တရားသူကြီးများ၊ ရှေ့နေများနှင့်အစိုးရရှေ့နေများ၏လွတ်လပ်မှုနှင့်တာဝန်ယူမှုဆိုင်ရာနိုင်ငံတကာစည်းမျဉ်းများ

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ .... 187 ကုငိ ရ္ န္ ႀကိဳးစားသူမ်ားအေပၚ အေရးယူရန္ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာန္းထားရမည္။ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ အမႈမ်ားကုိ သမာသမတ္က်စြာ ဆုံးျဖတႏ္ ိုငရ္ န္အတြက္ အခ်ဳပအ္ ေႏွာင္ ကင္းေသာ လြတလ္ ပ္ခြင့မ္ ်ား ရရိရွ မည္ျဖစ္ၿပီး ယငး္ တ၏႔ို ေ၀ဖနပ္ ိုင္းျခား ႏိုငစ္ ြမး္ အားျဖင့္ အမႏႈ ွင့္ဆငုိ ေ္ သာ အခ်ကအ္ လကမ္ ်ားကုိ အဓိပာၸ ယ္ေကာက္ယ၍ူ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားႏငွ ့္ အညီ စီရငဆ္ းုံ ျဖတ္ရမည္။ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ အမမႈ ်ားႏငွ ့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ ေကာငး္ က်ိဳးမ်ားကုိ တရားစီရငေ္ ရးက႑အျပငမ္ ွ လူမ်ားအား အစီရင္ခံတငျ္ ပျခင္း မျပဳလပု ္ရ။ (င) အမမႈ ်ားျဖနေ႔္ ၀ျခငး္ အား မည္သည့္ အမသႈ ည္တစဖ္ ကဖ္ ကက္ မ်ွ သိမု႔ ဟုတ္ အမ၏ႈ ရလဒ္ ႏငွ ့္ပတသ္ က္ေနေသာ မညသ္ ညလ့္ ူပုဂဳိၢ လက္ မွ် လမႊ း္ မိုးခ်ဳပ္ကုငိ ္မႈ မရေိွ စရ။ ဤျဖနေ္႔ ၀ ျခင္းကို ဥပမာအားျဖင့္ မဲႏႈိကျ္ ခငး္ သ႔ိုမဟတု ္ အကၡရာစဥအ္ လုကိ ္ အလိုအေလွ်ာက္ ျဖနေ႔္ ၀ေသာစနစ္ သမို႔ ဟုတ္ အလားတူစနစအ္ ခ်ဳိ ႕ျဖင့္ ျပဳလုပ္ရမည။္ (စ) ဥပမာအားျဖင့္ အလြန္အမင္း နာမက်န္းျဖစ္ျခင္း သု႔ိမဟုတ္ အက်ိ ဳးစီးပြားနွင့္ မကကို ္ညီ ျခင္း စသည့္ ခိငု ္လေံု သာအေၾကာငး္ ျပခ်က္မ်ားမရိပွ ဲ တရားသူႀကီးတစဥ္ းီ ထံမွ အမတႈ စခ္ ု ကုိ ရုပသ္ ိမ္းျခင္း မျပဳလုပ္ရ။ အမျႈ ပန္လညရ္ ပု ္သိမး္ ႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းျပခ်ကမ္ ်ားႏွင့္ လုပထ္ းုံ လုပ္နညး္ မ်ား အားလံုးကုိ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာန္းထားရမည္ျဖစၿ္ ပီး အစးုိ ရအဖြဲ႔ သိုမ႔ ဟတု ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင၏္ အက်ိဳးစီးပြားႏွင္စ့ ပ္လ်ဥ္းသည့္ မည္သည့္ လမႊ ္းမးုိ ခ်ဳပ္ ကိုင္မမႈ ွ် မရွေိ စရ။ တရားသူႀကးီ တစ္ဥးီ ထမံ ွ အမႈတစခ္ ုကို ျပနလ္ ညရ္ ပု ္သိမ္းေရး ဆးုံ ျဖတခ္ ်ကေ္ ပးရသည့္ အာဏာပုငိ သ္ ည္ တရားသူႀကးီ မ်ားကဲ့သို႔ပင္ တရားစီရင္ေရး အမီအွ ခုိ ကင္းရမည။္ ၃။ ခနအ႔္ ပ္ခံ သ႔ိုမဟုတ္ ေရြးေကာက္ခတံ ရားသူႀကီးမ်ားသည္ အျငမိ း္ စားယရူ မည့္ အသကရ္ ြယ္ ေရာက္သည္အထိ သ႔မုိ ဟုတ္ ယင္းတ႔၏ုိ ရာထးူ သက္တမ္းကုနဆ္ ုးံ သည္ကာလအထိ သိမု႔ ဟုတ္ ထိကု ာလအထိ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္နငို ေ္ ရး အာမခခံ ်ကရ္ ရိွရမည္။ ဥပေဒသ -၂။ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ စရီ ငခ္ ြင့္အာဏာ ၁။ ႏုိင္ငေံ တာ္၏ အခ်ဳပအ္ ျခာအာဏာပငို ္မ်ား သိ႔မု ဟုတ္ အမႏႈ ငွ ဆ့္ ကစ္ ပ္ေနေသာ လူပုဂိဳၢ လအ္ ား လုးံ သည္ တရားသူႀကီး၏ စရီ င္ခြငအ့္ ာဏာ အတြင္း၌ရွသိ ည္။ ၂။ တရားသူႀကးီ မ်ား၌ အာဏာအလအံု ေလာကရ္ ိွရမည္ျဖစ္ၿပီး ယင္းတိ႔လု ုပင္ န္းတာ၀နမ္ ်ား ထမ္း ေဆာင္ႏငို ရ္ န္ႏွင့္ ယင္းတိ၏႔ု စရီ င္ခြငအ့္ ာဏာႏငွ ့္ တရား႐ုံး၏ဂုဏ္သိကာၡ ကုိ ထိန္းသမိ ္းထား ႏုိငရ္ န္ အတြက္ ထုိအာဏာမ်ားကုိ က်ငသ့္ ံုးႏုငိ ရ္ မည္။ ဥပေဒသ-၃။ ေကာင္းမြနေ္ သာ လုပင္ န္းခြငအ္ ေနအထား ၁။ တရားသူႀကးီ မ်ား ကၽြမ္းက်င္စြာတာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ႏိုင္ရန္ ေကာငး္ မြန္ေသာ အလပု ခ္ ြင္ အေန အထားမ်ား ေပးရမည္။ အထးူ သျဖင့္-

188 က်င္သ့ ံုးလုပ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လက္စြဲ - ၁ (က) တရားသႀူ ကးီ အလုအံ ေလာက္ ခန္႔ထားျခင္းႏငွ ့္ သင္ေ့ လ်ာ္ရာ သငတ္ နး္ မ်ားေပးျခငး္ ၊ ဥပမာ-တရား႐ံုးမ်ားတြငႏ္ ငွ ့္ အျခားေသာအာဏာပငို ္မ်ားႏွင့္ အဖြဲ႔အစညး္ မ်ားတြင္ လက္ေတြ႔သငတ္ န္းမ်ားေပးျခငး္ ၊ အလုပ္မခန္႔မႏီ ငွ ့္ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္စဥအ္ တြင္း သင္ တန္းမ်ားေပးျခင္း။ ဤသငတ္ န္းမ်ားသည္ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ အခမဲ့ ျဖစရ္ မည္ ျဖစၿ္ ပီး မၾကာေသးမီက ျပ႒ာန္းခဲေ့ သာ ကနဥးီ စရီ ငထ္ ံုးမ်ားႏွင့္ ပိုမို ဆကစ္ ပရ္ မည။္ ျဖစ္ႏငို ္လွ်င္ ဥေရာပအပါအဝင္ ႏိငု ္ငံရပ္ျခားအာဏာပိငု ္မ်ားႏွင့္ တရား႐ံုးမ်ားသု႔ိ ေလလ့ ာ ေရးခရီးမ်ားပါ ဤသင္တနး္ တြင္ ပါ၀င္ရမည္။ (ခ) တရားသႀူ ကးီ မ်ားအားထားရွသိ ည့္ အဆငအ့္ တန္းႏငွ ့္ လစာတသို႔ ည္ ယင္းတ၏ိ႔ု ပညာ ရငွ ္ ဂဏု ္ျဒပ္၊ အလပု ္၏ ၀န္ထပု ္၀န္ပိးု တႏို႔ ွင့္ အခ်ဳိ းညီမွ်မႈ ရျိွ ခငး္ ။ (ဂ) လပု ႏ္ ငို ္ကငုိ ႏ္ ုိငေ္ သာ တရားသူႀကီးမ်ားကို ေရြးခ်ယ္ခနအ႔္ ပႏ္ ိငု ရ္ န္ႏငွ ့္ ထိန္းသမိ ္းထား ႏငုိ ရ္ န္ ရးို ရွငး္ ေသာ ရာထူးတကလ္ မး္ ဖြဲ႔စည္းပရုံ ိွျခင္း။ (ဃ) တရားသႀူ ကီးမ်ားအလနြ အ္ မငး္ ေႏွာင့ေ္ ႏးွ မမႈ ရပွိ ဲကၽမြ ္းက်ငစ္ ြာတာ၀နထ္ မး္ ေဆာငႏ္ ငို ရ္ န္ အတြက္ အေထာကအ္ ကူျပဳ၀နထ္ မး္ မ်ား၊ အထးူ သျဖင့္ ႐းံု လုပ္ငန္းသးံု အလုအိ ေလွ်ာက္ စက္ပစညၥ း္ မ်ားနငွ ့္ အခ်က္အလကမ္ ်ား စစု ညး္ စစေ္ ဆးေပးသည့္ အေထာက္အကျူ ပဳ ပစၥညး္ မ်ားအပါအ၀င္ စက္ပစၥညး္ ကရိ ယိ ာ အလုံအေလာက္ ေပးထားျခင္း။ (င) တရား႐ုံးမ်ားတြင္ အလပု တ္ ာ၀န္မ်ား မႏုငိ မ္ နင္းျဖစ္ရျခငး္ ကို ေလ်ာေ့ ပါတ့ ားျမစေ္ ရးႏငွ ့္ စပ္လ်ဥ္းသည့္ အစအီ မံမ်ား၊ အၾကံျပဳခ်က္ R(86) 12 အရ တရားစရီ င္ေရးႏွင့္ မသက္ ဆုိငေ္ သာ လုပင္ န္းတာ၀န္မ်ားကို အျခားလူပုဂၢဳိ လမ္ ်ားသ႔ို တာ၀နေ္ ပးႏိငု ္ေရး လအုိ ပ္ ေသာ အစအီ မံမ်ားခ်မတွ ္ျခင္း။ ၂။ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ လုံျခံဳေရးအတြက္ လအို ပ္ေသာအစအီ မံမ်ားျပဳလုပ္ရမည။္ ဥပမာ- တရား႐ံးု အေဆာကအ္ ဦ၏ ဥပစာတြင္ လျံု ခံဳေရးအေစာင္မ့ ်ား ခ်ထားျခင္း သ႔ုမိ ဟုတ္ အလြနအ္ မင္း ျခမိ ္းေျခာက္မႈခံေနရေသာ သမို႔ ဟုတ္ အလြန္အမငး္ ျခမိ း္ ေျခာက္မခႈ ရံ ႏိုင္ေသာ တရားသၾူ ုကီးမ်ား အား ရဲအေစာင့အ္ ေရွာက္ခ်ထားေပးျခင္း။ ဥပေဒသ - ၄။ အသင္းအဖြဲ႔မ်ား တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ ယင္းတိ႔ခု ်ညး္ သကသ္ က္ သမို႔ ဟတု ္ အျခားေသာ အဖြဲ႔အစည္းႏငွ ္ပ့ ူးတဲြ၍ ယငး္ တ႔ု၏ိ အမအီွ ခကုိ ငး္ မႈကို ေစာငထ့္ ိနး္ ရနႏ္ ငွ ့္ ယငး္ တ႔ုိ စတိ ၀္ င္စားမႈကို ကာကြယေ္ စာင့္ ေရာွ ကရ္ န္ အလ႔ိုငာွ အသငး္ အဖြဲမ႔ ်ားကို လြတလ္ ပစ္ ြာ ဖြဲ႔စည္းတည္ေထာင္ရမည။္ ဥပေဒသ - ၅။ တရားစီရင္ေရးတာ၀န္၀တရၱ ားမ်ား ၁။ အမအႈ ခင္းမ်ားအား ၾကားနာစစေ္ ဆးဆုံးျဖတရ္ ာတြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ လူပုဂိဳၢ လအ္ ားလုးံ ၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏငွ ့္ လြတ္လပခ္ ြင့မ္ ်ားကုိ ကာကြယေ္ စာင့္ေရာွ ကရ္ န္ တာ၀န္ရိၾွ ကသည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 189 ၂။ တရားသႀူ ကီးမ်ားတြင္ ဥပေဒႏွင္ေ့ လ်ာည္ စီ ြာ အမႈမ်ားကုိ မ်ွ တျမန္ဆန္ ကၽြမး္ က်င္စြာေျဖရွငး္ ေဆာင္ရြကရ္ မည့္ တာ၀န္ရသိွ ကဲ့သုိ႔ ထုတိ ရားစီရင္ေရး တာ၀န၀္ တရၱ ားမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ အာဏာမ်ားပါ ေပးအပထ္ ားရမည္။ ၃။ တရားသူႀကီးမ်ားတြင္ အထူးသျဖင့္ ေအာကပ္ ါ တာ၀န္၀တရၱ ားမ်ား ရၾိွ ကသည။္ (က) အမႈအားလးံု အား အမွီအခိုကငး္ စြာ ေဆာငရ္ ြကရ္ န။္ (ခ) တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ သမာသမတက္ ်သည့္ အျပဳအမူျဖင့္ အမႈႏွင့္ဆိုင္ေသာ အခ်က္ အလကမ္ ်ားအေပၚ သုံးသပ္ခ်က္မ်ားအရ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားကို ေကာင္းစြာ နားလည္ သေဘာေပါကထ္ ားသညအ့္ ေလွ်ာက္ အမသႈ ည္ႏွစ္ဖကလ္ ံးု အား မ်ွ တစြာ ၾကားနာစစ္ ေဆးေပးရမည္ျဖစၿ္ ပီး အျပည္ျပည္ဆိငု ရ္ ာညလီ ာခမံ ်ား၌ ျပ႒ာနး္ ထားေသာ ဥပေဒမ်ား ႏွငအ့္ ညီ လပု ထ္ းုံ လပု ္နည္းပငို း္ ႏငွ ့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ အမသႈ ည္မ်ား၏ အခြငအ့္ ေရးမ်ားကို ေလးစားလိုကန္ ာေသာအားျဖင္သ့ ာ အမမႈ ်ားကို ေဆာင္ရြက္ရန။္ (ဂ) ခိုင္လံေု သာအေၾကာငး္ ျပခ်က္မ်ားအရသာ အမႈမွေနာက္ဆတု ျ္ ခငး္ သ႔ုိမဟုတ္ စရီ ငဆ္ းုံ ျဖတရ္ န္ ျငငး္ ပယျ္ ခငး္ ျပဳလပု ္ရန္။ ထုိအေၾကာင္းျပခ်ကမ္ ်ားကုိ ဥပေဒေၾကာင္းအရ အဓပိ ၸာယ္ဖြင့္ထားရမည္ျဖစ္ၿပီး ဥပမာအားျဖင့္-အလြန္အမငး္ က်န္းမာေရးခ်ဳိ ႕တဲမ့ ႈႏငွ ့္ ဆက္စပေ္ နျခင္း၊ အက်ိဳးစးီ ပြားနွင့္ မကကို ည္ ျီ ခငး္ သုိ႔မဟုတ္ တရားစရီ ငေ္ ရးဆိငု ္ရာ အက်ဳိ းေက်းဇူးမ်ား။ (ဃ) လိုအပ္လ်ွ င္ သမာသမတ္က်ေသာ လပု ထ္ းုံ လုပ္နည္းအပုိငး္ အား အမႈသည္မ်ားသုိ႔ ရငွ း္ လငး္ ခ်ျပေပးရန။္ (င) သငေ့္ တာ္လွ်င္ ရင္းရငး္ ႏီးွ ႏွးီ ညိွႏငိႈ း္ ၿပီး ေျပလညမ္ ႈရယူေရး အမႈသညမ္ ်ားအား တကို ္ တြန္းရန။္ (စ) တညဆ္ ဲဥပေဒ သို႔မဟုတ္ လကေ္ တြက႔ ်င့္ထံုးမ်ား၌ ေဖာျ္ ပထားလွ်ငမ္ ွတပါး အမ်ား ျပညသ္ ူ လြယက္ စူ ြာနားလညႏ္ ိုင္ေသာ ဘာသာစကားျဖင့္ ယင္းတ႔ို၏ စရီ ငဆ္ ုးံ ျဖတခ္ ်က္ မ်ားအတြက္ ရငွ ္းလင္းျပည့္စံေု သာ အေၾကာင္းျပခ်ကမ္ ်ားေပးရန။္ (ဆ) ယင္းတ႔ုတိ ာ၀န္မ်ားကို ကၽြမ္းက်င္ေကာင္းမြန္စြာ ေဆာငရ္ ြကႏ္ ုငိ ္ေရး လအို ပသ္ ည့္ မည္ သည့္သငတ္ န္းကိုမဆို တကေ္ ရာက္ရန။္ ဥပေဒသ - ၆။ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားပ်ကက္ ြကျ္ ခငး္ ႏငွ ့္ စည္းမ်ဥး္ စည္းကမး္ က်ဴးလြန္ေဖာက္ဖ်ကျ္ ခင္းမ်ား ၁။ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ ယင္းတ႔တို ာ၀နမ္ ်ားကုိ ကၽြမ္းက်ငေ္ ကာငး္ မြနစ္ ြာ ေဆာင္ရြကရ္ န္ ပ်က္ ကြက္လွ်င္ သ႔ိမု ဟုတ္ စည္းမ်ဥ္းစညး္ ကမး္ ခ်ိဳးေဖာကလ္ ွ်င္ တရားစီရငေ္ ရးက႑၏ အမွအီ ခုိ ကင္းမကႈ ုိ ဘကလ္ ိုကရ္ ာမက်သည့္ လုိအပသ္ မ်ွ အစအီ မံမ်ားအားလးံု ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။ ႏုငိ င္ ံတငုိ ္း၏ ဖြဲစ႔ ညး္ ပံုအေျခခဥံ ပေဒပါ ပဒု မ္ မ်ား၊ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားႏငွ ့္ ဓေလထ့ းံု တမး္ မ်ားအေပၚ မူတည၍္ ထိုအစီအမမံ ်ားတြင္ ဥပမာအားျဖင့္ ပါ၀င္ရမည္မာွ -

190 က်င့္သးုံ လုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ (က) တရားသႀူ ကးီ ထံမွ အမမႈ ်ား ရုတ္သမိ း္ ျခင္း။ (ခ) တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား တရား႐းုံ အတြင္းရိွ အျခားေသာတရားစရီ င္ေရး လပု ္ငန္းတာ၀န္ မ်ားသု႔ိ လဲႊေျပာငး္ တာ၀န္ခ်ထားျခင္း။ (ဂ) စးီ ပြားေရးအရ ပိတ္ဆ႔ုိအေရးယမူ ႈမ်ား ဥပမာ-ယာယီကာလတစခ္ ုအတြင္း လစာအဆင့္ ေလ်ာခ့ ်ျခင္း။ (ဃ) တာ၀န္မွ ရပ္ဆိုငး္ ထားျခငး္ ။ ၂။ ခန္႔အပခ္ တံ ရားသႀူ ကီးမ်ားကုိ ခငို ္လေံု သာ အေၾကာငး္ ျပခ်ကမ္ ်ားမရွိဘဲ အျငမိ ္းစားယူရမည့္ အသက္အရြယ္ေရာက္သညအ္ ထိ လုပ္ငနး္ တာ၀န္မွ အျမဲတမ္းဖယ္ရာွ းထားျခင္း မျပဳလပု ္ႏုငိ ပ္ ါ။ ဤအေၾကာငး္ ျပခ်က္မ်ားကို ဥပေဒ၌ တကိ ်စြာ ျပ႒ာနး္ ထားရမညျ္ ဖစ္ၿပးီ တရားသူႀကးီ မ်ားကို အခ်နိ ္ကာလတစ္ခုအတြင္းသာ ေရြးေကာက္တငေ္ ျမွာကေ္ သာႏငို ္ငမံ ်ား၌ အသးုံ ျပဳႏုိင္သည္ သို႔မဟတု ္ ဤအေၾကာငး္ ျပခ်က္မ်ားသည္ တရားစီရင္ေရး လုပင္ နး္ တာ၀န္မ်ား ထမး္ ေဆာငရ္ န္ စြမး္ ေဆာင္ရည္မရိျွ ခင္းႏွင့္ ဆကစ္ ပေ္ နၿပီး ရာဇ၀တ္မကႈ ်ဴးလြနျ္ ခငး္ သ႔ုမိ ဟတု ္ ခ်မတွ ထ္ ားေသာ စည္းမ်ဥ္းစညး္ ကမး္ မ်ားကို လြန္ကဲစြာ က်ဴးလြန္ေဖာက္ဖ်က္ျခင္းတ႔ို ပါ၀ငသ္ ည္။ ၃။ ဤစာပုိဒ္ ဥပေဒသ ၁ ႏငွ ့္ ၂ တြင္ ေဖာျ္ ပထားေသာ အစအီ မမံ ်ားကုိ လကုိ ္နာေဆာင္ရြက္ရန္ လိုအပ္သျဖင့္ ႏုငိ င္ ံမ်ားသည္ တရား႐ုံးႏငွ ့္မဆက္စပေ္ သာ ကိစမၥ ်ားအတြက္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း ႀကီးၾကပရ္ န္ အေရးယမူ ႈမ်ားႏငွ ့္ ျပစဒ္ ဏခ္ ်မတွ ္မမႈ ်ား ေဆာငရ္ ြက္ရန္ အထူး ၀ါရင့္အဖြဲ႔အား ဥပေဒႏွင္အ့ ညီ ဖြဲစ႔ ည္းတညေ္ ထာငရ္ န္ စဥ္းစားထားရမည္။ ထုိအဖြဲ၏႔ ဆးံု ျဖတခ္ ်က္မ်ားကုိ အျမင့္ဆးံု တရား႐ုးံ မွ ႀကးီ ၾကပ္ကြပက္ ဲရမည္ သ႔ိမု ဟုတ္ ထအို ဖြဲက႔ ုိယတ္ ုငိ ပ္ င္ အျမင့္ဆးုံ တရားေရး အဖြဲ႔ျဖစရ္ မည္။ အျပညျ္ ပည္ဆငုိ ရ္ ာစာခ်ဳပတ္ ြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ လပု ထ္ ုံးလပု ္နညး္ လအို ပ္ခ်က္ မ်ားအားလုံး ရရိခွ ံစားခြငက့္ ို စစေ္ ဆးခံတရားသႀူ ကးီ မ်ားအား အနိမ့္ဆးံု အဆင္အ့ ေနျဖင့္ ေပးရ မညျ္ ဖစ္ၿပီး ထကို ိစၥအလ႔ုိငွာ သင့ေ္ လ်ာ္ေသာ လပု ္ထးုံ လပု န္ ည္းမ်ားကုိ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာန္းထားရ မည္။ ဥပမာ - အမႈကို သငေ့္ လ်ာ္ေသာ အခ်ိနက္ ာလတစခ္ အု တြငး္ ၌သာ ၾကားနာရၿပးီ တရားသူ ႀကီးမ်ားအား မည္သည့္စြပစ္ ြဲခ်က္ကမုိ ဆုိ ခုခံေခ်ပခြင့္ ေပးရမည။္

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 191 ေရ႕ွ ေနပညာရပ္အား လြတလ္ ပစ္ ြာအသးံု ခ်ခြငႏ့္ ငွ ့စ္ ပ္လ်ဥး္ သည့္ အဖြဲ၀႔ ငႏ္ ုငိ င္ မံ ်ား၏ ၀န္ႀကးီ အဆင့္ ေကာမ္ တမီ ွ အၾကျံ ပဳခ်က္ R(2000) 21. (၂၀၀၀ ခႏု ွစ္ ေအာက္တုဘိ ာလ ၂၅ ရက၊္ ၂၇၂ ၾကိမေ္ ျမာက္ ဒတု ိယ၀နႀ္ ကီးအစည္းအေ၀းတြင္ ၀နႀ္ ကီး အဆင့္ေကာ္မတီမွ ျပ႒ာနး္ ခဲ့သည္။) ဥေရာပေကာငဆ္ ယ္ ၀န္ႀကးီ အဆငေ့္ ကာ္မတီမွ ျပ႒ာနး္ ထားေသာ ပဒု မ္ ၁၅.ခ အရ ဥေရာပလအူ႔ ခြင့္အေရးညလီ ာခတံ ြင္ ေဖာ္ျပခ်ကမ္ ်ားႏငွ ့္ အေလးထား၍လည္းေကာင္း။ ၁၉၉၀ ဒဇီ ငဘ္ ာလ ကမၻာက့ ုလသမၼဂအၢ ေထြေထြညီလာခံမွ တငျ္ ပလာေသာ ေရွ႕ေနမ်ား၏ အခန္းက႑ ဆိငု ္ရာ ကမၻာက့ လု သမဂၼ ၢအေျခခံဥပေဒသမ်ားအား အေလးထား၍လည္းေကာင္း။ ၁၉၉၄ ေအာက္တိုဘာလ ၁၃ ရက္၊ ဥေရာပေကာငစ္ ီ ၀နႀ္ ကးီ အဆင့ေ္ ကာ္မတမီ ွ ခ်မတွ ္ခဲ့သည့္ အၾကံျပဳခ်က္ R(94) 12 တြင္ တရားသႀူ ကီးမ်ား အမွအီ ခိကု င္းေရး လပု င္ န္းကၽြမး္ က်ငမ္ ႏႈ ငွ ့္ တရားသူႀကးီ မ်း၏ အခနး္ က႑မ်ားအား အေလးထား၍လည္းေကာင္း။ လူ႔အခြင့အ္ ေရးႏငွ ့္ အေျခခံလြတလ္ ပ္ခြင့္မ်ား ကာကြယ္ေစာင့ေ္ ရာွ ကေ္ ရးတြင္ အဓကိ က်ေသာ အခနး္ က႑မွ ပါ၀င္ၾကေသာ ေရွ႕ေနမ်ား၊ ေရွ႕ေနအသငး္ မ်ားအား မီးေမာင္းထုိးျပျခင္းျဖင့္လည္းေကာငး္ ။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ လတူ စဥ္ းီ ခ်င္း၏ လြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိ ကာကြယေ္ စာင့ေ္ ရာွ က္သည့္ အခန္း က႑မွ အထူးပါ၀ငေ္ ဆာင္ရြက္ၾကသညျ္ ဖစ္ရာ တရားဥပေဒစိးု မးုိ မမႈ ်ား အားေကာငး္ လာေစေရးအတြက္ ေရ႕ွ ေနပညာရပ္ လြတလ္ ပစ္ ြာအသံုးခ်ခြင့မ္ ်ား ျမငွ ့္တငေ္ ပးရန္ လုလိ ားျခငး္ ျဖငလ့္ ည္းေကာင္း။ ေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ မညသ္ ညအ့္ ာဏာပိုင္ အစတိ အ္ ပငို း္ ကမ်ွ မညသ္ ညအ့္ ေၾကာငး္ ျပခ်က္ျဖင့္ တုကိ ရ္ ကုိ ္ သိ႔မု ဟုတ္ သြယ၀္ ိုက္၍ မည္သည့္ မေလ်ာ္ကနေ္ သာ တားျမစပ္ တိ ္ပင္မ၊ႈ လႊမ္းမိးု ခ်ဳပ္ကငုိ ္မ၊ႈ ဆြဲေဆာင္သိမး္ သြင္းမႈ၊ ဖိအားေပးမ၊ႈ ျခိမ္းေျခာက္မမႈ ်ား သ႔ုိမဟတု ္ ၾကား၀င္ေႏာွ ကယ္ ကွ မ္ ႈမ်ွ မပါပဲ အမွီအခုိ ကငး္ စြာျဖင့္ ယငး္ တုလ႔ိ ုပင္ န္းတာ၀န္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြကႏ္ ုိငေ္ ရးအတြက္ တရားေရးစီမခံ န္ခ႔ ြဲသမူ ်ားက မွ်တ သည့္ စနစတ္ စ္ခု အာမခံေပးရန္ လအို ပေ္ နသညက္ ုိ သရိ ွေိ စျခငး္ ျဖင့္လညး္ ေကာငး္ ။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ သငတ္ န္းမ်ားလံေု လာက္စြာတက္ေရာကရ္ န္ႏငွ ့္ ယငး္ တိအု႔ မသႈ ည္မ်ားအေပၚ ေဆာင္ရြကေ္ ပးရမည့္ တာ၀နမ္ ်ားႏငွ ့္ တရား႐းံု ၌ တာ၀နခ္ ံရသည့္တာ၀န္မ်ား သငတ့္ င့မ္ ်ွ တစြာ ထနိ း္ ညိွ ကြပက္ ဲႏိုငရ္ န္လိအု ပၿ္ ပီး ယငး္ တု႔တိ ာ၀န၀္ တရၱ ားမ်ားကို ေကာင္းစြာ ေဆာင္ရြကႏ္ ုိင္ေစလိသု ည့္ ဆႏရၵ ိွ ေၾကာငး္ သိရိေွ စျခင္းျဖင္လ့ ည္းေကာငး္ ။ မွ်တစြာတရားရင္ဆိုငခ္ ြင့္တြင္ စီးပြားေရးခ်ဳိ ႕တဲ့ေသာလပူ ုဂဳိၢ လ္မ်ားအေနျဖင့္ ေရွ႕ေန၏ အက်ဳိ း ေဆာငေ္ ပးမမႈ ်ား ရရိရွ န္ လုအိ ပသ္ ညက္ ုိ စဥ္းစားထားျခင္းျဖငလ့္ ည္းေကာငး္ ။ ဤအၾကျံ ပဳခ်က္တြင္ပါ၀င္ေသာ ဥပေဒသမ်ားကို က်င့္သးံု ႏငုိ ္ေရးအတြက္ ဥပေဒသမ်ား ျပ႒ာနး္ ရန္ သမ႔ို ဟတု ္ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားတြင္ ျဖညဆ့္ ည္းထည့္သြငး္ ရန္စသည့္ လအို ပ္သမွ် အစအီ မမံ ်ားကို ျပဳလုပရ္ န္ အစးို ရမ်ားအား အၾကံေပးျခင္းျဖင့္လညး္ ေကာင္း။

192 က်င့္သုံးလပု ္ေဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ဤအၾကျံ ပဳခ်က္အရ ‘ေရွ႕ေန’ ဆိုသည္မာွ ႏုငိ ္ငံေတာ၏္ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားအရ သူ သမ႔ုိ ဟတု ္ သူမ၏ အမႈသည္မ်ားအတြက္ အသနားခရံ န္ႏငွ ့္ အမႈကိစေၥ ဆာငရ္ ြကေ္ ပးရန၊္ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားကုိ လုိကန္ ာက်ငသ့္ ုးံ ရန၊္ တရား႐းုံ ေရ႕ွ ေမာွ က္၌ေလ်ာွ ကလ္ ဲရန္ သမု႔ိ ဟတု ္ အမႈသည္မ်ား၏ ဥပေဒေရးရာ ကိစရၥ ပ္မ်ားအား အၾကေံ ပးရနႏ္ ွင့္ ကုယိ စ္ ားျပဳေပးရန္အလ႔ုိငာွ အခြငအ့္ ာဏာေပးအပ္ျခင္းခံထားရသည့္ လူပုဂိဳၢ လပ္ င္ ျဖစသ္ ည။္ ဥပေဒသ - ၁။ ေရွ႕ေနပညာရပ္အား လြတ္လပ္စြာက်င့သ္ ံးု ခြငဆ့္ ငို ္ရာ အေထြေထြဥပေဒသမ်ား ၁။ အထူးသျဖင့္ လအူ႔ ခြငအ့္ ေရးဆငုိ ္ရာ ဥေရာပ ပဋိညာဥ္စာတမး္ ၌ ျပ႒ာန္းေဖာ္ျပခ်ကမ္ ်ားႏွင္အ့ ညီ အာဏာပိငု မ္ ်ား သိ႔ုမဟတု ္ ျပညသ္ မူ ်ားအား ဘက္လကို ဆ္ က္ဆျံ ခင္းႏငွ ့္ မေလ်ာ္ကနေ္ သာ ၾကား၀င္ေႏာွ က္ယကွ ္မႈ မရွေိ စဘဲ ေရ႕ွ ေနပညာရပမ္ ်ား လြတလ္ ပ္စြာ က်င့္သံုးခြင့္ကုိ ေလးစား လိုက္နာရန၊္ ကာကြယေ္ စာငေ့္ ရွာကရ္ န္ႏငွ ့္ ျမငွ တ့္ ငရ္ န္ လုအိ ပ္သမွ် အစီအမံမ်ားအားလံုး ေဆာင္ရြကရ္ မည္။ ၂။ ေရွ႕ေနအျဖစ္ လက္ေတြ႔ေဆာင္ရြကခ္ ြငျ့္ ပဳရန္ သုိမ႔ ဟတု ္ ေရ႕ွ ေနပညာရပ္ဆုိငရ္ ာ ကၽြမ္းက်င္မႈ အား လကခ္ ေံ ပးရန္ ဆံုးျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားကုိ အမအီွ ခကုိ င္းေသာ အဖြဲအ႔ စညး္ မွ ခ်မတွ ္ရမည။္ ဤဆုးံ ျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားကုိ အမွီအခိုကင္းေသာ အဖြဲအ႔ စည္းမွ ေဆာငရ္ ြကေ္ သာ္လညး္ အမွအီ ခုိ ကငး္ ၍ သမာသမတ္က်ေသာ တရားေရးအာဏာပိငု မ္ ွ ျပန္လညသ္ ုးံ သပရ္ မည္။ ၃။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ လြတလ္ ပ္စြာယုံၾကည္ကးို ကြယခ္ ြင၊့္ ဆႏၵေဖာထ္ တု ္ခြင၊့္ လႈပ္ရွားခြင့္၊ အသင္း အဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ညး္ ခြငႏ့္ ငွ ့္ စေု ၀းခြင္မ့ ်ားရိွသည္။ အထူးသျဖင့္ ဥပေဒႏွငသ့္ ကဆ္ ငုိ ္သည့္ အေၾကာင္းအရာ မ်ားကို အမ်ားျပည္သေူ ရ႕ွ ေမာွ က၌္ ေဆြးေႏြးရာတြင္ပါ၀င္ခြင့၊္ တရားေရးစမီ ံခနခ္႔ ြဲမႈတြင္ ပါ၀င္ ခြငႏ့္ ွင့္ ဥပေဒကုိ ျပန္လညျ္ ပင္ဆင္ရန္ တိကု ္တြနး္ ခြင့မ္ ်ားရသွိ ည္။ ၄။ ေရ႕ွ ေနပညာရပ္ဆငုိ ္ရာ စံခ်ိန္စညံ ႊနး္ မ်ားႏွင့အ္ ညီ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ေရွ႕ေနမ်ားအေပၚ အေရး ယမူ မႈ ်ား သုမိ႔ ဟုတ္ ဖအိ ားေပးမျႈ ဖင့္ ျခမိ း္ ေျခာကခ္ ံရျခငး္ သုိ႔မဟတု ္ ေ၀ဒနာခံစားရျခင္းမ်ား မရိွ ေစရ။ ၅။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယငး္ တို႔အမႈသညမ္ ်ား အထူးသျဖင့္ ခ်ိဳ႕တဲႏ့ ြမ္းပါးသူမ်ား၊ ႏွမိ ္ခ့ ်ဆကဆ္ ံခရံ သူ မ်ားႏငွ ့္ လြတ္လပ္စြာ အဆက္အသြယျ္ ပဳလပု ႏ္ ိငု ရ္ မည္။ ျပ႒ာန္းထားေသာ ေရွ႕ေနပညာရပ္ ဆငုိ ရ္ ာ စခံ ်ိန္စံညနႊ ္းမ်ားႏငွ အ့္ ညီ ယငး္ တုအိ႔ မႈသည္မ်ားႏွင့္ သီးသနေ႔္ ဆြးေႏြးႏငုိ ္ရန္ႏွင့္ ယငး္ တုိ႔ အမႈသညမ္ ်ားကုိ ကုယိ ္စားျပဳႏငုိ ္ရန္ အမသႈ ညမ္ ်ားႏငွ ့္ လြတ္လပစ္ ြာ အဆကအ္ သြယ္ ျပဳလုပ္ ႏငုိ ရ္ မည။္ ၆။ ေရ႕ွ ေန-အမသႈ ည္ဆက္ဆေံ ရး၏အတြင္းေရးကိုေလးစားလကုိ န္ ာေရးလိုအပ္သည့အ္ စီအမံမ်ား အားလံုး ေဆာငရ္ ြက္ရမည။္ ဤဥပေဒသကုိ တည္ဆဲဥပေဒႏငွ ့္ လုိကေ္ လ်ာညီေထြျဖစမ္ သွ ာ ခြင့ျ္ ပဳရမည္။ ၇။ ေရ႕ွ ေနပညာရပ္ဆငုိ ္ရာ စံခ်ိန္စညံ ႊန္းမ်ားအရ တရား႐းုံ ၌ ေလွ်ာက္လဲႏုငိ ေ္ သာ အရည္အခ်င္း ရွိသည့္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအား တရား႐ံးု ၌ အမမႈ ်ားေလွ်ာက္လဲျခင္းကို ျငငး္ ပယ္ျခင္းမျပဳရ။ ေရွ႕ေနမ်ား

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 193 သည္ ယငး္ တ႔ိုအမသႈ ညမ္ ်ား၏ အခြင့အ္ ေရးမ်ားႏွင့္ အက်ိဳးစီးပြားမ်ားကုိ ခခံု ကံ ာကြယ္စဥအ္ တြငး္ သကဆ္ ိုငရ္ ာ အမႈတြဲမ်ားအားလံးု ကုိ ၾကညရ့္ ႕ႈ ကူးယခူ ြငရ့္ ိရွ မည။္ ၈။ အမႈတစ္ခတု ြင္ ပါ၀ငေ္ လွ်ာကလ္ ဲၾကေသာ ေရွ႕ေနအားလံးု ကို တရား႐းံု မွ အညီအမ်ွ အေလးထား ရမည။္ ဥပေဒသ - ၂။ ဥပေဒပညာရပ၊္ သင္တန္းႏွင့္ ဥပေဒပညာရပက္ ၽြမ္းက်င္မသႈ ု႔ိ ေရာက္ရိျွ ခငး္ ၁။ ဥပေဒပညာေရးကို ရယူၿပီးေနာက္ ဥပေဒပညာရပ္ကၽြမ္းက်င္ေစရန္ ဆက္လက္ေဆာင္ရြက္ျခငး္ ကုိ က်ား/မ သတ္မတွ ္ခ်က္ သ႔မို ဟတု ္ က်ား/မ ဥးီ စားေပးခ်က္၊ အမ်ဳိ းအႏြယ္၊ အသားအေရာင၊္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္ေသာဘာသာ၊ ႏုိင္ငံေရး သ႔ုမိ ဟတု ္ အျခားယၾုံ ကညခ္ ်က္၊ လူမ်ဳိ းေရး သိမု႔ ဟုတ္ လူမႈအသငုိ ္းအ၀ငုိ း္ မွ ဆငး္ သက္လာျခငး္ ၊ တိငု ္းရင္းသား လနူ ညး္ စု အႏြယ၀္ ငျ္ ဖစ္ျခင္း၊ ပစၥညး္ ဥစာၥ ပုငိ ဆ္ ုငိ မ္ ၊ႈ ေမြးဖြားရာဇာတိ သ႔ိမု ဟုတ္ ကိယု ္ကာယ မသနစ္ ြမ္းမႈတအ႔ုိ ရ မျငင္းပယ္ ရပါ။ ၂။ ဥပေဒပညာရပက္ ၽြမ္းက်ငေ္ ရး၏ အေျခခစံ ႏံ ႈနး္ မ်ားအတုငိ း္ ဥပေဒသငတ္ နး္ တက္ေရာက္ႏုိငရ္ န္၊ ေရ႕ွ ေနက်င၀့္ တမ္ ်ား ရရိကွ ်ငသ့္ ုံးႏငုိ ေ္ စရန္ႏငွ ့္ ေရ႕ွ ေနမ်ား စဥဆ္ က္မျပတ္ သငယ္ ေူ လ့လာႏိုင္ရန္ လိုအပ္ေသာ အစအီ မံမ်ားအားလုံးကို ေဆာင္ရြက္ရမည။္ ၃။ ဥပေဒကၽြမ္းက်င္မမႈ ်ား အားေကာင္းလာေစရန္၊ လမူ ်ဳိ းေရးႏငွ ့္ လူ႔အခြင့္အေရးကစိ မၥ ်ား ပညာေပး ျဖနေ႔္ ၀မႈ တးို တကလ္ ာေစရန္၊ အမသႈ ည္မ်ား၏ အခြင့အ္ ေရးမ်ားႏွင့္ အက်ဳိ းစးီ ပြားမ်ားကို ေရ႕ွ ေန မ်ားက ေလးစားလုကိ န္ ာရန္၊ ကာကြယ္ေစာငေ့္ ရာွ က္ရန၊္ ျမငွ တ့္ ငရ္ န္ႏငွ ့္ ေကာင္းမြန္ေသာ တရားေရးဆငို ္ရာ စမီ ခံ န္႔ခြဲမမႈ ်ားအတြက္ အေထာက္အပ့ံရေစရန္ အလင႔ုိ ွာ စဥ္ဆကမ္ ျပတ္ သငယ္ ူေလလ့ ာျခင္း အစီအစဥမ္ ်ား အပါအ၀င္ ဥပေဒပညာေရးကို ရယူၾကရမည္။ ဥပေဒသ -၃။ ေရွ႕ေနမ်ား၏တာ၀န္ႏငွ ့္ အခန္းက႑ ၁။ ေရ႕ွ ေနအစည္းအ႐ံးု မ်ား သ႔ုိမဟုတ္ အျခားေသာေရွ႕ေနအသင္းမ်ားသည္ ေရွ႕ေနပညာရပ္ ဆငုိ ္ရာ စခံ ်နိ ္စံညႊနး္ မ်ားႏွင့္ ေရ႕ွ ေနက်င္ထ့ းုံ မ်ားကေုိ ရးဆြဲရမည။္ အမသႈ ညမ္ ်ား၏ ဥပေဒ ေၾကာင္းအရ ရပုိင္ခြင့္ရိေွ သာ အခြင့္အေရးမ်ားႏငွ ့္ အက်ဳိ းစီးပြားမ်ားကို ခုခံကာကြယ္ရာ၌ ေရွ႕ေနမ်ားမွ အမီွအခုကိ င္း၍ မ်ွ တစြာ တစိုက္မတ္မတ္ ေဆာငရ္ ြက္ၾကရန္ အသင္းမ်ားက တာ၀နယ္ ူရမည္။ ၂။ တည္ဆဲဥပေဒမ်ား၊ နညး္ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ ပညာရပဆ္ ိငု ္ရာ စံခ်ိန္စညံ နႊ း္ မ်ားအရ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ ေရွ႕ေနလပု ္ငနး္ ၏ အတြင္းေရးမ်ားကို ေလးစားလကုိ ္နာရမည္။ အမႈသည္၏ သေဘာတူညခီ ်က္ မရဘဲ ဤလ်ွ ိဳ႕၀ွက္ရမည့္အခ်ကမ္ ်ား ေပါက္ၾကားလ်ွ င္ သင့္ေလ်ာ္ရာ အေရးယမူ ႈမ်ား ခံရမည္။ ၃။ ေရွ႕ေန၏ အမသႈ ညမ္ ်ားအေပၚ ထားရိွရမည့္ တာ၀နမ္ ်ားတြင္-

194 က်င့သ္ ံးု လပု ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊန္လကစ္ ြဲ - ၁ (က) အမသႈ ညမ္ ်ား၏ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရပုငိ ခ္ ြငမ့္ ်ားႏငွ ့္ တာ၀နမ္ ်ား၊ အမႈ၏ အက်ဳိ းဆက္ မ်ားႏငွ ့္ အႏုိင္အရံႈးရလဒ၊္ ေငြေၾကးကုန္က်စရတိ ္ အပါအ၀င္အား အၾကေံ ပးျခငး္ ။ (ခ) အမကႈ ို ရငး္ ရငး္ ႏွးီ ႏးီွ ညွိႏငႈိ း္ အေျဖရာွ ရန္ ဦးစြာ ႀကဳိ းပမ္းေဆာင္ရြက္ျခငး္ ။ (ဂ) အမႈသည္မ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏငွ ့္ အက်ဳိ းစီးပြားမ်ားကုိ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာကရ္ န္၊ ေလးစားလုိက္နာရနႏ္ ွင့္ တြန္းအားေပးရန္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ေဆာင္ရြကျ္ ခင္း။ (ဃ) အက်ဳိ းစီးပြားခ်ငး္ ထိပ္တိုကေ္ တြ႔ အျငငး္ ပြားမမႈ ်ားကုိ ေရွာင္ၾကဥျ္ ခင္း။ (င) ယငး္ တို႔ ေကာင္းစြာ စီမံအုပခ္ ်ဳပႏ္ ုိင္သည့္ ပမာဏထကပ္ ိေု သာ အလုပမ္ ်ားကုိ လကမ္ ခံ ျခင္း။ ၄။ ေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားစီရငေ္ ရးက႑ကုိ ေလးစားမႈရိရွ မည့အ္ ျပင္ ယငး္ တတ႔ုိ ာ၀န္မ်ားကုိ တရား႐းုံ ၌ ေဆာင္ရြကၾ္ ကရာတြင္ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ား၊ အျခားစညး္ မ်ဥး္ မ်ား၊ ေရွ႕ေနပညာရပ္၏ စံခ်ိန္စညံ နႊ ္းမ်ားႏွင့္ လိကု ္ေလ်ာညေီ ထြျဖစ္ရမည။္ ေရ႕ွ ေနမ်ား လုပေ္ ဆာငရ္ မည့္ လုပ္ငန္း ေဆာငတ္ ာမ်ားကို ေရာွ င္ေျပးျခငး္ ေၾကာင့္ အမသႈ ည္မ်ား သ႔ိုမဟုတ္ ယငး္ တိ၏႔ု ဥပေဒ အက်ိဳး ေဆာငမ္ ကႈ ို လအုိ ပေ္ သာ အျခားသူမ်ား၏ အက်ိဳးစးီ ပြား ပ်ကဆ္ းီ ျခင္းမရေိွ စရန္ ေရာွ ငၾ္ ကဥ္ ရမည္။ ဥပေဒသ - ၄။ လူပဂု ိၢဳလအ္ ားလုံး ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့တ္ ုိင္ပငေ္ ဆြးေႏြးႏုိင္ေရး လမ္းဖြင့္ေပးျခငး္ ။ ၁။ အမွီအခိကု င္းေသာ ေရွ႕ေနမ်ား၏ ထိေရာကစ္ ြာ ဥပေဒအက်ိဳးေဆာင္မမႈ ်ားကို လပူ ုဂိဳၢ လ္အားလံးု ရရွိခစံ ားႏိငု ရ္ န္ လိအု ပေ္ သာ အစအီ မံအားလးုံ ေဆာင္ရြကရ္ မည။္ ၂။ စီးပြားေရး အေျခအေန အားမရွေိ သာ လူပဂု ၢဳိ လမ္ ်ားအားလညး္ ဥပေဒ အက်ဳိ းေဆာငေ္ ပးရန္ ေရွ႕ေနမ်ားအား တုိက္တြနး္ ရမည။္ ၃။ အဖြဲ႕ဝင္ႏငို ္ငံမ်ား၏ အစးို ရမ်ားသည္ တရားမွ်တမကႈ ုိ လတူ ငုိ း္ ရရခိွ ံစားႏုငိ ္ေစရန္ႏငွ ့္ ေငြေရး ေၾကးေရး ခ်ိဳ႕တဲ့သမူ ်ား အထးူ သျဖင့္ ကိုယပ္ ိုငလ္ ြတ္လပ္ခြင့္မ်ား ဆုံးရႈးံ ေနသမူ ်ားလညး္ ထိ ေရာကေ္ သာ ဥပေဒ အက်ိဳးေဆာငမ္ ႈမ်ား ရရခွိ ံစားႏိုင္ေစရန္ ေဆာငရ္ ြက္ၾကရမည။္ ၄။ ေရွ႕ေနစရတိ ္ အျပညအ့္ ၀ သ႔ိမု ဟတု ္ တစစ္ တိ တ္ စပ္ ုငိ း္ သည္ ျပည္သရ႔ူ န္ပုံေငြမွလာသည့္ အခ်က္သည္ အမႈသညမ္ ်ားအား ၀နေ္ ဆာငမ္ ေႈ ပးရမည့္ ေရ႕ွ ေန တာ၀န္၀တၱရားမ်ားအေပၚ သကေ္ ရာက္မႈ မရေိွ စရ။ ဥပေဒသ - ၅။ အသငး္ အဖြဲ႕ ဖြဲ႕စညး္ ျခင္း ၁။ ေရ႕ွ ေနပညာရပ္၏ စခံ ်ိနစ္ ညံ ႊနး္ မ်ား အားေကာင္းလာေစရန္ႏွင့္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အမီအွ ခုိကင္းမႏႈ ွင့္ ေရွ႕ေနအက်ဳိ းစးီ ပြားမ်ားကုိ ကာကြယ္ေစာငေ့္ ရာွ က္ရနအ္ တြက္ ေဒသခံ ေရွ႕ေနအသင္းမ်ား၊ ျပညတ္ ြငး္ ေရ႕ွ ေနအသငး္ မ်ားႏငွ ့္ ျပည္ပေရ႕ွ ေနအသငး္ မ်ားကို ေရွ႕ေနမ်ားခ်ညး္ သက္သက္ျဖင့္

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏွင့္ .... 195 သာ သမုိ႔ ဟတု ္ အျခားပုဂိဳၢ လအ္ ဖြဲ႔အစညး္ မ်ားျဖင့္ ပူးေပါငး္ ၍လည္း အသငး္ အဖြဲ႔မ်ားကို ဖြဲ႔စညး္ တညေ္ ထာငျ္ ခငး္ ႏငွ ့္ အသငး္ အဖြဲ႔မ်ားသ႔ုိ အဖြဲ၀႔ င္အျဖစ္ ၀င္ေရာက္ျခငး္ မ်ားကုိ ခြင့ျ္ ပဳျခငး္ ၊ တြနး္ အားေပးျခငး္ မ်ား ျပဳလပု ္ရမည္။ ၂။ ေရ႕ွ ေနအစည္းအ႐ံုးမ်ား သုိ႔မဟတု ္ အျခားေသာ ေရွ႕ေနပညာကၽြမး္ က်င္မမႈ ်ား ရိၾွ ကသည့္ ေရ႕ွ ေနအသငး္ အဖြဲ႔မ်ားသည္ အသငး္ ၀င္ေရ႕ွ ေနမ်ားကုယိ တ္ ိုင္ စီမခံ န႔္ခြဲေသာအသင္းမ်ား ျဖစ္ ၾကၿပီး အာဏာပငုိ ္မ်ား၊ ျပညသ္ ူမ်ားႏွင့္ အမွီအခကုိ င္းရမည္။ ၃။ ေရွ႕ေနအစည္းအ႐ံးု မ်ား သိုမ႔ ဟုတ္ အျခားေသာ ေရ႕ွ ေနပညာရပ္ ကၽြမး္ က်ငမ္ မႈ ်ား ရၾိွ ကသည့္ ေရ႕ွ ေနအသငး္ အဖြဲ႕မ်ားကို ကာကြယ္ေစာင္ေ့ ရာွ က္ျခင္း၊ မေလ်ာက္ နေ္ သာ တားျမစ္ပတိ ပ္ င္မႈ မ်ား၊ ထပိ ါးေႏာွ င္ယ့ ွကမ္ မႈ ်ားျဖင့္ ယင္းတုိ႔၏ အမီအွ ခကို ငး္ မႈကုိ က်ဴးလြန္ေဖာကဖ္ ်ကျ္ ခင္းမွ ခုခံ ကာကြယ္ ျခငး္ မ်ားကုိ ေလးစားရမည္။ ၄။ ေရ႕ွ ေနအစညး္ အ႐ံုးမ်ား သမ႔ုိ ဟုတ္ အျခားေသာေရ႕ွ ေနပညာရပ္ ကၽြမး္ က်ငမ္ ႈမ်ားရွၾိ ကသည့္ ေရ႕ွ ေနအသငး္ အဖြဲ႔မ်ားအား ေရွ႕ေနမ်ား၏ အမွအီ ခုိကငး္ မကႈ ုိ အာမခေံ ပးရန္ တုိကတ္ ြန္းရမည္။ ထုအိ ာမခံမမႈ ်ားတြင္ (က) ေၾကာကရ္ ြ႕ံ မကႈ ငး္ စြာျဖင့္ တရားမွ်တမႈအား ႀကိဳးပမ္းျမွငတ့္ ငရ္ န္။ (ခ) လ႔အူ ဖြဲ႔အစည္းတြင္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑ကို ခခု ကံ ာကြယ္ရန္ႏွင့္ အထးူ သျဖင့္ ေရွ႕ေနမ်ား၏ ဂုဏ္သကိ ာၡ ၊ က်င၀့္ တ္ႏငွ ့္ ေျဖာငမ့္ တမ္ နွ က္ န္မကႈ ုိ ထနိ ္းသမိ း္ ထားရန္။ (ဂ) စီးပြားေရးအေျခအေနအား မရေိွ သာ လူပုဂဳၢိ လမ္ ်ားလညး္ တရားမွ်တမႈကို ရရခွိ ံစားႏိုင္ ေစေရး ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ပါ၀င္ကညူ ေီ ဆာင္ရြကမ္ ကႈ ို ျမွင့္တငရ္ န္ အထးူ သျဖင့္ ဥပေဒဆိုင္ ရာ အကူအညမီ ်ားႏွင့္ အၾကံဉာဏ္မ်ားေပးရန။္ (ဃ) ဥပေဒမ်ား ျပင္ဆငေ္ ရးဆြဲျခငး္ ၊ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားႏွင့္ အဆုျိ ပဳထားေသာ ဥပေဒမ်ား အေပၚ ေထာကျ္ ပေဆြးေႏြးျခင္းမ်ားကုိ ေထာက္ပံျ့ မွငတ့္ င္ေပးရန္။ (င) အသင္း၀င္ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ သက္သာေခ်ာငခ္ ်ေိ ရး ကိစရၥ ပမ္ ်ားကို ျမွင့္တင္ေပးရန၊္ အသင္း၀ငေ္ ရ႕ွ ေနမ်ား သ႔ုမိ ဟုတ္ ယင္းတ႔၏ုိ မိသားစုမ်ားက အကအူ ညီ လိအု ပ္ေနေသာ အေျခအေနမ်ားတြင္ ကညူ ေီ ထာက္ပေ့ံ ပးရန္။ (စ) အထူးသျဖင့္ အျပည္ျပည္ဆငုိ ရ္ ာ ေရွ႕ေနအသငး္ မ်ား၊ အစးို ရမ်ားႏငွ ့ဆ္ ုိင္ေသာ အျပည္ ျပည္ဆုငိ ရ္ ာ အသငး္ အဖြဲ႔မ်ား၊ အစိးု ရမဟတု သ္ ူမ်ားႏွငဆ့္ ုိင္ေသာ အျပည္ျပည္ ဆငုိ ရ္ ာ အသငး္ အဖြဲမ႔ ်ား၏ လုပင္ နး္ ေဆာင္ရြက္မမႈ ်ားကုိ ေလ့လာၾကညရ့္ ႕ႈ ၍ ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အခန္းက႑ကိျု မွင္တ့ င္ေရးအတြက္ အျခားႏုိင္ငံမ်ားမွ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ ပူးေပါငး္ ေဆာင္ ရြက္ရန္။ (ဆ) ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ စပလ္ ်ဥ္းသည့္ ျဖစ္ႏိုငသ္ မ်ွ အျမင့ဆ္ ုံး စခံ ်ိနစ္ ညံ နႊ း္ မ်ားကုိ ေဖာထ္ ုတ္ ျမငွ ့္ တငေ္ ပးရန္ ၊ ေရ႕ွ ေနက်င္ထ့ းုံ ဆိုင္ရာ စံခ်နိ ္စညံ ႊနး္ မ်ားႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားကုိ ေရွ႕ေနမ်ားက ေလးစားလုိကန္ ာေစေရး ကာကြယေ္ စာင့္ေရာွ ကသ္ ြားရန္။

196 က်ငသ့္ ံုးလုပေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ ၅။ ေရ႕ွ ေနအစညး္ အ႐းံု မ်ား သ႔ုမိ ဟုတ္ အျခားေသာ ေရွ႕ေနပညာရပ္ ကၽြမး္ က်ငမ္ ႈမ်ားရိၾွ ကသည့္ ေရွ႕ေနအသငး္ အဖြဲ႕မ်ားသည္ ေအာကပ္ ါကိစၥရပ္မ်ားႏွင္စ့ ပ္လ်ဥး္ ၍ ေရွ႕ေနအက်ဳိ းစးီ ပြားမ်ားအား ခခု ကံ ာကြယ္ျခငး္ မ်ား အပါအ၀င္ လအုိ ပ္သမွ် အစအီ မမံ ်ားကုိ ျပဳလပု ္ၾကရမည။္ (က) ေရ႕ွ ေနတစဥ္ ီးဦးအား ဖမ္းဆီးျခင္း သိ႔မု ဟုတ္ ထိန္းသိမး္ ျခငး္ ႏငွ စ့္ ပ္လ်ဥး္ ၍ (ခ) ေရွ႕ေနတစဥ္ ီးဦး၏ ေျဖာင့မ္ တ္မနွ က္ န္မကႈ ို စစ္ေဆးေမးျမနး္ ရန္ ခ်မတွ ္သည့္ မညသ္ ည့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မဆိုႏငွ စ့္ ပ္လ်ဥး္ ၍ (ဂ) ေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ခႏၶာကုိယ္ သု႔မိ ဟတု ္ ပစၥည္းဥစၥာမ်ားအေပၚ မညသ္ ည့္ ရွာေဖြစစေ္ ဆးမႈ ကိုမဆုိ (ဃ) ေရွ႕ေနတစ္ဥးီ ဥးီ ပိုငဆ္ ိုငသ္ ည့္ စာရြက္စာတမး္ မ်ား သ႔မို ဟတု ္ အရာ၀တဳၱ အေပၚ မည္သည့္ လကေ္ ရာက္ရယူမကႈ မို ဆုိ (င) သတင္းမဒီ ီယာ အစရီ င္ခံစာမ်ားအား ေရွ႕ေနမ်ားကယို စ္ ား ျဖနခ္႔ ်ိျခင္း။ ဥပေဒသ - ၆။ စည္းကမ္းထိန္းသမိ ္းရန္ၾကားနာစစေ္ ဆးျခင္းမ်ား ၁။ ေရ႕ွ ေနအစည္းအ႐ုးံ မ်ားသည္ အျခားေရွ႕ေနမ်ား သမ႔ုိ ဟတု ္ ဥပေဒျပဳအာဏာပိုငအ္ ဖြဲမ႔ ွ ထတု ္ ျပန္ျပ႒ာနး္ ထားေသာ ေရ႕ွ ေနက်င့္၀တ္စံခ်နိ စ္ ညံ နႊ း္ မ်ားႏွင္အ့ ညီ ျပဳမူေဆာငရ္ ြကမ္ ႈ မရိသွ ည့္ ေရွ႕ေနမ်ားအား စည္းကမး္ ထိနး္ သမိ ္းရန္ တရားစြဲဆို စစ္ေဆးမမႈ ်ား အပါအ၀င္ သင့ေ္ လ်ာ္ေသာ အေရးယူမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရမည။္ ၂။ ေရွ႕ေနအစည္းအ႐ုံးမ်ား သမ႔ို ဟုတ္ အျခားေသာ ေရ႕ွ ေနပညာ ကၽြမ္းက်င္မမႈ ်ားရၾိွ ကသည့္ ေရွ႕ ေနအသငး္ အဖြဲမ႔ ်ားသည္ ေရ႕ွ ေနမ်ားအား စည္းကမ္းထိနး္ သမိ ္းရန္ တရားစြဲဆိစု စေ္ ဆးမႈမ်ား အတြက္ တာ၀နရ္ သိွ ည္ သ႔ုိမဟတု ္ ပါ၀င္ေဆာငရ္ ြက္ခြင္ရ့ ိွသည။္ ၃။ စည္းကမး္ ထနိ ္းသိမ္းရန္ တရားစြဲဆို စစ္ေဆးမမႈ ်ားကုိ လူအ႔ ခြငအ့္ ေရးဆိုငရ္ ာ ဥေရာပညလီ ာခ၌ံ ျပ႒ာနး္ ထားေသာ ဥပေဒသမ်ား၊ နညး္ ဥပေဒသမ်ားအား အျပည္အ့ ၀ေလးစားလကို န္ ာေသာ အားျဖငသ့္ ာ ေဆာင္ရြကရ္ မည။္ ထိုဥပေဒသမ်ားႏငွ ့္ နည္းဥပေဒသမ်ားတြင္ တရားစြဲဆုခိ ံရေသာ ေရွ႕ေန၏ ရပိုငခ္ ြင့္မ်ားအား ေလးစားရနႏ္ ငွ ့္ တရားစရီ င္ေရးအာဏာပိငု ္၏ သးံု သပ္ခ်က္အရသာ စရီ င္ဆုးံ ျဖတ္ရန္ တို႔လညး္ ပါ၀င္သည။္ ၄။ စည္းမ်ဥး္ စညး္ ကမး္ ခ်ိဳးေဖာက္သူ ေရွ႕ေနမ်ားအား အေရးယအူ ျပစေ္ ပးရာတြင္ ျပစမ္ ႈႏွင့္ ျပစဒ္ ဏ္ မ်ွ တေစရမည္ဟူသည့္ ဥပေဒသကုိ ေလးစားလကို ္နာရမည။္

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 197 ျပစမ္ ႈဆုငိ ္ရာ တရားစရီ ငေ္ ရးစနစ၌္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ အခနး္ က႑အား အဖြဲ႔၀ငႏ္ ုငိ ္ငမံ ်ား၏ ၀နႀ္ ကးီ အဆင္ေ့ ကာ္မတီမွ အၾကျံ ပဳခ်က္ R(2000) 19. (၂၀၀၀ ခႏု ွစ္ ေအာကတ္ ဘုိ ာလ ၆ ရက၊္ ၇၂၄ ၾကမိ ္ေျမာက္ ဒတု ိယ၀နႀ္ ကီးအစညး္ အေ၀းတြင္ ၀န္ႀကီး အဆငေ့္ ကာမ္ တမီ ွ အတည္ျပဳျပ႒န္းခဲ့သည။္ ) ဥေရာပေကာင္စီ ၀နႀ္ ကးီ အဆငေ့္ ကာမ္ တမီ ွ ျပ႒ာနး္ ထားေသာ ပဒု ္မ ၁၅-ခ အရ- ဥေရာပေကာင္စီ၏ ရညရ္ ြယခ္ ်ကမ္ ာွ အဖြဲ၀႔ ငႏ္ ငုိ ္ငမံ ်ားအၾကား ပမို စို ည္းလံးု ညီညြတ္မရႈ ေိွ စရန္ ျဖစသ္ ညက္ ို ျပန္လညစ္ ဥ္းစား၍။ ဒီမကို ေရစီ၏ အေျခခံစစ္မွနေ္ သာ အႏွစ္သာရမ်ားအားလးုံ ပါ၀င္သည့္ တရားဥပေဒစးို မးုိ ေရးအား ျမွင္တ့ ငရ္ န္သည္ ဥေရာပေကာငစ္ ီ၏ ရည္ရြယ္ခ်ကျ္ ဖစသ္ ညက္ ို စတိ ႏ္ လွ းုံ သြင္း၍။ ျပစ္မႈဆိငု ္ရာ တရားစရီ ငေ္ ရးစနစသ္ ည္ တရားဥပေဒစိးု မုးိ မကႈ ုိ ကာကြယ္ေစာင့္ထိန္းရာ၌ အဓကိ အခနး္ မွ ပါ၀ငသ္ ည္ကုိ စဥ္းစား၍။ ႏငုိ ္ငအံ ဆင့္ႏွင့္ အျပည္ျပညဆ္ ငို ္ရာအဆင့္ ရာဇ၀တမ္ ႈမ်ား တကို ္ဖ်ကေ္ ရးအဆငျ့္ မွင္တ့ င္ရန္ အဖြဲ႔၀င္ႏငုိ င္ ံ မ်ားအားလုးံ ၌ လအို ပ္ေနသည္ကို သိရ၍ိွ ။ လ႔အူ ခြင့အ္ ေရးႏငွ ့္ အေျခခံလြတ္လပခ္ ြငမ့္ ်ား ကာကြယေ္ စာင့ေ္ ရွာက္ေရး သေဘာတူစာခ်ဳပမ္ ်ား တြင္ျပ႒ာနး္ ခဲေ့ သာဥပေဒသမ်ားအားကာကြယေ္ စာင့္ထိန္းရင္းျပစမ္ ဆႈ ုိငရ္ ာႏိုင္ငေံ တာတ္ ရားစီရင္ေရးစနစ္ သာမက ရာဇ၀တ္မႏႈ ငွ စ့္ ပ္လ်ဥး္ သည့္ အျပညျ္ ပည္ဆုိင္ရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ားပါ ထိေရာက္ တးို တကရ္ မည္ဟုစဥ္းစား၍။ ျပစ္မဆႈ ုိငရ္ ာ တရားစီရင္ေရးစနစ္ႏွင့္ ရာဇ၀တမ္ ႏႈ ငွ စ့္ ပ္လ်ဥ္းသည့္ အျပညျ္ ပညဆ္ ိငု ရ္ ာ ပူးေပါင္း ေဆာငရ္ ြက္မမႈ ်ားတြင္ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ အဓကိ အခနး္ က႑မွ ပါ၀င္သည့္ကုိ သရိ ွိ၍။ အဖြဲ႔၀င္ႏုငိ င္ မံ ်ားအတြင္းအစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားဆိငု ္ရာဥပေဒသမ်ားကုိတူညစီ ြာအဓပိ ာၸ ယဖ္ ြင့္ၾကေရး တြန္းအားေပးရမည္ကုိ သရိ ိွ၍။ ၀နႀ္ ကီးအဆင္ေ့ ကာမ္ တမီ ွ ေမြးစားခဲ့သည့္ ရာဇ၀တ္မဆႈ ငို ရ္ ာ ကစိ ၥရပ္မ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ ဥပေဒသမ်ားႏငွ ့္ နညး္ ဥပေဒမ်ားအားလံုးကုိ အကရၡ ာျဖင့္ မတွ ္တမ္းတင၍္ ။ ျပစ္မႈဆိုင္ရာ တရားစရီ င္ေရးစနစ္၌ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ က႑ႏငွ ့စ္ ပလ္ ်ဥး္ သည့္ ဥပေဒျပဳမမႈ ်ား၊ ဥပေဒ က်င့ထ္ းံု မမႈ ်ားအား ေအာက္ပါဥပေဒသမ်ား အေပၚအေျခခံရန္ အဖြဲ၀႔ ငႏ္ ငုိ ္ငမံ ်ား၏ အစးို ရမ်ားအား အၾကံေပး၍။

198 က်ငသ့္ းုံ လုပေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁ အစုိးရေရ႕ွ ေန၏ လပု င္ န္းတာ၀န္မ်ား ၁။ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အစုိးရအာဏာပုငိ မ္ ်ားျဖစ္ၿပးီ ျပည္သကူ႔ ိုယ္စား၊ ျပညသ္ ႔ူအက်ဳိ းအတြက္ ဥပေဒမ်ား အသုံးျပဳ၍ ျပစ္မကႈ ်ဴးလြနသ္ မူ ်ားကုိ ရာဇ၀တ္ေၾကာငး္ အရ အေရးယရူ ာတြင္ လပူ ုဂိၢဳလ္ တစဥ္ းီ ခ်င္းစီ၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ ျပစမ္ ႈဆုိငရ္ ာ တရားစီရငေ္ ရး၏ ထေိ ရာက္မႈရရွိ န္ လအုိ ပ္ပုံမ်ားကုိ အေလး ထားၾကရမည။္ ၂။ ျပစ္မႈဆုိငရ္ ာ တရားစရီ င္ေရးစနစ္အားလံုးတြင္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ • စြဲခ်က္တငမ္ မႈ ်ားကို အစပ်ိဳးေဆာငရ္ ြက္မည္ သု႔ိမဟုတ္ ဆကလ္ က္စြဲခ်က္တင္ ေဆာငရ္ ြက္ မညက္ ို ဆုံးျဖတရ္ မည္။ • တရား႐းုံ မ်ား၌ စြဲခ်ကတ္ င္ျခငး္ ကုိ ျပဳလပု ရ္ မည။္ • တရား႐းုံ ၏ စီရင္ဆုးံ ျဖတခ္ ်က္အားလုးံ သုမိ႔ ဟတု ္ အခ်ဳိ ႕ႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အယူခ၀ံ င္ႏိငု ္သည္ သ႔ုိမဟတု ္ အယခူ ံ၀ငေ္ ရး ေဆာငရ္ ြကသ္ ည။္ ၃။ အခ်ိဳ႕ေသာျပစမ္ ႈဆုငိ ရ္ ာ တရားစီရငေ္ ရးစနစ္မ်ားတြင္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ • ျပစမ္ ႈဆငို ္ရာ ႏငုိ င္ ံေတာအ္ ဆင့္မူ၀ါဒမ်ားကို လုကိ န္ ာက်င့သ္ ံုးရမည္။ သငေ့္ လ်ာပ္ ါက တငုိ ္း ေဒသႀကးီ အဆငႏ့္ ငွ ့္ ခရိငု ၊္ ျမိဳ႕နယ္အဆင့မ္ ်ားတြငပ္ ါ ထုိမ၀ူ ါဒမ်ားကို အသုးံ ျပဳရမည။္ • စံုစမး္ စစ္ေဆးမႈမ်ားကုိ ေဆာင္ရြကရ္ မည္၊ လမး္ ညနႊ ရ္ မည္ သ႔ုမိ ဟတု ္ ႀကီးၾကပက္ ြပ္ကဲ ရမည္။ • တရားခံမ်ားကို ထေိ ရာကစ္ ြာ အကအူ ညီေပးရန္ အာမခံရမည္။ • စြဲခ်က္တငမ္ ည၊္ အျခားနည္းလမး္ မ်ားျဖင့္ ေဆာင္ရြက္မည္ စသညျ္ ဖင့္ ဆံုးျဖတရ္ မည။္ • တရား႐ုံး၏ ဆံုးျဖတခ္ ်က္မ်ားကို အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာရ္ ာတြင္ ႀကးီ ၾကပက္ ြပက္ ဲရမည။္ • စသညျ္ ဖင့္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားအား ယငး္ တလို႔ ုပင္ န္းတာ၀နမ္ ်ား ေဆာငရ္ ြက္ႏငုိ ေ္ ရးအတြက္ ကာကြယေ္ စာင့္ေရွာက္မႈ မ်ားေပးျခငး္ ၄။ ႏုိင္ငံေတာ္သည္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား ယငး္ တုလိ ုပ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကို ျပညျ့္ ပည္၀့ ၀ ထမး္ ေဆာင္ႏငုိ ္ ေစရန္ ထေိ ရာက္ေသာ အစအီ မမံ ်ားျဖစ္သည့္ ဥပေဒအရ အဖြဲ႔အစညး္ ဆုငိ ္ရာ အေျခအေန မ်ားအရ ႏွင့္ အေထာကအ္ ပံ့ အလအံု ေလာကေ္ ပးထားေသာ အေျခအေနမ်ားအရ အထးူ သျဖင့္ ေငြေၾကး ရန္ပေုံ ငြ အခက္အခဲေၾကာင့္ ထခု ြဲေရာင္းခ်ျခင္းမ်ား မျဖစ္ေစရန္ အာမခံရမည။္ ဤအေျခအေနမ်ားကုိ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ကိုယစ္ ားလယွ မ္ ်ားႏွင့္ အနးီ ကပ္ ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ ရြက၍္ ျပ႒ာနး္ သတ္မွတထ္ ားရမည္။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 199 ၅။ ႏုငိ ္ငေံ တာ္သည္ (က) အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားအား ေရြးခ်ယ္ခန္႔ထားျခငး္ ၊ ရာထူးတးုိ ျမငွ ့ေ္ ပးျခင္းႏွင့္ အလုပ္/ တာ၀န္ လဲႊေျပာင္းေပးျခငး္ မ်ားအား ေဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ သမာသမတက္ ်၍ မွ်တေသာ လုပ္ထုံးလပု န္ ညး္ မ်ားအရသာ အေရးပါေသာ လအူ ုပ္စမု ်ား၏ အက်ိဳးစးီ ပြားအတြက္ ေဆာငရ္ ြက္ျခင္းမ်ားအား တားျမစ္၍ ခြဲျခားဆကဆ္ ံသည့္ အေျခခအံ ခ်ကမ္ ်ားျဖစ္ သည့္ က်ား/မ သတမ္ ွတ္ခ်က၊္ လူမ်ဳိ း၊ အသားအေရာင္၊ ဘာသာစကား၊ ကးို ကြယ္ သည့္ ဘာသာ၊ ႏငုိ င္ ံေရး သ႔ိမု ဟတု ္ အျခားေသာ ထင္ျမငယ္ ူဆခ်က္၊ အမ်ိဳးသားေရး သိမု႔ ဟတု ္ လမူ ေႈ ရးေနာက္ခရံ ိျွ ခင္း၊ တုငိ ္းရင္းသားလူနညး္ စု အသငး္ ၀င္ျဖစ္ျခင္း၊ ပစၥည္းဥစၥာပုိင္ဆုငိ ္မႈ၊ ေမြးဖြားရာဇာတိ သမို႔ ဟတု ္ အျခားေသာ အေျခအေနမ်ားအား ထည့သ္ ြင္းစဥ္းစားမႈမျပဳပဲ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည။္ (ခ) အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ ရာထးူ သက္တမး္ ၊ ရာထးူ တးုိ ျမွင့ေ္ ပးျခငး္ ႏွင့္ အလပု ္/တာ၀န္ ေျပာငး္ ေရြ႕ခ်ထားေပးျခင္းမ်ားအား စီမံခန႔ခ္ ြဲရာတြင္ အမ်ားသရိ ွၿိ ပီးျဖစေ္ သာ အျပဳ သေဘာစံသတမ္ ွတခ္ ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ကၽြမ္းက်င္မႏႈ ငွ ့္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားအား အေျခ ခံ၍သာ ေဆာင္ရြက္ရမည္။ (ဂ) အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ားအား အလပု /္ တာ၀န္ေျပာငး္ ေရြ႕ခ်ထားျခငး္ သည္ လုပင္ နး္ လိုအပ္ ခ်က္အရသာ ျဖစ္ရမည။္ (ဃ) အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားအား သင့္ေလ်ာေ္ သာ ခစံ ားခြင့္အေျခအေနမ်ား ျဖစၾ္ ကသည့္ လစာ၊ ရာထးူ သကတ္ မ္းႏွင့္ ပင္စငခ္ ံစားခြင့္မ်ားကို အျငမိ ္းစားယရူ န္ သငေ့္ လ်ာေ္ သာ အသကအ္ ရြယ္ႏွင့္ ယငး္ တု၏ိ႔ အေရးပါမႈ အတုငိ ္းအတာအရ ဥပေဒ၌ သတမ္ ွတ္ ျပ႒ာန္း ေပးရမည္။ (င) အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားအား စည္းကမ္းထနိ း္ သိမ္းရန္ တရားစြဲဆစုိ စေ္ ဆးရမည့္ အေျခ အေနမ်ားကုိ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာနး္ ထားရမည္။ ထိုစစေ္ ဆးမသႈ ည္ မွ်တ၍ အျပဳသေဘာ ဆနေ္ သာ ဆုးံ ျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားျဖစရ္ န္ အာမခရံ မည့္အျပင္ အမအီွ ခုကိ ငး္ ၿပးီ သမာ သမတက္ ်ေသာ သုံးသပခ္ ်က္မ်ားအရသာ ျဖစရ္ မည္။ (စ) အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ေက်နပဖ္ ြယရ္ ာေကာငး္ ေသာ လုပ္ထံးု လပု ္နည္းမ်ားကို ခစံ ားခြငရ့္ ွရိ မည။္ ထလို ုပထ္ းုံ လုပန္ ည္းမ်ားသည္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ ရပိုင္ခြငမ့္ ်ား၊ ခံစားပိငု ္ခြငမ့္ ်ားကုိ ထိခိုက္လာပါက သမာဓိခံအု ဖြဲ႔သ႔ုိ တင္ျပခြင့္မ်ား ပါ၀င္သည္။ (ဆ) လပု ္ငနး္ တာ၀နမ္ ်ားကို ေကာငး္ မြန္စြာထမး္ ေဆာင္ေသာေၾကာင့္ ပဂု ဳၢိ လေ္ ရး လုျံ ခံဳမႈ ကုိ ျခမိ ္းေျခာကခ္ ံရေသာ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ ယင္းတ၏ု႔ိ မသိ ားစမု ်ားကို အာဏာ ပငုိ မ္ ်ားမွ ရုပပ္ ိုငး္ ဆုိင္ရာ ကာကြယေ္ စာင့ေ္ ရွာက္မမႈ ်ားေပးရမည။္ ၆။ ႏိုငင္ ံေတာ္သည္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပစ္ ြာ ဆႏေၵ ဖာထ္ တု ္ခြင့္၊ ယုၾံ ကည္ကိးု ကြယခ္ ြင၊္ ့ အသင္းအဖြဲ႔ ဖြဲစ႔ ညး္ ခြငႏ့္ ငွ ့္ စုေ၀းခြင့္မ်ားကုိ အာမခံႏငုိ ေ္ ရး အစအီ မမံ ်ားျပဳလုပ္ရမည။္ အထူး သျဖင့္ တရားေရးစမီ ခံ နခ႔္ ြဲမႈကိစၥရပ္မ်ား၊ လူအ႔ ခြင့္အေရးကာကြယေ္ စာငေ့္ ရာွ က္မႈႏငွ ့္ ျမွင့္တင္

200 က်င့္သံုးလုပ္ေဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ ေရးကိစၥရပ္မ်ား၊ ဥပေဒႏငွ ဆ့္ ုိငေ္ သာကိစၥရပ္မ်ားအား ျပညသ္ ူလထူ ုအၾကား ခ်ျပေဆြးေႏြးရာတြင္ ပါ၀င္ခြင့္ရသိွ ည။္ ႏိုငင္ ံတြင္း သိမု႔ ဟတု ္ အျပညျ္ ပညဆ္ ုိင္ရာ အဖြဲ႔အစညး္ မ်ားသု႔ိ အဖြဲ႔၀ငအ္ ျဖစ္ ၀င္ေရာကခ္ ြင့္ သိုမ႔ ဟုတ္ အဖြဲ႔အစညး္ မ်ားတည္ေထာငခ္ ြင့္ႏွင့္ ထုအိ ဖြဲ႔ အစည္းအေ၀းမ်ားသုိ႔ တကေ္ ရာကခ္ ြင္ရ့ ိၿွ ပးီ ထုဥိ ပေဒႏွင့္အညီ ေဆာငရ္ ြကမ္ ႈမ်ားေၾကာင့္ သုမိ႔ ဟုတ္ ဥပေဒႏငွ အ့္ ညီ ဖြဲစ႔ ညး္ ထားေသာ အဖြဲ႔အစည္း၏ အဖြဲ၀႔ ငျ္ ဖစ္ေသာေၾကာင့္ အစိးု ရေရွ႕ေနအျဖစ္ လုပက္ ိုင္ျခငး္ အား မေကာငး္ က်ိဳးသက္ေရာက္ျခငး္ မရွေိ စရ။ အထကတ္ ြငေ္ ဖာျ္ ပထားေသာ အခြင့အ္ ေရးမ်ားကို ဥပေဒ ျပ႒ာနး္ ခ်က္မ်ားအရသာ ကန႔္သတႏ္ ုိငၿ္ ပးီ ဖြဲ႔စညး္ ပုံအေျခခံဥပေဒ1255 ၌ သတ္မတွ ္ထား ေသာ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ အခန္းက႑ကုိ ထိန္းသမိ း္ ေစာင့္ေရာွ က္ရနလ္ ညး္ လအို ပသ္ ည္။ အထက္ပါ အခြငအ့္ ေရးမ်ားကို ခ်ဳိ းေဖာကခ္ ရံ လွ်င္ ထေိ ရာက္ေသာကုစားမႈမ်ားကုိ ရရိခွ စံ ားေစရ မည။္ ၇။ အျမဲတမ္းရာထူးအတြက္ ခန႔္အပ္ျခင္းမခရံ မကီ ပင္ သင္တန္းသည္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ားအတြက္ တာ၀နႏ္ ွင့အ္ ခြင့္အေရးတစရ္ ပ္ျဖစသ္ ည။္ ထုေ႔ိ ၾကာင္ႏ့ ုိငင္ ေံ တာသ္ ည္ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားအား ရာထူး မခန႔္အပမ္ ႏီ ငွ ့္ ခန႔္အပၿ္ ပီးေနာကပ္ ိငု ္းတြင္ ေကာင္းမြန္ေသာပညာေရးႏငွ ့္ သင္တန္းမ်ား ရရွိခံစား ၾကေစရန္ ထိေရာက္ေသာ ေဆာငရ္ ြက္မမႈ ်ားျပဳလပု ရ္ မည္။ အထူးသျဖင့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေန မ်ားအား ေအာက္ပါကိစၥရပ္မ်ားႏွင့္စပလ္ ်ဥ္းသည့္ ဗဟသု ုတမ်ား ရရွိေစရမည။္ (က) အစုးိ ရေရ႕ွ ေန႐ံုး၏ ေမြးရာပါ တာ၀န၀္ တရၱ ားမ်ားႏငွ ့္ စည္းမ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ား၊ (ခ) သံသယတရားခံမ်ား၊ ျပစ္မကႈ ်ဴးလြနျ္ ခင္းခရံ သူမ်ားႏွင့္ သက္ေသမ်ားကုိ ဖြဲစ႔ ည္း အပု ခ္ ်ဳပ္ပံု အေျခခဥံ ပေဒဆိငု ္ရာႏွင့္ တရားေရးဆငုိ ္ရာကာကြယ္ေစာငေ့္ ရာွ က္မမႈ ်ား ေပးျခငး္ ၊ (ဂ) လအ႔ူ ခြင့္အေရးႏငွ ္အ့ ေျခခံလြတလ္ ပ္ခြင့္မ်ား ကာကြယေ္ စာင့ေ္ ရာွ က္ေရး သေဘာတူ စာခ်ဳပပ္ ါ လူ႔အခြငအ့္ ေရးမ်ားႏငွ ့္ လြတလ္ ပ္ခြင့မ္ ်ား၊ အထူးသျဖင့္ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ပုဒမ္ ၅ ႏငွ ့္ ၆ တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အခြငအ့္ ေရးမ်ား (ဃ) တရားစရီ င္ေရးက႑အတြငး္ ရိွ အဖြဲအ႔ စည္းဆိငု ္ရာ လုပင္ န္းမ်ား၊ စမီ ံခန္ခ႔ ြဲမႏႈ ွင့္ လသူ ားအရင္းအျမစဆ္ ုငိ ရ္ ာ ဥပေဒသမ်ားႏွင့္ လက္ေတြ႔က်ငထ့္ ံးု မ်ား (င) အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြကမ္ မႈ ်ား စဥ္ဆကမ္ ျပတ္ရေိွ စေရး လုအိ ပသ္ ည့္ အုပခ္ ်ဳပမ္ ႈစနစ္မ်ားႏွင့္ အေထာကအ္ ကူပစညၥ ္းမ်ား ထ႔အုိ ျပင္ ယေနေ႔ ခတ္အေျခအေနမ်ားအရ အထူးသျဖင့္ ရာဇ၀တမ္ ႈ အမ်ဳိ းအစားမ်ား၊ ျပစ္မႈမ်ားတိုးတက္ ျဖစ္ေပၚလာပုံတ႔ိႏု ငွ စ့္ ပလ္ ်ဥး္ ၿပီး ျပစမ္ ဆႈ ိငု ္ရာ အျပညျ္ ပညဆ္ ုငိ ္ရာ ပးူ ေပါငး္ ေဆာင္ရြကမ္ ႈမ်ားလညး္ ရွလိ ာသည့အ္ ေလွ်ာက္ အထးူ ကစိ ၥရပ္မ်ား သမ႔ို ဟတု ္ သီးသန္႔က႑မ်ားအတြက္ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားအား ထပတ္ ိုးသငတ္ နး္ မ်ား ေပး ႏိုငေ္ ရး၊ ႏငို င္ ေံ တာ္မွ ထေိ ရာက္ေသာ ေဆာင္ရြကမ္ ႈမ်ား ျပဳလုပရ္ မည္။ 255 The word “constitutional” is used here with reference to the legally established aims and powers of the- public prosecutor, not to the Constitution of any state.

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 201 ၈။ ျပစမ္ ပႈ ုံစံအမ်ိဳးမ်ဳိ း တိးု တကျ္ ဖစ္ေပၚေနမႈ အထူးသျဖင့္ စနစတ္ က် ျပစ္မကႈ ်ဴးလြနမ္ ႈမ်ားကုိ ေကာငး္ စြာ သရိ ိကွ ငုိ တ္ ြယ္ႏုိင္ရန္ ျပစ္မဆႈ ုငိ ရ္ ာ အထးူ နားလညက္ ၽြမး္ က်ငမ္ ကႈ ို အေရးတႀကးီ လိအု ပ္လာျပီဟုျမငရ္ မည။္ သျုိ႔ ဖစ၍္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားအသငး္ မ်ား၏ ေဆာငရ္ ြက္မႈမ်ား၊ သင္တန္းမ်ား၊ လုပင္ နး္ ခြင္ တုိးတကရ္ ာ တုိးတကေ္ ၾကာင္းမ်ားသည္ အေရးႀကီးေနျပီျဖစသ္ ည္။ ပညာရငွ မ္ ်ဳိ းစုံ ပါ၀ငေ္ သာ အဖြဲမ႔ ်ား ဖြဲစ႔ ညး္ ၍ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား ယငး္ တိ႔လု ပု ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကုိ ေကာငး္ စြာ ေဆာငရ္ ြကႏ္ ငုိ ္ေရး ကညူ ီေပးရမညျ္ ဖစ္သည။္ ၉။ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားအသငး္ မ်ားအား ယငး္ တ၏ို႔ အသငး္ အဖြဲ႔လုပင္ န္း တာ၀န္မ်ားႏွငစ့္ ပလ္ ်ဥ္း၍ အထူးသျဖင့္အမႈမ်ား တာ၀န္ေပးျခင္းနွင့္ ျပန္လည္၍တာ၀န္ေပးျခငး္ မ်ားသည္ အစိးု ရေရွ႕ေန မ်ား၏ သမာသမတ္က်ေရး၊ အမွအီ ခုိကင္းေရး လိုအပခ္ ်က္ႏငွ ့္ ကကုိ ္ညီရမည့္အျပင္ ျပစမ္ ႈဆငုိ ္ရာ တရားစီရင္ ဆးုံ ျဖတမ္ ႈစနစ္ ေကာငး္ စြာ လည္ပတႏ္ ုိင္ေရး ျမွင္တ့ င္ႏိငု ရ္ မည္။ အထးူ သျဖင့္ အမႈကစိ ၥတစ္ခုခ်င္းစအီ တြက္ လုးံ လံးု လ်ားလ်ား လုိအပ္ေသာ ဥပေဒကၽြမ္းက်င္မႈ အရညအ္ ခ်င္းမ်ားႏွင့္ အထူးကၽြမ္းက်င္မႈမ်ား ျဖစရ္ မည္။ ၁၀။ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနသည္ သူ သုိ႔မဟတု ္ သူမ အား စာျဖင့သ္ ာ ညႊန္ၾကားခ်က္ေပးရန္ ေမတာၱ ရပခ္ ံခြင့္ ရွိသည။္ အကယ္၍ သူ သုမ႔ိ ဟတု ္ သမူ သ႔ို ညနႊ ္ၾကားမမႈ ်ားသည္ တရားမ၀င္ေၾကာငး္ သ႔ုမိ ဟတု ္ သူ သ႔မို ဟတု ္ သူမ၏ ေ၀ဖန္ပုိင္းျခားႏုိင္စြမး္ အရ မျဖစ္ႏငို ဟ္ ု ယၾံု ကညပ္ ါက ဌာနတြင္း စစေ္ ဆး ေမးျမန္းမႈ အလုအံ ေလာက္ရရႏွိ ိုင္ၿပီး ထိကု စိ ၥသည္ သူ သုိမ႔ ဟတု ္ သူမအား လပု င္ န္းတာ၀န္မွ တျဖညး္ ျဖညး္ ခ်င္း ဖယ္ထုတျ္ ခင္း သ႔ုိ ဥးီ တည္လာႏိငု ္သည။္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား ၊ အုပခ္ ်ဳပေ္ ရးအာဏာပိငု မ္ ်ားႏငွ ့္ ဥပေဒျပဳေရး အာဏာပငို ္မ်ားအၾကား ဆက္ဆေံ ရး ၁၁။ အစးို ရေရ႕ွ ေနသည္ တရားမမ်ွ တစြာ ၀ငေ္ ရာက္ ၾကားနာ စစေ္ ဆးမႈ သိ႔မု ဟတု ္ တရားမမ်ွ တစြာ တရားမေၾကာင္းအရ၊ ရာဇ၀တ္ေၾကာင္းအရ သုိမ႔ ဟတု ္ အျခားေသာလုပပ္ ုိင္ခြငမ့္ ်ားအရ စြဲခ်ကတ္ ငမ္ ႈမ်ား မခံရဘဲ ယင္းတု႔လိ ပု ္ငန္းတာ၀န္မ်ားကုိ ေဆာငရ္ ြက္ႏငို ္ေရးအတြက္ သင့္ေလ်ာ္ ေသာ အစီအမံမ်ားကို ႏငို င္ ေံ တာ္မွ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည။္ သု႔ိရာတြင္ အစိုးရေရွ႕ေန႐ုးံ သည္ ယင္း ၏လပု ္ငန္းတာ၀န္တစ္ရပလ္ ုံးႏငွ ့္ အထူးသျဖင့္ ဦးစားေပးလုပ္ငန္းရပမ္ ်ား ခ်မွတ္ ေဆာငရ္ ြက္ရာ၌ လသူ ိရငွ ၾ္ ကား ပမံု ွန္ အစီရငခ္ ံရမည္။ ၁၂။ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ဥပေဒျပဳေရးႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာ၏ လုပပ္ ငုိ ္ခြင္မ့ ်ားကုိ ၾကား၀င္ ေႏွာကယ္ ွကျ္ ခင္း မျပဳလုပ္ရ။ ၁၃။ အစိုးရေရွ႕ေန႐ံးု သည္ အစုိးရ၏ အစိတ္အပိုငး္ တစရ္ ပ္ျဖစေ္ သာအခါ အစးို ရသည္ ထေိ ရာက္ေသာ အစီအမံမ်ားခ်မတွ ္၍ (က) အစိုးရေရွ႕ေန႐ုံးအေပၚ အစုိးရ၏ အာဏာသကေ္ ရာက္မႈ အတငုိ း္ အတာႏွင့္ သဘာ၀ ကုိ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာနး္ ရမည္။

202 က်င့သ္ းံု လပု ္ေဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁ (ခ) အစိုးရသည္ ယင္း၏အာဏာမ်ားကုိ ပြင္လ့ ငး္ ျမင္သာရိစွ ြာျဖင့္ အျပည္ျပည္ဆုိငရ္ ာ သေဘာတစူ ာခ်ဳပမ္ ်ား၊ ႏုိငင္ ံေတာဥ္ ပေဒမ်ား၊ အေထြေထြဥပေဒသမ်ားႏငွ ့္အညီ က်င့သ္ ုးံ ရမည။္ (ဂ) အစးုိ ရသည္ ညႊန္ၾကားခ်ကမ္ ်ားေပးရမည္။ ထညို နႊ ္ၾကားခ်ကမ္ ်ားကုိ စာျဖင့္ အျပည့္ အစုံ ေရးသားထုတျ္ ပနရ္ မည။္ (ဃ) အစးုိ ရသည္ အစိုးရေရ႕ွ ေန႐ုံးအား အထးူ အမတႈ စ္ခုကို ၾကားနာစစ္ေဆးရန္ ညႊန္ ၾကားခ်က္ ထတု ္ပုငိ ္ခြင့္ရိွသည။္ ဤညနႊ ္ၾကားခ်က္သည္ ႏိငု ္ငေံ တာ္၏တညဆ္ ဲဥပေဒ မ်ားႏငွ ့ည္ ီညြတ္ရမညျ္ ဖစ္ၿပးီ ပြငလ့္ ငး္ ျမင္သာမႏႈ ွင့္ တရားမ်ွ တမအႈ ား ေလးစားလုကိ ္ နာေသာ အာမခံခ်က္ အလံုအေလာကပ္ ါရွရိ မည။္ တညဆ္ ဲအစးုိ ရသည္ ဥပမာ အား ျဖင့-္ • ၀ါရင့္အစးို ရေရ႕ွ ေန သု႔မိ ဟုတ္ အစိုးရေရွ႕ေနလပု ္ငနး္ ေဆာင္ရြကေ္ နသထူ ံမွ စာျဖင့္သေဘာတညူ ခီ ်က္ ဥးီ စြာရယရူ မည္။ • အထးူ သျဖင့္ အစုးိ ရေရွ႕ေန၏ အၾကဉံ ာဏ္အတိုငး္ မလုပလ္ ိပု ဲ ရာထူးႀကးီ ငယ္ အလုိက္သာ အဆင့ဆ္ င့္ဆကလ္ က္ ညနႊ ္ၾကားေဆာငရ္ ြက္ေစသည့အ္ ခါ စာျဖင့္ ေရးထားေသာ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားကုိ ေကာင္းစြာ ရငွ ္းျပရမည္။ • ၾကားနာစစေ္ ဆးမႈ မစတငမ္ ၌ီ ဤအၾကဉံ ာဏမ္ ်ားႏွင့္ ညနႊ ၾ္ ကားခ်ကမ္ ်ားကို ဖငုိ တ္ ြဲထားရမည။္ သုိ႔မသွ ာ အျခားတာ၀နရ္ သိွ ူမ်ားလည္း ရယူၾကည့႐္ ႏႈ ငုိ ၿ္ ပးီ အၾကံဉာဏမ္ ်ားေပးႏငုိ ေ္ ပမည္။ (င) အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယင္းတုိအ႔ ား စာျဖင့္ညနႊ ၾ္ ကားခ်က္မ်ားအတငုိ း္ ေရးသားတင္ ျပရန္ တာ၀နရ္ ွိေစကာမူ တရားေရးဆုိငရ္ ာ အျငင္းပြားမႈမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥး္ ၍ ယငး္ တို႔ စတိ ္ႀကဳိ ကေ္ ရြးခ်ယ္၍ တရား႐ံးု သ႔ုိ လြတလ္ ပ္စြာ တင္ျပႏိငု ္ၾကသည္။ (စ) အမႈတစ္ခုတြင္ ၀င္ေရာကၾ္ ကားနာစစ္ေဆးမႈမျပဳရန္ ညႊန္ၾကားခ်က္မ်ားေပးျခငး္ ကို ဥပေဒ၌ တားျမစထ္ ားသည။္ အမႏႈ ွင့္မဆကစ္ ပ္ပါက ဤညႊန္ၾကားခ်ကမ္ ်ားကို ထးူ ျခားကစိ ၥဟု မွတ္ယူေဆာင္ရြကရ္ မညျ္ ဖစေ္ သာ္လညး္ စာပိဒု ္ (ဃ) ႏွင့္ (င) ပါ ျပ ႒ာန္းခ်က္မ်ားႏငွ ့္ညီညြတ္ရမည့အ္ ျပင္ ပြင့္လငး္ ျမငသ္ ာမႈကို အာမခသံ ည့္ အျမင္ျဖင့္ သငေ့္ လ်ာ္ေသာ ကြပက္ ဲမႈရိွရမည။္ ၁၄။ အစိုးရႏွင့္ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားအၾကား အမအီွ ခကုိ ငး္ ေနေသာ ႏုိငင္ မံ ်ားတြင္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ အမီအွ ခုကိ င္းမႈ သဘာ၀ႏငွ ့္ အတိုငး္ အတာကို ဥပေဒျဖငျ့္ ပ႒ာန္းႏုိငေ္ ရးအတြက္ ထေိ ရာကေ္ သာ အစအီ မမံ ်ားကုိ ႏုငိ ္ငေံ တာမ္ ွ ခ်မတွ ္ရမည။္ ၁၅။ ျပစ္မဆႈ ငို ရ္ ာ မ၀ူ ါဒမ်ား၏ မွ်တမႏႈ ွင့္ ထေိ ရာကမ္ ကႈ ုိ ျမငွ ့္တငရ္ န္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အစးုိ ရ ဌာနမ်ား၊ အဖြဲ႔အစညး္ မ်ားႏငွ ့္ ဥပေဒႏွငအ့္ ညီ ပူးေပါင္းေဆာငရ္ ြက္ရမည္။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏွင့္ .... 203 ၁၆။ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ အထးူ သျဖင့္ အဂတိလိုက္စားျခင္း၊ လုပပ္ ုငိ ္ခြင့္အာဏာ အလြဲသုံး စားျခင္း၊ လူအ႔ ခြင့အ္ ေရးမ်ားႏငွ ့္ အျပညျ္ ပည္ဆိငု ္ရာ ဥပေဒမွ အသိအမတွ ္ျပဳထားေသာ အျခားရာဇ၀တမ္ ႈမ်ားအား အလြန္အမင္း က်ဴးလြန္ေဖာကဖ္ ်ကျ္ ခင္းစသည့္ အစုိးရ၀နထ္ မး္ မ်ား က်ဴးလြနသ္ ည့္ မညသ္ ည့္အမကႈ ုိမဆုိ ဟန႔တ္ ားပိတ္ပငျ္ ခငး္ မျပဳပဲ ၾကားနာစစေ္ ဆးရမည္။ ၁၇။ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ တရား၀ငအ္ ခြငအ့္ ေရးမ်ား၊ အေတြ႔အၾကံဳမ်ားႏငွ ့္ အခန္းက႑မ်ားကုိ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာနး္ ထားသညန့္ ည္းတူ တရား႐ုံးတရားသူႀကးီ မ်ား၏ အမီအွ ခိကု င္းမႏႈ ွင့္ သမာ သမတက္ ်မအႈ ေပၚ ဥပေဒေၾကာငး္ အရ သံသယမရိွႏုိငေ္ စေရး သငေ့္ လ်ာေ္ သာ အစအီ မမံ ်ားကို အစုိးရမွခ်မတွ ္ထားရမည။္ ၁၈။ အကယ္၍ တရား ေရး စနစ္မခွ ြင့ျ္ ပဳလ်ွ င္ ႏုိငင္ ံေတာသ္ ည္ လပူ ုဂၢိဳလတ္ စ္ဥးီ တည္းကိပု င္ အစးုိ ရ ေရွ႕ေနတာ၀နမ္ ်ားႏငွ ့္ တရားသူႀကးီ တာ၀န္မ်ားကုိ အျပနအ္ လွနခ္ ်မွတႏ္ ိုင္ရန္ လအုိ ပေ္ သာ အစီအမံမ်ား ျပဳလပု ရ္ မည္။ ထသို ိုေ႔ ျပာငး္ လဲတာ၀နခ္ ်မတွ ျ္ ခငး္ သည္ သကဆ္ ိငု ရ္ ာပုဂဳၢိ လ္ ကိုယ္ တုငိ ၏္ ျမင့္ျမင့္မားမားေတာငး္ ဆုမိ ႈအရသာလျုံ ခဳံ ေရးအစီအမံမ်ားကုိေလးစားလုကိ ္နာေသာအား ျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ရမည။္ ၁၉။ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ အမအီွ ခိကု င္းမႏႈ ငွ ္ သမာသမတ္က်မႈကုိ တိတိ က်က် ေလးစားလကုိ ္နာရမည။္ အထးူ သျဖင့္ တရားစရီ င္ဆးုံ ျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားအေပၚ သံသယ မ၀င္ရမညအ့္ ျပင္ တရားစီရင္ဆးုံ ျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားအား အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာရ္ ာတြင္ မေႏာွ င့္ေႏးွ ေစရ။ အယခူ ံ၀ငခ္ ြငအ့္ တြက္ ေဆာင္ရြကရ္ ာတြင္ သမ႔ုိ ဟတု ္ အျခားသတမ္ တွ ထ္ ားေသာ လပု ္ထးံု လုပ္နညး္ မ်ားအား ေဆာငရ္ ြကရ္ ာတြင္ အခ်ိနရ္ ရပါမည္။ ၂၀။ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားရံုး၌ တရားစြဲဆရို ာတြင္ အျပဳသေဘာေဆာင၍္ မ်ွ တမရႈ ရိွ မည။္ အထးူ သျဖင့္ မွ်တေသာတရားေရး စမီ ံခနခ႔္ ြဲမမႈ ်ားျဖစေ္ စရန္ အမႏႈ ွင့္ဆိုငေ္ သာ အခ်ကအ္ လက္ အားလးံု ႏငွ ့္ ဥပေဒေၾကာငး္ အရ အျငင္းပြားမႈမ်ားကုိ တရား႐ံုးသုိတ႔ င္ျပရမည္။ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ား ႏငွ ့္ ရဲတပ္ဖြဲမ႔ ်ားအၾကား ဆက္ဆေံ ရး ၂၁။ သာမနအ္ ားျဖင့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရားစြဲဆိုမႈအား စတငေ္ ဆာငရ္ ြက္မည္ သုမ႔ိ ဟုတ္ ဆက္လကေ္ ဆာင္ရြက္မညက္ ုိ ဆံးု ျဖတ္ေသာအခါ ရဲမ်ား၏ စစုံ မး္ စစေ္ ဆးမမႈ ်ားအား ဥပေဒႏွင့္ ညညီ ြတ္ျခင္း ရိ/ွ မရွိ ကုိ ေနာကဆ္ ုံးထား စစေ္ ဆးရသည္။ ဤသလ႔ုိ ်ွ င္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ရဲမ်ား၏ လအူ႔ ခြင့္အေရး ေစာင့္ေရာွ က္မကႈ ုိ ေစာင္ၾ့ ကည့သ္ းံု သပႏ္ ငို ၾ္ ကသည။္ ၂၂။ ရဲတပ္ဖြဲ႕ကုိ အစးို ရေရ႕ွ ေန႐းံု ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ထားလသို ည့္ သုမ႔ိ ဟတု ္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမွ ရဲမ်ား၏ စံစု မ္းစစေ္ ဆးမမႈ ်ားကုိ ဥးီ စီးဦးရြက္ျပဳရသည့္ သမ႔ုိ ဟုတ္ ႀကီးၾကပက္ ြပက္ ဲရသည့္ ႏိငု ္ငံ မ်ားတြင္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား ေအာကပ္ ါကိစၥမ်ားကုိ ေဆာင္ရြကႏ္ ိငု ္ရန္ ထေိ ရာက္ေသာ အစအီ မံ မ်ားကို ႏငို င္ ေံ တာ္မွ ေဆာငရ္ ြက္ရမည္။

204 က်ငသ့္ းံု လုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ (က) ျပစမ္ ႈဆိုငရ္ ာမူ၀ါဒကို အဓိကအေလးထားေဆာင္ရြက္ေရး ႐ႈေထာင့္မွေန၍ မညသ္ ည့္ အမအႈ မ်ိဳးအစားကုိ ဥးီ စြာကငို တ္ ြယဆ္ းံု ျဖတရ္ မည္ကို ဆံးု ျဖတျ္ ခငး္ ၊ သက္ေသရွာေဖြ စုေဆာင္းရသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ အသးုံ ျပဳရမည့္ ၀နထ္ မ္းအငအ္ ား၊ စစုံ မး္ စစေ္ ဆးမႈ ျပဳလပု ရ္ မည့္ အခ်ိန္ကာလ၊ အစိုးရေရ႕ွ ေနအားေပးရမည့္ အခ်ကအ္ လကမ္ ်ား စသည္ ႏငွ ့္စပလ္ ်ဥး္ ၍ ရဲတပဖ္ ြဲအ႔ ား သငေ့္ လ်ာေ္ သာ ညနႊ ၾ္ ကားခ်ကမ္ ်ားေပးျခင္း။ (ခ) ရဲဌာနမ်ားစြာ ရိေွ နေသာအခါ အမႈမ်ားကို အသင့္ေတာ္ဆးံု ဌာနသု႔ိ ခြဲေ၀ ခ်ထားေပးျခင္း။ (ဂ) ညနႊ ၾ္ ကားခ်က္မ်ားနွင့္ ဥပေဒ လု္ိက္နာေဆာင္ရြက္မကႈ ုိ ေစာင္ၾ့ ကည့ေ္ လလ့ ာရန္ လို အပ္ေသာ ေလလ့ ာဆနး္ စစ္မမႈ ်ားနငွ ့္ ႀကီးၾကပ္ကြပက္ ဲမမႈ ်ား ေဆာင္ရြကျ္ ခင္း။ (ဃ) တျဖည္းျဖည္းခ်င္း က်ဴးေက်ာ္ ေဖာက္ဖ်ကမ္ မႈ ်ားအား အေရးယျူ ခငး္ သမု႔ိ ဟုတ္ အေရး ယူမႈတိုးျမငွ ျ့္ ခငး္ အား သင့္ေတာ္သလုိ ေဆာငရ္ ြကျ္ ခငး္ ။ ၂၃။ ရဲဌာနသည္ အစိုးရေရေ့ွ န႐းုံ နွင့္ အမအီွ ခိုကင္းေသာအခါတြင္ ထအုိ ဖြဲ႕အစညး္ နစွ ခ္ အု ၾကား လပု ္ငန္းသေဘာအရ သင္ေ့ တာ္ေသာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမ်ားရေွိ နေစရန္ အစးို ရမွ ထိ ေရာက္ေသာ အစအီ မမံ ်ား ေဆာင္ရြက္ရမည္။ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားမွ လူပဂု ၢိဳလတ္ စ္ဥးီ ခ်င္းစီ အေပၚ ျပဳမူ ေဆာငရ္ ြကရ္ မည့္ လပု ္ငနး္ တာ၀န္မ်ား ၂၄။ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ယငး္ တိ႔ု လပု ္ငနး္ တာ၀န္မ်ားကို ေဆာငရ္ ြက္ရာတြင္ အထူးသျဖင့္- (က) မွ်တစြာ၊ သမာသမတက္ ်စြာနငွ ့္ အျပဳသေဘာအရ တာ၀နမ္ ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္ရမည္။ (ခ) လ႔အူ ခြင့္အေရးမ်ားနငွ ့္ အေျခခံလြတ္လပခ္ ြင့မ္ ်ား ကာကြယေ္ စာင့္ေရာွ က္ေရး အျပည္ ျပည္ဆိုငရ္ ာ သေဘာတစူ ာခ်ဳပတ္ ြင္ သတမ္ တွ ျ္ ပ႒ာနး္ ထားေသာ လအူ႔ ခြင့္အေရးမ်ားကုိ ေလးစားလကို န္ ာ ကာကြယ္ ေစာငေ့္ ရွာက္ရမည္။ (ဂ) ျပစမ္ ႈဆငုိ ္ရာ တရားစရီ င္ ဆုးံ ျဖတေ္ ရးစနစအ္ ား ျဖစန္ ိငု ္သမွ် ျမနဆ္ န္ထိေရာက္စြာ လညပ္ တႏ္ ုိငေ္ ရး ေဆာင္ရြက္ရမည္။ ၂၅။ အစိုးရေရွေ့ နမ်ားသည္ က်ား/မ သတ္မတွ ္ခ်က၊္ လမူ ်ိဳး၊ အသားအေရာင၊္ ဘာသာစကား၊ ကိုး ကြယယ္ ုၾံ ကညေ္ သာ ဘာသာ၊ နုငိ ္ငံေရး သမို႔ ဟတု ္ အျခား ယူဆခ်က္၊ အမ်ိဳးသားေရးေနာကခ္ ံ သမ႔ုိ ဟုတ္ လူမႈေရးေနာက္ခ၊ံ တုငိ း္ ရငး္ သား လနူ ညး္ စု အႏြယ္ဝငျ္ ဖစျ္ ခငး္ ၊ ပစညၥ း္ ဥစၥာပုငိ ္ဆိငု ္မႈ၊ ေမြးဖြားရာဇာတ၊ိ က်နး္ မာေရး၊ ကယုိ ခ္ ႏာၶ မသနစ္ ြမး္ မႈ သုိ႔မဟတု ္ အျခားေသာ အေျခအေနမ်ားကုိ အေျခခံ၍ ခြဲျခားဆက္ချံ ခင္းမွ ေရာွ ငၾ္ ကဥ္ရမည္။ ၂၆။ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ ဥပေဒေရွ႕ေမွာက္၌ အားလးုံ သာတူညီမ်ွ ျဖစေ္ စေရး အာမခံရမည။္ သသံ ယမ်ားအေပၚ ေကာင္းက်ဳိ း သ႔ုိမဟုတ္ ဆးုိ က်ဳိ း မညသ္ ႔ပုိ င္ သကေ္ ရာက္ေစကာမူ သံသယ တရားခအံ ေပၚ သကေ္ ရာကန္ ငို ္မည့္ အေျခအေနမ်ား အပါအဝင္ အမနႈ ငွ ့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ အေျခ အေနအားလးုံ ကို အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ား ကုိယ္တုငိ ္ကုယိ ္က် ေကာင္းစြာနားလည္ သေဘာေပါက္ထား ရမည။္

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏွင့္ .... 205 ၂၇။ စြဲခ်ကမ္ ်ားသည္ အေျခအျမစ္မရွိေၾကာငး္ သမာသမတ္က်ေသာ စံစု မး္ စစ္ေဆးမႈမွ ေဖာ္ျပေန လွ်င္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ တရားစြဲဆိုျခင္းကို စတင္ျခင္း သိမု႔ ဟုတ္ ဆက္လက္ ေဆာင္ ရြက္ျခင္း မျပဳလပု ္ရ။ ၂၈။ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ ဥပေဒနွင့္ ဆန႔္က်င္ေသာ စစ္ေဆးေမးျမန္းမ႕နညး္ လမး္ မ်ားကို အသံုးျပဳ ၍ ရရထိွ ားသညဟ္ ု အက်ိဳးအေၾကာငး္ ခငုိ ္လံုစြာျဖင့္ ယင္းသိ့ု သိရွိသည့္ သုိ႔မဟုတ္ ယၾုံ ကညသ္ ည့္ သက္ေသ အေထာက္အထားမ်ားကို တရား႐ုးံ သိုတ႔ င္ျပျခငး္ မျပဳရ၊ သံသယရိွလ်ွ င္ ထုိသက္ေသ အား လကခ္ ခံ ြငျ့္ ပဳႏငုိ ေ္ ရးအတြက္ စစ္ေဆးေပးရန္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားမွ တရား႐ံးု သိ႔ု ေလွ်ာက္ ထားရမည္။ ၂၉။ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ အမသႈ ညႏ္ ွစဖ္ က္လုံးအား မွ်တစြာ ဆကဆ္ ရံ မည္ ဟသူ ည့္ ဥပေဒသကုိ ေစာင့္ေရာွ ကထ္ နိ း္ သမိ ္းရမည။္ အထးူ သျဖင့္ ယင္းတလ႔ုိ ကဝ္ ယ္ရေွိ နသည့္ သတငး္ အခ်က္ အလက္မ်ားကုိ အျခားအမႈသည္ တစဖ္ က္ဖက္သို႔ ေဖာ္ထတု ျ္ ပသျခင္းျဖင့္ မွ်တစြာ တရားစီရင္ ဆံုးျဖတမ္ ဳွ အေပၚ ထိခုကိ ္မႈရိွနငို ္သညျ္ ဖစရ္ ာ ထိကု စိ ၥအား ေရွာငၾ္ ကဥ္ရန္ ဥပေဒ၌ ျပ႒ာန္းထားရ မည။္ ၃၀။ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားစရီ င္ဆုံးျဖတရ္ ာ၌ သိမ႔ု ဟတု ္ ဥပေဒအရ ေဖာထ္ ုတ္ျပသရန္ မလိအု ပ္လွ်င္၊ အထးူ သျဖင့္ သသံ ယတရားခအံ ေပၚ အျပစ္ကငး္ ေၾကာင္း မွနး္ ဆ သံုးသပခ္ ်က္ မ်ားကို ဆံုး႐ႈံးနငို လ္ ွ်င္ ၾကားလူမ်ားထမံ ွ ရရေိွ သာ သတငး္ အခ်က္လက္မ်ားကုိ အတြင္းေရးအျဖစ္ ထားရွိရမည္။ ၃၁။ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ားသည္ သံသယတရားခံ၏ အေျခခံ အခြင့အ္ ေရးမ်ားနငွ ့္ လြတလ္ ပ္ခြင္မ့ ်ားကို တားဆးီ ပိတ္ပင္သည့္ အစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြကခ္ ြငရ့္ ေိွ သာလ္ ည္း ထိအု စီအမံမ်ားကုိ တရား စီရင္ေရးအပိငု ္းမွ ၾကပ္မတ္ကြပ္ကဲနိုငသ္ ည။္ ၃၂။ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားသည္ သက္ေသမ်ား၏အက်ဳိ းအတြက္ ေကာင္းစြာ အေလးထား ေဆာငရ္ ြကရ္ မည္။ အထးူ သျဖင့္ သကေ္ သမ်ား၏ အသကအ္ ႏရၱ ာယလ္ ျံု ခဳံ မႈနငွ ့္ ပုဂဳိၢ လ္ေရးကစိ မၥ ်ားကို ကာ ကြယ္ေစာငေ့္ ရွာက္ရန္ အစအီ မံမ်ား ေဆာငရ္ ြကျ္ ခင္း ျပဳလုပရ္ မည။္ သိ႔ုမဟတု ္ ျမွင့တ္ ငရ္ မည္ သို႔မဟတု ္ ထုိအစီအမံမ်ား ေဆာင္ရြကျ္ ခင္း ရွ/ိ မရိွ ၾကည႐့္ ေႈ လ့လာရမည။္ ၃၃။ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ားသည္ တရားခံမ်ား၏ ပဂု ဳိၢ လ္ေရး အက်ဳိ းစီးပြားမ်ားကို တရားခမံ ်ား၏ ထခိ ုိက္ေသာအခါ အျမင္နွင့္ စုးိ ရိမပ္ ူပနမ္ ႈမ်ားကုိ ေကာငး္ စြာ အေလးထား ေဆာငရ္ ြကရ္ မည္။ တရားခမံ ်ားအား ယငး္ တ၏့ို ကိုယ္ပုိင္အခြငအ့္ ေရးမ်ားနငွ ့္ ၾကားနာစစ္ေဆးမည့္ လုပ္ငနး္ လပု န္ ညး္ ပုိင္းအဆငဆ့္ င့္ကို အသိေပးမႈမ်ား ျပဳလုပရ္ မည္ သ့ုမိ ဟတု ္ အသိေပးမႈမ်ား ျမငွ တ့္ ငရ္ မည။္ ၃၄။ အမ်ားအသအိ မတွ ျ္ ပဳခရံ သည့္ သူမ်ားက သမုိ႔ ဟတု ္ ထင္ရာွ းေသာ ဂဏု ျ္ ဒပရ္ သိွ ည့္သမူ ်ားက သက္ဆိုင္ရာတရားခမံ ်ားအေပၚ စိတဝ္ င္စားလွ်င္ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္မ်ားကုိ စနိ ္ေခၚနုိင္ေစရမည။္ အမႈအေပၚရာထးူ အဆင့ဆ္ င့္ စစ္ေဆးသံးု သပၿ္ ပီးေနာက္ တရားစရီ ငေ္ ရး သံုးသပ္ခ်ကမ္ ်ားအရ သိ႔ုမဟတု ္ ထုအိ ခြငအ့္ ာဏာ ရရထိွ ားသမူ ်ားအေနျဖင့္ ပုဂၢလိကဆိငု ရ္ ာ တရားစြဲဆုစိ စ္ေဆးမ၌ႈ ပါဝငေ္ ဆာငရ္ ြက္ရန္ ဤစိနေ္ ခၚမကႈ ုိ ျပဳလပု ႏ္ ိငု ္သည။္

206 က်င့္သးုံ လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ၃၅။ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ားအား ယင္းတ့တို ာဝန္မ်ားကုိ ေဆာင္ရြက္ရာ၌ အစးုိ ရေရွ႕ေနဆိငု ရ္ ာ က်င့ထ္ းုံ မ်ားနွငခ့္ ်ည္ေနာွ ငထ္ ားႏုငိ ္ေရး နုိငင္ ံေတာ္မွ ေဆာင္ရြက္ရမည။္ ထကို ်င့္ထုံးမ်ားကုိ က်ဴးလြန္ ေဖာက္ဖ်ကလ္ ်ွ င္ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ စာပုဒိ ္ ၅ ႏငွ အ့္ ညီ သင့ေ္ လ်ာ္ေသာ အေရးယူ အျပစေ္ ပးမမႈ ်ား ျပဳလုပႏ္ ိငု သ္ ည။္ အစုိးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ေဆာငရ္ ြက္မမႈ ်ားကုိ ဌာနတြင္း ပမုံ နွ ္ သးုံ သပ္ စစေ္ ဆးမမႈ ်ား ျပဳလုပ္ရမည။္ ၃၆။ (က) အစိုးရေရွ႕ေနမ်ား၏ လုပင္ န္းေဆာငရ္ ြက္မႈမ်ား မ်ွ တထေိ ရာက္မရႈ ေွိ ရးနငွ ့္ တစိကု ္မတ္ မတ္ရွေိ ရး ျမွငတ့္ ငရ္ န္ ႐ႈေထာငမ့္ ွေန၍ အစးုိ ရသည္ • အထက္ေအာက္အဆင့ဆ္ င္ဆ့ ငို ရ္ ာ တငျ္ ပေဆာငရ္ ြက္ရေသာ အဖြဲ႕အစည္းဆငုိ ္ရာ လပု ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားသည္ မထေိ ရာက္ေသာ သ႕ို မဟုတ္ တားျမစန္ ငုိ ္ေသာ ဗ်ဴရုိ ကေရစီ ပစုံ မံ ်ားျဖစမ္ သြားေစရန္ ထုိလပု င္ န္းလပု ္နည္းမ်ားအေပၚ စဥး္ စားရမည။္ • ျပစမ္ ႈဆုိငရ္ ာ မဝူ ါဒကို အေကာငအ္ ထည္ေဖာ္ေဆာင္ရြကရ္ န္ အေထြေထြ ညႊန္ၾကား ခ်ကမ္ ်ား ခ်မတွ ရ္ မည။္ • မာွ းယြင္းစြာ ဆုံးျဖတခ္ ်က္ခ်မႈ မရိေွ စေရးအရံအတားအေနျဖင့္ အမႈတစ္ခစု ၌ီ စီရင္ဆံးု ျဖတ္ခ်ကမ္ ်ား ခ်မွတရ္ ာတြင္ ရညည္ ႊန္းကးုိ ကားရမည့္ အေထြေထြဥပေဒသမ်ားနွင့္ စသံ တ္မတွ ခ္ ်က္မ်ားကို ခ်မွတရ္ မည္။ (ခ) အထက္ေဖာ္ျပပါ အဖြဲ႕အစည္းဆုငိ ္ရာ နည္းလမ္းမ်ား၊ လမး္ ညနႊ ္ခ်ကမ္ ်ား၊ ဥပေဒသမ်ား ႏငွ ့္ စသံ တ္မွတ္ခ်က္မ်ားကုိ ပါလီမန္ သမ႔ုိ ဟုတ္ အစးို ရမွ ဆးံု ျဖတရ္ မည။္ သ႔ိုမဟတု ္ အစုိးရေရွ႕ေနမ်ား၏ အမအီွ ခိုကငး္ မနႈ ွင့စ္ ပ္လ်ဥ္း၍ နိငု င္ ံေတာတ္ ညဆ္ ဲ ဥပေဒမ်ားတြင္ ထည့္သြငး္ ျပ႒ာနး္ ထားလ်ွ င္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ ကုယိ ္စားလယွ မ္ ်ားမွ ဆံးု ျဖတရ္ မည။္ (ဂ) အထကေ္ ဖာ္ျပပါအဖြဲ႕အစညး္ ၊လမ္းညႊနခ္ ်ကမ္ ်ား၊ဥပေဒသမ်ားႏငွ ့္စံသတမ္ ွတခ္ ်က္မ်ား ကို အမ်ားျပည္သူအား အသိေပးရမည္။ ယင္းတိထု႔ သံ ို႔ ဆကသ္ ြယ္ အကူအညီေတာင္း လာေသာ မည္သူက႔ ုမိ ဆုိ ျပန္လည္ဆကသ္ ြယ္ ေဆာင္ရြကေ္ ပးရမည္။ အျပညျ္ ပညဆ္ ုငိ ္ရာ ပူးေပါငး္ ေဆာငရ္ ြက္မႈ ၃၇။ တရားစရီ ငေ္ ရးဆငို ရ္ ာ အျပညျ္ ပည္ဆငုိ ္ရာ ပးူ ေပါင္းေဆာင္ရြကမ္ ႈမ်ားသည္ အျခားဌာနမ်ား သိမ႔ု ဟုတ္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ အခနး္ က႑ျဖစ္ေစကာမူ အစိုးရေရွ႕ေနမ်ားနငွ ့္ အျခားေသာ နိငု ္ငံျခားတုိင္းျပညမ္ ်ားအၾကား တကုိ ရ္ ကုိ ္ဆက္ဆံ ေဆာငရ္ ြက္မမႈ ်ားကုိ အျပည္ ျပညဆ္ ုိငရ္ ာ သေဘာတူစာခ်ဳပမ္ ်ားရိွလ်ွ င္ ထုစိ ာခ်ဳပမ္ ်ား၏ သတ္မတွ ္မေူ ဘာငမ္ ်ားအတြင္းမွ သို့မဟုတ္ လကေ္ တြ႕အစီအစဥ္မ်ားကုိ အေျခခ၍ံ ဆက္လက္ ေဆာင္ရြကရ္ မည။္ ၃၈။ အျပည္ျပညဆ္ ိုငရ္ ာ တရားစီရငမ္ ႈ ပူးေပါင္းေဆာငရ္ ြက္ေရး သတ္မွတမ္ ူေဘာင္အတြငး္ ပးူ ေပါငး္ ေဆာငရ္ ြက္နိုင္သည့္ လပု င္ နး္ နယ္ပယမ္ ်ား၌ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ားနွင့္ တိကု ္ရုိက္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ ရြက္မအႈ ဆင့္မ်ား တုးိ ျမွင့္ ေဆာင္ရြက္ရမည။္ ဤအဆင့မ္ ်ားတြင္ ပါဝငသ္ ည္မာွ -

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 207 (က) စာအပု ္စာတမ္း ျဖန႔္ေဝျခငး္ (ခ) တရားစြဲဆိစု ရီ င္ဆံးု ျဖတရ္ သည့္ အျခားေသာ အာဏာပိုငမ္ ်ားအား ဆက္သြယေ္ ဆာင္ ရြကႏ္ ိငု ရ္ န္ ဆကသ္ ြယ္ရမည့္ ပဂု ဳိၢ လ္အမည၊္ လပိ ္စာ၊ ကၽြမ္းက်ငမ္ ႈနယ္ပယမ္ ်ား၊ တာဝန္ ယူထားသည့္ အပုငိ ္းစသည့္ ကုယိ ္ေရးအခ်ကမ္ ်ားကုိ စစု ည္းစာရင္းျပဳစုျခင္း၊ (ဂ) အထးူ သျဖင့္ အစုးိ ရေရွ႕ေနခ်ဳပ္အဆင့္ ပမုံ နွ ္အစည္းအေဝးမ်ား က်င္းပျခငး္ ျဖင့္ နုငိ ္ငံ ရပျ္ ခားမွ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ားအၾကား ပုဂဳိၢ လ္ေရးအဆကအ္ သြယ္ မျပတ္ေစရန္ ေဆာင္ ရြက္ျခင္း၊ (ဃ) သငတ္ နး္ မ်ား ဖြငလ့္ ွစျ္ ခင္းနွင့္ အသပိ ညာ ဗဟသု တု တုးိ တကေ္ ရးေဆာငရ္ ြကျ္ ခငး္ ၊ (င) နိုငင္ ျံ ခားတငို ္းျပညတ္ စခ္ ုတြင္ အေျခစိုကေ္ သာ ျပညသ္ ႕ူ ဆက္ဆေံ ရး ဥပေဒအရာရမိွ ်ား ၏ လပု င္ နး္ တာဝနမ္ ်ားကုိ မိတဆ္ ကျ္ ခင္း၊ (စ) နငို ္ငံျခားဘာသာစကားမ်ား သင္တနး္ ေပးျခင္း၊ (ဆ) အိငု တ္ ီ နညး္ ပညာအသံုးျပဳ၍ သတင္းအခ်ကအ္ လကေ္ ပးပုိ႔မမႈ ်ား ဖြံ႕ျဖဳိ းတးုိ တက္ ေစ ျခငး္ ၊ (ဇ) ျပစမ္ ဆႈ ုိင္ရာ ကိစရၥ ပမ္ ်ားအား အျပနအ္ လနွ ေ္ ဝမွ်အကအူ ညီေပးေရးနငွ ့္ စပလ္ ်ဥး္ ၍ အျခားႏိုငင္ ံမ်ားႏငွ ့္ လပု င္ န္းအေတြ႕အႀကံဳေဆြးေႏြးပြဲမ်ား က်င္းပျခင္း။ ၃၉။ အက်ဳိ းအေၾကာငး္ ေဝဖန္ စစိ စ္မႈတိးု တကေ္ စရန္နငွ ့္ အျပန္အလွန္ အကအူ ညေီ ပးေရး လုပ္ငန္း စဥအ္ ရ ပူးေပါင္းညိွႏိွဳငး္ ေဆာင္ရြကမ္ ႈ ေအာင္ျမငေ္ စရန္ ေဆာငရ္ ြက္ရာတြင္ ေအာကပ္ ါတက႔ို ုိ ျမငွ ့္တင္ေပးရမည္။ (က) သာမနအ္ ားျဖင့္ အျပည္ျပညဆ္ ိုငရ္ ာ ပူးေပါင္း ေဆာငရ္ ြက္မႈမ်ား၌ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား တက္ၾကြစြာ ပါဝင္ ေဆာငရ္ ြကၾ္ ကရန္ လုိအပပ္ ုကံ ုိ သျိ မငေ္ စျခငး္ ။ (ခ) အျပည္ျပညဆ္ ိငု ္ရာ ပူးေပါင္းေဆာငရ္ ြက္မႈနယပ္ ယ္၌ အခ်ဳ႕ိ အစိးု ရေရွ႕ေနမ်ား၏ အထးူ နားလည္တတ္ကၽြမး္ မႈမ်ား။ ၄၀။ အျပညျ္ ပညဆ္ ုိင္ရာ ပးူ ေပါငး္ ေဆာငရ္ ြကေ္ ရး တာဝန္ခံ အစိးု ရေရွ႕ေနသည္ အကူအညေီ ပးမည့္ ႏုိငင္ ံမွ အာဏာပငုိ ထ္ ံသို႔ အျပနအ္ လနွ ္ အကအူ ညီေပးရန္ တိကု ရ္ ိုက္ဆက္သြယ္ ေမတၱာရပခ္ ံ ရမည္။ ထုိေမတာၱ ရပ္ခံခ်က္ကရုိ ရေိွ သာ ႏုိငင္ ံ၏ အာဏာပငို ္မွ ယငး္ တ႔ိုရရိထွ ားေသာ အေထာက္ အထားမ်ားကုိ ေမတာၱ ရပ္ခံသည့္ နငို ္ငံ၏တာဝန္ခေံ ရ႕ွ ေနထသံ ႔ုိ တကုိ ္႐ိုက္ျပန္လည္ ေပးပိရု႔ မည။္

208 က်င့သ္ းံု လပု ေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လကစ္ ြဲ - ၁ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ ျပဌာနး္ ခ်က္ႏွင့္ ရွင္းလငး္ ေဖာ္ျပခ်က္ စာခႊၽနလ္ ာႊ ဆငုိ ္ရာ ဥေရာပဋညိ ာဥစ္ ာခ်ဳပ္ [DAJ/DOC (98)] ၁၉၉၈ ခုႏွစ္ ဇလူ ငုိ ္ ၈ ရကမ္ ွ ၁၀ ရက္အတြင္း ဥေရာပသမဂၢေကာငစ္ ကီ စီစဥက္ ်င္းပခဲေ့ သာ ဥေရာပတုကိ ္အတြင္းရွိ ေရွ႕ေနမ်ားအတြက္ ျပဌာန္းခ်က္ဆုိင္ရာ က႑စံုအစညး္ အေ၀းတြင္ တကေ္ ရာက္ ခဲ့သမူ ်ားသည္ --- “ဥပေဒအရ ဖဲြ႕စညး္ ထားၿပးီ လြတလ္ ပ၍္ ဘက္လကုိ မ္ ႈမရွိေသာ ခုံ႐းံု တစခ္ ၏ု တရားမွ်တ၍ ပြင့္လင္းျမင္သာေသာ ၾကားနာစစ္ေဆးမတႈ စခ္ ကု ုိ ေၾကာင္းက်ဳိးဆီေလ်ာ္သည့္ အခ်ိနတ္ စ္ခုအတြငး္ လတူ ုငိ ္းအား စစေ္ ဆးခြင္ရ့ ိွသည”္ ဟု ျပဌာန္းထားေသာ လူ႔အခြင့အ္ ေရးမ်ားႏငွ ့္ အေျခခံလြတလ္ ပ္ခြငမ့္ ်ား ကာကြယေ္ ရးဆုိငရ္ ာ သေဘာတညူ ခီ ်က္၏ အပိုဒ္ခဲြ ၆ အား ထညသ့္ ြငး္ ႏွးီ ေႏွာခဲ့ၾကသည။္ ၁၉၈၅ ခႏု စွ ္ ႏု၀ိ ငဘ္ ာလတြင္ က်င္းပခဲေ့ သာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညလီ ာခတံ ြင္ အတည္ျပဳခဲ့ သည့္ လြတ္လပစ္ ြာ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ ကလု သမဂၢအေျခခံမူမ်ားကိလု ည္း ထည္သ့ ြင္းႏွီးေႏာွ ခဲၾ့ က သည္။ ဥေရာပေကာငစ္ ီ၏ ၀န္ႀကီးမ်ား ေကာမ္ တမီ ွ အဖဲြ႕၀င္ႏုငိ င္ မံ ်ားသု႔ိ အႀကျံ ပဳခဲသ့ ည့္ အႀကံျပဳ ေထာက္ခခံ ်က္ အမွတ္ (ဒ) (၉၄) ၁၂ ကလုိ ညး္ ႏးွီ ေႏွာခဲ့ၾကသည္။ တရားသႀူ ကးီ မ်ား လြတ္လပစ္ ြာ တရား စီရငႏ္ ိငု ္ေရး၊ ၎တု႔၏ိ အခန္းက႑ႏွင့္ စြမး္ ေဆာငရ္ ည္မ်ား၊ ဥေရာပတကုိ ္အတြင္းရွိ တရားသႀူ ကီးမ်ား ေျပာဆေို ဆြးေႏြးခဲ့သညမ္ ်ားကို ေဖာ္ျပထားသည့္ ၎တုိက႔ ယို ္တုငိ ္ ေရးဆဲြခဲသ့ ည့္ ရညမ္ နွ ္းခ်ကမ္ ်ားႏငွ ့္ သကဆ္ ငို ေ္ သာ အႀကျံ ပဳခ်က္ကုိ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကျခင္းျဖစသ္ ည္။ တရားဥပေဒ၏ အက်ဳးိ ခစံ ားခြင့္ ပမို ခို ငုိ ္မာလာေစရန္ႏွင့္ ဒီမကို ေရစီ ႏငို င္ မံ ်ားအတြင္း၌ တသီး ပဂု ၢလ လြတလ္ ပခ္ ြင့္မ်ားကာကြယ္ရန္၊ ထိုသ႔ကို ာကြယရ္ ာတြင္ ပိမု ုထိ ေိ ရာက္မရႈ ေွိ စရန္တအို႔ တြက္ လိအု ပ္ ေသာ လြတ္လပ္စြာ တရားစရီ ငေ္ ရးကုိ ျမငွ ့္တငေ္ ရးအား ေစာင္ၾ့ ကည္ေလလ့ ာေရးႏွင့္ ပတသ္ က၍္ လည္း ႏးီွ ေႏွာခဲၾ့ ကသည္။ တရားသူႀကီးမ်ား၏ လပု ရ္ ညက္ ုိင္ရည္ရွိမႈ၊ လြတလ္ ပမ္ ွ်တစြာ တရားစီရငႏ္ ငို ္ေရးတ႔ိအု ား အေကာငး္ ဆးုံ အကာအကြယေ္ ပးႏိငု ္ေရးကုိ ပိမု ိုခုငိ ္မာလာေစရန္ ရည္ရြယေ္ သာ ျပဌာန္းခ်ကမ္ ်ားအား ဥေရာပႏုိငင္ မံ ်ား အားလံုးအတြက္ တရား၀င္စာခ်ဳပစ္ ာတမး္ တစခ္ အု တြင္း အေသးစတိ ေ္ ဖာ္ျပသင့သ္ ညက္ ို လညး္ သတိျပဳမိခဲၾ့ ကသည္။ အမ်ဳိးမ်ဳးိ ေသာ ဥေရာပႏုိင္ငံမ်ား၏ တရားသႀူ ကးီ မ်ားဆုိင္ရာ ျပဌာနး္ ခ်ကတ္ ြင္ ဤစည္းမ်ဥး္ စညး္ ကမ္းမ်ားအား ထည့္သြင္းစဥး္ စားေစရန္လညး္ အလရို ခိွ ဲ့ၾကသည။္ အေကာငး္ ဆုံးေသာ အေနအထားျဖင့္ အကာ အကြယေ္ ပးထားသည့္ တိက်ေသာ စညး္ ကမ္းခ်ကမ္ ်ား ပါရွိေစရန္အတြက္ ယခုကဲသ့ ႔ုိ စဥး္ စားေစလို ၾကျခငး္ ျဖစ္သည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ွင့္ .... 209 အထက္တြင္ ေဖာျ္ ပခဲသ့ ည့္ ႏီးွ ေႏွာေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားျဖင့္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအတြက္ ျပဌာန္း ခ်က္ဆိုငရ္ ာ ဥေရာပသမဂၢ ပဋညိ ာဥစ္ ာခ်ဳပက္ ုိ ေရးဆဲြခဲသ့ ည။္ ၁။ အေထြေထြ အေျခခစံ ညး္ မ်ဥ္းမ်ား ၁.၁။ မမိ တိ ႔ု၏ိ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ရန္ ယံၾု ကညအ္ ားကိးု သည့္ တရား႐ုံးႏွင့္ တရားသႀူ ကီး အားလုးံ ထံမွ လူသားတငုိ ္း တရား၀ငေ္ မွ်ာ္လငေ့္ သာ သမာသမတ္က်မ၊ႈ လြတ္လပစ္ ြာ တရား စီရငမ္ ႈႏွင့္ ဘကလ္ ုကိ ္မမႈ ရိွျခငး္ တိ႔ု အေသအခ်ာရွေိ နေစရန္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားဆိုင္ရာ ျပဌာနး္ ခ်က္မွ ရည္းမွနး္ ထားသည္။ ထိသ႔ု ႔ေုိ သာ သမာသမတက္ ်မ၊ႈ လြတ္လပ္စြာ တရားစီရင္မႏႈ ွင့္ ဘက္လိုက္မႈမရွိျခင္းတ႔ိအု ေပၚ ယုၾံ ကည္မႈအား ထိခကို ္ေစရန္ ရညရ္ ြယ္ေသာ ျပဌာန္းခ်က္၊ လပု ္ ထံးု လပု ္နည္းအားလးံု ကို ဤျပဌာန္းခ်က္တြင္ ထည့္သြငး္ ထားျခငး္ မရေိွ ပ။ ယခလု က္ရိွ ျပဌာန္းခ်ကသ္ ည္ အထကတ္ ြငေ္ ဖာျ္ ပခဲ့သည့္ ရည္မွနး္ ခ်ကမ္ ်ား ေအာငျ္ မင္ႏငို ္ေရးကို အေသခ်ာ ဆးုံ ျဖစ္ေစမည့္ စည္းမ်ဥး္ စညး္ ကမ္းမ်ားအား အနာဂတ္အတြက္ ေရးဆဲြထားျခင္းျဖစသ္ ည္။ ျပဌာန္းခ်ကပ္ ါ စည္းမ်ဥ္းမ်ားသည္ ဥေရာပႏုိငင္ အံ မ်ဳိးမ်ဳးိ ရိွ အကာကြယေ္ ပးမႈ အေနအထားကို ျမွငတ့္ င္ရန္လညး္ ရညရ္ ြယသ္ ည။္ သကဆ္ ငို ရ္ ာႏုိင္ငံတိုငး္ တြင္ ေအာင္ျမင္ၿပးီ ျဖစ္သည့္ အကာ ကြယ္ေပးမႈ အေနအထား အမ်ဳးိ မ်ဳိး အားနညး္ သြားေစရန္ ႏငုိ င္ ံအလိကု ္ ျပဌာနး္ ခ်က္တြင္ ျပင္ ဆငျ္ ခငး္ ကုလိ ည္း ဤစညး္ မ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားက မေထာကခ္ ေံ ပ။ ၁.၂။ ဥေရာပႏိုငင္ ံတစႏ္ ိငု င္ ံခ်ငး္ စတီ ြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအား အျမင့ဆ္ ံုးေသာ ဌာနတြင္း စံသတမ္ ွတခ္ ်က္မ်ားအျဖစ္ စနစတ္ က် ေဖာ္ျပထားသည္။ ထုအ႔ိ တူ စသံ တမ္ ွတခ္ ်က္ပါ ယင္း၏ စညး္ မ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ားကလို ည္း အနညး္ ဆံးု အဆငအ့္ ျဖစ္ တရားဥပေဒျပဳေရး အဆင့္ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည။္ ၁.၃။ တရားသူႀကးီ တစဥ္ ီးအား ေရြးခ်ယျ္ ခင္း၊ အသစစ္ ုေဆာင္းခန္႔အပ္ျခငး္ ၊ ရာထးူ တးို ျခင္း သု႔မိ ဟုတ္ ရာထးူ မွ ထုတ္ပတ္ျခင္းတုိ႔ႏွင့္ စပ္လ်ဥး္ ၍ တရားစရီ ငေ္ ရးက႑၏ အက်ယျ္ ပန္ဆ႔ ံုးေသာ ကယုိ ္စားျပဳမႈကုိ အာမခထံ ားသည့္ နည္းလမး္ မ်ားျဖင့္ တရားသူႀကီးမ်ားမွ ေရြးေကာက္တင္ ေျမွာကေ္ သာ တရားသူႀကးီ မ်ား၏ တစ္၀ကခ္ န႔ပ္ ါ၀င္သည့္ အာဏာပငုိ ္အဖဲြ႕တစ္ဖဲြ႕မွ ၾကား ၀င္ေဆာငရ္ ြက္ျခင္းကုိ ဤျပဌာနး္ ခ်က္က နားလညေ္ မွ်ာလ္ ငထ့္ ားသည္။ ထအုိ႔ ဖဲြ႕သည္ အုပခ္ ်ဳပ္ ေရးမ႑ဳိ ငႏ္ ငွ ့္ တရားဥပေဒျပဳေရးမ႑ဳိ င္တ႔ုိႏွင့္ မဆုငိ ္သည့္ သးီ ျခားလြတလ္ ပေ္ သာ အဖဲြ႕ျဖစ္ ရမည္။ ၁.၄။ ျပဌာန္းခ်က္ပါ မိမ၏ိ အခြင့အ္ ေရးမ်ား သိ႔ုမဟတု ္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ မိမိ၏ တရားစရီ ငေ္ ရးဆငို ရ္ ာ လြတလ္ ပမ္ ႈ၊ သုိမ႔ ဟတု ္ တရားစရီ င္ေရးလပု င္ နး္ စဥအ္ ား ၿခမိ း္ ေျခာကခ္ ံေနရသည္ သမုိ႔ ဟတု ္ တစန္ ည္းနညး္ ျဖင့္ ျငင္းပယ္ခေံ နရသညဟ္ ု ယၾံု ကည္သည့္ တရားသႀူ ကီးတငုိ း္ တြင္ ေျဖရွင္း ႏိုငရ္ န္ သုမ႔ိ ဟတု ္ ေျဖရွငး္ ရန္ အဆိုျပဳခ်ကတ္ စခ္ ကု ို ေပးႏိငု ္မည့္ ထိေရာက္ေသာ နည္းလမ္းမ်ား ရိသွ ည့္ အထက္ေဖၚျပပါ အမွခီ ိုကငး္ မဲ့ေသာ တရားေရးအာဏာပုငိ ္အဖဲြ႕ကုိ မျီ ငမ္းကးုိ ကားႏုငိ ္ ခြင္အ့ ား ဤျပဌာန္းခ်က္မွ ခြင္ျ့ ပဳထားသည္။

210 က်င့္သုးံ လုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ၁.၅။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ၎တိ႔၏ု တာ၀နမ္ ်ားအား ထမ္းေဆာငေ္ နစဥ္တြင္ ၎တိ၏႔ု အရည္ အခ်င္း ျမင့္မားေစေရးကုိ ထနိ ္းသိမ္းရနအ္ တြက္ အလြယတ္ ကူ ေတြဆံုႏုိငရ္ န၊္ လူပုဂဳၢ လိ ္တငုိ း္ အား ေလးစားမႈရရိွ န္၊ သတ၀ိ ီရိယရွရိ နတ္ ႔ုိ လုိအပသ္ ည္။ ယငး္ မာွ ျပစ္မႈဆုးံ ျဖတ္ခ်က္အတြက္ အခ်နိ ္တုငိ း္ လိအု ပသ္ ည။္ ထသို ႔ုိေသာ ဆးံု ျဖတခ္ ်က္မ်ားမွာလည္း အမစႈ စေ္ ဆးေနစဥ္ အခ်နိ ္ အတြငး္ ၎တု႔တိ အ႔ုိ ား ယၾံု ကည္စြာေပးအပထ္ ားေသာ အခ်က္အလကမ္ ်ားအား လ်ဳိ႕၀ကွ ္ ထနိ ္းသမိ း္ ရန္ႏွင့္ သက္ဆိငု ရ္ ာပဂု ဳၢိ လမ္ ်ား၏ အခြငအ့္ ေရးမ်ားအား ကာကြယေ္ ပးျခင္းတုိ႔ အေပၚ တြင္ မတူ ည္သည။္ ၁.၆။ တရားသူႀကးီ မ်ားမွ ၎တို႔၏ တာ၀နမ္ ်ားအား ေကာငး္ မြန္စြာ ေဆာင္ရြကႏ္ ုိင္ေရးႏငွ ့္ အထးူ သျဖင့္ တရား စရီ င္ေရးကစိ ရၥ ပ္မ်ားအား ေၾကာင္းက်ဳိးသင့္ေလ်ာသ္ ည့္ အခ်ိနတ္ စ္ခအု တြငး္ ေျဖရွင္း ႏငုိ ေ္ ရးတ႔ိအု တြက္ လုအိ ပ္ေသာ နညး္ လမ္းမ်ားရေွိ စရန္ အေသအခ်ာ ေဆာငရ္ ြက္ေရးမာွ အစးို ရ ၏ တာ၀န္ပငျ္ ဖစ္သည္။ ၁.၇။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားမွ ဖဲြ႕စညး္ ထားျခင္းျဖစ္ၿပီး တရားသူႀကီးအားလးုံ လြတလ္ ပစ္ ြာ အသင္း၀င္ခြင့္ ရႏွိ ုိင္သည့္ တရာသူႀကီးမ်ားအစည္းအ႐ုးံ သည္ ၎တုိ႔ႏငွ ္သ့ က္ဆိုင္သည့္ ျပဌာန္းခ်ကမ္ ်ားမွ အပ္ႏငွ း္ ထားေသာ အခြငအ့္ ေရးမ်ားကို ကာကြယရ္ န္အတြက္ သသိ သိ ာသာ အေထာကအ္ ကူ ျဖစ္ေစသည္။ အထးူ သျဖင့္ ၎တ႔ုိႏွင့္ သကဆ္ ုိငေ္ သာ ဆုးံ ျဖတခ္ ်ကခ္ ်မတွ ္မမႈ ်ားတြင္ ပါ၀င္သည့္ အာဏာပုိငမ္ ်ား၊ အဖဲြ႕အစညး္ မ်ားႏငွ ္ပ့ တ္သက၍္ အေထာကအ္ ကူ ျဖစ္ေစသည။္ ၁.၈။ တရား႐ံုးမ်ား၏ အုပခ္ ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ပတသ္ က္ေသာ ဆံုးျဖတခ္ ်ကမ္ ်ား၊ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ ရံပံေု ငြ အတြက္ ဆုံးျဖတခ္ ်က္ခ်မွတ္ျခင္း၊ ႏငုိ ္ငအံ ဆင့ႏ္ ငွ ့္ ေဒသအဆင့္တြင္ ခဲြေ၀ေပးျခင္းတု၌႔ိ တရား သႀူ ကီးမ်ားသည္ ၎တုိ႔၏ ကိယု စ္ ားလွယမ္ ်ားႏွင့္ ၎တိ၏႔ု ပညာရပဆ္ ိုင္ရာ အဖဲြ႕အစညး္ မ်ားမွ တစ္ဆင့္ ပတသ္ က္ဆကႏ္ ြယမ္ ရႈ ွိသည္။ ၎တိ႔ုႏငွ ့္သကဆ္ ိုင္သည့္ ျပဌာန္းခ်ကမ္ ်ားအား ျပငဆ္ ငရ္ နအ္ တြက္ ၎တ႔ိ၏ု အႀကဉံ ာဏက္ ုိ ရယူရမည။္ ထုိ႔အတူ ၎တု၏ိ႔ လစာခံစားခြငႏ့္ ွင့္ လမူ ဖႈ ူလံုေရးတ႔ိအု တြက္ စညး္ မ်ဥ္းစဥး္ ကမ္းမ်ားအား ဆုံးျဖတ္ရာတြငလ္ ည္း ၎တ႔ိ၏ု အႀကံ ဉာဏ္ကုိ ရယရူ မည။္ ၂။ ေရြးခ်ယျ္ ခင္း၊ စေု ဆာင္းျခငး္ ႏွင့္ အလပု ၀္ င္စအခ်ိန္တြင္ ပိ႔ခု ်သည့္ မြန္းမံသင္တန္းမ်ား ၂.၁။ တရားသႀူ ကီးမ်ားအား သးီ ျခားလြတလ္ ပေ္ သာ အဖဲြ႕တစ္ဖဲြ႕ သုမိ႔ ဟုတ္ တရားသႀူ ကီးမ်ားအဖဲြ႕မွ ေရြးခ်ယ္ စေု ဆာင္းျခင္းႏငွ ့္ပတသ္ ကသ္ ည့္ ျပဌာနး္ ခ်က္ဆုိင္ရာ စညး္ မ်ဥ္းစညး္ ကမး္ မ်ားမွာ ေရြးခ်ယခ္ ံရမည့္ တရားသူႀကီးမ်ားအား တာ၀နေ္ ပးအပမ္ ည့္ တရားစရီ ငေ္ ရးဆငို ္ရာ ကိစရၥ ပမ္ ်ား အား လြတလ္ ပ္မ်ွ တစြာ ဆနး္ စစ္အကဲျဖတ္ႏငို သ္ ည့္ ၎တ၏ု႔ိ အရညအ္ ေသြးႏွင့္ လူတစ္ဥးီ ခ်ငး္ ဆငုိ ္ရာ ဂဏု ္သိကၡာ အေပၚ ေလးစားသည့္ ၎တ႔ုိအေပၚ သက္ေရာကသ္ ည့္ ဥပေဒမ်ားအား လကေ္ တြ႕အသးုံ ခ်ႏငုိ မ္ ႈတုိ႔အေပၚတြင္ အေျခခေံ ရြးခ်ယျ္ ခင္းျဖစသ္ ည္။ ဤျပဌာနး္ ခ်က္သည္ တရားသႀူ ကးီ ေလာငး္ မ်ားအား လငိ ္အရ သ႔ိုမဟတု ္ လူမ်ဳိးစု သိုမ႔ ဟုတ္ လူမႈဇစ္ျမစ္ သ႔ုိမဟုတ္ ၎တိ႔၏ု အေတြးအေခၚႏငွ ့္ ႏုိငင္ ေံ ရးဆငုိ ္ရာ အျမင္သေဘာထားမ်ား သမ႔ို ဟတု ္ ဘာသာေရး

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစုးိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 211 ယၾုံ ကညမ္ ႈတ႔ုေိ ၾကာင့္ ေရြးခ်ယ္မမႈ ျပဳျခင္းအား ျငငး္ ပယထ္ ားသည။္ ၂.၂။ တရားသူႀကးီ မ်ားဆုိင္ရာ ျပဌာန္းခ်က္သည္ တရားစီရင္ေရးတာ၀နက္ ို တတိ ိပပ ေဆာင္ရြက္ ႏုိင္သည့္ လပု ္ပုိငခ္ ြင့္ကို အာမခံထားသည့္ အေျခအေနမ်ားအတြက္ စညး္ ကမး္ မ်ား ေရးဆဲြထား ျခငး္ ျဖစ္သည။္ ထသု႔ိ ို႔ ထမး္ ေဆာငႏ္ ငုိ ရ္ န္အတြက္ ပညာေရး အရည္အခ်င္းမ်ား သ႔မို ဟုတ္ ယခငအ္ ေတြ႕အႀကဳံ မ်ားႏွင့္ ဆကစ္ ပ္ေသာ လုိအပခ္ ်က္မ်ား ျပညမ့္ ီေွ စရမည္။ ၂.၃။ တရားစရီ င္ေရးတာ၀နမ္ ်ားကုိ ထိေရာကစ္ ြာေဆာင္ရြက္မည့္ ကိယု စ္ ားလယွ ္ေလာငး္ မ်ား ေရြး ခ်ယ္ရန္ ျပငဆ္ င္ေရးအတြက္ ႏငို ္ငံေတာ္၏ စိုကထ္ တု ေ္ ငြျဖင့္ သင့ေ္ လ်ာ္သည့္ မြန္းမသံ င္တန္း မ်ား ျပဳလပု ေ္ ပးျခင္းကို ဤျပဌာန္းခ်က္မွ အာမခံ ေပးထားသည။္ တရားေရးတာ၀န္မ်ား ထမး္ ေဆာငရ္ န္ႏွင့္ နီးကပစ္ ြာစပ္မႈရွိေသာ ပြင္လ့ ငး္ မႈရွျိ ခင္း၊ လုပ္ရညက္ ိုင္ရညရ္ ျွိ ခငး္ ႏွင့္ မ်ွ တမႈ ရွျိ ခင္းတုအ႔ိ တြက္ လအို ပ္ခ်က္မ်ားအား စဥး္ စားၿပးီ ေနာက္ သင္ေ့ လ်ာ္ေသာ သင္တန္းအစအီ စဥ္ မ်ားႏွင့္ အဆုိပါသငတ္ န္းမ်ားအား လက္ေတြ႕အေကာငအ္ ထည္ေဖာမ္ ည့္ အဖဲြ႕မ်ားအား ဤ ျပဌာနး္ ခ်က၏္ အပိုဒ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ အာဏာပငုိ ္အဖဲြ႕မွ အေသအခ်ာ ေဖာ္ေဆာင္ ေပးရမည။္ ၃။ ခနအ္႔ ပျ္ ခငး္ ႏငွ ့္ ရာထးူ မွ မဖယရ္ ွားႏုိင္ျခငး္ ၃.၁။ ေရြးခ်ယထ္ ားသည့္ ကုိယစ္ ားလွယေ္ လာငး္ တစ္ဦးအား တရားသူႀကးီ တစဥ္ ီးအျဖစ္ ခန႔္အပ္ရန္ ႏွင့္ ၎အား ခံ႐ု းံု တစ္႐းုံ တြင္ တာ၀နေ္ ပးအပ္ရန္ ဆုးံ ျဖတခ္ ်က္တ႔အုိ ား ဤျပဌာနး္ ခ်က္၏ အပဒို ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အာဏာပငုိ အ္ ဖဲြ႕မွ ေဆာငရ္ ြကျ္ ခငး္ သ႔ိမု ဟတု ္ ယင္းအဖဲြ႕၏ အဆျို ပဳခ်က္ သ႔မို ဟတု ္ ယငး္ အဖဲြ႕၏ အႀကံျပဳခ်က္ သု႔ိမဟတု ္ ယင္းအဖဲြ႕၏ သေဘာတညူ ီခ်က္ သို႔မဟတု ္ ယငး္ အဖဲြ႕မွ ေရြးခ်ယၿ္ ပီးေနာက္ ေဆာငရ္ ြက္ႏုိင္သည္။ ၃.၂။ တရားသႀူ ကးီ ေလာင္းတစ္ဥးီ ၏ ယခင္ေဆာငရ္ ြကမ္ မႈ ်ား သမ႔ို ဟုတ္ ၎ႏငွ ့္ နီးစပ္သမူ ်ား၏ ေဆာင္ရြက္မႈမ်ားသည္ အဆိပု ါတရားသႀူ ကီးေလာင္း၏ မွ်တမ၊ႈ လြတလ္ ပ္စြာ တရားစရီ ငမ္ ႈတုႏ႔ိ ွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ တရား၀ငမ္ ရႈ ွိျခင္း၊ ဓမဓၼ ိဌာန္ က်ျခငး္ တအို႔ ေပၚ သသံ ယျဖစေ္ စႏုငိ ပ္ ါက ၎အား တရား႐ုံးတစ္႐ုံး၏ တရားသႀူ ကီးအျဖစ္ ခနအ္႔ ပ္ျခငး္ အား ဟနတ္႔ ားခြငက့္ ုိ ဤျပဌာန္းခ်က္တြင္ ထညသ့္ ြငး္ ေရးသားထားသည္။ ၃.၃။ အၿမဲတမ္းတရားသႀူ ကီးအျဖစ္ ခန႔အ္ ပေ္ ၾကာငး္ အတညမ္ ျပဳခင္ သိုမ႔ ဟတု ္ အကနအ႔္ သတရ္ ွိသည့္ အခ်နိ တ္ စခ္ အု တြင္း တာ၀န္ထမး္ ေဆာင္ရနအ္ တြက္ စေု ဆာငး္ ျခင္းမတုိငမ္ တီ ြင္ တရားသူႀကးီ တစ္ဦးအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ထားၿပီးေနာက္ အစမး္ ခန႔က္ ာလတစ္ခုကုိ ခြင့ျ္ ပဳထားသည့္ လူသစ္စု ေဆာင္းေရး လုပ္ထုံးလုပ္နညး္ မ်ားတြင္ အၿမဲတမး္ ခနအ္႔ ပ္ျခငး္ မျပဳရန္ သိုမ႔ ဟတု ္ သက္တမ္းတုိး ျခငး္ မျပဳရန္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္အား ဤျပဌာနး္ ခ်က၏္ အပုိဒ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ သီးျခားလြတ္ လပ္မရႈ ိေွ သာ အာဏာပငုိ အ္ ဖဲြ႕မသွ ာ ေဆာငရ္ ြကျ္ ခငး္ သု႔မိ ဟတု ္ ယင္းအဖဲြ႕၏ အဆျုိ ပဳခ်က္ သို႔မဟတု ္ အႀကျံ ပဳခ်က္ သိမု႔ ဟတု ္ သေဘာတညူ ီခ်က္ သ႔ိုမဟတု ္ အျမငသ္ ေဘာထားကို ရယူ ၿပီးမသွ ာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္။ ဤျပဌာနး္ ခ်က္၏ အပိုဒ္ ၁.၄ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ စညး္ မ်ဥ္း

212 က်င္သ့ ုံးလုပေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ ကစ္ ြဲ - ၁ စညး္ ကမး္ မ်ားသည္ အစမး္ ခနက႔္ ာလျဖင့္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ေနသူ မ်ားအတြက္ အသုးံ ျပဳရန္ ျဖစ္သည။္ ၃.၄။ တရား႐းုံ တစခ္ ုတြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာငေ္ နသည့္ တရားသႀူ ကီးတစ္ဥးီ အား ဆႏအၵ ေလ်ာက္ သေဘာတူညမီ ႈမရိဘွ ဲ အျခားတရား႐ံုးတစခ္ ုသု႔ိ ေျပာင္းေရႊ႕ခန႔အ္ ပ္ျခငး္ သမ႔ို ဟတု ္ တာ၀နေ္ ပး ျခင္းအား မူအားျဖင့္ ျပဳလပု ္၍မရေပ။ ရာထးူ တုိးျမငွ ့္ ေပးျခင္းျဖငပ့္ င္ ျပဳလပု ္၍ မရေပ။ စည္းကမ္း ပုငိ ္းဆငို ္ရာ အေရးယူေဆာင္ရြကမ္ ႏႈ ွင့္အညီ အမိန႔္ခ်မတွ ္ေဆာငရ္ ြကသ္ ည့္ ေျပာင္းေရ႕ႊ ျခငး္ ႏငွ ့္ အနီးနားရွိ အျခား႐ုးံ တစခ္ ုတြင္ အငအ္ ားျဖည့ရ္ န္အတြက္ ယာယေီ ဆာင္ရြက္ေစသည့္ ေျပာငး္ ေရႊ႕ျခငး္ မ်ားကသုိ ာ ဤအေျခခံမမူ ွ ခၽြင္းခ်ကအ္ ျဖစ္ ခြင့္ျပဳထားသည္။ ထသု႔ိ ႔ေုိ သာ ေျပာင္းေရ႕ႊ တာ၀နေ္ ပးမအႈ တြက္ အျမင့ဆ္ းုံ ေသာ အခ်နိ ္ကာလအား ျပဌာနး္ ခ်ကတ္ ြင္ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ ကနသ႔္ တ္ထားၿပီး ဤျပဌာနး္ ခ်က၏္ အပုိဒ္ ၁.၄ ပါ စည္းကမ္းခ်ကမ္ ်ားအား လကေ္ တြ႕ အသုးံ ခ်ျခင္းတြင္ ဘက္လုိကမ္ ႈ မရေိွ စရ။ ၄။ အသကေ္ မြး၀မ္းေၾကာင္းမႈ တးို တကေ္ ရး ၄.၁။ လုပသ္ က္အေပၚတြင္ အေျခမခံသည့္ ရာထူးတုးိ ျမွငေ့္ သာ စနစမ္ ်ဳိး မဟုတ္ပါက ရာထးူ တးုိ ျမငွ ့္ ျခငး္ ကို သက္ဆုငိ ရ္ ာ တရားသူႀကီးအား ေပးအပထ္ ားသည့္ တာ၀နမ္ ်ားကို ထမး္ ေဆာင္စဥ္ ေတြ႕ရိွရေသာ အရည္အခ်ငး္ ႏွင့္ အရညအ္ ေသြးတ႔ို အေပၚတြငသ္ ာ လးုံ ၀ဥသုံ အေျခခံသင္သ့ ည။္ ယငး္ တုက႔ိ လုိ ညး္ သကဆ္ ငုိ ္ရာတရားသူႀကီးႏွင့္ အျခားတရားသႀူ ကီးတစဥ္ ီး သိမ႔ု ဟုတ္ တရား သူႀကီးအခ်ဳ႕ိ ျဖင့္ ျပဳလပု သ္ ည့္ လက္ေတြ႕က်ေသာ လုပ္ငနး္ ခြင္ဆ့ ုငိ ္ရာ စြမ္းေဆာငရ္ ည္ အကဲ ျဖတ္ဆန္းစစ္ခ်က္ရလဒ္မ်ားေပၚတြင္ အေျခခံရမည္။ ထို႔ေနာက္ ရာထးူ တးို ျမွငေ့္ ပးရန္ ဆံးု ျဖတ္ ခ်က္အား ဤျပဌာန္းခ်က၏္ အပုဒိ ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အာဏာပုိငအ္ ဖဲြ႕မွ ေၾကညာျခငး္ သ႔ုိမဟတု ္ ယငး္ ၏ အဆျုိ ပဳခ်က္ သုိ႔မဟတု ္ သေဘာတူညီခ်ကျ္ ဖင့္ ေၾကညာရမည္ျဖစသ္ ည္။ ရာထးူ တိးု ျမွငျ့္ ခငး္ မျပဳရန္ အႀကံျပဳခံရေသာ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ဆးံု ျဖတ္ခ်က္အား ေၾကညာ ျခင္းမျပဳမီ ေစာဒက တကပ္ ိငု ္ခြင္ရ့ ိသွ ည္။ ၄.၂။ တရားသႀူ ကီးမ်ားမွ ၎တု႔၏ိ တရားစရီ င္ေရးတာ၀နႏ္ ငွ ့္ မသကဆ္ ငုိ သ္ ည့္ ကိစရၥ ပမ္ ်ားကို လြတ္ လပစ္ ြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုငသ္ ည။္ ယငး္ တမု႔ိ ွာ ႏိငု င္ သံ ားမ်ားအျဖစျ္ ဖင့္ ၎တရိ႔ု ပိုငရ္ ွေိ သာ တစ္သီး ပုဂလၢ အခြင့္အေရးမ်ားပင္ ျဖစသ္ ည။္ ၎တုိ႔၏ ပဂု ဳိၢ လေ္ ရးဆုငိ ရ္ ာ ေဆာငရ္ ြကမ္ မႈ ်ားသည္ တရားသႀူ ကးီ တစဥ္ းီ ေပၚ ထားရိေွ သာယုံၾကည္မႈ သ႔ုမိ ဟတု ္ တရားသႀူ ကီးတစဥ္ းီ ၏ မ်ွ တမႈ သမ႔ုိ ဟုတ္ လြတလ္ ပစ္ ြာ တရားစီရင္မတႈ ႏု႔ိ ွင့္ သင့္ေလ်ာပ္ ါက အထက္ ေဖာ္ျပပါ လြတ္လပ္ခြင့္အား ကန္႔သတျ္ ခင္း မျပဳႏငုိ ္ေပ။ ထိအု႔ တူ အမကႈ စိ မၥ ်ားအား ေၾကာင္းက်ဳးိ ဆီေလ်ာ္မႈရသိွ ည့္ အခ်နိ ္ အတုငိ ္းအတာတစ္ခအု တြင္း အာ႐စုံ ူးစကို မ္ ရႈ ရွိ ိွ ေျဖရငွ ္းႏိုငရ္ န္လိအု ပခ္ ်က္အား ျပညမ့္ ပီ ါကလည္း ကန္႔သတျ္ ခငး္ မျပဳႏုငိ ေ္ ပ။ ၄.၃။ တရားသူႀကးီ မ်ားသည္ ၎တိ႔၏ု သမာသမတက္ ်မႏႈ ငွ ့္ လြတ္လပစ္ ြာ တရားစရီ င္မႈတ႔အို ေပၚ ယံုၾကည္မႈကို အေသအခ်ာထိခကုိ ္ေစမည့္ အျပဳအမႈ၊ လပု ေ္ ဆာငခ္ ်က္ သုမိ႔ ဟတု ္ မ်ကႏ္ ွာအမူ

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 213 အရာမ်ား ျပဳလုပျ္ ခင္းအား မျဖစ္မေန ေရာွ င္ရွားရမည္။ ၄.၄။ ႏငုိ ္ငံေတာမ္ ွ က်ခံသည့္ မြနး္ မံသင္တန္းမ်ား ပုမံ ွနတ္ က္ေရာကခ္ ြင္ရ့ ျခငး္ ျဖင့္ တာ၀န္ ထမး္ ေဆာင္ ရနအ္ တြက္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား လအုိ ပသ္ ည့္ အသိပညာဗဟုသုတႏွင့္ နညး္ ပညာ၊ လမူ ေႈ ရးႏငွ ့္ ယဥ္ေက်းမႈဆိငု ္ရာ ကိစရၥ ပ္မ်ားကို ထနိ း္ သမိ း္ ျမငွ တ့္ ငႏ္ ငို ္ရန္အတြက္ ဤျပဌာနး္ ခ်က္မွ အာမခံ ေပးထားသည္။ ၅။ တာ၀န္၀တၱရားမ်ား ၅.၁။ တရားသႀူ ကးီ တစ္ဦးမွ ျပဌာန္းခ်က္တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ တာ၀န္တစခ္ အု ား ပ်ကက္ ြက္ျခငး္ အ တြက္ ဆးုံ ျဖတ္ခ်ကခ္ ်မွတ၍္ အေရးယေူ ဆာင္ရြကမ္ မႈ ်ား ျပဳလုပေ္ ကာင္း ျပဳလပု ႏ္ ုငိ ္ေပမည။္ ထုသိ ုိေ႔ သာ အေရးယူမ်ဳိးအား အေရြးခ်ယ္ခံ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ တစ၀္ က္ထက္မနညး္ ျဖင့္ ဖဲြ႕စည္းထားေသာ အာဏာပငုိ ္အဖဲြ႕ သမိ႔ု ဟတု ္ ခု႐ံ းံု တစ႐္ ုံး၏ သေဘာတူညီမျႈ ဖင့္ သုိမ႔ ဟတု ္ အဆိျု ပဳမတႈ စ္ခု သုမိ႔ ဟတု ္ အႀကံျပဳခ်ကမ္ ်ား ထြက္ေပၚလာၿပီးမသွ ာ ျပဳလပု ႏ္ ိုင္သည။္ ထအု႔ိ တူ သကဆ္ ိငု ္သမူ ်ား အားလံုးပါ၀ငသ္ ည့္ ၾကားနာစစေ္ ဆးမတႈ စခ္ ျု ဖင့္ အေရးယူေဆာငရ္ ြကသ္ ည့္ မေူ ဘာငအ္ တြငး္ မွသာ ေဆာင္ရြက္ရမည္ ျဖစ္ၿပီး စစေ္ ဆးျခငး္ ခရံ သည့္ တရားသူႀကီးတြင္လည္း ကယုိ စ္ ားလယွ ရ္ ပငုိ ခ္ ြငရ့္ ိွသည္။ အေရးယအူ ျပစ္ေပးႏိငု ္သည့္ အတိုင္းအတာကလို ည္း ဤျပဌာနး္ ခ်ကတ္ ြင္ ေဖာျ္ ပထားၿပးီ အေရးယအူ ျပစ္ေပးျခငး္ သည္လညး္ ကုိယစ္ ားလွယ္ အခ်ဳးိ က်ပါ၀ငမ္ ႈ မူေဘာင္ေပၚတြင္ အေျခခံ သည။္ အမနိ ခ္႔ ်မတွ ္သည့္ တရားစရီ ငေ္ ရးဆငို ္ရာ အုပခ္ ်ဳပ္ေရးအာဏာပုိင္အဖဲြ႕တစဖ္ ဲြ႕၊ ခု႐ံ ံးု တစ႐္ ံးု သမ႔ုိ ဟတု ္ တရားေရးအာဏာပုငိ တ္ စဥ္ းီ ၏ ဆံုးျဖတခ္ ်က္အား ဤျပဌာနး္ ခ်က၌္ ေဖာ္ျပ ထားသကဲသ့ ႔ို အခြင့အ္ ာဏာပိရု ွိေသာ တရားေရးအာဏာပငို ္အဖဲြ႕တစဖ္ ဲြ႕ထတံ ြင္ လြတလ္ ပ္စြာ အယခူ ႏံ ိုငသ္ ည္။ ၅.၂။ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငေ္ နသည့္ တရားသႀူ ကီးတစ္ဥးီ ၏ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္ သ႔ိမု ဟုတ္ အျပဳအမူေၾကာင့္ မာွ းယြငစ္ ြာျဖင့္ ထခိ ိုက္နစ္နာမႈ ျဖစ္ေစျခင္းအတြက္ နစန္ ာေၾကးအား ႏိုင္ငံေတာမ္ ွ တာ၀န္ယူ ေဆာင္ရြကေ္ ပးရမည္။ တရားေရးတာ၀နမ္ ်ားကို ထမ္းေဆာင္ျခငး္ ႏငွ ့္ သက္ဆုငိ ္သည့္ စည္းမ်ဥ္း စညး္ ကမး္ မ်ားအား လံုး၀ဥသံု သ႔မုိ ဟတု ္ လကမ္ ခံႏိငု ္ဖြယ္ ခ်ဳးိ ေဖာကျ္ ခငး္ ျဖစရ္ ပ္မ်ားအတြက္ တရားဥပေဒေၾကာင္းအရ ၾကားနာစစေ္ ဆးျခင္းျဖင့္ က်ဴးလြနသ္ ူတရားသူႀကီးထံမွ ေလ်ာ္ေၾကး ေငြအား တိတိက်က် သတမ္ ွတ္ထားသည့္ အကနအ္႔ သတ္ရိေွ သာ မူေဘာင္တစ္ခႏု ွငအ့္ ညီ ရယူျခင္းအား ႏငို ္ငံေတာ္မွ ျပဳလပု ္ႏိငု ္ေခ် ရေိွ စရန္အတြက္ ဤျပဌာန္းခ်ကတ္ ြင္ ခြငျ့္ ပဳေကာငး္ ခြင္ျ့ ပဳႏငို ္သည။္ တငို း္ ၾကားမႈကို ၾကားနာစစ္ေဆးမည့္ လပု ္ပုိငခ္ ြင္အ့ ာဏာရိွေသာ တရား႐းုံ အား ဤျပဌာနး္ ခ်က္၏ အပုိဒ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ အာဏာပငုိ အ္ ဖဲြ႕၏ ႀကိဳတင္ သေဘာတညူ ီမႈ ျဖငသ့္ ာ ဖဲြ႕စည္းရမည။္ ၅.၃။ တရားမွ်တမရႈ ိွစြာ ေဆာငရ္ ြက္ႏငို ္မႈမရွသိ ည့္ အမႈကိစတၥ စခ္ ုႏငွ ့္ ပတသ္ က္သည့္ တိုင္းၾကားခ်က္ အား သီးျခားလြတလ္ ပ္ေသာ တရားစရီ ငေ္ ရးအဖဲြ႕တစ္ဖဲြ႕သ႔ို တငျ္ ပလပို ါက တကိ ်ေသာ လုပ္ထုံး

214 က်င့သ္ းံု လပု ေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ လုပန္ ညး္ မ်ား မပါေစကာမူ လတူ ိငု ္းတင္ျပႏုိင္ ရမည။္ ထိတု ငို း္ ၾကားခ်က္အား ေစစ့ ပ္ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆးသည့္အခါတြင္ တရားသူႀကးီ တစ္ဦးမွ တာ၀နပ္ ်က္ကြက္သညက္ ို ထငထ္ င္ရာွ းရာွ းေတြ႕ ရိွပါက သီျခားလြတလ္ ပ္ေသာ တရားစရီ င္ေရးအဖဲြ႕မွ ဤျပဌာနး္ ခ်က္၏ အပဒို ္ ၅ တြင္ ေဖာျ္ ပ ထားသကဲသ့ ု႔ိ စည္းကမ္းပုငိ း္ ဆိငု ရ္ ာ ထနိ း္ သိမး္ ေရး အာဏာပငို ္အဖဲြ႕သိ႔ု လဲႊေျပာင္းေပးျခင္း သမ႔ုိ ဟုတ္ အနိမ့္ဆုံးအဆင့္အျဖစ္ ျပဌာန္းခ်ကအ္ ရ လပု ္ပုိငခ္ ြင့္ရွသိ ည့္ အာဏာပုိင္အဖဲြ႕တစ္ဖဲြ႕သ႔ုိ လဲႊေပးရန္ အႀကံေပးျခငး္ တုျ႔ိ ပဳလုပ္ရန္ သျီ ခားလြတ္လပေ္ သာ တရားစီရငေ္ ရးအဖဲြ႕တြင္ လပု ပ္ ငုိ ္ ခြငအ့္ ဏာရွိသည္။ ၆။ လစာေငြႏငွ ့္ လမူ ဖႈ ူလုံေရး အက်ဳးိ ခံစားခြင့္ ၆.၁။ တရားစီရင္ေရး လုပင္ န္းတာ၀န္မ်ားကို ၀န္ထမး္ ေကာင္းပီသစြာ ထမ္းေဆာင္ေနေသာ တရား သူႀကီးမ်ားသည္ ၎တိ႔၏ု တရားစီရငပ္ ငုိ ခ္ ြငႏ့္ ငွ ့္ ပတသ္ ကေ္ သာ ၎တု၏႔ိ အျပဳအမမူ ်ား၊ ဆးုံ ျဖတခ္ ်ကမ္ ်ားအား လမႊ ္းမိုးရန္ရညရ္ ြယ္ေသာ ဖအိ ားမ်ားမွ အကာအကြယ္ရႏငုိ ေ္ စမည့္ လစာေငြအက်ဳးိ ခံစားခြင္မ့ ်ား ရပငို ခ္ ြငရ့္ ိသွ ည။္ ထိသ႔ု ႔ုေိ သာ ဖိအားမ်ားမွာ ၎တု၏ိ႔ လြတလ္ ပ္မွ် တစြာ တရားစီရငႏ္ ငို ေ္ ရးအား ထိခုိကေ္ စႏိငု သ္ ည။္ ၆.၂။ လစာေငြအက်ဳိးခံစားခြင့မ္ ာွ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္သည့္သကတ္ မး္ ၊ ၀နထ္ မး္ ေကာင္းတစဥ္ ီးအျဖစ္ တာ၀န္ထမး္ ေဆာငရ္ န္ ခန္႔အပ္ခထံ ားရေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ တာ၀န္မ်ား၊ ၎တို႔အေပၚ ေပးအပထ္ ားသည့္ တာ၀နမ္ ်ား၏ အေရးပါမူတအု႔ိ ေပၚတြင္ မတူ ညက္ ာ အမ်ဳးိ မ်ဳိးကဲြျပားႏငုိ ၿ္ ပီး ပြင့္လငး္ ျမငသ္ ာမႈရေိွ သာ အေျခအေနမ်ားေအာကတ္ ြင္ ဆန္းစစ္ေလ့လာရမည။္ ၆.၃။ တာ၀နေ္ က်ႃပြနစ္ ြာ ထမ္းေဆာင္ေနသည့္ တရားသူႀကးီ မ်ားတြင္ နာမက်နး္ ျဖစမ္ ႈ၊ မးီ ဖြားခြင့္၊ ကယို ္အဂၤါအစိတ္အပငုိ း္ မ်ား ဆံးု ရႈးံ ျခငး္ ၊ အသကအ္ ရြယ္ ႀကီးရင္ျ့ ခင္း၊ ေသဆံုးျခင္းတို႔ ကဲသ့ ုိ႔ ေသာ လူမႈေရးဆိုင္ရာ နစ္နာမႈမ်ား မရွေိ စရန္အတြက္ ဤျပဌာန္းခ်ကက္ အာမခံထားသည။္ ၆.၄။ အထူးသျဖင့္ တရားစရီ ငေ္ ရး တာ၀နမ္ ်ား ထမး္ ေဆာငရ္ မည့္ သက္တမး္ အား အျပည့အ္ ၀ ထမး္ ေဆာင္ၿပီးေနာက္ အနားယရူ မည့္ တရား၀င္အသက္အရြယ္သ႔ို ေရာကရ္ ွိေနၿပီျဖစသ္ ည့္ တရား သူႀကးီ မ်ားအား ပင္စငေ္ ပးရမည္ျဖစၿ္ ပီး ပငစ္ င္လစာမာွ လည္း တရားသႀူ ကီးတစဥ္ းီ အျဖစ္ ၎တ႔ုတိ ာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ခဲသ့ ည့္ ေနာက္ဆးံု ႏစွ ္မ်ားတြင္ ရရိသွ ည့္ လစာေငြပမာဏႏငွ ့္ နီးစပ္ ႏငို ္သမ်ွ နးီ စပ္ေသာ ပမာဏာျဖစေ္ ရးအား ဤျပဌာနး္ ခ်က္တြင္ အေသအခ်ာ ေဖာျ္ ပထားသည္။

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႈႏွင့္ .... 215 ၇။ ရာထးူ မွ ရပ္စဲျခငး္ ၇.၁။ ႏတု ထ္ ြကျ္ ခင္း၊ ရုပ္ပငို း္ ဆုငိ ္ရာအက်န္းမာမအႈ ရ ေဆးပင္စင္ယူျခင္း၊ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ႏငို ္ သည့္ အသကအ္ ရြယ္ မဟတု ္ေတာျ့ ခငး္ ၊ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ရန္ သတ္မတွ က္ ာလ ကုနဆ္ းုံ ျခင္း သမိ႔ု ဟတု ္ ထတု ပ္ ယ္ျခငး္ တိ႔ုကဲ့သိုေ႔ သာ အေျခအေနမ်ားျဖင့္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငျ္ ခငး္ မွ ရပန္ ား ရမည့္ တရားသႀူ ကီးတစ္ဦးသည္ ဤျပဌာန္းခ်က္၏ အပုိဒ္ ၅.၁ တြင္ ေဖာ္ျပထားသည့္ စညး္ မ်ဥ္း မ်ားကဲ့သုိေ႔ သာ လုပ္ငနး္ စဥမ္ ေူ ဘာငမ္ ်ားႏငွ ့အ္ ညီ ေၾကျငာရမည္။ ၇.၂။ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ႏိငု သ္ ည့္ အသကအ္ ရြယ္ မဟုတေ္ တာ့ျခငး္ ႏငွ ့္ တရား၀န္ထမ္းေဆာငရ္ န္ သတမ္ ွတက္ ာလ ကုနဆ္ းုံ ျခငး္ တမ႔ို ွအပ ဤျပဌာနး္ ခ်က၏္ အပိုဒ္ ၇.၁ ပါ ေဖာျ္ ပခ်ကပ္ ါ အေၾကာင္းတစ္ခုခုျဖင့္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာငျ္ ခင္းရပန္ ားရန္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းအား ဤျပဌာန္းခ်က္ ၏ အပိုဒ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာျ္ ပထားသည့္ အာဏာပုငိ ္အဖဲြ႕မွ အတည္ျပဳရမည။္

216 က်င့သ္ းုံ လပု ေ္ ဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ ရွငး္ လင္းေဖာ္ျပခ်က္ စာခၽြနလ္ ႊာ ၁။ အေထြေထြစည္းမ်ဥး္ စည္းကမး္ မ်ား ဥေရာပဋိညာဥ္စာခ်ဳပ္၏ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားသည္ ဥပေဒပညာျဖင့္ အသကေ္ မြး၀မး္ ေၾကာငး္ မႈျပဳေနသည့္ တရားသူႀကးီ မ်ား အတြက္သာမက ဥပေဒပညာသငယ္ ူထားျခငး္ မရွိသည့္ တရားသႀူ ကီးမ်ား အတြကပ္ ါ ေရးဆဲြထားျခင္းျဖစ္သည။္ တရားသႀူ ကီးတငို း္ သည္ ၎တအ႔ုိ ား စေု ဆာင္းေရြးခ်ယျ္ ခငး္ ၊ အလုပ္ႏငွ ့္ အ၀ံ င္ခြင္က်မျဖစ္ျခင္း၊ ရာထးူ မွ ထုတပ္ ယခ္ ံရျခငး္ တု႔ႏိ ွင့္ ပတ္သက၍္ အကာအကြယေ္ ပးမႈ အခ်ဳ႕ိ ရရိသွ င္ေ့ သာေၾကာင့္ ျဖစ္သည။္ သ႔ေုိ သာ္ ဥပေဒပညာျဖင့္ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာငး္ မျႈ ပဳေနသည့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားႏငွ ့္ သက္ဆငုိ ္သည့္ အေသးစတိ ္ စညး္ မ်ဥး္ စည္း ကမ္းမ်ားကိလု ညး္ ထည္သ့ ြင္းေရးဆဲြ ထားသည္။ တကယ္တမ္းတြငလ္ ည္း ဤအေသးစိတ္ စညး္ မ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားမွာ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာငး္ မႈ ကဲသ့ ုေ႔ိ သာ အခ်ဳ႕ိ ေသာ အယူအဆမ်ားေပၚတြင္ အေျခခထံ ားသည္။ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ ျပဌာန္းခ်ကႏ္ ငွ ့္ သက္ဆငို သ္ ည့္ ပဋညိ ာဥ္စာခ်ဳပ၏္ စညး္ မ်ဥ္းစညး္ ကမ္းမ်ားသည္ ျပညသ္ ူမ်ားမွ တင္ျပလာသည့္ ရာဇ၀တ္မမႈ ်ား၊ တရားမမမႈ ်ား၊ အုပခ္ ်ဳပေ္ ရး သိမု႔ ဟတု ္ အျခားတရားစရီ ငေ္ ရးအမမႈ ်ား သမို႔ ဟတု ္ ဆံုးျဖတေ္ ပးရန္ ေတာငး္ ဆုိလာသည့္ အမႈအခင္းအမ်ားကုိ တရားစီရင္ ပိငု ္ခြင့္ရိသွ ည့္ တရားသူႀကီးမ်ားအားလံုးအတြက္ ျဖစ္သည္။ ရာဇ၀တမ္ ႈမ်ား၊ တရားမမႈမ်ား၊ အုပ္ခ်ဳပေ္ ရး သမိ႔ု ဟတု ္ အျခားတရားစီရငေ္ ရးအမမႈ ်ားကုိ ဆလို ိုျခင္းျဖစသ္ ည။္ ၁.၁။ ဤပဋညိ ာဥ္စာခ်ဳပ္သည္ တရားသူႀကးီ မ်ားအတြက္ ျပဌာနး္ ခ်က၏္ မာတကိ ာကုိ ရွငး္ ျပရန္ ႀကဳိ းပမး္ အားထတု ္ ထားသည။္ ျပညသ္ မူ ်ားမွ ၎တိ႔၏ု အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယရ္ န္အတြက္ ယၾံု ကည္ျခင္း ခံထားေရေသာ တရား႐းုံ မ်ားႏငွ ့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားထံမွ ေမ်ွ ာလ္ ငခ့္ ြင့္ရေွိ သာ လုပ္ရညက္ ုငိ ရ္ ည္ရိွေရး၊ လြတ္လြတမ္ ်ွ တစြာ တရားစရီ င္ႏငုိ ္ေရးတိုက႔ ုိ ေသခ်ာေစမည့္ ရညမ္ နွ း္ ခ်ကမ္ ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံက ရွင္းျပရနျ္ ဖစသ္ ည။္ ထ႔ိုေၾကာင့္ ဤပဋိညာဥ္စာခ်ဳပသ္ ည္ ရငွ ္းလငး္ သည့္ ရည္ရြယခ္ ်က္မ်ားမပါဘဲ တည္ရွေိ နျခင္းမဟုတေ္ ပ။ တရား႐ံုးမ်ားႏငွ ့္ တရားသူ ႀကီးမ်ား၏ အကာကြယေ္ ပးမကႈ ုိ ရပငို ္ခြင့ရ္ ိသွ ည့္ လတူ ုငိ ္းတြင္ ထုသိ ို႔ေသာ အကာကြယေ္ ပးမမႈ ်ား ထေိ ရာကစ္ ြာ ရရွိခြငက့္ ုိ မျဖစ္မေန ကာကြယေ္ ပးရန္ အာမခေံ စႏုိင္မည့္ နညး္ လမး္ တစခ္ အု ျဖစ္ တည္ရိွေနျခငး္ ျဖစ္သည။္ တစသ္ ီးပုဂၢလမ်ားအေပၚ ယခုကဲ့သေို႔ သာ အကာကြယ္ေပးမႈမ်ားအား ရရေိွ စရနအ္ တြက္ စြမ္း ေဆာင္ရညေ္ ပၚတြင္ မတူ ညသ္ ည့္ လပု ရ္ ည္ကုိင္ရညရ္ ိွမႈ၊ လြတ္လပမ္ ်ွ တစြာ တရားစီရငမ္ တႈ ႔ုိ ရရိွ မည္ျဖစသ္ ည။္ တရားသူႀကီးမ်ားဆိငု ္ရာ ျပဌာနး္ ခ်ကသ္ ည္ ယငး္ အခြင့္အေရးမ်ားကို အာမခံ ေစသည့္အတြက္ ယငး္ တ႔မုိ ာွ အေပါင္းလကေၡ ဆာငသ္ ည့္ ရညည္ ႊနး္ ခ်ကမ္ ်ားျဖစ္သည။္ သ႔ေုိ သာ္ ထုသိ ေိ႔ု သာ လပု ္ရည္ကုိငရ္ ညႏ္ ငွ ့္ လြတလ္ ပမ္ ်ွ တစြာ တရားစီရငေ္ ရးတအိ႔ု ေပၚ လူထယု ုံၾကည္မႈ အား ဆးုိ ဆးုိ ရြားရြား ထခိ ုကိ ေ္ စႏိုငသ္ ည့္ အစိတ္အပငို း္ မ်ား မပါ၀ငသ္ ည္အ့ တြက္ အႏတႈ ္ လကၡဏာေဆာငသ္ ည့္ ရညည္ နႊ ္းခ်က္မ်ားလည္း ျဖစသ္ ည္။

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 217 ပဋညိ ာဥစ္ ာခ်ဳပ္၏ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမး္ မ်ားအား မျဖစမ္ ေန လိကု န္ ာရန္ သင့္မသင့္ဆိုသညက္ ိုမူ ေမးခြနး္ ထတု ္ဆဲပင္ ျဖစ္သည။္ ဥပမာ - သာတညူ ီမွ်မႈရွိေသာ အကာကြယ္ေပးမႈမ်ားကုိ ေဖာ္ ေဆာင္ေပးႏိငု ္မညဟ္ ု ယဆူ ေသာ ျပဌာနး္ ခ်က္အမ်ဳိးမ်ဳိးအား အစားထိုး အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏငုိ ရ္ န္ ျပဌာန္းခ်ကပ္ ါ စညး္ မ်ဥ္းစညး္ ကမး္ မ်ားအား တရားစီရင္ေရးႏွင့္ သက္ဆငုိ သ္ ည့္ အမ်ဳိးသား ျပဌာန္းခ်က္မ်ားတြင္ ထညသ့္ ြင္းေရးဆဲြရန္ သငမ့္ သင့္ သ႔ုိမဟုတ္ အႀကျံ ပဳခ်က္မ်ား အား မျဖစ္မေန လုကိ ္နာေစရန္ သငမ့္ သင့္တု႔ိ ကဲ့သ႔ိေု သာ ေမးခြနး္ မ်ားျဖစ္သည္။ တရားစရီ ငေ္ ရးအား အကာကြယ္ေပးသည့္ ျပဌာန္းခ်ကမ္ ်ားအား သကဆ္ ငုိ ရ္ ာႏုိင္ငံ၏ တရား စရီ င္ေရးစနစ္အတြငး္ ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိသေလာက္ နည္းပါးေနေသာျ္ ငားလည္း ထိုသု႔ေိ သာ အကာကြယ္ေပးမမႈ ်ားကို ထထိ ိေရာက္ေရာက္ ေဆာငရ္ ြက္ေပးထားသည့္ ကာလရညွ ၾ္ ကာစြာ တည္တံ့ေနသည့္ စနစ္တက် အသးုံ ျပဳၿပးီ သည့္ ႏိုင္ငအံ ဆင့္ တရားစရီ ငေ္ ရး စနစမ္ ်ားကို ေ၀ဖန္ ရန္ တြန္႔ဆုတေ္ နျခင္းက ဒုတိယေမးခြန္းအားေမးျမနး္ ျခငး္ မာွ မနွ ္ကနသ္ ညဟ္ ု ဆိုႏုငိ မ္ ည္ ျဖစသ္ ည။္ သေ႔ုိ သာ္ ဥေရာပေကာင္စ၏ီ အဖဲြ႕၀င္ႏိငု င္ ံသစမ္ ်ားအပါအ၀င္ ႏငို ္ငံေတာ္ေတာမ္ ်ားမ်ားတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားအား ခနအ္႔ ပ္ျခငး္ ၊ တာ၀နေ္ ပးအပျ္ ခငး္ ၊ ရာထးူ တုးိ ျမငွ ေ့္ ပးျခငး္ သ႔မုိ ဟုတ္ တာ၀န္မထွ ုတ္ပယ္ျခင္းတႏ႔ုိ ွင့္ သက္ဆုိင္သည့္ လုပ္ထးုံ လပု ္နညး္ မ်ားအား ႏငုိ ္ငံေရးအာဏာပိုင္ မ်ားက ေရးဆဲြထားမႈမရွိျခင္း၊ လပု ရ္ ညက္ ုငိ ္ရည္၊ လြတ္လပ္မ်ွ တစြာ တရားစရီ ငေ္ ရးတိ႔ုႏွင့္ ပတ္ သက္သည့္ အကာကြယ္ေပးမမႈ ်ား ထိေရာက္မမႈ ရိျွ ခင္းမ်ား ရွိေနသည။္ ထို႔အေၾကာင္းေၾကာင့္ ပဋညိ ာဥ္ပါအခ်က္မ်ားမာွ ဥပေဒျဖင့္ သတ္သတမ္ တွ ္မွတလ္ ပု က္ ုငိ ျ္ ခငး္ မရွိေသာလ္ ည္း ေရ႕ွ တြငေ္ ဖာ္ျပခဲသ့ ည့္ ရညရ္ ြယ္ခ်ကမ္ ်ား ေအာငျ္ မင္ႏုငိ ရ္ န္ ၄ငး္ တိ႔မု ာွ အသင့္ ေလ်ာ္ဆးုံ နည္းလမး္ မ်ားအျဖစ္ တည္ရလိွ ်က္ရွိၾကသည။္ တရားသူႀကီးမ်ားကို ႏုငိ င္ ံသားမ်ားက တကို ႐္ ိကု ္ေရြးေကာက္သည့္ စနစမ္ ်ိဳးတြင္ ပဋညိ ာဥပ္ ါ အေျခအေနအမ်ားစုကုိ အသုးံ ခ်ႏိငု ္ျခင္းမရိွေပ။ ထုိသု႔ိ ေရြးေကာက္သည့္ စနစ္မ်ားႏငွ ့္ ကိုကည္ ီမႈ ရွေိ သာ အခ်ကအ္ လကမ္ ်ားအားလးံု ပါ၀ငသ္ ည့္ ပဋိညာဥ္တစ္ခေု ရးဆြဲရနမ္ ာွ လည္း မျဖစႏ္ ိငု ေ္ ပ။ အေၾကာငး္ မွာ ထသို ု႔ိေရးဆြဲျခငး္ ျဖင့္ ပါ၀င္သည္အ့ ခ်က္မ်ားကုိ အနမိ ္ဆ့ ံးု ဘံပု ိငု ္းေျခအဆငထ့္ ိ ေလ်ာက့ ်သြားေစႏငို ္သျဖင့္ ျဖစသ္ ည။္ ထုိသဆ႔ုိ ုိသျဖင့္ ပဋညိ ာဥက္ ေရြးေကာကသ္ ည့္ စနစက္ ုိ တရားမ၀ငျ္ ဖစ္ေစရန္ ရည္ရြယ္ရငး္ လညး္ မဟတု ္ေပ။ အေၾကာင္းမွာ ထိုစနစရ္ ိရွ ာေနရာႏိုင္ငံမ်ားမွ ႏိုငင္ ံသားမ်ားသည္ အႏစွ ္သာရ ျပည၀့္ ေသာ ဒီမိကု ေရစီကုိ ရရွျိ ခင္းေၾကာင့ျ္ ဖစ္သည္။ ကၽြႏ္ုပတ္ ႔ုိအေနႏငွ ့္ တရားေရးအာဏာပုငိ ္ကို ေရြးေကာက္သည့္ စနစမ္ ်ားအတြင္း အဆပို ါ အခ်ကအ္ လကမ္ ်ားကို အတတ္ႏုငိ ္ဆုံးထညသ့္ ြငး္ က်ငသ့္ းုံ ရန္ စဥး္ စားရမည္ျဖစသ္ ည။္ ဥပမာအားျဖင့္စာပဒုိ ္၂.၂ႏငွ ့္၂.၃တတ႔ုိ ငြ ္ျပဌာန္းထားသည့္အခ်ကအ္ ခ်ကမ္ ်ား(ပထမစာေၾကာငး္ ) သည္ အထးူ သငေ့္ လ်ာ္သည့္ အကာအကြယမ္ ်ားကို ထည့္သြင္းထားသျဖင့္ အဆုိပါစနစ္မ်ဳိ းတြင္ ေသခ်ာေပါက္ က်င့္သုးံ ႏိငု ေ္ ပသည။္

218 က်ငသ့္ ုးံ လုပေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ပဋညိ ာဥ္ပါ အခ်က္အလကမ္ ်ားသည္ အမ်ဳိ းမ်ိဳးေသာ ဥေရာပတိုငး္ ျပညမ္ ်ားတြင္ အာမခခံ ်က္ အဆင့္ကုိ ျမွငတ့္ င္ေပးရန္ ရညရ္ ြယ္ျခင္းျဖစသ္ ည္။ ထသုိ ိ႔ု ျမွငတ့္ င္ေပးျခင္းသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏုငိ င္ ံ တြင္ တည္ရွၿိ ပးီ ျဖစ္သည့္ အဆငအ့္ ေပၚတြင္ အမသီွ ဟဲ ျပဳေနရေပသည။္ သိ႔ုေသာ္ ပဋညိ ာဥပ္ ါ အခ်က္အလက္မ်ားကို ႏိုင္ငံေတာအ္ ဆင့္ ဥပေဒမ်ားကို ေျပာငး္ လဲရသည့္ အေျခခံ အေၾကာင္းတရားအျဖစ္ အသံုးမျပဳရ။ အျခားႏိငု င္ တံ စႏ္ ငို င္ ံ ေအာငျ္ မငၿ္ ပီးသား အာမခံ ခ်ကမ္ ်ားကုိ ႏိုင္ငံတစ္ႏုငိ ္ငကံ ေလ်ာက့ ်သြားေစႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ၁.၂။ တရားသူႀကီးမ်ားအတြက္ ဥပေဒမ်ားေပါငး္ စပ္ဖြဲ႕စညး္ ထားသည့္ အေျခခံက်ေသာ မူ၀ါဒမ်ားတြင္ တရားသႀူ ကီးမ်ားႏွင့္ တရား႐းံု မ်ား၏ စြမ္းရည၊္ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ွင့္ မ်က္ႏာွ မလုကိ ္မႈတ႔အုိ ေပၚ အကာ အကြယ္ကို ထည့္ သြငး္ စဥး္ စားကာ ဖြဲ႕စညး္ ထားျခင္းျဖစသ္ ျဖင့္ စႏံ နႈ ္းသတမ္ ွတ္ထားေသာ စညး္ မ်ဥး္ ဥပေဒမ်ားျဖင့္ အျမင့္ဆံုးျပဌာန္းေပးရမည္။ ဥေရာပႏငို င္ ံမ်ားတြင္ ထကုိ ဲ့သိ႔ု အေျခခံ အေၾကာငး္ ကုိ တညေ္ ထာငထ္ ားၿပးီ ျဖစ္သည။္ ျပဌာနး္ ထားေသာ ဥပေဒတြင္ ပါ၀ငသ္ ည့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ားသည္ ဥပေဒျပဳအဆင္တ့ ြင္ ပမံု နွ ္အားျဖင့္ ဥပေဒျပဳရမညျ္ ဖစၿ္ ပီး ထအို ရာသည္ ျပင္လြယ္ေျပာင္းလြယ္ရွိေသာ ဖြဲ႕စည္းပံရု ိွသည့္ ႏငို ္ငံမ်ား တြင္ အျမင့ဆ္ ုးံ အဆင့္လညး္ ျဖစသ္ ည။္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႔ သ႔ုိမဟတု ္ ဖြဲ႕စညး္ ပတုံ ြင္ရွသိ ည့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ားႏွင့္ အေျခခမံ ူ၀ါဒမ်ားကုိ ထနိ ္းသိမ္းရ ျခင္းသည္ ဥပေဒမ်ားကုိ အမႈအႏုငိ ္အ႐းံႈ ဆံးု ျဖတ္ရာတြင္ မသင့္ေလ်ာေ္ သာ ၿပီးစလြယ္လုပ္ငနး္ စဥ္မ်ားႏငွ ့္ ျပငဆ္ ငျ္ ခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ ျဖစသ္ ည။္ အထးူ သျဖင့္ ဖြဲ႕စညး္ ပအံု ေျခခဥံ ပေဒတြင္ အေျခခမံ ၀ူ ါဒမ်ားကို ထနိ း္ သမိ း္ လ်င္ ၄ငး္ သည္ ဥပေဒ ကုိ ရညရ္ ြယခ္ ်က္ျဖင့္ ထတု ္ျပနျ္ ခင္း သိ႔ုမဟုတ္ ဥပေဒခ်ဳိ းေဖာကႏ္ ငုိ ္သည့္ သကေ္ ရာကမ္ ႈမ်ား ရွိျခင္းမွ ကာကြယေ္ ပးသည္။ ထိုသု႔ိ ျပဌာန္းျခငး္ အားျဖင့္ အဆပုိ ါမူ၀ါဒမ်ားသည္ ျပညတ္ ြင္းဥပေဒစနစ္အတြင္း ပါ၀ငရ္ မည္ ျဖစ္သည္။ ဥေရာပႏုိငင္ မံ ်ားတြင္ စည္းေႏာွ င္မရႈ ိွသည့္ ႏိုငင္ တံ ကာဆိုငရ္ ာ ကိရယိ ာတစခ္ အု ျဖစ္ ျပဌာန္းထားေသာ ကာကြယ္သည့္ အခ်က္အလကမ္ ်ားအတြက္ လုပ္ေဆာင္ေသာ အဆုိပါစနစ္ မ်ားေအာကရ္ ွိ ေလးစားသမကႈ ို ပဋညိ ာဥ္က မေလလ့ ာဘဲ ႀကိဳတင္ဆုံးျဖတမ္ ႈ ျပဳမည္ မဟုတ္ေပ။ အဆပို ါအခ်က္မာွ မနွ က္ န္ၿပီး နဒိ ါန္းတြင္ေဖာျ္ ပခဲ့သည့္အတငုိ ္း ျပဌာန္းခ်က္မ်ားအၾကားတြင္ ပဋိညာဥ္သည္ အဓိကအပငို ္းကို ရယူထားသည္။ ၁.၃။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကုိ ေရြးခ်ယရ္ န္၊ ခန႔္အပ္ရန၊္ ၄င္းတ၏႔ို အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္း အလပု ္အကုငိ ္ ဖြ႔ၿံ ဖိဳးရန္ သုမိ႔ ဟုတ္ ၄ငး္ တု႔ိကုိ အမထႈ မး္ မႈမွထုတ္ပယရ္ န္ ဆုံးျဖတ္ခ်က္တစ္ခု လိအု ပလ္ ာသည့္ အခါ ပဋိညာဥသ္ ည္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈအဖြဲႏ႔ ွင့္ ဥပေဒျပဳမအႈ ဖြဲ႕တု႔မိ ွ ဖြဲ႕စညး္ ထားေသာ လြတလ္ ပ္သည့္ အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ျဖင့္ ၾကား၀င္ျဖနေ္ ျဖေပးရန္ ကူညေီ ပးသည။္ အဆုပိ ါ ျပဌာန္းခ်က္ အတြက္ စကားလုံးသးုံ ႏႈနး္ ပုသံ ည္ အမ်ဳိ းမ်ိဳးေသာ အေျခအေန အရပ္ရပ္ အေပၚ လမႊ း္ ျခံဳမႈရိွေစရန္ ရညရ္ ြယ္ထားသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ၊ သိ႔မု ဟုတ္ ဥပေဒျပဳမႈအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ အတြက္ အၾကဉံ ာဏမ္ ွသည္ လြတ္လပ္သည့္ အဖြဲ႕အစညး္ မွ လကေ္ တြ႕ဆးံု ျဖတ္ခ်က္ ခ်ႏိငု ္

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏငွ ့္ .... 219 သည္အထိ က်ယ္ျပန္႔မႈရိသွ ည္။ ႏိုငင္ ံအလုိက္ စနစ္မ်ားအတြငး္ ရွိ ကြဲျပားမႈမ်ားကို ထည္တ့ ြက္ရန္လည္း လအို ပ္သည္။အခ်ဳိ ႕ ႏိုင္ငမံ ်ားသည္ ရာထးူ ခန္အ႔ ပမ္ ႈမ်ားအတြက္ တာ၀နရ္ ွေိ သာ ႏိုငင္ ေံ ရးအဖြဲ႕အစည္းေနရာတြင္ လြတ္လပေ္ သာ အဖြဲ႕အစည္းကို အစားသြငး္ ျခငး္ အား လက္ခံရန္ ခကခ္ ဲလ်က္ရွိသည္။ သုေ႔ိ သာလ္ ည္း ထိုသကို႔ စိ မၥ ်ဳိ းမ်ားတြင္ တကယ့တ္ ာ၀နယ္ ူရျခင္းမ်ဳိ းမဟတု ္၊ တရား၀င္ ရာထူးခန္႔ အဖြဲ႕မ်ဳိ းလညး္ မဟုတဘ္ ဲ အနညး္ ဆးံု လြတလ္ ပေ္ သာ အဖြဲ႕အစညး္ ၏ အၾကံဉာဏ္ သ႔ုမိ ဟတု ္ ေထာက္ခခံ ်ကရ္ ရွိရန္ လုပ္ေဆာငေ္ စျခငး္ မာွ အေရးပါေသာ မကလ္ းံု ျဖစသ္ ည္။ ပဋိညာဥ၏္ အႏစွ ္သာရမွာ လြတ္လပေ္ သာအဖြဲ႕အစညး္ ၏ ေထာကခ္ ခံ ်ကမ္ ်ားႏွင့္ အၾကံဉာဏ္ မ်ားတြင္ က်င္သ့ းံု ရမည့္ ေယ်ဘယု ်နည္းလမ္းမ်ားကုိ အာမခေံ သာအခ်က္ ပါ၀ငျ္ ခငး္ မရိွေပ။ ထုိ ေထာကခ္ ခံ ်က္ႏငွ ့္ အၾကဉံ ာဏမ္ ်ားကုိ မလကုိ န္ ာေသာ ႏိုငင္ ံေရး သိမု႔ ဟတု ္ စီမအံ ပု ခ္ ်ဳပေ္ ရးအာ ဏာပိငု မ္ ်ားသည္ အနညး္ ဆုးံ ၄ငး္ တိုလ႔ ကို ္နာရန္ ျငင္းဆိုရသည့္ အေၾကာင္းျပခ်ကက္ ုိ သိသာ ထငရ္ ာွ းစြာျပရန္ တာ၀နရ္ သိွ ည။္ ပဋိညာဥပ္ ါ အဆုိပါျပဌာန္းခ်က္အတြက္ စကားလုးံ သံုးႏနႈ း္ ပုံသည္ လြတလ္ ပသ္ ည့္ အဖြဲ႕အစညး္ ကုိ တိုက္႐ကုိ ္အၾကံျပဳခ်ကျ္ ဖင့္ ျဖစ္ေစ၊ တရား၀င္ အၾကံျပဳခ်ကျ္ ဖင့္ ျဖစေ္ စ၊ ေထာက္ခခံ ်က္ တစခ္ ုခုျဖင့္ျဖစ္ေစ၊ အဆျို ပဳဳခ်က္ သု႔မိ ဟတု ္ လက္ေတြဆ႔ ံုးျဖတခ္ ်က္တစခ္ ုျဖင့္ ျဖစ္ေစ ၾကား၀င္ ႏငုိ ္ ေစရန္ လပု ေ္ ဆာငေ္ ပးထားသည။္ လြတလ္ ပ္ေသာအဖြဲ႕အစညး္ ၏ အဖြဲ႕၀ငမ္ ်ားထံမွ ေမးခြန္းေပၚထြက္လာေပသည။္ ထိအု ခ်က္ တြင္ ပဋိညာဥ္သည္ လြတ္လပေ္ သာအဖြဲ႕အစည္း၏ အနညး္ ဆးုံ တစ္၀ကက္ ို ေရြးေကာကခ္ ထံ ား ရသည့္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားက ကိုယစ္ ားျပဳရမည္ဟု ျပဌာန္းထားသည္။ ဆုိလုိရငး္ မွာ လြတလ္ ပ္ ေသာ အဖြဲ႕အစညး္ တြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကို လနူ ညး္ စုျဖစ္ မေနေစသလို လမူ ်ားစုလည္း ျဖစမ္ ေနေစရန္ လိုလားျခင္းျဖစသ္ ည္။ ဥေရာပႏုိငင္ မံ ်ားရွိ အမ်ဳိ းမ်ဳိ းေသာ အေတြးအျမင္မ်ားႏငွ ့္ စကားစစထ္ ိးု ပြဲမ်ား၏ အျမငအ္ ရ အနညး္ ဆုးံ တရားသႀူ ကးီ ၅၀ ရာခငုိ ႏ္ နႈ း္ ပါ၀ငျ္ ခင္းသည္ အေတာအ္ တန္ျမင့မ္ ားသည့္ အကာ အကြယ္ျဖစ္႐ုံသာမက အျခားႏုငိ င္ ံဆငုိ ရ္ ာ စနစမ္ ်ားအတြင္းရိွ မူ၀ါဒမ်ားအေပၚ စဥး္ စားသံုးသပ္ ျခငး္ အတြက္ အျခားဆုးံ ျဖတခ္ ်က္ မ်ားကုိပါ ေလးစားေစမညဟ္ ု ဆသုိ ည။္ လြတလ္ ပေ္ သာ အဖြဲ႕အစည္းတြင္ပါ၀င္မည့္ တရားသႀူ ကးီ အဖြဲ႕၀င္မ်ားကုိ ၄ငး္ တ႔ုိႏငွ ့္ ဆက္စပ္ သက္ဆိုငသ္ မူ ်ားက ေရြးေကာကရ္ နလ္ အုိ ပ္ၿပးီ အဖြဲ႕အစည္း၏ လြတ္လပမ္ ႈလိုအပ္ေသာ ေနရာ နယပ္ ယ္မ်ားတြင္ အုပခ္ ်ဳပ္မႈ သမို႔ ဟတု ္ ဥပေဒျပဳအဖြဲ႕အစညး္ မွ ႏိုငင္ ံေရးအာဏာပငုိ ္ တစဥ္ းီ တစ္ေယာကက္ အဖြဲ၀႔ ငမ္ ်ားကုိ ေရြးေကာက္ျခငး္ ၊ ခန္႔အပ္ျခင္းတ႔ိုကုိ တားျမစထ္ ားသည္။ ထိုသ႔ုိ လပု ္ငန္းစဥ္မ်ဳိ းေအာက္တြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားကို ခနအ႔္ ပျ္ ခင္းႏငွ ့္ တရားသႀူ ကးီ ၏ အခန္း က႑တသု႔ိ ည္ ပါတီႏငို ္ငံေရး ဘကလ္ ုကိ ္မရႈ ွေိ နမည့္ အႏၱရာယ္လညး္ ရွိႏိုင္သည။္ လြတလ္ ပ္ ေသာ အဖြဲ႕အစညး္ တြင္ပါ၀င္သည့္ တရားသူႀကီးမ်ားသည္ ၄ငး္ တကို႔ ုိ ပါတီမ်ားမွ တင္ေျမွာက္ ျခငး္ သုိမ႔ ဟုတ္ ေရြးေကာက္ျခငး္ နညး္ ျဖင့္ အဆိပု ါ ႏိုင္ငံ ေရးပါတီမ်ားက ေထာကခ္ ံမႈရာွ ေဖြျခင္းကို

220 က်င့္သံုးလပု ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ ္လက္စြဲ - ၁ ဆနက္႔ ်ငရ္ မညျ္ ဖစသ္ ည။္ အဆးုံ သတ္အေနျဖင့္ သီးျခားမဲေပးမႈစနစ္ကို ခုငိ ခ္ ုငိ ္မာမာေတာင္းဆုိထားျခင္းမရပိွ ဲ ပဋညိ ာဥ္ သည္ အဖြဲအ႔ စညး္ အတြက္ တရားသူႀကီးမ်ား ေရြးေကာက္ျခင္းနညး္ လမ္းသည္ တရားသူႀကီးမ်ား အက်ယ္ျပနဆ႔္ ံုး ကိယု စ္ ားျပဳႏငုိ ္မကႈ ုိ အာမခရံ မညဟ္ ု ညႊနး္ ဆုိေဖာျ္ ပထားသည္။ ၁.၄။ တရားသႀူ ကီး၏ အခြင့္အေရးသည္ ဥပေဒ သမို႔ ဟုတ္ ေယ်ဘုယ်လြတ္လပ္မ၊ႈ သ႔ုိမဟတု ္ ဥပေဒ လပု င္ နး္ စဥ၏္ ေအာက္တြင္ ျခိမ္းေျခာကခ္ ရံ ျခငး္ သုမ႔ိ ဟုတ္ ခ်ိဳးေဖာက္ခရံ ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေပၚလွ်င္ ပဋိညာဥ္သည္ တရားသႀူ ကီးတိငု း္ ၏ အယူခ၀ံ င္ပငို ခ္ ြင့္ကို ျမတ္ႏုိးထနိ း္ သမိ း္ ထားပါသည။္ ဆလို ုိ သညမ္ ွာ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ ၄ငး္ တ႔၏ုိ အခြင္အ့ ေရး ခ်ဳိ းေဖာက္ခရံ ျခင္းအေပၚ ခခု ေံ ခ်ပခြင့္ မဲ့ျခငး္ မျဖစ္ေစရန္ ျဖစသ္ ည္။ အယခူ ံ၀င္ပိုငခ္ ြင့သ္ ည္ လိုအပ္သည့္ အကာအကြယတ္ စ္ခုျဖစ္သည္။ အေၾကာင္းမွာ တရားသူ ႀကးီ မ်ား၏ ထေိ ရာက္သည့္ အေကာငအ္ ထည္ေဖာ္ခြင္အ့ တြက္ အာမခံခ်ကေ္ ပးမည့္ ယႏၱရား တစခ္ ုက ေနာကခ္ ံမျပဳထားလွ်င္ တရားစရီ င္ေရးကို ကာကြယ္ရမည့္ မူ၀ါဒမ်ားဆိသု ညမ္ ာွ ဆႏၵ သက္သက္ အေတြးတစခ္ မု ွ်သာ ျဖစေ္ နေပလိမမ့္ ည။္ တရားသႀူ ကးီ တစ္ဦးခ်င္းစီ၏ အေျခအေနအေပၚ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္ တစံုတရာမခ်မွတ္ရေသးမီ လြတလ္ ပေ္ သာအဖြဲ႕၏ ၾကား၀ငျ္ ဖနေ္ ျဖမႈသည္ တရားသႀူ ကီး၏ လြတ္လပမ္ ႈအေပၚ သက္ ေရာကမ္ ႈရွေိ နခ်ိနတ္ ြင္ အေျခအေန အားလုံးကို လမႊ ္းျခဳံ ႏိငု မ္ ည္ မဟုတ္ေပ။ တရားသႀူ ကးီ မ်ား သည္ ကယုိ ့အ္ စြမ္းအစျဖင္က့ ိုယ္ အဆပို ါအဖြဲ႕သု႔ိ ေလွ်ာက္ထားႏိုငေ္ စေရးမာွ အလြန္အေရးပါ ေပသည။္ ပဋညိ ာဥ္က ဖြဲ႕စညး္ ထားေသာ အဖြဲသ႔ ည္ တရားသူႀကီး၏ ကယို ပ္ ငုိ လ္ ြတလ္ ပ္ခြင့္ကုိ ထိပါးသည့္ အေျခအေနကို ေျဖရွင္းေပးႏိုငသ္ ည့္ အစြမး္ ၊ သိ႔မု ဟုတ္ အခြင့္ရေိွ သာ အာဏာပငုိ ္က ေျဖရွင္း ေပးရန္ အေရးဆႏုိ ုငိ သ္ ည့္ အစြမး္ ရရိွ မည္ဟု ျပဌာနး္ ထားသည။္ ဤနညး္ စနစသ္ ည္ႏငို င္ မံ ်ား၏ကြဲျပားျခားနားေသာစနစမ္ ်ားကိုထညသ့္ ြင္းတြကခ္ ်ကထ္ ားသည။္ အေျခအေနတစ္ရပ္တြင္ လြတ္လပေ္ သာအဖြဲ႕အစည္း၏ တကုိ ္႐ုိကအ္ ၾကျံ ပဳခ်က္သည္ ေစာဒက တကစ္ ရာျဖစ္ေနသည့္ အေျခအေနကုိ ကစု ားရန္ ေမးခြနး္ ထုတရ္ ာတြင္ အာဏာပငုိ ္မ်ားအတြက္ အတန္ႀကီးမားေသာ မကလ္ းုံ ျဖစ္ေစသည္။ ၁.၅။ ပဋညိ ာဥ္သည္ တရားသူႀကးီ မ်ားက ၄ငး္ တုိ၏႔ လပု င္ နး္ ေဆာင္တာမ်ားကုိ ေဆာငရ္ ြက္ရာတြင္ လပု ေ္ ဆာင္ရမည့္ အဓိကတာ၀န္မ်ားကုိ ျပဌာနး္ ထားသည။္ “အလုပ္ၿပးီ ေျမာက္ႏိငု စ္ ြမ္း”ဆိုသည့္ စကားရပသ္ ည္ အမမႈ ်ားကုိ မွနက္ န္စြာစီရင္ရန္ လုအိ ပသ္ ည့္ အခ်ိနႏ္ ငွ ့္ ထုသိ အု႔ိ ေရးပါသည့္ တာ၀နအ္ တြက္ အထငအ္ ရွားလအို ပေ္ သာ အားစုကိ မ္ ႈႏွင့္ ႏိးု ၾကားမတႈ ုအိ႔ တြက္ လိုအပ္သည္အ့ ခ်ိနက္ ုိ ဆလို သုိ ည။္ အေၾကာငး္ မာွ တရားသႀူ ကးီ ၏ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္သည္ တစဥ္ းီ တစ္ေယာက္ခ်င္းစီ၏ အခြင့္အေရးကုိ ကာကြယ္ေပးသည့္အတြက္ ျဖစ္ သည။္

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏွင့္ အစိုးရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ငွ ့္ .... 221 တစ္ဥးီ တစ္ေယာကခ္ ်င္းစီအတြက္ ေလးစားမႈသည္ တရားသူႀကီးပုငိ ဆ္ ုိငသ္ ည့္ အခြင့္အာဏာ ေနရာမ်ဳိ းအတြက္ အထူးအေရးပါေပသည္။ အထးူ သျဖင့္ လူတစ္ခ်င္းစီသည္ တရားေရးစနစ္ျဖင့္ ရင္ဆုိင္ေတြ႕ရသည့္ အခါမ်ိဳးတြင္ အလြန္ထခိ ိုကလ္ ြယ္သညဟ္ ု ခံစားရသျဖင့္ ျဖစသ္ ည။္ ဤစာပုိဒ္သည္ တရားစစ္ေဆးမမႈ ်ားတြင္ သရိ သည့္ လ်ဳိ ႕၀ွကအ္ ပေ္ သာ သတင္းအခ်ကအ္ လက္ မ်ားကုိ ေလးစားရန္မာွ တရားသူႀကးီ ၏ တာ၀န္ျဖစ္သည္ဟု ညႊနး္ ဆိလု ုျိ ခငး္ ျဖစသ္ ည။္ အဆးံု သတ္တြင္ တရားသႀူ ကီးမ်ားသည္ အမႈမ်ားကုိ ၾကားနာစစေ္ ဆးရာတြင္ လိအု ပသ္ ည့္ ျမင့မ္ ား ေသာစြမ္းရည္ကုိ ထိန္းသိမ္းရမညဟ္ ု ညႊနျ္ ပထားသည္။ ဆိုလသုိ ည္မာွ ျမင့္မားေသာ စြမး္ ေဆာင္ရညႏ္ ငွ ့္ အရညအ္ ခ်င္းသည္ အမမႈ ််ားကုိ စစ္ေဆးရာ တြငႏ္ ငွ ့္ စီရငဆ္ ုးံ ျဖတခ္ ်က္ခ်ရာတြင္ တရားသူႀကီးတစ္ဥးီ အတြက္ ပေံု သလအုိ ပခ္ ်ကျ္ ဖစ္သည။္ တရားသႀူ ကီးသည္ သူ၏ ျမင့္မားေသာအရည္အခ်င္းကုိ လအုိ ပ္လ်င္ ေနာကထ္ ပ္ မြမး္ မသံ င္တန္း မ်ားတက္ေရာက္ကာ ထနိ ္းသိမ္းထားရမည္ ျဖစ္သည္။ စာပုဒိ ေ္ နာကပ္ ငို ္းတြင္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ မြမး္ မသံ ငတ္ နး္ မ်ား တကေ္ ရာက္ႏိုင္ရန္ ခြင့္ျပဳ ခ်ကရ္ ွရိ မည္ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ ၁.၆။ ႏိုင္ငေံ တာ္အေနႏငွ ့္ တရားသႀူ ကီးမ်ားက ၄ငး္ တ႔ုိ၏တာ၀နမ္ ်ားကုိ မနွ က္ န္စြာေဆာငရ္ ြကႏ္ ငုိ ေ္ ရး၊ အထးူ သျဖင့္ သင္ေ့ လ်ာသ္ ည့္ ကာလအပိငု ္းအျခားအတြင္း အမမႈ ်ားကုိ ကုိငတ္ ြယႏ္ ိုင္ေရးအတြက္ လိုအပ္သည့္ နညး္ လမး္ မ်ားရွိ ေစရန္ ေသခ်ာေအာငလ္ ုပေ္ ဆာငေ္ ပးရမည့္ တာ၀နရ္ ွသိ ည္ဟု ပဋိညာဥ္က ရငွ ္းလငး္ ဖြင့္ဆိထု ားသည။္ ႏုငိ ္ငေံ တာ၏္ တာ၀န္ကို ရငွ ္းလငး္ စြာညနႊ း္ ဆေို ဖာ္ျပျခငး္ မရွိလ်င္ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ တာ၀နႏ္ ွင့္ ဆကစ္ ပ္သည့္ အဆုိျပဳခ်ကအ္ တြက္ တရားမ်ွ တေအာငျ္ ပဆုမိ မႈ ွာ ပ်က္စးီ သြားမညျ္ ဖစသ္ ည။္ ၁.၇။ ပဋညိ ာဥ္သည္ တရားသူႀကးီ မ်ားဖြဲ႕စညး္ ေသာ အလပု အ္ ကငို ဆ္ ိငု ္ရာ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ား အားလုံး ကုိ အသအိ မွတ္ျပဳၿပးီ တရားသႀူ ကီးတိုငး္ သည္ ဥပေဒဆငုိ ္ရာ ခြဲျခားႏိမွ ့ခ္ ်မမႈ ်ားကုိ ဟန္တ႔ ားႏိငု ္ ခြင့ႏ္ ွင့္ ဆကႏ္ ြယ၍္ လြတ္လပစ္ ြာျဖင့္ အသင္းအဖြဲ႕မ်ားကို ပါ၀ငခ္ ြင့္ ရိွသည။္ ထအို ခ်ကက္ အဆိပု ါအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ အာဏာပိငု ္မ်ားႏငွ ့္ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားက တရားသူ ႀကီးမ်ား၏ ဆံးု ျဖတခ္ ်ကအ္ ေပၚ သကေ္ ရာက္ေစသည့္ ပါ၀င္မမႈ ်ဳိ းမျပဳႏငုိ ရ္ န္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ ျပဌာန္းခ်ကပ္ ါ အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ရာတြင္ အေထာကအ္ ပျ့ံ ဖစ္ေစသည္။ ပဋညိ ာဥ္က အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားကုိ တရားသူႀကီးမ်ား၏ ျပဌာန္းအခြင့္အေရးမ်ား ကာကြယရ္ န္ သီးသန႔တ္ ာ၀န္ရွသိ ညဟ္ ု တာ၀န္ေပးအပထ္ ားျခင္းမဟတု ္ေသာလ္ ညး္ အာဏာပိငု ္မ်ားႏငွ ့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားက တရားသႀူ ကီး၏ ဆုံးျဖတ္ခ်ကမ္ ်ားတြင္ ပါ၀င္ပတသ္ က္ျခငး္ ျဖစလ္ ်င္ ထသုိ ႔ုကိ ာကြယမ္ ႈျပဳရန္ ညႊန္းဆုထိ ားသည္။ ထုအိ ရာကို စာပုဒိ ္ ၁.၃ ရွိ လြတ္လပ္ေသာ အာဏာ ပုိင္မ်ားတြင္လညး္ က်င္သ့ ုးံ သည။္ ၁.၈။ ပဋညိ ာဥသ္ ည္ တရားသူႀကီးမ်ားကို ၄င္းတု႔၏ိ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမတွ စဆ္ င့္ ဆက္ႏြယ္ေစရန္ ေထာကပ္ ထ့ံ ားသည။္ အထူးသျဖင့္စာပဒို ္၁.၃တငြ ္ညနႊ း္ ဆထုိ ားေသာအာဏာပငုိ အ္ ဖြ႕ဲ ၀ငမ္ ်ားႏငွ ့္ တရား႐ံုး၏ စီမံအပု ္ခ်ဳပ္မအႈ ေပၚ ဆုးံ ျဖတ္ခ်က္မ်ား၊ တရား႐ုးံ ၏ ရသးံု ေငြစာရငး္ ဆုိငရ္ ာ ရင္းျမစ္ မ်ားႏွင့္ အဆပုိ ါဆုးံ ျဖတခ္ ်ကမ္ ်ားကို ေဒသတြငး္ ၊ ႏုငိ င္ ံတြင္း အေကာငထ္ ညေ္ ဖာ္ျခင္းတႏ႔ို ွငအ့္ တူ

222 က်င့္သံုးလပု ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ ္လကစ္ ြဲ - ၁ ၄ငး္ တ႔ိ၏ု အလပု အ္ ကုိငပ္ ငုိ း္ ဆိုငရ္ ာ အဖြဲအစညး္ မ်ားမွ တစဆ္ င့္ ဆက္ႏြယရ္ မည္။ တကိ ်သည့္ ဥပေဒပံစု ံ သိမ႔ု ဟုတ္ အတားအဆီးမ်ား၏ အတိုင္းအတာကို အေရးဆေုိ ျပာၾကား ထားျခငး္ မရိဘွ ဲ အဆပို ါျပဌာနး္ ခ်က္မ်ားသည္ တရားေရး ဘတ္ဂ်က္အလံးု စံုႏွင့္ တရား႐းံု တစ္ခု ခ်ငး္ စီအတြက္ ႀကဳိ တင္လ်ာထားေသာ ရငး္ ျမစ္မ်ားကို စူးစမး္ ေလလ့ ာရန္ တရားသူႀကီးမ်ား ဆက္ႏြယ္ပတသ္ က္သင့သ္ ညဟ္ ု ခ်မွတ္ထားသည။္ ထုသိ ို႔ျပဳလပု ္ျခငး္ က ႏုငိ င္ အံ ဆင့္ သမို႔ ဟတု ္ ေဒသတြငး္ အဆင့တ္ ု႔ိတြင္ တိငု ္ပင္ျခင္း သ႔ုိမဟတု ္ ကိုယစ္ ားျပဳျခင္းလုပ္ငနး္ စဥ္မ်ား ထူ ေထာင္ရန္ ညနႊ ္းဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ ထအုိ ခ်ကသ္ ည္ တရားစီရငေ္ ရးႏငွ ့္ တရား႐ုးံ မ်ား စမီ ံအပု ခ္ ်ဳပ္ေရးအေပၚ ပိမု ုိက်ယ္ျပန႔္စြာ အက်ိဳးသကေ္ ရာက္ေစသည။္ ပဋိညာဥက္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ အဆုပိ ါ စီမအံ ုပ္ခ်ဳပ္မမႈ ်ား အတြက္ တာ၀နရ္ သိွ ည္ဟု ျပဌာန္းထားျခငး္ မရွိေသာလ္ ညး္ စမီ ံအပု ္ခ်ဳပမ္ ႈဆိုငရ္ ာ ဆံုးျဖတခ္ ်က္ မ်ားကုိ လ်စလ္ ်ဴ႐ထႈ ားရနလ္ ည္း မလအို ပေ္ ပ။ ျပဌာနး္ ဥပေဒတြင္ အေျပာငး္ အလဲတစစ္ တံု စ္ရာအတြက္ အဆျုိ ပဳျခငး္ ၊ သုိ႔မဟတု ္ ၄ငး္ တ႔ုိခံစားရ ေသာ အေျခခမံ ်ားကေို ျပာင္းလဲရန္ အဆိုျပဳျခင္း၊ သ႔ုမိ ဟတု ္ အၿငမိ း္ စားယလူ ်ငရ္ ရွိမည့္ ပင္စင္ အပါအ၀င္ လူမဖႈ လူ ံေု ရးတုႏ႔ိ ွင့္ ပတသ္ က္ၿပီး တရားသူႀကးီ မ်ား၏ ကိယု စ္ ားလယွ မ္ ်ား သို႔မဟတု ္ အလုပ္အကိုငဆ္ ိုငရ္ ာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ တရားသူႀကီးမ်ား အၾကံဉာဏ္ရယမူ သႈ ည္ အဆိုပါ နယပ္ ယမ္ ်ားတြင္ ဆးံု ျဖတ္ခ်ကခ္ ်သည့္ လုပင္ န္းစဥ္မ်ားတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားက လစလ္ ်ဴ႐ႈ မထားမေိ စရန္ ေသခ်ာရမည။္ သု႔ေိ သာ္ျငား ပဋိညာဥ္သည္ ဖြဲ႕စည္းပေံု အာကတ္ ြင္ အဆပုိ ါကစိ ၥမ်ားအတြက္ တာ၀န္ရေွိ သာ ႏငို ္ငေံ တာအ္ ဆင့္ အဖြဲကအစည္းမ်ားထံ ဆုံးျဖတခ္ ်ကခ္ ်ခြင့္ အာဏာအပ္ႏွင္းထားျခင္းအေပၚ က်ဴးေက်ာထ္ ိပါးရန္ အခြင့မ္ ရေွိ ပ။ ၂။ ေရြးခ်ယျ္ ခငး္ ၊ လူသစ္စေု ဆာငး္ ျခငး္ ႏငွ ့္ ကနဥးီ သငတ္ န္းေပးျခင္း ၂.၁။ တရားေရးကုိယစ္ ားလယွ ္မ်ားကုိ လြတ္လပေ္ သာအဖြဲ႕ (သုိ႔) ေရြးခ်ယေ္ ရးအဖြဲ႕က ေရြးခ်ယ္ စေု ဆာင္းသည္။ ေရြးခ်ယေ္ ရးအဖြဲ႕သည္ စာပိဒု ္ ၁.၃ အရ လြတ္လပ္ေသာ အာဏာပုငိ ္ အဖြဲ႕အစည္း ျဖစ္ရမညမ္ ဆိေု သာ္လည္း သေဘာတူညခီ ်က္အေနျဖင့္ မလိုအပပ္ ါ။ ဆုလိ ို သည္မာွ ေရြးခ်ယေ္ ရးအဖြဲ႕သညလ္ ြတလ္ ပ၍္ အမီွအခုကိ ငး္ လ်ွ င္ စစုံ မ္းစစ္ေဆးေရး (သို)႔ ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႕ကို အသးုံ ျပဳႏိငု ္သည။္ လကေ္ တြ႕တြင္ ေရြးခ်ယ္ေရး လပု ထ္ ံးု လုပ္နည္းသည္ အမွန္တကယ္ ခန္႔အပ္မႈ လပု ္ငနး္ စဥႏ္ ွင့္ ရဖံ နရ္ ံခါ ျခားနားမႈရွိသည္။ ေရြးခ်ယေ္ ရး လပု င္ နး္ စဥႏ္ ွင့္ တြဲဖကထ္ ားသည့္ ကာကြယ္ေပးျခငး္ ကို ေဖာ္ျပရန္အေရးပါသည္။ ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႕၏ ေရြးခ်ယ္မႈသည္ ထမး္ ေဆာင္ရမည့္ တာ၀န္မ်ား၏ သေဘာသဘာ၀ႏွင့္ နီးစပသ္ ည့္ စံႏနႈ ္းမ်ားအေပၚ အေျခခံရမည္။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရ႕ွ ေနမ်ားႏငွ ့္ အစိးု ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ွင့္ .... 223 အဓကိ ရညရ္ ြယ္ခ်ကသ္ ည္ ကိုယစ္ ားလယွ ္မ်ား၏ လြတ္လြတလ္ ပလ္ ပ္ ေတြးေခၚမႈကုိ ဆန္းစစ္ သည့္ တရားသူႀကီးမ်ားက ၾကားနာသည့္အမမႈ ်ားအေပၚ လြတ္လပ္စြာ သုံးသပျ္ ခင္းကုိ အကဲျဖတ္ရန္ျဖစ္သည။္ တရားေရးတာ၀န္မ်ား ထမး္ ရြကရ္ ာတြင္ ဘကမ္ လကို ္ေရးသည္ အလြန္ အေရးပါသည။္ ဥပေဒကို အသးုံ ျပဳႏိုင္သည့္ စြမး္ ရည္သည္ ဥပေဒဆုိင္ရာ ဗဟသု တု ႏွင့္ ၄ငး္ ကို လက္ေတြ႕က်င္သ့ ုးံ ႏုိငသ္ ည့္ အရည္အေသြးျဖစၿ္ ပးီ ၄ငး္ တႏု႔ိ စွ ခ္ သု ည္ ျခားနားသည့္ ကၽြမ္းက်င္မႈ ႏစွ ္ချု ဖစ္သည။္ ေရြးခ်ယေ္ ရးအဖြဲ႕သည္ ကုိယစ္ ားလွယ္မ်ား၏ တရားသူႀကီးအျဖစ္ လပု ္ေဆာင္မကႈ ို လူသ႔ ိကၡာ ေပၚေလးစားမႈကုိ အေျခခရံ မညဟ္ ုဆိသု ည္။ ယင္းသည္ရာထးူ အာဏာရိသွ မူ ်ားႏွင့္ ဒုကၡေရာက္ ေနေသာ တရားစြဲဆုိသမူ ်ားၾကား အေရးပါသည္။ ေနာကဆ္ ုံးတြင္ ေရြးခ်ယမ္ ႈကို က်ား/မ၊ လူမ်ဳးိ စု (သ႔ု)ိ လမူ ႈဇစျ္ မစ၊္ အေတြးအျမင္ (သ)ုိ႔ ႏငုိ င္ ံေရး အေတြးအေခၚ (သု႔ိ) ဘာသာေရးယၾံု ကညခ္ ်က္ စသည့္ ခြဲျခားဆကဆ္ မံ ႈ စံႏနႈ း္ မ်ားအေပၚ အေျခ မခရံ ပါ။ ၂.၂။ တရားေရး႐ံးု မ်ားတြငထ္ မး္ ေဆာငရ့္ မည့္ တာ၀နမ္ ်ားအတြက္ စြမ္းရညျ္ ပည့၀္ ေစရန္ ေရြးခ်ယ္ ေရးႏွင့္ လသူ စစ္ ုေဆာငး္ ေရး စညး္ မ်ဥ္းမ်ားတြင္ အရည္အခ်င္းႏွင့္ ယခင္အေတြ႕အၾကံဳမ်ားကို လအုိ ပ္ခ်ကမ္ ်ားအျဖစ္ သတမ္ တွ ္မည။္ ဥပမာ - စေု ဆာငး္ ရာတြင္ ဥပေဒေရးရာ (သ)႔ို တရားေရး အေတြ႕အၾကဳံ ရွိသည့္ ႏွစအ္ ေရအတြကက္ ို ထည့္သြငး္ ေစသည။္ ၂.၃။ တရား႐ံုး၏ သေဘာသဘာ၀အရ တရားသူႀကီးသည္ လ႔သူ ကိ ာၡ ကုိ ေလးစားရန္ ခကခ္ ဲသည့္ ႐ႈပ္ေထြးေသာအေျခအေနမ်ဳးိ တြင္ ၾကား၀ငလ္ ာၿပးီ အတညျ္ ပဳစစေ္ ဆးမႈတြင္ ပါရမီ ီ ရ၊ွိ မရိွကို ဆန္းစစ္သည္။ အတညျ္ ပဳျခငး္ သည္ ထိ႐ု းံု အတြက္ မည္သညအ့္ ခါမွ် လုံေလာကသ္ ညဟ္ ူ၍ မရွိပါ။ တရားေရးတာ၀န္မ်ား ထမး္ ေဆာင္ရန္ ေရြးခ်ယ္ခံရေသာသူမ်ားသည္ အစိးု ရက ေငြေၾကး ေထာကပ္ ေ့ံ ပးေသာ သင္တနး္ မ်ားတကေ္ ရာကက္ ာ လပု ္ငန္းခြင္၀ငရ္ န္ ျပင္ဆင္ၾကရမည။္ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ ဘက္မလိကု ္ေသာ ဆးံု ျဖတခ္ ်က္မ်ား ခ်မတွ ္ရန္ ျပင္ဆငရ္ ာတြင္ သတိထား ရမညမ္ ာွ စြမး္ ေဆာငရ္ ည္၊ သမာသမတ္က်ျခင္းႏွင့္ ၄င္းတ႔ိကု ို အေကာငအ္ ထည္ေဖာေ္ နသည့္ အဖြဲ႕၏ တာ၀နမ္ ်ားတြငလ္ ည္း အာမခထံ ားပါသည။္ ထေ႔ုိ ၾကာင့္ သေဘာတူညခီ ်ကက္ စာပိဒု ္ ၁.၃ တြင္ ေဖာျ္ ပထားေသာ အာဏာပုငိ အ္ ဖြဲ႕သည္ သင္ေ့ လ်ာေ္ သာ သငတ္ နး္ ပ႔ိခု ်မႈ အေန အထားႏငွ ့္ ယငး္ ကုိ အေကာငအ္ ထည္ေဖာ္ေနေသာ အဖြဲ႕မ်ားတြင္ တရားေရးတာ၀န္မ်ားကို ထမ္းေဆာင္ရာတြင္ လုအိ ပ္ေသာ စိတ္ ္ဓာတပ္ ြငလ့္ င္းမႈ၊ စြမ္းေဆာငရ္ ည္ႏွင့္ သမာသမတက္ ်မႈ တု႔ကိ ုိ အာမခံႏငို ္ရမည။္ ထုအိ ာဏာပငုိ အ္ ဖြဲ႕သည္ ထသို ိ႔ု လအို ပ္ခ်ကမ္ ်ား ျဖည့္ဆည္းေပးမည့္ ရင္းျမစမ္ ်ားရွရိ မည္။ ျပ႒ာနး္ ဥပေဒတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ စညး္ မ်ဥး္ မ်ားသည္ ဤအဖြဲ႕၏ စမီ ံခန႔ခ္ ြဲမႈ လပု ္ငနး္ စဥ္ကုိ အေသးစိတေ္ ဖာ္ျပၿပီး ယငး္ သည္ သင္တန္းပိခ႔ု ်ေရးအဖြဲ႕မ်ားက အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနမႏႈ ွင့္ ၄င္းတ႔၏ုိ အစီအစဥမ္ ်ားႏွင့္ ဆကစ္ ပ္မကႈ လို ည္း ေဖာ္ျပရမည။္

224 က်င့္သုးံ လုပ္ေဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ၃။ ခန႔္အပျ္ ခငး္ ႏငွ ့္ မဖယရ္ ွားႏငုိ ျ္ ခငး္ ၃.၁။ အမ်ဳိးသားစနစ္မ်ားသည္ အမနွ ္တကယ္ ေရြးခ်ယေ္ ရး လပု ထ္ းုံ လုပ္နည္းႏွင့္ တရားသူႀကးီ ခန္အ႔ ပ္ေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားႏွင့္ တရား႐ုံးသ႔ုိ ခန႔္အပလ္ ိကု ခ္ ်နိ ္တၾ႔ုိ ကားရွိ ျခားနားခ်က္မ်ားကို ေဖာျ္ ပသည။္ တရားသူႀကးီ မ်ားခန႔္အပ္ျခင္းကုိ စာပဒုိ ္ ၁.၃ ပါ လြတလ္ ပေ္ သာ အာဏာပုငိ ္ အဖြဲ႕က ေဆာင္ရြကၿ္ ပီး ထုိဆးုံ ျဖတခ္ ်ကမ္ ်ားကုိ တင္ျပအစရီ ငခ္ ျံ ခင္း (သု႔)ိ ေထာကခ္ ျံ ခင္း (သု႔)ိ သေဘာတညူ ီမႈ (သ႔ုိ) သေဘာတားအတငုိ ္း လပု ေ္ ဆာငျ္ ခငး္ တု႔ိျဖင့္ ရရွိလာျခင္းျဖစ္ သည္။ ၃.၂။ သေဘာတူညီခ်ကသ္ ည္ သဟဇာတျဖစ္ျခငး္ ကလို ည္း ေျပာဆုိခဲသ့ ည။္ ယင္းက လုံး၀ သဟ ဇာတ မျဖစျ္ ခင္းအယူကို စြန႔္ပစၿ္ ပီး ကိုယ္စားလွယ၏္ အေၾကာင္းအရာမ်ား (သ)႔ို ယခင္ အတိတ္ ျဖစရ္ ပ္မ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး တရားေရးခန႔အ္ ပမ္ မႈ ်ားကုိ ေႏာွ ငေ့္ ႏွးေစႏုငိ ္သည္။ အျခားတစ္ဖက္ကၾကည္လ့ ်ွ င္ တရားသူႀကီးကုိ သကဆ္ ငို ရ္ ာ တရား႐ုးံ သု႔ိ ခန႔္အပ္မည္ဆိုလ်ွ င္ အထက္ပါအေျခအေနမ်ဳိးကုိ ထညသ့္ ြင္းစဥး္ စားၿပးီ တရားသႀူ ကးီ ၏ သမာသမတ္ရိမွ ႈႏွင့္ လြတ္ လပမ္ ႈအေပၚ တရား၀င္အရေသာလ္ ညး္ ေကာင္း၊ ဓမၼဓဌိ ာနက္ ်က်ေသာ္လညး္ ေကာငး္ သံသယ ရပိွ ါသည္။ ဥပမာ ၿမိဳ႕တစၿ္ မဳိ ႕တြင္ ေရ႕ွ ေနအျဖစ္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ခဲ့သကူ ုိ ထိုၿမဳိ ႕တြငပ္ င္ တရားသႀူ ကးီ အျဖစ္ ခ်ကခ္ ်င္းတာ၀န္ခန္႔အပ္မည္ မဟတု ္ပါ။ တရားသႀူ ကးီ တစဥ္ းီ ၏ ဇနးီ / ခငပ္ ြနး္ ၊ မခိ င၊္ ဖခင္ တစ္ဥးီ ဦးက ဥပမာအားျဖင့္ ထၿုိ မဳိ ႕တြင္ပင္ ၿမိဳ႕၀န္ (သ)ု႔ိ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ျဖစ္ေနခဲလ့ ်ွ င္ တရားသူႀကီးကို ထၿို မိဳ႕တြင္ တာ၀န္ခ်ထားေပးရန္ မျဖစႏ္ ုိငပ္ ါ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားကုိ တရား႐ံုးတစခ္ ုတြင္ တာ၀န္ခ်ထားမညဆ္ ိုလ်ွ င္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ လြတ္ လပ္မႈႏငွ ့္ သမာသမတက္ ်မအႈ ေပၚ တရား၀ငျ္ ဖစေ္ သာ၊ ဓမၼဓိဌာနက္ ်ေသာ သံသယမ်ားကုိ ျဖစ္ ေစႏိုငသ္ ည့္ အေျခအေနမ်ဳိးကို သကဆ္ ုိင္ရာျပ႒ာနး္ ဥပေဒအရ ထည္သ့ ြငး္ စဥ္းစားရမည။္ ၃.၃။ အခ်ဳိ႕ႏငုိ င္ မံ ်ားတြင္ လသူ စ္စုေဆာငး္ ေရးလပု ထ္ းံု လုပ္နညး္ မ်ားအရ အျမဲတမ္း တရားေရးဆုငိ ရ္ ာ အပ္ႏွင္းမမႈ ျပဳမီ အစမး္ ခနက္႔ ာလ သတ္မွတေ္ ပးၿပီး တခ်ဳ႕ိ ကမူ ကာလတစခ္ ုသတ္မတွ က္ ာ လုပေ္ ဆာင္ေစၿပီးမွ စာခ်ဴပျ္ ပန္လည္ ခ်ဴပဆ္ ိုသည။္ ဤသေုိ႔ သာ အေျခအေနမ်ဳးိ အတြက္ အျမဲတမး္ ခန႔အ္ ပ္ျခငး္ (သိ)႔ု ခန္အ႔ ပမ္ ကႈ ုိ အသစတ္ စဖ္ န္ ေဆာင္ရြကျ္ ခင္းတအိ႔ု တြက္ ဆးုံ ျဖတ္ခ်က္ကို စာပဒုိ ္ ၁.၃တြင္ ေဖာျ္ ပထားေသာ လြတ္လပသ္ ည့္ အာဏာပငုိ ္အဖဲြ႕ကသာလွ်င္ ေဆာင္ရြကႏ္ ငုိ ္ၿပးီ အဆိျု ပဳ၊ အၾကေံ ပး (သိ႔)ု ၎၏ အၾကဉံ ာဏ္ အတငို ္း လုပ္ေဆာင္ရမည္။ အစမး္ ခန႔က္ ာလ (သုိ႔) စာခ်ဴပ္ျဖင့္ အသစျ္ ပနလ္ ည္ ခ်ဴပ္ဆုျိ ခင္းသည္ တာ၀န္ခနအ္႔ ပ္ခံရမည့္ (သ႔ု)ိ စာခ်ဴပ္ကုိ အသစျ္ ပနလ္ ညခ္ ်ဴပဆ္ မို ည့္ တရားသူႀကးီ ၏ လြတ္လပ္ မႏႈ ငွ သ့္ မာသမတ္က်မႈ ရႈေထာင့အ္ တြက္ ေမးခြန္းထုတစ္ ရာ ျဖစ္ေနသည္။ ထိုေ႔ ၾကာင့္ လုျံ ခေံ ရး ကို လြတလ္ ပ္ေသာ အာဏာပိုငအ္ ဖဲြ မ့ ွတဆင့္ ေပးရမည္။ တရားသူႀကးီ ကုိ စမ္းသပစ္ စ္ေဆးဆဲ ကာလျဖစ္ပါက သေဘာတညူ ီခ်ကအ္ ရ လြတလ္ ပသ္ ည့္ အာဏာပငို အ္ ဖဲြ႔ကုိ ရညည္ နႊ ္းရာတြင္ စာပိဒု ္ ၁၄ ကုိ အသံုးျပဳရမည။္

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 225 ၃.၄။ သေဘာတူညီခ်က္သည္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား ဖယရ္ ွားႏငုိ ္မမႈ ရျိွ ခငး္ ကလုိ ည္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ဆုိလသုိ ညမ္ ာွ တရားသႀူ ကးီ ကုိ အျခားတရား႐ံးု တစ္ခုသိ႔ု ခနအ႔္ ပ္၍ မရပါ။ (သ႔)ုိ ၎၏ သေဘာတူညမီ ႈမပါဘဲ တာ၀နက္ ုိ ေျပာငး္ ယူ၍ မရပါ။ သ႔ုိေသာ္ ျခြငး္ ခ်က္ အေနျဖင့္ စညး္ ကမ္းထနိ ္းသိမး္ ေရးမေူ ဘာင္အတြင္းတြငမ္ ူ ေရ႕ႊ ေျပာင္းျခင္းကုိ ေဆာင္ရြကႏ္ ငုိ ္သည္။ဥပမာ တရား႐ုးံ စနစ္ကုိ တရား၀င္ျပနလ္ ည္ဖဲြ႕စည္းမည္ဆလုိ ်ွ င္ တရား႐ုးံ ကုိပိတက္ ာ ထတုိ ရား႐းံု မွ တရားသူႀကီးကို အနးီ နားမတွ ရား႐းုံ တြင္ ၀ငေ္ ရာက္ကညူ ေီ ပးရန္ ယာယီေရ႕ႊ ေျပာင္းေပးႏိငု ္ သည္။ ထသို ု႔ယိ ာယေီ ျပာင္းေရ႕ႊ ျခငး္ ကုိ သက္ဆုိင္ရာျပ႒ာန္း ဥပေဒက ကန္႔သတ္ထားရမည္။ တရားသူႀကးီ ကို ၎၏ သေဘာတညူ ီခ်ကမ္ ပါဘဲ ေျပာင္းေရ႕ႊ ျခငး္ သည္ အလြနသ္ တထိ ား ရေသာ ျပသနာျဖစၿ္ ပီး စာပိုဒ္ ၁.၄ ကို တရားသူႀကီးသည္ ထသို ႔ုိေျပာင္းေရႊ႕မႈကုိ စံစု မ္းစစေ္ ဆး မည့္ လြတ္လပေ္ သာ အာဏာပိငု ္ေရွေ့ မွာကတ္ ြင္ အယခူ ံ၀ငခ္ ြင့္ရိွသည။္ အယူခံ၀ငခ္ ြငသ့္ ည္ သေဘာတူညီခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပမထားေသာ အေျခအေနမ်ဳိးကို ကုစားေပးႏုငိ ္သည။္ သေဘာ တူညီခ်က္တြင္ တရားသူႀကီးတစဥ္ းီ သည္ အလုပ္ အလြန္မ်ားသျဖင့္ ၎၏တာ၀န္မ်ားကုိ သာမနအ္ ားျဖင့္ ၿပီးစးီ ေအာင္ မေဆာငရ္ ြက္ႏိငု ္သည့္ အေျခအေနကို ေဖာ္ျပထားပါသည။္ ၄။ အသကေ္ မြး၀မ္းေက်ာင္းမႈ ဖြံ ျ့ ဖဳိ းတးုိ တကေ္ ရး ၄.၁။ သက္တမ္းေပၚမူတည္ၿပီး ရာထူးတုးိ ေသာ တရားသူႀကီးမ်ားမွလြဲ၍ သေဘာတညူ ခီ ်က္တြင္ ေအာက္ပါစနစတ္ စ္ခုကုိ ေဖာျ္ ပထားသည္။ ယင္းစနစ္က တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ကႈ ုိ ထိထိေရာက္ေရာက္ အကာအကြယ္ေပးၿပးီ သကဆ္ ငို ္ရာႏငို င္ ံမ်ားတြင္ အျပည့္အ၀ အာမခံေပး သည့္ အရည္အေသြးျမင့္သမူ ်ားကုိ စေု ဆာင္းရန္ အားေပးထားသည။္ အေရးႀကးီ သည့္ ေနာကတ္ စ္ခ်က္မွာ တရားသူႀကးီ ၏ လြတ္လပမ္ ႏႈ ွင့္ သမာသမတက္ ်မကႈ ုိ ရာထူးတိုးၿပီးေနာက္ မထခိ ိကု ္ေစေရးျဖစသ္ ည္။ ျဖစ္ႏငို ္ေခ်ရွိေသာ ျပသနာႏစွ ္ခုမာွ ရာထူးမတက္ရန္ တရားမ၀င္ တားျမစ္ျခငး္ ခံရေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားႏွင့္ ထူးထးူ ကဲကဲ ရာထူးတက္သည့္ တရားသႀူ ကးီ မ်ား ဟူ၍ ျဖစသ္ ည္။ ထိုေ႔ ၾကာင့္ သေဘာတညူ ီခ်ကတ္ ြင္ ရာထးူ တက္ျခင္းႏငွ ့္ဆိုငေ္ သာ စႏံ ႈန္းမ်ားျဖစ္သည့္ တရား ေရးတာ၀နမ္ ်ား ထမ္းရြက္ရာတြင္ အရည္အခ်င္းရိျွ ခငး္ ၊ ထက္ျမတ္ျခင္းတကို႔ ုိ သးီ ျခားေဖာ္ျပထား ၿပီး ယင္းတိုက႔ ုိ တရားသူႀကီးတစ္ဦး (သိ)႔ု တစ္ဥးီ ႏွငအ့္ ထကက္ ဓမၼဓိဌာန္က်ေသာ အကဲျဖတ္ ခ်ကမ္ ်ားႏငွ ့္ ဆုးံ ျဖတက္ ာ ထိုရာထးူ တက္မည့္ တရားသႀူ ကီးႏငွ ့္ ေဆြးေႏြးသည္။ ရာထူးတက္ျခငး္ ႏွင့္ ပတသ္ က္သည့္ ဆးံု ျဖတခ္ ်က္မ်ားကို ထုအိ ကဲျဖတမ္ မႈ ်ားအေပၚ မတူ ည္ကာ စာပဒုိ ္ ၁.၃ အညနႊ ္းပါ လြတ္လပေ္ သာ အာဏာပုငိ ၏္ အဆုိျပဳခ်က္ (သ႔ု)ိ ေထာက္ခံခ်က္ (သိ)ု႔ သေဘာတူညခီ ်က္ (သ)ုိ႔ အၾကဉံ ာဏအ္ တိငု း္ လုပေ္ ဆာငႏ္ ိငု ္သည္။ ရာထူးတးို ျမငွ ေ့္ ပးရန္ အမည္စာရင္း တငသ္ ြင္းခံရသည့္ လြတ္လပသ္ ည့္ အာဏာပုငိ အ္ ဖဲြ႔၏ စစ္ေဆးခရံ မည့္ တရား သူႀကးီ သည္ ေဖာ္ျပပါ အာဏာပငို ္ေရွ႕ေမာွ က္တြင္ ၎၏ကိစကၥ ို တင္ျပရမည။္

226 က်ငသ့္ ုံးလုပေ္ ဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမး္ ညႊနလ္ ကစ္ ြဲ - ၁ စာပဒို ္ ၄.၁ ပါ ျပ႒ာနး္ ခ်က္မ်ားသည္ တရားသူႀကီးမ်ား ရာထူးတးုိ ျခငး္ အတြကသ္ ာ အသုံးျပဳျခငး္ ျဖစၿ္ ပီး တရားေရးတြင္ ရာထးူ အဆငဆ့္ င့မ္ ရိသွ ျဖင့္ စနစ္မ်ားက တရားေရးလြတ္လပ္မႈကုိ အထူး ကာကြယထ္ ားသည္။ ၄.၂။ သေဘာတူညီခ်ကသ္ ည္ တရားေရးလုပ္ငန္းတာ၀နမ္ ်ားအတိငု ္း လပု ေ္ ဆာငရ္ မည။္ တရားသူ ႀကးီ မ်ားသည္ တရားေရးလပု ပ္ ုငိ ္ခြင့္ ျပငပ္ တြင္ ႏုိင္ငံသားအခြင္အ့ ေရးကုိ လြတလ္ ြတလ္ ပလ္ ပ္ ခစံ ားႏုိင္သည။္ ထိလု ြတလ္ ပ္မတႈ ြင္ ကန္႔သတ္မႈမရိွပါ။ သု႔ေိ သာ္ ျပင္ပလုပ္ေဆာငခ္ ်က္မ်ား ေဆာငရ္ ြက္ေနေသာ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ၎တို ့၏ သမာသမတက္ ်မႈႏွင့္ လြတလ္ ပ္မအႈ ေပၚ ျပည္သူ ့ယံၾု ကညမ္ ႈႏွင့္ မကငး္ ကြာေစရပါ (သ)ို႔ ၎တိုက႔ တုိ ငျ္ ပေသာ အမႈမ်ားကုိ ဂရုတစိကု ္ႏငွ ့္ သတ္မွတခ္ ်ိနအ္ တြင္း ၿပီးစးီ ႏုိင္ရမည။္ သေဘာတူညီမႈသည္ မည္သည့လ္ ပု ္ေဆာင္မႈကုိမ်ွ အတအိ က်ေဖာ္ျခငး္ မရိပွ ါ။ ျပင္ပလုပ္ေဆာင္ မမႈ ်ား၏ ဆိးု က်ဳးိ မ်ားေပၚတြင္ တရားေရးတာ၀နမ္ ်ားထမ္းရြကမ္ ႈကုိ လကေ္ တြ႕က်က် အကဲျဖတ္ ရမည္။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား လစာေပးသည့အ္ ခါသည္ စာေပ (သ)ု႔ိ အႏပု ညာတြင္ ပါ၀င္ျခင္း ထက္ လပု ္ေဆာငမ္ ႈမ်ားတြင္ ပါ၀ငႏ္ ငို ရ္ န္ ခြင့ျ္ ပဳခ်က္ေတာငး္ ခရံ မည္ဟု သေဘာတူညခီ ်ကက္ ျပ႒ာနး္ သည္။ ၄.၃။ သေဘာတညူ ီခ်က္သည္ ‘‘တရားေရးအရ လိမၼာသုိသပိ မ္ ”ႈ ျပသနာကုိ ေျဖရွငး္ ေပးပါသည။္ လ႔အူ ခြင္အ႔ ေရးဆုငိ ရ္ ာ ဥေရာပ သေဘာတူညီခ်က္ ပဒု ္မ - ၆ႏငွ ္႔ လူ႔အခြင္႔အေရး ဥေရာပ တရား႐ုးံ ၏ စီရင္ခ်က္အေျခခံဥပေဒမ်ားမွ ရပ္တည္ခ်က္တစခ္ ကု ုိ ဤသေဘာတူညခီ ်က္က ျပ႒ာန္းသည။္ ယင္းအခ်ကက္ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ ၎တိ၏ု႔ သမာသမတက္ ်မႈွႏွင္႔ လြတ္ လပမ္ အႈ ေပၚ ျပညသ္ ယ႔ူ ၾံု ကည္မကႈ ို ထပိ ါးယုတ္ေလ်ာေ႔ စသည။္ အျပဳအမူ၊ လုပ္ေဆာငမ္ ႈ (သ႔ိ)ု ေဖာ္ျပမတႈ ုက႔ိ ုိ ေရာွ ငၾ္ ကဥရ္ မည္။ ထုိသုယိ႔ ံုၾကညမ္ ႈ ယုတေ္ လ်ာ႔ေစသည့္ အညနႊ ္းေဖာ္ျပခ်က္သည္ တရားသူႀကီးကို လမူ ေႈ ရးႏွင႔္ ႏိငု ္ငံေရးအရ အပယခ္ ံျဖစေ္ စမည့္ အလြနမ္ ာေၾကာမႈကုိ ဖယရ္ ာွ းရ မည။္ ၄.၄။ သေဘာတူညီခ်က္သည္ ‘‘တရားသူႀကီးမ်ား၏ ဌာနတြငး္ သင္တန္းတကခ္ ြင္႔ အခြင္႔အေရး” ကို ခ်မတွ ္ၿပီး တရားသူႀကီးအေနျဖင့္ လူထု၏ ကနု ္က်စရတိ ္ျဖင့္ စီစဥ္ထားေသာ သငတ္ န္းမ်ားကုိ ပံုမနွ တ္ က္ရမည္။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားအေနျဖင့္ ၎တု၏ိ႔ နညး္ ပညာ၊ လူမေႈ ရးႏငွ ္႔ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ ရာ ကၽြမး္ က်ငမ္ မႈ ်ားကုိ ထိနး္ သမိ ္းတိုးတကေ္ စရမည။္ ထိုသင္တန္းမ်ား သည္ စနစ္တက်ရိွသျဖင့္ စာပုဒိ ္ ၂.၃ တြင္ ေဖာ္ျပထားခ်က္ကုိ ေလးစားလုကိ န္ ာရမည။္ ၎သည္ စာပုိဒ္ ၁.၃ တြင္ ရည္ညနႊ း္ သည့္ လြပလ္ ပ္သည့္ အာဏာပငုိ ္အဖြဲ႕၏ အခနး္ က႑ႏွင့္ ဆကစ္ ပ္ေပးၿပီး သငတ္ န္းပါ အေၾကာင္းအရာႏွင့္ ယငး္ သငတ္ နး္ ကုိ အေကာငအ္ ထညေ္ ဖာသ္ ည့္အဖြဲ႕၏ တာ၀န္မ်ားကုိ သင့္ ေလ်ာ္မႈရွေိ စရန္ အာမခေံ ပးရမည္။ ပြင႔လ္ င္းမႈ၊ စြမး္ ေဆာင္မႈႏငွ ႔္ သမာသမတ္က်မႈ လိအု ပ္ခ်က္ မ်ားအတြက္ လုပ္ေဆာင္ရမည္။ စာပိဒု ္ ၂.၃ ႏွင႔္ စာပိုဒ္ ၄.၄ တြင္ သငတ္ န္းပိခ႔ု ်ျခငး္ ဆုငိ ္ရာ အာမခခံ ်ကမ္ ်ားကို ေပ်ာ႔ေျပာငး္ စြာ အဓပိ ၸာယဖ္ ြင္႔ဆုိထားၿပီး ႏငုိ ္ငံအမ်ဳိ းမ်ဳိ း၏ သငတ္ နး္ ပခ႔ို ်မစႈ နစႏ္ ငွ ္႔ ကိကု ည္ ီမႈေစရန္ ေဖာျ္ ပထား ေပးသည။္ အခ်ဳိ ႕ႏငုိ ္ငမံ ်ားတြင္ သငတ္ နး္ ပုိ႔ခ်ေရးေကာလပိ ္မ်ားကို တရားေရး၀န္ႀကီးဌာန၊

တရားသူႀကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးုိ ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပ္မႈႏွင့္ .... 227 အခ်ိဳ႕ႏငုိ ္ငမံ ်ားတြင္ တရားသူႀကးီ မ်ားအဆင္႔ျမင႔္ ေကာင္စေီ အာကတ္ ြင၊္ ပဂု လၢ ကိ ဥပေဒေဖာင္ ေဒးရွငး္ မ်ားေအာက္တြင္ စသည္ျဖင႔္ အမ်ဳိ းမ်ဳိ းရိၾွ ကသည။္ ၅။ တာ၀န္ ၅.၁။ သေဘာတညူ ခီ ်ကသ္ ည္ တရားသူႀကးီ ၏ စည္းကမ္းပုိငး္ ဆငို ္ရာတာ၀န္ကို ေဖာ္ျပထားသည္။ စညး္ ကမ္းပိုငး္ အရ အေရးယေူ ဆာငရ္ ြကႏ္ ုိငမ္ ႈ အကိုးအကားျဖင႔္ စတင္ထားၿပးီ တရားသူႀကးီ ၏ ျပ႒ာနး္ ဥပေဒပါ တိက်စြာ အဓိပၸာယရ္ ွငး္ လင္းေဖာျ္ ပေပးထားေသာ တာ၀နမ္ ်ားအနကမ္ ွ တစ္ခု ကုိ တရားသႀူ ကးီ အေနျဖင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ပ်ကက္ ြက္ခဲ့လ်ွ င္ အေရးယခူ ံရပါမည။္ အေရးယမူ ည့္ ျပစဒ္ ဏ္မ်ားကို တရားသူႀကီးမ်ား၏ ျပ႒ာနး္ ဥပေဒတြင္ ေဖာျ္ ပထားပါသည္။ ထအ႔ုိ ျပင္ သေဘာတူညခီ ်ကသ္ ည္ စညး္ ကမ္းထိနး္ သမိ ္းေရး ၾကားနာမႈႏငွ ့္ သကဆ္ ိငု သ္ ည့္ အာမခခံ ်က္မ်ားကို ခ်မတွ ္ေပးသည့္ စညး္ ကမ္းပိငု ္းအရ အေရးယူမႈကို ေရြးေကာက္ထားေသာ တရားသႀူ ကးီ အနည္းဆံုးထက္၀ကခ္ န္႔ ပါ၀င္ေသာ ခံ႐ု ုးံ (သ)ိ႔ု အာဏာပိငု ္အဖြဲ႕၏ သေဘာတူ ညခီ ်က္ (သ႔ိ)ု ေထာကခ္ ခံ ်က္ (သ႔ို) အဆိုျပဳခ်ကအ္ ေပၚအေျခခံကာ ဆံးု ျဖတ္မည္။ စညး္ ကမး္ ထိနး္ သမိ း္ ေရးႏွင႔္ အေရးယူခံရမည့္ တရားသႀူ ကးီ ကုိ အျပည္အ့ ၀ ၾကားနာခြင႔ႏ္ ွင႔္ ကုယိ ္စားျပဳမႈ အတြက္ ခြငျ္႔ ပဳေပးရမည။္ အကယ္၍ အေရးယူမညဆ္ ိပု ါက ျပစဒ္ ဏအ္ မ်ဳိ းအစားကုိ ေရြးခ်ယ္ ကာ အခ်ဳိ းအစားလကို ္ ကယို စ္ ားျပဳမႈစည္းမ်ဥ္းကုိ ေလးစားလုိကန္ ာရမည္။ သေဘာတူညခီ ်က္ တြင္ ေရြးေကာကထ္ ားေသာ တရားသႀူ ကီး အနညး္ ဆုးံ ထက၀္ က္ခန႔ပ္ ါ၀ငေ္ သာ ခံု႐းံု (သိ)ု႔ အာဏာပုိငအ္ ဖြဲ႕၏ အေရးယျူ ပစဒ္ ဏခ္ ်မတွ သ္ ည့္ ဆုးံ ျဖတခ္ ်က္အေပၚ အဆငျ့္ မင့္ တရားေရး အာဏာပငို အ္ ဖြဲထ႔ တံ ြင္ အယခူ ၀ံ င္ခြင့္ရွိသည္။ လက္ရိွျပ႒ာနး္ ခ်က္သည္ ပါလီမန္က ခ်မတွ ေ္ သာ အေရးယမူ အႈ ေပၚ အယူခ၀ံ ငခ္ ြင့္မဟုတပ္ ါ။ ၅.၂။ သေဘာတညူ ီခ်ကသ္ ည္ တရားသႀူ ကီး၏ အရပ္ဘကႏ္ ငွ ့္ ေငြေၾကးအရ တာ၀န္ယူမကႈ ုိ ေဖာ္ျပ ထားပါသည။္ တရားသႀူ ကးီ အျဖစ္ တာ၀န္ထမး္ ေဆာင္စဥ္ မာွ းယြငး္ ေသာအျပဳအမူ (သ႔ုိ) ဥပေဒ ႏငွ ့မ္ ညီညြတ္ေသာ လုပေ္ ဆာငမ္ ႈအတြက္ ထခိ ိ္ုကန္ စန္ ာမကႈ ုိ ႏငို ္ငေံ တာက္ ေပးေလ်ာ္ရမည္ ဟုလည္းေဖာ္ျပထားသည္။ ဆိလု ္ုိသညမ္ ာွ အစးို ရသည္ ထခိ ုကိ ္နစန္ ာသူတငို ္းကုိ ေလ်ာေ္ ၾကး ေပးရမညဟ္ ၍ူ ျဖစသ္ ည္။ ထိကု ဲသ့ ိေု႔ သာ ကစိ မၥ ်ိဳးအတြက္ သေဘာတညူ ခီ ်က္က မွားယြငး္ ေသာ အျပဳအမူ (သ)ိ႔ု ဥပေဒႏွင္႔ မညီညြတေ္ သာလုပ္ေဆာငမ္ ႈကို ရည္ညနႊ ္းျခငး္ မဟုတပ္ ဲ ထို ‘မွားယြင္းေသာ’ ‘ဥပေဒႏငွ ္႔ မညီ ညြတ္ေသာ’ အျပဳအမူေၾကာင့္ ျဖစေ္ ပၚလာေသာ ထိခကို န္ စ္နာမႈကုိသာ အေလးေပးေဖာျ္ ပ ထားသည။္ တာ၀န္ရမွိ ႈကုိ တရားသႀူ ကးီ ၏ မာွ းယြင္းေသာ အျပဳအမအူ ေပၚ အေျခမခဘံ ဲ မာွ း ယြငး္ ေသာအျပဳအမူ (သ)ု႔ိ ဥပေဒႏငွ ့္ မညီညြတေ္ သာ လုပ္ေဆာငမ္ ေႈ ၾကာင့္ ျဖစေ္ ပၚလာေသာ ထူးျခားဆနး္ ၾကယ္ေသာ၊ သမားရုးိ က်မဟတု ္ေသာ၊ ဆုးိ ရြား ျပင္းထန္ေသာ ထခိ ိုကမ္ ႈေပၚတြငသ္ ာ အေျခခသံ ည္။ တရားသႀူ ကးီ မ်ား၏ တရားေရးလြတ္လပမ္ ႈကို အရပ္ဘက္တာ၀နရ္ မွိ ႈစနစေ္ ၾကာင့္ ထခိ ုကိ ္မႈ မရေွိ စရပါ။

228 က်ငသ့္ းုံ လပု ္ေဆာင္သမူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁ အစိးု ရက အာမခေံ ပးလကို ရ္ ေသာ ထိခုိက္နစန္ ာမသႈ ည္ တရားေရးတာ၀နထ္ မ္းေဆာင္မႈ အေပၚ ႀကးီ ၾကပ္သည့္ စညး္ မ်ဥး္ မ်ားကို မႏစွ ္ျမိဳ႕စရာ၊ သးီ မခႏံ ိုငစ္ ရာေကာငး္ ေလာကေ္ အာင္ ခ်ဳိ းေဖာက္ျခင္းျဖစ္ၿပီး ထေို လ်ာေ္ ၾကးကုိ တရားသႀူ ကးီ က ျပ႒ာန္းဥပေဒတြင္ သတမ္ တွ ထ္ ားသည့္ ကာလအတြင္း ျပန္လည္ေပးေခ်ရန္ ႏုိငင္ ေံ တာက္ ထတုိ ရားသႀူ ကီးကို ဥပေဒအရ တရားစြဲဆုမိ ႈ ျပဳလပု ္ႏငို သ္ ညဟ္ ုလညး္ ေဖာ္ျပထားပါသည္။ မႏွစျ္ မိဳ႕စရာေကာင္းေသာ သီးမခံႏငုိ စ္ ရာ လ်စ္လ်ဴရမႈ ႏႈ ငွ ႔္ ေပးေလ်ာရ္ န္ ဥပေဒေၾကာင္းအရ တရားစြဲဆိျု ခင္းသည္ လပု င္ နး္ စဥ္သည္ ညဥွ ္းပနး္ ႏွိပစ္ က္မႈ မပါ၀ငရ္ ပါ။ စာပိဒု ္ ၁.၃ အရ ညနႊ း္ ဆို ထားေသာ အာဏာပိငု အ္ ဖြဲ႕သည္ ကနဥးီ သေဘာတညူ ခီ ်ကအ္ ရ ေဆာင္ရြက္မည့္ ေတာင္းဆမို ႈ ကို သကဆ္ ုငိ ရ္ ာ တရား႐းုံ ထံသို႔ တငျ္ ပရမည။္ ၅.၃။ သေဘာတူညခီ ်ကသ္ ည္ ျပည္သက႔ူ ိုယစ္ ားလွယ္မ်ားက တရားစီရငေ္ ရး အာဏာအလြဲသးုံ မႈ အေပၚ တငို ္ၾကားမႈမ်ားကိုလည္း ေဖာ္ျပခဲပ႔ ါသည။္ ႏိုင္ငမံ ်ားတြင္ တိုင္ၾကားမမႈ ်ားအတြက္ လပု င္ နး္ စဥမ္ ်ားကုိ အဆင့္အမ်ိဳးမ်ဳိ းျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းလုပ္ ေဆာင္ထားၿပးီ ယငး္ လုပ္ထံးု လုပ္နညး္ မ်ားသည္ အျမဲတမ္း စနစတ္ က် မျဖစလ္ ပွ ါ။ ထ႔ေုိ ၾကာင့္ မည္သမူ ဆုိ တရားစရီ ငေ္ ရးအာဏာ အလြဲသံုးမအႈ ေပၚ တုငိ ၾ္ ကားမႈကို သီးျခားလုပထ္ ံးု လုပန္ ည္းမလိုဘဲ လြတလ္ ပ္သည့္ အာဏာပုငိ အ္ ဖြဲ႕သုိ႔ တငျ္ ပႏုိငပ္ ါသည္။ တရားသူႀကးီ က စညး္ ကမး္ ခ်ဳိ းေဖာကသ္ ညက္ ို ရငွ း္ ရငွ ္းလငး္ လင္းေဖာျ္ ပရန္ အဆိပု ါ အဖြဲ႕က ေသေသခ်ာခ်ာစဥး္ စားသုးံ သပ္ရမည္ျဖစ္ၿပီး ယင္းကို တရားသႀူ ကီးမ်ားအေပၚ စီရငပ္ ိငု ခ္ ြင႔ရ္ ိသွ ည့္ စည္းကမး္ ထနိ ္း သိမ္းေရး အာဏာပုိငအ္ ဖြဲ႔ (သိ)႔ု အမ်ိဳးသား ျပ႒ာနး္ ဥပေဒေအာက္ရွိ သကဆ္ ိုငရ္ ာအဖြဲ႕သို႔ လဲႊ ေျပာငး္ ေပးႏုငိ သ္ ည္။ တိုငၾ္ ကားမကႈ ုိ လက္ခေံ ပးသည့္ အဖြဲ႕ကဲ့သိပ႔ု င္ ဤအဖြဲ႕ႏွင့္ ဤအာဏာပငို ္ အဖြဲ႕အစည္းတု႔ိ သည္လည္း အလားတူ တူညီေသာသေဘာထားကုိ ခ်မတွ ္ရန္ ကန႔္သတ္မထားပါ။ စစေ္ ဆးခရံ မည့သ္ ူမ်ားက တုိငၾ္ ကားမႈလုပ္ငနး္ စဥ္ကို မမနွ ္မကန္ျဖစ္ေစရန္ တရားေရးစနစ္အေပၚ ဖိအား ေပးႏိငု သ္ ည့အ္ ႏရၲ ာယက္ ုိ မည္သကုိ႔ ာကြယရ္ မညက္ ိလု ညး္ ေဖာျပ္ ထားပါသည္။ လြတလ္ ပသ္ ည့္ သက္ဆုငိ ရ္ ာအဖြဲ႕ကုိ တရားသူႀကးီ မ်ားစညး္ ကမ္းခ်ိဳးေဖာက္ျခငး္ ကုိ အတည္ျပဳ ရန္ဟူ၍ သးီ ျခားရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင႔္ ဖြဲ႕စညး္ ထားျခင္း မဟတု ္ပါ။ တရားသႀူ ကးီ မ်ားသည္ မမွန္ မကန္ တရားစီရငမ္ အႈ ေပၚတြင္ လက၀္ ါးႀကီးမအပု ္ရပါ။ လြတ္လပ္သည့္ အဖြဲ႕အေနျဖင္႔ အမႈကုိ စညး္ ကမး္ ထိန္းသိမး္ ေရး အာဏာပုိင္ (သို႔) ေရ႕ွ ေနမ်ား၊ တရား႐ုးံ အရာရိွမ်ားႏငွ ့္ တရား႐ုံးအမိန္႔ မ်ားအတြက္ တာ၀နယ္ ေူ ဆာင္ရြကေ္ သာ အဖြဲ႕ထံသုိ႔ လႊဲေျပာင္းေပးႏုိင္သည။္ သေဘာတူညခီ ်ကသ္ ည္ တရားသႀူ ကီးမ်ားအတြက္ ျပ႒ာနး္ ဥပေဒႏငွ ္႔လညး္ ဆကစ္ ပေ္ ဖာျ္ ပ ထားၿပီး တရားသႀူ ကးီ မ်ားအား လႊဲေျပာင္းေပးျခင္းကုိ အေသးစတိ တ္ င္ျပရမည။္

တရားသူႀကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးုိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပမ္ ႈႏငွ ့္ .... 229 ၆။ လစာႏငွ ္႔ လူမဖႈ လူ ုေံ ရး ဤေခါင္းစဥေ္ အာကရ္ ွိ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားသည္ ကၽြမ္းက်ငပ္ ညာရွင္ တရားသူႀကးီ မ်ားႏငွ ႔္သာ သကဆ္ ငုိ ္သည္။ ၆.၁။ တရားသူႀကးီ မ်ားအား ၎တ႔ို၏ တရားေရးတာ၀န္ထမး္ ေဆာင္မႈအတြက္ ေပးေသာလစာကုိ သတမ္ ွတ္ေပးရမညျ္ ဖစ္ၿပီး လြတ္လပမ္ ႈႏငွ ့္ သမာသမတ္က်မကႈ ို ထခိ ုကိ ္ေစေသာ ၎တိ၏ု႔ ဆံုးျဖတခ္ ်ကမ္ ်ား (သ႔ုိ) တရားေရးအျပဳအမူကုိ လႊမး္ မိးု ေစမည့္ ဖိအားမ်ားမွ ကာကြယေ္ ပးရမည။္ လစာႏႈန္းထားသည္ တရားသႀူ ကီးမ်ားကို ဖအိ ားမွ ကာကြယေ္ ပးရန္ျဖစ္ၿပီး ဥပေဒျပဳေရးႏွင့္ အပု ခ္ ်ဳပ္ေရးမွ အဆင့္ျမင့အ္ ရာရွမိ ်ား၏ လစာႏွင့္ႏႈိင္းယဥွ ္ကးုိ ကားရန္ မဟုတ္ပါ။ ကြဲျပား ျခားနား ေသာ အမ်ဳိ းသားစနစ္မ်ားတြင္ ထကို ဲသ့ ေိ႔ု သာ ရာထးူ မ်ားကို ႏငႈိ ္းယွဥႏ္ ငုိ ္ရန္ ခဲယဥ္းသည္။ ၆.၂။ တရားသႀူ ကီးမ်ား၏ လစာသည္ ၎တ၏ု႔ိ ၀နထ္ မး္ သက္တမ္း၊ ထမး္ ေဆာင္သည့္ တာ၀န၏္ သေဘာသဘာ၀၊ စေန၊ တနဂၤေႏြတြင္ တာ၀နထ္ မ္းေဆာင္ျခင္း အပါအ၀င္ တာ၀န္မ်ား၏ အေရးပါမတႈ ုအ႔ိ ေပၚတြင္ မူတည္ကာ အမ်ဳိ းမ်ဳိ းျဖစ္ႏငို ္ပါသည။္ လစာႏနႈ ္းထားျမငေ႔္ စရန္ ညေွိ ပး ရာတြင္ ပြငလ႔္ င္းျမင္သာမစႈ ႏံ နႈ ္းျဖင့္ အကဲျဖတ္လပု ေ္ ဆာငၿ္ ပးီ အလုပၿ္ ပးီ ေျမာကမ္ ႈ (သိ)ု႔ ရရိွႏိုင္မႈ စသည္အ့ ခ်ကမ္ ်ားကို ထည့္သြငး္ စဥး္ စားျခင္းမျပဳဘဲ ခြဲျခားဆက္ဆံမမႈ ျဖစ္ေစရန္ ေရာွ င္ၾကဥ္ပါ။ ၆.၃။ တရားသူႀကီးမ်ားကုိ ဖ်ားနာျခင္း၊ မးီ ဖြားျခငး္ ၊ တာ၀န္မထမ္းေဆာင္ႏိုငေ္ တာ့ျခင္း၊ အသကအ္ ရြယ္ ႀကးီ ရင့္ျခငး္ ႏွင့္ ကြယ္လြန္ျခငး္ စသည့္ ျဖစျ္ မဲလမူ ႈေရးအႏရၲ ာယမ္ ်ားမွ ကာကြယျ္ ခငး္ ကဲ့သိုေ႔ သာ လမူ ဖႈ ူလုေံ ရး အက်ိဳးေက်းဇးူ မ်ား ခစံ ားရေစရန္ သေဘာတညူ ီခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပထားပါသည။္ ၆.၄။ သတမ္ တွ အ္ ခ်ိနက္ ာလကုိ တရားသႀူ ကးီ အျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာငၿ္ ပီးး အနားယရူ မည့္ အရြယ္ ေရာကလ္ ာေသာ တရားသူႀကးီ မ်ားအေနျဖင့္ ပင္စငခ္ ံစားခြင့ရ္ ိၿွ ပးီ ယင္းပငစ္ ငသ္ ည္ ၎တိ႔၏ု တရားသူႀကးီ အျဖစ္ တာ၀န္ထမး္ ေဆာင္သည့္ ေနာက္ဆံးု လစာႏငွ ့္ တတ္ႏငို သ္ မွ် နးီ စပမ္ ႈရိရွ မည္။ ၇။ ရာထူးမွ ရပ္စဲျခငး္ ၇.၁။ တရားသႀူ ကးီ ကို တာ၀နမ္ ရွ ပ္စဲသည့္ အေျခအေနကို ေဖာျ္ ပေပးရမည္။ ရာထူးမွ ရပ္စဲသည့္ အေၾကာငး္ ရင္းမ်ားကို အျပည့အ္ စံုေဖာျ္ ပရန္ အေရးႀကးီ သည္။ တရားသႀူ ကးီ သည္ ႏတႈ ္ထြက္ သည့္အခါ ခႏၶာကုယိ ္က်နး္ မာေရးအရ ရာထးူ တြင္ ဆက္လက္လပု ေ္ ဆာင္ရန္ မျဖစႏ္ ုငိ ေ္ ၾကာငး္ ေဆးလကမ္ ွတ္ပါရွရိ မည္။ အနားယူရမည့္ အသကအ္ ရြယ္၊ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္ရမည့္ သတ္ မွတ္ရာထူးသကတ္ မ္း ျပည့္သြားျခင္း (သို႔) စည္းကမ္းထိနး္ သမိ ္းခံရသျဖင့္ ရာထူးမွ ဖယရ္ ွားခရံ ျခငး္ စသည္အ့ ေျခအေနတေို႔ ၾကာင့္ အနားယူရျခင္း ျဖစႏ္ ငို ပ္ ါသည။္ ၇.၂ အနားယူရမည့္ အသကအ္ ရြယေ္ ရာက္ျခငး္ (သ႔ု)ိ တာ၀နထ္ မး္ ေဆာင္ရမည့္ သတမ္ တွ ္ ရာထူး သကတ္ မ္း ျပည့္သြားျခင္းစသည့္ အေၾကာငး္ အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ လပု င္ န္းတာ၀နမ္ ွ ရပစ္ ဲႏုိင္သည္။ ဒီအခ်ကက္ ုိ အခကအ္ ခဲ တစစ္ တုံ ရာမရိွဘဲ ရရႏွိ ုိင္ၿပီး စာပဒို ္ ၁.၃ ရည္ညႊန္း ခ်ကပ္ ါ အာဏာပိုင္က

230 က်င့္သုးံ လုပ္ေဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမ္းညႊနလ္ က္စြဲ - ၁ အတည္ျပဳေပးရမည။္ ရာထးူ မွ ရပ္စဲျခငး္ သည္ ထုအိ ာဏာပငို ္အဖြဲ႕က တတိ ကိ ်က်ဆးံု ျဖတ္ၿပီး အလပု မ္ ထွ ုတ္ျခင္းျဖစ္ႏိုင္သလို (သ)ု႔ိ အဆိုျပဳျခင္း (သ)ိ႔ု ေထာက္ချံ ခငး္ (သု႔)ိ ထအို ဖြဲ႕၏ သေဘာတညူ ခီ ်က္ေၾကာင့္လညး္ ျဖစႏ္ ိုငသ္ ည္ကုိ အလြယတ္ ကူ နားလညသ္ ေဘာေပါကႏ္ ုိင္ ပါသည။္

တရားသႀူ ကီးမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစုးိ ရေရ႕ွ ေနမ်ား၏ လြတ္လပ္မႏႈ ွင့္ .... 231 ခ။ ႏိငု ္ငံမ်ားၾကားခ်ဳပဆ္ ိုသည့္ စာခ်ဳပ္မ်ား၏ စံႏႈန္းမ်ား လူအ႔ ခြင့္အေရးႏွင့္ အေျခခလံ ြတ္လပ္ခြင့္မ်ား ကာကြယ္ေရး ဥေရာပသေဘာတူညီခ်က္ (၁၉၅၀ စက္တငဘ္ ာ ၄ ရက္ ေရာမတြင္ ျပ႒ာန္းသည။္ ) ပဒု ္မ ၆ ၁။ အရပဘ္ ကအ္ ခြင့္အေရးႏွင့္ တာ၀န္မ်ားအတြက္ေသာလ္ ည္းေကာင္း (သ႔)ို ျပစမ္ ႈတစ္စုတံ ရာျဖင့္ တရား စြဲဆိုခရံ လ်ွ ငေ္ သာလ္ ညး္ ေကာငး္ လူတုိငး္ တြင္ ဥပေဒအရ ဖြဲ႕စညး္ ထားေသာ လြတလ္ ပ္ ေသာ ဘက္မလိကု သ္ ည့္ ခုံ႐ုးံ ေရ႕ွ ေမာွ က္တြင္ သင့္ေလ်ာသ္ ည့္ အခ်နိ က္ ာလတစ္ခုအတြင္း မွ်တေသာ လူထုၾကားနာခြင့္ ရရရိွ မည။္

232 က်င့္သးံု လုပေ္ ဆာင္သူမ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ ကစ္ ြဲ - ၁ ဂ။ အျခားစံႏနႈ ္းမ်ား လ႔ူအခြငအ့္ ေရးႏွငအ့္ ၾကမ္းဖက္မႈဆန္႔က်ငေ္ ရး ဥေရာပေကာက္စီ ၀န္ႀကီးမ်ားေကာမ္ တီ၏ လမ္းၫႊနခ္ ်ကမ္ ်ား (၂၀၀၅ ဇလူ ုငိ ္ ၁၅ တြင္ ျပ႒ာနး္ သည။္ ) IX ဥပေဒအရ တရားစြဲဆုိျခငး္ ။ ၁။ အၾကမ္းဖကမ္ ျႈ ဖင့္ စြပစ္ ြဲခရံ သည့္ ပုဂိၢဳလသ္ ညဥ္ ပေဒအရ ဖြဲ႕စညး္ ထားေသာ လြတ္လပ္၍ ဘကမ္ လကို သ္ ည့္ ခံ႐ု းုံ မ်ားေရွ႕ေမာွ က္တြင္ သငေ့္ လ်ာသ္ ည့္ အခ်နိ က္ ာလတစခ္ ုအတြင္း မ်ွ တေသာ လူထုၾကားနာခြင့္ ရရွိရမည္။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏွင့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႈႏွင့္ .... 233 Inter – American စနစ္ က။ ႏငုိ ္ငံမ်ားၾကားခ်ဳပဆ္ ုိသည့္ စာခ်ဳပ္မ်ား၏ စႏံ ႈနး္ မ်ား လ႔အူ ခြင႔္အေရးဆငုိ ရ္ ာ အေမရကိ န္ သေဘာတူညခီ ်က္ (၁၉၆၉ ႏု၀ိ င္ဘာ ၂၂ တြင္ San Jose, Coste Rica တြင္ က်င္းပေသာ လူအ႔ ခြင့္အေရးဆိုင္ရာ Inter America အထူးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ ျပ႒ာနး္ ခဲ့သည္။) ပဒု မ္ ၈ - မွ်တေသာ စစ္ေဆးစရီ ငမ္ ႈခံယခူ ြင့္ ၁။ ျပစမ္ ႈျဖင့္ တရားစြဲဆခုိ ံရလွ်ငျ္ ဖစ္ေစ (သ႔)ုိ အရပ္ဘက္၊ အလုပသ္ မားေရးရာ၊ ဘ႑ာေရး (သ)႔ို အျခားစသည့္ အခြင္အ့ ေရးမ်ားႏငွ ့္ တာ၀န္မ်ားအတြက္ျဖစ္ေစ လူတုငိ း္ တြင္ ဥပေဒအရ ဖြဲ႕စညး္ ထားေသာ လြတလ္ ပ္၍ ဘက္မလုကိ ္သည့္ ခု႐ံ းံု မ်ားေရ႕ွ ေမွာက္တြင္ သင့္ေလ်ာသ္ ည့္ အခ်နိ ္ ကာလတစ္ခုအတြင္း မွ်တေသာ လထူ ၾု ကားနာခြင့္ ရရရွိ မည္။

234 က်င့သ္ ံုးလုပ္ေဆာငသ္ ူမ်ားအတြက္ လမး္ ညႊန္လက္စြဲ - ၁ ခ။ ေၾကညာခ်က္စံႏနႈ ္းမ်ား လူသားမ်ား၏ အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ တာ၀နမ္ ်ားဆိငု ္ရာ အေမရိကန္ ေၾကညာခ်က္ (၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ Bogota ၊ ကလို ံဘီယာတြင္ က်င္းပေသာ န၀မအႀကမိ ္ေျမာက္ အေမရကိ နျ္ ပည္နယ္ မ်ားဆငုိ ရ္ ာ ႏငုိ ္ငတံ ကာ ညလီ ာခံက အတည္ျပဳထားပါသည။္ ) ပုဒ္မ XXVI စြပစ္ ြဲခရံ သတူ ုငိ ္းသည္ အျပစရ္ ိသွ ညဟ္ ု သကေ္ သမျပႏငုိ ္ခငအ္ ထိ အျပစ္မရိွဟု သတမ္ တွ ရ္ မည္။ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္သညဟ္ ု စြပ္စြဲခံရေသာသတူ ိငု ္းတြင္ တညဆ္ ဲဥပေဒမ်ားအရ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ တရား႐ံးု မ်ား ေရွ႕ေမာွ က္တြင္ ဘက္မလိုက္သည့္ လထူ ၾု ကားနာခြင့္ ရရွိရမည။္ ရကစ္ က္ၾကမ္းၾကဳတေ္ သာ မထင္ရွား ေသာ ပံမု နွ ္မဟတု ္သည့္ အျပစ္ေပးမႈမ်ား မရရေွိ စရပါ။

တရားသႀူ ကးီ မ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ားႏငွ ့္ အစးို ရေရွ႕ေနမ်ား၏ လြတလ္ ပမ္ ႏႈ ငွ ့္ .... 235 Inter – American ဒမီ ိကု ရက္တစ္ သေဘာတညူ ခီ ်က္ (၂၀၀၁ စကတ္ ငဘ္ ာ ၁၁ တြင္ Lima ၊ ပီ႐းူ တြင္ က်ငး္ ပေသာ OAS အေထြေထြညီလာခံ အထူးအစညး္ အေ၀း တြင္ ျပ႒ာန္းသည္။) ပုဒမ္ ၃ ကုယိ စ္ ားျပဳမႈရေွိ သာ ဒမီ ုိကေရစီ၏ အေရးပါေသာ အခ်က္မ်ားတြင္ လအူ႔ ခြင့္အေရးႏငွ ့္ အေျခခံ လြတလ္ ပခ္ ြင့္ ေလးစားလုိကန္ ာမ၊ႈ [...]ႏငွ ့္ အာဏာခြဲေ၀ျခငး္ ႏွင့္ အစးုိ ရဌာနမ်ား၏ လြတ္လပ္ မႈတိ႔ု ပါ၀င္သည။္ ပုဒမ္ ၄ အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားအားလံုးႏငွ ့္ လူမႈက႑မ်ားအားလုံး၏ တစစ္ ိတ္တစ္ပိငု ္းအျဖစ္ ႏိုင္ငံေတာ္ [...] အဖြဲ႕အစညး္ မ်ားအားလံးု ဥပေဒအရ ဖြဲ႕စညး္ ထားေသာ အရပဘ္ က္အာဏာပုငိ ႏ္ ငွ ့္ တရားဥပေဒ စးုိ မုိးေရးကို ေလးစားလိုက္နာျခင္းသည္ ဒမီ ကို ေရစအီ တြက္ အထူးအေရးပါသည္။

236 က်င့္သုးံ လပု ေ္ ဆာငသ္ မူ ်ားအတြက္ လမး္ ညနႊ လ္ က္စြဲ - ၁