ข้อควรระวังในการปฏิบัติงานด้านการพัฒนาแหล่งน้ำและการชลประทานในยุค THAILAND 4.0

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 1) ในงานกอ สรา งทต่ี อ งทำหนงั สอื 13. ขอ ปลกี ยอ ยของการควบคมุ งาน 1)การขออนุญาติใชพื้นที่เกิน ขอใชพ้ืนท่ีปาไม ควรระวังไมให กอ สรา ง กวาขอมูลตามผลการศึกษา พ้ืนท่ีท่ีขออนุญาตมากกวาผลการ อาจมีผลตองดำเนินการศึกษา ศกึ ษาวางโครงการการขอใชพ นื้ ท่ี ใหม และมผี ลใหง านลา ชา กวา ปาไม/พ้ืนท่ีอนุรักษมากเกินกวา แผนงานท่ีวางไว ผ ล ก า ร ศึ ก ษ า อ า จ มี ผ ล ทำ ใ ห 2) ตองระมัดระวังตำแหนงที่ ตอ งกลบั มาศกึ ษาดา นสง่ิ แวดลอ ม เปนรองนำ้ เดิมในงานกอสราง (IEE และ EIA)(เพมิ่ เตมิ ) อาคารระบายน้ำลงลำน้ำเดมิ 2) ควรศกึ ษาหมายเหตใุ นแบบให ละเอียดเพ่ือเปนแนวทางในการ ระยะหลังการกอสราง ปฏบิ ตั งิ านควรทำความสะอาด/ลา ง หนิ ฐานราก กอ นเท Lean concrete ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 1. การทดสอบการใชงานและการ - ตอ งทำการทดสอบการใชง าน - ควรดำเนนิ การตรวจสอบอยา ง บำรงุ รกั ษา หลงั การกอ สรา ง มี และศกึ ษาทำความเขา ใจวธิ กี าร ตอ เนอ่ื งหลงั การกอ สรา งแลว เสรจ็ การดำเนินการในชวงหวงเวลา บำรุงรักษาใหเปนไปตามคูมือ - พิจารณากำหนดในเง่ือนไข ไมเ หมาะสม การกอ สรา ง เพอื่ ใหอ าคารหรอื และความรบั ผดิ ชอบของผรู บั จา ง อปุ กรณ ตา งๆ ไดม กี ารทำงาน ในการตรวจรับงานกอสรางใน และไดรับการตรวจสอบอยู กรณีที่ไมสามารถทดสอบไดเต็ม ตลอดเวลา รูปแบบโดยมิใชความผิดของ ผรู บั จา ง 2. การบูรณาการทำงานรวมกัน การทำงานรวมกันอยางไม ระหวางหนวยงานเตรียมความ ประสานสอดคลองอาจทำให ควรมกี ารตดิ ตามและประสานงาน พรอ มและหนว ยงานกอ สรา ง ยงั เกดิ ความลา ชา สง ผลใหง านไม โดยผทู ด่ี ำเนนิ การกอ สรา งรว มกบั ไมเ ปน ระบบ สำเร็จตามแผนงานที่วางไวได หนวยงานเตรียมความพรอม (พิจารณาวางโครงการ สำรวจ ออกแบบ วจิ ยั และพฒั นา) เพอื่ ตรวจสอบความถูกตองในการใช งาน รวมทง้ั การแลกเปลย่ี นความ รู แกไ ขปญ หา เพอ่ื นำมาพฒั นา และตอ ยอดสำหรบั การกอ สรา งใน โครงการตา งๆ ตอ ไป 149

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 3. ไมม คี มู อื และการฝก อบรมการใช - ขอความรว มมอื ในการจดั ทำคู - ควรจดั เตรยี มบคุ ลากรทเี่ กยี่ วขอ ง เพ่ือเขารับการอบรมการใชงาน งานและการบำรุงรักษาของ มอื และจดั หลกั สตู รฝก อบรมการ และการบำรงุ รกั ษาของเครอ่ื งจกั ร/ เคร่ืองมือเพ่ือทำใหงานดำเนินไป เครอ่ื งจกั ร/เครอื่ งมอื ทตี่ ดิ ตง้ั กบั ใชงานและการบำรุงรักษาของ อยา งประสทิ ธภิ าพ - ตอ งกำหนดเงอื่ นไขการฝก อบรม อาคาร เพอื่ เปน เอกสารประกอบ เครอ่ื งจกั ร/เครอ่ื งมอื ทตี่ ดิ ตง้ั กบั การใชเ ครอ่ื งจกั ร/เครอื่ งมอื ไวใ น สญั ญาใหผ รู บั จา งถอื ปฏบิ ตั ิ การสง มอบใหแ กผ ใู ชง าน ทำให อาคารอยา งละเอยี ด เพอื่ ใหผ ใู ช - เตรยี มความพรอ มในทกุ ๆดา นที่ ผูใชงานขาดความเขาใจในการ งานมคี วามเขา ใจในการใชง าน เก่ียวของกอนการสงมอบงานให หนว ยงานทเี่ กย่ี วขอ ง เชน การแตง ใชง านและการบำรงุ รกั ษาอยา ง และการบำรงุ รกั ษาอยา งถกู ตอ ง ตงั้ กรรมการสง มอบ - รบั มอบงาน การตรวจสอบความเรยี บรอ ยของ ถูกวิธี และสงผลใหอายุการใช - หา มผทู ไ่ี มม คี วามรคู วามเขา งานรว มกนั รวมทง้ั เอกสารการสง และเรง รดั การสง มอบงาน งานนอยลง ใจในเคร่ืองมืออุปกรณเขาใช - กอ นสง มอบงานจากผรู บั จา งทง้ั สัญญาฝายกอสรางควรเชิญฝาย อปุ กรณโ ดยเดด็ ขาด บำรงุ รกั ษาทจี่ ะตอ งรบั มอบงาน มา รว มรบั ทราบและตรวจสอบพรอ ม 4. การสงมอบงานใหหนวยงานท่ี ในระหวา งการกอ สรา งผคู วบคมุ ใหความเห็นกอนการสงมอบงาน เกี่ยวของลาชา เกินระยะเวลา งานตอ งควบคมุ คณุ ภาพงานให ทำสญั ญาเพอื่ จะไดใ หก าร สง มอบ - รับมอบงาน เปนไปดวยความ ประกนั ผลงานทำใหม คี า ใชจ า ย เปนไปตามมาตรฐานการ เรยี บรอ ยมากยงิ่ ขนึ้ ในการแกไ ขกอ นการสง มอบงาน ทดสอบ และหากพบความชำรดุ ตอ ไป บกพรอ งของงานตอ งรบี ดำเนนิ - ควรมกี ารจดั การฝก อบรมการใช งานอาคาร ตลอดจนการดูแล แกไขใหเรียบรอยภายในระยะ บำรงุ รกั ษาใหก บั หนว ยงานทจ่ี ะรบั เวลาการประกันผลงานของผู มอบงาน - ควรมีการวางแผนการบริหาร รับจาง และตองเรงรัดการจัด จดั การอาคารใหส อดคลอ งกบั พนื้ ที่ และชนิดพืชที่ปลูก ระบบงานจากโครงการกอ สรา ง เม่ือโครงการลาชา และบำรุง รกั ษาโดยเรว็ เพอ่ื แกไ ขปญ หาที่ อาจจะเกดิ ขนึ้ 5. อ า ค า ร ที่ ส ง ม อ บ ง า น ใ ห กั บ กอนการสงมอบงาน จะตองมี หนว ยงานบำรงุ รกั ษาไมส ามารถ การทดสอบอาคารตางๆกอน บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ไ ด เ ต็ ม โดยมหี นว ยงานทเ่ี กย่ี วขอ งรว ม ประสิทธิภาพ และตามวัตถุ หารือกัน เพื่อใหการทดสอบ ประสงคเนื่องจากการบริหาร จัดการน้ำจะเกิดจากการปฏิบัติ อาคาร เปน ไปในแนวทางของ การบริหารจัดการนำ้ ตามที่ได งานจรงิ ตามสภาพภมู ปิ ระเทศ ออกแบบไว 150

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ และพนื้ ทปี่ ลกู จรงิ และตอ งผา น ผทู เี่ กยี่ วขอ งมหี นา ทจี่ ดั เกบ็ เอกสาร ทงั้ หมด ควรจดั เกบ็ เอกสารหลกั ฐาน การใชงานกอนถึงจะทราบ ทั้งที่เปนแบบฟอรมและแบบ ปญ หาของอาคารตา งๆ Digital file เพอ่ื งา ยตอ การคน หา และสะดวกในการใชงาน 6. ระหวางการกอสรางสายงาน - ผูที่เก่ียวของตองจัดเก็บ - เรง รดั ตดิ ตามการอนญุ าตใหใ ช ตา งๆทนี่ อกเหนอื จากหนว ยงาน เอกสารทั้งหมดท่ีเก่ียวของไว พน้ื ที่ เพอ่ื ทำใหไ ดร บั อนญุ าตโดยเรว็ - ในการดำเนนิ การในอนาคตตอ ง กอสราง เชนหนวยงานพัสดุ เปนหลักฐาน ดำเนนิ การทกุ กระบวนการใหค รบ ถว นถกู ตอ งตามระเบยี บ ธรุ การ การเงนิ ไมม กี ารจดั เกบ็ - หากมกี ารตรวจสอบหรอื ขอดู 1.ควรมีการพูดคุยกับชาวบาน เจา ของทดี่ นิ ใหร บั รแู ละเขา ใจรวม เอกสารตา งๆทเ่ี กย่ี วขอ งกบั งาน เอกสาร หากไมมีเอกสารให ถงึ ทราบวา สามารถจา ยไดเ มอ่ื ไร 2.เรงรัดกระบวนการจัดหาที่ดิน/ กอ สรา งไวเ ปน หลกั ฐาน หนว ยงานตรวจสอบผปู ฏบิ ตั งิ าน กระบวนการงบประมาณเพื่อเบิก จา ยใหก บั ราษฎร อาจมคี วามผดิ ได - ควรบำรุงรักษาฝายใหมีระยะ เวลาการใชงานใหนานท่ีสุด 7. สง มอบโครงการไมไ ด เนอ่ื งจาก -จะตอ งไดร บั อนญุ าตใหใ ชพ น้ื ท่ี - ตอ งตรวจสอบความมนั่ คงของฝาย โครงการยังไมไดรับอนุญาตให กอ นทำการกอ สรา ง การดำเนนิ เดมิ วา สามารถรองรบั นำ้ ในฤดนู ้ำ ใชพ้ืนท่ี และอาจถูกดำเนินคดี การโดยไมไดรับอนุญาตเจา หลากไดห รอื ไมเ พอ่ื พจิ ารณากำหนด จากหนว ยงานเจา ของพนื้ ที่ หนา ทผี่ ปู ฏบิ ตั จิ ะมคี วามผดิ ตาม แนวทางการดำเนนิ งานตอ ไป กฎหมายของพนื้ ทนี่ นั้ - กอ นการรอ้ื ถอนอาคารเดมิ ตอ ง ไดร บั การประชาคมในพน้ื ที่ และ 8. โครงการทก่ี อ สรา งแลว เสรจ็ แต ติดตาม/เรงรัดงบประมาณให แจง เจา ของอาคารและหนว ยงาน เดิมกอนดำเนินการร้ือถอน โดย ยงั จา ยคา ทด่ี นิ ไมเ รยี บรอ ย หรอื สามารถจายคาท่ีดินใหกับ เปน ไปตามระเบยี บทางราชการ ลา ชา อาจทำใหร าษฎรเจา ของ ราษฎรโดยดว น พรอ มทง้ั ชแ้ี จง พ้ืนที่รวมตัวกันชุมนุมประทวง เจา ของทดี่ นิ ใหเ ขา ใจเพอ่ื ปอ งกนั หรอื ฟอ งรอ ง การชมุ นมุ ประทว งหรอื ฟอ งรอ ง ในกรณที ไี่ ดร บั เงนิ ลา ชา 9. เมอ่ื ใชง านแลว ตวั ฝายชำรดุ ไม - ตอ งตรวจสอบตวั ฝายเกยี่ วกบั ตอ งการจะซอ มแซมฝายเดมิ ความม่ันคงแข็งแรงและตองชี้ แจงราษฎรทอ่ี าศยั ในพน้ื ที่ เพอื่ จะไดเตรียมการ ในกรณีเกิด เหตกุ ารตา งๆ - ผลกระทบถา หากไมส ามารถ เก็บกักน้ำไวใชชวงปลายฤดู ฝนจะตอ งเตรยี มการเพอ่ื แกไ ข ปญหาในชวงฤดูแลง 151

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department 2.6.2 การบรหิ ารจัดการน้ำและสง นำ้ บำรุงรักษา หนวยงานภายในกรมชลประทานที่มีภารกิจโดยตรงในการบริหารจัดการน้ำ ไดแก สำนักบริหาร จัดการนำ้ และอุทกวิทยา และสวนบริหารจัดการนำ้ และบำรุงรักษา สำนักงานชลประทานท่ี 1-17 รับผิดชอบ ในการดําเนินการบริหารจัดการน้ำ ปรับปรุงและบำรุงรักษาโครงการหรืออาคารชลประทานขนาดเล็กตางๆ โดยในสว นของสำนกั บรหิ ารจดั การน้ำและอทุ กวทิ ยามหี นา ทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ ตามกฎกระทรวงแบง สว นราชการ กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ.2557 ดงั น้ี (1) ศึกษา วิเคราะห เสนอแนะนโยบายและจัดทำแผนยุทธศาสตรเก่ียวกับการบริหารจัดการนำ้ เพอ่ื เกษตรกรรมการสาธารณปู โภคการอตุ สาหกรรมการคมนาคมทางน้ำการพลงั งานและการรกั ษาระบบนเิ วศน ตลอดจนการปอ งกนั และบรรเทาภยั อนั เกดิ จากนำ้ รวมทง้ั กำหนดแผนมาตรการ มาตรฐานและหลกั เกณฑท างวชิ าการ เกย่ี วกบั อทุ กวทิ ยาการปรบั ปรงุ บำรงุ รกั ษาอาคารชลประทานและความปลอดภยั ของเขอื่ นและอาคารประกอบ (2) ศกึ ษาคน ควา ทดลองวจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยเี กย่ี วกบั อทุ กวทิ ยาการบรหิ ารจดั การนำ้ การปรบั ปรงุ บำรงุ รกั ษาอาคารชลประทานเกษตรชลประทานและวศิ วกรรมเพอ่ื ใหไ ดน วตั กรรม วเิ คราะห ตดิ ตาม และประเมนิ ผลดา นสงิ่ แวดลอ ม สขุ ภาพ และดา นอนื่ ๆ รวมทงั้ ผลสมั ฤทธขิ์ องโครงการชลประทาน (3) สำรวจวเิ คราะหร วบรวมเกบ็ ขอ มลู และสถติ ติ า งๆดา นอทุ กวทิ ยาอตุ นุ ยิ มวทิ ยา การบรหิ ารจดั การนำ้ เกษตรชลประทานและการปรบั ปรงุ บำรงุ รกั ษาอาคารชลประทานรวมทง้ั การพฒั นาฐานขอ มลู ของกรม (4) เฝาระวังวิเคราะหพยากรณกำกับตรวจสอบติดตามและประเมินผลการบริหารจัดการน้ำในระดับ ลมุ นำ้ และโครงการชลประทานของกรม (5) เผยแพรใ หก ารสนบั สนนุ และคำแนะนำดา นเทคนคิ วชิ าการเกย่ี วกบั เรอ่ื งน้ำและวศิ วกรรมชลประทาน แกห นว ยงานของรฐั องคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ และประชาชน (6) ปฏบิ ตั งิ านรว มกบั หรอื สนบั สนนุ การปฏบิ ตั งิ านของหนว ยงานอน่ื ทเี่ กยี่ วขอ งหรอื ทไ่ี ดร บั มอบหมาย 152

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" จากการสมั มนาฯ สามารถสรปุ เปน ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ และปจ จยั แหง ความสำเรจ็ ดา น การบรหิ ารจดั การน้ำและสง น้ำบำรงุ รกั ษา ดงั แสดงรายละเอยี ดในตารางตอ ไปนี้ ตารางที่ 2.6.2 การบรหิ ารจดั การน้ำและสง นำ้ บำรงุ รกั ษา ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 1. โครงการ 1 โครงการ 1 ลา นบาท ควรจัดสรรงบประมาณในการ ปจ จบุ นั เปน งานจา งผรู บั เหมาใน ดำเนนิ การเอง งานซอ มแซมระบบ การซอมแซมระบบตางๆ ทำให ชลประทานตามขอ เสนอกลมุ ผใู ชน ้ำ เกษตรกรและประชาชนขาด ตามแนวคดิ เดมิ เนอื่ งจากจะชว ยให ความรสู กึ เปน เจา ของ และรบั ผดิ เจา หนา ทฝ่ี า ยสง นำ้ ฯ สามารถชว ย ชอบรว ม เหลอื เกษตรกรซอ มแซมอาคารเลก็ ๆ ไดอ ยา งรวดเรว็ และทนั การณ 2. 1) ขาดแคลนบคุ ลากรดา นการสง น้ำ และโครงการพระราชดำริ 1) สรางเครือขายชลประทานชวย 2 ) โ ค ร ง ก า ร ที่ เ ป ด ใ ห ม บ า ง งานสง นำ้ ใหม ากขน้ึ โครงการไมมีอัตรากำลังในการ 2) โครงการทเ่ี ปด ใหมต อ งมอี ตั รากำลงั บำรุงรักษา ทำใหขาดการดูแล ใหมในการบำรุงรักษาแทนการควบ บำรงุ รกั ษา รวมโครงการ โดยควรกำหนดอตั รา 3) งบประมาณและบคุ ลากรดา น กำลงั ทค่ี วรจะเปน ในแตล ะโครงการ การสง นำ้ และบำรงุ รกั ษามอี ยา ง สว น งาน โดยเหมาะสม บนพน้ื ฐาน จำกดั สง ผลกระทบใหก ารบรหิ าร ของการประยุกตใชเทคโนโลยี จดั การนำ้ ไมเ ตม็ ประสทิ ธภิ าพ สารสนเทศ ซึ่งเปนสวนท่ีจะนำมา ทดแทนกำลงั คนของกรมชลประทาน 3) ควรใชร ะบบอตั โนมตั ิ เชน ระบบ โทรมาตรควบคุมบานระบายโดยใช พลังงานทดแทน เชน Solar cell หรือการนำเทคโนโลยี GIS และ Application ตา ง ๆ มาใชใ นการสง นำ้ และบำรงุ รกั ษา รวมทง้ั การสรา ง ความเขม แขง็ ใหก ลมุ ผใู ชน ำ้ มสี ว นรว ม ในการสง น้ำและบำรงุ รกั ษาเพอื่ ชว ย แกไขปญหาการขาดแคลนบุคลากร และงบประมาณทมี่ อี ยอู ยา งจำกดั 153

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 4) ควรมกี ารทบทวนบทบาทหนา ทใี่ น JMC เพ่ือใหกรมชลประทานใน ฐานะเลขานกุ าร มบี ทบาทในการให คำปรกึ ษาและอำนาจดา นการบรหิ าร จดั การนำ้ จดั สรรนำ้ เพมิ่ ขน้ึ ปจจัยความสำเร็จดานการใชเทคโนโลยีในการบริหารจัดการน้ำ การนำเทคโนโลยมี าใชใ นการบรหิ ารจดั การน้ำ เพอื่ ลดกำลงั คนและเกดิ ความแมน ยำในการบรหิ ารจดั การ น้ำ มคี วามทา ทา ยและสอดคลอ งกบั Road Map ของกรมชลประทาน เพอื่ มงุ สอู งคก รอจั รยิ ะ ควรมี การทำงานในรปู แบบ Project Assignment โดยบรู ณาการหนว ยงานทเี่ กย่ี วขอ งมารว มดำเนนิ การ เชน การตอ ยอดระบบการพฒั นาการบรหิ ารจดั การขอ มลู เพอ่ื การชลประทาน (RIDIMIS-KRC) ของโครงการ สง น้ำและบำรงุ รกั ษาปราณบรุ โี ดยมหี นว ยงานภายในทเี่ กย่ี วขอ ง ไดแ ก โครงการสง นำ้ และบำรงุ รกั ษา ปราณบรุ สี ชป.14 สำนกั บรหิ ารจดั การน้ำและอทุ กวทิ ยา และศนู ยส ารสนเทศและการสอ่ื สาร เปน ตน ควรมกี ารประเมนิ ผลโครงการทมี่ กี ารนำรอ งประยกุ ตใ ชเ ทคโนโลยใี นการบรหิ ารจดั การนำ้ ในระดบั ดใี ห โครงการชลประทานอนื่ ๆ นำไปประยกุ ตใ ชต ามแบบอยา งตน แบบ โดยกรมชลประทานใหก ารสนบั สนนุ งบประมาณตามยทุ ธศาสตรก ารปรบั เปลยี่ นสอู งคก รอจั ฉรยิ ะ เนอื่ งจากการพฒั นาแบบตา งคดิ ตา งทำ ยอ มทำใหก ารเชอื่ มโยงระบบเขา ดว ยกนั ทำไดย ากขนึ้ 3. โครงการอางเก็บน้ำเกาหาแบบ 1) การสง มอบโครงการเมอื่ 1) ทำบันทึกเปนเอกสารเพ่ือสงตอ ไมเ จอ ง า น ก อ ส ร า ง แ ล ว เ ส ร็ จ ขอ มลู ผรู บั ชว งตอ เพอื่ ใหก ารทำงาน หนว ยงานสง น้ำยแุ ละบำรงุ ตอ เปน ไปอยา งราบรนื่ รักษาตองตรวจสอบใหมี 2) ควรมกี ารทำ 1 โครงการ 1 แฟม แบบครบถวน และควรมี ประวตั ิ เพอ่ื รกั ษาและสบื ทอดขอ มลู หนว ยงานกลางทดี่ แู ลรบั ผดิ 3) สำนกั งานชลประทานควรมขี อ มลู ชอบรวบรวมฐานขอ มลู แบบ รายละเอียดพื้นฐานของอางเก็บนำ้ เชน ศทส. ขนาดกลางแตล ะอา งทอ่ี ยภู ายใตก าร 2) ตอ งมกี ารจดั ทำขนั้ ตอน ดแู ล ทอ่ี พั เดตและทนั สมยั การสวมอบอาคารและส่ิง 4) โครงการไมม แี บบทใ่ี ชใ นการกอ กอ สรา ง สรางจะทำใหเกิดปญหาดานการ บรหิ ารจดั การนำ้ 5) โครงการควรจัดทำแบบหัวงาน และระบบสงนำ้ ขึ้นมาใหม โดย สำรวจขอมูลที่ตองใชในการดำเนิน การอยา งถกู ตอ ง เชน รปู รา งลกั ษณะ 154

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ โครงการ ขอมูลโคงความจุ ขอมูล สำรวจภมู ปิ ระเทศ/ปฐพ/ี ธรณวี ทิ ยา หากในกรณีท่ีตองใชขอมูลที่สำคัญ และไมส ามารถจดั ทำเองได ควรขอรบั การสนับสนุนจากหนวยงานท่ีเกี่ยว ขอ ง เชน สสธ. สอส. สบอ. และ ปข. เปน ตน 6) สำนกั งานชลประทานควรมกี าร ตรวจสอบวา โครงการใดทอ่ี ยใู นความ ดูแลไมมีแบบ และใหจัดทำแบบ ทดแทนเพอื่ ใชใ นการบรหิ ารจดั การ 4. ระบบการจัดเก็บขอมูลคอนขาง เนอ่ื งจากแตล ะโครงการมรี ะบบการ หลากหลาย (ขอมูลจากฝาย จดั เกบ็ ขอ มลู คอ นขา งหลากหลาย โดย วศิ วกรรม จดั สรรน้ำ สง น้ำ ฯลฯ โดยรูปแบบขอมูลมีต้ังแตขอมูล ขอ เทจ็ จรงิ การจดั เกบ็ ขอ มลู ควรเกบ็ พื้นฐานจนไปถึงขอมูลสถิติที่ และบรหิ ารจดั การโดยเครอ่ื ง Server สำคญั ตา งๆ ของทกุ ฝา ยงาน) เพอ่ื ใหร ะบบขอ มลู ตา งๆ ทกุ ฝา ยงาน รวมอยูในที่เดียวกัน และทุกคน สามารถเขา ถงึ ไดจ ากทกุ ทแี่ ละทกุ เวลา ซึ่ง Clould Server เปนPlatform ทเ่ี หมาะสม เนอื่ งจากขอ มลู สามารถ อพั เดต และซงิ ค ไดจ ากทกุ เครอ่ื งใน ฝายงานที่ตอเช่ือมระบบอยู ทุก คนจะสามารถเขาถึงขอมูลไดทุกรูป แบบ ไมวาจะเปนขอมูลจากฝาย วศิ วกรรม จดั สรรน้ำ สง น้ำ ฯลฯ โดย รูปแบบขอมูลมีต้ังแตขอมูลพ้ืนฐาน จนไปถงึ ขอ มลู สถติ ทิ ส่ี ำคญั ตา งๆ ของ ทกุ ฝา ยงาน 5. 1) การพังทลายของลาดเข่ือน ผปู ฏบิ ตั จิ ะตอ งพจิ ารณาความ 1) ควรใหเ จา หนา ทจ่ี ดั ทำแผนการพรอ ง เนื่องจากการพรองนำ้ อยางรวด เสียหายท่ีอาจจะเกิดข้ึนจาก น้ำไวล ว งหนา โดยอาจใชห ลกั การพรอ ง เรว็ (มากกวา 15 ซม. ตอ วนั ) การดำเนินการ หรือตองหา ไมเ กนิ 15 ซม.ตอ วนั เพอื่ เปน ขอ มลู ให เพราะไดรับคำส่ังพรองนำ้ ให เหตผุ ลทไ่ี มอ าจดำเนนิ การได ผบู รหิ ารไวว า ตอ งใชเ วลาในการพรอ งน้ำ เหลอื 80% ในเวลาสนั้ ตามขอ สง่ั การโดยชแี้ จงเหตผุ ล ตามปรมิ าณทก่ี ำหนดเทา ไร 155

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 2) ไมม แี นวทางในการลดระดบั และความจำเปน ทสี่ อดคลอ ง 2) จัดทำแนวทางนำรองในการ นำ้ ของเขื่อนแตละเขื่อนให กัน ซ่ึงในแตละสภาพพื้นที่ ลดระดับนำ้ ของเข่ือนเพ่ือปองกัน เกิดความปลอดภัยจาก Rapid ของอา งเกบ็ น้ำยอ มไมเ หมอื น Rapid Drawdown และขยายผลให Drawdown ครอบคลุมของแตละเขื่อนใหสอด กันในทางวิศวกรรม ธรณี คลอ งกบั วสั ดถุ มเขอ่ื น โดย สบอ.เปน หนวยงานหลัก ตามแนวทางของ วทิ ยา และอทุ กวทิ ยา \"Reinins, E (1948): The stability of the upstream slope of earth 6. การชแ้ี จงเรอื่ งเขอื่ นมปี ญ หาการ dams\" ทำความเขาใจทั้งเจาหนาที่และ 3) การบรหิ ารจดั การน้ำเพอื่ ปอ งกนั ประชาชน ปญ หาการเกดิ Rapid Drawdown ใหควบคุมการลดลงของระดับนำ้ ใน 7. โครงการท่ีมีหัวงานทำจากวัสดุ ตองมีการดูแลบำรุงรักษา เขื่อนในเบื้องตนไมควรเกิน 15 ถมประเภท Dispersive Clay ไม ท้ังบริเวณสันเขื่อนและลาด เซนติเมตร/วัน อยางไรก็ตามตองมี มกี ารดแู ลบำรงุ รกั ษาทดี่ ี ทำใหม ี เขื่อน เพื่อไมใหเกิดหลุมบอ การวเิ คราะหต วั เลขทเ่ี หมาะสมของ ตนไมใหญขึ้นบริเวณลาดเขื่อน และมีนำ้ ขัง รวมท้ังไมใหมี แตล ะเขอ่ื นใหเ หมาะสมกบั วสั ดตุ อ ไป รากตน ไมช อนไช Lime Treat- ตน ไมใ หญข น้ึ บรเิ วณลาดเขอ่ื น 4) การพรอ งนำ้ ตามนโยบายกรม ตอ ง ment ชำรดุ เสยี หาย คำนึงถึงปริมาณน้ำตนทุน(ตามหลัก เพ่ือปองกันมิใหรากตนไม วศิ วกรรม) เปน สำคญั ดว ย ชอนไช Lime Treatment รวบรวมขอมูลเพื่อนำไปตอบปญหา และมีการส่ือสารหลายทางใชขอ ชำรดุ เสยี หาย ความเขา ใจงา ย 1) ควรมีคูมือบำรุงรักษาเข่ือนและ อาคารประกอบท่ีอยูบนพื้นที่ที่เปน Dispersive clay โดยเฉพาะ วา ตอ ง ระวังอะไรบางหากเกิดเหตุเบ้ืองตน ตอ งแกไ ขอยา งไร เชน เกดิ รอยแตก ใหใชทรายกับนำ้ ปูนกรอกรูและใช ยางมะตอยรอนราด หากตรวจ พบหลุมใหหาทรายมาปดหลุมทันที หรอื ถา หลมุ ใหญม ากใหใ ชล กู รงั และ หมั่นตัดหญาและตนไมใหญ 156

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 8. ถนนคันคลองที่เกิดการชำรุด 1) ตอ งเกบ็ เกย่ี วทกุ แปลงใหท นั 2) เพมิ่ งบประมาณดแู ลรกั ษาเขอื่ น เชน การทรุดตัว การแตกราว กอ นปลอ ยนำ้ เขา ทงุ เพอ่ื ลด ทเ่ี ปน Dispersive clay โดยเฉพาะ เปนตน การเนา เสยี ของอนิ ทรยี วตั ถุ 3) ควรดำเนนิ การตรวจสภาพเขอื่ น 2) ตองพิจารณาพื้นที่ที่มีภูมิ ใหครอบคลุมพ้ืนที่บริเวณทายและ ประเทศลมุ ต่ำ เหมาะสมเปน ฐานยนั เขอื่ นดว ย แกม ลงิ 3) ตองปรับแผนการบำรุง 1) การถายโอนผิวทางควรกำหนด รักษาอาคารชลประทานให น้ำหนกั บรรทกุ ของคนั คลอง เพอื่ ปอ งกนั เหมาะสมกบั การปรบั พน้ื ทลี่ มุ การใชง านเกนิ นำ้ หนกั บรรทกุ ต่ำเพอ่ื ทำเปน แกม ลงิ 2) หากระดบั นำ้ ในคลองสง นำ้ บนพนื้ ที่ ทชี่ น้ั ดนิ ฐานรากทเี่ ปน ดนิ เหนยี วออ น 7. น้ำเสียในพื้นที่ลุมต่ำ 1) ตองเก็บเก่ียวทุกแปลง การลดระดบั นำ้ ลงจากปกติ มากกวา ใหท นั กอ นปลอ ยน้ำเขา ทงุ เพอ่ื 1 เมตร ควรเตรยี มการเฝา ระวงั ปญ หา ลดการเนา เสยี ของอนิ ทรยี วตั ถุ ถนนบนคนั คลองทรดุ ตวั และหากเกดิ 2) ตองพิจารณาพื้นที่ท่ีมีภูมิ การทรดุ ตวั ของถนนบนคนั คลอง ควร ประเทศลมุ ต่ำ เหมาะสมเปน มกี ารเกบ็ ขอ มลู สภาพความเสยี หาย เพอ่ื แกม ลงิ ประโยชนใ นการวเิ คราะห ตรวจสอบ 3) ตอ งปรบั แผนการบำรงุ รกั ษา และหาแนวทางปรบั ปรงุ ซอ มแซมตอ ไป อาคารชลประทานใหเหมาะ อยางไรก็ดี ควรจัดทำเอกสารหรือ สมกบั การปรบั พนื้ ทล่ี มุ ต่ำเพอื่ รายงานวเิ คราะหแ ละชแ้ี จงสาเหตขุ อง ทำเปน แกม ลงิ การทรดุ ตวั ของถนนบนคนั คลอง เพอ่ื ประชาสัมพันธใหผูเก่ียวของและ ประชาชนไดร บั รแู ละเขา ใจ 1) ควรมจี ดุ วดั คณุ ภาพนำ้ กอ นปลอ ย น้ำออกจากทงุ และปรบั ปรงุ คณุ ภาพ น้ำหากไมไ ดม าตรฐาน 2) ควรรกั ษาคณุ ภาพนำ้ ทเี่ หลอื คา ง ทุงเพื่อนำไปใชเพาะปลูกในฤดูกาล ถัดไป 3) ควรวางแผนกำหนดหนา ทผ่ี รู บั ผดิ ชอบหลกั ในการสงั่ การและประสาน งานระหวา งสว นกลางและพนื้ ท่ี เพอ่ื จดั หามาตรการ/ชอ งทางในการรบั น้ำ 157

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ และระบายน้ำ รวมทงั้ รายงานขอ มลู สถานการณท่ีอัพเดตทันสมัยเปนไป ในแนวทางเดยี วกนั สามารถรายงาน ผบู รหิ ารกรมชลประทานเพอื่ ประกอบ การตดั สนิ ใจไดอ ยา งทนั ทว งที ปจจัยของความสำเร็จการบริหารจัดการพ้ืนท่ีลุมตำ่ 1) การประชาสมั พนั ธใ หป ระชาชนในพนื้ ทแี่ กม ลงิ ทราบและเขา ใจประโยชนข องโครงการโดยจะตอ งลง ถงึ ระดบั หมบู า น มเี บอรโ ทรศพั ทเ พอื่ ตดิ ตอ สอบถามในกรณมี ขี อ สงสยั พรอ มทง้ั ประชาสมั พนั ธโ ดยใชส อื่ ตา งๆเชน รถโมบาย แผน พบั เสยี งตามสายผา นผนู ำชมุ ชน ฯลฯ 2) การปรบั ปฏทิ นิ เพาะปลกู ฤดฝู นในพนื้ ทลี่ มุ ต่ำ เปน 1 เมษายนเพอื่ เกบ็ เกย่ี วใหท นั เดอื นสงิ หาคม โดย ทกุ หนว ยงานทเี่ กยี่ วขอ งตอ งปรบั ภารกจิ ใหส อดคลอ งดว ย 3) ตอ งมนี ้ำตน ทนุ สง ใหเ กษตรกรในพน้ื ทล่ี มุ ต่ำในวนั ที่ 1 เมษายน และหลงั ปลอ ยนำ้ ออกจากทงุ เดอื น พฤศจกิ ายน 4) ตอ งสามารถสง น้ำใหถ งึ พน้ื ทลี่ มุ ต่ำ โดยไมถ กู ตน น้ำขโมยน้ำเพอื่ ใหเ กษตรกรในพน้ื ทป่ี ลกู เดอื นเมษายน และเกบ็ เกย่ี วทนั สงิ หาคมและชว งเดอื นพฤศจกิ ายนเพอื่ เกบ็ เกยี่ วกอ นเมษายน 5) ตอ งมกี ารทำ MOU กบั หนว ยงานทเ่ี กย่ี วขอ งเพอ่ื ดำเนนิ การบรหิ ารจดั การนำ้ และสง เสรมิ กจิ กรรม อน่ื ๆอยา งเปน ระบบ ตอ งมกี ารถอดบทเรยี นหลงั ดำเนนิ การเพอ่ื ปรบั การทำงานใหเ หมาะสมโดยแบง เปน 2 สว นคอื กลมุ หนว ยงานและกลมุ เกษตร 10. 1) ยังไมมีระบบโทรมาตรใน 1) ควรตดิ ตงั้ ระบบโทรมาตรในแตล ะ โครงการประเภทอา งพวง ทำให อา งของโครงการประเภทอา งพวง 2) ควรมกี ารวางแผนการจดั สรรน้ำ ขาดขอมูล Outflow ที่จะใชใน สำหรบั โครงการประเภทอา งพวง ไว การทำความเขาใจหรือชี้แจงให ลว งหนา โดยเปน การจดั สรรน้ำตน ทนุ ทม่ี อี ยู กับคนในพ้ืนที่ 3) ควรมกี ารเกบ็ บนั ทกึ ขอ มลู สถติ นิ ำ้ ฝนปรมิ าณน้ำสงู สดุ -ต่ำสดุ ทเี่ คยเกดิ 2) สภาพพื้นท่ี เชน บนเขา ในพ้ืนที่รวมทั้งควรทำความเขาใจ ปาทึบ หางไกลเปนอุปสรรคตอ เกยี่ วกบั ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ ลกั ษณะ ภูมิอากาศและทิศทางลมและฝน สญั ญาณสอื่ สารสำหรบั การตดิ ตง้ั ในพนื้ ที่ เพอ่ื นำมาเปน ขอ มลู พจิ ารณา ในการบรหิ ารจดั การนำ้ ระบบโทรมาตร 3) เคร่ืองมือและขอมูลท่ีจะใช ในการบริหารจัดการนำ้ เชน สถานีตรวจวัดนำ้ ฝน ขอมูล น้ำฝน ปริมาณน้ำสูงสุด-ตำ่ สุด 158

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ ยงั ไมค รอบคลมุ และผปู ฏบิ ตั งิ าน 4) การจัดต้ัง JMC ของโครงการ ไมทราบแหลงไดมาของขอมูล ประเภทอา งพวง ควรจดั ตง้ั เปน JMC เหลานี้ ในภาพรวมเพื่อใหมีการบูรณาการ การบรหิ ารจดั การระหวา งหนว ยงาน หรอื ผมู สี ว นเกยี่ วขอ งทง้ั หมดรว มกนั เชน หนวยงานสายการปกครอง หนวยงานภายใตกระทรวงเกษตร และสหกรณท เี่ กย่ี วขอ ง (กรมสง เสรมิ การเกษตร กรมประมง เปน ตน ) แบบอยา งความสำเรจ็ หนว ยงานดา นการบรหิ ารจดั การนำ้ โครงการสง น้ำและบำรงุ รกั ษา ของกรมชลประทานสามารถสรา งความ เขา ใจในเรอื่ งการบรหิ ารจดั การนำ้ การจดั สรรน้ำ และการใชน ำ้ ใหก บั คนในพน้ื ท่ี เมอื่ คนในพนื้ ทเี่ ขา ใจ ยอมรบั และแบง ปน น้ำใหก บั พน้ื ทใี่ กลเ คยี งไดอ ยา งเตม็ ใจ 10. การบรหิ ารจดั การนำ้ โดยภาพรวม 1)เจาหนาที่ชลประทาน 1) การจัดตั้งคณะกรรมการ JMC (ผอ. และ สบ.)ทพ่ี ง่ึ เขา มารบั ควรมองบริบทของตนเองอยางรอบ ดา น ระมดั ระวงั กลมุ คนทเี่ กย่ี วขอ ง หนา ทใ่ี นพน้ื ทตี่ อ งเรง ทำความ กบั การเมอื งทอี่ าจสง ผลกบั การบรหิ าร จัดการน้ำ และควรให JMC ตั้ง เขาใจในภาพรวมของการ กฎเกณฑท ใี่ ชใ นการบรหิ ารจดั การน้ำ บรหิ ารจดั การนำ้ ของโครงการ เพ่ือใหเปนที่ยอมรับสำหรับทุกภาค สวน ท่ีรับผิดชอบท้ังในเรื่องของ 2) ควรจัดการฝกอบรมความรูที่ จำเปน ใหก บั อาสาสมคั รชลประทาน ลักษณะโครงการและสภาพ อยา งนอ ยปล ะ 1 ครงั้ เพอื่ ทบทวน พื้นที่ สภาพทางภูมิศาสตร บทบาทหนาที่ในดานการสงน้ำและ พ้ืนฐานดานการชลประทาน เพื่อ ภู มิ อ า ก า ศ ฤ ดู ก า ล ก า ร ใ ช จะไดตระหนักรูวา อาสาสมัคร ชลประทาน ถือเปนหนวยหน่ึง ประโยชนที่ดินรวมถึงเรื่อง ของกรมชลประทาน ในการขับ คณุ ภาพน้ำ เคลอ่ื นโครงการชลประทานตา งๆให บรรลวุ ตั ถปุ ระสงค 2) ตอ งจดั ทำแผนการดแู ลและ บำรงุ รกั ษาอาคารชลประทาน และระบบสง นำ้ ตามคมู อื บำรงุ รกั ษาและการบรหิ ารจดั การน้ำ เพอื่ ใหม คี วามพรอ มในการใช งานและบรหิ ารจดั การน้ำอยา ง มปี ระสทิ ธภิ าพ 159

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 3) สำนกั งานชลประทานควรเอาหลกั แนวความคดิ และหลกั การทำงาน มา ประยกุ ตใ ชก บั หนว ยงานของตนเพอ่ื เปน การสรา งการรบั รู ความเขา ใจให กบั เจา หนา ทข่ี องกรมชลประทานเอง และประชาชนผทู สี่ นใจเกย่ี วกบั กรม ชลประทาน 4) โครงการชลประทานทมี่ อี า งเกบ็ น้ำ ขนาดเล็กอยูภายใตการกำกับดูแล ควรมีการตรวจสอบสภาพความ พรอ มใชง านของอา งเกบ็ นำ้ รวมทงั้ สภาพทางระบายนำ้ ดา นทา ยน้ำ สง่ิ กีดขวางการระบายน้ำตางๆ และ รายงานขอ มลู ปรมิ าณนำ้ การระบาย นำ้ ใหก บั สำนกั งานชลประทาน เพอ่ื รายงานสว นกลางอยา งสมำ่ เสมอเพอื่ ใชใ นการบรหิ ารจดั การนำ้ ปจจัยความสำเร็จการบริหารจัดการน้ำในสภาวะวิกฤติ 1) ตองมีขอมูลเพ่ือใชบริหารจัดการนำ้ เชน ปริมาณนำ้ เวลาในการไหลมาถึงจุดตางๆหนาตัดลำนำ้ ท่ี สามารถคาดการณไ ดอ ยา งถกู ตอ งเมน ยำ 2) ตอ งมกี ารบรหิ ารจดั การน้ำทง้ั ระบบอาจจะตอ งพจิ ารณาลมุ น้ำใกลเ คยี งรว มดว ย 3) ผปู ฏบิ ตั ติ อ งพรอ มดำเนนิ การตามขอ สง่ั การอยา งเครง ครดั หากมปี ญ หาอปุ สรรคไมส ามารถดำเนนิ การ ไดอยางทันทวงทีใหแจงหรือชี้แจงอยางเรงดวนเพ่ือจะไดปรับแผนใหทันเหตุการณและแกไขปญหาได ทนั ทว งที 4) การสรางความนาเช่ือถือใหหนวยงานมีภาพลักษณเปนหนวยงานดานวิชาการชวยใหเกิดความ นา เชอื่ ถอื กบั ทอ งถน่ิ และดำเนนิ การโดยไมม ขี อ ขดั แยง 160

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 2.6.3 ความปลอดภยั เขอ่ื น งานดา นความปลอดภยั เขอ่ื นของกรมชลประทาน เปน ภารกจิ หนง่ึ ของสำนกั ชลประทานที่ 1 ถงึ 17 และ สว นความปลอดภยั เขอื่ น สำนกั บรหิ ารจดั การนำ้ และอทุ กวทิ ยาจากการสมั มนาฯ สามารถสรปุ เปน ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ และปจ จยั แหง ความสำเรจ็ ดา นความปลอดภยั เขอ่ื น ดงั แสดงรายละเอยี ดในตารางตอ ไปนี้ ตารางที่ 2.6.3 ความปลอดภยั เขอื่ น ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 1. โครงการไมม แี บบ 1) ไมส ามารถวเิ คราะหห าสาเหตุ 1) สบื คน แบบกอ สรา งของโครงการอนื่ ของความบกพรอ งหรอื สงิ่ ผดิ ปกติ ในชวงระยะเวลาของการออกแบบ ทต่ี รวจพบ และ/หรอื กอ สรา งใกลเ คยี งกนั (+5 ป) 2) ไมสามารถวิเคราะหหาทาง เพ่ือตรวจสอบความสอดคลองและ แกไ ข สง่ิ ผดิ ปกติ และ/หรอื เสรมิ เทยี บเคยี งกบั สภาพทางกายภาพของ สรา งความมน่ั คงปลอดภยั ของตวั เข่ือนและ/หรืออาคารประกอบที่ไม เข่ือนและอาคารประกอบเขื่อน สามารถมองเหน็ ไดเ ชน ทอ ในตวั เขอื่ น นั้นๆได 2) จัดทำแบบขึ้นมาใหม โดยใช 3) ไมสามารถพิจารณาหรือ ภาพถา ยดาวเทยี ม ภาพถา ยทางอากาศ ดำเนนิ การซอ มแซมหรอื ปรบั ปรงุ ดวยอากาศยานไรคนขับ (Drone) ในอนาคตได การสำรวจ การวดั ระดบั และมติ ติ า งๆ ตามสภาพจรงิ 2. ปญ หาการเพมิ่ ระดบั เกบ็ กกั 1) การเพม่ิ ระดบั เกบ็ กกั น้ำไมว า สำรวจและตรวจสอบประสิทธิภาพ จะเปนการเพิ่มแบบชั่วคราว การระบายน้ำของ Spillway และ (เฉพาะชว งปลายฤดฝู น) จะตอ ง Outlet ทำการศึกษาถึงเสถียรภาพและ ความม่ันคงของตัวเขื่อนและ อาคารประกอบ (การเพมิ่ การเกบ็ กกั แบบถาวรตอ งเขา สขู บวนการ พจิ ารณาความเหมาะสม วเิ คราะห สำรวจ และออกแบบ เพ่ือการ ปรบั ปรงุ โครงการ) 2) การเพมิ่ ปรมิ าณการเกบ็ กกั แบบ ชว่ั คราว ควรมรี ะยะเวลาเกบ็ กกั ชวั่ คราว(ทเ่ี กนิ จากปกต)ิ ไมเ กนิ 1 เดอื น ขนึ้ อยกู บั สภาพน้ำหลาก ของแตล ะเขอื่ น 161

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 3. Dam Instrument และ 3) ผลกระทบดานอื่นท่ีจะตอง 1) โครงการพระราชดำริขนาดเล็ก เครื่องวัดแผนดินไหว พจิ ารณาเพมิ่ เตมิ ประกอบดว ย กลาง ควรตดิ เครอ่ื งมอื เทา ทจ่ี ำเปน 3.1) ระดับนำ้ สูงสุด (ร.น.ส.) เชน Piezometer, Seepage Flow Meter (SFM), OW และ BM & ตอ งไมม กี ารเปลย่ี นแปลง Surface Settlement Point 3.2) ระดบั เกบ็ กกั ชวั่ คราวไมค วร 2) เครอื่ งวดั แผน ดนิ ไหวใหพ จิ ารณา ที่เคยติดต้ังไวแลว (ใกลเคียงกัน สงู กวา ระดบั น้ำสงู สดุ (รนส.) ใชแทนกันได) ไมควรติดตั้งเพิ่ม กรณที ไี่ มม ขี อ มลู ระดบั สนั Chim- ในกรณีไมมีในพ้ืนท่ีใกลเคียงให ney Drain และ/หรอื มกี ารตรวจ ติดต้ังเพ่ิม พบการไหลซมึ หรอื ไหลรวั่ บนลาด 3) แมจ ะมมี าตรการ/เครอ่ื งมอื ทด่ี ี แต เขอื่ นดา นทา ยน้ำจะตอ งระงบั การ ผูดูแลบำรุงรักษาเข่ือนควรใหความ เพิ่มการเก็บกักทันทีเพื่อทำการ สนใจ ใสใจดูแลรักษาเครื่องมือ ซอ มแซมหรอื ปรบั ปรงุ สภาพการ และตัวเข่ือนเพ่ือใหเขื่อนเกิดความ ไหลซึม/ไหลร่ัว รวมถึงการเพิ่ม ปลอดภยั เขอื่ น (ผดู แู ล หมายถงึ ทกุ ระดบั สนั Chimney Drain ดว ย ฝา ยทเ่ี กย่ี วขอ ง) จึงจะสามารถพิจารณาเพิ่มการ เกบ็ กกั ตอ ไปได 162

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 4. ลาดไหลเขา(Abutment) บรเิ วณพนื้ ทที่ ม่ี กี ารตรวจพบการ 4) ควรมกี ารตรวจสอบสภาพเขอ่ื น ที่เปนการตัดลาด Slope เคลอื่ นตวั ถอื เปน \"พนื้ ทอ่ี นั ตราย\" และเคร่ืองมือตรวจวัดพฤติกรรม พรอมชานพัก เชน เขื่อน ต อ ง มี ม า ต ร ก า ร ด า น ค ว า ม เขอ่ื นใหอ ยใู นเกณฑม าตรฐาน หว ยชา ง จ.เชยี งราย หรอื ป ล อ ด ภั ย ใ น ก า ร เ ข า สู พ้ื น ท่ี 5) การตรวจตดิ ตามพฤตกิ รรมเขอื่ น ดวยวิธีการทำ Shotcrete อนั ตรายน้ี จากเครื่องมือวัดฯในสภาวะปกติ เชน เขื่อนแควนอยฯ มรี ะยะเวลาในการตรวจวดั ดงั นี้ จ.พษิ ณโุ ลก แลว ตอ มามกี าร - เข่ือนอายุไมเกิน 2 ป อานคา ตรวจพบวา มกี ารเคลอ่ื นตวั ของลาดไหลเ ขาลงสอู าคาร อาทติ ยล ะ 1 ครง้ั ควบคมุ (Control Room) - เข่ือนอายุ 2-5 ป อานคา 2 ทอสงน้ำฝงขวาของเขื่อน หว ยชา ง หรอื Shortcrete อาทติ ย/ ครงั้ ท่ี Abutment ฝงขวาของ - เขอื่ นอายมุ ากกวา 5 ป อา นคา 1 เขอื่ นแควนอ ยเกดิ การแตก รา วและมกี ารตรวจพบวา เดือน/ครั้ง ยกเวน หมดุ วดั การทรดุ ตวั (Surface Settlement Point - ssp) ใหต รวจ วดั อยา งนอ ย 6 เดอื น/ครง้ั กรณเี ขอ่ื น อายไุ มเกนิ 5 ป และปล ะ 1 ครงั้ ใน กรณเี ขอ่ื นอายมุ ากกวา 5 ป 1) ตองมีการติดตามและวิเคราะห พฤตกิ รรมของการเคลอ่ื นตวั ของไหล เขา พรอ มทงั้ พฤตกิ รรมของเขอื่ นดว ย เครื่องมือสำรวจฯและ/หรือ อาจ เสริมดวยการติดตั้งเคร่ืองมือวัด พฤติกรรมเขื่อนเพิ่มเติมตามความ จำเปน 2) หากพบวา การเคล่ือนตัวของ ไหลเขามหี รอื อาจมผี ลกระทบกบั ตวั เขอ่ื นตอ งรบี ดำเนนิ การวเิ คราะหห า สาเหตุ (Deficiency Verifification Analysis) และวเิ คราะหห าแนวทาง การแกป ญ หา (Corrective Action Analysis) ซงึ่ อาจมมี ากกวา 1 แนว ทาง เพอ่ื นำไปสกู ารคดั เลอื กแนวทาง 163

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 5. 1) การตรวจพบลกั ษณะการ สิ่งท่ีตรวจพบอาจเปนจุดเริ่มตน ทดี่ ที สี่ ดุ เพอื่ ดำเนนิ การออกแบบปรบั ไหลร่ัว/ไหลซึม(Leakage/ ของความบกพรองที่อาจพัฒนา ปรุงตอไป ซ่ึงการดำเนินการดังได Seepage) บนลาดเขื่อน หรือลุกลามบานปลายจนถึงขั้น กลาวมาแลวขางตน อาจตอง ดา นทา ยน้ำ ซงึ่ สนั นษิ ฐาน เปนอันตรายตอตัวเขื่อนในท่ีสุด พจิ ารณารว มกบั หนว ยงานทเี่ กย่ี วขอ ง วาเปนการไหลทะลุผาน เชน สสธ.และสอส. เปน ตน ตัวเข่ือนก็ดี หรือผาน 3) การออกแบบแกไ ข ซอ มแซม ปรบั Chimney Drain กด็ ี ปรุงตองพิจารณาอยางละเอียด 2) วสั ดหุ นิ ถมดา นทา ยเขอื่ น รอบคอบและเหมาะสมโดยอาจรวม บางสวน มีสภาพผุกรอน ถึงการออกแบบเพ่ือตดิ ต้งั เครือ่ งมือ โดยเฉพาะบริเวณท่ีมีรอง สำหรับติดตามพฤติกรรมรวมถึง รอยวา เคยมนี ้ำไหลผา น ผลสมั ฤทธข์ิ องการแกไ ข/ปรบั ปรงุ 4) หากจำเปนตองใชเครื่องมือเพื่อ วเิ คราะหด า นปฐพแี ละธรณวี ทิ ยาควร ประสานและขอความรว มมอื จาก สสธ. 1) ตอ งทำการตดิ ตาม เกบ็ ขอ มลู ปรมิ าณ และตำแหนงของการรั่ว/ซึมโดยวัด อตั ราการไหลแบบงา ยๆ เบอื้ งตน แลว นำขอ มลู มาวเิ คราะหห าความสมั พนั ธ กบั ระดบั น้ำในอา งฯเพอ่ื การยนื ยนั วา เปน นำ้ จากในอา งเกบ็ นำ้ และเพอื่ หา ความเร็วของการตอบสนอง (Re- sponse Time) วา เรว็ หรอื ชา ขนาดไหน เพอื่ ใชเ ปน แนวทางในการวเิ คราะหห า จดุ บกพรอ งและแนวทางการปอ งกนั แกไ ขใหเ กดิ ผลกระทบดา นทา ยเขอ่ื น ใหน อ ยทสี่ ดุ 2) หากผลการตดิ ตามพฤตกิ รรมการ ไหลรั่ว/ไหลซึมมีแนวโนมวากำลัง พฒั นาในทางทร่ี นุ แรงมากขนึ้ ควรดำเนนิ การวเิ คราะหห าสาเหตุ แนว ทางการแกไ ข ซอ มแซม ปรบั ปรงุ ฯลฯ เชน เดยี วกบั ทไ่ี ดก ลา วไวใ นขอ ท่ี 5 164

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 7. มาตรฐานการตรวจสอบ 1) รอยแตกราวที่เกิดข้ึนบนสัน กรมฯ ควรมมี าตรฐานการตรวจสอบ สภาพเขื่อนและเคร่ืองมือ เขอ่ื นอาจเกดิ จากการขยายตวั หรอื สภาพเข่ือนและเคร่ืองมือตรวจวัด ตรวจวดั พฤตกิ รรมเขอื่ น ใน หดตัวของวัสดุผิวทางที่เกิดจาก พฤตกิ รรมเขอ่ื น ทง้ั ในกรณปี กติ และ กรณปี กติ และกรณฉี กุ เฉนิ ค ว า ม ร อ น จ า ก แ ส ง แ ด ด ใ น กรณีฉุกเฉิน โดยโครงการที่รับผิด ตอนกลางวนั และอากาศทเี่ ยน็ ลง ช อ บ ดู แ ล ค ว ร ดำ เ นิ น ก า ร ต า ม 8. การสังเกตรอยแตกราว ในเวลากลางคนื รอยแตกรา วน้ี มาตรฐานของกรมและจัดสงขอมูล บนสนั เขอื่ นหรอื ลาดเขอื่ น อาจไมมีผลตอเสถียรภาพหรือ ให ปข.ของสำนกั พจิ ารณาเบอ้ื งตน ความมน่ั คงปลอดภยั ของตวั เขอ่ื น และสรุปเสนอสวนความปลอดภัย แตหากปลอยทิ้งรอยแตกราวให เขอ่ื น สบอ. ตอ ไป ขยายตัวมากขึ้นและไมมีการ ปกปด แกไ ข หรอื ปอ งกนั กอ็ าจ การสงั เกตรอยแตกรา วบนสนั เขอ่ื น ทำใหนำ้ ฝนที่ไหลผานรอยแตก หรอื ลาดเขอ่ื นแบง เปน 2 กรณี ดงั น้ี รา วนลี้ งไปในตวั เขอื่ นจนเกดิ เปน 1) รอยแตกรา วเปน เสน ตรงตามยาว รโู พรงขนึ้ ภายใน โดยเฉพาะเขอื่ น สนั เขอื่ น หมายถงึ เกดิ จากทรดุ ตวั ที่ ที่มีดินกระจายตัว (Dispersive แ ต ก ต า ง กั น ต า ม แ น ว สั น เ ข่ื อ น Soil) อยภู ายในจนอาจเกดิ การกดั พบมากในเขอ่ื นประเภท Zone Type เซาะ/กัดพา (Piping) จนเกิด และเขอื่ นทม่ี สี นั Chimney Drain สงู ความเสียหายใหญโตได จนเกอื บถงึ สนั เขอื่ น 2) รอยแตกรา งอาจเกดิ จากการ 2) รอยแตกรา วเปน เสน โคง หมาย เคลื่อนตัว (Sliding) ของลาด ถงึ การแตกรา วทเ่ี กดิ จากการเคลอื่ น เ ข่ื อ น จ น ทำ ใ ห สั น เ ข่ื อ น ข า ด ตวั แบบ Sliding ของลาดเขอื่ นซง่ึ ใน เสถียรภาพ ซ่ึงแนวเคลื่อนตัวนี้ การทจ่ี ะแกไ ข ซอ มแซม หรอื ปรบั ปรงุ อาจไมลึกจากสันเขื่อนมากนัก จะตอง ทำการติดตามพฤติกรรม ความลกึ ความยาว และอตั ราของ การแตกราวท่ีเพ่ิมข้ึนจนสามารถ วิเคราะหหาแนวของการเคล่ือนตัว บนลาดเขอื่ น เพอื่ ใชป ระกอบการวิ เคราะหเพื่อออกแบบน้ำหนักถวง (Counter Weight) เพอื่ ตา นทานการ เคล่ือนตัวของลาดเขื่อนตอไป จากการสบื คน วรรณกรรมและ หลักฐานของการเกิดการเคล่ือนตัว ของลาดเข่ือนพบวา สวนใหญเกิด 165

กรมชลประทาน ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ Royal Irrigation Department (Shallow Slide) ทำใหเ กดิ รอย จากการลดระดับนำ้ แบบรวดเร็ว แตกราวเฉพาะบริเวณขอบผิว (Sudden หรอื Rappid Drawdown) ขอ สงั เกต จราจร หรอื อาจเปน แนวเคลอ่ื น ซึ่งสามารถสรุปไดวาไมควรทำการ ตัวแบบลึก (Deep Slide) ลดระดบั น้ำในอา งฯเกนิ หรอื มากกวา จนทำใหแ นวหรอื รอยแตกรา วกนิ 15 ซม./วนั บรเิ วณกวา งไปจนถงึ ลาดเขอ่ื นอกี ดานหนึ่ง จนทำใหสันเข่ือนท้ัง หมดหรือเกือบท้ังหมดเกิดการ เคล่ือนตัวตามลาดลงมาจนอาจ ทำใหนำ้ ในอางฯเกิดการไหลลน ขา มรอยรา วนำ้ จนเกดิ การกดั ขาด (Breaching) ของตัวเขื่อนในท่ี สึดได 3) รอยแตกรา วยงั อาจเกดิ จากการ ทรดุ ตวั ทไ่ี มเ ทา กนั (Differentisl Settlement) ของวสั ดถุ มตวั เขอ่ื น เองหรือลงไปถึงฐานรากของตัว เขอ่ื น ซง่ึ รอยแตกรา วจากสาเหตุ น้ีมักเกิดเปนแนวขวางตัวเขื่อน (แนวเหนือนำ้ -ทายน้ำ) หรือท่ี เรยี กวา Transverse Crack ซง่ึ เปน อนั ตราบมากเนอ่ื งจากนำ้ ใน อางฯอาจไหลและกัดเซาะเปด ท า ง ไ ป สู ท า ย น้ำ จ น เ กิ ด ก า ร Breaching และนำไปสกู ารพบิ ตั ิ ของเขอ่ื นได 166

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 2.6.4 การมสี ว นรว มของประชาชน สำนกั สง เสรมิ การมสี ว นรว มของประชาชน เปน หนว ยงานภายในทถ่ี กู ตงั้ ขน้ึ เมอ่ื ป พ.ศ. 2551 เพราะ กรมชลประทานเลง็ เหน็ ความสำคญั ของการมสี ว นรว มกบั ประชาชนซง่ึ สำนกั สง เสรมิ การมสี ว นรว มของประชาชน มบี ทบาทหนา ทด่ี งั น้ี 1. ศกึ ษา วเิ คราะห เสนอแนะนโยบาย จดั ทำยทุ ธศาสตร กำหนดมาตรฐาน หลกั เกณฑท างวชิ าการ ใหค ำปรกึ ษา กำกบั ดแู ล และพฒั นาขดี ความสามารถบคุ ลากรเกยี่ วกบั การมสี ว นรว มของประชาชนการประชาสมั พนั ธ และเผยแพร การสรา งภาพลกั ษณอ งคก ร และการจดั การขอ รอ งเรยี น 2. จดั ทำแผนปฏบิ ตั กิ ารการสง เสรมิ การมสี ว นรว มของประชาชน ในระยะกำหนดโครงการ ระยะกอ น การกอ สรา ง ระยะระหวา งการกอ สรา ง และระยะหลงั การกอ สรา ง ตลอดทง้ั ประสาน ตดิ ตาม และประเมนิ ผล การปฏบิ ตั งิ าน 3. ศกึ ษา วเิ คราะหแ ละเสนอแนะแนวทางในการรวมกลมุ การมสี ว นรว ม การสรา งเครอื ขา ย การดำเนนิ งานอาสาสมคั รชลประทาน การพฒั นาและเสรมิ สรา งองคก รผใู ชน ำ้ ชลประทานใหม คี วามเขม แขง็ 4. ดำเนนิ การเกยี่ วกบั การจดั การขอ เสนอแนะ และขอ รอ งเรยี น จากผรู บั บรกิ ารและผมู สี ว นไดส ว นเสยี และเสนอแนะแนวทางการปรบั ปรงุ กระบวนการทำงาน 5. ดำเนนิ การเกย่ี วกบั การประชาสมั พนั ธแ ละเผยแพรก จิ กรรม ความรู ความกา วหนา และผลงานของ กรมชลประทาน 6. ปฏบิ ตั งิ านรว มกบั หรอื สนบั สนนุ การปฏบิ ตั งิ านของหนว ยงานอนื่ ทเี่ กยี่ วขอ ง หรอื ทไี่ ดร บั มอบหมาย ซึ่งกรมชลประทานพยายามเพิ่มระดับของการมีสวนรวม ใหมากที่สุด หากประชาชนมีสวนรวมใน ระดบั สงู ตงั้ แตต น กจ็ ะเกดิ ความรสู กึ เปน เจา ของโครงการทำใหภ ารกจิ ของกรมชลประทาน ไมเ กดิ ปญ หาในทกุ ข้ันตอน ระดบั การมสี ว นรว มของประชาชน ตามระเบยี บสำนกั นายกรฐั มนตรี วา ดว ยการรบั ฟง ความคดิ เหน็ ของ ประชาชน พ.ศ. 2548 ซงึ่ ไดอ า งถงึ International Association for Public Participation (IAP2) ซง่ึ เปน สถาบนั ฝกอบรมการมีสวนรวมของประชาชนที่มีชื่อเสียงของสหรัฐอเมริกา ไดจัดระดับการมีสวนรวมของประชาชนไว 5 ระดบั ดงั นี้ ระดับที่ 1 ใหขอมูลขาวสาร (Inform) ซ่ึงเปนระดับเริ่มตนประชาชนมีบทบาทนอย เปาหมายคือ การใหขอมูลขาวสารที่จำเปนและถูกตองแกประชาชน รวมท้ังเสริมสรางความเขาใจเก่ียวกับประเด็นปญหา ทางเลอื ก และทางแกไ ข ตวั อยา งเชน แผน พบั เสยี งตามสาย สง่ิ สำคญั ของการใหข อ มลู ขา วสารคอื การใหป ระชาชน ไดร บั ขอ มลู ขา วสารทจ่ี ำเปน และถกู ตอ ง ระดับที่ 2 การปรึกษาหารือ (Consult) ระดับน้ีประชาชนจะมีสวนรวมในการใหขอมูล ขอเท็จจริง ความรสู กึ และแสดงความคดิ เหน็ ประกอบการตดั สนิ ใจ เปา หมายคอื การไดร บั ขอ มลู และแสดงความคดิ เหน็ ของ ประชาชนเกย่ี วกบั สภาพปญ หา ทางเลอื ก และแนวทางแกไ ข ตวั อยา งเชน การสำรวจความคดิ เหน็ การสนทนา 167

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department กลุมยอย การจัดเวทีสาธารณะ ฯลฯ สิ่งสำคัญคือ การใหขอมูลขาวสารกับประชาชนท้ังผูมีสวนไดสวนเสีย โดยการรบั ฟง ความคดิ เหน็ ตระหนกั ถงึ ขอ มลู และความคดิ เหน็ ของประชาชนในการตดั สนิ ระดบั ที่ 3 การเขา มามบี ทบาท (Involve) เปน การเปด โอกาสใหป ระชาชนมสี ว นรว มทำงาน ตลอด กระบวนการตดั สนิ ใจ มกี ารแลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ และขอ มลู ขา วสารระหวา งรฐั และประชาชนอยา งจรงิ จงั เปา หมายคอื การทำงานรว มกบั ประชาชน เพอ่ื สรา งความมน่ั ใจวา ความตอ งการและความคดิ เหน็ ของประชาชนจะได รบั การพจิ ารณา ตวั อยา งเชน การประชมุ เชงิ ปฏบิ ตั กิ าร การสำรวจความคดิ เหน็ โดยการปรกึ ษาหารอื ฯลฯ สงิ่ สำคญั คอื การทำงานกบั ประชาชนเพอ่ื ใหค วามคดิ เหน็ และขอ มลู จากประชาชนสะทอ นในทางเลอื ก ระดับท่ี 4 สรางความรวมมือ (Collaborate) เปนบทบาทแกประชาชนในระดับสูง โดยประชาชน และรฐั ทำงานรว มกนั ในกระบวนการตดั สนิ ใจ เปา หมายคอื การเปน หนุ สว นกบั ประชาชนในทกุ ขนั้ ตอนของการตดั สนิ ใจ ตง้ั แตก ารระบปุ ญ หา พฒั นาทางเลอื ก และแนวทางแกไ ข ตวั อยา ง เชน การตงั้ เปน คณะทปี่ รกึ ษาฝา ยประชาชน การสรา งฉนั ทามติ กระบวนการตดั สนิ ใจแบบมสี ว นรว ม ฯลฯ สง่ิ สำคญั คอื การรว มงานกบั ประชาชน เพอื่ ใหไ ด ขอ เสนอแนะและแนวคดิ ใหมจ ากประชาชน โดยสญั ญาวา จะนำขอ มลู เหลา นน้ั มาตดั สนิ ใจทางออกของปญ หาให มากทส่ี ดุ เทา ทจี่ ะทำได ระดบั ที่ 5 การใหอ ำนาจแกป ระชาชน (Empower) ถอื เปน ระดบั ทใี่ หป ระชาชนเขา มามสี ว นรว มสงู สดุ เปา หมายคอื การใหป ระชาชนเปน ผตู ดั สนิ ใจลงมอื ดว ยตนเองโดยรฐั จะดำเนนิ การตามการตดั สนิ ใจนน้ั การตดั สนิ ใจนค้ี อื การสรา งการเรยี นรรู ว มกนั เขา ใจและความรสู กึ เปน เจา ของรว มกนั สง่ิ สำคญั คอื การปฎบิ ตั ติ ามสง่ิ ทป่ี ระชาชน ตัดสินใจเลือก กรมชลประทานใหค วามสำคญั กบั การมสี ว นรว มของประชาชนเปน อยา งมาก และไดผ ลกั ดนั ใหม กี ารยกระดบั การมสี ว นรว มมากทสี่ ดุ เหน็ ไดว า ไดก ำหนดเรอ่ื งนไี้ วเ ปน สว นหนง่ึ ใน พนั ธกจิ และ ประเดน็ ยทุ ธศาสตร ดงั น้ี พนั ธกจิ 1. พฒั นาแหลง นำ้ และเพม่ิ พน้ื ทช่ี ลประทานตามศกั ยภาพของลมุ นำ้ ใหเ กดิ ความสมดลุ 2. บรหิ ารจดั การนำ้ อยา งบรู ณาการใหเ พยี งพอ ทว่ั ถงึ และเปน ธรรม 3. ดำเนนิ การปอ งกนั และบรรเทาภยั อนั เกดิ จากน้ำตามภารกจิ อยา งเหมาะสม 4. เสรมิ สรา งการมสี ว นรว มในกระบวนการพฒั นาแหลง นำ้ และการบรหิ ารจดั การนำ้ ประเดน็ ยทุ ธศาสตร 1. การพฒั นาแหลง น้ำและเพมิ่ พน้ื ทชี่ ลประทานตามศกั ยภาพลกั ษณะลมุ น้ำ(Basin-based Approach) 2. การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การนำ้ อยา งบรู ณาการ ตามวตั ถปุ ระสงคก ารใชน ้ำ 3. การปอ งกนั ความเสยี หายและสนบั สนนุ การบรรเทาภยั อนั เกดิ จากน้ำ 4. การเสรมิ อำนาจประชาชนในระดบั พน้ื ท่ี (Empowering) การสรา งเครอื ขา ย และการมสี ว นรว ม ของทกุ ภาคสว นในงานบรหิ ารจดั การนำ้ ชลประทาน (Networking Collaboration Participation) 5. การปรบั เปลยี่ นสอู งคก รอจั ฉรยิ ะ (Turnaround to Intelligent Organization) 168

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" กองสงเสริมการมีสวนรวมของประชาชน มีบทบาทหนาที่หลักในการสงเสริมใหหนวยงานตางๆ ของ กรมชลประทาน (ดังรูปท่ี 2-36) ที่มีบทบาทหนาที่ดานชลประทาน เพ่ิมระดับการมีสวนรวมกับประชาชนใหมี มากขนึ้ ในทกุ กระบวนการดำเนนิ งาน ตง้ั แตข นั้ ตอนการวางโครงการ การสำรวจ การออกแบบ การกอ สรา ง จนถงึ การสงนำ้ และบำรุงรักษา และสนับสนุนใหเกิดเครือขายประชาชนตามประเด็นยุทธศาสตรของกรมชลประทาน ขอ 4 คอื ตอ งใหเ กดิ การมสี ว นรว มถงึ ระดบั ทม่ี กี ารเสรมิ อำนาจประชาชน (Empowering) พรอ มทงั้ การสรา ง เครือขายและการมีสวนรวมทุกภาคสวนในการบริหารจัดการน้ำชลประทาน (Networking Collaboration Participation) โดยการใหค วามรู และการสนบั สนนุ งบประมาณดา นการมสี ว นรว ม รวมทง้ั การจดั การขอ รอ งเรยี น ใหเ หลอื นอ ยทสี่ ดุ เพอ่ื ใหโ ครงการเปน ทย่ี อมรบั ของประชาชน ซง่ึ ในปจ จบุ นั พบวา ในการพฒั นาแหลง น้ำ ประชาชนบางสว น ตอ ตา นใหย กเลกิ โครงการ สว นหนง่ึ มา จากขาดความรคู วามเขา ใจรายละเอยี ดโครงการ ทำใหเ กดิ ความวติ กหากโครงการเกดิ จะทำใหไ ดร บั ผลกระทบและ อาจจะไดร บั การเยยี วยาทไ่ี มเ ปน ธรรม หลายครงั้ ไดร บั การสนบั สนนุ จาก NGO สอ่ื ตา งๆ หนว ยงานดา นการอนรุ กั ษ ประชาชนนอกพนื้ ที่ นกั การเมอื ง ฯลฯ รว มคดั คา นโครงการ และในสว นของผทู ไี่ ดร บั ผลประโยชนจ ากโครงการ ไมร ว มสนบั สนนุ โครงการ โดยมองวา เปน หนา ทข่ี องกรมชลประทานทตี่ อ งผลักดนั ใหเ กดิ โครงการ ปญ หาเหลา นี้ บางสว น เกดิ มาจากการทป่ี ระชาชน หนว ยงานตา งๆ ไมไ ดเ ขา มามสี ว นรว มทเ่ี พยี งพอและทว่ั ถงึ พบวา หากเรม่ิ ตน การมสี ว นรว มจากการใหผ ไู ดร บั ผลประโยชน เขา มารว มสนบั สนนุ ผลกั ดนั โครงการตง้ั แตต น รว มมอื ชว ยกนั แกไ ข ปญ หาอปุ สรรคในการพฒั นาโครงการ โดยการสง เสรมิ ใหเ ขา มามบี ทบาท สรา งความรว มมอื และเสรมิ อำนาจแก ประชาชน จากเดมิ ทเี่ พยี งรบั รขู อ มลู และเสนอความคดิ เหน็ กจ็ ะทำใหเ ขา ใจขอ มลู โครงการอยา งแทจ รงิ มคี วาม รสู กึ เปน เจา ของโครงการและรว มกนั แกไ ขปญ หา เพอื่ สนบั สนนุ ใหเ กดิ โครงการชลประทาน ในดา นการสง นำ้ และบำรงุ รกั ษา เกษตรกรในพน้ื ทมี่ คี วามเขา ใจวา กรมชลประทานมหี นา ทจ่ี ดั หานำ้ ให ถงึ แปลงเพาะปลกู ตลอดเวลา ไมเ ขา ใจถงึ ปญ หาอปุ สรรคในการสง นำ้ ทงั้ ปรมิ าณนำ้ ตน ทนุ ทบ่ี างปอ าจจะไมเ พยี ง พอ หรอื บางครง้ั เพยี งพอ แตก ย็ งั มกี ารแยง ชงิ นำ้ เมอ่ื เกดิ ปญ หาการสง น้ำกจ็ ะเขา ใจวา เปน ความผดิ พลาดของกรม ชลประทาน ดงั นนั้ หากใหเ กษตรกรในพน้ื ทม่ี คี วามรสู กึ เปน เจา ของโครงการ โดยเขา มามบี ทบาท รว มมอื และ มอี ำนาจในการตดั สนิ ใจในการบรหิ ารจดั การน้ำ ซง่ึ จะทำใหล ดปญ หาการรอ งเรยี นโครงการได 169

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department รปู ท่ี 2-36 บทบาทหนา ทห่ี ลกั ของกองสง เสรมิ การมสี ว นรว มของประชาชน 170

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" จากการสมั มนาฯ สามารถสรปุ เปน ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ และปจ จยั แหง ความสำเรจ็ ดา นการมสี ว นรว มของประชาชน แบง ออกเปน ดา นตา งๆ ไดแ ก การมสี ว นรว มของประชาชนดา นพฒั นาแหลง นำ้ การมสี ว นรว มของประชาชนดา นบรหิ ารจดั การนำ้ และการประชาสมั พนั ธ ดงั แสดงรายละเอยี ดในตารางตอ ไปนี้ ตารางที่ 2.6.4 การมสี ว นรว มของประชาชน ดา นพฒั นาแหลง นำ้ ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 1. 1) ผูที่ไดรับผลกระทบจาก 1) ตอ งสรา งกระบวนการมสี ว น 1) ควรสรา งการกระบวนการมี ส ว น ร ว ม ตั้ ง แ ต ก อ น ก า ร โครงการไมไ ดร บั ทราบขอ มลู ทถี่ กู รวมกับผูมีสวนไดเสีย โดยใหมี พิจารณาวางโครงการโดยการ ลงพื้นที่เพ่ือพบปะผูมีสวนได ตอ งและครบถว น ทำใหเ กดิ การ ความรู ความเขาใจ เก่ียวกับ เสยี พดู คยุ ใหเ หน็ ถงึ ปญ หาเรอ่ื ง น้ำและความสำคัญของการ ตอตานและคัดคานโครงการ ขอ มลู ของโครงการทคี่ รบถว นถกู พัฒนาแหลงนำ้ อยางชัดเจน ดว ยการนอ มนำพระราชดำรสั เชน ขอมูลการสำรวจระดับ ตอ ง เชน ประเดน็ ปญ หา แนว ของในหลวง รชั กาลท่ี 9 เรอ่ื ง การเขา ถงึ เขา ใจ และพฒั นา เกบ็ กกั ของอา งเกบ็ นำ้ ทมี่ หี ลาย ทางเลอื กตา งๆ ขอ ดขี อ เสยี ของแต มาสรางความตระหนักเพ่ือให คนในพื้นที่เห็นถึงความสำคัญ ท า ง เ ลื อ ก ใ น ข้ั น ต อ น ก า ร ละทางเลอื ก และแนวทางในการ เ ป น ผู เ ส น อ แ ล ะ ผ ลั ก ดั น โครงการทจี่ ะแกไ ขปญ หา พจิ ารณาโครงการเมอื่ เหน็ แนว พจิ ารณาสรปุ ทางเลอื กในการแก 2) ควรมชี อ งทางดา นเทคโนโลยี สอ่ื สาร เชน Website, Social สำรวจระดบั ทมี่ ผี ลกระทบมาก ปญ หา เปน ตน Network เพอ่ื ใหข อ มลู โครงการ จึงมีความกังวลและคัดคาน 2) ตอ งเปด โอกาสใหป ระชาชนมี พฒั นาแหลง นำ้ ทถี่ กู ตอ งกบั ผมู ี โครงการ ไมเช่ือขอมูลท่ีกรม สวนรวมในการตัดสินใจ และมี สวนไดสวนเสียในพ้ืนที่และ ชลประทานชแี้ จง ประชาชนทวั่ ไปอยา งตอ เนอ่ื ง การแลกเปล่ียนความคิดเห็น 2) ผูคัดคานโครงการรวมมือ ขอ มลู ขา วสาร โดยมเี ปา หมายคอื 1) ภาครฐั ควรหาแนวทางในการ กับองคกรภาคนอกราชการ การทำงานรว มกบั ประชาชน เพอื่ กำหนดอตั ราคา ชดเชยและระยะ (NGO) นำขอ มลู ทไ่ี มถ กู ตอ งและ สรางความม่ันใจวาประชาชน เวลาในการชดเชย ใหชัดเจน ครบถว นในภาพของผลกระทบ จะไดร บั ขอ มลู ทคี่ รบถว นถกู ตอ ง เนอ่ื งจากปญ หานเี้ กดิ ขน้ึ กบั หลาย ทางลบไปขยายผลสื่อมวล โครงการและยงั ไมไ ดร บั การแกไ ข มานาน เปนอุปสรรคในการ ชนทำใหเกิดแนวรวมตอตาน โครงการขยายวงมากขนึ้ 2. 1) ผทู ไี่ ดร บั ผลกระทบดา นทอี่ ยู โครงการทต่ี อ งใชพ นื้ ทปี่ า เพอ่ื ดำเนนิ อาศัยและท่ีทำกินในพ้ืนท่ี การ หนว ยงานทเ่ี กยี่ วขอ งตอ งเฝา โครงการ (พนื้ ทน่ี ้ำทว ม/บรเิ วณ ระวงั การแสวงหาผลประโยชนจ าก หวั งาน ฯลฯ) ไมไ วว างใจภาค โครงการ เชน การบกุ รกุ ปา เพอื่ หวงั รฐั เรอ่ื งคา ชดเชยทไี่ มส ามารถ คา ชดเชย ซงึ่ เปน การกระทำทม่ี ี กำหนดอัตราที่ชัดเจนได ความผดิ ทางกฎหมาย เปน ตน 171

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ จนกวา จะมกี ารแตง ตง้ั คณะกรรม การพจิ ารณาคา ชดเชย ตอ งระวงั ขอ ขดั แยง จากการเมอื ง พัฒนาดานแหลงน้ำ 2) ในกรณที มี่ กี ารจา ยคา ชดเชย ทอ งถนิ่ ทอ่ี าจจะสง ผลกระทบตอ ควรใหขอมูลที่ถูกตองและ ในพื้นท่ีปา อาจทำใหมีการรุก การดำเนนิ โครงการได สมำ่ เสมอดานกฎหมาย แก พน้ื ทป่ี า เพอ่ื หวงั คา ชดเชย ประชาชนในพน้ื ทไ่ี ดร บั ผลกระทบ 3. ผูท่ีไดรับผลประโยชนจาก ตอ งสรา งเครอื ขา ยการมสี ว นรว ม เพอ่ื คลายความกงั วล โครงการไมรวมผลักดันใหเกิด ดานพัฒนาแหลงนำ้ จากผูไดรับ โครงการ เนื่องจากภูมิสังคม ประโยชนจากโครงการใหมีสวน การมสี ว นรว มควรพจิ ารณาภมู ิ ของบางพน้ื ทท่ี ไ่ี มต อ งการสรา ง รว มในโครงการตง้ั แตเ รมิ่ จะชว ย สงั คมหรอื บรบิ ทของคนในพนื้ ท่ี ความขดั แยง ใหเ กดิ ความตอ เนอ่ื ง เชน คนในชมุ ชนภาคเหนอื มี ความเช่ือมั่นในผูนำ ดังนั้น 4. การใหข อ มลู ของภาคการเมอื ง การมสี ว นรว มควรตอ งเขา หาผู ทองถ่ิน มีผลตอโครงการของ นำกอน และคนในชุมชนใน ภาครฐั โดยเฉพาะขอ มลู ทไ่ี มถ กู ภาคใต จะหลีกเล่ียงความขัด ตอ ง หรอื ปด บงั ขอ มลู บางสว น แยง ทำใหไ มอ ยากรว มผลกั ดนั โครงการ ดงั นนั้ การมสี ว นรว ม 5. การทำการมสี ว นรว มไมม คี วามตอ ควรดำเนินการแบบกลุมยอย เนอ่ื งในทกุ ขน้ั ตอนในการพฒั นา เพอื่ ไดข อ มลู ทถ่ี กู ตอ งทส่ี ดุ แหลง น้ำเนอื่ งจากมหี ลายหนว ย งานรบั ผดิ ชอบ เชน วางโครงการ 1) ไมควรใหนักการเมืองชวย สำรวจ ออกแบบ กอ สรา ง และ ผลกั ดนั โครงการ เพยี งอยา งเดยี ว บรหิ ารจดั การนำ้ ทำใหไ มต อ เนอื่ ง เพราะอาจทำใหข้ัวการเมือง และขาดการสง ตอ ขอ มลู ตรงขา ม คดั คา นโครงการได 2) ควรใหประชาชนที่มีความ เดอื ดรอ นเรอ่ื งนำ้ เปน ผผู ลกั ดนั โครงการ ซึ่งจะทำใหนักการ เมอื งทกุ ขวั้ มาเขา รว มสนบั สนนุ โครงการดว ย ควรมผี แู ทนแตล ะหนว ยงานท่ี เก่ียวของ เชน วางโครงการ ออกแบบ สำรวจ กอสราง บริหารจัดการนำ้ เขารวม ดำเนนิ งานการมสี ว นรว มแบบ บูรณาการในทุกกระบวนงาน โดยใหห นว ยงานรบั ผดิ ชอบหลกั 172

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 6. รปู แบบของโครงการไมเ หมาะ กอนเสนอโครงการเพื่อของบ เปน เจา ภาพในการดำเนนิ งาน สมกบั สภาพการใชง านในพน้ื ท่ี ประมาณในการกอสราง ตองมี และมีการบันทึกและสงตอ จรงิ เพราะขาดการมสี ว นรว ม การนำเสนอบทสรปุ ตอ ประชาชน ขอ มลู อยา งตอ เนอื่ ง ของประชาชนในกระบวนการ ในพนื้ ทอี่ กี ครงั้ เพอ่ื ใหผ มู สี ว นได ออกแบบ เชน ประตรู ะบายนำ้ สวนเสียยืนยันวา โครงการกอ ค ว ร ทำ ก า ร มี ส ว น ร ว ม ข อ ง ท่ีเปดจากดานลาง อาจไม สรางท่ีจะเกิดข้ึน ตรงกับความ ประชาชน ในทกุ กระบวนการ เหมาะสมกับพื้นท่ีท่ีมีอิทธิพล ตอ งการและเหมาะสมกบั การใช ของงานพฒั นาแหลง น้ำ เพอื่ ให ของนำ้ ข้ึนนำ้ ลงของนำ้ ทะเล งานของประชาชนในพนื้ ที่ จะได เกิดความเขาใจและมีความ เ พ ร า ะ จ ะ ทำ ใ ห ต ะ ก อ น ฟุ ง ไมเกิดปญหาขอขัดแยงในพ้ืนท่ี เหมาะสมกับสภาพภูมิสังคม กระจายทำใหท า ยน้ำเกดิ น้ำเสยี หลังจากเปดใชงานแลว และเกดิ ประโยชนส งู สดุ ในการ ใชงาน ปจ จยั แหง ความสำเรจ็ โครงการอา งเกบ็ น้ำแมต าชา ง ผไู ดร บั ผลประโยชนแ ละผลกระทบของโครงการเปน ผจู ดั ทำขอ มลู และ วเิ คราะหป ญ หา ทำใหท ราบถงึ ประโยชนท จี่ ะเกดิ ขนึ้ หากมอี า งเกบ็ นำ้ และสง ผลใหช วี ติ ดขี นึ้ อยา งไร เขา ใจ โครงการ และผลกระทบหากมโี ครงการไดเ ปน อยา งดี โดยมเี จา หนา ทขี่ องกรมชลประทานเปน ทปี่ รกึ ษา รว ม แกไ ขผลกระทบของโครงการใหก บั กลมุ ผมู สี ว นเสยี เพอ่ื ไมใ หม กี ารคดั คา นโครงการโดยจดั ตงั้ กองทนุ เพอื่ จา ย คา ชดเชยเพม่ิ เตมิ ใหก บั กลมุ ผมู ที ท่ี ำกนิ ในพน้ื ทป่ี า สงวน ใหส ามารถยา ยออกจากพนื้ ทไี่ ด จดั ทำโครงการฟน ฟู และอนรุ กั ษป า ตน น้ำเพอ่ื ปอ งกนั ตะกอนไหลลงอา งเกบ็ น้ำในอนาคต และทำความเขา ใจกบั กลมุ เกษตรทอ่ี ยพู นื้ ที่ เหนอื อา งเกบ็ นำ้ เกยี่ วกบั เรอื่ งสารเคมที มี่ ผี ลตอ คณุ ภาพน้ำในอา งฯ ทำใหผ มู สี ว นไดส ว นเสยี มคี วามรสู กึ เปน เจา ของ พรอมรวมผลักดันโครงการใหเกิดข้ึนสามารถตอบคำถามถึงประโยชนโครงการวิธีการแกไขผลกระทบ โครงการ และรว มดำเนนิ การแกไ ขผลกระทบจากโครงการ 173

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ดา นพฒั นาแหลง นำ้ ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ ขอ สงั เกต โครงการท่ีตองบริหารจัดการน้ำ 1) ควรสนบั สนนุ และสง เสรมิ 1. งานดานสงนำ้ และบำรุงรักษา รว มกนั ตอ งใหเ จา หนา ทขี่ องทกุ กลมุ ผใู ชน ้ำใหม สี ว นรว มในการ ของโครงการชลประทาน มี โครงการทำความเขาใจกันใน บริหารจัดการนำ้ และชวยกัน งบประมาณและบคุ ลากรจำกดั เร่ืองการบริหารจัดการนำ้ เปน บำรงุ รกั ษาโครงการ ทำใหไมสามารถดำเนินการได อันดับแรกและตองทำความเขา 2) ควรสรา งเครอื ขา ยการมสี ว น อยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ ใจกับเกษตรกรในพ้ืนที่ทั้งหมด รว มของประชาชน เพอ่ื ใหเ กดิ เพอื่ นำไปสขู อ ตกลงรว มกนั ในการ ความรูสึกในการเปนเจาของ 2. โครงการชลประทานที่มีแหลง บรหิ ารจดั การน้ำปอ งกนั ความขดั โครงการ และรวมสนับสนุน นำ้ ตน ทนุ รว มกนั อาจเกดิ การ แยง ทอ่ี าจจะเกดิ ขนึ้ ในอนาคต งานดานสงน้ำและบำรุงรักษา แยง น้ำได ถา ไมม ขี อ ตกลงในการ ใหม ปี ระสทิ ธภิ าพยงิ่ ขนึ้ แบง นำ้ ตงั้ แตเ รมิ่ ตน โครงการ โครงการทม่ี ลี กั ษณะเฉพาะ เชน ระบบทอ ตอ งทำความเขา ใจกบั โครงการทตี่ อ งบรหิ ารจดั การน้ำ 3. โครงการชลประทานทอี่ อกแบบ ประชาชนและจัดต้ังกลุมผูใชนำ้ รว มกนั ควร เฉพาะ เชน ระบบทอ ซง่ึ สว น ใหพรอมในชวงระหวางการกอ 1) ทบทวนขอตกลงในการ มากออกแบบใหส ง น้ำแบบหมนุ สรา ง เพอื่ จะไดท ดสอบการใชง าน บริหารจัดการนำ้ รวมกันเปน เวยี น แตเ กษตรกรสว นมากเขา ใหตรงตามวัตถุประสงคท่ีออก ประจำ เพอ่ื ใหเ กดิ ความเหมาะ ใจวาสามารถเปดน้ำพรอมกัน แบบไวห ลงั จากการกอ สรา งแลว สมกบั สถานการณเ สมอ ทุกหัวจายไดเหมือนนำ้ ประปา เสรจ็ และเปน การปอ งกนั ปญ หา 2) สรางกิจกรรมรวมกัน ตลอดเวลา ซงึ่ ทำใหป รมิ าณนำ้ การสง น้ำไมเ พยี งพอ ระหวา งเจา หนา ที่ ประชาชนท่ี มีไมเพียงพอ สงผลใหเกิด เ ก่ี ย ว ข อ ง กั บ โ ค ร ง ก า ร ทุ ก ปญ หาการแยง นำ้ โครงการ อยา งสมำ่ เสมอ เพอื่ สรา งความสมั พนั ธร ว มกนั 174

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 4. การบรหิ ารจดั การนำ้ ในพนื้ ทล่ี มุ ตอ งทำความเขา ใจกบั เกษตรกรทง้ั ควรจดั สรรงบประมาณในการ ต่ำ เกิดปญหาการแยงน้ำจาก โครงการ ใหเขาใจถึงวิธีการ ดำเนินการเอง มีการประชุม พน้ื ทส่ี ูงท่อี ยูตนนำ้ บรหิ ารจดั การนำ้ ทจ่ี ะตอ งสง น้ำ รว มกนั และสรปุ เปน ขอ เสนอ ใหพ นื้ ทลี่ มุ ต่ำกอ น เพอื่ ใหป ลกู ได ของกลุมผูใชนำ้ โดยใหมีการ 5. 1 โครงการ 1 ลา นบาท ปจ จบุ นั ในชวงเดือนมีนาคม และใหทัน จางงานเกษตรกรเพ่ือดำเนิน เปนงานจางผูรับเหมาในการ เก็บเก่ียวกอนนำ้ หลากในเดือน การซอ มแซมระบบชลประทาน ซอ มแซมระบบตา งๆ ขาดการมี กนั ยายน เพราะถา ไมท ำความเขา ตามแนวคิดเดิม ซ่ึงจะทำให สวนรว มของเกษตรกรในพ้นื ท่ี ใจกบั เกษตรกรอยา งทว่ั ถงึ จะทำให เกษตรกรมีความรูสึกเปนเจา ทำใหข าดความรสู กึ เปน เจา ของ พน้ื ทส่ี งู ทอ่ี ยตู น นำ้ แยง นำ้ ทสี่ ง ไป ของ และรบั ผดิ ชอบรว ม และ และรบั ผดิ ชอบรว ม ใหพ น้ื ทลี่ มุ ต่ำ ในชว งทตี่ อ งปลกู สามารถซอมแซมอาคารได ขา วเดอื นมนี าคม ได อยา งรวดเรว็ และทนั การณ 6. การจดั ตง้ั คณะกรรมการ JMC การพจิ ารณาจดั ตง้ั คณะกรรมการ บางกลุม มีกลุมกอนทางการ JMC แตละพื้นท่ีโครงการ เมือง โดยเฉพาะในระดับ ชลประทาน ควรมองบรบิ ทของ ทอ งถนิ่ เขา มาเกย่ี วขอ ง ซงึ่ สง ตนเองอยา งรอบดา น เพอื่ ไมใ ห ผ ล ก ร ะ ท บ ต อ ก า ร บ ริ ห า ร เกดิ ปญ หาในการบรหิ ารจดั การนำ้ จดั การนำ้ ซงึ่ พนื้ ทโี่ ครงการชลประทานใน แตละแหง ควรประเมินและ วเิ คราะหใ หช ดั เจนวา มคี วาม จำเปน ทจ่ี ะตอ งยกระดบั กลมุ ให เปน JMC หรอื ไม 175

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 7. อาสาสมคั รชลประทาน ควรมรี อบการฝก อบรมความรทู ่ี จำเปน อยา งนอ ย ปล ะ 1 ครงั้ เพอื่ ทบทวนบทบาทหนา ทใี่ นดา นการ สง นำ้ และหลกั พน้ื ฐานดา นการ ชลประทาน เพอื่ จะไดต ระหนกั รู วา อส.ชป. ถอื เปน หนว ยหนง่ึ ของกรมชลประทานในการชว ย ขบั เคลอ่ื นโครงการชลประทาน ตา งๆ ใหบ รรลวุ ตั ถปุ ระสงค ปจ จยั แหง ความสำเรจ็ 1. กลุมบริหารการใชน้ำชลประทานรวมใจพัฒนาเมืองสามนำ้ แพรกหนามแดง รับรางวัลกลุมบริหารการ ใชน ำ้ ชลประทานดเี ดน ระดบั ประเทศ ป พ.ศ. 2562 1) กลมุ บรหิ ารการใชน ้ำมคี วามเขม แขง็ ใชข อ มลู ในการบรหิ ารจดั การน้ำ และมกี ารถอดบทเรยี นเพอ่ื ปรบั ปรงุ ขอ มลู เสมอ 2) ชลประทานสมทุ รสงคราม ไดส นบั สนนุ ใหเ กดิ การตง้ั กลมุ และเสรมิ สรา งความเขม แขง็ จนตง้ั เปน JMC ซึ่งกลุมไดมองในภาพรวมที่เก่ียวของท้ังระบบ จึงรวมเอากลุมเหนือนำ้ (ฟารมหมูราชบุรี)และทายน้ำ (กลมุ เลย้ี งหอยแครงทที่ ะเล) เขา รว มJMC ดว ย เพอ่ื รว มรบั ผดิ ชอบบรหิ ารจดั การน้ำทงั้ ระบบตง้ั แตต น น้ำถงึ ทะเลไมใ หเ กดิ ผลกระทบ 3) กลุมบริหารการใชน้ำไดมีนวัตกรรมจากภูมิปญญาทองถิ่นเพื่อบริหารจัดการนำ้ ใหเหมาะสมกับพ้ืนที่ น้ำขนึ้ นำ้ ลง น้ำเคม็ น้ำจดื และน้ำกรอ ย เชน บานหบั เผย (บานปรบั ระดบั น้ำ) เรอื ดูดเลน เปน ตน 4) กลุมไดพัฒนาวิสาหกิจชุมชน นำผลผลิตไปขายโดยผาน Social media และสงเปนวัตถุดิบราน ขา วใหมป ลามนั และนำกำไรจากรา นขา วใหมป ลามนั รอ ยละ 1 กลบั มาพฒั นาชมุ ชน 2.โครงการบรหิ ารจดั การนำ้ ในพน้ื ทลี่ มุ ตำ่ (บางระกำโมเดล) 1) การทำความเขา ใจกบั เกษตรกรในพน้ื ท่ี เพอื่ ใหร บั ทราบและเขา ใจการบรหิ ารจดั การพนื้ ทลี่ มุ ตำ่ ใหเ ปน แกม ลงิ ในชว งน้ำทว มเดอื นกนั ยายน-พฤศจกิ ายน เกษตรกรในพนื้ ทล่ี มุ ตำ่ ตอ งปลกู ขา วชว งเดอื นมนี าคม โดยโครงการจะสง นำ้ ใหพ น้ื ทลี่ มุ ตำ่ ในชว งเวลาดงั กลา ว ถา ไมท ำความเขา ใจจะทำใหเ กษตรกรบรเิ วณ ตนน้ำแยงน้ำและนำ้ ไปไมถึงพ้ืนที่ลุมตำ่ น้ัน 2) ทกุ หนว ยงานทเ่ี กย่ี วขอ งรว มมอื กนั สนบั สนนุ โครงการพนื้ ทล่ี มุ ต่ำ ทำใหป ระชาชนเขา ใจและสนบั สนนุ โครงการ 3) มคี วามรว มมอื แลกเปลยี่ นความรู (Knowledge Exchange) ระหวา งประเทศไทยกบั ประเทศฮงั การี ดานการบริหารจัดการนำ้ ในพ้ืนท่ีลุมต่ำ โดยประเทศไทยไดนำเสนอโครงการบางระกำโมเดลในเวที การประชมุ และประเทศฮงั การจี ะเขา มาชว ยเหลอื ดา นวชิ าการตอ ไป 3. JMC เขม แขง็ สามารถบรหิ ารจดั การน้ำในลกั ษณะโครงการอา งพวง (จำนวน 6 อา ง) ไดด ี 176

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" ดา นการประชาสมั พนั ธ ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ ขอ สงั เกต 1) การประชาสมั พนั ธใ นสภาวะ 1) โครงการควรประชาสมั พนั ธ วกิ ฤติ จะตอ งรวดเรว็ และถกู ตอ ง เชงิ รกุ ซงึ่ ควรทำกอ นและหลงั 1. 1) ในชว งสภาวะวกิ ฤติ เชน ตอ ง ตรงประเดน็ อาจใชก ารซอ้ื โฆษณา เหตกุ ารณ ในกรณที โี่ ครงการได พรอ งนำ้ จากเขอื่ นอยา งเรง ดว น ใน Facebook ชว ยประชาสมั พนั ธ ทำใหเ กดิ ประโยชนต อ ชมุ ชน เชน ทำใหป ระชาชนเขา ใจผดิ วา การ และตองมีสายดวนชวยตอบขอ เมอ่ื เขอื่ นไดเ กบ็ นำ้ ไดท ำหนา ทช่ี ว ย ระบายน้ำจากเขอ่ื นเปน สาเหตุ สงสยั และขอ กงั วลใจ การปอ งกนั นำ้ ทว มใหก บั เขตเมอื ง ทำใหเ กดิ น้ำทว มในพน้ื ที่ 2) หากตองพรองนำ้ ในภาวะ ตอ งแจง ใหข อ มลู ประจำกบั พนื้ ทรี่ บั 2) ในชวงปกติ ไมมีการประ วิกฤติตองทำความเขาใจกับ ประโยชน สรา งความรคู วามเขา ชาสัมพันธเร่ืองประโยชนของ ประชาชนทา ยนำ้ อยา งเรง ดว น ใจใหเ หน็ ประโยชนข องโครงการ เขอ่ื นใหป ระชาชนไดร บั ทราบ เพอ่ื ใหป ระชาชนเตรยี มตวั ไดท นั และสรา งความนา เชอื่ ถอื ใหก บั เหตกุ ารณ หนว ยงาน แตถ า ชแ้ี จงเมอื่ นำ้ เกนิ ขดี จำกดั ของเขอ่ื นกกั เกบ็ จนตอ ง ระบายจะทำใหป ระชาชนเขา ใจวา เขอื่ นเกบ็ น้ำระบายนำ้ ใหเ กดิ นำ้ ทว ม และไมน า เชอื่ ถอื 2) การประชาสมั พนั ธเ ชงิ รกุ อาจ ตองทำหลายทาง เชนส่ือ ทองถ่ิน (วิทยุ หนังสือพิมพ สอ่ื online ) ชว ยประชาสมั พนั ธ หรอื ใหเ ครอื ขา ยชลประทานทมี่ อี ยู เชน JMC อาสาสมคั รชลประทาน ชวยอีกทางหนึ่งและจะตองให ขอ มลู กบั หนว ยงานในทอ งถนิ่ เปน ประจำ เพอ่ื สรา งความนา เชอ่ื ถอื ใหก บั โครงการ 3) โครงการทม่ี คี วามสำคญั มาก ชว ยปอ งกนั ผลกระทบกบั ชมุ ชน เปน อยา งมากตวั อยา งเชน \"การ ทำคันดินเรงดวนสามารถชวย ปอ งกนั น้ำทว มเมอื งสกลนครได\" อาจจะใชการซื้อโฆษณาบน facebook ชว ยประชาสมั พนั ธ 177

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ขอ สงั เกต ขอ ควรระวงั ขอ เสนอแนะ 2. การประชาสัมพันธ ขอมูลถูก 1) ตองสรางความนาเช่ือถือ เพราะสามารถกำหนดกลมุ ผรู บั ตอ ง ชดั เจน นา สนใจ และการ ใหหนวยงานโดย การใชขอมูล รขู า วสารได ทง้ั เพศ อายุ สถาน สงขอมูลใหกลุมเปาหมายตอง การบริหารจัดการน้ำที่ถูกตอง ที่ ฯลฯ ควรใหเ นอื้ หามคี วามนา รวดเรว็ และทว่ั ถงึ ผานการประชุมกับหนวยงาน สนใจ ปกครอง/ประชาชน เพอ่ื ใหก รม 3. 1) การประชาสมั พนั ธผ า นสอ่ื ชลประทานมีภาพลักษณเปน Social ควรมหี วั ขอ ขา วทน่ี า สนใจ หนว ยงานดา นวชิ าการ มคี วามนา ใชภ าษาเขา ใจงา ย ตรงกลมุ เปา เชอื่ ถอื หมาย 2) การใชส อ่ื ประชาสมั พนั ธท เ่ี ขา 2) แผนพับใชประชาสัมพันธ ใจงาย เชน การใชระบบมัลติมี โครงการ ควรใชร ปู แบบงา ยๆ เชน เดีย ใหเห็นลักษณะโครงการที่ การต นู และใชภ าษาทเี่ ขา ใจงา ย ชัดเจน ชวยใหประชาชนเขาใจ ลกั ษณะโครงการ 4. ประชาชนไมเ ขา ใจหรอื ไมท ราบ ในขอจำกัดของการออกแบบ ตองใหประชาชนทราบขอจำกัด ทำใหใ ชง านอาคารชลประทาน ในการออกแบบของโครงการ โดย อยางไมถูกตอง เกิดความเสีย การประชาสมั พนั ธใ หท วั่ ถงึ เชน หายตอ อาคารได เชน นำรถสบิ ถนนคันคลองชลประทานจะไม ลอ มนี ำ้ หนกั บรรทกุ มาก ไปวง่ิ แขง็ แรงเทา ถนนทางหลวง อาจ บนถนนคันคลองชลประทาน ตอ งตดิ ปา ยเตอื นน้ำหนกั บรรทกุ เปนตน 178

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" บทที่ 3 โครงการนวัตกรรม 3.1 การพัฒนาโปรแกรมคอมพิวเตอรเพื่อการจัดเก็บสถิติขอมูลรายวันดานจัดสรรน้ำประเภทโครงการ ชลประทานอา งเกบ็ นำ้ (Water Daily Program) 3.1.1 ความเปน มาและความสำคญั ขอ มลู ดา นการจดั สรรน้ำถอื ไดว า เปน สงิ่ ทส่ี าํ คญั และจำเปน ตอ การปฏบิ ตั งานและการตดั สนิ ใจในการบรหิ าร จดั การนำ้ ของโครงการชลประทานตา งๆ สำหรบั ขอ มลู ทเ่ี ปน องคป ระกอบสำคญั สำหรบั การบรหิ ารจดั การน้ำในอา ง เกบ็ น้ำ เชน ขอ มลู ระดบั นำ้ ในอา งฯปรมิ าณนำ้ ในอา งฯ ปรมิ าณฝนตก ปรมิ าณการระเหยของนำ้ ปรมิ าณน้ำทรี่ ว่ั ซมึ ออกจากอา งฯ การระบายน้ำจากอา งฯ ปรมิ าณน้ำไหลเขา อา ง และปรมิ าณนำ้ ทา เปน ตน จำเปน อยา งยง่ิ ทต่ี อ ง ดำเนนิ การเกบ็ รวบรวมในระดบั รายวนั เปน อยา งนอ ย เพอื่ นำมาวเิ คราะหห รอื คาดการณส ถานการณน ำ้ ทมี่ อี ยใู น ปจ จบุ นั และในอนาคต เพอื่ ใหก ารบรหิ ารจดั การไดอ ยา งเหมาะสมตอ ไป หากไมม ขี อ มลู หรอื ขอ มลู ขาดหายไมม คี วาม ตอ เนอ่ื ง กจ็ ะมผี ลตอ การบรหิ ารจดั การนำ้ ของโครงการชลประทานนนั้ ประกอบกบั ยคุ ปจ จบุ นั ในเรอ่ื งของความแมน ยาํ และความรวดเรว็ ของการไดม าซงึ่ ขอ มลู มมี ากขน้ึ ดงั นน้ั การเลอื กใชเ ทคโนโลยที เ่ี หมาะมาใชเ พอื่ ใหต อบสนอง ความตอ งการดงั กลา ว จงึ เปน แนวทางหนง่ึ ทจ่ี ะแกไ ขปญ หาของโครงการชลประทานได การจดั เกบ็ ขอ มลู ดา นการบรหิ ารจดั การน้ำในอา งเกบ็ น้ำทผ่ี า นมา เปน การจดั เกบ็ ในรปู แบบของสมดุ บนั ทกึ สภาพนำ้ ซงึ่ เปน ลกั ษณะการจดั เกบ็ เพยี งอยา งเดยี ว และตอ มาดว ยเทคโนโลยแี ละระบบสารสนเทศทอ่ี าํ นวยความ สะดวกในการจดั เกบ็ สบื คน วเิ คราะห และนำเสนอ ทท่ี นั สมยั ขน้ึ การจดั เกบ็ ขอ มลู จงึ พฒั นาเปน การจดั เกบ็ ขอ มลู ในรปู แบบไฟลด จิ ติ อล ซง่ึ สว นใหญอ ยใู นลกั ษณะของตารางขอ มลู บนโปรแกรมMicrosoft Excel เชน ขอ มลู ดา น จดั สรรน้ำ 1 ป จดั เกบ็ บนั ทกึ เปน 1 ไฟลข อ มลู โดยรายละเอยี ดของแตล ะเดอื น12 เดอื น บนั ทกึ ในแตล ะแผน งาน (sheet) 12แผน งานแตก ารจดั เกบ็ ลกั ษณะนก้ี ย็ งั ไมใ ชก ารจดั เกบ็ ขอ มลู ทเ่ี ปน ระบบฐานขอ มลู ทาํ ใหเ กดิ ปญ หาการ ใชง านอยหู ลายประการ เชน ขอ มลู ขาดความตอ เนอ่ื ง เพราะขอ มลู ถกู แยกจดั เกบ็ ออกเปน แตล ะแผน งาน แตล ะ ไฟล แตล ะเดอื น แตล ะป ทาํ ใหก ารนาํ ขอ มลู ไปวเิ คราะห หรอื แสดงผลแบบตอ เนอื่ งหลายชว งเวลา ไมส ามารถทาํ ไดง า ยหรอื หากทาํ ไดต อ งใชเ วลาในการดงึ ขอ มลู มาเรยี บเรยี งใหม นอกจากนข้ี อ มลู ไมถ กู ตอ งครบถว น ซง่ึ อาจเกดิ การผดิ พลาดจากการบนั ทกึ ขอ มลู ของผปู ฏบิ ตั งิ าน เปน ตน 3.1.2 วตั ถปุ ระสงค/ ขอบเขตของงาน พฒั นาโปรแกรมเพอ่ื แกป ญ หาการจดั เกบ็ สถติ ขิ อ มลู รายวนั ดา นจดั สรรน้ำประเภทโครงการชลประทานอา ง เกบ็ นำ้ ใหเ ปน ระบบและงา ยตอ การใชง าน 3.1.3 วธิ ดี ำเนนิ การ ดำเนนิ การสรา งฟอรม สาํ หรบั บนั ทกึ คน หาและแกไ ขขอ มลู สรา งฟอรม รายงานและกราฟแสดงผลราย วนั รายสปั ดาห รายเดอื น และรายป รวมถงึ เครอื่ งมอื ชว ยในการวเิ คราะหข อ มลู น้ำเบอ้ื งตน และการคาํ นวณดา น ตางๆ เชน ปริมาณน้ำสูงสุดและตำ่ สุดในอดีตปริมาตรนำ้ ใชการในอางปริมาตรนำ้ ไหลผานอาคารชลประทาน 179

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department หวั งาน ปรมิ าณฝนตก น้ำทา การระเหย การรว่ั ซมึ เฉลยี่ ในชว งเวลาทก่ี าํ หนด และการคาดการณป รมิ าตรนำ้ ใน อา งแบบรายเดอื น แบบรายวนั ตามหลกั การ Reservoir Operation Simulation (ROS) เปน ตน การพฒั นาโปรแกรม ทำไดโ ดยการเขยี นโปรแกรมเสรมิ ในโครงสรา งภาษา VisualBasic for Applications (VBA) บนโปรแกรม Microsoft Excel ซง่ึ โครงสรา งของโปรแกรมยงั ทาํ งานอยบู นพน้ื ฐานของ Microsoft Excel ทาํ ใหผ ใู ชโ ปรแกรมยงั สามารถ นาํ ขอ มลู ดา นจดั สรรน้ำทมี่ กี ารจดั เกบ็ บนตารางMicrosoft Excel เดมิ (ดงั รปู ที่ 3-1) มาตอ ยอดขอ มลู ใหเ ปน ประโยชน งา ยตอ ความเขา ใจและการใชง าน เพราะผใู ชส ว นใหญม พี น้ื ฐานการใชโ ปรแกรม Microsoft Excel อยแู ลว รปู ท่ี 3-1 ลกั ษณะการจดั เกบ็ ขอ มลู (เดมิ ) ในตารางขอ มลู บนโปรแกรมMicrosoft Excel รปู ที่ 3-2 เครอื่ งมอื วเิ คราะหข อ มลู น้ำเบอ้ื งตน และการคาํ นวณดา นตา งๆ ในโปรแกรม Water Daily Program 180

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 3.1.4 ประโยชนข องงาน 1) สรา งความสะดวก รวดเรว็ และงา ยตอ การใชง าน ใหก บั เจา หนา ทบี่ นั ทกึ ขอ มลู 2) ลดความผิดพลาดในการบันทึกสถิติขอมูลรายวันดานจัดสรรน้ำ 3) ระบบสบื คน ตรวจสอบ และแกไ ขขอ มลู ทม่ี กี ารจดั เกบ็ ไวแ ลว 4) สามารถคำนวณปรมิ าณนำ้ ไหลผา นอาคารหวั งาน 5) สรา งตารางการรายงาน และกราฟไดห ลายชนดิ ขอ มลู 6) สามารถวเิ คราะหข อ มลู น้ำในเบอื้ งตน ไดเ ชน ขอ มลู ปรมิ าณฝน ปรมิ าณน้ำทา เฉลย่ี ทงั้ แบบรายเดอื น และรายป 7) สามารถวเิ คราะหข อ มลู น้ำทม่ี คี วามซบั ซอ น เชน การจำลองสถานการณน ำ้ ในอา งเกบ็ นำ้ แบบรายเดอื น รายวัน ตามหลักการ Reservoir Operation Simulation (ROS), การวิเคราะหเพ่ือสรางโคงปฏิบัติการของ อา งเกบ็ น้ำ ตามหลกั การ Probability Based Rule Curve 8) เครอ่ื งมอื ชว ยสรา งการนำเสนอขอ มลู ผา นโปรแกรม Microsoft PowerPoint 9) มรี ะบบคดั ลอกขอ มลู ในกรณที มี่ กี าร Upgrade Version โปรแกรม Water Daily และผใู ชโ ปรแกรม ตอ งการนำขอ มลู จากเวอรช นั่ ไปใชง านในเวอรช นั่ ใหม 10) มกี ารพฒั นาโปรแกรมอยอู ยา งตอ เนอื่ ง ปจ จบุ นั ไดร บั การพฒั นาเปน เวอรช น่ั 5.2 11) เปน เครอื่ งมอื ชว ยในการจดั เตรยี มขอ มลู เพอ่ื นำไปใชร ว มกบั โปรแกรมอน่ื ๆ เชน โปรแกรม ROS, โปรแกรม ROS Simulation ของสำนกั บรหิ ารจดั การน้ำและอทุ กวทิ ยา 3.1.5 ผจู ดั ทำ/หนว ยงานรบั ผดิ ชอบ นายพพิ ฒั น นม่ิ เจรญิ นยิ ม นายชา งชลประทานอาวโุ ส หวั หนา ฝา ยวศิ วกรรมโครงการสง น้ำและบำรงุ รกั ษาลำตะคอง เลขท่ี 610 ถ.โพธกิ์ ลาง ต.ในเมอื ง อ.เมอื ง จ.นครราชสมี า 30000 3.2 ระบบฐานขอ มลู กลางดา นวศิ วกรรม ในยคุ Thailand 4.0 3.2.1 ความเปน มาและความสำคญั สว นวศิ วกรรม สำนกั งานชลประทานที่ ๗ รบั ผดิ ชอบงานดา นเตรยี มความพรอ มเพอื่ งานกอ สรา งอาคาร ชลประทาน และงานปรบั ปรงุ อาคารชลประทานตา งๆ ในพน้ื ท่ี ประกอบไปดว ยฝา ยพจิ ารณาโครงการ ฝา ยสำรวจ ภมู ปิ ระเทศ ฝา ยออกแบบ ฝา ยปฐพแี ละธรณวี ทิ ยา และฝา ยตรวจสอบและวเิ คราะหด า นวศิ วกรรม การดำเนินงานในข้ันตอนของฝายตางๆ มีเอกสาร ขอมูลท่ีตองดำเนินการจัดเก็บ เชน แบบกอสราง แบบสำรวจ ผลการพจิ ารณาโครงการ ผลสำรวจดา นปฐพแี ละธรณวี ทิ ยา เปน จำนวนมาก แตล ะฝา ยเจา ของงาน จะมวี ธิ จี ดั เกบ็ ทแ่ี ตกตา งกนั ไป สว นมากจะดำเนนิ การไปตามทเี่ คยทำตอ เนอื่ งกนั มา โดยทว่ั ไปขอ มลู หรอื เอกสาร 181

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department จำพวกแบบกอ สรา ง แบบสำรวจภมู ปิ ระเทศ และแบบสำรวจดา นปฐพแี ละธรณวี ทิ ยา จะเกบ็ ตน ฉบบั ไวใ นตเู กบ็ ที่ มหี ลายๆชนั้ แยกแยะตามสถานที่ หรอื ป พ.ศ.ดำเนนิ การ สว นเอกสารจำพวกผลพจิ ารณาโครงการจะเกบ็ มดั รวม กันเก็บไวในหองเก็บของหรือตูเก็บ ปจจุบันบางฝายมีการ scan เอกสารเก็บเปนดิจิตอลไฟลไวดวย ซึ่งแลวแต ความพรอ มของอปุ กรณท ม่ี ี เนอ่ื งจากสำนกั งานชลประทานท่ี 7 ไดก อ ตงั้ มาตง้ั แตป ระมาณป พ.ศ. 2518 ขอ มลู ทางดา นวศิ วกรรม ไดม กี ารเกบ็ ตอ เนอื่ งมาโดยตลอด เอกสารทจี่ ดั เกบ็ มเี ปน จำนวนมากเกนิ ตเู กบ็ ทมี่ อี ยู และแตล ะชน้ั ตเู กบ็ มนี ้ำหนกั มาก อนั เนอ่ื งมาจากนำ้ หนกั ของกระดาษ ทำใหก ารปด เปด ชน้ั ตเู พอ่ื นำเอกสารมาใชง านหรอื มาเปน ขอ มลู เปน ไปดว ย ความลำบาก เกดิ ปญ หาการฉกี ขาด การถกู ปลวกเขา ทำลาย เปน ปญ หาของการจดั เกบ็ และยากในการคน หา ลักษณะของการเก็บขอมูลท่ีไมมีการเช่ือมโยงกัน ทำใหเกิดปญหาในการสืบคนขอมูลท่ีเปนขอมูลใน เชงิ บรู ณาการของแตล ะฝา ยทเี่ กย่ี วขอ งเปน อยา งมาก ดว ยมกี ารเชอ่ื มโยงเพยี งชอ่ื โครงการ สถานท่ี ซงึ่ มกี ารซ้ำซอ น กนั มาก ทำใหข อ มลู ไมถ กู ตอ งและใชเ วลานานในการคน หา ไมเ หมาะสมในยคุ ปจ จบุ นั ทค่ี วรรวดเรว็ และเปน ขอ มลู ทถี่ กู ตอ ง 3.2.2 วตั ถปุ ระสงค/ ขอบเขตของงาน สวนวิศวกรรม สำนักงานชลประทานที่ ๗ ไดจัดทำระบบฐานขอมูลรวม เปนฐานขอมูลกลางใชเปน การภายในสวนวิศวกรรมโดยสรางรหัสงานเปนตัวเลข ใหแตละฝายระบุไวในเอกสารท่ีสังเกตไดชัดเจน เชน ผลพจิ ารณาโครงการ ระบไุ วท มี่ มุ ลา งขวาของปกรายงาน ผลสำรวจและแบบกอ สรา ง ระบไุ วท มี่ มุ ลา งขวาของแบบ ทกุ แผน โดยทช่ี อ่ื โครงการ ชอื่ สถานทอ่ี าจผดิ เพย้ี นกนั ไปดว ยเหตจุ ากการทำงานทต่ี า งชว งเวลา และตา งฝา ยดำเนนิ การ แตข อ มลู ทเี่ ปน รหสั งานเดยี วกนั ตอ งเปน โครงการหรอื งานเดยี วกนั ทกุ ฝา ยเมอื่ ดำเนนิ การแลว เสรจ็ ตอ งนำขอ มลู เขา เกบ็ ในฐานขอ มลู กลาง ในรหสั งานเดยี วกนั เอกสารที่ เปน ไฟลด จิ ติ อลใหต งั้ ชอ่ื ไฟล ทนี่ ำหนา ดว ยรหสั งานแลว ตามดว ยชอ่ื โครงการ นำเขา เกบ็ ในคอมพวิ เตอรซ ง่ึ จะเรยี ง เปน ลำดบั ๆ ไป เพอ่ื ใหง า ยตอ การคน หา 3.2.3 วธิ กี ารดำเนนิ การ ในการจดั เกบ็ เอกสารทเ่ี ปน ตน ฉบบั มกี ารเกบ็ รวมเปน ชว งกลมุ เลขรหสั แทนการจดั กลมุ ตามสถานที่ หรอื ตามป พ.ศ. ดำเนนิ การอยา งทเ่ี คยปฏบิ ตั มิ า วธิ กี ารคน หางานจะคน หาจากฐานขอ มลู ในคอมพวิ เตอร เพอ่ื ใหร รู หสั งาน เมอ่ื รรู หสั งานหรอื โครงการ กส็ ามารถไปคน หาตน ฉบบั จากทเี่ กบ็ ไดง า ย และสามารถดขู อ มลู จากไฟลด จิ ติ อลทเ่ี กบ็ ไวก ส็ ะดวกมาก เพอื่ ใหใ ชง านไดง า ย ไดเ ขยี นโปรแกรมบน EXCEL โดยใชภ าษา Visual Basic ใน Excel สรา งฟอรม โตตอบและกรอกขอมูล ใหผูใชดูรายละเอียดของงานไดทุกฝายที่เก่ียวของในหนาแสดงผลเดียว สามารถรูไดวา โครงการนี้ มีที่มาอยางไร ดำเนินการพิจารณาโครงการแลวเสร็จ เม่ือใด ใครเปนผูดำเนินการไดงบประมาณ หรือไม ทะเบียนงานอะไร รวมทั้งผลการสำรวจและแบบกอสรางในลักษณะเดียวกันรูปแบบของโปรแกรม แสดงดงั รปู ที่ 3-3 182

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" สว นท่ี 1 คอื สว นการคน หา สามารถเลอื กคน หางานในฐานขอ มลู ได 14 รปู แบบเชน คน หา จากระบุสถานท่ี จากหมายเลขแบบ หมายเลขผลสำรวจ ผลพิจารณา โครงการ จากปง บประมาณทไ่ี ดร บั งบประมาณ จากหมายเหตทุ เี่ คยระบใุ น ขอ มลู ไว รวมทง้ั หารายการงานทอ่ี ยใู นรศั มพี กิ ดั UTM โดยเลอื กรายการ ตามทป่ี รากฏ กรอกขอ มลู คำทตี่ อ งการคน แลว กด Enter ทง้ั นเ้ี ราสามารถ ระบบุ างสว นของคำทต่ี อ งการคน หาได โดยโปรแกรม สว นท่ี 2 การแสดงขอ มลู ทไี่ ดจ ากการคน หา เมอื่ เลอื กรายการคน หาแลว กด Enter ผลจากการคน หาจะแสดงเปน ขอ มลู ทคี่ น พบจากฐาน ขอ มลู ทม่ี ี ดงั ตวั อยา ง ทเี่ ลอื กการคน หาจากชอ่ื หมบู า น ทมี่ คี ำวา \"หว ยแคน\" จะพบวา โครงการ/งาน ทช่ี อื่ หมบู า นบางสว นหรอื ทง้ั หมดวา \"หว ยแคน\" จะแสดงผลออกมาทง้ั หมด 183

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department สว นที่ 3 แสดงขอ มลู การดำเนนิ การ เมื่อเลือกโครงการ/งาน ขอมูลการดำเนินการของฝายตางๆ ท่ีเก่ียวของที่ประกอบดวย ฝา ยพจิ ารณาโครงการ ฝา ยสำรวจ ฝา ยออกแบบ และฝา ยปฐพแี ละธรณวี ทิ ยา จะปรากฏขน้ึ เชน ตวั อยา ง เลอื กงานประตรู ะบายน้ำหว ยแคนใหญ ขอ มลู แตล ะฝา ยจะปรากฏขนึ้ วา ดำเนนิ การในชอื่ งานวา อยา งไร ใครเปน ผดู ำเนนิ การ วนั เดอื นปอ นมุ ตั ิ หมายเลขทะเบยี นงานของฝา ย พกิ ดั ดำเนนิ การทตี่ ำแหนง ใด ไดร บั งบประมาณแลว หรอื ไมแ ละไดม กี าร scan และเกบ็ ไวใ นฐานขอ มลู กลางแลว หรอื ไมท งั้ นค้ี วาม สมบรู ณข องขอ มลู ขนึ้ อยกู บั การลงขอ มลู วา ละเอยี ดเพยี งใด ดงั เชน ทภ่ี าพปรากฏ ขอ มลู แตล ะฝา ยนนั้ ลงไมครบถวน หากมีขอมูลครบถวนและถูกตอง จะไดทราบถึงตำแหนงท่ีดำเนินการของแตละฝาย ระยะหา งกนั เทา ใด สว นท่ี 4 สว นลงขอ มลู /แกไ ขขอ มลู สว นนเ้ี ปน พนื้ ท่ี ใหผ ลู งขอ มลู ดำเนนิ การวา ลงขอ มลู ฝา ยใด ถา ตรวจสอบแลว ปรากฏวา เปน งานใหม ไมม ใี นฐานขอ มลู กเ็ ลอื กเปน \"ลงทะเบยี นงานใหม\" ถา เปน งานทม่ี ใี นฐานขอ มลู เชน ตวั อยา ง ทแ่ี สดง เปน งานทะเบยี นงานที่ 7193 เมอ่ื เลอื ก \"ขอ มลู ออกแบบ\" pop up ของฝา ยออกแบบจะแสดง ขน้ึ มาให ลงขอ มลู พม่ิ เตมิ หรอื แกไ ขตอ ไป รปู ท่ี 3-3 หนา ตา งการใชง านโปรแกรมระบบฐานขอ มลู ดา นวศิ วกรรม 184

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 3.2.4 ประโยชนข องงาน 1. ระบบงานในการบรหิ ารจดั การขอ มลู โครงการบนพนื้ ฐานดจิ ทิ ลั ทำใหส ามารถบรหิ ารจดั การไดส ะดวก และนำไปใชงานไดอยางท่ัวกัน 2. บคุ คลากรมกี ารพฒั นาองคค วามรแู ละทกั ษะดา นสารสนเทศและระบบฐานขอ มลู 3.2.5 ผจู ดั ทำ/หนว ยงานรบั ผดิ ชอบ นายนวิ ตั ิ คำแนน วศิ วกรชลประทานชำนาญการพเิ ศษ ผอู ำนวยการสว นวศิ วกรรม สำนกั งานชลประทาน ท่ี ๗เลขที่ 3 ถ.แจง สนทิ อ.เมอื ง จ.อบุ ลราชธานี 34000 3.3 งานปรบั ปรงุ กำแพงปอ งกนั ตลงิ่ ฝง ขวาประตรู ะบายน้ำคลองลดั โพธิ์ ตำบลทรงคนอง อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ 3.3.1 ความเปน มาและความสำคญั พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ไดพ ระราชทานพระราชดำริ เมอื่ วนั ท่ี 7 พฤศจกิ ายน 2523 ใหป รบั ปรงุ คลองลัดโพธิ์ บริเวณคุงนำ้ ชวงท่ีไหลผานเขตพื้นท่ีบางกะเจา จังหวัดสมุทรปราการ ระยะทาง 18 กิโลเมตร ใหเ หลอื เพยี ง 600 เมตร เพอื่ ยน ระยะทางการไหลของน้ำในแมน ้ำเจา พระยาใหไ หลลดั ลงสทู ะเลไดส ะดวกและ รวดเร็วขึ้น จึงไดมีโครงการประตูระบายน้ำคลองลัดโพธ์ิข้ึน เพ่ือปรับปรุงคลองลัดโพธ์ิจากเดิมท่ีมีสภาพต้ืนเขิน มคี วามกวา งเพยี ง 12 เมตร ใหส ามารถรบั ปรมิ าณน้ำไดเ พมิ่ ขนึ้ รวมทง้ั ไดก อ สรา งประตรู ะบายนำ้ บรเิ วณตน คลอง ทางดา นทศิ เหนอื ขนาด กวา ง 14 เมตร จำนวน 4 บาน ขดุ คลองกวา ง 65 เมตร ความยาวรวม 600 เมตร สามารถชวยแกไขปญหานำ้ ทวมบริเวณกรุงเทพมหานครและปริมณฑล โดยชวยลดระดับน้ำทวมสูงสุดได 5-6 เซนตเิ มตร และลดระยะเวลานำ้ ทว มลงได 1 - 2 วนั การปรบั ปรงุ คลองลดั โพธเ์ิ ดมิ เพอื่ ใหค ลองมขี นาดลกึ และกวา งมากขน้ึ จำเปน ตอ งมเี ขอื่ นปอ งกนั ตลง่ิ ที่ บรเิ วณทง้ั สองฝง ของคลอง การออกแบบเขอ่ื นปอ งกนั ตลง่ิ ไดเ ลอื กใชว ธิ กี ารปรบั ปรงุ คณุ ภาพดนิ ฐานรากดว ยการผสม Cement ในชน้ั ดนิ ฐานราก (Deep Cement Mixing , DCM) รว มกบั เขม็ พดื คสล. ซงึ่ ระหวา งการกอ สรา งและ ภายหลงั เปด ใชง าน พบวา เกดิ ปญ หาดา นเสถยี รภาพของเขอ่ื นปอ งกนั ตลงิ่ กรมชลประทานจงึ มคี ำสง่ั ท่ี ข 716/255 ลงวนั ที่ 12 กรกฎาคม 2555 แตง ตงั้ คณะทำงานเพอื่ ตรวจสอบและประเมนิ ความมน่ั คงแขง็ แรงของประตรู ะบาย นำ้ คลองลดั โพธิ์ คณะทำงานไดส รปุ ปญ หาทเ่ี กดิ ขน้ึ กบั โครงการประตรู ะบายน้ำคลองลดั โพธิ์ ในการประชมุ วนั ที่ 12 กนั ยายน 2555 คอื เขอ่ื นปอ งกนั ตลง่ิ แบบ DCM และเขม็ พดื คสล. ดา นเหนอื น้ำฝง ขวาเกดิ ความเสยี หาย มกี าร กดั เซาะดนิ ถมอาคารบรเิ วณตอ จากสว นทพี่ งั และมกี ารทรดุ ตวั ทแ่ี ตกตา งของแนวรวั้ ดา นเหนอื นำ้ ของประตรู ะบายน้ำ สำหรบั ประเดน็ ปญ หา (จากการประเมนิ เบอื้ งตน )เกดิ จากความไมม เี สถยี รภาพของเขอ่ื นปอ งกนั ตลง่ิ รวมถงึ การทรดุ ตวั เนอื่ งจากการคายน้ำของชนั้ ดนิ เหนยี วออ นทไี่ มไ ดท ำ DCM ใหถ งึ ระดบั ดนิ เหนยี วแขง็ เปน ผลตอ เนอ่ื งใหเ กดิ การกดั เซาะจากกระแสนำ้ และกระแสคลนื่ เสถยี รภาพของลาดตลงิ่ ฝง ขวาดา นเหนอื นำ้ ทไี่ ดด ำเนนิ การ เสรมิ ความแขง็ แรงใหก บั ลาดตลง่ิ ของเขม็ พดื คสล. ไปแลว ยงั อยใู นภาวะสมดลุ แตย งั คงมกี ารทรดุ ตวั ในบรเิ วณ 185

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department ทม่ี ปี ลายดา นลา ง DCM อยสู งู กวา รอยตอ ของชนั้ ดนิ เหนยี วออ นและชน้ั ดนิ เหนยี วแขง็ และการกดั เซาะยงั คงเกดิ ขนึ้ เพราะไมม วี สั ดปุ อ งกนั การกดั เซาะดนิ ถมอาคารบรเิ วณตอ จากสว นทพี่ งั จงึ ไดห าแนวทางในการปรบั ปรงุ เพอ่ื แกไ ขปญ หาตา งๆ ดงั กลา ว ภาพถา ยมมุ สงู (Top View) ภาพถา ยดา นหนา (Front View) รปู ท่ี 3-4 ภาพถา ยบรเิ วณเขอื่ นปอ งกนั ตลง่ิ ฝง ขวา ปตร.คลองลดั โพธ์ิ (กอ นดำเนนิ การ) 3.3.2 วตั ถปุ ระสงคแ ละขอบเขตงาน 1.วตั ถปุ ระสงค 1.1 เพอ่ื แกไ ขปญ หาการทรดุ ตวั ของลาดตลง่ิ จากชนั้ ฐานรากดนิ เหนยี วออ นทไี่ มไ ดท ำ DCM 1.2 เพอื่ ปอ งกนั การกดั เซาะบรเิ วณหนา อาคาร 1.3 เพอื่ ปรบั ปรงุ ภมู ทิ ศั นฝ ง ขวาของประตรู ะบายน้ำใหส วยงามและปลอดภยั 186

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 2. สถานทก่ี อ สรา ง ประตรู ะบายนำ้ คลองลดั โพธิ์ หมู 9 ตำบลทรงคะนอง อำเภอพระประแดง จงั หวดั สมทุ รปราการ โดย บรเิ วณกอ สรา งอยรู มิ ตลง่ิ ฝง ขวาดา นเหนอื น้ำของคลองลดั โพธ์ิ มสี ภาพเปน ลาดคลองทเ่ี กดิ จากการพงั ทลายลงของ กำแพงปอ งกนั ตลงิ่ เดมิ โดยแนวขอบบนหา งจากแนวกำแพงเดมิ เขา มาในตลง่ิ ประมาณ 6 เมตร มกี ารทงิ้ หนิ เพอื่ ปอ งกนั การกดั เซาะเพมิ่ เตมิ โดยยงั มแี ทง DCM ปรากฏใหเ หน็ หลายจดุ สภาพทอ งคลองมคี วามตน้ื เขนิ มตี ะกอน ทบั ถม โดยลาดทอ งคลองเอยี งจากฝง ขวาไปหาฝง ซา ย และแนวกำแพงเดมิ หา งจากแนวเขตประมาณ 7 เมตร เนอื่ ง จากพนื้ ทใ่ี นการทำงานจำกดั จำเปน ตอ งใชว ธิ กี ารทำงานและการขนสง ทางน้ำ รวมทง้ั จำเปน ตอ งใชเ ครอ่ื งจกั รเครอื่ ง มอื หนกั ทท่ี ำงานในนำ้ เชน เรอื โปะ ฯลฯ ทง้ั นส้ี ภาพทางธรณวี ทิ ยาบรเิ วณกอ สรา งเปน ดนิ ออ นมาก และในสว น ชว งระยะเวลาทเ่ี หมาะสมแกก ารกอ สรา งอยรู ะหวา ง เดอื นพฤศจกิ ายน ถงึ เดอื นพฤษภาคม 3. ขอบเขตงานกอ สรา งประกอบดว ย 3.1 งานเจาะสำรวจดนิ บรเิ วณฐานราก ตามแนวเสาเขม็ เหลก็ และเสาเขม็ กลมแรงเหวย่ี ง ความลกึ หลมุ เจาะถงึ ระดบั ลกึ ไมน อ ยกวา 30 เมตร จำนวน 4 หลมุ 3.2 งานสำรวจใตน ำ้ และรอ้ื ถอนโครงสรา งเดมิ และระบบสาธารณปู โภคอน่ื ๆ เฉพาะสว นทกี่ ดี ขวาง แนวกอสราง 3.3 งานเจาะ DCM ดว ย Crawler Rig ขนาด ศก 0.60 เมตร ความลกึ ไมน อ ยกวา 15 เมตร เพอื่ ตอก เสาเขม็ เหลก็ และเสาเขม็ ของนง่ั รา นเหลก็ รปู พรรณจำนวน 83 แหง 3.4 การจดั ทำนง่ั รา นเหลก็ รปู พรรณ 3.5 งานกอ สรา งกำแพงปอ งกนั ตลง่ิ 3.3.3 วธิ กี ารดำเนนิ การ 1. ตอกเสาเขม็ กลมแรงเหวย่ี ง ขนาด ศก 0.60 เมตร ความยาว 24 เมตร จำนวน 166 ตน พรอ มทำ การทดสอบความมสมบรู ณข องเสาเขม็ Seismic Test ทกุ ตน 2. ตอกเสาเขม็ เหลก็ ขนาด ศก 0.35 เมตร ความยาว 24 เมตร จำนวน 33 ตน พรอ มทำการทดสอบ ความสมบรู ณข องเสาเขม็ Seismic Test ทกุ ตน 3. ประกอบตดิ ตง้ั TIED BEAM H - 200x200x49.9 กก/ม 4. ประกอบตดิ ตงั้ เขม็ พดื เหลก็ TYPE III , ความยาว 2.55 เมตร/แผน 5. ประกอบตดิ ตง้ั เหลก็ รปู พรรณ L - 100x100x13 มลิ ลเิ มตร 6. ประกอบตดิ ตงั้ เหลก็ รปู พรรณ L - 50x50x5 มลิ ลเิ มตร 7. งานคอนกรตี ไมร วมเหลก็ เสรมิ 8. งานเหลก็ เสรมิ คอนกรตี 9. ติดตั้งงานติดตั้งราวกันตก 10. ตดิ ตงั้ แผน ปา ยแสดงรายละเอยี ดเกย่ี วกบั งานกอ สรา ง 187

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department รปู ที่ 3-5 รปู แปลนกำแพงปอ งกนั ตลงิ่ ฝง ขวาระบบ Platform รปู ท่ี 3-6 รปู ตดั โครงการประตรู ะบายนำ้ คลองลดั โพธ์ิ รปู ที่ 3-7 การวเิ คราะหเ สถยี รภาพของตลงิ่ ฝง ขวา (Slope Stability Analysis) 188

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 3.3.4 ประโยชนข องงาน 1) สามารถแกไขปญหาการทรุดตัวของฐานราก ทำใหเข่ือนปองกันตลิ่งเกิดเสถียรภาพ มีความม่ันคง แขง็ แรง ไมท รดุ ตวั และสามารถปอ งกนั นำ้ มใิ หไ หลลน ตลงิ่ ไปทว มบา นเรอื นราษฎรได 2) สามารถปอ งกนั และลดปญ หาการกดั เซาะพงั ทลายบรเิ วณหนา อาคาร 3) ทำใหก ารบรหิ ารจดั การน้ำโดยอาคารบงั คบั น้ำเปน ไปอยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ 4) ภมู ทิ ศั นฝ ง ขวาของประตรู ะบายน้ำเกดิ ความสวยงามและปลอดภยั ดานหนา ดา นขา ง มมุ สงู รปู ท่ี 3-8 ภาพถา ยเขอื่ นปอ งกนั ตลง่ิ ฝง ขวา (หลงั ดำเนนิ การแลว เสรจ็ ) 3.3.5 ผจู ดั ทำ/หนว ยงานรบั ผดิ ชอบ นายสบื สกลุ แสนเตปน วศิ วกรชลประทานชำนาญการ หวั หนา ฝา ยสง น้ำและบำรงุ รกั ษาที่ 1 โครงการ ชลประทานสมทุ รปราการ เลขที่ 367 หมู 5 ถ.สขุ มุ วทิ ต.บางปใู หม อ.เมอื ง จ.สมทุ รปราการ 10280 189

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department 3.4 การปรบั ปรงุ คณุ ภาพดนิ โดยวธิ ซี อยซเี มนต (SOIL CEMENT) 3.4.1 ความเปน มาและความสำคญั ในงานขนาดเลก็ ทม่ี รี ะยะเวลาดำเนนิ การและงบประมาณทจ่ี ำกดั เพอ่ื ใชท ดแทนวสั ดฯุ ทม่ี ี หายากหรอื อาจไมม ใี นทอ งถนิ่ หรอื มคี วามลำบากในการจดั หาและขนสง หรอื ทำใหค า กอ สรา งมรี าคาสงู ขนึ้ เพอ่ื จะทำใหง าน มคี วามประหยดั รวดเรว็ มคี วามสะดวก ไดผ ลสมั ฤทธจิ์ รงิ ในเชงิ ปฏบิ ตั ิ (ดว ยแรงงานในทอ งถน่ิ ) ซง่ึ ในปจ จบุ นั นี้ ยังไมมีวิธีอื่นใดท่ีสามารถลดข้ันตอน ลดระยะเวลา ลดตนทุน และไมมีผลกระทบกับส่ิงแวดลอมท้ังในระยะสั้น และระยะยาว เทคโนโลยที างดา นซอยซเี มนตน ้ี ไดร บั การยอมรบั จากประเทศทพ่ี ฒั นาแลว มาเปน นานกวา 50 ป วา ดว ยการปรบั ปรงุ คณุ ภาพของดนิ โดยการผสมกบั ผงปนู ซเี มนตท เี่ รยี กวา \"ซอยซเี มนต\" แทจ รงิ แลว เราตอ งยอมรบั วา เปน ภมู ปิ ญ ญาของคนไทยมาตงั้ แตโ บราณกาลทใี่ ชป นู ผสมกบั ดนิ เพอื่ ใชท ำกำแพงเมอื ง วดั วาอาราม ปราสาท ราชวงั แมก ระทงั่ การนำมาผสมทำพระเครอื่ ง เพอื่ ใหม คี วามคงทนถาวร ซง่ึ มมี านานนบั หลายรอ ยปแ ลว เชน กนั สง่ิ ละอนั พนั ละนอ ยเหลา น้ี หากเรานำมาใชด ว ยความเขา ใจ ดว ยจติ สำนกึ ทด่ี ี กจ็ ะกอ ใหเ กดิ คณุ ประโยชนต อ สว น รวมและประเทศชาตอิ ยา งยงั่ ยนื ตามแนวปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งสบื ไป 3.4.2 วตั ถปุ ระสงค/ ขอบเขตของงาน เพอ่ื นำซอยซเี มนต (Soil Cement) มาใชใ นการปรบั ปรงุ คณุ ภาพของดนิ และเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพของดนิ โดย 1) เพิ่มความสามารถของดินในการรับน้ำหนัก (Load) รับแรงอัด (Compression) ตานแรงเฉือน (Shear)และอน่ื ๆ สำหรบั งานทม่ี งี บประมาณจำกดั 2) ลดอตั ราการซมึ ผา น (Permeation) ของนำ้ เพมิ่ คณุ สมบตั คิ วามทบึ นำ้ (Density) ใหม ากขน้ึ เปน การลดคา ใชจ า ยทจี่ ะตอ งใชว สั ดทุ ม่ี รี าคาแพงและการจดั หาทยี่ งุ ยาก 3.4.3 วธิ กี ารดำเนนิ การ จากการศกึ ษาขอ มลู ทงั้ ทางภาคทฤษฎี ภาคการทดลอง และผลลพั ธข องการใชง านจรงิ ในภาคสนาม มาเปนระยะเวลากวา 20 ป พรอมทั้งการนำผลลัพธที่ไดมาเปรียบเทียบกับวิธีอ่ืนๆ ในตนทุนและประโยชนท่ี ใกลเ คยี งกนั งานซอยซเี มนต พบวา ไมเ กดิ ผลกระทบตอ สง่ิ แวดลอ มใด คา ใชจ า ยนน้ั เมอื่ เปรยี บเทยี บกบั แบบอนื่ ๆ กถ็ อื วา คมุ คา กบั ประโยชนท ไี่ ดร บั เปน อยา งมาก ปจ จบุ นั ตอ งยอมรบั วา เราไดร บั ผลดที เ่ี กดิ ขน้ึ จาก \"ซอยซเี มนต\" อกี หลายประการ ซงึ่ กล็ ว นแตก อ ใหเ กดิ ประโยชนใ นการใชง านในหลายแขนง โดยเฉพาะอยา งยงิ่ แขนงวศิ วกรรม โยธา สรปุ ไดว า ในงานขนาดเลก็ ทม่ี รี ะยะเวลาดำเนนิ การและงบประมาณทจ่ี ำกดั เพอื่ ใชท ดแทนวสั ดฯุ ทมี่ ี หายาก หรอื อาจไมม ใี นทอ งถน่ิ หรอื มคี วามลำบากในการจดั หาและขนสง หรอื ทำใหค า กอ สรา งมรี าคาสงู ขน้ึ เพอื่ จะทำให งานมคี วามประหยดั รวดเรว็ มคี วามสะดวก ไดผ ลสมั ฤทธจิ์ รงิ ในเชงิ ปฏบิ ตั ิ (ดว ยแรงงานในทอ งถนิ่ ) ซง่ึ ในปจ จบุ นั นย้ี งั ไมม วี ธิ อี น่ื ใดทสี่ ามารถลดขนั้ ตอน ลดระยะเวลา ลดตน ทนุ และไมม ผี ลกระทบกบั สงิ่ แวดลอ มทง้ั ในระยะสน้ั และระยะยาว 190

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง นำ้ และการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" รปู ที่ 3-9 การทดสอบความแนน ของฐานรากอาคารหลงั การทำซอยซเี มนต และกำลงั อดั ตอ รอ ยละของซเี มนต รปู ที่ 3-10 การทำซอยซเี มนตฐ านรากสภาพพน้ื ทเี่ ปน ดนิ ทราย 191

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department รปู ที่ 3-11 การทำซอยซเี มนตแ ละบดอดั ซอยซเี มนตก ำแพงขา ง รปู ท่ี 3-12 สระซอยซเี มนต (Soil Cement Pool) 3.4.4 ประโยชนข องซอยซเี มนต \"ซอยซเี มนต\" (Soil cement) มหี ลายประเภท ไดแ ก ดนิ รว นซเี มนต, ดนิ ทรายซเี มนต, ดนิ ลกู รงั ซเี มนต, ดินเหนียวซีเมนต,หินคลุกซีเมนต,และดินประเภทอ่ืนๆท่ีเปนอนินทรียวัตถุ (อัตราสวนผสมนั้นจะขึ้นอยูกับขอมูล จากผลการทดสอบของดนิ แตล ะประเภท) การนำนวตั กรรมซอยซเี มนตม าใชป รบั ปรงุ ประสทิ ธภิ าพ (Efficiency) ของดนิ ทางวศิ วกรรม ดว ยการนำมาประยกุ ตใ ชใ หเ กดิ ประโยชนแ ก \"งานกอ สรา ง\" โดยเฉพาะวศิ วกรรมงานดนิ งานปรบั ปรงุ ฐานราก และงานทางดา นวศิ วกรรมโยธา ดงั น้ี 1.การปรบั ปรงุ คณุ ภาพของดนิ เพอื่ เพมิ่ ขดี ความสามารถในการรบั น้ำหนกั (Load) รบั แรงอดั (Compression) ตา นแรงเฉอื น (Shear) เพอื่ ลดอตั ราการซมึ ผา น (Permeation) ของนำ้ เพม่ิ คณุ สมบตั คิ วามทบึ นำ้ (Density) ใหม ากขน้ึ 2.เปน การลดคา ใชจ า ยทจี่ ะตอ งใชว สั ดทุ มี่ รี าคาแพง การจดั หาทางดา นปรมิ าณทค่ี อ นขา งยงุ ยาก เพอื่ ให ไดค ณุ สมบตั ิ (Property) ตามขอ กำหนดใหส ามารถนำไปใชเ ปน แกนเขอ่ื น แกนฝาย หรอื ใชเ ปน วสั ดแุ ทน Clay Blanket บรเิ วณหนา เขอ่ื นดว ยคณุ สมบตั ทิ างดา นวชิ าการเปน ทย่ี อมรบั 192

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 3. การทำสระซอยซีเมนต (Soil Cement Pool) เพ่ือเก็บกักน้ำผิวดินเอาไวใชในการเกษตรกรรม การอปุ โภค-บรโิ ภค และเลย้ี งสตั ว ชว ยลดอตั ราการรว่ั ซมึ ของน้ำใหน อ ยลง ดว ยราคาทปี่ ระหยดั 4. การปรับปรุงดินลาดสโลป (Slope) เพ่ือลดอัตราเส่ียงตอการพังทลาย หรือใชในดินถมบดอัดแนน ดา นขา งกำแพง เพอ่ื ทำใหเ มด็ ดนิ ยดึ เหนยี่ วกนั และแขง็ ตวั เปน เนอ้ื เดยี วกนั (homogeneous) เปน แนวกำแพงใต ดินเพ่ือหยุดหรือลดแรงดันของดินเหลวที่มากระทำตอดานขางของตัวอาคาร เชน กำแพง คสล. ไดดีมากดวย งบประมาณทจ่ี ำกดั 5. การบดอัดซอยซีเมนตโดยทำเปนสันฝายและรองแกนลึก เชน รองแกนฝายเพื่อการเก็บกักนำ้ ทง้ั นำ้ บนดนิ และนำ้ ใตด นิ ในกรณนี ส้ี ามารถทำไดใ นหลายรปู แบบ ทงั้ นใ้ี หพ จื ารณาจากหลกั ในการออกแบบดว ยวา เปน วธิ ใี ชง บประมาณท่ี พอเพยี ง เหน็ ผล รวดเรว็ และยงั่ ยนื ดว ย 6. ทำเปน รอ งแกนลกึ กน้ั เปน แนวขวางเพอื่ ทางเดนิ ของนำ้ ใตด นิ ทำใหน ำ้ ฝนทซ่ี มึ ลงสชู นั้ ใตด นิ รวมกนั เปน ธนาคารน้ำใตด นิ (Water Bank) โดยการเกบ็ กกั น้ำใหอ ยภู ายในขอบเขตทจ่ี ำกดั ทำใหก ารเกบ็ กกั นำ้ ไดป รมิ าณ ทมี่ ากกวา วธิ อี น่ื ๆ ทใี่ ชต น ทนุ เทา กนั 7. การบดอัดดินภายพื้นท่ีที่คอนขางจำกัดน้ัน เคร่ืองมือบดอัดไมสามารถทำการบดอัดดินไดอยางเต็ม ประสทิ ธภิ าพ การใชค ณุ สมบตั ขิ องซอยซเี มนตเ ขา ชว ยนน้ั จะทำใหไ ดค วามแขง็ แรงตามทตี่ อ งการ ภายใตเ งอ่ื นไข ในการทำงานทจี่ ำกดั นนั้ นบั เปน อกี ทางเลอื กหนง่ึ 8. การทำซอยซเี มนตฐ านรากอาคาร เพอ่ื ชว ยยดื ระยะทางเดนิ ของน้ำทเ่ี ดนิ ทางผา นภายใตต วั อาคาร และ ดว ยการยดึ เหนยี่ วกนั ของเมด็ ดนิ ทำใหน ำ้ ใตด นิ ไมส ามารถนำพาเมด็ ดนิ ออกไปได จงึ ไมเ กดิ เปน ชอ งวา งหรอื รโู พรง ที่มีผลตอความม่ันคงในระยะยาว 9. ใชน ้ำปนู ทรายผสมเหลวอดั ฉดี เขา ไปในฐานรากทำนบดนิ หรอื ดา นขา งกำแพงคอนกรตี ทเ่ี ปน รโู พรงดว ย เครอื่ งอดั แรงดนั หรอื งานการซอ มแซมตา ง ๆ ทไ่ี มต อ งทบุ รอ้ื ทำลายอาคาร เพอื่ การซอ มแซม และการปรบั ปรงุ ฐานรากของเสนทางลำเลียงอยางเรงดวน ดวยซอยซีเมนตชนิดผสมแหง ภายใตสภาพภูมิอากาศท่ีช้ืนแฉะและ ยงั มกี รอบระยะเวลาทคี่ อ นขา งจำกดั 10. การจดั ทำลานอเนกประสงค ลานตากขา ว หรอื ลานกลางแจง ขนาดใหญ โดยเฉพาะอยา งยง่ิ งานปรบั ปรงุ ฐานรากของบาทวถิ ี และงานซอยซเี มนตบ ดอดั แนน รอบทอ ระบายนำ้ ภายใตบ าทวถิ ี ในตวั เมอื งใหญท ม่ี กี าร สญั จรอยา งหนาแนน ทกุ วนั จะตอ งการบาทวถิ ที ม่ี คี วามมนั่ คงถาวรอยา งยาวนานดว ย 3.4.5 ผจู ดั ทำ/หนว ยงานรบั ผดิ ชอบ นายภทั รพล ณ หนองคาย ผอู ำนวยการสำนกั งานกอ สรา งชลประทานขนาดกลางท่ี 6 สำนกั งานกอ สรา ง ชลประทานท่ี 6 เลขท่ี 220 หมู 6 ต.ในเมอื ง อ.เมอื ง จ.ขอนแกน 40000 193

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department 3.5 เครอื่ งลำเลยี งผกั ตบชวาและวชั พชื ลอยน้ำ 3.5.1 ความเปน มาและความสำคญั เนอื่ งจากกรมชลประทานเปน หนว ยงานหลกั ในการบรหิ ารจดั การนำ้ ซง่ึ ในการบรหิ ารจดั การนำ้ นนั้ ได พบปญ หาวา มวี ชั พชื กดี ขวางทางนำ้ เชน ผกั ตบชวา จอกแหน ซงึ่ ไดข ยายพนั ธเ ปน บรเิ วณกวา ง ตามเขอื่ นและ อา งเกบ็ น้ำตา งๆ สง ผลกระทบตอ การบรหิ ารจดั การน้ำอยา งมาก จงึ ตอ งมกี ารดำเนนิ การกำจดั วชั พชื อยตู ลอดทกุ ป และทผี่ า นมาในการกำจดั วชั พชื ประเภท ผกั ตบชวา และจอกแหนนนั้ ตอ งใชเ ครอ่ื งจกั รและแรงงานคนเปน จำนวน มาก ทำใหเ กดิ คา ใชจ า ยทส่ี งู ดงั นน้ั ทางสว นเครอื่ งจกั รกล สำนกั งานชลประทานที่ 5 จงึ ไดค ดิ คน และสรา งนวตั กรรมใหมข น้ึ มา คอื เครอ่ื งลำเลยี งผกั ตบชวาและวชั พชื ลอยน้ำ เพอ่ื ลดจำนวนการใชเ ครอื่ งจกั รและแรงงานคนใน การกำจดั วชั พชื กนั ตอ ไป 3.5.2 วตั ถปุ ระสงค 1) เพอ่ื กำจดั ผกั ตบชวาและวชั พชื ลอยน้ำ ไมใ หก ดี ขวางทางไหลของนำ้ 2) เพอื่ ลดจำนวนการใชเ ครอ่ื งจกั รกล และแรงงานคนในการกำจดั วชั พชื ลอยนำ้ 3) ทำใหป ระหยดั คา ใชจ า ยในการกำจดั วชั พชื ลอยนำ้ และคา ซอ มบำรงุ รกั ษาเครอ่ื งจกั รกล 4) ทำใหม เี ครอื่ งจกั รทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพในการกำจดั วชั พชื ลอยนำ้ ไวใ ชง านในกรมชลประทาน 3.5.3 ขนั้ ตอนการดำเนนิ งาน จากการประชมุ วางแผนและออกแบบเครอ่ื งลำเลยี งผกั ตบชวาและวชั พชื ลอยน้ำแลว นน้ั สามารถกำหนด รายละเอยี ดวสั ดอุ ปุ กรณแ ละเครอื่ งมอื ดงั รปู ที่ 3-13 เพอ่ื ดำเนนิ การสรา งชนิ้ งาน ตามลำดบั ขน้ั ตอนดงั ตอ ไปนี้ 1. ชดุ รางลำเลยี ง ยาว 8 เมตร จำนวน 2 ชดุ 194

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 2. ชดุ ระบบขบั เคลอ่ื น 195

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department 3. ชุดโครงฐานลางตัวหนาและตัวหลัง โครงฐานลา งตวั หนา โครงฐานลางตัวหลัง 196

RID Tip book \"ขอ ควรระวงั ในการปฏบิ ตั งิ านดา นการพฒั นาแหลง น้ำและการชลประทาน ในยคุ THAILAND 4.0\" 4. ชดุ เครอ่ื งกำเนดิ ไฟฟา รปู ท่ี 3-13 วสั ดอุ ปุ กรณแ ละเครอื่ งมอื สำหรบั จดั ทำเครอ่ื งลำเลยี งผกั ตบชวาและวชั พชื ลอยนำ้ 3.5.4 ประโยชนท ค่ี าดวา จะไดร บั จากผลการทดสอบประสทิ ธภิ าพการใชง าน ของเครอื่ งลำเลยี งผกั ตบชวา และวชั พชื ลอยน้ำ พบวา สามารถ ใชง านในการลำเลยี งวชั พชื ไดด แี ละรวดเรว็ และยงั ชว ยลดจำนวนการใชเ ครอื่ งจกั รและแรงงานคน ประหยดั คา ใชจายและเวลาในการปฏิบัติงาน รปู ท่ี 3-14 ภาพการใชง านเครอื่ งลำเลยี งผกั ตบชวาและวชั พชื ลอยน้ำ 3.5.5 ผจู ดั ทำ/หนว ยงานรบั ผดิ ชอบ นายสมศกั ดิ์ พอ คา ชำนาญ ผอู ำนวยการสว นเครอื่ งจกั รกล สำนกั งานชลประทานที่ 5 เลขท่ี 327 หมู 1 ต.หมมู น อ.เมอื ง จ.อดุ รธานี 41000 197

กรมชลประทาน Royal Irrigation Department 3.6 โครงการปรบั ปรงุ ประตรู ะบายน้ำเพอ่ื เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพการระบายนำ้ โดยใช Gate Pump 3.6.1 ความเปน มาและความสำคญั โครงการบางระกำโมเดล เปนการบริหารจัดการน้ำในพ้ืนที่ลุมต่ำโดยมีการบูรณาการรวมกันระหวาง ประชาชนและหนว ยงานตา งๆ ของภาครฐั รว มดำเนนิ การ พนื้ ทโี่ ครงการอยใู นเขตโครงการสง นำ้ และบำรงุ รกั ษา ยมนา น นเรศวร และพลายชมุ พล ซงึ่ จะอยรู ะหวา งมน ้ำยมและแมน ำ้ นา น รวมทง้ั คลองธรรมชาตติ า งๆ ทใี่ ชใ น การบรหิ ารจดั การ มกี ารปรบั ปฏทิ นิ การเพาะปลกู ใหเ กษตรกรทำนาไดเ รว็ ขนึ้ ซง่ึ จะสามารถทำนาได 2 ครง้ั ตอ ป อาศยั นำ้ ตน ทนุ จากแมน ำ้ นา น เมอ่ื เกบ็ เกย่ี วแลว พนื้ ทท่ี งุ นาจะเปน ทรี่ องรบั นำ้ หลากจากแมน ้ำยม เกษตรกรในพน้ื ที่ จะประกอบอาชพี ทำการประมงแทน โครงการบางระกำโมเดลเรมิ่ ตน ในป 60 มพี นื้ ท่ี 265,000 ไร ใชเ ปน ทร่ี บั นำ้ ได 400 ลา น ลบ.ม. ตอ มาในป 61 ขยายพนื้ ทเี่ ปน 382,000 ไร สามารถรองรบั นำ้ ไดเ ปน 550 ลา น ลบ.ม. การบริหารจัดการน้ำจะใชเข่ือนนเรศวรในการทดน้ำยกระดับน้ำเขาคลองสงน้ำของโครงการสงน้ำฯ ยมนา นและกระจายตามระบบคลองและอาคารบงั คบั น้ำตา งๆ ในพนื้ ท่ี และจะระบายน้ำจากพนื้ ทโ่ี ครงการผา น ปตร.บางแกว ลงสแู มน ้ำยม และเรง ระบายน้ำจากแมน ้ำยมผา นคลองระบายน้ำ DR-2.8 ของโครงการสง นำ้ ฯ พลายชมุ พล โดยระบายน้ำผา น ปตร.DR-2.8ลงสแู มน ้ำนา นตอ ไป ซงึ่ ปกตกิ ารระบายน้ำจากพน้ื ทล่ี มุ ตำ่ บางระกำ และแมน ้ำยมจะสามารถระบายนำ้ โดยแรงโนม ถว งของโลกได เนอื่ งจากลมุ น้ำนา นมเี ขอื่ นสริ กิ ติ ิ์ เขอ่ื นแควนอ ย บำรุงแดน และเข่ือนทดนำ้ นเรศวรเปนเคร่ืองมือสำคัญในการบริหารจัดการ แตในป 60 เปนปท่ีเริ่มโคงการ บางระกำโมเดล ชว งฤดฝู นกอ นทจี่ ะมกี ารเกบ็ เกยี่ วผลผลติ เสรจ็ มปี รมิ าณฝนตกในพน้ื ทลี่ มุ นำ้ ยมและลมุ นำ้ นา น เปน ปรมิ าณมาก น้ำในแมน ำ้ นา นมรี ะดบั สงู การระบายน้ำในพน้ื ทโี่ ครงการผา น ปตร.DR-2.8 ซงึ่ ปกตจิ ะสามารถ ระบายนำ้ โดยแรงโนม ถว งของโลกไดป ระมาณ 270-360 ลกู บาศเ มตรตอ วนิ าที ระบายไดน อ ยลง จงึ จำเปน ตอ ง ใชเ ครอื่ งสบู นำ้ ชว ยในการระบายนำ้ เพอื่ ใหเ กษตรกรในพนื้ ทโ่ี ครงการฯ สามารถเกบ็ เกยี่ วใหแ ลว เสรจ็ ดงั นน้ั จงึ เปน เหตปุ จ จยั ทมี่ แี นวความคดิ ทจ่ี ะปรบั ปรงุ ตดิ ตงั้ ปม น้ำท่ี ปตร.DR-2.8 ประตรู ะบายน้ำ DR-2.8 ตงั้ อยทู ่ี บา นไร ตำบลบา นไร อำเภอบางกระทมุ จงั หวดั พษิ ณโุ ลก หรอื พกิ ดั ประมาณ 633113E, 1837986N ระวาง 5042-III อยหู า งไปทางทศิ ใตข องอำเภอเมอื ง จงั หวดั พษิ ณโุ ลก ประมาณ 32.00 กโิ ลเมตรลกั ษณะโครงการเปน ประตรู ะบายนำ้ ขนาด 6.00 x 7.00เมตร จำนวน 4 ชอ งบาน อยปู ลายคลอง ระบายนำ้ DR.2.8 สามารถระบายน้ำโดยแรงโนม ถว งของโลกไดป ระมาณ 270-360 ลกู บาศเ มตรตอ วนิ าที โดย จะพฒั นาปรบั ปรงุ ตดิ ตงั้ Gate Pump ซง่ึ มลี กั ษณะเปน Horizontal Pump มคี วามสน่ั สะเทอื นนอ ยเวลาเดนิ เครอื่ ง ทำงาน และสามารถสบู น้ำไดท รี่ ะดบั แตกตา งกนั ระหวา งระดบั นำ้ ดา นเหนอื นำ้ และดา นทา ยน้ำไมเ กนิ 3.00 เมตร จำนวน 2 เครอื่ ง ทป่ี ระตรู ะบายจำนวน 2 ชอ งกลางของอาคาร โดยอาศยั เทคโนโลยดี า นเครอ่ื งกลมาแทนเพอื่ ลดผลกระทบกบั โครงสรา งหลกั ของตวั อาคารใหม ากทส่ี ดุ จดุ ทตี่ ง้ั ขอบเขตโครงการ และลกั ษณะโครงการดงั แสดง ในรปู ที่ 3-15 - รปู ที่ 3-17 198