ရိသွ ည့္ အဖြဲ႕အစည္းထံ အပႏ္ ထံွ ားရမည္။ ၃၃။ တရားစရီ ငမ္ အႈ တြက္ စမီ ံခန႔ခ္ ြဲျခင္းကုိ လပု ေ္ ဆာငႏ္ ုငိ ရ္ န္ လံုေလာက္သည့္ အရင္းအျမစမ္ ်ား ေပးအပရ္ န္မွာ ႏငို င္ ံအစိုးရအတြက္ အျမင့္ဆးုံ ဦးစားေပး ျဖစ္ရမည။္ အဆုိပါရင္းျမစ္မ်ားတြင္ တရားစရီ ငေ္ ရး၏ လြတ္လပမ္ ၊ႈ ဂုဏသ္ ိကၡာ၊ ထိေရာကမ္ ႈ (တရားစရီ ငေ္ ရးႏငွ ့္ စီမေံ ရးအမထႈ မး္ မ်ား) တိ႔ုကို ထိန္းသိမး္ ရနႏ္ ငွ ့္ လုပင္ နး္ လည္ပတရ္ န္ ဘတ္ဂ်ကတ္ ုအိ႔ တြက္ သင့ေ္ လ်ာ္သည့္ ႐ပု ္ပုငိ း္ ဆငို ္ရာ အေထာကအ္ ပ့ံ ပစညၥ ္းမ်ားပါ၀င္သည္။ ၃၄။ တရား႐ုံးအတြက္ ဘတ္ဂ်က္သည္ တရားစီရငေ္ ရး စီမံခန္႔ခြဲမႈအတြက္ လုိအပခ္ ်က္မ်ားကုိ ရရွႏိ ိုင္ေစရန္ ကၽြမး္ က်ငေ္ သာ အာဏာပိငု ္ႏငွ ့္ တရားသူႀကးီ အဖြဲ႕တိ႔ု ပးူ ေပါင္းျပင္ဆင္ရမည္။ ၃၅။ တရားသူႀကီး တစ္ဦးတစေ္ ယာကခ္ ်င္း သ႔ိုမဟတု ္ တရားသႀူ ကးီ အမ်ားအျပားပါ၀င္သည့္ တရား ႐ံုးဌာနကို ဥပေဒအရ သု႔မိ ဟတု ္ တရား႐းုံ စညး္ မ်ဥ္းမ်ားအရ အမမႈ ်ားတာ၀န္ေပးရာတြင္ တရား သႀူ ကးီ အဖြဲ႕တြင္သာ တာ၀န္ရသွိ ည္။ ၃၆။ တရား႐ံုးအႀကးီ အကဲသည္ စီမခံ န႔္ခြဲေရးကစိ ရၥ ပ္မ်ားတြင္သာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအေပၚ ႀကီးၾကပ္ မအႈ ာ ဏာက်င့္သံးု ရမည္။ အေထြေထြ ၃၇။ တရားသူႀကီးတစဥ္ ီးသည္ အမႈကငို တ္ ြယ္ရာတြင္ မ်ွ တစြာေဆာငရ္ ြက္ရမည္ျဖစၿ္ ပီး ၾကမ္းတမး္ စြာ ဆက္ဆသံ ညဟ္ ု စြပ္စြဲခ်က္မ်ားအပါအ၀င္ အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ သိမ႔ု ဟုတ္ မ်ကျ္ မင္သက္ေသတစဥ္ ီး၏ အခြင္အ့ ေရးကို ထိခုကိ ေ္ စႏငုိ ္သည့္ စြပစ္ ြဲမႈတငုိ ္းကို အျပည့အ္ ၀ စစုံ မး္ ေမးျမနး္ ရမည။္ ၃၈။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ တရားေရးအဖြဲ႕၀င္မ်ား၊ ပးူ တြဲတရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ား၊ အစုးိ ရ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ ဂ်ဴရအီ ဖြဲ႕၀ငမ္ ်ားကို အမႈအလကို ္ ေလးစားရမည။္ ၃၉။ ႏငုိ ္ငေံ တာသ္ ည္ တရား႐းုံ မ်ား၏ အမနိ ႔္မ်ားႏငွ ့္ တရားစရီ င္ခ်က္မ်ားကို သငေ့္ လ်ာ္သည့္ အေကာင္အထညေ္ ဖာ္မႈရွိေၾကာင္း ေသခ်ာေစရမည။္ သို႔ေသာ္ အမိန႔္မ်ားကုိ အေကာငအ္ ထည္ ေဖာ္ျခင္းႏငွ ့္ တာ၀န္ထမး္ ေဆာင္မႈႏငွ ့္ လုပ္ငနး္ စဥ္မ်ားအေပၚ ႀကးီ ၾကပ္ကြပ္ကဲျခငး္ ကို တရားသူ ႀကီး အဖြဲ႕ထတံ ြင္သာ အပႏ္ ငွ း္ ထားရမည္။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 123 ၄၀။ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရးစံႏႈနး္ မ်ားကုိ ထေူ ထာငသ္ ည့္ ႏိငု င္ ံတကာကြန္ဗန္းရွင္း မ်ားႏွင့္ အျခားကရိ ယိ ာမ်ားကုိ အျမဲမျပတသ္ ိရွေိ အာငလ္ ပု ္ရမည္။ ထုိ႔အတူ ႏိုငင္ ၏ံ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခဥံ ပေဒႏွင့္ ဥပေဒမ်ားမွ ခြင့္ျပဳထားသည့္ ပမာဏအတြငး္ တတ္ႏငုိ သ္ ေလာက္ အေကာင္ အထည္ေဖာ္ရန္ ႀကဳိ းပမ္းရမည္။ ၄၁။ ႏုငိ င္ ံတကာ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ပူးတြဲတရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ခံသု မာဓမိ ်ား၊ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ား၊ တရား ေရးလုပင္ န္းမ်ား လပု က္ ငုိ ေ္ နေသာ တရားေရးအဖြဲ႕၀ငမ္ ်ားအပါအ၀င္ တရားေရးလပု ္ငန္းမ်ား ေဆာငရ္ ြကေ္ နသည့္ ပဂု ဳၢိ လ္အားလးုံ သည္ အဆိုပါ အေျခခံမူ၀ါဒႏွင့္ စံႏႈနး္ မ်ားကုိ အေျခအေန တစရ္ ပ္အရ မက်င့္သုးံ ႏငုိ ္ျခင္း မဆီေလ်ာျ္ ဖစ္ေနျခငး္ မွ အပ လကုိ ္နာက်င္သ့ ံးု ရမည္။ အကဲျဖတလ္ ႀူ ကးီ မ်ား ၄၂။ အကဲျဖတလ္ ႀူ ကီး တစေ္ ယာကသ္ ည္ တရားသူႀကီးတစ္ေယာက္၏ တာ၀နမ္ ်ား၊ ပးူ တြဲ သုိ႔မဟုတ္ အကူ တရားသႀူ ကးီ သ႔မုိ ဟုတ္ အၾကေံ ပး သိမု႔ ဟုတ္ ဥပေဒ၊ နည္းပညာ ကၽြမ္းက်င္သမူ ်ား၏ လပု ္ငနး္ မ်ားကိပု ါ လပု ္ေဆာင္ရႏုိင္သည္။ အဆိုပါ လုပင္ န္းမ်ားကုိ ေဆာငရ္ ြက္ရာတြင္ ပးူ တြဲတရားသူႀကီးသည္ ၄ငး္ တ၏ို႔ တာ၀နမ္ ်ားကုိ ပယဖ္ ်ကထ္ ားရမည္ျဖစၿ္ ပးီ လပု င္ နး္ မ်ားကုိ မ်ကႏ္ ွာမလကုိ ဘ္ ဲ လြတ္လပ္စြာလုပေ္ ဆာင္ရမည။္ တရားသူႀကးီ မ်ားလကုိ ္နာရသည့္ မူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ စံႏနႈ ္းမ်ားကုိ ပူးတြဲတရားသူႀကးီ မ်ားကလညး္ အေျခအေန တစရ္ ပအ္ ရ မက်င့္သုံးႏငို ျ္ ခင္း မဆီေလ်ာ္ျဖစေ္ နျခငး္ မွ အပ လကုိ ္နာက်ငသ့္ ံုးရမည။္ ၄၃။ အကဲျဖတလ္ ူႀကးီ သ႔ိမု ဟတု ္ ျပည္သ႔ူအကဲျဖတ္လူႀကီးမ်ား သ႔ိုမဟတု ္ Nyaya Panchas မ်ား သည္ သတ္မတွ ္ကာလတစခ္ ုအတြက္ မဲေပးခြငႏ့္ ွင့္ မဲဆႏရၵ ွင္မ်ားက ေရြးခ်ယက္ ာ အျခားေရြး ခ်ယ္ထားေသာ၊ သိ႔မု ဟတု ္ ခန႔္အပထ္ ားေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏငွ အ့္ တူ စရီ င္ဆုံးျဖတ္ရသည့္ လပု င္ န္းစဥတ္ ြင္ ပါ၀ငရ္ န္ ဥပေဒျပ႒ာနး္ ထားႏုငိ သ္ ည္။ ႏိငု င္ ံသားမ်ားအၾကား အကဲျဖတလ္ ႀူ ကးီ အျဖစေ္ ရြးေကာကခ္ ရံ န္ အရည္အခ်င္းျပည္မ့ ီမရႈ ိွလ်င္ လမူ ်ိဳး၊ အသားအေရာင္၊ လိင္၊ ဘာသာစကား၊ ကးို ကြယ္မ၊ႈ ႏုိငင္ ေံ ရး သုိ႔မဟုတ္ အျခားအေတြး အျမင္၊ ႏုငိ ္ငံသား ႏငွ ့္ လူမႈအသုငိ ္းအ၀ငုိ ္း၊ ပိုငဆ္ ုငိ မ္ ၊ႈ ေမြးဖြားလာသည့္ အေျခအေနတက႔ုိ ို အေၾကာင္းျပဳ၍ ခြဲျခား ႏိွမခ့္ ်ျခငး္ မျပဳရ။ ၄ငး္ တိ၏ု႔ ေရြးေကာကပ္ ြဲမ်ားတြင္ ထုိကဲသ့ ုိ႔ အကဲျဖတလ္ ူႀကးီ မ်ားသည္ ၄ငး္ တ၏႔ို အကဲျဖတ္ တာ၀န္မ်ားကုေိ ဆာငရ္ ြက္ရန္ သတ္မွတ္ထားေသာ ကာလတုအိ တြက္ ဂ်ဴရီအဖြဲ႕၀င္အတြင္း သြတ္သြငး္ ခရံ ႏငုိ သ္ ည။္ အကဲျဖတ္လႀူ ကးီ ကုိ ပညာရပပ္ ုငိ ္းဆုငိ ရ္ ာအၾကံဉာဏ္၊ အကအူ ညီ သု႔ိမဟုတ္ ၄င္းတု၏႔ိ အထးူ ျပဳ အသိအျမင္မ်ားမွ အကူအညီရရန၊္ လြယ္က႐ူ ိးု ရငွ း္ ေသာ တရားစရီ င္ ဆုးံ ျဖတ္မႈလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္ရြကရ္ နလ္ ညး္ ခန႔အ္ ပ္ခံရႏငုိ ္သည္။

124 က်င့သ္ ုးံ လုပ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊန္လကစ္ ြဲ - ၁ ၄၄။ အကဲျဖတ္လူႀကီးကုိ ၄င္းတ႔ိုတာ၀နထ္ မ္းေဆာင္သည့္ ကာလအပုငိ း္ အျခားအတြက္ ထကုိ ္တန္ လုံေလာကေ္ သာ သင့ေ္ လ်ာ္သည့္ပမာဏရိွသည့္ ေထာကပ္ ေ့ံ ၾကးကုိ ၄င္းတကို႔ ုိ အလုပ္ခနအ္႔ ပ္ ထားသည့္ ေနရာမေွ ပးအပ္ျခင္းမရိလွ ်င္ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ေပးအပရ္ မည။္ ၄၅။ စရီ ငဆ္ းုံ ျဖတခ္ ြင့္ လုပ္ငနး္ စဥ္တြငပ္ ါ၀င္ရန္ ေရြးခ်ယ္ခရံ သူ သိမ႔ု ဟုတ္ နညး္ ပညာႏွင့္ အျခား အကူအညီမ်ားအတြက္ ခန႔အ္ ပခ္ ရံ သူ အကဲျဖတ္လႀူ ကီးသည္ တကို ္႐ိကု ္ျဖစ္ေစ သြယ္၀ကို ၍္ ျဖစ္ေစ အျခားအတားအဆးီ မ်ား၊ လမႊ း္ မုိးမႈမ်ား၊ ဆြဲေဆာင္မမႈ ်ား၊ ဖိအားမ်ား၊ ၿခိမ္းေျခာက္မမႈ ်ား သု႔ိမဟုတ္ ၀ငေ္ ရာကစ္ ြက္ဖက္မႈမ်ားမွ ကင္းလြတရ္ မည။္ သိ႔ေု သာ္ျငား ေရြးေကာက္ခံရသည့္ အဆုပိ ါ အကဲျဖတလ္ ႀူ ကးီ က တရားစီရင္ေရးစနစ္အတြငး္ ႏငုိ ္ငံသားမ်ား ပါ၀ငပ္ တသ္ က္မႈ စနစ္၏ တစစ္ တိ ္တစ္ပုိင္းအျဖစ္ သ၏ူ မဲဆႏၵရငွ မ္ ်ားကုိ အခါအားေလ်ာစ္ ြာ ေျဖရငွ ္းခ်က္မ်ားေပး ႏငုိ သ္ ည။္ ၄၆။ အကဲျဖတ္လူႀကးီ သည္ တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ႏငို င္ အံ ုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕ႏငွ ့္ ဥပေဒျပဳေရးအဖြဲ႕တုိ႔ႏွင့္ လြတ္ကငး္ ရမညျ္ ဖစ္ၿပီး တရားစရီ င္ဆံးု ျဖတ္မႈတြင္ အတုငိ ္းအတာတစခ္ အု ထိ ပါ၀ငရ္ နအ္ ခြင့္ရွိ သည။္ တရားစီရငေ္ ရးလုပ္ငနး္ စဥ္တြင္ ပါ၀ငႏ္ ငို ္ရန္ ျပည္သူက ေရြးေကာက္လကို ေ္ သာ အကဲ ျဖတ္လူႀကီးမ်ားသည္ မတွ တ္ မ္းႏွင့မ္ ဆိုင္ဘဲ သေဘာထားကြဲလြဲမမႈ ်ားကို ကိယု ပ္ ငို မ္ တွ ္တမး္ ထားရန္ အခြငရ့္ သိွ ည္။ ၄၇။ အကဲျဖတ္လူႀကီးမ်ားကို ဂ်ဴရစီ ာရင္းသြငး္ သည့္ နညး္ လမ္းမ်ားသည္ မသမာေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ႏွင့္ စာရင္းသြင္းျခင္းမွ အတိမး္ အေစာငး္ မရွိ ကာကြယရ္ မည္။ ၄၈။ တရားစီရငဆ္ ံးု ျဖတ္ျခင္း လပု င္ န္းစဥတ္ ြငပ္ ါ၀င္ရန္ ေရြးေကာက္ခံရသည့္ အစးုိ ရ အကဲျဖတ္လူႀကးီ မ်ားႏငွ ့္ Nyaya Panchas မ်ားအတြက္ အသားေပးလပု ္ေဆာင္ရမည့္ ကစိ ၥမ်ားႏငွ ့္ ညနႊ ၾ္ ကားခ်က္ မ်ားကို ႀကဳိ တင္စီမထံ ားသင့္သည။္ ၄၉။ အကဲျဖတ္လႀူ ကီးတစဥ္ ီးသည္ ၄ငး္ ၏ မဲဆႏၵရငွ မ္ ်ားက ျပန္လည္ေခၚယျူ ခငး္ ၊ အရည္အခ်ငး္ မျပည္မ့ ျီ ခငး္ သိမ႔ု ဟတု ္ ဖယရ္ ွားျခငး္ ၊ သ႔မုိ ဟတု ္ ထတု ္ပယခ္ ရံ ျခင္း ျဖစႏ္ ငုိ သ္ ည္။ သို႔ေသာ္ ျပဌာနး္ ထားေသာ ဥပေဒမ်ားအရ လုပင္ န္းစဥ္မ်ားမာွ တင္းၾကပမ္ ရႈ ိွသည။္ [...] ေရွ႕ေနမ်ား အဓိပာၸ ယ္ဖြငဆ့္ ခုိ ်က္မ်ား ၇၃။ ယခအု ခနး္ တြင္- (က) ေရ႕ွ ေနဆုိသညမ္ ွာ အမႈသည္၏ကိုယ္စား ေလ်ာကလ္ ဲရန္ အရညအ္ ခ်ငး္ ျပည့္မၿီ ပီး ေလ်ာကလ္ ဲပုငိ ခ္ ြင့္ရသိွ ည့္ ပဂု ဳၢိ လျ္ ဖစသ္ ည္။ ၄ငး္ သည္ ဥပေဒကုိ က်ငသ့္ းုံ ရန၊္ တရား ႐ံးု ေရ႕ွ တြင္ ထြက္ဆုရိ န္ႏငွ ့္ ၄င္း၏ အမႈသည္ကို ဥပေဒေရးရာကစိ ၥမ်ားတြင္ အၾကေံ ပးရန္၊ ကုိယ္စားျပဳရန္ အခြင့ရ္ သိွ ူျဖစ္သည္။ ဤအခန္း၏ ရညရ္ ြယခ္ ်က္တြင္ ကိုယ္စားလွယမ္ ်ား၊

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ွင့္ .... 125 လက္ေထာကမ္ ်ား၊ ေရွ႕ေနခ်ဳပမ္ ်ား၊ ပညာရငွ ္အဆင့္မ်ားႏငွ ့္ ေရွ႕ေနလပု င္ နး္ ေဆာင္တာ မ်ားတြင္ တစႀ္ ကမိ ္ သု႔မိ ဟုတ္ တစႀ္ ကိမႏ္ ွင္အ့ ထက္ လပု ေ္ ဆာငရ္ န္ ခြင့္ျပဳခံရေသာ၊ အခြင္ရ့ ိေွ သာ သူအားလုးံ ကို ဆိလု သို ည။္ ထသို Yို ပါ၀ငမ္ ႈမာွ မသင္ေ့ လ်ာ္ သမု႔ိ ဟတု ္ မဆီေလ်ာ္ ျဖစ္ေနသည္ဟု ညနႊ ္းဆိုခံရျခင္းမွ လြဲ၍ အားလုးံ ပါ၀ငသ္ ည။္ (ခ) တရားေရး၀နထ္ မး္ အဖြဲ႕ဆုသိ ည္မာွ ပေရာက္ဖက္ရငွ န္ ယ္ အဖြဲ႕အစည္း၊ အစညး္ အ႐ံုး၊ ဌာန၊ အစုအဖြဲ႕၊ ဗ်ဴ႐ုိ၊ ေကာငစ္ ီႏငွ ့္ တရားစရီ ငေ္ ရးအတြင္းရိွ ပေရာဖ္ က္ရွငန္ ယ္ အဖြဲ႕အစည္းအျဖစ္ အသအိ မွတ္ျပဳထားေသာ အဖြဲ႕အစညး္ အားလံုးကုိ ဆလုိ သုိ ည္။ ဤအခန္း၏ ရည္ရြယခ္ ်ကတ္ ြင္ ကုယိ ္စားလွယ္မ်ား၊ လက္ေထာကမ္ ်ား၊ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္မ်ား၊ ပညာရငွ အ္ ဆငမ့္ ်ားႏွင့္ ေရ႕ွ ေနလုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားတြင္ တစ္ႀကိမ္ သု႔ိမဟတု ္ တစႀ္ ကိမႏ္ ငွ ့္အထက္ လုပ္ေဆာင္ရန္ ခြင့ျ္ ပဳခံရေသာ၊ အခြငရ့္ ေိွ သာ သအူ ားလံးု ႏငွ ့္ အက်ံဳး၀င္အမည္ေပးထားေသာ အဖြဲ႕အစည္းတငို ္း ပါ၀င္သည္။ ထုိသပု႔ိ ါ၀င္မမႈ ွာ မသင္ေ့ လ်ာ္ သု႔ိမဟတု ္ မဆီေလ်ာ္ ျဖစေ္ နသည္ဟု ညနႊ ္းဆခို ရံ ျခငး္ မွ လြဲ၍ အားလုံး ပါ၀င္သည္။ အေျခခံ မူမ်ား ၇၄။ တရားစီရငေ္ ရး အလပု အ္ ကုငိ ၏္ လြတလ္ ပ္မသႈ ည္ လူအ႔ ခြင္အ့ ေရး ျမွင့္တငျ္ ခငး္ ႏွင့္ ကာ ကြယျ္ ခင္းအတြက္ မရွမိ ျဖစေ္ သာ အာမခံခ်ကျ္ ဖစေ္ စသည္။ ၇၅။ တရားစရီ ငမ္ ႈကုိ စမီ သံ ည့စ္ နစသ္ ည္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအေနႏငွ ့္ ၄င္းတ႔ိ၏ု အသကေ္ မြးမႈလပု ္ငန္း တာ၀နမ္ ်ားကုိ တိုက္႐ကုိ ္ျဖစေ္ စ၊ သြယ၀္ ကို ္၍ျဖစ္ေစ၊ တစ္စတိ တ္ စပ္ ုငိ း္ ကို ျဖစ္ေစ အလုးံ စျံု ဖစေ္ စ အတားအဆးီ ၊ လမႊ ္းမးုိ မ၊ႈ ဆြဲေဆာင္မ၊ႈ ဖိအား၊ ျခိမး္ ေျခာက္မႈႏွင့္ စြက္ဖက္မတႈ ႔ိမု ွ လြတလ္ ပ္ သည္ဟု အာမခံခ်က္ ေပးႏုငိ ္ေသာ မွ်တ၊ ညမီ ွ်သည့္ စနစ္ျဖစရ္ မည။္ ၇၆။ လတူ ိုင္းသည္ မိမိ၏ စးီ ပြားေရး၊ လမူ ႈေရးႏငွ ့္ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ႏုိင္ငံသားႏငွ ့္ ႏိငု င္ ေံ ရးအခြင္အ့ ေရးကို ကာကြယ္ရန္ မမိ ိေရ႕ွ ေနကုိ လြတ္လပစ္ ြာေရြးခ်ယ္ၿပီး ဥေပေဒဆိငု ရ္ ာ ၀နေ္ ဆာင္မမႈ ်ားကို ထိ ေရာက္စြာ ရယူႏုိငခ္ ြငရ့္ ရွိ မည။္ ဥပေဒပညာေရးႏငွ ့္ ဥပေဒအသက္ေမြး၀မး္ ေက်ာင္းမသႈ ႔ုိ ၀ငေ္ ရာကျ္ ခင္း ၇၇။ ဥပေဒ ပညာေရးႏွင့္ ဥပေဒအသကေ္ မြး၀မး္ ေက်ာင္းမဳွ သတ္မတွ ္အရည္အခ်င္းျပညမ့္ ီ သတူ ုိငး္ ၀ငခ္ ြငရ့္ ရွိ မညျ္ ဖစၿ္ ပးီ လူမ်ဳိ း၊ အသားအေရာင္၊ လိင၊္ ႏိုင္ငေံ ရးႏငွ ့္ အျခားခံယခူ ်က္၊ ႏငို ္ငံသား၊ ဘာသာစကား သုိမ႔ ဟတု ္ လူမရႈ င္းျမစ၊္ ပငုိ ္ဆိငု မ္ ႈ၊ ၀ငေ္ ငြ၊ မ်ဳိ း႐ိုးအေျခအေနစသည့္ အေၾကာငး္ ျပခ်ကျ္ ဖင့္ ၄င္း၏ အခြငအ့္ ေရးကုိ ျငငး္ ပယျ္ ခင္း မျပဳေစရ။

126 က်င့္သးုံ လုပေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ၇၈။ ဥပေဒဆငို ရ္ ာ ပညာေရးသည္ လထူ အု က်ဳိ းစီးပြားကုိ ျမငွ တ့္ ငရ္ န္ ေရးဆြဲထားရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုအ႔ တူ နညး္ စနစပ္ ငို ္းအရ ယဥွ ္ၿပဳိ င္ႏငုိ ္စြမး္ ရွရိ မည္ျဖစၿ္ ပးီ ေရ႕ွ ေန၏ က်င့္၀တ္တာ၀န္မ်ားႏငွ ့္ စႏံ နႈ ္းမ်ား၊ လူ႔အခြင့္အေရးႏငွ ့္ ႏုိင္ငႏံ ငွ ့္ ႏငို င္ တံ ကာဥပေဒမ်ားက အသိအမတွ ျ္ ပဳထားေသာ အေျခခံလြတလ္ ပခ္ ြငတ့္ ႔ုိ၏ က်င့္၀တတ္ ာ၀နမ္ ်ား၊ စံႏႈန္းမ်ားကို သရိ ေွိ စရန္ ေရးဆြဲထားသငသ့္ ည။္ ၇၉။ ဥပေဒဆိုငရ္ ာ ပညာေရးအစအီ စဥ္မ်ားသည္ ဆငး္ ရဲသမူ ်ားကုိ ဥပေဒ၀န္ေဆာငမ္ ေႈ ပးရာတြင္ ပးူ ေပါင္း ေဆာင္ရြက္ျခငး္ ၊ ဖြ႔ၿံ ဖိဳးမလႈ ုပင္ နး္ စဥ္မ်ားတြင္ စးီ ပြားေရး၊ လမူ ေႈ ရးႏွင့္ ယဥေ္ က်းမအႈ ခြင့္ အေရးမ်ားကုိ ျမွငတ့္ ငျ္ ခငး္ ၊ ကာကြယ္ျခငး္ တအ႔ုိ ပါအ၀င္ ေရ႕ွ ေန၏ လူမႈတာ၀န္ယူမႈမ်ားကိုလညး္ ထည္သ့ ြင္းထားသင့္သည္။ ၈၀။ လအို ပ္သည့္ အရည္အခ်င္းရၿွိ ပီး၊ ႐းုိ သား စ႐ကို ္ေကာင္းမြန္သည့္ မညသ္ ူမဆို ေရ႕ွ ေနတစ္ဦးျဖစ္ ေစရန္ အခြင္ရ့ ရွိ မည။္ ထ႔ုိျပင္ လမူ ်ိဳး၊ အသားအေရာင္၊ လငိ ္၊ ႏိငု င္ ံေရးႏွင့္ အျခားခံယူခ်က္၊ ႏငုိ ္ငံသား၊ ဘာသာစကား သမ႔ို ဟတု ္ လူမႈ ရင္းျမစ၊္ ပုိင္ဆုငိ ္မႈ၊ ၀င္ေငြ၊ မ်ဳိ း႐းုိ အေျခအေန၊ ႏငုိ ္ငံတကာမွ အသိအမတွ ္ျပဳထားသည့္ ႏုိင္ငံသားႏငွ ့္ ႏငို င္ ံေရးအခြင့အ္ ေရးတိကု႔ ုိ ကာကြယမ္ ႈ အတြက္ ျပစ္ဒဏခ္ ်မွတ္ခရံ ဖးူ သူ စသည့္အေၾကာငး္ ျပခ်ကမ္ ်ားျဖင့္ ခြဲျခားႏွိမခ့္ ်မႈမရွဘိ ဲ ေရ႕ွ ေန အျဖစ္ လုပက္ ိငု ခ္ ြငရ့္ ွရိ မည္။ ေရွ႕ေနတစ္ဦးကို ေရွ႕ေနလကုိ ခ္ ြငပ့္ ိတျ္ ခငး္ ၊ စညး္ ကမ္းႏငွ ့္မညသီ ျဖင့္ ပိတ္ပငျ္ ခငး္ သိ႔မု ဟတု ္ ေရ႕ွ ေနအျဖစမ္ ွ ဆိုငး္ င့ထံ ားျခငး္ တို႔အတြက္ အေျခအေနမ်ားသည္ လကေ္ တြ႕က်ရမည္ျဖစၿ္ ပီး နည္းဥပေဒမ်ား၊ စည္းမ်ဥး္ မ်ား သ႔ုိမဟုတ္ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ ေရွ႕ေနလပု ္ငနး္ လပု က္ ုိင္သူမ်ား က်င္သ့ ံးု ရသည့္ ထုးံ တမ္းမ်ားတြင္ သတမ္ တွ ျ္ ပဌာန္းထားရ မည္။ လူထႏု ွင့္ ပကသ္ ကသ္ ည့္ ဥပေဒပညာေရး တရားဥပေဒစးုိ မုးိ ေရးအတြက္ အေျခခံမူမ်ား၊ တရားစရီ င္ေရးႏွင့္ တရားေရး အလုပအ္ ကုိင၏္ လြတလ္ ပ္မအႈ ေရးပါပ၊ုံ ေရွ႕ေနမ်ား၊ တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ဂ်ဴရီလႀူ ကီးမ်ားႏွင့္ ပူးတြဲတရားသႀူ ကီးမ်ား၏ အေျခခံအခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ လြတ္လပ္မတႈ ိကု႔ ို ကာကြယရ္ ာတြင္ အေရးပါသည့္ အခနး္ က႑တိကု႔ ုိ ျပည္သအူ ား အသပိ ညာေပးရန္၊ ျပည္သကူ ို ၄င္းတု႔ိ၏ အခြငအ့္ ေရးမ်ား၊ တာ၀နမ္ ်ားႏငွ ့္ သက္ဆိငု ္ေသာ၊ ရရွိႏငုိ ေ္ သာ တရားဥပေဒအခြင့အ္ ေရးမ်ားကို အသိေပးရန္တသု႔ိ ည္ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ တရားေရးအဖြဲ႕ အစည္းမ်ား၏ တာ၀နျ္ ဖစသ္ ည္။ အထးူ သျဖင့္ တရားေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ သာမနျ္ ပညသ္ လူ ူထအု တြက္ပါ သင့္ေလ်ာေ္ သာ ပညာေရးအစီအစဥ္မ်ားကုိ ျပင္ဆင္အေကာငအ္ ထည္ေဖာရ္ မည။္ ထ႔ိုအတူ အဆုပိ ါ အစအီ စဥ္မ်ားကုိ ျမွငတ့္ ငရ္ န္ႏငွ ့္ ပးူ ေပါင္းေဆာင္ရြကရ္ န္ အာဏာပိငု မ္ ်ား၊ အစုိးရမဟတု ္ေသာ အဖြဲ႕ အစညး္ မ်ား၊ ျပညသ္ ူ႔အဖြဲ႕မ်ားႏငွ ့္ ပညာေရးအဖြဲ႕အစညး္ မ်ားႏငွ ့္ ပူးေပါငး္ ရမည။္

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 127 ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ တာ၀န္ႏငွ ့္ အခြငအ့္ ေရးမ်ား ၈၂။ ေရွ႕ေနတစ္ဦးက သ၏ူ အမသႈ ည္အတြကလ္ ပု ရ္ မည့္ တာ၀န္မ်ားတြင္- (က) အမသႈ ည္ကုိ သ၏ူ ဥပေဒဆိုင္ရာအခြငအ့္ ေရးႏွင့္ တာ၀နမ္ ်ားကုိ အၾကံေပးျခငး္ ၊ အမႈ သည္၏ ဥပေဒဆုိင္ရာအခြင့္အေရးႏွင့္ တာ၀န္မ်ားႏငွ ့္ ဆကစ္ ပသ္ ၍ တရားေရးစနစ္၏ အလပု ္လပု ပ္ ံုကို အၾကံျပဳတင္ျပျခင္း၊ (ခ) အမသႈ ည္ကုိ သင့္ေလ်ာ္သည့္ နညး္ လမး္ တုငိ း္ ျဖင့္ ကညူ ီၿပးီ အမသႈ ညႏ္ ငွ ့္ သ၏ူ အက်ိဳး စီးပြားကို ကာကြယရ္ န္ ဥပေဒဆငို ္ရာ ကိစၥမ်ားလပု ေ္ ဆာင္ေပးျခင္း၊ (ဂ) တရား႐ံုးမ်ား၊ ခုံ႐ုးံ မ်ားႏငွ ့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအာဏာပငို ္မ်ား၏ ေရ႕ွ ေမွာက္တြင္ ကယုိ ္စားျပဳေပး ျခင္းတ႔ုိ ပါ၀ငသ္ ည္။ ၈၃။ ေရွ႕ေနတစဥ္ းီ သည္ အမႈသည၏္ ဆႏႏၵ ငွ ္အ့ ညီ သ၏ူ တာ၀န္မ်ားကုိ လြတလ္ ပစ္ ြာ၊ ၀ီရိယရစွိ ြာႏငွ ့္ အေၾကာက္အရြ႕ံ ကငး္ စြာ လုပေ္ ဆာငရ္ မညျ္ ဖစၿ္ ပးီ ၄င္း၏အလပု ္အကိငု ္ႏွင့္ ပတ္သတ္ေသာ စညး္ မ်ဥး္ မ်ား၊ စံႏနႈ ္းမ်ားႏငွ ့္ က်င့္၀တ္မ်ားကုိ အာဏာပငို ္မ်ား သမ႔ုိ ဟုတ္ လထူ ုထံမွ တားျမစ္ ျခင္းႏွင့္ ဖအိ ားမရေိွ စဘဲ လပု ေ္ ဆာငရ္ မည္။ ၈၄။ လတူ ိုငး္ ႏွင့္ လအူ ပု ္စတု ငို ္းသည္ ၄ငး္ တ႔ိ၏ု အက်ိဳးစးီ ပြား သို႔မဟတု ္ အမကႈ ို ကာကြယ္ရန္ ဥပေဒ ေဘာင္အတြငး္ မွ ေရ႕ွ ေန၏ အကအူ ညရီ ယပူ ငို ္ခြငရ့္ သိွ ည္။ ထိတု ာ၀နက္ ို အစြမး္ ရိသွ ၍ ရိးု သား လြတလ္ ပစ္ ြာ ေဆာင္ရြကေ္ ပးရျခငး္ မာွ ေရ႕ွ ေန၏တာ၀နျ္ ဖစ္သည္။ အက်ဳိ းဆကအ္ ားျဖင့္ ေက်ာ္ ၾကားသည္ျဖစ္ေစ မေက်ာၾ္ ကားသည္ျဖစေ္ စ ၄င္းအမႈသည္ သို႔မဟုတ္ အမအႈ တြက္ ေရ႔ွေနကို အာဏာပိုငမ္ ်ားကျဖစေ္ စ ျပည္သကူ ျဖစေ္ စ ေရြးခ်ယ္ေပးရျခငး္ မဟတု ္ေပ။ ၈၅။ မညသ္ ညေ့္ ရွ႕ေနမဆို အမသႈ ည္အတြက္ အႀကံေပးျခငး္ ၊ ကညူ ီျခငး္ ၊ အမႈသည္၏ အမႈကုိ ကိုယစ္ ားျပဳျခင္း စသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ားေၾကာင့္ ျပစမ္ ႈဆငုိ ရ္ ာ၊ တရားမေရးရာ၊ အပု ္ခ်ဳပမ္ ႈ ေရးရာ၊ စီးပြားေရးရာ သုမိ႔ ဟတု ္ အျခားအေရး ယူမတႈ ႔ိုျဖင့္ ဒကု ၡျဖစ္ေစျခင္း၊ ျခိမ္းေျခာကခ္ ံရျခင္း မျဖစ္ေစရ။ ၈၆။ ေရွ႕ေနတစ္ဦးသည္ အုပခ္ ်ဳပေ္ ရးဌာန သု႔မိ ဟတု ္ ေဒသတြင္းေဆြးေႏြးပြဲ ေရွ႕ေမာွ ကတ္ ြင္ ကယုိ ္ စားျပဳခြင့က္ ို ဥပေဒျဖင့္ ပလပထ္ ားလ်င္၊ သိမ႔ု ဟုတ္ ေရ႕ွ ေနတစဥ္ းီ ကို သကဆ္ ငုိ ရ္ ာ အာဏာပိုင္ က တာ၀နမ္ ွဆုငိ း္ ငံ့ထားလ်င္၊ စညး္ ကမ္းေၾကာင့္ပယ္ထားလ်င၊္ ေရွ႕ေနလကို ခ္ ြင့္ ႐ုတသ္ မိ း္ ထား လွ်င္ ၄င္းကုိ ခ်နလ္ ပွ ္ထားရမည။္ ၄င္းေရ႕ွ ေန၏ အမသႈ ညအ္ တြက္ ကိုယ္စားျပဳခြင့္ကို မည္သည့္တရား႐းံု ႏွင့္ အပု ခ္ ်ဳပ္မႈ အာဏာ ပုိငက္ မွ ျငငး္ ပယ္ျခင္းမျပဳေစရဆုထိ ားေသာ္လည္း ထုသိ ိုဖ႔ ယ္ထတု ျ္ ခင္း၊ ဆငို း္ ငျ့ံ ခင္း၊ စည္းကမ္း ႏွင့္မညီသျဖင့္ ပယ္ျခင္း သ႔မုိ ဟတု ္ ေရွ႕ေနလကုိ ခ္ ြင့္ ႐ုတသ္ ိမ္းျခငး္ တ႔ုိသည္ လြတ္လပသ္ ည့္ တရားေရးဆငုိ ရ္ ာျပနလ္ ညသ္ ုးံ သပခ္ ်က္ ႏငွ ့္ ဆနက႔္ ်ငျ္ ခငး္ မရွိေစရ။ ၈၇။ တရားသူႀကးီ အဖြဲ႕ကို သင့ေ္ လ်ာသ္ ည့္ ေလးစားမေႈ ပးျခင္းသည္ ေရ႕ွ ေနတစ္ဥးီ ၏ တာ၀နျ္ ဖစ္ သည္။ တရား႐ုံးတြင္ ၾကားနာစစေ္ ဆးရာတြင္ ေရွ႕ေနသည္ သတမ္ ွတ္အမတႈ စခ္ တု ြင္ တစဖ္ က္

128 က်င့သ္ ုံးလပု ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊန္လက္စြဲ - ၁ ေရ႕ွ ေန၏ ပါ၀ငပ္ တသ္ ကမ္ ၊ႈ သို႔မဟတု ္ လုပေ္ ဆာငမ္ ကႈ ုိ ကန္က႔ ြကႏ္ ိုင္သည့္ အခြင့္ရွိသည္။ ၈၈။ တရား႐ံုးမထီမဲ့ျမငျ္ ပဳမႈအတြက္ ေရွ႕ေနတစ္ဦးကို တရားစြဲဆမုိ ရႈ ွိလ်င္ ေရ႕ွ ေနကို အမႈလပု ္သည့္ တရားသႀူ ကးီ တစဥ္ ီး သ႔ိုမဟုတ္ အမ်ားသည္ အဆပုိ ါေရ႕ွ ေနကုိ အေရးယူမတႈ စစ္ တုံ စရ္ ာ မျပဳေစ ရဘဲ အဆုပိ ါေရွ႕ေန၏ ေလ်ာကလ္ ဲခ်က္မ်ားကို ၾကားနာရနပ္ ယခ္ ်ျခငး္ ႏငွ ့္ အမကႈ ုိ ဆိငု ္းငံ့ျခငး္ တ႔ို ျပဳႏိုင္သည္။ ၈၉။ အဆုပိ ါမူ၀ါဒမ်ားတြင္ ညနႊ း္ ဆုိထားသညအ့္ တငို ္း ေရ႕ွ ေနတစ္ဥးီ သည္ ေကာင္းမြန္ေသာ ယုံ ၾကည္မေႈ ၾကာင့္ လက္ျဖင့္ေရးသား၊ ႏတႈ ျ္ ဖငေ့္ လ်ာက္ထားခ်ကမ္ ်ား၊ သ႔ုိမဟုတ္ သူ၏ အလုပ္ အကငို ္ႏွင့္ပတသ္ ကၿ္ ပီး တရား႐ုးံ ေရ႕ွ ၊ ခံ႐ု ံုး၊ အျခား ဥပေဒသုမိ႔ ဟတု ္ အပု ခ္ ်ဳပ္မႈ အာဏာပငို ္မ်ား ေရွ႕ေမွာကတ္ ြင္ ထြကဆ္ ုိမတႈ ု႔ႏိ ငွ ့္ ပတ္သက၍္ တရားမမႈ၊ ျပစမ္ ႈတ႔မို ွ ကင္းလြတ္ခြင့္ရရွိရမည။္ ၉၀။ အၾကံေပးျခင္း၊ ကညူ ေီ ပးျခငး္ ႏငွ ့္ လြတ္ေျမာက္ခြင့္ကုိ ပတိ ပ္ င္ခံထားရသူတကို႔ ုိ ကုိယ္စားျပဳရာ တြင္ ေရ႕ွ ေန၏ လြတ္လပမ္ ႈကုိ အာမခခံ ်ကေ္ ပးရမညျ္ ဖစ္ၿပီး သ႔မုိ သွ ာ အဆိုပါလမူ ်ားသည္ လြတလ္ ပ္ မွ်တေသာ ဥပေဒဆငုိ ရ္ ာ အကအူ ညကီ ုိ ရရၾိွ ကမည္ျဖစသ္ ည္။ အမလႈ ကုိ ပ္ ါေပးမည့္ ေရွ႕ေနႏွင့္ အာဏာပိုင္မ်ားအၾကား မီွခုေိ နျခင္း၊ ႀကဳိ တင္စစီ ဥေ္ နျခငး္ ႏွင့္ ပူးေပါင္းလမိ ္ လည္ရန္ညွိထားသည့္ မညသ္ ညအ့္ ၾကံေပးခ်က္ကုမိ ဆို ဆန္က႔ ်င္ႏငုိ ရ္ န္ အကာ အကြယျ္ ပဳထားရမည။္ ၉၁။ ေရွ႕ေနမ်ားကို ၄ငး္ တိ႔ု၏ အလပု ပ္ ိုင္း ဆုငိ ရ္ ာတာ၀န္ကုိ ထိထိေရာကေ္ ရာက္ ေဆာင္ရြကႏ္ ုိင္ရန္ ေအာကပ္ ါ ခံစားခြင္မ့ ်ား၊ အထူးအခြင့အ္ ေရးမ်ား ေပးအပထ္ ားရန္လုသိ ည။္ (က) ေရွ႕ေနအမႈသည္ ဆက္ဆံေရး၏ လ်ွ ဳိ ႕၀ွကမ္ ႈႏငွ ့္ အဆိုပါလ်ဳိ ႕၀ကွ ္ခ်ကက္ ို ထိခုကိ ္ေစလ်ွ င္ သက္ေသခံအျဖစ္ ေပးအပ္ျခင္းကို ျငင္းပယ္ႏုိင္ခြင့္ (ခ) မူရင္းႏုငိ ္ငမံ ်ားႏွင့္ ျပည္ပႏုိင္ငအံ ၾကား အမႈသည္မ်ားႏငွ ့္ လြတလ္ ပ္စြာ ခရီးသြားလာ ခြငႏ့္ ွင့္ အၾကေံ ပးႏိုင္ခြင့္ (ဂ) အမႈသညမ္ ်ားထံသုိ႔ သြားေရာကလ္ ည္ပတ္ရန၊္ ဆကသ္ ြယ္ရနႏ္ ွင့္ အၾကံဉာဏ္ရယခူ ြင့္ (ဃ) လြတလ္ ပစ္ ြာရွာေဖြခြင္၊့ လက္ခံရယူခြင့္ႏွင့္ ၄ငး္ တ႔အို လုပအ္ ကိငု ္ဆငို ရ္ ာ စညး္ မ်ဥ္းမ်ားကို ခစံ ားခြင၊့္ အလုပ္ႏငွ ္ဆ့ ုိင္သည့္ သတငး္ ႏွင့္ အေတြးအျမင္မ်ားကို ေပးခြင့္ (င) အမသႈ ည္ သုမိ႔ ဟတု ္ အမကႈ ုိ က်ဳိ းေၾကာင္းဆေီ လ်ာ္ေသာ ကိုယေ္ ရးကယုိ ္တာ သု႔မိ ဟတု ္ အလပု ္ႏငွ ့္ စပ္လ်ဥ္း၍ လက္ခရံ န္ သမ႔ုိ ဟတု ္ ျငငး္ ဆုရိ န္ အခြင့္ ၉၂။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ လြတလ္ ပ္စြာယံုၾကညခ္ ြင၊့္ ထုတ္ေဖာ္ခြင့္၊ အသင္းအဖြဲ႕ ဖြဲ႕စည္းခြင့္ႏငွ ့္ စ႐ု ံုးခြင့္ တု႔ိရိွသည။္ အထးူ သျဖင့္ ၄င္းတိုရ႔ ရွရိ မည့္ အခြင့္အေရးသည-္ (က) ဥပေဒႏွင့္ တရားေရးစမီ ခံ နခ႔္ ြဲမဆႈ ိုင္ရာ လထူ ေု ဆြးေႏြးပြဲမ်ားတြင္ ပါ၀ငခ္ ြင့္ ရိရွ မည။္ (ခ) ျပည္တြင္း၊ ႏုငိ ္ငအံ ဆင္ႏ့ ွင့္ ႏိငု င္ တံ ကာအဆင့္ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားကို လြတလ္ ပ္စြာ ပါ၀င္ ခြင့္၊ ဖြဲ႔စည္းခြင့္ရရိွ မည္။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 129 (ဂ) လူထုအက်ဳိ းအတြက္ ဥပေဒျပဳျပင္ေျပာငး္ လဲေရး လပု ္ငန္းမ်ားတြင္ အဆျို ပဳျခင္းႏငွ ့္ အၾကံျပဳေထာက္ချံ ခင္းမ်ား ျပဳလပု ္ရမည္ျဖစၿ္ ပီး လူထုကိုလညး္ အဆပို ါကစိ ၥႏငွ ့္ ပတသ္ က္၍ အသိေပးရမည္။ (ဃ) မိမိႏိငု ္င၏ံ ႏိုငင္ ေံ ရး၊ လူမေႈ ရးႏွင့္ ယဥေ္ က်းမဘႈ ၀မ်ားတြင္ အျပညအ့္ ၀ တကၾ္ ကြစြာ ပါ၀င္ရမည။္ ၉၃။ ေရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္ လစာႏငွ ့္ ခစံ ားခြငမ့္ ်ားအတြက္ အသုံးျပဳသည့္ စညး္ မ်ဥး္ ၊ စညး္ ကမး္ မ်ားသည္ ၄င္းတု႔အိ တြက္ မွ်တလုံေလာကသ္ ည့္ ၀ငေ္ ငြျဖစေ္ စရန္ စမီ ထံ ားရမည္ျဖစၿ္ ပီး ဥပေဒအကအူ ညီ ရယမူ မႈ ်ားသည္ လထူ တု တႏ္ ငုိ ္ေအာင္ သင္တ့ ငေ့္ သာ သတမ္ တွ ္ခ်က္မ်ားျဖင့္ စမီ ထံ ားရမည။္ ဆငး္ ရဲသားမ်ားအတြက္ ဥပေဒ၀နေ္ ဆာင္မႈ ၉၄။ လြတလ္ ပ္ေသာ တရားေရး၀န္ထမ္းဆိသု ည့္ အသိအျမငအ္ တြက္ လိုအပသ္ ည္ရ့ လဒ္သည္ အဆုိပါအဖြဲ႕၀င္မ်ားက လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအားလးုံ သို႔ ၄င္းတ႔ုိ၏ ၀နေ္ ဆာငမ္ ႈမ်ားရရွေိ စရန္ ေဆာင္ ရြက္ေရးျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ အားနညး္ ေနေသာအပငို း္ မ်ားအတြက္ ျပဳလုပ္ေပးရမည။္ သ႔ိုမွသာ သငေ့္ လ်ာ္ေသာအေျခအေနတြင္ အခမဲဥ့ ပေဒ၀နေ္ ဆာင္မကႈ ုိ ေပးအပႏ္ ုငိ ္မည္ျဖစ္ၿပီး လူတိငု ္း တရားမ်ွ တမႈကုိ ရရႏွိ ိငု ္မည္။ တရားေရး၀န္ထမး္ သည္ စီးပြားေရး၊ လမူ ႈေရး၊ ယဥေ္ က်းမ၊ႈ အရပဘ္ က္ႏငွ ့္ ႏိုင္ငေံ ရးဆငို ္ရာ တစ္ဦးခ်ငး္ ၊ အစအု ဖြဲ႔ခ်ငး္ အတြက္ လူ႔အခြငအ့္ ေရးမ်ားကို ကာကြယျ္ ခင္းျဖင့္ တရားမွ်တမႈ၏ အေၾကာငး္ တရားမ်ားကုိ ျမငွ တ့္ ငႏ္ ုငိ ေ္ ပမည္။ ၉၅။ တရား၀င္ တရားစြဲဆုရိ န္ တရားစရိတ္ မတတႏ္ ုိင္သမူ ်ားအတြက္ အစးုိ ရက သငေ့္ လ်ာေ္ သာ ဥပေဒ၀န္ေဆာင္မႈအစီအစဥ္မ်ားအတြက္ လုေံ လာက္သည့္ ရန္ပံုေငြေထာက္ပေ့ံ ပးရန္ တာ၀နရ္ ိွ သည။္ ထိုကဲ့သို႔အမႈမ်ဳိ း တြင္ ဥပေဒ၀နေ္ ဆာင္မကႈ ို ဖန္တးီ ေပးႏိုငရ္ န္ စံႏနႈ း္ ႏွင့္ လပု င္ န္းစဥ္မ်ား ေဖာျ္ ပညႊန္းဆမို ႈျပဳလုပထ္ ားရန္ အစးုိ ရတြင္ တာ၀နရ္ ိသွ ည္။ ၉၆။ ျပည္သူလထူ ရု နပ္ ုေံ ငြ တစ္စတိ ္တစ္ပုငိ း္ ျဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ အလံုးစုျံ ဖစေ္ စ လညပ္ တသ္ ည့္ အဖြဲ႕ အစည္းမ်ား၊ အစီအစဥ္မ်ားတြင္ ပါ၀င္သည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ လေုံ လာကသ္ ည့္ ခံစားခြင့္ မ်ားရရိရွ မညျ္ ဖစၿ္ ပးီ ၄င္းတအ႔ုိ လပု ္အကုိင္ႏွင့္ သကဆ္ ငုိ ္သည့္ လြတလ္ ပ္ခြငအ့္ တြက္ အာမခရံ မည္။ အထူးသျဖင့္- (က) ယငး္ ကဲ့သ႔ုိ အစအီ စဥ္မ်ား၏ ဥးီ တည္ရာသည္ တရားေရး၀နထ္ မး္ အဖြဲ႕မ်ား သ႔ိမု ဟုတ္ အဆပုိ ါလုပင္ န္းမွ အဖြဲ႕၀င္မ်ားျဖင့္ အဓိကဖြဲ႔စညး္ ထားသည့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသု႔ိ ယံု ၾကညအ္ ပႏ္ ရံွ န္ ျဖစသ္ ည။္ အဆပို ါအဖြဲ႕မ်ားသည္ ၄င္းတုိ၏႔ မ၀ူ ါဒမ်ားကို ထိေရာက္သည့္ ထိန္းကြပ္မရႈ ိရွ မညျ္ ဖစၿ္ ပီး ဘတဂ္ ်က္ႏငွ ့္ ၀နထ္ မ္းမ်ားကို သတမ္ တွ ္ခနခ႔္ ြဲေပးရမည။္ (ခ) ထိုအရာကို အသအိ မတွ ္ျပဳျခင္းျဖင့္ တရားမ်ွ တမအႈ တြက္ ၀န္ေဆာငမ္ ႈေပးရာတြင္ ေရ႕ွ ေန၏ အဓိကတာ၀န္သည္ ၄ငး္ ၏ အတတပ္ ညာႏငွ ့္ တရားစရီ င္မအႈ တြက္ ကုိယစ္ ားျပဳ အၾကဉံ ာဏေ္ ပးရမည့္ ၄ငး္ ၏အမႈသညသ္ ာ ျဖစ္သည။္

130 က်င့သ္ ုံးလပု ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ေရွ႕ေနအသငး္ အဖြဲ႔ ၉၇။ တည္ေထာင္ထားသည့္ တရားစရီ င္ေရးစနစ္တစ္ခုခ်င္းစတီ ြင္ တစ္ခု သ႔ုမိ ဟတု ္ တစ္ခထု က္ ပိုေသာ လြတ္လပၿ္ ပးီ ကိယု ္ပငို ္စီမံအပု ခ္ ်ဳပ္ႏိုင္သည့္ ေရွ႕ေနအဖြဲ႕အစညး္ မ်ား ရိွႏငုိ သ္ ည္။ ၄ငး္ အဖြဲ႕မ်ား၏ေကာင္စီ သု႔ိမဟတု ္ အပု ္ခ်ဳပ္မႈအဖြဲ႕ကို အဖြဲ႕၀င္မ်ားက အျခားသူတစဥ္ းီ တစ္ ေယာက၏္ ၀င္ေရာကေ္ ႏွာင့္ယွက္မႈ တစစ္ တုံ စ္ရာမရိဘွ ဲ လြတလ္ ပစ္ ြာေရြးေကာကရ္ မည္။ ထိုအေၾကာငး္ ေၾကာင့္ ၄ငး္ တိအု႔ ခြငအ့္ ေရးကုိ နစ္နာမမႈ ရွိေစပဲ အျခားေရ႕ွ ေနမ်ား၊ ဂ်ဴရီမ်ား၏ အလပု အ္ ကုိင္ ပငုိ ္းဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားသ႔ုိ ၀င္ေရာကခ္ ြင္၊့ ဖြဲ႔စညး္ ခြင့္ ရိရွ မည္။ ၉၈။ တရားေရးအလပု အ္ ကိုင၏္ လြတလ္ ပခ္ ြင့က္ ုိ ထိနး္ သမိ း္ ရန္ႏငွ ့္ စညး္ လံးု မႈကို အားေပးျမငွ တ့္ င္ ရနမ္ ာွ ေရွ႕ေနတစ္ဥးီ ၏ တာ၀န္ျဖစ္ၿပီး သငေ့္ လ်ာသ္ ည့္ တရားေရးအဖြဲ႕အစည္းအတြငး္ သ႔ို ၀ငေ္ ရာက္ရန္ လုသိ ည္။ ေရွ႕ေနအသင္း၏ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ား ၉၉။ ေရွ႕ေနအသင္း၏ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားသည္ ဥပေဒပညာသညမ္ ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ကႈ ုိ ေရွးရွႈရ မည္။ (က) ေၾကာကရ္ ြျံ ခင္း (သ႔)ုိ မ်က္ႏွာသာေပးျခင္း မရဘိွ ဲ တရားမွ်တမႈ၏ အေၾကာငး္ ရင္းကုိ တိုးျမငွ ရ့္ န္၊ ထနိ ္းသမိ ္းရန။္ (ခ) ေလးစားမႈ၊ ရာထူးဂုဏ၊္ သိကၡာ၊ စြမ္းေဆာင္ရည၊္ က်င့၀္ တ၊္ က်င့္၀တ္စံႏနႈ း္ မ်ားႏငွ ့္ ပညာရပ္ဆငို ရ္ ာ စည္းကမ္းမ်ားကို ထိနး္ သိမ္းရန္။ (ဂ) လ႔အူ ဖဲြ႔အစညး္ အတြင္းရိွ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခန္းကဏကၭ ို ခခု ံကာကြယ္ရန္ႏွင့္ လြတလ္ ပ္ ခြင္က့ ုိ ထနိ ္းသမိ ္းရန္။ (ဃ) တရားစရီ ငေ္ ရးအဖဲြ ့၏ ဂဏု ္သိကာၡ ႏငွ ့္ လြတလ္ ပ္မႈကို တုးိ ျမွင့ရ္ န၊္ ခခု ကံ ာကြယ္ရန။္ (င) ဥပေဒအေထာကအ္ ကူေပးျခငး္ ႏငွ ့္ အၾကဉံ ာဏ္ေပးျခငး္ အပါအ၀င္ တရားဥပေဒကုိ ျပည္သူမ်ား လြတ္လပည္ ီမ်ွ စြာ ခ်ဥ္းကပႏ္ ုငိ မ္ ကႈ ို တိုးျမငွ ့ေ္ ပးရန။္ (စ) တရားစြဲဆိမု တႈ ုငိ ္းတြင္ ေဆာင္ရြကရ္ မည့္ လပု ္ငန္းစဥမ္ ်ားအရ စြမး္ ေဆာငရ္ ညရ္ ေိွ သာ လြတလ္ ပၿ္ ပီး သမာသမတ္က်ေသာ ခံု႐ုံးေရ့ေွ မာွ က္တြင္ မ်ွ တသည့္ လူထုၾကားနာခြင့္ကုိ တုိးျမငွ ့ရ္ န္။ (ဆ) ဥပေဒျပဳျပင္ေျပာငး္ လဲေရးကို တိးု ျမငွ ့္ရန္ႏွင့္ ေထာကခ္ ံအားေပးရန၊္ လကရ္ ွိႏွင့္ အဆိျု ပဳ ထားေသာ ဥပေဒအေၾကာငး္ အရာ၊ သေဘာေပါကန္ ားလည္မႏႈ ွင့္ အသံးု ျပဳမတႈ ႏု႔ိ ွင့္ စပ္ လ်ဥ္းသည့္ လထူ ုေဆြးေႏြးပြဲမ်ားတုးိ ျမွငေ့္ ပးရန၊္ မတွ ခ္ ်ကေ္ ပးရန္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ွင့္ .... 131 (ဇ) ဥပေဒအသကေ္ မြး၀မး္ ေက်ာင္းမႈသု႔ိ ၀င္ေရာက္ရန္အတြက္ ကနဥးီ လုိအပခ္ ်ကအ္ ျဖစ္ ဥပေဒပညာေရး၏ အဆင့အ္ တန္းစံႏွဳန္းကို ျမွင့တ္ င္ရန္ (စ်) ကုယိ က္ ်င့္တရားႏငွ ့္ အရညအ္ ေသြးရိွသည့္ လူပုဂိဳၢ လမ္ ်ားသည္ ခြဲျခားဆကဆ္ ံျခငး္ မခရံ ဘဲ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာငး္ မသႈ ုိ႔ လြတလ္ ပစ္ ြာ ၀ငေ္ ရာကခ္ ြင့္ရရိွေစရနႏ္ ငွ ့္ အလပု ္ သငေ္ ရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္ အေထာက္အကေူ ပးရန။္ (ည) ေရွ႕ေနအဖြဲ႔၀င္မ်ား၏ ေကာငး္ က်ဳိ းကို ျမွင့္တင္ရန္ ၄ငး္ တို႔၏ မိသားစမု ်ားအား သင့ေ္ လ်ာ္ သလို ေထာကပ္ ံ့ကူညီရန။္ (ဋ) အျပညျ္ ပညဆ္ ုိငရ္ ာ ေရွ႕ေနအသင္းအဖြဲမ႔ ်ား၏ လႈပရ္ ွားမမႈ ်ားတြင္ ပးူ ေပါင္းပါ၀င္ခြင့ရ္ ရန။္ ၁၀၀။ အကယ္၍ တရားစြဲဆမုိ တႈ ြင္ ပါ၀ငသ္ ူက ႏုငိ င္ ံျခားမွ ေရွ႕ေနကို ျပည္တြငး္ မွ ေရ႕ွ ေနႏငွ အ့္ တူ လကတ္ ြဲလုပေ္ ဆာငရ္ န္ ဆႏၵရလွိ ွ်င္ ေရ႕ွ ေနအသငး္ သည္ ႏိငု င္ ျံ ခားေရွ႕ေနကို ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ ရြကႏ္ ိငု ္ရန္ႏွင့္ ၾကားနာခြင္႔ရွသိ ူမ်ားႏွင႔္ ဆကဆ္ ႏံ ငို ္ရန္ တတအ္ ားသမ်ွ အကူအညီေပးရမည္။ ၁၀၁။ ေရွ႕ေနအသင္းအဖြဲမ႔ ်ားသည္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မအႈ ား ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရွာက္ျခငး္ ကုိ ေဆာငရ္ ြက္ရနအ္ တြက္ အဖြဲ႔၀င္ေရ႕ွ ေနတဦးဥးီ အား ဖမး္ ဆးီ ထနိ း္ သိမး္ ျခငး္ ၊ သ႔မုိ ဟတု ္ ၄င္း၏ အ၀နး္ အ၀ငို း္ အတြငး္ ရိွ အမႈလိုကပ္ ါေဆာငရ္ ြကေ္ နေသာ ေရ႕ွ ေနကို ဖမ္းဆီးထနိ း္ သမိ ္းျခငး္ အတြက္ ဖမ္းဆီးထနိ ္းသိမ္းျခင္းဆိုငရ္ ာ အေၾကာင္းတရားႏငွ ့္ ဥပေဒဆုငိ ရ္ ာ အေျခခအံ ခ်ကတ္ ုိ႔ကို ခ်ကခ္ ်င္းအေၾကာငး္ ၾကားရမည္။ ၄ငး္ ရည္ရြယ္ခ်က္အတြက္ ေရ႕ွ ေနအသင္းအဖြဲ႔သည္ ေအာက္ ပါအခ်ကမ္ ်ားကို သိခြငရ့္ ိသွ ည။္ (က) ေရ႕ွ ေန သမ႔ုိ ဟုတ္ ၄ငး္ ၏ ပစၥည္းဥစၥာအား ရာွ ေဖြျခင္း၊ (ခ) ၄င္းလက၀္ ယ္တြငရ္ ွေိ သာ အေထာက္အထား စာရြကစ္ ာတမ္းမ်ားကုိ သိမ္းယျူ ခင္း (ဂ) ေရွ႕ေနတစေ္ ယာက၏္ ဂဏု ္သကိ ာၡ ကုိ ထပိ ါးေစေသာ ေမးခြနး္ (သ႔ိ)ု တရားစြဲဆုမိ ႈႏွင့္ စပ္လ်ဥး္ ေသာ ဆုံးျဖတ္ခ်ကတ္ စခ္ ုခု ထအုိ မကႈ ိစၥတြင္ ေရွ႕ေနအသငး္ ကို ဥကဌၠ (သိ)႔ု အဆုိျပဳထားသတူ စ္ဥးီ က ကယို စ္ ားျပဳၿပးီ တရား စြဲဆုမိ ကႈ ုိ ေျခရာခကံ ာ ေရွ႕ေနအလပု ္၏ သိပသ္ ညး္ လွ်ဳ႕ိ ၀ွကမ္ ႏႈ ငွ ့္ လြတ္လပ္မႈတအုိ႔ ေပၚ ကာ ကြယေ္ ပးမႈ ရမိွ ရိွ စစုံ မ္းပါမည။္ စညး္ ကမ္းပငို း္ အရ တရားစြဲဆိျု ခငး္ ၁၀၂။ ေရွ႕ေနအသင္းသည္ ဥပေဒအရ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ပညာသည္က်င့္၀တျ္ ပ႒ာနး္ ခ်က္ကို ခ်မွတ္ ျပ႒ာနး္ ပါက ယင္းျပ႒ာန္းခ်က္ကုိ ဥပေဒျပဳရမည။္ ၁၀၃။ ေရွ႕ေနအသငး္ (သ)႔ို ေရွ႕ေနမ်ားပါ၀ငေ္ သာ ျပ႒ာန္းဥပေဒအရ လြတ္လပသ္ ည့္ အာဏာပုိငအ္ ဖဲြ႔ အစညး္ သည္ ၎ကယုိ တ္ ုိငျ္ ဖစေ္ စ (သို )့ တရားစြဲဆသို ူ တစ္ဦးဥးီ (သို ့) ျပညသ္ ူအက်ဳိးလိုလားသူ

132 က်င္သ့ ုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ တစ္ဥးီ ဦးက ေတာငး္ ဆိ၍ု ျဖစေ္ စ၊ ေရွ႕ေနမ်ားကုိ စည္းကမ္းထနိ ္းသမိ း္ မအႈ ရ တရားစြဲဆရုိ န္ လုပ္ပုငိ ခ္ ြင့္ရွသိ ည္။ တရား႐ံုး(သ႔)ို ျပည္သူ ့အာဏာပငုိ က္ ေရ႕ွ ေနအသင္း (သို ့) ျပ႒ာနး္ ဥပေဒအရ အာဏာပိငု အ္ ဖဲြထ႔ ံသိ႔ု အမႈတငသ္ ြင္းလ်ွ င္ ယင္းကအုိ ေျခခ၍ံ စညး္ ကမ္းထနိ း္ သမိ း္ေရးအရ တရားစြဲဆုျိ ခငး္ ကို ေဆာငရ္ ြက္ႏိုင္သည။္ ၁၀၄။ စညး္ ကမ္းထိန္းသိမ္းေရးအရ အေရးယမူ ကႈ ုိ ေရ႕ွ ေနအသငး္ က ဖဲြ ့စည္းထားသည့္ စညး္ ကမ္း ထိန္းသိမ္းေရးေကာမ္ တကီ ဦးစြာေဆာင္ရြကရ္ မည္။ ၁၀၅။ အယခူ ံ၀င္ျခင္းသည္ စည္းကမ္းထိနး္ သိမး္ ေရးေကာမ္ တ၏ီ ဆံးု ျဖတခ္ ်က္မသွ ည္ သငေ့္ လ်ာ္ ေသာ အယခူ အံ ဖဲြ႔ထိ ျဖစ္သည။္ ၁၀၆။ စည္းကမး္ ထိန္းသမိ း္ ေရးအရ အေရးယေူ ဆာငရ္ ြကမ္ ႈမ်ားကို ဤေၾကညာခ်က္စာတမး္ ပါ စညး္ ကမး္ မ်ားအရ တရားမွ်တေသာ သင့္ေလ်ာသ္ ည့္ လပု ္ေဆာငမ္ ျႈ ဖစေ္ စရန္ အျပည့္အ၀ သတိထား ၍ ေဆာင္ရြက္ရမည္။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 133 ခ။ ႏိုင္ငမံ ်ားၾကား ခ်ဳပဆ္ ုသိ ည့္ စာခ်ဳပမ္ ်ား၏ စံႏနႈ ္းမ်ား ႏိငု ္ငံသားႏွင့္ ႏုိင္ငေံ ရးအခြင့္အေရးဆငုိ ္ရာ ႏငို ္ငတံ ကာ သေဘာတညူ ီခ်က္ (၁၉၉၆ ဒဇီ ငဘ္ ာ ၁၆ ရက္ အေထြေထြညီလာခံ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ၂၂၀၀ A (XXl)အရ ျပ႒ာနး္ ၿပးီ လက္မတွ ္ ထးုိ ျခငး္ ၊ အတညျ္ ပဳျခငး္ ႏငွ ့္ထပ္တိးု ျခင္း။ ၁၉၇၆ မတ္လ ၂၃ ရက္မွစကာ တရား၀င္ သက္ေရာကမ္ ႈ ရေွိ စသည။္ ) ပဒု ္မ ၁၄ ၁။ တရား႐ံုးမ်ားႏွင့္ ခ႐ုံ ံးု မ်ားေရ႕ွ တြင္ လူသားမ်ားအားလးံု အတတူ ပူ ငျ္ ဖစ္သည။္ ျပစ္မတႈ စခ္ ခု ုျဖင့္ လူပုဂၢိဳလ္တစဥ္ ီးတစေ္ ယာက္အား တရားဥပေဒအရ တရားစြဲဆုိရာတြင္ လူတငို း္ ၌ တရားဥပေဒ အရ ဖြဲ႕စညး္ တည္ေထာင္ထားေသာ အရည္အခ်ငး္ ျပည့မ္ ီသည့္ လြတ္လပ္၍ ဘက္မလကို ္ပဲ သမာသမတ္က်သည့္ ခု႐ံ ံုးေရ႕ွ ေမွာကတ္ ြင္ မ်ွ တေသာ လထူ ၾု ကားနာခြင့ရ္ ိသွ ည္။

134 က်ငသ့္ ံုးလုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ေျပာင္းေရ႕ႊ အလုပ္သမားမ်ားအားလးုံ ႏငွ ့္ ၄ငး္ တ၏႔ုိ မသိ ားစ၀ု င္မ်ားအားလုံး၏ အခြင့္ အေရးႏွငရ့္ ပငုိ ခ္ ြငက့္ ို အကာအကြယေ္ ပးသည့္ ႏငုိ ္ငတံ ကာ သေဘာတညူ ီခ်က္ (၁၉၉၀ ျပညႏ့္ စွ ္၊ ဒီဇငဘ္ ာ ၁၈ ရက္ အေထြေထြညီလာခံ ဆုံးျဖတခ္ ်က္ ၄၅/၁၅၈ အရ ျပ႒ာန္းၿပးီ ၂၀၀၃ ဇူလိငု ္ ၁ ရက္မစွ ၍ တရား၀င္ သကေ္ ရာက္မရႈ ိွေစသည္။) ပုဒမ္ ၁၈ ၁။ ေျပာငး္ ေရႊ႕အလပု သ္ မားမ်ားႏငွ ့္ ၄ငး္ တ၏ို႔ မသိ ားစု၀င္မ်ားအားလံုးသည္ တရား႐းံု မ်ားႏငွ ့္ ခံု႐းုံ မ်ားေရွ႕ေမာွ ကတ္ ြင္ ၄ငး္ တိ႔ုေရာက္ရွေိ နသာ ႏငို ္ငမံ ွ ႏိငု င္ ံသားမ်ားနညး္ တူ သာတညူ ီမွ်မႈကို ခစံ ားခြငရ့္ သိွ ည္။ ျပစ္မတႈ စ္ခုခုျဖင့္ ၄ငး္ တ႔အုိ ား တရားဥပေဒအရ တရားစြဲဆုရိ ာတြင္ ၄င္းတုိ႔၌ တရားဥပေဒအရ ဖြဲ႕စညး္ တည္ေထာငထ္ ားေသာ အရည္အခ်င္းျပည့မ္ သီ ည့္ လြတ္လပ္၍ ဘက္မလုကိ ဘ္ ဲ သမာသမတ္က်သည့္ ခံု႐ံုးေရွ႕ေမာွ က္တြင္ မ်ွ တေသာ လထူ ုၾကားနာခြငရ့္ ွိ သည္။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ .... 135 ကေလးသူငယ္အခြင့္အေရး သေဘာတညူ ီခ်က္ (၁၉၈၉ ခုႏွစ၊္ ႏ၀ုိ ငဘ္ ာ ၂၀ ရက္ အေထြေထြညလီ ာခံ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္ ၄၄/၂၅ အရ ျပ႒ာနး္ ၿပီး လကမ္ ွတ္ ထးို ျခငး္ ။ ၁၉၉၀ စကတ္ င္ဘာ ၂ ရက္မစွ ၍ တရား၀င္သကေ္ ရာက္မႈ ရေွိ စသည။္ ) ပဒု မ္ ၃၇ ႏိငု င္ ံမ်ားသည္ ေအာက္ပါအခ်က္ကို ေသခ်ာစြာ ေစာင့ထ္ နိ း္ ရမည္။ (ဃ) လြတလ္ ပခ္ ြင့္မရေသာ ကေလးတိုငး္ သည္ ဥပေဒႏငွ ့္ အျခားသင့္ေလ်ာေ္ သာ အေထာက္အပ၊့ံ ၄င္းတခ႔ို ံစားခြင္မ့ ရေသာ လြတလ္ ပ္မအႈ တြက္ တရားဥပေဒႏငွ ့္ ညီညြတမ္ ႈျဖစရ္ န္ စိနေ္ ခၚခြင့္ကုိ တရား႐ံုး (သ႔ုိ) အရညအ္ ခ်င္းျပည့မ္ သီ ည့္ လြတ္လပ္၍ ဘက္မလကို ပ္ ဲ သမာသမတ္က်သည့္ အာဏာပိုငေ္ ရ႕ွ ေမာွ ကတ္ ြင္ ခ်ကခ္ ်င္းရယႏူ ငို ္ခြင္ရ့ ိွရမည္။ ထိသု ႔ုိ ေဆာငရ္ ြကမ္ အႈ တြက္ ခ်ကခ္ ်ငး္ ဆုံးျဖတခ္ ်က္ရယႏူ ငုိ ခ္ ြင့္ရွိရမည။္

136 က်င့္သုးံ လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ လသူ ားအားလးုံ ကို လက္စတံုးေဖာက္ဖ်ကမ္ မႈ ကွ ာကြယျ္ ခင္း ႏုငိ င္ တံ ကာ သေဘာတူညီခ်က္ (၂၀၀၆ ဒီဇင္ဘာ ၂၀ တြင္ ျပ႒ာန္းသည္။) ပုဒမ္ ၁၁ [. . .] ၃။ လက္စတုံးေဖာက္ဖ်က္မႈႏငွ ့္ သကဆ္ ိငု ေ္ သာ ျပစမ္ ႈအတြက္ တရားစြဲဆုခိ ံရသကူ ုိ တရားစြဲဆိုမႈ အဆင့တ္ ိုင္းတြင္ မွ်တေသာ ဆကဆ္ မံ ႈ အာမခေံ ပးရမည။္ အတင္းအၾကပေ္ ပ်ာက္ ကြယေ္ စမႈ ျပစ္မႏႈ ငွ ့္ စစ္ေဆးခံရေသာ ပဂု ၢဳိ လ္သည္ ဥပေဒအရ ဖြဲ႕စည္းတညေ္ ထာငထ္ ားေသာ အရည္ အခ်င္းျပညမ့္ သီ ည့္ လြတ္လပ၍္ ဘကမ္ လုိက္ဘဲ သမာသမတ္က်သည့္ ခံ႐ု ံုးေရွ႕ေမာွ ကတ္ ြင္ တရားရင္ဆိုင္ခြင့္ ခံစားခြငရ့္ ိရွ သည္။