คู่มือครู วิทยาศาสตร์ กายภาพ 1 (เคมี) ม.5

นาํ นํา สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั นาํ 2หนว ยการเรยี นรูท ่ี Q ·íÒäÁÊÒÃà¤ÁÕµ‹Ò§ æ ¨Ö§ÁÕÊÙµÃâÁàÅ¡ØÅ กระตนุ้ ความสนใจ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ ·èÕᵡµ‹Ò§¡Ñ¹ ตวั ชีว้ ัด 1. นกั เรยี นทาํ แบบทดสอบกอ นเรยี นหนว ยการเรยี นรู ว 2.1 ม.5/8 ม.5/9 ม.5/10 ที่ 2 จํานวน 10 ขอ โดยใชเวลา 10 นาที ม.5/11 ม.5/12 เพือ่ นาํ ไปสกู ารศึกษาในเรื่อง พันธะเคมี 2. นักเรียนดูภาพหนาหนวย จากนั้นครูรวม สนทนากบั นกั เรยี นถงึ เรือ่ ง การเกิดพนั ธะเคมี โดยใชคําถามเพ่ือเชื่อมโยงใหนักเรียนเกิด การเรียนรู 3. ครถู ามคาํ ถาม Big Question จากหนงั สอื เรยี น วทิ ยาศาสตรกายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 หนา 36 4. นกั เรยี นชว ยกนั อภปิ รายและแสดงความคดิ เหน็ คาํ ตอบจากคาํ ถาม เพอื่ เชอื่ มโยงไปสกู ารเรยี น ในเรอื่ ง การเกดิ พนั ธะเคมี Understanding ถกู / ผิด Check แนวตอบ Big Question บัน ึทกลงในส ุมด ใหนักเรยี นพิจารณาขอ ความตามความเขาใจของนกั เรยี นวาถูกหรือผดิ แลวบนั ทกึ ลงในสมุด เน่ืองจากสารเคมีแตละชนิดเกิดจากธาตุตาง ชนดิ กนั มาสรา งแรงยดึ เหนยี่ ว เกดิ เปน พนั ธะตา งกนั 1. พนั ธะเคมี คือ การอยรู วมกันของอะตอม จงึ มสี ูตรโมเลกุลทแ่ี ตกตา งกัน 2. อะตอมของธาตทุ ีเ่ กดิ พนั ธะโคเวเลนต สว นมากจะเปนธาตุอโลหะ 3. พนั ธะไฮโดรเจน คือ แรงยึดเหน่ียวภายในโมเลกุลของสาร แนวตอบ Understanding Check 4. พนั ธะทม่ี ีการใชอ เิ ลก็ ตรอนรว มกนั 3 อเิ ลก็ ตรอน เรียกวา พันธะสาม 5. โซเดียมคลอไรดหรอื เกลือแกงเปน สารประกอบไอออนกิ 1. ผดิ 2. ถูก 3. ผิด 4. ผิด 5. ถกู เกร็ดแนะครู การเรียนการสอนเรือ่ ง พนั ธะเคมี จะมพี ันธะเคมี 3 ประเภท ที่นักเรียน ไดศึกษา ดังน้ัน ครูควรเนนใหนักเรียนเห็นความแตกตางของพันธะเคมี ท้งั 3 ประเภท โดยอาจเปรียบเทียบความแตกตางของอะตอมท่ีมาสรา งพันธะ เคมี ลักษณะของการสรางพันธะเคมี และสมบัติของสารท่ีเกิดจากพันธะเคมี ออกมาในรปู แบบของตารางหรอื แผนผงั แสดงความคดิ รวมทง้ั ใหน กั เรยี นฝก อา น ชอื่ สารประกอบโคเวเลนตแ ละสารประกอบไอออนกิ ดว ย เพอื่ ใหน กั เรยี นอา นชอื่ สารเคมีตา งๆ ไดอ ยางถูกตอง T42

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 1. ¡ÒÃà¡Ô´¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ Prior Knowledge ขน้ั สอน อะตอมของธาตุหรอื สารประกอบ สวนใหญไมส ามารถอยู ¸ÒµµØ Ò‹ §æ ¨ÐÁ¡Õ Òà สาํ รวจคน้ หา เปน อะตอมอสิ ระได เนอ่ื งจากไมม คี วามเสถยี ร ซงึ่ อะตอมของธาตุ ÃÇÁµÇÑ à¡´Ô à»¹š หรือสารประกอบตาง ๆ จะมีความเสถียรไดนั้น จะตองมีการ âÁàÅ¡ÅØ ä´ÍŒ ÂÒ‹ §äà 1. ครูถามคําถาม Prior knowledge จาก หนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 รวมตัวกันเพื่อจัดอิเล็กตรอนใหเสถียร ทําใหเกิดแรงยึดเหนี่ยว หนา 37 ระหวางอะตอมข้ึน จนอะตอมสามารถรวมตัวกันเปนโมเลกุล และเรียกแรงยึดเหนี่ยวระหวางอะตอมท่ีเกิดขึ้นวา พันธะเคมี 2. ครูอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับการสรางพันธะ (chemical bond) ของอะตอมของธาตุตา งๆ ท่จี ะพยายามทาํ ให พนั ธะเคมี คอื แรงยดึ เหนยี่ วทอ่ี ยรู ะหวา งอะตอมกบั อะตอมภายในโมเลกลุ ซงึ่ เปน แรงยดึ เหนยี่ ว ตัวเองเสถียรเหมือนกับแกสเฉื่อย โดยอาจ ระหวางอะตอมที่ทําใหเกิดโมเลกุลโดยการสรางพันธะเคมีของอะตอมเกิดข้ึน เนื่องจากอะตอม จะใหอิเล็กตรอนออกไปหรือรับอิเล็กตรอน ตองการปรับตัวใหมีอิเล็กตรอนวงนอกสุด หรือเวเลนซอิเล็กตรอน (valence electron) ครบ 8 เพมิ่ เขา มา หรอื นาํ เอาอเิ ลก็ ตรอนมาใชร ว มกบั ซึ่งเปนไปตามกฎออกเตต ดังน้ัน จึงตองใหอิเล็กตรอนแกอะตอมอื่น หรือรับอิเล็กตรอนจาก อะตอมอ่ืน เพื่อทําใหอิเล็กตรอนวงนอกสุด อะตอมอนื่ เพอ่ื ใหอ เิ ลก็ ตรอนวงนอกสดุ ครบ 8 ซงึ่ จากความพยายามในการปรบั ตวั ของอะตอมนเ้ี อง ครบ 8 ซ่ึงเปนไปตามกฎที่ใชสรางพันธะเคมี จงึ ทาํ ใหอ ะตอมเกดิ การสรา งพนั ธะกบั อะตอมอนื่ ๆ ได และสง ผลใหโ มเลกลุ ทเ่ี กดิ ขน้ึ มคี วามเสถยี ร เรยี กวา กฎออกเตต (Octet rule) Science Focus ¡®Í͡൵1 3. ครูใหนักเรียนศึกษาความหมายและการเกิด พนั ธะเคมี จากหนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาตรก ายภาพ 1 กฎออกเตต (Octet rule) กลาววา อะตอมของธาตุตาง ๆ ที่มีเวเลนซอิเล็กตรอนไมครบ 8 (เคม)ี ม.5 หนา 37-38 และสรปุ ใจความสาํ คญั มีแนวโนมท่ีจะปรับตัวใหมีเสถียรมากขึ้น โดยรวมตัวกันเองหรือรวมตัวกับอะตอมของธาตุอ่ืนในสัดสวน ของการเกดิ พนั ธะเคมี โดยใหบ นั ทกึ ลงในสมดุ ท่ีทําใหแตละอะตอมมีเวเลนซอิเล็กตรอนเทากับ 8 ยกเวนไฮโดรเจนเม่ือเกิดเปนสารประกอบจะมี เวเลนซอิเลก็ ตรอนเทากับ 2 (เหมือนฮเี ลียม) เชน โมเลกุลมีเทน (CH4) เกิดจากการรวมตวั ของ C ขน้ั ขสอองนนกั เรยี น 1 อะตอม และ H 4 อะตอม เมอื่ มารวมกนั จะมจี าํ นวนเวเลนซอ ิเล็กตรอนของ C ครบ 8 ซึ่งมาจาก C 4 อิเล็กตรอน และ H 4 อะตอม อะตอมละ 1 อเิ ล็กตรอน และจํานวนเวเลนซอ ิเล็กตรอนของ H ครบ 2 อธบิ ายความรู้ ซึ่งเปนไปตามกฎออกเตต ครูสุมตัวแทนนักเรียนใหออกมาอธิบายการ H H เกิดพันธะเคมีในโมเลกุลแกสไฮโดรเจน โดยใช HCH HCH ภาพท่ี 2.2 จากหนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคมี) หนา 38 ประกอบการอธิบาย ซ่ึงครูคอย H H แนะนาํ และเสริมขอมูลท่ีถกู ตองใหน ักเรียน ภาพที่ 2.1 ลักษณะการเกิดพันธะระหวางอะตอม C กับ H ตามกฎออกเตต แนวตอบ Prior Knowledge ท่ีมา : คลังภาพ อจท. ธาตตุ า งๆ จะตอ งรวมตวั กนั เพอ่ื จดั อเิ ลก็ ตรอน ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 37 ใหเ สถยี ร ทาํ ใหเ กดิ แรงยดึ เหนย่ี วระหวา งอะตอมขน้ึ จนอะตอมสามารถรวมตัวเปนโมเลกุล เรียก แรงยดึ เหน่ียวน้วี า พันธะเคมี ขอ สอบเนน การคดิ แนว O-NET นักเรียนควรรู เหตุใดธาตุจงึ มีการสรางพนั ธะเคมี 1 กฎออกเตต เปนกฎที่อะตอมพยายามทําใหอิเล็กตรอนวงนอกสุดหรือ 1. ธาตตุ อ งการใหอ เิ ลก็ ตรอนแกธ าตอุ น่ื เพอื่ ใหเ กดิ ความเสถยี ร เวเลนซอ ิเลก็ ตรอนใหครบ 8 ซง่ึ เปน สภาพที่เสถียรท่สี ุด ยกเวน 2. ธาตตุ อ งการรบั อเิ ลก็ ตรอนจากธาตอุ นื่ เพอื่ ใหเ กดิ ความเสถยี ร 3. ธาตุตองการใชอเิ ลก็ ตรอนรวมกับธาตอุ ่ืน เพือ่ ใหเ กิดความ 1. ธาตตุ ั้งแตค าบท่ี 3 ลงไปสามารถมีเวเลนซอ ิเล็กตรอนเกนิ 8 ได เสถยี ร 2. ธาตุท่ีมีเวเลนซอิเล็กตรอนนอยกวา 4 เม่ือเกิดสารประกอบอาจมี 4. ธาตตุ อ งการจดั อเิ ล็กตรอนวงนอกสุดใหค รบ 8 เพอื่ ใหเกดิ เวเลนซอ เิ ล็กตรอนนอ ยกวา 8 กไ็ ด ความเสถยี ร 3. ธาตุที่มีเวเลนซอิเล็กตรอนมากกวา 4 เม่ือเกิดสารประกอบอาจมี 5. ธาตตุ อ งการรวมอเิ ลก็ ตรอนกบั ธาตอุ นื่ ใหค รบ 8 เพอื่ ใหเ กดิ เวเลนซอ เิ ลก็ ตรอนมากกวา 8 กไ็ ด ความเสถียร (วเิ คราะหค าํ ตอบ สาเหตทุ ธี่ าตมุ กี ารสรา งพนั ธะเคมขี น้ึ เนอื่ งจาก T43 ธาตุตอ งการปรบั ตัวใหมีเวเลนซอิเล็กตรอนครบ 8 ซ่ึงเปนสภาวะ ท่ีอะตอมของธาตุมีความเสถียรที่สุด ซ่ึงการปรับตัวใหมีเวเลนซ อเิ ล็กตรอนครบ 8 เปน การใช หรอื ให หรอื รบั อเิ ลก็ ตรอนรวมกับ ธาตุอนื่ ดังนน้ั ตอบขอ 4.)

นาํ สอน สรุป ประเมิน ขนั้ สอน การเกดิ พนั ธะเคมี สามารถอธบิ ายไดโ ดยยกตวั อยา งการเกดิ พนั ธะของโมเลกลุ แกส ไฮโดรเจน ซง่ึ โดยปกติแกสไฮโดรเจน 1 โมเลกุลน้นั จะประกอบดวยธาตไุ ฮโดรเจน 2 อะตอม เพราะเหตใุ ด ขยายความเขา้ ใจ ธาตุไฮโดรเจนจงึ ไมสามารถอยไู ดอ ยา งอิสระในธรรมชาตสิ ามารถอธิบายได ดงั ภาพท่ี 2.2 1. ครใู หน กั เรยี นทาํ ใบงานเรอ่ื ง การเกดิ พนั ธะเคมี HH 3 ถา อะตอมของไฮโดรเจนทงั้ 2 เขา ใกลก นั มากกวา 74 pm จะทาํ ใหเ กดิ 2. ครูมอบหมายใหน ักเรยี นทาํ Topic Question แรงผลักระหวางนิวเคลียสกับนิวเคลียส และระหวางอิเล็กตรอนกับ + อเิ ลก็ ตรอน ทาํ ใหม พี ลงั งานศกั ยส งู มากขน้ึ โมเลกลุ จงึ ไมม คี วามเสถยี ร สง เปน การบา นในชัว่ โมงถดั ไป 3. ครูเปดโอกาสใหนกั เรยี นสอบถามเน้ือหา เร่ือง พ ัลงงาน ัศกย (kJ/mol) 0 HH 1 เมอ่ื อะตอมของแกส ไฮโดรเจนอยู อยา งอสิ ระ อะตอมจะมพี ลงั งาน การเกิดพันธะเคมีวา มีสวนไหนท่ียังไมเขาใจ อยสู งู มาก เนอ่ื งจากอเิ ลก็ ตรอน และใหค วามรูเพ่มิ เตมิ ในสวนน้ัน ท่ีเคลื่อนที่อยูเคลื่อนท่ีไดอยาง - HH อิสระ ขนั้ สรปุ 74 (pm) ระยะหา งระหวางนิวเคลยี ส (pm) ตรวจสอบผล 2 เมื่ออะตอมของไฮโดรเจน 2 อะตอม เคลื่อนที่เขามาใกลกันถึงระยะพอเหมาะ อิเล็กตรอนของ นักเรียนและครูรวมกันสรุปเก่ียวกับการเกิด ไฮโดรเจนแตละอะตอมจะถูกนิวเคลียสของอะตอมอีกอะตอมหน่ึงดึงดูดเอาไว ทําใหอิเล็กตรอน พนั ธะเคมี ใหไ ดข อ สรปุ วา อะตอมของธาตสุ ว นใหญ เคลื่อนที่ไดชาลง ระดับพลังงานของโมเลกุลลดต่ําลง โมเลกุลของแกสไฮโดรเจนจึงมีความเสถียร จะไมเสถียรอยูตามลําพังไมไดจะตองสราง มากขึ้น (ระยะหางประมาณ 74 pm เปน ระยะหา งที่มคี วามเสถียรมากท่สี ดุ ) พันธะเคมีกับอะตอมอ่ืน เกิดเปนโมเลกุลของ ภาพท่ี 2.2 ความสัมพันธระหวา งพลังงานศกั ยกับระยะหางระหวางนิวเคลยี สของไฮโดรเจน สารประกอบหรือโมเลกุลของธาตุท่ีเสถียรกวา ทม่ี า : คลงั ภาพ อจท. อะตอม ? QToupiecstion ขน้ั ประเมนิ คาํ ชี้แจง : ใหน ักเรียนตอบคําถามตอ ไปน้ี ตรวจสอบผล 1. พันธะเคมีคอื อะไร 2. ถาธาตตุ าง ๆ ไมม ีการสรา งพนั ธะเคมีตอ กนั จะเปนอยางไร 1. ครูตรวจสอบผลการทําแบบทดสอบกอ นเรียน 3. ใหน กั เรยี นอธบิ ายวา เพราะเหตใุ ดระยะหา งระหวา งนวิ เคลยี สของไฮโดรเจนจงึ มคี า คงท่ี 2. ครปู ระเมินผล โดยการสังเกตการตอบคาํ ถาม ท่ใี กลเ คยี งกันเสมอ และจากการนาํ เสนอ 3. ครูวัดและประเมินผล จากการทําใบงานเร่ือง 38 การเกดิ พันธะเคมี 4. ครวู ดั และประเมนิ ผลจากการทาํ Topic Question แนวทางการวัดและประเมินผล แนวตอบ Topic Question ครูสามารถวัดและประเมินความเขาใจในเน้ือหา เร่ือง การเกิดพันธะเคมี 1. พนั ธะเคมี คอื แรงยดึ เหนยี่ วทอี่ ยรู ะหวา งอะตอม ซง่ึ ทาํ ใหอ ะตอมตา งๆ ไดจ ากการสงั เกตพฤตกิ รรมการทาํ ใบงาน โดยศกึ ษาเกณฑก ารวดั และประเมนิ ผล เขา มาอยูรวมกันเปน โมเลกลุ ได จากแบบสังเกตพฤติกรรมการทํางานรายบุคคลท่ีอยูในแผนการจัดการเรียนรู หนวยที่ 2 พนั ธะเคมี 2. ไมส ามารถเกิดโมเลกลุ ของสารประกอบตา งๆได 3. เพราะระยะหา งระหวางนิวเคลียสของไฮโดรเจนทป่ี ระมาณ 74 pm เปน ระยะหางที่มีความเสถียรมากท่ีสุด แบบสงั เกตพฤตกิ รรมการทางานรายบคุ คล คาชี้แจง : ให้ผู้สอนสังเกตพฤตกิ รรมของนักเรียนในระหว่างเรยี นและนอกเวลาเรยี น แล้วขีด ✓ลงในช่องที่ ตรงกับระดับคะแนน ลาดบั ที่ รายการประเมนิ ระดบั คะแนน 1 32 1 การแสดงความคิดเหน็   2 การยอมรบั ฟังความคดิ เห็นของผูอ้ ืน่   3 การทางานตามหนา้ ท่ีที่ได้รบั มอบหมาย   4 ความมีน้าใจ   5 การตรงต่อเวลา   รวม เกณฑก์ ารให้คะแนน ลงชือ่ ................................................... ผูป้ ระเมิน ปฏบิ ตั หิ รือแสดงพฤตกิ รรมอย่างสม่าเสมอ ............/.................../................ ปฏิบัตหิ รอื แสดงพฤติกรรมบ่อยครง้ั ให้ 3 คะแนน ปฏบิ ัตหิ รอื แสดงพฤตกิ รรมบางครงั้ ให้ 2 คะแนน ให้ 1 คะแนน เกณฑก์ ารตดั สนิ คุณภาพ ชว่ งคะแนน ระดบั คณุ ภาพ 14–15 ดมี าก 11–13 ดี 8–10 พอใช้ ตา่ กวา่ 8 ปรับปรงุ T44 6

นาํ นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 2. ¾¹Ñ ¸Ðâ¤àÇàŹµ Prior Knowledge ขน้ั นาํ พันธะโคเวเลนต (covalent bond) คอื พันธะเคมที ีเ่ กดิ จาก ¾¹Ñ ¸Ðª¹´Ô ã´·àÕè ¡´Ô ¨Ò¡¡Òà กระตนุ้ ความสนใจ อะตอมของธาตุอโลหะกับธาตุอโลหะเขามาสรางแรงยึดเหน่ียว ãªàŒ ÇàŹ«Í àÔ Å¡ç µÃ͹ÃÇ‹ Á¡¹Ñ ตอ กนั เนอื่ งจากธาตอุ โลหะเปน ธาตทุ ส่ี ญู เสยี อเิ ลก็ ตรอนใหก บั อกี 1. นักเรียนรวมกันทบทวนความรูเดิมเก่ียวกับ H OH พนั ธะเคมวี า เปน แรงยดึ เหนย่ี วระหวา งอะตอม กับอะตอมเขาไวดวยกันเปนโมเลกุลหรือ ฝา ยหนงึ่ ไดย าก ดงั นนั้ อะตอมของธาตทุ งั้ สองจงึ ตา งสง แรงดงึ ดดู เปนกลุมของอะตอม ซ่ึงแรงยึดเหนี่ยวจะ ใหอ เิ ลก็ ตรอนของอกี ฝา ยเขา หาตวั เอง ซง่ึ แรงดงึ ดดู จากนวิ เคลยี สของอะตอมทงั้ สองจะหกั ลา งกนั ข้ึนอยูกับอิเล็กตรอนวงนอกของอะตอม ทําใหอิเล็กตรอนไมหลุดไปอยูที่อะตอมใดอะตอมหน่ึงโดยเฉพาะ แตจะเปนลักษณะของการใช หรือเวเลนซอิเล็กตรอนมีการถายโอนหรือ อเิ ล็กตรอนรว มกนั หรอื กลาวไดวาเปนพันธะที่เกดิ จากอะตอมของธาตอุ โลหะมารวมกัน โดยการ มีการใชอิเล็กตรอนรวมกัน ทําใหโมเลกุลท่ี ใชเ วเลนซอ เิ ลก็ ตรอนรวมกนั ซึ่งอาจจะใชรวมกันเพยี ง 1 คู หรือมากกวา 1 คู กไ็ ด ดงั ภาพท่ี 2.3 เกดิ ข้ึนมีความเสถยี ร + +แสดงตัวอยางการนาํ อิเล็กตรอนมาใชร วมกนั ของธาตไุ ฮโดรเจน H 2. ครูเช่ือมโยงเน้ือหาโดยใหนักเรียนรวมกัน H ตอบคาํ ถาม Prior Knowledge จากหนงั สอื เรยี น วิทยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคมี) ม.5 หนา 39 3. ครอู าจกระตนุ ความสนใจของนกั เรยี น โดยการ เปดวีดิทัศนเกี่ยวกับการเกิดพันธะโคเวเลนต ตวั อยา งวดี ทิ ศั น เชน https://www.youtube. com/watch?v=HuUjGTAeUFs H H อะตอมของธาตไุ ฮโดรเจน 2 อะตอม H เริม่ เคลอื่ นทเี่ ขาหากัน H อะตอมใชอ ิเล็กตรอนรวมกัน เกิดแรงยดึ เหนยี่ ว ท่ีเรียกวา พันธะโคเวเลนต ภาพท่ี 2.3 การเกดิ โมเลกลุ แกสไฮโดรเจน ทม่ี า : คลังภาพ อจท. พนั ธะโคเวเลนต ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 39 แนวตอบ Prior Knowledge พนั ธะโคเวเลนต ขอสอบเนน การคดิ แนว O-NET เกร็ดแนะครู ธาตใุ นขอใดมารวมตัวกนั โดยการสรา งพนั ธะโคเวเลนต ครูอธิบายเพิ่มเติมวา สารประกอบโคเวเลนตบางชนิดจะมีการจัดเรียง 1. เหล็กกับฟลูออรนี อเิ ล็กตรอนทไี่ มเปนตามกฎออกเตต ซึ่งแบง ออกเปน 2 กรณี ดังน้ี 2. ลเิ ทยี มกับไอโอดนี 3. แบเรยี มกับกํามะถัน 1. พวกท่ไี มครบกฎออกเตต ไดแก สารประกอบของธาตทุ ี่อยใู นคาบท่ี 2 4. ฟอสฟอรัสกบั โบรมนี ของต2า.รพางวธกาทต่ีเุ กทินี่มกีเวฎเอลอนกซเอ ตเิ ตลก็ ตไดรแอกนนสอายรกปวราะ4กอเชบน ขอBงFธ3าตBุทC่ีอl3ยูใBนeคCาl2บทB่ี F32 5. รูบิเดยี มกบั ออกซเิ จน ของตารางธาตุเปนตนไป สามารถสรา งพันธะแลวทาํ ใหม อี ิเลก็ ตรอนเกิน 8 ตวั (วิเคราะหคําตอบ พันธะโคเวเลนต เปนพันธะที่เกิดขึ้นระหวาง เชน PCl5 SF6 อะตอมของธาตอุ โลหะกบั ธาตอุ โลหะเขา มาสรา งแรงยดึ เหนย่ี วตอ ส่ือ Digital กนั เหลก็ ลิเทยี ม แบเรียม และรูบเิ ดียม เปน โลหะ สวนฟลูออรีน ไอโอดีน กาํ มะถนั ฟอสฟอรสั โบรมนี และออกซิเจน เปน อโลหะ ศกึ ษาเพม่ิ เติมไดจาก QR Code เรือ่ ง พันธะโคเวเลนต ดงั นัน้ ตอบขอ 4.) T45

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน ในการเกิดพันธะโคเวเลนตจะเรียกอิเล็กตรอนคูท่ีถูกอะตอมท้ังสองใชรวมกันในการสราง พนั ธะวา อิเล็กตรอนครู วมพนั ธะ (boning pair electrons) และเรยี กอเิ ล็กตรอนตัวอื่น ๆ ทไี่ มไ ด สาํ รวจคน้ หา ใชรวมในพันธะ เรียกวา อิเล็กตรอนคูโดดเด่ียว หรืออิเล็กตรอนคูอิสระ (lone pair electron) และเขียนแสดงการเกดิ พันธะดว ยสัญลักษณแ บบจดุ ของลวิ อสิ โดยใหจ ุด 2 จดุ หรอื เสน 1 เสน ครใู หน กั เรยี นศกึ ษาการเกดิ พนั ธะโคเวเลนตข อง แทนอิเล็กตรอนครู ว มพนั ธะ 1 คู ดงั ภาพที่ 2.4 H2O จากหนังสือเรียนวิทยาศาสตรกายภาพ 1 (เคมี) ม.5 หนา 40 จากน้นั ครูสมุ ตัวแทนนักเรียน อิเล็กตรอนคูโ ดดเด่ยี ว ออกมาอธิบายคําตอบหนาชั้นเรียน โดยการ ตง้ั คาํ ถาม เชน H+O+H H O H หรอื H O H • เพราะเหตใุ ดไฮโดรเจนกบั ออกซเิ จนในโมเลกลุ อเิ ลก็ ตรอนครู ว มพันธะ ของนํา้ จึงยึดกนั ดวยพันธะโคเวเลนต (แนวตอบ เพราะธาตทุ ัง้ สองมคี วามสามารถ H OH ในการดึงดดู อิเล็กตรอนทใี่ กลเคียงกัน) อิเลก็ ตรอนครบ 2 อิเล็กตรอนครบ 8 อิเลก็ ตรอนครบ 2 • อเิ ลก็ ตรอนคูรว มพนั ธะกบั อิเลก็ ตรอน ตามกฎออกเตต ตามกฎออกเตต ตามกฎออกเตต คโู ดดเดย่ี ว มคี วามแตกตางกนั อยา งไร (แนวตอบ อิเล็กตรอนท่ีอะตอมใชรวมกัน ภาพที่ 2.4 การเกดิ พนั ธะโคเวเลนตข อง H2O เรียกวา อิเล็กตรอนคูรวมพันธะ สวน ทีม่ า : คลงั ภาพ อจท. อิเล็กตรอนตัวอ่ืนๆ ท่ีไมไดใชรวมในพันธะ เรยี กวา อเิ ลก็ ตรอนคโู ดดเดยี่ ว หรอื อเิ ลก็ ตรอน Science Focus คูอิสระ) ÊÑÞÅѡɳáºº¨Ø´¢Í§ÅÔÇÍÔÊ อธบิ ายความรู้ กิลเบิรต นิวตัน ลิวอิส (Gilbert Newton Lewis, พ.ศ. 2418-2489) นักเคมีชาวอเมริกัน ครูสุมใหนักเรียนออกมาสรุปความรูเก่ียวกับ อธิบายการรวมกันของอะตอมเพ่ือเกิดเปนโมเลกุลหรือสารประกอบวา “อะตอมของธาตุทําปฏิกิริยากัน การเกิดพันธะโคเวเลนต จากน้ันครูนํานักเรียน เพอื่ ใหโ ครงแบบอเิ ลก็ ตรอนในระดบั พลงั งานสดุ ทา ยมคี วามเสถยี รกวา เดมิ ” อะตอมจะมคี วามเสถยี รสงู สดุ สรุปเพื่อใหมีความเขาใจที่ถูกตองตรงกันวา เมอ่ื มีโครงแบบอิเล็กตรอนเหมือนกบั แกส เฉ่อื ย โดยมเี วเลนซอเิ ล็กตรอนเทากับ 8 อิเลก็ ตรอน ดงั น้นั พนั ธะโคเวเลนตท เี่ กดิ จากอเิ ลก็ ตรอนครู ว มพนั ธะ เพื่อใหเขาใจรูปแบบการเกิดพันธะเคมี จึงนิยมเขียนเฉพาะเวเลนซอิเล็กตรอนของอะตอมเทานั้น 1 คู จะเขยี นแทนดวยจุด 2 จดุ ตรงกลางระหวาง โดยการใชส ญั ลักษณจ ดุ ( ) แทนจาํ นวนเวเลนซอเิ ล็กตรอน 1 อเิ ลก็ ตรอน ในกรณขี องธาตุกลมุ ยอย A อะตอมคสู รา งพันธะนั้น เรยี กวา สญั ลักษณแ บบ (หมู 1A ถงึ 8A) ซ่ึงมีจาํ นวนเวเลนซอิเล็กตรอนเทา กบั เลขหมู จงึ เขยี นสัญลักษณแ บบจุดของลวิ อสิ ได จดุ ของลวิ อสิ สวนอิเลก็ ตรอนทอ่ี ะตอมใชรวมกนั ดังตวั อยาง เรยี กวา อิเล็กตรอนครู ว มพนั ธะ และอิเลก็ ตรอน ตวั อนื่ ๆ ทไี่ มไ ดใ ชร ว มในพนั ธะ เรยี กวา อเิ ลก็ ตรอน 1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A 8A คูโ ดดเดี่ยว Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar ภาพที่ 2.5 ตัวอยางสญั ลกั ษณแ บบจุดของลวิ อสิ ของธาตเุ รพรเี ซนเททีฟ ทมี่ า : คลงั ภาพ อจท. 40 เกร็ดแนะครู กิจกรรม สรางเสรมิ ครูทบทวน เรื่อง จํานวนเวเลนซอิเล็กตรอนของธาตุ ท่ีจะมักพบบอย ใหนักเรียนเขียนแสดงการจัดเรียงอิเล็กตรอนของธาตุ ในขอ สอบ เชน H มี 1 เวเลนซอเิ ล็กตรอน O และ S มี 6 เวเลนซอ ิเลก็ ตรอน ท่ีมักพบบอยในขอสอบจํานวน 10 ธาตุ ลงในกระดาษ A4 Cl F และ I มี 7 เวเลนซอิเล็กตรอน C และ Si มี 4 เวเลนซอิเล็กตรอน สง ครผู สู อน เพื่อใหนักเรียนสามารถนํามาเขียนการเกิดพันธะโคเวเลนตโดยใชสัญลักษณ แบบจดุ ของลวิ อิสได กิจกรรม ทา ทาย ใหนักเรียนเขียนสูตรโครงสรางแบบจุดของสารประกอบ โคเวเลนตค นละ 10 ชนดิ ลงในกระดาษ A4 สงครผู ูสอน T46

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 2.1 ª¹Ô´¢Í§¾Ñ¹¸Ðâ¤àÇàŹµ 1 ขน้ั สอน พันธะโคเวเลนตเกิดจากการใชอิเล็กตรอนรวมกันของอะตอม โดยอาจเกิดจากการใช สาํ รวจคน้ หา อิเล็กตรอนรวมกันเพียงคูเดียว สองคู หรือสามคู ข้ึนอยูกับอะตอมคูที่เขามารวมสรางพันธะกัน วา ยงั ขาดเวเลนซอิเลก็ ตรอนอยูอกี เทา ใดจงึ จะครบ 8 ตามกฎออกเตต ดังน้ัน พันธะโคเวเลนตจงึ 1. ครทู บทวนความรเู รอื่ งการเกดิ พนั ธะโคเวเลนต สามารถแบงออกไดเ ปน 3 ประเภท ตามจาํ นวนอเิ ล็กตรอนทนี่ าํ มาใชรว มกัน ดังนี้ วา พนั ธะโคเวเลนตเ กดิ ขนึ้ จากการใชอ เิ ลก็ ตรอน รวมกันของอะตอม โดยอาจเกิดจากการใช 1. พันธะเด่ียว (single bond) เกิดจากอะตอมคูท่ีเขามา FF อิเล็กตรอนรวมกนั เพียง 1 คู 2 คู หรอื 3 คู รวมสรา งพันธะตอกนั มกี ารใชอ เิ ล็กตรอนรวมกัน 1 คู เชน พนั ธะ ขึ้นอยูกับอะตอมคูที่เขามารวมสรางพันธะกัน ระหวางอะตอม H กับธาตุในหมู 7A ไดแก F Cl Br I At ภาพที่ 2.6 การเกิดพนั ธะเดีย่ ว วาขาดเวเลนซอิเล็กตรอนอยูอีกเทาใดจึงจะ หรือธาตหุ มู 7A กบั อโลหะอน่ื ๆ เชน F2 ทม่ี า : คลังภาพ อจท. ครบ 8 ตามกฎออกเตต 2. พนั ธะคู (double bond) เกดิ จากอะตอมคทู เ่ี ขา มารว มสรา ง OCO 2. ครูต้ังคําถามใหนักเรียนรวมกันแสดงความ พันธะตอกันมีการใชอิเล็กตรอนรวมกัน 2 คู เชน พันธะระหวาง คิดเห็น O กบั O ใน O2 O กับ C ใน CO2 C กบั C ใน C2H4 ภาพท่ี 2.7 การเกดิ พนั ธะคู • พันธะโคเวเลนต มีกีช่ นดิ อะไรบาง ที่มา : คลังภาพ อจท. (แนวตอบ พนั ธะโคเวเลนต แบง ออกไดเปน 3 ชนิด ไดแก พันธะเดี่ยว พันธะคู และ 3. พันธะสาม (triple bond) เกิดจากอะตอมคูที่เขามา รวมสรา งพันธะตอ กันมีการใชอ เิ ลก็ ตรอนรว มกัน 3 คู เชน พันธะ H C N ขน้ั สอพันนธะสาม) ระหวาง N กับ N ใน N2 N กับ C ใน HCN นอกจากน้ี เพื่อความสะดวกในการเขียนสูตรโครงสราง ภาพที่ 2.8 การเกดิ พนั ธะสาม อธบิ ายความรู้ ทมี่ า : คลังภาพ อจท. อาจเขียนเปนสูตรโครงสรางแบบเสน โดยใชเสน 1 เสน ( ) 1. ครูยกตัวอยางประกอบ และอธิบายวาพันธะ แทนอเิ ล็กตรอนคูร วมพนั ธะ 1 คู สําหรบั โมเลกุลท่มี พี ันธะคหู รอื พนั ธะสาม จะใชเ สน 2 เสน ( ) โคเวเลนตแตละชนิด มีลักษณะแตกตางกัน และ 3 เสน ( ) แทนอเิ ลก็ ตรอนครู ว มพนั ธะ 2 คู และ 3 คู ตามลาํ ดบั สาํ หรบั อเิ ลก็ ตรอนคโู ดดเดยี่ ว อยา งไร อาจจะเขียนแสดงไวหรอื ไมก ไ็ ด ดังตวั อยา งในตารางที่ 2.1 2. ครใู หนักเรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ 3 คน ศกึ ษา คาํ ถามทา ทายการคดิ ขนั้ สงู เกี่ยวกับชนิดของพันธะโคเวเลนต จากแหลง เรียนรูตางๆ เชน หองสมุด อินเทอรเน็ต ทําไมโลหะเบริลเลียมเม่ือจับตัวกับธาตุคลอรีนเกิดเปนสารประกอบเบริลเลียมคลอไรด จากนั้นใหนักเรียนแตละกลุมสงแทนออกมา (BeCl2) จงึ จดั เปนสารประกอบโคเวเลนต อธิบายหลักการพิจารณาชนิดของพันธะ โคเวเลนตห นา ชนั้ เรยี น โดยครกู าํ หนดโมเลกลุ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 41 ของธาตุ คอื Cl2 O2 และ N2 แนวตอบ H.O.T.S. สารประกอบเบริลเลียมคลอไรด ไมไดอยูเปน โมเลกุลเดี่ยว แตยึดกันไวมากกวาหนึ่งโมเลกุล ซึ่งเชื่อมตอกันดวยพันธะโคเวเลนต เกิดเปน สารประกอบโครงผลึกรา งตาขาย ขอ สอบเนน การคิดแนว O-NET นักเรียนควรรู จากสตู รโครงสราง HH 1 ชนดิ ของพนั ธะโคเวเลนต แบง ออกตามจาํ นวนคอู เิ ลก็ ตรอนทสี่ รา งพนั ธะ YY รวมกัน ทําใหเกิดพันธะเด่ียว พันธะคู และพันธะสาม ซ่ึงชนิดของพันธะ HH โคเวเลนตน้ีมีผลตอพลังงานพันธะและความยาวพันธะของสารประกอบ ธาตุ Y ควรอยูหมูใดของตารางธาตุ โคเวเลนตแตละชนิดดวย โดยท่ีพันธะเดี่ยวจะมีพลังงานพันธะนอยกวา 1. 3A 2. 4A พนั ธะคแู ละพนั ธะสาม ตามลาํ ดบั แตพ นั ธะเดยี่ วจะมคี วามยาวพนั ธะมากกวา 3. 5A 4. 6A พนั ธะคแู ละพนั ธะสาม ตามลําดบั 5. 8A (วิเคราะหคําตอบ จากสูตรโครงสรางแบบลิวอิส ทําใหทราบวา ธาตุ Y มีเวเลนซอิเล็กตรอนเทากับ 6 (สังเกตจากจุดสีน้ําเงิน) แสดงวา ธาตุ Y เปนธาตใุ นหมู 6A ดงั น้ัน ตอบขอ 4.) T47

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน ตารางที่ 2.1 : ชนิดของพนั ธะโคเวเลนตแ ละสูตรโครงสราง อธบิ ายความรู้ (sพinันgธleะเbดo่ยี nวd) (douพbนั leธะbคoู nd) (trพipันlธeะbสoาnมd) 3. ครอู าจจะสมุ ตวั แทนนกั เรยี น 2-3 กลมุ ออกมา พนั ธะเคมีที่เกิดจากอะตอม พนั ธะเคมที ี่เกดิ จากอะตอม พันธะเคมีทเ่ี กดิ จากอะตอม อธบิ ายหลกั การพจิ ารณาชนดิ ของพนั ธะโคเวเลนต ลักษณะ ครู ว มพนั ธะมกี ารใชอ เิ ลก็ ตรอน ครู ว มพนั ธะมกี ารใชอ เิ ลก็ ตรอน ครู ว มพนั ธะมกี ารใชอ เิ ลก็ ตรอน หนา ชนั้ เรยี น แลว ใหน กั เรยี นคนอนื่ แสดงความ รว มกนั 1 คู รว มกัน 2 คู รวมกนั 3 คู คิดเห็นวาสิ่งที่เพื่อนอธิบายน้นั ถกู ตองหรือไม ถา ไมถ ูก ใหช วยกนั อธิบายใหถกู ตอง สูตร Cl Cl OO NN โครงสรา ง 4. ครูอธิบายเก่ียวกับชนิดของพันธะโคเวเลนต แบบจุด หรือ หรือ หรอื พรอมทั้งอธิบายหลักการพิจารณาชนิดของ พันธะโคเวเลนตวา ชนิดของพันธะโคเวเลนต Cl Cl OO NN พจิ ารณาไดจ ากจาํ นวนอเิ ลก็ ตรอนทใ่ี ชร ว มกนั ของอะตอมคูร วมพนั ธะ สตู ร Cl Cl OO NN โครงสราง 5. ครูต้ังคําถามใหนักเรียนชวยกันแสดงความ แบบเสน คิดเห็น เพื่อทดสอบความเขาใจของนักเรียน เชน โครงสรา ง Cl Cl O O N N • จากการท่ีอะตอมใชอิเล็กตรอนรวมกัน แบบ 3 มิติ เพอื่ ทาํ ใหอ ะตอมมเี วเลนซอ เิ ลก็ ตรอนครบ 8 ตามกฎออกเตต สามารถใชก ฎออกเตตทาํ นาย Cl2 O2 N2 จํานวนพันธะโคเวเลนตของแตละอะตอม ไดอยางไร ยกตวั อยา ง (แนวตอบ ตวั อยา งเชน ธาตคุ ารบ อนมเี วเลนซ อเิ ล็กตรอน 4 จึงตองการอกี 4 อิเลก็ ตรอน เพ่อื ใหครบ 8 นน่ั คือ คารบอนจะเกิดพนั ธะ ได 4 พนั ธะ ซ่งึ อาจเปน พันธะเดี่ยวทง้ั หมด หรืออาจมีพันธะคูหรือพันธะสามรวมดวย กไ็ ด เชน พนั ธะของคารบ อนในโมเลกลุ อเี ทน เอทลิ นี อะเซทลิ ีน ตามลําดับ) สูตรโมเลกุล 42 เกร็ดแนะครู กิจกรรม ทา ทาย ในการเรยี นการสอน เรอื่ ง พันธะโคเวเลนต ครูควรอธิบายความรูเพิม่ เตมิ ใหนักเรียนเขียนสูตรโครงสรางแบบเสนและสูตรโครงสราง เกี่ยวกับรูปรางของสารประกอบโคเวเลนต ดังน้ี เสนตรง มุมงอ สามเหลี่ยม แบบจุดของสารประกอบโคเวเลนตที่มีรูปรางเปนเสนตรง แบนราบ ทรงส่ีหนา พีระมิดฐานสามเหลี่ยม ทรงแปดหนา และพีระมิด มุมงอ สามเหล่ียมแบนราบ ทรงสี่หนา พีระมิดฐานสามเหล่ียม คูฐานสามเหลี่ยม เพื่อเปนพื้นฐานในการเรียนเร่ืองสภาพขั้วของโมเลกุล ทรงแปดหนา และพีระมดิ คฐู านสามเหลี่ยม มารูปรางละ 1 ชนิด โคเวเลนตต อไป แลว นํามาตดิ ที่ปา ยนเิ ทศหนาช้นั เรียนเวียนไปจนครบทกุ คน T48

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ การเกิดพนั ธะโคเวเลนตจ ะเกดิ เปน พนั ธะเด่ียว พนั ธะคู หรอื พันธะสามนั้น มีหลกั การที่วา ขนั้ สอน อะตอมที่มาสรางพันธะกันจะสงอิเล็กตรอนออกมาฝายละเทา ๆ กัน และใชอิเล็กตรอนรวมกัน ใหอะตอมมีเวเลนซอิเล็กตรอนครบ 8 เปนไปตามกฎออกเตต (ไฮโดรเจนมีเวเลนซอิเล็กตรอน ขยายความเขา้ ใจ ครบ 2) ดังตัวอยา งในตารางที่ 2.2 1. ครใู หค วามรเู พม่ิ เตมิ วา สารโคเวเลนตบ างชนดิ ตารางท่ี 2.2 : สูตรโครงสรา งของโมเลกุลโคเวเลนตซ ึง� เปน ไปตามกฎออกเตต ประกอบดวยพันธะโคเวเลนตท่ีอิเล็กตรอนคู รว มพนั ธะมาจากอะตอมใดอะตอมหนง่ึ เทา นน้ั ฟอสฟอรสั ไตรคลอไรด (PCl3) น้าํ (H2O) คารบ อนไดออกไซด (CO2) ซ่ึงพันธะที่เกิดข้ึนในลักษณะเชนน้ี เรียกวา พนั ธะโคออรดเิ นตโคเวเลนต การเกิดพนั ธะนี้ Cl P Cl HOH OCO จะเกิดขึ้นเม่ือเกิดพันธะโคเวเลนตตามปกติ Cl แลว แตยังมีอะตอมใดอะตอมหน่ึงท่ีเวเลนซ อิเลก็ ตรอนไมค รบตามกฎออกเตต เชน Cl P Cl H OCO แอมโมเนยี มไอออน (NH4+) Cl OH 2. ครใู หน กั เรยี นเขยี นพนั ธะโคเวเลนตแ ตล ะชนดิ Cl P Cl H OCO ทั้งพันธะเดี่ยว พันธะคู และพันธะสาม Cl OH พนั ธะละ 3 ตัวอยาง พรอ มทั้งเขียนโครงสราง ลิวอิสประกอบ บันทึกลงในสมุดสงครูผูสอน ในช่วั โมงถัดไป 3. ครเู ปด โอกาสใหน กั เรยี นสอบถามเรอ่ื ง การเกดิ และชนิดของพันธะโคเวเลนต วามีสวนไหน ท่ยี งั ไมเขา ใจและใหค วามรูเ พมิ่ เตมิ ในสว นน้ัน โดยทค่ี รูอาจจะใช PowerPoint เรอ่ื ง พนั ธะ โคเวเลนต ชวยในการอธิบาย Science Focus ¾Ñ¹¸Ðâ¤ÍÍ´Ô๵â¤àÇàŹµ พันธะโคออดิเนตโคเวเลนต (coordinate covalent bond) O S OS เปนพันธะโคเวเลนตท่ีเกิดจากการท่ีอะตอมใดอะตอมหน่ึงเปนผูสง OO อิเล็กตรอนมาเพียงฝายเดียว สวนอีกอะตอมหนึ่งมาใชอิเล็กตรอน โดยไมไดนําอิเล็กตรอนมาใชรวมกัน เชน สารประกอบซัลเฟอรได- ภาพที่ 2.9 สารประกอบ ออกไซด (SO2) ซทลั่มี เาฟ:อรคไลดงั อภอากพไซอดจท(S.O2) ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 43 ขอสอบเนน การคิด เกร็ดแนะครู พันธะระหวางสารในขอใดเปน พันธะโคเวเลนตต า งชนดิ กนั 1. พันธะระหวาง H กบั F ใน HF และพันธะระหวาง H กับ O ครูอธิบายเพ่ิมเติมวา การสรางพันธะโคเวเลนตธาตุจะตองสรางพันธะ พพใใใพพCในนนนนนนััันั กธธธธCHCHบัะะะะ2222รรรรOSHHHะะะะ24หหหหใววววนาาาางงงงCCCNCHก3กกCบกั บั บับัOOOHOCในใHใในนCนCHNC3OHOH32H3แCแแลลOละะOะพพพนัHันนั ธธแธะะละรรระะะะพหหหวนั ววา ธาา งงะงCรCHะกหกกบับัวบั าCCงS เพื่อใหเวเลนซอิเล็กตรอนมีจํานวนเทากับ 8 ซึ่งจะเปนไปตามกฎออกเตต 2. แตในบางกรณีการสรางพนั ธะกไ็ มเ ปนไปตามกฎออกเตต ไดแ ก 3. 4. 1. สรางพันธะแลวทําใหอิเล็กตรอนเกิน 8 เชน PCl5 และ SF6 โดยที่ 5. PCl5 ธาตุ P เกิดพันธะกบั Cl 5 พันธะ จงึ มีเวเลนซอิเลก็ ตรอนเทากบั 10 ซง่ึ เกนิ ออกเตต สวนใน SF6 ธาตุ S เกิดพันธะกับ F รวม 6 พนั ธะจงึ มีเวเลนซ (วิเคราะหคําตอบ ขอ 1. 2. และ 5. เปนการสรา งพันธะเดีย่ ว อิเลก็ ตรอนเทา กับ 12 ซึ่งเกินออกเตต ระหวางธาตุ สวนขอ 3. เปนการสรางพันธะคูระหวางธาตุ แตขอ 4. พนั ธะระหวา ง C กบั O ใเนปน CพHนั 3ธOะHสาเมปนซงึ่พเนัปธน ะพเดนั ่ียธะว 2. สรางพันธะแลวทําใหอิเล็กตรอนไมครบ 8 เชน NO และ ClO2 สตวา นงชพนนั ดิ ธกะนัระหดวังานงั้นCตกอบั บขCอ ใน3.)C2H2 โดยท่ี NO ธาตุ N เกดิ พนั ธะกับ O ดวยพนั ธะเดีย่ ว 2 พันธะ จึงมีเวเลนซ อเิ ล็กตรอนเพียง 7 ซึง่ ไมค รบออกเตต สวนใน ClO2 ธาตุ Cl เกดิ พันธะกบั ธาตุ O ดว ยพันธะเดี่ยว 2 พันธะ จึงมเี วเลนซอิเล็กตรอนเพยี ง 7 ซ่ึงไมครบ ออกเตต T49

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน 2.2 ¡ÒÃÍÒ‹ ¹ªÍè× ÊÒûÃСͺâ¤àÇàŹµ สาํ รวจคน้ หา เน่ืองจากสูตรของสารประกอบโคเวเลนตสามารถเขียนสูตรในธรรมชาติไดหลายรูปแบบ เชน CO, CO2 ดงั นน้ั นกั วทิ ยาศาสตรจ งึ ไดก าํ หนดหลกั เกณฑใ นการอา นชอื่ สารประกอบโคเวเลนต 1. ครใู หน กั เรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ 4-5 คน จากนนั้ ไวดงั น้ี ใหแตละกลุมสํารวจสารเคมี โดยกําหนดให หยิบเฉพาะสารประกอบโคเวเลนตเทา น้ัน 1. ใหอา นช่อื ของธาตทุ ีอ่ ยขู างหนากอน แลวตามดวยชอ่ื ของธาตุทอี่ ยูดา นหลงั โดยเปล่ยี น เสียงพยางคท ายของธาตเุ ปน ไ-ด (-ide) ตวั อยางเชน 2. ครูใหนักเรียนแตละกลุมสืบคนขอมูลเกี่ยวกับ หลักการในการเขียนสูตรและการอานช่ือ ออกซเิ จน (O) ออกเสยี งเปน ออกไซด (oxide) สารประกอบโคเวเลนต จากหนังสือเรียนหรือ ฟลอู อรีน (F) ออกเสียงเปน ฟลอู อไรด (fluoride) จากอินเทอรเน็ต แลวใหนักเรียนแตละกลุม ไนโตรเจน (N) ออกเสียงเปน ไนไตรด (nitride) รวมกันอา นช่ือสารเคมีบนฉลากของขวด ไฮโดรเจน (H) ออกเสียงเปน ไฮไดรด (hydride) สารเคมี 2. ระบุจํานวนอะตอมของธาตุ (ตัวเลขที่หอยไวหลังธาตุ) ไวหนาชื่อธาตุ โดยใชช่ือเลข ในภาษากรีก ดงั น้ี อธบิ ายความรู้ 1 มอนอ (mono) 2 ได (di) 3 ไตร (tri) 4 เตตระ (tetra) 5 เพนตะ (penta) 1. นักเรียนนําเสนอผลการทํากิจกรรมของกลุม โดยครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายสรุปใน 6 เฮกซะ (hexa) 7 เฮปตะ (hepta) 8 ออกตะ (octa) 9 โนนะ (nona) 10 เดคะ (deca) ประเด็นตางๆ ซ่ึงครูผูสอนอาจตองใชเวลา ในการอธิบายเนื้อหา มีท้ังยกตัวอยาง และ แตการระบจุ ํานวนอะตอมของธาตมุ ีขอยกเวน ดงั นี้ ต้ังคําถามเกี่ยวกับหลักการในการเขียน และ • ไมต อ งระบจุ าํ นวนอะตอมของธาตทุ อี่ ยดู า นหนา ในกรณที ธ่ี าตทุ อี่ ยดู า นหนา มอี ยเู พยี ง การอา นชอ่ื สารประกอบโคเวเลนต อะตอมเดยี ว • ไมต อ งระบจุ าํ นวนอะตอมของธาตุ ในกรณที ธี่ าตทุ อี่ ยดู า นหนา เปน ธาตไุ ฮโดรเจน ไมว า 2. ครูอาจยกตัวอยางสารเคมีมา 10 ชนิด แลว จะมีกอ่ี ะตอมก็ตาม ใหนักเรียนอานช่ือสารเคมีจากหลักการท่ีได ไปสบื คนมา ตัวอยา งการอานช่ือสารประกอบโคเวเลนต เชน N2O5 อานวา ไดไนโตรเจนเพนตอกไซด (dinitrogen pentoxide) ขยายความเขา้ ใจ CCl4 อานวา คารบอนเตตระคลอไรด (carbon tetrachloride) N2O อานวา ไดไนโตรเจนมอนอกไซด (dinitrogen monoxide) ครเู ปด โอกาสใหน กั เรยี นซกั ถามเพม่ิ เตมิ เกยี่ วกบั CO อานวา คารบอนมอนอกไซด (carbon monoxide) หลกั การในการเขยี นสตู รและอา นชอื่ สารประกอบ SO2 อา นวา ซัลเฟอรไ ดออกไซด (sulfur dioxide) โคเวเลนต และครอู าจสรปุ เนอื้ หาสาํ คญั บนกระดาน PCl5 อา นวา ฟอสฟอรัสเพนตะคลอไรด (phosphorus pentachloride) เพอ่ื เปนการทบทวนความรจู ากการทํากจิ กรรม H2S อา นวา ไฮโดรเจนซลั ไฟด (hydrogen sulfide) 44 เกร็ดแนะครู ขอ สอบเนน การคิดแนว O-NET ครูอธิบายเพิ่มเติมวา การเรียกชื่อสารประกอบโคเวเลนตท่ีมีไฮโดรเจน ขอ ใดอานชอ่ื สารประกอบโคเวเลนตไดถกู ตอง เปนองคประกอบ บางชนิดจะนยิ มเรียกช่ือสามญั มากกวา เชน 1. CCl4 อานวา คารบ อนคลอไรด 2. P4O10 อานวา ฟอสฟอรสั เดคะออกไซด • H2O เรยี กวา นํา้ 3. Cl2O7 อา นวา ไดคลอรนี เฮปตะออกซเิ จน • NH3 เรียกวา แอมโมเนยี 4. PBr3 อา นวา มอนอฟอสฟอรสั ไตรโบรไมด • CH4 เรยี กวา มีเทน 5. N2O5 อา นวา ไดไนโตรเจนเพนตะออกไซด • HCl เรยี กวา กรดไฮโดรคลอริก (วิเคราะหค ําตอบ ขอ 1. CCl4 อา นวา คารบอนเตตระคลอไรด T50 ขอ 2. P4O10 อา นวา เตตระฟอสฟอรสั เดคะออกไซด ขอ 3. Cl2O7 อา นวา ไดคลอรีนเฮปตะออกไซด ขอ 4. PBr3 อานวา ฟอสฟอรสั ไตรโบรไมด ขอ 5. N2O5 อา นวา ไดไนโตรเจนเพนตะออกไซด ดังนนั้ ตอบขอ 5.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 2.3 ÊÀÒ¾¢ÑéǢͧâÁàÅ¡ÅØ â¤àÇàŹµ iCnhermeaisltrlyife ขนั้ สอน จากทกี่ ลา วมาแลว วา สารประกอบโคเวเลนตเกิดจากการ สารประกอบท่ีมีขั้วจะละลาย สาํ รวจคน้ หา ที่อะตอมมีการใชอิเล็กตรอนรวมกัน (อิเล็กตรอนคูรวมพันธะ) ในสารประกอบที่มีข้ัว สวนสาร โดยอิเล็กตรอนคูรวมพันธะนั้นจะเสมือนวาอยูระหวางอะตอม ประกอบที่ไมมีข้ัวจะละลายใน 1. ครเู ปด วดี ทิ ศั นเ กย่ี วกบั ขวั้ ของพนั ธะและสภาพ 2 อะตอม ดังนั้น หากอะตอมทั้งสองเปนอะตอมของธาตุ สารประกอบทไี่ มม ขี ว้ั เราสามารถ ขว้ั ของโมเลกลุ โคเวเลนต ตวั อยา งวดี ทิ ศั น เชน ชนดิ เดยี วกนั หรอื มคี วามสามารถในการดงึ ดดู อเิ ลก็ ตรอนเทา กนั นําความรูเรื่องสภาพขั้วของ https://www.youtube.comwatch?v=6Ms อเิ ลก็ ตรอนครู ว มพนั ธะกจ็ ะอยบู รเิ วณกง่ึ กลางของอะตอมทงั้ สอง โมเลกุลมาใชในการเลือกตัว EsCqBTI4 ทําใหอะตอมทั้งสองมีขั้วไฟฟาสมดุลกัน พันธะโคเวเลนต ทาํ ละลายทเี่ หมาะสม เชน สนี า้ํ มนั จงึ ไมม ขี ั้วไฟฟา ดังภาพทเ่ี รียกแรงยดึ เหนย่ี วในลักษณะเชนนีว้ า ที่เปอนมือไมสามารถลางดวย 2. หลังจากดูวีดิทัศน ครูกระตุนความสนใจของ พันธะไมมขี ัว้ (non-polar bond) นํ้าได แตตองลางดวยน้ํามันสน นักเรียนโดยการตงั้ คําถามวา เนื่องจากสีน้ํามันและน้ํามันสน • การพจิ ารณาหาสภาพขวั้ ของพนั ธะโคเวเลนต เปน สารประกอบทไี่ มม ขี วั้ สว นนาํ้ วา เปน พนั ธะโคเวเลนตท ม่ี ขี วั้ หรอื ไมม ขี ว้ั นนั้ เปนสารประกอบทม่ี ีข้วั นกั เรยี นสามารถพิจารณาไดจากสิง่ ใด (แนวตอบ พจิ ารณาจากธาตทุ เ่ี ขา มาสรา งพนั ธะ ภาพที่ 2.10 พันธะโคเวเลนตไมม ีข้วั โดยอิเลก็ ตรอนถูกดึงดูดเทาๆ กนั ถาเกิดจากอะตอมของธาตุตางชนิดกันมา ทีม่ า : คลงั ภาพ อจท. สรางพันธะกันจะเปนพันธะท่ีมีข้ัว แตถา เกดิ จากอะตอมของธาตชุ นดิ เดยี วกนั มาสรา ง แตหากอะตอมของธาตซุ ึง่ เขา มารว มสรางพันธะโคเวเลนตเปน อะตอมคนละชนดิ กนั โดยที่ พนั ธะกนั กจ็ ะเปนพนั ธะไมมขี วั้ ) อะตอมของธาตุใดธาตุหนึ่งมีความสามารถในการดึงดูดอิเล็กตรอนดีกวา มีผลทําใหอิเล็กตรอนคู รว มพนั ธะไมอ ยบู รเิ วณกงึ่ กลางระหวา งอะตอมทง้ั สอง แตจ ะเบยี่ งเบนไปทางดา นอะตอมทสี่ ามารถ 3. นกั เรยี นจบั คกู นั ตามความสมคั รใจ แลว ชว ยกนั ดงึ ดดู อเิ ลก็ ตรอนไดดกี วา ทําใหอ ะตอมทางดา นน้มี ปี ระจเุ ปน ลบ (δ−) (เนอื่ งจากอิเลก็ ตรอนซ่ึงมี ศกึ ษาความรูเรอ่ื ง สภาพขว้ั ของโมเลกลุ โคเวเลนต ประจลุ บเอนเอยี งมาอยทู างดา นนม้ี ากกวา ) สว นดา นทอ่ี ยหู า งจากอเิ ลก็ ตรอนครู ว มพนั ธะจะมปี ระจุ จากหนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคม)ี เปน บวก (δ+) เรยี กแรงยดึ เหน่ียวในลกั ษณะเชน นี้วา พันธะมขี ัว้ (polar bond) ม.5 หรือหนังสือคนควาเพิ่มเติมตามความ เหมาะสม โดยคนหน่ึงศึกษาพันธะโคเวเลนต ทม่ี ขี ว้ั และอกี คนศกึ ษาพนั ธะโคเวเลนตไ มม ขี วั้ แลว นาํ เรอื่ งทตี่ นเองศกึ ษามาอธบิ ายใหเ พอื่ นฟง จนเกดิ ความเขา ใจตรงกนั δ+ δ− ภาพที่ 2.11 พนั ธะโคเวเลนตม ีขว้ั โดยอิเลก็ ตรอนถูกดงึ ดดู ไมเทา กนั ทีม่ า : คลังภาพ อจท. ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 45 ขอสอบเนน การคดิ แนว O-NET เกร็ดแนะครู สารในขอใดเปนสารประกอบโคเวเลนตทไ่ี มมขี ้ัวทุกตัว ดังนี้ ครอู ธบิ ายเพมิ่ เตมิ เรอื่ ง ลกั ษณะสาํ คญั ของพนั ธะโคเวเลนตม ขี วั้ และไมม ขี ว้ั 1. NH3 BF3 SF6 2. CO2 SiH4 OF2 ลกั ษณะสาํ คัญของพนั ธะโคเวเลนตไ มม ีข้วั ไดแก 3. PBr5 TeF6 HgCl2 1. เปน พนั ธะโคเวเลนตท ีเ่ กดิ กับคอู ะตอมของธาตชุ นิดเดียวกนั 4. NCl3 HCl CH3Cl 2. เปน พนั ธะโคเวเลนตท มี่ กี ารกระจายอเิ ลก็ ตรอนใหแ ตล ะอะตอมเทา กนั 5. H2O BeCl2 SbCl5 3. พนั ธะโคเวเลนตไ มม ขี ว้ั อาจจะเกดิ กบั พนั ธะโคเวเลนตช นดิ พนั ธะเดย่ี ว หรือพันธะคู หรือพันธะสามกไ็ ด (วิเคราะหคําตอบ NH3 OF2 NCl3 H2O HCl และ CH3Cl 4. โมเลกุลท่ีเกิดจากพันธะโคเวเลนตไมมีข้ัว โมเลกุลน้ันจะเปนโมเลกุล เปน สารประกอบโคเวเลนตท มี่ ขี ว้ั สว น BF3 SF6 CO2 SiH4 PBr5 ไมมีข้ัว TeF6 HgCl2 BeCl2 และ SbCl5 เปนสารประกอบโคเวเลนต ลักษณะสําคญั ของพนั ธะโคเวเลนตมีข้วั ไดแก ที่ไมมีขว้ั ดงั นน้ั ตอบขอ 3.) 1. พนั ธะโคเวเลนตม ขี ว้ั เกดิ กบั คอู ะตอมของธาตตุ า งชนดิ กนั ทม่ี คี า สภาพ ไฟฟาลบ (EN) ตางกัน 2. เปน พนั ธะโคเวเลนตท ม่ี กี ารกระจายอเิ ลก็ ตรอนในแตล ะอะตอมไมเ ทา กนั 3. โมเลกุลท่เี กิดจากพนั ธะโคเวเลนตม ีข้ัว โมเลกลุ นน้ั อาจจะเปนโมเลกลุ มขี วั้ หรือไมมขี ั้วกไ็ ด T51

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน การพิจารณาสภาพข้ัวของโมเลกุลจะตองใชคาสภาพไฟฟาลบ1 (electronegativity: EN) ของธาตเุ ปน สงิ่ สาํ คญั ในการพจิ ารณา ซงึ่ คา สภาพไฟฟา ลบ คอื คา ทบี่ อกใหท ราบถงึ ความสามารถ อธบิ ายความรู้ ในการดึงดูดอิเลก็ ตรอนของธาตุในการสรา งพนั ธะเปนสารประกอบ ขั้วของสารประกอบโคเวเลนต แบง ออกเปน 2 ลักษณะ คอื ขั้วของพันธะและข้ัวของโมเลกุล 1. ครนู าํ อภปิ รายและใหค วามรู เรอ่ื ง สภาพขว้ั ของ พันธะโคเวเลนต ดังน้ี 1. ขว้ั ของพนั ธะ พจิ ารณาธาตุ 2 ธาตุ ทม่ี กี ารใชอ เิ ลก็ ตรอนรว มกนั วา มคี า EN เทา กนั หรอื ไม • สภาพขวั้ ของพนั ธะโคเวเลนต จะใชค า สภาพ ถา เทา กนั กจ็ ะไมเ กดิ ข้ัว แตหากไมเ ทากนั ก็จะทําใหเ กดิ ขว้ั ของพนั ธะ เชน HCl ไฟฟา ลบ (EN) ในการพจิ ารณา ซง่ึ ขนึ้ อยกู บั จาํ นวนประจใุ นนวิ เคลยี ส และระยะระหวา ง Hδ+ Cδ-l เขียนทศิ ทางของแรงลพั ธ เปนดงั น้ี เวเลนซอเิ ลก็ ตรอนกับนวิ เคลียส • สภาพขว้ั ของพนั ธะโคเวเลนต เกดิ จากความ หมายเหตุ : เครอื่ งหมาย เขยี นแทนทศิ ทางของแรงดึงดูดอเิ ล็กตรอน เรียกวา โมเมนตควบคู แตกตา งของคา EN ระหวา งอะตอมคทู สี่ รา ง พนั ธะกนั ทาํ ใหเ กดิ การโนม เอยี งของกลมุ หมอก 2. ขว้ั ของโมเลกลุ พจิ ารณาภาพรวมของโมเลกลุ วา จะมขี ว้ั หรอื ไม บางครง้ั อาจจะตอ งพจิ ารณา อเิ ลก็ ตรอนเขาหาอะตอมท่มี ีคา EN สงู มุมท่ีสามารถหักลางกันไดท้ังท่ีมีพันธะมีข้ัวจึงทําใหเปนโมเลกุลไมมีข้ัวได ซ่ึงจะตองพิจารณา • การเขยี นสญั ลกั ษณแ สดงขว้ั ของพนั ธะ จะใช เปน รายกรณไี ป โดยดูจากคา EN เครอื่ งหมาย δ อา นวา เดลตา โดยกาํ หนดใหว า พนั ธะมขี วั้ ใดทอี่ ะตอมแสดงอาํ นาจไฟฟา ลบ • ถา โมเลกลุ ทเ่ี กิดจากพันธะมีขว้ั และมรี ปู รา งของโมเลกลุ สมมาตร โมเลกุลนัน้ จะเปน (มีคา EN สงู ) ใชเครอ่ื งหมายแทนดว ย δ− โมเลกลุ ไมม ขี ว้ั เพราะมผี ลรวมของทศิ ทางของแรงดงึ ดดู อเิ ลก็ ตรอนทง้ั หมดในโมเลกลุ เปน ศนู ย เชน และพันธะโคเวเลนตมีขั้วใดท่ีอะตอมแสดง อาํ นาจไฟฟา บวก(มคี า ENตาํ่ )ใชเ ครอ่ื งหมาย BeCl2 แทนดวย δ+ Cδl− Beδ+ δ+ Cδ−l เขยี นทิศทางของแรงลพั ธ เปนดงั นี้ Be Science Focus âÁàÁ¹µ¤Çº¤Ù‹ โมเมนตควบคู (dipole moment) คือ สภาพมีขั้วไฟฟา δ− δ+ ซ่ึงเกิดขึ้นจากกลุมของอิเล็กตรอนที่กระจายตัวอยางไมสม่ําเสมอ โดยบรเิ วณทม่ี อี เิ ลก็ ตรอนหนาแนน มากกวา จะประพฤตติ วั เปน ขว้ั ลบ สว นบรเิ วณทม่ี อี เิ ลก็ ตรอนหนาแนน นอ ยกวา จะประพฤตติ วั เปน ขวั้ บวก โดยขวั้ ไฟฟา ทง้ั สองจะอยดู ว ยกนั เปน คแู ละอยตู รงขา มกนั เสมอ ภาพท่ี 2.12 แนวโนมการกระจายตวั โมเลกลุ ทปี่ ระกอบดว ยอะตอมชนดิ เดยี วกนั จะมโี มเมนตค วบคู และความหนาแนนของอิเล็กตรอน เทากับ 0 โอกาสที่จะพบอิเล็กตรอนในแนวความยาวของพันธะจะ รอบนิวเคลยี ส เทา ๆ กนั แตโ มเลกุลทปี่ ระกอบดวยอะตอมตางชนิดกัน โอกาสทจ่ี ะ ทีม่ า : คลงั ภาพ อจท. พบอเิ ลก็ ตรอนในแนวความยาวของพนั ธะจะไมเ ทา กนั โอกาสทจี่ ะพบอเิ ลก็ ตรอนใกลอ ะตอมใดมากกวา กนั จะขึ้นอยูกับคา EN โดยอะตอมท่ีมีคา EN สูงกวาจะมีความสามารถในการดึงอิเล็กตรอนเขาหาตัวเอง ไดม ากกวา ดังนนั้ โอกาสท่จี ะพบกลมุ อเิ ลก็ ตรอนหนาแนนในฝง อะตอมทมี่ คี า EN สงู กวา 46 นักเรียนควรรู ขอ สอบเนน การคิด 1 คาสภาพไฟฟาลบ (electronegativity : EN) หมายถึง คาท่ีแสดงความ ขอใดสรุปไดถูกตอ ง สามารถในการดึงดูดอิเล็กตรอนของอะตอมท่ีจะรวมกันเปนโมเลกุล โดยธาตุ 1. CHพพC2ันันlH2OCธธ3CะะOแโรlลคะจมะเหดัวีจวเCเาํปลา นOงนนว2ตโCนมเมพปเกรีลนนั ูปบักกธรุละาSาโโรงคคใใโเนชมเววอเเเCลลิเลลกนSนก็2ลุตตตแเไ เปรมบทอนมบา นพกขีมรับนัว้ัุมวธงม3ะอกเพดนั ัน่ยีขธวอะงธาตุ ท่ีมีคา EN สูงจะมีความสามารถในการดึงดูดหรือรับอิเล็กตรอนไดดี ซ่ึงไดแก 2. ธาตุอโลหะ สวนธาตุที่มีคา EN ต่ําจะมีความสามารถในการดึงดูดหรือ 3. รบั อิเล็กตรอนไดไ มด ี ไดแ ก ธาตโุ ลหะ คา EN มแี นวโนมตามตารางธาตุ ดงั นี้ 4. 5. คา EN เพม่ิ ข้ึนจากซายไปขวา ตา งชนิดกัน H1 1.01 18 8A (ขวอิเคร2า.ะโHหม2คOเําลตกอมุลบีรแูปขบรอบาเ1งสโ.นมCตเลHรกง3Cุลlแจบัดบเมปุมน งโอมเลสกวุลนโคCเวOเล2นมตีรม ูปีขร้วั าง Hydrogen 1 1A 2 2A 3 3B 4 4B 5 5B 6 6B 7 7B 8 8B 9 8B 10 8B 11 1B 12 2B 13 3A 14 4A 15 5A 16 6A 17 7A He2 4.003 1 Helium Li Be3 6.94 4 9.01 B C N O F Ne5 10.81 6 12.01 7 14.01 8 15.999 9 18.998 10 20.18 Lithium Beryllium 2Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon คา EN ลดลงจากบนลง ลาง Na Mg11 22.99 12 24.31 Al Si P S Cl Ar13 26.98 14 28.09 15 30.97 16 32.06 17 35.45 18 39.95 3 Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Sodium Magnesium 19 39.10 20 40.08 21 44.96 22 47.90 23 50.94 24 51.996 25 54.94 26 55.85 27 58.93 28 58.70 29 63.55 30 65.37 31 69.72 32 72.59 33 74.92 34 78.96 35 79.90 36 83.80 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br KrPotassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron ขอ 3. Cพพันันl2CธธะะOโรคะมเหวีจวเําลา นงนวตCนเ พปกนันบั กธะาSโรคใในชเวเ เวCลเSลน2นตเซเปทอ นาิเลพกก็บัันตธ3ระอคพนู นั รธว ะมกนั Cobalt Nickel Copper Zinc 4Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton ขอ 4. ขอ 5. 37 85.47 38 87.62 39 88.91 40 91.22 41 92.91 42 95.94 43 (98) 44 101.07 45 102.91 46 106.40 47 107.87 48 112.41 49 114.82 50 118.69 51 121.75 52 127.60 53 126.90 54 131.30 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I XeRubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin 5Antimony Tellurium Iodine Xenon 55 132.91 56 137.33 57 138.91 72 178.49 73 180.95 74 183.85 75 189.21 76 190.20 77 192.22 78 195.09 79 196.97 80 200.59 81 204.37 82 207.19 83 208.98 84 (209) 85 (210) 86 (222) Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At RnCesium Barium Lanthanum Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury Thallium Lead 6Bismuth Polonium Astatine Radon 87 (223) 88 226.03 89 227.03 104 (267) 105 (268) 106 (271) 107 (272) 108 (270) 109 (276) 110 (281) 111 (280) 112 (289) 113 (284) 114 (289) 115 (288) 115 (293) 117 294 118 (294) Fr Ra Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og 7Francium Radium Actinium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu58 140.12 59 140.91 60 144.24 61 (145) 62 150.40 63 151.96 64 157.25 65 158.93 66 162.50 67 164.93 68 167.26 69 168.93 70 173.04 71 174.97 ของธาตอุ โลหะและธาตุอโลหะ ดงั นัน้ ตอบขอ 4.) Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr90 232.04 91 231.04 92 238.03 93 237.05 94 (244) 95 (243) 96 (247) 97 (247) 98 (251) 99 (252) 100 (257) 101 (260) 102 (259) 103 (262) Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium T52

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ BF3 1 ขน้ั สอน F δ- อธบิ ายความรู้ B δ+ เขียนทศิ ทางของแรง เปน ดังน้ี B 2. ครูนํานักเรียนอภิปรายวา จากความรูเรื่อง F Fδ- δ- พันธะโคเวเลนตม ขี วั้ และไมม ีข้ัว สามารถแบง ประเภทโมเลกุลโคเวเลนตไดเปนโมเลกุลมีขั้ว โมเลกุลมีรปู รางสมมาตร แรงท้ังสามจึงหักลางกนั หมด โมเลกุลจงึ เปน โมเลกุลไมมขี ้วั และโมเลกุลไมมีขั้ว แลวใหนักเรียนศึกษา CH42 H δ+ เรื่อง สภาพขั้วของโมเลกุล จากหนังสือเรียน วทิ ยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 หรอื หนงั สอื C δ- เขียนทิศทางของแรง เปนดงั น้ี C คน ควา เพมิ่ เตมิ ตามความเหมาะสม แลวสรุป H Hδ+ H δ+ ขนั้ ลสงอในนสมดุ ของนักเรียน δ+ ขยายความเขา้ ใจ โมเลกลุ มีรูปรา งสมมาตร แรงทงั้ สีจ่ ึงหกั ลางกนั หมด โมเลกุลจึงเปนโมเลกลุ ไมม ขี ัว้ ครูใหนักเรียนศึกษาเพิ่มเติมจากแหลงเรียนรู • ถา โมเลกลุ ทเี่ กดิ จากพนั ธะมขี วั้ และมรี ปู รา งของโมเลกลุ ไมส มมาตร โมเลกลุ นนั้ จะเปน ตา งๆ เกยี่ วกบั สภาพขวั้ ของสารประกอบโคเวเลนต โมเลกลุ มขี ว้ั เพราะมผี ลรวมของทศิ ทางของแรงดงึ ดดู อเิ ลก็ ตรอนทงั้ หมดในโมเลกลุ ไมเ ทา กบั ศนู ย แลวยกตัวอยางชื่อสารประกอบโคเวเลนตมา หรือมแี รงลัพธเกดิ ขึ้น เชน อยางละ 5 ชนิด ในแตละกรณี ดงั น้ี NH33 • โมเลกลุ ไมม ีข้ัวและมพี ันธะไมม ขี ั้ว N N • โมเลกุลไมม ีข้ัว แตม พี ันธะมีขว้ั H H H เขยี นทิศทางของแรงและแรงลัพธ เปน ดงั นี้ • โมเลกุลมีขแ้ั ละมพี นั ธะมขี ั้ว • โมเลกุลมีขั้วแตมพี ันธะไมมขี ้ัว ใหน กั เรยี นบันทกึ ลงสมดุ สง ครใู นชว่ั โมงถัดไป CH3Cl 4 Cl C เขียนทศิ ทางของแรงและแรงลัพธ เปนดงั น้ี C H HH แทน ทิศทางของแรงดงึ ดูดอิเลก็ ตรอนเปนแรงยอ ย แทน ทศิ ทางของแรงลัพธข องแรงดึงดูดอิเลก็ ตรอนทง้ั หมดในโมเลกุล ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 47 กิจกรรม 21st Century Skills นักเรียนควรรู ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5 คน แลวเขียนสภาพข้ัวของ 1 BF3 หรอื โบรอนไตรฟลอู อไรด เปน แกส พษิ ทม่ี ฤี ทธกิ์ ดั กรอ น เมอ่ื ทาํ ปฏกิ ริ ยิ า โมเลกุลโคเวเลนต โดยพิจารณาจากคา EN ของธาตุแตละชนิด กบั นา้ํ จะเกิดปฏกิ ิริยารนุ แรง ทาํ ใหผวิ หนงั ไหมอยา งรนุ แรง ทาํ ลายดวงตา และ ตามแนวโนม ตามตารางธาตุ กลมุ ละ 10 ชนดิ และออกมานาํ เสนอ อาจเปนอนั ตรายถึงชวี ติ ไดเมอื่ สูดดมเขาไป หนาชนั้ เรียน 2 CH4 หรือมีเทน เปนแกสไวไฟสูง พบในแกสธรรมชาติ การทําเหมือง การบําบัดนํา้ เสียและสิ่งปฏิกลู 3 NH3 หรือแอมโมเนยี เปน สารประกอบอนนิ ทรยี ช นดิ หนง่ึ ไมม ีสี มกี ลน่ิ ฉนุ ละลายน้ําไดดี กัดกรอนวัสดุบางชนิดได นํามาใชในการผลิตปุย วัตถุระเบิด และพอลิเมอร 4 CH3Cl หรือคลอโรมีเทน เปนแกสไวไฟสูงมาก อาจทําใหเกิดอันตราย ตออวัยวะเม่ือสัมผัสเปนเวลานาน หรือสัมผัสซ้ําๆ สันนิษฐานวาอาจเปนสาร กอ มะเรง็ T53

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน 2.4 á̤嫅 à˹ÂèÕ ÇÃÐËÇ‹Ò§âÁàÅ¡ÅØ â¤àÇàŹµ สาํ รวจคน้ หา จะมผี ลโตมอเลสกมลุ บขตั อติ งาสงาๆรปขรอะงกสอาบรโคเชเวน เลสนถตาจนะะมขแีอรงงสยาดึรเจหดุนเย่ีดวอื กด1นั จรดุะหหวลา องมโมเหเลลกว2ลุ ในโดโมยเแลรกงลุยโดึ คเเหวนเลย่ี นวตนี้ ไมวาจะเปนโมเลกุลที่มีขั้วหรือไมมีขั้ว ลวนแตมีแรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลกันทั้งส้ิน ซึ่ง 1. ครูและนักเรียนรวมกันทบทวนความรูเดิม แรงยึดเหน่ียวระหวา งโมเลกลุ แบง ออกเปน 2 ประเภท ดังนี้ เกี่ยวกับสภาพขั้วของสารประกอบโคเวเลนต และเชื่อมโยงเนื้อหาโดยต้ังคําถามเพ่ือกระตุน 1. แรงแวนเดอรวาลส (Van der Waals force) แบง ออกเปน 2 ชนดิ ดังน้ี ความสนใจของนกั เรียน เชน 1) แรงลอนดอน (London force หรือ dispersion force) เกดิ จากอิเลก็ ตรอนเคลือ่ นที่ • เพราะเหตุใด สารท่ีเปนโมเลกุลโคเวเลนต เหมือนกัน จึงมีสถานะ หรือมีจุดเดือด ตลอดเวลา ทาํ ใหค วามหนาแนน ของอเิ ลก็ ตรอนรอบนวิ เคลยี สไมส มา่ํ เสมอ จงึ เกดิ สภาพขวั้ ออ น ๆ และจดุ หลอมเหลวท่แี ตกตา งกัน ในโมเลกุล แรงลอนดอนเปนแรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลท่ีมีคานอยมาก แตจะมีคามากขึ้น (แนวตอบ เพราะสารประกอบโคเวเลนต เมอื่ มวลโมเลกลุ และขนาดโมเลกลุ เพ่ิมข้ึน แตล ะชนดิ มแี รงยดึ เหนยี่ วระหวา งโมเลกลุ ที่ แตกตางกนั จงึ ทาํ ใหมสี ถานะ หรอื จดุ เดอื ด e− e− e− e− e− e− และจุดหลอมเหลวทแ่ี ตกตางกัน) e− e− e− e− e− e− e− e− 2. ใหน ักเรียนแบงกลุม กลมุ ละ 3 คน ศึกษาเรื่อง eδ− e− δ+ eδ− e− δ+ แรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลโคเวเลนต โดย − − แบงหนา ท่ีศึกษาในแตละหัวขอ ดงั นี้ e− e− e− e− • แรงลอนดอน แรงลอนดอน • แรงขั้วคู • พนั ธะไฮโดรเจน ภาพท่ี 2.13 การเกิดแรงลอนดอน โดยสมาชิกแตละคนศึกษาเร่ืองที่ตนเองไดรับ ทมี่ า : คลังภาพ อจท. มอบหมายจากในหนังสือเรียน หรือหนังสือ คนควาเพิ่มเติม แลวนําเรื่องที่ตนเองศึกษา มีคานอยมากแจรึงงสลอง ผนลดใอหนสเาปรน ทแ่ียรึดงยเหดึ นเหย่ี นวย่ีกวันขดอวงยโแมรเลงลกอลุ โนคดเวอเนลมนีคตาท คไ่ี วมาม มขี รวั้ อ เนนแอื่ ฝงงจ3าจกดุแหรงลลออมนเดหอลนว มาอธิบายใหสมาชิกในกลุมฟง จากนั้นให และจดุ เดอื ดตํ่า นกั เรยี นแตล ะกลมุ ออกมาสรปุ ความรเู กย่ี วกบั แรงยึดเหน่ียวระหวางสารประกอบโคเวเลนต ตารางท่ี 2.3 : สถานะ จุดเดอื ด และจุดหลอมเหลวของสารโคเวเลนตท ี่เปนโมเลกลุ ไมม ขี ั้ว หนา ชน้ั เรียน สาร สถานะทอ่ี ุณหภูมิ 25 Cํ จุดหลอมเหลว ( Cํ ) จดุ เดือด ( Cํ ) แกส ฮเี ลยี ม แกส -272 -269 แกสนีออน แกส -249 -246 แกสออกซิเจน แกส -218.79 -182.95 แกส คลอรีน แกส -100.8 -34 48 นักเรียนควรรู ขอสอบเนน การคิดแนว O-NET กําหนดสารประกอบโคเวเลนตให ดังนี้ BeCl2 CH3COOH 1 จุดเดือด (boiling point) คือ อุณหภูมิซ่ึงความดันไอของของเหลว และ POCl3 ขอใดเรียงลําดับแรงยึดเหนี่ยวระหวางสารประกอบ มีคาเทากับความดันบรรยากาศ ซึ่งเปนอุณหภูมิท่ีทําใหสารเปล่ียนสถานะจาก จากความแขง็ แรงมากไปนอยไดถ กู ตอ ง ของเหลวไปเปนแกส 2 จุดหลอมเหลว (melting point) คือ อุณหภูมิซึ่งทําใหสารหลอมเหลว 1. BeCl2 > CH3COOH > POCl3 หรืออุณหภูมิที่สารในสถานะของแข็งอยูในสภาวะสมดุลกับสารในสถานะ 2. POCl3 > BeCl2 > CH3COOH ของเหลว ทาํ ใหส ารเปลย่ี นสถานะจากของแขง็ ไปเปนของเหลว 3. CH3COOH > POCl3 > BeCl2 3 คาความรอนแฝง (latent heat) คือ ปริมาณความรอนที่สารใชในการ 4. BeCl2 > POCl3 > CH3COOH เปลี่ยนแปลงสถานะ โดยอุณหภูมิในขณะท่ีสารกําลังเปลี่ยนสถานะน้ันคงที่ 5. CH3COOH > BeCl2 > POCl3 ไมเปลย่ี นแปลง (วิเคราะหคําตอบ BeCl2 มีแรงยึดเหน่ียวเปนแรงลอนดอน CH3COOH มีแรงยึดเหน่ียวเปนพันธะไฮโดรเจน และ POCl3 T54 มีแรงยดึ เหนีย่ วเปน แรงข้วั คู ดงั น้ัน แรงยดึ เหนย่ี วใน CH3COOH จงึ มคี วามแขง็ แรงมากทสี่ ดุ รองลงมา คอื แรงยดึ เหนยี่ วใน POCl3 และแรงยึดเหนี่ยวใน BeCl2 มีความแข็งแรงนอยที่สุด ดังน้ัน ตอบขอ 3.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 2) แรงขว้ั คู (dipole-dipole force) เปน แรงดงึ ดูดท่ีเกิดขึ้นกับสารประกอบทเี่ ปน โมเลกุล ขนั้ สอน ทมี่ ขี วั้ เกดิ ขนึ้ ระหวา งขว้ั บวก (δ+) ของโมเลกลุ หนงึ่ กบั ขวั้ ลบ (δ-) ของอกี โมเลกลุ หนงึ่ เปน แรงดงึ ดดู ท่ีมากกวา แรงลอนดอน เนือ่ งจากเกดิ จากสภาพข้ัวของท้ัง 2 โมเลกลุ เชน HCl H2S อธบิ ายความรู้ δ− δ− 1. ครูใหน กั เรียนนาํ อภปิ ราย เรอื่ ง แรงยึดเหนยี่ ว δ+ δ+ ระหวางโมเลกุลโคเวเลนต เพื่อใหไดขอสรุป ดังน้ี H Cl H Cl • แรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลโคเวเลนตท้ัง แรงลอนดอนและแรงขว้ั คู เรยี กวา แรงแวน- แรงขวั้ คู เดอรวาลส ภาพที่ 2.14 โมเลกลุ ของ HCl เกดิ แรงข้วั คู • แรงลอนดอนเปนแรงยึดเหน่ียวระหวาง ทม่ี า : คลังภาพ อจท. โมเลกลุ โคเวเลนตท กุ ชนดิ ซงึ่ เปน แรงออ นๆ และจะมีคาเพ่ิมขึ้นตามมวลโมเลกุลหรือ 2. พนั ธะไฮโดรเจน (hydrogen bond) HF HF HF ขนาดโมเลกุล • แรงขว้ั คูเปน แรงยดึ เหนย่ี วระหวา งโมเลกลุ มขี ว้ั เปนแรงยึดเหน่ียวระหวางโมเลกุลที่คลาย ซึ่งเกิดจากแรงกระทําระหวางข้ัวบวกของ กับแรงขั้วคู แตจะเกิดข้ึนในโมเลกุลของ โมเลกุลหนงึ่ กบั ขวั้ ลบของอีกโมเลกุลหนึ่ง HHH • พันธะไฮโดรเจนเปนแรงยึดเหนี่ยวระหวาง โมเลกลุ โคเวเลนตท ม่ี คี วามแขง็ แรงมากกวา สารประกอบทเี่ กดิ จากอะตอมของไฮโดรเจน H N H N H N H N H แรงยึดเหน่ียวอื่นๆ เกิดจากอะตอมของ ไปสรางพันธะกับอะตอมท่ีมีขนาดเล็ก H H H H ไฮโดรเจนยึดเหน่ียวกับอะตอมของธาตุที่มี และมคี า EN สงู มาก ไดแ ก ธาตุ F O และ N ขนาดเล็กและมีคา EN สูง ไดแก F O และเนื่องจากพันธะไฮโดรเจนเปนพันธะ และ N ทแี่ ขง็ แรงกวา แรงดงึ ดดู ระหวา งขว้ั จงึ ทาํ ให H O HO HO HO 2. ครูสุมตัวแทนนักเรียน 3 คน ออกมาอธิบาย สารทม่ี แี รงยดึ เหนย่ี วลกั ษณะนี้ มคี า จดุ เดอื ด H H H H เกยี่ วกบั แรงยดึ เหนยี่ วระหวา งโมเลกลุ โคเวเลนต และจุดหลอมเหลวสูงมาก ตัวอยางของ โดยคนท่ี 1 อธบิ ายเกย่ี วกบั แรงลอนดอน คนท่ี 2 สารประกอบที่มีแรงดึงดูดระหวางโมเลกุล H O HO HO HO อธบิ ายเกยี่ วกับแรงขวั้ คู และคนท่ี 3 อธิบาย เปน พนั ธะไฮโดรเจน เชน H2O NH3 HF H H H H เกย่ี วกับพันธะไฮโดรเจน แทน พันธะไฮโดรเจน ภาพที่2.15 ตวั อยา งของสารทมี่ แี รงยดึ เหนย่ี วเปน พนั ธะไฮโดรเจน ทม่ี า : คลังภาพ อจท. คาํ ถามทา ทายการคดิ ขน้ั สงู แนวตอบ H.O.T.S. ทําไมเมื่อธาตุไฮโดรเจนสรางพันธะกับธาตุคลอรีน จึงไมเกิดแรงยึดเหนี่ยวแบบพันธะ เนอ่ื งจากอะตอมของธาตคุ ลอรีนมีขนาดใหญ ไฮโดรเจน ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 49 กาํ หนดสาร 3 ชนดิ ดงั นี้ ขอสอบเนน การคดิ สื่อ Digital สาร A มแี รงยดึ เหนี่ยวเปนแรงลอนดอน ศกึ ษาเกย่ี วกับพันธะไฮโดรเจนเพ่ิมเติม ไดจากภาพยนตรสารคดีส้นั Twig สาร B มแี รงยดึ เหนย่ี วเปนแรงขว้ั คู เรื่อง แรงดันนํา้ https://www.twig-aksorn.com/ffi ilm/water-forces-8280/ สาร C มีแรงยดึ เหนี่ยวเปนพนั ธะไฮโดรเจน สาร A B และ C ควรเปน สารใด ตามลําดับ T55 1. OCClH22CCCl3CHlS44OH2HCFCl H3OH 2. CBCCl3l4 CSFl22 NCHH33OH 3. 4. 5. (วิเคราะหคําตอบ แรงลอนดอนเปนแรงยึดเหน่ียวที่เกิดระหวาง โมเลกุลโคเวเลนตท่ีไมมีขั้ว ดังนั้น สารท่ีมีแรงยึดเหน่ียวเปนแรง ลแรองนยดดึ อเหนนไยี่ ดวแทกเี่ ก ดิ Oร2ะหCวาCงl4โมเBลCกlลุ3 โคCเวl2เลแนลตะท มี่Cขี Hวั้ 4 แรงข้ัวคูเปน ดงั นน้ั สารทม่ี ี แแรลงะยึดHเCหนl ่ียพวันเปธนะไแฮรโงดดรึงเดจูดนรเปะหนวพาันงธขะั้วทไ่ีเกดิดแกจากSFอ2ะตCอHมCขlอ3 งธSาOต2ุ ไฮโดรเจน สรางพันธะกับอะตอมของธาตฟุ ลูออรนี หรือออกซิเจน หรือไนโตรเจน ดังนั้น สารท่ีมีแรงยึดเหนี่ยวเปนพันธะไฮโดรเจน ไดแ ก HF NH3 และ CH3OH ดงั นั้น ตอบขอ 4.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน เกมับทอาะนตกออาลมรเ(ขกCอดิHงพ3ธOันาตHธะุท)ไี่มแฮสีคโดดารงเดEจงั Nนภราะสพหูงทว่ีา 2ทง.ําโ1มใ7หเลออกะะุลตตขอออมมงนHH้าํ มมคี(Hาีส2ภEOาN)พเแเทปสา นดกปงบั ดร2ะังจ.ภ1ุไาฟเพมฟทอื่ า่ีเบก2ดิว.1กพ6เนั ลธแ็กะลนโะคอโเยมวเเลล(δนก+ตลุ ) และธาตทุ ่มี าเกิดพันธะโคเวเลนตกบั อะตอม H มีสภาพเปน ประจไุ ฟฟา ลบเลก็ นอย (δ−) ทําใหเกดิ อธบิ ายความรู้ สภาพไฟฟา บวกเลก็ นอ ยทอ่ี ะตอม H และสภาพไฟฟา ลบเลก็ นอ ยทอี่ ะตอมทมี่ คี า EN สงู เมอ่ื โมเลกลุ เหลา นม้ี าอยใู นตาํ แหนงท่ีใกลก นั จะเกดิ แรงดึงดูดระหวางขว้ั ไฟฟาออ น ๆ เกดิ ขนึ้ ระหวา งโมเลกุล 3. ครูใหความรูเพิ่มเติมเก่ียวกับพันธะไฮโดรเจน วา พันธะไฮโดรเจนตางจากพันธะในโมเลกุล δ− Oδ− ของแกส ไฮโดรเจน เนือ่ งจากพนั ธะไฮโดรเจน δ+ δ+ เปนแรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลโคเวเลนต OO สวนพันธะในโมเลกุลของแกสไฮโดรเจนเปน H C H O3 δ− พันธะโคเวเลนต ซ่ึงเกดิ จากการท่อี ะตอมของ H H Hδ+ δ+ H H CHδ+ δ+ ไฮโดรเจน 2 อะตอมใชอ เิ ลก็ ตรอนรวมกนั พนั ธะไฮโดรเจน O พนั ธะไฮโดรเจน 3 4. ครูทบทวนความเขาใจของนักเรียนเก่ียวกับ O แรงยึดเหนี่ยวระหวางสารประกอบโคเวเลนต พันธะโคเวเลนต H CH3พนั ธะโคเวเลนต โดยการตั้งคําถามเพื่อใหนักเรียนชวยกันตอบ H เชน H • บอกความหมายของพันธะไฮโดรเจน และ ขอแตกตางระหวางพันธะไฮโดรเจนกับแรง ภาพท่ี 2.16 การเกดิ พนั ธะไฮโดรเจน ภาพที่ 2.17 การเกิดพันธะไฮโดรเจน ขั้วคู ระหวา งโมเลกลุ ของนาํ้ ระหวา งโมเลกลุ เมทานอล (แนวตอบ พนั ธะไฮโดรเจน เปน แรงยดึ เหนยี่ ว ท่มี า : คลังภาพ อจท. ที่มา : คลังภาพ อจท. ระหวา งโมเลกลุ ทมี่ ลี กั ษณะคลา ยกบั แรงขว้ั คู แตจะเกิดขึ้นในโมเลกุลของสารประกอบที่ พันธะไฮโดรเจนเกิดไดทั้งภายในโมเลกุลและระหวางโมเลกุล การเกิดพันธะไฮโดรเจนมีผล เกดิ จากอะตอมของธาตไุ ฮโดรเจน สรา งพนั ธะ ตอสมบัติทางกายภาพของสาร โดยโมเลกุลโคเวเลนตที่เกิดพันธะไฮโดรเจนกับนํ้าไดจะละลาย กับอะตอมของธาตุฟลูออรีน ออกซิเจน แไดลดะีใโนมนเลํ้ากุลเชทน่ีสาเมอาทราถนเอกลิดพ(ันCธ2Hะไ5ฮOโHด)รเจสนามระาหรถวเากงิดโมพเันลธกะุลไฮไดโดกร็จเะจมนีจกุดับเนดํ้าือไดดแ ลจะึงจลุดะลหาลยอในมนเห้ําลไดว หรือไนโตรเจน ซึ่งแตกตางจากแรงข้ัวคู สูงกวาโมเลกลุ ท่ีไมสามารถเกดิ พนั ธะไฮโดรเจนได ดังตารางท่ี 2.4 ท่ีเกดิ จากโมเลกุลมีขั้วทีแ่ สดงอาํ นาจไฟฟา) ตารางท่ี 2.4 : จุดเดอื ดและจุดหลอมเหลวของสารท่เี กดิ พันธะไฮโดรเจนและไมเ กดิ พันธะไฮโดรเจน สาร จุดเดอื ด ( ํC) จุดหลอมเหลว ( ํC) พนั ธะไฮโดรเจน -162 -183 ไมเกดิ มีเทน (CH4) -33 -78 เกิด แอมโมเนยี (NH3) 100 0 เกิด นํา้ (H2O) 25 -83.5 เกดิ กรดไฮโดรฟลอู อริก (HF) 78.4 -114.3 เกดิ เอทานอล (C2H5OH) 50 เกร็ดแนะครู กจิ กรรม สรางเสริม ในการเรียนการสอน เรื่อง แรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลโคเวเลนต ใหน กั เรยี นยกตวั อยา งสารประกอบโคเวเลนตจ าํ นวน 20 ชนดิ ครูควรช้ีประเด็นใหนักเรียนเห็นวา สารประกอบโคเวเลนตที่มีแรงยึดเหน่ียว พรอมท้ังระบุแรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลของสารประกอบ ระหวางโมเลกุลเปน แรงขว้ั คู และพนั ธะไฮโดรเจน จะมจี ุดเดือดจดุ หลอมเหลว โคเวเลนตช นิดนนั้ สงู กวา สารประกอบโคเวเลนตท มี่ แี รงยดึ เหนยี่ วระหวา งโมเลกลุ เปน แรงลอนดอน โดยสามารถเรียงลําดับจุดเดือดจุดหลอมเหลวได ดังน้ี พันธะไฮโดรเจน > กิจกรรม ทาทาย แรงขว้ั คู > แรงลอนดอน ครยู กตวั อยา งสารประกอบโคเวเลนต แลว ใหน กั เรยี นออกมา ตอบคาํ ถามหนา ชน้ั เรยี น โดยใหร ะบรุ ปู รา งโมเลกลุ และแรงยดึ เหนยี่ ว ระหวา งโมเลกุลของสารประกอบโคเวเลนตน ัน้ T56

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ตารางท่ี 2.5 : แรงยดึ เหน�ยวระหวา งโมเลกุลหลกั จดุ เดือด และจดุ หลอมเหลวของสารบางชนิด ขนั้ สอน สาร แรงยดึ เหน่ยี วระหวา งโมเลกุลหลกั จุดเดอื ด ( ํC) จดุ หลอมเหลว ( ํC) ขยายความเขา้ ใจ O2 แรงลอนดอน -218.79 -183 1. ใหน กั เรยี นศกึ ษาโครงสรา งและสมบตั ขิ องเพชร Cl2 แรงลอนดอน -101 -35 และแกรไฟต จากหนงั สอื เรยี น แลว รว มกนั สรปุ CH4 แรงลอนดอน -182 -161 โครงสรางและสมบัติของเพชรและแกรไฟต HCl แรงข้วั คู -114 -85 ใหไ ดขอสรปุ วา เปนโมเลกลุ โคเวเลนตทม่ี ีการ -86 -60 จัดอะตอมภายในเปนผลึกรางตาขายสมบัติ H2S แรงขวั้ คู -86.80 -66.38 ของสารกลุมน้ีมีจุดเดือดและจุดหลอมเหลว HBr แรงข้วั คู สงู กวา สารโคเวเลนตท วั่ ไป จากนนั้ ใหน กั เรยี น ยกตวั อยา งสารโครงผลึกรา งตาขา ยชนดิ อื่นๆ NH3 พันธะไฮโดรเจน -78 -33 H2O พนั ธะไฮโดรเจน 0 100 2. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนสอบถามเน้ือหาเรื่อง HF พันธะไฮโดรเจน -84 19.54 พันธะโคเวเลนต วามีสวนไหนที่ยังไมเขาใจ และใหความรูเพิ่มเติมในสวนนั้น โดยที่ครู Science Focus â¤Ã§¼Å֡ËҧµÒ¢‹ÒÂ1 154 pm อาจจะใช PowerPoint เร่อื ง พนั ธะโคเวเลนต ชว ยในการอธิบาย สารโคเวเลนตสวนใหญจะมีโครงสรางโมเลกุลขนาดเล็ก มีจุด ภาพท่ี 2.18 โครงสรา งของเพชร หลอมเหลวและจุดเดือดต่ํา แตมีสารโคเวเลนตบางชนิดที่มีจุดเดือด ที่มา : คลงั ภาพ อจท. 3. ครใู หน กั เรยี นทาํ ใบงาน เรอื่ ง พนั ธะโคเวเลนต และจดุ หลอมเหลวสงู มาก โครงสรา งโมเลกลุ ขนาดใหญ เพราะเกาะกนั และตอบคาํ ถามTopicQuestionในหนงั สอื เรยี น แบบโครงผลึกรางตาขาย เรียกวา สารโครงผลกึ รา งตาขา ย เชน 141.5 pm วทิ ยาศาสตรกายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 ลงในสมุด บันทึกของนกั เรียนสง ครใู นชวั่ โมงถัดไป • เพชร เปน อญั รปู หนง่ึ ของคารบ อน โดยคารบ อนแตล ะอะตอม ภทา่ีมพาท:่ี 2ค.1ล9ังภโคารพงสอราจ งทข.องแกรไฟต ใชเวเลนซอิเล็กตรอนท้ังหมดในการสรางพันธะโคเวเลนตกับอะตอม 340 pm คารบ อนอกี 4 อะตอมทอ่ี ยลู อ มรอบ จงึ ทาํ ใหเ พชรไมน าํ ไฟฟา และการ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 51 จัดอะตอมในผลึกเพชรคลา ยตาขายโยงกนั ทงั้ 3 มิติ เปน ผลใหอะตอม ของคารบอนยึดกันไวแนน เพชรจงึ มีความแขง็ สงู ท่สี ุด • แกรไฟต เปน ผลกึ โคเวเลนตอ กี อญั รปู หนง่ึ ของคารบ อน แตม ี โครงสรา งตา งจากเพชร คอื คารบ อนแตล ะอะตอมจะสรา งพนั ธะโคเวเลนต ตอ กนั เปน วง วงละ 6 อะตอมในระนาบเดยี วกนั ซง่ึ ทาํ ใหแ กรไฟตส ามารถ นําไฟฟาได เนื่องจากคารบอนของแกรไฟตมี 4 เวเลนซอิเล็กตรอน แตล ะอะตอมสรางพันธะกับคารบ อนขา งเคยี ง 3 อะตอม จึงเหลืออีก 1 อิเล็กตรอนอิสระท่ีสามารถเคลื่อนที่ไดภายในช้ัน จึงทําใหแกรไฟต นาํ ไฟฟาได กิจกรรม 21st Century Skills นักเรียนควรรู ใหนักเรยี นแบงกลุม กลุม ละ 3 คน แลว ศกึ ษาคนควา เพ่มิ เติม 1 โครงผลึกรางตาขาย คือ สารโคเวเลนตที่อะตอมของธาตุมาสรางพันธะ จากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หองสมุด อินเทอรเน็ต เก่ียวกับสาร โคเวเลนตย ดึ เหนยี่ วกนั แบบสามมติ ิ ทาํ ใหเ กดิ โครงสรา งเปน โครงผลกึ รา งตาขา ย โครงผลกึ รางตาขาย ดงั น้ี ฟลุ เลอรีน ซิลคิ อนไดออกไซดห รอื ซลิ กิ า เชน แกรไฟต เพชร ซิลิคอนคารไบดหรือคารบอรันดัม วา มลี กั ษณะและสมบตั ิอยา งไร และสามารถนําไปใชประโยชนในดานใดไดบาง แลวนําเสนอใน สื่อ Digital รปู แบบของอนิ โฟกราฟก ศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ไดจ ากภาพยนตรส ารคดสี นั้ Twig เรอ่ื ง คารบ อน https://www. twig-aksorn.com/fifilm/carbon-introduction-8170/ T57

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สรปุ 2.5 ÊÁºÑµÔ¢Í§ÊÒûÃСͺâ¤àÇàŹµ ตรวจสอบผล จากลักษณะของแรงยึดเหน่ียวระหวางโมเลกุลโคเวเลนตสงผลใหสารประกอบโคเวเลนต มสี มบัติตาง ๆ ดังนี้ ครูและนักเรียนรวมกันสรุปความรูเรื่อง พันธะโคเวเลนตใหไดขอสรุปวา เปนพันธะเคมี 1. สารประกอบโคเวเลนตส ว นใหญ มจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดตา่ํ เนอ่ื งจากมแี รงยดึ เหนยี่ ว ท่ีเกิดข้ึนระหวางอะตอมของธาตุอโลหะกับ ระหวา งโมเลกลุ ทไ่ี มแ ข็งแรง สามารถถูกทําลายไดง า ย ธาตุอโลหะท่ีเขามาสรางแรงยึดเหนี่ยวตอกัน อิเล็กตรอนของธาตุทั้งสองสงแรงดึงดูด เพื่อท่ี 2. สารประกอบโคเวเลนตสวนใหญจะไมนําไฟฟา ท้ังในสถานะเปนของแข็ง เชน จะดึงดูดอิเล็กตรอนของอีกฝายใหเขาหาตนเอง นแแลลาํ้ ตะะอาแเิลกลทสก็ รตารเยชอ(นนCท1งั้2แHหก2มส2ดOมถ1ีเ1กูท)ในชแเนป(ฟCน ทอHาเิ 4ลล)ก็นี ตหแรรกออื สนลโคกูพรูเรหว เมมพพน็ นนั (ธC(ะC1ร03HะHห8)ว8)าขงอเองนะเื่อตหองลจมวาทเกชาํมน ใีปหเไรอมะทจม าุไอีนฟเิอลฟลก็ าต(เCรปอ2นHนก5อOลสิ Hารงะ) ซึ่งเรียกอิเล็กตรอนที่ถูกอะตอมใชรวมกันวา ชวยนําไฟฟา ยกเวนในสารประกอบโคเวเลนตท่ีมีสภาพขั้วแรงมาก เชน กรดไฮโดรคลอริก อิเล็กตรอนคูรวมพันธะ โดยอิเล็กตรอนที่ใช หรือกรดเกลือ (HCl) กรดไฮโดรโบรมิก (HBr) กรดไฮโดรไอโอดิก (HI) กรดซัลฟวริกหรือ รวมกันอาจจะมีเพียงคูเดียว สองคู หรือสามคู กรดกํามะถัน (H2SO4) เปนตน เม่ือละลายน้ําแลวจะสามารถดึงอิเล็กตรอนจากไฮโดรเจน ขึ้นอยูกับอะตอมคูท่ีเขามารวมสรางพันธะกัน เกิดเปน ไอออน ทาํ ใหส ามารถนําไฟฟาไดด ี วายังขาดเวเลนซอิเล็กตรอนอยูอีกเทาใดจึงจะ ครบ 8 ตามกฎออกเตต ดงั นน้ั พนั ธะโคเวเลนต 3. สารประกอบโคเวเลนตที่มีขั้วจะละลายในสารประกอบโคเวเลนตที่มีข้ัว เชน CH3OH จึงสามารถแบงออกไดเปน 3 ชนิด ตามจํานวน ละลายใน H2O ได สวนสารประกอบโคเวเลนตท่ีไมมีข้ัวจะละลายในสารประกอบโคเวเลนต อิเล็กตรอนทม่ี กี ารใชรว มกัน ท่ีไมมขี ้วั เชน S8 ละลายใน C2S ได ขน้ั ประเมนิ ? TQoupiecstion ตรวจสอบผล คําชแ้ี จง : ใหน กั เรยี นตอบคําถามตอไปนี้ 1. พนั ธะโคเวเลนตค อื อะไร 1. ครูสังเกตพฤติกรรมการเรียนรูและการรวม 2. เมื่ออะตอมฟลูออรีน 2 อะตอม เคล่ือนท่ีเขาใกลกันและรวมตัวกันเปนโมเลกุลฟลูออรีน กิจกรรมของนกั เรียน จะมีการเปลยี่ นแปลงพลังงานศักยอ ยางไร 2. ครูสงั เกตการตอบคําถามของนักเรียน 3. พันธะโคเวเลนตช นิดใดท่ีมคี วามแขง็ แรงของพันธะมากท่ีสุด 3. ครตู รวจสอบผลจากใบงาน เรอ่ื ง พนั ธะโคเวเลนต 4. ใหน กั เรยี นอธบิ ายวา เพราะเหตใุ ดสารประกอบโคเวเลนตจ งึ มจี ดุ เดอื ดและจดุ หลอมเหลวตา่ํ 4. ครวู ดั และประเมนิ ผลจากการทาํ TopicQuestion 5. เพราะเหตใุ ดพนั ธะไฮโดรเจนจงึ มคี วามแขง็ แรงกวา แรงแวนเดอรว าลส 6. โมเลกุลโคเวเลนตตอ ไปนี้ มแี รงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกลุ ประเภทใด ในหนังสือเรียน O2 H2O HCl CH3OH CH4 7. จงเขียนช่ือของสารประกอบโคเวเลนตตอไปน้ี NO3 SF6 H2S SO2 SO3 52 แนวทางการวัดและประเมินผล แนวตอบ Topic Question ครูสามารถวัดและประเมินความเขาใจในเน้ือหา เร่ือง พันธะโคเวเลนต 1. พันธะเคมีท่ีเกิดจากอะตอมของธาตุอโลหะกับธาตุอโลหะเขามาสราง ไดจ ากการสงั เกตพฤตกิ รรมการทาํ ใบงาน โดยศกึ ษาเกณฑก ารวดั และประเมนิ ผล แรงยึดเหนย่ี วตอกนั โดยการใชเ วเลนซอเิ ล็กตรอนรวมกัน จากแบบสังเกตพฤติกรรมการทํางานรายบุคคลท่ีอยูในแผนการจัดการเรียนรู 2. พลังงานศกั ยล ดตาํ่ ลง หนวยท่ี 2 พนั ธะเคมี 3. พนั ธะสาม 4. เนอ่ื งจากแรงยดึ เหนยี่ วระหวา งโมเลกลุ ไมแ ขง็ แรง สามารถถกู ทาํ ลายไดง า ย 5. พันธะไฮโดรเจน คือ แรงดึงดูดระหวางโมเลกุลที่เกิดจากอะตอม แบบประเมินชินงาน/ภาระงาน (รวบยอด) แผนฯ เกณฑป ระเมนิ ผงั มโนทศั น ไฮโดรเจนสรางพันธะโคเวเลนตกับอะตอมที่มีคาสภาพไฟฟาลบสูง แบบประเมินผลงานผงั มโนทศั น ประเดน็ ทปี ระเมิน 4 ระดบั คะแนน 1 32 คาํ ชีแจง : ใหผ ูสอนประเมนิ ผลงาน/ชนิ งานของนักเรยี นตามรายการทีกําหนด แลว ขดี ลงในชอ งทีตรงกบั ระดับ 1. ผลงานตรงกบั ผลงานสอดคลองกับ ผลงานสอดคลองกับ ผลงานสอดคลองกับ ผล งาน ไม ส อด ค ล อง คะแนน และมขี นาดเลก็ ไดแ ก F, O และ N แลว เกดิ พนั ธะโคเวเลนตทมี่ สี ภาพ จุดประสงคท ีกาํ หนด จุดประสงคท ุกประเดน็ จุดประสงคเปน สวนใหญ จุดประสงคบ างประเด็น กับจดุ ประสงค ลําดับที รายการประเมิน ระดับคุณภาพ 2. ผลงานมีความ เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน 4 3 21 ถูกตองสมบูรณ ถกู ตองครบถวน ถกู ตอ งเปน สว นใหญ ถูกตองเปนบางประเด็น ไมถกู ตอ งเปนสวนใหญ 1 ความสอดคลองกบั จดุ ประสงค 3. ผลงานมีความคดิ ผล งาน แสด งออกถึง ผลงานมีแนวคิดแปลก ผลงานมีความนาสนใจ ผลงานไมแสดงแนวคิด ขว้ั แรง สวนแรงแวนเดอรว าลส คือ แรงยดึ เหนี่ยวในโมเลกุลโคเวเลนต สรางสรรค 2 ความถกู ตองของเนือหา ค วาม คิ ด ส รางส รรค ใหมแตยังไมเปนระบบ แตยังไมมีแนวคิดแปลก ใหม 3 ความคิดสรา งสรรค แ ป ล ก ให ม แ ล ะ เป น ใหม 4 ความตรงตอเวลา ระบบ รวม 4. ผลงานมคี วามเปน ผ ล ง า น มี ค ว า ม เป น ผลงานสวนใหญมีความ ผ ล ง า น มี ค ว า ม เป น ผลงานสวนใหญไมเปน ใหอ ยูดวยกัน แรงนจ้ี งึ มีคานอ ยมาก ระเบยี บ ระเบียบแสดงออกถึง เป น ระเบี ย บ แ ต ยั งมี ระเบียบแตมีขอ บกพรอ ง ร ะ เ บี ย บ แ ล ะ มี ข อ ความประณตี ขอบกพรองเลก็ นอ ย บางสวน บกพรอ งมาก ลงชือ ................................................... ผปู ระเมนิ 6. HOC2 lแมลีแะรงCยHดึ 4เหมนแี ยี่รงวยรดึะหเหวนางี่ยโวมรเะลหกวลุ าเงปโนมแเลรกงขุลวั้เปคนู แรงลอนดอน ............../................./................ เกณฑการตดั สินคุณภาพ ชวงคะแนน ระดับคณุ ภาพ 14–16 ดมี าก 11–13 ดี 8–10 พอใช H2O และ CH3OH มแี รงยดึ เหนย่ี วระหวา งโมเลกลุ เปน พนั ธะไฮโดรเจน ตํา กวา 8 ปรบั ปรุง 7. NO3 = ไนโตรเจนไตรออกไซด SF6 = ซลั เฟอรเ ฮกซะฟลูออไรด HSO2S3 = ไฮโดรเจนซัลไฟด SO2 = ซัลเฟอรไ ดออกไซด T58 1 = ซัลเฟอรไตรออกไซด 2

นาํ นํา สอน สรปุ ประเมนิ 3. ¾Ñ¹¸ÐäÍÍ͹ԡ Prior Knowledge ขน้ั นาํ พนั ธะไอออนกิ (ionic bond) คอื พนั ธะทเี่ กดิ จากแรงดงึ ดดู ¾¹Ñ ¸Ðã´à¡´Ô ¢¹Öé àÁÍ×è âÅËÐ กระตนุ้ ความสนใจ ทางไฟฟา (electrostatic attraction) ระหวา งไอออนบวก (cation) ÃÇÁµÇÑ ¡ºÑ ÍâÅËÐ และไอออนลบ (anion) 1. ครูถามคําถาม Prior Knowledge จาก Na + Cl หนังสือเรียนวิทยาศาสตรกายภาพ 1 (เคมี) 3.1 ¡ÒÃà¡Ô´¾¹Ñ ¸ÐäÍÍ͹¡Ô ม.5 หนา 53 เพ่ือเปนการกระตุนใหนักเรียน รว มกันคิด พันธะไอออนกิ เกดิ ขนึ้ เม่ือโลหะรวมตวั กบั อโลหะ แลว โลหะใหอ เิ ลก็ ตรอนแกอ โลหะ เพื่อให แตละอะตอมมเี วเลนซอ เิ ลก็ ตรอนครบ 8 หรอื เปนไปตามกฎออกเตต อะตอมของโลหะก็จะกลาย 2. ครูยกตวั อยางเกลือโซเดยี มคลอไรด แลว ถาม เปนไอออนบวก เพราะมโี ปรตอนมากกวาอิเลก็ ตรอน สวนอะตอมของอโลหะกลายเปนไอออนลบ นักเรียนวา มีสมบัติเหมือนกับสารประกอบ เพราะมโี ปรตอนนอ ยกวา อเิ ลก็ ตรอน ไอออนทงั้ สองมปี ระจไุ ฟฟา ตา งกนั จงึ เกดิ แรงดงึ ดดู ทางไฟฟา โคเวเลนตหรือไม ใหนักเรียนรวมกันอภิปราย ยดึ เหนยี่ วอะตอมทง้ั สอง หรอื มากกวา สองเขา ดว ยกนั (เกดิ พนั ธะไอออนกิ ) และเรยี กสารประกอบ เพอ่ื เปน นาํ ไปสกู ารศกึ ษา เรอื่ ง พนั ธะไอออนกิ ที่เกดิ จากอะตอมยึดเหนย่ี วกนั ดว ยพันธะไอออนกิ วา สารประกอบไอออนิก ตวั อยางเชน การเกิด พันธะไอออนิกในสารประกอบโซเดยี มคลอไรด (NaCl) ซ่ึงสามารถอธิบายได ดงั น้ี ขน้ั สอน Na + Cl Na + Cl สาํ รวจคน้ หา โซเดียม คลอรีน โซเดียมไอออน คลอไรCดlไ-อออน 1. ครเู ปด PowerPoint เรอ่ื ง สารประกอบไอออนกิ แลว อธิบายความหมายของพนั ธะไอออนิก Na + Cl Na+ ภาพท่ี 2.20 การเกิดพันธะไอออนิกระหวางโซเดียม (Na) กบั คลอรีน (Cl) เปน สารประกอบโซเดยี มคลอไรด (NaCl) 2. ครูยกตัวอยางการเกิดพันธะไอออนิกของ ท่ีมา : คลงั ภาพ อจท. สารประกอบไอออนิกอ่ืนๆ กลายเเปมนอ่ื โโซซเเดดยียี มมค(1ล1อNไaร)ดม (าNรaวCมlต)วั โกซบัเดคยีลมอมรนีเี ว(เ1ล7นCซl) ภาพที่ 2.21 แรงยึดเหน่ยี วของสารประกอบ 3. ครตู ง้ั คาํ ถามใหน กั เรยี นชว ยกนั ตอบ เพอ่ื ทดสอบ อเิ ลก็ ตรอนเทา กบั 1 สว นคลอรนี มเี วเลนซอ เิ ลก็ ตรอน โซเดยี มคลอไรด ความเขา ใจของนกั เรียน เชน เทากับ 7 ดังนั้น เม่ือโซเดียมรวมตัวกับคลอรีน ทม่ี า : คลังภาพ อจท. • พันธะไอออนิกกับพันธะโคเวเลนตมีความ โซเดยี มจะให 1 อเิ ล็กตรอน แกคลอรนี ไดโซเดียม แตกตา งกันอยา งไร ไอออน (Na+) และคลอไรดไ อออน (Cl-) ซงึ่ Na+ และ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 53 (แนวตอบ พนั ธะไอออนกิ เปน พนั ธะทเ่ี กดิ ขน้ึ Cl- จะเกิดประจุไฟฟาตางกัน ทําใหเกิดแรงดึงดูด จากแรงดงึ ดดู ทางไฟฟา ระหวา งไอออนบวก ทางไฟฟา เรียกวา เกิดพนั ธะไอออนิกขึน้ และไอออนลบ จากโลหะใหแกอโลหะ สวนพันธะโคเวเลนตเปนพันธะที่เกิดจาก สารประกอบไอออนิกจะมีลักษณะจับตัวเปน อะตอม 2 อะตอม นําอิเล็กตรอนมาใช กลมุ ตอ เนอื่ งกนั เปน ผลกึ ซงึ่ เปน ผลจากการทอี่ ะตอม รว มกัน) ของธาตุมีการยึดเหนี่ยวกันดวยแรงดึงดูดระหวาง ประจุไฟฟา แนวตอบ Prior Knowledge พนั ธะไอออนิก ขอ สอบเนน การคิดแนว O-NET เกร็ดแนะครู พิจารณาธาตแุ ละสมบตั ิตา งๆ ดงั น้ี ก. ธาตุ X เปน โลหะทมี่ เี วเลนซอ ิเล็กตรอน 1 ตวั เมื่อทาํ ปฏกิ ิรยิ า ครูอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเกิดสารประกอบไอออนิก นอกเหนือจาก กับออกซิเจนจะเกดิ สารทม่ี สี ตู รเปน เXม2อ่ื Oทาํ ปฏกิ ริ ยิ ากบั คลอรนี การเกดิ พนั ธะไอออนกิ ระหวา งโลหะหมู 1A กบั หมู 7A และใหน กั เรยี นฝก เขยี น ข. ธาตุ Y เปน โลหะ อยใู นหมู 2 คาบ 3 แผนภาพแสดงการเกดิ พนั ธะไอออนกิ ตามตวั อยา ง เพอื่ ใหน กั เรยี นมคี วามเขา ใจ ค. ธจาะตเกุ ดิAสแาลระท่ีมZีสมูตเี รลเขปอน ะตYCอมl2เปน 6 และ 9 ตามลําดบั เมือ่ เกดิ เก่ียวกบั การเกิดสารประกอบไอออนกิ ในหลายๆ รูปแบบ เปน สารประกอบจะไดส ารท่มี ีสูตรเปน AZ4 ขอ ใดถูกตอง T59 1. ขอ ก. เทาน้นั 2. ขอ ก. และ ข. 3. ขอ ก. และ ค. 4. ขอ ข. และ ค. 5. ขอ ก. ข. และ ค. (วเิ คราะหคําตอบ ขอ ก. ถกู ตอ ง ธาตุ X (โลหะหมู 1A) ทาํ ปฏกิ ริ ยิ า กบั ออกขซอ เิ จขน. ถ(อูกโตลอหงะธหามตู 6ุ YA)(โจละหไะดหส มารู 2ปAร)ะทกอําปบไฏอิกอิรอยิ นากิกสับตูครลอX2รOีน (อโลหะขหอ มคู .7ถAกู )ตจอ ะงไดธสาตารุ Aปร(ะอกโลอหบะไหออมอู 4นAิก)สทตู าํ รปฏYCกิ ริl2ยิ ากบั ธาตุ Z (อโลหะหมู 7A) จะไดส ารประกอบโคเวเลนตมสี ูตร AZ4 ดังนน้ั ตอบขอ 5.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน 3.2 ¡ÒÃà¢ÂÕ ¹ÊµÙ ÃáÅÐàÃÂÕ ¡ª×Íè ÊÒûÃСͺäÍÍ͹¡Ô สาํ รวจคน้ หา 1. การเขียนสูตรสารประกอบไอออนกิ มหี ลักการ ดงั น้ี 1) เขียนไอออนบวกของโลหะหรือกลุมไอออนบวกไวขางหนา ตามดวยไอออนลบ 4. ใหน กั เรยี นจบั คกู นั แลว ชว ยกนั ศกึ ษาหลกั การ เขียนสูตรและเรียกช่ือสารประกอบไอออนิก ของอโลหะหรือกลุม ไอออนลบ จากหนังสือเรียน โดยแบงหนาที่กันศึกษา 2) ไอออนบวกและไอออนลบจะรวมกันในอัตราสวนที่ทําใหผลรวมของประจุเปนศูนย คนละเร่ือง แลวมาสรุปความรูรวมกันเพ่ือให เกดิ ความเขาใจทถี่ กู ตองตรงกนั ซ่ึงทําไดโดยใชจ าํ นวนประจบุ นไอออนบวกและไอออนลบคณู ไขวกนั 3) ถากลุมไอออนบวกหรือกลุมไอออนลบมีมากกวา 1 กลุม ใหใสวงเล็บ ( ) อธบิ ายความรู้ และใสจาํ นวนกลุมไวท ม่ี มุ ขวาลาง 1. ครูอาจใหนักเรียนเลนเกมหยิบบัตรคําข้ึนมา 1 ใบ ข้ึนมาอาน แลวพิจารณาวาเปนสาร ตารางที่ 2.6 : ไอออนลบบางชนิดท่คี วรทราบ ประกอบไอออนิก หรอื สารประกอบโคเวเลนต เพราะเหตใุ ด ไอออนลบ 1 2. ครูทดสอบความเขาใจของนักเรียน โดยให ไฮดรอกไซด (OH-) เปอรคลอเรต (ClO4-) ไฮโดรเจนคารบ อเนต (HCO3-) นักเรียนเขียนสูตรและอานชื่อสารประกอบ คลอเรต (ClO3-) ไฮโดรเจนซัลเฟต (HSO4-) ไอออนิกทค่ี รกู าํ หนดให ไนเตรต (NO3-) คลอไรต (ClO2-) ไฮโดรเจนซลั ไฟต (HSO3-) ไนไตรต (NO2-) ไดไฮโดรเจนฟอสเฟต (H2PO4-) ไซยาไนด (CN-) ไฮโปคลอไรต (ClO-) - เปอรแ มงกาเนต (MnO4-) - ไอออนลบ 2 ออกไซด (O2-) คารบอเนต (CO32-) ซลั ไฟด (S2-) โครเมต (CrO42-) ไฮโดรเจนฟอสเฟต (HPO42-) ไดโครเมต (Cr2O72-) ซลั เฟต (SO42-) แมงกาเนต (MnO42-) - ซลั ไฟต (SO32-) ไธโอซัลเฟต (S2O32-) - ฟอสเฟต (PO43-) ไอออนลบ 3 ไนไตรด (N3-) ฟอสไฟต (P3-) 54 พันธะไอออนกิ ส่ือ Digital ขอ สอบเนน การคดิ แนว O-NET พจิ ารณาสตู รสารประกอบและชอื่ ของสารประกอบไอออนกิ ตอ ไปนี้ ศกึ ษาเพิ่มเตมิ ไดจ าก QR Code เรอ่ื ง พนั ธะไอออนกิ ขอ ใขคกงด....อFCLCาie2uaนH22HชOPSCือ่O3อสO4อาา3านอรนปอาววนาารานะวคกาวไอาออลปบรแิเเอไทปคออียอลอนมรเอซไ(น(ยีฮIIIิก)โม)ดไไซอดรฮัลอเถโจไกดูกฟนไรตซฟดเจอดอนงสคเฟารตบ อเนต 1. ขอ ก. และ ข. 2. ขอ ก. ข. และ ค. T60 3. ขอ ก. ค. และ ง. 4. ขอ ก. ข. และ ง. 5. ขอ ข. ค. และ ง. (วเิ คราะหค ําตอบ ขอ ก. ตFCLCอie2uaHบ22HOPขSCO3อ O433.) อานวา ลเิ ทียมไฮโดรเจนฟอสเฟต ขอ ข. อา นวา ไอรออน (III) ออกไซด ขอ ค. อา นวา คอปเปอร (I) ซลั ไฟด ขอ ง. อานวา แคลเซียมไฮโดรเจนคารบ อเนต ดังน้ัน

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ตารางที่ 2.7 : การเขยี นสตู รสารประกอบไอออนิกบางชนิด ขนั้ สอน ไอออนบวก ไอออนลบ อัตราสวนประจุ (+ : -) สตู รสารประกอบไอออนกิ อธบิ ายความรู้ Na+ Cl- 1:1 NaCl 3. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับการ Li+ O2- 1:2 Li2O ขนั้ เสขียอนนสูตรและเรียกช่ือสารประกอบไอออนกิ CaF2 Ca2+ F- 2:1 MgO ขยายความเขา้ ใจ Mg2+ O2- 2:2 Al2S3 ใหนกั เรียนทําแบบฝกหดั เร่ือง การเขียนสูตร Fe(OH)3 และเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนกิ จากนนั้ นกั เรยี น Al3+ S2- 3:2 K3PO4 และครรู ว มกนั เฉลยแบบฝก หดั นกั เรยี นทผ่ี า นเกณฑ (NH4)2SO4 ครูยกยองชมเชย สวนนักเรียนที่ไมผานเกณฑ Fe3+ OH- 3:1 ใหก ลบั ไปทบทวนความรใู หม แลว เขยี นสรปุ ความรู มาใหครูอา นในชั่วโมงถดั ไป K+ PO43- 1:3 NH4+ SO42- 1:2 2. การเรยี กชือ่ สารประกอบไอออนิก มีหลักการ ดงั น้ี 1) กรณีที่โลหะมีเลขออกซิเดชันไดคาเดียว ใหอานชื่อโลหะหรือไอออนบวกกอน แลว ตามด2ว )ยชกอ่ื รอณโลีทห่ีโละหหระือมไีเอลอขออนอลกบซิเโดดชยัเนปไลด่ยี หนลเสายยี คงพายาเชงคนท า โยลเหปะน หมไ-ูด4 (A-idโeล) หะแทรนซิชัน1 ใหอานชื่อโลหะหรือไอออนบวกนําหนา และระบุคาประจุบวกหรือเลขออกซิเดชันของโลหะ เปนตัวเลขโรมันในวงเล็บทายชื่อโลหะ แลวตามดวยช่ืออโลหะหรือไอออนลบ โดยเปล่ียนเสียง พยางคท ายเปน ไ-ด (-ide) ตารางท่ี 2.8 : การเรยี กชอื่ สารประกอบไอออนิกบางชนิด สตู รสารประกอบไอออนิก ไอออนบวก ไอออนลบ ชื่อสารประกอบไอออนกิ โซเดยี มคลอไรด NaCl Na+ Cl- ลิเทียมออกไซด แคลเซียมฟลอู อไรด Li2O Li+ O2- CaF2 Ca2+ F- แมกนเี ซยี มออกไซด MgO Mg2+ O2- อะลูมิเนียมซัลไฟด เหล็ก (III) ไฮดรอกไซด Al2S3 Al3+ S2- โพแทสเซียมฟอสเฟต Fe(OH)3 Fe3+ OH- แอมโมเนียมซัลเฟต K3PO4 K+ PO43- (NH4)2SO4 NH4+ SO42- ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 55 กจิ กรรม ทาทาย นักเรียนควรรู ครูกําหนดสารประกอบไอออนิก 20 ชนิด เพื่อใหนักเรียน 1 โลหะแทรนซิชัน เปนธาตุโลหะ ที่มีความเปนโลหะนอยกวาธาตุหมู 1A เขียนช่ือสารประกอบไอออนิกใหถูกตอง ภายในระยะเวลาที่ และ 2A มสี ถานะเปน ของแขง็ ทอี่ ณุ หภมู หิ อ ง ยกเวน ปรอทมสี ถานะเปน ของเหลว กาํ หนดให มจี ดุ หลอมเหลว จดุ เดอื ด และความหนาแนน สงู นาํ ไฟฟา ไดด ี ซงึ่ โลหะทรานซชิ นั จะมเี ลขออกซิเดชันไดหลายคา ดังตาราง Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +2 +2 +2 +2 +2 +2 +2 +2 +2 +2 +3 +3 +3 +3 +3 +3 +3 +3 +3 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +4 +5 +5 +5 +6 +6 +6 T61 +7

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน 3) ในกรณีท่ีสารประกอบไอออนิกที่มีน้ําผลึกอยูดวย ใหเรียกนํ้าผลึกวา ไฮเดรต และจาํ นวนนา้ํ ผลกึ ใหบ อกดว ยจํานวนนบั ในภาษากรีก เชน สาํ รวจคน้ หา • NCua2SCOO4•35•1H02HO2O อา นวา คอปเปอร (II) ซัลเฟตเพนตะไฮเดรต • อานวา โซเดยี มคารบ อเนตเดคะไฮเดรต 1. ครถู ามนกั เรยี นวา จากลกั ษณะการสรา งพนั ธะ ไอออนกิ และลกั ษณะอะตอมของธาตทุ ม่ี ปี ระจุ สูตรของสารประกอบไอออนิกท่ีกลาวมาแลวขางตน เปนสูตรเอมพิริคัล คือ สูตรที่แสดง เปน ไอออนบวกและไอออนลบรวมกนั อยู สง ผล อัตราสวนอยางต่ําของจํานวนไอออนท่ีรวมตัวกันเปนสารประกอบไอออนิก ซ่ึงสารประกอบ ใหสารประกอบไอออนกิ มสี มบัติอยา งไร ไอออนิกไมมีสูตรโมเลกุล เนื่องจากโครงสรางของสารประกอบไอออนิกมีแตไอออนบวกและ ไอออนลบอยตู อ เน่ืองกัน ไมม ีโมเลกลุ เหมอื นกบั สารประกอบโคเวเลนต 2. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายถึงสมบัติของ สารประกอบไอออนิก แลวรวมกันสรุปสาระ 3.3 ÊÁºÑµÔºÒ§»ÃСÒâͧÊÒûÃСͺäÍÍ͹ԡ สาํ คญั ดงั น้ี • สารประกอบไอออนกิ ประกอบดว ยไอออนบวก สารประกอบไอออนกิ มสี มบตั ิ ดังน้ี และไอออนลบยึดเหนี่ยวกันอยางแข็งแรง 1. สารประกอบไอออนกิ มจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดสงู เพราะการหลอมเหลวและการเดอื ด เมอ่ื ทบุ ผลกึ ของสารประกอบไอออนกิ จะเกดิ ของสารประกอบไอออนกิ ตองสลายพันธะไอออนิก ซง่ึ เปนพันธะที่แขง็ แรงมาก แรงผลกั ระหวา งไอออน เปน เหตใุ หผ ลกึ เปราะ 2. สารประกอบไอออนิกในภาวะปกติเปนของแข็งจะไมนําไฟฟา แตเม่ือหลอมเหลว และแตกไดงา ย หรืออยูในรูปของสารละลายจะสามารถนําไฟฟาได เพราะเม่ือสารประกอบไอออนิกหลอมเหลว • เมื่ออยูในสถานะของแข็งจะไมนําไฟฟา หรืออยูในรูปของสารละลาย ไอออนบวกและไอออนลบจะแยกออกจากกนั เล็กนอย ทาํ ใหไ อออน เพราะไอออนทเ่ี ปน องคป ระกอบยดึ เหนยี่ วกนั เกดิ การเคล่อื นท่ี จงึ สามารถนําไฟฟา ได อยา งแขง็ แรงจนเคลอื่ นทไ่ี มไ ด แตเ มอื่ ทาํ ให 3. สารประกอบไอออนิกเม่ือละลายนํ้าแลว จะแตกตัวเปนไอออน ทําใหไดสารละลาย หลอมเหลวหรือละลายในน้ําจะนําไฟฟา ทน่ี าํ ไฟฟา ได เรยี กวา สารละลายอิเล็กโทรไลต เพราะไอออนเคลือ่ นทไ่ี ด • มีสถานะเปนของแข็งท่ีอุณหภูมิหอง มีจุด สารละลายโซเดยี มคลอไรด โซเดยี มคลอไรด โซเดียมคลอไรดหลอมเหลว หลอมเหลวและจดุ เดือดสงู • มสี ภาพละลายไดแ ตกตา งกนั บางชนดิ มคี า สภาพละลายไดส งู บางชนดิ มสี ภาพละลาย ไดต า่ํ และบางชนิดไมละลายน้าํ ภาพท่ี 2.22 การนาํ ไฟฟา ของสารประกอบไอออนิก ที่มา : คลังภาพ อจท. 56 ส่อื Digital ขอ สอบเนน การคดิ พิจารณาขอความตอไปน้ี ศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ไดจ ากภาพยนตรส ารคดสี นั้ Twig เรอ่ื ง สารประกอบไอออนกิ ก. เกลือแกงและโซดาไฟเปน สารประกอบของโลหะหมู 1A https://www.twig-aksorn.com/filfi m/glossary/ionic-compound-6804/ ข. สารประกอบไอออนกิ ทม่ี สี ถานะเปน ของแขง็ สามารถนาํ ไฟฟา ได ค. โลหะแทรนซชิ นั มสี มบตั ทิ างกายภาพเหมอื นโลหะหมู 1A และ 2A T62 ขอใดถูกตอ ง 1. ขอ ก. เทา น้ัน 2. ขอ ก. และ ข. 3. ขอ ก. และ ค. 4. ขอ ข. และ ค. 5. ขอ ก. ข. และ ค. (วิเคราะหค ําตอบ ขอ ก. ถูกตอ ง เกลอื แกงมีสตู ร คอื NaCl และโซดาไฟมีสตู ร คือ NaOH ซึ่งสารทง้ั 2 ชนิด เปนสารประกอบของโลหะหมู 1A ขอ ข. ไมถูกตอง สารประกอบไอออนิกที่มีสถานะเปนของแข็ง ไอออนตางๆ ที่มีประจุไฟฟาจะถูกยึดเหน่ียวกันอยางหนาแนน จงึ ไมสามารถนาํ ไฟฟา ได ขอ ค. ถกู ตอ ง โลหะแทรนซิชันมีสมบัตทิ างกายภาพเหมือนโลหะ หมู 1A และ 2A เกิดแรงยึดเหน่ียวที่เปนพันธะโลหะเหมือนกัน จึงมสี มบตั ทิ างกายภาพเหมอื นกนั ดงั นนั้ ตอบขอ 3.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 4. สารประกอบไอออนกิ ทกุ ชนิด มสี ถานะของแขง็ ที่อณุ หภูมหิ อง แตเปราะ แตกหักงาย ขน้ั สอน เพราะเกดิ แรงผลกั กันระหวางประจุทเี่ หมือนกัน อธบิ ายความรู้ -+- + - + -+-++--+-+ +-+ - 1. ครูต้ังคําถามใหนักเรียนทุกคนรวมกันตอบ -+-+ + - คําถาม เพื่อทดสอบความเขาใจของนักเรียน +-+ - เชน -+- + - + • สมบตั กิ ารนาํ ไฟฟา ของสารประกอบไอออนกิ ในสถานะที่เปนของแข็งและของเหลว + - แตกตา งกนั หรือไม (แนวตอบ แตกตางกัน โดยสมบัติของ - + สารประกอบไอออนิกที่เปนสถานะของแข็ง จะไมส ามารถนําไฟฟาได สวนสารประกอบ ภาพท่ี 2.23 การแตกหกั งา ยของผลกึ ไอออนกิ ไอออนกิ ทเ่ี ปน ของเหลวสามารถนาํ ไฟฟา ได) ทีม่ า : คลังภาพ อจท. 2. ครูอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับการละลายของ แรงยดึ เหน่ยี วภายในโมเลกลุ นอกจากอยูใ นรูปของพนั ธะโคเวเลนตและพนั ธะไอออนิกแลว สารประกอบไอออนิกในนํ้า โดยยกตัวอยาง ยังมแี รงยึดเหนี่ยวท่ีสําคัญ คอื พันธะโลหะ การละลายของโซเดยี มคลอไรดใ นนาํ้ ซงึ่ อธบิ าย โลหะ พซึง่ันธธาะตโลทุ หี่เปะน(โmลหetะaจllะiมc ีคbาoพnลdัง)งาคนอื ไอพอนัอธไนะทเซเี่ กชิดัน1จตาาํ่ กกจาึงรเสนยี าํ ออิเเิ ลล็ก็กตตรรออนนไมดาง ใาชยร ทว มกุ อกะนั ตขออมงแธาลตวุ ได ดงั นี้ เรม่ิ ตน นาํ้ จะหนั ดา นทเี่ ปน ขว้ั บวกเขา หา รกะลหาวยาเงปไนอไออออนอบนวบกวในกนิวอเะคตลอียมสจกึงับนอําิเอลิเก็ ลต็กรตอรนอทนีเ่ คมลา่อืใชนรทว่อี มยกาันงอิสเกริดะ2ไแปรทงัว่ยทึด้ังเหกอนนี่ยขวทองี่แโขล็งหแะรงมาก ไอออนลบของเกลือ ซ่ึงก็คือคลอไรดไอออน (Cl-) และน้ําจะหันดานที่เปนขั้วลบเขาหา +- + + + + ไอออนบวกของเกลอื ซง่ึ กค็ ือ โซเดยี มไอออน (Na+) ทําใหเกิดการแตกผลึกเกลือออก แลว - - - - โมเลกุลของนํ้าก็จะเขามาลอมรอบไอออนที่ +- - + -+ - + + หลดุ ออกมาทาํ ใหเกิดการละลาย + +- - + - - 3. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนซักถามขอสงสัย เกย่ี วกบั เนอ้ื หา เรื่อง สมบตั ขิ องสารประกอบ + ไอออนกิ วา มสี ว นไหนทไี่ มเ ขา ใจและใหค วามรู เพ่มิ เติมในสว นนน้ั + - - - -- +- + + -+ + ภาพท่ี 2.24 อเิ ล็กตรอนและไอออนบวกในกอ นโลหะ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 57 ท่ีมา : คลังภาพ อจท. ขอ สอบเนน การคิด นักเรียนควรรู กาํ หนดความสามารถในการนาํ ไฟฟา ของสารประกอบตา งๆ ดงั นี้ สาร A ไมน าํ ไฟฟา เมอื่ เปน ของแขง็ แตเ มอื่ หลอมเหลวนาํ ไฟฟา ไดด ี 1 พลังงานไอออไนเซชัน คือ คาพลังงานที่ใชในการดึงเวเลนซอิเล็กตรอน สาร B นาํ ไฟฟา เมื่อเปนของแขง็ หรือของเหลว ใหหลุดออกจากอะตอมหรือโมเลกุลท่ีอยูในสถานะแกส โดยที่คาพลังงาน สาร C ไมน ําไฟฟาทัง้ ในสถานะของแข็ง ของเหลว และแกส ไอออไนเซชัน จะบงบอกไดวาอะตอมหรือไอออนน้ันสามารถเสียอิเล็กตรอน สาร A B และ C ควรเปน สารใด ตามลําดับ ไดง า ยหรอื ยาก 1. KCKIIOCC2 Or K2ICCOCr2r 2. Cr KI CCr OK2I 2 อเิ ลก็ ตรอนทเี่ คลอื่ นทอ่ี ยา งอสิ ระ หมายถงึ การทอ่ี เิ ลก็ ตรอนในพนั ธะโลหะ 3. 4. CO2 สามารถเคลื่อนที่ไดอยางอิสระ เพราะโลหะเปนธาตุที่มีเวเลนซอิเล็กตรอนนอย 5. และสามารถสูญเสียอิเล็กตรอนไดงาย เมื่อโลหะหลายๆ อะตอมมารวมกัน (วเิ คราะหคาํ ตอบ จงึ ทาํ ใหเ กดิ กลมุ หมอกอเิ ลก็ ตรอนและไอออนบวกไดง า ย ซง่ึ กลมุ หมอกอเิ ลก็ ตรอน สาร A ไมน าํ ไฟฟา เมอื่ เปน ของแขง็ แตเ มอ่ื หลอมเหลวนาํ ไฟฟา จะเคล่อื นท่อี ยางอสิ ระไปไดร อบๆ ไอออนบวก ไดด ี แสดงวา เปนสารประกอบไอออนกิ ซึง่ กค็ ือ KI สาร B นําไฟฟาเมื่อเปนของแข็งหรือของเหลว แสดงวาเปน T63 โลหะ ซ่ึงก็คอื Cr สาร C ไมน ําไฟฟา ทง้ั ในสถานะของแข็ง ของเหลว และแกส แสดงวา เปนสารประกอบโคเวเลนต ซึ่งก็คือ CO2 ดังนน้ั ตอบขอ 1.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน จากลกั ษณะของพนั ธะโลหะทม่ี อี ะตอมใกลช ดิ กนั โดยอเิ ลก็ ตรอนเคลอ่ื นทอ่ี ยา งอสิ ระไปรอบ ๆ อะตอมของธาตุโลหะ และมีการสรา งแรงยดึ เหนยี่ วตอ กนั สง ผลใหโ ลหะมสี มบตั ิ ดังน้ี อธบิ ายความรู้ 1. นาํ ไฟฟา ไดด เี มอ่ื เปน ของแขง็ เพราะมอี เิ ลก็ ตรอนทเี่ คลอื่ นทอ่ี ยอู ยา งอสิ ระ แตจ ะนาํ ไฟฟา 4. ครูใหนักเรียนศึกษาเกี่ยวกับพันธะโลหะและ ไดลดลงเม่อื เปน ของเหลว สมบตั ขิ องโลหะ จากหนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตร กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 หนา 57-58 จากนนั้ 2. มสี ถานะปกตเิ ปน ของแขง็ มจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดสงู เนอ่ื งจากพนั ธะโลหะเกดิ จาก ใหนักเรียนทุกคนรวมกันสรุปวา พันธะโลหะ อะตอมที่เปนไอออนบวกออกแรงยึดเหน่ียวกับอิเล็กตรอนจํานวนมากท่ีเคล่ือนที่อยูรอบ ๆ เกิดข้ึนไดอยางไร มีความแตกตางจากพันธะ การจะทําใหโลหะหลอมเหลวจึงตองอาศัยพลังงานจํานวนมาก เพ่ือทําลายแรงยึดเหน่ียวที่อยู โคเวเลนตและพนั ธะไอออนิกอยา งไร ระหวา งไอออนกบั อเิ ล็กตรอนทั้งหมด 5. ครูอาจถามคําถามเพ่ือเชื่อมโยงสิ่งท่ีนักเรียน 3. มีความเหนียว จึงสามารถตัด ดัด หรือยืดออก เพ่ือใหเปล่ียนเปนรูปรางตาง ๆ ได ไดเ รยี นรเู กย่ี วกบั พนั ธะโลหะวา นกั เรยี นคดิ วา เพราะไอออนลบจากอเิ ลก็ ตรอนทําหนา ทย่ี ดึ ไอออนบวกไมใ หห ลุดออกจากกนั สามารถนาํ สมบตั ขิ องพนั ธะโลหะไปใชป ระโยชน ในชีวิตประจําวันอยางไร ซึ่งคําตอบขึ้นอยูกับ 4. มีผิวมันวาว เพราะอิเล็กตรอนท่ีเคล่ือนที่อยางอิสระจะรับและกระจายแสงออกมา ความคดิ เหน็ ของนกั เรยี น เชน ใชเ ปน สว นประกอบ จงึ ทาํ ใหโลหะสามารถสะทอนแสงได ของอปุ กรณเครอื่ งใชไ ฟฟา จากสมบัติของโลหะนี้ จึงทําใหโลหะเปนวัสดุที่นิยมนํามาใชประโยชนดานตาง ๆ มากมาย ในชวี ิตประจําวนั ภาพที่ 2.25 ตวั อยางการใชป ระโยชนข องโลหะในชวี ิตประจําวนั ท่มี า : คลงั ภาพ อจท. จงึ กลา วไดว า การสรา งพนั ธะเคมขี องอะตอมสามารถเกดิ ขนึ้ ไดใ นหลายลกั ษณะ โดยในแตล ะ ลักษณะจะมสี มบัตเิ ฉพาะตัวและความแขง็ แรงของพันธะเคมแี ตกตา งกนั ดงั ตารางที่ 2.9 58 เกร็ดแนะครู ขอสอบเนน การคิดแนว O-NET กาํ หนดสมบัตขิ องโลหะ ดังนี้ ครูอธิบายเพิ่มเติมเก่ียวกับสมบัติอ่ืนๆ ของโลหะ ดังน้ี เมื่อเคาะโลหะ ก. นาํ ไฟฟา และความรอ นไดด ี เนอ่ื งจากเวเลนซอ เิ ลก็ ตรอนเคลอ่ื นทไ่ี ด แลวจะมีเสียงดังกังวาน เนื่องจากแรงยึดเหนี่ยวระหวางไอออนบวกกับ ข. มจี ดุ หลอมเหลวสงู เพราะเวเลนซอ เิ ลก็ ตรอนของอะตอมทง้ั หมด เวเลนซอิเล็กตรอนของกอนโลหะแข็งแรงมาก ประกอบกับไอออนบวกอยู ในกอ นโลหะยดึ อะตอมไวอ ยางเหนยี วแนน ใกลช ดิ กนั มาก ทาํ ใหก ารสน่ั สะเทอื นของอนภุ าคในกอ นโลหะสง แรงสน่ั สะเทอื น ค. สะทอนแสงได เนื่องจากกลุมหมอกอิเล็กตรอนท่ีเคล่ือนที่ได ไปถงึ กนั อยา งรวดเรว็ จงึ เกดิ เสยี งออกมาดว ยความถคี่ อ นขา งสงู เปน เสยี งกงั วาน โดยอสิ ระกระทบกบั แสง จะรบั และกระจายคลนื่ แสงออกมา ขอ สรปุ ใดถกู ตอง T64 1. ขอ ก. เทา น้นั 2. ขอ ก. และ ข. 3. ขอ ก. และ ค. 4. ขอ ข. และ ค. 5. ขอ ก. ข. และ ค. (วิเคราะหคาํ ตอบ อเิ ลก็ ตรอนทเี่ คลอื่ นทอ่ี ยา งอสิ ระในโลหะทาํ ให โลหะสามารถนําไฟฟาและความรอนได และเม่ืออิเล็กตรอนนี้ เคล่ือนท่ีไปกระทบกับแสงจะเกิดการรับและกระจายแสง โลหะ จึงสะทอนแสงได รวมท้ังอิเล็กตรอนยังยึดเหนี่ยวอะตอมโลหะไว อยา งเหนยี วแนน โลหะจึงมีจดุ หลอมเหลวสูง ดังน้ัน ตอบขอ 5.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ตารางที่ 2.9 : สมบัตขิ องสารที่ยดึ เหนย� วกนั ดว ยพันธะเคมีแบบตาง ๆ ขน้ั สอน สาร ตวั อยา ง ลกั ษณะทปี่ รากฏ สมบตั ิของสาร ขยายความเขา้ ใจ ของแขง็ สีขาว การนาํ ไฟฟา จุดหล(อCํ ม)เหลว จดุ(เCํดอื)ด นา้ํ ตาลทราย (C12H22O11) 1. ครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายและแสดงความ สารโคเวเลนต เอทานอล (C2H5OH) ไมนาํ 192 - คดิ เห็น โดยครูถามคําถาม ดังนี้ • สารในชวี ติ ประจาํ วนั ทพ่ี บ สว นมากเปน สาร แกสไฮโดรเจน (H2) ของเหลวใส ไมม สี ี ไมน าํ -114.1 78.3 ทเี่ กดิ จากพนั ธะชนดิ ใด สารโครงผลกึ เพชร (C) • ยกตัวอยางสารท่ีเกิดจากพันธะไอออนิก รา งตาขาย แกรไฟต (C) แกสไมม สี ี ไมม ีกลิ่น ไมน ํา -259 -253 พนั ธะโคเวเลนต และพนั ธะโลหะ มาอยา งละ 5 ชนดิ พรอมทัง้ บอกประโยชน ของแขง็ สขี าว ไมนาํ 3,550 4,830 • สารประกอบใดบา งทพ่ี บไดใ นชวี ติ ประจาํ วนั ของนกั เรยี นทมี่ พี นั ธะมากกวา 1 ชนดิ ในสาร ของแขง็ สีดํา นํา 3,727 3,640 ประกอบเดยี วกนั สารประกอบ โซเดียมคลอไรด (NaCl) ของแขง็ สีขาว ไมนาํ 801 1,465 2. ครูใหนักเรียนรวมกันตอบคําถามจาก Topic ไอออนิก ไมนํา 1,418 2,533 Question ในหนังสอื เรียน แคลเซยี มฟลอู อไรด (CaF2) ของแขง็ สีขาว ไมนาํ 681 1,330 โพแทสเซยี มไอโอไดด (KI) ของแขง็ สีขาว เหล็ก (Fe) ของแขง็ สเี งนิ วาว นํา 1,535 2,750 โลหะ ทองแดง (Cu) ของแขง็ สนี า้ํ ตาลแดง นํา 1,080 2,572 โครเมยี ม (Cr) ของแขง็ สเี งนิ วาว นํา 1,857 2,672 ? QToupiecstion คาํ ช้ีแจง : ใหนกั เรยี นตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ 1. จงอธิบายความแตกตา งระหวา งพันธะโคเวเลนตและพนั ธะไอออนิก 2. ธาตุ A และธาตุ Z มเี ลขอะตอมเทา กับ 7 และ 20 ตามลําดบั ใหเ ขียนสูตรไอออนและสตู ร สารประกอบไอออนิกของธาตทุ ั้ง 2 ธาตุนี้ 3. จงยกตัวอยา งสมบตั ิเฉพาะตัวของของแข็งไอออนกิ 4. สารประกอบไอออนกิ มสี ตู ร X2Y ถา X เปนธาตุท่มี เี ลขอะตอมเทากบั 19 และ Y จะเปน ธาตุ ทมี่ ีเลขอะตอมเทาใด 5. จงเขียนชอื่ ของสารประกอบไอออนิกตอไปนี้ MgO CaCO3 KNO3 MgSO4 และ Na2SO4 6. จงอธบิ ายลักษณะของพนั ธะโลหะ 7. เพราะเหตุใดโลหะจึงมผี ิวมันวาวเมือ่ กระทบกับแสง ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 59 แนวตอบ Topic Question 1. พันธะโคเวเลนต เกิดจากอะตอมของธาตุอโลหะกับอโลหะเขามาสรางแรงยึดเหนี่ยวตอกัน โดยการใชเวเลนซอิเล็กตรอนรวมกัน สวนพันธะไอออนิก เกดิ จากอะตอมของธาตโุ ลหะกบั ธาตอุ โลหะ เขา มาสรา งแรงยดึ เหนยี่ วตอ กนั เกดิ แรงดงึ ดดู ทางไฟฟา ระหวา งไอออนบวกและไอออนลบของอะตอมทงั้ สอง 2. ธาตุ A อยูหมู 5A ประจุเปน A3- ธาตุ Z อยูหมู 2A ประจเุ ปน Z2+ เขยี นสตู รสารประกอบไออนิกไดเปน Z3A2 3. สมบัติของของแขง็ ไอออนิก เชน เปนของแขง็ ทีป่ ระกอบดวยไอออนจํานวนมาก ยดึ เหน่ยี วกันดว ยแรงยดึ เหน่ียวทางไฟฟา ไมนาํ ไฟฟา แตจ ะนําไฟฟา ได เม่ือนาํ ไปละลายน้าํ มจี ดุ เดอื ดและจดุ หลอมเหลวสงู เปนผลกึ แขง็ แตเปราะและแตกงาย บางชนิดละลายนาํ้ ได และบางชนดิ ไมล ะลายนาํ้ 4. ธาตุ Y จะมีเลขอะตอม 8 5. MgO = แมกนีเซียมออกไซด CaCO3 = แคลเซยี มคารบ อเนต KNO3 = โพแทสเซียมไนเตรต MgSO4 = แมกนเี ซยี มซัลเฟต Na2SO4 = โซเดยี มซลั เฟต 6. พนั ธะโลหะ คอื แรงยดึ เหนย่ี วทท่ี าํ ใหอ ะตอมของโลหะอยดู ว ยกนั ในกอ นของโลหะโดยมกี ารใชเ วเลนซอ เิ ลก็ ตรอนรว มกนั ของอะตอมของโลหะ โดยทเี่ วเลนซ อเิ ลก็ ตรอนนไ้ี มไ ดเ ปน ของอะตอมหนง่ึ อะตอมใดโดยเฉพาะ เนอ่ื งจากมกี ารเคลอ่ื นทตี่ ลอดเวลา ทกุ ๆ อะตอมของโลหะจะอยตู ดิ กนั กบั อะตอมอน่ื ๆ ตอ เนอ่ื งกนั ไมม ที ีส่ ิ้นสุด จึงทาํ ใหโ ลหะไมมีสตู รโมเลกลุ 7. โลหะมีผิวมนั วาว เพราะกลมุ อเิ ล็กตรอนท่ีเคลือ่ นท่ีโดยอิสระมีปฏิกิรยิ าตอแสง จึงสะทอ นแสงทาํ ใหม องเห็นเปนมันวาว T65

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน Summary ขยายความเขา้ ใจ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 3. ครใู หน ักเรยี นรว มกนั ทาํ ใบงาน เร่อื ง ¡ÒÃà¡Ô´¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ พันธะไอออนกิ อะตอมของธาตุหรือสารประกอบไมสามารถอยูเปนอิสระได เนื่องจากไมมีความเสถียร จึงตองมีการรวมตัวกัน 4. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนคิดและตอบคําถาม เพ่ือจดั อเิ ลก็ ตรอนใหเ สถยี ร ทาํ ใหเกิดแรงยดึ เหนีย่ วระหวา งอะตอมข้นึ เรียกวา พันธะเคมี อยา งอสิ ระ และสอบถามเนอื้ หา เรอื่ ง พนั ธะเคมี วา มสี ว นไหนทยี่ งั ไมเ ขา ใจและใหค วามรเู พม่ิ เตมิ ¾Ñ¹¸Ðâ¤àÇàŹµ ในสวนนั้น โดยท่ีครูอาจจะใช PowerPoint เรอ่ื ง พันธะเคมี ชว ยในการอธิบาย พันธะโคเวเลนต คือ พันธะเคมีที่เกิดจากอะตอมของธาตุอโลหะกับธาตุอโลหะเขามาสรางแรงยึดเหนี่ยวตอกัน โดย การใชเ วเลนซอ ิเลก็ ตรอนรว มกัน 5. ครูใหน ักเรยี นทาํ แบบทดสอบหลงั เรียน หนว ยการเรยี นรทู ่ี 2 เรอ่ื ง พนั ธะเคมี ชนดิ ของพันธะโคเวเลนต พันธะเดย่ี ว พนั ธะคู พนั ธะสาม เกิดจากอะตอมคูท่ีเขามารวมสราง เกิดจากอะตอมคูท่ีเขามารวมสราง เกิดจากอะตอมคูที่เขามารวมสราง พนั ธะตอ กนั มกี ารใชอ เิ ลก็ ตรอนรว มกนั พนั ธะตอ กนั มกี ารใชอ เิ ลก็ ตรอนรว มกนั พนั ธะตอ กนั มกี ารใชอ เิ ลก็ ตรอนรว มกนั 1 คู 2 คู 3 คู FF OC O HC N การอา นช่อื สารประกอบโคเวเลนต • ใหอ า นชอื่ ของธาตทุ อ่ี ยขู า งหนา กอ นแลว ตามดว ยชอ่ื ของธาตทุ อี่ ยดู า นหลงั โดยเปลย่ี นเสยี งพยางคท า ยของธาตเุ ปน ไ-ด (-ide) • ระบจุ าํ นวนอะตอมของธาตไุ วห นา ชอ่ื ธาตุ โดยวธิ กี ารระบจุ าํ นวนอะตอมของธาตจุ ะระบโุ ดยใชช อื่ ตวั เลขในภาษากรกี 1 มอนอ (mono) 2 ได (di) 3 ไตร (tri) 4 เตตระ (tetra) 5 เพนตะ (penta) 6 เฮกซะ (hexa) 7 เฮปตะ (hepta) 8 ออกตะ (octa) 9 โนนะ (nona) 10 เดคะ (deca) สภาพขั้วของโมเลกลุ โคเวเลนต แรงยึดเหนี่ยวระหวางโมเลกุลโคเวเลนต ขวั้ ของโมเลกลุ โคเวเลนต แบง ออกเปน 2 ลกั ษณะ แรงยดึ เหนย่ี วระหวา งโมเลกลุ โคเวเลนต แบง ออกเปน 2 ประเภท • ขวั้ ของพนั ธะ พจิ ารณาไดจ ากการใชอ เิ ลก็ ตรอน • แรงแวนเดอรวาลส แบง ออกเปน 2 ชนิด คอื แรงลอนดอน รว มกนั วา มคี า EN เทากันหรือไม ถาเทา กนั ซึ่งเปนแรงยึดเหน่ียวระหวางโมเลกุลโคเวเลนตท่ีไมมีข้ัว จะไมเ กดิ ขว้ั แตห ากไมเ ทา กนั จะเกดิ ขว้ั ของพนั ธะ และแรงขวั้ คู ซงึ่ เปน แรงดงึ ดดู ทเ่ี กดิ ขนึ้ กบั โมเลกลุ โคเวเลนต • ขว้ั ของโมเลกลุ เปน ผลรวมระหวา งขวั้ ของพนั ธะ ทมี่ ขี ั้ว ตาง ๆ ท้ังหมดในโมเลกุล โดยทิศทางของข้ัว จะหนั ไปทางขว้ั ลบ ขว้ั โมเลกลุ จะขนึ้ อยกู บั รปู รา ง • พนั ธะไฮโดรเจน คอื แรงยดึ เหนย่ี วทเ่ี กดิ ขนึ้ ในโมเลกลุ โคเวเลนต ของโมเลกลุ และคา EN ท่ีเกิดจากอะตอม H ไปสรางพันธะกับอะตอมของ F O หรอื N 60 ขอสอบเนน การคิด ขอใดเรยี งลําดับการเกิดพนั ธะเคมใี นโมเลกุลแกส ไฮโดรเจนไดถ ูกตอ ง ก. ระดับพลังงานภายในโมเลกุลของอะตอมไฮโดรเจนลดต่าํ ลง ข. อะตอมของไฮโดรเจนเคล่อื นท่ีเขามาอยูใกลก ันในระยะทพ่ี อเหมาะ ค. อะตอมของไฮโดรเจนมคี วามเสถยี ร เกิดการยดึ เหนยี่ วกนั เปนโมเลกลุ ของแกส ไฮโดรเจน ง. อเิ ล็กตรอนของไฮโดรเจนแตล ะอะตอมถูกนวิ เคลยี สของไฮโดรเจนอกี อะตอมดงึ ดดู เอาไว 1. ก. ง. ข. ค. 2. ข. ง. ก. ค. 3. ก. ข. ง. ค 4. ค. ก. ข. ง. 5. ง. ข. ก. ค. (วเิ คราะหคําตอบ การเกิดพนั ธะเคมีในโมเลกุลไฮโดรเจน เมอื่ อะตอมของแกส ไฮโดรเจนอยูอยา งอสิ ระ อะตอมจะมพี ลงั งานอยสู ูงมาก เนอ่ื งจาก อิเล็กตรอนเคล่ือนอยูอยางอิสระ เมื่ออะตอมของไฮโดรเจน 2 อะตอม เคล่ือนที่เขามาใกลกันถึงระยะพอเหมาะ อิเล็กตรอนของไฮโดรเจน แตล ะอะตอมจะถูกนวิ เคลียสของอะตอมอีกอะตอมหนง่ึ ดึงดูดเอาไว ทําใหอ ิเลก็ ตรอนเคลือ่ นที่ไดช าลง ระดบั พลงั งานของโมเลกลุ ลดต่ําลง โมเลกุล ของแกสไฮโดรเจนจึงมีความเสถียรมากข้ึน ถาอะตอมของไฮโดรเจนทั้ง 2 เขาใกลกันมากกวา 74 pm จะทําใหเกิดแรงผลักระหวางนิวเคลียส กับนิวเคลยี ส ระหวางอิเลก็ ตรอนกับอเิ ล็กตรอน ทําใหม ีพลงั งานสงู มากขน้ึ โมเลกลุ จึงไมม คี วามเสถียร ดงั น้ัน ตอบขอ 2.) T66

นาํ สอน สรุป ประเมิน สมบตั ขิ องสารประกอบโคเวเลนต สว นใหญจ ะมจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดตา่ํ ไมน าํ ไฟฟา ทง้ั ในสถานะของแขง็ ของเหลว ขนั้ สรปุ และแกส ยกเวน สารโคเวเลนตท มี่ โี ครงผลกึ รา งตาขา ย เชน แกรไฟต (นาํ ไฟฟา ) เพชร จะมจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดสงู ตรวจสอบผล ¾Ñ¹¸ÐäÍÍ͹ԡ ใหน กั เรยี นแบง กลมุ กลมุ ละ 5 คน สรปุ ความรู พนั ธะไอออนกิ คอื พนั ธะเคมที เี่ กดิ จากอะตอมของธาตโุ ลหะกบั ธาตอุ โลหะเขา มาสรา งแรงยดึ เหนย่ี วตอ กนั และแรงดงึ ดดู เร่ือง พันธะเคมี แลวนําเสนอในรูปแบบของ ทางไฟฟาระหวางไอออนบวกและไอออนลบของอะตอมทงั้ สอง ผังมโนทัศน (Concept Mapping) และเขียน ในกระดาษฟลปิ ชารต นาํ เสนอหนา ชั้นเรยี น Na + Cl Na + Cl ขน้ั ประเมนิ การเขยี นสูตรและเรยี กช่อื สารประกอบไอออนกิ ตรวจสอบผล การเขียนสูตรของสารประกอบไอออนิกจะเขียนนําดวยธาตุท่ีเกิดเปนไอออนบวกกอน จากนั้นจึงเขียนตามดวยธาตุ ทเี่ กดิ เปน ไอออนลบ ตามลาํ ดบั และการอา นชอื่ สารประกอบไอออนกิ ใหอ า นตามลาํ ดบั ของธาตทุ เ่ี ขยี นในสตู ร คอื เรม่ิ จาก 1. ครูตรวจสอบผลการทาํ แบบทดสอบหลังเรียน ธาตุแรกซงึ่ เกดิ เปนไอออนบวก (ธาตโุ ลหะ) แลว ตามดวยธาตุหลงั ซง่ึ เปน ไอออนลบ (ธาตุอโลหะ) 2. ครูประเมินการเรียนรูของนักเรียนจากการ สมบตั ขิ องสารประกอบไอออนกิ สว นใหญจ ะมจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดสงู ในภาวะปกตเิ ปน ของแขง็ จะไมน าํ ไฟฟา แตเ ม่ือหลอมเหลว หรอื อยใู นรปู ของสารละลายจะสามารถนาํ ไฟฟาได ตอบคาํ ถามในชนั้ เรยี น การรวมกิจกรรมกลุม การปฏิบัติกิจกรรม และประเมินการเขียน พันธะโลหะ เรียงความสรุปความเขาใจ 3. ครตู รวจใบงาน เร่อื ง พนั ธะไอออนกิ พันธะโลหะ คอื พนั ธะทเ่ี กดิ จากการนําอเิ ล็กตรอนมาใชรว มกันของธาตโุ ลหะ สารท่เี ปนโลหะจะนาํ ไฟฟาไดดีเม่อื เปน 4. ครูประเมนิ ผลงานจากผังมโนทศั น ของแข็ง แตจ ะนาํ ไฟฟาไดล ดลงเมื่อเปนของเหลว มจี ดุ หลอมเหลวและจุดเดือดสงู มีความหนาแนนและมีผวิ มันวาว (Concept Mapping) 5. ครูวัดและประเมินผลจากการทาํ Self Check Topic Question ในหนังสอื เรียน ใหนกั เรยี นตรวจสอบความเขาใจ โดยพจิ ารณาขอ ความวา ถูกหรอื ผดิ แลวบันทกึ ลงในสมุด แนวตอบ Self Check หากพิจารณาขอความไมถ กู ตอ ง ใหกลบั ไปทบทวนเน้ือหาตามหวั ขอ ท่ีกําหนดให 1. ถกู 2. ถูก 3. ถกู 4. ถูก 5. ถกู ถูก/ผิด ทบทวนท่ีหัวขอ 1. แรงยึดเหน่ียวภายในโมเลกุลเปนแรงยึดเหน่ียวระหวางอะตอมในโมเลกุล 1. เรยี กวา พันธะเคมี 2. พันธะโคเวเลนตเปนพันธะเคมีที่เกิดจากอะตอมของธาตุอโลหะกับธาตุ ับน ึทกลงในส ุมด 2. อโลหะนาํ อเิ ลก็ ตรอนมาใชรวมกัน 3. แกสออกซิเจนเปนโมเลกุลท่ีไมมีขั้วจึงมีแรงยึดเหน่ียวระหวางโมเลกุล 2.4 เปนแรงลอนดอน 4. พนั ธะไอออนกิ คอื แรงดงึ ดดู ทางไฟฟา ระหวา งไอออนบวกกบั ไอออนลบ 3. 5. ไอออนบวกในกอ นโลหะมีการจดั เรียงตัวอยา งเปนระเบียบ จงึ ทําใหโลหะ 3. มผี วิ มนั วาวเมอ่ื แสงมากระทบ ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 61 ขอสอบเนน การคดิ แนวทางการวัดและประเมินผล โลหะจะใหไ อออนบวกอยใู นทะเลของอเิ ลก็ ตรอน โลหะชนดิ ใด ครสู ามารถวดั และประเมนิ ความเขา ใจในเนอ้ื หา เรอ่ื ง พนั ธะไอออนกิ ไดจ าก ใหอ ิเลก็ ตรอนอยูในทะเลของอเิ ลก็ ตรอนมากทส่ี ดุ การสังเกตพฤติกรรมการทําผังมโนทัศน โดยศึกษาเกณฑการวัดและประเมิน 1. โซเดยี ม 2. ซลั เฟอร ผลจากแบบประเมินผลงานผังมโนทศั นทีอ่ ยูในแผนการจดั การเรียนรูห นวยท่ี 2 3. แคลเซียม 4. อะลูมิเนยี ม พนั ธะเคมี 5. แมกนีเซียม แบบประเมินชนิ งาน/ภาระงาน (รวบยอด) แผนฯ เกณฑป ระเมินผงั มโนทศั น (วิเคราะหคําตอบ โลหะที่จะใหไอออนบวกอยูในทะเลของ แบบประเมนิ ผลงานผังมโนทศั น ประเดน็ ทีประเมิน 4 ระดบั คะแนน 1 อิเล็กตรอนมาก แสดงวา ตองมีเวเลนซอิเล็กตรอนมาก และ 32 ตองใหอิเล็กตรอนเพื่อใหเสถียร อะลูมิเนียมมีเวเลนซอิเล็กตรอน คําชแี จง : ใหผ ูสอนประเมนิ ผลงาน/ชินงานของนักเรยี นตามรายการทีกาํ หนด แลวขีด ลงในชองทตี รงกับระดับ เทากับ 3 แคลเซยี มและแมกนีเซียม มีเวเลนซอิเล็กตรอนเทา กบั 2 1. ผลงานตรงกบั ผลงานสอดคลองกับ ผลงานสอดคลองกับ ผลงานสอดคลองกับ ผล งาน ไม ส อด ค ล อง โซเดียมมีเวเลนซอิเล็กตรอนเทากับ 1 และซัลเฟอรไมใชโลหะ คะแนน ตองรับอเิ ล็กตรอน 2 อเิ ล็กตรอนเพ่อื ใหเสถยี ร ดงั นัน้ ตอบขอ 4.) จดุ ประสงคท กี าํ หนด จุดประสงคทุกประเด็น จดุ ประสงคเ ปน สว นใหญ จุดประสงคบางประเด็น กับจดุ ประสงค ลาํ ดับที รายการประเมนิ ระดับคุณภาพ 2. ผลงานมคี วาม เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน 4 3 21 ถูกตอ งสมบูรณ ถูกตองครบถว น ถูกตองเปน สวนใหญ ถูกตอ งเปนบางประเดน็ ไมถกู ตอ งเปนสวนใหญ 1 ความสอดคลองกับจดุ ประสงค 3. ผลงานมคี วามคดิ ผล งาน แสด งออกถึง ผลงานมีแนวคิดแปลก ผลงานมีความนาสนใจ ผลงานไมแสดงแนวคิด สรางสรรค 2 ความถูกตองของเนอื หา ค วาม คิ ด ส รางส รรค ใหมแตยังไมเปนระบบ แตยังไมมีแนวคิดแปลก ใหม 3 ความคิดสรา งสรรค แ ป ล ก ให ม แ ล ะ เป น ใหม 4 ความตรงตอ เวลา ระบบ รวม 4. ผลงานมีความเปน ผ ล ง า น มี ค ว า ม เป น ผลงานสวนใหญมีความ ผ ล ง า น มี ค ว า ม เป น ผลงานสวนใหญไมเปน ระเบียบ ระเบียบแสดงออกถึง เป น ระเบี ย บ แ ต ยั งมี ระเบยี บแตม ขี อ บกพรอง ร ะ เ บี ย บ แ ล ะ มี ข อ ความประณีต ขอบกพรอ งเล็กนอย บางสวน บกพรองมาก ลงชอื ................................................... ผปู ระเมิน ............../................./................ เกณฑก ารตัดสินคุณภาพ ชวงคะแนน ระดบั คุณภาพ 14–16 ดีมาก 11–13 ดี 8–10 พอใช ตํา กวา 8 ปรับปรุง T2 1 67

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ แนวตอบ Unit Question Unit Question 1. หมายเลข 1 เม่ืออะตอมของแกสไฮโดรเจน คําชี้แจง : ใหนักเรยี นตอบคําถามตอ ไปนี้ อยูอยางอิสระ อะตอมจะมีพลังงานอยูสูงมาก 1. จากกราฟแสดงการเปลีย่ นแปลงพลงั งานในการเกดิ โมเลกลุ ไฮโดรเจนดังตอไปนี้ เนื่องจากอิเล็กตรอนที่เคลื่อนที่อยูเคลื่อนท่ีได อยางอสิ ระ (3) (2) (1) หมายเลข 2 เมอื่ อะตอมของไฮโดรเจน 2 อะตอม เคลื่อนที่เขามาใกลกันถึงระยะพอเหมาะ 0 H+H อิเล็กตรอนของไฮโดรเจนแตละอะตอมจะถูก นวิ เคลยี สของอะตอมอกี อะตอมหนงึ่ ดงึ ดดู เอาไว พ ัลงงาน ัศกย พลงั งานทใี่ ชสลายพันธะ = 436 kJ/mol ทาํ ใหอ เิ ลก็ ตรอนเคลอื่ นทไ่ี ดช า ลง ระดบั พลงั งาน ของโมเลกลุ ลดตา่ํ ลง โมเลกลุ ของแกส ไฮโดรเจน H2 ระยะระหวา งนิวเคลยี ส (pm) จึงมีความเสถียรมากข้ึน (ระยะหางประมาณ 74 pm เปนระยะหา งท่มี ีความเสถยี รมากทีส่ ุด) ความยาวพนั ธะ หมายเลข 3 ถาอะตอมของไฮโดรเจนท้ัง 2 0 0.74Ao เขาใกลกันมากกวา 74 pm จะทําใหเกิดแรง ผลักระหวางนิวเคลียสกับนิวเคลียส ระหวาง ภาพที่ 26 กราฟแสดงการเปลยี่ นแปลงพลังงานในการเกิดโมเลกุลไฮโดรเจน (H2) อิเล็กตรอนกับอิเล็กตรอน ทําใหมีพลังงานสูง ที่มา : คลงั ภาพ อจท. มากขึ้น โมเลกลุ จึงไมม คี วามเสถียร นักเรียนคิดวาการรวมตัวของไฮโดรเจน 2 อะตอมเปนโมเลกุล ในแตละหมายเลขมีการ 2. พันธะโคเวเลนต เปนพันธะท่ีเกิดจากการใช เปลี่ยนแปลงพลงั งานอยา งไร อิเล็กตรอนรวมกันของอะตอมท่ีมีคาพลังงาน 2. พนั ธะทเี่ กดิ จากแรงยดึ เหนย่ี วระหวา งอะตอมของธาตอุ โลหะกบั ธาตอุ โลหะเกดิ ขน้ึ ไดอ ยา งไร ไอออไนเซชัน (IE) สูง กบั อะตอมท่ีมคี า พลงั งาน จงอธิบาย ไอออไนเซชนั สงู ดว ยกนั ธาตทุ เี่ กดิ พนั ธะโคเวเลนต 3. จงเขียนชอื่ สารประกอบโคเวเลนตตอไปน้ี ไดเปน อโลหะ เพราะอโลหะมีพลงั งานไอออไน- BCl3 SO3 P4O10 N2O4 N2O5 และ PCl3 เซชัน คอนขางสูง จึงเสียอิเล็กตรอนไดยาก 4. แรงยึดเหนี่ยวที่เกิดขึ้นระหวางโมเลกุลของสารประกอบโคเวเลนตมีกี่ชนิด อะไรบาง และ จงึ ไมม ฝี า ยใดเสยี อเิ ลก็ ตรอน แตจ ะใชอ เิ ลก็ ตรอน แตละชนดิ มีลักษณะอยางไร รว มกัน 5. ถา X และ Y แทนธาตุ ซึง่ มีเลขอะตอม 7 และ 20 ตามลาํ ดับ สารประกอบระหวางธาตุ ทั้งสองจะมีพันธะชนดิ ใด และมีสูตรเปนอยางไร 3. BCl3 = โบรอนไตรคลอไรด SO3 = ซัลเฟอรไตรออกไซด 6. จงเขยี นสูตรของสารประกอบโคเวเลนตท ี่เกิดจากการรวมตัวของธาตุตอ ไปน้ี P4O10 = เตตระฟอสฟอรัสเดคะออกไซด ก. ฟอสฟอรัสกบั คลอรนี N2O4 = ไดไนโตรเจนเตตระออกไซด ข. ออกซิเจนกบั ฟลอู อรนี N2O5 = ไดไนโตรเจนเพนตะออกไซด PCl3 = ฟอสฟอรัสไตรคลอไรด 62 4. แรงยดึ เหนย่ี วระหวา งโมเลกลุ โคเวเลนต มี 3 ชนดิ ดงั น้ี 1) แรงลอนดอน (london force) เปนแรงยดึ เหนี่ยวระหวา งโมเลกลุ ยดึ เหนย่ี วกนั ดวยแรงออนๆ และจะมีคาเพ่มิ ขึ้นตามมวลโมเลกลุ ของสาร 2) แรงขั้วคู (dipole–dipole force) เปน แรงดึงดดู ทางไฟฟา อนั เนอ่ื งมาจากแรงกระทําระหวา งข้ัวบวกกับขั้วลบของโมเลกลุ ท่มี ีขว้ั สารโคเวเลนตท ี่มีข้วั มีแรงยดึ เหนยี่ วระหวางโมเลกลุ 2 ชนิด รวมอยดู ว ยกัน คือ แรงลอนดอนกับแรงดงึ ดดู ระหวา งขว้ั และเรยี กแรง 2 แรงรวมกันวา แรงแวนเดอรว าลส 3) พันธะไฮโดรเจน (hydrogen bond, H–bond) คือ แรงดึงดูดระหวางโมเลกุลที่เกิดจากไฮโดรเจนอะตอมสรางพันธะโคเวเลนตกับอะตอมท่ีมี คา สภาพไฟฟาลบสงู ๆ และมขี นาดเล็ก ไดแก F, O และ N แลวเกิดพันธะโคเวเลนตท ่มี ีสภาพขั้วแรงมาก 5. X อยหู มู 5A เปน อโลหะ Y อยูหมู 2A เปน โลหะ จะเกดิ สารประกอบ Y3X2 เปน พนั ธะไอออนิก 6. ก. PCl3 ข. OF2 T68

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 7. ถา C เกดิ พันธะโคเวเลนตกับ Cl จะตองใชธ าตุ C และ Cl กี่อะตอม ตามลาํ ดบั จงึ จะทาํ ให 7. ตองใช C 1 อะตอม Cl 4 อะตอม จงึ จะ อะตอมทั้งสองมเี วเลนซอ เิ ล็กตรอนครบตามกฎออกเตต ทาํ ใหอ ะตอมทง้ั สองมเี วเลนซอ เิ ลก็ ตรอนครบ ตามกฎออกเตต 8. ใหน ักเรยี นเรียงลาํ ดบั จดุ เดอื ดจากสูงไปตา่ํ ของสารตอ ไปนี้ H2S H2O CH4 H2 และ KBr 8. KBr > H2O > H2S > CH4 > H2 9. โมเลกลุ มีขว้ั ไดแก NH3 H2S CH3Cl และ 9. สารประกอบตอ ไปนี้ สารประกอบใดเปนโมเลกลุ มีขัว้ CH4 NH3 CCl4 H2S BF3 CH3Cl PH3 PH3 10. เนอ่ื งจาก HCl มีอิเลก็ ตรอนไมห นาแนนพอท่ี 10. พิจารณาความแตกตางระหวางจุดเดือดของสารประกอบของไฮโดรเจนกับธาตุแฮโลเจน ซ่ึงมลี ําดบั ดังน้ี จะใหไฮโดรเจนเขามาสรางแรงยึดเหน่ียวได HCl < HBr < HI < HF จึงไมเกิดพันธะไฮโดรเจน ทาํ ให HCl เพราะเหตุใด HCl จงึ มจี ดุ เดอื ดตา่ํ ที่สดุ มีจุดเดอื ดต่าํ ที่สุด 11. เพราะเหตุใด H2O จึงมจี ดุ เดอื ดและจุดหลอมเหลวสงู กวา H2S 11. เน่ืองจาก H2O เกิดพันธะไฮโดรเจน 12. แกสท่กี าํ หนดใหต อไปน้ี จงึ มจี ุดเดอื ดและจุดหลอมเหลวสูงกวา H2S แกส ไฮโดรเจน แกสฮเี ลยี ม แกส ซัลเฟอรไดออกไซด และแกส คารบ อนไดออกไซด 12. แกสซัลเฟอรไดออกไซดมีแรงยึดเหน่ียว แกสใดมแี รงยึดเหน่ยี วระหวางโมเลกลุ มากทีส่ ุด เพราะเหตใุ ด ระหวางโมเลกุลมากที่สุด เนื่องจากเปนแรง 13. เขยี นสูตรของสารประกอบไอออนิกที่เกดิ จากการรวมตัวระหวา งธาตุตอ ไปนี้ ยึดเหนี่ยวท่ีเกิดระหวางโมเลกุลที่มีขั้ว โดย ก. โพแทสเซยี มกับคลอรนี ข้ัวบวกโมเลกุลหน่ึงจะดึงดูดขั้วลบของอีก ข. แคลเซยี มกับไอโอดีน โมเลกลุ หนง่ึ ค. อะลูมิเนยี มกับไฮโดรเจน ง. ซเี ซยี มกับกาํ มะถนั 13. ก. KCl ข. CaI2 ค. AlH3 ง. Cs2S 14. สาร 3 ชนิด ดังน้ี H2O NaCl และ CH4 ใหนักเรียนเรียงลําดับจุดหลอมเหลวของสาร จากตาํ่ ไปสงู พรอมอธบิ ายเหตุผลประกอบ 14. CH4 < H2O < NaCl 15. พจิ ารณาธาตตุ อ ไปน้ี 15. ธาตุ A B C เปน ธาตโุ ลหะ 7A 12B 13C 16D 17E ธาตคุ ใู ดทาํ ปฏกิ ริ ยิ ากนั เกดิ เปน สารประกอบไอออนกิ และธาตคุ ใู ดทาํ ปฏกิ ริ ยิ ากนั เกดิ เปน สาร ธาตุ D E เปน ธาตอุ โลหะ ประกอบโคเวเลนต สารประกอบไอออนิก ไดแก AE3 A2D3 BD BE2 C2D3 และ CE3 ¾Ñ¹¸Ðà¤ÁÕ 63 สารประกอบโคเวเลนต ไดแก DE2 T69

Chapter Overview แผนการจัด สอ่ื ท่ีใช้ จดุ ประสงค์ วิธสี อน ประเมนิ ทักษะท่ีได้ คณุ ลกั ษณะ การเรียนรู้ อนั พงึ ประสงค์ แผนฯ ท่ี 1 กรด เบส - แบบทดสอบก่อนเรยี น 1. บอกสมบตั ิเปน็ กรด แบบสบื เสาะ - ตรวจแบบทดสอบ - ทกั ษะการวิเคราะห ์ - มวี ินัย และเกลือ - หนังสือเรยี นรายวชิ า หรือเบสได้ (K) หาความรู ้ กอ่ นเรยี น - ทกั ษะการสงั เกต - ใฝเ่ รยี นรู้ พ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ 2. จา� แนกประเภทของ (5Es - ตรวจใบงาน เรอ่ื ง - ทักษะการส่ือสาร - มงุ่ มั่นใน 4 กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 สารละลายอเิ ลก็ โทรไลต์ Instructional สารละลายกรด-เบส - ทกั ษะการทา� งาน การท�างาน - แบบฝึกหัดรายวิชา และนอนอเิ ล็กโทรไลต์ Model) - สังเกตพฤติกรรม ร่วมกนั - มคี วามซอ่ื สตั ย์ ชวั่ โมง พนื้ ฐานวิทยาศาสตร์ ได้ (P) การท�างานกลมุ่ - ทักษะการนา� ความรู้ กายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 - ใบงาน 3. แสดงความเป็นคน - สงั เกตพฤติกรรม ไปใช้ - PowerPoint ชา่ งสงั เกต ช่างคิด การทา� งานรายบคุ คล - QR Code ชา่ งสงสัย ใฝ่เรยี นรู้ - สังเกตความมวี นิ ัย - ภาพยนตร์สารคดสี ้นั และมุ่งม่นั ในการเสาะ ใฝ่เรยี นรู้ และม่งุ มนั่ Twig แสวงหาความรู ้ (A) ในการทา� งาน แผนฯ ท่ี 2 - หนงั สือเรียนรายวชิ า 1. อธบิ ายความหมาย แบบสืบเสาะ - ตรวจใบงาน เรอื่ ง - ทักษะการวเิ คราะห์ - มีวนิ ัย สารประกอบ พน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ และลักษณะของ หาความร ู้ สารประกอบ - ทกั ษะการสังเกต - ใฝเ่ รยี นรู้ ไฮโดรคาร์บอน กายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 สารประกอบ (5Es ไฮโดรคาร์บอน - ทกั ษะการสือ่ สาร - มุ่งม่ันใน - แบบฝึกหดั รายวชิ า ไฮโดรคาร์บอนได้ (K) Instructional - ประเมินการนา� เสนอ - ทกั ษะการทา� งาน การท�างาน 4 พน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ 2. เขยี นสตู รทัว่ ไป Model) ผลงาน รว่ มกัน - มคี วามซอื่ สตั ย์ กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 สตู รโมเลกุล และสตู ร - สงั เกตพฤติกรรม - ทักษะการนา� ความรู้ ชว่ั โมง - ใบงาน โครงสร้าง พร้อมท้งั - PowerPoint เรยี กชอ่ื แอลเคน - QR Code แอลคนี แอลไคน ์ การท�างานกลุม่ ไปใช้ - ภาพยนตร์สารคดีสั้น ไซโคลแอลเคน - สังเกตพฤตกิ รรม Twig ไซโคลแอลคีน และ การท�างานรายบุคคล ไซโคลแอลไคนไ์ ด้ - สงั เกตความมีวินยั (K, P) ใฝ่เรียนร ู้ และมุ่งม่ัน 3. แสดงความเปน็ คน ในการทา� งาน ช่างสงั เกต ชา่ งคิด ชา่ งสงสัย ใฝ่เรยี นรู้ และมงุ่ ม่นั ในการเสาะ แสวงหาความรู้ (A) T70

แผนการจดั สือ่ ที่ใช้ จดุ ประสงค์ วธิ ีสอน ประเมิน ทกั ษะที่ได้ คณุ ลกั ษณะ การเรียนรู้ อันพึงประสงค์ แผนฯ ท่ี 3 พอลิเมอร์ - แบบทดสอบหลังเรยี น 1. อธิบายความหมาย แบบสืบเสาะ - ต รวจใบงาน เรือ่ ง - ทกั ษะการวิเคราะห์ - มวี ินยั - หนงั สอื เรยี นรายวชิ า ประเภท และสมบตั ิ หาความรู้ พอลิเมอร์ - ทกั ษะการสงั เกต - ใฝเ่ รยี นรู้ 10 พืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ของพอลเิ มอรไ์ ด้ (K) (5Es - ประเมนิ การน�ำเสนอ - ทกั ษะการสือ่ สาร - มุ่งม่ันใน กายภาพ 1 (เคม)ี ม.5 2. อภปิ รายการนำ� Instructional ผลงาน - ทกั ษะการท�ำงาน การทำ� งาน ชว่ั โมง - แบบฝึกหดั รายวชิ า พอลเิ มอรไ์ ปใช้ Model) - สังเกตพฤติกรรม รว่ มกัน - มีความซอื่ สัตย์ พน้ื ฐานวิทยาศาสตร์ กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 ประโยชน์ รวมทง้ั ผล การท�ำงานกลมุ่ - ทกั ษะการน�ำความรู้ - ใบงาน ท่เี กิดจากการผลติ - สงั เกตพฤตกิ รรม ไปใช้ - PowerPoint และใช้พอลเิ มอรต์ ่อ การท�ำงานรายบุคคล - QR Code สง่ิ มชี วี ติ และสง่ิ แวดลอ้ ม - สังเกตความมีวนิ ัย - ภาพยนตรส์ ารคดีส้ัน ได้ (K) ใฝ่เรียนรู้ และมุ่งมน่ั Twig 3. ระบกุ ารเลือกใช้ ในการท�ำงาน ประโยชนข์ องผลติ ภณั ฑ์ - ตรวจแบบทดสอบ พอลเิ มอร์ดว้ ยสมบัติ หลงั เรยี น ที่แตกต่างกันได้ (K) 4. สบื ค้นขอ้ มูลเก่ียวกับ ความหมาย ประเภท และสมบตั ขิ องพอลเิ มอร์ ได้ (P) 5. แสดงความเปน็ คน ช่างสงั เกต ช่างคดิ ช่างสงสัย ใฝเ่ รยี นรู้ และม่งุ ม่นั ในการเสาะ แสวงหาความรู้ (A) T71

Chapter Concept Overview กรด เบส และเกลือ สมบตั ิของกรด เบส และเกลอื สมบตั ิ กรด เบส เกลือ การนา� ไฟฟา้ นา� ไฟฟา้ ได้ น�าไฟฟา้ ได้ นา� ไฟฟา้ ได้ (แตกตัวเมอื่ ละลายนา้� ) (แตกตัวเมือ่ ละลายนา�้ ) การเปล่ยี นสกี ระดาษลติ มสั นา้� เงิน แดง แดง น�้าเงนิ - ทา� ปฏกิ ิรยิ ากับโลหะ ทา� ปฏิกิรยิ ากับกรด เมอื่ ละลายน�้า อาจแสดงสมบัติ การท�าปฏิกริ ิยา ไดแ้ กส H2 ได้เกลอื และนา้� ตา่� กว่า 7 สูงกวา่ 7 เปน็ กรด เบส หรอื กลาง ค่า pH รสเปรย้ี ว - รส CH3COOH H2SO4 รสฝาด NaOH KOH NH4Cl รสเค็ม รสฝาด รสขม ตัวอย่าง KMnO4 NaCl กรด (acid) หมายถงึ สารประกอบโคเวเลนต์ท่มี ีธาตุไฮโดรเจนเป็นองค์ประกอบหลัก เม่ือละลายนา�้ แลว้ สามารถแตกตัวใหไ้ ฮโดรเจนไอออน (H+) หรอื ไฮโดรเนียมไอออน (H3O+) เบส (base) หมายถึง สารประกอบที่เป็นตัวรบั โปรตอน (H+) เมอ่ื ท�าปฏกิ ิริยากับนา้� จะรับโปรตอนจากนา�้ และได้ไฮดรอกไซดไ์ อออน (OH-) เกลือ (salts) หมายถงึ สารประกอบทเ่ี กิดจากปฏกิ ิริยาระหว่างกรดกบั เบส สารละลายอเิ ลก็ โทรไลตแ์ ละนอนอิเลก็ โทรไลต์ สารอเิ ลก็ โทรไลต์ (electrolyte) คอื สารทเ่ี มอื่ ละลายนา้� แลว้ จะนา� ไฟฟา้ ได ้ เพราะไอออนบวกและไอออนลบเคลอื่ นทอี่ ยใู่ นสารละลาย สารละลาย อเิ ลก็ โทรไลตน์ อี้ าจเปน็ สารละลายกรด เบส หรอื เกลอื กไ็ ด ้ เชน่ สารละลายกรดเกลอื (HCl) สารอเิ ลก็ โทรไลตส์ ามารถแบง่ ออกไดเ้ ปน็ 2 ชนดิ ดังนี้ • สารอเิ ลก็ โทรไลตแ์ ก่ (strong electrolyte) คอื สารอเิ ลก็ โทรไลตท์ สี่ ามารถแตกตวั เปน็ ไอออนไดท้ งั้ หมด หรอื เกอื บหมดในนา้� หรอื ในสารละลาย เจือจาง ทา� ใหใ้ นสารละลายน้นั มีไอออนจา� นวนมาก จงึ น�าไฟฟ้าไดด้ ีมาก ได้แก่ กรดแก่ เบสแก่ และเกลอื ทลี่ ะลายน�้าได้ • สารอิเล็กโทรไลต์อ่อน (weak electrolyte) คือ สารอิเล็กโทรไลต์ที่แตกตัวให้ไอออนได้น้อยหรือแตกตัวได้ไม่หมดในสารละลายเจือจาง โดยสารสว่ นใหญย่ ังคงอยู่เป็นโมเลกลุ จึงนา� ไฟฟ้าไดน้ อ้ ย ไดแ้ ก่ กรดออ่ นและเบสออ่ น สารนอนอเิ ลก็ โทรไลต์ (non-electrolyte) คือ สารละลายที่ไมน่ า� ไฟฟ้า เพราะตัวละลายไม่สามารถแตกตัวเป็นไอออนในตัวทา� ละลายได้ เชน่ สารละลายนา�้ ตาลกลูโคส (C6H12O6) สารประกอบไฮโดรคารบ์ อน สารประกอบอินทรยี ์ทม่ี เี ฉพาะธาตุคาร์บอนและไฮโดรเจนเปน็ องคป์ ระกอบ สามารถแบ่งออกได้เป็น 4 ชนดิ แอลเคน แอลคีน แอลไคน์ อะโรมาติกไฮโดรคาร์บอน • มีพันธะท่เี กดิ จาก C กับ C • มีพันธะทีเ่ กิดจาก C กับ C • มพี นั ธะท่ีเกิดจาก C กบั C เป็นสารประกอบไฮโดรคาร์บอน เป็นพันธะเดยี่ ว (C C) เป็นพันธะคู่ (C C) เป็นพนั ธะสาม (C C) ไม่อิ่มตัวท่ีมีเบนซีนเป็นองค์ประกอบ • เปน็ สารประกอบ • เป็นสารประกอบ • เปน็ สารประกอบ หรอื เปน็ อนุพนั ธ์ของเบนซีน ไฮโดรคาร์บอนอม่ิ ตัว ไฮโดรคารบ์ อนไม่อม่ิ ตัว ไฮโดรคารบ์ อนไมอ่ ่ิมตัว • มีสตู รท่ัวไปเปน็ CnH2n+2 • มสี ูตรทวั่ ไปเปน็ CnH2n • มีสตู รท่วั ไปเป็น CnH2n-2 T72

หน่วยการเรียนรู้ท่ี  3 พอลิเมอร์ พอลเิ มอร์ (Polymer) คอื สารประกอบทม่ี โี มเลกลุ ขนาดใหญ่ มมี วลโมเลกลุ มาก ประกอบดว้ ยมอนอเมอร์ (monomer) หลาย ๆ หนว่ ยมาเชอื่ มตอ่ กนั ดว้ ยพนั ธะโคเวเลนต์ ประเภทของพอลเิ มอร์ แบง่ ตามการเกิด แบ่งตามชนดิ ของมอนอเมอรท์ ี่เป็นองคป์ ระกอบ • -พ-- อเพเชกลบดิ่นิเไมขดโอึ้นป้ใรนเร์ธอสตรงิง่ีนรตมมาีชแชมีวปาธติต้งรทริ มุกชชนาตดิ ิ • ฮ--อ ปเชมร่นอะกพแออปบล้งดเิ มว้พอยอรมล์หอเิ รอนือทอพิลเมอนี ลอิเรมช์ อนริด์เเอดกียพวนักธัน์ุทงั้ หมด • -พ-- อมเเชกลอดิ่นิเนมขอพอึ้นเรลจม์สาาอังสกรเตกค์ทกิารใ่ี รชาไสะ้เนปหังลเน็์ คอสรนาาระตห้ัง์ ตน้ เป็นสารไฮโดรคาร์บอน • --พ อปเชลร่นเิะมกโออปรบร์รดตว่ ้วีนมย ม พออนลอเิเอมสอเรทต์ อ่ารง์ ชนิดกนั โครงสรา้ งของพอลเิ มอร์ พอลเิ มอร์แบบโซต่ รง พอลเิ มอร์แบบโซ่ก่งิ พอลเิ มอรแ์ บบรา่ งแห มอนอเมอร์สร้างพันธะต่อกันเป็นสายยาว มอนอเมอร์ท่ียึดกันแตกก่ิงก้านสาขา กิ่งที่ มอนอเมอรเ์ ชอ่ื มตอ่ กนั เปน็ รา่ งแห มคี วามแขง็ โซพ่ อลเิ มอรเ์ รยี งชดิ กนั มคี วามหนาแนน่ และ แตกออกมาทำ� ใหไ้ มส่ ามารถจดั เรยี งชดิ กนั ได้ แตเ่ ปราะหักง่าย จดุ หลอมเหลวสูง แข็งและเหนยี ว มากนกั มีความหนาแน่นและจุดหลอมเหลว ตำ่� ยืดหยุ่นได้ แตค่ วามเหนยี วตำ�่ การสงั เคราะหพ์ อลิเมอร์ การนำ� สารไฮโดรคารบ์ อนไปทำ� ปฏกิ ริ ยิ าเคมใี นสภาวะทเี่ หมาะสม ทำ� ใหเ้ กดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมใี นตำ� แหนง่ พนั ธะคจู่ นเกดิ การเชอื่ มตอ่ ไปเปน็ โมเลกลุ พอลเิ มอรข์ นาดใหญ่ และเรียกปฏิกิริยาท่มี อนอเมอรร์ วมตวั กนั เป็นพอลเิ มอร์วา่ ปฏกิ ิริยาพอลเิ มอร์ ปฏิกิริยาการเกดิ พอลิเมอร์แบบเตมิ ปฏกิ ิรยิ าการเกดิ พอลเิ มอรแ์ บบควบแน่น เกดิ จากโมเลกลุ ของมอนอเมอรท์ ม่ี พี นั ธะครู่ ะหวา่ งคารบ์ อนอะตอมมาทำ� ปฏกิ ริ ยิ าพอลเิ มอรท์ เี่ กดิ จากหมมู่ อนอเมอรท์ ม่ี หี มทู่ ำ� หนา้ ทม่ี ากกวา่ ปฏกิ ริ ยิ าตอ่ กนั ตรงบรเิ วณพนั ธะคู่ ไดผ้ ลติ ภณั ฑเ์ ปน็ พอลเิ มอรเ์ ทา่ นน้ั 1 หมู่ มาทำ� ปฏกิ ริ ยิ ากนั เกดิ เปน็ พอลเิ มอร์ และไดส้ ารโมเลกลุ เล็ก โดยไมม่ ีสารโมเลกลุ เลก็ เกิดขน้ึ เช่น เอทิลนี โพรพลิ นี เป็นผลพลอยได้ เชน่ พอลเิ อทิลนี เทเรฟทาเลต (PET) ผลติ ภัณฑจ์ ากพอลิเมอร์ • -พ ลเทาสอตร์มกิ อเพปล็นาพสอตลิกเิ มเอปร็น์ขพนลาาดสใหตญิกเ่มม่ือมี ไวดล้รโับมคเวลากมุลรม้อานกจแะอบ่อ่งนเปตน็ ัว เทอร์มอพลาสติกและพลาสติกเทอร์มอเซต และเมื่อเย็นตัวลงจะแข็งตัว สามารถน�ำไปหลอมเพ่ือน�ำกลับมาใช้ใหม่ อ กี -ค พรง้ัลไาดส้ ตเชกิ น่เทเอทรฟม์ ลออเซนตไนเปลน็อนพลาสติกทีค่ งรูปหลงั การผา่ นความรอ้ นหรอื แรงดันเพยี งครงั้ เดียว เมอ่ื เย็นลงจะแขง็ มาก ไมส่ ามารถนำ� มา หลอมเหลวได้ เช่น เมลามนี อพี อกซี • ย--า ยยงาางงแสธบรงั ง่รเเคมปรชน็ าาะตยหิา์ เงเปปธน็ ร็นพรพมออชลลาิเเิมตมแิออลรรข์ะ์สยอังางเคงไสฮรงัโาดเะคหรรค์ขาาึน้ะรหจ์บา์ อกนสาเรรผียลกติวา่ภณั พฑอลไ์ ฮิไอโดโซรคพารรีน์บอมนมี อนอเมอร์เป็นไอโซพรนี เ--ส เเน้ สสใน้น้ ยใใยยแสธบรงั ง่รเเคมปรช็นาาะตเหสิ ์ ส้นเปาใยม็นธาเสรรรถ้นมเใกยชดิทาขตี่ส้ึนิแงั เลเคอะรงเสาตะน้าหมใยข์ ธสึ้นรงัรมเมาคชเรพาาื่อตะหใิ ชเ์ ช้แน่ ทนฝเ้าสยน้ ใลยนิ ธินรรปมอชาขตนิ ลแดกกะารเกดิ เชือ้ รา • มคี วามคงทนมากขึ้น เชน่ เสน้ ใยอะครลิ ิกT73

นาํ นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั นาํ ÊÒÃà¤ÁáÕ ÅмÅÔµÀѳ±3หนว ยการเรยี นรูท่ี Q ¹Ñ¡àÃÕ¹¨ÐµÃǨÊͺ ÊÒÃÃͺµÑÇÇ‹Ò ÁÕÊÁºÑµÔ กระตนุ้ ความสนใจ 㹪ÕÇµÔ »ÃШíÒÇ¹Ñ à»š¹¡Ã´ËÃ×ÍàºÊ 䴌͋ҧäà 1. ครใู หน ักเรยี นทาํ แบบทดสอบกอ นเรยี น หนว ยการเรยี นรทู ่ี 3 จาํ นวน 10 ขอ โดยใชเ วลา ตวั ชวี้ ัด 10 นาที เพือ่ ประเมนิ ผลกอ นเรม่ิ ตนการเรยี น ว 2.1 ม.5/13 ม.5/14 ม.5/15 การสอน ม.5/16 ม.5/17 ม.5/18 2. ครถู ามคาํ ถาม Big Question จากหนงั สอื เรยี น วิทยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคมี) ม.5 ม.5/19 3. ครนู าํ เขา สบู ทเรยี นความเปน กรด-เบสของสาร ในชีวิตประจําวัน โดยครูถามคําถามกระตุน ความคดิ นกั เรียน ดังน้ี • สารแตละชนิดมสี มบตั อิ ยางไร • สารใดเปน กรดและสารใดเปน เบส แนวตอบ Big Question Understanding ถูก / ผดิ Check สามารถตรวจสอบไดโดยใชกระดาษลิตมัส บั น ทึ ก ล ง ใ น ส มุ ด โดยกรดจะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัสจากสีน้ําเงิน ใหน กั เรียนพจิ ารณาขอ ความตามความเขาใจของนกั เรยี นวา ถูกหรือผดิ แลวบันทกึ ลงใสนมสุดมุด ไปเปนสีแดง สวนเบสจะเปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส จากสแี ดงไปเปน สนี าํ้ เงิน 1. สารประกอบทกุ ชนดิ ทมี่ ีธาตุคารบ อนเปนองคประกอบจัดเปปน น สสาารรออินินททรรียยี  2. สารอนิ ทรยี ป ระกออบบดดว ว ยยธธาาตตุ ุCCHแลแะลHะธาธตาอุตน่ืุอน่ื ๆๆเชเนชน OONNPPจดัจเัดปเนปสนาสราปรรปะรกะอกบอโบคโเควเวลเนลตน ต แนวตอบ Understanding Check 3. พสาันรธละะไลฮาโยดทรเกุ จชนนิดคเอื ปนแรสงายรดึละเหลนายี่ อวเิภลาก็ ยโใทนรโไมลเตลกุลของสาร 4. ฝา ย เสน ไหม ขนแกะ และไนลอน จดั เปน เสน ใยธรรมชาติ 1. ผิด 2. ถูก 3. ผิด 4. ผิด 5. ถูก 5. แปง เซลลูโลส โปรตนี และกรดนวิ คลอี กิ จัดเปน สารพอลเิ มอร เกร็ดแนะครู การเรียนการสอน เร่ือง สารเคมีและผลิตภัณฑในชีวิตประจําวัน ครูควร ยกตัวอยางสารตางๆ ในชีวิตประจําวันเพ่ือใหนักเรียนจําแนกประเภทของสาร แลว นาํ ไปศกึ ษาสมบตั ขิ องสาร เชน นา้ํ สม สายชเู ปน กรด แลว กรดมสี มบตั อิ ยา งไร หรอื โฟมเปนพอลิเมอรประเภทใด มสี มบตั อิ ยา งไร ไดอยา งถูกตอ ง T74

นาํ นํา สอน สรปุ ประเมนิ 1. ¡Ã´ àºÊ áÅÐà¡ÅÍ× Prior Knowledge ขนั้ นาํ ในชีวิตประจําวันของเรามีการสัมผัสกับสารจําพวกกรด ¡Ã´áÅÐàºÊ กระตนุ้ ความสนใจ เบส และเกลอื มากมาย ตัวอยา งของกรด เชน มะนาว สม ซ่ึง Á¤Õ ÇÒÁàËÁÍ× ¹ กมรีรสะเเปพรา้ียะวอาเหนา่ือรงขจาอกงมมกีนรุษดยซจติ ะรขิกับ(กCร6ดHเ8กOล7ือ) เปนองคประกอบ áÅÐᵡµÒ‹ §¡¹Ñ 4. นกั เรยี นชว ยกนั อภปิ รายและแสดงความคดิ เหน็ (HCl) ออกมา คาํ ตอบจากคาํ ถาม เพอ่ื เชอ่ื มโยงไปสกู ารเรยี น ÍÂÒ‹ §äà ในเรือ่ ง กรด เบส และเกลอื เพ่ือยอยอาหาร ตัวอยางของเบส เชน สบู นํ้าปูนใส ยาสีฟน ขน้ั สอน เปน ตน และตวั อยา งของเกลอื เชน สารสม ดางทับทมิ เปน ตน สาํ รวจคน้ หา 1. ครูถามคําถาม Prior knowledge จาก หนังสอื เรยี นวิทยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคมี) ม.5 หนา 65 สม สบู สารสม ภาพท่ี 3.1 สารที่มสี มบัติเปนกรด เบส และเกลือท่ใี ชในชวี ิตประจําวนั ทีม่ า : คลังภาพ อจท. 1.1 ÊÁºÑµ¢Ô ͧ¡Ã´ àºÊ áÅÐà¡Å×Í แนวตอบ Prior Knowledge สารละลายกรดโดยทวั่ ไปจะมสี มบตั บิ างประการทเี่ หมอื นกนั เชน มรี สเปรย้ี ว เปลย่ี นสกี ระดาษ กรดจะมีรสเปร้ียว เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส ลิตมัสจากสีน้ําเงินเปนสีแดง และสารละลายเบสโดยทั่วไปก็จะมีสมบัติบางประการที่เหมือนกัน จากสีนํ้าเงินเปนสีแดง หรือทําปฏิกิริยากับโลหะ เชน มรี สฝาด เปลย่ี นสกี ระดาษลติ มสั จากสแี ดงเปน สนี า้ํ เงนิ การทสี่ ารละลายกรดหรอื สารละลายเบส เกิดฟองแกส สวนเบสจะมีรสฝาด เปลี่ยนสี มสี มบตั บิ างประการทเี่ หมอื นกนั แสดงวา สารละลายกรดหรอื สารละลายเบสแตล ะชนดิ มอี งคป ระกอบ กระดาษลิตมัสจากสีแดงเปนสีนํ้าเงิน หรือมี บางอยา งทเ่ี หมอื นกนั ลักษณะลน่ื ๆ 1. กรด (acid) เปนสารประกอบโคเวเลนตที่มีธาตุไฮโดรเจน (H) เปนองคประกอบหลัก และอาจมีออกซเิ จน (O) เปน องคป ระกอบดวย เม่อื กรดละลายนา้ํ จะแตกตัวใหไฮโดรเจนไอออน (H+) หรือไฮโดรเนียมไอออน (H3O+) สามารถแบงกรดออกไดเปน 2 ประเภท ดังนี้ 1) กรดอินทรีย (organic acid) เปนกรดท่ีมีหมูคารบอกซิล (-COOH) ในโมเลกุล ของกรด สว นใหญพ บในสง่ิ มชี วี ติ เชน พชื และจลุ นิ ทรยี  หรอื ไดจ ากการสงั เคราะห บางชนดิ สามารถ รับประทานได เชน ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 65 ขอ สอบเนน การคดิ แนว O-NET เกร็ดแนะครู ขอใดกลาวไมถ กู ตอง ครูช้ีใหนักเรียนเห็นความแตกตางของกรดอินทรียและกรดอนินทรีย 1. สารละลายเบสนาํ ไฟฟา ได ซ่ึงสามารถตรวจสอบไดดวยการหยดสารละลายเจนเชียนไวโอเลต ถาเปน 2. สารละลายกรดนาํ ไฟฟา ได กรดอินทรีย เมื่อหยดสารละลายเจนเชียลไวโอเลตจะมีสีมวงไมเปลี่ยนแปลง 3. สารละลายทเ่ี ปน กลางไมน าํ ไฟฟา แตถ า เปน กรดอนนิ ทรยี  เมื่อหยดสารละลายเจนเชียนไวโอเลตจะเปลี่ยนสีจาก 4. สารละลายทไี่ มน าํ ไฟฟา มสี มบตั เิ ปน กลาง สมี ว งเปน สเี ขียว 5. สารละลายกรด เบส และกลางนาํ ไฟฟา ได (วิเคราะหคําตอบ สารละลายกรด สารละลายเบส และสาร ละลายท่ีเปนกลางบางชนิดสามารถนําไฟฟาได เน่ืองจากมีการ แตกตัวของไอออน ทําใหเ กิดการแลกเปลยี่ นอิเลก็ ตรอน ซึ่งทําให เกดิ การนําไฟฟาได ดังนั้น ตอบขอ 3.) T75

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน ไดจ ากการหม•ักแกปรดงหแรอือซนีต้ํากิ ตา(aลcโeดtiยcใชacจ iุลdนิ, ทCรHีย3CพOบOนHํา้ ส) ม หสราือยกชรูดนํา้ สม • กรดซติ รกิ (citric acid) หรอื กรดมะนาว เปน กรดทอ่ี ยใู น สาํ รวจคน้ หา ผลไมทม่ี รี สเปรยี้ ว เชน สม มะนาว • กรดอะมโิ น (amino acid) เปน กรดทใี่ ชส รา งสารประเภท 2. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 4-5 คน โปรตีน พบในเน้อื สัตว ผลไมเ ปลอื กแขง็ หรอื ในพืชตระกูลถว่ั ศึกษาเกี่ยวกับสมบัติของสารละลายกรดและ • กรดแอสคอรบ กิ (ascorbic acid) หรอื วติ ามนิ ซี พบในผลไม สารละลายเบส จากหนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตร ท่มี รี สเปร้ยี ว ชว ยปองกันโรคเลอื ดออกตามไรฟน กายภาพ 1 (เคม)ี ม.1 หรือจากแหลง เรยี นรู ตางๆ โดยใชคาํ ถาม ดังน้ี 2) กรดอนนิ ทรยี  (inorganic acid) หรอื กรดแร (mineral acid) ภาพที่ 3.2 นาํ้ สม สายชู • กรดและเบสมีสมบตั ิเหมือนหรอื ตา งกนั เปนกรดท่ีเกิดจากการสังเคราะหจากแรธาตุ เปนกรดที่มีฤทธ์ิกัดกรอน ทม่ี า : คลงั ภาพ อจท. อยา งไร รุนแรง หากรบั ประทานจะเปน อันตรายตอ รา งกายได เชน (แนวตอบ กรดและเบสมสี มบตั ทิ างเคมตี า งกนั • กรดไฮโดรคลอริกหรือกรดเกลือ (HCl) เปนกรดแกและพบในน้ํายอยใน เชน การเปลย่ี นสกี ระดาษลติ มสั และการทาํ กระเพาะอาหาร ปฏกิ ริ ยิ ากบั โลหะ เกดิ ฟองแกส และความรอ น ดนิ ประสิว เปน• กกรรดดทไีม่นอีตันริกตรา(HยNหOา3ก)ถกูหผรวิือหกนรดงั ทําใหโลหะกรอน สวนเบสไมทําปฏิกิริยา จะทาํ ใหเ กดิ แผลไหมร ุนแรง กับโลหะ สงั กะสี และหนิ ปูน) • ใกชรเ ดปบน อยรากิฆา(Hเช3อ้ืBรOาแ3)ลเะปยนาลสาางรตใสา • อธิบายและยกตัวอยางผลของปฏิกิริยา ไมม สี ี ไมม กี ลนิ่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ จะนาํ ไปใชป ระโยชนใ นชวี ติ ประจาํ วนั • กรดซัลฟวริกหรือกรดกํามะถัน อยา งไร ม(Hีก2ลSิ่นOฉ4ุน) ไมมีสีและกล่ิน เปนกรดแกไมมีสี (แนวตอบ ตวั อยา งปฏกิ ริ ยิ าของกรดกบั หนิ ปนู นํามาใชสําหรับกําจัดออกไซดของ ภาพท่ี 3.3 ยาหยอดตามสี วนประกอบของกรดบอรกิ เกิดฟองแกสและหินปูนกรอนแตเบสไมทํา โลหะ เชน สนมิ เหล็ก ที่มา : คลังภาพ อจท. ปฏิกิริยากับหินปูน ดังน้ัน การทําความ สะอาดหอ งนา้ํ ควรใชส ารทมี่ สี มบตั เิ ปน เบส Science Focus ¾Õàͪ (pH) เพราะจะไมท าํ ใหห นิ ปนู และยาแนวรอยตอ ของกระเบื้องผุกรอ น) pH ยอ มาจากภาษาฝรง่ั เศสวา puissance d, hydrogine แปลวา กาํ ลงั ของไฮโดรเจน (power of • นาํ เสนอขอ ควรระมดั ระวงั ในการใชส ารละลาย hydrogen) เปนคาที่แสดงความเปนกรด-เบสของสารตาง ๆ โดยทั่วไปคา pH ท่ีใชงานจะอยูในชวง กรดและเบส 1-14 ถา สารมคี า pH นอ ยกวา 7 แสดงวา สารชนดิ นนั้ (แนวตอบ หลีกเลยี่ งการสมั ผัสโดยตรง และ ก็จะมีสมบัติเปนกรด ถาสารมีคา pH มากกวา 7 นาํ ความรไู ปใชประโยชน เชน ไมใชภาชนะ แสดงวาสารชนิดน้ันก็จะมีสมบัติเปนเบส แตถาสาร 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ท่ีทําดวยโลหะอะลูมิเนียมใสสารที่มีสมบัติ มีคา pH เทากับ 7 แสดงวาสารชนิดน้ันเปนกลาง กรด เปนกรดและเบส เพราะจะทําใหภาชนะ กลาง เบส สึกกรอน และอาหารท่ีอยูในภาชนะอาจมี ความเปน กรด-เบสสามารถทดสอบไดห ลายวธิ ี โดยวธิ ี ภาพที่ 3.4 คา pH หรือคา ความเปน กรด-เบส โลหะปนได) ทนี่ ยิ มและงายที่สุด คือ ทดสอบดว ยกระดาษลิตมัส ทมี่ า : คลังภาพ อจท. 66 เกร็ดแนะครู ขอ สอบเนน การคดิ ครูอธิบายเพ่ิมเติมวา ความเปนกรด-เบส หรือคา pH ของสารละลาย สารในขอ ใดเปน องคป ระกอบของนา้ํ ยาลา งหอ งนาํ้ และเครอ่ื งสขุ ภณั ฑ สามารถทดสอบไดโ ดยใชอนิ ดเิ คเตอร ดงั น้ี 1. กรดไนตริกและกรดเกลอื 2. กรดบอรกิ และกรดซลั ฟวรกิ • กระดาษลติ มสั มสี ีแดงกบั สีนํา้ เงนิ เกดิ การเปลยี่ นสี ดังน้ี 3. กรดแอสคอรบกิ และกรดแอซตี กิ - สารละลายกรด หรอื สารละลายท่มี ีคา pH ตํ่ากวา 7 จะเปล่ียนสีของ 4. โซดาไฟและโพแทสเซียมไฮดรอกไซด 5. แคลเซยี มไฮดรอกไซดและโซเดียมไฮดรอกไซด กระดาษลติ มสั จากสีน้ําเงนิ เปนสีแดง - สารละลายเบส หรอื สารละลายทม่ี ีคา pH สงู กวา 7 จะเปลย่ี นสขี อง (วิเคราะหค ําตอบ กรดไนตรกิ หรือกรดดินประสวิ (HNO3) ใชท ํา น้ํายาสําหรับงานชุบโลหะ นํ้ายาลางคราบไขมันท่ีติดบนโลหะ กระดาษลติ มัสจากสีแดงเปนสนี ้าํ เงิน นา้ํ ยาในงานทาํ ความสะอาด กรดไฮโดรคลอรกิ หรอื กรดเกลอื (HCl) - สารละลายเปน กลาง หรอื สารละลายทมี่ คี า pH เทา กบั 7 จะไมเ ปลย่ี นสี ใชทําน้าํ ยาลางหอ งน้าํ ดังนั้น ตอบขอ 1.) ของกระดาษลติ มสั ทง้ั สแี ดงและสนี าํ้ เงิน • สารละลายยูนิเวอรซ ลั อนิ ดเิ คเตอร เปนการนาํ อนิ ดิเคเตอรหลายๆ ชนิด ที่มีการเปลย่ี นสีในชวง pH ตางกนั มาผสมกันในสดั สว นที่เหมาะสม จึงสามารถ บอกคา ความเปน กรด-เบสของสารละลาย โดยบอกคา pH ทล่ี ะเอยี ดและถกู ตอ ง ยิง่ ขึ้น T76

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ กรดอนินทรียสามารถแบงตามชนิดของธาตุท่ีเปนองคประกอบออกไดเปน ขนั้ สอน 2 ประเภท ดังนี้ อธบิ ายความรู้ • กรดที่ประกอบดวยไฮโดรเจนกบั อโลหะอนื่ 1. ครูสมุ ตัวแทนนกั เรยี น 1 กลุม ออกมาอธบิ าย กรดไฮโดร hydro acid เกี่ยวกับสมบัติของสารละลายกรดและสาร ละลายเบสใหเพ่ือนในช้ันเรียนฟง ซ่ึงครูคอย HF เรยี กวา กรดไฮโดรฟลูออรกิ Cinhermeaisltrlyife แนะนาํ และเสรมิ ขอ มลู ทถ่ี กู ตอ งใหก บั นกั เรยี น HBr เรียกวา กรดไฮโดรโบรมิก HCl เรยี กวา กรดไฮโดรคลอรกิ กรดซลั ฟว รกิ หรอื กรดกาํ มะถนั 2. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนไดซักถามขอสงสัย มสี ตู รเปน H2SO4 เปน สารละลาย เกี่ยวกับสมบัติของสารละลายกรดและสาร ท่ีมีสมบัติเปนกรดแก ไมมีสี มี ละลายเบส และใหนักเรียนนําอภิปรายสรุป กลิ่นฉุน ละลายในนํา้ ได นยิ มนํา เพอื่ ใหน ักเรียนมีความเขาใจทถ่ี กู ตอ งตรงกัน มาใชในอุตสาหกรรมเคมีตาง ๆ • กรดทปี่ ระกอบดว ยธาตไุ ฮโดรเจน (H) ออกซเิ จน เชน การผลิตปุย การผลิตแร (O) และอโลหะอ่ืน เคมีภณั ฑ ปโตรเลียม การฟอก- ยอม และกระบวนการบําบัดและ กรดออกซี oxy acid ปรับปรุงนํ้าเสีย รวมถึงนํามาใช เปนสารเคมใี นหองปฏิบตั ิการ H2SO4 เรียกวา กรดซลั ฟวรกิ H2SO3 เรียกวา กรดซัลฟว รัส HNO3 เรยี กวา กรดไนตรกิ HNO2 เรียกวา กรดไนตรสั Science Focus ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ´ØÅÂÀÒ¾¢Í§¡Ã´-àºÊã¹Ã‹Ò§¡Ò หากความเปนกรด-เบสภายในรางกายมีการเปล่ียนแปลงไป เอนไซมตาง ๆ จะไมสามารถ ทํางานได และปฏิกิริยาตาง ๆ ในรางกายจะไมสามารถเกิดขึ้นได รางกายจึงตองมีกลไกสําหรับรักษา ดุลยภาพของความเปนกรด-เบสในรางกายใหเหมาะสมอยูตลอดเวลา โดยความเปนกรด-เบสในเลือด จะขึ้นอยูกับปรมิ าณความเขม ขน ของไฮโดรเจนไอออน (H+) ซึง่ นยิ มใชคา pH แทนความเขมขน ของ ไฮโดรเจนไอออน โดยในสภาวะปกติ pH ของเลอื ดจะมคี าประมาณ 7.4 (ระหวา ง 7.35-7.45) ถา เลอื ด มี pH ตํ่ากวา 7.35 หมายความวา เลือดมีความเปนกรดมากกวา ปกติ เรยี กวา สภาวะกรด (acidosis) แตถ าเลือดมี pH มากกวา 7.45 หมายความวา เลอื ดมคี วามเปน เบสมากกวา ปกติ เรียกวา สภาวะเบส (alkalosis) ซง่ึ ถา รา งกายมคี วามเปน กรดหรอื เบสมากเกนิ ไป อาจเปน อนั ตรายตอ ชวี ติ ได ดงั นน้ั รา งกาย จงึ มกี ารควบคมุ สมดลุ ของกรด-เบสในรา งกาย โดยการทาํ งานรว มกนั ของระบบ 3 ระบบ คอื ระบบบฟั เฟอร ในรา งกาย ระบบการหายใจ และระบบการทาํ งานของไต ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 67 กจิ กรรม สรา งเสรมิ เกร็ดแนะครู ใหนกั เรียนสรปุ ความรู เร่ือง กรด สมบตั ิของกรด ประเภท ครูอาจอธิบายเพ่ิมเติมเก่ียวกับสารละลายบัฟเฟอรวา เปนสารละลายท่ี ของกรด ออกมาในรปู แบบผังมโนทัศน ลงในกระดาษ A4 สง ครู เมื่อเติมกรดแกหรือเบสแกลงไปเพียงเล็กนอยจะทําให pH ของสารละลาย ผสู อน เปลี่ยนไปนอยมาก จนถือไดวาไมเปล่ียนแปลง โดยสารละลายบัฟเฟอร แบง ออกเปน 2 ชนดิ คอื สารละลายบฟั เฟอรก รด เปน สารละลายบฟั เฟอรท เ่ี กดิ กจิ กรรม ทา ทาย จากกรดออ นกบั เกลอื ของกรดออ นมี pH นอ ยกวา 7 และสารละลายบฟั เฟอรเ บส เปน สารละลายบฟั เฟอรท เี่ กดิ จากเบสออ นกบั เกลอื ของเบสออ นมี pH มากกวา 7 ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 4 คน ศึกษาคนควาเพิ่มเติม เรื่อง การทํางานรวมกันของระบบ 3 ระบบ คือ ระบบบัฟเฟอร T77 ระบบหายใจ ระบบการทํางานของไต ในการรักษาดุลยภาพ ของกรด-เบสในรางกาย และนําเสนอในรปู แบบของอินโฟกราฟก

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน 2. เบส (base) เปนสารประกอบท่เี ปน ตัวรบั ภาพที่ 3.5 นาํ้ ปูนใสชวยใหอ าหารกรอบและคงรปู โปรตอน (H+) เมื่อทาํ ปฏกิ ริ ิยากับนํา้ จะรับโปรตอน ทม่ี า : คลังภาพ อจท. ขยายความเขา้ ใจ จากนาํ้ และไดไ ฮดรอกไซดไ อออน (OH-) โดยทว่ั ไป ภาพที่ 3.6 NaOH เปน สว นประกอบในผลติ ภัณฑ ไอออนของโลหะมักรวมตัวกับไฮดรอกไซดไอออน ทาํ ความสะอาด 1. ครใู หน ักเรียนแตล ะกลุมศกึ ษาความรเู พิม่ เติม เชน ที่มา : คลังภาพ อจท. เก่ยี วกบั ปฏกิ ิรยิ าของกรดและเบส ภลดาพกรทด่ี 3ใ.น7กMระgเ(พOาHะ)อ2าเหปาน รยาทม่ี ีคณุ สมบตั ใิ นการ NaOH เรียกวา โซเดียมไฮดรอกไซด ที่มา : คลงั ภาพ อจท. 2. นักเรียนแตละกลุมนําเสนอปฏิกิริยาของกรด Ba(OH)2 เรียกวา แบเรยี มไฮดรอกไซด และเบสในชวี ติ ประจาํ วนั และวธิ กี ารตรวจสอบ Ca(OH)2 เรียกวา แคลเซยี มไฮดรอกไซด ผลติ ภณั ฑท เ่ี กดิ จากปฏกิ ริ ยิ าเหลา นน้ั ในรปู แบบ ตวั อยา งเบสทสี่ าํ คญั เชน ผังมโนทัศน (Concept Mapping) • แคลเซียมไฮดรอกไซด (Ca(OH)2) เมอื่ ทาํ เปน สารละลายจะเรียกวา น้าํ ปูนใส นํามาใช 3. ครูเปด โอกาสใหน กั เรียนสอบถามเนื้อหา เรื่อง แชอาหาร ซึ่งจะชวยใหอาหารคงรูป ไมเละ และ สารละลายกรดและสารละลายเบส วา มสี ว นไหน กรอบอรอ ย ท่ยี งั ไมเขาใจและใหความรูเพ่มิ เตมิ ในสว นนนั้ • แอมโมเนียมไฮดรอกไซด (NH4OH) นํามาใชเติมในอาหาร ผงซักฟอก สารฟอกขาว สบู 4. ครูใหนักเรียนทําใบงาน เร่ือง สารละลาย และเซรามิก กรด-เบส เพอื่ ทดสอบความเขา ใจของนกั เรยี น • โพแทสเซียมไฮดรอกไซด (KOH) หรือดางคลี นํามาใชผลิต แกว แบตเตอรี่ และ สารทาํ ความสะอาด • โซเดียมไฮดรอกไซด (NaOH) ถูกใช ในการผลิตสบู ผลิตภัณฑซักฟอก พลาสติก และ กระดาษ ใชขจัดสิ่งสกปรกในทอนํ้าท้ิงที่อุดตัน เปน เบสแกมีฤทธใิ์ นการกัดกรอนผิวหนัง • แมกนีเซียมไฮดรอกไซด (Mg(OH)2) หรือมิลกออฟแมกนเี ซยี (milk of magnesia) นยิ ม นํามาใชเปนยาลดกรดในกระเพาะอาหาร หรือยา ระบาย 3. เกลือ (salts) เปนสารประกอบที่เกิดจากปฏิกิริยาระหวางกรดกับเบส สมบัติทั่วไป ของเกลือ มีดงั น้ี 68 สื่อ Digital ขอสอบเนน การคดิ แนว O-NET เมอื่ นําเกลอื X มาละลายน้ํา สารละลายจะมคี า pH มากกวา 7 ศึกษาเพมิ่ เตมิ ไดจ ากภาพยนตรส ารคดสี น้ั Twig เรอื่ ง เบส https://www. สวนเกลอื Y เมื่อละลายนํ้า สารละลายจะมีคา pH นอ ยกวา 7 twig-aksorn.com/film/glossary/base-chemistry-6746// เกลือ X และ Y ควรเปน สารใด ตามลาํ ดบั 1. NH4Cl และ NaCl 2. NaNO3 และ NaCl T78 3. NaCN และ NH4Cl 4. NaNO3 และ NH4Cl 5. Na2SO4 และ CH3COONa (วิเคราะหค ําตอบ เกลือ X เมื่อนํามาละลายนํ้าแลวสารละลาย มีคา pH มากกวา 7 แสดงวา มีสมบัติเปนเบส จากตัวเลือกมี เกลอื NaCN และ CH3COONa สว นเกลอื Y เมือ่ นํามาละลาย นํา้ แลว สารละลายมคี า pH นอ ยกวา 7 แสดงวา มีสมบัตเิ ปนกรด จากตวั เลือกมีเกลอื NH4Cl สวนเกลือ NaCl NaNO3 Na2SO4 มสี มบัตเิ ปนกลาง ดังนั้น ตอบขอ 3.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ 1) นําไฟฟา ได ขน้ั สอน 2) เ•มเ่ือกลละือลทาี่มยีสนมํ้าบอัตาิเจปแนสกดรงดสมเบปตั นิเเปกน ลกือรทดี่เกเิดบจสากหปรือฏเิกปิรน ิยกาลราะงหกว็ไาดงกรดแก1กับเบสออน2 เชน ปฏิกิริยาระหวางกรดไฮโดรคลอริก (HCl) ซ่ึงเปนกรดแก กับแอมโมเนียมไฮดรอกไซด สาํ รวจคน หา (NH4OH) ซง่ึ เปน เบสออ น จะไดเ กลอื แอมโมเนยี มคลอไรด (NH4Cl) ซง่ึ มสี มบตั เิ ปน กรด ดงั สมการ 1. ครูทบทวนเกี่ยวกับสมบัติความเปนกรด-เบส • HCl (aq) + NH4OH (เaปqน) เกลือท่ีเกิดNจHาก4Cปlฏ(ิกaqิร)ิยา+ระHห2Oวา(งl)กรดออน3กับเบสแก4 รวมทงั้ ทบทวนเกยี่ วกบั สารประกอบโคเวเลนต เกลือท่ีมีสมบัติเปนเบส และสารประกอบไอออนกิ และใหน กั เรยี นชว ยกนั เซชงึ่ น เปปน ฏเบกิ สริ ยิแากร ะจหะวไดา งเกกลรดือแโซอเซดตียี กิมแ(CอHซ3ีเตCตOO(CHH) 3ซCง่ึ OเปOน Nกaร)ดซอง่ึอ มนีสกมบั บโตัซิเเปดนยี เมบไสฮดดรงัอสกมไกซาดร (NaOH) ยกตัวอยางสารประกอบท่ีรูจักมาประมาณ 4-5 ชนดิ CH3COOH (aq) + NaOH (aq) CH3COONa (aq) + H2O (l) 2. ครูนํานักเรียนเขาสูเนื้อหา โดยใชคําถามใน • เกลือที่มีสมบัติเปนกลาง เปนเกลือที่เกิดจากปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก ประเด็นตอไปนี้ เชน ปฏกิ ริ ยิ าระหวา งกรดไฮโดรคลอรกิ (HCl) ซงึ่ เปน กรดแก กบั โพแทสเซยี มไฮดรอกไซด (KOH) • นกั เรียนคิดวา ถา ผานกระแสไฟฟาลงไปใน ซ่ึงเปน เบสแก จะไดเ กลอื โพแทสเซยี มคลอไรด (KCl) ซ่งึ มสี มบัติเปนกลาง ดังสมการ สารละลาย NaCl สารละลายนีจ้ ะนําไฟฟา ไดห รอื ไม เพราะเหตุใด HCl (aq) + KOH (aq) KCl (aq) + H2O (l) (แนวตอบ ขน้ึ อยกู บั คําตอบของนักเรียน) • นักเรยี นรวมกนั แสดงความคดิ วา ถานาํ 1.2 ÊÒÃÅÐÅÒÂÍÔàÅ¡ç â·ÃäŵᏠÅй͹ÍÔàÅç¡â·Ãäŵ C12H22O11 ไปละลายน้ํา จะเกิดการ เปลยี่ นแปลงอยางไร สารประกอบแตละชนิดเมอื่ นาํ ไปหลอมเหลว หรอื นําไปละลายนํา้ จะมีความสามารถในการ (แนวตอบ ข้นึ อยกู ับคําตอบของนกั เรียน) แตกตัวเปนไอออนไดแตกตางกัน ทําใหนําไฟฟาไดแตกตางกัน จึงสามารถจําแนกประเภท ของสารละลายโดยใชก ารนาํ ไฟฟาเปน เกณฑออกไดเ ปน 2 ประเภท ดังนี้ 3. นกั เรยี นชว ยกนั อภปิ รายและแสดงความคดิ เหน็ คาํ ตอบจากคาํ ถาม เพอ่ื เชอื่ มโยงไปสกู ารเรยี น 1. สารอเิ ล็กโทรไลต (electrolyte) คอื สารทเ่ี มอื่ ละลายนาํ้ จะนาํ ไฟฟา ได เพราะมีไอออน ในเรือ่ ง สารละลายอิเลก็ โทรไลตแ ละ นอนอิเลก็ โทรไลต ท่ีเปนไอออนบวกหรือไอออนลบเคล่ือนท่ีอยูในสารละลาย สารละลายอิเล็กโทรไลตนี้อาจเปน สารละลายกรด เบส หรอื เกลือก็ได สารอเิ ลก็ โทรไลตสามารถแบงออกไดเ ปน 2 ชนิด ดงั นี้ 1) สารอิเล็กโทรไลตแก (strong electrolyte) คือ สารอิเล็กโทรไลตท่ีสามารถแตกตัว เปน ไอออนไดห มด หรอื เกอื บหมดในนา้ํ หรอื ในสารละลายเจอื จาง ทาํ ใหใ นสารละลายนน้ั มไี อออน เปนจาํ นวนมาก จงึ นาํ ไฟฟา ไดด มี าก ไดแ ก เกลือทล่ี ะลายนาํ้ ได กรดแก และเบสแก กรดแก เชน HไฮBดrรอHกIไซHดไCอlออHนCl(OO4H-H) CรlวOม3ตวั HกNบั Oโล3หะHห2มSูO14A เบสแก เชน และ 2A เชน LiOH NaOH KOH Ca(OH)2 Ba(OH)2 ตวั อยางสมการแสดงการแตกตวั เปนไอออนของสารละลายอเิ ลก็ โทรไลตแ ก ดังน้ี H+(aq) + Cl-(aq) HCl (aq) Na+(aq) + OH-(aq) NaOH (s) ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 69 ขอ สอบเนน การคดิ นักเรียนควรรู สารละลายชนดิ หน่ึงสามารถแตกตัวได ดงั สมการ 1 กรดแก คอื กรดทส่ี ามารถแตกตวั ใหไ ฮโดรเจนไอออน (H+) ไดท งั้ หมด เชน HA (aq) H+(aq) + A-(aq) กรดไฮโดรคลอรกิ กรดไนตริก กรดซัลฟวรกิ สารละลายชนิดน้เี ปนสารชนดิ ใด 2 เบสออน คอื เบสทส่ี ามารถแตกตัวใหไฮดรอกไซดไ อออน (OH-) ไดเ พียง 1. กรดแก บางสว น เชน แอมโมเนยี 2. เบสออ น 3 กรดออ น คอื กรดทส่ี ามารถแตกตวั ใหไ ฮโดรเจนไอออน (H+) ไดเ พยี งบางสว น 3. กรดออ น เชน กรดแอซตี ิก กรดฟอรมกิ 4. สารอเิ ลก็ โทรไลตออ น 4 เบสแก คือ เบสทสี่ ามารถแตกตัวใหไฮดรอกไซดไ อออน (OH-) ไดท้งั หมด 5. เกลอื ทีม่ ีสมบตั เิ ปน กรด เชน โซเดียมไฮดรอกไซด โพแทสเซียมไฮดรอกไซด (วิเคราะหค าํ ตอบ สารละลาย HA แตกตวั ให H+ ไดห มด แสดงวา สารละลายชนดิ นี้มีสมบัตเิ ปนกรดแก ดงั นน้ั ตอบขอ 1.) T79

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน เนื่องจากกรดแกและเบสแกเปนสารอิเล็กโทรไลตแกที่แตกตัวเปนไอออนไดมาก หรือแตกตัวเปนไอออนไดอยางสมบูรณ จึงเกิดปฏิกิริยาไปขางหนาอยางเดียว ในการเขียน สาํ รวจคน้ หา สมการเคมี จงึ ใชสญั ลักษณ ( ) 4. ครูใหนักเรียนศึกษาความแตกตางของสาร 2) สารอิเลก็ โทรไลตอ อ น (weak electrolyte) คือ สารอเิ ล็กโทรไลตที่แตกตวั ใหไ อออน ละลายอเิ ลก็ โทรไลตกบั สารละลายนอนอิเล็ก- ไดน อ ยหรอื แตกตวั ไดไ มห มดในสารละลายเจอื จาง โมเลกลุ ของตวั ละลายบางสว นเทา นน้ั ทแี่ ตกตวั โทรไลตจากหนงั สอื เรยี น หนา 69-70 แลว สุม เปนไอออนได โดยสารสวนใหญยังคงอยูเปนโมเลกุล จึงนําไฟฟาไดนอย ไดแก กรดออนและ นักเรียนประมาณ 4-5 คน ใหออกมาตอบ เบสออน คําถามโดยใชป ระเด็นตอไปนี้ • สารอเิ ลก็ โทรไลตแ ละสารนอนอเิ ลก็ โทรไลต กรดออน เชน HF H2S HCN HNO2 H2SO3 และกรดอินทรีย เชน HCOOH คอื อะไร CH3COOH เบสออน เชน NH3 Al(OH)3 CN- HCO3- • สารอิเล็กโทรไลตแกแตกตางกับสารอิเล็ก- โทรไลตอ อนอยางไร พรอมยกตวั อยา ง เกลือท่ลี ะลายนาํ้ ไดน อย คอื เกลือท่ลี ะลายนํ้าไดน อยกวา 0.1 กรัม ในน้าํ 100 กรัม เชน AgCl 5. ครใู หน ักเรียนแบงกลมุ กลมุ ละ 5 คน ปฏบิ ตั ิ กิจกรรมการทดลอง เรื่อง สารละลายอิเล็ก- ตวั อยางสมการแสดงการแตกตัวเปน ไอออนของสารละลายอเิ ลก็ โทรไลตออ น ดังน้ี โทรไลตก บั นอนอเิ ลก็ โทรไลต ตามวธิ กี ารทดลอง จากหนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตรก ายภาพ 1 (เคม)ี CH3COOH (aq) + H2O (l) NH3HO4++((aaqq)) + OH-(aq) ม.5 หนา 71 จากน้ันบันทึกผลการทดลอง NH3(g) + H2O (l) + OH-(aq) และสรุปผลการทดลองลงในสมุดบันทึกของ นักเรียน เนอื่ งจากกรดออ นและเบสออ นเปน สารอเิ ลก็ โทรไลตอ อ น ทแี่ ตกตวั เปน ไอออนเพยี ง บางสว น โดยยงั มีโมเลกุลของสารผสมอยใู นสารละลาย การแตกตัวของกรดออนและเบสออ นจงึ เปนการเปลี่ยนแปลงที่ผันกลับได ณ ภาวะสมดุลจึงมีทั้งโมเลกุลของ สารละลายไอออนิก โมเลกลุ ที่จะละลายในนา้ํ (นํ้าตาลซโู ครส) กรดออน หรือเบสออนกับไอออน ที่เกิดจากการแตกตัว ในการเขียน สมการเคมี จงึ ใชส ญั ลกั ษณ ( ) 2. สารนอนอิเล็กโทรไลต (non-electrolyte) คือ สารละลาย ที่ไมนําไฟฟา เพราะตัวละลาย ไมสามารถแตกตัวเปนไอออนในตัว ทาํ ละลายได เชน สารละลายน้ําตาล กลู โคส (C6H12O6) ภาพท่ี 3.8 สารละลายอิเลก็ โทรไลตแ ละนอนอิเล็กโทรไลต ทม่ี า : คลังภาพ อจท. 70 เกร็ดแนะครู ขอ สอบเนน การคิดแนว O-NET ครอู ธบิ ายเพมิ่ เตมิ วา สารอเิ ลก็ โทรไลตม ผี ลตอ การรกั ษาดลุ ยภาพในรา งกาย ขอใดถูกตอ ง คอื หลงั ออกกําลังกาย หรือมอี าการทองเสยี ผคู นมกั จะดม่ื เกลอื แร ซง่ึ เกลอื แร 1. สารละลายท่ไี มน ําไฟฟาจดั เปนสารนอนอเิ ลก็ โทรไลต จะประกอบไปดว ยเกลอื โซเดยี มและโพแทสเซยี มซงึ่ เปน สารอเิ ลก็ โทรไลต แรธ าตุ 2. สารละลายที่ไมนาํ ไฟฟา จัดเปนสารละลายอเิ ลก็ โทรไลตแก ที่อยูในเครอื่ งด่มื จะชวยกระตนุ การทํางานของเอนไซม ทาํ ใหการดดู ซึมอาหาร 3. สารนอนอเิ ลก็ โทรไลตเ มอื่ ละลายในนา้ํ แตกตวั เปน ไอออนไดด ี และวิตามินดีข้ึน ชวยบรรเทาอาการขาดนํ้า และยังชวยรักษาภาวะสมดุลของ 4. สารละลายทน่ี าํ ไฟฟา ไดด จี ดั เปน สารละลายอเิ ลก็ โทรไลตอ อ น กรดและเบสทอี่ ยภู ายในรา งกาย รวมทง้ั ชว ยไมใ หเ ลอื ดแขง็ ตวั ทาํ ใหร ะบบตา งๆ 5. สารละลายทนี่ าํ ไฟฟา ไดจ ดั เปน สารละลายอเิ ลก็ โทรไลตท ม่ี ี ในรา งกายกลบั มาทาํ งานไดอยา งปกติ สมบัติเปน กรดและเบสเทา น้นั (วเิ คราะหค ําตอบ สารละลายท่ีนําไฟฟาไดดีจัดเปนสารละลาย T80 อิเล็กโทรไลตแก ซึ่งมีสมบัติเปนไดท้ังกรด เบส และกลาง สวน สารละลายที่นําไฟฟาไดไมดีจัดเปนสารละลายอิเล็กโทรไลตออน และสารละลายที่นําไฟฟาไมไดจัดเปนสารนอนอิเล็กโทรไลต ดังนน้ั ตอบขอ 1.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ¡Ò÷´Åͧ ÊÒÃÅÐÅÒÂÍÔàÅç¡â·ÃäŵáÅй͹ÍàÔ Åç¡â·Ãäŵ ขน้ั สอน ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร ¨´Ø »ÃÐʧ¤ อธบิ ายความรู้ • การวดั 1. ทาํ การทดลองเพอ่ื ศกึ ษาสมบตั บิ างประการของสารละลายอเิ ลก็ โทรไลต • การสงั เกต ครูสุมตัวแทน 1 กลุม ออกมารายงานผล • การเปรียบเทยี บ และนอนอเิ ลก็ โทรไลต การทดลองหนา ชนั้ เรยี น แลว ครสู อบถามนกั เรยี น จิตวิทยาศาสตร 2. จําแนกประเภทของสารละลาย โดยใชการเปล่ียนสีของกระดาษลิตมัส กลุมอื่นวา ไดผลการทดลองตรงกันหรือไม ถา • ความรอบคอบ ไมต รงกนั ใหช ว ยกนั วเิ คราะหแ ละสรปุ ผลการทดลอง • ความรบั ผดิ ชอบ และการนําไฟฟาของสารละลายเปนเกณฑไ ด ใหถูกตอง จากน้ันครูเปนผูเฉลยผลการทดลอง • ความรวมมือชว ยเหลือ ขทน้ัี่ถูกสตออ งน ÇÊÑ ´ØÍØ»¡Ã³áÅÐÊÒÃà¤ÁÕ ขยายความเขา้ ใจ 1. กระดาษลิตมัสสแี ดงและสีนาํ้ เงิน ! Safety first 2. กระจกนาฬก าหรือแผนกระจก 1. ครูนํานักเรียนสรุปผลการทดลอง โดยใหได 3. น้าํ กล่นั ถากรดหรือดางหรือสารเคมี ขอ สรุป ดังน้ี 4. หลอดทดลองขนาดเล็ก ที่เปนอันตรายถูกผิวหนังหรือ • สารละลายท่มี สี มบตั ิเปน ทงั้ กรดและเบส 5. เครอ่ื งตรวจการนาํ ไฟฟา เสื้อผาตองรีบลางออกดวยนํ้า ทกุ ชนดิ เปนสารละลายอเิ ลก็ โทรไลต 6. Nสทาม่ี Hรคี ล3วะาลมCาเยHขม3HCขนCOlO1 NCโมaHล3ตCNอOลHูกO4บHCาlศกNเCดa2CซHเิlม5OตKรHN(mOแ3oลl/ะdNmaC3O)1H2H KOH ทนั ที เพราะมีสารเคมหี ลายชนดิ • สารละลายทม่ี สี มบตั เิ ปน กลางมที งั้ นาํ ไฟฟา 22O11 ซึมผานเขาไปในผิวหนังไดอยาง และไมนําไฟฟา รวดเร็ว และเกดิ เปนพิษข้ึนมาได • สารละลายท่มี สี มบัตเิ ปน กลางและนําไฟฟา ไดจ ดั เปนสารอเิ ล็กโทรไลต Ç¸Ô ¡Õ Ò÷´Åͧ แนวตอบ คําถามท้ายการทดลอง 1. 3 ประเภท ดงั น้ี 1. ใสสารละลาย HC1C2Hl 22COH113CทOมี่ OีควHามเNขaม Cขlน 1KNmOol3/dmN3aOปรHิมาตKรO4HcmN3Hล3งในCหHลอ3CดOทดOลNอaงขนNาHดเ4ลC็กl 1) สารละลายกรด เปลี่ยนสีกระดาษลิตมัส C2H5OH และ จแลากะ2ส)NีนสHํ้าา4เรCงลินlะเลปานยสเบีแสดงเปไลด่ียแนกส ีกHรCะดl าษCลHิต3CมัสOจOาHก หลอดละชนิด 2. ทดสอบการเปล่ียนสขี องกระดาษลิตมัสท้งั สีแดงและสนี ํ้าเงนิ ของสารละลายขอ 1. KสOีแด3H)งแเสปลานะรสลNีนะHลํ้า3าเงยินกลไาดงแไกม เ CปลHย่ี3CนOสีกOรNะดaาษNลaิตOมHสั 3. ทดสอบการนาํ ไฟฟา ของสารละลายแตล ะชนดิ โดยจมุ ลวดตวั นาํ ของเครอื่ งตรวจการนาํ ไฟฟา ใหล กึ เทา ๆ กนั แลว สังเกตความสวางของหลอดไฟ ¤Òí ¶ÒÁ·ÒŒ ¡Ò÷´Åͧ ท้ังสีแดงและสีนํ้าเงิน ไดแก KNO3 C2H5OH 1. เม่ือใชการเปล่ียนสีของกระดาษลิตมัสเปนเกณฑจะสามารถจําแนกสารละลายออกไดเปนก่ีประเภท C12H22O11 และ NaCl อะไรบา ง 2. 2 ประเภท ดงั น้ี 2. เม่ือใชก ารนําไฟฟา เปนเกณฑจะสามารถจําแนกสารละลายออกไดกปี่ ระเภท อะไรบาง 1) สารละลายอิเล็กโทรไลต คือ สารละลาย ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 71 Cท่ีนH2ํ3าC)ไฟOสฟาOราNลไaะดล าNไยดaนOแอกHน อHเิKลCOก็ lHโทCรNไHลH3ต3C คOแอื OลสะHาNรลaNะCHลl4าCยl ทไี่ มน าํ ไฟฟา ไดแ ก KNO3 C2H5OH และ C12H22O11 กิจกรรม 21st Century Skills บันทกึ การทดลอง ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 5 คน แลวศึกษาคนควา สารละลาย ทดสอบดวยกระดาษลิตมสั ทดสอบการนาํ ไฟฟา เก่ียวกับการนํากรดและเบสไปใชประโยชนในชีวิตประจําวัน และ HCl นา้ํ เงิน แดง หลอดไฟสวา งมาก สรุปความรูออกมาในรูปแบบของอินโฟกราฟก พรอมท้ังนําเสนอ นํ้าเงนิ แดง หลอดไฟสวางเลก็ นอย หนาชั้นเรียน CH3COOH ไมเปลี่ยนสี หลอดไฟสวางมาก NaCl ไมเ ปลี่ยนสี หลอดไฟไมสวา ง แดง นํ้าเงนิ หลอดไฟสวางมาก KNO3 แดง น้าํ เงิน หลอดไฟสวางมาก NaOH แดง นํ้าเงิน หลอดไฟสวา งเลก็ นอ ย แดง นํ้าเงนิ หลอดไฟสวา งมาก KOH นา้ํ เงนิ แดง หลอดไฟสวา งมาก ไมเ ปลีย่ นสี หลอดไฟไมสวาง NH3 ไมเ ปล่ยี นสี หลอดไฟไมสวา ง CH3COONa NH4Cl T81 C2H5OH C12H22O11

นาํ สอน สรุป ประเมนิ ขน้ั สอน ÍÀ»Ô ÃÒ¼šÒ÷´Åͧ ขยายความเขา้ ใจ สารละลายท่ที ดสอบดวยการเปล่ยี นสีของกระดาษลิตมสั สามารถจาํ แนกไดเปน 3 กลมุ คือ สารละลาย ทเี่ ปลยี่ นสกี ระดาษลติ มสั สนี าํ้ เงนิ เปน แดง แสดงวา เปน กรด ไดแ ก HCl CH3COOH และ NH4Cl สารละลาย 2. ครูใหน กั เรยี นทาํ ใบงาน เรื่อง สารละลาย ทีเ่ ปลย่ี นสีกระดาษลิตมสั สแี ดงเปนนา้ํ เงนิ แสดงวา เปนเบส ไแดสแดกงวCาเHป3นCกOลOางNไaดแNกaKONHO3KOCH2Hแ5OละH NH3 กรด-เบส สารละลายทไี่ มเปลีย่ นสกี ระดาษลิตมัสทงั้ สีนาํ้ เงินและสีแดง และ C12H22O11 และ NaCl 3. ครูใหน กั เรียนรวมกันตอบคาํ ถาม Topic Question เม่ือทดสอบการนําไฟฟาของสารละลายแตละชนิด พบวาไดผลแตกตางกัน แสดงวาตัวละลายแตกตัว เปนไอออนไดตางกัน สารละลายที่นําไฟฟาไดดี แสดงวาตัวละลายแตกตัวเปนไอออนไดมาก หลอดไฟ ขน้ั สรปุ ก็จะสวางมาก ถาในสารละลายมีไอออนนอย หลอดไฟจะหร่ี หรือถามีไอออนนอยมากหรือไมมีไอออน หลอดไฟก็จะไมส วาง ตรวจสอบผล ? QToupiecstion ครแู ละนกั เรยี นรว มกนั สรปุ เกยี่ วกบั สมบตั ขิ อง กรด เบส และเกลอื ใหไ ดขอ สรุป ดังน้ี คําช้แี จง : ใหนกั เรียนตอบคําถามตอ ไปน้ี • กรด คือ สารประกอบโคเวเลนตที่มีธาตุ 1. สารอิเลก็ โทรไลตแ ละสารนอนอเิ ล็กโทรไลต คอื อะไร ไฮโดรเจน เปนองคประกอบหลัก เม่ือกรด 2. จากตารางตอไปน้ีตอบคาํ ถามขอ ก. และ ข. ละลายนา้ํ จะแตกตวั ใหไ ฮโดรเจนไอออน (H+) หรือไฮโดรเนยี มไอออน (H3O+) สารละลาย ความสวางของหลอดไฟ การเปลยี่ นสขี องกระดาษลิตมสั A หลอดไฟสวา งมาก แดง นํ้าเงนิ • เบส คือ สารประกอบท่ีเปนตัวรับโปรตอน B หลอดไฟสวางเล็กนอย นํ้าเงิน แดง (H+) เมื่อทําปฏิกิริยากับนํ้าจะรับโปรตอน C หลอดไฟไมส วา ง ไมเปลี่ยนสี จากน้ํา และไฮดรอกไซดไอออน (OH-) D หลอดไฟสวา งมาก ไมเ ปลย่ี นสี E หลอดไฟสวางปานกลาง แดง นาํ้ เงนิ • เกลือ คือ สารประกอบท่ีเกิดจากปฏิกิริยา ระหวา งกรดกับเบส ก. สารใดเปนสารละลายอเิ ล็กโทรไลตแก อิเล็กโทรไลตอ อน และนอนอิเลก็ โทรไลต ตามลาํ ดับ ขนั้ ประเมนิ ข. สารใดมีสมบตั ิเปน กรด เบส และกลาง ตามลําดบั ตรวจสอบผล 1. ครตู รวจสอบผลการทาํ แบบทดสอบกอ นเรียน 2. ครปู ระเมนิ ผล โดยการสงั เกตการตอบคําถาม การรวมกันทําผลงาน และจากการนําเสนอ ผลงาน 3. ครูวัดและประเมินผล จากการทําใบงานเร่ือง สารละลายกรด-เบส 4. ครวู ดั และประเมนิ ผลจากการทาํ Topic Question 5. ครูประเมนิ ผลจากการปฏบิ ัตกิ ารทดลอง 72 สารละลายอเิ ล็กโทรไลตแ ละนอนอิเลก็ โทรไลต แนวทางการวัดและประเมินผล แนวตอบ Topic Question ครสู ามารถวัดและประเมินความเขาใจในเนอ้ื หา เรอ่ื ง กรด เบส และเกลอื 1. สารอิเล็กโทรไลต คือ สารท่ีละลายนํ้าแลวแตกตัวใหไอออนบวกและ ไดจากการปฏิบัติกิจกรรมการทดลอง โดยศึกษาเกณฑการวัดและประเมินผล ไอออนลบ จึงนาํ ไฟฟาได อาจเปนสารละลายกรด เบส หรือเกลือ จากแบบประเมนิ การปฏบิ ตั กิ ารทอ่ี ยใู นแผนการจดั การเรยี นรหู นว ยที่ 3 สารเคมี สารนอนอิเล็กโทรไลต คือ สารละลายที่ไมน ําไฟฟา เพราะไมสามารถ และผลติ ภัณฑในชวี ติ ประจาํ วัน แตกตวั เปนไอออนในนาํ้ ได เชน สารละลายนํา้ ตาลกลูโคส (C6H12O6) แบบประเมินการปฏิบัตกิ าร เกณฑก์ ารประเมนิ การปฏบิ ตั กิ าร 2. ก. สารละลายอเิ ล็กโทรไลตแ ก ไดแก A และ D สารละลายอเิ ลก็ โทรไลตออ น ไดแก B และ E คาช้ีแจง : ให้ผู้สอนประเมนิ การปฏบิ ตั กิ ารของนักเรียนตามรายการที่กาหนด แล้วขดี ✓ ลงในช่องท่ตี รงกับ ประเดน็ ท่ีประเมนิ 4 ระดับคะแนน 1 สารละลายนอนอิเล็กโทรไลต ไดแก C ระดับคะแนน ทาการทดลองตาม 1. การปฏบิ ัติการ 32 ต้องใหค้ วามช่วยเหลอื ข. กรด ไดแ ก B ลาดบั ที่ รายการประเมนิ ระดับคะแนน ทดลอง ข้ันตอน และใชอ้ ุปกรณ์ อยา่ งมากในการทาการ เบส ไดแ ก A และ E 4321 ทาการทดลองตาม ตอ้ งใหค้ วามชว่ ยเหลอื ทดลอง และการใช้ กลาง ไดแก C และ D 1 การปฏบิ ตั ิการทดลอง ไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง ขัน้ ตอน และใชอ้ ุปกรณ์ บา้ งในการทาการ อปุ กรณ์ 2 ความคล่องแคล่วในขณะปฏิบัติการ รวม ไดอ้ ย่างถูกต้อง แต่อาจ ทดลอง และการใช้ 3 การนาเสนอ ตอ้ งได้รับคาแนะนาบา้ ง อุปกรณ์ 2. ความ มีความคล่องแคล่ว มคี วามคล่องแคลว่ ขาดความคล่องแคลว่ ทาการทดลองเสร็จไม่ คลอ่ งแคลว่ ในขณะทาการทดลอง ในขณะทาการทดลอง ในขณะทาการทดลอง ทนั เวลา และทา ในขณะ โดยไม่ต้องได้รบั คา แต่ตอ้ งไดร้ บั คาแนะนา จึงทาการทดลองเสรจ็ อุปกรณ์เสียหาย ปฏบิ ตั ิการ ชีแ้ นะ และทาการ บา้ ง และทาการทดลอง ไมท่ นั เวลา เสรจ็ ทนั เวลา ตอ้ งใหค้ วามชว่ ยเหลือ ลงชอ่ื ................................................... ผู้ประเมิน ทดลองเสร็จทนั เวลา ต้องใหค้ าแนะนาในการ อยา่ งมากในการบนั ทึก ................./................../.................. บันทึกและสรปุ ผลการ บันทกึ สรุป และ สรุป และนาเสนอผล 3. การบันทกึ สรุป บนั ทกึ และสรปุ ผลการ ทดลองได้ถูกตอ้ ง แต่ นาเสนอผลการทดลอง การทดลอง และนาเสนอผล ทดลองไดถ้ ูกต้อง รดั กุม การนาเสนอผลการ การทดลอง นาเสนอผลการทดลอง ทดลองยังไม่เป็น เป็นขน้ั ตอนชัดเจน ขน้ั ตอน เกณฑก์ ารตดั สินคุณภาพ ช่วงคะแนน ระดบั คุณภาพ 10-12 ดมี าก 7-9 ดี 4-6 พอใช้ 0-3 ปรบั ปรุง T82 34

นาํ นํา สอน สรปุ ประเมนิ 2. ÊÒûÃСͺäÎâ´Ã¤ÒϺ͹ Prior Knowledge ขนั้ นาํ สารเคมีและผลิตภัณฑในชีวิตประจําวันสวนใหญมักมีธาตุ ÊÒûÃÐ¡ÍºÍ¹Ô ·ÃÂÕ  คารบอนเปนองคประกอบหลัก นอกจากน้ี ยังอาจมีธาตุอื่น ๆ ¨ÐÁ¸Õ ÒµªØ ¹´Ô ã´ กระตนุ้ ความสนใจ เปน องคประกอบอีกดว ย ໹š ͧ¤» ÃСͺËÅ¡Ñ 1. ครูและนักเรียนรวมกันทบทวนความรูเดิม สารประกอบไฮโดรคารบอน (hydrocarbon compound) เกี่ยวกับสารละลายกรด-เบส และสารละลาย หมายถงึ สารประกอบอนิ ทรยี ท ม่ี เี ฉพาะธาตคุ ารบ อนและธาตไุ ฮโดรเจนเปน องคป ระกอบ ในธรรมชาติ อเิ ลก็ โทรไลต จอ4ะีเทชพนนบดิสา(ดCรปัง2Hตระา6กร)อางบอทไีทฮี่ ีน3โด.1ร(คCา2รHบ 4อ)นเเปกดินใตนนแหซล่ึงง สตาา รงปๆรเะชกน อบยไาฮงโไดมร คถาา รนบหอนิ นสปาโ ตมราเรลถยี แมบงมอเี ทอกนไ(ดCเHป4น) 2. ครูเชื่อมโยงเน้ือหาโดยใหนักเรียนรวมกันตอบ ตารางท่ี 3.1 : ชนดิ ของสารประกอบไฮโดรคารบ อน คาํ ถาม Prior knowledge จากหนงั สือเรียน วทิ ยาศาสตรกายภาพ 1 (เคมี) ม.5 3. ครูอธิบายเพิ่มเติมวา สารประกอบอินทรีย คอื สารทมี่ ธี าตคุ ารบ อนเปน องคป ระกอบหลกั และมีธาตุอื่นๆ เปนองคประกอบรวม เชน ธาตุ O N P S Cl และ Br สารประกอบ แอลเคน (alkane) แอลคีน (alkene) แอลไคน (alkyne) อ(aะrโoรmมaาtตicกิ ไhฮyโdดrรoคcาarรbบ oอnน) ไฮโดรคารบ อน มีพันธะทเี่ กิดจาก C มีพนั ธะท่เี กิดจาก C มพี นั ธะท่เี กิดจาก C ลักษณะ กบั C เปน พนั ธะเดย่ี ว กบั C เปนพนั ธะคู กบั C เปนพันธะสาม (C C) (C C) (C C) เปนสารประกอบ ไฮโดรคารบ อนไมอ มิ่ ตวั การอิ่มตัวของ ทม่ี เี บนซนี เปน องคป ระกอบ ไฮโดรคารบอน อ่มิ ตัว ไมอม่ิ ตวั ไมอมิ่ ตัว หรอื เปน อนพุ นั ธข องเบนซนี สตู รทัว่ ไป CnH2n+2 CnH2n CnH2n-2 ตวั อยา ง CCHH33 CCHH32 CH3 CCHH22 CCHH2 CH3 CH CH CH3 CH C CH3 Science Focus ູ«Õ¹ โมเลกุลของเบนซนี ประกอบดว ยคารบอน 6 อะตอมตอกัน H เปนวง โดยคารบอนทุกอะตอมอยูในระนาบเดียวกัน และตอกับ C ไฮโดรเจนอีก 1 อะตอม ซ่ึงพันธะระหวางอะตอมของคารบอน H C C C H ท้งั 6 พันธะ มคี วามยาวเทา กนั คือ 139 พโิ กเมตร ซึ่งเปน คา H C H C หรอื ความยาวพันธะของคารบอนท่ีเปนพันธะเด่ียว (154 พิโกเมตร) H กบั พนั ธะคู (134 พโิ กเมตร) และมีมุมระหวา งพันธะเทา กันทกุ มมุ ภาพที่ 3.9 สตู รโครงสรางของเบนซีน คือ 120 องศา เบนซีนจงึ มีสูตรโมเลกลุ เปน C6H6 ทมี่ า : คลงั ภาพ อจท. ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 73 แนวตอบ Prior Knowledge สารประกอบอนิ ทรยี จ ะมธี าตคุ ารบ อน (C) เปน องคประกอบหลัก สารในขอ ใดมพี นั ธะคูในโมเลกลุ ขอสอบเนน การคดิ แนว O-NET 1. CH3CH2CH3 2. CH3CH2CHO 3. (CH3)2CHNH2 4. (CH3)2CHCH3 5. (CH3)3CCH2CH3 (วเิ คราะหค ําตอบ HHH HHO HHH HHH ขอ 1. H C C C H ขอ 2. H C C C H ขอ 3. H C C N H ขอ 4. H C C C H HHH HH HH C H HH C HH H ดงั นน้ั ตอบขอ 2.) H H HH C HH H ขอ 5. H C C C C H HH C HH H H T83

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน 2.1 áÍÅह สาํ รวจคน้ หา แอลเคน (alkane) เปน สารประกอบไฮโดรคารบ อนอมิ่ ตวั ซง่ึ พนั ธะระหวา งคารบ อนยดึ เหนยี่ ว กนั ดว ยพนั ธะเดย่ี ว (C C) มสี ูตรทว่ั ไปเปน CnH2n+2 เมื่อ n คือ จํานวนอะตอมของคารบ อนใน 1. ครูใหนักเรยี นศึกษาความรเู ร่อื ง สารประกอบ โมเลกลุ โดยแอลเคนท่มี ีรปู แบบที่งายทส่ี ดุ คอื มีเทน (CH4) ไฮโดรคารบ อน จากหนงั สอื เรียน หนา 73-82 การเรียกชื่อแอลเคนสามารถเรียกไดท้ังชื่อสามัญ และเรียกตามระบบ IUPAC โดยการ 2. ครใู หน กั เรยี นรว มกนั อภปิ รายพรอ มกบั จดบนั ทกึ เรยี กชอื่ แอลเคนตามระบบ IUPAC มหี ลกั การ คอื เรยี กชอ่ื แอลเคนตามจาํ นวนอะตอมของคารบ อน ลงในสมดุ ใหค รอบคลมุ เนอ้ื หา โดยครใู ชค าํ ถาม โดยใชจํานวนนับในภาษากรีกระบุจํานวนอะตอมของคารบอน แลวลงทายเสียงดวย เ-น (-ane) ดงั ตอ ไปน้ี ซ่งึ จํานวนนบั ในภาษากรีก แสดงดังตารางท่ี 3.2 • จาํ นวนคารบ อนอะตอมกบั ไฮโดรเจนมคี วาม สัมพนั ธกนั หรอื ไม อยางไร ตารางที่ 3.2 : ช่ือจาํ นวนนับในภาษากรกี (แนวตอบ จาํ นวนไฮโดรเจนเปนสองเทา ของ จํานวนคารบอนอะตอมบวกสองเสมอ) จํานวนนับ ช่ือตามภาษากรีก จํานวนนับ ช่ือตามภาษากรกี 6 เฮกซ (hex-) 3. ครูยกตัวอยางสูตรโมเลกุลของสารประกอบ 1 มีท หรอื เมท (meth-) 7 เฮปท (hept-) เชน CO2 CH3OH CH3Cl C3H6 จากนนั้ 8 ออกท (oct-) ซกั ถามนกั เรยี นถงึ สารประกอบทค่ี รยู กตวั อยา ง 2 อที หรือเอท (eth-) 9 โนน (non-) วา นักเรียนคิดวาสารใดเปนสารประกอบ 10 เดกค (dec-) ไฮโดรคารบ อน เพราะเหตุใด 3 โพรพ (prop-) 4 บิวท (but-) 5 เพนท (pent-) ตวั อยา งการเรยี กช่อื แอลเคนตามระบบ IUPAC ที่มคี ารบอน 1-10 อะตอม แสดงดังตาราง ท่ี 3.3 ตารางที่ 3.3 : การเรยี กชื่อแอลเคนตามระบบ IUPAC ท่มี คี ารบ อน 1-10 อะตอม จํานวนอะตอม สตู ร ชือ่ แอลเคน จํานวนอะตอม สตู ร ช่อื แอลเคน ของคารบอน ของคารบ อน 1 CH4 มีเทน (methane) 6 C6H14 เฮกเซน (hexane) 2 C2H6 อเี ทน (ethane) 7 C7H16 เฮปเทน (heptane) 3 C3H8 โพรเพน (propane) 8 C8H18 ออกเทน (octane) 4 C4H10 บวิ เทน (butane) 9 C9H20 โนเนน (nonane) 5 C5H12 เพนเทน (pentane) 10 C10H22 เดเคน (decane) 74 เกร็ดแนะครู กจิ กรรม สรางเสรมิ ครูใชแบบจําลองโมเลกุลของสาร ดังรูป (หรืออาจใชลูกปดแทนก็ได) ใหนักเรียนศึกษาคนควาเพ่ิมเติม เร่ือง การใชประโยชน เพ่ือแสดงโครงสรางของสารแอลเคน แลวใหนักเรียนสังเกตจํานวนคารบอน ของสารประกอบแอลเคน จากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หองสมุด จํานวนพันธะและลักษณะของพันธะท่อี ะตอมคารบ อนสรา งกับไฮโดรเจน อินเทอรเ นต็ แลว สรุปลงในกระดาษ A4 สงครผู ูสอน กิจกรรม ทา ทาย ครูสรางแบบจําลองโมเลกุลหรือทํารูปของสารประกอบ แอลเคนหลายๆ ชนิดมาใหนักเรียนดู แลวใหนักเรียนตอบ ชือ่ ของสารประกอบ และการนาํ ไปใชประโยชน T84

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ สมบตั ทิ างกายภาพของแอลเคน มีดังน้ี iCnhermeaisltrlyife ขน้ั สอน 1. มที งั้ 3 สถานะ โดยแอลเคนทมี่ จี าํ นวนคารบ อนอะตอม 1-4 อะตอม จะมสี ถานะเปน แกส แอลเคนทีม่ ีจํานวนคารบอน แกส ปโ ตรเลยี มเหลว(LPG) หรอื สาํ รวจคน้ หา อะตอม 5-17 อะตอม จะมีสถานะเปนของเหลว และแอลเคน แกสหุงตม เปนผลิตภัณฑท่ีได ทม่ี จี าํ นวนคารบ อนอะตอมมากกวา 17 อะตอมขน้ึ ไป จะมสี ถานะ จากการกลน่ั ลาํ ดบั สว นนา้ํ มนั ดบิ 4. ครูใหนักเรียนดูสูตรโมเลกุลของสารประกอบ เปน ของแข็ง ประกอบดว ยไฮโดรคารบ อน2ชนดิ ไฮโดรคารบ อนทมี่ จี าํ นวนอะตอมของคารบ อน 2. ไมนาํ ไฟฟาในทกุ สถานะ คอื โพรเพน และบวิ เทน เปน แกส เทา กัน เชน เฮกเซน (C6H14) เฮกซนี (C6H12) 3. เปนโมเลกุลไมมีข้ัว จึงไมละลายในตัวทําละลายมีข้ัว ท่ีไมมีกล่ิน ไมมีสี ไมเปนพิษ เบนซนี (C6H6) แลว ถามนกั เรยี นวา สมบตั ขิ อง เชน นํ้า เปนตน แตละลายไดดีในตัวทําละลายที่ไมมีขั้ว เชน และหนกั กวา อากาศ นาํ มาใชเ ปน สารประกอบทง้ั 3 ชนดิ เหมอื นหรอื แตกตา งกนั แอซโี ตน เบนซนี โทลูอนี เปน ตน เชื้อเพลิงสําหรับหุงตม และ หรือไม 4. มคี วามหนาแนน นอ ยกวา นาํ้ โดยมคี วามหนาแนน มาก เช้ือเพลิงสําหรับเคร่ืองยนตและ รถยนต 5. ครใู หน กั เรียนแบงกลุม กลมุ ละ 3 คน ชวยกัน สืบคนขอมูลวา เฮกเซน เฮกซีน และเบนซีน มีสมบัติเหมือนกนั หรือแตกตา งกัน อยา งไร ทส่ี ดุ ประมาณ 0.98 กรมั /ลกู บาศกเ ซนตเิ มตร ซง่ึ ความหนาแนน ของแอลเคนจะมคี า สูงขึ้น เมอ่ื แอลเคนมีมวลโมเลกุลเพม่ิ ขนึ้ 5. มีจดุ หลอมเหลวและจุดเดอื ดตํา่ แตจะมคี าสงู ข้นึ เม่อื แอลเคนมมี วลโมเลกุลเพิม่ ขึน้ นอกจากแอลเคนที่มีโครงสรางเปนโซเปดแลวยังมีแอลเคนท่ีมีโครงสรางแบบวง เรียกวา ไซโคลแอลเคน (cycloalkane) โดยประกอบดวยคารบอนต้ังแต 3 อะตอมข้ึนไป สรางพันธะ เดี่ยวตอกันเปนวงรูปเหล่ียมตาง ๆ มีสูตรทั่วไปเปน CnH2n โดยไซโคลแอลเคนเปนสารประกอบ ไฮโดรคารบ อนอมิ่ ตวั เชน เดยี วกบั แอลเคน ดงั นนั้ สมบตั ขิ องไซโคลแอลเคนจะมแี นวโนม คลา ยคลงึ กับแอลเคน โดยสมบตั ิทางกายภาพของไซโคลแอลเคน มีดังนี้ 1. ไมละลายนํา้ แตล ะลายไดด ีในตัวทาํ ละลายอินทรยี  เชน เบนซนี อีเทอร เปนตน 2. จดุ เดอื ดและจดุ หลอมเหลวจะมแี นวโนม มคี า สงู ขน้ึ ตามจาํ นวนคารบ อนอะตอมทเ่ี พมิ่ ขนึ้ การเรียกชื่อไซโคลแอลเคนทําไดเชนเดียวกับการเรียกช่ือแอลเคน แตนําหนาดวยคําวา ไซโคล (cyclo) เชน HH หรอื HH หรอื C HCCH HCCH HCCH HH HH ไซโคลโพรเพน ไซโคลบวิ เทน ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 75 ขอ สอบเนน การคิดแนว O-NET เกร็ดแนะครู สารประกอบแอลเคนในขอ ใดมสี ถานะเปน ของเหลว ครูอธิบายเพิ่มเติมเก่ียวกับการเกิดปฏิกิริยาของแอลเคน ดังน้ี แอลเคน 1. C17H36 เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนอิ่มตัว สามารถเกิดปฏิกิริยากับธาตุแฮโลเจน 2. C18H38 (halogen : F, Cl, Br, I) ไดในท่ีมีแสงสวาง เรียกวา ปฏิกิริยาแทนที่ 3. C19H40 (substitution reaction) โดยอะตอมของธาตุเเฮโลเจนจะแทนท่ีอะตอมของ 4. C20H42 ไฮโดรเจน 1 อะตอม ไฮโดรเจนทถี่ กู แทนที่จะรวมตวั กับธาตุแฮโลเจนเกิดเปน 5. C21H44 แกสไฮโดรเจนเฮไลด (HX เมื่อ X แทน ธาตเุ เฮโลเจน F, Cl, Br, I) ซ่งึ เปนแกส (วเิ คราะหค าํ ตอบ สารประกอบแอลเคนทมี่ จี าํ นวนคารบ อนอะตอม ท่มี สี มบัติเปน กรด 5-17 อะตอม จะมสี ถานะเปนของเหลว ดังนั้น ตอบขอ 1.) T85

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน 2.2 áÍŤ¹Õ อธบิ ายความรู้ แอลคีน (alkene) เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนไมอ่ิมตัว ภายในโมเลกุลจะมีพันธะคู (C C) ระหวางอะตอมของคารบอนอยางนอย 1 พันธะ มีสูตรท่ัวไปเปน CnH2n เม่ือ n คือ 1. นักเรียนแตละกลุมรวมกันอภิปรายเก่ียวกับ จํานวนอะตอมของคารบ อนในโมเลกุล สมบตั ขิ องสารประกอบไฮโดรคารบ อน เพอื่ ให ไดขอสรุป และนําเสนอผลการสืบคนของ การเรียกชอื่ แอลคนี ตามระบบ IUPAC มีหลักการ คอื เรียกชอ่ื โครงสรา งหลกั ตามจาํ นวน แตล ะกลมุ หนา ช้นั เรียน อะตอมคารบอน โดยใชห ลกั เกณฑเ ดยี วกับการเรียกช่ือแอลเคน แตล งทา ยเสียงเปน -ีน (-ene) โดยตวั อยา งการเรยี กช่อื แอลคนี ตามระบบ IUPAC ท่ีมีคารบอน 2-10 อะตอม แสดงดังตาราง 2. นักเรียนรวมกันนําขอสรุปเกี่ยวกับสมบัติของ ที่ 3.4 สารประกอบไฮโดรคารบ อนทไ่ี ดข องแตล ะกลมุ มาใชอภปิ รายรวมกันอีกครง้ั ตารางท่ี 3.4 : การเรียกช่ือแอลคนี ตามระบบ IUPAC ทมี่ คี ารบ อน 2-10 อะตอม จาํ นวนอะตอม สตู ร ชอื่ แอลคีน จาํ นวนอะตอม สูตร ชื่อแอลคนี ของคารบ อน ของคารบ อน 2 C2H4 อีทนี (ethene) 7 C7H14 เฮปทนี (heptene) 3 C3H6 โพรพีน (propene) 8 C8H16 ออกทีน (octene) 4 C4H8 บวิ ทนี (butene) 9 C9H18 โนนนี (nonene) 5 C5H10 เพนทีน (pentene) 10 C10H20 เดคีน (decene) 6 C6H12 เฮกซนี (hexene) สมบตั ิทางกายภาพของแอลคีน มีดงั น้ี 1. มที งั้ 3 สถานะ โดยแอลคีนทม่ี จี ํานวนคารบ อนอะตอม 2-4 อะตอม จะมสี ถานะเปนแกส แอลคนี ทีม่ ีจาํ นวนคารบ อนอะตอม 5-8 อะตอม จะมีสถานะเปน ของเหลว และแอลคีนท่ีมจี าํ นวน คารบ อนอะตอมมากกวา 8 อะตอมขน้ึ ไป จะมสี ถานะเปน ของแขง็ 2. ไมน ําไฟฟาในทกุ สถานะ 3. เปนโมเลกุลไมมีข้ัว จึงไมละลายในตัวทําละลายมีข้ัว เชน นํ้า เปนตน แตละลายไดดี ในตัวทาํ ละลายทไี่ มมขี ว้ั เชน แอซโี ตน เบนซนี โทลูอีน เปน ตน 4. มคี วามหนาแนน นอ ยกวา นํา้ ซ่งึ ความหนาแนนของแอลคนี จะมีคาสงู ข้นึ เมือ่ แอลคีนมี มวลโมเลกุลเพิ่มขนึ้ 5. มีจุดหลอมเหลวและจดุ เดือดตํา่ แตจ ะมคี า สงู ข้นึ เมอ่ื แอลคีนมีมวลโมเลกุลเพิ่มขน้ึ 76 เกร็ดแนะครู ขอ สอบเนน การคดิ แนว O-NET สารประกอบไฮโดรคารบอน 4 ชนิด มสี ูตร ดังน้ี ครูอธบิ ายเพ่ิมเติมเกย่ี วกบั การเรียกชอ่ื สารประกอบอนิ ทรีย ดังน้ี ก. C6H6 ข. C2H6 ค. C3H8 ง. C6H12 1. การเรยี กชอื่ สามญั (common name) ใชเ รยี กชอื่ สารประกอบอนิ ทรยี ท ม่ี ี โมเลกลุ ขนาดเลก็ ๆ และโครงสรา งโมเลกลุ เปน แบบงา ยๆ ไมม หี ลกั เกณฑแ นน อน สารประกอบใดเปนสารประกอบแอลคนี เชน กรดฟอรม กิ (HCOOH) กรดแอซตี กิ (CH3COOH) ซงึ่ การเรยี กชอ่ื สามญั 1. ขอ ข. เทานัน้ 2. ขอ ค. เทา นน้ั จะต้งั ชือ่ ตามแหลง กาํ เนดิ ของสารประกอบ หรือตามช่อื ของผคู น พบ เมอื่ คนพบ 3. ขอ ง. เทา นน้ั 4. ขอ ก. และ ข. สารประกอบอนิ ทรยี ม ากขนึ้ เรอ่ื ยๆ การเรยี กชอื่ สามญั อาจทาํ ใหเ กดิ ความสบั สน 5. ขอ ข. และ ค. 2. การเรียกช่ือระบบ IUPAC เปนระบบการเรียกชื่อสารประกอบที่นักเคมี ไดจัดระบบขึน้ ในป พ.ศ. 2237 เรยี กระบบนี้วา International Union of Pure (วเิ คราะหค ําตอบ สารประกอบแอลคีน มสี ตู รท่ัวไปเปน CnH2n and Applied Chemistry หรือ IUPAC เปนการเรียกชื่อตามระบบสากล ขอ ก. C6H6 เปนสารอะโรมาตกิ คารบ อน มหี ลกั เกณฑท ่แี นน อนจึงทําใหเรียกชอ่ื สารประกอบอินทรยี ไดท ุกชนดิ ทง้ั ท่ีเปน ขอ ข. C2H6 เปน สารประกอบแอลเคน โมเลกุลเล็กและโมเลกุลใหญ หรือที่มีโครงสรางโมเลกุลแบบงายหรือซับซอน ขอ ค. C3H8 เปน สารประกอบแอลเคน ซง่ึ ระบบนี้จะทาํ ใหท ราบชนิดและลกั ษณะโครงสรางของสาร ขอ ง. C6H12 เปนสารประกอบแอลคนี ดังน้ัน ตอบขอ 3.) T86

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ แอลคีนก็มีโครงสรางท่ีเปนวงเชนเดียวกับแอลเคน โดย iCnhermeaisltrlyife ขน้ั สอน แอลคีนท่ีมีโครงสรางเปนวง เรียกวา ไซโคลแอลคีน (cyclo alkene) โดยไซโคลแอลคนี ทม่ี พี นั ธะคู 1 พนั ธะ จะมจี าํ นวนอะตอม ลโิ มนนี (Limonene) เปน สาร อธบิ ายความรู้ ของไฮโดรเจนนอ ยกวา แอลคนี ท่มี ีจํานวนคารบ อนเทากันอยู 2 ประกอบไฮโดรคารบอนประเภท อะตอม ดังนั้น จึงมีสูตรทั่วไปเปน CnH2n-2 ซึ่งสมบัติทาง แพอบลไคดีนในเมปีสลูตือรกเคผมลีไมคือตรCะก10ูลHส1ม6 3. ครใู หนกั เรยี นอธบิ ายเพิ่มเตมิ เกีย่ วกบั ประเภท กายภาพของไซโคลแอลคีนจะมีแนวโนมคลายคลึงกับแอลคีน และในพชื ชนดิ อนื่ ๆ นาํ มาใชเ ปน และสมบัตขิ องสารประกอบไฮโดรคารบอน ดงั น้ี สารใหร สชาตใิ นอาหาร เครอ่ื งดมื่ และหมากฝร่งั ในทางการแพทย 4. ครใู หน กั เรยี นจบั ครู ว มกนั ตอบคาํ ถาม H.O.T.S. 1. ไมล ะลายนาํ้ แตล ะลายไดด ใี นตวั ทาํ ละลายอนิ ทรยี  เชน นํามาใชทํายารักษาโรคมะเร็ง เบนซีน อเี ทอร เปน ตน และโรคหลอดลมอกั เสบ ในงาน เภสัชกรรม นํามาใชเพ่ือชวยให 2. จุดเดือดและจุดหลอมเหลวจะมีแนวโนมมีคาสูงขึ้น ยาทาหรอื ครมี ตา งๆ ซมึ เขา ผวิ ไดด ี ตามจาํ นวนคารบ อนอะตอมทเ่ี พม่ิ ขึ้น ในดานอุตสาหกรรม นํามาใช เปนกลิ่นหอม ตัวทาํ ละลาย และ การเรยี กชือ่ ไซโคลแอลคนี ทาํ ไดเชนเดยี วกบั การเรียกชื่อ เปนสวนประกอบในเจลลางมือ แอลคนี แตนําหนาดวยคําวา ไซโคล (cyclo) เชน แบบไมตอ งใชน า้ํ ไซโคลโพรพีน ไซโคลบิวทีน ไซโคลเพนทนี คาํ ถามทา ทายการคดิ ขนั้ สงู สารประกอบไฮโดรคารบอน A เกิดปฏิกิริยา ดงั น้ี A + Br2 C4H8Br2 อยากทราบวา สารประกอบ A เปน สารประกอบชนดิ ใด ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 77 แนวตอบ H.O.T.S. สารประกอบ A คือ C4H8 เปนสารประกอบ แอลคีน ขอ สอบเนน การคดิ แนว O-NET เกร็ดแนะครู ขอใดคอื สารประกอบไซโคลแอลคีน 1. C3H4 2. C4H8 ครูอธบิ ายเพิ่มเตมิ เกย่ี วกับปฏกิ ริ ยิ าของแอลคนี ดังนี้ 3. C5H10 4. C7H14 แอลคนี เปน สารประกอบไฮโดรคารบ อนทม่ี ีพนั ธะคู สามารถเกดิ ปฏกิ ริ ิยา 5. C9H20 การเตมิ (addition reaction) ได ดงั น้ี (วิเคราะหคําตอบ สารประกอบไซโคลแอลคีน มีสูตรทั่วไปเปน 1. ปฏิกิริยาการเติมแฮโลเจน (addition of halogen) เปนปฏิกิริยา CnH2n-2 การเติม Cl2 หรือ Br2 ซึ่งจะเขาไปรวมตัวโดยตรงกับแอลคีนตรงพันธะคู ขอ 1. C3H4 เปนสารประกอบไซโคลแอลคนี ไดโ ดยไมต อ งมตี วั เรงปฏกิ ริ ิยา หรือไมตองใชแสงสวาง ขอ 2. C4H8 เปน สารประกอบแอลคนี 2. ปฏกิ ริ ยิ าการเตมิ ไฮโดรเจน (addition of hydrogen) เปนปฏกิ ิริยา ขอ 3. C5H10 เปนสารประกอบแอลคนี การเติม H2 หรอื เรยี กวา hydrogenation แอลคีนจะรวมตวั กับ H2 ไดเ ปน ขอ 4. C7H14 เปนสารประกอบแอลคีน แอลเคน โดยมี Pt, Ni หรอื Pd เปนตัวเรงปฏกิ ิริยา ขอ 5. C9H20 เปน สารประกอบแอลเคน 3. ปฏกิ ริ ยิ าการฟอกจางสสี ารละลาย KMnO4 ในสารละลายกรด ไดผ ลติ ภณั ฑ ดังนั้น ตอบขอ 1.) เปนไกลคอล (glycol) และตะกอนสีนํ้าตาลดาํ ของแมงกานสี (IV) ออกไซด T87

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขนั้ สอน 2.3 áÍÅ䤹 อธบิ ายความรู้ แอลไคน (alkyne) เปน สารประกอบไฮโดรคารบ อนไมอิ่มตวั ภายในโมเลกุลจะมีพนั ธะสาม (C C) ระหวางอะตอมของคารบ อนอยางนอย 1 พันธะ มีสูตรท่ัวไปเปน CnH2n-2 เมือ่ n คอื 5. ครอู ธบิ ายเพมิ่ เตมิ วา โมเลกลุ ของสารประกอบ จาํ นวนอะตอมของคารบอนในโมเลกุล ไฮโดรคารบอนท่ีอะตอมของคารบอนตอกัน เปนสายยาวหรือตอกันเปนโซตรง หรือตอกัน การเรยี กชอ่ื แอลไคนตามระบบ IUPAC มีหลกั การ คือ เรยี กชือ่ โครงสรา งหลกั ตามจาํ นวน เปนสายยาวที่มีก่ิงสาขาแยกออกจากโซตรง อะตอมคารบอน โดยใชห ลักเกณฑเ ดยี วกับการเรียกชอื่ แอลเคนและแอลคีน แตลงทายเสยี งเปน โดยไมมีวงของคารบอนในโมเลกุลนั้นเลย ไ-น (-yne) โดยตวั อยางการเรยี กช่ือแอลไคนตามระบบ IUPAC ที่มีคารบ อน 2-10 อะตอม แสดง เรียกวา อะลิฟาติกไฮโดรคารบอน หรือแบบ ดังตารางที่ 3.5 โซเ ปด โมเลกลุ ของสารประกอบไฮโดรคารบ อน ทอี่ ะตอมของคารบ อนตอ กนั เปน วง และอาจจะ ตารางที่ 3.5 : การเรียกชื่อแอลไคนต ามระบบ IUPAC ที่มคี ารบอน 2-10 อะตอม มกี งิ่ แยกออกจากวงของคารบ อนเรยี กโมเลกลุ ประเภทน้ีวา ไฮโดรคารบอนแบบโซปด หรือ จาํ นวนอะตอม สูตร ชื่อแอลไคน จาํ นวนอะตอม สตู ร ชื่อแอลไคน อะลไิ ซคลกิ ไฮโดรคารบ อน เชน ไซโคลแอลเคน ของคารบอน ของคารบ อน ไซโคลแอลคนี ไซโคลแอลไคน 2 C2H2 อไี ทน (ethyne) 7 C7H12 เฮปไทน (heptyne) 3 C3H4 โพรไพน (propyne) 8 C8H14 ออกไทน (octyne) 4 C4H6 บวิ ไทน (butyne) 9 C9H16 โนไนน (nonyne) 5 C5H8 เพนไทน (pentyne) 10 C10H18 เดไคน (decyne) 6 C6H10 เฮกไซน (hexyne) Science Focus ÍÕä·¹ËÃ×ÍÍÐà«·ÔÅÕ¹ อไี ทน เปน แอลไคนท เ่ี ปน ทรี่ จู กั ดี ซง่ึ มชี อ่ื สามญั วา อะเซทลิ นี มสี ถานะเปน แกส เตรยี มไดจ ากปฏกิ ริ ยิ า ระหวา งแคลเซียมคารไบดกับนา้ํ ดงั สมการ CaC2 (s) + 2H2O (l) CH CH (g) + Ca(OH)2 (aq) อะเซทิลนี มสี ถานะเปนแกส นาํ มาใชเปน เชือ้ เพลิง ภาพที่ 3.10 การตดั โลหะโดยการใชแ กส อะเซทลิ นี ที่ใหแสงสวาง เมื่อนํามาผสมกับแกสออกซิเจนใน ที่มา : คลังภาพ อจท. อตั ราสว นทเ่ี หมาะสมจะเรียกวา แกส ออกซ-ิ อะเซทิลีน (oxy-acetylene) เมอื่ ตดิ ไฟจะไดเ ปลวไฟทใี่ หค วามรอ น สงู ถงึ 3,000 องศาเซลเซยี ส นํามาใชใ นการเช่ือมโลหะ นอกจากนแ้ี กส อะเซทลิ นี ยงั สามารถนาํ มาใชแ ทนเอทลิ นี เพ่ือเรงการออกดอกของพืชและเรงใหผลไมสุกเร็วขึ้น ไดอีกดว ย 78 เกร็ดแนะครู กิจกรรม 21st Century Skills ครอู ธิบายเพิ่มเตมิ เกย่ี วกับการเกิดปฏิกิริยาของแอลไคน ดงั นี้ ใหนักเรียนใชแบบจําลองโมเลกุลของสาร ตอเปนโมเลกุล 1. ปฏิกิริยาการเผาไหม เมื่อแอลไคนเกิดการเผาไหมในบรรยากาศปกติ แอลเคนทม่ี คี ารบ อน 8 อะตอม แลว หลงั จากนนั้ ใหเ ปลย่ี นโครงสรา ง หรือมีออกซิเจนนอยจะไดแกส CO2 ไอนํ้า และเกิดเขมามากกวาแอลคีน โมเลกุลของสารใหเปนไซโคลแอลเคน แอลคีน ไซโคลแอลคีน แตถ าเผาไหมใ นบริเวณที่มีออกซิเจนมากจะไมเ กิดเขมา แอลไคน และไซโคลแอลไคน ตามลาํ ดบั พรอมสังเกตการเพิ่มข้นึ 2. ปฏิกิริยาการเติมเเฮโลเจน แอลไคนจะฟอกจางสีสารละลายโบรมีนได ของพันธะและการลดลงของไฮโดรเจนในการเปล่ียนโครงสราง โดยไมตองใชตวั เรงปฏิกริ ิยาหรอื แสงสวา ง ของสารไฮโดรคารบอน 3. ปฏิกิริยาการเติมไฮโดรเจน หรือ hydrogenation แอลไคนสามารถ เกดิ ปฏิกริ ยิ ากบั ไฮโดรเจนโดยมี Pt, Ni, Pd เปนตัวเรงปฏกิ ริ ยิ า จะไดแอลคีน และแอลเคน ตามลาํ ดบั 4. ปฏิกิริยาการฟอกจางสี KMnO4 เปนปฏิกิริยาระหวางแอลไคนกับ KMnO4 พบวา ในโมเลกุลทม่ี ตี าํ แหนงของพันธะสามตา งกนั ผลิตภณั ฑท เ่ี กิดขนึ้ จะตางกันดวย โดยแอลไคนที่มีพันธะสามอยูท่ีอะตอมของ C ตําแหนงที่ 1 เมอื่ เกิดปฏิกริ ิยาแลว จะไดก รดคารบ อกซิลิก T88

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ สมบตั ทิ างกายภาพของแอลไคน มีดงั น้ี แตล ะลายไดดี ขนั้ สอน 1. เปน โมเลกลุ ไมม ีขวั้ แจองึ ไซมีโตล นะลาเบยนในซตนี วั ทโทําลละอู ลนี 1ายเปมนขี ตั้วน เชน นาํ้ เปนตน ในตัวทําละลายทไ่ี มม ีขว้ั เชน อธบิ ายความรู้ 2. มคี วามหนาแนนนอ ยกวานํา้ ซง่ึ ความหนาแนน ของแอลไคนจะมคี าสงู ขึน้ เมือ่ แอลไคน มีมวลโมเลกลุ เพิ่มขน้ึ 6. ครอู ธบิ ายสรปุ วา สารอนิ ทรยี ท โ่ี มเลกลุ ประกอบ 3. มีจุดหลอมเหลวและจุดเดือดต่ํา แตจะมีคาสูงข้ึน ดว ยธาตคุ ารบ อนและไฮโดรเจนเทา นน้ั จะเรยี กวา เมอื่ แอลไคนม มี วลโมเลกุลเพิ่มขึน้ สารประกอบไฮโดรคารบ อน และสารประกอบ แอลไคนก็มีโครงสรางท่ีเปนวงเชนเดียวกับแอลเคน ไฮโดรคารบ อนทโี่ มเลกลุ ประกอบดว ยพนั ธะเดย่ี ว และแอลคนี สาํ หรบั แอลไคนท เ่ี ปน วง เรยี กวา ไซโคลแอลไคน ไซโคลออกไทน ระหวางคารบอนกับคารบอนเพียงอยางเดียว เรยี กวา ไฮโดรคารบ อนอมิ่ ตวั สว นสารประกอบ (cycloalkyne) เปน สารประกอบไฮโดรคารบ อนประเภทไมอ ม่ิ ตวั ไฮโดรคารบอนท่ีโมเลกุลมีพันธะคูหรือพันธะ ทม่ี สี มบตั คิ ลา ยแอลไคน การเรยี กชอื่ ไซโคลแอลไคนใ หใ ชค าํ วา สามระหวางคารบอนกับคารบอนรวมอยูดวย ไซโคล (cyclo) นาํ หนาชอื่ แอลไคน เชน ไซโคลโนไนน เรียกวา ไฮโดรคารบอนไมอ ่มิ ตวั และโมเลกลุ ของสารประกอบไฮโดรคารบ อนทม่ี วี งแหวน ของเบนซนี เปน โครงสรางหลัก เรยี กวา อะโรมาติกไฮโดรคารบ อน 2.4 ÍÐâÃÁÒµ¡Ô äÎâ´Ã¤Òú ͹ อะโรมาติกไฮโดรคารบอน (aromatic hydrocarbon) CH3 เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนไมอ่ิมตัวที่มีเบนซีนเปน องคประกอบ หรอื เปน อนุพนั ธข องเบนซนี และโมเลกลุ ของ เบนซนี โทลูอีน อะโรมาติกไฮโดรคารบอนท่ีเสียอะตอมของไฮโดรเจนตั้งแต 1 อะตอมขน้ึ ไป เรยี กวา หมแู อรลิ (aryl group) ซง่ึ เขยี นแทน OH Cl ดว ยสญั ลกั ษณ Ar- การเรียกช่ืออะโรมาติกไฮโดรคารบอนท่ีเริ่มตนดวย ฟนอล คลอโรเบนซนี เบนซนี ตามระบบ IUPAC มหี ลกั การ คอื เมอ่ื มหี มแู อลคลิ มา สรา งพันธะกับวงแหวนเบนซนี มากกวา 1 หมู ใหอ า นชอื่ หมู ภาพท่ี 3.11 เบนซีนและอนพุ ันธ แอลคิลนําหนาเบนซีน ของเบนซีน ท่ีมา : คลังภาพ อจท. สมบตั ทิ างกายภาพของอะโรมาติกไฮโดรคารบอน มดี ังน้ี 1. เปน ของเหลวใส ไมมสี จี นถงึ สเี หลืองออ น ๆ และมกี ลน่ิ เฉพาะตวั 2. ไมล ะลายนา้ํ แตละลายไดในตัวทําละลายไมม ีขั้ว 3. มคี วามหนาแนน นอ ยกวา นา้ํ และมจี ดุ หลอมเหลวและจดุ เดอื ดตา่ํ กวา สารอน่ื ทม่ี มี วลโมเลกลุ ใกลเ คยี งกนั ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 79 กิจกรรม สรางเสริม เกร็ดแนะครู ใหน กั เรยี นสรา งแผนผงั ความคดิ เชอ่ื มโยงระหวา งสารประกอบ ครเู นน ยาํ้ เรอื่ ง จดุ เดอื ดและจดุ หลอมเหลวของแอลเคน แอลคนี และแอลไคน ไฮโดรคารบ อนประเภทแอลเคน แอลคนี และแอลไคน โดยอธบิ าย วา แอลเคน แอลคีน และแอลไคนท่ีมีจํานวนอะตอมของคารบอนเทากันจะมี สมบัติหรือลักษณะของสารแตละชนิดลงในกระดาษ A4 สงครู จุดเดือดและจุดหลอมเหลวตางกัน โดยท่ีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวของ ผูสอน แอลไคน > แอลเคน > แอลคนี กจิ กรรม ทา ทาย นักเรียนควรรู ใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 4 คน ศึกษาสมบัติทางเคมี 1 โทลูอีน หรือเมทลิ เบนซีน หรอื ฟน ิลมเี ทน เปนของเหลวทไี่ มล ะลายในนํา้ ของสารประกอบไฮโดรคารบอนประเภทแอลเคน แอลคีน และ กล่ินคลายเบนซีน เปนสารประกอบอะโรมาติกที่นิยมนํามาใชเปนสารต้ังตน แอลไคน จากแหลงเรียนรูตางๆ เชน หองสมุด อินเทอรเน็ต และเปน ตัวทําละลายในอตุ สาหกรรมตา งๆ แลวสรปุ ออกมาในรปู แบบของอินโฟกราฟก นาํ เสนอหนา ช้ันเรยี น T89

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ ขน้ั สอน เราสามารถเปรียบเทียบสมบัติและการเกิดปฏิกิริยาเคมีของแอลเคน แอลคีน แอลไคน และอะโรมาตกิ ไฮโดรคารบอนได ดังตารางท่ี 3.6 อธบิ ายความรู้ ตารางท่ี 3.6 : ไสฮมโบดัตรคิแาลระบกอานรเกิดปฏิกิริยาเคมีของแอลเคน แอลคีน แอลไคน และอะโรมาติก- 7. ครูใหนักเรียนเขียนแผนผังความคิด เร่ือง ลกั ษณะของสารประกอบไฮโดรคารบ อน พรอ ม สมบัติ/ปฏกิ ิรยิ า แอลเคน แอลคนี แอลไคน อะโรมาติกไฮโดรคารบอน ท้งั นําเสนอหนาชัน้ เรยี น 8. ครใู หน กั เรยี นรว มกนั ทาํ ใบงาน เรอ่ื ง สารประกอบ ไฮโดรคารบอน สูตรทั่วไป CnH2n+2 CnH2n CnH2n-2 สี ไมม สี ี ไมมีสี ไมม ีสี ไมมสี ี กลน่ิ ไมมกี ล่ิน มีกล่ินเฉพาะตัว มีกลน่ิ เฉพาะตวั มกี ลิน่ เฉพาะตวั ขว้ั โมเลกลุ ไมม ี ไมม ี ไมม ี ไมม ี พันธะ พนั ธะเดยี่ วทัง้ หมด พันธะคู พันธะสาม พันธะคู อยางนอ ย 1 แหง อยา งนอย 1 แหง อยา งนอ ย 3 แหง การละลายนํา้ ไมละลาย ไมละลาย ไมล ะลาย ไมล ะลาย การละลายใน ละลาย ละลาย ละลาย ละลาย ตัวทําละลายไมม ขี ั้ว แรงยดึ เหน่ยี ว แรงลอนดอน แรงลอนดอน แรงลอนดอน แรงลอนดอน ระหวา งโมเลกลุ จดุ เดอื ดและ ตา่ํ ตาํ่ ท่สี ุด สูง สูงทส่ี ุด จุดหลอมเหลว ความหนาแนน นอยกวา นํ้า นอ ยกวา น้าํ นอ ยกวา นาํ้ นอ ยกวา นา้ํ การเผาไหม ไมม ีเขมา มเี ขมา มเี ขมา มาก มีเขมานอ ย Science Focus ¡ÒÃÅÐÅÒ¹íéҢͧÊÒà การที่สารใดจะละลายในอกี สารหน่งึ ไดนัน้ อนุภาคของตวั ละลาย ภาพท่ี3.12 การละลายนาํ้ ของสาร จะตองแทรกเขาไป อนุภาคของนํ้ามันไมสามารถแทรกเขาไปอยู ท่มี า : คลงั ภาพ อจท. ระหวางหนว ยอนภุ าคน้าํ ได น้าํ มนั จงึ ไมล ะลายในนาํ้ อยูระหวา งอนุภาค ของตัวทําละลาย โดยเกิดแรงดึงดูดระหวางตัวละลายและตัวทําละลาย แลวผสมเปน สารเน้อื เดียวตามกฎทีว่ า \"like dissolved like\" 80 เกร็ดแนะครู ขอสอบเนน การคดิ แนว O-NET สารในขอใดมีจดุ เดือดสูงท่สี ุด ครูทบทวนความรูของนักเรียน โดยการเตรียมบัตรคําที่แสดงสมบัติของ 1. CHCCH2CH3 2. CH2CCH3CH3 แอลเคน แอลคีน แอลไคน และอะโรมาติกไฮโดรคารบอน แลวใหนักเรียน 3. CH3(CH2)2CH3 4. CH3CHCHCH3 ผลดั กนั เลือกบตั รคํา เพื่อใหนกั เรยี นเลอื กแสดงบัตรคําที่เปน คาํ ตอบของสมบัติ 5. CH2CHCH2CH3 ของสารไฮโดรคารบอนท่คี รเู ปนคนถามขน้ึ (วิเคราะหคําตอบ เมอื่ เปรยี บจดุ เดอื ดและจดุ หลอมเหลวระหวา ง T90 แอลเคน แอลคีน และแอลไคน ท่ีมีจํานวนอะตอมคารบอน เทา กนั จะไดว า จดุ เดอื ดและจดุ หลอมเหลวของ แอลไคน > แอลเคน > แอลคีน ขอ 1. CHCCH2CH3 มีสตู รโมเลกุลเปน C4H6 เปนแอลไคน ขอ 2. CH2CCH3CH3 มสี ูตรโมเลกุลเปน C4H10 เปนแอลเคน ขอ 3. CH3(CH2)2CH3 มีสตู รโมเลกุลเปน C4H8 เปนแอลคนี ขอ 4. CH3CHCHCH3 มสี ตู รโมเลกลุ เปน C4H8 เปน แอลคีน ขอ 5. CH2CHCH2CH3 มีสตู รโมเลกุลเปน C4H8 เปนแอลคีน ดงั นน้ั ตอบขอ 1.)

นาํ สอน สรปุ ประเมนิ นอกจากสารประกอบไฮโดรคารบอ1นแลว สารประกอบอินทรียยังมีอีกหลายชนิดขึ้นอยูกับ ขนั้ สอน ธาตุท่เี ปนองคประกอบและหมูท ําหนาท่ี ดังตารางที่ 3.7 ขยายความเขา้ ใจ ตารางท่ี 3.7 : ธาตอุ งคป ระกอบ หมูทําหนาท่ี และสูตรท�ัวไปของสารประกอบอนิ ทรยี ช นิดตาง ๆ 1. ครูใหนักเรียนเลือกประโยชนและโทษของ สารประกอบอนิ ทรีย ธาตุองคประกอบ หมูทาํ หนาที่ สตู รทัว่ ไป สารประกอบแอลเคน แอลคีน และแอลไคน คนละ 1 ขอ วา มคี วามสมั พนั ธก บั ชวี ติ ประจาํ วนั แอลกอฮอล (alcohol) คารบ อน ไฮโดรเจน OH R OH อยางไร เพอ่ื เปนการขยายความเขา ใจของ และออกซิเจน นกั เรียน ครอู าจเสรมิ โดยการใหค ะแนน คนละ 1 คะแนน บนั ทกึ ลงในสมุดสงครผู ูส อน อีเทอร (ether) คารบอน ไฮโดรเจน O R O R´ ในชั่วโมงถดั ไป และออกซิเจน O O 2. ครใู หนกั เรยี นทําใบงาน เร่อื ง สารประกอบ แอลดีไฮด (aldehyde) คารบ อน ไฮโดรเจน CH RCH ไฮโดรคารบ อน และออกซิเจน O O 3. ครูใหน ักเรยี นรวมกันตอบคําถาม คโี ตน (ketone) คารบอน ไฮโดรเจน C R C R´ จาก Topic Question และออกซเิ จน O COH O 4. ครูเปดโอกาสใหน กั เรียนสอบถามเน้อื หาเรื่อง กรดคารบ อกซลิ ิก คารบอน ไฮโดรเจน RCOH สารประกอบไฮโดรคารบ อน วามสี วนไหน (carboxylic acid) และออกซเิ จน O ที่ยังไมเขา ใจและใหค วามรูเพ่ิมเติมในสว นนั้น CO O โดยที่ครูอาจจะใช PowerPoint เรือ่ ง เอสเทอร (ester) คารบอน ไฮโดรเจน R C O R´ สารประกอบไฮโดรคารบ อน ชวยในการ และออกซิเจน อธบิ าย เอมีน (amine) คารบ อน ไฮโดรเจน NH2 R NH2 และไนโตรเจน เอไมด (amide) คารบอน ไฮโดรเจน O O ออกซเิ จน และ C NH2 R C NH2 ไนโตรเจน โดย R และ R´ คือ หมแู อลคลิ (แอลเคนท่ีสญู เสียไฮโดรเจนไป 1 อะตอม) หรอื หมแู อรลิ (โมเลกุลของอะโรมาติกไฮโดรคารบ อนทีส่ ูญเสียไฮโดรเจนตงั้ แต 1 อะตอมขนึ้ ไป) ซึ่งหมูทําหนาที่ในสารประกอบอินทรียจะสามารถระบุสมบัติความเปนกรด-เบสของสารได โดยสารประกอบอินทรียที่มีหมูทําหนาที่เปน COOH จะมีสมบัติเปนกรด และสารประกอบ อนิ ทรยี ท มี่ หี มทู าํ หนา ทเ่ี ปน NH2 จะมสี มบตั เิ ปน เบส ดงั นนั้ กรดคารบ อกซลิ กิ จะมสี มบตั เิ ปน กรด สวนเอมีนและเอไมดจะมีสมบัตเิ ปนเบส ÊÒÃà¤ÁÕáÅмÅÔµÀѳ± 㹪ÕÇÔµ»ÃШíÒÇѹ 81 ขอ สอบเนน การคิดแนว O-NET นักเรียนควรรู สารประกอบอนิ ทรยี ใ นขอใดมสี มบตั เิ ปน กรด 1 หมทู าํ หนา ท่ี หรอื หมฟู ง กช นั คอื กลมุ ของอะตอมทเี่ ปน สว นหนงึ่ ของโมเลกลุ 1. CH3OCH3 ที่มีบทบาทในการกําหนดสมบัติทางเคมีรวมทั้งสมบัติทางกายภาพของสารเคมี 2. CH3COOH น้นั ๆ 3. CH3CONH2 4. CH3COOC2H5 สื่อ Digital 5. CH3COCH2CH3 (วิเคราะหค ําตอบ สารประกอบอนิ ทรยี ท ห่ี มูทาํ หนาทเ่ี ปน ศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ไดจ าก Youtube เรอ่ื ง Hydrocarbon Power!-Crash Course COOH จะมสี มบตั ิเปน กรด ดังน้นั ตอบขอ 2.) Chemistry #40 https://www.youtube.com/watch?v=UloIw7dhnlQ T91