ที่สุดแห่งธรรมถึงได้ด้วยความเคารพ 1

www.kalyanamitra.org

www.kalyan

namitra.org

www.kalyan

คำ� น�ำ ปู่ ย่าตายายทา่ นใหข้ อ้ คิดเร่อื งความเคารพไวเ้ ตือนสตวิ า่ “ตระกลู ไหน ลูกหลานไม่เคารพพอ่ แม่ปูย่ ่าตายาย ไมเ่ คารพ บรรพบุรษุ ตระกูลนัน้ ก็ล้มละลาย ถงึ จะเปน็ ตระกลู มหาเศรษฐีม่งั มี ท่วมฟ้า ตระกูลน้ันก็ล้มละลาย แม้จะเป็นตระกูลสูง หรือราชวงศ์ กษตั ริย์ ถ้าขาดความเคารพเสยี แล้ว ราชบลั ลังกก์ ต็ อ้ งล่มสลาย” ในอดตี ทผี่ า่ นมา เมอ่ื ประเทศมหาอำ� นาจใดๆ ไมใ่ หค้ วามเคารพ เกรงใจประเทศเล็ก ๆ ดูถูกว่าเป็นประเทศกระจอกงอกง่อย สุดท้าย ประเทศมหาอ�ำนาจเหลา่ น้ัน ก็ตอ้ งล่มสลายลงไป เพราะประเทศที่ตน ดูถกู ไวก้ อ่ นนน่ั เอง มหาอาณาจักรต่าง ๆ ที่ล่มสลายลงไป ก็เพราะตั้งแต่ผู้บริหาร มหาอาณาจักรไม่เคารพกันเอง ไม่เคารพเกรงใจประชาชน ไม่เคารพ เกรงใจประเทศเล็กประเทศน้อย มหาอาณาจักรเหล่านั้นก็ล่มสลายได้ โดยไมย่ ากเลย ดงั ตวั อยา่ งทศ่ี กึ ษาไดจ้ ากอาณาจกั รกรกี อาณาจกั รโรมนั อาณาจกั รอยี ปิ ต์ อาณาจกั รมองโกล ซง่ึ วนั นห้ี ลงเหลอื แตอ่ ดตี ทย่ี งิ่ ใหญ่ ให้คนรนุ่ หลงั ไดศ้ ึกษากัน พุทธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ (5) namitra.org

เรอ่ื งใหญท่ ตี่ อ้ งตระหนกั กนั ใหม้ ากกค็ อื ถา้ เราหวงั จะใหโ้ ลกใน ยคุ ทเี่ รายงั มชี วี ติ อยนู่ ้ี มคี วามเจรญิ รงุ่ เรอื ง มคี วามสงบสขุ มมี ติ รภาพ ทดี่ ตี อ่ กนั กจ็ ำ� เปน็ ตอ้ งฝกึ ใหท้ กุ คนมคี วามเคารพ ตงั้ แตเ่ คารพตนเอง เคารพพ่อแม่ เคารพบรรพบุรุษ ประชาชนให้ความเคารพผู้บริหาร ประเทศ ผู้บริหารประเทศให้ความเคารพประชาชน ไม่ใช้อ�ำนาจใน ทางที่ผิด มหาประเทศก็ให้ความเคารพเกรงใจประเทศเล็กประเทศ นอ้ ย ตอ้ งเคารพกนั อย่างน้ี โลกจึงจะเปน็ สุขย่ังยนื อยู่ได้ ชาววัดผู้มุ่งสร้างบุญบารมีไปสู่ท่ีสุดแห่งธรรม ก็ต้องมาศึกษา เรื่องความเคารพกันให้ลึกซึ้ง เพราะแม้แต่พระสัมมาสัมพุทธเจ้ายัง ตรัสเตือนไว้เสมอว่า ความเจรญิ รงุ่ เรอื งหรอื ความเสอื่ มของคณุ งาม ความดีในจิตใจของมนุษย์ ผูกอยู่กับความเคารพท่ีเขามีต่อการ ประพฤตธิ รรมทั้งสนิ้ หากชาววัดยงั หละหลวมเรือ่ งความเคารพแลว้ อย่าว่าแต่จะเป็นกัลยาณมิตรพาชาวโลกไปให้ถึงท่ีสุดแห่งธรรมเลย แค่จะปิดนรกเปดิ สวรรคใ์ หต้ นเองและครอบครวั กย็ ากแลว้ (6) ทีส่ ดุ แหง่ ธรรม ถึงไดด้ ้วยความเคารพ www.kalyan

ในวาระวันคล้ายวันเกิดของหลวงพ่อทัตตชีโว ซ่ึงเวียนมา ครบ ๗๘ ปบี รบิ รู ณ์ ในวนั ที่ ๒๑ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ นี้ กองวชิ าการ อาศรมบณั ฑติ เหน็ วา่ เรอ่ื งความเคารพเปน็ เรอ่ื งใหญ่ เปน็ ตน้ ทางใหเ้ กดิ การสรา้ งบารมี จงึ นำ� บทเทศนว์ า่ ดว้ ยความเคารพในพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ซ่ึงเป็นความเคารพประการแรกในความเคารพ ๗ ประการ มาจัด พิมพ์เป็นธรรมบรรณาการ โดยให้ชื่อชุดหนังสือว่า “ที่สุดแห่งธรรม ถึงได้ด้วยความเคารพ” ส่วนความเคารพอีก ๖ ประการ ได้แก่ ความเคารพในพระธรรม พระสงฆ์ การศกึ ษา สมาธิ ความไมป่ ระมาท และการปฏสิ นั ถาร จะทยอยพมิ พแ์ ละมอบเปน็ ธรรมบรรณาการในวาระ โอกาสต่อไป ท้ายที่สุดนี้ คณะผู้จัดท�ำขออนุโมทนาบุญและขอบพระคุณ ผู้ให้การสนับสนุนจัดพิมพ์ทุกท่าน และขออ�ำนาจพระศรีรัตนตรัย อำ� นวยพรใหท้ า่ นทงั้ หลายประสบความสขุ ความสำ� เรจ็ ในการประพฤติ ปฏิบัติธรรมขององค์พระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า และน�ำ พระธรรมวนิ ยั ไปเผยแผส่ ชู่ าวโลก เพอ่ื ใหเ้ กดิ สนั ตสิ ขุ โดยทว่ั กนั เทอญฯ คณะผจู้ ดั ท�ำ กองวิชาการ อาศรมบณั ฑติ ๒๑ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจ้า (7) namitra.org

www.kalyan

สารบญั คำ� น�ำ (๕) บทที่ ๑ ปฐมบทแห่งความเคารพ รจู้ กั ใจกนั กอ่ น ๕ ตัวอย่างพทุ ธพจนเ์ รือ่ ง ใจ ๖ คำ� สอนเรอ่ื ง ใจ ของพระมงคลเทพมนุ ี ๙ กเิ ลสคือเชื้อร้ายกัดกรอ่ นใจ ๑๒ ความเคารพคอื อะไร ? ๑๕ คำ� แปลของ เคารพ ๑๖ ความหมายของ เคารพ ๑๗ ๒๑ ความเคารพ กบั การแสดงความเคารพ เหมอื นกนั หรือไม่ ? ความม่ันคงของชวี ติ ขนึ้ กับความเคารพ ๒๖ ความม่นั คงของรัฐข้ึนกบั ความเคารพ ๓๒ วชั ชี แควน้ เล็กทีแ่ กร่งดว้ ยความเคารพ ๓๒ มหาอาณาจกั รลม่ สลาย เพราะขาดความเคารพ ๓๙ namitra.org

www.kalyan

ความมนั่ คงของพระพทุ ธศาสนาขึน้ กับความเคารพ ๕๑ เหตุปัจจัยทท่ี �ำให้พระสัทธรรมด�ำรงอยไู่ มน่ าน ๕๑ เหตุปจั จยั ที่ทำ� ให้พระสทั ธรรมด�ำรงอยู่ได้นาน ๕๒ บทที่ ๒ พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจ้า ๕๙ พระพทุ ธเจ้าคือใคร ? ๖๑ กวา่ จะเป็นพระสัมมาสมั พทุ ธเจา้ ๖๑ คณุ วเิ ศษของพระพุทธองค์ ๖๖ ท�ำไมต้องเคารพพระพทุ ธเจ้า ? ๗๐ วัตถุประสงค์ของการเคารพในพระพทุ ธเจา้ ๗๑ สาวกทั้งปวงต่างเคารพพระพุทธองคอ์ ยา่ งยิ่ง ๗๔ ธรรม ๕ ประการ ท่ที ำ� ให้พุทธสาวกเคารพ พระพทุ ธองค์อย่างยิ่ง ๘๗ ความหมายของค�ำว่าตถาคต ๘ นยั ๑๓๐ แสดงความเคารพพระพทุ ธเจา้ อยา่ งไร ? ๑๓๖ การแสดงความเคารพพระพุทธเจ้า ๑๓๗ ผลแห่งการเคารพหรือไม่เคารพในพระพุทธเจ้า ๑๔๑ บทสรปุ ๑๕๘ บทสง่ ท้าย ๑๖๗ บรรณานกุ รม ๑๗๕ namitra.org

แปหฐ่งมควบาทม เคารพ 2 ทสี่ ุดแหง่ ธรรม ถงึ ได้ดว้ ยความเคารพ www.kalyan

๑ ร้จู ัก ใจ กันก่อน เคารพ คอื อะไร ? ความม่ันคงของชวี ิต ขึน้ กบั ความเคารพ ความม่ันคงของรัฐ ขึน้ กับ ความเคารพ ความมนั่ คงของพระพทุ ธศาสนา ขึ้นกบั ความเคารพ namitra.org

“เคารพ” คอื ต้นทางแห่งความเจริญ ตรงข้ามกับ “จบั ผิด” ซ่งึ เป็นหายนะของ มวลมนุษยชาติ 4 ท่สี ดุ แหง่ ธรรม ถึงได้ดว้ ยความเคารพ www.kalyan

รจู้ กั ใจกนั ก่อน การทจ่ี ะศกึ ษาเรอ่ื งความเคารพใหเ้ ขา้ ใจไดง้ า่ ยนน้ั จะตอ้ งมา ทำ� ความเขา้ ใจเรื่อง “ใจ” กนั เสียก่อน เพราะความเคารพเกดิ ข้ึนท่ี ใจ และเรอื่ งใจเปน็ ความลบั ประจำ� โลก กอ่ นทพ่ี ระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ จะมาบงั เกดิ ขน้ึ ในโลก ไมม่ ใี ครรคู้ วามจรงิ เกย่ี วกบั ธรรมชาตขิ องใจวา่ ๑) คนเราทกุ คนมใี จ ไม่ใช่มีแคก่ ายเท่าน้นั ๒) ใจมีลักษณะเปน็ อย่างไร ๓) ใจตง้ั อยทู่ ี่ไหน ๔) ใจมีคณุ สมบัติอยา่ งไรบา้ ง ๕) ความดีและความชัว่ ถูกบรรจเุ ขา้ ไปในใจคนไดอ้ ย่างไร ๖) ความช่วั กดั กร่อนใจอยา่ งไร ๗) ความดสี ามารถเพ่ิมความผ่องใสให้แก่ใจไดอ้ ย่างไร ไม่มีใครรู้เรื่องเหล่านี้เลย นอกจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เทา่ นนั้ แตท่ แี่ น่ ๆ กค็ อื ใจทจ่ี ะเกดิ ความเคารพขนึ้ ได้ จะตอ้ งเปน็ ใจ ท่ีมีคณุ ภาพเท่านัน้ ถา้ ใจไมม่ คี ณุ ภาพ จะไมม่ ีความเคารพเกิดข้นึ ใน ใจได้เลย พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 5 namitra.org

ดังน้ัน ก่อนที่จะเข้าสู่เร่ืองความเคารพต่อไป ก็ขออาราธนา พทุ ธพจนอ์ นั เปน็ คำ� สอนเกย่ี วกบั เรอ่ื งใจมาใหร้ บั ทราบกนั กอ่ นวา่ การ ตรสั รขู้ องพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ นน้ั ทำ� ใหพ้ ระองคร์ ยู้ งิ่ เหน็ จรงิ ในเรอื่ ง ใจลึกซึ้งขนาดไหน ตวั อยา่ งพุทธพจนเ์ รื่อง ใจ จิตตฺ ํ ทนฺตํ สุขาวหํ จติ ทฝี่ ึกดีแลว้ น�ำสุขมาให้ ๑ จติ ตฺ สสฺ ทมโถ สาธุ การฝกึ จติ เปน็ การดี ๒ จิตเฺ ต สงกฺ ิลฏิ ฺเ ทุคฺคติ ปาฏิกงขฺ า เม่อื จิตเศรา้ หมองแลว้ ทคุ ติเป็นอนั หวงั ได้ ๓ จติ เฺ ต อสงกฺ ลิ ิฏฺเ สุคติ ปาฏิกงฺขา เม่อื จิตไม่เศร้าหมองแล้ว สุคตเิ ปน็ อันหวังได้ ๔ ๑ ขุ.ธ. (ไทย) ๔๐/๔๐๓ ๒ ขุ.ธ. (ไทย) ๔๐/๔๐๓ ๓ ม.ม.ู วตั ถูปมสตู ร (ไทย) ๑๗/๔๓๓ ๔ ม.มู. วตั ถูปมสูตร (ไทย) ๑๗/๔๓๓ 6 ทสี่ ุดแห่งธรรม ถึงไดด้ ้วยความเคารพ www.kalyan

ผนฺทนํ จปลํ จติ ตฺ ํ ทรุ กฺขํ ทนุ นฺ วิ ารยํ อชุ ํุ กโรติ เมธาวี อุสุกาโรว เตชนํ ชนผู้มปี ัญญา ยอ่ มทำ� จติ ทด่ี ิน้ รน กลบั กลอก อันบคุ คลรักษาได้ยาก ห้ามได้ยาก ใหต้ รง ดจุ ช่างศรดัดลกู ศรใหต้ รงฉะนั้น๕ วหิ ญฺตี จติ ฺตวสานวุ ตฺตี บคุ คล ชอบประพฤติตามอำ� นาจของจติ ย่อมเดือดรอ้ น ๖ สทุ ทุ ทฺ สํ สุนิปณุ ํ ยตถฺ กามนิปาตินํ จิตตฺ ํ รกฺเขถ เมธาวี จิตตฺ ํ คตุ ฺตํ สขุ าวหํ ผมู้ ีปัญญา พงึ รกั ษาจติ ท่เี หน็ ไดแ้ สนยาก ละเอยี ดยิ่งนัก มกั ตกไปในอารมณท์ ่ีน่าใคร่ (เพราะวา่ ) จิตท่ีคมุ้ ครองแล้ว นำ� สุขมาให้ ๗ โย ปหฏเฺ น จติ เฺ ตน ปหฏฺ มนโส นโร ภาเวติ กุสลํ ธมมฺ ํ โยคกเฺ ขมสฺส ปตฺตยิ า ปาปเุ ณ อนปุ ุพเฺ พน สพพฺ สํ โยชนกฺขยนตฺ ิ นรชนใด มีจิตร่าเรงิ มใี จเบิกบาน เจริญกศุ ลธรรม เพอ่ื บรรลธุ รรมอนั เปน็ แดนเกษมจากโยคะ นรชนน้ัน พงึ บรรลธุ รรมเปน็ ทสี่ ้ินสงั โยชน์ทั้งปวงไดโ้ ดยลำ� ดบั ๘ ๕ ข.ุ ธ. (ไทย) ๔๐/๓๘๙ พทุ ธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจ้า 7 ๖ ขุ.ชา. ทุก. (ไทย) ๕๗/๔๔๐ ๗ ข.ุ ธ. (ไทย) ๔๐/๔๑๐ ๘ ข.ุ ชา.เอก. กัญจนขันธชาดก ๕๖/๕๖/๙๐ namitra.org

www.kalyan

ค�ำสอนเรอื่ ง ใจ ของพระมงคลเทพมุนี (สด จนทฺ สโร) เมอื่ เราไดท้ ราบแลว้ วา่ พระพทุ ธองคท์ รงรยู้ ง่ิ เหน็ จรงิ ในเรอื่ ง ใจขนาดไหนแลว้ เพ่อื เปน็ การยืนยนั วา่ สิง่ ที่พระองคท์ รงส่งั สอนใน เรอ่ื งของใจไวอ้ ยา่ งลกึ ซงึ้ นนั้ ยงั สามารถสบื ทอดสง่ ตอ่ มาถงึ พทุ ธบตุ ร นักปฏิบัติผู้เป็นพระมหาเถระในยุคนี้ คือ พระเดชพระคุณ พระมงคลเทพมุนี (สด จนฺทสโร) หลวงปู่วัดปากน้�ำภาษีเจริญ พระผู้ปราบมาร ท่านได้พูดเร่ืองใจไว้อย่างน่าทึ่ง ละเอียดลออ แสดงถงึ ความล�้ำลึกในภูมิธรรมเชงิ ปฏบิ ัติของทา่ น เกี่ยวกบั ลักษณะ ของใจ องคป์ ระกอบของใจ ตลอดจนการทำ� งานของใจ พระเดชพระคณุ หลวงปวู่ ดั ปากนำ้� ภาษเี จรญิ ทา่ นยนื ยนั ไวว้ า่ การไปรู้ไปเห็นเร่ืองใจของท่านน้ัน ล้วนอาศัยการปฏิบัติภาวนา ในพระพุทธศาสนา จนกระทงั่ เข้าถงึ พระธรรมกายในตัว แล้วทา่ นก็ เหน็ “ใจ” ดว้ ยพระธรรมกายในตวั ของท่าน ไมไ่ ดเ้ ห็นด้วยอุปกรณ์ ทางวิทยาศาสตร์ ไม่ได้เห็นด้วยตามนุษย์ แต่เห็นด้วยตาธรรมกาย เทา่ กบั ทา่ นเปน็ พยานยนื ยนั วา่ ใจทพ่ี ระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ตรสั ไวน้ น้ั มจี รงิ และสามารถเหน็ ได้จริง พทุ ธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจ้า 9 namitra.org

พระเดชพระคุณหลวงปู่วัดปากน�้ำ ภาษีเจริญ ท่านกล่าวไว้ ชดั เจนวา่ ๑) ใจมีลกั ษณะเปน็ ดวงกลม ๆ ๒) เนือ้ ใจแบง่ เป็น ๔ ชน้ั ชั้นที่ ๑ เรยี กว่า ดวงเห็น – มีขนาดเทา่ กบั เบ้าตาของมนุษย์ ชั้นท่ี ๒ เรียกวา่ ดวงจำ� – มีขนาดเทา่ กับตาขาวของมนษุ ย์ ชน้ั ท่ี ๓ เรยี กว่า ดวงคดิ – มีขนาดเทา่ กบั ตาด�ำของมนษุ ย์ ชน้ั ที่ ๔ เรยี กวา่ ดวงร้ ู – มขี นาดเทา่ กบั แววตาดำ� ของมนษุ ย์ ๓) ใจนนั้ ไมไ่ ดล้ อยอยเู่ ปลา่ ๆมที ต่ี ง้ั ถาวรของใจอยทู่ ต่ี รงกลางทอ้ ง เหนอื สะดือขน้ึ มาสองน้ิวมือ องคป์ ระกอบของใจ 10 ทส่ี ดุ แห่งธรรม ถึงไดด้ ว้ ยความเคารพ www.kalyan

ภาพแสดงที่ตัง้ ของใจท้งั ๗ ฐาน namitra.org

กิเลสคือเชือ้ ร้ายกัดกรอ่ นใจ สิ่งท่ีหนักหนาสาหัสในชีวิตมนุษย์ก็คือ กิเลส ซ่ึงเป็นเสมือน โรครา้ ย หรอื เช้ือรา้ ยทคี่ อยกดั กรอ่ นใจ จนกระทัง่ ใจหมดคณุ ภาพใน การคดิ สรา้ งสรรค์ เปลย่ี นสภาพมาคอยคดิ โลภ โกรธ หลง คดิ เลวรา้ ย ต่าง ๆ แทน กเิ ลสจึงเสมือนกับสนมิ ในใจก็ว่าได้ ดงั นน้ั ถา้ ใครจะปราบกเิ ลสใหไ้ ด้ จะตอ้ งมองเหน็ ใจของตวั เ องเสยี กอ่ น หรืออย่างนอ้ ยกเ็ ห็นทง้ั ใจและกเิ ลสไปพร้อม ๆ กัน ใครท่ีศึกษาธรรมะแล้ว ยังไม่น�ำมาปฏิบัติจนกระทั่งถึงใน ระดบั มองเหน็ ใจตนเองได้ แลว้ ไปตำ� หนสิ ำ� นกั โนน้ สำ� นกั นี้ กต็ อ้ งระวงั เพราะว่าถ้ายงั มองไม่เห็นใจของตนเอง ก็แสดงวา่ กิเลสในใจยงั หนา อย่มู าก แลว้ ยงั บดบังไว้ จนมองไมเ่ ห็นใจของตนเอง ใจทส่ี มควรแกก่ ารงาน มคี ณุ ภาพดีพอ จะเลือกมอง เลอื ก ฟัง เลอื กดม เลือกล้มิ รส เลือกคิด แต่ในสิง่ ท่ดี ี ๆ จะตอ้ งเปน็ ใจท่ี ไมแ่ ขง็ กระด้าง ไมห่ ยาบ ไม่ขนุ่ มัว เพราะอาการท่ีหยาบ กระด้าง ขุน่ มัว มนั ฟ้องว่า ตกอย่ใู นอำ� นาจกเิ ลสแล้ว 12 ทส่ี ุดแห่งธรรม ถงึ ไดด้ ว้ ยความเคารพ www.kalyan

ใจทอี่ อ่ นละมนุ ใจทผี่ อ่ งใส ใจทวี่ อ่ งไว ใจอยา่ งนแี้ หละ เปน็ ใจ ทม่ี คี ณุ ภาพ เหมาะสมทจี่ ะเกดิ ความเคารพ แลว้ ไปเหน็ ไปจำ� ไปคดิ ไปรู้ ในสรรพสงิ่ ทงั้ หลายทด่ี ีงาม เพ่ือใหเ้ กดิ ปญั ญายงิ่ ๆ ข้นึ ไป ทง้ั หมดนี้ คอื ขอ้ มลู เบ้ืองตน้ เกย่ี วกบั ใจ ใจที่ปราศจากกิเลส จะออ่ นละมุน ผอ่ งใส วอ่ งไว ควรแก่การงาน มีคุณภาพดพี อ ท่จี ะเกดิ ความเคารพ เลอื กมอง เลอื กฟัง เลือกดม เลอื กลิม้ รส เลอื กสมั ผสั แตใ่ นสิ่งท่ดี ี ๆ แลว้ ไปเหน็ ไปจ�ำ ไปคดิ ไปรู้ ในสิ่งทด่ี ีงาม เพ่อื ให้เกดิ ปัญญายิง่ ๆ ขึน้ ไป พทุ ธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 13 namitra.org

www.kalyan

ความเคารพคืออะไร ? ความเคารพมคี วามสำ� คญั มาก เพราะเปน็ ตวั บง่ ชค้ี วามเจรญิ รงุ่ เรอื งทง้ั ทางโลกและทางธรรม ทง้ั สว่ นตวั และสว่ นรวมของประเทศชาติ เนื่องจากความเคารพเป็นเร่ืองใหญ่ และเป็นเรื่องของใจ ท่ีมีคุณภาพ ผู้ที่สามารถพูดเรื่องน้ีได้ดี จะต้องเป็นผู้ท่ีมองเห็นใจ ของตนเอง และมองเหน็ ใจของสตั วโ์ ลก รวมไปถงึ รคู้ ณุ สมบตั ขิ อง ใจตนเองและใจสตั ว์โลก อยา่ วา่ แตค่ นทว่ั ไปเลย แมแ้ ตศ่ าสดาไหน ๆ ในโลกยคุ ไหนกต็ ามทีไมม่ ใี ครรเู้ รอ่ื งใจไดเ้ กนิ กวา่ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ เพราะฉะนนั้ เมอ่ื ตอ้ งการศกึ ษาเรอ่ื งความเคารพ เรากต็ อ้ ง ศกึ ษาจากคำ� สอนของพระพุทธองค์ พุทธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ 15 namitra.org

ค�ำแปลของ เคารพ คำ� ว่า เคารพ เป็นคำ� ไทยทแ่ี ผลงมาจากภาษาบาลวี ่า คารวะ และ ครุ ครุ แปลว่า หนักแน่น ตระหนัก ธรรมชาติที่ควรได้ ไม่ควร ทอดทง้ิ ไมค่ วรดหู มนิ่ (ควรใสใ่ จ) ด้วยอ�ำนาจการเคารพและย�ำเกรง หรือด้วยอ�ำนาจการพอใจ๙ จึงท�ำให้ไม่หวั่นไหวง่ายต่อบาปอกุศล ต่อความชั่ว และไมค่ ลอ้ ยตามคนพาลไดง้ ่าย เพอื่ จะสอ่ งความของคำ� วา่ คารวะ และ ครุ นใ้ี หช้ ดั เจน จงึ ขอ ยกคำ� ตรงข้ามกบั คำ� น้คี ือคำ� ว่า ลหุ แปลวา่ เบา ซง่ึ ความหมายในทน่ี ้ี คอื ความดูเบา ความไม่ใสใ่ จในคุณและโทษให้แจม่ ชดั จึงท�ำให้หวั่น ไหวง่ายตอ่ บาปอกุศล ตอ่ ความช่ัว และคลอ้ ยตามคนพาลได้งา่ ย บุคคลผูค้ วรแกค่ วามเคารพ เช่น พระตถาคตเจา้ พระปัจเจก พุทธเจ้า พระสาวกของพระตถาคต อุปชั ฌาย์ อาจารย์ มารดา บดิ า พีช่ าย พส่ี าว เปน็ ต้น ซึ่งเปน็ ผูถ้ า่ ยทอดความรูแ้ ละความดใี ห้ ๙ อภ.ิ อ. อธิปตปิ ัจจยั นทิ เทส (ไทย) ๘๕/๔๕ 16 ทีส่ ุดแห่งธรรม ถึงไดด้ ้วยความเคารพ www.kalyan

ความหมายของ เคารพ เมอ่ื เราดูคำ� แปลของ คารวะ และ ครุ ในภาคปริยัตแิ ล้ว เราก็ จะพอมองเห็นความหมายของความเคารพในเชิงปฏบิ ัตไิ ด้ดังนี้ ความหมาย โดยยอ่ ความเคารพ หมายถึง ความตระหนกั ในคณุ งามความดขี อง บุคคล หรือส่ิงหน่ึงส่ิงใด จนกระทั่งอดไม่ได้ท่ีจะแสดงความยอมรับ นบั ถอื ดว้ ยความจริงจังและจริงใจ ความหมาย โดยลกึ ซงึ้ ความเคารพ หมายถึง ความดีทีฝ่ ังลกึ อย่ใู นใจท่ที �ำใหบ้ คุ คล มใี จออ่ นโยน ไมแ่ ขง็ กระดา้ ง ละมนุ ละไม ละเอยี ด ประณตี จนกระทงั่ ท�ำให้ ๑) ไมม่ คี วามคดิ ทจ่ี ะไปจบั ผิดใคร ๆ หรอื ส่ิงใดสิ่งหนง่ึ ไม่คดิ ลบหลู่ดถู กู ไมค่ ิดตีเสมอใคร ๆ ๒) คดิ แต่จะคน้ หาคณุ ความดีในบุคคล ในส่ิงใดสง่ิ หน่งึ วา่ ยัง มอี ะไรอกี บ้าง จนกระทง่ั เห็นตระหนักแกใ่ จ ได้อยา่ งชัดเจน ในบคุ คล น้ัน ๆ ในสง่ิ นั้น ๆ พุทธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ 17 namitra.org

www.kalyan

๓) นอกจากเห็นคุณความดีในบุคคลและสิ่งต่าง ๆ ได้ชดั เจน แล้ว ยังอดไม่ได้ที่จะยอมรับนับถือด้วยการยกย่อง เทิดทูน อยา่ งเหมาะสม ดว้ ยกาย วาจา ใจ ทงั้ ตอ่ หนา้ และลบั หลงั บคุ คลนนั้ ๆ และส่ิงน้ัน ๆ อย่างม่ันคง จริงจัง และจริงใจ ไม่มีการเสแสร้ง แกลง้ ทำ� แมแ้ ตน่ อ้ ยนดิ เพอื่ ใหค้ ณุ งามความดนี น้ั ๆบงั เกดิ ขนึ้ ในตนเอง ตามไปดว้ ย ความเคารพ หมายถึง ความดที ี่ฝงั ลึกอยู่ในใจ ท�ำให้ไมค่ ิดจับผิด คิดแต่จะค้นหาคุณความดี ตระหนักในคณุ ความดี ของบุคคล สิง่ ของ หรอื เหตกุ ารณ์ จนกระท่งั อดไมไ่ ด้ทจ่ี ะ แสดงความยอมรบั นับถอื ด้วยความม่นั คง จริงจงั และจรงิ ใจ เพ่ือให้คุณงามความดีนนั้ บังเกดิ ขน้ึ ในตนเองตามไปดว้ ย พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 19 namitra.org

www.kalyan

ความเคารพ กับ การแสดงความเคารพ เหมอื นกนั หรอื ไม่ ? เราคงเคยเห็นบางคนเป็นประเภทหน้าไหว้หลังหลอก เช่น ลกู นอ้ งทปี่ ระจบสอพลอ เมอ่ื เจอผบู้ งั คบั บญั ชา กย็ กมอื ไหว้ กม้ กราบ อย่างงามกิริยาอ่อนช้อย พร้อมกับเปล่งวาจาอวยพรให้ท่านอายุยืน แข็งแรง พร้อมท้ังสรรเสริญคุณงามความดีของท่านต่าง ๆ นานา แต่พอลับหลังก็นินทาสารพัด จะไม่ให้เขานินทาได้อย่างไร ขณะท่ี กม้ กราบอยนู่ นั้ ในใจกน็ กึ แชง่ ดา่ ใหเ้ จา้ นายตายวนั ตายคนื เนอ่ื งจาก เขาก็อยากจะมาสวมต�ำแหน่งแทนเจ้านาย เพราะฉะน้ันส่ิงที่จะตอ้ ง ไม่เอาไปปนกันกค็ อื ความเคารพกับการแสดงความเคารพ ตามทีก่ ล่าวไว้แลว้ วา่ ความเคารพ หมายถงึ ความตระหนัก ในคณุ งามความดขี องบุคคลนน้ั ๆ หรือสิง่ น้ัน ๆ จนกระท่ังอดไมไ่ ดท้ ี่ จะแสดงความยอมรับนับถือด้วยความจริงจังและจริงใจ จึงท�ำให้ แสดงออกด้วยการกราบไหว้อย่างอ่อนน้อม เอาใจใส่ ไม่ล่วงเกิน ไม่ละเมิด พูดด้วยวาจาสุภาพ แม้อยู่ลับหลัง เพียงแค่นึกถึงก็ระลึก ดว้ ยใจที่ยกย่องเชิดชู สว่ นเรอื่ งการแสดงความเคารพเปน็ เรอื่ งการแสดงออกทาง กายด้วยท่าทางอ่อนน้อม หรือการแสดงออกทางวาจาด้วยค�ำพูด สุภาพ ซึ่งนนั่ คอื การแสดงออก แตถ่ ้าความรสู้ กึ อันแท้จริงท่อี ยูใ่ นใจ พทุ ธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ 21 namitra.org

กลบั ไมย่ อมรับนบั ถือ ยังคิดรา้ ยทำ� ลายอยู่ ทา่ ทางที่แสดงออกกเ็ ปน็ ท่าทางหลอกลวง เป็นการตบตาเหมือนหนังเหมือนละครที่แสดง อารมณร์ กั อารมณโ์ กรธ ซงึ่ พอพน้ ฉากไปแลว้ กไ็ มไ่ ดเ้ ปน็ อยา่ งนนั้ เลย เพราะฉะนั้น ความเคารพจงึ เปน็ เร่ืองของความจรงิ จงั และ จรงิ ใจ สว่ นการแสดงความเคารพโดยปราศจากความเคารพ กเ็ ปน็ ได้ แคก่ ารแสดงออกมาจากใจทไี่ มย่ อมรบั นบั ถอื หรอื อยา่ งนอ้ ยกเ็ ฉยเมย แตจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งแสดงออก ซง่ึ ทงั้ หมดทก่ี ลา่ วมานี้ เทา่ กบั บอกเปน็ นยั ให้ ทราบวา่ ๑) ในบคุ คลหรือในส่ิงของแต่ละอย่าง ต่างมีความส�ำคัญ ในตวั โดยอาจจะมมี ากหรอื มีนอ้ ยไมเ่ ท่ากัน ๒) อาการทจี่ ติ ใจของเราตระหนกั ซาบซงึ้ ในความสำ� คญั ของ บุคคลและส่ิงใดน้ัน เราเรียกว่า เคารพ ๓) การแสดงความเคารพ หรือคารวะในทางธรรม ไมใ่ ช่ เป็นเรื่องกฎเกณฑ์ของสังคม หรือท�ำโดยวินัยบังคับ แต่เป็นเรื่อง ท่ีเกิดจากการตรองแล้วตรองอีก จนกระท่ังเห็นความส�ำคัญของ บคุ คลนนั้ ๆ สงิ่ นนั้ ๆ จงึ แสดงออกทางกายทบี่ อกใหร้ วู้ า่ ใจมคี วาม เคารพหรือมคี วามซาบซ้งึ ๔) ความเคารพเป็นส่ิงท่ีตรงข้ามกับการจับผิด เพราะเป็น ความพยายามท่จี ะจ้องค้นหาความดี (จบั ถกู ) 22 ทส่ี ุดแห่งธรรม ถึงได้ด้วยความเคารพ www.kalyan

๕) ความเคารพ คือ ความตระหนกั ความซาบซ้ึงในความดี ทีม่ ีอยใู่ นบคุ คล ในส่งิ ของและเหตุการณ์ คือเน้อื แทข้ องความเคารพ แต่ส่ิงทีต่ รงขา้ มกับความเคารพคอื การจบั ผิด ซ่ึงเป็นหายนะของโลก ใบน้ี ๖) ความเคารพน้ี พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ตรสั วา่ เปน็ มงคลอนั สงู สุด คือเหตุแห่งความเจริญอันสูงสุดของชีวิต สังคม เศรษฐกิจ สง่ิ แวดล้อม ดว้ ยเหตนุ ี้ ความเคารพจงึ เปน็ เรอ่ื งของคนทมี่ จี ติ ใจ ละเอยี ด ประณตี ชา่ งสงั เกต มปี ญั ญา ไมม่ ีนสิ ัยชอบจบั ผิดใคร ๆ ไม่หน้าไหว้ หลงั หลอก มแี ตค่ วามซอ่ื สตั ยส์ จุ รติ เปน็ ปกตนิ สิ ยั ขณะทคี่ นอกี พวกหนงึ่ จติ ใจหยาบ พวกน้ีจะพยายามจบั จ้องมองดูข้อบกพร่องของผอู้ ่ืน ความเคารพ เปน็ เร่ืองของคนมีปญั ญา ไมช่ อบจบั ผิด ไม่หน้าไหว้หลังหลอก มีแตค่ วามซอื่ สตั ยเ์ ป็นนิจ ส่วนคนจิตใจหยาบ จะคอยจ้องจับผดิ มองหาข้อบกพรอ่ งของคนอ่ืน กลายเป็นหายนะของมนษุ ยชาติ พทุ ธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ 23 namitra.org

การจับผิดเป็นหายนะของมนุษยชาติ ปัจจุบันปรากฏว่า โลกย่ิงเจริญก้าวหน้าทางด้านเศรษฐกิจ การเมืองมากเท่าไร การจ้องจับผิดก็มีมากขึ้นเท่าน้ัน จนกระท่ังกลายเป็นความเสื่อม สลายของโลกใบนี้ ในทางกลับกัน ถ้าใครถูกฝึกให้เป็นบุคคลที่มีความเคารพ แสดงการยกย่องต่อบุคคล ต่อสิ่งของ และเหตุการณ์ที่มีคุณค่า ตอ่ คณุ งามความดที อ่ี ยใู่ นตวั เขาเปน็ ประจำ� ตลอดจนคนคนนนั้ กไ็ มใ่ ช่ คนโงเ่ ขลาจนเกนิ ไป นสิ ยั จบั ผดิ ทยี่ งั หลงเหลอื อยบู่ า้ งกจ็ ะคอ่ ย ๆ หาย ไป มแี ตน่ สิ ยั จบั ดคี นอื่น ๆ แล้วจากนนั้ คนทีแ่ ค่แสดงความเคารพ ก็ จะกลายเป็นคนทม่ี คี วามเคารพ เพราะฉะนน้ั มารยาทส�ำคญั ของสังคมชาวพทุ ธ จึงไม่สอนให้ จบั ผดิ ใคร ๆ ตั้งแต่เลก็ แต่จะฝกึ ใหค้ ้นุ กับเร่อื งความเคารพว่า ถ้าเปน็ เดก็ เจอหน้าผู้ใหญ่กต็ อ้ งยกมอื ไหว ้ ไม่วา่ จะเปน็ พอ่ แม่ ลุง ปา้ นา้ อา แมม้ ารภู้ ายหลงั วา่ เขาไมด่ ี แตก่ ย็ งั ดกี วา่ เปน็ คนแขง็ กระดา้ งหยาบคาย ต้ังแตแ่ รกเจอหนา้ กนั ท่ีส�ำคัญก็คือ เร่ืองของความเคารพ ไม่ใช่เรื่องความอ่อนแอ ความกลัว ความเหยาะแหยะ ความสอพลอ แต่เป็นเรื่องของคนมี ปัญญา ท่ีพยายามเจาะหาความดี หาความมีคุณประโยชน์ในแต่ละ สิ่งแต่ละคนท่ีตนประสบ เป็นเร่ืองของคนที่รู้จักถนอมน้�ำใจกัน และ มเี หตุผล 24 ที่สดุ แห่งธรรม ถึงได้ด้วยความเคารพ www.kalyan

เหมือนเภสัชกรพยายามหาคุณสมบัติความเป็นยาป้องกัน รักษาโรคจากวัตถุส่ิงของ ไม่เว้นแม้รากไม้ ใบไม้ ฯลฯ ถ้าไม่พบก็ แลว้ ไป ถ้าพบกเ็ ป็นคณุ น่ีคือความเคารพในทางท่ีถูกท่ีควรตามหลักธรรม ไม่ได้เป็น เร่ืองของความอ่อนแอแม้แต่นอ้ ย คนท่มี ีสตปิ ัญญาสมบูรณ์จริง ๆ จงึ จะทำ� ได้ ไม่ใช่เรื่องของคนหปู ่าตาเถอ่ื น ไมใ่ ชล่ ะครลิง ความเคารพ ไม่ใชเ่ ร่ืองความออ่ นแอ ความกลัว ความเหยาะแหยะ ความสอพลอ แตเ่ ป็นเรอ่ื งที่คนมีปัญญาเท่านัน้ จึงจะท�ำได้ พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 25 namitra.org

ความมน่ั คงของชีวิต ขึน้ กบั ความเคารพ เนอ่ื งจากคนแตล่ ะคนตา่ งกม็ คี ณุ งามความดอี ยใู่ นตวั มากนอ้ ย ไม่เท่ากัน และคุณงามความดีที่ตนมีก็ไปเกิดประโยชน์ในแต่ละคน ไมเ่ ทา่ กนั เชน่ คณุ งามความดขี องพอ่ แม่ เกดิ ประโยชนโ์ ดยตรงตอ่ ลกู มาก แต่อาจไม่เกิดประโยชน์ต่อเพื่อนบ้าน คุณงามความดีของครู เกิดประโยชน์โดยตรงต่อลูกศิษย์มาก แต่อาจเกิดประโยชน์ต่อ ครอบครัวไม่มาก โดยเหตทุ ค่ี วามเคารพเปน็ เรอ่ื งของคนมปี ญั ญา เปน็ เรอื่ งของ การจับจ้องค้นหาความดี ใจของเขาจึงผ่องใสเป็นปกติ เพราะฉะน้ัน ความคดิ สรา้ งสรรคต์ า่ ง ๆ จงึ ไหลออกมาจากคนทม่ี คี วามเคารพกราบ ไหวผ้ มู้ คี ณุ ความดี ความเคารพจงึ มอี านสิ งสท์ ำ� ใหบ้ คุ คลเจรญิ ดว้ ยคณุ ๔ ประการ ได้แก่ อายุ วรรณะ สขุ ะ พละ เน่ืองจากสิ่งที่เป็นคุณความดีในโลกนี้มีหลายอย่างมากมาย แต่สง่ิ ท่มี คี ุณงามความดมี าก ๆ จนกระทั่งใคร ๆ ก็ตอ้ งไมม่ องข้ามน้นั พระสัมมาสมั พุทธเจ้าตรัสว่า มีอยู่ ๗ ประการ คอื 26 ท่ีสุดแห่งธรรม ถึงได้ด้วยความเคารพ www.kalyan

๑) ความเคารพในพระพทุ ธ ๒) ความเคารพในพระธรรม ๓) ความเคารพในพระสงฆ์ ๔) ความเคารพในการศึกษา ๕) ความเคารพในสมาธิ ๖) ความเคารพในความไม่ประมาท ๗) ความเคารพในการปฏิสันถาร ผูม้ คี วามเคารพ ใจจะผ่องใสเปน็ ปกติ เป่ยี มดว้ ยความคิดสร้างสรรค์ ความเคารพจึงมีอานิสงส์ ใหบ้ ุคคลเจรญิ ดว้ ย อายุ วรรณะ สุขะ พละ พทุ ธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 27 namitra.org

ในการดำ� เนนิ ชวี ติ ประจำ� วนั ถา้ รจู้ กั แตท่ ำ� มาหากนิ อยา่ งเดยี ว รู้จักแต่หาความสนุกสนานเท่ียวไปในทางโลกอย่างเดียว แน่นอน มนษุ ยชาตกิ จ็ ะถงึ ความพนิ าศ เพราะวา่ จะทำ� ใหโ้ ลกนต้ี ง้ั อยทู่ า่ มกลาง กระแสกเิ ลส ซง่ึ เปน็ สาเหตสุ ำ� คญั ทท่ี ำ� ใหค้ นเราลมื หนา้ ทห่ี ลกั ของการ เกิดมาในชาตนิ ้ีว่า แทจ้ ริงแล้ว เราเกดิ มาเพ่อื ๑) แกไ้ ขข้อบกพร่องของตนเอง ๒) บำ� เพ็ญบารมใี หเ้ ต็มท่ี หรือทำ� ความดีใหถ้ ึงพร้อม ๓) ก�ำจัดทุกข์ให้หมดไป ทั้งทุกข์ท่ีเกิดจากอ�ำนาจกิเลส บบี บังคับใจ และทกุ ขท์ ่เี กิดจากสง่ิ แวดลอ้ ม บุคคลแวดล้อมบีบบังคับ ใจ เพ่ือจะไดม้ ีโอกาสบรรลุมรรคผลนพิ พาน อนั เปน็ ยอดบรมสุข มนุษยเ์ กิดมาเพือ่ แกไ้ ขขอ้ บกพรอ่ งของตนเอง ทำ� ความดีใหถ้ งึ พรอ้ ม และก�ำจัดทุกข์ใหห้ มดไป 28 ทส่ี ุดแห่งธรรม ถงึ ได้ด้วยความเคารพ www.kalyan

เพราะฉะน้ัน การที่ใครจะมีความเจริญได้ ก็ต้องสนใจศึกษา เร่อื งความเคารพทง้ั ๗ นี้ แต่ถา้ ไมส่ นใจ กจ็ ะเป็นได้แค่ ๑) ผเู้ จรญิ ทางโลก แตเ่ สือ่ มทางธรรม ๒) ผูเ้ สอ่ื มทง้ั ทางโลกและทางธรรม ๑๐ เพราะแม้อยู่จนกระทัง่ ตายไป ก็ไมร่ ู้เลยว่า ศตั รูทีแ่ ท้จรงิ ของตนเอง คือ กเิ ลส เร่ืองความเคารพ ๗ ประการนี้ จึงจ�ำเปน็ ตอ้ งศึกษา เพราะถา้ ไม่รกู้ จ็ ะ ๑) ห�ำ้ ห่ันกันเอง กลายเปน็ สร้างศตั รรู ะหวา่ งกัน ๒) ลมื เลอื น เปา้ หมายการเกิดมาเป็นมนุษย์ของตนเอง ครนั้ แล้วตวั เองกจ็ ะมแี ต่ ความเสื่อม เพราะความดีเลอะเลือนไปหมดแล้ว กลายเป็นศัตรูแก่ ตนเอง คนเราจะเจริญได้ ต้องสนใจศกึ ษา เร่ืองความเคารพทั้ง ๗ ประการ ไม่เชน่ นั้นจะห้�ำหั่นกันเอง ลืมเลือนเป้าหมาย การเกิดมาเป็นมนุษย์ แม้อยจู่ นกระทัง่ ตายไปก็ไมร่ ู้เลยวา่ ศตั รทู แี่ ทจ้ รงิ ของตน คือ กิเลส ๑๐ องั .ตกิ . อันธสูตร (ไทย) ๓๔/๔๖๘/๙๔ พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจ้า 29 namitra.org

เมื่อครั้งท่ีพระสัมมาสัมพุทธเจ้ายังทรงพระชนม์ชีพอยู่ พระองค์ก็จะทรงตามเตือนให้ระลึกนึกถึงความเคารพ ๗ ประการ นเ้ี สมอ แตม่ าบดั นี้ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ไดเ้ สดจ็ ดบั ขนั ธปรนิ พิ พาน ไปแลว้ โลกใบน้จี ะไดใ้ ครมาเตือน พระองค์จึงตรัสรับสั่งไว้ก่อนเสด็จปรินิพพานว่า พระธรรม วนิ ัย ซง่ึ หมายถงึ คำ� ส่งั สอนของพระองคน์ ่ันแหละ คือตัวแทนของ พระองค์ เพราะฉะนนั้ แม้พระพุทธองค์จะปรินิพพานไปแลว้ แต่ถ้า ชาวพุทธยังมีความเคารพในพระธรรมค�ำส่ังสอนของพระพุทธ องคอ์ ยู่ โลกนกี้ จ็ ะยงั มคี วามเจรญิ ตลอดไป จะไมม่ กี ารทำ� ลายลา้ ง กันเอง มีแต่สร้างสรรค์ส่งิ ดงี ามใหแ้ กก่ นั ดงั ตวั อยา่ งของชาววชั ชที มี่ ีความเคารพในอปริหานิยธรรม ๗ประการ เหน็ ความสำ� คญั ของอปรหิ านยิ ธรรมน้ี จงึ ยงั ผลใหว้ ชั ชซี ึ่ง เป็นแคว้นเล็ก ๆ เกิดความมั่นคงถึงขั้นแคว้นมหาอ�ำนาจในยุคน้ัน อย่างแคว้นมคธรุกรานไม่ได้ แต่เม่ือชาววัชชีไม่มีความเคารพใน อปรหิ านยิ ธรรม ๗ ประการ ไมเ่ หน็ ความสำ� คญั ของอปรหิ านยิ ธรรม กท็ �ำใหแ้ ควน้ ลม่ สลายไปในท่สี ดุ 30 ทสี่ ดุ แหง่ ธรรม ถงึ ไดด้ ว้ ยความเคารพ www.kalyan

แมพ้ ระพทุ ธองค์ จะปรินิพพานไปแล้ว แตห่ ากชาวพุทธยงั มี ความเคารพในพระธรรม โลกนี้กจ็ ะมแี ตค่ วามเจริญตลอดไป พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 31 namitra.org

ความม่นั คงของรัฐ ขึ้นกับความเคารพ วชั ชีแควน้ เลก็ ทแี่ กรง่ ดว้ ยความเคารพ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ตรสั ถงึ เรอื่ งความมน่ั คงของรฐั ผกู อยกู่ บั ความเคารพไว้ในวัสสการสูตร๑๑ ดังนี้ ในสมยั โบราณ ณ รมิ ฝง่ั แมน่ ำ�้ คงคา มหี มบู่ า้ นแหง่ หนง่ึ ชอ่ื ปฏั ฏนคาม ดนิ แดนของหมบู่ า้ นแหง่ นใี้ นสว่ นทอี่ ยตู่ ดิ แมน่ ำ้� คงคาประมาณ ๘ โยชน์ เป็นของพระเจา้ อชาตศตั รู และอกี ประมาณ ๘ โยชน์ เป็นของพระเจ้าลิจฉวี ในหมบู่ า้ นมคี นั ธชาติ คอื ไมห้ อมทมี่ คี า่ มาก ไหลมาจาก เชิงเขาปีละคร้ัง เม่ือพระเจ้าอชาตศัตรูทรงทราบก็ตระเตรียม ขา้ ราชบริพารไปเกบ็ กนั ครน้ั ไปถงึ สถานท่นี ั้น ปรากฏวา่ คณะ ของพระเจา้ ลจิ ฉวีเก็บคนั ธชาติไปกอ่ นแลว้ ทกุ ปี ๑๑ อง.ฺ สตตฺ ก. วัสสการสตู ร (ไทย) ๓๗/๒๐/๕๓ 32 ที่สดุ แห่งธรรม ถึงไดด้ ้วยความเคารพ www.kalyan

พระเจ้าอชาตศัตรูจึงทรงพิโรธมาก ทรงด�ำริว่าจะต้องประหัต ประหารคณะเจา้ ลจิ ฉวใี หร้ าบคาบ เพอ่ื ทจี่ ะสรา้ งความมน่ั พระทยั วา่ การประหัตประหารเพียงคร้ังเดียวก็สัมฤทธิผล จึงจ�ำเป็นต้องมีการ ปรึกษากบั บัณฑิตเสยี กอ่ น เพือ่ ไม่ใหเ้ กิดความผดิ พลาด ทา้ วเธอจงึ สง่ วสั สการพราหมณไ์ ปทลู ขอคำ� แนะนำ� จากพระผมู้ ี พระภาคเจา้ เหตทุ ่ที ้าวเธอไม่เสดจ็ ไปเองก็เพราะพระพุทธองค์ทรงน่งิ เฉย ขณะที่วัสสการพราหมณ์เข้าไปกราบทูลถึงพระประสงค์ของ พระเจา้ อชาตศตั รู ทา่ นพระอานนทย์ นื ถวายงานพดั พระผมู้ พี ระภาคเจา้ ณ เบือ้ งพระปฤษฎางค์ พระพุทธองค์จึงตรสั ถามพระอานนท์เกยี่ วกบั ความเคารพธรรมวา่ ชาววัชชยี งั ใส่ใจประพฤตปิ ฏิบตั ิอปรหิ านิยธรรม ๗ ประการ ของชาววชั ชีตามทพ่ี ระองคไ์ ด้เคยเทศนาไว้หรือไม่ กไ็ ดร้ ับการยนื ยัน จากพระอานนท์ว่า ตนก็ได้สดับมาเช่นน้ันด้วย ซ่ึงมีรายละเอียดดัง ต่อไปน้ี คอื ๑. ชาววชั ชีหม่นั ประชมุ กันเนอื งนติ ย์ ๒. ชาววัชชเี มื่อประชมุ ก็พรอ้ มเพรยี งกันประชมุ เมือ่ เลกิ ประชมุ กเ็ ลิกประชมุ พร้อมเพรียงกนั พุทธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ 33 namitra.org

www.kalyan

๓. ชาววัชชีไม่บัญญัติส่ิงที่ยังไม่ได้บัญญัติ ไม่เพิกถอนสิ่งท่ี บัญญัติไว้แล้ว ประพฤติม่ันอยู่ในธรรมของชาววัชชีตามที่บัญญัติไว้ ในกาลกอ่ น ๔. ชาววชั ชยี งั สกั การะ เคารพ นบั ถอื บชู าชาววชั ชผี ใู้ หญ่ และ ย่อมส�ำคญั ถ้อยคำ� ของท่านเหลา่ นั้นว่า เปน็ ถอ้ ยคำ� อนั ตนพงึ เช่ือฟัง ๕. ชาววชั ชไี ม่ขม่ ขนื บงั คบั ปกครองหญงิ ในสกลุ ๖. ชาววชั ชยี งั คงสกั การะ เคารพ นับถือ บูชา เจดียสถาน ของชาววัชชีท้ังภายในและภายนอก และไม่ลบล้างพลีกรรมอันชอบ ธรรมทัง้ ภายในและภายนอก ซง่ึ เคยใหท้ ำ� แกเ่ จดียสถานเหล่านน้ั ๗. ชาววัชชีถวายความอารักขา ความคุ้มครอง ป้องกันอนั ชอบ ธรรมในพระอรหนั ตท์ ง้ั หลายเปน็ อยา่ งดี ดว้ ยหวงั วา่ ไฉนพระอรหนั ต์ ทง้ั หลายทย่ี งั ไมม่ า พงึ มาสแู่ วน่ แควน้ และท่มี าอยแู่ ลว้ พึงอยเู่ ปน็ สขุ จากการประพฤตปิ ฏบิ ตั ขิ องชาววชั ชที ง้ั ๗ ขอ้ น้ี พระพทุ ธองค์ ทรงสรรเสรญิ วา่ ชาววชั ชพี งึ หวงั ความเจรญิ ไดแ้ นน่ อน ไมพ่ งึ หวงั ความ เส่อื มเลย คร้ันแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสกับวัสสการพราหมณ์ ว่า สมัยหนึ่งเราอยู่ ณ สารันททเจดีย์ใกล้พระนครเวสาลี ณ ท่ีนั้น เราได้แสดงอปริหานยิ ธรรม ๗ ประการน้ี แก่ชาววชั ชี พทุ ธคารวตา เคารพในพระพุทธเจา้ 35 namitra.org

ดกู ่อนพราหมณ์ อปรหิ านิยธรรม ๗ ประการน้ี ตราบท่ีพวก เจา้ วชั ชยี งั ประพฤตปิ ฏบิ ตั ใิ สใ่ จเพยี งใด ชาววชั ชพี งึ หวงั ความเจรญิ ได้ แนน่ อน ไม่พึงหวังความเส่อื มเลยเพยี งนั้น วัสสการพราหมณ์กราบทลู พระพทุ ธองค์ว่า ชาววัชชีประกอบ ด้วยอปริหานิยธรรมแม้เพียงประการใดประการหน่ึง ก็พึงหวังความ เจริญได้แน่นอน ไม่พึงหวังความเสื่อมเลย จะกล่าวไยถึงชาววัชชี ผปู้ ระกอบอปรหิ านิยธรรมครบท้ัง ๗ ประการเล่า อนงึ่ อนั พระเจา้ แผน่ ดนิ มคธพระนามวา่ อชาตศตั รเู วเทหบิ ตุ ร ไมพ่ งึ ทำ� การต่อยทุ ธด้วยได้ เวน้ เสยี จากการเกลี้ยกลอ่ ม เวน้ เสียจาก การยุยงให้แตกกัน คร้ันแล้ว วสั สการพราหมณ์จึงกราบลาพระพทุ ธ องคไ์ ปพร้อมด้วยชน่ื ชมอนุโมทนาภาษิตของพระผูม้ พี ระภาคเจ้า 36 ทส่ี ุดแหง่ ธรรม ถึงไดด้ ้วยความเคารพ www.kalyan

ทำ� ไมเคารพในอปริหานยิ ธรรมจึงทำ� ให้รัฐม่นั คง ? เคารพในอปริหานิยธรรมท�ำให้รัฐมั่นคง เพราะว่าเมื่อทุก ฝ่ายเคารพตามที่พระองค์ตรัสไว้ดีแล้ว ทั้งบ้านเมืองย่อมมีแต่การ สรา้ งสรรค์ ไมม่ กี ารบอ่ นทำ� ลาย ไมม่ กี ารจบั ผดิ ในทางตรงขา้ ม หาก ท่ีประชุมใดก็ตาม ถ้ามีแต่การงัดข้อกัน ด่ากัน นั่นคือความหายนะ เพราะไม่ได้มีสภาไว้เพ่ือความม่ันคง แม้จะเขียนป้ายอย่างดีว่าสภา แต่วา่ ก็มไี ว้เพือ่ จบั ผิด ใสร่ า้ ยป้ายสกี ัน ทำ� ลายล้างกนั เท่านนั้ สภาที่จะสร้างความม่ันคงให้บ้านเมืองได้จริงจะต้องมีความ เคารพซ่ึงกันและกัน ตั้งแต่ผู้น�ำก็ต้องประพฤติให้น่าเคารพ คณะ รัฐบาลก็ต้องประพฤติตนให้เป็นคณะบุคคลที่น่าเคารพ ฝ่ายค้านไม่ ต้องมีกไ็ ด้ มีแตฝ่ า่ ยเดยี วกันท่ีมาช่วยกนั ท�ำงานกพ็ อ ประชาชนกต็ อ้ ง ประพฤติตนใหเ้ ปน็ ทนี่ ่าเกรงใจด้วย สภาท่ีดี๑๒ จึงต้องคัดคนดีมารวมกัน แต่ถ้ามารวมกันแล้ว ไมใ่ หค้ วามเคารพกัน ความดีกไ็ ม่สามารถกลนั่ ออกมาได้ ๑๒ ขุ.ชา. มหาสตุ โสมชาดกที่ ๕ (ไทย) ๖๒/๖๓๘ พทุ ธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 37 namitra.org

แลว้ ทำ� ไมจงึ ไดค้ นในสภาทม่ี แี ตก่ อ่ ววิ าทะกนั กแ็ สดงวา่ ความ สามารถคดั กรองคนเขา้ สภาของประชาชนยงั ดไี มพ่ อ ในสภาจงึ กลาย เป็นสถานท่ีรวมกันด้วยผลประโยชน์ ไม่ได้รวมกันด้วยคุณธรรม คือ ความเคารพ แตห่ ากรวมกันดว้ ยความเคารพได้เมื่อไร ก็จะเป็นสภา ทดี่ ไี ดเ้ มอื่ นนั้ ซงึ่ นน่ั ยอ่ มหมายความวา่ ประชาชนทง้ั ประเทศกจ็ ะตอ้ ง เคารพธรรม ฝึกตนให้เป็นนักสร้างบุญสร้างบารมีด้วย แล้วเม่ือน้ัน ประเทศชาตยิ อ่ มจะเจรญิ ได้สมใจ สภาทีจ่ ะสร้างความมนั่ คง ให้บ้านเมอื งได้ ต้องคัดคนดีมารวมกนั และมีความเคารพซงึ่ กันและกนั ความดีจงึ จะกลนั่ ออกมาได้ “ในที่ประชุมใดไมม่ สี ตั บุรษุ ทีป่ ระชมุ นนั้ ไมช่ ่อื วา่ สภา ชนเหล่าใดไมพ่ ดู เป็นธรรม ชนเหลา่ น้นั ไม่ชือ่ วา่ เปน็ สัตบุรษุ ” 38 ที่สุดแห่งธรรม ถึงได้ด้วยความเคารพ www.kalyan

มเพหราาอะาขณาาดจคักวราลมม่ เคสาลราพย สมยั หนง่ึ ๑๓ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ประทบั อยู่ ณ เมอื งมาตลุ า แคว้นมคธ ได้ตรัสแสดงธรรมเพ่ือให้พระภิกษุพิจารณาเห็นความ ส�ำคญั และประโยชน์อนั ย่ิงใหญข่ องความเคารพในธรรมว่า “ภกิ ษทุ ั้งหลาย เธอทัง้ หลาย จงมตี นเป็นเกาะ มตี นเป็นท่ีพ่ึง ไมม่ สี ิ่งอน่ื เป็นท่พี งึ่ จงมธี รรมเป็นเกาะ มธี รรมเปน็ ที่พง่ึ ไมม่ ีสิง่ อื่น เปน็ ทพ่ี ง่ึ อยู่เถดิ ” สาระส�ำคญั ของพระพุทธด�ำรสั นี้ อาจสรุปให้เขา้ ใจไดง้ ่าย ๆ วา่ ทรงย้�ำเตือนให้พระภิกษุท้ังหลายพากเพียรทุ่มเทชีวิตจิตใจศึกษา พระปริยัติสัทธรรม ปฏิบัติพระสัทธรรม จนเกิดผลเป็นปฏิเวธ สทั ธรรมนนั่ เอง มิฉะน้ันกจ็ ะไมม่ โี อกาสบรรลอุ รยิ มรรคอรยิ ผล อนั เปน็ เป้าหมายสูงสุดของการบวชเข้ามาเป็นภิกษุในพระพุทธศาสนา และ การที่จะประสบผลสัมฤทธิ์ก็เพราะมีความเคารพในตนและในธรรม เปน็ เบอื้ งต้น ๑๓ ที.ปา. จักกวัตตสิ ูตร (ไทย) ๑๕/๙๙ พุทธคารวตา เคารพในพระพทุ ธเจา้ 39 namitra.org

www.kalyan