คู่มือครูวิทยากร

คูม ือครวู ิทยากร...... 73 กจิ กรรมที่ 7 สูตรปุยพระราชทาน สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี โดย กรมพัฒนาทีด่ นิ เนอ้ื หากิจกรรม กิจกรรมยอยที่ 1 ลงมือปฏิบัติกิจกรรมการลดปริมาณขยะ โดยใหมีการนำขยะใบไมแหง เศษวัสดุ เพือ่ ผลิตปุยหมกั สตู รปยุ พระราชทาน กิจกรรมยอยที่ 2 ลงมือปฏิบัติกิจกรรมการลดปริมาณขยะ โดยใหมีการนำขยะที่คัดแยก ตามประเภท เพอื่ ผลติ หมกั ชวี ภาพ และสารบำบัดนำ้ เสียและขจัดกลิ่นเหมน็ วตั ถุประสงคของกจิ กรรม 1. เพื่อใหเยาวชนสามารถผลิตปุยหมักสูตรปุยพระราชทาน น้ำหมักชีวภาพและผลิตสาร บำบัดนำ้ เสยี และขจัดกล่ินเหมน็ จากขยะได 2. เพ่ือใหเยาวชนมีความรู ความเขาใจในการใชประโยชนจากปุยหมักสูตรปุยพระราชทาน นำ้ หมกั ชวี ภาพและสารบำบดั น้ำเสีย และขจดั กลิน่ เหม็น ระยะเวลา เวลา 60 นาที ลักษณะกจิ กรรม กิจกรรมกลมุ / ฝกปฏบิ ตั ิ วัสด/ุ อุปกรณ/ ส่ือ - วสั ดุ อุปกรณ สำหรบั ทำปุยหมักสตู รปยุ พระราชทาน - วัสดุ อปุ กรณ สำหรับทำน้ำหมกั ชวี ภาพและสารบำบัดน้ำเสีย และขจัดกล่ินเหม็น - เอกสารคมู อื กระบวนการจดั กิจกรรม/ ข้นั ตอน 1. วิทยากรทบทวนความรูเรื่อง การคัดแยกขยะท่ีถูกตอง เพ่ือนำไปทำปุยหมักสูตรปุย พระราชทาน นำ้ หมกั ชีวภาพและสารบำบัดน้ำเสยี และขจดั กลิ่นเหม็น

คมู อื ครวู ิทยากร...... 74 2. แบงกลมุ ศกึ ษาใบความรูเกยี่ วกับการผลติ และการใชประโยชนปุยหมักสตู รปุยพระราชทาน น้ำหมกั ชีวภาพและสารบำบดั นำ้ เสยี และขจัดกลน่ิ เหมน็ 3. ลงมือปฏิบัติกจิ กรรมผลิตปุยหมักสูตรปุยพระราชทาน น้ำหมักชีวภาพ และสารบำบัด น้ำเสยี และขจัดกลน่ิ เหม็น 4. ตัวแทนกลมุ นำเสนอสรปุ ผลการผลติ และการใชป ระโยชนป ุยหมักสูตรปุยพระราชทาน นำ้ หมกั ชวี ภาพและสารบำบัดน้ำเสยี และขจัดกล่นิ เหมน็ ขอ คดิ จากการเรียนรู ปุยหมักสูตรปุยพระราชทาน น้ำหมักชีวภาพและสารบำบัดน้ำเสียและขจัดกลิ่นเหม็น สามารถผลิตจากขยะประเภทเศษพืช เศษอาหารจากครัวเรือน มูลสัตว เพื่อนำไปใชประโยชน ในการเกษตร ผลจากการจดั กิจกรรม เยาวชนมีความรู ความเขาใจในการนำวัสดุเหลือใชมาใชใหเกิดประโยชน เพื่อผลิตเปน ปุยหมักสูตรปุยพระราชทาน น้ำหมักชีวภาพและสารบำบัดน้ำเสีย และขจัดกลิ่นเหม็น ตระหนักถึง การลดปรมิ าณขยะ และสามารถนำความรทู ี่ไดจากการฝกปฏบิ ัตไิ ปตอ ยอดในโรงเรยี น บานเรือน และ ชุมชน การประเมนิ ผล 1. ประเมินจากการปฏิบัติกิจกรรมทำปุยหมักสูตรปุยพระราชทาน น้ำหมักชีวภาพและ การบำบดั น้ำเสยี และขจัดกลน่ิ เหม็น 2. สังเกตจากการตอบคำถาม และการนำเสนอ ขอ เสนอแนะในการนำไปปรับใช/ ขอ พึงระวงั ในการจดั กิจกรรม - ควรระวังการใชสารเคมใี นการปฏิบัติกิจกรรมทำปุยหมกั สูตรปุยพระราชทาน น้ำหมัก ชีวภาพและสารบำบดั น้ำเสยี และขจัดกล่นิ เหมน็

คูมือครวู ิทยากร...... 75 ใบความรู สำหรบั ครูวทิ ยากร กิจกรรมท่ี 7.1 การผลิตปุยหมักสตู รพระราชทาน รว มกบั การใชสารเรง ซปุ เปอร พด.1 อปุ กรณและวสั ดุ การผลติ ปุยหมักจากเศษพชื สว นผสม ของวสั ดุในการกองปยุ หมกั 1 ตนั ประกอบดวย 1. เศษพชื แหง 1,000 กโิ ลกรมั 2. มลู สัตว 200 กโิ ลกรัม 3. ปุยไนโตรเจน 2 กิโลกรมั 4. สารเรง ซุปเปอร พด.1 1 ซอง (100 กรัม) การผลติ ปยุ หมกั จากเศษพชื และขยะชุมชน สว นผสม ของวสั ดุในการกองปยุ หมกั 1 ตัน ประกอบดวย 1. เศษพชื (ใบไม เศษหญา) 1,000 กิโลกรมั 2. ขยะชมุ ชน (เศษอาหารจากครัวเรือน) 200 กโิ ลกรัม 3. สารเรง ซุปเปอร พด.1 1 ซอง (100 กรัม) การผลิตปยุ หมักจากผักตบชวา สว นผสม ในการผลติ ปยุ หมัก 1 ตัน ประกอบดวย 1. ผกั ตบชวาทผ่ี ่งึ ไว 2 สัปดาห 2,000 กิโลกรัม 2. มลู สตั ว 200 กโิ ลกรัม 3. สารเรง ซุปเปอร พด.1 1 ซอง (100 กรัม) วิธีการกองปยุ หมกั กองปุยหมัก 1 ตัน มีความกวาง 2 เมตร ยาว 3 เมตร สงู 1.5 เมตร การกองมี 2 วิธี วัสดุท่ีมี ขนาดเล็กคลุกเคลาวัสดุใหเขากัน แลวกองเปนรูปสี่เหล่ียมผืนผา วัสดุที่มีชิ้นสวนยาวใหกองเปนชั้น ๆ 3 – 4 ชน้ั แบง สว นผสมท่จี ะกองออกเปน 3 – 4 สวน ตามจำนวนชนั้ ท่กี อง 1. การกองช้ันแรก นำวัสดุที่แบงไวสวนที่หนึ่งกองเปนช้ันมีขนาดกวาง 2 เมตร ยาว 3 เมตร สงู 30 - 40 เซนตเิ มตร ย่ำใหพ อแนนและรดน้ำใหช มุ 2. นำมูลสตั วหรอื ขยะสดจากครวั เรือนโรยท่ีผวิ หนาเศษพืช 3. โรยปุยไนโตรเจนทบั บนชนั้ ของมลู สัตว ในกรณีทำปยุ หมกั จากเศษพืช

คมู ือครวู ทิ ยากร...... 76 4. ราดสารละลายสารเรงซปุ เปอร พด.1 ใหทั่วกอง หลังจากนน้ั นำเศษพชื มากองทับ เพื่อทำข้ันตอไป ปฏิบัติเหมือนการกองช้ันแรก ทำเชนน้ีอีก 2 – 3 ช้ัน ช้ันบนสุดของกองปุยปดทับ ดวยเศษพชื เพอื่ ปอ งกนั การสูญเสียความช้นื การเตรยี มสารเรงซุปเปอร พด.1 ผสมสารเรง ซุปเปอร พด.1 ในน้ำ 20 ลิตร คนนาน 5 – 10 นาที เพือ่ กระตุนใหจ ลุ ินทรยี  ออกจากสภาพทีเ่ ปน สปอร และพรอ มทจี่ ะเกิดกจิ กรรมการยอ ยสลาย การดแู ลรักษากองปยุ หมกั 1. รดนำ้ รกั ษาความช้นื ในกองปยุ หมักใหกองปุยหมกั ชมุ อยูเสมอ มีความช้นื 50 - 60 เปอรเ ซน็ ต 2. การกลับกองปยุ หมัก ควรกลบั กองปุย หมัก 7 – 10 วันตอ คร้งั เพ่อื เปนการระบาย อากาศ เพ่มิ ออกซิเจน และชวยใหว ัสดุคลุกเคลาใหเ ขากัน 3. เก็บรกั ษากองปุยหมักทีเ่ สร็จแลวไวในโรงเรือน หลบแดดและฝน หลกั การพจิ ารณาปยุ หมกั ทเ่ี สร็จสมบรู ณแลว 1. สขี องวัสดเุ ศษพืช มสี นี ำ้ ตาลเขมจนถึงดำ 2. ลกั ษณะของวัสดเุ ศษพืช มลี ักษณะออนนุม ยุย ขาดออกจากกนั งาย 3. กล่นิ ของปยุ หมัก จะไมม กี ลิน่ เหมน็ 4. ความรอ นในกองปยุ อุณหภมู ภิ ายใน และภายนอกกองปุยใกลเ คียงกัน 5. คาอตั ราสวนคารบอนตอไนโตรเจนเทา กับ หรือต่ำกวา 20 : 1 อตั ราและวิธีการใชป ุยหมกั ขา ว : ใช 2 ตันตอ ไร หวานใหท่วั พื้นทแ่ี ลว ไถกลบกอนปลูกพืช พชื ไร : ใช 2 ตันตอไร โรยเปนแถวตามแนวปลูกพืช แลว คลุกเคลา กับดิน พชื ผกั : ใช 4 ตันตอไร หวานทว่ั แปลงปลกู ไถกลบขณะเตรียมดนิ ไมผลไมยืนตน เตรียมหลุมปลกู : ใช 20 กโิ ลกรัมตอหลุม คลุกเคลา ปุยหมักกับดนิ ใสร องกน หลุม ตนพืชที่เจริญแลว : ใช 20 – 50 กิโลกรัมตอตน โดยขุดรองลึก 10 เซนติเมตร ตามแนว ทรงพุม ของตนพืช ใสป ยุ หมักในรองและกลบดวยดินหรือหวา นใหท ั่วภายในทรงพุม ไมตดั ดอก : ใชป ยุ หมกั 2 ตันตอไร ไมด อกยนื ตน : ใช 5 – 10 กโิ ลกรมั ตอหลุม

คมู อื ครวู ิทยากร...... 77 ประโยชนของปุย หมัก 1. ปรับปรุงสมบัติทางกายภาพดิน ทำใหดินรวนซุย การระบายอากาศ และการอุมน้ำ ของดนิ ดีขน้ึ 2. เปน แหลง ธาตอุ าหารพชื ท้งั ธาตอุ าหารหลกั ธาตุอาหารรอง และจลุ ธาตุ 3. ดูดยดึ และเปนแหลง เก็บธาตอุ าหารในดนิ ไมใหถกู ชะลางสูญเสียไดง าย และปลดปลอย ออกมาใหพชื ใชป ระโยชนท ีละนอยตลอดฤดูปลกู 4. เพมิ่ ความตานทานตอการเปลย่ี นแปลงความเปน กรดเปนดา งของดิน 5. เพิ่มแหลง อาหารของจุลนิ ทรียดิน การผลติ น้ำหมกั ชีวภาพ โดยใชส ารเรงซปุ เปอร พด.2 สว นผสมสำหรบั ผลติ น้ำหมกั ชีวภาพจากผกั และผลไม จำนวน 50 ลติ ร (ใชเวลาในการหมกั ประมาณ 7 วัน) ผักและผลไมในครัวเรอื น 40 กโิ ลกรมั กากนำ้ ตาล 10 กโิ ลกรัม นำ้ 10 ลติ ร สารเรง ซปุ เปอร พด.2 1 ซอง (25 กรมั ) สวนผสมสำหรับผลิตน้ำหมักชีวภาพจากปลาหรือหอยเชอรี่ จำนวน 50 ลิตร (ใชเวลาใน การหมักประมาณ 15 – 20 วัน) ปลาหรอื หอยเชอร่ี 30 กิโลกรมั ผลไม 10 กิโลกรัม กากนำ้ ตาล 10 กิโลกรัม น้ำ 10 ลิตร สารเรงซุปเปอร พด.2 1 ซอง (25 กรมั ) การผลติ สารบำบดั น้ำเสยี และขจัดกลนิ่ เหมน็ โดยใชส ารเรง ซุปเปอร พด.6 สว นผสม สำหรับผลติ สารบำบัดน้ำเสยี และขจัดกลน่ิ เหมน็ (จำนวน 50 ลิตร) เศษอาหารในครวั เรือน (ขยะสด) 40 กโิ ลกรมั กากน้ำตาล 10 – 20 กโิ ลกรมั นำ้ 10 กิโลกรัม สารเรงซุปเปอร พด.6 1 ซอง (25 กรมั

คูมอื ครวู ทิ ยากร...... 78 วิธีการผลติ น้ำหมกั ชีวภาพ สารบำบัดนำ้ เสยี กำจัดกล่นิ เหมน็ 1. นำเศษผกั ผลไมหรอื เศษปลา หรือหอยเชอรี่ หรือเศษอาหารหั่นเปน ช้นิ เลก็ ๆ 2. ผสมกากนำ้ ตาลกับนำ้ ในถงั หมักคนใหส ว นผสมเขากัน 3. ใสสารเรงซุปเปอร พด.2 หรือสารเรงซุปเปอร พด.6 (ตามสูตร) จำนวน 1 ซอง ในสวนผสม ของกากน้ำตาลกบั นำ้ คนใหเ ขา กันนาน 5 นาที 4. นำเศษผักผลไมหรือเศษปลาหรือหอยเชอร่ีหรือเศษอาหาร (ตามสูตร) ใสลงในถังหมัก และคนสว นผสมใหเ ขา กัน 5. ปดฝาไมตองสนิทและตง้ั ไวในทร่ี ม 6. ในระหวา งหมักคนหรอื กวน 1 – 2 คร้งั ตอ วัน เพ่อื ระบายกาซคารบอนไดออกไซด และ ทำใหส ว นผสมคลุกเคลา ไดด ียงิ่ ขึ้น อตั ราและวิธใี ชน ำ้ หมักชวี ภาพ สารบำบัดนำ้ เสียและกำจัดกลน่ิ เหม็น 1. ใชน้ำหมักชวี ภาพสง เสรมิ การเจริญเตบิ โตของพืช โดยเจอื จางน้ำหมกั ชวี ภาพ 1 : 500 - 1,000 ฉีดพน หรอื รดลงดนิ ในชว งการเจรญิ เติบโตของพชื 2. ใชส ารบำบัดนำ้ เสยี และกำจดั กลนิ่ เหม็น - การทำความสะอาดคอกสัตว บริเวณพ้ืนท่ีมีกลิ่นเหม็น และบำบัดน้ำเสีย เจือจาง สารบำบัดน้ำเสียและขจดั กลิ่นเหม็น : น้ำ เทากบั 1 : 10 เทลงบริเวณทบ่ี ำบดั ทกุ วัน หรือทุก ๆ 3 วัน - การใสบอกุงหรือบอปลา ใชสารบำบัดน้ำเสียและขจัดกล่ินเหม็น 100 มิลลิเมตร ตอปรมิ าตรนำ้ ในบอ 1 ลกู บาศกเ มตร ใสท ุก ๆ 10 วนั ประโยชนท ่ีของนำ้ หมักชวี ภาพ 1. สง เสริมการเจริญเติบโตของพืช โดยพบวาน้ำหมักชวี ภาพมีฮอรโมน และกรดอินทรีย หลายชนิด เชน ออกซนิ จบิ เบอรเ รลลนิ ไซโตไคนนิ กรดแลคตกิ กรดอะซิตกิ กรดอะมิโน กรดฮิวมิก 2. กระตนุ การงอกของเมล็ด 3. เพิม่ การยอ ยสลายตอซงั ประโยชนข องสารบำบัดนำ้ เสียกำจดั กลิ่นเหม็น 1. ทำความสะอาดคอกสตั ว เน่ืองจากคาความเปน กรดเปนดางของสารบำบัดน้ำเสียและ ขจดั กลน่ิ เหมน็ อยูระหวา ง 3 - 4 มผี ลใหจ ุลนิ ทรยี ท ่กี อใหเกิดการเนาเหม็นไมส ามารถเจรญิ เติบโตได 2. ชว ยบำบัดน้ำเสียและลดกลน่ิ เหมน็ ตามทอระบายนำ้ ซึ่งเกิดจากกจิ กรรมของจุลินทรยี  ทย่ี อยโปรตนี ไขมัน และผลติ กรดอนิ ทรีย 3. ขจดั กลนิ่ เหม็นจากขยะสดและพนื้ ท่มี กี ลิ่นเหมน็

คูมือครวู ิทยากร...... 79 หนวยที่ 3 ขาดเธอ...แลวฉันจะรูส ึก (10 ชัว่ โมง) มุงเนนใหนักเรียนเห็นคุณคา และเกิดความตระหนัก เขาใจ ความสัมพันธ และเกิดทักษะ ในการเชอื่ มโยงของระบบนิเวศ สคู ุณลักษณะการอนุรักษของนักเรียน มี 7 กิจกรรม ดังนี้ 1) ขาดเธอ ...แลวฉันจะรสู ึก 2) รับอรุณยามเชา/ดูนก 3) สวนพฤกษศาสตรโรงเรียน 4) คุณคาทรัพยากรปาไม 5) สรา งปา สรางรายได 6) คุณคาทรัพยากรสัตวปา และ 7) เรื่องเลาจากปา กจิ กรรมท่ี 8 ขาดเธอ...แลวฉันจะรสู กึ โดย กรมอุทยานแหง ชาติ สัตวปา และพันธพุ ชื องคก ารสวนสตั วแ หง ประเทศไทย ในพระบรมราชปู ถมั ภ และ ทรู คอรป อเรช่ัน เนือ้ หากจิ กรรม สำรวจสิ่งมีชีวิตในพื้นท่ีที่กำหนด บันทึกขอมูลตามหัวขอในใบกิจกรรม ไดแก ช่ือ สถานที่ เวลาที่พบ อาหารที่สิ่งมีชวี ิตน้ันกนิ มีพษิ หรือไม บอกเลาเรือ่ งราวเก่ยี วกับบทบาทหนาทข่ี องส่งิ มชี ีวิต น้นั ๆ และประโยชนที่มีตอ ระบบนิเวศแหลง ท่อี ยูแ ตละแหง อาจมีส่ิงมีชีวิตท่ีเหมอื นกันหรอื แตกตางกัน อาศัยอยูรวมกัน และมีการกินตอกันเปนทอด ๆ สายใยอาหาร คือ โซอาหารท่ีซอนกันหลาย ๆ ชุด และเกิดการถายทอดพลังงานไดหลายทิศทาง เพราะสิ่งมีชีวิตแตละชนิดสามารถกินอาหารไดหลากหลาย บางชนิดเปนอาหารของสัตวไดหลายชนิด สายใยอาหารจึงมีเครือขายความสัมพนั ธการกินที่ซับซอน แตโซอาหารมีเสนทางการกินเพียงอยางเดียวเปนเสนตรงเทานั้น และสามารถใชเคร่ืองมือที่จะชวย สนับสนุน และรณรงคใหเด็กและเยาวชนสามารถมีสวนรวมในการสรางพ้ืนที่สีเขียวภายในพ้ืนที่ สวนตัว หรอื ภายในชุมชนของตัวเองอยา งครบวงจร ผา น Application We Grow วตั ถุประสงคของกิจกรรม 1. สงเสรมิ การใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร (ICT) เพ่ือการเรียนรดู านธรรมชาติ และการอนุรกั ษธรรมชาติส่งิ แวดลอ ม 2. สงเสริมใหเยาวชนใชเทคโนโลยีส่ือสารอยางสรางสรรค ดวยการฝกฝน และประยุกต การใชงาน Application We Grow เพื่อประโยชนในการอนุรักษทรัพยากรปาไมและธรรมชาติ ไดดวย ตวั เอง

คูม อื ครวู ิทยากร...... 80 3. ปลูกจติ สำนึกรกั ษสิ่งแวดลอม สงเสริมและรณรงค การเชือ่ มโยงสูเครือขา ยกลุมผูรักษ ธรรมชาติสิ่งแวดลอม เพ่ือใหเยาวชนรูจักคุณคา และคุณประโยชนของสายใยอาหารของส่ิงมีชีวิต ซงึ่ ตา งมีคุณประโยชน มีการพง่ึ พาอาศัยกัน และเชื่อมโยงสัมพันธกันทง้ั หมด วัตถุประสงค 1. เพอื่ ใหม ีความรู ความเขาใจ และเหน็ ความสัมพันธเ ช่ือมโยงของระบบนิเวศ 2. เพอ่ื ใหต ระหนัก และเหน็ คุณคาของการอนรุ ักษทรพั ยากรธรรมชาติ สตั วป า และปาไม 3. เพื่อใหมีทกั ษะในการสืบคนขอมูลของพรรณไม โดยใชแอพพลิเคชันท่ีกำหนดใหนำมา สังเคราะหใ หเ หน็ คณุ คา ของพรรณไมท ี่มตี อมนษุ ย ระยะเวลาการทำกิจกรรม 4 ช่ัวโมง 30 นาที ลกั ษณะของกิจกรรม • เลน ผานเกม • เลนปนเรยี น • ลงมือปฏิบตั จิ รงิ • สำรวจพ้ืนที่ • คิดสังเคราะห การเตรยี มการทำกิจกรรม เตรยี มคน สถานท่ี สื่อ อุปกรณและบรรยากาศ สำหรับการจดั กิจกรรม โดยเฉพาะพรรณไม ท่มี อี ยูใ นพ้นื ทแี่ ละพรรณไม มสี รรพคุณในการนำมาปรงุ ยา ดงั นี้ วสั ดุอุปกรณ/ สอื่ 1. แหลง เรียนรูของจรงิ 2. ใบกจิ กรรมสำรวจพ้นื ที่พรรณไมและสัตวป า 3. แผนปา ย QR Code 4. บัตรภาพสตั ว/ พืช 5. โทรศัพทม อื ถือ/แทบ็ เลต็ 6. กระดาษบรูฟ และปากกา

คมู ือครวู ิทยากร...... 81 ขน้ั ตอนการจดั กจิ กรรม 1. เลน เกม ฉนั คือใคร (15 นาที) โดยวิธกี าร ดงั นี้ 1.1 วิทยากรจัดเตรียมภาพโซอาหารโดยมีผูผลิต/ ผูบริโภคใหเพียงพอกับสมาชิกในกลุม (รายละเอยี ดของเกม อยใู น Nature Game ภาคผนวก) 1.2 ใหส มาชกิ กลมุ แตล ะกลุม นัง่ เปนแถว ตอนเรยี ง 1 1.3 วิทยากรรมนำภาพโซอ าหารติดดา นหลงั ของผูไดรบั การอบรมทุกคน 1.4 วิทยากรชี้แจงกติกาการเลนเกม โดยใหผูเขาอบรมต้ังคำถามเกี่ยวกับภาพที่อยู ดานหลังในลักษณะคำถามท่คี ำตอบสามารถตอบไดวา ใช/ ไมใ ช เทาน้ัน 1.5 นักเรียนประมวลขอมลู เพือ่ ตอบคำถาม (วา ภาพขา งหลงั คอื ?) ท้งั น้ี ผนู ำกิจกรรม ควบคมุ เวลาใหเ หมาะสม 2. วิทยากรจดั รูปแบบของสมาชิกแตละกลุมใหเ ปนวงกลมแลว ใหสมาชิกนำภาพมาวางไว ดา นหนา ของตนเอง และจดั เรยี งภาพตามลำดบั ของโซอ าหาร 2.1 วิทยากรแจกอุปกรณเชือกปลายลูกศรใหผูเขารับการอบรม คนละ 1 เสน เพื่อให สมาชกิ ทกุ คนนำมาใชแ สดงทิศทางการถา ยทอดพลงั งานของสิง่ มีชีวติ ในโซอ าหาร (30 นาท)ี ตัวอยาง ใหพลังงาน ใหพลังงาน ขอ พึงระวงั กรณีจำนวนสมาชิกมีไมครบตามจำนวนท่ีจัดเตรียมไวให ผูดำเนินกิจกรรม นำภาพผบู ริโภคลำดบั สดุ ทา ยออก เพอ่ื ใหบ ัตรภาพมเี ทากับจำนวนสมาชกิ ในกลมุ 2.2 วิทยากรตรวจสอบความถูกตองของการวางลูกศรในโซอาหาร และแกไขความเขาใจ ที่คลาดเคลือ่ นในเร่ืองโซอาหารใหถูกตอง 2.3 ใหนักเรยี นนำภาพของตนเองพรอ มลูกศรขยายวงกลมที่เปนวงใหญวงเดยี ว ใหสังเกตวา สมาชิกทัง้ หมดแตละคนมีภาพเปนภาพอะไร (วเิ คราะห ผผู ลิต/ผูบ รโิ ภค) 2.4 วทิ ยากรจัดรวมสองกลุมเขาดวยกนั โดยใหผูเขาอบรมวางภาพลงบนกระดาษบรูฟ แลวใชปากกาเคมีลากเสนลูกศร เชื่อมโยง การถายทอดพลังงาน เพื่อจัดทำแผนภาพสายใยอาหาร

คมู อื ครวู ทิ ยากร...... 82 หลังจากนั้นใหผูดำเนินกิจกรรมดึงภาพจากสายอาหาร ออก 1 ภาพ (สวนใดก็ได) และใชคำถามวา หากสว นใดสวนหนึ่งหายไปจะเกดิ อะไรขึน้ ? มีผลกระทบตอ สิ่งใดบา ง? ทำไมจงึ เกิดสงิ่ นน้ั ? 2.5 วิทยากรสรุปลกั ษณะโซอาหาร และสายใยอาหาร 3. วิทยากรเชื่อมโยงเรื่องที่อยูของสัตวปา โดยใชคำถาม “สัตวปาอยูไหน และปาไมมี ประโยชนอ ยา งไร” ผูด ำเนินกจิ กรรมแนะนำใหความรู พรอมตดิ ตัง้ Application We Grow (15 นาท)ี 4. สมาชิกทุกกลุม ศกึ ษาสถานการณ “หมอยา” “สมมติใหนักเรียนเปนหมอยาพื้นบาน เดินสำรวจศึกษาเสนทางธรรมชาติ ตองการ เรียนรูชนิดของพืชและสัตว บอกลักษณะของสัตวระหวางทางที่พบในการสำรวจ เพ่ือนำความรู ดา นสมุนไพรไปใชในการปรงุ ยารักษาโรค ดังนนั้ ภารกิจหลกั มี 2 ภารกิจ คือ 1) ขอใหสมาชิกชว ยกัน คิดสูตรยารักษาโรคพรอมทั้งบอกสวนประกอบของพืชท่ีใชในการปรุงยา ภายใตขอมูลท่ีมีความ นาเช่ือถือ 2) บอกลักษณะของสัตวทพ่ี บในระหวา งการเดนิ สำรวจ 4.1 กลมุ วางแผนในการเก็บรวบรวมขอมูล 4.2 ลงมอื ปฏิบตั เิ ก็บรวบรวมขอ มลู 4.3 นำขอมูลท่ีไดจากการศึกษามาสังเคราะหใ หเปนสูตรยาท่ีใชในการรกั ษาโรค พรอ มสง ตัวแทนนำเสนอ 4.4 นำเสนอผลการเรยี นรู คอื สูตรยา และลักษณะของสตั วท่พี บ 5. วทิ ยากรผดู ำเนินการเติมเตม็ ความรูในเรื่องของปาไมในประเทศไทย/สวนพฤกษศาสตร ในโรงเรยี น 6. วิทยากรใชคำถามเพ่อื สรปุ องคความรูที่ไดรับ ดงั น้ี •รูสึกอยางไรกับกิจกรรมการเรยี นรูในคร้งั น้ี •เราไดเรยี นรอู ะไรจากกจิ กรรมน้ี (เน้อื หา/กระบวนการ) •เราจะนำความรูจากกิจกรรมไปประยุกตใชในการเปนวิทยากร/จัดกระบวนการ เรยี นรูไดอ ยางไร 7. ใหนักเรียนประเมินลักษณะของกิจกรรม โดยใชสัญลักษณแทนกลุมสี (วัสดุท่ีเปนมิตร ตอส่ิงแวดลอม) เพื่อประเมินกระบวนการ/รูปแบบการจัดกิจกรรม ทั้งน้ี วัสดุท่ีใชใ นการประเมินขึ้นอยูกับ บริบทของแตละศูนย หรือตามกรอบรูปแบบท่ีทางสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กำหนด

คูมือครวู ทิ ยากร...... 83 การประเมินผล 1. สังเกตจากการทำกิจกรรม 2. ตรวจผลงาน ระดับการเรยี นรู รายการประเมนิ จากกิจกรรมบรู ณาการระบบนเิ วศและประโยชน นำไปใช นำไปใชได ไมส ามารถ ของพรรณไมและสัตวป าทานสามารถนำความรทู ไ่ี ด ไดม าก บางสว น นำไปใชไ ด ไปประยุกตใ ชใ นชีวิตประจำวนั และการดำเนนิ ชีวิตได ปานกลาง ระดับใด หมายเหตุ หากไมม ีสัญญาณ INTERNET และไมสามารถใช Application We Grow ได ใหใชแ ผนปา ยแสดงชอื่ พรรณไม/สวนพฤกษศาสตรโ รงเรยี น

คมู อื ครวู ิทยากร...... 84 กิจกรรม ขาดเธอแลว ฉนั จะรูสกึ ตัวอยาง รายชอื่ ผผู ลิต และผูบริโภค ในโซอาหารและสายใยอาหาร ผูผ ลิต ผบู รโิ ภค ลำดับที่ 1 ผูบ รโิ ภค ลำดบั ท่ี 2/3 ผกั กาด ววั เสอื ขา ว ควาย งู หญา กวาง เหย่ยี ว ดอกไม หนอน สิงโต กะหล่ำปลี ไก ปลา สาหรา ย ชา ง แมว แอบเปล กุง กบ แพลงกตอนพืช หนู คน ลงิ จระเข นก ตกั๊ แตน แพลงกต อนสตั ว

คมู ือครวู ทิ ยากร...... 85 ตวั อยา งบตั รภาพ เสือ ผกั กาดขาว เหย่ียว แมลง กบ งู

คมู อื ครวู ทิ ยากร...... 86 ใบความรู เรือ่ ง โซอาหาร (FOOD CHAIN)

คมู อื ครวู ทิ ยากร...... 87 ใบความรู เร่อื ง สายใยอาหาร ( FOOD WEB)

คมู ือครวู ทิ ยากร...... 88 ใบงานโลกใบเลก็ ช่อื – นามสกุล ชัน้ . ใหน กั เรยี นสำรวจลักษณะของส่ิงมชี ีวติ ที่พบในขณะทเี่ ดนิ สำรวจปา ไม

คมู ือครวู ิทยากร...... 89 กจิ กรรมที่ 9 รับอรณุ ยามเชา/ ดนู ก โดย กรมอทุ ยานแหงชาติ สตั วปา และพันธพุ ืช และ ทรู คอรป อเรช่นั เน้อื หากจิ กรรม กิจกรรมยามเชากอนการอบรมโดยวิทยากรจากแตละศูนย นำออกกำลังกาย ดูนก และ มีกิจกรรมกลุมข้ึนอยกู ับแตล ะศูนยฯ กำหนด และบางศูนยฯ ที่เอื้อตอการใช Application Doonok จะมกี ิจกรรมนี้เสริมเขาไปใหเด็กไดใชเทคโนโลยใี นการบันทกึ ขอ มูลนกทพ่ี บบริเวณศนู ยน ัน้ ๆ วัตถปุ ระสงค 1. เพ่ือศึกษาธรรมชาติในยามเชา 2. เพื่อเตรียมความพรอ มรางกาย กายบรหิ าร กอ นรบั การเรียนรูในแตละวัน ระยะเวลาการทำกจิ กรรม เวลา 1 ชั่วโมง ขน้ั ตอนการจัดกิจกรรม 1. รวมพลผเู ขารบั การอบรม 2. เจา หนา ท่ศี ูนยจ ดั กิจกรรมดนู ก 3. เลนเกม นกอพยพ 4. วิทยากรสรปุ บทเรยี น สอ่ื /แหลงเรยี นรู 1. กลอ งดูนก 2. Nature Game (รายละเอียดตามภาคผนวก) 3. โทรศัพทม อื ถือทลี่ ง Application Doonok เออ้ื ตอการใชเทคโนโลยดี งั กลา ว 4. ใบกิจกรรม : รบั อรุณ/ดนู ก

คมู อื ครวู ทิ ยากร...... 90 กระบวนการจัดกิจกรรม กิจกรรมพน้ื ฐาน 1. กิจกรรมการบรหิ ารรา งกาย 5 – 10 นาที 2. กจิ กรรมดูนก โดยใชก ลอ งสองนกสองหานกบริเวณศูนย และใหเด็กจดบันทึกลงคมู อื คายฯ 3. กิจกรรม Nature Game (การละเลนข้ึนอยูกับแตละศูนยฯ เปนผูกำหนดกิจกรรม อาจแตกตา งกันออกไป เนื่องจากตองคำนึงถึงพ้ืนที่ของแตละศนู ยฯ) กติกาการเลน 3.1 แบง ผูเ ลน เปน กลุม ละ 4 คน 3.2 กำหนดใหผ ูเลน เปนพอ-แม และลกู เงอื กคนทีเ่ หลือ เปนนายพราน 3.3 ผูท่ีเปน พอ -แม และลกู นกจับมอื กนั ไว 3.4 ผูนำเกมใหสัญญาณนกหวดี เลนเกม 3.5 ผูนำเกมใหสัญญาณหยุด และใหผูเลนผลัดกันเปนพอแมนกเงือกใหหมุนตัวน้ี เพ่ือปกปอ งลูกจากนายพราน 3.6 ผนู ำเกม กลาวสรปุ วา นกในธรรมชาติ โดยเฉพาะนกที่มคี วามสวยงามมกั มีมนุษย อยากจะครอบครองเล้ียงดูจึงมีคนลักลอบจับลูกนกมา เพื่อการคาทำใหสัตวปาบางชนิดเส่ียงตอการ สูญพันธุไปจากธรรมชาติ 5 เปรียบตัวเรากับพอ-แมนกเงือก ก็ไมอยากใหลูกของตนตองถูกจับไป ฉะนั้น เราตองชวยกัน และไมสนับสนุนสงเสริมการซื้อการขายนกในธรรมชาติที่ผิดกฎหมาย ถาพบเห็น แจง ตามสายดวนพทิ กั ษธ รรมชาติ โทร. 1362 ไดตลอด 24 ชว่ั โมง 4. กิจกรรม Application Doonok (กิจกรรมน้ีใชกับในบางศูนยฯ ท่ีเอ้ือตอการใชเทคโนโลยี ดังกลา ว)