တရားသူကြီးများ၊ ရှေ့နေများနှင့်အစိုးရရှေ့နေများ၏လွတ်လပ်မှုနှင့်တာဝန်ယူမှုဆိုင်ရာနိုင်ငံတကာစည်းမျဉ်းများ

၁း၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏငွ ့္ .... 37 ၃။ ဘ႑ာေရးအာဏာႏွင့္ အရငး္ အျမစ္အလအံု ေလာက္ရွျိ ခငး္ အက်ဥး္ ခ်ဳပ္ တရားစီရငေ္ ရးဆုိငရ္ ာ လုပင္ နး္ တာ၀နမ္ ်ားကို ေကာင္းမြန္စြာေဆာင္ရြက္ရန္ အရင္းအျမစ္ အလံအု ေလာက္ လိအု ပ္သည။္ အခ်ဳပအ္ ျခာအာဏာ၏ ခက္မ(၃)ျဖာအနက္ တစခ္ ုျဖစသ္ ည့္ တရားစရီ င္ ေရးက႑သည္ အရင္းအျမစ္မ်ားကို နငုိ ္ငံေတာဘ္ တ္ဂ်ကမ္ ရွ ရွိၿပးီ ၊ ယင္းဘတ္ဂ်ကက္ ို ဥပေဒျပဳေရး က႑ သိမ႔ု ဟုတ္ အုပခ္ ်ဳပ္ေရးက႑တစခ္ ခု ကု မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ရသည္။ နုိင္ငံေတာ္ ဘတဂ္ ်ကက္ ုိ ေရးဆြဲျပဳစုျခငး္ ႏွင့္ သေဘာတခူ ြငျ့္ ပဳျခင္းတ႔ုိကုိ ေဆာင္ရြကေ္ နသူမ်ားသည္ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑၏ လုိ အပ္ခ်ကမ္ ်ားကို ထည္သ့ ြငး္ စဥး္ စားေပးရန္ မျဖစ္မေနလအို ပသ္ ည။္ အရင္းအျမစ္ မလေံု လာကျ္ ခငး္ က တရားစီရငေ္ ရးက႑ကုိ အက်င္ပ့ ်က္ျခစားမမႈ ်ားျဖင့္ ပ်က္စးီ ေစနိငု ္သည။္ အက်ဳိ းဆကအ္ ားျဖင့္ တရား စရီ င္ေရးက႑၏ အမအီွ ခကုိ င္းမႏႈ ငွ ့္ သမာသမတက္ ်မႈမ်ား အားနညး္ လာနိငု သ္ ည္။ တရားစရီ င္ေရး က႑သုိ႔ အရင္းအျမစမ္ ်ား ခြဲေ၀ခ်ထားေပးရန္ ဆးံု ျဖတရ္ ာ၌ တရားသူႀကးီ မ်ား သို႔မဟတု ္ တရားသႀူ ကီး အဖြဲ႔မ်ားႏွင့္ တုငိ ္ပငေ္ ဆြးေႏြးရမည။္ 111 တရားစရီ င္ေရးက႑၏ အမီအွ ခကုိ င္းမႈႏွင့္ သမာသမတ္က်မႈကို တျဖည္းျဖညး္ ခ်င္း ထိခိုက္ ေစသည့္ အျခားအခ်ကမ္ ာွ ဘတ္ဂ်က္ အေသးစတိ ္ ျပဳစေု ရးဆြဲရာတြင္ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑မွ ပူးေပါင္း ပါ၀င္ခြင့္ မရျခင္းပငျ္ ဖစသ္ ည။္ မည္သညအ့္ ဖြဲအ႔ စည္းကုိမဆုိ ပံုေသထေိ ရာက္စြာ ထနိ ္းခ်ဳပ္နုိင္သည့္ နညး္ လမ္းမ်ားစြာအနက္ တစ္ခမု ာွ ဘ႑ာေရးဆုငိ ္ရာ ကနသ႔္ တ္ထနိ ္းခ်ဳပမ္ ႈပင္ ျဖစ္သည္ဆုသိ ည့္ အခ်က္ ေၾကာင့ပ္ ငျ္ ဖစသ္ ည။္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၏ အျခားခကမ္ မ်ား သမိ႔ု ဟတု ္ အစိုးရအဖြဲ႔အစညး္ မ်ားက တရားစရီ င္ေရးက႑သို႔ ေပးရမည့္ အရငး္ အျမစမ္ ်ားကုိ စီမခံ ြဲေ၀မႈျပဳရာတြင္ အေရးပါသည့္ လႊမး္ မုိးမကႈ ို ျပဳေနသမ်ွ ကာလပတ္လံးု အထအိ ခကုိ ္မခံသည့္ အမႈမ်ား၏ ရလဒ္အေပၚ ထိနး္ ခ်ဳပ္လႊမ္းမုးိ နုငိ ္စြမး္ လည္း အမွနတ္ ကယ္ ရွေိ နဦးမွာျဖစသ္ ည္။ ထုျိ ဖစ္ရပ္က တရားစရီ င္ေရးက႑၏ အမအွီ ခုကိ ငး္ မႈကုိ တကို ္ခကုိ ္ ေနပါမည။္ အခ်ဳပအ္ ားျဖင့္ နိုင္ငံအမ်ားစတု ြင္ တရားစရီ င္ေရးက႑၏ အရင္းအျမစမ္ ်ားကို စမီ ခံ န႔ခ္ ြဲပုငိ ခ္ ြင့္ ရိွသမူ ်ားကုိ တရားစရီ င္ေရးက႑အတြင္း၌ ဖန္တီးထားသျဖင့္ တရားေရးကိယု ထ္ ည္အေပၚ အပု ခ္ ်ဳပခ္ ြင့မ္ ်ား အားေကာင္းလာေစပါသည။္  အေမရိကႏိငု ္ငံမ်ားဆငုိ ္ရာ လ႔အူ ခြင့္အေရးေကာမ္ ရငွ က္ တရားစရီ င္ေရးက႑၏ အဖြဲ႔အစည္း ဆိုင္ရာလုပပ္ ငုိ ္ခြင့္မ်ား၊ အပု ခ္ ်ဳပမ္ ႈ၊ စီမခံ န႔္ခြဲမႈႏွင့္ ဘ႑ာေရးကိစမၥ ်ား အပါအ၀ငသ္ ည္ ̀ဒီမုိ ကေရစီ လအူ႔ ဖြဲအ႔ စညး္ အတြင္း အငအ္ ားခ်ိန္ခြင္လ်ွ ာညီမ်ွ မႈကုိ ထိနး္ သိမး္ ရာတြင္ မရိွမျဖစ္ ခြဲျခား မရ 1́ 12 ဟု စဥး္ စားထားသည္။ 111 See the Policy Framework for Preventing and Eliminating Corruption and Ensuring the Impartiality of the Judicial System, ICJ’s Centre for the Independence of Judges and Lawyers (CIJL), CIJL Yearbook 2000, p. 127 et seq. 112 Inter-American Commission on Human Rights, Second Report on the Situation of Human Rights in Peru, OAS document OEA/Ser.L/V/II.106 doc. 59 rev., Chapter II “Administration of justice and Rule of law”, para. 13.

38 က်င့္သးုံ လုပေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လက္စြဲ - ၁  တရားစရီ င္ေရးဌာန၏အမအွီ ခကုိ ငး္ မကႈ ုိ အာမခႏံ ငို ရ္ န္ အရငး္ အျမစ္မ်ားလံေု လာက္စြာခြဲေ၀ ခ်ထားေပးေရးအတြက္ လအူ႔ ခြင့္အေရးေကာမ္ ရွင္မွ ႏိငု င္ မံ ်ားအား အၾကမိ မ္ ်ားစြာ ႏိႈးေဆာ္ခဲ့ သည။္ 113  တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ လစာနိမ့္က်မႈအေျခအေနသည္ အက်ငပ့္ ်က္ျခစားမႏႈ ငွ ့္ ဆက္စပေ္ နသည့္ အေပၚ လူအ႔ ခြငအ့္ ေရးေကာမ္ ရွင္မွ စိးု ရိမ္ပပူ နမ္ ႈရေွိ နေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည။္ ထေုိ႔ ၾကာင့္ ေဒသ ခံ တရားသူႀကးီ မ်ား အက်င့္ပ်က္ျခစားမမႈ ွ ကာကြယရ္ န္ စညး္ မ်ဥ္းစညး္ ကမး္ မ်ား လံုေလာက္စြာ ခ်မွတထ္ ားေရး အၾကံျပဳခဲ့သည္။114 ကြနဂ္ ုႏိ ုငိ င္ ၏ံ အမတႈ ြင္ ̀ [ တရားသူႀကီးမ်ား] လစာနည္းနညး္ ရရွသိ ည့္ အက်ဳိ းဆက္အေနျဖင့္ အက်ငပ့္ ်က္ျခစားမႈ မၾကာခဏ ရေွိ နျခင္းျဖစသ္ ည္ ́ 115 ဟု ေကာ္မ ရွင၏္ စးို ရိမ္ပူပန္မကႈ ုိ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ဘ႑ာေရးအာဏာဆိငု ရ္ ာ ႏိငု င္ ံတကာ စံခ်နိ ္စံညႊနး္ မ်ား အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ႏငုိ င္ တံ ကာစာတမ္းမ်ားက တရားစီရင္ေရးက႑၏ လိုအပခ္ ်ကတ္ စ္ရပ္မွာ လုံ ေလာက္ေသာ ေငြေၾကးရန္ပေုံ ငြတစ္ရပ္ လက္ခံရရွိရန္ျဖစ္သညဟ္ ု နားလည္ထားၾကသည။္ ဥပမာ-ကမၻာ့ ကုလသမဂၼ အၢ ဖြဲႀ႔ ကးီ ၏ အေျခခံဥပေဒသမ်ားတြင္ အ̀ ဖြဲ၀႔ ငႏ္ ိငု င္ ံတငို ္း၏တာ၀န္မာွ တရားစရီ င္ေရးက႑ကို တာ၀န္မ်ား ေကာငး္ စြာေဆာငရ္ ြကႏ္ ငုိ ရ္ န္ လုေံ လာက္ေသာ အရငး္ အျမစမ္ ်ားေပးရမည္ 1́ 16 ဟုျပ႒ာန္း ထားသည္။ ဥေရာပပဋညိ ာဥ္စာတမး္ ၊ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ အတညျ္ ပဳျပ႒ာန္းထားေသာ အပိငု း္ တြင္ ႏ̀ ိုင္ငံေတာသ္ ည္ တရားသႀူ ကီးမ်ား ယငး္ တုိ႔လပု ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကို ေကာင္းမြန္ျပည့္၀စြာ ေဆာင္ရြက္ႏငုိ ္ရန္ ႏငွ ့္ အထးူ သျဖင့္ သင္ေ့ လ်ာေ္ သာ အခိ်န္အတငုိ ္းအတာအတြင္း အမႈမ်ားကို စရီ င္ဆုံးျဖတ္ႏုိင္ရန္ တရားသူ ႀကီးမ်ား၏ လအို ပခ္ ်ကမ္ ်ားကို ေဆာငရ္ ြက္ေပးရန္ တာ၀နရ္ သွိ ည္ 1́ 17 ေပက်ငး္ ဥပေဒသကလည္း ဤလိုအပ္ခ်က္ကုိ လကခ္ ံေၾကာင္း တ̀ ရားသူႀကးီ မ်ားအား ယင္းတ႔ုိ ၏ လုပင္ နး္ တာ၀န္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြကႏ္ ငုိ ရ္ န္ လအို ပ္ေသာ အရင္းအျမစမ္ ်ားေပးရန္ မရွိမျဖစ္ လအုိ ပ္ သည္ 1́ 18 ဟု ေဖာျ္ ပထားသည္။ ဓနသဟာယႏိုင္ငမံ ်ားမွ တရားသူႀကးီ မ်ား သေဘာတူထားသည့္ Latimer House လမး္ ညႊန္ ခ်ကမ္ ်ားတြငလ္ ညး္ ေငြေၾကးရန္ပံုေငြေပးအပ္ျခငး္ ဆိုင္ရာ အေသးစိတအ္ ေၾကာင္းအရာမ်ား ပါ၀င္သည္။ 113 See, for instance, the Concluding Observations of the Human Rights Committee on the Central African Republic, uN document CCPR/C/CAF/CO/2, para. 16. 114 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Kosovo (Serbia), uN document CCPR/C/ uNK/CO/1, para. 20. See also the Concluding Observations of the Human Rights Committee on Tajiki- stan, uN document CCPR/CO/84/TJK, para. 17. 115 Concluding Observations of the Human Rights Committee on the Democratic Republic of The Congo, uN document CCPR/C/COd/CO/3, para. 21 116 UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, doc. cit., Principle 7. 117 Council of Europe, European Charter on the statute for judges, dAJ/dOC (98 ) 23, operative paragraph 1.6. 118 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit., opera tive paragraph 41. See also Recommendation No. R (94) 12 of the Committee of Ministers of the Council of Europe, doc. cit., Principle III.

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 39 “တရားစီရငေ္ ရးဆငို ရ္ ာ လုပ္ငန္းတာ၀နမ္ ်ားကို အျမင့ဆ္ းုံ စံႏနႈ း္ မ်ားျဖင့္ ထမ္းေဆာငႏ္ ုိင္ ေစရန္ ေငြေၾကးရနပ္ ေုံ ငြ အလုံအေလာက္ကို တရားစရီ င္ေရးက႑အား စဥ္ဆက္မျပတ္ ေပးရမည။္ ဥပေဒျပဳေရးအဖြဲမ႔ ွ ထိုရနပ္ ုံေငြကို တစ္ၾကမိ အ္ တည္ျပဳေပးၿပီးသည့ေ္ နာက္ မေလ်ာ္ေသာသးုံ စြဲမႈ သိမု႔ ဟတု ္ အဆကျ္ ဖတထ္ ားမႈမ်ိဳး မျဖစ္ေစေရး ကာကြယထ္ နိ း္ သိမ္းရ မည။္ ရနပ္ ုံေငြခြဲေ၀ခ်ထားေပးျခင္း သုိမ႔ ဟတု ္ ခ်ဳပ္ကငို ္ထားျခင္းကုိ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑ အေပၚ မေလ်ာေ္ သာ လမႊ း္ မးုိ ခ်ဳပက္ ငုိ မ္ ျႈ ပဳလပု ရ္ န္ ရညရ္ ယြ ေ္ သာအားျဖင့္ အသးုံ မခ်ရ။ 1́ 19 အာဖရိကႏငုိ ္ငံမ်ား၌ က်င့သ္ းံု ေနေသာ မွ်တစြာ တရားရငဆ္ ငုိ ခ္ ြင့ဆ္ ုငိ ္ရာ လမး္ ညနႊ ခ္ ်ကမ္ ်ားတြင္ ̀တရားစီရငေ္ ရးက႑အား ယင္းတိ႔ုလုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားထမ္းေဆာင္ႏငုိ ေ္ စရန္ အရင္းအျမစ္ အလုအံ ေလာက္ ျဖည့ဆ္ ည္းေပးရမည္။ ႏုိင္ငေံ တာသ္ ည္ ဘတဂ္ ်က္ေရးဆြဲျပဳစျု ခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ ျခင္းတုိ႔ႏငွ စ့္ ပ္လ်ဥး္ ၍ တရားစီရငေ္ ရးက႑အား တုိငပ္ င္ရမည္ 1́ 20 ဟုေဖာျ္ ပထားသည္။ ႏငို ္ငတံ ကာ စႏံ ႈနး္ မ်ားက ႏုငိ င္ တံ ိုင္းအား တရားစီရငေ္ ရးက႑ ဘ႑ာေငြအလအုံ ေလာက္ ရရိွ ေစေရး အာမခံႏုငိ ္သည့္ အေကာငး္ ဆံုးနညး္ လမ္းမ်ား ခ်မွတက္ ်င္သ့ ံုးခြငျ့္ ပဳထားေၾကာငး္ မတွ ္သားထကို ေ္ ပ သည္။ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑၏ အမီွအခိကု ငး္ မႈတြင္ မရမွိ ျဖစေ္ သာ အစတိ ္အပိုငး္ တစ္ရပမ္ ာွ ဘ႑ာေငြ အလအုံ ေလာကရ္ ရွိေရး ျဖစေ္ သာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။121 ထဥုိ ပေဒသည္ နုိင္ငတံ ငို ္း၏ တရားေရးစနစ္ တြင္ အထးူ သျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခဥံ ပေဒတြင္ ပါ၀င္သငသ့္ ည္။ ဤလိုအပခ္ ်က္မ်ား ျပညမ့္ ီရန္ အခ်ိဳ႕ ဖြဲစ႔ ည္းပံအု ေျခခံ ဥပေဒမ်ား၌ ပံုေသဘတဂ္ ်က္ ရာခငုိ ္နႈနး္ တစခ္ ုကုိ တရားေရးဆိငု ရ္ ာစီမခံ န္႔ခြဲမသႈ ႔ုိ ခြဲေ၀ ေပးရန္ အာမခံသည့္ ဥပေဒ ပုဒမ္ တစ္ခု ထည့္သြငး္ ထားရမည္။ အခ်ိဳ႕နငို ္ငမံ ်ား အထူးသျဖင့္ ဖြျ႔ံ ဖဳိ းဆဲနိငု ္ငံမ်ားတြင္ လပု ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကုိ ေကာငး္ မြနစ္ ြာ ေဆာငရ္ ြကန္ ိငု ္ေရးအတြက္ လိုအပေ္ သာအရင္းအျမစ္မ်ားကို တရားစီရင္ေရးက႑သ႔ုိ မေပးနငုိ ၾ္ ကပါ။ ထကုိ စိ ႏၥ ွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ေပက်ငး္ ဥပေဒသတြင္ ေဖာျ္ ပထားသည္မွာ - “စးီ ပြားေရး အက်ပ္အတည္းမ်ားေၾကာင့္ တရားေရးစနစ္သု႔ိ တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ယင္းတ႔ုိ၏ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားကုိ ေဆာင္ရြကန္ ိုင္ေရးအတြက္ လေုံ လာကသ္ ညဟ္ ု တရားသႀူ ကးီ မ်ား ကယုိ ္တငုိ ္ ထင္ျမငယ္ ဆူ ေသာ အေထာက္အပ႔မံ ်ားႏွင့္ အရငး္ အျမစ္မ်ားကုိ ခြဲေ၀ေပးရန္ ခက္ခဲေစကာမူ တရားဥပေဒစုးိ မးို ေရးႏငွ ့္ လအ႔ူ ခြင္အ့ ေရး ကာကြယေ္ စာင့္ေရာွ ကရ္ န္မာွ မရွိ မျဖစလ္ ိုအပေ္ သာေၾကာင့္ မညသ္ ု႔ပိ င္ျဖစ္ေစကာမူ တရားစီရင္ေရးက႑ႏငွ ့္ တရားေရး စနစ္၏လအုိ ပခ္ ်ကမ္ ်ားကို အေရးႀကီး ဥးီ စားေပးအျဖစ္ မွတ္ယျူ ဖည့္ဆညး္ ေပးရမည္။” 122 119 Latimer House Guidelines for the Commonwealth on Parliamentary Supremacy and Judicial Indepen- dence, adopted on 19 June 1998, Guideline II.2. 120 Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, doc. cit., paragraph A, 4 (v). See also the Universal Charter of the Judge, op. cit., article 14 121 See UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, doc. cit., which require States to guarantee the independence of the judiciary and to enshrine it in the Constitution or the law of the country (Principle 1). 122 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit., opera-tive paragraph 42.

40 က်ငသ့္ ုးံ လပု ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ဘ႑ာေရးအာဏာ က်င္သ့ ံုးမႏႈ ွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ အျခားလိုအပခ္ ်က္တစ္ရပမ္ ာွ တရားစရီ ငေ္ ရး က႑သည္ ယငး္ ပုိင္အရငး္ အျမစမ္ ်ားကုိ မည္သ႔ိခု ြဲေ၀သုးံ စြဲမညက္ ို လြတလ္ ပ္စြာ ဆံးု ျဖတ္ခြငရ့္ ိွရမည။္ တရားစီရငေ္ ရးက႑၏ အရငး္ အျမစ္ခြဲေ၀သးံု စြဲမအႈ ေပၚ အျခားေသာ အာဏာပငို ္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ၾကား၀င္ေႏွာကယ္ ကွ ္ျခငး္ မရိွပဲ ကင္းကင္းေနရမည္။ အရင္းအျမစ္ ခြဲေ၀သံးု စြဲမသႈ ည္ တရားစီရငေ္ ရး က႑၏ အတြင္းေရးကစိ ၥျဖစ္ေသာ္လည္း တရားေရးအာဏာခက္မသည္ အျခားေသာ အခ်ဳပ္အျခာ အာဏာခကမ္ မ်ားအေပၚ တာ၀န္ခံနုိငျ္ ခင္းမာွ ေစာင္ၾ့ ကညထ့္ နိ း္ ညွေိ ရးစနစ္၏ ေကာင္းက်ိဳးပင္ ျဖစ္သည။္ တရားစီရငေ္ ရးက႑ကုိ ယင္းႏွင့္ဆုငိ ္ေသာ လပု င္ န္းတာ၀န္မ်ား ေဆာင္ရြကႏ္ ငုိ ္ရန္အတြက္ ဘ႑ာေငြ အလံအု ေလာက္ေပးအပရ္ မည္။ ထုိလိအု ပခ္ ်ကက္ ုိ အာမခေံ ပးရန္ ႏိုင္ငေံ တာ၌္ တာ၀နရ္ ိွသည္။ ဥပေဒျပ႒ာနး္ ထားလ်ွ င္ ပုမိ ိုေကာငး္ မြနသ္ ည္။ ဘတဂ္ ်ကျ္ ပဳစုေရးဆြဲရာတြင္ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑ ပူးေပါင္းပါ၀င္ျခင္းက အေရးႀကီးဆးုံ လျံု ခဳံ ေရးအစအီ မံျဖစ္သည။္ ဘ႑ာေငြ မလေံု လာကမ္ ကႈ ုိ တားဆးီ ႏုိငမ္ ည္။ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑အေနျဖင့္ ယငး္ ပငုိ အ္ ရင္း အျမစ္မ်ားကို ယင္းစိတႀ္ ကဳိ က္ ခြဲေ၀ခ်ထားႏငုိ သ္ ည့္ ဘ႑ာေရးအခြင့္အာဏာ ရရိခွ စံ ားႏိငု ္မာွ ျဖစေ္ သာ္လညး္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ၏ အျခားခက္မမ်ားအေပၚ မေလ်ာ္ကနေ္ သာ သုးံ စြဲမႈ မျဖစေ္ စေရး တာ၀န္ခံမရႈ ိရွ မည။္

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏငွ ့္ .... 41 ၄။ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္ အက်ဥး္ ခ်ဳပ္ ကမၻာ့ကလု သမဂၢအဖြဲ႔ႀကးီ ၏ ဥပေဒသ အမတွ ္ ၈ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည္မာွ - ကမၻာလးုံ ဆိငု ္ရာ လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရး ေၾကျငာစာတမး္ အရ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔၀င္မ်ားသည္ အျခား ႏငုိ င္ သံ ားမ်ားကဲ့သ႔ုိ လြတလ္ ပ္စြာ ဆႏေၵ ဖာထ္ ုတ္ခြင၊့္ ယုၾံ ကညက္ ုိးကြယ္ခြင၊့္ အသင္း ဖြဲစ႔ ည္းခြင့္ႏွင့္ စေု ၀းခြင့္ မ်ားရွိသည။္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ယင္းတု႐႔ိ ုံးဌာန၏ ဂဏု ္သကိ ၡာကို ေစာငေ့္ ရာွ ကထ္ နိ း္ သမိ ္းရန္ႏွင့္ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑၏ သမာသမတ္က်မႈႏငွ ့္ အမွီအခုိ ကငး္ မႈတကုိ႔ ုိ ထနိ ္းသိမ္းကာကြယရ္ န္ ယငး္ တကု႔ိ ိုယ္တိုင္ ေကာင္းမြန္စြာ ျပဳမေူ ဆာငရ္ ြက္ရင္း ဤအခြင့္အေရးမ်ားကုိ က်င့္သးုံ ရမည။္ ´123 ဤပုဒ္မက အထကေ္ ဖာျ္ ပပါ လြတ္လပခ္ ြင့္မ်ား၏ အေရးႀကးီ မႈကုိ ထပဆ္ ငအ့္ တညျ္ ပဳသညမ္ ွာ တရားသူႀကးီ မ်ားအေနျဖင့္ ယင္းတိ၏ု႔ အမီအွ ခကုိ ငး္ မကႈ ုိ ကာကြယေ္ စာင့္ေရွာကရ္ မည္ဟူ၍ ျဖစသ္ ည။္ ဥပေဒသမ်ားတြင္ ေဖာျ္ ပထားသကဲသ့ ုိ႔ အျခားႏငုိ င္ သံ ားအားလုံးလညး္ အဆိပု ါ လြတ္လပ္ခြငမ့္ ်ားကို ခစံ ား ႏိုငၾ္ ကမည္အ့ ျပင္ အဓကိ က်ေသာ အျပည္ျပည္ဆငို ္ရာ လူ႔အခြငအ့္ ေရးစာခ်ဳပအ္ ားလးုံ ၏ အသိအမွတ္ ျပဳမႈကုိလည္း ခယံ ရူ ရွိေပမည။္ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ လအူ႔ ခြငအ့္ ေရးႏငွ ့္ တရားဥပေဒစုးိ မုးိ ေရးတ႔ိအု တြက္ အာမခေံ ပးႏိငု ္ေသာ မရမွိ ျဖစ္မ်ားျဖစ္ရာ အထက္ပါလြတ္လပခ္ ြင့မ္ ်ားေၾကာင့္ ပ၍ို အေရးပါမမႈ ်ားျဖစ္ေစသည။္ အထးူ သျဖင့္ လြတ္လပ္စြာ အသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းခြငႏ့္ ွင့္ လြတလ္ ပစ္ ြာေဖာထ္ ုတခ္ ြင္မ့ ်ားက ယငး္ တိ၏ု႔ အခန္းက႑မ်ား ျဖညဆ့္ ညး္ ရာတြင္ အေျခခမံ ်ားျဖစသ္ ည။္ အသင္းအဖြဲလ႔ ြတလ္ ပ္ခြင့္ တရားသူႀကးီ မ်ားအသင္းသည္ တရားစီရင္ေရးက႑ သမာသမတ္က်မႏႈ ွင့္ တရားဥပေဒအေပၚ ေလးစားလုိက္နာမရႈ ွိေစေရး ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ မရမိွ ျဖစ္ေသာ အခနး္ က႑မွပါ၀ငသ္ ည။္ ထုိအသင္းမ်ား က တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ အမွီအခကုိ င္းမႈကို ကာကြယေ္ စာင့္ေရွာက္ရနႏ္ ငွ ့္ တရားေရးဆိုငရ္ ာ ကၽြမ္းက်င္မႈ မ်ား ပိုမုထိ ိေရာက္ေစရန္ တရားသူႀကီးမ်ားကို စစု ည္း၍ စနစတ္ က် ဖြဲစ႔ ညး္ ေဆာင္ရြကေ္ စသည။္ ထုိကိစၥႏငွ စ့္ ပ္လ်ဥ္း၍ Latimer House ညနႊ ္ၾကားခ်ကမ္ ်ားတြင္ “ အမီွအခကို င္းစြာ ဖြဲ႔စညး္ ထား ေသာ ဥပေဒကၽြမး္ က်င္သမူ ်ားသည္ တရားဥပေဒကုိ ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရွာကရ္ ာတြင္ မရိွမျဖစ္ အစတိ ္ 123 In similar terms, see Principle 4.6 of the Bangalore Principlesand Principle A, paragraph 4 (s) of the Prin- ciples and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa.

42 က်င့္သံုးလုပေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ အပိုင္းျဖစသ္ ည”္ 124 ဟု ေဖာျ္ ပထားသည။္ ဥေရာပပဋညိ ာဥ္စာတမး္ ၊ တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏငွ ့္ စပလ္ ်ဥး္ ေသာ အပုငိ ္းတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားအသင္း၏ အဓိကအခနး္ က႑ကို အသိအမွတျ္ ပဳထားၿပီး တရားသူႀကီးမ်ား အသငး္ ႏငွ ္စ့ ပ္လ်ဥ္း၍ “တရားသူႀကီးမ်ား တည္ေထာင္ထားေသာ ပညာရငွ ္အသငး္ မ်ားျဖစ္ၿပီး ဥေရာပပဋညိ ာဥ္ စာတမ္းပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏငွ ္အ့ ညီ ေပးအပ္ထားေသာ တရားသူႀကးီ အခြင့အ္ ေရးမ်ားကုိ ကာကြယ္ ေစာငေ့္ ရွာကရ္ န္အလုိင႔ ာွ ထအို သင္းမ်ားသ႔ို တရားသူႀကီးမ်ားအားလံးု သိသာ ထငရ္ ာွ း လြတ္လပ္စြာ ပးူ ေပါင္းပါ၀င္ ေဆာငရ္ ြက္ႏငုိ ္သည။္ ထိအု သငး္ မ်ားသည္ ယင္းတ႔ိႏု ွင့္ စပလ္ ်ဥး္ သည့္ ဆံးု ျဖတခ္ ်က္မ်ား ခ်မွတရ္ ာတြင္ ပါ၀ငေ္ ဆာငရ္ ြကေ္ နေသာ အစးုိ ရ အဖြဲ႔ အစညး္ မ်ားႏငွ ့္လည္း အထူးသျဖင့္ ပက္သကဆ္ ကႏ္ ြယ္မႈ ရိေွ နမည”္ 125 ဟေု ဖာျ္ ပထားသည။္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ လြတ္လပ္စြာ အသင္းအဖြဲ႔ ဖဲြစ႔ ညး္ ခြင့္ကုိ အသအိ မတွ ္ ျပဳထားေၾကာငး္ ကို သေဘာထားမွတခ္ ်က္ အမွတ္ R(၉၄) ၁၂ တြင္ “ တရားသႀူ ကီးမ်ား သည္ ယငး္ တု႔ိ၏ အမီအွ ခုကိ ငး္ မႏႈ ငွ ့္ တရားသူႀကီးဆုိင္ရာ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ရန္ အလုိင႔ ွာ တရားသူႀကီး အသငး္ အဖြဲ႔ သကသ္ ကက္ ိုျဖစ္ေစ၊ အျခားအဖြဲမ႔ ်ားႏွငပ့္ ူးတြဲ၍ျဖစေ္ စ လြတလ္ ပ္စြာ ဖြဲ႔စည္းခြင့္ရသိွ ည္”126 ဟေု ဖာ္ျပထား သည္။ ေပက်င္းဥပေဒသမ်ားကလညး္ ဤအသင္းအဖြဲ႔ လြတ္လပ္ခြင္က့ ုိ အသအိ မတွ ျ္ ပဳထားၿပးီ “ တရား သႀူ ကီးမ်ားသည္ ယင္းတု႔ိ၏ ဆႏၵေဖာထ္ ုတ္ရန၊္ ဥပေဒပညာရပသ္ ငတ္ န္းမ်ား တိးု တက္လာေစရန္ႏွင့္ ယငး္ တိ႔၏ု အမအီွ ခကုိ ငး္ မကႈ ုိ ကာကြယေ္ စာင့္ေရွာက္ေရးအတြက္ အျခားေသာ သငေ့္ လ်ာရ္ ာေဆာင္ရြက္မႈ မ်ား ျပဳလပု ရ္ နအ္ လုိ႔ငာွ အသငး္ အဖြဲ႔မ်ား လြတ္လပ္စြာဖြဲ႔စည္းခြငႏ့္ ွင့္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအသင္းသို႔ ၀င္ ေရာကခ္ ြင့မ္ ်ားရၿွိ ပးီ ထုကိ ိစၥသည္ မညသ္ ည့္တည္ဆဲဥပေဒႏွင့္မ်ွ ျငစိ ြနး္ ျခင္းမရေွိ စရ။”127 ဟေု ဖာ္ျပထား သည္။ 124 Latimer House Guidelines, doc. cit., Guideline VII.3. See also article 12 of the Universal Charter of the Judge: “The right of a judge to belong to a professional association must be recognized in order to permit the judges to be consulted, especially concerning the application of their statutes, ethical and otherwise, and the means of justice, and in order to permit them to defend their legitimate interests”. 125 European Charter on the statute for judges, doc. cit., operative paragraph 1.7. See also Principle 9 of the UN Basic Principles: “Judges shall be free to form and join associations of judges or other organizations to rep-resent their interests, to promote their professional training and to protect their judicial indepen- dence”. 126 Recommendation No. R (94) 12, doc. cit., Principle IV. 127 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit. opera-tive paragraph 9. See also the Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assis- tance in Africa, Principle A, paragraph 4 (t): “Judicial officers shall be free to form and join professional associations or other organizations to represent their interests, to promote their professional training and to protect their status”.

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 43 လြတလ္ ပ္စြာေဖာထ္ ုတခ္ ြင့္ လြတလ္ ပ္စြာေဖာ္ထုတ္ခြင့္သည္လည္း တရားသူႀကီး၏ အခန္းက႑တြင္ အေရးပါသည။္ တရားဥပေဒစးို မးုိ ေရး အာမခံသမူ ်ားျဖစသ္ ည့အ္ ျပင္ ဥပေဒအသုိကအ္ ၀န္း၏ အစတိ အ္ ပငုိ း္ တစရ္ ပ္ ျဖစသ္ ည့္အားေလ်ာ္စြာ ျပဳျပင္ေျပာငး္ လဲေရးဆငို ရ္ ာ စကားစစထ္ းုိ ပြဲမ်ားႏွင့္ အျခားေသာ ဥပေဒေရးရာ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ ပါ၀ငေ္ ဆာင္ရြကရ္ နလ္ ုအိ ပသ္ ည္။ အေပၚယအံ သအိ မတွ ္ျပဳရံသု ာမဟတု ပ္ ဲ အေရးပါေသာ ႏငို င္ ံတကာလူအ႔ ခြင္အ့ ေရး စာခ်ဳပ္ အားလးံု တြင္ ထအုိ ေၾကာင္းအရာပါရိသွ ည္ျဖစ္ရာ လြတ္လပစ္ ြာေဖာထ္ ုတခ္ ြင့္သည္ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑၏ အမအီွ ခကုိ ငး္ မႏႈ ငွ ့္ ဆက္စပလ္ ်ွကရ္ ွေိ သာ အေၾကာငး္ အရာမ်ားစြာတြငလ္ ညး္ ပါ၀င္သည္။ ကမၻာက့ လု သမဂၢ အဖြဲ႔ႀကးီ ၏ ဥပေဒအမွတ္ ၈ တြင္လညး္ အထူးအေလးထား ေဖာ္ျပထားသည။္ ဤအခြင့္အေရးသည္ အကန႔္အသတ္မရွိ မဟုတ္ပဲ တရားစီရငေ္ ရးလပု င္ န္းတာ၀န္မ်ား၏ ေမြးရာပါ၊ အခ်ိဳ႕ေသာ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အညီသာျဖစသ္ ည။္ တရားသူႀကးီ မ်ား အေရးကစိ တၥ ြင္ လြတ္ လပစ္ ြာ ေဖာထ္ ုတ္ခြင့္ကုိ အတိငု ္းအဆမရွိ ျပဳလုပ္ပါက တရားသူႀကီးမ်ား၏ အမီွအခုိကငး္ မႈ သိမု႔ ဟုတ္ သမာသမတက္ ်မႈမ်ားပါ ယမံု ာွ းမကငး္ ျဖစခ္ ရံ ႏငို သ္ ည္။ ဥပမာ-အမႈတစခ္ ႏု ွင့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ သတင္း အခ်ကအ္ လက္မ်ားကုိ အျခားအမႈသည္တစဖ္ က္သ႔ုိ သိမ႔ု ဟတု ္ သတင္းမဒီ ီယာသိ႔ု ေဖာထ္ တု ္မလိ ွ်င္၊ အထးူ သျဖင့္ အမမႈ ်ား စစေ္ ဆးၾကားနာဆဲကာလတြင္ အျပစ္ကင္းေၾကာငး္ မွတ္ယူထားသညက့္ စိ မၥ ်ား အပါအ၀င္ မွ်တစြာတရားစရီ ငခ္ ြင့္ကထုိ ခိ ိုက္မည့္ ကိစမၥ ်ားအား တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ေရာွ င္ၾကဥရ္ မည္။ ထအုိ သအိ ျမငျ္ ဖင့္ ဥေရာပ ပဋိညာဥစ္ ာတမ္း၊ တရားသူႀကီးမ်ားႏငွ ့္ စပ္လ်ဥး္ ေသာအပိုငး္ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသညမ္ ာွ “ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ယငး္ တ႔၏ုိ သမာသမတက္ ်မႈႏွင့္ အမီွအခုကိ င္းမႈဆုငိ ္ရာ ယၾံု ကည္ခ်ကမ္ ်ား အေပၚ ေကာငး္ စြာထခိ ိကု ႏ္ ိုငမ္ ည့္ အဓပိ ာၸ ယ္ သကေ္ ရာက္သည့္ မညသ္ ည့အ္ ျပဳအမ၊ူ လပႈ ရ္ ွားမႈ သိ႔ုမဟတု ္ ေဖာျ္ ပခ်က္မ်ဳိ းကုမိ ဆုိ ေရာွ င္ၾကဥ္ရမည္ ”128 ဟျု ဖစသ္ ည္။ ဘဂၤလားဥပေဒသမ်ားတြင္လည္း တရားသူႀကီးမ်ားအား ယငး္ တုိ၏႔ ရာထးူ ေနရာအရ သတ္ မတွ ထ္ ားေသာအခ်ကမ္ ်ားကို မထိခုကိ ေ္ စေရး ျပဳမူရန္ ေဖာျ္ ပထားသည္မာွ “ တရားသႀူ ကီး တစ္ဦးသည္ အျခားႏငုိ င္ ံသားမ်ားကဲသ့ ု႔ိ လြတ္လပစ္ ြာေဖာ္ထတု ခ္ ြင္၊့ [….] ခြငရ့္ သွိ ည္။ သု႔ရိ ာတြင္ ထအို ခြငအ့္ ေရးကုိ ရယရူ ာတြင္ တရားေရးဌာန၏ ဂုဏ္သိကာၡ ႏငွ ့္ တရားစရီ ငေ္ ရး က႑၏ သမာသမတက္ ်မႈႏငွ ့္ အမွီအခကို ငး္ မႈကုိ ထိနး္ သမိ း္ ေစာငေ့္ ရွာက္သည့္ အေန အထားျဖင့္သာ အျမဲျပဳမေူ ဆာငရ္ ြကရ္ မည”္ 129 ဟုျဖစသ္ ည။္ 128 European Charter on the statute for judges, doc. cit., operative paragraph 4.3. 129 Bangalore Principles, Principle 4.6. See also Principle 4.10: “Confidential information acquired by judge in the judge’s judicial capacity shall not be used or disclosed by the judge for any other purpose not relat- ed to the judge’s judicial duties”.

44 က်ငသ့္ းုံ လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ထေိ႔ု ၾကာင့္တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ မည္သည့္ကိစတၥ ြင္မဆုိ ယငး္ တ၏ုိ႔ သေဘာထားအျမငမ္ ်ားကို လြတလ္ ပ္စြာေဖာထ္ ုတ္ႏိငု ္ေသာလ္ ညး္ ထသို ိေ႔ု ဖာ္ထတု ္ရာတြင္ အခြင့္အေရးယူတတ္သူမ်ား၏ မ်ကစ္ ိ ေရ႕ွ ေမွာကသ္ ို႔ ေရာကသ္ ြားတတ၍္ အမီအွ ခိကု ငး္ စြာႏွင့္ သမာသမတ္က်စြာ တရားစရီ ငႏ္ ုငိ ္သည့္ ယငး္ တ၏ို႔ စြမ္းရညက္ ို ထိခုိက္ေစမည့္ ေၾကျငာခ်ကမ္ ်ဳိ းထုတ္ျပန္ျခင္းမွ ေရွာင္ၾကဥရ္ မည။္ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ အျခားလပူ ုဂိၢဳလ္မ်ားကဲသ့ ုိ႔ အေျခခလံ ြတ္လပ္ခြငမ့္ ်ား ခစံ ားႏငုိ သ္ ည္။ တရားစရီ င္ေရးက႑အား စမီ ခံ န္႔ခြဲရာတြင္ အေျခခံက်လသွ ည့္ ယငး္ တ၏ုိ႔ အခြငအ့္ ာဏာေၾကာင့္ လြတလ္ ပ္စြာေဖာထ္ တု ္ခြင့္ႏငွ ့္ လြတလ္ ပစ္ ြာ အသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ည္းခြင့္မ်ားသည္ အထးူ အေရး ပါလာသည္။ ထိုလြတ္လပ္ခြင္မ့ ်ားကို ရယခူ စံ ားရာတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ အမအွီ ခိုကင္းမႏႈ ွင့္ သမာသမတ္က်မအႈ ေပၚ ထိခုကိ ျ္ ခင္းမရွိေစရန္ အထူးဂရုျပဳရမည။္

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ွင့္ .... 45 ၅။ ခနအ္႔ ပျ္ ခငး္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ တရားစီရင္ေရး၏ လြတလ္ ပ္မႈႏွင့္ သမာသမတက္ ်မကႈ ုိ အာမခံႏငို ရ္ န္ ႏုငိ ္ငံမ်ားအေနျဖင့္ ႏုိင္ငံ တကာဥပေဒအရ တရားသူႀကးီ မ်ားခန႔္အပ္ရာတြင္ တိက်ေသာ ေရြးခ်ယ္မႈစံႏႈနး္ မ်ားႏငွ ့္ ပြင့္လင္းျမငသ္ ာမႈ ရွိစြာ ေဆာငရ္ ြကရ္ န္လသို ည္။ တရားသႀူ ကီးမ်ားခနအ႔္ ပရ္ ာႏွင့္ ရာထူးတးုိ ေပးရာတြင္ အေျခခံဥပေဒဆုငိ ရ္ ာ ကြ်မး္ က်င္မရႈ ွိမရကွိ ို ထည့္သြငး္ မစဥ္းစားလ်ွ င္ တရားမွ်တမႈကို လြတလ္ ပ္စြာႏငွ ့္ သမာသမတက္ ်စြာ ရရေိွ ရးဟေူ သာ ပငမ္ လုပ္ငနး္ တာ၀န္ ၿပးီ ေျမာကမ္ ည္ မဟတု ေ္ ပ။ ထ႔ိေု ၾကာင့္ လြတ္လပမ္ ႈကုိ ရရရိွ နမ္ ွာ တိက်ရငွ း္ လငး္ ေသာ ေရြးခ်ယ္ခနအ္႔ ပမ္ ႈစညံ ႊန္းမ်ား မရွမိ ျဖစလ္ ုအိ ပသ္ ည။္ သုေိ႔ သာ္လညး္ အဆိုပါ ခန္႔ အပျ္ ခငး္ အတြက္ ႏုိငင္ တံ ကာဥပေဒတြင္ တတိ ိပပသတ္မတွ ထ္ ားသည့္ သေဘာတူညီခ်ကမ္ ်ဳိး မရွိေပ။ ဤအပိငု ္းအတြက္ ႏိုငင္ ံတစ္ခုစအီ ေနျဖင့္ အတုိငး္ အတာတစ္ခအု ထိ ဆးံု ျဖတပ္ ုိငခ္ ြင္ရ့ ိွၿပးီ ေရြးခ်ယ္ခံသူမ်ား ၏ ကြ်မ္းက်ငမ္ ဆႈ ုငိ ရ္ ာ အရညအ္ ေသြးမ်ားႏငွ ့္ ဂဏု သ္ ိကာၡ အေပၚမတူ ညက္ ာ ဆးံု ျဖတေ္ ရြးခ်ယ္ႏငုိ ္သည္။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားခန႔အ္ ပရ္ ာတြင္ အေရးပါလသွ ည္အ့ ခ်က(္ ၂)ခ်က္ရသွိ ည္။ ပထမအခ်က္သည္ ႏငုိ ္ငတံ ကာဥပေဒတြင္ ျပဌာနး္ ထားသည့္ ရငွ ္းလင္းတိက်ေသာ လမ္းညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားပါ၀ငၿ္ ပးီ ယင္းတ႔ုကိ ုိ ခန္အ႔ ပရ္ ာတြင္ သးုံ သည့္ စံညႊန္းႏငွ သ့္ က္ဆိုင္သည။္ ဒတု ိယအခ်က္သည္ တရားေရးအဖဲြ႕၀ငမ္ ်ားအား ေရြးခ်ယခ္ န႔္ အပ္ျခငး္ တြင္ အဓကိ တာ၀န္ရွသိ ည့္ အဖဲြ ျ့ ဖစ္ၿပးီ ယင္းအဖြဲ ့တြငး္ ရွိ လပု ထ္ းုံ လပု န္ ညး္ မ်ားလ ညး္ ပါ၀ငသ္ ည္။ ဤေခါငး္ စဥတ္ ြင္ ႏိငု င္ တံ ြငး္ ရိွ မညသ္ ည့္အဖြဲ႕က တရားသူႀကးီ မ်ား ခန႔္အပ္ခြင့ရ္ ွသိ ည္ (သ႔ုိမဟတု )္ ခနအ႔္ ပ္ရာတြင္ တိတိက်က်လုကိ ္နာရမည့္ လုပ္ထးံု လပု န္ ညး္ မ်ားႏွငပ့္ တသ္ က္ၿပီး ႏိုငင္ တံ ကာ စညံ နႊ း္ မ်ားထဲတြင္ ျပည့္စုရံ ငွ ္းလင္းစြာ ခ်မွတထ္ ားျခင္းမ်ဳိး မရွိေပ။ သို႔ေသာ္ မညသ္ ည့္ခန္အ႔ ပ္ျခင္းဆိငု ရ္ ာ လပု င္ န္းစဥမ္ ဆုိ တရားေရးဆငုိ ရ္ ာ လြတလ္ ပ္မကႈ ုိ အဖဲြ႕ အစညး္ အတြက္ျဖစေ္ စ၊ တစ္ဦးတစေ္ ယာက္စအီ တြက္ျဖစ္ေစ အာမခႏံ ုငိ ရ္ မည။္ ထိအ႔ု တူ ဓမဓၼ ဌိ ာနက္ ်သည္ ျဖစေ္ စ၊ မက်သည္ျဖစ္ေစ သမာသမတ္က်ရမည္။ အဆုိပါ လအို ပ္ခ်ကသ္ ည္ အာဏာခြဲေ၀ျခင္းႏငွ ့္ ယင္းကုိ အျပနအ္ လွန္စစေ္ ဆးထနိ း္ ညိွျခငး္ မ်ားမွ ဆင္းသကလ္ ာၿပီး ၎သည္ မျဖစမ္ ေန ကာကြယေ္ ပးရမညထ့္ ဲတြင္ ပါ၀င္သည္။ ခနအ႔္ ပျ္ ခငး္ ဆုိငရ္ ာ စခံ ်ိနစ္ ႏံ နႈ း္ မ်ား တရားေရးအဖဲြ႕၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ သမာသမတက္ ်မကႈ ို ျပငး္ ျပငး္ ထန္ထန္ ေလ်ာပ့ ါးေစမည့္ ခန္႔ အပေ္ နရာေပးျခငး္ ကို ေရွာငၾ္ ကဥရ္ န္ ႏုငိ ္ငတံ ကာဥပေဒအေနျဖင့္ ေရြးခ်ယ္မႈဆငို ္ရာ စခံ ်နိ ္စညံ ႊန္းမ်ားထဲတြင္ ပုဂိၢဳလေ္ ရးဆငုိ ္ရာ ႏုိင္ငံေရးအျမင္မ်ား၊ အသားအေရာငႏ္ ွင့္ လူမ်ဳးိ စသညက္ ို အထူးထုတ္ပယ္ထားသည။္

46 က်င့သ္ းုံ လုပ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လကစ္ ြဲ - ၁ အဆုိပါအခ်က္မ်ားသည္ တရားစီရငေ္ ရးလပု င္ န္းတာ၀န္မ်ားႏွင့္ မသကဆ္ ငို ္ဘဲ သက္ဆုိငရ္ ာႏငုိ ္င၏ံ ႏငို င္ ံ သား ျဖစ္ရန္ လအို ပသ္ ညအ့္ ခ်ကသ္ ာ ျခြငး္ ခ်က္ျဖစ္သည။္ UN၏ အေျခခံစည္းမ်ဥး္ မ်ားတြင္ ေအာကပ္ ါအတငို ္း ပါရသိွ ည္။ “တရားေရး႐ံုးအတြက္ ေရြးခ်ယခ္ ထံ ားရသမူ ်ားသည္ ဂဏု ္သိကာၡ ရွိၿပးီ ဥပေဒပငုိ း္ တြင္ သင့္ ေလ်ာေ္ သာ ေလ့က်င့္မႈမ်ား(သုိ႔) အရည္အေသြးမ်ားရိွသူမ်ားျဖစ္ရမည။္ မညသ္ ည့္ တရား ေရးဆငုိ ္ရာေရြးခ်ယ္မႈမဆုိ မရးုိ သားမမနွ က္ န္ေသာ ရည္ရြယ္ခ်ကမ္ ်ဳိးျဖင့္ တရားေရးဆုငိ ္ရာ ခန္အ႔ ပေ္ နရာေပးမကႈ ို တားဆးီ ကာကြယႏ္ ငို ္ရမည။္ ” တရားသူႀကးီ မ်ား ေရြးခ်ယခ္ န႔အ္ ပရ္ ာတြင္ လမူ ်ဳိး၊ ဘာသာ၊ အသားအေရာင၊္ က်ား/မ၊ ႏငို င္ ံေရး အျမင္ (သ႔)ို အျခားယူဆခ်က္၊ အမ်ဳးိ သားေရး (သို႔) လူမႈေရးဇစျ္ မစ၊္ ပငုိ ဆ္ ိုငမ္ ၊ႈ ေမြးရပသ္ ို႔ အဆငအ့္ တနး္ တို႔ အေပၚ မူတည္၍ ခြဲျခားဆကဆ္ ံျခင္း လုးံ ၀မရိေွ စရ။ သေ႔ို သာ္ တရားေရး႐ုးံ အတြက္ ၀င္ေရာက္ေရြးခ်ယ္ ခသံ သူ ည္ သက္ဆိုင္ရာႏိငု ္င၏ံ ႏုငိ ္ငံသားျဖစ္ရမည္ျဖစ္ၿပီး ယင္းအခ်ကက္ ုိ ခြဲျခားဆကဆ္ ျံ ခင္းဟု ထငျ္ မင္ ျခငး္ မရွိေစရ။130 ထနုိ ညး္ တစူ ြာ တရားသူႀကီးမ်ား၏ ကမၻာလးံု ဆုိင္ရာပဋိဉာဏစ္ ာတမ္းတြင္ တရားသႀူ ကးီ တစဥ္ းီ စကီ ို ေရြးခ်ယ္မႈႏွင့္ခန္အ႔ ပမ္ တႈ ငို း္ ၌ သငေ့္ တာေ္ သာ အတတ္ပညာပိငု း္ ဆုငိ ရ္ ာ အရည္အခ်ငး္ အေပၚ အေျခ ခကံ ာ ဓမၼဓဌိ ာနက္ ်ၿပီး ပြင့လ္ ငး္ ျမင္သာသည့္ စခံ ်ိန္စံညနႊ ္းရွိရမည္ဟျု ပဌာန္းထားသည။္ 131 တရားသႀူ ကးီ မ်ားအတြက္ ျပဌာန္းဥပေဒဆငို ္ရာ ဥေရာပဋဉိ ာဏစ္ ာတမး္ တြင္ ေအာက္ပါမသင့္ ေလ်ာ္ေသာ စညံ ႊန္းမ်ားကုိ ထတု ္ပယ္ထားသည။္ “၀င္ေရာကေ္ ရြးခ်ယခ္ သံ ူမ်ားအေနျဖင့္ ၎တ႔ကို ို လႊဲေျပာင္းေပးမည့္ ဥပေဒဆုငိ ္ရာ ကိစၥမ်ားအား လြတ္လပ္စြာႏငွ ့္ သမာသမတက္ ်စြာ ခ်ငခ့္ ်နိ ဆ္ ံုးျဖတႏ္ ိုငစ္ ြမး္ ရွိမႏႈ ငွ ္႔ ဂုဏသ္ ိကာၡ ကို ေလးစားလိုက္နာကာ ဥပေဒကို လကို ္နာက်င္သ့ ံုးျခင္းေပၚတြင္ ျပဌာန္းဥပေဒ၏ စညး္ မ်ဥ္းမ်ားက အေျချပဳသည။္ က်ား/မ (သု႔)ိ လမူ ်ဳိး(သ႔)ို ဇစျ္ မစ္(သ႔ု)ိ အေတြးအေခၚႏငွ ့္ ႏုိငင္ ံေရးအေတြးအျမင္မ်ား (သိ႔ု) ဘာသာေရးဆငို ရ္ ာ ခယံ ခူ ်က္ မ်ားေၾကာင့္ ေရြးခ်ယ္ခံရသူမ်ားအား ခြဲျခားဆက္ဆျံ ခင္းကုိ ျပဌာနး္ ဥပေဒတြင္ ထတု ပ္ ယထ္ ား သည။္ ”132 “တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ ပညာသညဆ္ နေ္ သာ အသက္ေမြးမႈႏငွ ႔္ဆုငိ ္ေသာ ဆုံးျဖတအ္ မနိ ႔္ခ်မႈတိငု း္ သည္ ဓမဓၼ ဌိ ာနက္ ်သည့္ စံခ်နိ စ္ ံညနႊ း္ အေပၚအေျခခံရန္လုိၿပီး တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ေရြးခ်ယမ္ ႈႏငွ ့္ အသက္ေမြးမႈသည္ ေကာငး္ က်ဳိးရိျွ ခငး္ ၊ အရညအ္ ေသြးကုိ အေလးထားျခင္း၊ ဂဏု သ္ ိကာၡ ၊ လုပႏ္ ငုိ ္စြမ္းႏငွ ့္ ထေိ ရာက္မတႈ ိ႔ု အေပၚ အေျခခံသင့သ္ ည္”ဟု ဥေရာပေကာငစ္ မီ ွ အၾကျံ ပဳထားသည။္ 133 130 UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, doc. cit., Principle 10 131 Universal Charter of the Judge, doc. cit. article 9. 132 European Charter on the statute for judges, doc. cit., operative paragraph 2.1. The Charter further envis- ages that “The statute makes provision for the conditions which guarantee, by requirements linked to educa-tional qualifications or previous experience, the ability specifically to discharge judicial duties.” (operative paragraph 2.2) 133 Council of Europe, Recommendation No. R (94) 12, doc. cit., Principle I.2.

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏငွ ့္ .... 47 တရားသူႀကီးတစ္ဦးအား ခန္အ႔ ပ္ေနရာေပးျခင္းသည္ ၎၏အသကေ္ မြးမတႈ ြင္ တစိတတ္ ပငုိ း္ ျဖစ္သညအ့္ ေလ်ာက္ အဆိုပါ ေထာက္ခံအၾကံျပဳခ်ကသ္ ည္ တရားသႀူ ကးီ တစဥ္ းီ မွ တရားေရးဆုငိ ရ္ ာ အသကေ္ မြးလုပင္ နး္ သိ႔ု စတင္၀င္ေရာကခ္ ်ိနလ္ ညး္ ပါသလို ေနာက္ဆကတ္ ြဲ ရာထူးတိုးသညအ္ ထိလညး္ ရညည္ ႊန္းသည္။ “တရားေရး႐ုးံ တြင္ ခနအ႔္ ပေ္ နရာခ်ထားျခငး္ အတြက္ တစ္ခုတည္းေသာစညံ နႊ း္ မွာ ၀ငေ္ ရာက္ ေရြးခ်ယခ္ သံ ၏ူ ဂုဏသ္ ိကာၡ ၊ သင္ေ့ လ်ာ္ေသာ ေလက့ ်င့္ေရး (သို)႔ သငယ္ ေူ ရးႏငွ ့္ တတ္ကြ်မ္းမႈ စသည္တသို႔ ည္ အဆိပု ါ႐းုံ ႏွင့္ ကုကိ ္ညမီ ရႈ ွိျခငး္ ျဖစ္သညဟ္ ု မ်ွ တေသာစစေ္ ဆးမခႈ ံယူခြင့ဆ္ ုိင္ရာ အာဖရိကမူ၀ါဒႏငွ ့္ လမး္ ညနႊ ခ္ ်က္မ်ားတြင္ ပါရွသိ ည”္ ။ ထု႔ိအျပင္ ၀င္ေရာကေ္ ရြးခ်ယ္ခသံ အူ ေနျဖင့္ မရွမိ ျဖစလ္ ိုအပသ္ ည့္ အရည္အေသြးမ်ားကို ညႊန္းျပ ထားသည့္ “လမး္ ညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားတြင္ လပု င္ နး္ တာ၀န္မ်ားကို ျပည့္ျပည္၀့ ၀ေဆာငရ္ ြက္ႏငို ္ရန္ သင့ေ္ လ်ာ္ ေသာ ေလက့ ်င့မ္ ႈ (သို႔) သင္ယေူ လ့လာမမႈ ရွသိ ူအား တရားေရး႐ုံးတြင္ ခန္ အ့ ပ္ေနရာေပးျခငး္ မ်ဳးိ မရိွေစရ” ဟု ပါရသွိ ည။္ 134 အာရ-ွ ပစဖိ ိတေ္ ဒသတြင္းရွိ ေဘက်င္းစညး္ မ်ဥ္းတြင္လညး္ လူမ်ဳးိ အေပၚမတူ ညၿ္ ပးီ ထညသ့္ ြငး္ စဥး္ စားသည့္ ခြဲျခားဆကဆ္ ံမမႈ ်ဳးိ ကုိကာကြယသ္ ည့္ ျပဌာနး္ ခ်ကရ္ သိွ ည။္ ဆိုလိုသညမ္ ာွ “တရားသႀူ ကီးမ်ား ေရြးခ်ယ္ရာတြင္ လမူ ်ဳိး၊ အသားအေရာင၊္ က်ား/မ၊ ဘာသာေရး၊ ႏငုိ င္ ံေရးႏငွ ့္အျခားခယံ ခူ ်က္၊ လူမ်ဳးိ ေရး (သ)႔ုိ လမူ ေႈ ရး၊ အိမေ္ ထာငရ္ ွိ/မရိ၊ွ လငိ ္ပငုိ း္ ဆငုိ ္ရာ တမိ း္ ညြတ္မ၊ႈ ဥစၥာပစညၥ း္ ပငို ဆ္ ိုင္မႈ၊ ေမြးရပ္သို႔ အဆင့္ အတနး္ တအ႔ို ေပၚ ခြဲျခားဆက္ဆျံ ခင္းမ်ဳိးမရိျွ ခငး္ ျဖစ္သည္။ သေု႔ိ သာ္ တရားသႀူ ကီးအျဖစ္ ၀ငေ္ ရာက္ ေရြး ခ်ယ္ခသံ ူသည္ သက္ဆုိင္ရာႏငို ္ငံ၏ ႏုိင္ငသံ ားျဖစ္ရမညဟ္ ုေသာလိအု ပခ္ ်က္ကုိ ခြဲျခားဆကဆ္ မံ ႈ အေနျဖင့္ မယဆူ ရေပ” ။135 Latimer House လမ္းညနႊ ခ္ ်က္မ်ားတြင္ အျခားစာခ်ဳပ္မ်ားပါ ဆငတ္ ူေသာျပဌာန္းခ်ကတ္ စခ္ ကု ို ေတြ႕ျမင္ႏငုိ ္ၿပီး ၎တြင္ တရားေရးအဖဲြ႕တြင္း ကြာဟျခားနားခ်ကမ္ ်ားကို ဖယရ္ ွားျခင္းဟူေသာ တာ၀န္ ၀တရၱ ားသည္ သးီ ျခားလကဏၡ ာတစ္ခု အျဖစ္ပါ၀င္သည။္ 134 Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, doc. cit., Principle A, paragraphs 4 (i) and (k). The Guidelines also contain a non-discrimination clause, with, however, certain exceptions: “Any person who meets the criteria shall be entitled to be considered for judicial office without discrimination on any grounds such as race, colour, ethnic origin, language, sex, gender, political or other opinion, religion, creed, disability, national or social origin, birth, economic or other status. How- ever, it shall not be discriminatory for states to: 1. prescribe a minimum age or experience for candidates for judicial office; 2. prescribe a maximum or retirement age or duration of service for judicial officers; 3. prescribe that such maximum or retirement age or duration of service may vary with different level of judges, magistrates or other officers in the judiciary; 4. require that only nationals of the state concerned shall be eligible for appointment to judicial office.” (Principle 4.j). 135 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit., opera-tive paragraph 13.

48 က်ငသ့္ းံု လုပ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊန္လက္စြဲ - ၁ “တရားေရးအဖြဲ ့၏ ရာထူးအဆင့္တုိင္းအတြက္ တရားေရးဆငို ရ္ ာ ခန့္အပ္မမႈ ်ားသည္ က်ား/မ မညမီ ွ်မကႈ ို သိသသိ ာသာဖယ္ရွားျခင္းႏွင့္ ၎၏ အျခားသမုိင္း၀င္ ခဲြျခားဆက္ဆံမႈ မ်ားအတြက္ သင့ေ္ လ်ာေ္ သာ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားကို အက်ဳးိ ရိွရိသွ ုံးကာ ေဆာငရ္ ြကသ္ င့္ သည”္ ။136 လ႔အူ ခြင့္အေရးေကာ္မတီမွ တရားသူႀကးီ မ်ားခန္အ႔ ပ္မႈဆုငိ ရ္ ာစညံ ႊနး္ ကုိ မၾကာမဏေဖာ္ျပကာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ၎တို ့၏ ကြ်မ္းက်ငမ္ ႈမ်ားအေပၚမတူ ညၿ္ ပးီ ခန္ အ့ ပသ္ ငေ့္ ၾကာငး္ လညး္ ဆသို ည။္  Bolivia အစီရငခ္ ံစာကုိ စစေ္ ဆးၿပးီ ေနာက္ “ခန႔အ္ ပ္ရန္ အဆိျု ပဳထားသည့္ တရားသူႀကးီ မ်ား စာရငး္ သည္ ၎တုိ၏႔ ႏုိင္ငံေရးအရ ႏးွီ ႏြယမ္ ႈအေပၚမဟုတ္ဘဲ ကြ်မ္းက်င္လိမၼာမႈအေပၚ မူ တညသ္ င့ေ္ ၾကာင္း” ေကာ္မတမီ ွ အၾကျံ ပဳထားသည္။137  Azerbaijan အစီရင္ခစံ ာကုိ စစ္ေဆးၿပးီ ေနာက္ အဆိပု ါႏုိင္ငအံ ေနႏငွ ့္ “တရားေရးအဖဲြ႔၏ သမာသမတ္က်မႈႏငွ ့္ လြတလ္ ပ္မကႈ ကုိ ာကြယရ္ န္ တရားေရးဆိငု ္ရာခနအ႔္ ပမ္ ႈႏွင့္ တာ၀န္ခ်ထား ေပးမမႈ ်ားအား ရငွ း္ လင္းၿပီး ပြငလ့္ ငး္ ျမင္သာသည့္ လုပ္ငန္းစဥအ္ တုငိ ္းေဆာင္ရြကသ္ င့ေ္ ၾကာင္း” ေကာမ္ တမီ ွ အၾကံျပဳထားသည။္ 138  Sudan အစီရင္ခံစာကုိ စစေ္ ဆးၿပးီ ေနာက္ “တရားသႀူ ကီးအေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ဥပေဒဆိုငရ္ ာ အေျခခကံ ြ်မ္းက်ငမ္ မႈ ်ားကို အဓိကထားေရြးခ်ယထ္ ားျခငး္ မဟတု ္သည့္အတြက္ တရားေရးအဖြဲ႕ သည္အသြငအ္ ျပငအ္ ရေရာလက္ေတြ႕တြငပ္ ါအမနွ တ္ ကယ္လြတလ္ ပသ္ ညမ္ ဟတု ္ေၾကာင္းႏငွ ့္ မြတ္စလင္ဘာသာ၀င္မဟတု သ္ ည့္ အမ်ဳိးသား(သု႔)ိ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို တရားေရးအဖဲြ႔၏ ရာထူး အနမိ ္အ့ ျမငတ့္ ငုိ း္ တြင္ ေတြ႔ရခဲသည္ ”ဟု ေကာမ္ တီမွ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထ႔ိေု ၾကာင့္ “လူနညး္ စုႏွင့္ အမ်ဳးိ သမးီ မ်ားထဲမွ အရည္အေသြးျပည့မ္ ေီွ သာ တရားသူႀကီးမ်ား ခနထ္႔ ားေရးအပါအ၀င္ တရားေရးအဖြဲ႕၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ အတတပ္ ညာပငုိ း္ ဆုိငရ္ ာ လုပ္ရည္ကငုိ ္ရညက္ ို ျမငွ တ့္ ငရ္ န္ စီမခံ ်က္ ခ်ကာ ေဆာငရ္ ြကသ္ င့ေ္ ၾကာင္း”ကိပု ါ ေထာကခ္ ံအၾကံျပဳခဲသ့ ည။္ 139  Slovakia အစရီ င္ခံစာကို စစေ္ ဆးၿပးီ ေနာက္ “တရားသႀူ ကးီ မ်ား ခန္႔အပ္ျခင္းကို ပါလီမန္၏ သေဘာတူညခီ ်ကရ္ မွ အစုိးရကေဆာင္ရြက္ရျခငး္ သည္ တရားေရးအဖြဲ႕၏ လြတလ္ ပမ္ ႈအေပၚ အႏတႈ ္သေဘာ သက္ေရာက္ေစေၾကာင္း”ေကာမ္ တမီ ွ “၎၏စိုးရမိ ္ပပူ နမ္ ”ႈ ကို ေဖာျ္ ပခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ “တရားေရးအဖဲြ၀႔ င္မ်ားအား ခန္အ႔ ပ္ျခင္း၊ လစာခ်ီးျမွငျ႔္ ခငး္ ၊ ရာထးူ သက္တမ္း၊ အလုပ္ မထွ တု ပ္ ယ္ျခငး္ ႏွင့္ အေရးယအူ ျပစေ္ ပးျခငး္ စသည္တုက႔ိ ို သတ္မတွ ္ျပ႒ာနး္ ေပးမည့္ ဥပေဒမ်ား ခ်မွတ္ကာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား တရားေရးအဖဲြ႕၏လြတ္လပမ္ ႈကို အာမခံႏိငု ျ္ ခငး္ ၊ ႏငုိ င္ ေံ ရး 136 Latimer House Guidelines, doc. cit, Principle II.1. 137 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Bolivia, uN document CCPR/C/79/Add.74, para. 34. See also the Concluding Observations on Lebanon, uN document CCPR/C/79/Add.78, para. 15. 138 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Azerbaijan, uN document CCPR/CO/73/ AZE, para. 14. 139 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Sudan, uN document CCPR/C/79/Add.85, para. 21.

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 49 လမႊ း္ မိးု မမႈ ွ ကာကြယႏ္ ငုိ ္ျခငး္ တုအ႔ိ တြက္ အထူးစမီ ံခ်ကခ္ ်မွတ္ရန”္ လည္း ေထာကခ္ ံ အၾကံျပဳခဲ့ သည္။140  Moldova သမတၼ ႏုငိ ္ငံ၏အစီရင္ခံစာကို စစ္ေဆးၿပီးေနာက္ “တရားသႀူ ကးီ မ်ား ခနအ႔္ ပ္ရာတြင္ ကာလတိအု စမ္းခန႔ၿ္ ပီး စံႏႈနး္ တစခ္ အု ထိရမွသာလ်ွ င္ သက္တမ္းကာလတိုးျခငး္ ျပဳလပု ္ရန္” ေကာမ္ တမီ ွ အေလးထားေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ထအုိ႔ ျပင္ “တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ ရာထးူ သကတ္ မး္ သည္ ၎တု၏ိ႔ လြတလ္ ပ္မအႈ တြက္ ေသခ်ာထိေရာက္သည့္ လံုေလာက္သည့္ အခ်နိ ္အထိသာျဖစရ္ န္ ဟသူ ည့္ ပုဒ္မ ၁၄၊ စာပဒုိ -္ ၁အရ လြတ္လပ္ၿပးီ သမာသမတက္ ်ေသာ ခ႐ံု ုးံ ၏ ေရွ႕ေမာွ ကတ္ ြင္ မွ်တေသာစစေ္ ဆးမႈခံယခူ ြင့္ႏငွ ့္ ကိကု ည္ ီမရႈ ွိရန္ ဥပေဒကို ျပငဆ္ ငရ္ နလ္ ိသု ည”္ ဟု သကဆ္ ငုိ ရ္ ာ အစုိးရအား ေကာ္မတီမွ အၾကျံ ပဳခဲ့သည။္ 141  Paraguay အစီရင္ခံစာကို ခြဲျခမး္ စိတျ္ ဖာရာ “တရား႐ုးံ ခ်ဴပ္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအပါအ၀င္ တရား သႀူ ကးီ မ်ားအား ခန္အ႔ ပ္မႏႈ ွင့္ ရာထးူ မွပယ္ရာွ းမႈဆငို ္ရာ ဓမၼဓိဌာန္က်သည့္ စႏံ နႈ ္းမ်ား မရွျိ ခင္း သည္ တရားေရးအဖဲြ႔၏ လြတ္လပ္မႈကုိ ေလ်ာ့ပါးေစသည္”ဟု လ႔အူ ခြငအ့္ ေရး ေကာ္မတမီ ွ ဆိုသည္။142 အဆိုပါ စညံ ႊန္းမ်ားသည္ ပညာသည္ဆနေ္ သာ လပု င္ နး္ တာ၀နမ္ ်ားကို ေဆာင္ရြကေ္ နသည့္ အဆုပိ ါႏငုိ င္ ံမ်ားမွ ႏိုငင္ ံတကာတရားသူႀကီးမ်ားအတြကလ္ ညး္ အက်ဴံး၀င္သည္။ Kosovo ရွိ အေျခအေန အေၾကာင္း အစရီ င္ခံစာအား ခြဲျခမး္ စတိ ္ျဖာၿပီးေနာက္ ႏငို ္ငတံ ကာတရားသူႀကီးမ်ားအား ခနအ႔္ ပၿ္ ပးီ ႏိုင္ငံ တကာ တရားသူႀကီးမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မကႈ ုိ လုလံ ေုံ လာက္ေလာက္ အာမခႏံ ိငု ္ျခငး္ မရိေွ ၾကာင္း လအ႔ူ ခြင့္ အေရးေကာမ္ တမီ ွ ယငး္ ၏ပူပနမ္ ႈကို ေဖာျ္ ပခဲသ့ ည္။ Kosovo ရိွ ကလု သမဂမၢ စရ္ ငွ ္ အေနျဖင႔္ “ႏငို င္ ံတကာ တရားသႀူ ကးီ မ်ား ခနအ႔္ ပမ္ ၊ႈ လသူ စ္ေခၚယမူ ႈ၊ အေရးယအူ ျပစ္ေပးမႈ စသညတ္ အို႔ ား လြတလ္ ပေ္ သာ လပု ္ငန္းစဥ္မ်ားအျဖစ္ စတင္လပု ေ္ ဆာငရ္ န္” ေကာမ္ တမီ ွ ေထာက္ခအံ ၾကံျပဳခဲသ့ ည။္ 143 Qatarအစီရင္ခံစာကုိ ခြဲျခမ္းစတိ ္ျဖာအၿပးီ တြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ လြတ္လပ္မႈကို လက္ရအိွ မ်ား ဆးုံ ျခမိ ္းေျခာကခ္ ံရသူမ်ားမွာ ႏိငု ္ငျံ ခားသား တရားသူႀကီးမ်ားျဖစေ္ ၾကာင္း ညွဥ္းပန္းႏွပိ စ္ က္မႈ ကာကြယ္ေရး ေကာ္မတမီ ွ ၎၏စးို ရိမပ္ ူပနမ္ ကႈ ိုေဖာ္ျပခဲ့သည္။ အရပ္ဘကအ္ ာဏာပငုိ ္မ်ားမွ ႏိငု င္ ျံ ခားသား တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ ေနထုိငမ္ ခႈ ြင့္ျပဳခ်ကရ္ ရိေွ စရန္ ျပဳလုပ္ေပးရသည့္အေလ်ာက္ ၎တရို႔ ာထးူ သက္တမ္း၏လျုံ ခဳံ မႈႏွင့္ အဆ္ုိပါ အာဏာပိငု မ္ ်ား၏ ဆုံးျဖတမ္ အႈ ေပၚလြနက္ ဲစြာမခီွ ျုိ ခငး္ တ႔ုိေၾကာင႔္ မေသခ်ာမမႈ ်ားကုိ ျဖစ္ေပၚေစၿပးီ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအေနျဖင့္ ဖအိ ားမ်ားရရိလွ ာေစသညဟ္ ု ေကာမ္ တမီ ွ ဆသုိ ည္။144 140 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Slovakia, uN document CCPR/C/79/ Add.79, para. 18. 141 Concluding Observations of the Human Rights Committee on the Republic of Moldova, uN document CCPR/CO/75/MdA, para. 12. 142 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Paraguay, uN document CCPR/C/PRY/ CO/2, para. 17. 143 Concluding observations of the Human Rights Committee on Kosovo (Serbia), uN document CCPR/C/ uNK/CO/1, para. 20. 144 Conclusions and Recommendations of the Committee against Torture on Qatar, uN document CAT/C/ QAT/ CO/1, para. 11.

50 က်ငသ့္ းုံ လုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ခန္႔အပ္ျခငး္ ဆုငိ ရ္ ာ က်င္ထ့ ုးံ ဥပေဒ ဤအခနး္ အတြက္ နိဒါနး္ တြငေ္ ဖာ္ျပခဲသ့ ည့္အတငို ္း ႏိုင္ငတံ ကာဥပေဒသည္ ခနအ႔္ ပ္ျခင္းဆိငု ္ရာ လပု ထ္ းုံ လုပ္နည္းတစမ္ ်ဳိးတည္းသာ ျပ႒ာနး္ ထားသည္မဟတု ေ္ ပ။ သိေ႔ု သာ္ အထးူ သျဖင့္ အျခားအာဏာ အဆင့္ဆင့္ခြဲေ၀ျခငး္ မ်ားဆိုင္ရာႏွင့္ ခန္႔အပ္ျခငး္ မ်ားအတြက္ အဓကိ တာ၀နက္ ်ေသာ အဖြဲ ့၏ ထးူ ျခားသည့္ လကဏၡ ာမ်ားဆုိင္ရာ အခန္းကဏတၭ ိတု႔ ြင္ ထည့္တြက္ရမည့္ လုိအပခ္ ်က္အနညး္ ငယ္ထဲတြင္ ႏုိင္ငတံ ကာ စာခ်ဴပ္စာတမး္ တခ်ဳိ႕လည္း ပါ၀ငသ္ ည။္ အမ်ားအားျဖင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားအေနျဖင့္ ၎တု၏ိ႔ အရညအ္ ခ်ငး္ မ်ားအရျဖစေ္ စ၊ ဥပေဒျပဳ လတႊ ္ေတာ္ႏငွ ့္ စီမခံ န္႔ခြဲေရးဆိငု ရ္ ာမ်ားကုိ မွီခိျု ခငး္ ကင္းသည့္ အဖဲြ႕အစညး္ မ်ားမျွ ဖစေ္ စ ေရြးခ်ယ္ခရံ ျခငး္ က သငေ့္ လ်ာ္သည။္ ဥပမာအားျဖင့္ဆိရု ေသာ္ တရားသူႀကီးမ်ားအတြက္ ျပဠာနး္ ဥပေဒဆုိင္ရာ ဥေရာပ ပဋဉိ ာဏ္ စာတမး္ တြင္ ေအာက္ပါအတုငိ း္ ျပဠာန္းထားသည္။“ေရြးခ်ယျ္ ခင္း၊ လသူ စေ္ ခၚယူျခငး္ ၊ ခန႔အ္ ပ္ ျခင္း၊လပု ္ငန္းပငုိ ္းတးုိ တက္လာျခင္း(သ႔ု)ိ တာ၀န္မွရပဆ္ ုိငး္ ျခင္းစသည္တုအ႔ိ ေပၚတြင္သကေ္ ရာကမ္ ႈရိေွ သာ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္တငုိ း္ ကို ေလးစားလိကု ္နာလ်ွ က္ စီမံအုပခ္ ်ဳပ္မႏႈ ငွ ႔္ ဥပေဒျပဳျခင္းတမ႔ို ွ အမအွီ ခုကိ ငး္ သည့္ အာဏာပုိင္အဖြဲ႔က ေဆာငရ္ ြကမ္ ည။္ ထအုိ ဖြဲ႕တြင္ တရားေရးအဖဲြ႕ကုိ အက်ယ္ျပန္႔ဆုးံ ကုယိ ္စားျပဳမည့္ တရားသူႀကီးမ်ားပါ၀င္ၿပီး ယငး္ တိ႔ုအနက္ အနညး္ ဆုးံ ထက၀္ ကခ္ န္႔သည္ ၎တိ႔ု၏ လုပ္ေဖာ္ကငို ဖ္ က္မ်ား က ေရြးခ်ယထ္ ားသူမ်ားျဖစသ္ ည္ဟု ပဋိဉာဏစ္ ာတမ္းတြင္ ျပဠာန္းထားသည။္ ”145 ထုိအပငုိ း္ အတြက္ ဥေရာပေကာငစ္ ီမွ ရာထူးခနအ္႔ ပ္ျခင္းဆငို ္ရာႏငွ ့္ တရားသူႀကးီ မ်ားအား ေရြး ခ်ယ္စစိ စ္သည္အ့ ဖြဲ႕အတြက္ လုပင္ န္းစဥ္မ်ားအား အေသးစတိ လ္ မး္ ညႊန္ခ်က္မ်ားအျဖစ္ ေအာက္ပါအတုိင္း ေဖာျ္ ပထားသည္။ “တရားသူႀကီးမ်ား၏ အသကေ္ မြးမႏႈ ငွ ့္ ၎တို႔အား ေရြးခ်ယခ္ န႔အ္ ပ္မႈတကု႔ိ ုိ္ ဆုံးျဖတရ္ သည့္ အခြငအ့္ ာဏာရိွသမူ ်ားသည္ အစုးိ ရပိငု္ း္ ႏွင့္ စမီ ံခနခ္႔ ြဲမပႈ ုိင္းတြင္ ကငး္ လြတသ္ မူ ်ား ျဖစ္ သင့သ္ ည။္ ၎၏ လြတလ္ ပမ္ ကႈ ို ကာကြယႏ္ ိငု ရ္ န္ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကုိ လုိကန္ ာသင့သ္ ည္။ ဥပမာဆရို လွ်င္ တရားေရးအဖဲြ႕မွ ၎တအ႔ို ဖဲြ႕အတြက္ အဖဲြ႕၀င္မ်ားအား ေရြးခ်ယေ္ ပးၿပီး ခနအ္႔ ပရ္ န္ အခြင့္အာဏာရွိသူမ်ားက လပု ္ထးုံ လုပ္နညး္ မ်ားအတငုိ ္း လုိက္နာဆးံု ျဖတျ္ ခငး္ ကို ဆလုိ ိသု ည္။”146 သ႔ေုိ သာ္ ေကာင္စအီ ေနႏငွ ့္ အခ်ဳ႕ိ ေသာႏငို င္ မံ ်ားတြင္ အစိးု ရက တရားသႀူ ကီးမ်ားကို ခန႔္အပ္ သည္ကို နားလည္သေဘာေပါက္ၿပီး ထုိသခ႔ုိ နအ္႔ ပျ္ ခငး္ သည္ တရားေရးအဖဲြ႕၏ လြတလ္ ပမ္ ကႈ ို ေဖာေ္ ဆာင္ ႏငို ရ္ မည္ျဖစ္ကာ လျုံ ခံဳေရးအစီအမံမ်ားကလုိ ည္း ခ်မွတရ္ မည္။ ထိသု ေဘာတရားအတြက္ ေကာငစ္ မီ ွ ေအာကပ္ ါအတငို ္း ျပဠာနး္ ထားခ်က္ရ၏ွိ ။ “အေျခခံဥပေဒအရ ကိုက္ညီသည့္ (သို)႔ တရား၀ငသ္ ည့္ သတ္ မတွ ျ္ ပဠာနး္ ထားခ်ကႏ္ ွင့္ ဓေလထ့ ုံးစံမ်ားအေပၚမူတည္၍ အစးို ရမွ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ခန႔္အပ္ခြငရ့္ ၿွိ ပီး 145 European Charter on the statute for judges, doc. cit., operative paragraph 1.3 146 Recommendation No. R (94) 12, doc. cit., Principle I.2.c. See also article 9 of the Universal Charter of the Judge: “[…] where this is not ensured in other ways, that are rooted in established and proven tradition, selection should be carried out by an independent body, that include substantial judicial representation”

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 51 ခနအ႔္ ပသ္ ည့္ လပု ထ္ ံုးလုပ္နည္းမ်ားသည္ လက္ေတြ႕တြင္ ပြင့္လငး္ ျမင္သာၿပးီ လြတ္လပ္ရမည။္ ဆံုးျဖတ္ စီရင္ခ်က္မ်ားသည္ အေပၚတြင္ ေဖာ္ျပထားခဲသ့ ည့္ ဓမၼဓိဌာနက္ ်သည့္ စညံ နႊ ္းမ်ားထက္ အျခားမညသ္ ည့္ အေၾကာငး္ ျပခ်က္မ်ဳိးႏငွ မ့္ ွ် လႊမး္ မိုးျခင္းမခေံ စရ။”147 ထအုိ ပိငု း္ အတြက္ လြတလ္ ပ္ေသာ အဖဲြ႕အစညး္ တစခ္ ုကို တရားေရးအဖဲြ႕၀နထ္ မး္ မ်ားအား ေရြးခ်ယခ္ ြင့္အပ္ႏၿွံ ပးီ အျခားအာဏာအဆင္ဆ့ င့္ ခဲြေ၀ျခငး္ မ်ားလညး္ ပါ၀ငသ္ ည့္ အျခားအဖဲြ႕ အစည္းမ်ားကပို ါ ခြင့ျ္ ပဳျခငး္ မ်ဳိးကို စညံ ႊႏ္းတစ္ခုျဖင့္ လကို ္နာက်င့္သးံု ရန္ African လမ္းညနႊ ္ ခ်က္မ်ားတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ထည္သ့ ြင္းေဖာ္ျပထားသည္။ “တရားေရးအဖဲြ႔မ်ားတြင္ ခန႔္ အပ္ေနရာခ်မမႈ ်ားအတြက္ လပု ္ငနး္ စဥသ္ ည္ ပြငလ့္ ငး္ ျမင္သာမရႈ ိွရမည။္ တာ၀န္ခႏံ ငို ရ္ မည္။ လြတ္လပေ္ သာ အဖဲြ႕တစဖ္ ြဲ႕ျဖစလ္ ာေရးကလုိ ညး္ အားေပးရမည္။ မည္သေု႔ိ သာ တရားေရး ဆုိငရ္ ာ ေရြးခ်ယ္မမႈ ်ဳးိ မဆို တရားေရးအဖဲြ႕၏တရားမ်ွ တမႏႈ ွင့္ သမာသမတ္က်မကႈ ုိ ကာ ကြယႏ္ ငို ္ရမည။္ ”148 လအ႔ူ ခြင့္အေရးေကာ္မတီမွ မၾကာခဏ ညနႊ ္းဆုိထားသညမ္ ာွ တရားသူႀကးီ မ်ားအား ခန္႔အပ္ရာ ႏငွ ့္ ေထာကခ္ ံအၾကျံ ပဳရာတြင္ ပမို ုိပြင္လ့ င္းျမင္သာမရႈ သိွ ည့္ အစီအစဥမ္ ်ားျဖစလ္ ာေစရနျ္ ဖစသ္ ည္။  Congo အမတႈ ြင္ “ပဋဉိ ာဏ္စာခ်ဴပ္ပါပုဒမ္ ၁၄ စာပဒို ္ ၁အား ခ်ဳးိ ေဖာကျ္ ခငး္ ျဖင့္ တရားေရးအဖဲြ႔ ၏လြတလ္ ပမ္ ႈကို တကို ္ခုိက္ေနျခင္းမ်ား”နွင့္ပတသ္ က၍္ ေကာ္မတမီ ွ ၎၏စိးု ရမိ ္ပပူ နမ္ ႈကို ေဖာျ္ ပခဲ့သည္။ ထုအ႔ိ ျပင္ “တရားသူႀကီးမ်ားအား ခနအ္႔ ပ္ထားသည့္ စီမံခန႔္ခြဲေရးဆငုိ ရ္ ာ ဌာနခြဲ မ်ား အပါအ၀င္ ဖိအားႏငွ လ့္ ႊမ္းမုးိ မမႈ ်ားျခင္း၊ လသူ စေ္ ခၚယူျခင္းႏငွ ့္ ျပစ္ဒဏ္ေပးျခငး္ စသည္ တတုိ႔ ြင္ အဓိကတာ၀န္ရိသွ ည့္ လြတလ္ ပမ္ ႈယႏၲရားမရျွိ ခင္းေၾကာင့္ လြတ္လပ္မႈအား အတုိင္း အတာ တစခ္ အု ထသိ ာ ရရေိွ နသည့္အခ်က”္ ကုလိ ည္း အထးူ ဂရျု ပဳခဲသ့ ည။္ ေကာမ္ တမီ ွ Congo အစိးု ရအား “တရားေရးအဖဲြ႕၏ လြတလ္ ပ္မႈကို ေသခ်ာခုိင္မာေစမည့္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ေျခလွမ္း မ်ားျဖင့္သာ ေဆာငရ္ ြက္ရန္အၾကံျပဳခဲ့ၿပီး အထူးသျဖင့္ တရားစရီ ငေ္ ရးေကာင္စခီ ်ဳပ္၏ ဖြဲ႕စည္းပံ၊ု လုပ္ငနး္ စဥ္မ်ားႏငွ ပ့္ တသ္ ကသ္ ည့္ စညး္ မ်ဥး္ မ်ားအား ျပနလ္ ည္ျပဳျပင္ေရးဆြဲျခင္းႏွင့္ ယင္းအဖဲြ႕ ၏ ထေိ ရာကမ္ ရႈ သိွ ည့္ တညေ္ ထာငမ္ ႈ ႏငွ ပ့္ တသ္ က္ ၍” ေထာကခ္ အံ ၾကျံ ပဳမမႈ ်ား ျပဳလပု ခ္ သ့ဲ ည။္ 149 147 Recommendation No. R (94) 12, doc. cit., Principle I.2.c, emphasis added. In order to ensure this transparency, a number of examples are provided for in the recommendation: “a special independent and competent body to give the government advice which it follows in practice; or the right for an individ- ual to appeal against a decision to an independent authority; or the authority which makes the decision safeguards against undue or improper influences”. This is not an exhaustive list and the examples are not mutually exclusive. 148 Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, doc. cit., Principle A, paragraph 4 (h). See also the Beijing Principles, Principles 13 to 17 and the Latimer House Guidelines, doc. cit., principle II.1. 149 Concluding Observations of the Human Rights Committee on the Congo, uN document CCPR/C/79/ Add.118, para. 14. The Committee further said that “particular attention should be given to the training of judges and to the system governing their recruitment and discipline, in order to free them from political, financial and other pressures, ensure their security of tenure and enable them to render justice promptly and impartially. It invites the State party to adopt effective measures to that end and to take the appropriate steps to ensure that more judges are given adequate training.

52 က်ငသ့္ ုးံ လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ ကစ္ ြဲ - ၁  Liechtensteinအမႈတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားေရြးခ်ယရ္ ာ၌ ဆံးု ျဖတ္မဲကဲသ့ ေု႔ိ သာ စီမအံ ပု ခ္ ်ဴပေ္ ရး ဘက္၏ ၾကား၀ငစ္ ြက္ဖက္မသႈ ည္ တရားေရးအဖဲြ႕၏ လြတ္လပ္မကႈ ုိ ေလ်ာ့ပါးေစေၾကာငး္ ေကာမ္ တမီ ွ သုးံ သပ္ခဲသ့ ည။္ 150  Tajikistanအမတႈ ြင္ “တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ခန္အ႔ ပ္ျခင္းႏွင့္ ရာထးူ မွထတု ပ္ ယျ္ ခင္း လုပ္ငနး္ စဥ္မ်ားတြင္ ထင္ဟပ္ေနသည့္ တရားေရးအဖဲြ႕၏ လြတ္လပမ္ ႈ သိသာထငရ္ ွားစြာ ေပ်ာကဆ္ ုးံ ေနျခငး္ အေၾကာငး္ ”ႏွင့္ ပတသ္ က၍္ စးို ရိမ္ပပူ န္မကႈ ို ေဖာ္ျပၿပးီ ေနာက္ ေကာ္မတီမွ Tajikistan အစးို ရအား “ရာထူးအနိမအ့္ ျမင့္ မ်ဳးိ စရံု ွိေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ခနအ္႔ ပျ္ ခငး္ ၊ ရာထူးတးို ေပး ျခင္းႏွင့္ ျပစဒ္ ဏ္ေပးျခင္းမ်ားအတြက္ အဓိကတာ၀နရ္ ိွသည့္ လြတ္လပေ္ သာအဖဲ႔ြတစ္ဖဲြ႔ ထား ရျိွ ခင္းျဖင့္ တရားေရးအဖဲြ႕၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ သမာသမတ္က်မႈကုိ အျပည္အ့ ၀ အာမခႏံ ငုိ ္ ေၾကာင္း” ေထာကခ္ ံ အၾကံျပဳခဲသ့ ည္။151  Honduras တင္ျပခဲေ့ သာ မွတတ္ မ္းအား ေလ့လာဆနး္ စစၿ္ ပးီ “ပညာသည္မ်ား၏ စညး္ မ်ဥ္းမ်ား၊ ၎တုအိ႔ ား ခန္အ႔ ပ္ျခငး္ ၊ ရာထူးတိုးျမငွ ္ေ့ ပးျခငး္ တအ႔ုိ ား စစိ စ္ရန္ႏွင့္ တရားေရးအဖဲြ႔၏ လြတ္ လပ္မအႈ ား ကာကြယ္ရန္ လြတလ္ ပ္ေသာအဖဲြ႕တစဖ္ ဲြ႕ထူေထာငရ္ န္ ပ်က္ကြကျ္ ခင္း”ႏွင့္ ပတ္ သက၍္ ေကာမ္ တီမွ စိုးရိမေ္ ၾကာင္းေဖာ္ျပခဲၿ့ ပီး အဆပို ါအဖြဲ႕မ်ဳိးကို “မဆငုိ ္းမတြ ထေူ ထာငရ္ န”္ ေထာက္ခံအၾကံျပဳခဲသ့ ည္။152 ခ႐ုံ ံုးတစ္႐ံးု ၏ သမာသမတက္ ်မႈႏွင့္ လြတလ္ ပမ္ ႈအား ယငး္ ႐းုံ ၏ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ခန္႔အပပ္ ံု နည္းစနစက္ စနိ ေ္ ခၚသကဲသ့ ိ႔ျု ဖစေ္ နသည့္ အမမႈ ်ားအား လ႔ူအခြငအ့္ ေရးဆိုင္ရာ ဥေရာပတရားခ႐ုံ ုံးမွ ကငို ္ တြယ္ ေျဖရွငး္ လ်ကရ္ ိသွ ည။္  Incal v. Turkeyအမႈတြင္ Mr. Incalအား စရီ ငခ္ ်က္ခ်ေပးခဲသ့ ည့္ ခ႐ုံ ုံး၏ သမာသမတက္ ်မကႈ ို တရား႐းံု မွ အဆးံု အျဖတေ္ ပးခဲ့ရသည္။ စစ္ဘကတ္ ရားသႀူ ကီး၏ တည္ရွိေနမသႈ ည္ တရားခံ၏ လြတလ္ ပ္ေသာခ႐ုံ ံးု ေရွ႕ေမွာကတ္ ြင္ စစ္ေဆးခယံ ူႏငို ခ္ ြင္က႔ ုိ ခ်ဳးိ ေဖာကခ္ ရံ ျခငး္ ျဖစ္ၿပးီ အဆပို ါ တရားသႀူ ကးီ သည္ စီမံအုပ္ခ်ဴပ္ေရးအဖဲြ႕၏ လက္ေအာက္တြင္ ရွိေနေသာေၾကာင့္ျဖစ္သညဟ္ ု Mr. Incalက ေလွ်ာကလ္ ဲခ်က္ေပးခဲ့သည။္ တရား႐ုံးမွ ေအာကပ္ ါအတငုိ း္ အမိန႔္ခ်မတွ ခ္ ဲ့သည။္ “တရား႐ုးံ ေတာ္ေရ႕ွ ေမွာကတ္ ြင္ ေရာက္ရိလွ ာျခင္းသည္ပင္လွ်င္ အေတာအ္ တနအ္ ေရးပါလျွ ပီ ျဖစ္ သည။္ ဒမီ ိကု ေရစီ ၀ါဒက်င့သ္ းံု သည့္ လူအ႔ ဖဲြ႔အစညး္ တြင္ ျပစမ္ ဆႈ ုိင္ရာတရားစြဲဆိုျခင္းႏွင့္ စြပစ္ ြဲခ်က္မ်ားအား ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္ခ်ရာတြင္ တရား႐းုံ ေတာ္အေပၚတြင္ လူထႏု ငွ ႔္ စြပစ္ ြဲခရံ သူမ်ား အေနျဖင့္ ယုံၾကညမ္ ရႈ ိရွ မည။္ တရား႐းုံ တစ႐္ ုံးသည္ လြတ္လပမ္ ႈ (သုိ)႔ သမာသမတ္က်မႈ ရိွ၊ မရကိွ ို တိုငး္ တာဆုးံ ျဖတ္ရာတြင္ တရားခ၏ံ ရႈေထာင့္သည္ အဆုံးအျဖတ္ တိတိက်က် မေပးႏိငု ္ 150 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Liechtenstein, uN document CCPR/CO/81/ LIE, para. 12. 151 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Tajikistan, uN document CCPR/CO/84/ TJK, para. 17. The Committee against Torture expressed similar concerns at the “inadequate independence and effectiveness of the judiciary, as judges are both appointed and dismissed by the President”. See Conclusions and Recommendations of the Committee against Torture on Tajikistan, uN document CAT/C/ TJK/CO/1, para. 10. 152 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Honduras, uN document CCPR/C/HNd/ CO/1, para. 16

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ .... 53 ေသာ္လညး္ အေရးပါသည။္ အဆုံးအျဖတ္ တိတကိ ်က် ေပးႏုငိ ္သည္မာွ တရားခ၏ံ သသံ ယကုိ ဓမဓၼ ဌိ ာနက္ ်က် ရွင္းခ်ကထ္ တု ႏ္ ငို ္ မထတု ႏ္ ိုင္ပငျ္ ဖစသ္ ည။္ ” တရား႐ံုးေတာမ္ ွအဆးုံ သတ္ေျပာ ၾကားလိုက္သည္မွာ Mr.Incalအေနျဖင႔္ “စးို ရမိ ္ပပူ န္ေနသညမ္ ွာ သဘာ၀က်ၿပီး Izmir အမ်ဳးိ သား လျုံ ခဳံ ေရးတရား႐းံု ေတာ္ရိွ တရားသႀူ ကီးမ်ားထဲမွ တစဥ္ ီးသည္ စစ္ဘက္တရားသူႀကးီ ျဖစ္ၿပီး အမႈ၏သေဘာတရားႏွင့မ္ ဆိုင္သည့္ လႊမး္ မုးိ မကႈ ို လြန္ကဲစြာခံရႏငို ေ္ သာေၾကာငျ့္ ဖစၿ္ ပီး” ထို႔ ေၾကာငပ့္ င္ “တရား႐းုံ ေတာ၏္ တရားမ်ွ တမႏႈ ငွ ့္ သမာသမတက္ ်မႈအား သံသယ၀ငရ္ ေလာက္ ေအာင္ သဘာ၀က်သည္”။153  Lauko v. Slovakiaအမတႈ ြင္မူ ေဒသတြင္းရိ႐ွ းံု မွ ဒဏေ္ ငြခ်မွတၿ္ ပးီ ခရုငိ ္႐းံု မွ ယငး္ ဒဏ္ေငြခ်မတွ ္ ျခငး္ အား အတညျ္ ပဳေပးၿပီးေနာက္ မွ်တေသာ ခ႐ုံ းုံ ထတံ ြင္ စစ္ေဆးခရံ န္ဟူသည့္ Mr.Lauko၏ အခြင့္အေရးသည္ ခ်ဳိးေဖာက္ခံရျခင္းရိမွ ရကွိ ို တရား႐ံုးမွ ဆံးု ျဖတ္စရီ ငေ္ ပးခဲသ့ ည။္ ေဒသ႐ံုးႏွင့္ ခရိုင႐္ ုံးအား “ေဒသတြင္းစမီ ံအပု ္ခ်ဴပ္မႈမ်ားအား အစုိးရ၏ ထနိ း္ ခ်ဴပ္မေႈ အာကတ္ ြင္ ေဆာင္ရြက္ ခဲျ႔ ခငး္ ”အတြက္တရားစြဲဆိုခဲ႔ၿပးီ “ထုိအဖြဲေ႔ ခါင္းေဆာငမ္ ်ားခနအ႔္ ပ္ျခင္းကုိစီမံအပု ခ္ ်ဴပေ္ ရးဌာနႏငွ ့္ ယင္းဌာနမအွ ရာရွိမ်ားက ထနိ း္ ခ်ဴပ္ထားၿပးီ ယင္းတု႔ိ၏ အလပု ္ခန္႔အပ္စာခ်ဴပမ္ ်ားအား အလပု ္ သမားဥပေဒ ျပဌာန္းထားခ်ကမ္ ်ားအတိုင္း လကို ္နာေဆာင္ရြက္ၿပီး လစာရ၀နထ္ မ္းမ်ား၏ အဆင့အ္ တန္းကိသု တ္မတွ ထ္ ားသည။္ ” “ေဒသတြင္းႏွင့္ခရုငိ ္႐ုံးမ်ားအတြက္ ၀နထ္ မး္ မ်ားခန္အ႔ ပ္ရာ၌ ျပငပ္ ဖိအားမ်ားမရိျွ ခငး္ ႏွင့္ လြတ္ လပ္မအႈ တြက္ အာမခထံ ားျခင္းမ်ဳိး မရိွပါ။ ထသုိ ိျု႔ ဖစ္ျခင္းက သေဘာတူညီခ်က္၏ ပဒု ္မ ၆(၁) [တရားမ်ွ တသည့္ ခုံ႐ုးံ တြင္စစ္ေဆးခံခြင့]္ ပါအတုိင္း အဆိပု ါ႐ံုးမ်ားသည္ စီမခံ န္႔ခြဲေရးဌာနႏငွ ႔္ အမွီအခိမု ကင္းေၾကာငး္ ကုိ သိသာထင္ရာွ းစြာ ျပသေနျခင္းပင္ျဖစသ္ ည”္ ဟု ႐ုံးေတာ္မွ မတွ ္ခ်က္ ခ်ခဲ႔သည။္ တရား႐ုးံ ေတာ္အရဆလုိ ်ွ င္ “ျပစမ္ အႈ ေသးစားမ်ားအတြက္ တရားစြဲဆျို ခင္းႏငွ ့္ ျပစဒ္ ဏ္ခ်မတွ ္ ျခငး္ တ႔ိုအား စမီ ံအုပ္ခ်ဴပျ္ ခငး္ ဆငုိ ္ရာ အာဏာပိငု ္မ်ားထအံ ပႏ္ ွံထားျခငး္ သည္ သေဘာတညူ ီ ခ်ကႏ္ ငွ ့္ ကိုက္ညီမရႈ ၿိွ ပီး သက္ဆုိငရ္ ာ ပဂု ၢိဳလအ္ ေနႏငွ ့္ ပုဒမ္ -၆ ကို အာမခံႏိုငသ္ ည့္ ခ႐ံု ံုး ေရ႕ွ ေမာွ က္တြင္ ခ်မွတသ္ ည့္ ဆးံု ျဖတ္မႈတငုိ ္းအား စနိ ္ေခၚႏငို ္သည့္ အခြငအ့္ ေရးရသွိ ည္။” Mr. Lauko၏ ရပိငု ္ခြငျ့္ ဖစသ္ ည့္ “မ်ွ တေသာစစေ္ ဆးမခႈ ံယခူ ြငက႔္ ုိ ခ်ဳးိ ေဖာကျ္ ခငး္ ခခံ ဲ့ရေၾကာငး္ တရား႐ံးု ေတာမ္ ွ စစ္ေဆးေတြ ရ့ ွခိ ဲ့သည္။ အေၾကာင္းမာွ စရီ ငခ္ ်က္မ်ားအား လြတလ္ ပ္ၿပးီ တရား မွ်တသည့္ ခုံ႐ုံးေရွ႕ေမွာက္တြင္ ျပန္လည္သးုံ သပ္ စစ္ေဆးမခခံ ဲရ့ ဘဲ Mr. Lauko၏ တိငု ၾ္ ကားခ်က္ 153 Incal v. Turkey, doc. cit., paras. 71-73. See also Sahiner v. Turkey, ECtHR judgment of 25 September 2001, Series 2001-IX, paras. 45-46, where the Court said that “where, as in the present case, a tribunal’s mem-bers include persons who are in a subordinate position, in terms of their duties and the organisation of their service, vis-à-vis one of the parties, accused persons may entertain a legitimate doubt about those persons’independence. Such a situation seriously affects the confidence which the courts must inspire in a democratic society.” The Court concluded that Mr. Sahiner, who had been tried in a martial-law court on charges of attempting to undermine the constitutional order of the State “could have legitimate reason to fear being tried by a bench which included two military judges and an army officer acting under the authority of the martial-law commander. The fact that two civilian judges, whose independence and impar- tiality are not in doubt, sat in that court makes no difference in this respect”.

54 က်င့သ္ ုံးလပု ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ကုိ အေျခခံဥပေဒမ်ားဆိုင္ရာ တရား႐ံုးက ပယ္ခ်ခဲၿ့ ပီး တရား႐းုံ က အမႈငယ္မ်ားအား မကငို ္တြယ္ သင့္ေၾကာငး္ ကုသိ းံု ကာ ပယ္ခ်ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည။္ ”154 “ျပည္သူ ့အာဏာခဲြေ၀ျခင္း၏ အဓိက ရညရ္ ြယခ္ ်ကသ္ ည္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ လြတ္လပ္မကႈ ို အာမခရံ န္ျဖစၿ္ ပီး ကြဲျပားျခားနားေသာ ႏငို င္ ေံ ရးစနစ္မ်ားသည္ ခန႔အ္ ပ္မႈႏငွ ္႔ ဖယရ္ ာွ းေရးအတြက္ တငး္ ၾကပ္ ေသာ စညး္ မ်ဥး္ မ်ားကုိ အသးံု ျပဳသည။္ တရားသႀူ ကီးမ်ားတြင္ လြတ္လပ္မရႈ ျွိ ခင္းသည္ ဆီေလ်ာေ္ သာ ခန႔္အပျ္ ခငး္ လပု င္ န္းစဥ္၊ သတ္မတွ ္ရာထူးကာလႏွင္႔ ျပင္ပဖိအားမ်ားမွ ကငး္ လြတ္ရန္အာမခံျခင္းတိ႔ု ရွျိ ခင္း ျဖစသ္ ည”္ ဟု တရားသႀူ ကီးမ်ား ခန္႔အပ္ျခငး္ ႏွင္႔ပတ္သတ၍္ လူ႕အခြင့္အေရးဆငို ရ္ ာ အေမရကိ နႏ္ ိငု င္ ံမ်ား ဆုိင္ရာ တရား႐းုံ မွ သံးု သပ္ထားပါသည။္ 155 လမူ ်ားစုမဲျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ျခငး္ အခ်ဳိ ႕ႏငို င္ မံ ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားကို လမူ ်ားစမု ဲျဖင့္ ေရြးခ်ယ္သည။္ ယငး္ သု႔ိ ေရြးခ်ယျ္ ခငး္ သည္ သက္ဆုငိ ္ရာအဖြဲ႕က ခန္အ႔ ပျ္ ခငး္ ထကပ္ ုိ၍ ဒမီ ိကု ေရစပီ သီ ကာ ပြငလ႔္ ငး္ ျမငသ္ ာမရႈ သိွ ည္ဟု ထင္ ျမငရ္ ပါသည္။ လမူ ်ားစုမဲျဖင့္ ေရြးခ်ယျ္ ခင္းသည္ ထုေိ ရြးခ်ယ္ခံပုဂဳိၢ လ္၏ ရာထူးႏွင႔္ ဆီေလ်ာ္မႈအတြက္ ေမး ခြန္းမ်ားကုိ ျဖစေ္ ပၚေစသည။္ အေမရကိ နျ္ ပည္ေထာင္စ၏ု အခ်ိဳ႕ေသာျပညန္ ယ္မ်ားတြင္ ထုိသု႔ေိ ရြးခ်ယ္ မႏႈ ွင႔စ္ ပ္လ်ဥ္း၍ လူ႔အခြငအ႔္ ေရးေကာမ္ တကီ ၎၏စိုးရမိ ္ပူပနမ္ ကႈ ုိ ဖြင္ဟ႔ ခဲပ့ ါသည။္ “အခ်ဳိ ႕ေသာ ျပည္ နယမ္ ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားကို ေရြးခ်ယသ္ ည့္ လကရ္ စိွ နစ္သည္ သေဘာတညူ ခီ ်က၏္ ပဒု ္မ ၁၄ အရ အခြငအ႔္ ေရးမ်ား အေကာငအ္ ထည္ေဖာ္မႈ (လြတလ္ ပ၍္ သမာသမတရ္ ိွေသာ ခ႐ုံ ုးံ ေရ႕ွ ေမွာကတ္ ြင္ စစေ္ ဆး ခပံ ိငု ခ္ ြင္)့ အေပၚတြင္ သက္ေရာက္မႈရိၿွ ပီး” “အက်ိဳးေက်းဇးူ အရ ေရြးခ်ယေ္ သာစနစက္ ုိ က်ငသ႔္ ံုးေသာ ျပည္နယမ္ ်ားကိုလည္း ႀကိဳဆိုပါသည။္ ” ထုိ႔အျပင္ “တရားသူႀကီး မ်ားကုိ ေရြးေကာငတ္ ငေ္ ျမာွ ကသ္ ည္စ့ နစ္ ေနရာတြင္ လြတ္လပေ္ သာအဖြဲ႕က ခန႔္အပသ္ ည့္ အက်ိဳးေက်းဇးူ အေပၚအေျခခံသည့္ စနစက္ ုိ အစားထးုိ ရန္ ေကာ္မတကီ ေထာကခ္ ေံ ျပာဆုခိ ဲပ႔ ါသည။္ ” 156 တရားသူႀကီးမ်ားကို ပညာရပဆ္ ိုင္ရာ အရညအ္ ေသြးျပညမ့္ ီမႈေပၚတြင္ ပြငလ႔္ ငး္ ျမင္သာေသာ လပု ္ထုံး လုပ္နညး္ ျဖင့္ ခန္အ႔ ပရ္ မည္။ ထိသု ို႔ ခနအ္႔ ပ္ျခငး္ ကုိ အုပခ္ ်ဳပေ္ ရး (သု႔ိ) ဥပေဒျပဳေရးက ေဆာင္ရြက္လွ်င္ ႏငို င္ ံတကာစံႏႈနး္ မ်ားက မတားျမစ္ေသာ္လညး္ လြပလ္ ပေ္ သာအဖြဲ႕၏ ေရြးခ်ယခ္ န႔အ္ ပ္မကႈ ို ပို၍ လလို ားၿပီး သို႔မသွ ာ ႏုငိ င္ ံေရးအရ ပါ၀င္ပတ္သတ္မႈ ကငး္ လြတႏ္ ုငိ မ္ ည။္ တရားသႀူ ကီးမ်ားကို မညသ္ ည့္အဖြဲ႕က ေရြးခ်ယခ္ နအ႔္ ပသ္ ည္ျဖစေ္ စ တရားေရးအဖြဲ႕သု႔ိ ခနအ႔္ ပ္ ခံရသူမ်ားသည္ လုအိ ပ္ေသာ ကၽြမး္ က်ငမ္ ႈႏငွ ႔္ လြတ္လပမ္ ႈရေိွ စရန္ အာမခရံ မည္။ 154 Lauko v. Slovakia, ECtHR judgment of 2 September 1998, Series 1998-IV, para. 64. 155 IACtHR Constitutional Court Case, doc. cit, paras. 73 and 75 respectively. 156 Concluding Observations of the Human Rights Committee on the United States of America, uN docu- mentCCPR/C/79/Add.50; A/50/40,paras. 266-304, paras. 288 and 301. See also the Committee’s Conclud- ingObservations on Armenia, where it said that “the independence of the judiciary is not fully guaranteed. In particular, it observes that the election of judges by popular vote for a fixed maximum term of six years does not ensure their independence and impartiality”, uN document CCPR/C/79/Add.100, para. 8.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 55 ၆။ ရာထးူ သက္တမ္းႏွင့္ ရာထူးတးို ျမငွ ့္ျခငး္ အက်ဥး္ ခ်ဳပ္ တရားသူႀကးီ မ်ား အမီအွ ခကုိ ငး္ ေစသည့္ အေျခခံအခ်ကတ္ စခ္ မု ာွ ရာထးူ သကတ္ မး္ လုံျခံဳမႈ ရွျိ ခင္းပငျ္ ဖစ္သည။္ ကာလရညွ အ္ တြက္ ရာထူးသက္တမး္ လျံု ခဳံ မမႈ ရွလိ ွ်င္ အခ်ဳပအ္ ျခာအာဏာ၏ အျခား ခကမ္ မ်ားျဖစသ္ ည့္ အဓိကအားျဖင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ ရာထးူ ေနရာအား အစားထးုိ ခန္ခ႔ ြင့္ အာဏာရွိ သူမ်ား၏ လြန္ကဲစြာဖအိ ားေပးမမႈ ်ားအား ထခိ ကုိ ခ္ စံ ားရေပမည။္ တရားသူႀကီးမ်ား ေရြးခ်ယခ္ နအ္႔ ပ္ရာတြင္ အဓကိ က်သည့္ အခနး္ က႑ကုိ အပု ခ္ ်ဳပ္ေရးက႑က ရယထူ ားသည့္ ႏိုငင္ မံ ်ားတြင္ ထျို ပႆနာကို အထူး စးို ရမိ ဖ္ ြယ္ရာအျဖစ္ ေတြ႔ရသည။္ ထိႏု ငုိ ္ငံမ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ယင္းတု႔၏ိ ရာထးူ ေနရာအား အစားထုးိ ရန္ ႏငုိ ္ငံေရးဖိအားေပးျခငး္ ခရံ ႏုငိ သ္ ည့္ အျပင္ အေလ်ာေ့ ပးဆက္ဆံရသျဖင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ အမအွီ ခကို ငး္ မမႈ ်ား ထခိ ုကိ ္ပြန္းရွလာပါမည။္ တရားစီရငေ္ ရးက႑ အမီအွ ခကို င္းေစေရး အာမခံႏငို ္သည့္ အျခားနည္းလမ္းတစ္ရပ္မာွ တရား သူႀကးီ မ်ားအား ရာထးူ တုိးျမငွ ့ေ္ ပးသည့္ သီးသန႔္စနစ္တစခ္ ု တည္ေဆာကျ္ ခငး္ ပင္ျဖစ္သည္။ ဤေနရာတြင္ ယဥွ ္ျပဳိ ငအ္ ေရြးခံစနစ္ သမ႔ို ဟတု ္ လုပသ္ ကဥ္ ီးစားေပးစနစ္အား လက္ခံႏိုငပ္ ါသည္။ မညသ္ ညစ့္ နစ္ကုိ ေရြး ခ်ယ္ေစကာမူ လြတ္လပေ္ သာအဖြဲအ႔ စညး္ မွ ဆးုံ ျဖတ္ေပးသည့္ စံသတ္မွတခ္ ်က္မ်ားႏွင့္အညီ တရားသူ ႀကးီ မ်ား ရာထူးအဆင့္ တးုိ ျမငွ ရ့္ ရိၾွ ကရန္ ႏိငု င္ ေံ တာမ္ ွ အာမခရံ ပါမည္။ ရာထးူ သက္တမ္းႏွငစ့္ ပလ္ ်ဥး္ သည့္ ႏုငိ င္ ံတကာစနံ နႈ း္ မ်ား တရားသူႀကီးမ်ား၏ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္မႈ၊ ရာထူးသကတ္ မး္ မ်ားႏွင့္ စပလ္ ်ဥ္းသည့္ လုိအပ္ခ်က္ မ်ားကုိ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑ အမအီွ ခုကိ ငး္ ေရးဆိငု ္ရာ ႏငို င္ ံတကာစနံ နႈ း္ မ်ားတြင္ သတ္မတွ ေ္ ဖာျ္ ပထား ပါသည္။ ဥပမာ-ကမၻာက့ ုလသမဂအၢ ဖြဲ၏႔ အေျခခဥံ ပေဒသမ်ားတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ တာ၀န္ထမး္ ေဆာငမ္ အႈ ေျခအေနမ်ားႏွင့္ ရာထူးသကတ္ မး္ မ်ားကို တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ား၌ ထည္သ့ ြင္းျပ႒ာန္းျခငး္ ျဖင့္ အာမခံခ်ကေ္ ပးရန္ ႏိုငင္ ေံ တာ္၌ တာ၀နရ္ ိွသညဟ္ ု ေဖာျ္ ပထားပါသည္။ တ̀ ရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ ရာထးူ သက္ တမး္ ၊ အမီွအခကုိ ငး္ ေရး၊ လုျံ ခဳံ ေရး၊ လစာအလံအု ေလာက္ ရရိွေရး၊ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္မတႈ ႔ုိကုိ ဥပေဒတြင္ ျပညစ့္ ံုစြာ ျပ႒ာန္းထားရမည္ 1́ 57 ရာထူးသကတ္ မး္ ႏငွ ့္ စပ္လ်ဥး္ ၍ အထးူ ကုးိ ကား ေဖာ္ျပထားသည္မာွ ̀တရားသူႀကးီ မ်ား (ခန္႔အပ္ခံျဖစေ္ စ၊ ေရြးေကာကခ္ ံျဖစေ္ စ)အား အျငိမး္ စား မယမူ ေနရ အသကအ္ ပုိငး္ အျခားအထိ သ႔ုမိ ဟုတ္ ရာထးူ သကတ္ မး္ ကနု ္ဆံးု သညအ္ ထဟိ ု ျပ႒ာနး္ ထားလ်ွ င္ ထကုိ ာလအထိ ရာထူး တာ၀နထ္ မ္းေဆာငေ္ စရန္ အာမခခံ ်က္ေပးရမည္။ 1́ 58 157 UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, Principle 11. Principle I.3 of the Council of Europe’s Recommendation No. R (94 12) is identical. 158 Ibid., Principle 12.

56 က်င့္သုံးလပု ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ထဥို ပေဒသတြင္ တရားသႀူ ကီးမ်ား ယင္းတ၏႔ို လုပင္ န္းတာ၀န္မ်ားကုိ ေကာငး္ မြနစ္ ြာ အျမဲမျပတ္ ထမ္းေဆာင္ႏုငိ ေ္ ရးအတြက္ ဘ၀တစ္သက္တာ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငျ္ ခင္းကုိ ပိမု ိလု ိုလားသညဟ္ ု ရငွ ္းလင္း စြာ ေဖာ္ျပမထားေသာ္လည္း ဘ၀တစ္သက္တာ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္ေစျခငး္ က တရားစီရငေ္ ရးက႑၏ အမီွအခကုိ င္းမႈကုိ လုံျခံဳစိတခ္ ်ရေစသည္။ ဘ၀တစသ္ က္တာ တာ၀နထ္ မ္းမကႈ ို Latimer House လမး္ ညႊနခ္ ်ကတ္ ြငလ္ ည္း ေပးအပထ္ ား သည။္ ထုိလမး္ ညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားတြင္ ဥပေဒအရ အျမဲတမး္ ရာထးူ ခန႔အ္ ပတ္ ာ၀န္ေပးရမည္ဟု ဆုထိ ားသည။္ အခ်ိ ဳ႕ႏိငု ္ငမံ ်ားတြင္ တရားသူႀကီးမ်ားကို ယာယီရာထးူ တာ၀န္အတြက္သာ ခန႔အ္ ပ္လိမမ့္ ည္ဟလု ညး္ လမ္းညႊနခ္ ်ကမ္ ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားသည။္ ထုခိ နအ္႔ ပမ္ မႈ ်ားသည္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ အမအွီ ခုိကငး္ မကႈ ို စိတ္ခ်ရေစမည့္ ရာထူးခန႔ထ္ ားျခင္းဆငို ္ရာ အေထြေထြ စည္းကမ္းခ်ကမ္ ်ားႏွင့္ ကိုက္ညမီ ႈရရိွ ေပမည္။ 159 တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏွင့ဆ္ ုငိ သ္ ည့္ ကမာၻ လုးံ ဆိုငရ္ ာ ပဋညိ ာဥ္စာတမး္ တြင္ ̀တရားသႀူ ကီးတစဥ္ းီ ကို ဘ၀ တစ္ သက္တာအတြက္ ခန္႔ထားရမည္ သမု႔ိ ဟတု ္ တရားစီရငေ္ ရး အမအွီ ခိကု င္းမႈကို ျခိမး္ ေျခာက္မႈမျဖစ္ေစ လ်ွ င္ အျခားေသာအခ်နိ ္ကာလႏငွ ့္ အေျခအေနမ်ားအတြကခ္ နထ္႔ ားရမည္ 1́ 60 ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ အာဖရကိ ေဒသတြင္း မွ်တစြာတရားရငဆ္ ုိင္ခြင့္၊ ဥပေဒအကူအညမီ ်ား ရယူခြင္ႏ့ ငွ ္ဆ့ ုငိ ္သည့္ ဥပေဒသမ်ားႏငွ ့္ လမ္းညႊန္ခ်ကမ္ ်ားတြင္ ေဖာျ္ ပထားသညမ္ ွာ ̀တရားသူႀကးီ မ်ား သ႔မို ဟတု ္ တရားေရး အဖြဲ႔၀င္မ်ားသည္ ရာထးူ မွအျငိမး္ စားယရူ မည့္ အသကအ္ ပငုိ ္းအျခားအထိ သ႔ုိမဟတု ္ ရာထးူ သက္တမ္း ကနု ဆ္ ုံးသည္အ့ ထိ ရာထးူ သက္တမး္ လံုျခံဳတညျ္ မဲမႈရရိွ မည္ ႏ́ ွင့္ ရ̀ ာထးူ သကတ္ မး္ လစာ အလုအံ ေလာက္ ရရျွိ ခငး္ ၊ ပငစ္ င္၊ အိမ၊္ သြားလာေရးယာဥ္၊ ရပု ပ္ ုိင္းဆိငု ရ္ ာႏငွ ့္ လူမေႈ ရးဆိုင္ရာ လံုျခဳံ မမႈ ်ား၊ အျငမိ ္းစားယူရမည့္ အသကအ္ ရြယ္၊ စညး္ ကမး္ တင္းက်ပျ္ ခင္းႏွင့္ အကာအကြယ္ေပးမည့္ ယႏၱရားႏငွ ့္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္မႈဆိငု ရ္ ာ အျခားေသာအေျခအေနမ်ားကုိ ဥပေဒျဖင့္ အတည္ျပဳျပ႒ာန္းထားရမည္ 1́ 61 ဟုျဖစသ္ ည္။ အာဖရိကႏငုိ င္ မံ ်ား၏ လမး္ ညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားတြင္ အခ်နိ က္ ာလ သတမ္ ွတ္ခ်ကျ္ ဖင့္ ရာထူး ခန႔ထ္ ားျခငး္ မျပဳရန္ ရွငး္ လငး္ စြာေဖာျ္ ပထားသညမ္ ွာ “ တရားစီရင္ေရး အရာရွိမ်ားကုိ အခ်ိန္ကာလ ပေုံ သ သတမ္ တွ ္ ထားေသာ ကနထ္ ရိုက္စာခ်ဳပျ္ ဖင့္ ခန႔ထ္ ားျခင္းမျပဳရ”162 ဟုျဖစ္ပါသည္။ ေပက်င္းဥပေဒသမ်ားတြင္ ေဖာျ္ ပထားသည္မွာ “တရားသႀူ ကးီ မ်ားတြင္ ရာထးူ သကတ္ မး္ လျံု ခံဳ မရႈ ိွေစရမည္”ဟုျဖစ္သည။္ သို႔ရာတြင္ “တရားသူႀကးီ မ်ား၏ ရာထူးသက္တမး္ ကုိ ျပညသ္ ူဆ႔ ႏၵမဲျဖင့္ သုိမ႔ ဟတု ္ အျခားတရား၀င္ လပု ္ထုံးလပု ္နည္းမ်ားျဖင့္ မၾကာခဏ အတည္ျပဳႏိုငသ္ ည္” ဟု စနစအ္ မ်ိဳးမ်ဳိ းအလကို ္ ေဖာျ္ ပခ်က္ကလို ညး္ ေပက်င္းဥပေဒသမ်ားတြင္ လကခ္ ထံ ားသည။္ “ဤေနရာတြင္ တရားေရးစနစ္တစ္ခု တည္းေအာက္တြင္ ခန႔အ္ ပထ္ ားသည့္ တရားသူႀကးီ အားလးံု ကုိ သတ္မွတထ္ ားေသာ အသက္အရြယ္ အပုိင္းအျခားတြင္ အျငမိ ္းစားေပးရမည”္ 163 ဟု အၾကံျပဳလိုသည္။ 159 Latimer House Guidelines, doc. cit., Guideline II.1: “Judicial appointments should normally be permanent; whilst in some jurisdictions, contract appointments may be inevitable, such appointments should be subject to appropriate security of tenure”. 160 Universal Charter of the Judge, doc. cit.,article 8. The same article also contains a provision on retirement: “Any change to the judicial obligatory retirement age must not have retroactive effect”. 161 Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, doc. cit., Principle A, paragraphs 4 (l) and (m). 162 Ibid., Principle A, paragraph 4 (n) 3. 163 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit., opera-tive paragraphs 18-20. See also operative paragraph 21, which states that “A judge’s tenure must not be altered to the disadvantage of the judge during her or his term of office”.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 57 ရာထူးသက္တမး္ ကို ထခိ ကုိ သ္ ည့္ ျပဳမေူ ဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား တရားသူႀကးီ မ်ား၏ ရာထူးသက္တမး္ ကို ထခိ ုိက္ေစသည့္ ျပဳမေူ ဆာငရ္ ြကခ္ ်ကမ္ ်ားအနက္မွ တစခ္ ုမာွ “ယာယတီ ရားသူႀကးီ မ်ား” (ဆုိလိသု ည္မွာ ရာထးူ သက္တမး္ လျုံ ခံဳမမႈ ရပိွ ဲ လြတလ္ ပစ္ ြာ ရာထးူ မွ ႏတု ထ္ ြကႏ္ ုငိ ၊္ အလပု ္တာ၀နမ္ ွ ရပန္ ားႏုငိ သ္ ည့္ တရားသူႀကီးမ်ား)ကုိ ခနထ္႔ ားျခငး္ ပင္ျဖစသ္ ည္။ အေမရိက ႏုငိ င္ ံမ်ားဆငုိ ရ္ ာ လ႔အူ ခြင့္အေရး ေကာမ္ ရွင္၏အဆအို ရ ယာယတီ ရားသႀူ ကီးမ်ား၏ လကၡဏာရပ္မ်ားအား “အေျခအေနကုလိ ကို ၍္ ေဆာင္ရြကတ္ တ္ၾကၿပးီ ၊ ျပင္ပပဂု ိၢဳလ္မ်ား၊ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားမွ သမ႔ို ဟတု ္ တရားစီရင္ ေရးက႑၏ အျခားတာ၀နရ္ ွိ ပဂု ဳၢိ လ္မ်ားမွ လြနက္ ဲစြာဖအိ ားေပးျခငး္ သမ႔ို ဟုတ္ ၾကား၀ငေ္ ႏာွ ကယ္ ွက္ျခငး္ မွ ဥပေဒေၾကာင္းအရ အကာအကြယေ္ ပးမကႈ ို မရရိွႏိငု ၾ္ ကေပ”164 ဟေု ဖာ္ျပထားသည။္ ထကုိ စိ ၥႏွငစ့္ ပလ္ ်ဥ္း၍ ေကာ္မရငွ မ္ ွ “ယာယတီ ရားသူႀကီးရာခိုင္ႏနႈ း္ ျမင့မ္ ားေနျခင္းသည္ ႏငုိ ္ငံသားမ်ား၏ တရားမ်ွ တမႈ ခစံ ား ပုိင္ခြင့ႏ္ ွင့္ တရားစီရင္ေရးက႑၏ အမွအီ ခုိကငး္ မႈႏငွ ့္ အာဏာတညျ္ မဲမကႈ ို အာမခခံ ်က္ေပးေနသည့္ ရာထူးေနရာ တည္ျမဲခြင့္မ်ားကို ဆုးိ ရြားစြာ ထိခိကု ္ႏိုင္သည္” 165 ဟဆု ုထိ ားသည။္ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ ရာထးူ သကတ္ မ္းကုိ ထိခိကု ေ္ စသည့္ အျခားနည္းလမး္ တစ္ခမု ွာ တရား သူႀကီးမ်ားအား အခ်နိ ္ကာလအပုိငး္ အျခားတစ္ခုေရာကလ္ ်ွ င္ ယင္းတုိ႔လပု ္ငန္းကို ဆကလ္ က္ လပု ္ကငို ္ ႏငို ္/မႏိုင္ ျပန္လည္ စစိ စ္ျခင္းပင္ျဖစသ္ ည္။  ပရီ ူးႏငုိ ္ငံကိစအၥ ား ေလလ့ ာစစိ စ္ရာတြင္ ေတြ႔ရွရိ သည့္ ျပနလ္ ညစ္ စိ စသ္ ည့္ လပု င္ န္းအား လ႔ူ အခြငအ့္ ေရးေကာ္မတမီ ွ ရညည္ နႊ း္ ျခင္းျဖစသ္ ည။္ ထုိကိစၥ၌ ေကာမ္ ရွင္က စုိးရိမ္ပပူ နစ္ ြာျဖင့္ ေဖာ္ျပခဲသ့ ည္မာွ “တရားသူႀကးီ မ်ားအား (၃) ႏွစအ္ ၾကာတြင္ အျငိမ္းစားေပးၿပီး ျပန္လည္ ခန္႔ ထားခံရရန္ ေထာက္ခံခ်ကလ္ ုိအပသ္ ည့္ အေလအ့ ထမာွ ရာထူးသကတ္ မ္း လံုျခံဳေရးကို ျငင္း ပယခ္ ရံ သညအ့္ တြက္ တရားစီရင္ေရးက႑ အမွအီ ခကုိ ငး္ မကႈ ုိ ထိခကို ႏ္ ္ငုိ သ္ ည္” ဟု ျဖစ္သည္။ ေကာ္မတီက “တရားသႀူ ကးီ မ်ား ေထာက္ခံခ်က္ထပမ္ ရံ ယရူ န္ လအို ပခ္ ်က္ကုိ ျပန္လည္သးံု သပ္ ၍ရာထူးသကတ္ မ္းလံုျခံဳစတိ ခ္ ်မရႈ ၿိွ ပးီ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑အားအမွီအခိုကငး္ ေစသညစ့္ နစ္ျဖင့္ အစားထးုိ ရမည္”166 ဟု အၾကံျပဳထားသည။္  လစ္သူေအးနီးယားကိစတၥ ြင္ ေကာမ္ တီမွ မွတခ္ ်ကျ္ ပဳထားသညမ္ ာွ လပု ္သက(္ ၅)ႏစွ ျ္ ပည့္ၿပီး ေသာ ခရိငု ္တရား႐းုံ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ အျမဲတမ္းရာထူးခန႔ထ္ ားျခင္းခံရရန္ အပု ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာပငုိ ၏္ စစိ စ္သံုးသပမ္ ကႈ ို ခယံ ူရဆဲျဖစသ္ ည္ဟုျဖစ္သည။္ ေကာမ္ တမီ ွ “မညသ္ ည့္ စစိ စ္ သံုးသပမ္ ႈအစအီ စဥမ္ ဆုသိ ည္ တရားစရီ င္ေရးဆိုငရ္ ာ အေတြ႔အၾကဳမံ ်ားႏငွ ့္သာ သက္ဆိငု ္ရမည္ ျဖစ္ၿပီး လြတလ္ ပေ္ သာ ပညာရွင္အဖြဲ႔ကသာ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္”167 ဟု အၾကျံ ပဳထားသည္။ 164 Report on the Situation of Human Rights in Venezuela, OAS document OEA/Ser.L/V/II.118 doc. 4 rev. 2, 29 december 2003, para. 165 Ibid.,para. 160 and the Commission’s conclusion that “the provisional tenure of most of the judges in Vene- zuela affects their stability in office, which is a necessary condition for the independence of the judici-ary”, at para. 540. See also the Second Report on the Situation of Human Rights in Peru, OAS document OEA/ Ser.L/V/II.106, doc. 59 rev., 2 June 2000, paras. 14-15. 166 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Peru, Report of the Human Rights Commit- tee, Volume I, GAOR A/51/40, paras. 352 and 364. 167 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Lithuania, uN document CCPR/C/79/Add.87, para. 16. See also the Committee’s Concluding Observations on Azerbaijan, uN document CCPR/CO/73/ AZE, para. 14, where the Committee expressed its concern “at the lack of security of tenure for judges”.

58 က်ငသ့္ ံုးလုပ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ ကစ္ ြဲ - ၁  ဗီယကန္ မ္ႏုိင္ငအံ မႈတြင္ “တရားသႀူ ကီး ေရြးခ်ယေ္ ရးလုပ္ငန္းစဥႏ္ ွင့္ ရာထးူ သက္တမ္း လျုံ ခဳံ စိတခ္ ်မႈမရွျိ ခင္း” ဟု ေကာမ္ တကီ ယငး္ ၏စိးု ရမိ ္ပူပနမ္ ႈကို ေဖာ္ျပခဲျ့ ခင္းမာွ တရားသူႀကးီ မ်ားကုိ (၄)ႏွစ္သာ ခန႔ထ္ ားျခင္းသည္ တရားသူႀကးီ မ်ားအား အလြနအ္ မင္း စည္းကမး္ တင္းၾကပရ္ ာ ေရာကသ္ ကဲ့သု႔ိ ႏငုိ ္ငေံ ရးဖိအားေပးမမႈ ်ား သက္ေရာကေ္ စၿပးီ ယင္းတိ႔၏ု အမီွအခကုိ င္းမႏႈ ငွ ့္ သမာသမတ္က်မကႈ ုိ အႏၱရာယျ္ ဖစ္ေစေသာေၾကာင့ျ္ ဖစသ္ ည္။168  ကာဇကစ္ တနႏ္ ငုိ ္ငံမွ တငျ္ ပလာေသာ အစီရငခ္ စံ ာကုိ ေလ့လာသးံု သပၿ္ ပီးေနာက္ ေကာ္မတမီ ွ “ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား စစိ စ္ေရးလုပင္ န္းစဥအ္ ရ (၇)ႏစွ တ္ စ္ခါ ျပန္လညစ္ ိစစ္မႈခရံ န္ လုအိ ပခ္ ်က၊္ လစာအဆင့္နိမ့က္ ်ျခငး္ ႏငွ ့္ ရာထူးသက္တမး္ မေသခ်ာျခင္းတသုိ႔ ည္ အက်င္ပ့ ်ကျ္ ခစားမႈႏွင့္ လာဘ္ေပးလာဘယ္ ူမႈတ႔ုကိ ို တြနး္ အားေပးႏုငိ ္သည”္ 169 ဟု မတွ ခ္ ်က္ျပဳခဲသ့ ည။္  ဥဇဘၨ က္ကစၥတနႏ္ ငုိ ္ငံအမႈတြင္ ေကာမ္ တမီ ွ “ တရားစီရင္ေရးက႑သည္ အျပညအ့္ ၀ အမီအွ ခို မကင္းပါ။ တရားသႀူ ကးီ မ်ား ခန္႔ထားမႈကို (၅)ႏစွ တ္ စၾ္ ကမိ ္ အုပခ္ ်ဳပေ္ ရးဌာနမွ ျပနလ္ ည္သုံးသပ္ ရသည”္ 170 ဟု စိုးရမိ ပ္ ပူ နမ္ ကႈ ို ေဖာ္ျပခဲ့သည္။  ညဥွ ္းပနး္ ႏွိပစ္ က္မႈ ဆနက႔္ ်ငေ္ သာ ေကာ္မတီက အခ်နိ ပ္ ိုင္းတရားသႀူ ကးီ မ်ား ခန႔ထ္ ားႏိငု ္ေျခႏွင့္ စပလ္ ်ဥ္း၍ “တရားသူႀကးီ မ်ား အမအီွ ခကို င္းမႈႏွင့္ သမာသမတ္က်မႈကုိ ျခိမ္းေျခာကလ္ မိ ့္မည္”171 ဟု ေဖာျ္ ပခဲ့သည။္ ရာထးူ တးို ျမငွ ္ျ့ ခင္း ရာထူးသက္တမး္ ဆုိငရ္ ာ အျခား႐ေႈ ထာငမ့္ ွာ ရာထးူ တးို ျမငွ ့ရ္ န္ အဆုံးအျဖတ္ေပးသည့္ အခ်က္ မ်ားပငျ္ ဖစ္သည။္ ဤကစိ ၥအတြက္ သတ္မတွ ္ခ်ကမ္ ်ားမွာ ရာထးူ ခနထ္႔ ားမႈဆိငု ရ္ ာ စညး္ မ်ဥး္ မ်ားႏွင့္ ဆင္ တသူ ည္။ ဥပမာ-ကမာၻ ့ကလု သမဂအၢ ဖြဲ၏႔ အေျခခဥံ ပေဒသမ်ားတြင္ - “တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ရာထူးတိုးျမွင့္ေပးရာတြင္ မည္သညစ့္ နစ္တြင္ ရေိွ နသည္ျဖစေ္ စ အျပဳသေဘာအခ်ကမ္ ်ားကုသိ ာ အေျခခရံ မည္။ အထူးသျဖင့္ စြမး္ ေဆာငရ္ ည္၊ ေျဖာငမ့္ တ္ မွနက္ နမ္ ႈႏွင့္ အေတြအ႔ ၾကဳံ ”172 ဟု ျဖစသ္ ည္။ 168 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Viet Nam, uN document CCPR/CO/75/ VNM, para. 10. 169 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Kyrgyzstan, uN document CCPR/CO/69/ KGZ, para. 15. 170 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Uzbekistan, uN document CCPR/CO/83/ uZB, para. 16 171 Conclusions and Recommendations of the Committee against Torture on Guyana, uN document CAT/C/ GuY/CO/1, para. 17. 172 UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, doc. cit., principle 13. Principle A, paragraph 4 (o) of the Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa is identical.

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏငွ ့္ .... 59 ေပက်င္းဥပေဒသမ်ားတြင္လညး္ ထနို ညး္ တူေဖာျ္ ပထားသည။္ သုိရ႔ ာတြင္ အမီွအခုကိ ငး္ မကႈ ုိ ထပထ္ ညထ့္ ားပုံမွာ ‘တရားသူႀကီးမ်ားအား ရာထူးတိုးျမွင့ေ္ ပးရာတြင္ အျပဳသေဘာ သုးံ သပခ္ ်ကမ္ ်ားျဖစ္ သည့္ လပု င္ နး္ အသပိ ညာ၊ ေျဖာင့မ္ တမ္ နွ က္ န္မႈ၊ အမွီအခုိကငး္ မႈႏငွ ့္ အေတြအ႔ ၾကံဳတုအ႔ိ ေပၚ အေျခခံရ မည္’173 ဟျု ဖစသ္ ည္။ ဥေရာပပဋညိ ာဥ္စာတမး္ ၊ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ ျပ႒ာနး္ ခ်က္မ်ားတြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ရာထူးတးို ျမငွ ေ့္ ပးရန္ စနစ္ႏွစခ္ စု ဥ္းစားထားသည္။ တစ္ဖက္မာွ လပု ္သကအ္ ေျခခံေသာ စနစ္ရိွၿပီး ထုိစနစ္ အရ ရာထူးတစခ္ ုတြင္ သတမ္ တွ က္ ာလတစခ္ ုအထိ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငၿ္ ပးီ ေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကုိ ယငး္ တုိ႔၏တာ၀နမ္ ်ား ဆကလ္ က္ေဆာင္ရြကႏ္ ငို ္ေသးပါက ရာထးူ တးို ေပးမည္။ အျခားတစ္ဖက္မာွ စြမ္း ေဆာငရ္ ည္အေျခခေံ သာ ရာထးူ တုိးျမငွ ့္ေရးစနစရ္ ွိၿပးီ ထစို နစတ္ ြင္ လမူ ်ိဳး၊ က်ား/မ သုိမ႔ ဟတု ္ ကးို ကြယ္ သည့္ ဘာသာ သို႔မဟုတ္ ႏုငိ ္ငေံ ရးနီးစပမ္ ႈ စသည့္ မဆီေလ်ာ္ေသာ အခ်ကမ္ ်ား စဥး္ စားမညမ္ ဟုတပ္ ါ။ စာပုိဒ္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္မာွ -“ လပု ္သကက္ ုိ အေျခမခလံ ်ွ င္ ရာထူးတိးု ျမွင့္ေရး စနစသ္ ည္ အရညအ္ ခ်င္းႏငွ ့္ ယုံၾကည၍္ ေပးအပထ္ ားေသာ တာ၀န္၀တရၱ ားမ်ားကို ထမ္းေဆာငခ္ ဲမ့ အႈ ေပၚ ေလ့လာ သံးု သပ္ထားသည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ သးီ သန႔္ အေပၚသာ မတူ ည္ရမည္ျဖစ္ၿပးီ တရားသႀူ ကးီ သုမ႔ိ ဟုတ္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားစြာ၏ စြမ္းေဆာငရ္ ည္ အကဲျဖတမ္ ႏႈ ငွ ့္ သကဆ္ ငို ရ္ ာတရားသႀူ ကီးႏငွ ့္ ေဆြးေႏြးမႈရလဒ္ မ်ားအားျဖင္သ့ ာ ဆးံု ျဖတ္ရမည။္ ထု႔ေိ နာက္ ရာထူးတိးု ျမွငေ့္ ရး ဆးံု ျဖတခ္ ်က္ကို စာပုိဒ္ 1.3 [အုပ္ခ်ဳပေ္ ရး က႑မ်ားႏငွ ့္၊ ဥပေဒျပဳေရးက႑မ်ားအား အမွအီ ခကုိ ငး္ ေသာ အာဏာပိငု ္အဖြဲ႔ျဖစၿ္ ပးီ ထုိအာဏာပငို ္အဖြဲ႔၏ တရားသူႀကးီ အနည္းဆံးု (၅၀)ရာခုငိ ႏ္ နႈ ္းကုိ ယင္းတိ၏႔ု လပု ေ္ ဖာက္ ုိငဖ္ ကမ္ ်ားက ေရြးေကာက္ တင္ ေျမာွ ကသ္ ည]္ တြငပ္ ါရေွိ သာ သုိ႔မဟတု ္ အဆုျိ ပဳလာႊ တြင္ေဖာ္ျပထားေသာ သု႔ိမဟုတ္ ဤသေဘာတူညီခ်က္ ႏငွ အ့္ ညီ အာဏာပိုင္အဖြဲ႔က ထုတ္ျပန္ေၾကျငာရမည။္ ရာထးူ တးို ျမွငေ့္ ရး အဆုျိ ပဳမခရံ သည့္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ဤအာဏာ ပိငု အ္ ဖြဲ႔သ႔ုိ ေစာဒကတကခ္ ြင့ရ္ ိွသည။္ ” 174 တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ ရာထူးသက္တမး္ လံျု ခံဳစိတခ္ ်ရမကႈ ုိ ထနိ း္ သိမ္းေစာင္ေ့ ရာွ ကရ္ ာတြင္ တရား စီရငေ္ ရးက႑၏ အမအီွ ခကုိ င္းမႈသည္ မရွမိ ျဖစေ္ သာ အာမခခံ ်ကက္ ိုေပးသည။္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ရာထူးတးုိ ျမငွ ေ့္ ပးရန္ ဆံုးျဖတခ္ ်ကသ္ ည္ ရာထးူ ခန္ထ႔ ားစဥက္ ကဲသ့ ႔ုိ တညူ ီသည့္ ပြင့္ လငး္ ျမင္သာရမွိ ႏႈ ငွ ့္ တရားမ်ွ တမရႈ လဒမ္ ်ား ဆကလ္ ကျ္ ဖစထ္ ြနး္ ေစရမည္။ 173 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit., opera-tive paragraph 17. 174 European Charter on the statute for judges, doc. cit., operative paragraph 4.1.

60 က်င့္သုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 61 ၇။ တာ၀နခ္ မံ ႈရိွျခငး္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ တရားစရီ င္ေရးအမအွီ ခိကု င္းမသႈ ည္ အေရးပါေသာ အာမခခံ ်က္ကုိျဖစ္ေစေသာ္လည္း အမအီွ ခို ကငး္ မကႈ ို အကာအကြယယ္ ူ၍ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ ကုိယက္ ်င့တ္ ရား ပ်ကျ္ ပားမမႈ ်ားကုိ ဖုံးဖိထားႏုငိ သ္ ည့္ အခြငအ့္ လမး္ မ်ားလည္း ျဖစ္ေပၚေစႏငုိ သ္ ည။္ 175ထ႔ေို ၾကာငတ့္ ရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ကယုိ က္ ်ငတ့္ ရားဆငုိ ရ္ ာ လမး္ ညႊနခ္ ်က္မ်ားႏွငအ့္ ညီ ျပဳမူေနထငုိ ္ရမည္။ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ယင္းတ႔ကုိ ်ငၾ့္ ကျံ ပဳမူရမည့္ စညး္ မ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ားကို ရွငး္ လငး္ စြာခ်မွတေ္ ပးႏိငု ္ရန္အတြက္ ႏုငိ င္ မံ ်ားစြာသည္ ကုယိ က္ ်ငတ့္ ရားဆိုငရ္ ာ ဥပေဒ သမ်ားကုိ အတညျ္ ပဳ ျပ႒ာန္းေနၾကသည္။176 အခ်ိဳ႕ကစိ မၥ ်ားတြင္ ဤဥပေဒမ်ားကုိ တရားသႀူ ကးီ မ်ားက မူၾကမး္ ေရးဆြဲၾကု သည။္ အျခားကစိ ၥ မ်ားတြင္ အစုးိ ရမ်ားက တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ သေဘာထားအျမငက္ ို ရယၾူ ကသည္။ ဘဂၤလားတရားစီရင္ေရး က်ငထ့္ ံုးဥပေဒသမ်ားတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ အျပဳအမကူ ို အဆးုံ အျဖတ္ေပးသည့္ ဥပေဒသမ်ား ပါ၀င္ သည။္ ဥပေဒပဒု ္မမ်ားစြာတြင္ အၾကံဳး၀င္လ်ွ က္ရွိေနသည့္ ထတုိ နဖ္ းို မ်ားမွာ- အမအွီ ခုကိ ငး္ မႈ၊ သမာသမတ္ က်မ၊ႈ ေျဖာင့မ္ တ္မနွ ္ကန္မႈ၊ ယဥ္ေက်းမ၊ႈ မွ်တမ၊ႈ ဗဟသု ုတ အေတြ႔အၾကံဳျပည့္၀မႈႏငွ ့္ ကာကြယ္ေစာင့္ ေရွာက္လမုိ ႈတု႔ိ ျဖစ္သည္။ တရားသူႀကီး၏ အျပဳအမေူ ပၚမတူ ည္၍ ရာထးူ မထွ တု ပ္ ယရ္ သည့္ အေျခခံအ ေၾကာငး္ မ်ားသည္ သာမန္အားျဖင့္ ဤဥပေဒသမ်ားကို အေျခခလံ မိ မ့္ ည္။ တရားစီရငေ္ ရးဆိုင္ရာ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ား ထမ္းေဆာငရ္ ာတြင္ တာ၀နခ္ မံ ရႈ ိျွ ခငး္ (ထိကု စိ ၥအလုိ႔ ငာွ ရွငး္ လငး္ စြာျပ႒ာန္းထားေသာ ဥပေဒသမ်ားရွိပါသည)္ ႏငွ ့္ တရားသူၾုကီးက ယငး္ ၏ပုဂလၢ ိကဘ၀တြင္ က်ဴးလြန္ေသာ သာမန္ရာဇ၀တ္မႈ အတြက္ တာ၀န္ယမူ ရႈ ျိွ ခငး္ (ထိုကစိ အၥ လ႔ုငိ ာွ က်င္သ့ ံုးရမည့္ ဥပေဒသ မ်ားမွာ အျခားလူပဂု ိၢဳလ္မ်ားအတြက္ ခ်မတွ ထ္ ားေသာ ဥပေဒသမ်ားႏငွ ့္ အတူတပူ ငျ္ ဖစသ္ ည)္ ကို ခြဲျခား ထားသငသ့္ ည္။ 175 For a discussion on corruption in the judiciary, see Richard J. Scott, “Towards an ethic to control judicial corruption”, in Strengthening Judicial Independence, Eliminating Judicial Corruption, CIJL Yearbook 2000, p. 117. 176 See, for instance, the Code of Conduct for United States Judges and the Code of Ethics of the Peruvian Judiciary(Código de Ética del Poder Judicial del Perú).

62 က်င့သ္ းုံ လပု ေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ တာ၀နခ္ မံ ရႈ ျွိ ခင္းႏွင့္စပလ္ ်ဥ္းသည့္ ႏုငိ င္ တံ ကာစႏံ နႈ ္းမ်ား သာမနအ္ ားျဖင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားကုိ မေလ်ာ္ကနစ္ ြာ ျပဳမျူ ခင္း၊ စညး္ မ်ဥး္ စည္းကမး္ ခ်ိဳးေဖာက္ ျခင္း သမ႔ုိ ဟတု ္ ရာဇ၀တမ္ ကႈ ်ဴးလြန္ျခင္း သို႔မဟုတ္ တာ၀န္၀တရၱ ားမ်ားကုိ ထမ္းေဆာငႏ္ ငုိ ္သည့္ စြမး္ ေဆာငရ္ ည္ မရွိျခငး္ တုေ႔ိ ၾကာငသ့္ ာ ရာထးူ မွ ထတု ္ပယ္ႏိငု သ္ ည။္ ေစတနာအမွားေၾကာင1့္ 77 သ႔ုမိ ဟုတ္ ဥပေဒအား အနကအ္ ဓပိ ၸာယ္ေကာက္ယူရာတြင္ သေဘာတူညီခ်ကမ္ ရသျဖင့္ တရားသူႀကးီ မ်ားကုိ ဖယ္ ရွားျခင္း သမ႔ို ဟတု ္ အျပစေ္ ပးျခငး္ မျပဳႏငုိ ။္ ထအိ႔ု ျပင္ စရီ ငဆ္ းုံ ျဖတခ္ ်ကေ္ ၾကာင့္ ေငြေၾကး ဆးုံ ပါးပ်က္စးီ မႈ မ်ားအတြက္ တရားမေၾကာင္းအရ တရားစြဲဆုိခံရျခငး္ မလွ ညး္ ကင္းလြတ္ခြငရ့္ သိွ ည။္ 178 တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ရာထးူ မွထတု ္ပယ္ရနအ္ တြက္ ရွငး္ လင္းေသာ အေျခခအံ ခ်က္မ်ားကို သတ္မွတ္ျပ႒ာန္းေပးရန္ႏွင့္ ထိကု စိ အၥ ဆးုံ သတႏ္ ငို ္ေရးအတြက္ သင့ေ္ လ်ာ္ေသာလုပင္ န္းစဥ္မ်ား သတ္ မတွ ္ေပးရန္ ႏုိငင္ ံေတာ္၌တာ၀နရ္ ွိသည။္ တရားသႀူ ကးီ တစဥ္ းီ ၏ ထးူ ျခားေသာ အျပဳအမူ သိမု႔ ဟုတ္ အရည္ အေသြးေၾကာင့္ ထိတု ရားသူႀကးီ ကို ရာထးူ မွ ထတု ပ္ ယ္ရမညအ့္ ေျခအေနတြင္ ရာထးူ မွ ထုတပ္ ယရ္ န္ ဆံးု ျဖတ္ျခငး္ ကုိ လြတလ္ ပ္၍ သမာသမတ္က်ေသာ တရားေရးအဖြဲက႔ မ်ွ တစြာ ဆုးံ ျဖတ္ရမည။္ ကမာၻ က့ လု သမဂၢအဖြဲ႔၏ အေျခခဥံ ပေဒမ်ားတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားဆငုိ ရ္ ာ စညး္ မ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ားႏွင့္ ရာထူးမွ ဖယ္ရာွ းေရးပဒု ္မမ်ားစြာ ပါ၀င္သည။္ ဥပေဒသ ၁၇ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည္မွာ တ̀ ရား သႀူ ကးီ တစ္ဥးီ အား ေစာဒကတက္ျခငး္ သမု႔ိ ဟုတ္ တရားစြဲျခငး္ မ်ား ရွိခဲပ့ ါက ထတို ရားသူႀကီး၏ တရားစီရင္ ဆံးု ျဖတ္မႈမ်ားႏငွ ့္ ကၽြမး္ က်င္မႈအတငုိ း္ အတာကုိ မွ်တထေိ ရာက္စြာျဖင့္ သင့ေ္ လ်ာ္ေသာ လပု ္ထးုံ လပု ္နညး္ မ်ားအရ စစ္ေဆးရမည္။ ထတို ရားသူႀကးီ သည္ မ်ွ တစြာ ၾကားနာစစေ္ ဆးခံယခူ ြင့္ ရွရိ မည။္ စစေ္ ဆးသူ တရားသႀူ ကးီ မွ မေတာင္းဆိလု ်ွ င္ ကနဦးစစ္ေဆးေတြ႔ရိွခ်က္မ်ားကို အတြငး္ ေရး ထားရမည။္ ́ ဥပေဒသ ၁၈၊ ရာထူးမွဖယရ္ ာွ းျခငး္ ဆငို ရ္ ာ အေျခခအံ ခ်က္မ်ားတြင္ ရာထးူ မွဖယရ္ ာွ းခြင့ျ္ ပဳႏိုင္ သည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိ ေဖာျ္ ပထားရာ၌ - ̀တရားသူႀကးီ ကုိ စြမး္ ေဆာငရ္ ည္ မရိျွ ခင္း သမုိ႔ ဟတု ္ တာ၀န္ ၀တရၱ ားမ်ားကုိ ေက်ပြန္စြာ ထမး္ ေဆာင္ႏိငု သ္ ည့္ က်နး္ မာေရးအေျခအေန မရွိျခင္းတေု႔ိ ၾကာင့္သာလ်ွ င္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငျ္ ခင္းမွ ရပဆ္ ိငု း္ ထားျခငး္ သ႔ုမိ ဟုတ္ ရာထူးမွ ဖယရ္ ာွ းျခငး္ ျပဳလပု ရ္ မည္။179 177 See the Concluding Observations of the Human Rights Committee on Viet Nam, uN document CCPR/ CO/75/VNM, para. 10, where the Committee expressed its concern at “the procedures for the selection of judges as well as their lack of security of tenure (appointments of only four years), combined with the possibility, provided by law, of taking disciplinary measures against judges because of errors in judicial decisions. These circumstances expose judges to political pressure and jeopardize their independence and impartiality.” (emphasis added) 178 See Principle 16 of the UN Basic Principles on the Independence of the Judiciary, doc. cit., which estab- lishes that “without prejudice to any disciplinary procedure or to any right of appeal or to compensation from the State, in accordance with national law, judges should enjoy personal immunity from civil suits for monetary damages for improper acts or omissions in the exercise of their judicial functions”. For other provisions with similar content, see operative paragraph 32 of the Beijing Principlesand article 10 of the Universal Charter of the Judge. 179 See also Principle 19 of the UN Basic Principles, which states that “All disciplinary, suspension or removal proceedings shall be determined in accordance with established standards of judicial conduct”. Operative paragraph 27 of the Beijing Principlesis identical.

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 63 ထ႔အုိ ျပင္ ကမၻာ့ကုလသမဂအၢ ဖြဲ႔၏ အေျခခဥံ ပေဒသမ်ား၌ စည္းကမ္းထနိ ္းသမိ း္ ေရး ဆးံု ျဖတ္ ခ်ကမ္ ်ားကိုအယခူ ၀ံ ငရ္ နအ္ တြက္တရားသႀူ ကးီ သည္ဥပေဒျပဳေရးအာဏာပငို က္ ုိျဖတ္ေက်ာရ္ မညဆ္ သုိ ည့္ အခ်က္ကုိ တားျမစပ္ တိ ပ္ င္ထားသည္။ ဥပေဒသ ၂၀ တြင္ ̀ စည္းကမး္ ထနိ း္ သိမး္ ေရးဆးုံ ျဖတခ္ ်ကမ္ ်ားျဖစ္ သည့္ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္ျခငး္ မွ ရပဆ္ ငုိ း္ ထားျခငး္ သိုမ႔ ဟုတ္ ရာထးူ မဖွ ယရ္ ွားျခင္းမ်ားကို လြတလ္ ပ္ေသာ သးုံ သပ္ခ်က္မ်ားအရသာ ျပဳလုပႏ္ ိုင္သည္။ 1́ 80 ဥေရာပေကာငစ္ ၏ီ သေဘာထားမွတခ္ ်ကျ္ ဖစ္သည့္ တရားသူႀကးီ တစဥ္ ီးအား ရာထူးမွ ဖယ္ရွား ရာတြင္ အေျခခရံ မည့္ ရငွ း္ လငး္ ေသာလမ္းညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားကို လြတလ္ ပေ္ သာ တရားစီရင္ေရးအဖြဲမ႔ ွ ခ်မွတ္ရ မညဆ္ သုိ ညအ့္ ခ်ကအ္ ား မးီ ေမာင္းထုးိ ျပသငပ့္ ါသည္။ အျငမိ ္းစားေပးရန္ အမနိ မ္႔ ထြကမ္ ျခငး္ ခငုိ လ္ ုံေသာအေၾကာင္းျပခ်က္မရပွိ ဲ ဥပေဒႏွင့္အညီ ခန္႔အပ္ထားေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား လပု ္ငန္းတာ၀နမ္ ွ အျမဲတမး္ ဖယရ္ ာွ းထားျခင္းမျပဳ ႏငို ပ္ ါ။ ́ဥပေဒတြင္ တိက်စြာျပ႒ာန္းထားေသာ ထအို ေၾကာင္းျပခ်ကမ္ ်ားကုိ တရားသူႀကီးမ်ား အား အခ်ိနက္ ာလတစ္ခုအတြင္းသာ ေရြးေကာက္တငေ္ ျမာွ က္ေသာ ႏငို င္ မံ ်ား၌ အသံးု ျပဳႏိုင္ သည္ သ႔ိမု ဟုတ္ ရာဇ၀တမ္ ကႈ ်ဴးလြနေ္ ၾကာင္း သု႔မိ ဟုတ္ စည္းမ်ဥး္ စည္းကမ္း အလြန္အမငး္ ခ်ိဳးေဖာက္ေၾကာင္းႏွင့္ ဆကစ္ ပ္ေနၿပးီ တရားစရီ င္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ထမ္းေဆာင္ႏုငိ ္သည့္ စြမ္းေဆာင္ရည္ မရိွသည့္ အေျခအေန၌ အသံးု ျပဳႏုငိ ္သည။္ 181 အထးူ သျဖင့္ တရားစရီ ငမ္ ႈကြပ္ကဲေရးဆငို ္ရာ အထးူ အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ည္းျခငး္ ႏွင့္ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈ လပု ္ငန္းစဥ္ အားလးုံ တြင္ စစ္ေဆးခံ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အခြင့အ္ ေရးအား အာမခႏံ ုငိ ္ရမည္ဟု ရာထူးမွ ဖယရ္ ွားေရး ဆငုိ ရ္ ာ လိုအပ္ခ်ကမ္ ်ားကုိ ေကာင္ဆယမ္ ွ ရငွ း္ လင္းစြာေဖာ္ျပထားသည္။ “စညး္ မ်ဥး္ စည္းကမး္ အရ အေရးယူျပဳလပု ရ္ န္ လုအိ ပေ္ သာအခါ တရား႐ံုးႏငွ ့္ မဆကစ္ ပ္ ေသာ လပု င္ န္းစဥ္မ်ားအတြက္ အထူးစစိ စ္ေရးအဖြဲက႔ ို ႏငို င္ ံေတာ္မွ ဥပေဒႏွင့အ္ ညီ ဖြဲစ႔ ည္း တာ၀န္ေပးရမည။္ ထအုိ ဖြဲသ႔ ည္ မညသ္ ညစ့္ ညး္ ကမး္ ခ်ဳိ းေဖာကမ္ ႈကိမု ဆုိ ကိငု ္တြယေ္ ျဖရငွ ္း ရန္ တာ၀န္ရၿိွ ပးီ ယငး္ အဖြဲ၏႔ ဆးံု ျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားကုိ အဆငအ့္ ျမငဆ့္ ံုး တရားေရးအရာရမွိ ်ား အဖြဲ႔က ကြပက္ ဲရမည္ သ႔ိုမဟုတ္ ထုိအဖြဲ႔ ကယုိ တ္ ငို ္ကပင္ အဆငအ့္ ျမငဆ့္ ံးု တရားေရးအဖြဲ႔ ျဖစသ္ ည။္ စစေ္ ဆးခံ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား အနမိ ့္ဆံုးအဆငအ့္ ျဖစ္ လ႔ူအခြငအ့္ ေရးဆုိငရ္ ာ ဥေရာပညီလာခံ၏ ျပ႒ာနး္ ခ်က္မ်ားအတုငိ း္ ခြငျ့္ ပဳေပးႏိုငရ္ န္ သငေ့္ လ်ာေ္ သာ လုပင္ နး္ စဥ္ မ်ားကို ဥပေဒ၌ျပ႒ာနး္ ထားၿပးီ ျဖစရ္ မည။္ ဥပမာ-အမႈကုိ လေံု လာကေ္ သာ အခ်နိ ္အတိငု ္း 180 Principle 20 excludes this requirement in specific cases, namely “decisions of the highest court and those of the legislature in impeachment or similar proceedings”. 181 Recommendation No. R (94) 12, doc. cit., Principle VI.2. The Recommendation n also contemplates other sanctions short of removal: “where judges fail to carry out their duties in an efficient and proper manner or in the event of disciplinary offences, all necessary measures which do not prejudice judicial independence should be taken. depending on the constitutional principles and the legal provisions and traditions of each state, such measures may include, for instance: a. withdrawal of cases from the judge; b. moving the judge to other judicial tasks within the court; c. economic sanctions such as a reduction in salary for a temporary period; d. suspension.” (Principle VI.1).

64 က်ငသ့္ းုံ လပု ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ အတာေပး၍ ၾကားနာ စစေ္ ဆးရမည္။ စစေ္ ဆးခံတရားသူႀကးီ မ်ား၌ မည္သည့္စြဲခ်ကက္ ုမိ ဆို ျပန္လည္ ေျဖရွငး္ ခြင့္ ရိွေစရမည္။” 182 ဥေရာပ ပဋညိ ာဥ္စာတမး္ ၊ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ ျပ႒ာနး္ ခ်ကမ္ ်ားတြင္ ထိုဥပေဒပဒု ္မႏငွ ့္ စပ္လ်ဥး္ သည့္ အေသးစိတအ္ ေၾကာင္းအရာမ်ားပါ၀င္သည္။ အထးူ သျဖင့္ အထူးသျဖင့္ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈ အေပၚ တိုကရ္ ကို ္ သမ႔ုိ ဟုတ္ ၾကား၀ငစ္ ီမခံ န႔ခ္ ြဲခြငရ့္ ိွေသာအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စညး္ ျခင္းႏွင့စ္ ပလ္ ်ဥ္း၍ စစ္ေဆးခံတရား သူႀကးီ မ်ားသည္ လုပထ္ းုံ လပု န္ ညး္ အေပၚ အာမခံခ်က္မ်ား ခံစားခြငရ့္ ိရွ မည္ႏငွ ့္ က်ဴးလြနေ္ သာျပစ္မႏႈ ွင့္ သင္ေ့ လ်ာ္သည့္ အျပစ္ေပးမႈသာ ရရေွိ စရမည္ဟု ပါရိွသည္။ စာပဒုိ ္ ၅.၁ တြင္ အ̀ တညျ္ ပဳျပ႒ာန္းထားေသာ တာ၀န္၀တရၱ ားမ်ားအနကမ္ ွ တစ္ခကု ုိ ပ်ကက္ ြက္ ခဲ့သည့္ တရားသႀူ ကီးအား အေရးယမူ ႈျပဳရန္ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က၊္ အဆိုတငျ္ ပမႈ၊ သေဘာတညူ ခီ ်က္ သိ႔မု ဟုတ္ ေရြးေကာက္ခံတရားသူႀကးီ ၅၀ ရာခိုငႏ္ ႈန္းႏငွ ့္ ဖြဲ႔စည္းထားေသာ တရားစရီ င္ေရးအဖြဲ႔ သိုမ႔ ဟုတ္ အာဏာ ပိုင္၏ သေဘာတညူ ီခ်က္အရ ႏွစ္ဦးႏွစဘ္ ကအ္ ား အျပညအ့္ ၀ ၾကားနာစစေ္ ဆး ျခငး္ အပါအ၀င္ သတ္မွတ္ မႈေဘာင္အတြင္း စစိ စေ္ မးျမနး္ ျခငး္ မ်ား ေဆာငရ္ ြကရ္ ာ၌ စစ္ေဆးခံတရားသႀူ ကီးအား ေလွ်ာကလ္ ဲခြငေ့္ ပးရ မည္။ အေရးယူမႈျပဳရမည့္ အတုိငး္ အတာကိုလညး္ ဥပေဒတြင္ အတည္ျပဳ ျပ႒ာနး္ ထားရမညအ့္ ျပင္ ရာထးူ မွ ဖယ္ရာွ းျခင္းသည္လညး္ ျပစ္မႏႈ ငွ ျ့္ ပစဒ္ ဏ္ မွ်တညညီ ြတ္ရမညဆ္ သို ည့္ ဥပေဒသအရသာ ျဖစ္ရမည။္ စရီ င္ဆုံးျဖတ္သူအာဏာပိငု ္ သ႔ုိမဟုတ္ စစိ စေ္ ရးအဖြဲ၏႔ အေရးယရူ န္ ဆးံု ျဖတ္ခ်ကအ္ ား အထက္အဆင့္ တရားေရးအာဏာပုိင္ထ၌ံ လြတလ္ ပစ္ ြာ အယခူ ံ၀င္ခြင့္ရွိရမည။္ ’ 183 အာဖရိကႏိုင္ငမံ ်ား၏ မ်ွ တစြာ တရားစီရင္ခြင့္ဆုငိ ္ရာ လမး္ ညႊနခ္ ်ကမ္ ်ားတြင္လည္း ရာထူးမွဖယ္ ရာွ းျခင္းအတြက္ တိက်ေသာ စသံ တမ္ ွတ္ခ်ကမ္ ်ားပါ၀င္သည္။ အလြန္အမင္း မေလ်ာက္ န္ေသာ အျပဳအမူ ကို ျပဳလပု ္ျခငး္ သမ႔ုိ ဟတု ္ တရားစီရငေ္ ရးလပု င္ နး္ တာ၀န္မ်ားကို ထမး္ ေဆာငႏ္ ိငု ္စြမ္း မရွိျခငး္ တ႔ိုေၾကာင့္ သာ တရားသူႀကးီ မ်ားကုိ ရာထးူ မွ ဖယ္ရွားႏငုိ သ္ ညဟ္ ု ေဖာျ္ ပထားသည္။ ‘တရားစရီ ငေ္ ရးအရာရိွမ်ားအား တရား႐ံးု ႏငွ မ့္ အပ္စပသ္ ည့္ မေလ်ာ္ကန္ေသာကိစၥမ်ား လြန္ကဲစြာ ေဆာငရ္ ြကခ္ ဲ့ျခငး္ သ႔ုမိ ဟုတ္ ရပု ္ပုိင္း ဆုိငရ္ ာ သ႔ုမိ ဟတု ္ စိတပ္ ိုင္းဆုိင္ရာ မက်န္းမာသျဖင့္ တရားစီရငေ္ ရးလုပင္ နး္ တာ၀န္မ်ားကို မထမ္းေဆာင္ ႏငို ္ျခငး္ တု႔ေိ ၾကာငသ့္ ာ အလပု တ္ ာ၀နမ္ ွ ရပဆ္ ငုိ ္းျခင္း သိုမ႔ ဟတု ္ ရာထးူ မွဖယရ္ ာွ းျခငး္ ျပဳလပု ႏ္ ငို ္သည္။’184 အာဖရိကလမ္းညႊနခ္ ်ကမ္ ်ားသည္ တရားစီရင္ေရးက႑ကို အမအွီ ခကုိ ငး္ ေစသည့္ တစခ္ တု ညး္ ေသာ စာတမ္းမ်ားျဖစ္ၿပးီ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား တာ၀နထ္ မ္းေဆာငျ္ ခင္းမွ ဖယ္ရာွ းျခင္းကုိ အထူးတားျမစ္ထားမႈ မ်ား ပါ၀ငသ္ ည။္ “တရားသႀူ ကီးမ်ားကို ယငး္ တ႔၏ို ဆးုံ ျဖတခ္ ်က္မ်ားအား အယူခံ၀င္ရာ၌ သု႔ိမဟုတ္ ျပန္လည္ သးံု သပရ္ ာ၌ အထက္အဆင့္ တရားစရီ ငေ္ ရး အဖြဲမ႔ ွ မာွ းယြင္းသညဟ္ ု ဆုးံ ျဖတ္ခဲျ့ ခင္းေၾကာင့္ မဟတု ္ပဲ အျခားေသာ စညး္ မ်ဥ္းစညး္ ကမ္းမ်ား သ႔ုိမဟတု ္ စီမံခန္႔ခြဲမဆႈ ငို ရ္ ာ လပု ္ထံုးလပု ္ နည္းမ်ားအရ ရာထူးမွ ဖယ္ရာွ းျခငး္ မျပဳလုပ္ရ”185 182 Recommendation No. R (94) 12, doc. cit., Principle VI.3 183 European Charter on the statute for judges , doccit., operative paragraph 5.1. 184 Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, doc. cit., Principle A, paragraph 4 (p). 185 Ibid., Principle A, paragraph 4 (n) 2.

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 65 စည္းမ်ဥ္းစညး္ ကမ္းခ်ိဳးေဖာက္မႈကို စစ္ေဆးရာတြင္ လပု ္ထံးု လုပန္ ညး္ အပုိငး္ အာမခံခ်ကေ္ ပးရန္ ႏွင္စ့ ပလ္ ်ဥ္းသည့္ လမ္းညနႊ ္ခ်က္မ်ားတြင္ ေအာက္ပါအတငုိ ္း ေဖာျ္ ပထားသည။္ “ စညး္ မ်ဥး္ စညး္ ကမ္း ခ်ိဳးေဖာက္မႈျဖင့္ တာ၀နရ္ ပဆ္ ငုိ ္းျခငး္ သု႔မိ ဟတု ္ ရာထူးမွဖယ္ရႏငုိ ္ သည့္ စိစစ္ေမးျမနး္ မမႈ ်ိဳးႏွင့္ ရငဆ္ ုငိ ေ္ နရေသာ တရားစရီ ငေ္ ရးအရာရမိွ ်ားအား မ်ွ တစြာ ၾကားနာစစေ္ ဆးရန္ အာမခံခ်ကေ္ ပးရမည့အ္ ျပင္ ယင္းတေုိ႔ ရြးခ်ယထ္ ားသည့္ ဥပေဒအက်ဳိ း ေဆာင္မ်ားက ယင္းတိအ႔ု ား ကုိယ္စားျပဳခြင့္ အပါအ၀င္ အမအွီ ခုကိ င္းေသာ စိစစ္သုံးသပမ္ ႈ ခံယခူ ြငလ့္ ည္း ရိရွ မည္ ။”186 အာရွပစိဖတိ ္ေဒသ၌ အဆပို ါ သတ္မတွ ္ခ်က္မ်ားမာွ ဆင္တူၾကသည။္ ေပက်င္းဥပေဒမ်ားအရ တရားသူႀကးီ မ်ားကို စြမ္းေဆာင္ရညမ္ ရိျွ ခငး္ သ႔မုိ ဟတု ္ မေလ်ာ္ကန္ေသာ ျပဳမူေဆာငရ္ ြကမ္ မႈ ်ားေၾကာင့္ သာ ရာထးူ မွ ဖယရ္ ာွ းႏုိင္ေၾကာင္းကုိ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကို သက္ေသခုိငလ္ ံစု ြာ ေဖာ္ျပႏုငိ ္သည့္ စြမး္ ေဆာင္ ရည္ မရျွိ ခင္း၊ ရာဇ၀တမ္ ကႈ ်ဴးလြန္ျခင္း သမ႔ို ဟုတ္ တရားသူႀကးီ အျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ႏုငိ ္သည့္ က်နး္ မာေရးအေျခအေန မရွိျခငး္ တုိ႔ေၾကာင္သ့ ာလွ်င္ ရာထူးမွ ဖယရ္ ာွ းႏုိငသ္ ည္။187 တရားသူႀကးီ မ်ား သိ႔မု ဟုတ္ ထိကု ိစအၥ လိငု႔ ွာ အခြင္အ့ ာဏာေပးအပ္ျခငး္ ခထံ ားရသူမ်ားအား ရာထူးမွ ဖယရ္ ာွ းရာတြင္ ေဆာင္ရြကရ္ မည့္ လပု ္ထုးံ လုပ္နညး္ ပိငု း္ ႏငွ ့္ စပ္လ်ဥး္ ၍ ေပက်င္းဥပေဒမ်ားသည္ ျပည့္စုံခိုငလ္ ံမု မႈ ရိွပါ။ သမငုိ း္ ေၾကာင္းအစဥအ္ လာႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကြဲျပားသည္အ့ ားေလ်ာစ္ ြာ ႏငုိ ္ငတံ စ္ႏငို ္ငံႏငွ ့္ တစႏ္ ိငု င္ ံ လပု ထ္ းုံ လပု န္ ည္းမ်ား ေျပာငး္ လဲႏိုင္ေၾကာငး္ ကုိ တ̀ ရားသူႀကးီ မ်ားအား ရာထးူ မွထုတ္ပယရ္ ာတြင္ က်င့္သးုံ ေသာ လပု ထ္ းံု လုပန္ ညး္ မ်ားသည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္း တစ္ခႏု ငွ ့တ္ စ္ခု မတညူ ီႏငို ္ေၾကာငး္ နားလညထ္ ားသည္’ အခ်ဳိ ႕လ႔ူအဖြဲအ႔ စညး္ မ်ားတြင္ ရုးိ ရာအစဥအ္ လာအရ ပါလမီ န္ လပု ္ထံးု လပု န္ ညး္ မ်ားႏငွ ့္အညီ ရာထူးမွ ထုတ္ပယေ္ လ့ရိွၿပးီ အျခားလူအ႔ ဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္ ထုိလပု ္ထုးံ လုပန္ ညး္ အား မသငေ့္ လ်ာ္ဟု သတ္မွတ္ သည။္ ရာထးူ မွထုတပ္ ယ္ရန္ အေျခခံထားသည့္ အခ်က္အခ်ဳိ ႕မာွ မသင့္ေလ်ာ္ပါ။ ထုိအခ်ကမ္ ်ားကို ရဖံ နရ္ ံခါမသွ ာ အသးုံ ျပဳသည္။ အျခားရညရ္ ြယ္ခ်ကျ္ ဖင့္ အသးုံ ျပဳမႈမ်ားသည္ ရာထးူ တာ၀န္ကုိ အလြဲသးုံ စား ျပဳလုပမ္ သႈ ႔ို ဦးတည္ႏုိငသ္ ည္။188 သ႔ိုရာတြင္ ဤအခြင့္အာဏာာအား ပါလီမန္သု႔ိ မေပးအပ္ထားလွ်င္ သုိ႔မဟုတ္ အယအုံ ၾကညမ္ ရအွိ ဆျုိ ဖင့္ မဆးံု ျဖတ္ႏုိငလ္ ်ွ င္ တရားသႀူ ကီးအား ရာထူးမဖွ ယရ္ ာွ းရန္ တရား စရီ ငေ္ ရးက႑က ေဆာငရ္ ြကရ္ မည္။189 ႀကးီ ၾကပ္ကြပ္ကဲသူ မညသ္ ူပငျ္ ဖစ္လင့က္ စား မ်ွ တစြာ ၾကားနာ 186 Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, doc. cit., Principle A, paragraph 4 (q). Paragraph (r) further provides that “[…] Complaints against judicial officers shall be proc-essed promptly, expeditiously and fairly”. 187 Beijing Statement of Principles of the Independence of the Judiciary in the LAWASIA Region, doc. cit., opera-tive paragraph 22. 188 Ibid., operative paragraph 23. 189 Ibid., operative paragraph 24. See also operative paragraph 25: “where parliamentary procedures or proce-dures for the removal of a judge by vote of the people do not apply and it is proposed to take steps to secure the removal of a judge, there should, in the first instance, be an examination of the reasons sug- gested for the removal, for the purpose of determining whether formal proceedings should be commenced. Formal proceedings should be commenced only if the preliminary examination indicates that there are adequate reasons for taking them.”

66 က်င္သ့ းုံ လပု ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ စစေ္ ဆးခြင့္ ရွိရမည္။ 190 ဓနသဟာရႏငုိ င္ ံမ်ား၏ တရားစီရင္ေရးကိစၥအတြက္ ရည္ရြယထ္ ားေသာ Latimer House လမး္ ညနႊ ္ခ်က္မ်ားတြငလ္ ည္း တရားစီရင္ေရးဆငုိ ရ္ ာ စညး္ မ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ား၊ ရာထးူ မထွ တု ္ပယေ္ ရးႏငွ ့္ ဆကစ္ ပေ္ သာ ေဖာျ္ ပခ်ကမ္ ်ားပါ၀င္သည္။ ထုလိ မး္ ညနႊ ခ္ ်က္တြင္ ရာထးူ မထွ ုတ္ပယ္ရသည့္ အေၾကာငး္ အ ရငး္ ၊ လပု ထ္ ုးံ လုပန္ ည္း အာမခခံ ်ကေ္ ပးရနႏ္ ငွ ့္ ၾကားနာစစေ္ ဆးမကႈ ို ႀကးီ ၾကပ္ကြပက္ ဲရသည့္ တရားေရး အဖြဲ႔၀ငမ္ ်ား၏ ၀ိေသသလကၡဏာရပ္မ်ားကုိ အထးူ ေဖာျ္ ပထားသည္။ လမ္းညနႊ ္ခ်က္ VI တြင္ “ရာထူးမွထုတ္ပယ္ ခရံ ႏုိငသ္ ည့္ အေနအထားရွသိ ည့္ တရားသူႀကးီ အား စြဲခ်က္တင္မႈႏငွ ့္ စပ္ လ်ဥး္ ၍ အျပည့္အ၀ အသိေပးရမည္။ ၾကားနာစစေ္ ဆးမကႈ ုိ ကိုယစ္ ားျပဳခြင့ေ္ ပးရမည္။ ခခုံ ပံ ငုိ ္ခြင့္ အျပည့္ အ၀ေပးရမည္။ အမီအွ ခိုကငး္ ၍ သမာသမတ္က်ေသာ တရားစီရငေ္ ရးအဖြဲ႔၏ အဆံးု အျဖတ္ကုိ ခံယခူ ြင့္ ျပဳရမည။္ တရားသႀူ ကီးတစ္ဦးအား ရာထးူ မထွ ုတပ္ ယႏ္ ုိင္သည့္ အေၾကာင္းမ်ားအား (က) တရားစရီ င္ေရး တာ၀န္၀တၱရားမ်ားကုိ ထမ္းေဆာင္ႏငို စ္ ြမ္းမရျွိ ခင္းႏွင့္ (ခ) အလြန္ မေလ်ာ္ကန္စြာ ေဆာင္ရြက္ခဲျ့ ခင္းတု႔ိ ျဖင္သ့ ာ ကနသ႔္ တ္ထားရမည္။”191 အမ်ားျပညသ္ သူ ိ႔ု သတေိ ပးခ်က္ထုတျ္ ပနျ္ ခင္းကမို ူ တားျမစ္ထား သည္။192 ႏိငု င္ တံ ကာဥပေဒ လူ႔အခြငအ့္ ေရးေကာ္မတီသည္ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ရာထးူ မွဖယ္ရာွ းမႈႏငွ ့္ စပ္လ်ဥး္ သည့္ ႏိငု ္ငံေတာ္အစီရင္ခံစာမ်ားႏွင့္ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဥးီ ခ်င္းအလကို ္ အမမႈ ်ားကို ျပည္စ့ စံု ြာေလလ့ ာခဲ့သည္။ ေကာမ္ တီ ၏ ေလလ့ ာမႈဆုငိ ရ္ ာ စာတမး္ မ်ားက ထုကိ စိ အၥ လ႔ငို ာွ ႏုိင္ငတံ ကာစံညႊန္းမ်ား သတ္မတွ ရ္ န္ အတည္ျပဳခဲၿ့ ပီး တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား မေလ်ာက္ န္သည့္ ျပဳမူေဆာငရ္ ြကမ္ ႈ သု႔ိမဟတု ္ ရာထူးတာ၀န၌္ ဆကလ္ က္ ထမ္း ေဆာငႏ္ ိုင္စြမး္ မရွမိ ႈ အေၾကာငး္ မ်ားမွတပါး အျခားမညသ္ ည့္အေၾကာင္းႏွင့မ္ ်ွ ရာထူးမထွ တု ္ပယ္ျခငး္ မျပဳရန္ႏငွ ့္ ၾကားနာစစိ စ္ရာတြင္လညး္ မ်ွ တမရႈ ရွိ မညဟ္ ု ေဖာျ္ ပခဲ့သည။္  သရီ ိလကၤာႏိငု ္ငံအမႈတြင္ ဗ̀ ဟုတိ ရား႐းုံ ခ်ဳပ၊္ အယခူ တံ ရား႐ုးံ ႏငွ ့္ [….]တိ႔၏ု တရားသူႀကးီ မ်ားအား ရာထးူ မွ ဖယ္ရာွ းေရးလပု ္ထုးံ လပု န္ ည္းသည္ ႏုိင္ငတံ ကာစာခ်ဳပ္ သေဘာတညူ ခီ ်က္ 14 ႏွင့္ မကိကု ည္ ပီ ဲ ထုလိ ပု ္ထံုးလပု ္နည္းမ်ားတြင္ ပါလီမနအ္ ား တရားသႀူ ကီးမ်ား ရာထးူ မွဖယရ္ ာွ းေရး ဆုငိ ရ္ ာ လုပထ္ ုးံ လပု ္နည္းမ်ားအေပၚ ႀကးီ ၾကပ္ကြပက္ ဲခြင့္ အာဏာေပးထားသည္ ́ဟု ေဖာျ္ ပခဲ့ၿပီး ̀ပါလမီ န္အစား တရားစရီ င္ေရးက႑အား ထုိအခြင့္အာဏာေပးျခင္းျဖင့္ အမွီအခကုိ ငး္ ေသာ တရားစီရင္ေရးအားေကာင္းလာေစရန္ ႏိုငင္ ေံ တာမ္ ွ ေဆာင္ရြကရ္ မည္ 1́ 93 ဟုလည္း ေကာ္မတီ က အၾကံျပဳခဲသ့ ည္။ 190 Ibid., operative paragraph 26: “In any event, the judge who is sought to be removed must have the right to a fair hearing.” 191 Latimer House Guidelines, doc. cit., Guideline VI.1, paragraph (a) (i). 192 Ibid., Guideline VI.1, paragraph (a) (iii). 193 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Sri Lanka, uN document CCPR/CO/79/ LKA, para. 16.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 67  ဘလီ ာရစု ႏ္ ုိင္ငံအမတႈ ြင္ ̀ ဖြဲစ႔ ည္းအပု ခ္ ်ဳပ္ပံု အေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ တရား႐းုံ ႏငွ ့္ ဗဟတုိ ရား႐းံု ခ်ဳပ္ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ႏငို င္ ံေတာ္သမတၼ မွ မညသ္ ည့္စညး္ မ်ဥ္းစည္းကမး္ မွ မလိဘု ဲ ရာထးူ မွ ဖယ္ရွားႏုိငေ္ ၾကာငး္ ေတြ႔ရသည္’194 ဟု ယင္း၏ စိးု ရိမပ္ ပူ နမ္ ႈကို ေကာ္မတကီ ေဖာ္ျပခဲသ့ ည။္  ဗီယကန္ မႏ္ ုငိ ္ငအံ မတႈ ြင္ မ̀ ေလ်ာ္ကန္ေသာ အျပဳအမူကျုိ ပဳလုပခ္ ဲသ့ ျဖင့္ အျပစရ္ ွိေၾကာင္း အမွီ အခုကိ င္းသည့္ တရားစရီ ငေ္ ရးအဖြဲ႔မွ မေတြရ႔ မွိ ျခင္း တရားသူႀကးီ မ်ားအား ရာထူးတာ၀န္မွ ဖယရ္ ွားျခငး္ မျပဳရန္ အာမခံရမည္ 1́ 95 ဟု ေကာမ္ တီက အစုးိ ရအား တကို တ္ ြန္းခဲ့သည္။  တရားစရီ င္ရာ၌ အဂတလိ ုိကစ္ ားခဲ့သည့္ ေဂ်ာ္ဂ်ယီ ာႏိငု င္ ံအမတႈ ြင္ တ̀ ရားစီရငရ္ ာ၌ အဂတလိ ိုက္ စားခေ့ဲ ၾကာငး္ တငုိ ၾ္ ကားလာႊ မ်ားကုိ အမအီွ ခကုိ ငး္ ေသာ တရားေရးအဖက႔ဲြ စစေ္ ဆးရနႏ္ ငွ ့္ ျပစမ္ ႏႈ ငွ ့္ မွ်တသည့္ ျပစ္ဒဏခ္ ်မွတ္ေစရန္ ႏငုိ င္ ေံ တာမ္ ွ အာမခရံ မည္ 1́ 96 ဟု ေကာ္မတကီ ေဖာ္ျပ ခဲသ့ ည္။  ရာထူးမဖွ ယရ္ ွားခဲ့သည့္ အက်ဥ္းခ်ဳပအ္ စီရင္ခံစာမ်ားသည္ ႏငို င္ ံတကာသေဘာတစူ ာခ်ဳပ္မ်ား ႏွင့္ မကိုက္ည1ီ 97 ဟု ေကာမ္ တီမွ ဆးုံ ျဖတ္ခဲ့ၿပီး ̀တရားသႀူ ကးီ မ်ားကုိ ခငုိ ္လံုသည့္ အေၾကာင္းျပ ခ်က္ျဖင့္ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာန္းထားေသာ အမွီအခုိကငး္ သည့္ လပု ထ္ းံု လုပ္နညး္ အရသာ ရာထူးမွ ဖယ္ရာွ းရမည္ 1́ 98 ဟလု ည္း ေဖာ္ျပခဲ့သည။္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကုိ သမတၼ အမိန႔ျ္ ဖင့္ ရာထးူ မထွ ုတပ္ ယခ္ ဲရ့ ာတြင္ စြဲခ်က္တင္ေသာ အေျခခအံ ေၾကာင္းမ်ားမွာ ̀ ကယို က္ ်င့္တရားပ်ကျ္ ပားျခင္း၊ အဂတလိ ကို စ္ ားျခငး္ သ႔ုမိ ဟုတ္ အေတြအ႔ ၾကံဳမျပညစ့္ ုျံ ခငး္ ၊ တရားသႀူ ကီးမ်ား လကုိ န္ ာေဆာငရ္ ြကရ္ မည့္ စည္းမ်ဥ္းစညး္ ကမး္ မ်ား မလိုက္နာျခင္း၊ တရား႐းံု ၏ ဂဏု ္ သိကာၡ ႏွင့္ တရားသႀူ ကီးလပု ္ငနး္ တာ၀နမ္ ်ား၏ ဂုဏသ္ ိကာၡ ကို က်ဆင္းေစျခင္း ́တ႔ုိ ျဖစ္သည့အ္ ေပၚ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္မႏႈ ွငစ့္ ပ္လ်ဥး္ ၍ ကတိက၀တမ္ ်ား ျပဳထားသည့္အေပၚ အျမတ္ ထုတမ္ ႈ မရိွခဲ့ေၾကာငး္ လူ႔အခြငအ့္ ေရးေကာမ္ တမီ ွ ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲသ့ ည္။ ဤကတိက၀တ္မ်ားအရ တရားသႀူ ကီးမ်ားကို တရားလႊတ္ေတာခ္ ်ဳပ္သ႔ုိ ဆငေ့္ ခၚႏိုင္ ္သည။္ ထအ႔ို ျပင္ ဥပေဒႏွင့အ္ ညီ အမမႈ ၾကားနာ မစစ္ေဆးမီ တရားလတႊ ္ေတာခ္ ်ဳပ္ဥကၠဌ၏ အမ်ားျပညသ္ သူ ိ႔ု ထတု ျ္ ပန္ေျပာၾကားမႈသည္ တရားသူႀကီးအား ရာထးူ မထွ ုတ္ပယ္ေရးကို အားေပးေထာက္ခသံ ကဲ့သုိ႔ ျဖစ္သညအ့္ ျပင္ မ်ွ တစြာၾကားနာ စစ္ေဆးမကႈ ုိလည္း ဖ်က္ဆီးရာက်သည္ ” ဟု ေကာမ္ တကီ ေဖာျ္ ပထားသည္။ ထ႔ုေိ ၾကာငအ့္ ဆိုပါ ရာထးူ မွထုတ္ပယမ္ သႈ ည္ ̀တရားစရီ င္ေရးက႑ အမီွအခိုကင္းရန္ ကာကြယေ္ ပးထားသည့္ ႏုိငင္ တံ ကာသေဘာတူစာခ်ဳပ္ ပုဒမ္ ၁၄ စာပိုဒ္ ၁ အား ထးုိ ႏွက္ျခငး္ ျဖစသ္ ည္ 1́ 99 ဟု ဆိုခဲသ့ ည။္ 194 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Belarus, uN document CCPR/C/79/Add.86, para. 13. See also Communication N° 814/1998, Mikhail Ivanovich Pastukhov v. Belarus (Views adopted on 5 August 2003), uN document CCPR/C/78/d/814/1998, para. 7.3. 195 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Vietnam, UN document CCPR/CO/75/VNM, para. 10. 196 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Georgia, uN document CCPR/CO/74/GEO, para. 12. 197 Concluding Observations of the Human Rights Committee on The Gambia, uN document CCPR/CO/75/ GMB, para. 14. 198 Concluding Observations of the Human Rights Committee on the Republic of Moldova, uN document CCPR/CO/75/MdA, para. 12. 199 Communication N° 933/2000, Adrien Mundyo Busyo, Thomas Osthudi Wongodi, René Sibu Matubu- ka et. al. v. Democratic Republic of the Congo(Views adopted on 31 July 2003), UN document CCPR/ C/78/d/933/2000, para. 5.2.

68 က်ငသ့္ းံု လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လကစ္ ြဲ - ၁  အစးို ရ၀န္ထမး္ မ်ားအား စညး္ ကမ္းထိနး္ သမိ း္ ေရးႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ အေျခခအံ ားျဖင့္ ̀အေရးယူမႈ မ်ားမွလြဲ၍ အစးို ရ၀နထ္ မ္းမ်ား၏ လုပ္ပငို ခ္ ြင့္မ်ားႏွင့္ လကုိ ္နာရနဆ္ းံု ျဖတခ္ ်ကမ္ ်ားကုိ ႏငုိ င္ ံ တကာဥပေဒတြင္ ထညသ့္ ြင္းေဖာျ္ ပရန္ မလိုအပပ္ ါ။ ယငး္ တိ႔ု ႏုိင္ငဥံ ပေဒမ်ားတြင္ မည္သု႔ပိ င္ သတမ္ တွ ္ျပ႒ာန္းထားေစကာမူ ရာဇ၀တ္မကငး္ ေသာ သဘာ၀ရိပွ ါက ရာဇ၀တ္ေၾကာင္းအရ စြဲခ်ကတ္ ငရ္ မညဟ္ ု ႏုိငင္ ံတကာသေဘာတူစာခ်ဳပ္ ပဒု ္မ ၁၄ စာပဒို ္ ၁၊ ဒုတယိ အေၾကာင္းတြင္ [….] စညး္ ကမး္ ထိန္းသမိ း္ ရန္ ရာထးူ မထွ ုတပ္ ယ္ေရး ဆးံု ျဖတခ္ ်က္ကို တရား႐ံုး သ႔ုိမဟတု ္ တရားစရီ င္ေရးအဖြဲမ႔ ွ ဆုးံ ျဖတရ္ န္ မလုိပါ။ ေကာ္မတမီ ွ စဥ္းစားသညမ္ ွာ လကရ္ ိအွ မကႈ ဲသ့ ု႔ိ တရားစရီ င္ေရးအဖြဲ႔အား စညး္ ကမး္ ထိနး္ သိမး္ ေရး အစအီ မံမ်ား ေဆာငရ္ ြက္ရန္ ယံုၾကည္အပ္ႏွံ သည့္ အခ်နိ တ္ ငုိ း္ တြင္ တရား႐းံု မ်ား သိမ႔ု ဟုတ္ တရားစရီ င္ေရးအဖြဲ႔ မ်ားေရွ႕ေမွာက္၌ လပူ ဂု ိဳၢ လ္ အားလံုး၏ တနး္ တညူ မီ ်ွ မႈကုိ ေလးစားလုကိ ္နာရမည္။ သမာသမတက္ ်မႈ၊ တရားမ်ွ တမႏႈ ငွ ့္ သာတညူ မီ ်ွ အခငြ အ့္ ေရးေပးမဆႈ ငုိ ရ္ ာ ဥပေဒသမ်ားသည္ ဤအာမခခံ ်ကတ္ ငြ ္ အက်ဳံ း၀ငသ္ ည။္ ’ 200 ထုိ႔အျပင္ စည္းကမး္ ထနိ ္းသိမး္ ရန္ ၾကားနာစိစစမ္ ႈကာလႏငွ ့္စပလ္ ်ဥ္း၍ ‘ တရားခြင္၌ သာတူညီမ်ွ အခြင့္အေရးရွေိ ၾကာငး္ ကို ပုဒမ္ ၁၄၊ စာပဒို ္ ၁ အရ အာမခံထားၿပီး တရားမွ်တမႈႏငွ ့္ တနး္ တူ အခြင့္ အေရးရိမွ ႈကို မထိခုိက္ေစရန္ ႏငုိ ္ငံေတာ္တရားစီရင္ေရးအဖြဲ၏႔ ၾကားနာစစေ္ ဆးမႈကုိ ျမန္ဆန္ ထိေရာက္စြာ ေဆာင္ရြကရ္ မည္’201 ဟေူ သာ အခ်ကအ္ ပါအ၀င္ အျခားေသာ လုိအပ္ခ်ကမ္ ်ားကို ေကာ္မတကီ ေဖာျ္ ပခဲ့ သည။္ အေမရကိ ႏငုိ ္ငံမ်ားဆငို ရ္ ာ လ႔ူအခြငအ့္ ေရး တရား႐ံးု မွလည္း တရားသႀူ ကီးမ်ားအား ရာထးူ မွ ထတု ္ပယျ္ ခငး္ ဆုိင္ရာ ကစိ မၥ ်ားကို ကးို ကားေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ဖြဲစ႔ ညး္ ပံအု ေျခခံဥပေဒအမႈတြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ရာထူးမွထုတပ္ ယမ္ ႈႏငွ ့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ ကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ အမႈရင္ဆုိင္ေနစဥ္ကာလအတြငး္ လုပထ္ ုးံ လပု ္နညး္ ဆိငု ရ္ ာ အာမခံခ်ကမ္ ်ားအားလးံု ခစံ ားခြင့ရ္ ရိွ မည။္ ဥပေဒျပဳေရးအာဏာပုိင္၏ စြပစ္ ြဲ ျပစ္ တင္မႈျဖင့္ ရာထူးမဖွ ယ္ရာွ းခရံ ေသာ တရားသူႀကီး(၃)ဥးီ က ထိုအမကႈ ို တင္ျပျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိအမအႈ ား ေလ့လာဆန္းစစၿ္ ပးီ ေနာက္ ‘ျပ႒ာနး္ ထားေသာ လုပင္ န္းစဥ္အတြင္း ၾကားနာစစ္ေဆးရန္ တာ၀န္ရွိသူ အာဏာပငုိ သ္ ည္ သမာသမတက္ ်က် ျပဳမူရမည္ျဖစ္ၿပးီ စြပ္စြဲခံအား ခုခံေခ်ပခြငေ့္ ပးရမည’္ ဟု ဆိထု ား သည္။ တရားသူႀကီးမ်ား၏ မွ်တစြာတရားရင္ဆိငု ခ္ ြင့္ကုိ ခ်ဳိ းေဖာက္ခဲေ့ ၾကာင္း တရား႐ံးု က ဆးံု ျဖတ္ခဲ့ျခင္းမာွ ‘တရားသူႀကးီ မ်ားအား ရာထးူ မဖွ ယရ္ ာွ းရန္ တင္ျပခဲ့ေသာ စြပစ္ ြဲျပစတ္ ငခ္ ်ကမ္ ်ားသည္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရပိုငခ္ ြငမ့္ ်ားကုိ အာမခံေပးမႈ ရ/ိွ မရွိ မေသခ်ာသည့အ္ ျပင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား သမာ သမတက္ ်ေစေရး လအုိ ပခ္ ်ကမ္ ်ားႏွငလ့္ ည္း မကိုကည္ ီခဲ့ေသာေၾကာင့’္ 202 ျဖစ္သည။္ ထုအ႔ိ ျပင္ တရားသူ ႀကီးမ်ားအမ၌ႈ ‘ဖြဲစ႔ ည္းပံု အေျခခဥံ ပေဒခံု႐ုးံ တရားသူႀကးီ (၃)ဥးီ အား စြပ္စြဲ ျပစတ္ ငမ္ ႈျပဳလပု ရ္ န္ လိုအပေ္ သာ အမွအီ ခိကု ငး္ မႈႏငွ ့္ သမာသမတက္ ်မႈမ်ားသည္ ဥပေဒျပဳေရး အာဏာပိုင၌္ မရွိခဲေ့ ၾကာငး္ ’203 တရား႐ုးံ မွ ဆံုးျဖတခ္ ဲ့သည။္ 200 Communication 1015/2001, Paul Perterer v. Austria (Views adopted 20 July 2004), UN document CCPR/C/81/d/1015/2001, para. 9.4. 201 Communication 1015/2001, Paul Perterer v. Austria (Views adopted 20 July 2004), UN document CCPR/C/81/d/1015/2001, para. 10.7. 202 IACtHR Constitutional Court Case, doc. cit., paragraphs 74 and 84. 203 Ibid., para. 84.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏငွ ့္ .... 69 တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ကုယိ ္က်ငတ့္ ရားစႏံ ႈနး္ မ်ားႏွင့္အညီ ျပဳမူရမညျ္ ဖစ္ၿပးီ ထိုသ႔ုိျပဳမရူ န္ ပ်ကက္ ြက္ခဲ့မႈအေပၚ တာ၀နယ္ ရူ လိမ့္မည္။ ႏိုငင္ တံ ကာဥပေဒတြင္ ရငွ း္ လင္းစြာေဖာျ္ ပထားသည္ မွာ တရားသူႀကီးမ်ားကို အလြနအ္ မငး္ မေလ်ာက္ နစ္ ြာ ျပဳမူျခငး္ သမုိ႔ ဟုတ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ ႏုငိ စ္ ြမ္း မရွျိ ခငး္ တေ႔ုိ ၾကာငသ့္ ာ ရာထူးမထွ တု ္ပယ္ႏိငု ္သည္။ စည္းကမ္းထနိ း္ သမိ း္ ရန္ ၾကားနာ စစိ စ္မကႈ ို အမွီအခကို ငး္ ၍ သမာသမတ္က်ေသာ အာဏာပိုင္မွသာ ေဆာင္ရြကရ္ နႏ္ ွင့္ ၾကားနာ စစေ္ ဆးမႈ လပု ထ္ ံုးလုပ္နညး္ ပုငိ း္ ကို အျပညအ့္ ၀ ေလးစားလိုက္နာရမည္။

70 က်င့္သုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏွင့္ .... 71 ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခန္းက႑ မိတဆ္ က္ ေရ႕ွ ေနမ်ား (တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားအပါအ၀င)္ သည္ အဓိကမ႑ိဳင္မ်ားျဖစၿ္ ပးီ လအူ႔ ခြင့အ္ ေရးႏွင့္ တရားဥပေဒစိုးမိးု ေရးသည္ ယင္းတို႔အေပၚ တည္မွေီ နသည။္ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ လ႔ူ အခြငအ့္ ေရး ကာကြယေ္ စာင့ေ္ ရွာက္ရာတြင္ အေရးပါေသာ အခန္းက႑မွ ပါ၀င္ၾကၿပီး စြပစ္ ြဲခရံ သအူ ား တရားခြင္၌ သငေ့္ လ်ာ္ေသာ ခုခေံ လွ်ာကလ္ ဲခြငေ့္ ပးျခငး္ ျဖင့္ မွ်တေသာ တရားစရီ ငခ္ ြငက့္ ုိ အာမခံ ေပးၾက သည္။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ အာဏာရငွ ္ဆန္ဆန္ ဖမ္းဆီးထနိ ္းသမိ ္းျခငး္ မ်ားအား အဓိကက်ေသာ အခန္း က႑မွ ရပတ္ ည္ကာကြယေ္ ပးသည္။ ဥပမာ- ေရွ႕ေတာ္သြင္း စာခၽႊနလ္ ာႊ ထုတ္ေစျခငး္ ။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ လူ႔အခြင့္ အေရးခ်ဳိ းေဖာက္ခရံ ေသာ တရားခမံ ်ားႏငွ ့္ ယငး္ တ၏ိ႔ု ေဆြမ်ဳိ းသားခ်ငး္ မ်ားမွ ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးလြန္ သမူ ်ားကို တရားစြဲဆရို ာတြင္ အၾကေံ ပးျခင္း၊ ကိုယစ္ ားျပဳေပးျခင္းႏွင့္ တရားခမံ ်ား ျပစ္ဒဏ္က်ေစရန္ ရည္ ရြယ၍္ အမလႈ ုကိ ္ေပးျခငး္ မ်ားလည္း ေဆာင္ရြက္ၾကသည္။ ထိအု႔ ျပင္ အေျခခလံ အ႔ူ ခြင့္အေရးႏွင့္ တရား ဥပေဒစုိးမုိးမႈ ေလ်ာ့ရဲေနေသာ ႏုိင္ငံေတာဥ္ ပေဒမ်ားအား တရားခြင္၌ အေကာငး္ ဆးုံ အေနအထားမွ ရပ္ တည္ စိနေ္ ခၚေပးၾကသည။္ 204 အမႈသည္မွ ေရ႕ွ ေနခေပးရန္ ေငြေၾကးမတတႏ္ ိငု လ္ ွ်ငေ္ တာင္ ႏငို ္ငံတကာဥပေဒမ်ားတြင္ အသိ အမွတျ္ ပဳထားသည့္ မွ်တစြာ တရားရင္ဆိုင္ခြင့္၏ အစတိ အ္ ပငို ္းတစရ္ ပ္ျဖစၾ္ ကသည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ထို အမႈသညအ္ တြက္ အခမဲအ့ မႈလုိက္ေပးခြင့္ရွသိ ည။္ ရာဇ၀တေ္ ၾကာင္းျဖင့္ တရားစြဲဆခို ံရသည့္ မညသ္ ူမဆို အား အစးုိ ရေရွ႕ေနမွ အမႈလုကိ ေ္ ပးရမည။္ ထအုိ စးုိ ရေရွ႕ေနသည္ အမအႈ ား အမွီအခကုိ င္းၿပးီ သမာသမတ္ က်လွသညဟ္ ူ၍ အမမႈ ်ားတြင္ ေလးစားခရံ ေသာ တရားစရီ င္ေရးအဖြဲ႔၏ မ်ွ တေသာ စီရငဆ္ ုးံ ျဖတမ္ ႈ ခရံ ေရး အတြက္ အာမခေံ ပးရမည။္ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရား႐းံု မ်ား၏ အမီွအခုကိ င္းမႈႏငွ ့္ သမာသမတ္က်မကႈ ုိ 204 See, for example, the principles 4 and 12 of the United Nations Basic Principles on the Role of Lawyers, adopted by the Eighth united Nations Congress on the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders, Havana, Cuba, 27 August to 7 September 1990; the UN Declaration on the Right and Responsibility of Indi- viduals, Groups and Organs of Society to Promote and Protect Universally Recognized Human Rights and Fundamental Freedoms, articles 1, 9, 11; Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crime and Abuse of Power, Principle 5; Declaration on the Protection of All Persons from Enforced Disappearance, article 13; Principles on the Effective Prevention and Investigation of Extra-legal, Arbitrary and Summary Executions, Principle 6; Principles on the Effective Investigation and Documentation of Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, Principles 3 and 4; Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment, Principles 11, 12, 15, 17, 18, 23, 25, 32 and 33; United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty, Rules 18, 60 and 78; United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice(”The Beijing Rules”), Rules 7.1 and 15.1; Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners, Rule 93; International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families, articles 17 and 18.

72 က်င့္သုံးလပု ္ေဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ စနိ ္ေခၚႏငုိ ္သမူ ်ားျဖစၿ္ ပးီ စြပ္စြဲခံရသမူ ်ား၏ ခခု ံေခ်ပခြငက့္ ုိ ေလးစားလကုိ ္နာရလမိ ့္မည။္ 205 ေရ႕ွ ေနမ်ား၏အမွအီ ခိုကင္းမႈ ဥပေဒေၾကာငး္ အရ ကူညေီ ထာကပ္ ံ့မမႈ ်ားထေိ ရာကမ္ ႈ ရွေိ စရန္ အမီွအခိကု င္းစြာ ေဆာငရ္ ြက္ရ မည္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ အေျခခဥံ ပေဒသမ်ား (ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑)အပုငိ း္ စကားခ်ီးတြင္ ေဖာ္ျပ ထားသည္မာွ ‘လအ႔ူ ခြင္အ့ ေရးႏငွ ့္ အေျခခလံ ြတလ္ ပ္ခြင္မ့ ်ားကို ျပညျ့္ ပည၀့္ ၀ ကာကြယေ္ စာင္ေ့ ရာွ ကရ္ န္ လူသားအားလုးံ ၌ တာ၀န္ရသွိ ည။္ စီးပြားေရးဆိငု ္ရာ၊ လူမေႈ ရးႏွင့္ယဥေ္ က်းမႈဆိုငရ္ ာ သမု႔ိ ဟုတ္ အရပဘ္ က္ ႏငွ ့္ ႏငုိ ္ငံေရးနယ္ပယ္မွလမူ ်ားအားလံုးသည္ အမွအီ ခကုိ င္းေသာ ဥပေဒပညာရငွ ္၏ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ထေိ ရာက္စြာ အကူအညေီ ပးမကႈ ုိ လကခ္ ံရယူရန္ လိအု ပ္သည္။’ 206 ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ ဥပေဒပညာရွင္ အသိကု အ္ ၀ုိင္းတစခ္ ုလးံု ၏ အမွအီ ခုိကငး္ မကႈ ုိ အာမခခံ ်ကေ္ ပးႏငို မ္ ည့္ အခ်ိဳ႕ေသာ စည္းမ်ဥ္း စညး္ ကမ္း မ်ားကုိ သတမ္ တွ ေ္ ဖာျ္ ပထားသည။္ ဥပေဒပညာရွငမ္ ်ား၏ လပု ္ငန္းေဆာင္ရြက္မႈတြင္ မရွိမျဖစေ္ သာ အာမခခံ ်ကမ္ ်ား ဥပေဒပညာရငွ မ္ ်ားယင္းတုိ႔၏လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားကုိအမအီွ ခကုိ ငး္ စြာေဆာင္ရြကႏ္ ိငု ္ေစရန္ ယငး္ တုအိ႔ လုပ္အား ဥပေဒႏငွ မ့္ ေလ်ာည္ စီ ြာ ၀ငေ္ ရာကေ္ ႏာွ က္ယွကမ္ ႈ မရွိေစေရး ႏငို ္ငေံ တာ္က အကာ အကြယေ္ ပးရမည။္ ယင္းတိ႔၏ု အမသႈ ညမ္ ်ားႏွငဆ့္ ကသ္ ြယ္ရာတြင္ အေႏာွ ကအ္ ယွက္ေပးျခင္းမွ အစျပဳ၍ ျခမိ း္ ေျခာကမ္ ႈမ်ားႏငွ ့္ ကိယု ္ထိလကေ္ ရာကထ္ ပိ ါး တိကု ္ခိကု မ္ မႈ ်ားအထိ ေႏာွ က္ယကွ ္မႈ အဆငဆ့္ ငရ့္ ွိသည္။  ကမၻာက့ လု သမဂၢ အေျခခံဥပေဒသမ်ားတြင္ ဤကိစၥအလိ႔ငု ာွ လုျံ ခံဳစိတခ္ ်ေရး အစအီ မံမ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည္မာွ ‘ေရွ႕ေနမ်ားသည္ (က) ယင္းတို၏႔ လပု ္ငနး္ ေဆာငတ္ ာမ်ားကို ေဆာငရ္ ြက္ ရာတြင္ ျခမိ း္ ေျခာက္မ၊ႈ ဟန႔တ္ ားမႈ၊ ႏွိပစ္ ကည္ ဥွ ္းပမး္ မႈ သမ႔ုိ ဟုတ္ မေလ်ာက္ န္ေသာ ၾကား၀င္ ေနာွ က္ယွက္မမႈ ်ား မခံရေစေရး အစိုးရမွ တာ၀န္ယူေပးရမည။္ (ခ) ႏငုိ ္ငအံ တြင္း၌ျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံ ျပငပ္ ၌ျဖစ္ေစ ယင္းတိ႔၏ု အမသႈ ညမ္ ်ားႏွင့္ လြတလ္ ပ္စြာ တငုိ ပ္ ငေ္ ဆြးေႏြးႏိုင္ရန္ ခရီးထြက္ခြင့္ျပဳ ရမည္ႏွင့္ (ဂ) ယငး္ တ႔ုိ၏ ကၽြမ္းက်င္မဆႈ ုိင္ရာ လပု င္ န္းတာ၀နမ္ ်ား၊ စံႏနႈ ္းမ်ား၊ ကိယု ္က်င့တ္ ရား မ်ားႏငွ ့္စပလ္ ်ဥ္း၍ ေ၀ဒနာခစံ ားရျခငး္ သိုမ႔ ဟုတ္ ျခမိ း္ ေျခာက္ခရံ ျခငး္ ၊ စြဲခ်ကတ္ င္ခရံ ျခငး္ သု႔ိမ ဟုတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စးီ ပြားေရး သမို႔ ဟတု ္ အျခားေသာအေရးယမူ မႈ ်ားကို ျပဳလုပခ္ ံရျခင္းမ်ား မရွိေစရ။’207 205 See, for example, the UN Basic Principles on the Role of Lawyers, doc. cit., Principle 1; International Cov- enant on Civil and Political Rights, article 14, para. 3 (d); African Charter on Human and Peoples’ Rights, article 7, para. 1 (c); European Convention on Human Rights, article 6; American Convention on Human Rights, article 8. 206 United Nations Basic Principles on the Role of Lawyers, doc. cit., Principle 16. Other relevant instruments on the role of lawyers are: the Council of Europe’s Recommendation No. R (2000) 21 of the Committee of Ministers to Member States on the freedom of exercise of the profession of lawyerand the Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, Principle I. 207 207. Ibid., Principle 16.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏငွ ့္ .... 73  အေျခခံဥပေဒသမ်ားတြင္ ‘ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယင္းတုိ၏႔ လုပ္ငန္းေဆာငတ္ ာမ်ားကို ေဆာငရ္ ြက္ သည့္အတြက္ လံျု ခံဳမျႈ ခိမ္းေျခာက္ခရံ လ်ွ င္ အာဏာပုငိ ္မ်ားမွ ျပည့္ျပည၀့္ ၀ အကာအကြယ္ ေပးရ မည္။’ 208 ေစာဒကတကရ္ ာတြင္ သိုမ႔ ဟုတ္ လူ႔အခြင္အ့ ေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈကို စုံစမ္းစစ္ေဆးရာ တြင္ ပါ၀င္ေသာ ေရွ႕ေနမ်ားကို မေလ်ာ္ကန္စြာ ျပဳမူဆက္ဆံျခင္း၊ ျခမိ း္ ေျခာက္ျခင္း သမ႔ို ဟတု ္ လကစ္ ားေခ်ျခင္း မခံရေစရန္ အစိုးရမွ အကာအကြယ္ေပးရမည။္ ’209 ေရ႕ွ ေနမ်ားအေနျဖင့္ ယငး္ တ၏႔ုိ လုပ္ငနး္ ေဆာငတ္ ာမ်ားကုိ ေဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ ၾကံဳေတြရ႔ သည့္ အေႏွာက္အယွက္ အတားအဆးီ မ်ားကို လအ႔ူ ခြင့အ္ ေရးေကာ္မတကီ ကုိးကားေဖာ္ျပခဲသ့ ည္။  အဇာဘငို ္ဂ်န္ႏိုင္ငံ၏ ဥပေဒသစအ္ ား ေလလ့ ာေသာအခါ ေကာ္မတီက ေကာကခ္ ်က္ခ်ခဲ့သညမ္ ွာ ‘ဤဥပေဒသည္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လုပ္ငနး္ ေဆာင္တာမ်ား လြတလ္ ပ္မႏႈ ွင့္ အမီွအခုကိ ငး္ မကႈ ုိ ထိခကုိ ေ္ စသည္’ဟု ျဖစ္သည္။ ‘အေဖ်ာယ္ မကာအေရာငး္ ဆငို သ္ ႔ုိ ၀ငထ္ ြက္ျခငး္ ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း သည့္ သတမ္ တွ ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ အေဖ်ာ္ယမကာအေရာငး္ ဆုငိ ္ အသငး္ ၀ငအ္ ျဖစ္ ေဆာငရ္ ြက္ျခင္း မ်ားသည္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အမွီအခိုကင္းမႈကို မထိခုိက္ေစေရး အစးုိ ရမွ တာ၀နယ္ ူရန္’210 လညး္ အၾကေံ ပးခဲ့သည။္  လစဗ္ ်ားႏုိင္ငအံ မတႈ ြင္ ‘တရား႐ံုးေရွ႕ေနမ်ားသည္ အစိးု ရ၀န္ထမ္းမ်ား မဟုတလ္ ွ်ငလ္ ည္း ယင္း တု႔၏ိ ကၽြမး္ က်င္မႈကို လြတ္လပ္စြာအသးံု ခ်ႏငုိ ေ္ ရးႏငွ ့္ ဥပေဒဆိုင္ရာ အကအူ ညီ အေထာက္ အပမံ့ ်ား ေပးႏငို ေ္ စေရး’ တအ႔ို တြက္ ေကာ္မတီမွ မွတခ္ ်ကျ္ ပဳခဲ့ၿပးီ ‘ႏိငု ္ငတံ ကာစာခ်ဳပ္ပါ အခ်က္ ၁၄ ႏငွ ့္ အေျခခဥံ ပေဒသမ်ားတြင္ ပါ၀င္သည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏အခနး္ က႑တု႔ႏိ ွင့္ပါ အျပညအ့္ ၀ ညီညြတ္ေစေရး တာ၀န္ခံရန’္ 211 အၾကျံ ပဳခဲ့သည။္ 208 Ibid., Principle 17. 209 See, for example, Declaration on the Protection of All Persons from Enforced Disappearance, article 13; Principles on the Effective Prevention and Investigation of Extra-legal, Arbitrary and Summary Executions, Principle 15; Principles on the Effective Investigation and Documentation of Torture and Other Cruel Inhu- man or Degrading Treatment or Punishment, Principle 3 210 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Azerbaijan, uN document CCPR/CO/73/ AZE, para. 14. 211 Concluding observations of the Human Rights Committee on the Libyan Arab Jamahiriya, CCPR/C/79/ Add.101, para. 14.

74 က်င့သ္ ုံးလပု ေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လကစ္ ြဲ - ၁ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဥပေဒသည္ ေရွ႕ေနမ်ားအေနျဖင့္ ယင္းတ႔လို ကို ္ပါေဆာငရ္ ြက္ေနေသာ အမႈႏငွ ္ဆ့ ကစ္ ပသ္ ည့္ အခ်ကအ္ လက္မ်ားအားလံုး ရယူႏငုိ ္ေရး လိအု ပ္ပကံု ုိ အသအိ မတွ ္ျပဳခဲသ့ ည္။ ထ႔ို ေၾကာင့္ ႏငို င္ ေံ တာ္သည္ ‘ေရွ႕ေနမ်ားအေနျဖင့္ ယငး္ တု႔၏ိ အမသႈ ညမ္ ်ားအား ဥပေဒဆငို ္ရာ အကအူ ညီ အေထာကအ္ ပ့ံမ်ားေပးႏိငု ္ရန္ သငေ့္ လ်ာေ္ သာ သတင္းအခ်ကအ္ လက္မ်ား၊ ဖိငု ္မ်ားႏငွ ့္ စာရြက္စာတမ္း မ်ားကုိ ရယူႏငုိ ္ေရး သု႔မိ ဟတု ္ အခ်ိနလ္ ေုံ လာကစ္ ြာ လက၀္ ယထ္ ားႏုငိ ္ေရးတအ႔ုိ တြက္ တာ၀န္ခရံ မည”္ 212 အျခားအေရးႀကးီ သည့္ ေဖာ္ျပခ်ကမ္ ွာ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ ယငး္ တ၏ု႔ိ အမသႈ ည္မ်ားအၾကား ဆက္ဆံ ေရးသည္ အတြငး္ ေရး ႏွင့္ ဆကစ္ ပသ္ ည။္ ေရွ႕ေနမ်ားအေနျဖင့္ ယင္းတို႔၏အမသႈ ညမ္ ်ားအား ထေိ ရာက္စြာ ကိုယစ္ ားျပဳႏုင္ိ ္ေရးအတြက္ ေရ႕ွ ေန-အမႈသည္ ဆကဆ္ ံေရး၏ အုတ္ျမစ္ ျဖစသ္ ည့္ ဤလ်ဳိ ႕၀ကွ ္ခ်က္ကုိ အေတြအ႔ ၾကံဳရသိွ ည့္ အာဏာပငို မ္ ်ားက ေလးစားလုိက္နာရမည။္ သို႔ျဖစ္၍ ကမာၻ ့ကလု သမဂၼ အၢ ေျခခံ ဥပေဒသမ်ားတြင္ ေဖာျ္ ပထားသည္မွာ ‘အစးို ရမ်ားသည္ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အမသႈ ညမ္ ်ားအၾကား အမႏႈ ွင့္ ဆကစ္ ပ္သည့္ ဆကဆ္ ံေရးႏငွ ့္ တိုငပ္ င္ေဆြးေႏြးမႈမ်ားအားလံုးကု္ိ အတြငး္ ေရးအျဖစ္ အသအိ မတွ ္ျပဳ ေလး စားလိကု ္ နာမရႈ ရိွ မည္”213 ဟု ျဖစသ္ ည္။ ေရ႕ွ ေနမ်ားအတြက္ အျခားျဖစႏ္ ငို ္ေသာ အဟန္႔အတားတစခ္ ုမာွ တရား႐ုးံ မ်ားႏွင့္ အျခားအစးုိ ရ အာဏာပငုိ ္မ်ား၏ အသအိ မတွ ျ္ ပဳမခံရျခင္းပင္ျဖစ္သည။္ ေရ႕ွ ေနလငို ္စင္ ရုပ္သမိ း္ ခထံ ားရျခငး္ သုမ႔ိ ဟုတ္ ေရ႕ွ ေနအရည္အခ်ငး္ မျပညမ္ ျီ ခငး္ တ႔မို ွလြဲ၍ အစိုးရအာဏာပုငိ ္မ်ားသည္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ အရည္အခ်ငး္ ကို အသိအမတွ ျ္ ပဳရမည။္ ကမၻာ့ကုလသမဂၼ ၢအေျခခဥံ ပေဒသမ်ားတြင္ ဤအသအိ မွတျ္ ပဳမႈအတြက္ ေဖာျ္ ပထား သညမ္ ွာ ‘ႏုငိ င္ ံေတာ္၏ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားအရႏငွ ့္ ထဥို ပေဒမ်ားကို လုိကန္ ာက်င့သ္ ုံးျခင္းႏငွ ့္ ဤဥပေဒသ မ်ားႏငွ ့္ ကုကိ ္ညီမရႈ သိွ ည့္ ေရ႕ွ ေနတစဥ္ းီ ၏ အမလႈ ိုကပ္ ါေဆာင္ရြကခ္ ြငက့္ ုိ မည္သည့္တရား႐းုံ သု႔မိ ဟတု ္ အပု ခ္ ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္မွ အသိအမွတ္မျပဳျခင္း၊ ျငငး္ ပယ္ျခငး္ မျပဳရ အကယ၍္ ေရ႕ွ ေနသည္ အရည္အခ်ငး္ မျပညမ့္ ီသူ မဟတု ္ခဲ့လ်ွ င္’214 ဟု ျဖစပ္ ါသည္။ ကမာၻ က့ ုလသမဂၢအေျခခံ ဥပေဒသမ်ား၊ ဥပေဒသ ၁၈ တြင္ ‘ေရွ႕ေနမ်ားကုိ ယငး္ တ၏ု႔ိ လပု ္ငန္း ေဆာငတ္ ာမ်ား ေဆာငရ္ ြက္ရာတြင္ ယငး္ ၏အမသႈ ည္မ်ားႏငွ ့္ အတစူ ြဲမတွ ျ္ ခင္း သု႔ိမဟတု ္ အမႈသည္မ်ား၏ အမႈကိစႏၥ ွင့္အတူစြဲမတွ ျ္ ခငး္ မျပဳရ’ဟု ေဖာျ္ ပထားပါသည္။ ဤစညး္ မ်ဥး္ သည္ အမႈသည္မ်ား၏ အမကႈ ိစၥ မ်ားႏွင့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားကုိ အတစူ ြဲမတွ ္ရန္ ႀကဳိ းစားသည့္ အခ်ဳိ ႕ေသာႏုိင္ ္ငံမ်ားေၾကာင့္ အေရးႀကးီ စညး္ မ်ဥး္ ျဖစ္ လာသည။္ 212 UN Basic Principles, Principle 21. This Principle also stipulates that “Such access should be provided at the earliest appropriate time”. See also, the UN Declaration on the Right and Responsibility of Individuals, Groups and Organs of Society to Promote and Protect Universally Recognized Human Rights and Funda- mental Freedoms, articles 1, 9, 11; Declaration on the Protection of All Persons from Enforced Disappear- ance, article 13 (4); Principles on the Effective Prevention and Investigation of Extra-legal, Arbitrary and Summary Executions, Principle 6; Principles on the Effective Investigation and Documentation of Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, Principle 4; Body of Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment, Principles 11, 12, 15 and 17; and Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners, Rule 93. 213 UN Basic Principles on the Role of Lawyers, doc. cit., Principle 22. See also Principles for the Protection of All Persons under Any Form of Detention or Imprisonment, principles 18 and Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners, Rule 93. 214 UN Basic Principles on the Role of Lawyers, doc. cit., Principle 19.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 75  ကမၻာက့ ုလသမဂၢ လအူ႔ ခြင့္အေရးေကာ္မရငွ ္၏ အစီရင္ခံစာတစ္ခုတြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏငွ ့္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အမီွအခကုိ ငး္ မႏႈ ငွ စ့္ ပ္လ်ဥး္ ၍ ကမာၻ ့ကလု သမဂအၢ ထးူ ကယုိ ္စားလွယမ္ ွ ‘အစုိးရ မ်ားမွ ေရွ႕ေနမ်ားကို ယငး္ တ႔ု၏ိ အမႈသညမ္ ်ားႏငွ ့္အတူတြဲ၍ စြဲမတွ ္သည္က့ စိ ၥအေပၚ ေစာဒက တကမ္ မႈ ်ား မ်ားျပားလာသည။္ ႏုငိ ္ငေံ ရးအရ အတမိ း္ အေစာင္းမခံေသာ အမႈမ်ားတြင္ စြပစ္ ြဲခရံ သအူ ား အမႈလိုက္ေပးေသာ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ဤစြပစ္ ြဲခ်က္မ်ားႏွင့္ မၾကာခဏၾကဳံ ေတြ႔ရ သည္။’215 အထးူ ကုယိ စ္ ားလယွ မ္ ွ ေကာကခ္ ်ကခ္ ်ရာတြင္ ‘ေရ႕ွ ေနမ်ားအား ယငး္ တအို႔ မသႈ ညမ္ ်ား ၏ အမႈႏငွ ္အ့ တူ စြဲမွတ္ျခငး္ အား သက္ေသမျပႏိုငေ္ စကာမူ ထိကု ိစသၥ ည္ သကဆ္ ိုင္ရာေရွ႕ေန အား ျခမိ ္းေျခာက္ျခငး္ ႏငွ ့္ ႏွပိ ္စကည္ ဥွ း္ ပမး္ ျခင္းဟု မတွ ယ္ ရူ မည္။’ 216 အျပညျ္ ပညဆ္ ငို ရ္ ာဥပေဒ အရ အထးူ ကယို စ္ ားလယွ ္မွ ဆထို ားသည္မွာ ‘ေရ႕ွ ေနမ်ားအား ယင္းတု႔ိ အမႈသညမ္ ်ား၏ အမႏႈ ငွ ့အ္ တူ စြဲမွတ္ျခငး္ အား သက္ေသျပႏငုိ ပ္ ါက ထုိေစာဒကတက္မမႈ ်ားအား စညး္ ကမ္းႀကီး ၾကပသ္ ူ သငေ့္ လ်ာရ္ ာ တရားစီရင္ေရးအာဏာပုိင္သို႔ ထပ္ဆငလ့္ ႊဲအပ၍္ အစိးု ရမွ ေဆာငရ္ ြက္ ေစရမည္။’217 ပညာရွင၏္ တာ၀န၀္ တၱရားမ်ား အျပည္ျပည္ဆိုငရ္ ာ ဥပေဒမ်ားက ကာကြယမ္ ေႈ ပးႏငုိ သ္ ည့္ အတုငိ း္ အတာထက္ ေက်ာလ္ ြန္သြား လွ်င္ေတာင္ ေရွ႕ေနမ်ား၌ အမသႈ ည္မ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥး္ သည့္ အေျခခတံ ာ၀န္မ်ားရၾိွ ကသည။္ ကမာၻ က့ ုလ သမၼဂၢ အေျခခံဥပေဒမ်ားအနက္ ဥပေဒသ အမွတ္ ၁၃ တြင္ ဥပေဒဆငို ္ရာ အကူအညီ အေထာကအ္ ပံမ့ ်ားကို အေကာငး္ ဆးုံ ေပးသြားရနမ္ ွာ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အေျခခတံ ာ၀နပ္ ငျ္ ဖစ္ေၾကာငး္ ေဖာ္ျပထားသည။္ ထုိဥပေဒသ အရ ေရွ႕ေနမ်ား၏တာ၀န္တြင္ “(က)ဥပေဒေၾကာင္းအရ လပု ပ္ ငို ခ္ ြင့္၊ တာ၀နမ္ ်ားႏငွ ္အ့ ညီ အမသႈ ည္မ်ားကုိ အၾကံဉာဏမ္ ်ား ေပးျခငး္ ၊ အမႈသည္မ်ား၏ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရပုိငခ္ ြငမ့္ ်ား၊ တာ၀န္မ်ားႏငွ ့္လညး္ ဆကစ္ ပ္ ေနေသာေၾကာင့္ တရားစီရငေ္ ရးစနစ္ ေကာငး္ စြာလညပ္ တရ္ န္ အၾကံဉာဏမ္ ်ားေပးျခငး္ ။ (ခ) အမႈသညမ္ ်ားကုိ အေကာငး္ ဆံးု အကူအညီေပးျခငး္ ႏငွ ့္ အမသႈ ည္မ်ား၏ ရပိငု ္ခြငမ့္ ်ားကုိ ဥပေဒႏငွ ္အ့ ညီ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခငး္ ။ (ဂ) တရား႐ုံးမ်ား၊ တရားစီရင္ေရးအဖြဲ႔မ်ား သ႔ို မဟတု ္ သင့္ေလ်ာ္ရာ အပု ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပငုိ မ္ ်ား ေရ႕ွ ေမာွ က္တြင္ အမႈသညမ္ ်ားကုိ အကအူ ညီေပးျခငး္ ။”တိ႔ု ပါ၀ငသ္ ည။္ ထို႔အျပင္ “အမႈသည္မ်ား၏ ရပိုငခ္ ြင့မ္ ်ားအေပၚ အျမဲေလးစားသစၥာရွိရမည။္ ” 218 215 Report of the Special Rapporteur on the independence of judges and lawyers, UN document E/ CN.4/1998/39, para. 179. 216 Ibid., 217 Ibid., para. 181. 218 UN Basic Principles on the Role of Lawyers, doc. cit., Principle 15.

76 က်င့သ္ းုံ လုပေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁ ထုိတာ၀နမ္ ်ားအျပင္ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ မမိ ိတလိ႔ု ပု ေ္ ဖာက္ ုငိ ္ဖကမ္ ်ားအေပၚတြင္ ‘ကတတိ ည္ ၾကည္မႏႈ ငွ ့္ ပညာရငွ ပ္ ီသမ၊ႈ [….]ကို အျမဲထိန္းသိမး္ ထားရမည။္ ’ 219 ေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားေရးစမီ ံခန္ခ႔ ြဲမႈ မ်ားတြင္ အဓိကက်ေသာအခန္းမွ ပါ၀င္ေသာေၾကာင့္ ‘လ႔အူ ခြင့္အေရးျမငွ ့္တင္ရန္ႏငွ ့္ ႏိုငင္ ံတြင္းႏွင့္ အျပည္ ျပည္ဆငုိ ္ရာဥပေဒ [….]မ်ားတြင္ အသိအမတွ ျ္ ပဳထားေသာ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိ ကာကြယ္ေစာင့္ ေရာွ က္ရန္ႏွင[့္ ….]ရန္’ 220 တာ၀န္ရိသွ ည။္ ဤအခြင့အ္ ေရးမ်ားကုိ ရရခိွ ံစားရာတြင္ ‘တည္ဆဲဥပေဒမ်ား၊ အသအိ မတွ ္ျပဳထားေသာ ေရ႕ွ ေနဆုငိ ရ္ ာ ကုိယက္ ်င့္တရားမ်ား၊ စႏံ နႈ ္းမ်ားႏွင့အ္ ညီ အျမဲလြတလ္ ပ္စြာ ျပဳမူ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။’221 လြတလ္ ပ္စြာေဖာထ္ ုတခ္ ြင္ႏ့ ငွ ့္ အသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းခြင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားႏငွ ့စ္ ပလ္ ်ဥး္ ေသာ ဥပေဒမ်ားတြင္ ေဖာ္ျပထားသကဲသ့ ို႔ပင္ လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ ထတု ခ္ ြငႏ့္ ငွ ့္ လြတလ္ ပ္စြာ အသင္းအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းခြင့္မ်ားသည္ ေရွ႕ေနဆိငု ရ္ ာ လပု ္ငန္းေဆာငတ္ ာမ်ားကို ေကာငး္ မြနစ္ ြာ ေဆာငရ္ ြက္ႏုငိ ေ္ ရးအတြက္ မရွိမျဖစ္ လအုိ ပ္ခ်က္မ်ားျဖစသ္ ည။္ ထိုလြတ္လပ္ခြင္မ့ ်ားကုိ လတူ ငုိ း္ ခစံ ားရေသာ္လညး္ တရားေရးစီမခံ န္ခ႔ ြဲမတႈ ြင္ကယုိ တ္ ငုိ က္ ိုယ္က် ပါ၀င္သူမ်ားအတြက္ အထးူ အေရး ႀကးီ သည။္ ကမၻာက့ ုလသမဂအၢ ေျခခဥံ ပေဒသမ်ားအနက္ ဥပေဒသ ၂၃ တြင္ ထိုလြတလ္ ပ္ခြငက့္ ုိ ရွငး္ လငး္ စြာ ေဖာျ္ ပထားရာ ‘အျခားေသာ ႏငုိ င္ ံသားမ်ားကဲ့သပ႔ုိ င္ ေရွ႕ေနမ်ားသညလ္ ညး္ လြတလ္ ပ္စြာေဖာ္ထုတ္ခြင့၊္ ယုၾံ ကည္ကုးိ ကြယခ္ ြင့၊္ အသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ညး္ ခြင့္ႏွင့္ စေု ၀းခြင္မ့ ်ားရရွိ မည္။ အထူးသျဖင့္ တရားေရး စမီ ခံ နခ္႔ ြဲမႈ ကိစရၥ ပမ္ ်ား၊ လ႔ူအခြင့္အေရးကာကြယ္ ေစာငေ့္ ရွာကမ္ ႈႏွင့္ ျမငွ တ့္ င္ေရးကစိ ၥရပ္မ်ား၊ ဥပေဒႏငွ ့္ဆုငိ ေ္ သာ ကစိ ရၥ ပ္မ်ားအား ျပညသ္ လူ ထူ ုအၾကား ခ်ျပေဆြးေႏြးရာတြင္ ပါ၀င္ခြင့္ရွသိ ည။္ ႏိငု ္ငံတြင္း သိုမ႔ ဟုတ္ အျပညျ္ ပညဆ္ ငုိ ္ရာ အဖြဲ႔အစညး္ မ်ားသိ႔ု အဖြဲ၀႔ ငအ္ ျဖစ္ ၀င္ေရာကခ္ ြင့္ သုိမ႔ ဟတု ္ အဖြဲအ႔ စညး္ မ်ား တည္ ေထာင္ခြင္ႏ့ ငွ ့္ ထိုအဖြဲ႔အစည္းအေ၀းမ်ားသိ႔ု တကေ္ ရာကခ္ ြင့္ရိွၿပီး၊ ထုိဥပေဒနွငအ့္ ညီ ေဆာင္ရြက္မမႈ ်ား ေၾကာင့္ သမို႔ ဟတု ္ ဥပေဒႏငွ အ့္ ညဖီ ြဲ႔စည္းထားေသာ အဖြဲ႔အစည္း၏ အဖြဲ႔၀ငျ္ ဖစေ္ သာေၾကာင့္ ေရွ႕ေန လုပင္ နး္ လုပက္ ုိငျ္ ခငး္ အား တားဆီးပိတ္ပင္ျခငး္ မခံရေစရ။ ဤအခြင့္အေရးမ်ားကို ရရခွိ စံ ားရာတြင္ တည္ ဆဲဥပေဒမ်ား၊ အသအိ မွတ္ျပဳထားေသာ ေရွ႕ေနဆိုငရ္ ာ ကိယု က္ ်င္တ့ ရားမ်ား၊ စႏံ ႈန္းမ်ားနွင့္အညီ ျပဳမူ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။’ လြတလ္ ပ္စြာအသင္းအဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ညး္ ခြငႏ့္ ွငစ့္ ပ္လ်ဥး္ ၍ ကမၻာက့ ုလသမဂလၢ မ္းညနႊ ္ခ်က္ ၉ တြင္ ပါ၀င္ေသာ အခ်ကမ္ ်ားသည္ တရားသူႀကးီ မ်ား အသုံးျပဳႏိုင္သည့္ ကမၻာ့ကလု သမဂစၢ ံညနႊ း္ မ်ားႏွင့္ ထပ္တူ ၾကၿပီး ‘ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ယင္းတိ၏ု႔ ဆႏသၵ ေဘာထားကို ကိုယ္စားျပဳေစရန၊္ ယင္းတ၏႔ို အသပိ ညာ ဗဟသု တု မ်ား ဆက္လက္တးို ပြားေစေရးသငတ္ နး္ မ်ားေပးရနႏ္ ွင့္ ပညာရငွ ပ္ သီ မကႈ ုိ ကာကြယေ္ စာင့္ထိနး္ ရန္ ေရွ႕ေနအသငး္ အဖြဲမ႔ ်ား သ႔ိုမဟတု ္ အျခားအဖြဲအ႔ စည္းမ်ားကုိ လြတ္လပစ္ ြာ ဖြဲစ႔ ညး္ တည္ေထာငခ္ ြင့္ ရွသိ ည။္ ’ 219 UN Basic Principles on the Role of Lawyers, doc. cit., Principle 12. 220 Ibid., Principle 14. 221 Ibid.

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 77 ေရ႕ွ ေနပညာရငွ မ္ ်ားအသငး္ သိုမ႔ ဟုတ္ ေရွ႕ေနအစည္းအ႐ံုးမ်ားႏငွ ့္စပ္လ်ဥ္း၍ ကမၻာ့ကုလသမၼဂၢ အေျခခံဥပေဒမ်ားတြင္ ေဖာျ္ ပထားသညမ္ ွာ “ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယင္းတ၏ု႔ိ ဆႏၵသေဘာထားကို ကယုိ ္စား ျပဳေစရန၊္ ယငး္ တိ႔ု၏ အသိပညာ ဗဟုသုတမ်ား ဆက္လကတ္ ုိးပြားေစေရး သင္တန္းမ်ားေပးရန္ႏငွ ့္ ပညာရငွ ပ္ သီ မကႈ ို ကာကြယ္ေစာင့္ထိန္းရန္ ယငး္ တိကု႔ ိယု ္တုိင္ စမီ ံခန႔္ခြဲေသာ ပညာရငွ အ္ သငး္ မ်ားကုိ ဖြဲ႔စညး္ တညေ္ ထာင္ခြင့္ရၾိွ ကသည္။ ေရ႕ွ ေနပညာရွငမ္ ်ားအသင္း၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္ကုိ အသင္း၀င္ မ်ားက ေရြးေကာက္တငေ္ ျမွာကရ္ ၿပးီ ျပင္ပလမႊ း္ မုိးမႈမပါေစပဲ အသငး္ ၏ လုပင္ နး္ ေဆာငတ္ ာမ်ားကုိ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည။္ ”222 ထ႔ုိအျပင္ ‘ေရ႕ွ ေနပညာရွငအ္ သငး္ မ်ားသည္ ထိေရာကေ္ သာ ဥပေဒေရးရာ ၀န္ ေဆာင္မႈမ်ားကို လတူ ိငု ္း သာတူညမီ ွ်ရႏငုိ ေ္ ရးအတြက္ တာ၀န္ယူေပးရန္ႏွင့္ မေလ်ာ္ကနေ္ သာ ၾကား၀င္ ေႏွာက္ယွက္မမႈ ရွိလွ်င္ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ား အသအိ မတွ ျ္ ပဳထားေသာ ေရွ႕ေနဆိငု ရ္ ာ ကိုယက္ ်င့တ္ ရားမ်ား၊ စံႏနႈ း္ မ်ားႏငွ ့္အညီ အမသႈ ည္မ်ားအား တုငိ ပ္ င္ေဆြးေႏြး၍ အကအူ ညီ အေထာကအ္ ပမ့ံ ်ားေပးႏငုိ ္ေစရန္ အစုိးရမ်ားႏငွ ့္ ပူးေပါင္းေဆာငရ္ ြကရ္ မည။္ ” 223 ဤေဖာျ္ ပခ်ကမ္ ်ားက ႏုိငင္ ံေတာသ္ ည္ ေရွ႕ေနအသင္းမ်ား ဖြဲစ႔ ညး္ တညေ္ ထာင္ေဆာင္ရြကျ္ ခင္းကို ၾကား၀ငေ္ ႏွာကယ္ ကွ ္ျခင္းမွ ေရာွ ငၾ္ ကဥရ္ န္ တာ၀န္ရွေိ ၾကာင္း ရငွ း္ လင္းစြာျပ႒ာနး္ သတ္မွတထ္ ားသည္။ ဥေရာပေကာငဆ္ ယ၀္ နႀ္ ကးီ အဆင့္ ေကာမ္ တမီ ွ ‘လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေစာင္ေ့ ရွာက္ရန္ ႏငွ ့္ တရားဥပေဒစိးု မးို မႈကုိ ထိနး္ သိမ္းကာကြယရ္ န္ အေရးႀကီးသျဖင့္ စနစတ္ က် ဖြဲ႔စညး္ ထားေသာ ဥပေဒ ပညာရငွ အ္ သငး္ မ်ား ရရွိ မညျ္ ဖစၿ္ ပီး ထုိအသငး္ မ်ားသည္ ယင္းတုိ႔အေရးကစိ ကၥ ုိ ကုိယ္တိငု က္ ုယိ ္က် လြတ္ လပ္စြာ စမီ ံခန္႔ခြဲၾကရမည။္ ’224 ထေ႔ုိ ၾကာငေ့္ ရ႕ွ ေနမ်ားအသငး္ ကို ေရွ႕ေနမ်ား၏ အေရးကစိ မၥ ်ားကို ကာကြယေ္ စာင့္ေရွာက္ရန္ႏငွ ့္ ေရွ႕ေနပညာရပ္ ပိုမအို ားေကာင္းလာေစေရး ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရာွ က္ရန္ဟူသည့္ ရည္ရြယခ္ ်က္ (၂)ရပျ္ ဖင့္ ဖြဲ႔စညး္ ရမည္။  အထူးကယုိ ္စားလယွ မ္ ွ ေထာက္ျပထားသည္မွာ ‘ထအုိ သင္းမ်ားသည္ ပါတီစြဲႏိငု ္ငံေရးႏွင့္ မေမြ႔ ေလ်ာရ္ ။ ထုိသ႔ေုိ မြေ႔ လ်ာ္ျခင္းသည္ ေရ႕ွ ေနပညာ၏ အမအီွ ခိကု င္းမႈကုိ ေလ်ာ့ရဲေစလိမ့္မည္။’ ဟုျဖစသ္ ည။္ အထးူ ကုယိ စ္ ားလွယမ္ ွ ‘ႏုငိ ္ငံေရးေမ်ွ ာမ္ နွ ္းခ်က္မ်ားရိွေသာ လအ႔ူ ခြင့္အေရး ကာ ကြယေ္ စာငေ့္ ရာွ က္မမႈ ်ားတြင္ ပါ၀ငေ္ ဆာငရ္ ြကျ္ ခင္းႏငွ ့္ ႏိုငင္ ံေရးတြင္ပါ၀ငေ္ ဆာငရ္ ြက္ျခင္း’ တ႔ို ကို ခြဲျခားျပခဲသ့ ည္။225 အသငး္ အဖြဲ႔မ်ား စုစညး္ မသြားေစရန္ တားျမစမ္ ည့္အစား ေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္စြာ အဖြဲ႔ အစညး္ တည္ေထာငခ္ ြင့္ကို ခ်ိဳးေဖာကေ္ နေသာနည္းလမး္ မွာ ႏငို င္ ံေတာမ္ ွ ႀကးီ ၾကပ္ကြပက္ ဲေနေသာ အသငး္ အဖြဲ႔တစ္ခုႏငွ ့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအသင္းတုိ႔ ဆက္သြယေ္ ပါငး္ စညး္ မႈ မလုပမ္ ေနရ စညး္ ကမး္ ခ်က္ကို ထတု ျ္ ပန္ျခင္း သ႔ုိမဟုတ္ အလားတူကိစရၥ ပက္ ုိ ေဆာငရ္ ြက္ျခင္းျဖင့္ ေရွ႕ေနမ်ားအသင္း၏ ယႏၱရားလညပ္ တ္ ရာတြင္ အပု ္ခ်ဳပသ္ ူအာဏာပုငိ မ္ ်ား၏ စီမံခန္႔ခြဲမကႈ ုိ ပစုံ တံ စမ္ ်ဳိ းျဖင့္ လအို ပလ္ ာေပမည္။ 222 Ibid., Principle 24. 223 Ibid., Principle 25. 224 Explanatory Memorandum on Recommendation No. R (2000) 21 of the Committee of Ministers to Mem- ber States on the freedom of exercise of the profession of lawyer, para. 10. 225 Report of the Special Rapporteur on the independence of judges and lawyers, uN document E/ CN.4/1995/39, para. 72.

78 က်ငသ့္ းုံ လုပေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လက္စြဲ - ၁  ထိုအျပဳအမမူ ်ားကုိ ဘလီ ာရစု ႏ္ ိုငင္ ံ၏ အေျခအေနမ်ားအျဖစ္ လအူ႔ ခြင့အ္ ေရးေကာ္မတီမွ ရည္ ညနႊ း္ ထားသည္။ ၁၉၉၇ ခႏု စွ ္၊ ေမလ ၃ ရကေ္ န႔ရကစ္ ြဲျဖင့္ ထုတ္ျပနေ္ ၾကျငာေသာ ‘ႏၾို တီ ပတဘ္ လစ္မ်ားႏငွ ့္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ ေဆာငရ္ ြကမ္ မႈ ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥး္ သည္ သမတၼ အမနိ ႔္တြင္ တရား ေရး၀နႀ္ ကးီ ဌာနကို ေရ႕ွ ေနလိငု ္စင္မ်ားထတု ္ေပးခြင့ႏ္ ငွ ့္ ေရ႕ွ ေနဆငုိ ရ္ ာကိစရၥ ပမ္ ်ား ေဆာင္ရြက္ ခြငအ့္ ာဏာမ်ား ေပးအပထ္ ားၿပးီ ေရ႕ွ ေနလုပ္ငန္းေဆာငရ္ ြက္ရနအ္ တြက္ အဆပုိ ါ၀န္ႀကီး ဌာနမွ ႀကီးၾကပ္ကြပက္ ဲေသာ ဗဟုိအပု ခ္ ်ဳပမ္ ႈ ေကာမ္ တ၏ီ အဖြဲ၀႔ င္မ်ားျဖစ္ရမည္ဟု ျပ႒ာနး္ ထားျခငး္ မွာ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အမအွီ ခုိကင္းမကႈ ို ထခိ ကို ္ေစသည။္ ’ ‘တရားစီရင္ေရးက႑ႏွင့္ ေရ႕ွ ေနပညာရငွ ္ မ်ား အမွအီ ခိကု ငး္ ေရးသည္ ေကာင္းမြနေ္ သာ တရားေရးဆုငိ ရ္ ာ စီမခံ န္ခ႔ ြဲမႈႏငွ ့္ ဒီမကုိ ေရစႏီ ွင့္ တရားဥပေဒစးို မးို ေရးကို ကာကြယထ္ ိန္းသမိ ္းရနအ္ တြက္ မရိမွ ျဖစ္ပင္ ျဖစ္သည’္ ဟုလညး္ အေလးအနက္ဆထုိ ားသည္။ ဘီလာရုဒ္အစးို ရအား ‘တရားသူႀကးီ မ်ားႏငွ ့္ ေရွ႕ေနမ်ား ႏိုငင္ ံေရး အမွအီ ခကုိ င္းေစရန္ႏွင့္ အျခားေသာျပငပ္ ဖိအားမ်ားမသွ က္သာေစရန္ ဖြဲစ႔ ည္းပုံ အေျခခဥံ ပေဒ ႏွင့္ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားအား ျပန္လညသ္ ံးု သပ္ျခင္းအပါအ၀င္ သင့္ေလ်ာ္ေသာ ျပငဆ္ ငမ္ မႈ ်ား ေဆာငရ္ ြကရ္ န္’ ေကာ္မတမီ ွ တြနး္ အားေပးခဲသ့ ည။္ ဤသ႔ိလု ်ွ င္ ကမာၻ ့ကလု သမၼဂၢ အေျခခံ ဥပေဒမ်ားတြင္ ပါ၀ငသ္ ည့္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑အေပၚ အာရစုံ ကုိ ္မႈရရခိွ ဲသ့ ည။္ 226 တာ၀နခ္ ံမရႈ ျိွ ခငး္ လူမေႈ ရးရာတာ၀နမ္ ်ားယူထားရေသာ အျခားေသာပုဂဳၢိ လ္မ်ားနည္းတူ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ေရ႕ွ ေန က်င့၀္ တ္မ်ားႏွငအ့္ ညီ ျပဳမူေနထငို ရ္ မည။္ ဤဥပေဒမ်ားတြင္ ေရွ႕ေနမ်ားျပဳမေူ ဆာင္ရြက္ရမည့္ ေရွ႕ေန က်င္၀့ တမ္ ်ားအျပင္ မေလ်ာက္ နေ္ သာ အျပဳအမမူ ်ားအတြက္ ေရ႕ွ ေနမ်ားမွတာ၀န္ယူရန္ ရငွ ္းလငး္ စြာ ေဖာ္ ျပထားသည္။ ကမာၻ က့ လု သမဂၼ အၢ ေျခခံဥပေဒမ်ားအနက္ ဥပေဒသ ၂၉ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ ‘စညး္ ကမ္း ထိန္းသိမ္းရန္ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈမနွ သ္ မ်ွ သည္ ေရ႕ွ ေနမ်ားက်ငၾ့္ ကရံ မည့္ ဥပေဒမ်ား၊ အျခား အသအိ မွတ္ ျပဳထားေသာ စညံ နႊ ္းမ်ား၊ ေရွ႕ေနက်င့္၀တ္မ်ား၊ ဤဥပေဒသမ်ားႏငွ ့အ္ ညီ ျဖစရ္ မည။္ ’ ဤဥပေဒသမ်ားကုိ ဥပေဒအရ အခြငအ့္ ာဏာေပးအပ္ထားလွ်င္ ေရွ႕ေနမ်ားအသငး္ က ျပဳစေု ရးဆြဲျခငး္ က ပိမု သို င့္ေလ်ာ္ေစၿပးီ ၊ သို႔မဟတု ္ပါက ထအို သငး္ မ်ား၏ သေဘာထားမတွ ္ခ်က္မ်ား ပါ၀ငေ္ စရမည္။ ကမၻာ့ ကလု သမဂၼ ၢအေျခခံ ဥပေဒသမ်ားတြင္ ဤသေဘာကေို ဖာျ္ ပထားသည္မွာ ‘ေရွ႕ေနမ်ားက်င့္ၾကံ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ဥပေဒမ်ားကုိ ေရ႕ွ ေနမ်ားကသာ သငေ့္ လ်ာရ္ ာ ေရွ႕ေနပညာရငွ မ္ ်ားျဖင့္ သ႔ုမိ ဟုတ္ ဥပေဒျပဳေရး အာဏာပိုင္မ်ားျဖင့္ တည္ဆဲဥပေဒမ်ား၊ ဓေလထ့ းုံ တမး္ မ်ား၊ အသိအမတွ ျ္ ပဳထားေသာ ႏငုိ ္ငတံ ကာ စံညႊန္းမ်ား၊ ေရွ႕ေန က်င့္ ၀တမ္ ်ားႏွငအ့္ ညီ ျပဳစေု ရးဆြဲၾကရမည’္ 227 ဟျု ဖစသ္ ည္။ 226 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Belarus, CCPR/C/79/Add.86, para. 14. 227 See article 85 of the Draft Universal Declaration on the Independence of Justice (Singhvi Declaration), which states that “No lawyer shall suffer or be threatened with penal, civil, adminis trative, economic or other sanc-tions by reason of his having advised or assisted any client or for having represented any client’s cause”. On immunity for statements, see Principle 20 of the UN Basic Principles on the Role of Lawyers, which states that “Lawyers shall enjoy civil and penal immunity for relevant statements made in good faith in written or oral pleadings or in their professional appearances before a court, tribunal or other legal or administrative authority”.

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏငွ ့္ .... 79 ဤဥပေဒမ်ားသည္ ေရ႕ွ ေနဆငို ရ္ ာ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားျဖစ္သည့္ သးီ သန႔အ္ မႈသညအ္ ား ကိုယ္ စားျပဳျခင္း သမုိ႔ ဟတု ္ တရား႐ံုးတြင္ အမႈမ်ား တငသ္ ြငး္ ဖတ္ၾကားျခငး္ မ်ား ျပဳလပု ္ရာတြင္ ၾကံဳေတြ႕ရမည့္ စညး္ ကမး္ ထနိ ္းသမိ း္ ေရးအစအီ မံမ်ားကုိ ႀကဳိ တင္ မမွနး္ ဆႏငို ္ပါ။228 ကမၻာက့ ုလသမဂအၢ ေျခခံဥပေဒမ်ားတြင္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအား စညး္ ကမ္းထိနး္ သမိ ္းေရးႏွင့္စပလ္ ်ဥး္ ၍ ၾကားနာစိစစ္ရာတြင္ လုိက္နာရမည့္ အေျခခလံ ုိအပခ္ ်က္မ်ားလည္း ပါ၀ငပ္ ါသည။္ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈ ဆိငု ရ္ ာ လုပထ္ ုးံ လုပ္နညး္ မ်ားကုိ ေလးစာလုကိ န္ ာမရႈ ိမွ သွ ာလွ်င္ ေရွ႕ေနမ်ားအား အေရးယႏူ ငို သ္ ညဟ္ ု ဆို ထားသည္။ ပထမဦးစြာ ေရ႕ွ ေန၏လုပင္ န္းေဆာင္ရြကမ္ အႈ ေပၚ ေစာဒကတက္မႈမ်ားအား ‘ျမနဆ္ န္ထေိ ရာက္ စြာ သငတ့္ င္မ့ ွ်တေသာ လပု ္ထံးု လုပန္ ည္းျဖင့္ ၾကားနာစစ္ေဆးရမည။္ ’ 229 ထို႔အျပင္ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ‘မ်ွ တစြာ ၾကားနာစစ္ေဆးခံခြငရ့္ ိွသည။္ အထးူ သျဖင့္ ယငး္ တေု႔ိ ရြးခ်ယ္ထားေသာ ေရ႕ွ ေန၏ အကအူ ညကီ ို ရယပူ ုငိ ခ္ ြင့ရ္ ွသိ ည္။’230 ၾကားနာစစ္ေဆးမည့္ အာဏာပငုိ အ္ ဖြဲ႔၏ လကဏၡ ာရပ္မ်ား၊ တလကစ္ တည္း အယခူ ံ၀င္ျခင္းမ်ားႏငွ ္စ့ ပ္လ်ဥ္း၍ ေဖာျ္ ပထားသည္မွာ ‘စြပ္စြဲခေံ ရ႕ွ ေနမ်ားကို ေရွ႕ေန ပညာရငွ မ္ ်ားျဖင့္ ဖြဲစ႔ ည္းထားေသာ သမာသမတက္ ်သည့္ စညး္ ကမး္ ထိန္းသိမး္ ေရးေကာ္မတီ ထေံ မွာက္သုိ႔ သမု႔ိ ဟုတ္ အမွီအခကို င္းေသာ ဥပေဒအာဏာပိုင္ထေံ မွာကသ္ ုိ႔ သို႔မဟုတ္ တရား႐းုံ သ႔ုိ ဆင့ေ္ ခၚ၍ အမွီအခုကိ င္းေသာ တရားစရီ ငေ္ ရးအဖြဲ႔၏ သးုံ သပ္ခ်ကမ္ ်ားအရသာ စရီ ငဆ္ ုံးျဖတ္ရမည္။’ 231 လူ႔အခြင့အ္ ေရးႏွင့္တရားဥပေဒစးုိ မုးိ မကႈ ုိ ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရာွ က္ရာတြင္ ဥပေဒပညာရွင္မ်ား သည္ အဓကိ အခန္းက႑မွပါ၀င္ၾကသည္။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ေၾကာကရ္ ြ႕ံ ျခငး္ ကငး္ ၿပးီ အမီွ အခကုိ ငး္ စြာ အလုပ္လပု ရ္ မည္။ ယင္းတ႔၏ုိ အမသႈ ည္မ်ားႏငွ ့္ လြတ္လပစ္ ြာဆကသ္ ြယ္ ေဆာင္ ရြကရ္ မည။္ ေရ႕ွ ေနမ်ားကို ယငး္ တအုိ႔ မသႈ ည၏္ အမႈမ်ားႏွင့အ္ တူ စြဲမတွ ျ္ ခငး္ မ်ဳိ း မျပဳလုပရ္ ။ ေရ႕ွ ေနမ်ားတြင္ လြတလ္ ပစ္ ြာ ဆႏေၵ ဖာ္ထုတ္ခြင္ႏ့ ွင့္ မည္သည္ၾ့ ကား၀ငေ္ ႏွာကယ္ ကွ ္မႈမွ မပါဘဲ လြတလ္ ပစ္ ြာ အသင္းအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းခြင့္ မ်ားရိသွ ည။္ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယငး္ တိ၏႔ု ေရွ႕ေန လုပင္ နး္ ေဆာငတ္ ာမ်ားကို ေရ႕ွ ေနက်င၀့္ တ္စံႏႈနး္ မ်ားႏငွ အ့္ ညီ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။ ေရွ႕ေနမ်ား သည္ က်င့္ၾကံ ေဆာင္ရြကရ္ မည့္ စညး္ မ်ဥး္ စညး္ ကမ္းမ်ားကုိ ခ်ဳိ းေဖာကမ္ ိလွ်င္ တာ၀နယ္ ူရမည။္ 228 UN Basic Principles, doc. cit., Principle 26. 229 Ibid., Principle 27. 230 Ibid. 231 Ibid., Principle 28.

80 က်င့္သုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏွင့္ .... 81 အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑ မိတဆ္ က္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားေရးဆိုငရ္ ာ စမီ ံအပု ္ခ်ဳပ္မမႈ ်ားတြင္ အေရးပါေသာ အခနး္ က႑မွ ပါ၀ငၾ္ ကသည္။ လူအ႔ ခြင့္အေရးမ်ားႏငွ ့္ တရားဥပေဒစုးိ မုိးမအႈ ေပၚ ေလးစားမကႈ အင္အားေတာင့္တငး္ ေသာ အစုိးရေရွ႕ေနအာဏာပိုငအ္ ဖြဲျ႔ ဖစ္ေပၚလာရန္ သြယ၀္ ကို အ္ ားေပးရာေရာက္သည။္ ထုအိ ာဏာပငုိ ္အဖြဲ႔သည္ ရာဇ၀တမ္ ႈက်ဴးလြနသ္ မူ ်ားကုိ စံုစမ္းစစ္ေဆးျခင္းႏွင့္ စြဲခ်က္တင္စရီ ငျ္ ခင္းတ႔ကို ို အမွီအခိကု င္းစြာ သမာ သမတက္ ်က် ေဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ ႀကးီ ၾကပက္ ြပက္ ဲရသည။္ အစိုးရေရ႕ွ ေနအဖြဲ႔အစညး္ အတြင္းရွိ အစုးိ ရ ေရွ႕ေနတစဥ္ ီးခ်ငး္ စသီ ည္ ယငး္ ၏လုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကို အမွီအခိကု ငး္ ၍ သမာသမတ္က်စြာျဖင့္ စနစ္ တက် ေက်ပြန္စြာေဆာငရ္ ြကႏ္ ိငု ရ္ န္ အခြင္အ့ ာဏာမ်ား ခြဲေ၀ရရွိထားရမည။္ ကမာၻ ့ကုလသမဂၢအဖြဲ႔၏ ေရ႕ွ ေနမ်ားဆုငိ ရ္ ာ အခန္းက႑ႏငွ ္စ့ ပလ္ ်ဥး္ သည့္ လမ္းညနႊ ္ခ်က္မ်ား တြင္ ‘ရာဇ၀တမ္ ႈမ်ား ၾကားနာစစေ္ ဆးရာတြင္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ ထေိ ရာကမ္ ၊ႈ သမာသမတ္က်မႈႏွင့္ မ်ွ တမမႈ ်ားကို ထိန္းသမိ း္ ျခငး္ ၊ တိုးျမငွ ျ့္ ခင္းတ႔ိုျဖင့’္ 232 ႏငုိ ္ငေံ တာ္အား အကအူ ညေီ ပးရနဟ္ ု ေဖာျ္ ပထား သည္။ ဤလမး္ ညနႊ ခ္ ်ကမ္ ်ားတြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ ဥပေဒသမ်ားသည္ စြဲခ်က္တငၾ္ ကားနာစစ္ေဆးရသည့္ အာဏာပငုိ ္မ်ား၏ လုပင္ နး္ သဘာ၀ မညသ္ ိ႔ုပင္ျဖစေ္ စကာမူ တရားစရီ ငေ္ ရးဆိုင္ရာလုပ္ငနး္ မ်ားအားလုံး အတြက္ အသံးု ၀င္သည။္ ထေု႔ိ ၾကာင့္ ဤလမ္းညနႊ ခ္ ်က္မ်ားသည္ ရာထူးခန္႔ထားေရး လပု ထ္ းံု လုပန္ ည္းမ်ား ႏွင့္ ႏငုိ င္ ံေတာအ္ တြင္းရိွ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား လပု ္ငန္းသဘာ၀ႏွင့္သက္ဆိုငသ္ ည့္ ကိစရၥ ပ္မ်ားတြင္ ေျပာင္း လဲမရႈ မိွ ည္ မဟုတ္ပါ။ သမာသမတ္က်မႈႏငွ ့္ မနွ ္ကန္စြာတရားစရီ င္မႈ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ား ယင္းတလ႔ို ပု ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကုိ သမာသမတ္က်စြာႏွင့္ မနွ ္ကနစ္ ြာေဆာငရ္ ြက္ ႏုိင္ေရးအတြက္ ႏုိငင္ ံေတာ၌္ တာ၀န္ရွိသည။္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ဥပေဒအက်ဳိ းေဆာင္ ေရ႕ွ ေနမ်ား က်င့္ၾကံ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည့္ ဥပေဒမ်ားႏွင့မ္ တဘူ ဲ အျပည္ျပညဆ္ ုငိ ရ္ ာ ဥပေဒမ်ားတြင္ အစိးု ရေရွ႕ေနအဖြဲအ႔ စည္း၏ အမွအီ ခကို င္းမကႈ ုိ အာမခံခ်က္ေပးသည့္ ေဖာျ္ ပခ်က္မ်ား မပါ၀င္ပါ။ အခ်ိဳ႕စနစ္မ်ားတြင္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား ကုိ အခ်ဳပအ္ ျခာအာဏာ၏ အုပခ္ ်ဳပ္ေရးခကမ္ က ခန္႔ထားသည္ သုိ႔မဟုတ္ အပု ္ခ်ဳပ္ေရးခကမ္ ကို အတိငု ္း 232 United Nations Guidelines on the Role of Prosecutors, adopted by the Eighth united Nations Congress on the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders, Havana, Cuba, 27 August to 7 September 1990, hereinafter UN Guidelines. Other relevant instruments on the role of prosecutors are the Council of Europe’s Recommendation No. R (2000) 19 of the Committee of Ministers to member states on the role of public prosecution in the criminal justice systemand the Principles and Guidelines on the Right to a Fair Trial and Legal Assistance in Africa, Principle F.

82 က်ငသ့္ းုံ လပု ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ အတာတစခ္ အု ထိ မခွီ ေုိ နရသညျ္ ဖစ၍္ အစးုိ ရအဖြဲ႔၏ အခ်ဳိ ႕အမနိ ႔မ္ ်ားကို လကခ္ ေံ ဆာငရ္ ြက္ရမည့္ တာ၀န္ ရိေွ နျခင္းျဖစ္သည္။ အုပခ္ ်ဳပ္ေရးအာဏာပုိင္လကေ္ အာကမ္ ွ အဖြဲ႔အစညး္ ျဖစေ္ နျခင္းထက္ အမအီွ ခကို င္း ေသာ စြဲခ်က္တင္ ၾကားနာစိစစ္ေရး အာဏာပိငု ္ျဖစ္ျခင္းကုိ ပိုမိုလလို ားေသာေၾကာင့္ ႏုိငင္ ေံ တာသ္ ည္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ စံုစမး္ စစ္ေဆးမမႈ ်ား သမာသမတက္ ်ေရးႏွင့္ မနွ က္ နေ္ ရး၊ ေစာငၾ့္ ကည့မ္ ည့္ အစီအမံ မ်ား ထားေပးရန္ တာ၀နရ္ ိသွ ည။္  မကၠဆကီ ုိႏုိငင္ ံအမတႈ ြင္ အေမရိကႏငုိ င္ ံမ်ားဆငို ရ္ ာ လအူ႔ ခြင့္အေရးေကာမ္ ရငွ က္ စစံု မ္းစစေ္ ဆး သမူ ်ား၏ အမီွအခိုကငး္ မႈႏွင့္စပလ္ ်ဥး္ ၍ ဆုထိ ားသည္မွာ ‘အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား႐ံုးသည္ အုပခ္ ်ဳပေ္ ရး အာဏာခကမ္ ၏ အမွအီ ခကို ငး္ ေသာ အစတိ အ္ ပိုငး္ တစခ္ ုျဖစရ္ မည္။ တရားစရီ င္ေရးဌာနမွ အဖြဲ၀႔ ငမ္ ်ားအား ရာထးူ မွ ထတု ပ္ ယ္၍မရဟု မွတယ္ ရူ မညအ့္ ျပင္ အျခားေသာအာမခံခ်ကမ္ ်ားကုိ လည္း ဖြဲ႔စည္းပံအု ေျခခံဥပေဒ၌ ျပ႒ာနး္ ေပးရမည’္ 233 ဟု ျဖစသ္ ည္။ ေကာမ္ ရငွ မ္ ွ စစုံ မး္ စစေ္ ဆးမႈ ကို ေကာင္းစြာေဆာငရ္ ြက္ရန္ ‘ လုပ္ပုိငခ္ ြင့္အာဏာလိုအပၿ္ ပီး အျခားေသာ အစိးု ရဌာနမ်ားအေပၚ မီွခိုေနရမႈ ကင္းရွင္းရနလ္ အုိ ပသ္ ည’္ 234 ဟု ဆိုထားသည္။ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ားအား စစတ္ ပ္စခနး္ မ်ားတြင္ ေနရာခ်ထားၿပးီ တပအ္ ာဏာပငုိ ္မ်ားႏငွ ့္ ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ရြက္ရေသာ အေျခအေနမ်ား၌ အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားဆုငိ ရ္ ာ လအူ႔ ခြင့္အေရးေကာမ္ ရွငက္ စဥ္းစားမိ သညမ္ ာွ ‘ဤအေျခအေနသည္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ အမီွအခိကု ငး္ မႈႏွင့္ မွန္ကန္စြာတရားစီရငမ္ ကႈ ို ဆးို ရြား စြာ ထခိ ကို ္သည’္ 235 ဟူ၍ျဖစသ္ ည္။ အရည္အခ်ငး္ ၊ ေရြးခ်ယမ္ ႈႏွင႔္ သင္တန္းေပးျခငး္ ကမၻာက့ ုလသမဂၢလမ္းညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ားသည္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားခန္႔ထားရာ၌ လုကိ န္ ာရမည့္ လပု ္ ထံုးလပု ္နညး္ တစခ္ ုတည္းကုိသာ အထးူ ျပဳေဖာ္ျပမထားပါ။ သုရ႔ိ ာတြင္ လအ႔ူ ခြင္အ့ ေရးဆုိင္ရာ အေထြေထြ ႏငွ ့္ အထူးစံညနႊ း္ မ်ားကို သံေယာင္လကို ရ္ လ်ွ င္ ကမၻာ့ကလု သမၼဂၢလမး္ ညႊနခ္ ်က္မ်ားတြင္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား ေရြးခ်ယ္ျခင္းအတြက္ လက္ခႏံ ုငိ ္သည့္ စံသတမ္ တွ ခ္ ်က္မ်ားကို ရွငး္ လင္းစြာ သတ္မွတျ္ ပ႒ာနး္ ထားသညဟ္ ု ဆႏုိ ငုိ ္သည။္ ထု႔ိေၾကာင့ႏ္ ိငု ္ငံေတာ္မွ မညသ္ ည့္ ၾကားနာစစ္ေဆးမမႈ ်ိဳးအတြက္မဆို ‘အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ေဆာင္ရြက္ေစသည့္ ပဂု ၢိဳလ္မ်ားသည္ ေျဖာင့မ္ တမ္ ွနက္ န္မႈႏွင့္ စြမး္ ေဆာင္ရည္ ရရွိ မညအ့္ ျပင္ သင့ေ္ လ်ာ္ေသာ ေလ့က်င္သ့ င္ယူမမႈ ်ားႏငွ ့္ အရညအ္ ခ်ငး္ မ်ား ရရိွ မည။္ ’ 236 ထ႔ုအိ ျပင္ ေရြးခ်ယေ္ ရး စံသတ္ မတွ ခ္ ်က္မ်ားသည္ တစ္ဖက္သတ္မဆန္ရ။ ‘သမာသမတက္ ်မႈ သ႔မို ဟုတ္ အဂတလိ ိကု ္စားမႈကို ေျခခသံ ည့္ ေရြးခ်ယခ္ နထ႔္ ားမႈမ်ား မျဖစ္ေစရန္ ေစာင့္ၾကည္ေ့ လလ့ ာေရး အစအီ မံမ်ားပါ ပါရွရိ မည္။ လမူ ်ိဳး၊ အသား အေရာင္၊ က်ား/မ၊ ဘာသာစကား၊ ကုိးကြယသ္ ည္ဘ့ ာသာ၊ ႏိုငင္ ံေရး သိမ႔ု ဟုတ္ အျခားထင္ျမင္ ယူဆခ်က္၊ 233 Inter-American Commission of Human Rights, Report on the Situation of Human Rights in Mexico, OEA/ Ser.L/V/II.100, doc. 7 rev. 1, para. 372. 234 Inter-American Commission of Human Rights, Report on the Situation of Human Rights in Mexico, doc. cit., para. 381. 235 Inter-American Commission of Human Rights, Third Report on the Human Rights Situation in Colombia, OAS document OEA/Ser.L/V/II.102, doc. 9 rev. 1, of 26 February 1999, para. 108. 236 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guideline 1.

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 83 အမ်ဳိ းသားေရး၊ လမူ ႈေရး သုိမ႔ ဟုတ္ မ်ဳိ းႏြယ္စု၊ ပစညၥ း္ ဥစၥာပိုငဆ္ ငို ္မ၊ႈ ေမြးဖြားရာဇာတိ၊ စးီ ပြားေရး သမိ႔ု ဟတု ္ အျခားအေၾကာငး္ အခ်က္မ်ား၊[….]အေပၚ အေျခခသံ ည့္ မညသ္ ည့္ခြဲျခားဆက္ဆံမႈ မဆသို ည္ ဤခန္႔ထား ျခင္းတြင္ အက်ဳံ းမ၀ငပ္ ါ။’237  ကဆို ဗို အုိ မတႈ ြင္လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရးေကာမ္ တကီ ‘အျပညျ္ ပညဆ္ ငို ရ္ ာ[….]စစံု မ္းစစေ္ ဆးေရးအရာရိွ မ်ား၏ အမွီအခိုကင္းမကႈ ို ျပည္ျ့ ပည့္၀၀ အာမခံခ်က္မေပးႏုိင္ျခငး္ ’ နငွ ့္ ‘ ေဒသခ[ံ ….]စစေ္ ဆးေရး အရာရမွိ ်ား၏ လစာအဆင့္ နမိ ္က့ ်မႈ’ မ်ားအေပၚ စိုးရိမပ္ ူပနမ္ မႈ ်ားေဖာျ္ ပခဲ့ၿပးီ ၊ ကမၻာ့ကုလသမၼဂၢ အဖြဲ႔၏ ကုဆိ ုဗိ ုိတြင္ လုပင္ န္းေဆာင္ရြကမ္ ႈမ်ားအေပၚ ‘အျပည္ျပညဆ္ ုိငရ္ ာ[….] စုံစမး္ စစ္ေဆးေရး အရာရိွမ်ားအား ေရြးခ်ယခ္ န႔္ထားျခင္းႏငွ ့္ စည္းကမ္းထနိ ္းသိမး္ ရာတြင္ အမီွအခကို ငး္ ေသာ လုပထ္ းုံ လပု န္ ညး္ မ်ား ျပ႒ာန္း သတ္မွတရ္ မည္’ႏငွ ့္ ‘ေဒသခံ [….] စစေ္ ဆးေရးအရာရွမိ ်ား အဂတလိ ကို စ္ ားမႈမကွ ာကြယရ္ န္ ရာထးူ သကတ္ မ္းႏွင့္ လစာ အလံအု ေလာက္ အာမခံရမည’္ ဟု အၾကျံ ပဳခဲသ့ ည္။’238 စုံစမး္ စစ္ေဆးေရးအရာရွိမ်ား၏ လပု င္ န္းေဆာင္တာမ်ားအတြက္ အာမခံခ်က္မ်ား စစုံ မး္ စစ္ေဆးေရးအရာရမွိ ်ား ယငး္ တ႔ုိ၏ လုပ္ငန္းတာ၀နမ္ ်ားကုိ ျပညျ့္ ပည္၀့ ၀ ေဆာငရ္ ြကႏ္ ငုိ ္ရန္ အျပညျ္ ပညဆ္ ငုိ ရ္ ာဥပေဒတြင္ ႏုငိ ္ငံေတာမ္ ွ ေဆာငရ္ ြက္ရမည့္ ေစာင္ၾ့ ကည့္ေလလ့ ာေရး အစီအမံမ်ား ထညသ့္ ြငး္ ထားရာ၌ အေရးႀကးီ ဆုးံ ေစာငၾ့္ ကညေ့္ လလ့ ာေရးအစအီ မံမွာ ‘စံုစမ္းစစ္ေဆးေရး အရာရွမိ ်ား ယင္းတ၏႔ုိ လပု ္ငနး္ ေဆာငတ္ ာမ်ားကို ေဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ ျခမိ း္ ေျခာကမ္ ၊ႈ ဟန႔္တားမ၊ႈ ႏွိပစ္ ကည္ ဥွ ္းဆဲမႈ သု႔မိ ဟုတ္ မေလ်ာက္ န္ေသာ ၾကား၀ငေ္ ႏွာက္ယွကမ္ ႈ သု႔မိ ဟတု ္ တရားမေၾကာငး္ ၊ ရာဇ၀တ္ေၾကာင္း သိမု႔ ဟုတ္ အျခားေသာလုပပ္ ိုင္ခြင့္မ်ားအရ မတရားသျဖင့္ စြဲခ်ကတ္ င္ျခင္းမ်ား မခံရေစေရး ႏိငု င္ ံေတာ္မွ တာ၀နယ္ ရူ မည္။’ 239 အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားကို အဆိးု ရြားဆးုံ ေနွာင္ယ့ ွက္ဟနတ႔္ ားႏိုငသ္ ည့္ နည္းလမ္းတစ္ခု မာွ ကိယု ္ထိလကေ္ ရာက္ တိကု ခ္ ိုက္ျခငး္ ျဖစ္သည။္ ထိေု႔ ၾကာင့္ ကမၻာ့ကုလသမဂၼ ၢ လမး္ ညႊန္ခ်က္မ်ား၌ ‘စုံစမး္ စစ္ေဆးမႈလုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ား ေဆာင္ရြကမ္ ေႈ ၾကာင့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ပုဂိၢဳလ္ေရးလျံု ခံဳမႈ ျခမိ း္ ေျခာက္ခရံ ေသာအခါ’ 240 အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ ယငး္ တ၏ု႔ိ မသိ ားစုမ်ားကုိ ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရွာကေ္ ပးရ မည့္ တာ၀န္သည္ အစိးု ရ၌ရသိွ ညဟ္ ု ေဖာျ္ ပထားသည္။  ကုလိ ံဘီယာအမႈတြင္ ႏပွိ စ္ ကည္ ွဥ္းပမး္ မႈမ်ားႏွင့္ ဥပေဒျပင္ပကိစၥရပမ္ ်ား၊ ရာဇ၀တေ္ ၾကာငး္ အရ တဖကသ္ တ္ စြဲခ်ကတ္ ငစ္ စ္ေဆးသတ္ျဖတ္ျခငး္ သ႔ိုမဟုတ္ အတငး္ အက်ပ္ဖမ္းဆးီ ျပစ္ဒဏခ္ ် ျခငး္ ႏွင့စ္ ပ္လ်ဥး္ ၍ အထူးကယို စ္ ားလွယ္ကဆိသု ညမ္ ာွ ‘တရားစီရငေ္ ရးအဖြဲ၀႔ င္မ်ားႏငွ ့္ အစးုိ ရ ေရ႕ွ ေန ႐ံုး၀နထ္ မး္ အားလံုးအား အသက္ႏွင့ခ္ ႏၶာ ၿခိမး္ ေျခာက္ရန္ရာွ အႏရၱ ာယျ္ ပဳခံရျခငး္ မွ 237 Ibid., Guideline 2 (a). As in the case of judges, it is not considered discriminatory to “require a candidate for prosecutorial office to be a national of the country concerned.” uN document CCPR/C/uNK/CO/1, para. 20. 238 Concluding Observations of the Human Rights Committee on Kosovo (Serbia), uN document CCPR/C/ uNK/CO/1, para. 20. 239 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guideline 4. 240 Ibid., Guideline 5.

84 က်ငသ့္ းုံ လပု ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁ ထေိ ရာက္ေသာ ကာကြယေ္ စာင့ေ္ ရာွ က္မမႈ ်ားေပးရမည။္ ထိုၿခမိ း္ ေျခာကရ္ နျ္ ပဳမႈမ်ား၏ ဇစ္ျမစ္ ကို ရွာေဖြသံုးသပရ္ န္ႏွင့္ ရာဇ၀တေ္ ၾကာငး္ အရ အမဖႈ ြင့္ျခငး္ ႏွင့္ သ႔ိုမဟတု ္ စည္းကမး္ ထနိ း္ သမိ း္ ေရးဆုငိ ္ရာ ၾကားနာစစ္ေဆးမႈမ်ားကုိ သငေ့္ လ်ာ္သလုိ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။’ 241 အစးို ရေရ႕ွ ေနလပု ္ငနး္ တာ၀နမ္ ်ားကုိ ေကာင္းစြာေဆာငရ္ ြက္ႏုိင္ေရး အာမခခံ ်ကမ္ ်ားတြင္ အပါ အ၀ငျ္ ဖစသ္ ည့္ ‘မ်ွတေကာငး္ မနြ ေ္ သာ ၀နေ္ ဆာငမ္ ၊ႈ လစာအလအုံ ေလာကႏ္ ငွ ့္ အသးုံ ၀ငမ္ ညဆ္ လုိ ်ွင္ ရာထးူ သကတ္ မး္ ၊ပငစ္ ငႏ္ ငွ ့္အၿငမိ း္ စားယရူ မညအ့္ သကအ္ ရယြ ’္ တက႔ုိ ုိအာမခရံ မည။္ ’ထလုိ အုိ ပခ္ ်ကမ္ ်ားႏငွ စ့္ ပလ္ ်ဥး္ ၍ ‘ဥပေဒ၌ ျပ႒ာနး္ အတညျ္ ပဳျခင္း သ႔ုမိ ဟုတ္ နညး္ ဥပေဒမ်ား ထုတ္ျပန္ေၾကျငာျခငး္ ျပဳလုပရ္ မည္။’242 တရားသူႀကးီ မ်ားကဲ့သ႔ပုိ င္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားအား အျပဳသေဘာ စံသတ္မွတခ္ ်က္မ်ားျဖင့္ ရာထးူ တုးိ ျမွင့ေ္ ပးရမည္။ အထးူ သျဖင့္ ‘ အရည္အခ်ငး္ ၊ စြမ္းေဆာငရ္ ည္၊ ေျဖာင္မ့ တမ္ နွ ္ကနမ္ နႈ ွင့္ အေတြ႔ အၾကဳမံ ်ား’ေပၚ မူတညရ္ မည္ျဖစၿ္ ပီး ရာထူးတိးု ျမွငေ့္ ရး လုပထ္ းုံ လုပန္ ညး္ သည္ တရားမွ်တ၍ သမာသမတ္ က်ရမည။္ 243 လြတလ္ ပစ္ ြာေဖာထ္ တု ခ္ ြင္ႏ့ ွင့္ အသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ည္းခြင့္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ဥပေဒအက်ဳိ းေဆာငမ္ ်ားကဲသ့ ိုပ႔ င္ ‘အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္လညး္ အျခား ေသာ ႏငုိ ္ငံသားမ်ားကဲ့သုိပ႔ င္ လြတလ္ ပစ္ ြာေဖာ္ထတု ္ခြင့္၊ ယံၾု ကညက္ းို ကြယခ္ ြင့္၊ အသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ည္းခြင္ႏ့ ွင့္ စုေ၀းခြင့္မ်ား ရရွိ မည္။ အထူးသျဖင့္ တရားေရးစီမံခန႔္ခြဲမႈ ကိစရၥ ပ္မ်ား၊ လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရး ကာကြယ္ေစာင့္ ေရွာကမ္ ႏႈ ွင့္ ျမွငတ့္ င္ေရးကစိ ရၥ ပ္မ်ား၊ ဥပေဒႏငွ ့္ဆိငု ေ္ သာ ကိစရၥ ပ္မ်ားအား ျပည္သူလူထုအၾကား ခ်ျပေဆြး ေႏြးရာတြင္ ပါ၀ငခ္ ြင့္ရသိွ ည္။ ႏုိငင္ တံ ြင္း သ႔ုိမဟတု ္ အျပည္ျပညဆ္ ငို ္ရာအဖြဲ႔အစည္းမ်ားသ႔ို အဖြဲ႔၀ငအ္ ျဖစ္ ၀င္ေရာက္ခြင့္ သမ႔ို ဟုတ္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတည္ေထာင္ခြင့္ႏငွ ့္ ထအုိ ဖြဲ႔အစည္းအေ၀းမ်ားသ႔ုိ တက္ေရာက္ခြင့္ ရွိၿပးီ ၊ ထိဥု ပေဒနွငအ့္ ညီ ေဆာငရ္ ြကမ္ ႈမ်ားေၾကာင့္ သ႔မုိ ဟုတ္ ဥပေဒႏွငအ့္ ညီ ဖြဲစ႔ ည္းထားေသာ အဖြဲ႔အစညး္ ၏ အဖြဲ၀႔ င္ျဖစေ္ သာေၾကာင့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနအျဖစ္ လုပ္ကိငု ျ္ ခငး္ အား မေကာငး္ က်ိဳး သကေ္ ရာက္ေစျခင္း မရရိွ ။ ဤအခြင့အ္ ေရးမ်ားကို ရရခိွ ံစားရာတြင္ တည္ဆဲဥပေဒမ်ား၊ အသအိ မတွ ္ျပဳထားေသာ အစိုးရေရ႕ွ ေန ဆုငိ ရ္ ာ ကယို က္ ်ငတ့္ ရားမ်ား၊ စံႏနႈ း္ မ်ားနငွ ္အ့ ညီ ျပဳမေူ ဆာငရ္ ြကရ္ မည။္ ’ 244 လြတလ္ ပ္စြာအသငး္ အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ည္းခြင့္ႏငွ ္စ့ ပလ္ ်ဥး္ ၍ ကမၻာက့ ုလသမဂလၢ မ္းညႊနခ္ ်က္ ၉ တြင္ ပါ ၀င္ေသာအခ်ကမ္ ်ားသည္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား အသုးံ ျပဳႏုငိ သ္ ည့္ ကမာၻ က့ ုလသမၼဂၢစံညႊနး္ မ်ားႏွင့္ ထပတ္ ူ က်ၿပးီ ‘ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယင္းတို႔၏ဆႏၵသေဘာထားကို ကိယု စ္ ားျပဳေစရန္၊ ယင္းတ၏႔ုိ အသပိ ညာ ဗဟုသုတမ်ား ဆက္လက္တုိးပြားေစေရး သင္တန္းမ်ားေပးရန္ႏငွ ့္ ပညာရငွ ္ပီသမကႈ ုိ ကာကြယေ္ စာင့္ထိနး္ ရန္ ေရ႕ွ ေနအသင္းအဖြဲမ႔ ်ား သ႔ုမိ ဟတု ္ အျခားအဖြဲ႔အစည္းမ်ားကုိ လြတ္လပစ္ ြာ ဖြဲ႔စည္း တညေ္ ထာငခ္ ြင့္ ရသိွ ည။္ ’ 241 Joint report of the Special Rapporteur on the question of torture and the Special Rapporteur on extraju- dicial, summary or arbitrary executions on their visit to Colombia, uN document E/CN.4/1995/111, para. 117 (d). 242 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guideline 6. 243 Ibid.,Guideline 7. 244 Ibid., Guideline 8.

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 85 အစးို ရေရ႕ွ ေန၏ လုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ား တရားမွ်တမႈအားစီမံခနခ္႔ ြဲရာတြင္ အေရးပါသမူ ်ားျဖစ္ၾကသျဖင့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ယုံ ၾကညအ္ ပ္ႏထွံ ားေသာ လုပင္ န္းတာ၀နမ္ ်ားကုိ သမာသမတ္က်က် မွနက္ နစ္ ြာ ေဆာငရ္ ြကရ္ မညအ့္ ျပင္ ႏငုိ င္ ံေရး၊ လူမေႈ ရး၊ ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရး၊ ယဥေ္ က်းမႈ၊ က်ား/မ ခြဲျခားမႈ သု႔မိ ဟတု ္ အျခား ခြဲျခားဆကဆ္ မံ ႈ မ်ိဳး မရေိွ စရန္ ေရာွ ငၾ္ ကဥရ္ မည။္ 245 ဤတာ၀နမ္ ်ား၌ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား ယငး္ တ၏ုိ႔ လုပ္ငန္းတာ၀နမ္ ်ားကုိ ေကာငး္ မြန္စြာႏငွ ့္ အဂတိ လကုိ ္စားမႈ ကငး္ စြာေဆာငရ္ ြက္ရမည့္ လမး္ ညႊနဥ္ ပေဒမ်ားပါ၀င္သည္။ ထ႔ုိအျပင္ လ႔အူ ခြင့္အေရး ကာကြယ္ ေစာင္ေ့ ရွာက္ရနႏ္ ွင့္ တရားမ်ွ တမႈအား စီမံခန႔ခ္ ြဲရာတြငလ္ ုပ္ထံးု လပု န္ ည္းမနွ ္ကန္ေရး တာ၀န္ယူရန္ စသည့္ အထးူ လုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားလည္း ရိသွ ည္။  အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ယငး္ တု၏ိ႔ လပု ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကုိ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားႏငွ ့္အညီ မွ်တျမန္ ဆန္ထိေရာက္စြာ တစကုိ ္မတ္မတ္ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည့္အျပင္ လဂူ႔ ဏု ္သိကာၡ ကို တနဖ္ ုိးထား ကာကြယရ္ နႏ္ ွင့္ လအူ႔ ခြင့္အေရး ျမငွ ္တ့ င္ေပးရန္အတြက္ လပု ္ထုံးလုပန္ ညး္ ပုိငး္ မနွ ္ကနေ္ ရး တာ၀နယ္ ူရမည့္အျပင္ ရာဇ၀တမ္ မႈ ်ားအား တရားမ်ွ တစြာၾကားနာစစေ္ ဆးေရးစနစ္ အဆင္ေျပ ေခ်ာေမြ႔စြာလညပ္ တ္ႏုငိ ရ္ န္ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။246 အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ယငး္ တိ႔ုၾကားသလိ ာသည့္ လ႔ူအခြင့္အေရးခ်ဳိ းေဖာကမ္ မႈ ်ားကုိ ေစာင့္ ၾကညစ့္ စ္ေဆး သက္ေသျပရန္လိုအပသ္ ည။္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ဥပေဒႏငွ ့္မေလ်ာည္ ီေသာ နညး္ လမး္ မ်ားအသးုံ ျပဳ၍ ရထားသည္ဟု အက်ိဳးအေၾကာငး္ ခငို ္လစုံ ြာျဖင့္ ယငး္ တသိ႔ု ထိ ား၊ ယံုၾကည္ထားသည့္ သက္ေသမ်ားကုိ အမႈ၌ ထည့သ္ ြင္းစဥး္ စားျခင္း မျပဳရန္ ျငငး္ ပယရ္ မည္။ ထနို ည္းလမ္းမ်ား၌ စြပစ္ ြဲခံရသ၏ူ လ႔ူအခြငအ့္ ေရးကို အလြနအ္ မင္း ခ်ိ ဳးေဖာက္ျခငး္ မ်ား ျဖစၾ္ ကသည့္ ႏပိွ စ္ က္ညဥွ း္ ပမ္းျခငး္ ၊ သုမ႔ိ ဟုတ္ ရက္ရကစ္ က္စက္ျပဳမူျခငး္ ၊ လူသားမဆန္ျခင္း သ႔ိုမဟုတ္ သကိ ာၡ ခ်ျခင္း သ႔ုိမဟုတ္ အျပစ္ေပးျခင္း သိမ႔ု ဟတု ္ အျခားေသာ လူ႔အခြငအ့္ ေရး ထိပါးေစာ္ကားမႈမ်ား အထးူ သျဖင့္ ပါ၀ငသ္ ည။္ ဤအမမူ ်ား၌ ထိကု ့ဲ သုေိ႔ သာ သကေ္ သမ်ားရိေွ နေၾကာင္း တရား႐ုးံ သ႔ို တင္ျပရမည့အ္ ျပင္ ‘တရားမ်ွ တမႈကုိ ေရးွ ႐သႈ ည့္ အျခား လိအု ပသ္ မွ် နည္းလမး္ မ်ားကအို သံုးျပဳ၍ လအူ႔ ခြငအ့္ ေရးခ်ိဳးေဖာကသ္ ည့္ နညး္ လမ္းမ်ား အသးုံ ျပဳသမူ ်ား အား တရားခြငသ္ ု႔ိပေို႔ ဆာင္ရနတ္ ာ၀နရ္ သိွ ည။္ ’ 247 လအူ႔ ခြင့္အေရးခ်ဳိ းေဖာက္မႈမ်ားႏငွ ့္ စပ္လ်ဥ္း၍ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ျပည့္စေံု စစ့ ပ္ သမာ သမတ္က်ေသာ စစံု မး္ စစေ္ ဆးျခငး္ ကို မဆုိင္းမတြ ျပဳလုပ္ရမည္။  လအ႔ူ ခြငအ့္ ေရးေကာ္မတီက ႏိွပ္စကည္ ဥွ ္းပမး္ မအႈ ား ဆန႔္က်ငထ္ ားသည္မာွ အစးို ရေရွ႕ေနသည္ စြပစ္ ြဲခရံ သူအား နပိွ စ္ ကထ္ ားေၾကာင္း သက္ေသမ်ားရပိွ ါလ်ွ ကန္ ငွ ့္ တရား႐ံုး၏ စရီ ငဆ္ ံးု ျဖတ္ ခ်ကက္ ုိ ပလပေ္ ပးေရး အယခူ ၀ံ င္ရန္ ပ်ကက္ ြကပ္ ါက ယင္းတုိ႔ လပု ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကို သမာ သမတ္က်က် ေဆာင္ရြကရ္ န္ ကတအိ ား ေဖာကဖ္ ်က္က်ဴးလြနရ္ ာေရာကသ္ ည။္ 248 245 UN Guidelines on the Role of Prosecutors, doc. cit., Guideline 13, para. (a) 246 Ibid., Guideline 12. 247 Ibid., Guideline 16. 248 Communication N° 60/1996, Khaled Ben M’Barek v. Tunisia(decision of 10 November 1999), uN docu- ment CAT/C/23/d/60/1996, para. 11.10.

86 က်ငသ့္ းုံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ရာဇ၀တမ္ ႈမ်ား ၾကားနာစစေ္ ဆးရာတြင္ တက္ၾကြေသာ အခန္းက႑မွ ပါ၀ငရ္ မည္။ တရားေရးစနစ္ အမ်ိဳးမ်ဳိ းကြဲျပားသည့အ္ ေလ်ာက္ ယငး္ တ႔ုိ၏ အဓကိ လပု ္ငနး္ တာ၀နမ္ ်ားကို ကမၻာ့ကလု သမဂၢလမး္ ညနႊ ္ခ်က္ ၁၁ တြင္ အက်ဥ္းခ်ဳပေ္ ဖာျ္ ပထားရာ၌ ‘အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ရာဇ၀တ္ မႈမ်ား ၾကားနာစစ္ေဆးရာတြင္ တက္ၾကြေသာ အခန္းက႑မပွ ါ၀ငရ္ မည့္အျပင္ တညဆ္ ဲဥပေဒ သုိ႔မဟုတ္ ဓေလ့ထးုံ တမ္းမ်ားႏငွ ္ေ့ လ်ာ္ညစီ ြာ ရာဇ၀တမ္ ႈ ၾကားနာစစ္ေဆးရနအ္ ဖြဲ႔ ဖြဲ႔စညး္ ျခငး္ မ်ားအပါအ၀င္ ရာဇ၀တ္ မမႈ ်ားအား တရား၀ငစ္ ံုစမး္ စစေ္ ဆးရာတြင္ ႀကးီ ၾကပက္ ြပ္ကဲျခင္း၊ တရား႐ံးု ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္မ်ား ဆက္လက္ အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာ္ရာတြင္ ႀကးီ ၾကပ္ကြပ္ကဲျခငး္ ႏွင့္ ျပညသ္ ႔ဆူ ႏၵသေဘာထားကို ကိုယစ္ ားျပဳသည့္ အေနျဖင့္ အျခားေသာ လုပင္ န္းတာ၀နမ္ ်ား ေဆာင္ရြကျ္ ခငး္ တ႔ုိကုိ ေဆာင္ရြကရ္ မည’္ ဟု ျဖစ္သည္။ ကမၻာ့ကုလသမဂၢလမး္ ညနႊ ္ခ်ကတ္ ြင္ အစးုိ ရေရွ႕ေန႐းံု ကို တရားစရီ ငေ္ ရး လုပင္ န္းတာ၀န္မ်ားႏငွ ့္ သီးသန္႔ခြဲျခားထားရမည္’ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ ဤေဖာျ္ ပခ်က္သည္ ရငွ း္ လင္းမႈ ရိေွ သာ္လည္း အခ်ိဳ႕စနစ္ မ်ား၌ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ အခ်ဳိ ႕ေသာ တရားစရီ ငေ္ ရးလုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားပါ ေဆာငရ္ ြက္ၾကရသည္။ ထိုလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ အကာအကြယေ္ ပးရန္ ထနိ ္းသမိ း္ ျခငး္ သို႔မဟုတ္ သကေ္ သခံစေု ဆာငး္ ရန္ အမိနေ္႔ ပး ျခင္းမ်ား ပါ၀င္သည္။ တရားေရးစနစ၌္ ထိလု ုပ္ငန္းမ်ားကို ခြင့္ျပဳထားလွ်ငလ္ ည္း ကနဦး ၾကားနာစစ္ေဆးစဥ္ ကာလအထိသာ ကန္႔သတထ္ ားရမည္ျဖစ္ၿပးီ စြပ္စြဲခရံ သ၏ူ အခြင့္အေရးမ်ားအား ေလးစားေသာအားျဖင့္ သမာသမတက္ ်က်ေဆာငရ္ ြက္ရမည။္ ဤတရားစရီ င္ေရးလုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားသည္တရားစီရငေ္ ရးအဖြဲ႕၏ အမီွအခုိကငး္ ေသာ သုံးသပခ္ ်က္မ်ားအရသာျဖစရ္ မည။္ တရားစီရငေ္ ရးဆငို ရ္ ာ လုပ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကုိ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား ၀င္ေရာကေ္ ဆာငရ္ ြကမ္ ႏႈ ွင့္ စပ္လ်ဥး္ ၍ လအူ႔ ခြငအ့္ ေရးေကာမ္ ရွငမ္ ွ ေျဖရငွ ္းထားသညမ္ ွာ-  အပု ခ္ ်ဳပေ္ ရးဌာန၏ အမနိ ္က႔ ုနိ ာခံရေသာ အစးို ရေရ႕ွ ေနမွ သကေ္ သခအံ ေထာကအ္ ထား အလံု အေလာကမ္ ရွဘိ ဲ ကနဦး ထိနး္ သမိ ္းထားရန္ အမိန႔္ကုိ သကတ္ မ္းတးို သညအ့္ မ၌ႈ ေကာ္မတမီ ွ ‘အစးို ရေရွ႕ေနအား အဖြဲအ႔ စညး္ ဆငုိ ္ရာ သမာသမတ္က်မႏႈ ွင့္ အျပဳသေဘာေဆာင္မရႈ ွသိ ညဟ္ ု မွတ္ယ၍ူ တရားစရီ ငခ္ ြင့အ္ ာဏာရရထွိ ားေသာ အရာရိွကဲသ့ ိ႔ု အျပည္ျပည္ဆငုိ ္ရာ လူအ႔ ခြင့္ အေရးႏွင့္ ႏငို င္ ံေရး အခြင့္အေရးဆုငိ ္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ပဒု မ္ ၉(၃) ပါ အဓပိ ၸာယ္ဖြငဆ့္ ုိခ်က္ မ်ားအတုိင္း မတွ ္ယူစဥ္းစားေနျခငး္ မွာ’ 249 ေက်နပ္ဖြယ္ရာ မရွိဟုဆထုိ ားသည။္ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ လမး္ ညနႊ ခ္ ်က္ ၁၅ တြင္ပါ၀ငသ္ ည့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ အဓကိ သတမ္ တွ ္ခ်ကတ္ စခ္ ုတြင္ ‘အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အစးို ရအရာရမိွ ်ား က်ဴးလြနသ္ ည့္ ရာဇ၀တ္မႈမ်ား အထူးသျဖင့္ အဂတလိ ိုကစ္ ားျခငး္ ၊ လုပ္ပိုငခ္ ြင့္ အလြဲသးံု စားျခငး္ ၊ လအူ႔ ခြင္အ့ ေရး ခ်ဳိ းေဖာကျ္ ခငး္ ၊ အျပည္ ျပည္ဆငုိ ္ရာဥပေဒမ်ားမွ အသအိ မွတျ္ ပဳထားၿပီး တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားတြင္ ျပ႒ာနး္ ထားေသာ သမု႔ိ ဟုတ္ ဓေလ့ထံုးတမ္းမ်ားႏွင့္ လိုကေ္ လ်ာညေီ ထြျဖစေ္ သာ အျခားေသာရာဇ၀တမ္ ႈမ်ားကို ျပင္းျပင္းထနထ္ န္ က်ဴး လြန္ေဖာက္ဖ်ကျ္ ခင္းတိ႔ုအား စုံစမ္းစစေ္ ဆးျခငး္ ႏငွ ့္ ၾကားနာစစ္ေဆးျခငး္ မ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ အထူးအေလး ထားေဆာင္ရြကရ္ မည။္ ’ တရားဥပေဒစိးု မိးု ေရး ျမွငတ့္ င္ျခင္းႏွင့္ ႏုငိ င္ ံသားအားလးုံ အထးူ သျဖင့္ အစးို ရ 249 Communication N°521/1992, Vladimir Kulomin v. Hungary, (Views of 22 of March 1996), uN docu- ment CCPR/C/56/d/521/1992, para. 11.3. Article 9.3 of the Covenant stipulates that “Anyone arrested or detained on a criminal charge shall be brought promptly before a judge or other officer authorized by law to exercise judicial power”.