โครงสร้างแผนการสอนสังคมศึกษาและประวัติศาสตร์ชั้นประถมศึกษา

ช้นั ตวั ชีว้ ัด 6. เห็นคณุ คา่ และสวดมนต์แผ่เมตตา มีสติทเ่ี ป็นพ้นื ฐานของสมาธใิ น พระพุทธศาสนา หรือการพฒั นาจิตตามแนวทางของศาสนาท่ตี น นับถอื ตามท กำหนด

สาระการเรียนรแู้ กนกลาง - ไม่ทำช่วั * เบญจศีล * อบายมุข 4 - ทำความดี * เบญจธรรม * บุญกริ ิยาวัตถุ 3 * อคติ 4 * อิทธิบาท 4 * กตญั ญกู ตเวทตี อ่ พระพุทธศาสนา * มงคล 38 - ใฝ่รู้ ใฝ่เรียน - การงานไมอ่ ากูล - อดทน - ทำจิตให้บรสิ ทุ ธ์ิ (บรหิ ารจิตและเจรญิ ปัญญา) • พุทธศาสนสภุ าษติ - วริ ิเยน ทกุ ขฺ มจฺเจติ คนจะลว่ งทุกข์ไดเ้ พราะความเพยี ร - ปญฺญา โลกสมฺ ิ ปชฺโชโต ปญั ญา คือ แสงสว่างในโลก • สวดมนตไ์ หว้พระ สรรเสรญิ คณุ พระรตั นตรยั และแผเ่ มตตา ท่ี - รู้ความหมายของสติสมั ปชัญญะ สมาธิ และปัญญา - รวู้ ิธีปฏบิ ัติและประโยชนข์ องการบรหิ ารจติ และเจรญิ ปัญญา - ฝึกการยนื การเดนิ การน่ัง และการนอน อยา่ งมสี ติ - ฝึกการกำหนดรู้ความรู้สกึ เมอ่ื ตาเหน็ รปู หูฟงั เสียง จมกู ดม กล่ิน ลน้ิ ลิ้มรส กายสมั ผัสสง่ิ ที่มากระทบใจรับรู้ธรรมารมณ์ 49

ชนั้ ตัวชี้วัด 7. ปฏบิ ตั ิตนตามหลกั ธรรมของศาสนาที่ตนนบั ถือ เพอ่ื การพฒั นาตนเองและ ส่ิงแวดล้อม สาระท่ี 1 ศาสนา ศลี ธรรม จริยธรรม มาตรฐาน ส 1.2 เข้าใจ ตระหนกั และปฏิบัติตนเปน็ ศาสนกิ ชนทดี่ ี และธำรงรักษาพ ช้ัน ตัวชี้วัด 5 1. จัดพธิ กี รรมตามศาสนาทต่ี นนบั ถืออยา่ งเรียบง่าย มปี ระโยชน์ และปฏิบัติตน ถกู ต้อง 2. ปฏบิ ตั ติ นในศาสนพธิ ี พธิ กี รรม และวันสำคัญทางศาสนา ตามท่กี ำหนด แล อภิปรายประโยชนท์ ่ไี ดร้ บั จากการเขา้ ร่วมกิจกรรม 3. มมี รรยาทของความเปน็ ศาสนกิ ชนที่ดตี ามที่กำหนด

สาระการเรียนร้แู กนกลาง - ฝึกใหม้ ีสมาธิในการฟัง การอา่ น การคดิ การถาม และการ เขยี น • โอวาท 3 พระพทุ ธศาสนา หรือศาสนาทต่ี นนับถอื สาระการเรียนรูแ้ กนกลาง น • การจัดพิธีกรรมทีเ่ รียบงา่ ย ประหยดั มีประโยชน์ และถูกต้องตามหลกั ทาง ศาสนาท่ีตนนบั ถอื ละ • การมีสว่ นรว่ มในการจดั เตรียมสถานท่ปี ระกอบศาสนพิธี พิธีกรรมทาง ศาสนา • พธิ ีถวายสังฆทาน เครอ่ื งสงั ฆทาน • ระเบยี บพธิ ใี นการทำบุญงานมงคล • ประโยชน์ของ การเข้าร่วมศาสนพธิ ี พธิ ีกรรมทางศาสนา หรอื กจิ กรรมใน วนั สำคญั ทางศาสนา • การกราบพระรัตนตรยั • การไหว้บิดา มารดา ครู/อาจารย์ ผทู้ เ่ี คารพนบั ถือ • การกราบศพ 50

สาระที่ 2 หน้าทพ่ี ลเมือง วฒั นธรรม และการดำเนนิ ชวี ติ ในสังคม มาตรฐาน ส 2.1 เขา้ ใจและปฏบิ ัติตนตามหนา้ ทขี่ องการเป็นพลเมอื งดี มีค่านิยมท่ีด และสงั คมโลกอย่างสันติสขุ ชั้น ตวั ชวี้ ัด 5 1. ยกตัวอยา่ งและปฏบิ ัติตนตามสถานภาพ บทบาท สิทธเิ สรีภาพ และหนา้ ทีใ่ ฐานะพลเมืองดี 2. เสนอวิธกี ารปกปอ้ งค้มุ ครองตนเองหรอื ผูอ้ น่ื จากการละเมดิ สทิ ธเิ ด็ก 3. เหน็ คณุ ค่าวฒั นธรรมไทยทม่ี ผี ลตอ่ การดำเนนิ ชีวิตในสงั คมไทย 4. มสี ่วนรว่ มในการอนรุ ักษแ์ ละเผยแพรภ่ ูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นของชมุ ชน

ดีงามและธำรงรักษาประเพณีและวัฒนธรรมไทย ดำรงชีวติ อยู่รว่ มกันในสงั คมไทย สาระการเรียนร้แู กนกลาง ใน • สถานภาพ บทบาท สิทธเิ สรีภาพ • หน้าทีข่ องพลเมอื งดี เช่น เคารพ เทดิ ทูนสถาบนั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์ อนรุ ักษท์ รัพยากรธรรมชาติ อนรุ ักษศ์ ลิ ปวฒั นธรรม ปฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย • คณุ ลักษณะของพลเมืองดี เช่น เหน็ แก่ประโยชน์สว่ นรวมมากกว่า ประโยชนส์ ว่ นตน มคี วามรบั ผดิ ชอบ เสยี สละ • เหตกุ ารณ์ที่ละเมดิ สิทธิเด็กในสงั คมไทย • แนวทางการปกปอ้ งคุ้มครองตนเองหรอื ผอู้ ่ืนจากการละเมดิ สทิ ธิเดก็ • การปกปอ้ งคุม้ ครองสทิ ธเิ ดก็ ในสังคมไทย • วฒั นธรรมไทยทมี่ ผี ลตอ่ การดำเนนิ ชีวติ ของคนในสังคมไทย • คุณค่าของวัฒนธรรมกบั การดำเนนิ ชีวิต • ความสำคญั ของภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่ิน • ตวั อย่างภูมิปัญญาทอ้ งถิ่นในชุมชนของตน • การอนรุ กั ษแ์ ละเผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชน 51

สาระที่ 2 หน้าทพ่ี ลเมือง วัฒนธรรม และการดำเนนิ ชวี ติ ในสงั คม มาตรฐาน ส 2.2 เข้าใจระบบการเมอื งการปกครองในสงั คมปจั จุบัน ยึดมนั่ ศรัทธา ทรงเปน็ ประมขุ ชั้น ตัวชี้วัด 5 1. อธบิ ายโครงสรา้ ง อำนาจ หนา้ ทแี่ ละความสำคัญของการปกครองส่วนท้องถ 2. ระบบุ ทบาทหน้าท่ี และวิธีการเขา้ ดำรงตำแหน่งของผู้บรหิ ารท้องถนิ่ 3. วิเคราะห์ประโยชนท์ ช่ี ุมชน จะได้รับจากองคก์ รปกครองส่วนทอ้ งถ่นิ สาระท่ี 3 เศรษฐศาสตร์ มาตรฐาน ส 3.1 เข้าใจและสามารถบรหิ ารจดั การทรพั ยากรในการผลิตและการบริโ หลกั การของเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อการดำรงชีวิตอยา่ งมีดุลยภาพ ชัน้ ตวั ช้ีวัด 5 1. อธบิ ายปจั จัยการผลิตสนิ คา้ และบรกิ าร

และธำรงรกั ษาไวซ้ ่งึ การปกครองระบอบประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตรยิ ์ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง ถิน่ • โครงสร้างการปกครองในทอ้ งถน่ิ เช่น อบต. อบจ. เทศบาล และการ ปกครองพเิ ศษ เชน่ พทั ยา กทม. • อำนาจหน้าที่และความสำคัญของการปกครองสว่ นท้องถ่ิน • บทบาทหน้าท่ี และวธิ กี ารเขา้ ดำรงตำแหน่งของผู้บรหิ ารทอ้ งถ่ิน เชน่ นายก อบต. นายกเทศมนตรี นายก อบจ. ผูว้ ่าราชการ กทม. • องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ กับบริการสาธารณประโยชนใ์ นชมุ ชน โภค การใช้ทรัพยากรที่มอี ยจู่ ำกัดไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและคมุ้ คา่ รวมท้ังเข้าใจ สาระการเรียนรูแ้ กนกลาง • ความหมายและประเภทของปจั จยั การผลติ ประกอบด้วย ท่ีดนิ แรงงาน ทนุ และผู้ประกอบการ • เทคโนโลยใี นการผลติ สินคา้ และบรกิ าร • ปัจจัยอน่ื ๆ เช่น ราคาน้ำมนั วัตถุดิบ • พฤตกิ รรมของผบู้ ริโภค 52

ช้ัน ตวั ช้ีวัด 2. ประยกุ ตใ์ ช้แนวคิดของปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งในการทำกจิ กรรมตา่ ง ในครอบครัว โรงเรยี นและชมุ ชน 3. อธิบายหลกั การสำคญั และประโยชนข์ องสหกรณ์ สาระท่ี 3 เศรษฐศาสตร์ มาตรฐาน ส 3.2 เขา้ ใจระบบและสถาบันทางเศรษฐกิจต่าง ๆ ความสมั พันธ์ทางเศร ช้ัน ตัวชี้วัด 5 1. อธิบายบทบาทหน้าที่เบอื้ งตน้ ของธนาคาร

สาระการเรยี นร้แู กนกลาง • ตัวอย่างการผลติ สินค้าและบริการที่มีอยู่ในทอ้ งถ่ินหรือแหลง่ ผลติ สินคา้ และบริการในชมุ ชน ง ๆ • หลักการปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง • การประยกุ ตใ์ ช้ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในกิจกรรม ต่าง ๆ ใน ครอบครัว โรงเรียนและชมุ ชน เชน่ การประหยัดพลังงานและคา่ ใช้จ่ายใน บา้ น โรงเรยี น การวางแผนการผลติ สนิ คา้ และบรกิ ารเพื่อลดความสญู เสีย ทกุ ประเภท การใช้ ภูมิปัญญาทอ้ งถนิ่ • ตวั อยา่ งการผลติ สนิ คา้ และบริการในชุมชน เช่น หนึ่งตำบลหน่งึ ผลิตภณั ฑ์ หรอื โอทอป • หลักการและประโยชน์ของสหกรณ์ • ประเภทของสหกรณโ์ ดยสังเขป • สหกรณใ์ นโรงเรียน (เน้นฝกึ ปฏบิ ตั ิจริง) • การประยกุ ตห์ ลกั การของสหกรณ์มาใชใ้ นชีวติ ประจำวนั รษฐกิจ และความจำเป็นของการรว่ มมือกนั ทางเศรษฐกจิ ในสงั คมโลก สาระการเรียนรู้แกนกลาง • บทบาทหนา้ ท่ขี องธนาคารโดยสงั เขป • ดอกเบี้ยเงินฝาก และดอกเบยี้ กยู้ ืม • การฝากเงิน / การถอนเงิน 53

ชัน้ ตัวชี้วัด 2. จำแนกผลดแี ละผลเสียของการกู้ยืม สาระท่ี 4 ประวัตศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 4.1 เขา้ ใจความหมาย ความสำคญั ของเวลาและยคุ สมยั ทางประวตั ิศา อยา่ งเปน็ ระบบ ชัน้ ตัวชว้ี ัด 5 1. สบื ค้นความเปน็ มาของทอ้ งถ่ินโดยใชห้ ลักฐานที่หลากหลาย 2. รวบรวมข้อมูลจากแหล่งตา่ ง ๆ เพอื่ ตอบคำถามทางประวัตศิ าสตรอ์ ยา่ งมเี

สาระการเรียนรู้แกนกลาง • ผลดแี ละผลเสยี ของการกู้ยืมเงนิ ทงั้ นอกระบบและในระบบ ทมี่ ีตอ่ ระบบ เศรษฐกิจ เช่น การเสยี ดอกเบย้ี การลงทนุ การซ้อื ของอุปโภคเพิ่มขึน้ ทีน่ ำไปสูค่ วามฟงุ้ เฟ้อ ฟมุ่ เฟือย เป็นต้น าสตร์ สามารถใช้วธิ ีการทางประวตั ศิ าสตร์มาวิเคราะหเ์ หตกุ ารณ์ตา่ งๆ สาระการเรยี นรู้แกนกลาง • วธิ ีการสบื ค้นความเป็นมาของท้องถน่ิ • หลักฐานทางประวตั ิศาสตรท์ ่มี ีอยู่ในท้องถ่ินทีเ่ กิดข้นึ ตามช่วงเวลา ตา่ งๆ เชน่ เครอ่ื งมอื เครื่องใช้ อาวธุ โบราณสถาน โบราณวัตถุ • การนำเสนอความเปน็ มาของท้องถ่ินโดยอ้างอิงหลักฐานท่ี หลากหลายด้วยวธิ กี ารต่าง ๆ เชน่ การเลา่ เรอื่ งการเขยี น อย่างงา่ ย ๆ การจัดนทิ รรศการ เหตุผล • การตั้งคำถามทางประวตั ศิ าสตรเ์ กี่ยวกบั ความเป็นมาของทอ้ งถิน่ เชน่ มเี หตุการณใ์ ดเกิดขนึ้ ในช่วงเวลาใด เพราะสาเหตุใดและ • มีผลกระทบอยา่ งไร • แหลง่ ขอ้ มูลและหลักฐานทางประวตั ิศาสตร์ในท้องถนิ่ เพือ่ ตอบ คำถามดงั กลา่ ว เชน่ เอกสาร เรื่องเล่า ตำนานท้องถิน่ โบราณสถาน โบราณวัตถุ ฯลฯ 54

ชั้น ตัวชี้วัด 3. อธิบายความแตกตา่ งระหวา่ งความจรงิ กับขอ้ เท็จจรงิ เก่ียวกบั เรื่องราวในทอ้ สาระท่ี 4 ประวัตศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 4.2 เขา้ ใจพฒั นาการของมนุษยชาติจากอดตี จนถงึ ปัจจุบนั ในดา้ นคว และสามารถ วเิ คราะห์ผลกระทบทเ่ี กดิ ขน้ึ ชัน้ ตัวชี้วัด 5 1. อธิบายอิทธพิ ลของอารยธรรมอินเดยี และจีนที่มตี อ่ ไทย และเอเชยี ตะวันออ โดยสังเขป 2. อภิปรายอทิ ธพิ ลของวฒั นธรรมต่างชาตทิ ีม่ ตี ่อสังคมไทยปจั จุบนั โดยสังเขป

สาระการเรยี นรู้แกนกลาง • การใช้ขอ้ มลู ท่ีพบเพือ่ ตอบคำถามได้อย่างมเี หตผุ ล องถนิ่ • ตวั อย่างเรือ่ งราวจากเอกสารต่างๆ ทสี่ ามารถแสดงนัยของความ คดิ เหน็ กบั ข้อมูล เชน่ หนงั สือพิมพ์ บทความจากเอกสารต่าง ๆ เป็นต้น • ตัวอย่างขอ้ มูลจากหลักฐานทางประวตั ิศาสตร์ ในทอ้ งถ่นิ ทีแ่ สดง ความจริงกับขอ้ เท็จจริง • สรปุ ประเดน็ สำคัญเกยี่ วกับข้อมูลในท้องถ่ิน วามสมั พันธแ์ ละการเปลี่ยนแปลงของเหตุการณ์อย่างตอ่ เนอ่ื ง ตระหนกั ถงึ ความสำคัญ อกเฉียงใต้ สาระการเรียนรู้แกนกลาง • การเข้ามาของอารยธรรมอินเดียและจีนในดนิ แดนไทยและ ภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้โดยสังเขป • อิทธพิ ลของอารยธรรมอินเดียและจนี ท่ีมตี ่อไทย และคนใน ภมู ิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ เช่น ศาสนาและความเชอ่ื ภาษา การแตง่ กาย อาหาร • การเขา้ มาของวัฒนธรรมต่างชาติในสงั คมไทย เช่น อาหาร ภาษา การแตง่ กาย ดนตรี โดยระบุลักษณะ สาเหตุและผล • อทิ ธิพลท่ีหลากหลายในกระแสของวัฒนธรรมต่างชาตติ ่อ สงั คมไทยในปัจจุบนั 55

สาระท่ี 4 ประวัติศาสตร์ มาตรฐาน ส 4.3 เข้าใจความเป็นมาของชาติไทย วัฒนธรรม ภูมิปัญญาไทย มคี วามร ช้ัน ตวั ชว้ี ัด 5 1. อธิบายพฒั นาการของอาณาจกั รอยุธยาและธนบรุ ีโดยสังเขป 2. อธบิ ายปจั จัยทสี่ ่งเสริมความเจริญร่งุ เรืองทางเศรษฐกิจและการปกครองขอ อาณาจักรอยุธยา 3. บอกประวัติและผลงานของบคุ คลสำคญั สมัยอยธุ ยาและธนบรุ ที ี่นา่ ภาคภูมใิ 4. อธิบายภมู ปิ ัญญาไทยท่ีสำคญั สมัยอยุธยาและธนบุรีทีน่ า่ ภาคภมู ใิ จและควร แกก่ ารอนรุ ักษ์ไว้

รัก ความภูมใิ จและธำรงความเป็นไทย สาระการเรียนรแู้ กนกลาง • การสถาปนาอาณาจักรอยุธยา โดยสงั เขป อง • ปัจจยั ที่ส่งเสรมิ ความเจรญิ รุ่งเรอื งทางเศรษฐกจิ และการปกครอง ของอาณาจักรอยุธยา ใจ • พัฒนาการของอาณาจกั รอยธุ ยาการด้านการเมือง การปกครอง รค่า และเศรษฐกิจ โดยสงั เขป • ผลงานของบคุ คลสำคัญในสมัยอยุธยา เชน่ สมเด็จพระรามาธิบดี ท่ี ๑ สมเด็จ พระบรมไตรโลกนาถ สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเดจ็ พระนารายณ์มหาราช ชาวบ้านบางระจัน เป็นต้น • ภูมิปญั ญาไทยสมัยอยธุ ยาโดยสังเขป เชน่ ศิลปกรรม การคา้ วรรณกรรม • การกอบกูเ้ อกราชและการสถาปนาอาณาจักรธนบุรีโดยสงั เขป • พระราชประวัติ และผลงานของพระเจ้าตากสนิ มหาราช โดยสังเขป • ภูมิปัญญาไทยสมยั ธนบุรีโดยสงั เขป เช่น ศลิ ปกรรม การค้า วรรณกรรม 56

สาระท่ี 5 ภูมิศาสตร์ มาตรฐาน ส 5.1 เข้าใจลักษณะทางกายภาพของโลกและความสมั พันธ์ของสรรพส่ิง ข้อมลู ตามกระบวนการทางภูมศิ าสตร์ ตลอดจนใชภ้ ูมสิ ารสนเทศอ ชนั้ ตัวชีว้ ัด 5 1. สืบคน้ และอธบิ ายข้อมูลลักษณะทางกายภาพในภมู ภิ าคของตนด้วยแผนทีแ่ รปู ถ่าย 2. อธบิ ายลกั ษณะทางกายภาพทส่ี ่งผลตอ่ แหลง่ ทรพั ยากรและสถานท่สี ำคญั ใ ภมู ิภาคของตน สาระท่ี 5 ภูมศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 5.2 เขา้ ใจปฏสิ มั พันธ์ระหว่างมนษุ ย์กบั สง่ิ แวดลอ้ มทางกายภาพทก่ี ่อให ทรพั ยากร และสงิ่ แวดล้อมเพ่ือการพฒั นาทยี่ ัง่ ยืน ช้นั ตวั ช้วี ัด 5 1. วิเคราะหส์ ่งิ แวดลอ้ มทางกายภาพทมี่ อี ิทธพิ ลต่อลักษณะการตัง้ ถิ่นฐานและ ย้ายถ่นิ ของประชากรในภมู ภิ าคของตนเอง 2. วิเคราะหอ์ ิทธพิ ลของส่งิ แวดล้อมทางธรรมชาติที่ก่อใหเ้ กิดวิถกี ารดำเนินชวี ติ ภมู ภิ าคของตน 3. นำเสนอตวั อยา่ งท่ีสะท้อนใหเ้ ห็นผลจากการรกั ษาและทำลายสง่ิ แวดลอ้ ม แ เสนอแนวทางในการจัดการสงิ่ แวดล้อมในภมู ภิ าคของตน

งซงึ่ มีผลต่อกัน ใชแ้ ผนทแี่ ละเคร่ืองมอื ทางภมู ิศาสตร์ในการคน้ หา วเิ คราะห์ และสรุป อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง และ • ลักษณะทางกายภาพในภมู ภิ าคของตน ใน • ลกั ษณะทางกายภาพท่ีส่งผลต่อแหล่ง ทรพั ยากร และสถานที่สำคัญใน ภมู ภิ าคของตน หเ้ กดิ การสรา้ งสรรคว์ ถิ กี ารดำเนินชีวิต มจี ติ สำนกึ และมีสว่ นรว่ มในการจดั การ สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง ะการ • สิ่งแวดล้อมทางกายภาพมอี ทิ ธพิ ลต่อลักษณะการตงั้ ถ่นิ ฐานและการยา้ ย ถนิ่ ของประชากรในภูมภิ าคของตน ตใน • อทิ ธิพลของสิง่ แวดล้อมทางธรรมชาติท่กี อ่ ให้เกดิ วิถกี ารดำเนนิ ชวี ิตใน ภมู ภิ าคของตน และ • ผลจากการรักษาและการทำลายสิง่ แวดลอ้ มในภูมิภาคของตน 57

ตาราวิเคราะห์ความสัมพนั ธร์ ะห ช้นั ประถมศ สาระท่ี 1 ศาสนา ศลี ธรรม จรยิ ธรรม มาตรฐาน ส 1.1 ร้แู ละเข้าใจประวตั ิ ความสำคัญ ศาสดา หลกั ธรรมของพระพทุ ธศา และปฏบิ ัตติ ามหลักธรรมเพ่ืออยรู่ ว่ มกนั อยา่ งสนั ตสิ ขุ ช้นั ตัวชว้ี ัด 6 1. วิเคราะหค์ วามสำคัญของพระพุทธศาสนาในฐานะเปน็ ศาสนาประจำชาติ หรือความสำคญั ของศาสนาท่ีตนนับถอื 2. สรุปพทุ ธประวตั ิตง้ั แตป่ ลงอายุสงั ขารจนถึงสังเวชนียสถาน หรือประวตั ิ ศาสดาทตี่ นนับถือตามทกี่ ำหนด 3. เหน็ คุณคา่ และประพฤติตนตามแบบอย่างการดำเนินชีวติ และข้อคิดจาก ประวัติสาวก ชาดก/เร่ืองเลา่ และศาสนิกชนตวั อยา่ งตามท่ีกำหนด

58 หว่างตวั ชว้ี ัดกบั สาระการเรียนรู้ ศกึ ษาปีที่ 6 าสนาหรอื ศาสนาทีต่ นนบั ถือและศาสนาอน่ื มีศรัทธาที่ถูกตอ้ ง ยดึ มั่น สาระการเรยี นรู้แกนกลาง • พระพทุ ธศาสนาในฐานะเป็นศาสนาประจำชาติ เชน่ เปน็ เอกลกั ษณ์ของชาติ ไทย เปน็ รากฐานทางวฒั นธรรมไทย เป็นศูนย์รวมจติ ใจ เปน็ มรดกทาง วฒั นธรรมไทยและเป็นหลกั ในการพัฒนาชาติไทย • สรุปพทุ ธประวัติ (ทบทวน) - ปลงอายุสังขาร - ปัจฉิมสาวก - ปรินพิ พาน - การถวายพระเพลิง - แจกพระบรมสารีริกธาตุ - สังเวชนียสถาน ๔ • พุทธสาวก พุทธสาวกิ า -พระราธะ • ชาดก - ทฆี ีติโกสลชาดก 58

ช้นั ตัวชี้วัด 4. วิเคราะห์ความสำคญั และเคารพพระรัตนตรยั ปฏบิ ัติตามไตรสิกขาและ หลักธรรมโอวาท 3 ในพระพุทธศาสนา หรือหลักธรรมของศาสนาทตี่ นนับถือ ตามทก่ี ำหนด

59 สาระการเรียนรู้แกนกลาง - สัพพทาฐชิ าดก • ศาสนิกชนตัวอย่าง - พอ่ ขนุ รามคำแหงมหาราช - สมเด็จพระมหาสมณเจา้ กรม-พระปรมานุชติ ชิโนรส • พระรัตนตรยั : ศรทั ธา 4 - พระพทุ ธ : พทุ ธกจิ 5 - พระธรรม : อรยิ สัจ 4 : หลักกรรม - พระสงฆ์ • ไตรสกิ ขา - ศลี สมาธิ ปญั ญา • โอวาท 3 - ไม่ทำชั่ว : เบญจศีล : อบายมขุ 6 : อกศุ ลมูล 3 : ทำความดี 59

ช้นั ตัวชีว้ ัด 5. ช่ืนชมการทำความดีของบคุ คลในประเทศตามหลักศาสนา พรอ้ มทั้งบอก แนวปฏบิ ตั ใิ นการดำเนินชีวิต 6. เหน็ คณุ คา่ และสวดมนตแ์ ผเ่ มตตา และบริหารจิตเจริญปญั ญา มสี ติท่ีเป็น พน้ื ฐานของสมาธใิ นพระพทุ ธศาสนา หรือการพฒั นาจิตตามแนวทางของ ศาสนาท่ีตนนับถอื ตามท่ีกำหนด

60 สาระการเรียนรูแ้ กนกลาง : เบญจธรรม : กุศลมูล 3 : พละ 4 : คารวะ 6 : กตญั ญูกตเวทตี ่อพระมหากษตั รยิ ์ : มงคล ๓๘ ➢ มวี ินยั ➢ การงานไม่มโี ทษ ➢ ไมป่ ระมาทในธรรม - ทำจติ ให้บริสทุ ธ์ิ (บริหารจิตและเจริญปัญญา) • พุทธศาสนสุภาษติ - สจฺเจน กติ ฺตึ ปปฺโปติ : คนจะไดเ้ กียรตดิ ว้ ยสัจจะ - ยถาวาที ตถาการี : พูดเช่นไร ทำเช่นนน้ั • ตวั อย่างการกระทำความดีของบคุ คลในประเทศ • สวดมนตไ์ หวพ้ ระ สรรเสรญิ คณุ พระรัตนตรัยและแผเ่ มตตา - ร้คู วามหมายของสติสัมปชัญญะสมาธแิ ละปญั ญา - รู้วธิ ีปฏบิ ัตแิ ละประโยชนข์ องการบรหิ ารจิตและเจรญิ ปญั ญา - ฝึกการยืน การเดนิ การนง่ั และการนอนอย่างมสี ติ - ฝกึ การกำหนดรูค้ วามรู้สึกเมอื่ ตาเหน็ รูป หฟู ังเสียง จมกู ดมกล่นิ 60

ช้นั ตวั ชวี้ ัด 7. ปฏบิ ัตติ นตามหลักธรรมของศาสนาท่ีตนนบั ถือ เพอื่ แกป้ ญั หาอบายมุข และส่ิงเสพตดิ 8. อธบิ ายหลกั ธรรมสำคญั ของศาสนาอนื่ ๆ โดยสังเขป 9. อธบิ ายลักษณะสำคัญของศาสนพธิ ี พธิ กี รรมของศาสนาอื่น ๆ และปฏิบัติ ตนไดอ้ ย่างเหมาะสมเม่อื ตอ้ งเข้ารว่ มพธิ ี

61 สาระการเรยี นรูแ้ กนกลาง ลน้ิ ลิ้มรส กายสัมผสั สงิ่ ท่มี ากระทบใจรบั รู้ธรรมารมณ์ - ฝกึ ให้มีสมาธใิ นการฟงั การอ่าน การคดิ การถาม และการเขียน • หลักธรรม : อรยิ สจั 4 หลักกรรม • โอวาท 3 : เบญจศลี – เบญจธรรม อบายมุข 6 อกศุ ลมลู 3 กศุ ลมลู 3 • หลักธรรมสำคัญของศาสนาตา่ ง ๆ - พระพทุ ธศาสนา : อริยสัจ 4 โอวาท 3 ฯลฯ - ศาสนาอสิ ลาม : หลกั ศรทั ธา หลกั ปฏิบตั ิ หลักจริยธรรม - ครสิ ตศ์ าสนา : บญั ญัติ 10 ประการ • ศาสนพธิ ีของศาสนาต่าง ๆ - พระพทุ ธศาสนา : ศาสนพิธที ี่เป็นพุทธบัญญัติ เช่น บรรพชา อุปสมบท : ศาสนพธิ ที เี่ กยี่ วเนือ่ งกับพระพทุ ธศาสนา เช่น ทำบญุ พิธี เน่ืองในวนั สำคัญทางศาสนา : ศาสนาอิสลาม เชน่ การละหมาด การถอื ศลี อด การบำเพญ็ ฮัจญ์ ฯลฯ : ครสิ ต์ศาสนา เชน่ ศีลล้างบาป ศีลอภยั บาป ศีลกำลงั ศลี มหาสนทิ ฯลฯ : ศาสนาฮินดู เช่น พิธีศราทธ์ พธิ บี ชู าเทวดา 61

สาระท่ี 1 ศาสนา ศีลธรรม จรยิ ธรรม มาตรฐาน ส 1.2 เข้าใจ ตระหนักและปฏบิ ัติตนเป็นศาสนกิ ชนที่ดี และธำรงรักษาพ ช้นั ตวั ชี้วัด 6 1. อธบิ ายความรู้เกี่ยวกับสถานทีต่ ่าง ๆ ในศาสนสถาน และปฏบิ ตั ิตนได้ อยา่ งเหมาะสม 2. มีมรรยาทของความเป็นศาสนิกชนท่ดี ีตามทกี่ ำหนด 3. อธบิ ายประโยชนข์ องการเข้าร่วมในศาสนพิธี พธิ ีกรรม และกจิ กรรมในวัน สำคญั ทางศาสนา ตามท่กี ำหนดและปฏบิ ัติตนไดถ้ ูกต้อง 4. แสดงตนเปน็ พุทธมามกะ หรอื แสดงตนเปน็ ศาสนิกชนของศาสนาทตี่ นนับถือ

62 พระพทุ ธศาสนา หรอื ศาสนาทีต่ นนบั ถือ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง • ความรู้เบอื้ งต้นเกยี่ วกบั สถานท่ีต่าง ๆ ภายในวัด เชน่ เขตพทุ ธาวาส สงั ฆาวาส • การปฏบิ ัตติ นท่เี หมาะสมภายในวดั • มรรยาทของศาสนกิ ชน - การถวายของแกพ่ ระภิกษุ - การปฏิบตั ิตนในขณะฟงั ธรรม - การปฏบิ ัติตนตามแนวทางของพุทธศาสนกิ ชน เพ่ือประโยชน์ ตอ่ ศาสนา • ทบทวนการอาราธนาศีล อาราธนาธรรม และอาราธนาพระปริตร • พธิ ที อดผ้าปา่ • พธิ ที อดกฐนิ • ระเบยี บพธิ ีในการทำบญุ งานอวมงคล • การปฏบิ ตั ติ นท่ถี กู ตอ้ งในศาสนพิธพี ิธีกรรม และวนั สำคัญทางศาสนา เชน่ วนั มาฆบูชา วันวสิ าขบูชา วนั อัฐมบี ูชา วนั อาสาฬหบชู า วนั ธรรมสวนะ • ประโยชนข์ องการเข้ารว่ มในศาสนพธิ /ี พิธีกรรม และวนั สำคญั ทางศาสนา • การแสดงตนเปน็ พทุ ธมามกะ - ขนั้ เตรียมการ - ข้ันพิธกี าร 62

สาระท่ี 2 หน้าที่พลเมอื ง วฒั นธรรม และการดำเนนิ ชีวิตในสังคม มาตรฐาน ส 2.1 เข้าใจและปฏบิ ัติตนตามหนา้ ทขี่ องการเปน็ พลเมืองดี มีค่านยิ มทด่ี และสงั คมโลกอย่างสันตสิ ขุ ชั้น ตัวช้วี ัด 6 1. ปฏบิ ตั ติ ามกฎหมายท่เี กยี่ วข้องกบั ชีวิตประจำวนั ของครอบครัว และชุมชน 2. วิเคราะหก์ ารเปล่ียนแปลงวัฒนธรรมตามกาลเวลาและธำรงรกั ษา วัฒนธรรมอนั ดงี าม 3. แสดงออกถงึ มารยาทไทยได้เหมาะสมถูกกาลเทศะ 4. อธบิ ายคณุ ค่าทางวฒั นธรรมท่แี ตกต่างกันระหวา่ งกลมุ่ คนใน สังคมไทย

63 ดงี ามและธำรงรกั ษาประเพณีและวฒั นธรรมไทย ดำรงชวี ติ อย่รู ว่ มกนั ในสังคมไทย สาระการเรียนรู้แกนกลาง • กฎหมายทเ่ี กีย่ วข้องกบั ชวี ติ ประจำวัน เชน่ - กฎหมายจราจร - กฎหมายทะเบียนราษฎร - กฎหมายยาเสพติดให้โทษ - เทศบัญญัติ ขอ้ บัญญตั ิ อบต. อบจ. • ประโยชนข์ องการปฏิบตั ิตนตามกฎหมายดังกล่าว • ความหมายและประเภทของวัฒนธรรม • การเปล่ียนแปลงวฒั นธรรมตามกาลเวลาที่มผี ลตอ่ ตนเองและสงั คมไทย • แนวทางการธำรงรักษาวฒั นธรรมไทย • ความหมายและสำคญั ของมารยาทไทย • มารยาทไทยและมารยาทสังคม เชน่ การแสดงความเคารพ การยืน การเดิน การนงั่ การนอน การรบั ของส่งของ การรบั ประทานอาหาร การแสดงกริ ยิ า อาการ การทกั ทาย การสนทนา การใช้คำพดู • ประโยชนแ์ ละคณุ คา่ ทางวฒั นธรรม • ความแตกต่างทางวฒั นธรรมระหวา่ งกลมุ่ คนภาคตา่ ง ๆ ในสงั คมไทย • แนวทางการรกั ษาวัฒนธรรม 63

สาระที่ 2 หน้าที่พลเมอื ง วัฒนธรรม และการดำเนนิ ชีวิตในสังคม มาตรฐาน ส 2.2 เขา้ ใจระบบการเมอื งการปกครองในสงั คมปจั จบุ นั ยึดม่นั ศรัทธา ทรงเป็นประมุข ชัน้ ตวั ชี้วัด 6 1. เปรียบเทยี บบทบาทหนา้ ท่ีขององคก์ รปกครองสว่ นท้องถน่ิ และรฐั บาล 2. มสี ว่ นร่วมในกจิ กรรมตา่ ง ๆ ทสี่ ง่ เสริมประชาธิปไตยในทอ้ งถ่ินและ ประเทศ 3. อภิปรายบทบาท ความสำคญั ในการใช้สทิ ธอิ อกเสียงเลือกตง้ั ตามระบอบ ประชาธปิ ไตย สาระที่ 3 เศรษฐศาสตร์ มาตรฐาน ส 3.1 เข้าใจและสามารถบริหารจดั การทรัพยากรในการผลิตและการบรโิ หลกั การของเศรษฐกิจพอเพียงเพอ่ื การดำรงชีวิตอยา่ งมีดลุ ยภาพ ชั้น ตัวชี้วัด 6 1. อธบิ ายบทบาทของผู้ผลิตทม่ี คี วามรับผดิ ชอบ

64 และธำรงรักษาไวซ้ งึ่ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตยอนั มีพระมหากษัตริย์ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง • บทบาท หน้าที่ขององค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ และรฐั บาล • กจิ กรรมต่าง ๆ เพอ่ื ส่งเสรมิ ประชาธิปไตยในท้องถิ่นและประเทศ • การมสี ่วนในการออกกฎหมาย ระเบยี บ กตกิ า การเลอื กตั้ง • สอดส่องดูแลผู้มีพฤตกิ รรมการกระทำผดิ การเลอื กต้งั และแจง้ ต่อเจา้ หนา้ ท่ี ผู้รบั ผดิ ชอบ • ตรวจสอบคุณสมบัติ • การใช้สิทธอิ อกเสียงเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตย โภค การใช้ทรัพยากรทมี่ อี ยูจ่ ำกัดได้อย่างมีประสทิ ธิภาพและคุ้มค่า รวมทัง้ เขา้ ใจ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง • บทบาทของผผู้ ลติ ที่มีคณุ ภาพ เชน่ คำนึงถึงส่ิงแวดลอ้ ม มจี รรยาบรรณ ความ รับผดิ ชอบตอ่ สงั คม วางแผนก่อนเริ่มลงมือทำกจิ กรรมต่าง ๆ เพื่อลดความ ผดิ พลาดและการสญู เสีย ฯลฯ • ทัศนคติในการใช้ทรพั ยากรอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและประสิทธิผล 64

ชัน้ ตัวชว้ี ัด 2. อธิบายบทบาทของผู้บริโภคทรี่ ูเ้ ท่าทนั 3. บอกวธิ ีและประโยชนข์ องการใช้ทรพั ยากรอย่างยัง่ ยืน สาระที่ 3 เศรษฐศาสตร์ มาตรฐาน ส 3.2 เขา้ ใจระบบและสถาบันทางเศรษฐกจิ ต่าง ๆ ความสัมพันธท์ างเศร ชัน้ ตัวชี้วัด 6 1. อธบิ ายความสัมพนั ธ์ระหวา่ งผู้ผลิต ผบู้ ริโภค ธนาคาร และรัฐบาล

65 สาระการเรยี นร้แู กนกลาง • ประโยชน์ของการผลิตสนิ ค้าที่มคี ุณภาพ • คุณสมบตั ิของผ้บู ริโภคที่ดี • พฤติกรรมของผ้บู รโิ ภคท่ีบกพร่อง • คุณค่าและประโยชนข์ องผบู้ ริโภคที่รู้เท่าทันทีม่ ีต่อตนเอง ครอบครวั และสังคม • ความหมาย และความจำเป็นของทรัพยากร • หลักการและวิธใี ชท้ รัพยากรให้เกิดประโยชนส์ ูงสุด (ลดการสญู เสยี ทุกประเภท) • วิธกี ารสรา้ งจิตสำนึกให้คนในชาติรู้คุณคา่ ของทรพั ยากรทมี่ ีอยูจ่ ำกัด • วางแผนการใช้ทรพั ยากร โดยประยุกตเ์ ทคนิคและวธิ กี ารใหม่ ๆ ให้เกิด ประโยชนแ์ ก่ • สังคมและประเทศชาติ และทันกบั สภาพทางเศรษฐกจิ และสงั คม รษฐกจิ และความจำเป็นของการรว่ มมือกนั ทางเศรษฐกจิ ในสงั คมโลก สาระการเรยี นรูแ้ กนกลาง • ความสัมพนั ธร์ ะหว่างผผู้ ลติ ผ้บู รโิ ภค ธนาคาร และรฐั บาล ท่มี ีต่อระบบ เศรษฐกจิ อยา่ งสงั เขป เชน่ การแลกเปลี่ยนสินค้าและบรกิ าร รายได้และ รายจา่ ย การออมกบั ธนาคาร การลงทนุ • แผนผงั แสดงความสัมพันธข์ องหน่วยเศรษฐกิจ • ภาษแี ละหน่วยงานที่จดั เกบ็ ภาษี • สทิ ธขิ องผู้บริโภค และสิทธิของผใู้ ช้แรงงานในประเทศไทย 65

ชน้ั ตวั ชวี้ ัด 2. ยกตวั อยา่ งการรวมกลุ่มทางเศรษฐกจิ ภายในท้องถ่นิ สาระที่ 5 ภูมศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 5.1 เขา้ ใจลักษณะทางกายภาพของโลกและความสมั พันธข์ องสรรพสิง่ ขอ้ มูลตามกระบวนการทางภูมศิ าสตร์ ตลอดจนใช้ภูมสิ ารสนเทศอ ชน้ั ตัวช้ีวัด 6 1. สืบคน้ และอธบิ ายขอ้ มูลลกั ษณะทางกายภาพของประเทศไทย ด้วยแผนท่ี รปู ถ่ายทางอากาศ และภาพจากดาวเทียม 2. อธบิ ายความสมั พนั ธ์ระหวา่ งลกั ษณะทางกายภาพกับภัยพิบตั ิในประเทศไท เพื่อเตรียมพรอ้ มรบั มอื ภัยพิบัติ

66 สาระการเรียนรู้แกนกลาง • การหารายได้ รายจา่ ย การออม การลงทนุ ซง่ึ แสดง ความสมั พันธร์ ะหว่าง ผผู้ ลิต ผู้บริโภค และรัฐบาล • การรวมกลุ่มเชงิ เศรษฐกิจเพื่อประสานประโยชน์ในท้องถิ่น เช่น กลุ่มออมทรพั ย์ กลมุ่ แม่บ้าน กองทนุ หมบู่ า้ น งซึ่งมผี ลต่อกัน ใชแ้ ผนที่และเคร่อื งมือทางภูมิศาสตร์ในการค้นหา วเิ คราะห์ และสรุป อยา่ งมีประสิทธภิ าพ สาระการเรียนรู้แกนกลาง • เคร่ืองมอื ทางภมู ศิ าสตร์ (แผนท่ี รูปถ่ายทางอากาศ ภาพจาก ดาวเทียม) ทแี่ สดงลักษณะทางกายภาพของประเทศไทย ทย • ความสัมพันธ์ระหวา่ งลักษณะทางกายภาพกบั ภยั พิบัติของประเทศไทย เชน่ อทุ กภัย แผน่ ดินไหว วาตภัย สนึ ามิ ภัยแล้ง ดินถลม่ และโคลนถล่ม • การเตรียมพรอ้ มรับมือภยั พบิ ตั ิ 66

สาระท่ี 4 ประวัติศาสตร์ มาตรฐาน ส 4.1 เข้าใจความหมาย ความสำคัญของเวลาและยคุ สมัยทางประวัติศา อยา่ งเปน็ ระบบ ชนั้ ตัวชวี้ ัด 6 1.อธิบายความสำคัญของวิธีการทางประวัติศาสตรใ์ นการศกึ ษาเรอ่ื งราวทางป อย่างง่าย ๆ 2. นำเสนอขอ้ มูลจากหลักฐานท่หี ลากหลายในการทำความเข้าใจเรื่องราวสำค

67 าสตร์ สามารถใช้วิธกี ารทางประวตั ิศาสตรม์ าวิเคราะหเ์ หตกุ ารณต์ า่ งๆ ประวัตศิ าสตร์ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง คัญในอดีต • ความหมายและความสำคัญของวิธีการทางประวตั ศิ าสตร์อย่าง ง่าย ๆ ที่เหมาะสมกับนักเรียน • การนำวิธกี ารทางประวัตศิ าสตร์ไปใช้ศกึ ษาเร่ืองราวในทอ้ งถน่ิ เชน่ ความเปน็ มาของภูมนิ ามของสถานท่ีในทอ้ งถ่ิน • ตัวอยา่ งหลักฐานที่เหมาะสมกับนกั เรียนท่นี ำมาใช้ในการศึกษา เหตกุ ารณ์สำคญั ในประวัตศิ าสตร์ไทย สมยั รตั นโกสินทร์ เชน่ พระราชหัตถเลขาของรชั กาลท่ี 4 หรอื รชั กาลท่ี 5 กฎหมาย สำคัญ ฯลฯ (เชอ่ื มโยงกับ มฐ. ส 4.3 ) • สรุปข้อมลู ท่ีไดจ้ ากหลักฐานทงั้ ความจรงิ และขอ้ เท็จจรงิ • การนำเสนอข้อมลู ท่ีได้จากหลกั ฐาน ทางประวัติศาสตรด์ ้วย วธิ กี ารตา่ ง ๆ เชน่ การเลา่ เรือ่ ง การจดั นทิ รรศการ การเขยี น รายงาน 67

สาระที่ 4 ประวตั ิศาสตร์ มาตรฐาน ส 4.2 เข้าใจพัฒนาการของมนษุ ยชาติจากอดตี จนถงึ ปัจจุบัน ในดา้ นคว และสามารถ วิเคราะห์ผลกระทบที่เกิดข้นึ ช้ัน ตัวชี้วัด 6 1. อธบิ ายสภาพสังคม เศรษฐกิจและการเมอื งของประเทศเพื่อนบา้ นในปจั จุบ 2. บอกความสมั พนั ธ์ของกลุ่มอาเซยี นโดยสังเขป สาระที่ 4 ประวตั ศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 4.3 เข้าใจความเปน็ มาของชาตไิ ทย วัฒนธรรม ภูมปิ ัญญาไทย มคี วามร ช้ัน ตัวชวี้ ัด 6 1. อธบิ ายพฒั นาการของไทยสมยั รัตนโกสนิ ทร์ โดยสังเขป 2. อธบิ ายปัจจัยทสี่ ง่ เสริมความเจริญรุ่งเรอื งทางเศรษฐกจิ และการปกครองขอ รตั นโกสินทร์

68 วามสมั พนั ธแ์ ละการเปลี่ยนแปลงของเหตุการณอ์ ย่างตอ่ เนือ่ ง ตระหนกั ถงึ ความสำคัญ สาระการเรียนรแู้ กนกลาง บนั • ใชแ้ ผนทีแ่ สดงที่ตง้ั และอาณาเขตของประเทศตา่ ง ๆ ในภมู ิภาค เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ • สภาพสังคม เศรษฐกิจและการเมอื งของประเทศเพื่อนบ้านของ ไทยโดยสงั เขป • ตวั อยา่ งความเหมอื นและ ความตา่ งระหว่างไทยกบั ประเทศ เพอ่ื นบ้าน เช่น ภาษา ศาสนา การปกครอง • ความเป็นมาของกลมุ่ อาเซยี นโดยสงั เขป • สมาชกิ ของอาเซยี นในปจั จบุ ัน • ความสัมพนั ธข์ องกล่มุ อาเซียนทางเศรษฐกิจ และสังคมใน ปัจจบุ นั โดยสังเขป รกั ความภูมิใจและธำรงความเปน็ ไทย สาระการเรยี นร้แู กนกลาง • การสถาปนาอาณาจกั รรตั นโกสินทรโ์ ดยสังเขป องไทยสมัย • ปจั จัยท่ีส่งเสริมความเจรญิ รุ่งเรอื งทางเศรษฐกิจและการปกครอง ของไทยในสมยั รัตนโกสนิ ทร์ 68

ชน้ั ตัวชีว้ ัด 3. บอกประวัติและผลงานของบคุ คลสำคญั สมยั อยธุ ยาและธนบุรที ีน่ ่าภาคภมู ิใ 4. อธบิ ายภูมิปัญญาไทยที่สำคัญสมัยรัตนโกสนิ ทร์ทนี่ ่าภาคภมู ิใจ และควรค่าแ อนรุ ักษไ์ ว้แกก่ ารอนุรักษไ์ ว้ สาระที่ 5 ภมู ศิ าสตร์ มาตรฐาน ส 5.2 เข้าใจปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อมทางกายภาพที่ก ทรพั ยากร และสง่ิ แวดล้อมเพือ่ การพฒั นาทย่ี ัง่ ยืน ช้นั ตัวชี้วัด 6 1. วเิ คราะห์ปฏสิ มั พันธร์ ะหว่างสิง่ แวดลอ้ มทางกายภาพกบั ลกั ษณะกจิ กรรมท เศรษฐกจิ และสังคมในประเทศไทย 2. วิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของประเทศไทยในอดีตกับปัจจุบัน ผลท่ีเกิดขึ้นจากการเปลยี่ นแปลง

69 สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง ใจ • พฒั นาการของไทยสมัยรตั นโกสินทร์ โดยสังเขป ตามช่วงเวลา แก่การ ต่างๆ เชน่ สมยั รตั นโกสินทรต์ อนต้น สมัยปฏริ ปู ประเทศ และ สมัยประชาธิปไตย • ผลงานของบุคคลสำคัญทางด้านตา่ งๆ ในสมัยรัตนโกสินทร์ เชน่ พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สมเด็จพระ บวรราชเจ้ามหาสุรสงิ หนาทพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยูห่ วั ฯลฯ • ภมู ปิ ัญญาไทยสมัยรัตนโกสนิ ทร์ เชน่ ศิลปกรรม วรรณกรรม ก่อให้เกิดการสร้างสรรค์วิถีการดำเนินชีวิต มีจิตสำนึก และมีส่วนร่วมในก ารจัดการ สาระการเรียนรู้แกนกลาง ทาง • สง่ิ แวดล้อมทางกายภาพกับลักษณะกิจกรรมทางเศรษฐกจิ และสังคม (ประชากร เศรษฐกิจ สังคม และวฒั นธรรม) ในประเทศไทย • ปฏสิ มั พนั ธร์ ะหวา่ งมนษุ ยก์ บั สิง่ แวดลอ้ ม และ • การเปลีย่ นแปลงทางกายภาพของประเทศไทย • ผลจากการเปล่ียนแปลงทางกายภาพที่มีต่อกิจกรรมทางเศรษฐกิจและ สังคม (ประชากร เศรษฐกิจ สังคม และวฒั นธรรม) ของประเทศไทยใน อดีตกบั ปจั จุบนั 69

ช้นั ตัวช้วี ัด 3. นำเสนอตัวอย่างท่ีสะท้อนให้เหน็ ผลจากการรกั ษาและทำลายทรพั ยากรและ ส่งิ แวดลอ้ ม และเสนอแนวทางในการจดั การท่ยี งั่ ยืนในประเทศไทย

70 สาระการเรยี นรูแ้ กนกลาง ะ • ผลจากการรักษาและทำลายทรัพยากรและสง่ิ แวดลอ้ มในประเทศไทย • แนวทางในการจดั การทรัพยากรและสง่ิ แวดลอ้ มท่ีย่ังยืนโดยมจี ิตสำนกึ รูค้ ุณคา่ 70

คำอธบิ ายรายวชิ า

72 คำอธิบายรายวิชา รายวชิ า สังคมศกึ ษา กลุ่มสาระการเรียนรู้ สงั คม ศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชัน้ ประถมศึกษาปที ี่ 1 เวลา 80 ชว่ั โมง/ปี ศึกษาวิเคราะห์พุทธประวัติ หรือประวัติของศาสดาที่ตนนับถือ แบบอย่างการดำเนินชีวิต และ ข้อคิดจากประวัติสาวก ชาดก/เรื่องเล่า และศาสนิกชนตัวอย่างตามที่กำหนด ความหมาย ความสำคัญ และ เคารพพระรัตนตรัย ปฏิบัติตามหลักธรรม โอวาท 3 ในพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ตนนับถือ สวดมนต์ แผ่เมตตา มีสติ บำเพ็ญประโยชน์ต่อวัด แสดงตนเป็นพุทธมามกะ หรือศาสนิกชนของศาสนาที่ตนนับถือ ปฏบิ ตั ิในศาสนพธิ ี พธิ ีกรรม และวันสำคัญทางศาสนาตามที่กำหนดได้ถกู ตอ้ ง ประโยชน์ และการปฏิบัตติ นเป็น สมาชิกทด่ี ีของครอบครัวและโรงเรยี น ศกึ ษา วเิ คราะห์ ความสามารถและความดี และผลจากการกระทำของ ตนเอง ผอู้ ื่น โครงสรา้ ง บทบาท หน้าที่ของสมาชิกในครอบครัวและโรงเรียน บทบาท สิทธิ หนา้ ที่ของตนเอง ในครอบครัวและโรงเรียน มีส่วนร่วมในการตัดสินใจ และทำกิจกรรมในครอบครัวและโรงเรียนตาม กระบวนการประชาธิปไตย สินค้าและบริการที่ใชป้ ระโยชนใ์ นชีวิตประจำวัน การใชจ้ ่ายเงนิ ในชีวิตประจำวนั ไม่ เกินตัวและประโยชน์ของการออม การใช้ทรัพยากรในชีวิตประจำวันอย่างประหยัด ความจำเป็นของการ ทำงานที่สุจริต จำแนก บอกสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่รอบตัว ทั้งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและที่มนษุ ย์สร้างขึน้ ที่ส่งผล ต่อความเป็นอยู่ของมนุษย์ ระบุความสัมพันธ์ของตำแหน่ง ระยะ ทิศของสิ่งต่าง ๆ ใช้แผนผังง่าย ๆ ในการ แสดงตำแหน่งของสิ่งต่าง ๆ ในห้องเรียน สังเกตและเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศในรอบวัน และการเปลี่ยนแปลงของส่งิ แวดล้อมท่ีอยู่รอบตัว โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการปฏิบัติ กระบวนการทางสังคม กระบวนการกล่มุ กระบวนการเผชญิ สถานการณ์และแก้ปัญหา กระบวนการสบื เสาะหาความรู้ ใช้ทักษะทาง ภูมศิ าสตร์ดา้ นการสังเกต การแปลความขอ้ มูลทางภูมศิ าสตร์ รวมถงึ ทักษะดา้ นการส่ือสาร เพ่ือใหเ้ กิดความรู้ ความเขา้ ใจ สามารถนำไปปฏบิ ัติในการดำเนนิ ชีวติ มีความสามารถทางภูมิศาสตร์ กระบวนการทางภมู ิศาสตร์ ทักษะทางภูมิศาสตร์ และมที กั ษะความสามารถในการคดิ มีคณุ ธรรม จริยธรรม มี คุณลักษณะอันพึงประสงค์ในด้านรักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ซื่อสัตย์สุจริต มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ มีความรับผิดชอบ รักความเปน็ ไทย มีจติ สาธารณะ สามารถดำเนนิ ชวี ิตอย่างสนั ตสิ ขุ ในสงั คมไทยและสงั คมโลก ตวั ชวี้ ัด ส 1.2 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3 ส 1.1 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3, ป.1/4 ส 2.2 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3 ส 2.1 ป.1/1, ป.1/2 ส 3.2 ป.1/1 ส 3.1 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3 ส 5.2 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3 ส 5.1 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3, ป.1/4 รวม 23 ตัวชวี้ ัด

73 คำอธบิ ายรายวิชา รายวิชา ประวัติศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคม ศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ช้นั ประถมศึกษาปีที่ 1 เวลา 40 ชวั่ โมง/ปี ศึกษา ชื่อวัน เดือน ปี และการนับช่วงเวลาตามปฏิทินที่ใช้ในชีวิตประจำวัน เรียงลำดับเหตุการณ์ใน ชีวิตประจำวันตามวันเวลาที่เกิดขึ้น ประวัติความเป็นมาของตนเองและครอบครัวโดยสอบถามผู้เกี่ยวข้องความ เปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม สิ่งของ เครื่องใช้ หรือการดำเนินชีวิตของตนเองกับสมัยของพ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย เหตุการณ์ที่เกิดข้นึ ในอดีตที่มีผลกระทบตอ่ ตนเองในปัจจบุ ัน ความหมายและความสำคัญของสญั ลักษณ์สำคัญของ ชาตไิ ทย สถานท่ีสำคัญซ่งึ เป็นแหล่งวัฒนธรรมในชุมชน ส่ิงทีต่ นรักและภาคภูมิใจในทอ้ งถนิ่ โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการปฏิบัติ กระบวนการทางสังคมกระบวนการ กลมุ่ กระบวนการเผชญิ สถานการณ์และแก้ปญั หา เพอื่ ให้เกดิ ความรู้ ความเข้าใจ สามารถนำไปปฏิบตั ิในการดำเนนิ ชวี ิต มีคณุ ธรรม จรยิ ธรรม มีคุณลักษณะ อันพึงประสงค์ในด้านรักชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ซื่อสัตย์สุจริต มีวินัย ใฝ่เรียนรู้ รักความเป็นไทย มีจิตสาธารณะ สามารถดำเนินชีวิตอย่างสนั ติสขุ ในสังคมไทยและสังคมโลก ตัวชี้วัด ส 4.1 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3 ส 4.2 ป.1/1, ป.1/2 ส 4.3 ป.1/1, ป.1/2, ป.1/3 รวม 8 ตวั ช้ีวดั

74 คำอธิบายรายวชิ า รายวิชา สงั คมศกึ ษา กล่มุ สาระการเรียนรู้ สังคม ศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ช้ันประถมศึกษาปที ี่ 2 เวลา 80 ชว่ั โมง/ปี ศกึ ษา ความหมาย ความสำคญั ของพระพุทธศาสนา ศาสดา คมั ภีรข์ องศาสนาที่ตนนับถือ เคารพในพระ รัตนตรยั และปฏิบัติตนตามหลกั ธรรมของศาสนา มรรยาทของชาวพุทธ ศาสนพิธี พิธกี รรมและวันสำคัญทางศาสนา ชื่นชมการทำความดีของตนเอง บคุ คลในครอบครัว และในโรงเรียนตามหลักศาสนา รวมทั้งเหน็ คุณค่าของการสวด มนตแ์ ผเ่ มตตา พัฒนาจิตตามแนวทางของศาสนาท่ีตนนบั ถือ ปฏบิ ัติตนตามขอ้ ตกลง กตกิ า กฎ ระเบียบ และหน้าที่ ท่ตี อ้ งปฏิบตั ิในชีวิตประจำวนั มารยาทไทย ยอมรับความคดิ ความเช่ือ การปฏิบัติของผอู้ ่นื ที่แตกต่างโดยปราศจาก อคคิ เคารพในสิทธิเสรีภาพของตนเองและผู้อ่ืน ศึกษาความสัมพันธ์ของตนเองละสมาชิกในครอบคัวในฐานะเป็น สว่ นหนึง่ ของชุมชน บทบาท อำนาจในการตดั สนิ ใจในโรงเรยี นและชุมชน ทรพั ยากรทีน่ ำมาผลิตสนิ ค้าและบริการที่ ใชใ้ นชีวิตประจำวัน ท่ีมาของรายได้และรายจ่ายของตนเองและครอบครัว การแลกเปล่ียนสนิ ค้าและบริการโดยวิธี ต่างๆ ความสัมพันธ์ระหว่างผู้ซื้อและผู้ขาย บันทึกรายรับรายจ่ายของตนเอง รวมทั้งสรุปผลดีของการใช้จ่ายที่ เหมาะสมกับรายได้และการออม ระบุสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติและที่มนุษย์สร้างขึ้น ตำแหน่งและลักษณะทาง กายภาพของสิ่งต่างๆ สังเกตและแสดงความสัมพันธ์ระหว่างโลก ดวงอาทิตย์ และดวงจันทร์ที่ทำให้เกิด ปรากฏการณ์ อธิบายความสำคัญของสง่ิ แวดล้อมทางธรรมชาติและที่มนุษย์สร้างขน้ึ ความสัมพนั ธ์ระหว่างฤดูกาล กับการดำรงชีวิตของมนุษย์ มีส่วนร่วมในการจัดการสิ่งแวดล้อมในโรงเรียน พร้อมทั้งจำแนกและใช้ ทรพั ยากรธรรมชาติที่ใชแ้ ล้วไม่หมดไป ที่ใช้แลว้ หมดไปและสร้างทดแทนขน้ึ ใหมไ่ ด้อย่างคุม้ ค่า โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการปฏิบัติ กระบวนการทางสังคม กระบวนการกลุ่ม กระบวนการเผชิญสถานการณ์และแก้ปัญหา กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ใช้ทักษะทาง ภูมศิ าสตร์ด้านการสังเกต การแปลความข้อมูลทางภูมิศาสตร์ รวมถงึ ทักษะดา้ นการส่ือสาร เพอ่ื ให้เกิดความรู้ ความเข้าใจ สามารถนำไปปฏบิ ัติในการดำเนนิ ชีวิต มีความสามารถทางภมู ศิ าสตร์ กระบวนการทางภมู ิศาสตร์ ทักษะทางภมู ิศาสตร์ ทักษะในศตวรรษที่ 21 คุณธรรมจริยธรรม คุณลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์ในด้านรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ ์ มีหลักธรรมในการดำเนินชีวติ รักความเปน็ ไทย มจี ิตสาธารณะ และสามารถดำเนินชวี ิตในสงั คมไดอ้ ย่างสนั ตสิ ุข ตัวช้ีวัด ส 1.1 ป.2/1, ป.2/2, ป.2/3, ป.2/4, ป.2/5, ป.2/6, ป.2/7 ส 1.2 ป.2/1, ป.2/2 ส 2.1 ป.2/1, ป.2/2, ป.2/3, ป.2/4 ส 2.2 ป.2/1, ป.2/2 ส 3.1 ป.2/1, ป.2/2, ป.2/3, ป.2/4 ส 3.2 ป.2/1, ป.2/2 ส 5.1 ป.2/1, ป.2/2, ป.2/3 ส 5.2 ป.2/1, ป.2/2, ป.2/3, ป.2/4 รวม 28 ตวั ช้วี ัด

75 คำอธบิ ายรายวิชา รายวิชา ประวตั ิศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคม ศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั ประถมศึกษาปีที่ 2 เวลา 40 ชวั่ โมง/ปี ศึกษา วิเคราะห์ อธิบาย การใช้คำระบุเวลาที่แสดงเหตุการณ์ในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต การลำดับ เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในครอบครัวหรือในช่วงชีวิตของตนเอง โดยใช้หลักฐานที่เกี่ยวข้อง การเปลี่ยนแปลงวิถี ชีวิตประจำวันของคนในชุมชนของตนจากอดีตถึงปัจจุบัน และผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อวิถีชีวิตของคนในชุมชน บุคคลที่ทำประโยชน์ต่อท้องถ่ินหรือประเทศชาติ วัฒนธรรม ประเพณี และภูมิปัญญาไทยที่ภาคภูมิใจ และควร อนรุ กั ษไ์ ว้ โดยใช้กระบวนการสืบค้นข้อมูล วิธีการทางประวัติศาสตร์ กระบวนการคิด กระบวนการกลุ่ม กระบวนการทางสังคม เพ่ือให้เกิดความรู้ ความเขา้ ใจ สามารถใชว้ ธิ กี ารทางประวัติศาสตรม์ าวเิ คราะห์เหตุการณ์ต่างๆ อยา่ งเป็น ระบบ ตระหนกั ถงึ ความสำคญั ของเหตุการณ์ต่างๆ มคี วามรกั ความภูมใิ จ และธำรงความเป็นไทย สามารถดำเนิน ชวี ิตอยา่ งสันตสิ ุขในสังคมไทยและสงั คมโลก ตัวชีว้ ัด ส 4.1 ป.2/1, ป.2/2 ส 4.2 ป.2/1, ป.2/2 ส 4.3 ป.2/1, ป.2/2 รวม 6 ตวั ช้ีวัด

76 คำอธิบายรายวชิ า รายวิชา สังคมศึกษา กลมุ่ สาระการเรยี นรู้ สงั คม ศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 3 เวลา 80 ชั่วโมง/ปี ศึกษา วิเคราะห์ อธิบาย เรื่อง ความสำคัญของพระพุทธศาสนาในฐานะที่เป็นรากฐานสำคัญของ วัฒนธรรมไทย ประวัติศาสดาของศาสนา พระไตรปิฎก ชื่นชมและบอกแบบอย่างการดำเนินชีวิตและข้อคิด จากประวัติสาวก ชาดก และศาสนิกชนตัวอย่าง แสดงความเคารพพระรัตนตรัย เห็นคุณค่าของการสวดมนต์ แผ่เมตตา พัฒนาจิต และปฏิบัติตนตามหลักธรรมของศาสนา ศาสนวัตถุ ศาสนสถาน ศาสนบุคคล ประเพณี วัฒนธรรม พฤติกรรมในการดำเนินชีวติ ของตนเองและผู้อื่น วันหยุดราชการ บุคคลสำคัญในท้องถิ่น บทบาท หน้าทข่ี องสมาชิกของชุมชนในการมีสว่ นร่วมในกิจกรรมต่างๆ ตามกระบวนการประชาธิปไตย ความแตกต่าง ของกระบวนการตัดสินใจ การเปลี่ยนแปลงในชั้นเรียน โรงเรียน และชุมชน จำแนกความต้องการและความ จำเป็นในการใช้สินคา้ และบริการ วิเคราะห์การใชจ้ ่ายของตนเอง อธิบายทรัพยากรทีม่ ีอยู่อย่างจำกัดมีผลตอ่ การผลิตและการบริโภค สินค้าและบริการที่รัฐจัดหาให้ ภาษี ที่ตั้งและลักษณะทางกายภาพ ความสัมพันธ์ ระหว่างลักษณะทางกายภาพและวัฒนธรรมชุมชน แผนผัง แผนที่ และภาพถ่าย เปรียบเทียบสภาพแวดล้อม ของชุมชนในอดตี และปจั จุบัน สภาพแวดล้อมที่มีผลต่อการดำเนนิ ชีวิต ลักษณะของเมืองและชนบท มลพิษท่ี เกดิ จากมนุษย์ มีสว่ นรว่ มในการจัดการสงิ่ แวดลอ้ ม และผลกระทบของส่งิ แวดลอ้ มท่มี ีต่อมนษุ ย์ โดยใช้กระบวนการคิด กระบวนการสืบค้นข้อมูล กระบวนการปฏิบัติ กระบวนการทางสังคม กระบวนการกล่มุ กระบวนการเผชิญสถานการณ์และแก้ปัญหา กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ใช้ทักษะทาง ภมู ศิ าสตรด์ า้ นการสังเกต การแปลความข้อมูลทางภมู ิศาสตร์ รวมถงึ ทกั ษะดา้ นการสอ่ื สาร เพื่อให้เกดิ ความรู้ความเข้าใจ สามารถนำไปปฏิบัตใิ นการดำเนนิ ชวี ิต มีความสามารถทางภมู ิศาสตร์ กระบวนการทางภมู ศิ าสตร์ ทกั ษะในศตวรรษที่ 21 คณุ ธรรมจรยิ ธรรม คณุ ลกั ษณะอันพงึ ประสงค์ในดา้ นรกั ชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ ์ มีหลักธรรมในการดำเนินชวี ิต รักความเป็นไทย มีจิตสาธารณะ และสามารถ ดำเนินชีวติ ในสังคมได้อยา่ งสันตสิ ุข ตวั ชี้วดั ส 1.2 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3 ส 1.1 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3, ป.3/4, ป.3/5, ป.3/6, ป.3/7 ส 2.2 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3 ส 2.1 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3, ป.3/4 ส 3.2 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3 ส 3.1 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3, ส 5.1 ป.3/1, ป.3/2 ส 5.2 ป.3/1, ป.3/2, ป.3/3, ป.3/4, ป.3/5, ป.3/6 รวม 31 ตัวชี้วดั