มรดกโลกทางธรรมชาติ

มทารงดธรกรมโลชากติ ส�ำนกั งานมรดกโลกทางธรรมชาติ Natural World Heritage Office

ขอ้ มลู ทางบรรณานกุ รมของสำ� นกั หอสมดุ แหง่ ชาติ xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx มรดกโลกทางธรรมชาต.ิ กรงุ เทพฯ: สำ� นกั อทุ ยานแหง่ ชาต,ิ 2558. 2xx หนา้ . 1. xxxxxxx. 2. xxxxxxxxxxxx. ISBN xxx-xxx-xxx-xxx-x ที่ปรกึ ษา : xxxxxxxx xxxxxxx อำ� นวยการ : xxxxxxxx xxxxxxx เร่อื ง : xxxxxxxxx ภาพ : วายุพงศ์ จิตร์วิจกั ษณ์ กลุ พัฒน์ ศรลัมพ์ วรรณชนก สุวรรณกร สุรเชษฐ์ เรืองมาก พิศาล ปานจำ� รูญ โดมประทุมทอง ศิรวิ ฒุ ิ ธีรธวัชกลุ ทมี งาน วรานสุ กรปุ๊ กรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตวป์ า่ และพนั ธุพ์ ชื จดั พิมพต์ ้นฉบับ : xxxxxxxxxx ออกแบบรปู เล่ม : ไพโรจน์ บรรจงใจรักษ์ จัดพิมพโ์ ดย : xxxxxxxxxxx สงวนลขิ สทิ ธิ์ พ.ศ. 2558 : พิมพค์ ร้งั ท่ี 1 จำ� นวน xxxx เลม่ พมิ พท์ ี่ : บริษทั ดีดี มีเดยี พลัส จำ� กัด 2 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ค�ำน�ำ ประเทศไทยไดเ้ ขา้ รว่ มเปน็ ภาคใี นอนสุ ญั ญาวา่ ดว้ ยการคมุ้ ครองมรดกโลกทาง วฒั นธรรมและทางธรรมชาตเิ มอ่ื ๑๗ กนั ยายน ๒๕๓๐ มพี นื้ ทที่ ไ่ี ดร้ บั การขนึ้ ทะเบยี น เปน็ แหลง่ มรดกโลกทางธรรมชาตจิ ากคณะกรรมการมรดกโลก องคก์ ารวทิ ยาศาสตร์ และวฒั นธรรมแหง่ สหประชาชาติ จำ� นวน ๒ แหง่ คอื เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่ ทงุ่ ใหญ่ นเรศวรและหว้ ยขาแขง้ และกลมุ่ ปา่ ดงพญาเยน็ - เขาใหญ่ และมพี นื้ ทกี่ ำ� ลงั อยรู่ ะหวา่ ง การเสนอบัญชีรายชื่ออีก ๒ แห่ง คือ กลุ่มป่าแก่งกระจานและแหล่งอนุรักษ์ อันดามัน แต่องค์ความรู้เกี่ยวกับการจัดการมรดกโลกในประเทศไทยมีน้อยมาก กอปรกบั สาระสำ� คญั ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั อนสุ ญั ญาทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั มรดกโลกมจี ำ� นวนมาก ประเทศภาคีในอนุสัญญาดังกล่าว จ�ำเป็นต้องด�ำเนินการตามแนวทาง ปฏิบัติของคณะกรรมการมรดกโลก ซึ่งแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติทั้งสองแห่ง ท่ีข้ึนทะเบียนแล้ว ยังไม่มีแนวทางปฏิบัติที่ถูกต้อง ดังนั้น กรมอุทยานแห่งชาติ สัตวป์ า่ และพนั ธ์พุ ืช จำ� เปน็ ต้องสร้างองค์ความรู้ให้กับประชาชน บคุ ลากร ตลอด ถึงเจ้าหนา้ ทท่ี ่ีเกี่ยวข้องในการจดั การมรดกโลก จงึ เปน็ ท่ีมาของการจัดท�ำหนงั สอื เลม่ นี้ เพอ่ื นำ� สกู่ ารจดั การพนื้ ทดี่ งั กลา่ วใหเ้ ปน็ มรดกทที่ รงคณุ คา่ ของคนไทยทกุ คน และเป็นมรดกทีท่ รงคุณค่าร่วมกันของมวลมนุษยชาติทีย่ ัง่ ยนื ต่อไป ภาพ : วายพุ งศ์ จิตร์วิจักษณ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 3

4 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ค�ำนิยม ในการจดั ทำ� หนงั สอื เลม่ นี้ มวี ตั ถปุ ระสงคใ์ นการเผยแพรแ่ ละประชาสมั พนั ธ์ พื้นทีม่ รดกโลกทางธรรมชาติในประเทศไทย และเพอื่ สร้างความรู้ความเขา้ ใจต่อ สาธารณชนทว่ั ไปใหร้ บั ทราบ ถงึ คณุ คา่ และความสำ� คญั ตลอดจนแนวทางการอนรุ กั ษ์ พนื้ ทมี่ รดกโลกทางธรรมชาตซิ งึ่ พนื้ ทมี่ รดกโลกทางธรรมชาตถิ อื เปน็ เกยี รตภิ มู แิ ละ ศกั ดศ์ิ รขี องประเทศไทย ทม่ี ศี กั ยภาพและคณุ คา่ ในตวั เองจนเปน็ ทยี่ อมรบั ในระดบั นานาชาติ ทง้ั นข้ี อขอบคณุ คณุ วายพุ งศ์ จติ รว์ จิ กั ษณ,์ คณุ กลุ พฒั น์ ศรลมั พ,์ ทมี งานว รานสุ กรปุ๊ , คณุ โดม ประทมุ ทอง, คณุ ศริ วิ ฒุ ิ ธรี ธวชั กลุ , คณุ วรรณชนก สวุ รรณกร, คณุ สรุ เชษฐ์ เรอื งมาก และพนื้ ทค่ี มุ้ ครองทเี่ ปน็ มรดกโลกทางธรรมชาติ ภายใตส้ งั กดั กรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สัตวป์ า่ และพนั ธุ์พืช ที่เอื้อเฟื้อภาพถ่ายตา่ งๆ ท่ใี ช้ประกอบ หนงั สอื เลม่ นใี้ หม้ คี วามสมบรู ณย์ งิ่ ขน้ึ หนงั สอื “มรดกโลกทางธรรมชาต”ิ น้ี จะเปน็ เป็นหนังสอื ทท่ี รงคุณคา่ มสี ารประโยชนแ์ ละจะเป็นแรงบันดาลใจใหส้ าธารณชน ทวั่ ไปไดร้ จู้ กั และรว่ มกนั รกั ษามรดกโลกเหลา่ นใี้ หเ้ ปน็ มรดกของไทยและมรดกของ คนทงั้ โลกไวใ้ ห้ยงั่ ยืนสบื ไป มรดกโลกทางธรรมชาติ ภาพ : วายุพงศ์ จิตร์วจิ 5กั ษณ์

สารบัญ หนา้ CHAPTER 1 9 25 มรดกโลกทางธรรมชาติ 71 เส้นทางส่กู ารอนุรกั ษท์ ย่ี ั่งยืนของประเทศไทย 105 165 CHAPTER 2 อนุสญั ญาค้มุ ครองมรดกโลก CHAPTER 3 เกณฑ์การพจิ ารณาแหลง่ มรดก เพ่อื ขอข้ึนทะเบยี นเปน็ แหลง่ มรดกโลก มอี ะไรบา้ ง CHAPTER 4 แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ CHAPTER 5 นโยบาย กฎหมาย อนสุ ัญญาอ่นื ๆ ข้อตกลงและแผนงานตา่ งๆ ทเี่ กีย่ วข้องกับการจัดการพื้นที่มรดกโลกทางธรรมชาติ 6 มรดกโลกทางธรรมชาติ

CHAPTER 6 หน้า ประเทศไทยได้อะไรจากการเป็น 179 ภาคีสมาชิกอนุสญั ญาค้มุ ครองมรดกโลก CHAPTER 7 การประเมนิ ประสทิ ธภิ าพการจดั การพน้ื ทมี่ รดกโลกทางธรรมชาตขิ องไทย 189 กรณีศึกษา : กล่มุ ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ มรดกโลก มรดกโลกทางธรรมชาติ 7

ช้างเอเชยี / Asian elephant Elephas maximus 8 มรดกโลกทางธรรมชาติ

CHAPTER 1 มรดกโลกทางธรรมชาติ เสน้ ทางส่กู ารอนรุ กั ษ์ที่ย่งั ยืนของประเทศไทย มรดกโลกทางธรรมชาติ ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลัม9พ์

มรดกโลกทางธรรมชาติ เสน้ ทางสกู่ ารอนรุ กั ษท์ ยี่ ง่ั ยนื ของประเทศไทย นกเงือกสีน�ำ้ ตาล / Tickell’s brown hornbill ภาพ : กุลพฒั น์ ศรลมั พ์ Anorrhinus tickelli ในช่วงระยะเวลาเกอื บห้าสบิ ปีทีผ่ า่ นมา อนุสัญญามรดกโลก (World Heritage Convention) ได้รบั การยอมรบั วา่ เปน็ กลไกสาํ หรบั ความรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศในการปกปอ้ งแหลง่ ทมี่ คี ณุ คา่ และมคี วามสาํ คญั ใน ระดบั สากล และยงั ไดก้ ลายมาเปน็ ทมี่ าของเครอื่ งมอื ในการกาํ หนดกฎหมายเกยี่ วกบั มรดกระดบั นานาชาตเิ พอ่ื ที่ จะนาํ เอาวฒั นธรรมทหี่ ลากหลายและแหลง่ มรดกใหเ้ ขา้ มาอยรู่ ว่ มกนั ปจั จบุ นั มรี ฐั ภาคสี มาชกิ ถงึ 190 ประเทศ วสิ ัยทัศนน์ ีก้ ่อใหเ้ กิดประโยชนเ์ พ่ิมขึน้ อย่างชดั เจน ตลอดจนมีการแบง่ ปนั กันเกินกวา่ ส่งิ ที่ปรากฏเพียงแคเ่ ปน็ แนวเขตของแหล่งมรดกโลก การเน้นย้�ำให้เห็นถึงความสําคัญเกี่ยวกับหลักการของคุณค่าในระดับสากลอัน โดดเดน่ ซง่ึ ทาํ หนา้ ทชี่ ว่ ยกาํ หนดทศิ ทางของการพฒั นาอยา่ งยงั่ ยนื โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การพฒั นาชมุ ชนทอ้ งถน่ิ หลักจรรยาบรรณเกี่ยวกับการอนุรักษ์โดยองค์รวมได้รับการรวบรวมและกล่าวถึงอย่างชัดเจนในฐานะที่เป็น 10 มรดกโลกทางธรรมชาติ

นกแก๊ก / Oriental pied hornbill Anthracoceros albirostris ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ ประเดน็ หลกั ของการประชุมเน่อื งในโอกาสครบรอบ 40 ปแี หง่ อนุสัญญาคุ้มครองมรดกโลกในปี ค.ศ. 2012 (พ.ศ. 2555) ภายใต้หัวข้อ World Heritage and Sustainable Development–the Role of Local Communities การแลกเปลย่ี นความเขา้ ใจเกี่ยวกับคณุ คา่ ในระดบั สากลอนั โดดเด่นระหวา่ งชมุ ชนต่างๆ ทม่ี ี ความแตกตา่ งกนั ทงั้ วฒั นธรรมและภาษาทก่ี ระจายกนั อยทู่ ว่ั โลกไดก้ อ่ ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจทางวฒั นธรรมทถี่ กู ตอ้ ง และเข้าถึงซึ่งจิตวิญญาณของการอนุรักษ์ที่เกิดข้ึนจากการแลกเปล่ียนประสบการณ์จากผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ทง้ั ในระดบั ทอ้ งถนิ่ ระดบั ภมู ภิ าคระดบั ชาตแิ ละในระดบั โลก และทส่ี าํ คญั ทส่ี ดุ ของการแลกเปลยี่ นแนวคดิ ตา่ งๆ ไดก้ ลายมาเป็นตวั แปรสําคัญทีก่ อ่ ใหเ้ กิดการพัฒนาอย่างย่งั ยนื มรดกโลกทางธรรมชาติ 11

นกเงอื กกรามชา้ ง / Wreathed hornbill Aceros undulatus จติ วญิ ญาณและข้อตกลงร่วมกนั ไดร้ ับการกล่าวถงึ โดย Madame Irrina Bokova ผูอ้ าํ นวยการใหญ่ องคก์ ารการศกึ ษา วทิ ยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรมแหง่ สหประชาชาติ (Director-Generalof UNESCO) ทไี่ ดก้ ลา่ ว เอาไวใ้ นการฉลองครบรอบ 40 ปี ขององคก์ ารสหประชาชาตซิ ึ่งไดก้ าํ หนดให้เปน็ ปีแหง่ การฟืน้ ฟแู หลง่ มรดก โลก “มรดกโลกกาํ ลงั ยนื อยบู่ นทางแยกระหวา่ งการเปลย่ี นแปลงภมู อิ ากาศโลกการเปลย่ี นแปลงทางสงั คมและ กระบวนการสร้างความสมั พันธ์อันดรี ะหวา่ งผู้ คนมรดกโลกต้องเผชญิ กับความเส่ยี งสงู ในการระบุเอกลกั ษณ์ และการครอบครองของผู้คน สําหรับเศรษฐกิจท่ียั่งยืนและการพัฒนาทางสังคมของชุมชน” นอกจากนี้เธอ ยังได้แสดงความคิดเห็นว่า “แหล่งมรดกไม่ได้หมายถึงตัวแทนแห่งความหรูหราร่�ำรวย แต่มันเป็นการลงทุน ของประเทศเพ่ืออนาคต ซึง่ มันเปรียบเสมือนกบั เป็นมลู นธิ ทิ ี่ปราศจากคําว่าไม่มอี ะไรทไ่ี ม่สามารถสร้างขึ้นได้ หากเราไม่ได้ให้ความสาํ คญั ตอ่ แหล่งมรดกยอ่ มส่งผลกระทบต่อความเป็นตวั ตนของเรา เปรียบเสมอื นกบั การ ตดั แขนอยา่ งหลกี เลยี่ งไมไ่ ด”้ และยงั กลา่ วใหก้ ารสนบั สนนุ ตอ่ การเปลย่ี นแปลงแนวทางปฏบิ ตั เิ พอื่ นาํ ไปสกู่ าร พฒั นาท่ยี งั่ ยนื ยง่ิ ขึน้ ไป ภายใต“้ ทศิ ทางสาํ หรบั การศกึ ษาวจิ ยั แนวใหมไ่ ด้แกก่ ารผสมผสานการใหค้ วามสาํ คญั ตอ่ ผลลพั ธท์ จี่ ะไดร้ บั และความเกย่ี วขอ้ งกบั แนวนโยบายโดยมงุ่ เนน้ ใหเ้ กดิ ความเขม้ แขง็ ของการศกึ ษาทางดา้ น สังคมศาสตร”์ 12 มรดกโลกทางธรรมชาติ

มรดกโลกทางธรรมชาติ ภาพ : กุลพัฒน์ ศร1ล3มั พ์

Mr. Ban Ki-moon เลขาธกิ ารองคก์ าร ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ สหประชาชาติ (Secretary Generalof the United Nations) ไดเ้ น้นยำ้� ถงึ “การเตบิ โต ของเศรษฐกิจโลกต่อหัวประชากร ประกอบ ไปด้วยจํานวนประชากรของโลก ที่มีมากกว่า 7,000 ล้านคน ได้ก่อให้เกิดความกดดันต่อ ระบบนิเวศท่ีเปราะบางอย่างไม่เคยมีมาก่อน ในประวัติศาสตร์เป็นท่ีทราบกันดีว่าเราไม่ สามารถทจ่ี ะใชป้ ระโยชนแ์ ละบรโิ ภคทรพั ยากร ในรปู แบบเดมิ เพอื่ ใชเ้ ปน็ หนทางนาํ ไปสคู่ วาม มงั่ คง่ั ไดอ้ กี ตอ่ ไป และเรายงั ไมส่ ามารถทหี่ าทาง แกไ้ ขทช่ี ดั เจนไดซ้ ง่ึ หนทางแกไ้ ขเพยี งทางเดยี ว ทีเ่ ป็นไปไดใ้ นปัจจบุ ันซง่ึ ยังคงเปน็ เหมือนเมื่อ ยี่สบิ ปีท่แี ลว้ ก็คือการพัฒนาอย่างยั่งยืน” ศาสตราจารย์ ดร.อดลุ ย์ วเิ ชยี รเจรญิ อดีตประธานคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วย อนสุ ญั ญามรดกโลก เคยกลา่ วไวว้ า่ การประกาศ พ้ืนท่ีมรดกโลกทางธรรมชาติจะเป็นแนวทาง ใหมใ่ นการอนุรักษ์พืน้ ท่ีค้มุ ครองของประเทศ ให้มีประสทิ ธิภาพ และก่อให้เกดิ การอนรุ กั ษ์ อยา่ งยงั่ ยนื ของประชาชนในประเทศไทย ดงั นนั้ การประกาศพน้ื ทคี่ มุ้ ครองใดๆ ในประเทศไทยเพอ่ื ขน้ึ ทะเบยี นเปน็ มรดกโลก ทางธรรมชาติ ถอื ไดว้ า่ เปน็ แนวทางทด่ี ที สี่ ดุ ใน การอนรุ กั ษพ์ นื้ ทคี่ มุ้ ครองในประเทศไทยอยา่ ง ย่งั ยืน ชะนธี รรมดา / Common gibbon Hylobates lar 14 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : โดม ประทุมทอง ลิงเสน / Stump-tailed macaque มรดกโลกทางธรรมชาติ Macaca arctoid1e5s

1.1 การตระหนกั ถงึ ความสําคญั ของแหลง่ ภาพ : กุล ัพฒ ์น ศรลัม ์พ มรดกทม่ี ีต่อการอนุรกั ษ์ทย่ี ่งั ยืน มรดกทางธรรมชาติและวัฒนธรรมโดยท่ัวไปจะถือว่าเป็นประเด็นหลัก ในการพิจารณาเกี่ยวกับองค์ประกอบพื้นฐานของความอยู่ดีกินดีความมีช่ือเสียง เกยี รตยิ ศ และการพฒั นามนษุ ยอ์ ย่างยง่ั ยนื ซงึ่ องคก์ ารการศกึ ษา วิทยาศาสตร์และ วัฒนธรรมแห่งสหประชาชาตไิ ด้ดําเนินการรณรงค์มาอย่างต่อเนอื่ ง อยา่ งน้อยที่สุด นับตัง้ แต่ทศวรรษท่ี 1980 วฒั นธรรมและแหล่งมรดกมีความสาํ คัญในฐานะท่เี ปน็ แรงขบั เคลอื่ นและกอ่ ใหเ้ กดิ โอกาสของการพฒั นา และเมอื่ ไมน่ านมานป้ี จั จยั สาํ คญั ทง้ั สองประการไดก้ อ่ ใหเ้ กดิ แนวทางในการดาํ เนนิ การทส่ี าํ คญั สองประการทกี่ าํ หนด ขึน้ โดยสมัชชาใหญ่แห่งสหประชาชาติ (the General Assemblyof the United Nations) ทมี่ งุ่ เนน้ ถงึ ความสาํ คญั อยา่ งยง่ิ ของวฒั นธรรมในฐานะทเี่ ปน็ “องคป์ ระกอบ ที่สําคัญของการพัฒนามนุษย์เป็นหลักฐานที่มาของการระบุเอกลักษณ์นวัตกรรม และการสร้างสรรคข์ องปจั เจกชนและชมุ ชน” ชะนธี รรมดา / Common gibbon Hylobates lar 16 มรดกโลกทางธรรมชาติ

มรดกโลกทางธรรมชาติ 17

ในท่ีประชุม Rio+20 ได้เน้นย�้ำถึงหลักการ ดงั กลา่ วโดยใหก้ ารยอมรบั วา่ “วฒั นธรรมและอารยธรรม ทง้ั มวลมสี ว่ นสาํ คญั ตอ่ การพฒั นาทย่ี งั่ ยนื ” (ของเอกสาร บนั ทกึ ผลการประชมุ ในหวั ขอ้ The Future We Want) และ “ผคู้ นมากมายโดยเฉพาะอย่างยิง่ ผยู้ ากไร้มคี วาม จําเป็นต้องพึ่งพาอาศัยระบบนิเวศโดยตรงในการดํารง ชวี ติ เศรษฐกจิ สงั คมและชวี ิตความเปน็ อยทู่ างกายภาพ ตลอดจนเป็นแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมของพวกเขา” ในที่ประชุม Rio Conference ยังได้ให้ความสําคัญ ต่อ “คุณค่าความสําคัญภายในตัวเองของความหลาก หลายทางชวี ภาพ เชน่ เดยี วกนั กบั คณุ คา่ ความสาํ คญั ทาง นเิ วศวทิ ยา พนั ธศุ าสตรส์ งั คม เศรษฐศาสตร์ วทิ ยาศาสตร์ การศกึ ษา วฒั นธรรม การพกั ผอ่ นหยอ่ นใจ คณุ คา่ ความ งดงามตามธรรมชาติ” 18 มรดกโลกทางธรรมชาติ

วัวแดง / Banteng Bos javanicus ภาพ : วายพุ งศ์ จิตร์วิจักษณ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 19

1.2 ความเชื่อมโยงระหว่างแหล่งมรดกโลกทาง วฒั นธรรมและแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ โดยพ้ืนฐานแล้วความหลากหลายทางชีวภาพและความหลากหลายทางวฒั นธรรมมคี วามเก่ียวขอ้ ง ซ่ึงกันและกันอย่างใกล้ชิด พัฒนาการของความสัมพันธ์ระหว่างความหลากหลายท้ังสองด้านน้ีเกิดขึ้นอย่าง ตอ่ เนอื่ งตลอดชว่ งระยะเวลาทม่ี นษุ ยม์ กี ารปรบั ตวั ใหเ้ ขา้ กบั สภาพแวดลอ้ มดงั นน้ั ความหลากหลายทางธรรมชาติ และวฒั นธรรมจงึ มคี วามเกย่ี วขอ้ งและสง่ ผลกระทบตอ่ กนั และกนั ในรปู แบบทม่ี คี วามสลบั ซบั ซอ้ นเกนิ กวา่ ทจี่ ะ แยกออกจากกนั โดยเดด็ ขาดไดเ้ นอ่ื งจากธรรมชาตแิ ละวฒั นธรรมมกี ระบวนการววิ ฒั นาการทเี่ กดิ ขนึ้ มารว่ มกนั นั่นเองด้วยเหตุน้ีขนบธรรมเนียมประเพณีและแนวทางในการปฏิบัติท่ีเกิดข้ึนในแต่ละท้องถ่ินเพ่ือการจัดการ และการปกปกั รกั ษาตลอดจนการใชป้ ระโยชนจ์ ากทรพั ยากรแวดลอ้ มโดยทวั่ ไปแลว้ เกดิ ขนึ้ เนอื่ งจากธรรมชาติ ท้ังส้นิ ซง่ึ ขนบธรรมเนยี มและวิถที างในการปฏิบัติที่เกิดขึน้ ในทอ้ งถิน่ จะมรี ูปแบบของความยง่ั ยนื มากกว่าทงั้ ในแง่ของการใช้ประโยชน์ทดี่ นิ การผลิตและการบรโิ ภคสง่ ผลใหเ้ กดิ ความมั่นคงทางด้านอาหารตลอดจนการ อนุรักษ์และการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรน้�ำโดยอาศัยพื้นฐานจากองค์ความรู้และแนวทางในการปฏิบัติ ทผ่ี า่ นการพฒั นามากวา่ ศตวรรษของการเปลย่ี นแปลง สงิ่ เหลา่ นแ้ี สดงใหเ้ หน็ วา่ นโยบายของทอ้ งถน่ิ ใดกต็ ามทมี่ ี เป้าหมายเพ่ือที่จะปกป้องสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติและเพื่อให้เกิดผลของการพัฒนาท่ียั่งยืนควบคู่กันไป จําเปน็ ท่ีจะตอ้ งพจิ ารณาและดําเนนิ การภายใต้ความตระหนักถงึ ความสําคญั ของวัฒนธรรมและชมุ ชน ภาพ : โดม ประทุมทอง นกเงือกกรามช้างปากเรียบ / Plain-pouched Hornbill 20 มรดกโลกทางธรรมชาติ Aceros subruficollis

นกเงือกกรามชา้ ง / Wreathed hornbill Aceros undulatus มรดกโลกทางธรรมชาติ ภาพ : กุลพฒั น์ ศ2ร1ลมั พ์

กระทิง / Gaur Bos gaurus 22 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วายพุ งศ์ จิตร์วจิ กั ษณ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 23

กวางปา่ /  Sambar deer Rusa unicolor ภ2า4พ : กุลพัฒน์ ศรลัมพ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ

CHAPTER 2 อนสุ ัญญาค้มุ ครองมรดกโลก มรดกโลกทางธรรมชาติ 25

ความเปน็ มาของ อนสุ ญั ญาค้มุ ครองมรดกโลก ในอดีตก่อนท่ีจะมีอนุสัญญาว่าด้วยการ คมุ้ ครองมรดกโลกทางวฒั นธรรมและทางธรรมชาติ สถานการณ์ของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมและ มรดกทางธรรมชาติในโลก ตกอยู่ในภาวะท่ีได้รับ การคุกคามเพิ่มมากข้ึน โดยมิได้มีสาเหตุจากการ เส่ือมโทรมลงตามธรรมชาติเทา่ นน้ั แต่ยังมสี าเหตุ มาจาการเปลยี่ นแปลงปจั จยั ทางสงั คมและเศรษฐกจิ โดยเฉพาะอย่างย่ิงปัจจัยทางเศรษฐกิจได้ส่งผล ให้เกิดการทําลายและความเส่ือมโทรมต่อมรดก ทางวฒั นธรรมและมรดกทางธรรมชาตอิ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง รนุ แรงและรวดเรว็ ทงั้ นี้ความเส่ือมโทรม หรือการ สูญสลายขององค์ประกอบมรดกทางวัฒนธรรม และมรดกทางธรรมชาติ ก่อให้เกิดความสูญเสียที่ เปน็ อนั ตรายอย่างย่ิงตอ่ มรดกของมวลมนุษยชาติ ภาพ : กุลพฒั น์ ศรลมั พ์ หมขี อ / Binturong ลงิ ลม / Slow loris Aceros Arctictis binturong Nycticebus coucang 26 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ หมาไน /  DholeNycticebus Cuon alpinus มรดกโลกทางธรรมชาติ 27

กวางป่า /  Sambar deer Rusa unicolor ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลัมพ์ นอกจากน้ีมีหลายครง้ั ท่ีการดําเนนิ งานคุม้ ครองปอ้ งกันมรดกทางวฒั นธรรมและมรดกทางธรรมชาติ ในระดับชาติไม่สามารถกระทําได้อย่างครบถ้วนสมบูรณ์สืบเน่ืองจากมีความต้องการใช้ทรัพยากรในขอบเขต ท่ีกวา้ งขวางและหลากหลาย รวมทงั้ การขาดแคลนทรพั ยากรทางเศรษฐกจิ วทิ ยาศาสตร์ และวิทยาการของ ดินแดนอันเป็นที่ต้ังของมรดกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติเหล่าน้ัน ดังเช่นกรณีอนุสรณ์สถานแห่งนูเบีย (Monument of Nubia) ประเทศซูดาน ในปพี .ศ. 2497 (ค.ศ. 1954) เปน็ จดุ เรมิ่ ตน้ ของการตดั สนิ ใจในการสรา้ งเขอื่ น Aswan High Dam เขอื่ น แหง่ นไี้ ดก้ อ่ ใหเ้ กดิ ทะเลสาบขนาดใหญท่ ค่ี รอบคลมุ พนื้ ทตี่ งั้ แต่ หบุ เขาแหง่ ลมุ่ นำ�้ ไนล์ ทร่ี าบสงู ลมุ่ นำ�้ ไนล์ จากเมอื ง Aswan ประเทศอยี ปิ ตไ์ ปจนถงึ The Dal Cataract ในประเทศซดู าน พน้ื ทเ่ี หลา่ นเี้ ปน็ บรเิ วณทม่ี แี หลง่ อารยธรรม เกา่ แก่ตั้งแตส่ มัยโบราณทร่ี จู้ กั กันในช่อื ของนูเบีย (Nubia) 28 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เลยี งผา /  SerowCuon alpinus Capricornis ภาพ : กุลพฒั น์ ศรลมั พ์ ในปีพ.ศ. 2502 (ค.ศ. 1959) รัฐบาล อยี ปิ ตแ์ ละซดู านไดร้ อ้ งขอใหท้ างองคก์ ารยเู นสโก ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ในการปกปอ้ งและกอบกแู้ หลง่ โบราณสถานและโบราณวัตถุท่ีกําลังอยู่ในภาวะ เสี่ยงอันตรายเหล่าน้ีและในปีพ.ศ. 2503 (ค.ศ. 1960) ผู้อํานวยการทั่วไปขององค์การยูเนสโก ได้มีหนังสือเรียกร้องไปยังรัฐภาคีสมาชิกภายใต้ โครงการความร่วมมือระหว่างประเทศเพ่ือที่จะ รกั ษาโบราณวตั ถใุ นนเู บยี ชะมดเช็ด /  Indian small civet 29 Viverricula indica มรดกโลกทางธรรมชาติ

ข้อเรียกร้องดังกล่าวก่อให้เกิด การขุดค้นและบันทึกแหล่งโบราณสถาน นบั ร้อยแหลง่ มกี ารค้นพบโบราณวตั ถนุ บั พนั ชน้ิ โครงการกอบกนู้ ท้ี าํ ใหเ้ กดิ การเคลอ่ื น ยา้ ยวหิ ารทม่ี คี วามสาํ คญั เปน็ จาํ นวนมากไป ยงั พน้ื ทที่ สี่ งู กวา่ โดยวหิ ารทม่ี คี วามสาํ คญั มากทสี่ ดุ ไดแ้ ก่ The temple complexes of Abu Simbel and Philae โครงการน้ี ส้นิ สุดลงเม่ือวนั ที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2523 ซง่ึ ถอื วา่ เปน็ โครงการทปี่ ระสบความสาํ เรจ็ อย่างมาก หมาไน /  DholeNycticebus Cuon alpinus ภาพ : กลุ พฒั น์ ศรลมั พ์ 30 มรดกโลกทางธรรมชาติ

เกง้ / Indian muntjacCapricornis Muntiacus muntjak ภาพ : กลุ พัฒน์ ศรลมั พ์ ภายใตโ้ ครงการความรว่ มมอื ระหวา่ งประเทศ องคก์ ารยเู นสโกเปน็ ผทู้ มี่ สี ว่ นสาํ คญั ในการประสานงาน ระหว่างรัฐผู้บริจาค กับรัฐบาลของอียิปต์และซูดาน และสนับสนุนให้รัฐบาลของทั้งสองประเทศดําเนินการ ทุกวิถีทางในการรักษาแหล่งมรดกโลกทางวฒั นธรรมแห่งนูเบยี (The cultural heritage of Nubia) คณะ กรรมการบรหิ ารภายใต้โครงการความร่วมมอื ระหว่างประเทศในการรณรงค์รักษาอนสุ รณ์สถานแหง่ นูเบยี ได้ รับการก่อต้ังในปี พ.ศ.2503 (ค.ศ.1960) มีหน้าท่คี อยควบคุม และดําเนินกจิ กรรมต่างๆ ตลอดจนมกี ารกอ่ ต้งั กองทนุ (Trust Fund) ข้นึ เพื่อช่วยในการดาํ เนินการใหป้ ระสบความสาํ เร็จ มรดกโลกทางธรรมชาติ 31

หมาจงิ้ จอก / Golden Jackal Canis aureus ช้างเอเชยี / Asian elephant Elephas maximus หลงั จากความสําเร็จของโครงการท่ีได้รณรงคเ์ สร็จส้นิ ไปแลว้ น้ัน ได้เกดิ โครงการรณรงค์ภายใตค้ วาม รว่ มมอื ระหวา่ งประเทศครัง้ ใหม่ในปพี .ศ. 2525 (ค.ศ. 1982) เพ่ือที่จะกอ่ สร้างพพิ ิธภัณฑน์ ูเบีย (the Nubia Museum) ที่เมือง Aswan และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติด้านอารยธรรมของชาวอียิปต์ (the National Museum of Egyptian Civilization) ในกรุงไคโร 32 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วายพุ งศ์ จติ รว์ ิจักษณ์ ดังน้ันเพื่อให้แหล่งมรดกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติยังคงสามารถดํารงรักษาเอกลักษณ์ไว้ได้ อยา่ งยง่ั ยนื ทางองค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติหรอื องค์การยเู นสโกจงึ ได้ อาศยั ธรรมนญู ยเู นสโก ภายใตข้ อ้ บญั ญตั ทิ ใี่ หอ้ งคก์ ารฯ มภี ารกจิ หนา้ ทใ่ี นการบาํ รงุ รกั ษา เพม่ิ พนู และเผยแพร่ ความรใู้ นการอนรุ กั ษแ์ ละคมุ้ ครองปอ้ งกนั มรดกโลกโดยการเสนอแนะใหป้ ระชาคมนานาชาตริ ว่ มมอื กนั จดั ทาํ อนสุ ญั ญาระหวา่ งประเทศไดต้ ามความจาํ เป็น มรดกโลกทางธรรมชาติ 33

กระทิง / Gaur Bos gaurus 34 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ในการประชุมใหญ่องค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติสมัยสามัญ (UNESCO) ครง้ั ท่ี 17 ณ กรุงปารีสทีป่ ระชุมจงึ เห็นสมควรให้กอ่ ตั้งระบบ การดําเนินงาน ในรูปแบบของอนุสัญญาระหว่างประเทศ และมีมติรับรอง อนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลก ทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ (The World Heritage Convention) เม่ือวันท่ี 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2515 (ค.ศ. 1972) โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือส่งเสริมความร่วมมือระหว่าง ประเทศในการคุ้มครองและอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมและ ทางธรรมชาติให้ดํารงคุณค่าความโดดเด่นเป็นมรดกของมวล มนษุ ยชาตทิ ้งั ในปัจจุบัน และในอนาคตตลอดไป สาระสําคัญของอนุสัญญามรดกโลก ที่เกิดข้ึนในปี พ.ศ.2515 (ค.ศ.1972) ได้แก่ การที่อนุสัญญาฉบับดังกล่าว กอ่ ใหเ้ กดิ การรวมกนั เปน็ หนง่ึ เดยี วระหวา่ งการอนรุ กั ษธ์ รรมชาติ และการสงวนคณุ ลกั ษณะทางวฒั นธรรม ซง่ึ อนสุ ญั ญาคมุ้ ครอง มรดกโลกฉบับน้ีได้ให้ความสําคัญต่อแนวทางที่ช่วยให้คนซึ่งมี ปฏิสัมพันธ์กับธรรมชาติตลอดจนความต้องการขั้นพ้ืนฐานใน การรกั ษาสภาวะความสมดลุ ระหวา่ งคนกบั ธรรมชาติ ท้ังน้ีอนุสัญญาฉบับดังกล่าวได้ให้คําอธิบายเก่ียวกับ แหล่งธรรมชาติหรือวัฒนธรรมที่มีความเหมาะสมสําหรับการ รวบรวมเขา้ ไวใ้ นบญั ชรี ายชอ่ื แหลง่ มรดกโลก (World Heritage List) ภาพ : วายพุ งศ์ จิตร์วจิ กั ษณ์ มรดกโลกทางธรรมชาติ 35

36 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ เนอ้ื หาของอนสุ ญั ญาไดก้ าํ หนดถงึ ภาระหนา้ ทขี่ องรฐั สมาชกิ (States Parties) ในการระบถุ ึงแหลง่ ทีม่ ีศักยภาพ และคณุ คา่ ความ สาํ คญั ของแหลง่ ทสี่ มควรไดร้ บั การปกปอ้ งและสงวนรกั ษา เมอ่ื มกี าร ลงนามในอนุสัญญาแล้วแต่ละประเทศต้องมีการให้คําปฏิญาณว่า จะดําเนินการอนุรักษ์ไม่เฉพาะแต่เพียงแหล่งมรดกโลกท่ีอยู่ภายใน เขตพื้นที่ประเทศของตนเท่านั้น แต่ยังต้องให้การปกป้องคุ้มครอง แหลง่ ท่เี ปน็ มรดกของชาตอิ ืน่ ดว้ ย รัฐภาคีจะได้รบั การสนบั สนนุ ให้มี การผสมผสานการดาํ เนนิ การในการปกปอ้ งแหลง่ มรดกทางธรรมชาติ และมรดกทางวฒั นธรรมโดยมกี ารบรรจเุ ขา้ ไวใ้ นแผนการดาํ เนนิ งาน ในระดบั ภมู ภิ าค โดยมกี ารแตง่ ตง้ั บคุ ลากรและการบรกิ ารไวป้ ระจาํ ใน แตล่ ะแหลง่ ดาํ เนนิ การศกึ ษาวจิ ยั ทางดา้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคนคิ วธิ ี การในการอนุรักษ์ท่ีสามารถนํามาปรับใช้เพ่ือให้แหล่งมรดกเหล่าน้ี ทําหนา้ ทต่ี อบสนองต่อการดําเนินชวี ติ ประจาํ วันของคนในชมุ ชนได้ นอกจากนอ้ี นสุ ญั ญายงั ไดอ้ ธบิ ายถงึ วธิ กี ารในการใชจ้ า่ ยและ การจดั การเงนิ จากกองทนุ มรดกโลก (World HeritageFund) และ ยังกําหนดให้รัฐสมาชิกต้องรายงานผลต่อคณะกรรมการมรดกโลก ถึงสถานภาพของการดําเนินการด้านการอนุรักษ์ คุณลักษณะต่างๆ ของแหลง่ มรดกโลก รายงานตา่ งๆ เหลา่ นนี้ บั ว่ามคี วามสาํ คญั ตอ่ การ ทํางานของคณะกรรมการ โดยมีส่วนสําคัญที่ช่วยให้คณะกรรมการ ทราบถึงสภาพของแหล่ง และมีส่วนช่วยในการตัดสินใจในการจัด โครงการทต่ี อบสนองตอ่ ความตอ้ งการเฉพาะและยงั มสี ว่ นชว่ ยในการ แก้ปัญหาทเ่ี ผชิญอยูใ่ นปัจจุบนั อนสุ ญั ญายงั ชว่ ยใหร้ ฐั ภาคไี ดต้ ระหนกั ถงึ คณุ คา่ ความสาํ คญั ของลกั ษณะของแหลง่ มรดกโลกแตล่ ะแหง่ และยงั ชว่ ยกระตนุ้ ใหเ้ กดิ การอนุรักษ์ผ่านทางการให้การศึกษาและโครงการเผยแพร่ข้อมูลใน รปู แบบต่างๆ ด้วย อนสุ ญั ญาคมุ้ ครองมรดกโลกทางวฒั นธรรมและทางวฒั นธรรม จงึ มคี วามสำ� คญั อยา่ งยง่ิ ในการปกปอ้ ง คมุ้ ครองและรกั ษาแหลง่ มรดก ทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติอันทรงคุณค่า ที่ต้ังอยู่ในภูมิภาค ต่างๆ ท่ัวโลก โดยอาศัยกลไกสำ� คัญในการคัดเลือกแหล่งมรดกทาง วฒั นธรรมและทางธรรมชาตขิ องรฐั สมาชกิ เพอื่ นำ� ไปสกู่ ารขนึ้ ทะเบยี น เปน็ แหล่งมรดกโลก มรดกโลกทางธรรมชาติ 37

คณะกรรมการมรดกโลก ภายหลงั จากการรบั รองอนุสญั ญาคุ้มครองมรดกโลกแล้ว ไดม้ ี การคดั เลอื กคณะกรรมการระหวา่ งรฐั บาล (Intergovernmental Com- mittee) เพอื่ การคมุ้ ครอง ปอ้ งกนั มรดกทางวฒั นธรรมและทางธรรมชาติ ซ่ึงมีคุณค่าโดดเด่นในระดับสากล ที่เรียกว่า คณะกรรมการมรดกโลก (World Heritage Committee) เพอ่ื ทาํ หนา้ ทดี่ าํ เนนิ งานตามอนสุ ญั ญา ดงั กลา่ ว โดยในวาระเรม่ิ ตน้ ประกอบดว้ ยผแู้ ทนของรฐั ภาคแี หง่ อนสุ ญั ญา จํานวน 15 รฐั และปจั จบุ ันจาํ นวนของคณะกรรมการมรดกโลกไดเ้ พมิ่ ขึ้นเปน็ 21 คน โดยคดั เลือกจากการเลือกต้ังตัวแทนจากรฐั ภาคที กุ ๆ 2 ปี ในการประชมุ สมัชชารฐั ภาคีอนุสญั ญาคุ้มครองมรดกโลกสมัยสามญั ซ่ึงอยู่ในช่วงเวลาเดียวกับการประชุมใหญ่สมัยสามัญขององค์การยูเนส โก หนา้ ทหี่ ลกั ของคณะกรรมการมรดกโลก คอื การพจิ ารณาแหลง่ มรดก ทางวฒั นธรรมและทางธรรมชาตทิ มี่ คี ณุ คา่ โดดเดน่ อนั เปน็ สากล บรรจไุ ว้ ในบัญชีรายชื่อแหล่งมรดกโลก พิจารณาคําร้องขอความช่วยเหลือจาก นานาชาติ (International Assistance Fund) ท่รี ัฐภาคีเสนอมา และ ติดตามตรวจสอบให้รัฐภาคีดําเนินการเพ่ือปกป้องคุ้มครองมรดกทาง วฒั นธรรมและทางธรรมชาตขิ องตน ตามเงอ่ื นไขทีร่ ะบไุ ว้ในอนุสญั ญาฯ ภาพ3:8วรานุส กรปุ๊ มรดกโลกทางธรรมชาติ นกหัวขวานเขยี วป่าไผ่ / Laced woodpecker picus vittatus

เครือ่ ง1ห.2มเาครยอ่ื มงหรมดายกมโรลดกกโลก ใMนกicาhรใeปนlรกOะ�ชlyมุรffคปรดร้ังังะทปสี่ชรอาุมกงคฏครใณน้ังะรทกูปี่สรทรอี่ ม1งก- 1าครมณรดะกกโลรกรไมดกม้ ีม�ตรเิมหรน็ ดชอกบโกลบั กสไญั ดล้มกั ีมษตณิเ์มหร็นดกชโอลกบทกอ่ี ับอกแบบ โดย Mr. สญั ลกั ษณ์มรดกโลกทอี่ อกแบบโดย Mr. Michel Olyff ดงั ปร�กฏในรูปท ่ี 1-1 รปู ท่ี 1-1 เคร่อื งหม�ยมรดกโลก ทมี่ า: สำ�นกั ง�นนโยบ�ยแรลูปะทแ่ี 1ผ-น1ทเครัพร่อื ยง�หกมราธยรมรรมดชก�โลตกแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม (2552) ทีม่ า: UNESCO เคร่ืองหม�ยมรดกโลกดังกล่�วได้เน้นให้เห็นถึงคว�มผูกพันกันระหว่�ง ธ รรหทมชรมาัพ�ตเยยโิคดถร์สยอ่ื ึงมรงรปูหบูปสมัตเี่าแหิทยบลม�ยี่ บรงมดวทจกัฒตัี่โสลรุ รนสัก้�ทดธงงัอี่รกขยรลสู่ึ้นมา่ ว่ โวแนดไลกดยลเ้ะนมาธน้งนรหใหรุษมเ้มาหยยชน็ ์ ถถ�แงึ งึรตลคปู ิ วะแโาบวดมบงผยกทกู รสี่พลูปรนัมา้สกงรี่เนัขอหรนึ้ บะลโหด่ียนยวมอา่มงจนกทษุัตหรยพัุรม์ ัสยแ�ส์ลทยมะ่ีอวถบงยตัึงกทิู่สธลาร่วมงรรนวอมฒั กบชนลนธ��อรตงกร ิมหแมลาะย ถึงธสรรอมงชสา่ิงตนสิ อ้ีมงีกสิ่ง�นรมี้ เชีกา่ือรมเชโื่อยมงโกยงันกอันยอย่�่างงไไม่ม่มีทีทีส่ ่ีส้นิ ิ้นสดุสุดนอ กนจอากกนจ้สี �ญั กลนกั ี้สษัญณเ์ลมัก่อื มษอณงโ์เดมย่ือรวมมอเปงน็ โรดูปยวงกลม คลา้ รยวโลมกเอยปยงั น็า่หงมรไราปู ยกวถต็ งงึากมกาใลรนปมเรกคอ่ื ปงลอ้ข้�งออยงกีกโดลาว้รกยใชยส้ งั ี หคณมะ�กยรถรมึงกกา�รรมปรดกกปโลอ้ กงตอดั ีกสนิดใ้วจยวา่ สญั ลกั ษณท์ เ่ี สนอโดยนกั ศลิ ปะ ควรใชส้ แี ละ ขนอายดใ�่ ดงกไไ็รดกข้ ็ตนึ้ อ�ยมกู่ ใบั นกเารรอื่ ใชงค้ขวอามงกเป�น็ รไใปชได้สท้ คี าณงเทะคกนรคิ รแมลกะ�กรารมพรจิ ดารกณโลาทกา งตธรดั รสมชินาใตจขิ วอ�่งศลิ ปะ แตส่ สัญญั ลลกั กษั ณษต์ณอ้ ท์งมเี่ สี นอโดยนกั ศลิ ปะควรใชส้ แี ละขน�ดใดกไ็ ดข้ นึ้ อยกู่ บั ก�รใช ้ คว�มเปน็ ไปไดท้ �งเทคนิค และก�รพิจ�รณ�ท�งธรรมช�ตขิ องศิลปะ แต่สัญลกั ษณต์ ้องมี คำ�ว�่ WORLD HERITAGE ซ่ึงเป็นภ�ษ�องั กฤษ และ PATRIMOINE MONDIAL 6 ชุดความรู้ดา้ นการอนรุ ักษ คุ้มครองแหลงมรดกโลก มรดกโลกทางธรรมชาติ 39

คาํ วา่ WORLD HERITAGE ซึ่งเป็นภาษาอังกฤษ และ PATRIMOINE MONDIAL ซง่ึ เปน็ ภาษาฝร่งั เศส โดยพน้ื ทสี่ ําหรบั PATRIMONIO MUNDIAL ซง่ึ เปน็ ภาษาสเปน สามารถทีจ่ ะแปลเป็นภาษาของแตล่ ะประเทศ ทจ่ี ะนาํ สญั ลกั ษณไ์ ปใชไ้ ดด้ งั นนั้ เครอ่ื งหมายมรดกโลกทจี่ ะใชส้ าํ หรบั ราชอาณาจกั รไทยทถ่ี กู ตอ้ งจงึ เปน็ ดงั รปู ที่ 1-2ซ่งึ เป็นภ�ษ�ฝรั่งเศส โดยพน้ื ท่สี �ำ หรับ PATRIMONIO MUNDIAL ซง่ึ เปน็ ภ�ษ� สเปน ส�ม�รถที่จะแปลเป็นภ�ษ�ของแต่ละประเทศที่จะนำ�สัญลักษณ์ไปใช้ได้ ดังน้ันเครื่องหม�ยมรดกโลกท่ีจะใช้สำ�หรับร�ชอ�ณ�จักรไทยท่ีถูกต้องจึงเป็น ดังรูปท ่ี 1-2 รูปที่ 1-2 เครอ่ื งหม�ยมรดกโลกท่ถี ูกตอ้ งส�ำ หรบั ก�รใช้ในประเทศไทย รปู ที่ 1-2 เคร่อื งหมายมรดกโลกที่ถกู ต้องสาํ หรับการใชใ้ นประเทศไทย 1.3 แหล่งมรดกโลก แมว้ �่ ในหมวดท ่ี 1 ของอนสุ ญั ญ�ว�่ ดว้ ยก�รคมุ้ ครองมรดกโลกท�งวฒั นธรรม และท�งธรรมช�ติ จะเป็นหมวดท่ีว่�ด้วย นิย�มของมรดกท�งวัฒนธรรมและ ท�งธรรมช�ติ แตใ่ นคำ�อธบิ �ยศพั ท์ทเี่ ก่ียวกบั มรดกโลก (Glossary of World 40 Heritage Tมeรดrกmโลsก)ท กางลธบัรรไมมชาพ่ ตบิ ว�่ มนี ยิ �มทเี่ ฉพ�ะเจ�ะจงลงไป เปน็ เพยี งก�รอ�้ งถงึ สว่ นต�่ งๆ ต�มอนสุ ญั ญ�ทไ่ี ดก้ ล�่ วถงึ “คณุ ลกั ษณะของมรดกโลกท�งวฒั นธรรม

ความหมายของคำ�วา่ 41 “มรดกโลก” หรอื “World Heritage” “World Heritage” World Heritage may best be defined with reference to the Preamble to the World Heritage Convention which states that: ... parts of the cultural or natural heritage are of outstanding interest and therefore need to be preserved as part of the world heritage of mankind as a whole (UNESCO 1972: Preamble) . Paragraph 1 of the Operational Guidelines refers to the World Heritage (cultural heritage and natural heritage) as being ... among the priceless and irreplaceable possessions, not only of each nation, but of mankind as a whole. The loss, through deterioratio or disappearance, of any of these most prized possessions constitutes an impoverishment of the heritage of all the peoples in the world. Parts of that heritage, because of their exceptional qualities, can be considered to be of outstanding universal value and as such worthy of special protection against the dangers which increasingly threaten them (UNESCO February 1996: 1) . รปู ท่ี 1-3 การกล่าวถึงความสาํ คญั ซง่ึ นาํ ไปสู่นิยามของคําว่า “มรดกโลก” ตามที่ UNESCO World Heritage Centre (1992-2013) ไดร้ ะบไุ ว้ มรดกโลกทางธรรมชาติ

มรดกโลก ภาพ : กุล ัพฒ ์น ศรลัม ์พ มรดกโลกนั้น อาจจะให้ความหมายที่ดีที่สุดโดย อา้ งถงึ (Preamble: ภมู หิ ลงั ตามทไี่ ดจ้ ดั ทำ� เปน็ ฉบบั ภาษาไทย โดยองค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่ง สหประชาชาติ (2552) ) ที่แสดงไว้ในอนุสัญญาว่าด้วย การคมุ้ ครองมรดกโลกทางวฒั นธรรมและธรรมชาติ ทร่ี ะบวุ า่ ...สว่ นใดๆ ของมรดกทางวฒั นธรรมและทางธรรมชาติ ท่มี ีความน่าสนใจ โดดเด่น และมีความจําเปน็ ตอ้ งไดร้ บั การ สงวนไวเ้ พอื่ เปน็ สว่ นหนง่ึ ของมรดก ของโลกสำ� หรบั มนษุ ยชาติ โดยรวม (UNESCO 1972: Preamble) ย่อหน้าที่ 1 ของ เอกสารแนวทางการอนุวัตตาม อนุสัญญาคุ้มครองมรดกโลก (Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention) ได้กล่าวถึงมรดกโลก (มรดกทางวัฒนธรรม และมรดกทางธรรมชาต)ิ ว่า ...ในบรรดาสมบัติทปี่ ระเมินคา่ มิได้และไม่สามารถทดแทนได้ที่ไม่ใช่มีคุณค่าดังกล่าวเพียง เฉพาะในแต่ละประเทศเท่าน้ัน แต่เป็นของมนุษยชาติท้ัง มวล การสูญเสียท้ังในลักษณะของการเส่ือมโทรมและการ สญู หายไปของสมบตั ทิ ลี่ ำ�้ คา่ เหลา่ น้ี เปน็ ผลใหเ้ กดิ ความสญู เสยี ของมรดกของประชาคมโลก โดยส่วนต่างๆ ของมรดกโลก ซ่ึงมีคุณลักษณะเฉพาะท่ีมีคุณค่าโดดเด่นในระดับสากล จึง ควรค่าแก่การปกปอ้ งคุม้ ครองเปน็ การเฉพาะใหร้ อดพ้นจาก อันตรายท่ีก�ำลังคุกคามในระดับที่สูงข้ึนเรื่อยๆ (UNESCO February 1996:1) 42 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ชะมดเช็ด /  Indian small civet Viverricula indica มรดกโลกทางธรรมชาติ 43

ภาพ : วรานสุ กรุป๊ อย่างไรก็ตาม หากพิจารณาจากคําบรรยายท่ีระบุไว้ในอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลกทาง วัฒนธรรมและทางธรรมชาติท่ีได้กล่าวถึงข้างต้นแล้วสามารถนิยามโดยรวมว่า “มรดกโลกทางวัฒนธรรม และทางธรรมชาติ หมายถึงส่วนหน่ึงส่วนใดของวัฒนธรรมและของธรรมชาติที่มีคุณลักษณะพิเศษท่ีโดดเด่น อนั มคี ณุ คา่ ในระดบั สากล และมคี วามสาํ คญั ตอ่ มนษุ ยชาตทิ งั้ มวลในโลก โดยความเสอื่ มโทรมหรอื ความสญู หาย ของสิ่งต่างๆ เหลา่ นี้ เสมอื นหนง่ึ วา่ เป็นความสูญเสียของมรดกของมนุษยชาตโิ ดยรวม” 44 มรดกโลกทางธรรมชาติ

พญากระรอกด�ำใหญ่ / Black Giant Squirrel Ratufa bicolor ภาพ : ศิรวิ ฒุ ิ ธรี ธวชั กุล ประเภทของแหล่งมรดกโลก มรดกโลกทางวฒั นธรรมและทางธรรมชาตถิ อื เปน็ มรดกโลกสาํ หรบั มวลมนษุ ยชาติ โดยรวมควรทจี่ ะตอ้ ง มีการกาํ หนดมาตรการเฉพาะเพ่ือการปกปอ้ งคุ้มครองให้มรดกโลกดงั กลา่ วสามารถดาํ รงอย่ไู ด้อย่างย่งั ยนื ตอ่ ไป โดยอนสุ ัญญาวา่ ดว้ ยการคมุ้ ครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาตไิ ด้กาํ หนดคณุ ลักษณะของสิ่งต่างๆ ที่ถอื วา่ เป็นมรดกโลกแยกตามประเภทในมาตราที่ 1 และ 2 ในหมวดท่ี 1 นิยามของมรดกทางวัฒนธรรมและ ทางธรรมชาติดงั น้ี มรดกโลกทางธรรมชาติ 45

46 มรดกโลกทางธรรมชาติ

มาตรา 1 ตามวัตถุประสงค์แห่งอนุสัญญา “มรดกทางวัฒนธรรม” มีความ หมายครอบคลุมถงึ สิ่งตา่ งๆ ดังนี้ อนุสรณ์สถาน: ผลงานสถาปตั ยกรรม ผลงานทางประตมิ ากรรม หรอื จติ รกรรมทใี่ หญโ่ ต สว่ นประกอบหรอื โครงสรา้ งทางโบราณคดี จารกึ ถำ�้ ที่อยอู่ าศยั และรอ่ งรอยทผี่ สมผสานกันของสิง่ ตา่ งๆขา้ งตน้ ซ่งึ มีคุณคา่ โดด เด่นในระดับสากลในมติ ทิ างประวตั ิศาสตร์ ศลิ ปะ หรอื วิทยาศาสตร์ กลุ่มอาคาร: กลุ่มของอาคารที่แยกจากกันหรือต่อเน่ืองกัน โดยลักษณะทางสถาปัตยกรรมหรือความสอดคล้องกลมกลืนหรือท่ีต้ัง ในภูมิทัศน์ ซึ่งมีคุณค่าโดดเด่นในระดับสากลในมิติทางประวัติศาสตร์ ศลิ ปะหรอื วิทยาศาสตร์ แหล่ง: ผลงานทีเ่ กิดจากมนษุ ย์ หรือของการผสมผสาน ร่วมกนั ระหวา่ งผลงานของธรรมชาตแิ ละของมนษุ ย์ และรวมถงึ แหลง่ โบราณคดี ซงึ่ มี คณุ คา่ โดดเดน่ ในระดบั สากล ในมิตทิ างดา้ นประวตั ศิ าสตร,์ สนุ ทรียศาสตร์, ชาตพิ นั ธว์ุ ิทยา หรอื มานุษยวทิ ยา ภาพ : โดม ประทมุ ทอง ชาวไทยภูเขา “อุม้ ผาง” มรดกโลกทางธรรมชาติ 47

มาตรา 2 “มรดกทางธรรมชาต”ิ มคี วามหมายครอบคลมุ ถึงสง่ิ ตา่ งๆ ดงั นี้ สภาพทางธรรมชาติ: ลกั ษณะทางกายภาพและทางชวี ภาพ หรือ กลุ่มของสภาพธรรมชาติดังกลา่ ว ซง่ึ มีคุณค่าโดดเด่นในระดบั สากลในมติ ิทางสุนทรยี ศาสตรห์ รอื วทิ ยาศาสตร์ แหล่งธรรมชาติ: บริเวณที่มีขอบเขตอย่างชัดเจน ท่ีมีคุณค่า โดดเด่นในระดับสากลในมิติทาง วิทยาศาสตร์ การอนุรักษ์หรือความงดงามตามธรรมชาติ สภาพทางธรณีวิทยาและภูมิประเทศ: บริเวณที่มี ขอบเขตอย่างชัดเจน ท่ีเป็นถ่ินที่อยู่ของสายพันธุ์สัตว์และพืชท่ีกําลังได้รับการคุกคาม ซ่ึงมีคุณค่าโดดเด่นใน ระดับสากลในมิติทางวทิ ยาศาสตรห์ รอื การอนรุ กั ษ์ (องค์การการศึกษา วทิ ยาศาสตร์ และวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติ,2552) 48 มรดกโลกทางธรรมชาติ

ภาพ : ศริ ิวฒุ ิ ธีรธวัชกุล มรดกโลกทางธรรมชาติ 49

ภาพ : วรานสุ กร๊ปุ ชะนีมงกุฎ / Pileated gibbon Hylobates pileatus 50 มรดกโลกทางธรรมชาติ