เอกสารประกอบการประชุมฯ

324 ตาราง Table 1 Average yield of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 compared with RD47 at Phitsanulok Rice Research Center in Intra-station yield trial, dry season 2020 Line/variety Yield (Kg/rai) Index (%) 102 PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 740 a 100 RD47 727 a CV (%) 7.4 Means followed by common letter are not significantly different at 5% by DMRT Table 2 Agronomic characteristics of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 compared with RD41 and farmer’s field yield trial, 2021 Line/variety Maturity (day) Height Panicle/hill Panicle No. of length Grain/panicle WS DS AVE (cm) (cm) Filled Unfilled PSL16348 112 111 112 102 11 27.5 98 42 RD41 111 112 112 104 11 25.9 110 30 RD57 120 118 119 119 12 27.4 107 27 WS=Wet season DS=Dry season การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กล่มุ ศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

Table 3 Average yield of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 compared with RD4 Line/variety PSL CNT TRSI DS WS DS WS DS WS PSL16348 757 a 824 a 813 a 883 a 766 a 947 a RD41 834 a 498 b 742 a 779 b 705 ab 870 a RD61 435 b 483 b 627 b 640 c 546 b 860 a CV (%) 6.7 10.3 7.3 6.1 13.0 8.5 Means followed by common letter are not significantly different at 5% by DMR 1/not included in yield trial PSL = Phitsanulok Rice Research Center CNT = C PTT = Pathum Thani Rice Research Center CCS = C Table 4 Grain yield of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 compared with RD41 an Line/variety Wachirabarami Lat Yao Sa Bot Suphan Buri Sa DS WS DS WS DS WS DS WS DS PSL16348 729 a 629 a 674 b 880 a 294 b 857 a 615 b 823 b 892 a RD41 653 b 661 a 712 b 772 b 736 a 865 a 765 ab 926 b 649 b RD57 731 a 683 a 804 a 839 ab 714 a 857 a 845 a 1,314 a 872 a CV (%) 5.7 8.6 8.0 5.7 8.4 9.6 9.6 11.1 19.3 Means followed by common letter are not significantly different at 5% by DMRT DS=Dry season WS=Wet season 1/not included in yield trial การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กลมุ่ ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหน

325 41 and RD61 in Inter-station yield trial in 2021 PTT CCS Avg Avg Index (%) DS WS DS WS DS WS RD41 RD61 3661/ 555 a 3771/ 584 a 676 759 717 107 127 398 561 a 554 622 a 671 666 668 100 367 560 a 272 600 a 494 628 561 100 10.0 12.1 RT at each year and location DS = Dry season WS = Wet season Chai Nat Rice Research Center TRI = Thailand Rice Science Institute Chachoengsao Rice Research Center nd RD57 farmer’s field yield trial in 2021 ao Hai Lam Luk Ka Ban Lat Bang Sai Bang Nam Priao Avg Avg Index (%) WS DS WS DS WS DS WS DS WS DS WS RD41 RD57 a 458 b 421 b 618 a 500 b 752 a 3771/ 828 a 761/ 523 a 589 708 649 95 83 296 553 a 664 707 686 100 100 b 564 b 573 a 543 b 562 b 783 a 402 696 b 338 683 a 759 804 782 a 713 a 616 a 699 a 731 a 768 a 536 684 b 13.9 3 6.9 11.1 6.4 15.1 10.1 10.5 T at each year and location นือ ประจำปี 2565

326 Table 5 Reaction of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 to blast and bacterial blight under field condition, 2020-2021 Line/variety blast bacterial blight PSL PCR RBR PTT PSL CNT PCR PTT Year 2020 PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 MS - - - S -- - RD47 MS - - - MS - - - RD7 (Bacterial leaf blight resistant check) - --- MS - - - RD9 (Bacterial leaf blight susceptible check) - --- S -- - IRBB5 (Bacterial leaf blight resistant check) - --- R -- - IRBB21 (Bacterial leaf blight resistant check) - - - - R -- - Hahng Yi 71 (Blast resistant check) HR - - - - -- - KDML105 (Blast susceptible check) HS - - - - -- - Khao Tah Haeng 17 (Blast susceptible check) MS - - - - -- - Year 2021 MS MS HS MS S HS HR S PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 MS R HS HR S S HS MR RD41 RD57 MS R HS R S S HS MS RD7 (Bacterial leaf blight resistant check) - --- S S- S MS S - HS RD9 (Bacterial leaf blight susceptible check) - --- R R- - R MR - - IRBB5 (Bacterial leaf blight resistant check) - --- IRBB21 (Bacterial leaf blight resistant check) - - - - Hahng Yi 71 (Blast resistant check) MS - HR HR - -- - KDML105 (Blast susceptible check) S - HS MS - -- - Khao Tah Haeng 17 (Blast susceptible check) MS - - - - -- - Visual score by Standard Evaluation System for Rice (IRRI, 2014) HR = highly resistant R = resistant MR = moderately resistant MS = moderately susceptible S = susceptible HS = highly susceptible Locations: PSL = Phitsanulok Rice Research Center CNT = Chai Nat Rice Research Center RBR= Ratchaburi Rice Research Center PTT = Pathum Thani Rice Research Center PCR = Prachinburi Rice Research Center การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจัย กลมุ่ ศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

327 Table 6 Reaction of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 to brown planthopper and white backed planthopper under greenhouse condition, 2020-2021 Line/variety brown planthopper White - backed CNT PSL LBR RBR PTT AYY plantPhSoLpper Year 2020 MS MS PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 - MS - - - - MS MS RD47 - MS - - - - HS Rathu Heenati (resistant check) - MR - - - - MS MS PTB33 (resistant check) -R - - - - MS MS TN1 (susceptible check) - HS - - - - MS HS Year 2021 PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 MR MS S R MR S RD41 MS MS S S MR S RD57 MS MS S MS MR S Rathu Heenati (resistant check) R MR MS MS - - PTB33 (resistant check) R R R R - MR TN1 (susceptible check) HS HS HS HS - HS Visual score by Standard Evaluation System for Rice (IRRI, 2014) HR = highly resistant R = resistant MR = moderately resistant MS = moderately susceptible S = susceptible HS = highly susceptible Locations: PSL = Phitsanulok Rice Research Center CNT = Chai Nat Rice Research Center LBR = Lop Buri Rice Research Center RBR = Ratchaburi Rice Research Center PTT = Pathum Thani Rice Research Center AYY = Pranakornsriayutthaya Rice Research Center Table 7 Submergence tolerance score of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 under greenhouse condition at Prachinburi Rice Research Center, 2021 Line/variety submerge score (%) recovery score (%) % recovery PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 3 7 50 FR13A (tolerance check) 1 1 100 IR64Sub1 (tolerance check) 7 7 50 IR42 (susceptible check) 9 9 0 Visual score by Standard Evaluation System for Rice (IRRI, 2014) Score: 1 = 100 % survival and recovery (similar FR13A) 3 = 90-99% survival and recovery (between FR13A and IR64 Sub1) 5 = 75-94% survival and recovery (similar IR64 Sub1) 7 = 50-74% survival and recovery (between IR8234-OT-9-2 and KDML105 or IR42) 9 = 0-49% survival and recovery (similar KDML105 or IR42) การประชุมติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจยั กลุ่มศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

328 Table 8 Average yield of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 at different rates of nitrogen at Phitsanulok Rice Research Centers, dry season 2022 Fertilizer rate (kg N-P2O5-K2O/rai) Yield (kg/rai) 0-6-6 650 d 6-6-6 782 c 12-6-6 947 b 18-6-6 1019 ab 24-6-6 1050 a 30-6-6 1084 a CV (%) 5.3 Means followed by common letter are not significantly different at 5% by DMRT at each year and location การประชมุ ติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวจิ ัย กล่มุ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

329 Table 9 Grain physical quality of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 compared with RD41 and RD57 Characters PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 RD41 RD57 Color straw straw straw Paddy white white white Brown rice Grain size (mm.)1/ Paddy Length 11.0 ± 0.11 10.3 ± 0.11 10.3 ± 0.09 Width 2.56 ± 0.06 2.47 ± 0.05 2.55 ± 0.05 Thickness 2.02 ± 0.02 1.98 ± 0.02 2.06 ± 0.02 Brown rice Length 8.00 ± 0.18 7.73 ± 0.07 7.43 ± 0.13 Width 2.17 ± 0.04 2.09 ± 0.03 2.18 ± 0.04 Thickness 1.87 ± 0.03 1.80 ± 0.02 1.89 ± 0.01 Length/Width 3.73 ± 0.08 3.70 ± 0.07 3.41 ± 0.10 Milled rice Length 7.65 ± 0.18 7.28 ± 0.11 7.16 ± 0.11 Width 2.12 ± 0.03 2.05 ± 0.04 2.13 ± 0.05 Thickness 1.81 ± 0.02 1.76 ± 0.02 1.83 ± 0.04 Grain shape Slender Slender Slender Chalkiness 0.18 ± 0.16 0.39 ± 0.33 0.67 ± 0.41 Paddy grain weight (g/1,000 grains) 31.3 ± 1.20 25.9± 1.08 28.9 ± 0.19 (Kg/20 liters) 10.3 ± 0.70 11.0 ± 0.50 10.6 ± 0.70 Milling quality (%) 46.0 ± 5.33 51.5 ± 5.14 HHBrueaHHasnuekdaskrdicreice 46.9 ± 4.29 23.6 ± 0.83 22.3 ± 0.67 BroBkraen rice 23.5 ± 0.96 10.0 ± 1.12 8.61 ± 0.49 9.89 ± 1.02 20.3 ± 5.10 17.6 ± 4.68 19.8 ± 3.50 1/Average of 10 samples ± standard deviation Chalkiness: < 1.0 = small 1.0 – 1.5 = medium 1.6 – 2.0 = moderately large > 2.0 = large Head rice: < 31 = low milling quality 31 – 40 = medium milling quality 41 – 50 = good milling quality > 50 = very good milling quality grain shape (length/width ratio): Slender – Sl > 3.0 Intermediate – I 2.0 – 3.0 Bold – B < 2.0 การประชุมติดตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวจิ ยั กลมุ่ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

330 Table 10 Chemical grain quality, cooking and eating quality of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 compared with RD41 and RD57 Characters PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 RD41 RD57 Chemical grain quality Amylose content (%) 26.61 ± 0.81 26.15 ± 0.58 28.12 ± 1.08 Gel consistency (mm) 75 ± 16 79 ± 3 70 ± 38 Alkali test (1.7%) 7.0 ± 0.00 4.0 ± 1.41 Gelatinization temperature Low 7.0 ± 0.00 Elongation ratio Low intermediate Aroma 1.44 ± 0.01 1.54 ± 0.07 2-Acetyl-1-pyrroline (ppm) 1 1.58 ± 0.06 Pasting properties 0 0 Peak Viscosity (RVU) 0.418 0 0 Trough (RVU) Breakdown (RVU) 146 ± 3.2 122 ± 2.1 222 ± 1.8 Final Viscosity (RVU) 110 ± 1.7 109 ± 0.8 131 ± 0.9 Setback (RVU) 36 ± 1.6 14 ± 1.3 91 ± 1.0 Peak Time (minutes) 235 ± 2.4 203 ± 1.6 280 ± 0.5 Pasting Temperature (°C) 88 ± 0.7 80 ± 0.5 58 ± 1.4 Texture Analyser 5.7 ± 0.03 5.9 ± 0.00 5.8 ± 0.03 Hardness (gram force) 86 ± 0.50 88 ± 0.03 83 ± 0.09 Stickiness (gram force) 10,346 ± 668 8,965 ± 552 10,464 ± 744 Amylose content: < 20 % -1,200 ± 180 -642 ± 146 -1,192 ± 158 = low amylose 20 – 25 % = intermediate amylose > 25 % = high amylose Gel consistency: evaluated from the distance that gel moved (mm)  40 mm = hard 41 – 60 mm = medium 61 – 100 mm = soft Alkaline test (KOH 1.7%) 1 – 3 = high temperature (> 75 oc) 4 – 5 = intermediate temperature (70-75 oc) 6 – 7 = low temperature (> 70 oc) Elongation ration < 1.9 = normal >1.9 = good Aroma 0 = none 1 = slightly aroma 2 = strong aroma การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวจิ ยั กลมุ่ ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

331 ภาพประกอบ Average yield (kg/rai) 1200 1000 800 ŷ = 14.505**x + 704.43 , R² = 0.91** 600 400 200 0 0 5 10 15 20 25 30 Fertilizer rat (kg/rai N2:P2O5:K2) Fig. 1 Respond to nitrogen fertilizer of PSL16348-MAS-293-3-1-2-1 at Phitsanulok Rice Research Center, 2022 การประชุมติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กลุ่มศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

332 งานนำเสนอ ภาคแผ่นภาพ การประชุมติดตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวจิ ัย กล่มุ ศนู ย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

333 การเพิ่มผลผลติ ข้าวอีโตในโครงการร้อยใจรกั ษ์ จงั หวดั เชยี งใหม่ Increasing the Yield of E-To Rice in the Roi Jai Rak Project Chiang Mai พาวไิ ล สทุ ธเสนา1) ไพโรจน์ โชตินสิ ากรณ์1) อัญชลี ตาคำ1) นิพนธ์ บญุ มี1) ขนิษฐา คำวงค์1) พชิ ติ ยาละ2) ณรงค์ อภชิ ยั 2) Pawilai Sutthasena1) Pairoj Chotinisakorn1) Anchalee Takham1) Nipon Boonmee1) Khanitta Khamwong1) Pichit Yala2) Narong Apichai2) ABSTRACT Roi Jai Rak Project, Mae Ai District, Chiang Mai Province, the objective is to improve the quality life of people in this area and support the government's policy in preventing and solving drug problems. Chiang Mai Rice Research Center, Rice Research and Development Division, Rice Department has promoted rice production for farmer in the project area to increase productivity by establishing a demonstration plot to increase the yield of E-to rice seeds which is a variety that farmers are popularly planted. In wet season 2019 and 2020 transplanted 2-3 plants per hill, spacing 20X20 cm, and off-type plant were rogued. The results in wet season 2019 was able to increase the rice yield by 26.5%, an increase from 800 kg per rai to 1,020 kg per rai, and also in wet season 2020 the yield increased by 32%, an increase from 821 kg per rai to 1,084 kg per rai. The analysis seed quality of wet season 2020, the E-to rice production plot was showed an average percentage of purity seed 99.0 higher than the farmer’s field with an average of 97.7, which is consistent with the principle of seed production that seed purity has an effect on increasing rice yield. Keywords: Roi Jai Rak Project, increasing rice yield, E-To variety __________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1) ศูนยว์ จิ ัยข้าวเชยี งใหม่ อ.สันป่าตอง จ.เชยี งใหม่ 50120 โทรศัพท์ 0-5331-1334 Chiang Mai Rice Research Center, Sanpatong, Chiang Mai 50120 Tel. 0-5331-1334 2) โครงการรอ้ ยใจรกั ษ์ บา้ นหว้ ยส้าน อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ 50280 โทรศัพท์ 0-6366-3296-6 Roi Jai Rak Project, Huay San, Mae Ai, Chiang Mai 50280 Tel. 0-6366-3296-6 การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ยั กลมุ่ ศูนยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

334 บทคัดยอ่ โครงการร้อยใจรักษ์ อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของ ประชาชนในพ้ืนท่ี สนับสนนุ นโยบายของรฐั บาลในการป้องกันและแก้ปัญหายาเสพตดิ ศูนย์วจิ ยั ข้าวเชียงใหม่ กองวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว ได้ดำเนินการส่งเสริมการผลิตข้าวของเกษตรกรในพื้นที่โครงการให้ได้ ผลผลิตเพิ่มขึ้น โดยจัดทำแปลงสาธิตการเพิ่มผลผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอีโต ซึ่งเป็นพันธุ์ที่เกษตรกรในพื้นที่นิยม ปลูก ในฤดูนาปี 2562 และ 2563 ปักดำจับละ 2-3 ต้น ระยะปลูก 20X20 เซนติเมตร ดูแลรักษา ตรวจตดั ข้าวปน จากการเก็บเกี่ยวเพื่อประเมินผลผลิต พบว่า แปลงสาธิตการเพิ่มผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอีโต ฤดูนาปี 2562 สามารถเพิ่มผลผลติ ข้าวร้อยละ 26.5 เพิ่มขึ้นจาก 800 กิโลกรัมต่อไร่เป็น 1,012 กิโลกรัมต่อไรแ่ ละใน ฤดูนาปี 2563 พบว่าเพิ่มผลผลิตข้าวร้อยละ 32 เพิ่มขึ้นจาก 821 กิโลกรัมต่อไร่เป็น 1,084 กิโลกรัมต่อไร่ ด้วยวิธีการของกรมการข้าวเมื่อวิเคราะห์คุณภาพเมล็ดพันธุ์ ฤดูนาปี 2563 แปลงสาธิตการเพิ่มผลิตข้าวอีโต แสดงร้อยละของเมลด็ พันธบ์ุ รสิ ุทธิ์ เฉลี่ย 99.0 มากกวา่ แปลงนาเกษตรกร ทีม่ คี ่าเฉลีย่ 97.7 ซง่ึ สอดคล้องกับ หลกั การผลติ เมลด็ พนั ธท์ุ ่ีกล่าววา่ ความบริสุทธ์ของเมล็ดพันธุ์มีผลต่อการเพิ่มผลผลติ ขา้ ว คำสำคญั : รอ้ ยใจรกั ษ์ เพ่ิมผลผลิต ขา้ วอีโต การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจยั กลุม่ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

335 การผลิตและเก็บสำรองเมลด็ พนั ธข์ุ า้ ว เพื่อพระราชทานแก่ราษฎรท่ปี ระสบภัยพบิ ัติตามพระราชดำริ ของสมเด็จพระกนษิ ฐาธิราชเจา้ กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี The Production and Storage of Rice Seeds to the People Affected by Disaster under Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn ชาญยศ คำยวง1) วิจิตร สัมพนั ธ์สนิ โกมล2) ณฐั พงศ์ กะมล2) สหรัฐ มลู นนั ไชย2) มาลวี ลั ย์ มาเจรญิ 2) พมิ พ์นภา กะมล2) Chanyot Khamyoang1) Wijit Sampansinkomon1) Nattaphong Kamon2) Saharat Moonnanchai2) Maleewan Majaroen2) Phimnapha Kamon2) ABSTRACT Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn set up the project to produce and store seeds production to storage project according to the royal initiative. The objective helped farmers achieve food security of natural disasters or in the critical situations. In 2021, the group of study, development and conservation of rice under Huai Hong Khrai Royal Development Study Center has to carry out production storage of rice seeds and support good rice seeds quality for farmers and to the general public by surveying demand in local. Operated in the area of farmer's plot around the center amount 2 rai by the farmers in local area participated to seed production started with selected the rice varieties, planting until to harvesting for raise yield up to 1,000 kilograms. The results show that the rice varieties that farmers needed were Sanpatong 1 and which exceeded the target to 1,200 kilograms. In short, capability was distributed 700 kilograms of rice seeds to farmers and remaining 500 kilograms to help people from natural disasters. Keywords: Royal-granted rice varieties, rice seed quality, Sanpatong 1 __________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1) ศนู ยว์ ิจัยขา้ วเชยี งใหม่ อ.สนั ป่าตอง จ.เชียงใหม่ 50120 โทรศพั ท์ 0-5331-1334 Chiang Mai Rice Research Center. Sanpatong, Chiang Mai 50120 Tel. 0-5331-1334 2) ศนู ยศ์ กึ ษาการพัฒนาห้วยฮอ่ งไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ อ.ดอยสะเก็ด จ.เชียงใหม่ 50220 โทรศพั ท์ 0-5338-9228-9 Huai Hong Khrai Royal Development Study Center, Doi Saket, Chiang Mai 50220 Tel. 0-5338-9228-9 การประชุมติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวจิ ยั กลมุ่ ศูนยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

336 บทคัดย่อ แนวทางการดำเนินงานตามแนวพระราชดำริของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพ รัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี เร่อื งการจัดทำโครงการผลติ และเก็บสำรองเมล็ดพนั ธพ์ุ ชื โดยศูนย์ศกึ ษา การพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ มีวตั ถปุ ระสงค์เพื่อชว่ ยเหลือเกษตรกรให้เกดิ ความมั่นคงด้านอาหาร ยามประสบภัยธรรมชาติหรือในภาวะคับขัน โดยในปีงบประมาณ 2564 กลุ่มงานศึกษาพัฒนาและอนุรักษ์ ข้าว ศูนย์ศึกษาการพัฒนาห้วยฮ่องไคร้อันเนื่องมาจากพระราชดำริ โดยศูนย์วิจัยข้าวเชียงใหม่ ดำเนินการ ผลิต เก็บสำรองเมล็ดพันธุ์ข้าว และสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าวพันธุ์ดี มีคุณภาพแก่เกษตรกร องค์กรทุกภาค ส่วน และประชาชนผู้สนใจทั่วไป โดยใช้พื้นที่แปลงของเกษตรกรบรเิ วณรอบศูนย์ จำนวน 2 ไร่ โดยทำการ สำรวจความต้องการพันธุข์ ้าวในทอ้ งถิ่นของเกษตรกร คดั เลือกพื้นท่ีแปลงผลติ เมล็ดพันธ์โุ ดยเกษตรกรมีส่วน รว่ ม ดำเนนิ การปลูกและดแู ลรักษาจนถงึ เก็บเก่ียวเมลด็ พนั ธ์ุข้าว โดยมีเป้าหมายผลิตเมล็ดพนั ธขุ์ ้าว จำนวน 1,000 กโิ ลกรัม พบวา่ พันธขุ์ า้ วที่เกษตรกรมีความต้องการ ไดแ้ ก่ สันปา่ ตอง 1 สามารถผลติ ไดเ้ กินเป้าหมาย จำนวน 1,200 กิโลกรัม แจกจ่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวให้แก่เกษตรกร จำนวน 700 กิโลกรัม ส่วนที่เหลือ 500 กโิ ลกรัม เปน็ เมลด็ พันธ์ขุ ้าวพระราชทานเพอ่ื ช่วยเหลอื ยามราษฎรประสบภัยธรรมชาติ คำสำคัญ: เมลด็ พันธข์ุ ้าวพระราชทาน คณุ ภาพเมลด็ พันธุ์ข้าว สนั ป่าตอง 1 การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ัย กลุม่ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

337 ศกั ยภาพการผลติ และกระจายเมล็ดพนั ธขุ์ า้ วของศนู ยข์ ้าวชมุ ชน จังหวดั เชยี งใหม่ Potential of Rice Seed Production and Distribution of Community Rice Centers in Chiang Mai ธนารัตน์ ปยิ ะวรากร1) Thanarat Piyawarakorn1) ABSTRACT In 2020-2021, members of the Chiang Mai Community Rice Center acquire knowledge of rice seed production through training courses on producing good quality rice seeds and the rice seed production is planned together through community forums. In 2020, the Chiang Mai Community Rice center planted rice to produce seeds, wet season 4,945. 25 rai yield 2137.50 tons. Of these passed the seed standard of certified seed 43.55%. later in the year 2021 Chiang Mai Community Rice Center can produce rice 3737.50 tons from plant area 5,447.50 rai passed the seed standard of certified seed 89.29%. Demonstrates an increase in the rice seed production potential of the Chiang Mai Community Rice center in 2021 compared to 2020. Both the average yield per and the percentage yield passed the seed standard of certified seed. Rice seed distribution of certified seed of community rice center distribute to famers in the community and nearby areas including farmers outside the community living in different districts in Chiang Mai. Connect to the provincial market from meeting of network partners. Keyword: Community Rice Center, potential of rice seed production __________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1) ศูนยว์ จิ ยั ข้าวเชียงใหม่ อ.สันป่าตอง จ.เชียงใหม่ 50120 โทรศัพท์ 0-5331-1334 Chiang Mai Rice Research Center, Sanpatong, Chiang Mai 50120 Tel. 0-5331-1334 การประชุมติดตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจัย กล่มุ ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

338 บทคดั ยอ่ ในปี 2563-2564 สมาชิกศูนย์ข้าวชุมชนจังหวัดเชียงใหม่ ได้รับความรู้การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ผ่านการฝึกอบรบหลักสูตรการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี และมีการวางแผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว ร่วมกันผ่านการจัดเวทีชุมชน ในปี 2563 ศูนย์ข้าวชุมชนจังหวัดเชียงใหม่ปลูกข้าวเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ ฤดู นาปี จำนวน 4,945.25 ไร่ ได้ผลผลิตจำนวน 2137.50 ตัน ในจำนวนนี้ผ่านมาตรฐานเมล็ดพันธุ์ ชั้นพันธ์ุ จำหน่าย 43.55 เปอร์เซ็นต์ ต่อมาในปี 2564 ศูนย์ข้าวชุมชนจังหวัดเชียงใหม่สามารถผลิตข้าวได้จำนวน 3737.50 ตัน จากพื้นที่ปลูกจำนวน 5,447.50 ไร่ ผ่านมาตรฐานเมล็ดพันธุ์ชั้นจำหน่าย 89.29 เปอร์เซ็นต์ แสดงให้เห็นถึงศักยภาพการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวของศูนย์ข้าวชุมชนจังหวัดเชียงใหม่ที่เพิ่มขึ้นใน ปี 2564 เมื่อเปรียบเทียบกับปี 2563 ทั้งผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่และเปอร์เซ็นต์ผลผลิตที่ผ่านมาตรฐานเมล็ดพันธ์ุ ช้นั จำหนา่ ย สว่ นการกระจายเมล็ดพนั ธ์ุข้าวช้ันพันธุจ์ ำหน่ายของศนู ยข์ ้าวชุมชน ไดจ้ ำหน่ายให้กับเกษตรกร ในชุมชนและพื้นที่ใกล้เคียง รวมถึงเกษตรกรนอกชุมชนที่อยู่ต่างอำเภอภายในจังหวัดเชียงใหม่ด้วย โดยมี การเชือ่ มโยงตลาดระดับจังหวดั ผ่านการจดั ประชมุ ภาคีเครอื ขา่ ยระดบั จังหวดั คำสำคัญ: ศูนย์ขา้ วชุมชน ศักยภาพการผลติ เมล็ดพันธุ์ การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจยั กลุ่มศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

339 โครงการพัฒนาความยง่ั ยืนใหแ้ กเ่ ครือข่ายเกษตรกรผปู้ ลูกข้าวเหนียวเขย้ี วงู 8974 ในจังหวัดเชยี งราย: การผลิตเมล็ดพนั ธุ์ The Sustainable Development of Khiaw Ngoo Glutinous Rice 8974 Farmer Group Network in Chiang Rai Province: Seed Production พายัพภเู บศวร์ มากกลู 1) Payapbhubes Markkool 1) ABSTRACT The project was in 2020. Objectives of this research included. Build a network of seed producers for the Khiaw Ngoo Glutinous Rice 8974 variety in Chiang Rai Province, to maintain the purity and identity of the product’s Geographical Indication (GI) of Chiang Rai Province. The research results for objective are obtained a network of 106 seed producers in the 2020/2021 field session. During this period, 2 prototype seed plots were produced, Glutinous Rice 8974 seedlings and Khiaw Ngoo Glutinous Rice 8974 seedlings were obtained. The seed production system during the 2021/2022 crop season included 860 kilograms and 2, 000 panicles of Khiaw Ngoo Glutinous Rice 8974 that were obtained for planting to maintain purity. Keywords: Khiaw Ngoo Glutinous Rice 8974, network of farmers บทคัดย่อ โครงการวิจัยดำเนินการในปี 2563 มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างเครือข่ายผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวเหนียวเขี้ยวงู 8974 จังหวัดเชียงราย ให้คงความบริสุทธิ์และเป็นอัตลักษณ์ของสินค้าสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ( GI) ของ จังหวัดเชียงราย ผลดำเนินการคือได้เครือข่ายผู้ผลิตเมล็ดพันธุ์ จำนวน 106 ราย ได้แปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ ต้นแบบ 2 แปลง ได้เกษตรกรต้นแบบด้านการผลิตเมลด็ พันธุ์ข้าวเหนียวเขี้ยวงู 8974 จำนวน 2 ราย และ ได้เมล็ดพนั ธุ์ข้าวเหนียวเข้ยี วงู 8974 ในระบบการผลิตเมลด็ พันธฤ์ุ ดูนาปี 2564/2565 จำนวน 860 กิโลกรัม และไดร้ วงขา้ วสำหรบั ใชป้ ลกู รกั ษาความบริสุทธิ์ จำนวน 2,000 รวง คำสำคัญ: ขา้ วเหนยี วเขีย้ วงู 8974 เครอื ข่ายเกษตรกร __________________________________________________________________________________________________________________________________________ 1) ศูนยว์ จิ ยั ข้าวเชยี งราย อ.พาน จ.เชียงราย 57120 โทรศพั ท์ 0-5372-1578 Chiang Rai Rice Research Center, Phan, Chiang Rai 57120 Tel. 0-5372-1578 การประชุมติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวจิ ยั กลมุ่ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

340 โครงการธนาคารเมลด็ พันธ์ุข้าวชมุ ชนจังหวัดแมฮ่ อ่ งสอน Mae Hong Son Community Rice Seed Bank Project รตั นาภรณ์ ใจฟู1) จำรัส สนุ โย1) พฤศจกิ า สังข์วรรณะ1) Rattanaporn Jaifu1) Jumrat Sonyo1) Pluedsajika Sangwanna1) ABSTRACT Mae Hong Son Rice Research Center was assigned mission by the community rice seed bank project. The mission is to select a group of farmers which is a community that considerably lack the good seed quality and their area is far from the source of good seed production and they are not join participate a big farm extension system project (Rice) or a community rice center. Khun Yuam Sub-district is only one group join community rice seed bank project during 2019-2021. Project objective consist of providing the sufficient sources of good seed quality to the community and assisting the community to be the center of rice development. The rice seed support was used for the building of seed production learning field, organization meeting for knowledge exchange and seed quality sampling test. Participation of farmers in the activity is the most importance. The members had set the rules together, return seeds increase 50% of borrowed seeds and seed quality sampling test, good seeds quality keeps as spare seeds and poor seeds quality are sold as paddy. In 2019, the first 5,000 kilograms of RD21 seed support, farmers participating in the project as area 682 rai (100 farmers) could produce 7,500 kilograms that had 35% of good seed quality as equal as 2,625 kilograms for members’ service. In 2020, members had used seed service 600 kilograms of RD21 seed support, farmers participating in the project as area 300 rai (54 farmers) could produce 900 kilograms that had 90% of good seed quality as equal as 810 kilograms for members’ service. In 2021, Khun Yuam Sub-district community rice seed bank had participated in the big farm extension system project (Rice) and the seed bank was supported 3,000 kilograms of RD21 seed support, farmers participating in the project as area 767 rai (101 farmers) could produce 4,500 kilograms that had 100% of good seed quality. Khun Yuam Sub-district joined community rice seed bank project 3 years found that could produce good quality seed for members or farmers in areas, cost reduction and was source of good seeds quality enough for farmers. Keywords: seed bank project, good rice quality, RD21 ______________________________________________________________________________ 1) ศนู ยว์ จิ ยั ข้าวแมฮ่ อ่ งสอน อ.ปางมะผ้า จ.แมฮ่ อ่ งสอน 58150 โทรศพั ท์ 0-5361-7145 Maehongson Rice Research Center, Pang Mapha, Maehongson 58150 Tel. 0-5361-7145 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวิจยั กลมุ่ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

341 บทคดั ยอ่ โครงการธนาคารเมล็ดพันธุ์ข้าวชุมชนมอบหมายให้ ศูนย์วิจัยข้าวแม่ฮ่องสอน คัดเลือกกลุ่ม เกษตรกร ซึ่งเป็นชุมชนที่ขาดแคลนเมล็ดพันธุ์ดี อยู่ห่างไกลจากแหล่งผลิตเมล็ดพันธุ์ดี และไม่ได้เข้าร่วม โครงการนาแปลงใหญ่หรือศูนย์ข้าวชุมชน จำนวน 1 กลุ่ม คือ ธนาคารเมล็ดพันธุ์ข้าวชุมชนตำบลขุนยวม ดำเนินการตง้ั แตป่ ี 2562-2564 เปน็ ระยะเวลา 3 ปี โดยมวี ตั ถปุ ระสงคห์ ลกั ของโครงการ คือ เพือ่ ให้ชุมชนมี แหล่งเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีสำหรับเพาะปลูกอย่างเพียงพอและทั่วถึง และเป็นศูนย์กลางการพัฒนาข้าว ของชุมชน โดยมีการจัดทำเวทีชมุ ชน ทำแปลงเรยี นรกู้ ารผลติ เมล็ดพนั ธ์ุ จดั ประชมุ แลกเปลีย่ นความรู้ และ สุ่มตรวจวิเคราะห์คุณภาพเมล็ดพันธุ์ และเน้นการมีส่วนร่วมของเกษตรกรในการลงมือปฏิบัติจากการทำ แปลงเรียนรู้การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว โดยสมาชิกได้จัดทำระเบียบข้อบังคับที่ใช้ร่วมกัน คือ การยืมและคืน เมล็ดพันธุ์ จะต้องคืนเมล็ดพันธุ์เป็นดอกเบี้ยร้อยละ 50 ของที่ยืมไป และมีการตรวจมาตรฐานเมล็ดพันธุ์ท่ี นำมาคืน ซงึ่ เมล็ดพนั ธท์ุ ี่ผ่านมาตรฐานเกบ็ ไว้เป็นเมลด็ พันธส์ุ ำรอง และเมลด็ พนั ธท์ุ ี่ไม่ผา่ นมาตรฐานขายเป็น ขา้ วเปลอื ก ปี 2562 มเี กษตรกรเข้าร่วมโครงการ 100 ราย พืน้ ท่ี 682 ไร่ ได้รบั การสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ข้าว กข21 จำนวน 5,000 กิโลกรัม พบว่า ผลผลิตเมล็ดพันธุ์ที่ได้จากการยืมและคืน จำนวน 7,500 กิโลกรัม เป็นเมล็ดพันธุ์ผ่านมาตรฐาน จำนวน 2,625 กิโลกรัม คิดเป็นร้อยละ 35 และเมล็ดพันธุ์ไม่ผ่านมาตรฐาน จำนวน 4,875 กโิ ลกรัม คิดเปน็ รอ้ ยละ 65 ในปี 2563 เกษตรกรเข้าร่วมโครงการ 54 ราย พื้นท่ี 300 ไร่ ใช้ บริการเมลด็ พันธุส์ ำรองจำนวน 600 กโิ ลกรัม ไดผ้ ลผลิต จำนวน 900 กโิ ลกรมั เปน็ เมลด็ พนั ธผุ์ า่ นมาตรฐาน จำนวน 810 กิโลกรัม คิดเป็นร้อยละ 90 เมล็ดพันธุ์ไม่ผ่านมาตรฐาน จำนวน 90 กิโลกรัม คิดเป็นร้อยละ 10 และในปี 2564 ได้เข้าร่วมโครงการแปลงใหญ่ (ข้าว) มีสมาชิกเข้าร่วมโครงการ จำนวน 101 ราย พื้นที่ 767 ไร่ ได้รับสนับสนุนเมล็ดพันธุ์ จำนวน 3,000 กิโลกรัม รวมกับเมล็ดพันธุ์สำรองที่มี จำนวน 3 ,810 กิโลกรัม ได้ผลิตเมล็ดพันธุ์ จำนวน 5,715 กิโลกรัม ซึ่งเป็นเมล็ดพันธุ์ที่ผ่านมาตรฐานทั้งหมด คิดเป็น ร้อย ละ 100 โดยเก็บไว้เปน็ เมล็ดพันธ์ุสำรองในปีต่อไป การเข้าร่วมโครงการ 3 ปี พบว่า ธนาคารเมล็ดพันธุ์ข้าว ชมุ ชนตำบลขนุ ยวม จังหวัดแม่ฮอ่ งสอน สามารถผลติ เมล็ดพนั ธุ์ข้าวคณุ ภาพดีและผ่านมาตรฐานเพิ่มขึ้น ทำ ให้มีเมล็ดพันธุ์สำรองไว้ให้บริการแก่สมาชกิ และเกษตรกรภายในพื้นท่ี เป็นการลดค่าใช้จ่ายในการซื้อเมลด็ พันธุ์ มีเมล็ดพันธุ์ข้าวเพียงพอต่อความต้องการ และเป็นแหล่งเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีไว้ใช้อย่างต่อเนื่อง และยัง่ ยนื คำสำคัญ: ธนาคารเมล็ดพนั ธุ์ ขา้ วคณุ ภาพดี กข21 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจยั กล่มุ ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

342 เทคโนโลยีการเพ่ิมผลผลติ ข้าวโดยใชข้ า้ วสายพันธ์ุดีในนาแปลงใหญจ่ งั หวดั พจิ ิตร Rice Productivity Technology by Using Rice Lines in Large Scale Demonstration Field, Phichit Province ชโลทร หลิมเจรญิ 1) Chalotorn Limcharoen1) ABSTRACT The aim of this project was to transfer of rice productivity technology by using rice lines. Prepare Demonstration Field areas 10 rai by using elite rice lines including CNT07001- 35-3-2-1 and CNT08008-12-1-1-1. In wet season 2021, the experiment was conducted in farmer’s field in big farm group, Thap Man sub-district, Taphanhin district, Phichit province by using the same production method which is a method that has been established with farmer including planted by transplanting machine, integrated pest management, fertilizing according to soil analysis values and management of weedy rice according to rice seed production method. The results showed that cost of both elite rice lines is 3,875 baht/rai. The time difference of harvesting was 5 days, CNT07001-35-3-2-1 was 117 day and CNT08008-12-1-1-1 was 122 day. The average yield of CNT08008-12-1-1-1 higher than CNT07001-35-3-2-1 115 kg/rai. (1,057 and 942 kg/rai, respectively) Compared with rice varieties that farmers in this area planted, RD41, found that the both elite rice line had the harvest day and average yield higher than that of RD41 with 105 days of harvesting and an average yield of 741 kg/rai. It was concluded that the elite rice lines CNT07001-35-3-2-1 and CNT08008-12-1-1-1 is suitable for the area can be transferred to increase productivity. Keywords: technology transfer, rice lines, rice production technology ______________________________________________________________________________ 1) ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วพิษณโุ ลก อ.วงั ทอง จ.พษิ ณโุ ลก 65130 โทรศัพท์ 0-5531-3134 Phitsanulok Rice Research Center, Wangtong, Phitsanulok 65130 Tel. 0-5531-3134 การประชมุ ติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กลุ่มศูนยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

343 บทคดั ยอ่ งานวิจัยนี้มวี ัตถุประสงค์เพือ่ ถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตข้าวสายพันธุ์ดีทีม่ ีความเหมาะสมในพื้นที่ โดยจัดทำแปลงเรียนรู้และสาธิต ขนาดพื้นที่ 10 ไร่ เพื่อเปรียบเทียบข้าวสายพันธุ์ดีเด่น 2 สายพันธุ์ ได้แก่ CNT07001-35-3-2-1 และ CNT08008-12-1-1-1 ในฤดูนาปี 2564 ท่ีแปลงนาเกษตรกร กลุ่มแปลงใหญ่ ตำบลทับหมัน อำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร โดยใช้วิธีการผลิตเดียวกัน ซึ่งเป็นวิธีการที่ได้มีการกำหนด ร่วมกบั เกษตรกร คอื ปลูกด้วยวิธีปกั ดำด้วยเครือ่ ง จัดการโรคและแมลงศัตรูพชื ด้วยวิธผี สมผสาน ใส่ปุ๋ยตาม ค่าวเิ คราะห์ดิน และการป้องกันกำจัดขา้ ววัชพืชตามวธิ ีการผลิตเมล็ดพันธ์ุข้าว ผลการทดสอบพบว่า ต้นทุน การผลิตของข้าวทั้ง 2 สายพันธุ์ เท่ากับ 3,875 บาทต่อไร่ อายุเก็บเกี่ยวต่างกัน 5 วัน คือ สายพันธ์ุ CNT07001-35-3-2-1 มีอายุเก็บเกี่ยว 117 วัน และ สายพันธุ์ CNT08008-12-1-1-1 มีอายุเก็บเกี่ยว 122 วัน ผลผลิตเฉลี่ยที่ความชื้น 14 เปอร์เซ็นต์ สายพันธุ์ CNT08008-12-1-1-1 ให้ผลผลิตเฉลี่ยสูงกว่า สาย พันธ์ุ CNT07001-35-3-2-1 115 กิโลกรัมต่อไร่ (ผลผลติ เฉลยี่ 1,057 และ 942 กิโลกรัมต่อไร่ ตามลำดับ) เมื่อเปรียบเทียบกับพันธุ์ข้าวที่เกษตรกรในพื้นที่ปลูก คือ พันธุ์ กข41 พบว่า สายพันธุ์ข้าวดีเด่นทั้ง 2 สาย พันธุ์ มีอายุเก็บเกี่ยว และผลผลิตเฉลี่ยต่อไร่ มากกว่าพันธุ์ กข41 ที่มีอายุเก็บเกี่ยว 105 วัน และผลผลิต เฉลี่ย 741 กิโลกรัมต่อไร่ สรุปได้ว่า สายพันธุ์ข้าว CNT07001-35-3-2-1 และ CNT08008-12-1-1-1 มี ความเหมาะสมต่อพ้ืนท่ี สามารถนำมาถา่ ยทอดเพอ่ื เพิ่มผลผลิตได้ คำสำคัญ: การถ่ายทอดเทคโนโลยี ข้าวสายพนั ธุด์ ี เทคโนโลยกี ารผลติ ข้าว การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวจิ ยั กลมุ่ ศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

344 โครงการยกระดบั แปลงใหญด่ ้วยเกษตรสมยั ใหมแ่ ละเช่อื มโยงตลาด ในแปลงใหญ่ขา้ วจังหวัดชัยนาท The Upgrade Project using Modernised and Market-driven Agricultural Practices for the Collaborative Farming Programme in Rice Farms in Chai Nat Province ณฐั ผลอ้อ1) Nat Phon-or1) ABSTRACT The Upgrade Project using Modernised and Market-driven Agricultural Practices for the Collaborative Farming Programme is initiated by the need to increase government spending to stimulate the economy during COVID-19 pandemic. The Project aims to increase the efficiency, reduce the cost of rice production, and raise the standard of goods, matching the consumers’ wants—using suitable technology—for farmers in the Collaborative Farming Programme. Within Chai Nat Province, 17 farmer groups—two from Mueang Chai Nat, three from Manorom, two from Wat Sing, one from Sankhaburi, three from Sapphaya, two from Nong Mamong and four from Hankha—took part in the project. These encompasses 1,147 farmers over the area of 4,375 ha. In total, the groups received 47,099,955 baths, each having the limit of 3 million baths, which were then used for the procurement of 153 items. The category that the most money was spent on was land preparation machines, at 18,068,310 baths (38%). This included 21 tractors and 68 implements. The second largest was harvesting machines, at 16,013,695 baths (34%). This included five combine harvesters, a straw chopper machine, seven hay balers with strings, and four trailers. The rest of the fund (28%) was spent on nine rice planting machines (4,217,000 baths or 9%), three sets of seed cleaning equipment, including a building and an electrical system (4,064,169 baths or 9%), 14 agricultural drones with accessories (3,923,500 baths or 8%), 13 items of processing and packaging machines, such as a miller and vacuum machines, packaging materials, such as bags and labels, (623,281 baths or 1%), and a storage building (190,000 baths or 0.4%). Keywords: rice production extension, collaborative rice farming, policy project ______________________________________________________________________________ 1) ศนู ยว์ จิ ัยข้าวชัยนาท อ.เมอื งชยั นาท จ.ชยั นาท 17000 โทรศัพท์ 0-5601-9771 Chai Nat Rice Research Center, Mueang Chai Nat, Chai Nat 17000 Tel. 0-5601-9771 การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ยั กลุ่มศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

345 บทคัดยอ่ โครงการยกระดับแปลงใหญ่ด้วยเกษตรสมัยใหม่และเชื่อมโยงตลาด เกิดจากความต้องการใช้ ทรัพยากรภาครัฐลงทุนผ่านกลุ่มแปลงใหญ่ เป็นการกระตุ้นให้เกิดกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อแก้ปัญหา เยียวยา และฟื้นฟูผลกระทบทางเศรษฐกิจอันเป็นผลจากการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 โครงการฯ มีวัตถุประสงค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดต้นทุนการผลิตให้กับกลุ่มแปลงใหญโ่ ดยใช้เทคโนโลยี ที่เหมาะสม และยกระดับการผลิตให้ได้สนิ ค้าคุณภาพ สอดคล้องกับความต้องการของตลาดจังหวัดชัยนาทมี แปลงใหญ่ข้าวเข้าร่วมโครงการ จำนวน 17 แปลง ตั้งอยู่ในอำเภอเมืองชัยนาท 2 แปลง อำเภอมโนรมย์ 3 แปลง อำเภอวดั สิงห์ 2 แปลง อำเภอสรรคบุรี 1 แปลง อำเภอสรรพยา 3 แปลง อำเภอหนองมะโมง 2 แปลง และอำเภอหันคา 4 แปลง รวมทั้งส้ิน มสี มาชกิ 1,147 คน พ้ืนท่ี 27,346 ไร่ กลุม่ แปลงใหญ่ไดร้ ับการอุดหนุน เป็นเงินทั้งสิ้น 47,099,955 บาท ภายใต้กรอบวงเงินไม่เกินกลุ่มละ 3 ล้านบาท กลุ่มแปลงใหญ่ดำเนินการ จัดซื้อ/จัดจ้างทั้งสิ้น 153 รายการ หากจัดกลุ่มรายการจัดซื้อ/จัดจ้างตามขั้นตอนการทำนา พบว่า มีการ จดั ซ้อื เครื่องจักรกลการเกษตรสำหรับการเตรียมดนิ ด้วยสัดส่วนงบประมาณทส่ี ูงทส่ี ุด รอ้ ยละ 38 คิดเป็นเงิน 18,068,310 บาท มีการจัดซื้อจำนวน 89 รายการ แบ่งเป็นรถแทรกเตอร์ จำนวน 21 คัน และอุปกรณ์ต่อ พ่วง 68 รายการ รองลงมาเป็นเครื่องจักรกลการเกษตรสำหรับการเก็บเกี่ยว ใช้เงินอุดหนุน 16,013,695 บาท คิดเป็นร้อยละ 34 ของเงินที่ได้รับอุดหนุน มีการจัดซื้อรถเกี่ยวนวด 5 คัน และเครื่องจักรกลการเกษตร พร้อมวัสดุสำหรับการจัดการฟาง ได้แก่ เครื่องกระจายฟาง เครื่องอัดฟาง เชือกมัดฟาง และรถขนย้าย จำนวนทัง้ ส้นิ 14 รายการ ในสว่ นเงินอดุ หนนุ ท่ีเหลืออีกร้อยละ 28 กลุ่มแปลงใหญ่ใชใ้ นการซื้อเครื่องมือปลูก ข้าวด้วยวิธีการหยอดและปักดำ จำนวน 9 รายการ เป็นเงิน 4,217,000 บาท (ร้อยละ 9) เครื่องคัดทำความ สะอาดเมล็ดพันธ์ุข้าว จำนวน 3 เคร่อื ง พรอ้ มอาคารและระบบไฟฟา้ จำนวน 3 รายการ เป็นเงนิ 4,064,169 บาท (ร้อยละ 9) โดรนฉีดพ่นสารเคมีพร้อมอุปกรณ์ จำนวน 14 ลำ เป็นเงิน 3,923,500 บาท (ร้อยละ 8) เครื่องมือสำหรับการแปรรูปข้าวและการบรรจุหีบห่อ เช่น เครื่องสีข้าวชุมชนและเครื่องซีลสุญญากาศ และ วสั ดุบรรจุภณั ฑ์ ทง้ั หมด 13 รายการ เช่น ถุง กระสอบ และสติกเกอร์ เปน็ เงิน 623,281 บาท (รอ้ ยละ 1) และ โรงเรอื นจดั เก็บเคร่ืองจกั รกลการเกษตร จำนวน 1 หลงั มูลค่า 190,000 บาท (รอ้ ยละ 0.4) คำสำคญั : การส่งเสริมการผลติ ขา้ ว การทำนาแบบแปลงใหญ่ โครงการนโยบาย การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจัย กลุม่ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

346 เกษตรกรดเี ดน่ สาขาอาชีพทำนา Outstanding Farmer, Profession of Rice Farming นยั กร สงวนแก้ว1) Nayakorn Sa-nguankaew1) ABSTRACT The Rice Department is the main agency for promoting, supporting and selecting outstanding national farmers and agricultural institutes engaged in the profession of rice farming, with a focus on developing knowledge, production potential and marketing for farmers. These include farmer's organizations such as rice seed producers, promotion and production centers for community rice varieties, which are able to manage rice production and marketing according to the current situation by increasing farmers' income levels and quality of life. In 2021, Lop Buri Rice Research Center selected the nation's outstanding farmers and agricultural institutes to find individuals and farmers' organizations with initiatives that know production and management, sacrifice and help the public. The candidates working in Saraburi province, were Mr. Prasong Khamveera, 54 years old, a farmer in Tha Chang Sub-district, Sao Hai District, Saraburi province, who plays an important role in the development of agricultural professions and performs various important tasks, namely the chairman of the community rice center in Tha Chang Sub-district, Sao Hai district, Saraburi province, the secretary of the board of directors of the community rice center at the Saraburi province and the chairman of the community enterprise of farmers in Tha Chang sub-district, who have been selected, honored and pass on the work to the general public and are considered as role models for further work. Keywords: outstanding farmer, profession of rice farming, Saraburi province, increasing income levels, quality of life ______________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วจิ ยั ขา้ วลพบรุ ี อ.โคกสำโรง จ.ลพบุรี 15120 โทรศพั ท์ 0-3670-8802 Lop Buri Rice Research Center, Khok Samrong, Lop Buri 15120 Tel. 0-3670-8802 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจยั กล่มุ ศนู ยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

347 บทคดั ยอ่ กรมการข้าว เป็นหน่วยงานหลักในการส่งเสริม สนับสนุน และคัดเลือกเกษตรกร และสถาบัน เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ ซึ่งประกอบด้วยสาขาอาชีพทำนา โดยเน้นการพัฒนาความรู้ ศักยภาพในการผลิต และการตลาดให้กับชาวนา รวมถึงองคก์ รชาวนา ไดแ้ ก่ กลมุ่ ผผู้ ลติ เมลด็ พันธข์ุ ้าว ศนู ยส์ ่งเสรมิ และผลิตพันธ์ุ ข้าวชุมชน เพื่อให้สามารถบริหารจัดการด้านการผลิต และการตลาดข้าวให้สอดคล้องกับสถานการณ์ ปัจจุบัน โดยเป็นการยกระดับรายได้และคุณภาพชีวิตของชาวนาให้ดีขึ้น ในปี 2564 ศูนย์วิจัยข้าวลพบุรี ได้ทำการคัดเลือกเกษตรกร และสถาบันเกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ เพื่อค้นหาบุคคลและองค์กรชาวนาที่มี ความคิดริเริ่ม มีความรู้ความสามารถในการผลิตและการบริหารงาน รวมถึงมีความเสียสละและช่วยเหลือ ส่วนรวม ดำเนินการในจังหวัดสระบุรี โดยผู้ที่ได้รับการคัดเลือก ได้แก่ นายประสงค์ คำวีระ อายุ 54 ปี เกษตรกรในตำบลท่าช้าง อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี ที่มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาอาชีพด้านการทำนา และทำหน้าที่สำคัญต่าง ๆ ได้แก่ ประธานศูนย์ข้าวชุมชนตำบลท่าช้าง อำเภอเสาไห้ จังหวั ดสระบุรี เลขานุการคณะกรรมการศูนย์ข้าวชุมชนระดับจังหวัดสระบุรี และประธานวิสาหกิจชุมชนตำบลท่าช้าง โดยเกษตรกรที่ได้รับการคัดเลือกดังกล่าว จะได้รับการยกย่องประกาศเกียรติคุณ และเผยแพร่ผลงาน ให้สาธารณชนทั่วไปไดร้ จู้ กั และยดึ ถอื เป็นแบบอย่างในการปฏบิ ัตงิ านตอ่ ไป คำสำคญั : เกษตรกรดเี ดน่ สาขาอาชีพทำนา จังหวดั สระบรุ ี ยกระดับรายได้ คุณภาพชีวิต การประชมุ ติดตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวิจัย กลุ่มศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

348 การประเมินเช้อื พันธุกรรมขา้ วไรพ่ น้ื เมอื งที่ปลกู ในพ้นื ทสี่ ูงของภาคเหนือตอนบน Evaluation of Local Upland Rice Germplasm in Highland of Upper North Thailand ศรายทุ ธ วงค์คำ1) ชเนษฎ์ ม้าลาํ พอง2) Sarayoot Wongkum1) Chanate Malumpong2) ABSTRACT Cultivated area of upland rice in upper northern region are located in Chiang Rai, Phayao, Chiang Mai, Maehongson, Lamphun, Lampang, Phrea and Nan. In addition, upland rice is planted on hillside or highland that none ridge. Upland rice varieties, especially in highland, show high genetic diversity due to many ethnic groups. This evaluation of major agronomic traits using germplasm that were collected from Maehongson rice research center for use in rice breeding program of upland rice, aerobic rice and improve drought tolerance. A total of 406 accessions were evaluated for agronomic traits in wet season of 2021 at Maehogson rice research center. Glutinous rice accession with the earliest flowering date was khao Sew (21 August); the latest flowering date was Pua Eay Vay Pahng Kahm Noi (1 October); the highest panicle number were Daw Daeng and Pi E-kaw kae (25 hills/plant); the longest panicle was Khao Mun Moo (31 centimater); the highest seed number was Niaw Khao (269 seeds/panicle) Non-Glutinous rice accession with the earliest flowering date was Daeng Muser (2 September); the latest flowering date was Ja Hi Gui Huai Sahn Nai (30 September); the highest panicle number was Ja Hi Gui Huai Sahn Nai (25 hills/plant); the longest panicle was Khao’ Leb Nok Mae Chaem (35 centimater); the highest seed number was Khao’ Sahm Lern (431 seeds/panicle). Finally, the 48 accessions of upland rice have good agronomic traits were selected to evaluate under drought condition in dry season 2022 and it was found that 4 accessions such as Ja Suea Kah, Bue Kaw Paew, Bue Po Gi Huai Haeng and Bue Baw Huai haeng showed drought tolerance at tillering stage. Keywords: upland rice, germplasm, drought tolerance ______________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วจิ ัยข้าวแม่ฮ่องสอน อ.ปางมะผา้ จ.แมฮ่ ่องสอน 58150 โทรศพั ท์ 0-5361-7145 Maehongson Rice Research Center, Pang Mapha, Maehongson 58150 Tel. 0-5361-7145 2) ภาควิชาพชื ไร่นา คณะเกษตรกำแพงแสน มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน โทรศพั ท์ 0-3435-5188 Department of Agronomy, Faculty of Agriculture, Kasetsart University, Kamphaengsean campus Tel. 0-3435-5188 การประชุมติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจัย กลมุ่ ศูนยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

349 บทคดั ย่อ เกษตรกรในภาคเหนือตอนบนมีการปลูกข้าวไร่บนพื้นที่สูงในจังหวัดเชียงราย พะเยา เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ลำพูน ลำปาง แพร่ และน่าน โดยปลูกบนทีด่ อน บริเวณไหล่เขา หรือพื้นที่ไมม่ ีน้ำขัง ในสภาพ ไร่อาศยั น้ำฝนและไมม่ ีการทำคันนา ข้าวไร่โดยเฉพาะบนพ้ืนท่สี ูงมีความหลากหลายทางพนั ธุกรรมเนื่องจาก มีความหลากหลายของกลุ่มชาติพันธุ์ ดังนั้น การประเมินลักษณะทางการเกษตรที่สำคญั ของเชื้อพันธุกรรม ข้าวไร่ที่เก็บรวบรวมไวท้ ศี่ นู ย์วจิ ยั ข้าวแม่ฮอ่ งสอน เพอื่ ใช้เปน็ แหลง่ พันธุกรรมสำหรบั การปรบั ปรุงพันธ์ุขา้ วไร่ ข้าวแอโรบิก และข้าวทนแล้งต่อไป โดยปลูกประเมินลักษณะทางการเกษตรในฤดูนาปี 2564 จำนวน 406 พันธุ์/สายพันธุ์ แบ่งเป็น ชุดข้าวเหนียวจำนวน 84 พันธุ์/สายพันธุ์ และชุดข้าวเจ้าจำนวน 322 พันธุ์/สาย พันธุ์ พบว่าพันธุ์/สายพันธุ์มีความแปรปรวนในลักษณะทางการเกษตรของเชื้อพันธุกรรมข้าว ดังนี้ ชุดข้าว เหนียวออกดอกเร็วท่ีสุด ได้แก่ ข้าวซิว (วันที่ 31 สิงหาคม) ออกดอกช้าที่สุด ได้แก่ พั๊วะเอเวปางคามน้อย (วันที่ 1 ตุลาคม) จำนวนรวงมากที่สุด ได้แก่ ดอแดง และปีอิคอแคะ (25 รวงต่อกอ) รวงยาวที่สุด ได้แก่ ข้าวมันหมู (32 เซนติเมตร) จำนวนเมล็ดมากที่สุด ได้แก่ เหนียวขาว (269 เมล็ดต่อรวง) ชุดข้าวเจ้า ที่ออก ดอกเร็วที่สุด ได้แก่ แดงมูเซอ (วันที่ 2 กันยายน) ออกดอกช้าที่สุด ได้แก่ จะฮีอกุยห้วยส้านใน (วันที่ 30 กันยายน) จำนวนรวงมากที่สุด ได้แก่ จะฮีอกุยห้วยส้านใน (25 รวงต่อกอ) รวงยาวที่สุด ได้แก่ ข้าวเล็บนก แม่แจ่ม (35 เซนติเมตร) จำนวนเมล็ดมากที่สุด ได้แก่ ข้าวสามเหลิน (431 เมล็ดต่อรวง) นอกจากนั้น ดำเนินการคัดเลือกข้าวไร่ที่มีลักษณะทางการเกษตรทีด่ ีจำนวน 48 พันธุ์/สายพันธุ์ แบ่งเป็น ชุดข้าวเหนียว จำนวน 20 พันธุ์/สายพันธุ์ และชุดข้าวเจ้าจำนวน 28 พันธุ์/สายพันธุ์ เพื่อปลูกทดสอบความทนแล้งในฤดู นาปรงั 2565 พบวา่ มี 4 พันธ/์ุ สายพันธุ์ ไดแ้ ก่ จะซือคา บอื กอแผ่ บอื โพกหิ๊ ว้ ยแหง้ และบอื บอห้วยแห้ง ที่มี ความทนทานต่อสภาวะแลง้ ในระยะแตกกอเมื่อปลกู ในสภาพไร่ คำสำคัญ: ข้าวไร่ เช้ือพนั ธกุ รรม ทนแลง้ การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ัย กลุม่ ศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

350 การประเมนิ ลกั ษณะพนั ธข์ุ า้ วหอมทศี่ นู ยว์ ิจัยขา้ วพษิ ณโุ ลก Evaluation of Aromatic Rice Traits at Phitsanulok Rice Research Center พิกุล ซนุ พุ่ม1) เปรมกมล มูลนลิ ตา1) อนรรฆพล บญุ ช่วย2) Phikun Sunphum1) Preamkamon Moonninta1) Anakkapon Boonchuay2) ABSTRACT This research is a part of the photoperiod sensitive non-glutinous aromatic rice varietal improvement for good quality and high yield project. The objectives of this research were characterized and evaluated genetic resources of aromatic rice. 30 aromatic rice accessions were evaluated for morphological characteristics at Phitsanulok Rice Research Center in wet season, 2021. The result showed that 75% of flowering dates ranged from 4 October to 6 November. The blade has intermediate pubescence, the blade and basal leaf sheath were green, and leaf length was 36 - 64 cm, leaf width was 1 - 2 cm, leaf senescence varied from moderately slow to early and fast leaf senescence Most of the culm was erect plant type (27 varieties/lines), culm strength was varied from very weak to strong culm, culm diameter was 0.34-0.66 cm, plants height ranged from 117-199 cm Panicle axis was droopy, light secondary branching, a number of panicles was 8-18 panicles/hill, and the length of panicles was 25 – 36 cm. 1000-seed weight was 23.62 - 35.26 g, paddy rice has a slender shape, 27 varieties/lines without awn, the length of paddy rice was 9.00 - 11.30 mm, length of brown rice was 7.10 -8.20 mm, most of the brown rice was less chalkiness (22 varieties/lines). It was found that 13 varieties/lines were early maturity, RD15 and CNT15283-5-R-1-1-R-1 were the earliest maturities. 4 varieties/lines, namely, Mali Leuany (G.S. No. 3422), Hom Kua (G.S. No. 4897), Hom Bahng (G.S. No. 5007) and CNT83043-22-2-3) had a number of panicles 16-18 panicles/hill. 18 varieties/lines had long panicles more than 30 cm, the longest panicle was Hom Jan (G.S. No. 3488). The highest number of seeds per panicle was Jam Pah Sawn (G.S. No. 4962) and the highest 1000-seed weight was Nahng Mon Bow (G.S. No. 6487). The evaluated morphological characteristics and agronomic traits can be used for the breeding program. Keywords: aromatic rice, evaluation, morphological characteristics, agronomic traits ______________________________________________________________________________ 1) ศูนยว์ ิจยั ข้าวพิษณโุ ลก อ.วังทอง จ.พิษณุโลก 65130 โทรศพั ท์ 0-5533-3134 Phitsanulok Rice Research Center, Wang Thong, Wang Thong, Phitsanulok 65130 Tel. 0-5533-3134 2) ศูนย์วิจัยข้าวชยั นาท อ. เมืองชยั นาท จ. ชยั นาท 17000 โทรศัพท์ 0-5601-9771 Chai Nat Rice Research Center, Mueang, Chai Nat 17000 Tel. 0-5601-9771 การประชุมติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กลุ่มศนู ย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

351 บทคดั ยอ่ การประเมินลักษณะพันธุ์ข้าวหอม ภายใต้โครงการวิจัยปรับปรุงพันธุ์ข้าวเจ้าหอมไวต่อช่วงแสง คุณภาพดีที่ให้ผลผลิตสูง มีวัตถุประสงค์เพื่อจำแนกลักษณะและประเมินคุณค่าของเชื้อพันธุ์ข้าวหอม ดำเนนิ การที่ศูนย์วจิ ัยข้าวพิษณโุ ลก ในฤดนู าปี 2564 โดยบนั ทึกลักษณะทางสัณฐานวิทยา จำนวน 30 พันธุ์/ สายพันธุ์ พบว่า พันธุ์ข้าวหอมมีวันออกดอกที่ 75 เปอร์เซ็นต์ ระหว่างวันที่ 4 ตุลาคมถึงวันที่ 6 พฤศจิกายน ใบมีลักษณะมีขนบ้างบนแผ่นใบ แผ่นใบและกาบใบสีเขียว ใบยาว 31 – 64 เซนติเมตร ใบกว้าง 1 - 2 เซนติเมตร ส่วนใหญ่ใบแก่เร็ว ลักษณะทรงกอส่วนใหญ่เป็นกอตั้ง (27 พันธุ์/สายพันธุ์) ลำต้นอ่อนมากจนถึง แข็งมาก เส้นผ่าศูนย์กลางลำต้นระหว่าง 0.34 - 0.66 เซนติเมตร ความสูงต้น 117-199 เซนติเมตร ก้านรวง ออ่ น แตกระแง้ปานกลาง ความยาวรวงยาว 24.6 - 36.4 เซนตเิ มตร จำนวนรวงต่อกอ 8-18 รวง ขา้ วเปลือก มีรูปร่างเรียวยาว ส่วนใหญ่เมล็ดไม่มีหาง (27 พันธุ์/สายพันธุ์) น้ำหนัก 1000 เมล็ดระหว่าง 23.62 - 35.26 กรัม ข้าวเปลือกยาวระหว่าง 9.00 - 11.30 มิลลิเมตร ข้าวกล้องยาวระหว่าง 7.10 - 8.20 มิลลิเมตร ส่วน ใหญ่มีท้องไข่น้อย (22 พันธุ์/สายพันธุ์) จากการศึกษาครั้งนี้พบพันธุ์ข้าวหอมที่มีลักษณะทางการเกษตรและ องค์ประกอบผลผลิตที่ดี เช่น ลักษณะอายุเบาจำนวน 13 พันธุ์/สายพันธุ์ โดยพันธุ์ กข15 และสายพันธ์ุ CNT15283-5-R-1-1-R-1 มีอายเุ บาที่สุด ลกั ษณะรวงยาวมากกว่า 30 เซนตเิ มตร จำนวน 18 พันธุ/์ สายพนั ธุ์ โดยพันธุ์หอมจันทร์ (G.S. No. 3488) มีรวงยาวที่สุด ลักษณะจำนวนรวงมากค่อนข้างมาก (16-18 รวง) จำนวน 4 พันธ์ุ ได้แก่ พันธุ์มะลเิ ลอ้ื ย (G.S. No. 3422) หอมครัว (G.S. No. 4897) หอมบาง (G.S. No. 5007) และสายพันธุ์ CNT83043-22-2-3 พันธุ์ที่มีจำนวนเมล็ดดีต่อรวงมากที่สุด คือ พันธ์ุจำปาซ้อน (G.S. No. 4962) และพันธุท์ ี่มนี ำ้ หนักเมล็ดสูงสุด ไดแ้ ก่ พนั ธ์นุ างมลเบา (G.S. No. 6487) ซึ่งสามารถนำไปใช้เป็นแหล่ง พนั ธกุ รรมในการปรงั ปรุงพนั ธข์ุ ้าวเจา้ หอมไวต่อช่วงแสงต่อไป คำสำคญั : ข้าวหอม ประเมนิ ลกั ษณะ ลกั ษณะทางสัณฐานวทิ ยา ลกั ษณะทางการเกษตร การประชุมติดตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวิจยั กลุ่มศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

352 การพัฒนาพันธข์ุ ้าวเจา้ ไม่ไวตอ่ ช่วงแสงใหม้ คี วามหอม และปรมิ าณอมิโลสตำ่ โดยใชเ้ ครอ่ื งหมายโมเลกุลในการคัดเลอื ก Improvement Non- Photoperiod Sensitive Rice Variety for Grain Aroma and Low Amylose Content using Marker Assisted Selection เปรมกมล มูลนิลตา1) จิรพงศ์ ใจรินทร์2) Preamkamon Moonninta1) Jirapong Jairin2) ABSTRACT Developing rice varieties by using marker-assisted selection (MAS) can be a method that allows for efficient and reduce the experimental planting area. This research aims to improve Non-photoperiod sensitive rice variety for grain aroma and low amylose content using molecular marker assisted selection. Development rice varieties use RD47 and RD49 varieties are high yielding non-photoperiod insensitive rice variety. It is popular variety cultivate in irrigated area of lower northern Thailand. However, RD47 and RD49 non-aroma and high amylose. Backcross methods were combined in this breeding program. RD47 and RD49 were used as recurrent parent. UBN03078-80-354-15 and UBN03078-101-342-4-19 (Rathu Heenati/ 3*KDML105) aroma (badh2) and low amylose (Wxb) lines, were used as donor parent. Introgression lines were developed through backcross breeding using MAS strategy and The BC3F1 population was screened using target markers including Aroma maker (babh2) and Waxy maker (Wxb) select heterozygous genotype. The BC3F5 segregating population was conducted and screened using molecular marker selection for homozygous lines. Outstanding result 27 lines. Nevertheless, we aim to Detection of aroma and analysis of its cooking qualities in next round. Keywords: aroma, amylose, molecular marker assisted ______________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วจิ ัยขา้ วพิษณุโลก อ.วงั ทอง จ.พิษณุโลก 65130 โทรศัพท์ 0-5531-1184 Phitsanulok Rice Research Center, Wang Thong, Phitsanulok 65130 Tel. 0-5531-1184 2) กองวิจยั และพัฒนาข้าว กรมการขา้ ว จตจุ กั ร กรุงเทพฯ 10900 โทรศพั ท์ 0-2579-3693 Rice Research and Development Division, Rice Department, Chatuchak, Bangkok, 10900 Tel. 0-2579-3693 การประชุมติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจัย กลมุ่ ศูนยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

353 บทคัดย่อ การพัฒนาพันธุ์ข้าวโดยใช้เครื่องหมายโมเลกุลเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพแม่นยำ และสามารถลด ปริมาณพื้นท่ีในการปลูกคดั เลือกได้ งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพือ่ พัฒนาพันธุข์ ้าวเจา้ ไม่ไวต่อช่วงแสงใหม้ ี ความหอมและปริมาณอมิโลสต่ำ โดยใช้เครื่องหมายโมเลกุลในการคัดเลือก ซึ่งจะใช้พันธุ์ข้าว กข47 และ กข49 ที่เป็นพันธุ์ข้าวเจ้าไม่ไวต่อช่วงแสง เสถียรภาพการให้ผลผลิตสูง เกษตรกรนิยมปลูกในพื้นที่นา ชลประทานภาคเหนือตอนล่าง แต่ไม่มีความหอม และอมิโลสสูง ดำเนินการผสมพันธุ์ข้าวด้วยวิธีผสมกลับ โดยมีข้าวพันธุ์กข47 และพันธุ์กข49 เป็นพันธุ์รับและข้าวสายพันธุ์ UBN03078-80-354-15 และ UBN03078-101-342-4-19 (Rathu Heenati/ 3*KDML105ที่มีลักษณะความหอมและปริมาณอมิโลสต่ำ รวมถงึ มยี นี เปา้ หมายคอื badh2 และ Wxb โดยใชเ้ ครื่องหมายโมเลกลุ Aroma และ Waxy ในการคดั เลือก ทำการผสมกลับจนถึงประชากร BC3F1 ทำการคัดเลือกลักษณะพันธุกรรมแบบ Heterozygous จากนั้น ปลอ่ ยให้ผสมตัวเองคัดเลือกประชากรจนถึงประชากร BC3F5 สามารถคัดเลอื กสายพันธุข์ ้าวท่ีมียีนความหอม และปริมาณอมิโลสต่ำที่มีลักษณะพันธกุ รรมแบบ Homozygous ได้ทั้งหมดจำนวน 27 สายพันธุ์ ทั้งนี้ จะ นำไปวเิ คราะหค์ วามหอมและปริมาณอมิโลสตอ่ ไป คำสำคญั : ความหอม อมโิ ลส เครอ่ื งหมายโมเลกลุ การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจัย กลุ่มศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

354 CNT13006-128-1-3-1-3: ข้าวนาชลประทาน ผลผลิตสูง ตา้ นทานเพลีย้ กระโดดสีน้ำตาล และโรคไหม้ CNT13006-128-1-3-1-3: High Yielding and Brown Planthopper, Leaf Blast Resistant Rice Line for Irrigated Area ชวนชม ดรี ศั มี1) ดวงกมล บุญช่วย1) ชยั รัตน์ จนั ทร์หนู1) ดวงพร วิธรู จิตต์1) นติ ยา ขุนบรรเทา1) เบญจวรรณ พลโคต2) บษุ กร มงคลพทิ ยาธร2) มณฑชิ า ถงุ เงนิ 2) คณิตา เกิดสขุ 2) เกษศณิ ี พรโสภณ2) ปวิตร จันทร์หอม3) วิภาวดี ทองเอก3) สุภาพร จนั ทร์บวั ทอง4) บงั อร ธรรมสามิสรณ์5) สุกัญญา ดาผา6) ประจักษ์ เหลง็ บำรุง7) Chuanchom Deerusamee1) Doungkamon Boonchuay1) Chairat Channoo1) Doungporn Vitoonjit1) Nittaya Khunbantao1) Benjawan Phonkhod2) Bussakorn Mongkolpittayatorn2) Monticha Toong-ngern2) Kanita Kerdsuk2) Kedsinee Pornsopon2) Pavit Junhom3) Wiphawadee Thong-aek3) Supaporn Junbuathong4) Bang-on Thammasamisorn5) Sukanya Dapha6) Prachack Lengbumrung7) ABSTRACT Recently, the outbreak of brown planthopper and leaf blast in irrigated paddy fields of the lower northern region was frequently found due to continuous rice growing resulting in low productivity. This situation convinced rice researchers to develop new rice promising line; CNT13006-128-1-3-1-3 which was non-glutinous rice, photoperiod insensitive and moderately resistant to brown planthopper and leaf blast. This line was obtained from three – way cross, PSL97060-17-CNT-1-2-1/RD41//IRBB2. Its average yield was 863 kg per rai which were 20 and 7% greater than yield of RD41 and RD57, respectively. Its maximum ______________________________________________________________________________ 1) ศนู ย์วิจยั ข้าวชัยนาท อ.เมืองชัยนาท จ.ชยั นาท 17000 โทรศัพท์ 0-5601-9771 Chai Nat Rice Research Center, Muang, Chai Nat 17000 Tel. 0-5601-9771 2) ศนู ย์วจิ ยั ข้าวพิษณุโลก อ.วงั ทอง จ.พิษณุโลก 65130 โทรศัพท์ 0-5531-1184 Phitsanulok Rice Research Center, Wang Thong, Phitsanulok 65130 Tel. 0-5531-1184 3) ศูนย์วิจยั ข้าวลพบุรี อ.โคกสำโรง จ.ลพบรุ ี 15120 โทรศัพท์ 0-5531-1184 Lop Buri Rice Research Center, KhokSamrong, Lop Buri 15120 Tel .0-3644-1322 4) ศูนย์วจิ ัยข้าวปทมุ ธานี อ.ธัญบุรี จ.ปทมุ ธานี 12110 โทรศพั ท์ 02-5771-688 9 Pathum Thani Rice Research Center, Thayaburi, Pathum Thani 12110 Tel. 02-5771-688 9 7) ศนู ย์วิจัยขา้ วราชบรุ ี อ.เมอื ง จ.ราชบุรี 70000 โทรศัพท์ 0-3273-2284-5 Ratchaburi Rice Research Center, Muang, Ratchaburi 70000 Tel. 0-3273-2284-5 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวิจยั กลุ่มศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

355 yield potential reached 1 , 2 9 8 kg per rai. It had moderately strong culm with approximately 1 1 0 cm heights, 1 0 9 - 1 1 5 days to maturity when transplanted. The line was moderately resistant to brown planthopper and rice blast disease. Its brown rice had a slender shape of 8.28 mm x 2.17 mm x 1.87 mm (length x width x thickness), few chalky grains and good milling quality. Its percentage of head rice was as high as 45.2%. It had high amylose content (27.43 %), soft gel consistency (88 mm) and ordinary (1.54) elongation ratio. Cooked rice was creamy white with rather hard texture and fluffy as same as Chai Nat 1. Its seed dormancy was approximately 6 weeks. However, it should be noted that this line is susceptible to bacterial leaf blight. Keywords: photoperiod-insensitive, high yield, resistance, brown planthopper, blast บทคัดย่อ พื้นที่นาชลประทานในเขตภาคเหนือตอนล่างมีการทำนาอย่างต่อเนื่องปีละ 2-3 ครั้ง ทำให้มี เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาลระบาด และโรคไหม้อย่างรนุ แรง ส่งผลให้ข้าวได้ผลผลิตต่ำ จากสถานการณ์ดังกล่าว ทำให้นักวิจัยพัฒนาสายพันธุ์ข้าว CNT13006-128-1-3-1-3 ซึ่งเป็นข้าวเจ้าไม่ไวต่อช่วงแสง ค่อนข้าง ต้านทานเพล้ียกระโดดสนี ำ้ ตาลและโรคไหม้ ได้จากการผสม 3 ทางระหว่างลูกผสมชวั่ ที่ 1 ของขา้ วสายพันธุ์ PSL97060-17-CNT-1-2-1 กับพันธุ์ กข41 นำไปผสมกับพันธุ์ IRBB2 คัดเลือกได้สายพันธุ์ CNT13006- 128-1-3-1-3 ให้ผลผลิตเฉลี่ย 863 กิโลกรัมต่อไร่ สูงกว่าพันธุ์ กข41 และ กข57 ที่ให้ผลผลิต 717 และ 809 กโิ ลกรมั ตอ่ ไร่ คดิ เป็นร้อยละ 20 และ 7 ตามลำดับ โดยมศี กั ยภาพการใหผ้ ลผลติ สูงถงึ 1,298 กิโลกรัม ต่อไร่ มีลำต้นค่อนข้างแข็ง สูงประมาณ 110 เซนติเมตร อายุเก็บเกี่ยว 109-115 วันเมื่อปลูกโดยวิธีปักดำ ค่อนขา้ งตา้ นทานเพลีย้ กระโดดสนี ำ้ ตาลและโรคไหม้ ข้าวกลอ้ งรูปร่างเรียว ยาว 8.28 มิลลิเมตร กวา้ ง 2.17 มลิ ลิเมตร หนา 1.87 มลิ ลิเมตร ทอ้ งไขน่ ้อย (0.35) คุณภาพการสดี ี ใหเ้ ปอรเ์ ซน็ ต์ข้าวเต็มเมล็ดและต้นข้าว 45.2 เปอรเ์ ซ็นต์ คุณภาพการหุงต้มและรับประทาน เปน็ ข้าวอมโิ ลสสูง (27.43 เปอร์เซ็นต์) ความคงตัวของ แป้งสุกอยู่ในระดับแป้งอ่อน (ค่าการไหลของแป้ง 88 มิลลิเมตร) ยืดตัวน้อย (1.66 เท่า) ข้าวเมื่อหุงสุกมีสี ขาวนวล ค่อนข้างแข็ง และร่วนคล้ายกับพันธุ์ชัยนาท 1 เมล็ดมีระยะพักตัวประมาณ 6 สัปดาห์ มีข้อควร ระวงั คอื อ่อนแอตอ่ โรคขอบใบแห้ง คำสำคญั : ไม่ไวตอ่ ช่วงแสง ผลผลติ สูง ความต้านทาน เพลี้ยกระโดดสนี ้ำตาล โรคไหม้ การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ัย กล่มุ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

356 CNT16022-57-1-2-4-2: ข้าวทรงตน้ รูปลักษณ์ใหม่ให้ผลผลติ สูง ต้านทานเพลย้ี กระโดดสีน้ำตาล CNT16022-57-1-2-4-2: New Plant Type and High Yielding Rice Line with Resistance to Brown Planthopper ชวนชม ดรี ัศม1ี ) ดวงกมล บุญชว่ ย1) ชยั รตั น์ จนั ทร์หนู1) นติ ยา ขุนบรรเทา1) เบญจวรรณ พลโคต2) มณฑิชา ถงุ เงิน2) คณติ า เกิดสุข2) เกษศณิ ี พรโสภณ2) สุภาพร จนั ทร์บัวทอง3) กนกอร วฒุ ิวงศ3์ ) พัฒนศักดิ์ จนั ทรส์ อ่ ง4) วิภาวดี ทองเอก5) ประจกั ษ์ เหลง็ บำรงุ 6ุ ) Chuanchom Deerusamee1) Doungkamon Boonchuay1) Chairat Channoo1) Nittaya Khunbantao1) Benjawan Phonkhod2) Monticha Toong-ngern2) Kanita Kerdsuk2) Kedsinee Pornsopon2) Supaporn Junbuathong3) Kanok-on Wuttiwong3) Patanasak Chansong4) Wiphawadee Thong-aek5) Prachack Lengbumrung6) ABSTRACT Increasing of rice (Oryza sativa, L.) yield ceiling has been a vital target for many researchers around the world. The major objectives of this rice breeding program was to develop new plant type (NPT) lines with improved yield. In this breeding program, we aimed at utilization of various genetic background rice. Researchers developed new rice promising line; CNT16022-57-1-2-4-2 (PSL09082-CNT-140-2-3-1-1-2-1/PSL14190-MAS(6)-CNT-15-5) which was photoperiod insensitive non-glutinous rice, new plant type (NPT), moderately resistant to brown planthopper. Its maximum yield potential was 1,289 kg per rai. Its average yield was 887 kg per rai which was 21 and 18% higher than that of RD49 and RD57, respectively. The following characteristics, upright growth, sturdy stems, erect big long flag leaves, compacted panicles 248 seed per panicle with short panicle bases, with approximately 115-120 cm height, 106-112 days by transplanting. Its seed dormancy was approximately 4 weeks. Its brown rice had a slender ___________________________________________________________________________________________ 1) ศูนยว์ จิ ัยข้าวชยั นาท อ.เมอื งชยั นาท จ.ชัยนาท 17000 โทรศัพท์ 0-5601-9771 Chai Nat Rice Research Center, Muang, Chai Nat 17000 Tel. 0-5601-9771 2) ศนู ยว์ จิ ยั ข้าวพิษณุโลก อ.วงั ทอง จ.พษิ ณโุ ลก 65130 โทรศพั ท์ 0-5531-1184 Phitsanulok Rice Research Center, Wang Thong, Phitsanulok 65130 Tel. 0-5531-1184 3) ศนู ย์วจิ ยั ขา้ วปทมุ ธานี อ.ธัญบรุ ี จ.ปทมุ ธานี 12110 โทรศัพท์ 0-2577-1688-9 Pathum Thani Rice Research Center, Thayaburi, Pathum Thani 12110 Tel. 0-2577-1688-9 4) สถาบนั วทิ ยาศาสตรข์ า้ วแห่งชาติ อ.เมอื ง จ.สพุ รรณบรุ ี 72000 โทรศพั ท์ 0-3555-5340 Thailand Rice Science Institute, Muang, Suphan Buri 72000 Tel. 0-3555-5340 5) ศูนย์วจิ ยั ขา้ วลพบรุ ี อ.โคกสำโรง จ.ลพบรุ ี 15120 โทรศพั ท์ 0-5531-1184 Lop Buri Rice Research Center, KhokSamrong, Lop Buri 15120 Tel. 0-3644-1322 6) ศูนย์วจิ ยั ข้าวราชบุรี อ.เมอื ง จ.ราชบุรี 70000 โทรศพั ท์ 0-3273-2284-5 Ratchaburi Rice Research Center, Muang, Ratchaburi 70000 Tel. 0-3273-2284-5 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวจิ ัย กลุม่ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

357 shape of 7.85 mm x 2.11 mm x 1.80 mm (length x width x thickness), few chalky grains with good milling quality of 51.24% head rice. It had high amylose content (26.43%), soft gel consistency ( 7 mm) and normal elongation ratio ( 1.54). Cooked rice was creamy white with rather hard texture and fluffy as same as Chai Nat 1. However, it should be slender shape of 7.85 mm x 2.11 mm x 1.80 mm (length x width x thickness), few chalky grains with good milling quality of 51.24% head rice. It had high amylose content (26.43%), soft gel consistency ( 7 mm) and normal elongation ratio (1.54). Cooked rice was creamy white with rather hard texture and fluffy as same as Chai Nat 1. However, it should be noted that this line is susceptible to bacterial leaf blight. It is considered to be suitable for irrigated area where brown planthopper and leaf blast was found. Although the maximum yield of these newly developed lines was not reach the goal of this project yet, improvement of soil nutrition and field management could be further performed to increase yield ceiling of these NPT rice lines. Keywords: new plant type, high yield, resistance, brown planthopper, blast บทคัดย่อ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อปรับปรงุ พันธุ์ข้าวให้มีทรงต้นรูปลักษณ์ใหม่ ที่มีศักยภาพการให้ผลผลติ สูง โดยมุ่งเน้นพัฒนาสายพันธุ์ข้าวให้มีฐานพันธุกรรมกว้างขึน้ จึงได้พัฒนาสายพันธุ์ข้าวจากการผสมพันธุ์ระหว่าง ข้าวสายพันธุ์ PSL09082-CNT-140-2-3-1-1-2-1 กับ PSL14190-MAS(6)-CNT-15-5 คัดเลือกได้สายพันธุ์ CNT16022-57-1-2-4-2 ซึ่งเป็นข้าวเจา้ ไมไ่ วตอ่ ช่วงแสง ทรงต้นรปู ลกั ษณใ์ หม่ ค่อนขา้ งต้านทานเพล้ียกระโดด สีน้ำตาล มศี กั ยภาพการใหผ้ ลผลิตสูงถงึ 1,289 กโิ ลกรัมตอ่ ไร่ โดยให้ผลผลิตเฉลย่ี 887 กิโลกรมั ต่อไร่ ซง่ึ สงู กวา่ พนั ธ์ุ กข49 และ กข57 ท่ใี ห้ผลผลติ 735 และ 749 กโิ ลกรมั ต่อไร่ คิดเปน็ ร้อยละ 21 และ 18 ตามลำดับ มีอายุ เกบ็ เกย่ี ว 110-116 วัน เม่ือปลกู โดยวิธปี กั ดำ มีลกั ษณะลำต้นแข็ง ไมห่ ักลม้ ใบธงตง้ั ยาว ใหญ่ ระแงถ้ ี่ มีจำนวน เมลด็ ดี 248 เมลด็ ต่อรวง คอรวงส้นั สูงประมาณ 115-120 เซนตเิ มตร เมล็ดมีระยะพักตัวประมาณ 4 สัปดาห์ ข้าวกล้องรูปร่างเรียว ยาว 7.85 มิลลิเมตร กว้าง 2.11 มิลลิเมตร หนา 1.80 มิลลิเมตร ท้องไข่น้อย (0.06) คุณภาพการสีดีมาก ให้เปอร์เซ็นต์ข้าวเต็มเมล็ดและต้นข้าว 51.24 เปอร์เซ็นต์ คุณภาพการหุงต้มและรับประทาน เป็นข้าวอมิโลสสูง (รอ้ ยละ 26.43) ความคงตวั ของแป้งสุกอยู่ในระดับแป้งสกุ อ่อน มรี ะยะทางการไหลของแป้ง สุก 73 มลิ ลเิ มตร อตั ราการยดื ตัวของเมล็ดข้าวสุกปกติ (1.54 เท่า) ขา้ วเมื่อหุงสุกมสี ีขาวนวล คอ่ นข้างแข็ง และ ร่วนคล้ายกับพันธุ์ชัยนาท 1 มีข้อควรระวังคืออ่อนแอต่อโรคขอบใบแห้ง สามารถแนะนำให้เกษตรกรใช้เป็น ทางเลือกสำหรับใช้ปลูกในพื้นที่นาชลประทานที่มีการระบาดของโรคไหม้และเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล การวิจัยน้ี ต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมด้านการจัดการธาตุอาหารและช่วงเวลาการปลูกที่เหมาะสม เพื่อให้ได้ผลผลิตสูงตาม ศักยภาพของสายพันธุ์ดี อย่างไรก็ตาม งานวิจัยนี้แสดงถึงความเป็นไปได้ที่จะพัฒนาข้าวพันธุ์ใหม่ที่มีผลผลิต สูงข้ึน และสายพนั ธุ์ขา้ วท่ีพฒั นาขนึ้ มานีส้ ามารถนำไปใช้ในโครงการปรบั ปรงุ พนั ธุข์ ้าวอืน่ ๆ ต่อไปได้ คำสำคญั : ข้าวรูปลักษณใ์ หม่ ผลผลติ สงู ความต้านทาน เพลย้ี กระโดดสีนำ้ ตาล โรคไหม้ การประชมุ ติดตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวจิ ัย กลมุ่ ศูนยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

358 การประเมินการยอมรับข้าวหอมไวต่อช่วงแสงสายพนั ธด์ุ เี ด่นในนาเกษตรกร Evaluation of the Acceptability of a Promising Photoperiod-sensitive Aromatic Rainfed Rice Line in Farmers' Fields อนรรฆพล บุญช่วย1) เปรมกมล มลู นิลตา2) นัยกร สงวนแกว้ 3) Anakkapon Boonchuay1) Phremkamon Munninta2) Nayakorn Sa-nguankaew3) ABSTRACT In the wet season, most of the rainfed areas are fertile and suitable for growing high quality aromatic rice. However, the rice varieties that farmers grow today are relatively low yielding, have tall plants, and are easily lodged, so the production volume does not match the potential of the area. Therefore, the development of photoperiod-sensitive non-glutinous rice varieties with suitable agricultural characteristics, good quality and high yields was pursued until the promising rice line, PSL97060-17-CNT-1-2-1, was developed for cultivation in such areas. Then, in the wet seasons of 2020 and 2021, an acceptance trial was conducted in farmers' fields in Chai Nat, Nakhon Sawan, Sukhothai, Phichit and Sara Buri provinces, each with a cultivated area of about 1 rai (0.16 hectare) and compared with rice varieties certified by the Rice Department or conventional varieties grown by farmers. When the maturity stage is reached, farmers and researchers jointly evaluate the agricultural characteristics and make preliminary production forecasts. After harvest, farmers' satisfaction with the rice lines was assessed. After harvest, farmers' satisfaction with the line was evaluated. It was found that the promising rice varieties had a yield of 596 kg per rai. This is 20% higher than the KDML105 variety that farmers had grown (477 kg per rai). Canopy shape, height, seed characteristics, milling quality and yield. They are also satisfied with the cooking and eating quality: The rice is soft and aromatic when cooked. The above information is used for further consideration of rice variety certification. Keywords: non-glutinous aromatic rice, photoperiod sensitive, rainfed area, promising line, farmers' fields ________________________________________________________________________________________________ 1) ศนู ย์วจิ ยั ข้าวชยั นาท อ.เมืองชัยนาท จ.ชยั นาท 17000 โทรศัพท์ 0-5601-9771 Chai Nat Rice Research Center, Mueang, Chai Nat 17000. Tel. 0-5601-9771 2) ศนู ย์วจิ ัยข้าวพิษณโุ ลก อ.วังทอง จ.พิษณุโลก 65130 โทรศพั ท์ 0-5531-3134 Phitsanulok Rice Research Center, Wang Thong, Phitsanulok 65130. Tel. 0-5531-3134 3) ศูนย์วจิ ัยข้าวลพบรุ ี อ.โคกสำโรง จ.ลพบรุ ี 15120 โทรศัพท์ 0-3670-8802 Lop Buri Rice Research Center, Khok Samrong, Lop Buri 15120. Tel. 0-3670-8802 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวจิ ยั กลมุ่ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

359 บทคดั ยอ่ ในฤดูนาปี พื้นที่นาน้ำฝนส่วนใหญ่มีความอุดมสมบูรณ์และเหมาะสมต่อการปลูกข้าวเจ้าหอม คุณภาพดีเป็นอย่างมาก แต่พนั ธข์ุ ้าวทเ่ี กษตรกรนยิ มปลูกในปัจจบุ ันมีผลผลติ ค่อนข้างตำ่ ตน้ สูง และล้มง่าย ทำให้ปริมาณการผลิตไม่สอดคล้องกับศักยภาพของพ้ืนที่ ดังน้ัน จึงได้ดำเนินการพัฒนาพันธ์ุข้าวเจ้าหอม ไวต่อช่วงแสงที่มีลักษณะทางการเกษตรเหมาะสม คุณภาพดี และผลผลิตสูง จนได้สายพันธุ์ข้าว PSL97060-17-CNT-1-2-1 สำหรับปลูกในพื้นที่ดังกล่าว ต่อมาในฤดูนาปี 2563 และ 2564 ดำเนินการ ประเมนิ การยอมรบั สายพนั ธ์ขุ า้ วหอมในนาเกษตรกรจังหวดั ชัยนาท นครสวรรค์ สโุ ขทยั พจิ ติ ร และสระบุรี โดยแต่ละแหง่ กำหนดพื้นท่ีปลูกประมาณ 1 ไร่ เปรียบเทียบกับพันธุ์ข้าวทีไ่ ด้รับการรับรองจากกรมการข้าว หรือพันธุ์ที่เกษตรกรนิยมปลูก เมื่อถึงระยะโน้มรวงเกษตรกรและนักวิจัยร่วมกันประเมินลัก ษณะ ทางการเกษตรและคาดการณ์ผลผลิตเบื้องต้น ภายหลังเกบ็ เกยี่ วทำการประเมนิ ความพึงพอใจของเกษตรกร ต่อสายพันธุ์ พบว่าข้าวสายพันธุ์ดีเด่นให้ผลผลิต 596 กิโลกรัมต่อไร่ มากกว่าพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ที่เกษตรกรนิยมปลูก (477 กิโลกรัมต่อไร่) ร้อยละ 20 ลักษณะทรงต้น ความสูง ลักษณะเมล็ด คุณภาพการสี และผลผลิตเป็นท่ีพึงพอใจของเกษตรกร รวมถงึ คุณภาพการหงุ ตม้ และรบั ประทานทีเ่ ม่ือหงุ สุกเป็นข้าวสวยแล้ว นมุ่ และมีกลนิ่ หอม โดยขอ้ มลู ท่ไี ด้ดงั กล่าวจะนำไปใช้ประกอบการพจิ ารณาเพอ่ื รับรองพนั ธุ์ขา้ วต่อไป คำสำคญั : ข้าวเจ้าหอม ไวต่อชว่ งแสง พน้ื ท่นี าน้ำฝน สายพันธดุ์ เี ดน่ นาเกษตรกร การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กลุ่มศนู ยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

360 ผลของการใชอ้ ากาศยานไร้คนขบั (โดรน) พน่ สารตอ่ การควบคุม เพลีย้ ไฟในพ้ืนทีจ่ ังหวดั เชียงราย Effects of Spraying Unmanned Aerial Vehicles (drones) on Thrips Control in Chiang Rai Province กัลยา บุญสง่า1) สุกญั ญา อรญั มิตร2) อภิรดี มานะสุวรรณผล1) สมฤดี พันธส์ น1) จิราพัชร ทะสี1) ปิยะพันธ์ ศรคี ้มุ 1) Kunlayaa Boonsa-nga1) Sukanya Arunmit2) Apiradee Manasuwanphol1) Somruedee Panson1) Jirapat Thasee1) Piyapan Srikoom1) ABSTRACT The efficacy of the unmanned aerial vehicles (drones) for spraying pesticides was tested to gain knowledge and develop their use for rice protection. Experiments were carried out in rice fields under the rice thrips outbreaks reaching the economic threshold level (ETL) at Phan district, Chiang Rai province. The agricultural drone model DJI MG-1P used the recommended application rate of the chemicals of 3 liters of water per rai and the flying height of 2 meters above the rice plants. The experimental design was randomized complete block (RCB), subplots size 1 0 x15 meters, distance between plots 1 0 meters, having 7 treatments (carbaryl 85% WP (1A), carbosulfan 20% EC (1A), dinotefuran 10% WP (4A), thiacloprid 24% SC (4A), imidacloprid 70% WG (4A), malathion 83% EC (1B), and water (control)), with 4 repetitions. For considering the efficacy and cost of the insecticides after 7 and 1 4 days of spraying, the results showed that thiacloprid 2 4 % SC (4 A) and carbaryl 8 5 % WP (1 A) had the lowest price with effective for controlling rice thrips as high as 9 2 . 2 6 % and 7 9 . 1 2 %, respectively. They also have different mechanisms of action against insects. For class 1, the primary site of action was inhibitors of the acetylcholine esterase enzyme (AChE). For class 4 , the primary action site was modulating the nicotinic acetylcholine receptor (nAChR) activity by competitive binding. Therefore, under an outbreak situation of rice thrips, both insecticides should be recommended to farmers and spraying contractors to choose for effective disposal and reduced production costs. Keywords: rice, thrips, unmanned aerial vehicles (drones), insecticides ________________________________________________________________________________________________ 1) ศนู ยว์ ิจัยขา้ วเชียงราย อ.พาน จ.เชียงราย 57120 โทรศัพท์ 0-5372-1578 Chiang Rai Rice Research Center, Phan, Chiang Rai 57120 Tel. 0-5372-1578 2) กองวิจยั และพัฒนาขา้ ว กรมการข้าว กรงุ เทพฯ 10900 โทรศพั ท์ 0-2579-7515 Division of Rice Research and Development, Rice Department, Bangkok 10900 Tel. 0-2579-7515 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหนา้ โครงการวจิ ัย กลมุ่ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

361 บทคัดยอ่ การทดสอบประสทิ ธภิ าพของสารเคมีป้องกันกำจัดเพล้ียไฟโดยการพน่ สารด้วยอากาศยานไร้คนขับ (โดรน) มีวัตถุประสงค์เพื่อได้องค์ความรู้และพัฒนาการใช้อากาศยานไร้คนขับเพื่อการอารักขาข้าว ดำเนินการทดสอบในแปลงเกษตรกรที่พบการระบาดของเพลี้ยไฟถึงระดับเศรษฐกิจ ในพื้นที่อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย ใช้โดรนการเกษตร รุ่น DJI MG-1P อัตราการใช้สารตามคำแนะนำต่อน้ำ 3 ลิตรต่อไร่ บิน พน่ สารอยู่เหนอื ตน้ ขา้ วทร่ี ะดับ 2 เมตร วางแผนการทดลองแบบบล็อกสุ่มสมบรู ณ์ จำนวน 4 ซ้ำ แปลงย่อย ขนาด 10x15 เมตร ระยะห่างระหว่างแปลง 10 เมตร จำนวน 7 กรรมวิธี ประกอบด้วยสาร carbaryl 85 เปอร์เซ็นต์ WP (1A) carbosulfan 20 เปอร์เซ็นต์ EC (1A) dinotefuran 10 เปอร์เซ็นต์ WP (4A) thiacloprid 24 เปอร์เซ็นต์ SC (4A) imidacloprid 70 เปอร์เซ็นต์ WG (4A) และ malathion 83 เปอรเ์ ซน็ ต์ EC (1B) ผลการทดลองพบวา่ สารเคมปี ้องกันกำจัดเพล้ยี ไฟท่ีมีประสิทธิภาพหลังการพน่ สารที่ 7 และ 14 วัน ได้แก่ สาร thiacloprid 24 เปอร์เซ็นต์ SC (4A), dinotefuran 10 เปอร์เซ็นต์ WP (4A), carbosulfan 20 เปอร์เซ็นต์ EC (1A), carbaryl 85 เปอร์เซ็นต์ WP (1A) และ imidacloprid 70 เปอร์เซ็นต์ WG (4A) ตามลำดับ เมื่อพิจารณาถึงประสิทธิภาพและราคาของสารเคมี พบว่า สาร thiacloprid 24 เปอร์เซ็นต์ SC (4A) และสาร carbaryl 85 เปอร์เซ็นต์ WP (1A) เป็นสารที่มีราคาตำ่ ที่สดุ มีประสิทธิภาพในการควบคุมเพลี้ยไฟ ร้อยละ 92 และ 79 ตามลำดับ อีกทั้งมีกลไกการออกฤทธิ์ต่อแมลง แตกต่างกัน ซึ่งกลุ่ม 1 เป็นสารกลุ่มยับยั้งเอนไซม์อะเซททิลโคลินเอสเทอเรส ในขณะที่กลุ่มที่ 4 เป็นสาร กลุ่มที่ปรับการทำงานของตัวรบั สารอะเซติลโคลีนชนิดนิโคตนิ กิ โดยการจับแบบแข่งขัน ดังนั้น กรณีพบการ ระบาดของเพล้ยี ไฟ สารเคมีทัง้ สองชนดิ เป็นสารเคมที ่ีควรแนะนำให้เกษตรกรและผ้ปู ระกอบการรับจ้างพ่น สารไดเ้ ลือกใช้ เพ่ือการปอ้ งกันกำจัดท่ีมีประสทิ ธภิ าพและลดตน้ ทนุ การผลิต คำสำคัญ: ข้าว เพลยี้ ไฟ อากาศยานไร้คนขับ (โดรน) สารเคมีป้องกันกำจดั แมลง การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจยั กลุม่ ศนู ย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

362 เทคโนโลยีนเิ วศวศิ วกรรมในนาชลประทานและนานำ้ ฝนภาคเหนอื Ecological Engineering Technology in Irrigated and Rainfed Rice Areas in the Northern กัลยา บญุ สง่า1) จนิ ตนา ไชยวงค์2) อภิรดี มานะสุวรรณผล1) สมฤดี พนั ธ์สน1) จริ าพชั ร ทะสี1) ปยิ ะพนั ธ์ ศรคี ุ้ม1) Kunlayaa Boonsa-nga1) Jintana Chaiwong2) Apiradee Manasuwanphol1) Somruedee Panson1) Jirapat Thasee1) Piyapan Srikoom1) ABSTRACT Ecological Engineering (EE) is one of the methods for preventing and controlling rice insect pests and reducing the use of chemical insecticides for rice, increasing the suitable habitat for rice or uncommon conditions for natural enemy survival. Eventually, this method could control the spread of insect pests, which minimize the use of insecticides on rice fields. We carried out our study in the Northern area, Chiang Rai province, for pest management on bund crops in irrigation rice fields with two methods that increased the continual value of the Shannon diversity index (H') on the bund. Method 1 (rice fields with sunny hemp on the bund) has increased the biodiversity indices of predators and parasitoids on the bund at the mature stage than method 2 (rice fields with sunny hemp on the bund and bio-insecticides). These results were consistent with the ecosystem management in the rainfed rice fields. It was found that methods 1 and 2 showed a continuous increase in H-values on the fields from the tillering stage to the milking stage. Furthermore, the H-values of predators and parasites in both methods were high from the seedling stage to the maturing stage of the rice field and the rice bund. Keywords: rice, ecological engineering, natural enemies, irrigated rice, rainfed rice _________________________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วิจัยข้าวเชียงราย อ.พาน จ.เชยี งราย 57120 โทรศพั ท์ 0-5372-1578 Chiang Rai Rice Research Center, Phan, Chiang Rai 57120 Tel. 0-5372-1578 2) กองวจิ ยั และพัฒนาขา้ ว กรมการขา้ ว กรุงเทพฯ 10900 โทรศพั ท์ 0-2579-7515 Division of Rice Research and Development, Rice Department, Bangkok 10900 Tel. 0-2579-7515 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กลุ่มศูนยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

363 บทคดั ยอ่ การปรับเปลี่ยนระบบนิเวศในนาข้าวให้เหมาะสมต่อการอยู่อาศัยหรือเป็นแหล่งอาหารของแมลง ศัตรูธรรมชาติ (Ecological Engineering: EE) เป็นวิธีการหนึ่งในการป้องกันและควบคุมแมลงศัตรูข้าว รวมถงึ ลดการใช้สารเคมีกำจัดแมลงศัตรูข้าว ผลการจัดการระบบนิเวศวิศวกรรมโดยการปลกู พืชร่วมระบบ บนคันนาหรอื บริเวณรอบแปลงนาในนาขา้ วนาชลประทาน พนื้ ที่ภาคเหนอื จังหวัดเชยี งราย พบการเพ่ิมข้ึน อย่างต่อเนื่องของค่าดัชนีความหลากหลายทางชีวภาพของอาร์โทรปอต (H) บนคันนาในวิธีการที่ 1 การ ปลูกขา้ วร่วมกบั ปลูกปอเทอื งบนคนั นา และวธิ กี ารที่ 2 การปลกู ข้าวรว่ มกับปลูกปอเทืองบนคันนาและมีการ ใช้สารชีวภัณฑ์ป้องกันกำจดั แมลงและยังมกี ารเพิ่มข้ึนของค่าดชั นีความหลากหลายทางชีวภาพของกลุ่มตัว ห้ำและตัวเบียนบนคันนาในระยะออกรวง ในวิธีการที่ 1 ซึ่งมีการปลูกปอเทืองเช่นเดียวกัน มีการเพิ่มข้ึน มากกว่าในระยะอน่ื และมีคา่ มากกวา่ ทกุ วธิ ีการ ผลการทดลองสอดคล้องกบั การจดั การระบบนเิ วศในนาข้าว นาน้ำฝน ซึ่งพบว่าวิธีการที่ 1 และ 2 มีค่า H บนคันนา เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ระยะแตกกอถึงระยะ น้ำนม นอกจากนี้ ตั้งแต่ระยะกล้าถึงออกรวง และทั้ง 2 วิธีการ มีค่า H ของกลุ่มตัวห้ำและกลุ่มตวั เบียนสงู ท่ีสดุ ในนาข้าวและบนคนั นา คำสำคัญ: ขา้ ว นเิ วศวิศวกรรม ศัตรธู รรมชาติ ขา้ วนาชลประทาน ข้าวนานำ้ ฝน การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กล่มุ ศนู ย์วิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

364 การทดสอบประสิทธภิ าพสารเคมปี อ้ งกันกำจดั เช้อื รา และสารชีวภัณฑ์ ในการยบั ยัง้ เชอ้ื สาเหตโุ รคทสี่ ำคัญในข้าวสาลี Laboratory Evaluation of Fungicides and Biopesticides Efficacy in Controlling the Major Pathogens of Wheat อญั ชลี ตาคำ1) ศศปิ ระภา ซวิ แดง1) นพิ นธ์ บญุ มี1) วันพร เขม็ มุกด์2) จิราภรณ์ จันทวงศ์3) สุรพล ใจวงศ์ษา4) Anchalee Takham1) Sasiprapa Sewdang1) Nipon Boonmee1) Wanporn Khemmuk2) Jiraporn Juntawong3) Suraphon Chaiwongsar4) ABSTRACT Fungal diseases are the major problems affecting wheat production. To overcome this problem, farmers frequently spray fungicides. This research aimed to select the main preventive agents for the major wheat disease, such as Sclerotium rolfsii causing seedling blight disease caused, Bipolaris sorokiniana causing spot blotch disease caused, and Fusarium graminearum causing scab disease caused. The results found that difenoconazole 15% + propiconazole 15% EC (15 ml per 20 liters) completely inhibited the fungal mycelium growth. For bio-based substances from the Royal Project, PP-BK33 inhibited the growth of S. rolfsii mycelium at 60.02%, while PP-Trico showed better results in inhibiting the growth of B. sorokiniana and F. graminearum, at 36.16 and 55.94%, respectively, with significant statistic difference at a 95% confidence level, when compared with the control and other treatments The obtained results can be used to select an effective agent for controlling pathogenic wheat fungi. However, further studies are needed to assess the efficacy of these compounds in greenhouse and field conditions. ______________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วิจยั ขา้ วเชยี งใหม่ อ.สันป่าตอง จ.เชยี งใหม่ 50120 โทรศัพท์ 0-5331-1334 Chiang Mai Rice Research Center, Sanpatong, Chiang Mai 50120 Tel. 0-5331-1334 2) กองวิจยั และพฒั นาข้าว กรมการข้าว เขตจตุจกั ร กรุงเทพมหานคร 10900 โทรศัพท์ 0-2579-7892 Division of Rice Research and Development, Rice Department, Chatuchak, Bangkok, 10900 Tel. 0-2579 -7892 3) มูลนิธิโครงการหลวง อ.เมอื ง จ.เชียงใหม่ 50100 โทรศัพท์ 0-5311-4218 Royal Project Foundation, Mueang, Chiang Mai 50100 Tel. 0-5311-4218 4) สาขาพืชศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา อ.เมืองลำปาง จ.ลำปาง 52000 โทรศัพท์ 0-5434-2547 Program in Plant Science, Faculty of Sciences and Agricultural Technology, Rajamangala University of Technology Lanna LamPang, Mueang Lampang, Lampang, 52000, Tel. 0-5434-2547 การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจัย กล่มุ ศนู ยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

365 Keywords: fungicides, biopesticide, major pathogens, wheat บทคดั ยอ่ โรคข้าวสาลีเป็นปัญหาสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อผลผลิตข้าวสาลี ซึ่งสามารถพบการระบาดในทุก ระยะการเจริญเติบโต เกษตรกรจึงนิยมฉีดพ่นสารป้องกันกำจัดโรคพืชในการจัดการโรค งานวิจัยนี้ จึงมี วตั ถปุ ระสงค์เพ่ือคัดเลือกสารป้องกนั กำจัดโรคพืช ไดแ้ ก่ สารเคมีป้องกันกำจัดเช้ือรา จำนวน 14 ชนิด และ สารชีวภัณฑ์จากมูลนิธิโครงการหลวง จำนวน 3 ชนิด ในการยับยั้งเชื้อราสาเหตุโรคที่สำคัญในข้าวสาลี ได้แก่ เชื้อรา Sclerotium rolfsii สาเหตุโรคกล้าแห้ง Bipolaris sorokiniana สาเหตุโรคใบจุด และ Fusarium graminearum สาเหตุโรครวงแห้ง ในสภาพห้องปฏิบัติการ ระหว่างปี 2564-2565 ผล การศึกษาพบว่า สารไดฟีโนโคนาโซล 15 เปอร์เซ็นต์ + โพรพิโคนาโซล 15 เปอร์เซ็นต์ EC ที่อัตรา 15 มิลลิลิตรตอ่ น้ำ 20 ลิตร ให้ผลยับยัง้ การเจริญเติบโตของเส้นใยเช้ือราสาเหตุโรคข้าวสาลีท่ีใช้ในการทดสอบ ได้สูงสุดร้อยละ 100 สำหรับสารชีวภัณฑ์จากโครงการหลวง พบว่า พีพี-บีเค33 สามารถยับยั้งการ เจริญเติบโตของเส้นใยเชื้อรา S. rolfsii ได้ดีที่สุดร้อยละ 60.02 ในขณะที่พีพี-ไตรโค สามารถยับยั้งการ เจริญเตบิ โตของเส้นใยเชื้อรา B. sorokiniana และ F. graminearum ได้ดที ีส่ ดุ รอ้ ยละ 36.16 และ 55.94 ตามลำดับ โดยมีความแตกต่างกันทางสถิติอย่างมีนัยสำคัญที่ระดับความเชื่อมั่นร้อยละ 95 จากผลการ ทดลองน้ี สามารถนำข้อมลู ที่ได้ไปใช้ประกอบการเลือกสารท่ีมีประสิทธภิ าพในการควบคุมเชื้อราสาเหตุโรค ขา้ วสาลไี ด้ อยา่ งไรก็ตาม การศึกษานี้จำเป็นต้องดำเนินการประเมนิ ประสิทธิภาพของสารดังกล่าวในสภาพ โรงเรอื นและสภาพแปลงทดลองต่อไป เพ่อื ใหไ้ ดผ้ ลการทดลองจากสภาพแปลงปลูก และจดั ทำคำแนะนำใน องคค์ วามรู้เรือ่ งข้าวต่อไป คำสำคญั : สารเคมปี อ้ งกันกำจัดเช้อื รา สารชีวภณั ฑ์ เชอ้ื สาเหตโุ รคทสี่ ำคัญ ขา้ วสาลี การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ยั กลุ่มศูนยว์ จิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

366 ประสทิ ธิภาพสารเคมปี ้องกนั กำจดั โรคใบจดุ สนี ำ้ ตาลของข้าว ทขี่ นึ้ ทะเบียนวัตถอุ ันตรายกับกรมวิชาการเกษตร Efficiency of Registered Fungicides in Controlling Rice Brown Spot Disease อญั ชลี ตาคำ1) พาวิไล สุทธเสนา1) วันพร เข็มมุกด์2) สกุ ัญญา อรัญมิตร2) พยอม โคเบลล่ี2) Anchalee Takham1) Pawilai Sutthasena1) Wanporn Khemmuk2) Sukanya Arunmit2) Payorm Cobelli2) ABSTRACT Many fungicides recommended to control brown spot disease on rice are classified as endocrine disruptor compounds (EDCs) and affected to rice export. This study aimed to evaluate the efficiency of fungicides which registered to Department of Agriculture for control brown spot disease to replace endocrine disruptor substances. The efficiency test of 16 registered fungicides were conducted in laboratory, greenhouse, and field conditions. In laboratory condition, the result of 11 fungicides showed mycelium growth inhibition over 80%. In greenhouse condition , two fungicides, propineb 70% WP (40 grams per 20 liters) and mancozeb 64% + metalaxyl-M 4% WG (40 grams per 20 liters), presented higher effective in reducing disease severity by 50% more than carbendazim, 50% SC (20 milliliters per 20 liters) and untreated control. Consistently, these two fungicides applied to field conditions could reduce the disease severity by 20% more than untreated control at the tillering stage and significantly different (p≤ 0.05). However, propineb is the only one fungicide which is not classified as endocrine disruptor. It could be an option fungicide to replace other substances to control brown spot disease on rice and then published in Rice Knowledge Bank. Keywords: rice brown spot disease, registered fungicides, disease severity, disease incidence _________________________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วิจยั ขา้ วเชยี งใหม่ อ.สันปา่ ตอง จ.เชียงใหม่ 50120 โทรศัพท์ 0-5331-1334 Chiang Mai Rice Research Center, Sanpatong, Chiang Mai 50120 Tel. 0-5331-1334 2) กองวจิ ัยและพฒั นาข้าว กรมการขา้ ว เขตจตุจักร กรุงเทพมหานคร 10900 โทรศัพท์ 0-2579-7892 Division of Rice Research and Development, Rice Department, Chatuchak, Bangkok, 10900 Tel. 0-2579 -7892 การประชุมตดิ ตามงานและรายงานความก้าวหน้าโครงการวิจัย กล่มุ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

367 บทคดั ย่อ สารเคมีป้องกนั กำจัดโรคใบจุดสีน้ำตาลที่แนะนำให้ใช้ในนาขา้ วหลายชนดิ จัดเป็นสารขดั ขวางการ ทำงานของต่อมไร้ท่อที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ และเป็นข้อจำกัดในการส่งออกสินค้าข้าว งานวิจัยนี้ จึงมี วัตถุประสงค์ในการทดสอบประสิทธิภาพของสารเคมีป้องกันกำจัดโรคใบจุดสีน้ำตาลที่ขึ้ นทะเบียนกับกรม วชิ าการเกษตรเพือ่ ใช้เปน็ ทางเลือกหรือทดแทนสารเคมีเดิมท่ีเปน็ สารขัดขวางการทำงานของตอ่ มไรท้ ่อ โดย ทดสอบประสทิ ธภิ าพของสารเคมี จำนวน 16 ชนดิ ในสภาพห้องปฏิบัติการ โรงเรอื น และแปลงทดลอง ผล การทดลองในห้องปฏิบัติการ พบว่า สารเคมี จำนวน 11 ชนิด มีประสิทธิภาพในการยับยั้งเส้นใยเชื้อรา สาเหตุโรคได้มากกว่าร้อยละ 80 เมื่อนำไปทดสอบในโรงเรือน พบว่า สารเคมี จำนวน 2 ชนิด ได้แก่ โพรพิเนบ 70 เปอร์เซ็นต์ WP อัตรา 40 กรัมต่อน้ำ 20 ลิตร และแมนโคเซป 64 เปอร์เซ็นต์ + เมทาแลก ซลิ -เอ็ม 4 เปอร์เซ็นต์ WG อัตรา 40 กรมั ต่อน้ำ 20 ลติ ร สามารถลดความรุนแรงของการเกดิ โรคไดม้ ากกว่า ร้อยละ 50 เมื่อเปรียบเทียบกับสารคาร์เบนดาซิม 50 เปอร์เซ็นต์ SC อัตรา 20 มิลลิลิตรต่อน้ำ 20 ลิตร และชุดควบคุมที่ไม่พ่นสาร สอดคล้องกับการทดลองในสภาพแปลง พบว่า สารเคมีทั้ง 2 ชนิด สามารถลด ความรุนแรงของโรคในระยะแตกกอได้มากกว่าร้อยละ 20 แตกต่างอย่างมีนยั สำคัญทางสถิติที่ความเชื่อมั่น ร้อยละ 95 เมื่อเปรียบเทียบกับชุดควบคุมที่ไม่พ่นสาร อย่างไรก็ตาม สารเคมีโพรพิเนบเป็นสารเคมีเพียง ชนิดเดียวที่ไม่จัดเป็นสารขัดขวางการทำงานของต่อมไร้ท่อ จึงเป็นทางเลือกในการทดแทนสารเคมีป้องกัน กำจัดโรคใบจุดสีนำ้ ตาล และจัดทำคำแนะนำในองคค์ วามร้เู รือ่ งข้าวตอ่ ไป คำสำคัญ: โรคใบจุดสีนำ้ ตาลของขา้ ว สารเคมที ี่ขน้ึ ทะเบียนวตั ถอุ ันตราย ความรุนแรงของโรค การเกดิ โรค การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจัย กลมุ่ ศนู ย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

368 ปฏิกิริยาของเช้อื พนั ธข์ุ ้าวต่อการทำลายของแมลงบ่วั ในเขตภาคเหนือตอนบนในสภาพแปลงนา Reaction of Rice Genetic Resources to Gall Midge in the Upper North under Field Conditions พันนิภา ยาใจ1) กุลชนา ดาร์เวล2) พีรพล ม่วงงาม2) Pannipa Yajai1) Kulchana Darwell2) Peerapol Muang-ngam2) ABSTRACT The research aims to evaluate the reaction of genetic rice resources to gall midge in field conditions. One thousand rice accessions were tested for their reaction to gall midges in the field conditions at Phrae Rice Research Center from 2016 to 2021. The experiment was organized in a randomized complete block design with two replications. Every ten rows of resources were planted with the susceptible check variety (S) - RD1 and RD6 - and resistant check variety (R) - RD4 and MN62M-. They were evaluated two times at 30 and 60 days following the Standard Evaluation System for Rice SES (IRRI). The results showed that the accessions KAEW KHAO 11L (G.S. No. 180), LEB CHANG 70-9-13 (G.S. N0. 185), TONG CHAI 20-4-152 (G.S. No. 1018), PUANG MA-DUA 20-10-60 (G.S. No. 1014), NEAN DHAM (G.S. No. 621), KHAO DOR-KHAO (G.S. No. 5872), DOR NOK KAEN (G.S. No. 7730), KHAO HOM (G.S. No. 4865), and DOKJ HAN (G.S. No. 5598) were highly resistant (HR), while the accessions NEAW DHAM 11L (G.S. No. 1872), NANG KAEG 70-9-13 (G.S. No. 9608), JHAN TAE 20-4-152 (G.S. No. 9826), KHAO LUANG 20-10-60 (G.S. No. 11002), and KHAO HOM (G.S. No. 4865) were resistant (R). Most of the accessions (41), including FAO 5738 (G.S. No. 266), BK. 231 (G.S. No. 318), KHAO UANG 80-3-86 (G.S. No. 1085), POO DARD 516 (G.S. No. 1050), WP 37 (G.S. No. 2579), NOK RONG 55-4-3 (G.S. No. 36), KAN HIN 63-4-69 (G.S. No. 181), LEANG YAI (G.S. No. 584), and PHA DHAM (G.S. No. 609) were moderately resistant (MR). Moreover, we found that 133 accessions were moderately susceptible (MS), 272 susceptible (S) and 519 highly susceptible (HS). Keywords: rice, rice genetic resources, rice gall midge reaction field condition ______________________________________________________________________________ 1) ศนู ยว์ ิจยั ข้าวแพร่ อ.เมืองแพร่ จ.แพร่ โทรศัพท์ 0-5464-6033 Phrae Rice Research Center, Mueang Phrae 54000 Tel. 0-5464-6033 2) ศนู ยว์ ิจยั ข้าวปทมุ ธานี อ.ธญั บรุ ี จ.ปทุมธานี โทรศัพท์ 0-2577-1688 Pathum Thani Rice Research Center, Tanyaburi, Pathum Thani 12110 Tel. 0-2577-1688 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวิจัย กล่มุ ศนู ยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

369 บทคัดยอ่ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเ์ พื่อค้นหาเชื้อพันธุ์ขา้ วที่ตา้ นทานต่อแมลงบัว่ ในสภาพแปลงนา โดยได้นำ เชื้อพันธุ์ข้าว จำนวน 1,000 เชื้อพันธ์ุ มาทดสอบปฏิกิริยาความต้านทานต่อแมลงบั่วในสภาพแปลงนาที่ ศูนย์วิจยั ขา้ วแพร่ในฤดนู าปี 2559-2564 วางแผนการทดลองแบบบลอ็ กสมุ่ สมบรู ณ์ จำนวน 2 ซำ้ ทกุ ๆ 10 แถวเชื้อพันธุ์ทดสอบ ปลูกข้าวสายพันธุ์อ่อนแอมาตรฐานเปรียบเทียบ (S) พันธุ์ กข1 และ กข6 และสาย พันธุ์ต้านทานมาตรฐานเปรียบเทียบ (R) พันธุ์ กข4 และเหมยนอง 62 เอ็ม ตรวจนับหลอดบั่ว 2 คร้ัง เมื่อข้าวอายุ 30 และ 60 วัน หลังปักดำ โดยบันทึกจำนวนกอและจำนวนต้นเพื่อคำนวณหาเปอร์เซ็นต์การ ทำลายขอฝแลงบั่ว และให้คะแนนตามตาม standard evaluation system for rice (SES; IRRI, 2002) ผลการทดสอบได้เชื้อพันธุ์ข้าวที่มีปฏิกิริยาความต้านทานต่อแมลงบั่วในระดับต้านทานสูง (HR) จำนวน 9 เชอ้ื พันธุ์ ไดแ้ ก่ แกว้ ขาว 11L (G.S. No. 180) เล็บชา้ ง 70-9-13 (G.S. No. 185) ธงชยั 20-4-152 (G.S. No. 1018) พวงมะเดื่อ 20-10-60 (G.S. No. 1014) เหนียวดำ (G.S. No. 621) ข้าวดอขาว (G.S. No. 5872) ดอนกแก่น (G.S. No. 7730) ข้าวหอม (G.S. No. 4865) ดอกจัน (G.S. No. 5598) ในระดับต้านทาน (R) จำนวน 5 เชื้อพันธุ์ ได้แก่ เหนียวดำ 11L (G.S. No. 1872) นางแขก 70-9-13 (G.S. No. 9608) จันเต๊ะ 20- 4-152 (G.S. No. 9826) ข้าวหลวง 20-10-60 (G.S. No. 11002) ข้าวหอม (G.S. No. 4865) ในระดับ ค่อนข้างต้านทาน (MR) จำนวน 41 เชื้อพันธุ์ เช่น FAO 5738 (G.S. No. 266) บีเค 231 (G.S. No. 318) ขาวหลวง 80-3-86 (G.S. No. 1085) ภดู าษ 516 (G.S. No. 1050) WP 37 (G.S. No. 2579) นกรอ้ ง 55-4-3 (G.S. No. 36) ขนั หิน 63-4-69 (G.S. No. 181) เหลอื งใหญ่ (G.S. No. 584) ผาดำ (G.S. No. 609) ในระดับ คอ่ นข้างอ่อนแอ (MS) จำนวน 133 เชือ้ พันธ์ุ ในระดับอ่อนแอ (S) จำนวน 272 เชอื้ พนั ธ์ุ ในระดบั อ่อนแอมาก (HS) จำนวน 519 เช้อื พนั ธ์ุ คำสำคญั : ข้าว เชอื้ พนั ธกุ รรม การทดสอบปฏกิ ิรยิ าแมลงบว่ั สภาพแปลงนา การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจยั กล่มุ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนอื ประจำปี 2565

370 ประสทิ ธภิ าพของแกลบเผาตอ่ การลดความรนุ แรงของโรคไหมข้ ้าวในสภาพเรือนทดลอง The Efficiency of Rice Husks in Reducing the Severity of Rice Blast Disease under Greenhouse Condition เกษศิณี พรโสภณ1) หถั ยา งามสงา่ 1) พลู เศรษฐ์ พรโสภณ1) Kedsinee Pornsopon1) Hattaya Ngamsanga1) Poolset Pornsopon1) ABSTRACT The efficiency of rice husks in reducing the severity of leaf blast disease at the seedling stage and neck blast at the flowering stage of Pathum Thani 1 was conducted in the greenhouse. The study on the utilization rate of rice husks compared to calcium silicate was done in a complete randomized block design with nine treatments and five replications as follows: 1) rice husks 20 kg per rai; 2) rice husks 40 kg per rai; 3) rice husks 80 kg per rai; 4) rice husks 160 kg per rai; 5) calcium silicate 20 kg per rai; 6) calcium silicate 40 kg per rai; 7) calcium silicate 80 kg per rai; 8) calcium silicate 160 kg per rai; 9) control (Do not add rice husks and calcium silicate). The results showed that rice husks and calcium silicate rates reduce leaf blast disease severity at the seedling stage with high significance (p<0.05). The experimental method that most reduced disease severity was calcium silicate at 160 kg per rai, with only 7.34 percent of severity, followed by 160 kg per rai rice husks, which had a disease severity of 9.46 percent. The accumulated silicon content in rice leaves was 8.68 and 6.85 mg per g, respectively. In the experiment on the neck blast, the results showed that rice husks and calcium silicate rate reduced the severity of neck blast disease at a highly significant level (p<0.05).The experimental method that most reduced the disease severity was rice husks at 160 kg per rai, with the lowest disease severity at 2.84 percent, followed by rice husks at 80 kg per rai, which had disease severity at 3.60 percent. The accumulated silicon content in rice culms was 3.74 and 3.55 mg per g, respectively. Keywords: rice blast disease, silicon, rice husks, calcium silicate ______________________________________________________________________________ 1) ศูนยว์ ิจยั ขา้ วพิษณโุ ลก อ.วังทอง จ.พิษณโุ ลก 65130 โทรศพั ท์ 0-5531-3134-5 Phitsanulok Rice Research Center, Wang Thong, Phitsanulok 65130 Tel. 0-5531-3134-5 การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจยั กลมุ่ ศูนยว์ ิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

371 บทคดั ยอ่ การทดสอบประสิทธิภาพของแกลบเผาต่อการลดความรุนแรงของโรคไหม้ระยะกล้า และระยะ ออกรวงของข้าวพันธุ์ปทุมธานี 1 ในสภาพโรงเรือน ศึกษาอัตราการใช้แกลบเผาเปรียบเทียบกับแคลเซียม ซิลิเกต โดยวางแผนการทดลองแบบบล็อคสุ่มสมบูรณ์ จำนวน 5 ซ้ำ 9 กรรมวิธี ได้แก่ 1) แกลบเผา อัตรา 20 กิโลกรมั ตอ่ ไร่ 2) แกลบเผา อตั รา 40 กิโลกรัมตอ่ ไร่ 3) แกลบเผา อัตรา 80 กิโลกรมั ต่อไร่ 4) แกลบเผา อัตรา 160 กิโลกรัมต่อไร่ 5) แคลเซียมซิลิเกต อัตรา 20 กิโลกรัมต่อไร่ 6) แคลเซียมซิลิเกต อัตรา 40 กิโลกรัมต่อไร่ 7) แคลเซียมซิลิเกต อัตรา 80 กิโลกรัมต่อไร่ 8) แคลเซียมซิลิเกต อัตรา 160 กิโลกรัมต่อไร่ และ 9) กรรมวิธีควบคุม (ไม่ใส่แกลบเผาและแคลเซียมซิลิเกต) จากผลการศึกษาพบว่า อัตราการใช้แกลบ เผาและแคลเซียมซิลเิ กต มผี ลตอ่ การลดความรุนแรงของโรคไหมร้ ะยะกล้า แตกต่างกันอยา่ งมนี ัยสำคัญทาง สถิติ (p<0.05) โดยกรรมวิธีที่สามารถลดความรุนแรงของโรคได้มากที่สุดคือ การใช้แคลเซียมซิลิเกต อัตรา 160 กิโลกรัมต่อไร่ มีเปอร์เซ็นต์ความรุนแรงของโรคต่ำที่สุดอยู่ที่ 7.34 เปอร์เซ็นต์ รองลงมาเป็นกรรม วิธีการใช้แกลบเผา อัตรา 160 กิโลกรัมต่อไร่ มีเปอร์เซ็นต์ความรุนแรงของโรค 9.46 เปอร์เซ็นต์ และพบ ปริมาณซิลิคอนสะสมในใบข้าว 8.68 และ 6.85 มิลลิกรัมต่อกรัม ตามลำดับ สำหรับการทดสอบในระยะ ออกรวง พบว่า อัตราการใช้แกลบเผาและแคลเซียมซิลิเกต มีผลต่อการลดความรุนแรงของโรคไหม้ แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) โดยกรรมวิธีที่สามารถลดความรุนแรงของโรคได้มากที่สุด คือ การใช้แกลบเผา อัตรา 160 กิโลกรัมต่อไร่ มีเปอร์เซ็นต์ความรุนแรงของโรคต่ำที่สุดอยู่ที่ 2.84 เปอร์เซ็นต์ รองลงมาเปน็ กรรมวธิ ีการใช้แกลบเผา อัตรา 80 กิโลกรัมตอ่ ไร่ มเี ปอรเ์ ซ็นตค์ วามรุนแรงของโรค 3.60 เปอรเ์ ซน็ ต์ และพบปรมิ าณซิลคิ อนสะสมในตน้ ขา้ ว 3.74 และ 3.55 มลิ ลกิ รัมต่อกรัม ตามลำดบั คำสำคญั : โรคไหม้ขา้ ว ซลิ คิ อน แกลบเผา แคลเซียมซิลเิ กต การประชมุ ตดิ ตามงานและรายงานความกา้ วหน้าโครงการวจิ ัย กลมุ่ ศูนย์วจิ ยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565

372 ผลของสารเคมปี ้องกันกำจดั ผกั ปอดนาตอ่ ความหลากหลายของศัตรธู รรมชาติในนาข้าว Effects of Herbicides for Controlling Gooseweed (Sphenoclea zeylanica Gaertner) on Natural Enemy Diversity in the Paddy Field ชยั รตั น์ จนั ทร์หนู1) สุกัญญา อรัญมิตร2) Chairat Channoo1) Sukanya Arunmit2) ABSTRACT Gooseweed (Sphenoclea zeylanica Gaertner) is major broadleaves of rice. The farmers apply post-emergence herbicides 15-20 days after sowing, which may affect natural enemies. This research aims to study the effect of herbicides on controlling gooseweed as a natural enemy in the paddy field. The experiment was conducted at Chai Nat Rice Research Center in 2021 in a Randomized Complete Block Design consisting of five treatments, Chlorimuron-ethyl + Metsulfuron-methyl 10+10% WP, Bispyribac-sodium 10% EC, Ethoxysulfuron 15% WG, Pyrazosulfuron-ethyl 10% WP and a control (water) with four replications. The results showed that the natural enemy communities in 7 orders: Hemiptera (56.49%), Hymenoptera (17.15%), Araneae (10.43%), Odonata (6.32%), Diptera (5.83%), Coleoptera (3.32%), and Orthoptera (0.46%). When applied herbicides, the relative abundance could reduce the natural enemies in Order Hemiptera, but other Order had increased. The Shannon-Wiener diversity index natural enemy communities between 1 day before spraying and 15 days after spraying of Pyrazosulfuron-ethyl 10% WP (0.96 : 0.72), Chlorimuron-ethyl + Metsulfuron-methyl 10+10% WP (0.92 : 0.79) Ethoxysulfuron 15% WG and (0.84 : 0.82) decrease but Bispyribac-sodium 10% EC (0.75 : 0.82) and control (0.74 : 0.79) had increase. In conclusion, Bispyribac-sodium 10% EC had less effect on a natural enemy in the paddy field. Keywords: herbicides, Sphenoclea zeylanica, natural enemies, effect, diversity ______________________________________________________________________________ 1) ศูนย์วจิ ยั ขา้ วชยั นาท อ.เมืองชัยนาท จ.ชัยนาท 17000 โทรศพั ท์ 0-5601-9771 Chai Nat Rice Research Center, Mueang, Chai Nat 17000 Tel. 0-5601-9771 2) กองวจิ ัยและพฒั นาขา้ ว กรมการขา้ ว กรุงเทพฯ 10900 โทรศพั ท์ 0-2579-8140 Division of Rice Research and Development, Rice Department, Bangkok 10900 Tel. 0-2579-8140 การประชมุ ติดตามงานและรายงานความกา้ วหนา้ โครงการวิจยั กล่มุ ศูนย์วิจยั ขา้ วภาคเหนือ ประจำปี 2565