Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore طرق تدريس الرياضيات لذوي الاحتياجات الخاصة

طرق تدريس الرياضيات لذوي الاحتياجات الخاصة

Published by Hamada Khalil, 2019-01-24 02:20:32

Description: عبدالله بن عواد بن سعد الوافي

Search

Read the Text Version

‫ح‪ًِٔ ٖٓ ٍٝ٧‬ش (‪ٛ‬ل‪٤‬لش)‪ .‬أٓخ ك‪ ٢‬حُظَٓ‪ ِ٤‬ح‪ ١ِ٤ٌِٗ٩‬ك‪ُٜ َِٓ٤‬خ رخُلَف ‪ٞٛٝZ‬‬ ‫حُلَف ح‪ ٖٓ ٍٝ٧‬حٌُِٔش ح‪ُٔ٧‬خٗ‪٤‬ش (‪ٝ )Zhalen‬حُظ‪ ٢‬طؼ٘‪ ٢‬ػيى‪.‬‬ ‫ًٔخ إٔ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ‪ٓ ٢ٛ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٓـِوش رخُ٘ٔزش ُؼِٔ‪٤‬خص حُـٔغ‪ ،‬حُطَف‪،‬‬ ‫‪ٝ‬حُ‪َ٠‬د‪ًُٝ ،‬ي ‪ ٌٙٛ ٕ٧‬حُؼِٔ‪٤‬خص ػ٘يٓخ طـَ‪ ٟ‬ػِ‪ ٠‬أ‪ ١‬ػيى‪ٛ ٖ٣‬ل‪٤‬ل‪ ٖ٤‬كبٗ‪ٜ‬خ ط٘ظؾ‬ ‫أ‪٠٣‬خً ػيىحً ‪ٛ‬ل‪٤‬لخً‪.‬‬ ‫ٓـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ‪ٓ ٢ٛ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ؿ‪ٓ َ٤‬ـِوش رخُ٘ٔزش ُؼِٔ‪٤‬ش حُؤٔش‪ ،‬ك‪٤‬غ أٗ‪ٚ‬‬ ‫ُ‪ ٖٓ ْ٤‬حُ‪ ١ٍَٝ٠‬إٔ طٌ‪ٗ ٕٞ‬ظ‪٤‬ـش هٔٔش أ‪ ١‬ػيى‪ٛ ٖ٣‬ل‪٤‬ل‪ ٖ٤‬أ‪٠٣‬خً ػيىحً ‪ٛ‬ل‪٤‬لخً‪.‬‬ ‫ٓـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش حُٔ‪ٞ‬ؿزش ‪ٓ ٢ٛ +ٙ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ؿ‪٘ٓ َ٤‬ظ‪٤ٜ‬ش ‪ ْ٤ُ ٚٗ٧‬ربٌٓخٗ٘خ‬ ‫ك‪ َٜ‬أ‪ ٝ‬ػي ػ٘خ‪َٛٛ‬خ‪ًٌُ .‬ي حُ٘ؤٕ رخُ٘ٔزش ُٔـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش حُٔخُزش ‪-ٙ‬‬ ‫ػ٘ي ًظخرش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش حُٔ‪ٞ‬ؿزش ‪ٌ٘ٔ٣‬ي ح‪ٓ٫‬ظـ٘خء ػٖ ح‪ٗ٩‬خٍس (‪ٓ )+‬ؼ‪ 7+ ً٬‬طٌظذ‬ ‫‪ٔٛٝ 7‬خ ٍِٓ‪ُ٘ ٖ٣‬لْ حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪7+‬‬ ‫ك‪٤‬غ أ‪ٌ٘ٔ٣ ٫‬ي ك‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬غ حُلخ‪٫‬ص ح‪ٓ٫‬ظـ٘خء ػٖ اٗخٍس (‪ )-‬ػ٘ي حُظؼخَٓ ٓغ ح‪٧‬ػيحى‬ ‫حُٔخُزش كخُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ ٍِٓ ُٚ ْ٤ُ ٖ-‬آهَ ؿ‪ٓ ٖ- َ٤‬ـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ‪٢ٛ‬‬ ‫) طو‪ٞ‬ىٗخ ‪ٓ٫‬ظ٘ظخؽ إٔ ًَ ػيى‬ ‫ٓـٔ‪ٞ‬ػش ؿ‪٘ٓ َ٤‬ظ‪٤ٜ‬ش‪ ٙ .‬اًحً طًٌَ إٔ ‪ ١‬ص‬ ‫‪١‬ز‪٤‬ؼ‪ ٞٛ ٢‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ٓؼ‪ٗ+=ٗ ً٬‬‬ ‫الأػذاد اٌغبٌجخ ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬ػيحى ح‪٧‬هَ ٖٓ حُ‪ٜ‬لَ‪ٓ ٢ٛٝ ،‬ؼخًٔش ُ‪٨‬ػيحى حُٔ‪ٞ‬ؿزش‪ٓ .‬ؼ‪ :ً٬‬اًح‬ ‫ًخٕ ػي ٌى ٓ‪ٞ‬ؿذ ‪ٔ٣‬ؼَ ‪ٝ‬ى‪٣‬ؼش رٌ٘‪٤‬ش‪ ،‬كبٕ حُؼيى حُٔخُذ ‪ٔ٣‬ؼَ حُ٘و‪ٞ‬ى حُٔٔل‪ٞ‬رش ٖٓ ٗلْ‬ ‫حٌُٔ‪٤‬ش‪ .‬طٌظذ ح‪٧‬ػيحى حُٔخُزش ربٓزخم اٗخٍس ٓخُزش‪ -‬طٔٔ‪ ٠‬أ‪٠٣‬خً ػ‪ٓ٬‬ش ٗخه‪ُِ -ٚ‬ؼيى‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ؿذ حُٔؼخًْ ُ‪ .ٚ‬ػِ‪ ٚ٤‬كبٕ ػٌْ حُؼيى ‪ .-7 ٞٛ 7‬ػ٘يٓخ ٗ‪ٞ‬كي ٓـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى‬ ‫حُٔخُزش ‪ٓٝ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ‪ٜ‬لَ كبٗ٘خ ٗل‪ َٜ‬ػِ‪ٓ ٠‬ـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى‬ ‫حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ‪ٝ Z‬طٌظذ ًٌُي‪.‬‬ ‫‪011‬‬

‫رّث‪ ً١‬الأػذاد اٌظس‪١‬سخ ػٍ‪ ٝ‬خؾ الأػذاد‪:‬‬ ‫اًح ‪ٟٝ‬ؼض ه‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى ك‪ٟٝ ٢‬غ ٍأٓ‪ٓ ،٢‬ظـي أ َّٕ حُ٘وخ‪ ١‬حُظ‪ ٢‬طٔؼَ ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ؿزش طوغ ؿٔ‪٤‬ؼ‪ٜ‬خ ك‪ٞ‬م حُ٘وطش حَُٔؿؼ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٔؼَ حُ‪ٜ‬لَ‪ٝ ،‬طوغ ؿٔ‪٤‬غ حُ٘وخ‪ ١‬حُظ‪٢‬‬ ‫طٔؼَ ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش حُٔخُزش‪ ،‬أٓلَ حُ٘وطش حَُٔؿؼ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٔؼَ حُ‪ٜ‬لَ‪ٝ .‬اًح ٍٓٔض‬ ‫ه‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى ك‪ٟٝ ٢‬غ أكو‪ ،٢‬طـي إٔ ؿٔ‪٤‬غ حُ٘وخ‪ ١‬حُظ‪ ٢‬طٔؼَ ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش حُٔ‪ٞ‬ؿزش‬ ‫طو ُغ ػِ‪ ٠‬حُ‪ ٖٓ ٖ٤ٔ٤‬حُ٘وطش حَُٔؿؼ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٔؼَ حُ‪ٜ‬لَ‪ ،‬ك‪ ٢‬ك‪ ٖ٤‬إٔ ؿٔ‪٤‬غ حُ٘وخ‪ ١‬حُظ‪٢‬‬ ‫طٔؼَ ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش حُٔخُزش طو ُغ ػِ‪ ٠‬حُ‪ٔ٤‬خ ٍِ ٖٓ حُ٘وطش حُظ‪ ٢‬طٔؼَ حُ‪ٜ‬لَ‪.‬‬ ‫إٌظ‪١‬ش اٌدّؼ‪ٌ ٟ‬لأػذاد اٌظس‪١‬سخ‪:‬‬ ‫أىٍّ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ح‪ُٝ٧‬حؽ حُؼيى‪٣‬ش حُظخُ‪٤‬ش‪ ،٘+( :‬ـ٘)‪( ،‬ـ‪)ٓ ،ٓ( ،)9+ ،9‬‬ ‫ٓخ ‪ ٞٛ‬حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُِ ٢‬ؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق حُٔ‪ٞ‬ؿذ (‪)٘+‬؟‬ ‫ٓخ ‪ ٞٛ‬حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُِ ٢‬ؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق حُٔخُذ (ـ‪)9‬؟‬ ‫ٓخ ‪ ٞٛ‬حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُِٜ ٢‬لَ؟‬ ‫ِبرا رؼٍّٕب؟!‬ ‫ٔ‪ٗ .‬ظ‪ َ٤‬حُ‪ٜ‬لَ ‪ ٞٛ‬حُ‪ٜ‬لَ‪.‬‬ ‫ٕ‪ٗ .‬ظ‪ َ٤‬حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق حُٔ‪ٞ‬ؿذ ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ٓخُذ‪.‬‬ ‫ٖ‪ٗ .‬ظ‪ َ٤‬حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق حُٔخُذ ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ٓ‪ٞ‬ؿذ‪.‬‬ ‫ٗ‪ُِ .‬ؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٗٝ‬ظ‪ٗ َٙ٤‬لْ حُٔطِن‪ ،‬رٔؼ٘‪ ٠‬إٔ حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٗٝ‬ظ‪ٌٗٞ٣ َٙ٤‬خٕ ػِ‪٠‬‬ ‫رؼي‪ٓ ٖ٣‬ظٔخ‪ ٖٓ ٖ٤٣ٝ‬حُ٘وطش حُظ‪ ٢‬طٔؼَ حُ‪ٜ‬لَ ػِ‪ ٠‬ه‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى‪.‬‬ ‫‪010‬‬

‫ً‪ ٕٞ‬ػِٔ‪٤‬ش حُـٔغ اريحُ‪ٝ ٚ٤‬طـٔ‪٤‬ؼ‪٤‬ش ػِ‪ٓ ٠‬ـٔ‪ٞ‬ػش ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش‪٣ ،‬ظ‪٤‬ق ُ٘خ آٌخٗ‪٤‬ش‬ ‫ؿٔغ أ‪ ١‬ػ‪٬‬ػش أػيحى ‪ٛ‬ل‪٤‬لش أ‪ ٝ‬أًؼَ ‪ًُٝ‬ي رـٔغ أ‪ ١‬ػيى‪ٜ٘ٓ ٖ٣‬خ ػْ ا‪ٟ‬خكش حُ٘خطؾ اُ‪٠‬‬ ‫حُؼيى حُؼخُغ ‪ٌٌٛٝ‬ح‪.‬‬ ‫‪ ١٧‬ػي ٍى ‪ٛ‬ل‪ٍ ٤‬ق أ ‪ + ٓ :ٌٕٞ٣‬أ = أ ‪ = ٓ +‬أ ُٗٔٔ‪ ٢‬حُ‪ٜ‬لَ ‪٘ٛ‬خ حُؼ٘‪ َٜ‬حُٔلخ‪٣‬ي ُؼِٔ‪٤‬ش‬ ‫حُـٔغ ػِ‪ ٠‬ه‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش‪.‬‬ ‫ىٍٓض إٔ ٌَُ ػيى ‪ٛ‬ل‪ٍ ٤‬ق ٓؼٌ‪ٓٞ‬خً ((‪ٝ ))٘-(« )٘+‬ػَكض إٔ حُؼيى ‪ٓٝ‬ؼٌ‪٣ ٚٓٞ‬وؼخٕ‬ ‫ػِ‪ ٠‬حُزؼي ٗلٔ‪ ٖٓ ٚ‬حُ٘وطش حَُٔؿؼ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٔؼَ حُ‪ٜ‬لَ ػِ‪ ٠‬ه‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى‪ٝ .‬ػَكض إٔ‬ ‫ُِؼيى ‪ٓٝ‬ؼٌ‪ ٚٓٞ‬حُو‪ٔ٤‬ش حُٔطِوش ٗلٔ‪ٜ‬خ‪.‬‬ ‫حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٓ +‬ؼٌ‪ٛ = ٚٓٞ‬لَ‬ ‫= حُؼ٘‪ َٜ‬حُٔلخ‪٣‬ي ُؼِٔ‪٤‬ش حُـٔغ‬ ‫إٌظ‪١‬ش اٌدّؼ‪:ٟ‬‬ ‫‪ ٠ُٔٔ٣‬حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُٔ ٢‬ؼٌ‪.ٚٓٞ‬‬ ‫‪ٓ ٠ُٔٔ٣‬ؼٌ‪ ّٞ‬حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ٌُُ ٢‬ي حُؼيى‪.‬‬ ‫ٓؼَ‪ :‬حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُِ ٢‬ؼيى ‪ٗ- ٞٛ ٗ+‬‬ ‫حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُِ ٢‬ؼيى ‪ٌٌٛٝ ... ٙ+ ٞٛ ٙ-‬ح‬ ‫طًٌَ إٔ حُ٘ظ‪ َ٤‬حُـٔؼ‪ُِ ٢‬ؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٓ ٞٛ‬ؼٌ‪ًُ ّٞ‬ي حُؼيى‪.‬‬ ‫‪ٝ‬طًٌَ إٔ حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٓ +‬ؼٌ‪ٛ = ٚٓٞ‬لَحً‪.‬‬ ‫‪011‬‬

‫[ِٓو‪ ٚ‬ح‪ٗ٩‬خٍحص ك‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش]‬ ‫ملاحظات‬ ‫الخلاصة‬ ‫العملية أمثله‬ ‫اًح حطلن حُؼيىحٕ ك‪٢‬‬ ‫(‪+ = )+( + )+( 9+ = )5+(+ )4+‬‬ ‫ح‪ٗ٩‬خٍس كبٗ٘خ ٗـٔغ حُؼيى‪ٖ٣‬‬ ‫(‪- = )-( + )-( 9- = )5-(+ )4-‬‬ ‫‪٠ٗٝ‬غ اٗخٍط‪.ْٜ‬‬ ‫اًح ًخٕ حُؼيى‪ٓ ٖ٣‬وظِل‪ٖ٤‬‬ ‫الجمع‬ ‫ك‪ ٢‬ح‪ٗ٩‬خٍس ٗؤهٌ حُلَم ر‪ٖ٤‬‬ ‫(‪= )-( + )+( 1- = )5-(+ )4+‬‬ ‫حُؼيى‪٠ٗٝ ٖ٣‬غ اٗخٍس حُؼيى‬ ‫(‪= )+( + )-( 1+ = )5+(+ )4-‬‬ ‫حٌُ‪ ١‬ه‪ٔ٤‬ظ‪ ٚ‬حُٔطِوش أًزَ‪.‬‬ ‫ٗل‪ ٍٞ‬ػِٔ‪٤‬ش حُطَف اُ‪٠‬‬ ‫(‪2- = )8-( + )6+‬‬ ‫(‪= )8+( - )6+‬‬ ‫ػِٔ‪٤‬ش ؿٔغ حُٔؼٌ‪.ّٞ‬‬ ‫(‪= )8+( + )6+‬‬ ‫(‪= )8-( - )6+‬‬ ‫ػْ ٌَٗٔ ػِٔ‪٤‬ش حُـٔغ‬ ‫‪14+‬‬ ‫(‪= )8+( - )6-‬‬ ‫الطرح‬ ‫رخٓظويحّ هخػيس اٗخٍحص‬ ‫(‪- = )8-( + )6-‬‬ ‫(‪= )8-( - )6-‬‬ ‫حُـٔغ حُٔخروش‪.‬‬ ‫‪14‬‬ ‫(‪2+ = )8+( + )6-‬‬ ‫‪012‬‬

‫اًح حطلن حُؼيىحٕ ك‪٢‬‬ ‫(‪+ = )+( × )+( = )7+( × )3+‬‬ ‫ح‪ٗ٩‬خٍس كبٗ٘خ ٗ‪َ٠‬د‬ ‫حُؼيى‪٠ٗٝ ٖ٣‬غ ح‪ٗ٩‬خٍس‬ ‫(‪+ = )-( × )-‬‬ ‫‪21+‬‬ ‫حُٔ‪ٞ‬ؿزش‪.‬‬ ‫(‪- = )-( × )+‬‬ ‫(‪= )7-( × )3-‬‬ ‫(‪- = )+( × )-‬‬ ‫‪21+‬‬ ‫اًح ًخٕ حُؼيى‪ٓ ٖ٣‬وظِل‪ٖ٤‬‬ ‫ك‪ ٢‬ح‪ٗ٩‬خٍس كبٗ٘خ ٗ‪َ٠‬د‬ ‫(‪- = )7-( × )3+‬‬ ‫الضرب‬ ‫حُؼيى‪٠ٗٝ ٖ٣‬غ ح‪ٗ٩‬خٍس‬ ‫‪21‬‬ ‫حُٔخُزش‪.‬‬ ‫(‪- = )7+( × )3-‬‬ ‫اًح حطلن حُؼيىحٕ ك‪٢‬‬ ‫ح‪ٗ٩‬خٍس كبٗ٘خ ٗؤْ حُؼيى‪ٖ٣‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪٠ٗٝ‬غ ح‪ٗ٩‬خٍس حُٔ‪ٞ‬ؿزش‪.‬‬ ‫(‪+ = )+( ÷ )+( = )6+( ÷ )24+‬‬ ‫اًح ًخٕ حُؼيى‪ٓ ٖ٣‬وظِل‪ٖ٤‬‬ ‫(‪+ = )-( ÷ )-‬‬ ‫‪4+‬‬ ‫ك‪ ٢‬ح‪ٗ٩‬خٍس كبٗ٘خ ٗؤْ‬ ‫حُؼيى‪٠ٗٝ ٖ٣‬غ ح‪ٗ٩‬خٍس‬ ‫(‪- = )-( ÷ )+‬‬ ‫(‪= )6-( ÷ )24-‬‬ ‫(‪- = )+( ÷ )-‬‬ ‫‪4+‬‬ ‫حُٔخُزش‪.‬‬ ‫(‪- = )6-( ÷ )24+‬‬ ‫القسمة‬ ‫‪4‬‬ ‫(‪- = )6+( ÷ )24-‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪013‬‬

‫اٌىغ‪ٛ‬س اٌؼبد‪٠‬خ ‪ٚ‬اٌؼٍّ‪١‬بد ػٍ‪ٙ١‬ب‬ ‫إ أ‪ً ٖٓ ٍٝ‬ظذ حٌَُٔ ‪ ْٛ‬حُ‪ٜٞ٘‬ى‪ٝ ،‬هي ًظز‪ٞ‬ح حٌَُٔ ر‪ٍٜٞ‬س أ د‪ ،‬ك‪٤‬غ ‪٣‬يٍ (أ) ػِ‪٠‬‬ ‫ػيى ح‪٧‬ؿِحء‬ ‫حُٔؤه‪ًٞ‬س‪( ،‬د) ‪٣‬يٍ ػَ ػيى ح‪٧‬ؿِحء حٌُِ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫‪ٝ‬هي ٗوَ حُؼَد ‪ ٌٙٛ‬حُطَ‪٣‬وش ػٖ حُ‪ٜٞ٘‬ى ‪ٝ‬أ‪ٟ‬خك‪ٞ‬ح اُ‪ٜ٤‬خ كٌَس حُو‪٤ُ ٢‬ل‪ َٜ‬ر‪ ٖ٤‬حُؼيى‪ ٖ٣‬أ‪.‬‬ ‫د‪،‬‬ ‫كؤ‪ٛ‬زق حٌَُٔ ‪ٌ٣‬ظذ ػِ‪ ٠‬حُ‪ٍٜٞ‬س؛ أ ‪ /‬د‪ ،‬د ‪ٔ٣ ٫‬خ‪ٛ ١ٝ‬لَ‪ ،‬أ‪ ١‬رل‪٤‬غ د ‪ٔ٣ ٫‬خ‪١ٝ‬‬ ‫‪ٛ‬لَ‪ ،‬أ‪ ،‬د ػيى‪ٛ ٖ٣‬ل‪٤‬ل‪ ٠ٔٔ٣ٝ ٖ٤‬حُؼِ‪ ١ٞ‬حُزٔ‪ ٠ٔٔ٣ ،٢‬حُٔلِ‪ ٢‬حُٔوخّ‪.‬‬ ‫‪ٚ‬ػٕذِب ِب ‪٠‬م‪ َٛ‬اٌّؼٍُ ثزذس‪٠‬ظ اٌىغش ٌطلاثٗ ػٍ‪ ٗ١‬أْ ‪ٕ٠‬زجٗ إٌ‪ِ ٝ‬ب ‪:ٍٟ٠‬‬ ‫ٔ‪ .‬إ كٌَس حٌَُٔ ُ‪ٔ٤‬ض ؿي‪٣‬يس ػَ حُطلَ‪ ،‬ك‪٣ ٜٞ‬ؼَف ٗ‪ٜ‬ق طلخكش‪ٜٗ ،‬ق هطؼش‬ ‫كِ‪ٜٗ ،١ٞ‬ق ٍؿ‪٤‬ق‪ٌٌٛٝ ..‬ح‪ًٔ ٌَُِٔ ٌُٖ ،‬ل‪ٝ ٌٕٞ٣ ٫ ّٜٞ‬ح‪ٟ‬لخ ػ٘ي حُطلَ‪ ،‬كؼ٘ي‬ ‫هٔٔش طلخكش اُ‪ ٠‬هٔٔ‪ٜٔ٘ٓ ًَ ٠ٔٔ٣ ٖ٤‬خ ٗ‪ٜ‬ق ٍؿْ أٗ‪ٜ‬خ هي ‪ ٫‬طٌ‪ٓ ٕٞ‬ظٔخ‪ ٖ٤٣ٝ‬طٔخٓخ‪.‬‬ ‫كظ‪ٗ ٠‬طِن ػِ‪ٜٔ٤‬خ حْٓ ٗ‪ٜ‬ل‪.ٖ٤‬‬ ‫ٕ‪ .‬إ حٌَُٔ حُؼخى‪ ٌٖٓ ١‬حٓظؼٔخُ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬ػيس ٓ٘خٓزخص ك‪٤‬غ ‪٣‬لَٔ ك‪٘ٓ ًَ ٢‬خٓزش ٓ٘‪ٜ‬خ‬ ‫ٓؼ٘‪٠‬‬ ‫هخ‪ٛ‬خ‪ ،‬كخٌَُٔ ‪ٓ ٖ/ٙ‬ؼ‪ ٬‬رٔؼَ ربكي‪ٟ‬‬ ‫حُطَم حُظخُ‪٤‬ش‪:‬‬ ‫أ‪ -‬ػ‪٬‬ػش أؿِحء ٖٓ ٓظش أؿِحء‬ ‫ٓظٔخ‪٣ٝ‬ش هْٔ اُ‪ٜ٤‬خ حُ‪ٞ‬حكي ‪ٛ‬ل‪٤‬ق‪.‬‬ ‫د‪ -‬هخٍؽ هٔٔش ٖ ػِ‪ ٠‬حُؼيى ‪.ٙ‬‬ ‫‪014‬‬

‫ٌُح ‪٣‬ـذ ػِ‪ ٠‬حُٔؼِْ إٔ ‪ٞ٣‬كَ ً‪ ٌٙٛ ٖٓ ٬‬حُٔ٘خٓزخص ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ػَ‪ ٝ‬أٓؼِش كٔ‪٤‬ش‬ ‫‪ِٓٞٔٓٝ‬ش‪،‬‬ ‫‪ٝ‬رخُظيٍ‪٣‬ذ حُؼِٔ‪٤ُ ٢‬ظ‪ٓ َٜ‬ل‪ ّٜٞ‬حٌَُٔ ك‪ٜ٤‬خ ‪َٓ٣ٝ‬ن ك‪ ًٖٛ ٢‬حُطخُذ‪.‬‬ ‫ِف‪ َٛٙ‬اٌىغش‬ ‫‪ ‬ك‪ ٢‬حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص‪ ،‬حُـٌَٔ ‪ٓ ٞٛ‬ل‪ ّٜٞ‬حُؼ‪٬‬هش حُ٘ٔز‪٤‬ش ر‪ ٖ٤‬ؿِء ٖٓ حُـْٔ اُ‪٠‬‬ ‫حُـْٔ ًخٓ‪.ً٬‬‬ ‫‪ ‬حٌَُٔ ‪ٓ ٞٛ‬ؼخٍ ػِ‪ٞٗ ٠‬ع هخ‪ ٖٓ ٙ‬حُ٘ٔذ ك‪٤‬غ ‪ ٌٕٞ٣‬حُؼيىحٕ َٓطزط‪ٖ٤‬‬ ‫رؼ‪٬‬هش ؿِء اُ‪ٓ ْ٤ُٝ ًَ ٠‬وخٍٗش حُؼ‪٬‬هش ر‪٤ًٔ ٖ٤‬خص ٓ٘ل‪ِٜ‬ش‪.‬‬ ‫‪ ‬حٌَُٔ ‪ٗ ٞٛ‬خطؾ هٔٔش‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُؼيى حٌُ‪٣ ١‬ل‪ َٜ‬ػِ‪ ٚ٤‬رؤٔش حُزٔ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُٔوخّ ‪.‬‬ ‫‪ٝ‬ػِ‪ ٚ٤‬كبٕ حٌَُٔ ٖ‪ٔ٣ ٗ/‬ؼَ حُؼيى ٖ ٓؤ‪ٓٞ‬خً ػِ‪.ٗ ٠‬‬ ‫‪٣ ًَٔ ًَ ‬ظٌَ٘ ٖٓ ٓوخّ ‪ ٌٕٞ٣‬ك‪ ٢‬أٓلَ حٌَُٔ ‪٣ٝ‬ؼزَ ػٖ حٌَُ‪ٝ ،‬رٔ‪ٌٕٞ٣ ٢‬‬ ‫ك‪ ٢‬أػِ‪ ٠‬حٌَُٔ ‪٣ٝ‬ؼزَ ػٖ حُـِء‪.‬‬ ‫أٔ‪ٛ‬اع اٌىغ‪ٛ‬س‬ ‫‪٣‬ظْ حُظؼز‪ً َ٤‬ظخرش ػٖ حٌُٔ‪ ٍٞ‬رطَ‪٣‬وظ‪:ٖ٤‬‬ ‫اٌىغش الاػز‪١‬بد‪ :ٞ‬ك‪٤‬غ ‪ٟٞ٣‬غ ه‪ ٢‬كخ‪( َٛ‬آخ ‪ /‬أ‪ )__ ٝ‬ر‪ ٖ٤‬ػيى‪ ١‬حُزٔ‪ٝ ٢‬حُٔوخّ‪.‬‬ ‫‪ٜ٘٣ٝ‬ق اُ‪ ٠‬ػ‪٬‬ػش أٗ‪ٞ‬حع‪:‬‬ ‫وغش ػبد‪( ٞ‬ثغ‪١‬ؾ)‪ ٞٛ :‬حٌَُٔ حٌُ‪١‬‬ ‫ك‪ ٚ٤‬حُزٔ‪ ٢‬أ‪ٛ‬ـَ ٖٓ حُٔوخّ‪ ،‬أٓؼِش‬ ‫‪.٘/ٗ ،ٖ/ٕ ،ٔٓ/ٙ‬‬ ‫ًَٔ ؿ‪ َ٤‬ػخى‪ًَٓ( ١‬ذ)‪ ٞٛ :‬حٌَُٔ‬ ‫حٌُ‪ ١‬ك‪ ٚ٤‬حُزٔ‪ ٢‬أًزَ ٖٓ حُٔوخّ أ‪ٔ٣ ٝ‬خ‪ .ٚ٣ٝ‬أٓؼِش‪.ٕ/٘ ،ٖ/7 ،ٗ/ٗ :‬‬ ‫‪015‬‬

‫ػذد وغش‪ِ( ٞ‬خزٍؾ)‪ ٞٛ :‬ػيى ٌٓ‪ ٖٓ ٕٞ‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ‪ ًَٔٝ‬ػخى‪ .١‬أٓؼِش‪.ٕ ٘/ٗ :‬‬ ‫اٌىغش اٌؼشش‪ :ٞ‬ك‪٤‬غ ‪ٔ٣‬ؼَ رؤٍهخّ ػِ‪ ٖ٤ٔ٣ ٠‬حُلخ‪ِٛ‬ش حُؼَ٘‪٣‬ش (‪ٓ .)٫‬ؼخٍ‪،ٓ٫ٕٔ٘ :‬‬ ‫‪ٓٝ‬ؼخٍ آهَ ٘‪.ٓ٫‬‬ ‫تقسين الكسىر العادية (انىاعها)‬ ‫‪ ‬إرا كاٌ انبسط أصغش يٍ انًقاو فاٌ انكسش اقم يٍ‪ 1‬صذُخ وَذعً كسر‬ ‫حقيقي‬ ‫اهثلة‪:‬‬ ‫‪5 6 21‬‬ ‫‪11 7 5 3‬‬ ‫‪ ‬إرا كاٌ انبسط يساوٌ نهًقاو فاٌ انكسش َساوٌ ‪1‬‬ ‫اهثلة‪:‬‬ ‫‪10  1‬‬ ‫‪2  1 23  1‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪2 23‬‬ ‫‪ ‬ايا إرا كاٌ انبسط أكبش يٍ انًقاو فاٌ انكسش أكبش يٍ ‪ 1‬وَذعً كسر غير‬ ‫حقيقي‪.‬‬ ‫اهثلة‪:‬‬ ‫‪12  1 5 9  2 1 7  1 2‬‬ ‫‪7 74 4 5 5‬‬ ‫والأعذاد ‪ 1 2‬و ‪ 1 5 2 1‬جذعً أعذاد هخلىطة (يكىَة يٍ كسش وعذد)‪.‬‬ ‫‪745‬‬ ‫‪016‬‬

‫الأعذاد انًخهىطة ًَكٍ جذىَهها انً كسىس غُش دقُقُة كانحانٍ‪:‬‬ ‫ػيى‪٤ٛ‬ق‬ ‫رٔ‪٢‬‬ ‫ٓوخّ ‪‬‬ ‫رٔ‪ ٢‬ػيى‪‬‬ ‫ٓوخّ‬ ‫ٓوخّ‬ ‫هثال‪3 5  7 3  5 :‬‬ ‫‪77‬‬ ‫ر‪ٛ‬سٍغ اٌىس‪ٛ‬س اٌؼبدٌخ‬ ‫عُذيا َضشب بسط ويقاو كسش يعطً بُفس انعذد (عذد َخحهف عٍ انصفش) َذصم عهً كسش جذَذ‬ ‫يساوً بقًُحه نهكسش انًعطً‪.‬‬ ‫هثال‪:‬‬ ‫‪5 45 20‬‬ ‫‪ 5 55 30‬‬ ‫‪5‬‬ ‫وسعُا انكسش انًعطً بانعذد ‪ 5‬أي إٔٔب ضشثٕب اٌىسش ة ‪5‬‬ ‫‪1 12 2‬‬ ‫‪ 2 22 4‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪4=2‬‬ ‫‪017‬‬

‫يقاسَة كسىس عادَة‬ ‫‪ ‬إرا كاٌ كسشاٌ نهًا نفس الوقام ونكُهًا هختلفاى في البسط‪ ،‬انكسش الأكبش هى‬ ‫انكسش رو انبسط الأكبش‪.‬‬ ‫هثال‪:‬‬ ‫‪57‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪88‬‬ ‫‪77‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪ ‬إرا كاٌ كسشاٌ نهًا نفس البسط ونكُهًا هختلفاى في الوقام‪ ،‬انكسش الأكبش هى‬ ‫انكسش رو انًقاو الأصغش‪.‬‬ ‫‪ ‬هثال‪:‬‬ ‫‪5 5‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪66‬‬ ‫‪9 12‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪ ‬عُذيا َعطً كسشاٌ هختلفاى بالبسط والوقام أَضا‪ ،‬نكٍ َذذد أٌ يُهًا هى‬ ‫الأكبش‪ ،‬فإَُا َقىو بإدذي انطشَقحٍُ‪:‬‬ ‫‪ (1‬جىدُذ انًقايات نهًا ويٍ ثى َقاسٌ بُُهًا‪.‬‬ ‫يثال‪:‬‬ ‫‪1?2‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪15 15‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪َ (2‬قىو بعًهُة انضشب انحبادنٍ بٍُ انكسشٍَ‪ .‬وانكسش انزٌ جكىٌ َحُجة ضشب‬ ‫بسطه بًقاو انكسش اِخش أكبش َكىٌ هى الأكبش‪.‬‬ ‫يثال‪:‬‬ ‫‪018‬‬

‫‪15  2 3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪1?2‬‬ ‫‪35‬‬ ‫جمغ وطشح الكسىس الؼادٌة‬ ‫‪ ‬كسىر رات هقاهات هتشابهة‪:‬‬ ‫إرا كاَث انًقايات يحشابهة‪َ ،‬جًع أو َطشح انبسط وَسجم انًقاو انًشحشك‪.‬‬ ‫هثال‪:‬‬ ‫‪ 6  2  62  8‬‬ ‫‪17 17 17 17‬‬ ‫‪9 3  9 3  6‬‬ ‫‪10 10 10 10‬‬ ‫‪001‬‬

‫‪ ‬كسىر روات هقاهات هختلفة‪:‬‬ ‫إرا كاَث نهكسىس يقايات يخحهفة‪ ،‬عهُُا أولا إَجاد يقاو يشحشك بسُط نهكسشٍَ ويٍ‬ ‫ثى َجًع أو َطشح انبسط‪.‬‬ ‫هثال‪:‬‬ ‫‪ 4  1  8  3  8  3  11‬‬ ‫‪6 4 12 12 12 12‬‬ ‫‪ 4 1  8 1  8 1  7‬‬ ‫‪5 10 10 10 10 10‬‬ ‫ضشب الكسىس‬ ‫ػٕذ ضشة وسشٌٓ‪ٔ ،‬ضشة ثسط اٌىسش الأ‪ٚ‬ي فً ثسط اٌىسش اٌثبًٔ ‪ِٚ‬مبَ اٌىسش‬ ‫الأ‪ٚ‬ي فً ِمبَ اٌىسش اٌثبًٔ‪.‬‬ ‫هثال‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 5‬‬ ‫‪ 2 5  10‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪3 7 21‬‬ ‫‪1 2  12  2‬‬ ‫‪3 5 3 5 15‬‬ ‫قسمة الكسىس‬ ‫ػٕذ لسّخ وسشٌٓ‪ٔ ،‬ذ‪ٛ‬ي ػٍٍّخ اٌمسّخ اٌى ضشة ‪ٔٚ‬مٍت اٌؼذد اٌثبًٔ (أي ثذي‬ ‫اٌمسّخ ٔضشة ثّمٍ‪ٛ‬ة اٌؼذد)‬ ‫‪000‬‬

‫هثال‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 : 4  2 5  2 5  10‬‬ ‫‪3 5 3 4 3 4 12‬‬ ‫‪3 : 1 2  3 : 5  3 3  3 3  9‬‬ ‫‪7 3 7 3 7 5 7 5 35‬‬ ‫اٌىغ‪ٛ‬س اٌؼشش‪٠‬خ ‪ٚ‬اٌؼٍّ‪١‬بد ػٍ‪ٙ١‬ب‬ ‫ِب ٘‪ ٛ‬اٌىغش اٌؼشش‪ٞ‬‬ ‫طؼي حٌُٔ‪ ٍٞ‬حُؼَ٘‪٣‬ش اكي‪ ٟ‬كخ‪٫‬ص حٌُٔ‪ ٍٞ‬حُؼخى‪٣‬ش‪ ،‬كوي ‪٣‬ل‪ ٍٞ‬حٌَُٔ حُؼخى‪ ١‬اُ‪ًَٔ ٠‬‬ ‫ػَ٘‪ٝ ١‬رخُؼٌْ‪ ،‬كخُ‪ٍٜٞ‬س حُظ‪ٌ٣ ٢‬ظذ ك‪ٜ٤‬خ حٌَُٔ حُؼخى‪ ١‬طٌ‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٌَٗ ٠‬ه‪ ٢‬أكو‪٢‬‬ ‫ك‪٤‬غ ‪ٟٞ٣‬غ حُٔؤ‪ ّٞ‬ك‪ٞ‬ه‪ٝ ٚ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬طلظ‪ ٠ٔٔ٣ٝ ،ٚ‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلخُش حُٔؤ‪ ّٞ‬رخُزٔ‪٢‬‬ ‫أٓخ حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬ك‪ ٠ٔٔ٤‬رخُٔوخّ‪ٝ ،‬اًح ٓخ طْ طؼَ‪٣‬ق حٌَُٔ حُؼَ٘‪ ١‬رخُ٘ٔزش ٌَُِٔ‬ ‫حُؼخى‪ ،١‬ك‪ ٜٞ‬ػزخٍس ػٖ حٌَُٔ حٌُ‪ٓ ١‬وخٓ‪ ٚ‬اكي‪ ٟ‬ه‪ ٟٞ‬حُؼيى ٓٔ‬ ‫(‪ .)ٔٓٓٓ،ٔٓٓٓ،ٔٓٓ،ٔٓ،...‬أٓخ حُ‪ٍٜٞ‬س حُظ‪ٌُ٣ ٢‬ظذ ك‪ٜ٤‬خ حٌَُٔ حُؼَ٘‪ ١‬ك‪٢ٜ‬‬ ‫ٓوظِلش رؼ‪ ٞ‬حُ٘‪٢‬ء ػٖ حُ‪ٍٜٞ‬س حُظ‪ٌُ٣ ٢‬ظذ ك‪ٜ٤‬خ حٌَُٔ حُؼخى‪ ،١‬ك‪ ٢ٜ‬طل‪ َٜ‬ر‪ٖ٤‬‬ ‫حٌَُٔ ‪ٝ‬حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق رٌَ٘ أكو‪ٔ٣ٝ ٖ٤ٔ٣( ٢‬خٍ) ‪ ْ٤ُٝ‬ػٔ‪ٞ‬ى‪( ١‬ك‪ٞ‬م ‪ٝ‬طلض)‪ ،‬رل‪٤‬غ‬ ‫ط‪ٟٞ‬غ كخ‪ِٛ‬ش (‪ )،‬طل‪ َٜ‬ر‪ ٖ٤‬حُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ‪ٝ‬حٌَُٔ‪ ،‬كخُؼيى حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق ػِ‪ٔ٣ ٠‬خٍ‬ ‫حُلخ‪ِٛ‬ش‪ ،‬أٓخ حٌَُٔ كؼِ‪ ٖ٤ٔ٣ ٠‬حُلخ‪ِٛ‬ش‬ ‫‪ ٌٕٞ٣ٝ‬حُؼيى حُؼَ٘‪ ١‬ػِ‪ ٖ٤ٔ٣ ٠‬حُلخ‪ِٛ‬ش حُؼَ٘‪٣‬ش‪ .‬ك‪ ٢‬حُؼيى حُؼَ٘‪،ٔ,٘ ١‬‬ ‫حَُهْ ‪ٝ‬حكي ‪ ٞٛ‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ‪ٝ‬حَُهْ ٘ ‪ ٞٛ‬ػيى ػَ٘‪.١‬‬ ‫كظ‪ ٠‬ك‪ ٢‬ح‪٧‬ػيحى حُؼَ٘‪٣‬ش طٌ‪ ٕٞ‬ح‪ٍ٧‬هخّ ًحص ه‪ٓ ّْ٤‬وظِلش ر٘خءحً ػِ‪ٞٓ ٠‬هؼ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُؼيى‪.‬‬ ‫رخُ٘ٔزش ُ‪٨‬ػيحى حُؼَ٘‪٣‬ش ‪٣‬ؼَٔ ٓ‪ٞ‬هغ ح‪ٍ٧‬هخّ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬لش ر٘لْ ‪٣َ١‬وش ػِٔ‪٨ُ ٚ‬ػيحى‬ ‫‪001‬‬

‫حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش‪ .‬أٍهخّ حُؼيى حُؼَ٘‪ ٢ٛ ١‬ػزخٍس ػٖ حُـِء ٖٓ حُؼَ٘س‪ ،‬حُـِء ٖٓ حُٔخثش‪،‬‬ ‫حُـِء ٖٓ ح‪ُ٧‬ق ‪ٌٌٛٝ‬ح‪.‬‬ ‫ر٘لْ حُطَ‪٣‬وش ٓغ ح‪٫‬ػيحى حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش ‪ٌ٘٘ٔ٣‬خ إٔ ٌٗظذ حُؼيى حُؼَ٘‪ ١‬ك‪ٍٞٛ ٢‬س ٓظط‪ٍٞ‬س‬ ‫ًٔـٔ‪ٞ‬ع ه‪ ّْ٤‬أٍهخٓ‪.ٚ‬‬ ‫‪ٌُ٣‬ظذ حُؼيى حُؼَ٘‪ًٔ ٖ7,9ٕ ١‬ـٔ‪ٞ‬ع ه‪ ّْ٤‬ح‪ٍ٧‬هخّ ػِ‪ ٠‬حُ٘ل‪ ٞ‬حُظخُ‪٢‬‬ ‫‪37,92=0,02+0,9+7+3037,92=0,02+0,9+7+30‬‬ ‫لغّخ الأػذاد اٌؼشش‪٠‬خ‬ ‫لغّخ ػذد ػشش‪ ٞ‬ػٍ‪ ٝ‬ػذد طس‪١‬ر‬ ‫ُؤٔش ػيى ػَ٘‪ ١‬ػِ‪ ٠‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق‪ ،‬طـَ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬ش حُؤٔش رٌَ٘ حػظ‪٤‬خى‪ًٝ ١‬ؤٗ‪ٜ‬خ‬ ‫ػزخٍس ػٖ هٔٔش ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق ػِ‪ ٠‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق‪ٓ ،‬غ َٓحػخس حُلخ‪ِٛ‬ش حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬حُؼيى‬ ‫حُٔؤ‪ ّٞ‬ك‪٤‬غ ط‪ٟٞ‬غ ك‪ٗ ٢‬خطؾ حُؤٔش‪ًُٝ ،‬ي ػ٘ي حٓظؼٔخٍ حُُِٔ٘ش حُؼَ٘‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬طِ‪٢‬‬ ‫حُلخ‪ِٛ‬ش حُؼَ٘‪٣‬ش ٓزخَٗس‪.‬‬ ‫‪ ِٓٚ‬الأِثٍخ اٌز‪ ٟ‬رُج‪ ٓ١‬و‪١‬ف‪١‬خ لغّخ ػذد ػشش‪ ٞ‬ػٍ‪ ٝ‬ػذد طس‪١‬ر ِب ‪٠‬أر‪:ٟ‬‬ ‫ِثبي‪ :0‬خذ ٔبرح لغّخ اٌؼذد ‪ 05.35‬ػٍ‪ ٝ‬اٌؼذد‪.5‬‬ ‫اٌسً‪ :‬ط‪ٟٞ‬غ اٗخٍس حُؤٔش حُط‪ِ٣ٞ‬ش‪َ٣ٝ ،‬طذ حُٔؤ‪ٝ ّٞ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬رخٌَُ٘ حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ق‪،‬‬ ‫رل‪٤‬غ ‪ٟٞ٣‬غ حُٔؤ‪ ّٞ‬ىحهِ‪ٜ‬خ ‪ٝ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬هخٍؿ‪ٜ‬خ ٖٓ ؿ‪ٜ‬ش حُ‪ٔ٤‬خٍ‪.‬‬ ‫رٔخ إٔ حُٔؤ‪ ّٞ‬ػزخٍس ػٖ ػيى ػَ٘‪ٝ ١‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق‪ ،‬طُـَ‪ ٟ‬ػِٔ‪٤‬ش‬ ‫حُؤٔش رٌَ٘ ‪١‬ز‪٤‬ؼ‪ٓ ٢‬غ َٓحػخس ‪ٟٝ‬غ حُلخ‪ِٛ‬ش‪ ،‬ك‪ ٢‬حٌُٔخٕ حُٔ٘خٓذ‪.‬‬ ‫‪ُ٣‬زيأ رخُؤٔش ٖٓ أ‪ُِ٘ٓ ٍٝ‬ش ػِ‪ ٠‬حُ‪ٔ٤‬خٍ‪ ٌُٖ ،‬حُؼيى ٔ ‪٣ ٫‬وزَ حُؤٔش ػِ‪ٌُٜٝ ،٘ ٠‬ح‬ ‫‪ُ٣‬ئهٌ حُؼيى حُٔـخ‪ُِ ٍٝ‬ؼيى ‪ٝ‬حكي ُ‪ٜ٤‬زق حُؼيى٘ٔ‪.‬‬ ‫‪002‬‬

‫‪٣‬ؤْ حُؼيى ٘ٔ ػِ‪ ٠‬حُؼيى ٘‪ٟٞ٣ٝ ،‬غ حُ٘خطؾ (ٖ) ك‪ ٢‬حٌُٔخٕ حُٔو‪ُ ٜٚ‬وخٍؽ حُؤٔش‬ ‫‪ٝ‬رخُظلي‪٣‬ي ك‪ٞ‬م حُؼيى ٘ٔ‪.‬‬ ‫‪٣‬ظْ أًخٍ اؿَحءحص ػِٔ‪٤‬ش حُؤٔش ح‪٫‬ػظ‪٤‬خى‪٣‬ش ‪ًُٝ‬ي ر‪َ٠‬د هخٍؽ حُؤٔش رخُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ٚ٤‬‬ ‫(ٖ×٘) ‪ٟٝٝ‬غ حُ٘خطؾ (٘ٔ) طلض حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ٝ ٚ٤‬رخُظلي‪٣‬ي طلض حُؼيى ٘ٔ‪ ٖٓٝ ،‬ػْ‬ ‫‪ُ٣‬طَكخٕ ٖٓ رؼ‪ٜٔ٠‬خ حُزؼ‪.)ٓ=ٔ٘-ٔ٘( ٞ‬‬ ‫‪٣‬ظْ ٓلذ أ‪ُِ٘ٓ ٍٝ‬ش ٓ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬حُٔؤ‪ٝ ّٞ‬حُظ‪ ٢‬طِ‪ ٢‬حُؼيى ٘ٔ اُ‪ ٠‬ح‪ٓ٧‬لَ‪ ،‬أ‪ ١‬حُؼيى ٖ‬ ‫ك‪٤‬غ ‪٣‬وغ حُؼيى ٖ رؼي حُلخ‪ِٛ‬ش ٓزخَٗس ‪ٌُُٝ‬ي ط‪ٟٞ‬غ كخ‪ِٛ‬ش ػَ٘‪٣‬ش ٓزخَٗس ػِ‪ٖ٤ٔ٣ ٠‬‬ ‫حُؼيى ٖ حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ػ٘ي هخٍؽ حُؤٔش‪.‬‬ ‫‪٣‬ؤْ حُؼيى ٖ حٌُ‪ ١‬طْ ٓلز‪ ٖٓ ٚ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٠‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٌُٖ ،)٘( ٚ٤‬حُؼيى ٖ أهَ ٖٓ‬ ‫٘ ‪٣ ٫ٝ‬وزَ حُؤٔش ػِ‪ٌُٜٝ ،ٚ٤‬ح ‪ٟٞ٣‬غ ػ٘ي هخٍؽ حُؤٔش ‪ٝ‬رخُظلي‪٣‬ي ػِ‪ ٖ٤ٔ٣ ٠‬حُلخ‪ِٛ‬ش‬ ‫حُؼيى ٓ‪.‬‬ ‫‪ُٔ٣‬لذ حُؼيى حُٔـخ‪ُِ ٍٝ‬ؼيى ٖ ‪ٜ٤ُ ٘ ٞٛٝ‬زق حُؼيى ٖ٘‪ٓ ٞٛٝ ،‬خ طزو‪ ٖٓ ٠‬حُٔؤ‪.ّٞ‬‬ ‫‪٣‬ؤْ حُؼيى ٖ٘ ػِ‪ٟٞ٣ )7=ٖ٘/٘( ٘ ٠‬غ حُ٘خطؾ (‪ )7‬ػ٘ي هخٍؽ حُؤٔش ‪ٝ‬رخُظلي‪٣‬ي ػِ‪٠‬‬ ‫‪ ٖ٤ٔ٣‬حُؼيى ٓ‪.‬‬ ‫‪َ٠٣‬د حُؼيى ‪ 7‬رخُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪٘٤ُ ٚ٤‬ظؾ حُؼيى ٖ٘‪ٝ ،‬رطَك‪ ٖٓ ٚ‬حُؼيى ٖ٘ ‪ ٌٕٞ٣‬رخه‪٢‬‬ ‫حُؤٔش ‪.ٓ ٞٛ‬‬ ‫إً ٗخطؾ هٔٔش حُؼيى ٖ٘‪ ٔ٘.‬ػِ‪ٖ.ٓ7 = ٘ ٠‬‬ ‫لغّخ ػذد ػشش‪ ٞ‬ػٍ‪ ٝ‬ػذد ػشش‪ٞ‬‬ ‫ُؤٔش ػيى ػَ٘‪ ١‬ػِ‪ ٠‬ػيى ػَ٘‪ ١‬آهَ‪٣ ،‬ل‪ ٍٞ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬اُ‪ ٠‬ػيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق‬ ‫ُظٔ‪ َ٤ٜ‬ػِٔ‪٤‬ش حُؤٔش‪ًُٝ ،‬ي ػزَ ‪َٟ‬د حُٔؤ‪ٝ ّٞ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬رؤكي ح‪٧‬ػيحى حُظخُ‪٤‬ش‪:‬‬ ‫‪ ،ٔٓٓٓٓٓ،ٔٓٓٓٓ،ٔٓٓٓ،ٔٓٓ،ٔٓ،......‬أ‪ ١‬ربكي‪ ٟ‬ه‪ ٟٞ‬حُؼيى ٓٔ‪ ،‬كبًح ًخٕ‬ ‫حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪٣ ٚ٤‬لظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ُِ٘ٓ ٠‬ش ػَ٘‪٣‬ش ‪ٝ‬حكيس ‪َ٠٣‬د رـ ٓٔ‪،‬‬ ‫‪003‬‬

‫أٓخ اًح ًخٕ ‪٣‬لظ‪ ١ٞ‬ػِ‪ُِ٘ٓ ٠‬ظ‪ ٖ٤‬ػَ٘‪٣‬ظ‪ ٖ٤‬ك‪َ٠ُ٤‬د رخُؼيى ٓٓٔ‪ٌٌٛٝ ،‬ح‪،..‬‬ ‫ٌُٖ ٓخ ‪٣‬ـذ حُظ٘‪ ٚ٣ٞ‬اُ‪ ٚ٤‬رؤٕ حُؼيى حٌُ‪َ٠٤ٓ ١‬د رخُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٞٛ ٚ٤‬حُؼيى ٗلٔ‪ ٚ‬حٌُ‪١‬‬ ‫ٓ‪َ٠٤‬د رخُٔؤ‪ٝ ،ّٞ‬حُـخ‪٣‬ش ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُطَ‪٣‬وش ؿؼَ حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬ػيىحً ‪ٛ‬ل‪٤‬لخً‪ ،‬أٓخ‬ ‫حُٔؤ‪ ّٞ‬كٖٔ حُطز‪٤‬ؼ‪ ٢‬إٔ ‪٣‬زو‪ ٠‬ػيىحً ػَ٘‪٣‬خً رؼي ػِٔ‪٤‬ش حُ‪َ٠‬د‪.‬‬ ‫‪ٚ‬ف‪ّ١‬ب ‪٠‬أر‪ ٟ‬ثؼغ الأِثٍخ اٌز‪ ٟ‬رج‪ ٓ١‬و‪١‬ف‪١‬خ لغّخ ػذد ػشش‪ ٞ‬ػٍ‪ ٝ‬آخش ػشش‪:ٞ‬‬ ‫ِثبي‪ :0‬خذ ٔبرح لغّخ اٌؼذد ‪ 3.3‬ػٍ‪ ٝ‬اٌؼذد ‪0.3‬‬ ‫حُلَ‪٬٣ :‬كع ‪٘ٛ‬خ رؤٕ حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ًَٔ ٚ٤‬ػَ٘‪ُٝ ،١‬ظل‪ُ ِٚ٣ٞ‬ؼيى ‪ٛ‬ل‪٤‬ق طُؼي حُٔ٘خٍُ‬ ‫حُؼَ٘‪٣‬ش حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢ٛٝ ،ٚ٤‬ػزخٍس ػٖ ُِٓ٘ش ‪ٝ‬حكيس‪.‬‬ ‫‪َ٠ُ٣‬د حُٔؤ‪ٝ ّٞ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪ ٚ٤‬رخُؼيى ٓٔ‪ًُٝ ،‬ي رٔزذ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ُِٓ٘ش ػَ٘‪٣‬ش ‪ٝ‬حكيس ك‪٢‬‬ ‫حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪.ٚ٤‬‬ ‫حُٔؤ‪ ،ٖ9 = ٔٓ×ٖ.9 = ّٞ‬أٓخ حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪،ٖٔ = ٔٓ×ٔ.ٖ = ٚ٤‬‬ ‫ُك ًَِّض حُلخ‪ِٛ‬ش حُؼَ٘‪٣‬ش ُِٓ٘ش ‪ٝ‬حكيس ٗل‪ ٞ‬حُ‪ٝ .ٖ٤ٔ٤‬ر‪ٌٜ‬ح أ‪ٛ‬زلض حُٔٔؤُش‪:‬‬ ‫ٖٔ‪ ٖ=ٖ9/‬إً‪ :‬كخ‪ َٛ‬حُؤٔش ‪ٔ٣‬خ‪.ٖ ١ٝ‬‬ ‫اٌؼٍّ‪١‬بد اٌسغبث‪١‬خ الأسثؼخ‬ ‫حُـٔغ‬ ‫‪ َُِٓ٣‬اُ‪ ٠‬حُـٔغ رؼ‪ٓ٬‬ش ُحثي (‪ .)+‬ك‪٢‬‬ ‫ػِٔ‪٤‬ش حُـٔغ ٗٔظويّ حُٔل‪ ّٜٞ‬حُظخُ‪:٢‬‬ ‫كي ‪ +‬كي = حُٔـٔ‪ٞ‬ع‬ ‫‪ ٠ٔٔ٣‬حُؼيىحٕ حُ ُٔ‪٠‬خكخٕ ُزؼ‪ٜٔ٠‬خ رخُلي‪ٝ‬ى ‪ٓ ٕ٬ٌُ٘٣ٝ‬ؼخ حُٔـٔ‪ٞ‬ع‪.‬‬ ‫‪ٌ٘٘ٔ٣‬خ ؿٔغ ‪ ،ٕٔ = ٘ + 7‬حُؼيى‪ٔٛ ٘ٝ 7 ٖ٣‬خ حُلي‪ٝ‬ى ‪ٝ‬حُؼيى ٕٔ ‪ٓ ٞٛ‬ـٔ‪ٞ‬ع حُلي‪.ٖ٣‬‬ ‫‪004‬‬

‫‪ ْٜ٣ ٫‬طَط‪٤‬ذ حُلي‪ٝ‬ى ػ٘ي اؿَحء ػِٔ‪٤‬ش حُـٔغ‪٣ .‬ظَ حُٔـٔ‪ٞ‬ع ‪ٗ ٞٛ‬لٔ‪ٌُ .ٚ‬ح طؼط‪٢‬‬ ‫ػِٔ‪٤‬ظ‪ ٢‬حُـٔغ حُظخُ‪٤‬ظ‪ٗ ٖ٤‬لْ حُٔـٔ‪ٞ‬ع (ٕٔ)‪:‬‬ ‫٘‪٘+7 7+‬‬ ‫حُطَف‬ ‫‪ َُِٓ٣‬اُ‪ ٠‬حُطَف رؼ‪ٓ٬‬ش ٗخه‪ .)-( ٚ‬ك‪٢‬‬ ‫ػِٔ‪٤‬ش حُطَف ٗٔظويّ حُٔل‪ ّٜٞ‬حُظخُ‪:٢‬‬ ‫كي ‪ -‬كي = حُلَم‬ ‫‪ ٢ُٔٔ٣‬حُؼيىحٕ حٌُِحٕ ‪٣‬ظْ ‪َ١‬ك‪ٜٔ‬خ رخُلي‪ٝ‬ى ‪ٓ ٕ٬ٌُ٘٣ٝ‬ؼخً حُلَم‪ .‬أك‪٤‬خٗخً ‪ ٢ُٔٔ٣‬حُلَم‬ ‫رخ‪٫‬هظ‪٬‬ف‪.‬‬ ‫‪ٌ٘٘ٔ٣‬خ ‪َ١‬ف ‪ٕ = ٘ – 7‬‬ ‫حُؼيى‪ٔٛ ٘ٝ 7 ٖ٣‬خ حُلي‪ٝ ٖ٣‬حُؼيى ٕ ‪ ٞٛ‬حُلَم (ح‪٫‬هظ‪٬‬ف) ر‪ ٖ٤‬حُلي‪.ٖ٣‬‬ ‫‪ ‬ػ٘يٓخ ٗطَف ‪ِ٣‬ؼذ طَط‪٤‬ذ حُلي‪ ٖ٣‬ى‪ٍٝ‬ح ًز‪َ٤‬ح‪ٌ٘٘ٔ٣ .‬خ إٔ ٗ٘ظَ ك‪ٌٛ ٢‬ح حُٔؼخٍ‬ ‫ػ٘يٓخ ٗـ‪ٞٓ َّ٤‬حهغ حُلي‪.ٖ٣‬‬ ‫‪ٕ- = 7 – ٘ ، ٕ = ٘ – 7‬‬ ‫ًٔخ ٍأ‪٘٣‬خ أػ‪ً ٙ٬‬خٕ حُلَم ٓوظِلخ ك‪ ٢‬حُلخُظ‪.ٖ٤‬‬ ‫حُ‪َ٠‬د‬ ‫‪ َُِٓ٣‬حُ‪ ٢‬حُ‪َ٠‬د رؼيس ‪َ١‬م ٓوظِلش‪ ٌُٖ ،‬حُطَ‪٣‬وش ح‪ً٧‬ؼَ ٗ‪ٞ٤‬ػخ ك‪ ٢‬حُٔ‪٣ٞ‬ي ‪ ٢ٛ‬إٔ‬ ‫حُ‪َ٠‬د ‪ َُِٓ٣‬اُ‪ ٚ٤‬ر٘وطش ًَِٓ‪٣‬ش ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س (⋅)‪ .‬ك‪ ٢‬حُ‪َ٠‬د ٗٔظويّ حُ‪ٍٜٞ‬س أىٗخ‪:ٙ‬‬ ‫‪005‬‬

‫ػخَٓ × ػخَٓ = كخ‪ َٛ‬حُ‪َ٠‬د‬ ‫حُطَ‪٣‬وش ح‪ً٧‬ؼَ ٗ‪ٞ٤‬ػخ ك‪ ٢‬رؼ‪ ٞ‬حُزِيحٕ حُؼَر‪٤‬ش ‪ ٢ٛ‬إٔ حُ‪َ٠‬د ‪ َُِٓ٣‬اُ‪ ٚ٤‬رؼ‪ٓ٬‬ش‬ ‫حُ‪َ٠‬د (×)‪ًٔ .‬خ ك‪ ٢‬حُ‪ٍٜٞ‬س أىٗخ‪:ٙ‬‬ ‫ػخَٓ × ػخَٓ = كخ‪ َٛ‬حُ‪َ٠‬د‬ ‫‪ ٠ُٔٔ٣‬حُؼيىحٕ حٌُِحٕ ‪٣‬ظْ ‪َٟ‬ر‪ٜٔ‬خ رخُليإٓ‪ٓ ٕ٬ٌُ٘٣ٝ ،‬ؼخً كخ‪ َٛ‬حُ‪َ٠‬د‪.‬‬ ‫‪ٌ٘٘ٔ٣‬خ ‪َٟ‬د ‪ٖ٘ = ٘ × 7‬‬ ‫حُؼيىحٕ ‪ٔٛ ٘ٝ 7‬خ حُؼخِٓ‪ٝ ٖ٤‬حُؼيى ٖ٘ ‪ ٞٛ‬كخ‪ َٛ‬حُ‪َ٠‬د‪.‬‬ ‫‪ ْٜ٣ ٫‬طَط‪٤‬ذ ‪ ٌٙٛ‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ ػ٘ي اؿَحء حُ‪َ٠‬د‪٣ .‬ظَ كخ‪ َٛ‬حُ‪َ٠‬د ٗلٔ‪ ٚ‬رـ ّ‪ٞ‬‬ ‫حُ٘ظَ ػٖ حُظَط‪٤‬ذ‪.‬‬ ‫ػ٘يٓخ طٌ‪ ٕٞ‬حُؼ‪ٞ‬حَٓ حُظ‪٣َٗ ٢‬ي ‪َٟ‬ر‪ٜ‬خ ٖٓ ح‪٧‬ػيحى حُطز‪٤‬ؼ‪٤‬ش حُ‪ٜ‬ـ‪َ٤‬س ٗ‪ٞ‬ػخ ٓخ (ٓ ‪، ٔ،‬‬ ‫ٕ ‪ 9 ، 8 ، 7ٝ ٙ ، ٘ ، ٗ ، ٖ ،‬أ‪ٌ٘٘ٔ٣ )ٔٓ ٝ‬خ طؤٓ‪ ْ٤‬ؿي‪َٟ ٍٝ‬د‪ .‬ك‪ ٢‬ؿي‪ٍٝ‬‬ ‫حُ‪َ٠‬د ‪ٌ٘٘ٔ٣‬خ إٔ ٗوَأ ٓخ ‪ ٞٛ‬كخ‪ َٛ‬حُ‪َ٠‬د ػْ ٗ‪َ٠‬د حُؼخٓ‪.ٕ٬‬‬ ‫‪006‬‬

‫حُؤٔش‬ ‫‪ َُِٓ٣‬حُ‪ ٢‬حُؤٔش أ‪٠٣‬خ رطَُم ٓوظِلش‪ .‬ك‪ ٢‬حُٔ‪٣ٞ‬ي حَُِٓ ح‪ً٧‬ؼَ ٗ‪ٞ٤‬ػخ ُِؤٔش ‪ٞٛ‬‬ ‫َٗ‪ ٢٣‬حٌَُٔ ح‪٧‬كو‪( ٢‬ـــــــ)‪ ،‬أ‪ ٢٣َٗ ٝ‬حٌَُٔ حُ ُٔ٘ل ِيٍ (‪ ٌٖٔ٣ٝ )/‬أ‪٠٣‬خ إٔ ‪َِٓ٣‬‬ ‫ُِؤٔش رخُو‪ ٢‬ح‪٧‬كو‪ ٢‬ر‪ٗ ٖ٤‬وطظ‪ (÷÷). ٖ٤‬ك‪ ٢‬حُؤٔش ٗٔظويّ حُ‪ٍٜٞ‬س حُظخُ‪٤‬ش‪:‬‬ ‫حُزٔ‪ / ٢‬حُٔوخّ = هخٍؽ حُؤٔش‬ ‫حُؼيى حٌُ‪٤ٓ ١‬ظْ هٔٔظ‪ ٠ٔٔ٣ ٚ‬حُزٔ‪ .٢‬حُؼيى حُؼخٗ‪ ٢‬حٌُ‪ٗ ١‬ؤْ ػِ‪ ٠ٔٔ٣ ٚ٤‬حُٔوخّ‪ .‬حُزٔ‪٢‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔوخّ ٓؼخً ‪ ٕ٬ٌُ٘٣‬هخٍؽ حُؤٔش‪.‬‬ ‫‪ٌ٘٘ٔ٣‬خ هٔٔش‬ ‫ٖ٘ ‪٘ = 7 /‬‬ ‫حُؼيى ٖ٘ ‪ ٞٛ‬حُزٔ‪ٝ ،٢‬حُؼيى ‪ ٞٛ 7‬حُٔوخّ ‪ٝ‬حُؼيى ٘ ‪ ٞٛ‬هخٍؽ حُؤٔش (حُزؼ‪ٚ٤ٔٔ٣ ٞ‬‬ ‫كخ‪ َٛ‬حُؤٔش)‬ ‫ُِظٔ‪ ِ٤٤‬ر‪ ٖ٤‬حُزٔ‪ٝ ٢‬حُٔوخّ‪ ٌٖٔ٣ ،‬إٔ ٗظًٌَ إٔ حُزٔ‪ ٢‬ىحثٔخً ك‪ ٢‬ح‪٧‬ػِ‪ٝ ٠‬حُٔوخّ ىحثٔخً ك‪٢‬‬ ‫ح‪ٓ٧‬لَ‪.‬‬ ‫ٓخ طو‪ ّٞ‬ر‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُؤٔش ‪ ٞٛ‬رزٔخ‪١‬ش ػيى َٓحص ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى حُٔوخّ ك‪ ٢‬حُزٔ‪ٝ ،٢‬ح‪٩‬ؿخرش حُظ‪٢‬‬ ‫طل‪ َٜ‬ػِ‪ٜ٤‬خ طٔٔ‪ ٠‬هخٍؽ حُؤٔش‪.‬‬ ‫ػ٘يٓخ ٗـَ‪ ١‬حُؤٔش ‪٣‬ـذ أ‪ٗ ٫‬وِ‪ ٢‬ر‪ ٖ٤‬ػيى حُزٔ‪٢‬‬ ‫‪ٝ‬ػيى حُٔوخّ‪ .‬ك‪ ٢‬حُٔؼخٍ حُظخُ‪ ١َ٘ٓ ٢‬إٔ حُ٘ظ‪٤‬ـش‬ ‫طظـ‪ َ٤‬ػ٘يٓخ ٗـ‪ َّ٤‬أٓخًٖ حُزٔ‪ٝ ٢‬حُٔوخّ‪ٗ ،‬ل‪َٜ‬‬ ‫ػِ‪ ٠‬هخٍؽ هٔٔش ٓوظِق طٔخٓخ‪.‬‬ ‫ٖ٘‪٘ = 7/‬‬ ‫‪ٓ.ٕ = ٖ٘ / 7‬‬ ‫ح‪ٔٓ٧‬خء حُوي‪ٔ٣‬ش ُِزٔ‪ٝ ٢‬حُٔوخّ ‪ ٢ٛ‬حُٔؤ‪ٝ ّٞ‬حُٔؤ‪ ّٞ‬ػِ‪.ٚ٤‬‬ ‫‪007‬‬

‫اٌفظً اٌغبدط‪ :‬اٌ‪ٕٙ‬ذعخ ‪ٚ‬اٌم‪١‬بط‬ ‫‪008‬‬

‫اٌ‪ٕٙ‬ذعخ‬ ‫اٌ‪ٕٙ‬ذعخ اٌش‪٠‬بػ‪ّ١‬خ (رخ‪ٗ٩‬ـِ‪ّ٣ِ٤‬ش‪ ٢ٛ )Geometry :‬ىٍحٓش كـْ‪ٟٝٝ ،ٌَٗٝ ،‬ؼ‪ّ٤‬ش‬ ‫ح‪ٌٗ٧‬خٍ ػ٘خث‪ّ٤‬ش ح‪٧‬رؼخى ‪ٝ‬ػ‪٬‬ػ‪ّ٤‬ش ح‪٧‬رؼخى‪ٔ٣ٝ ،‬ظو ِيّ ٓؼظْ حُ٘خّ حُ‪ٜ٘‬يٓش حَُ‪٣‬خ‪ّ٤ٟ‬ش رٌ٘ ٍَ‬ ‫‪٢ّ ٓٞ٣‬؛ ك‪ُ ٤‬غ ط‪ٞ‬ؿي ك‪ٌٓ ًَُ ٢‬خٕ‪ ،‬ك‪ٞٓ ٢ٜ‬ؿ‪ٞ‬ىس ك‪ ٢‬حُلٖ‪ٝ ،‬حُؼٔخٍس‪ٝ ،‬حُ‪ٜ٘‬يٓش‪،‬‬ ‫‪ٝ‬حَُ‪ٝ‬ر‪ٞ‬طخص‪ٝ ،‬ػِٔ‪٤‬خص ٓٔق ح‪ٍ٧‬ح‪ٝ ،٢ٟ‬ػِْ حُلِي‪ٝ ،‬حُظٔخػ‪ٝ ،َ٤‬حُل‪٠‬خء‪ٝ ،‬حُطز‪٤‬ؼش‪،‬‬ ‫‪ٝ‬حَُ‪٣‬خ‪ٟ‬ش‪ٝ ،‬ح‪٫٥‬ص‪ٝ ،‬حُٔ‪٤‬خٍحص‪ٝ ،‬أًؼَ ٖٓ ًُي رٌؼ‪ٝ ،َ٤‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُ‪ٜ٘‬يٓش؛ ‪٣‬ظ ّْ حُظؼ َُّف‬ ‫ػِ‪ ٠‬حُٔؼ٘‪ ٠‬حٌُٔخٗ‪ٝ ٢‬حُٔ٘طن حُ‪ٜ٘‬يٓ‪.٢‬‬ ‫‪ُ٣‬ؼ ّي اهِ‪٤‬يّ ُٓٔخ‪ٔٛ‬خً ٍث‪ّ٤ٔ٤‬خً ك‪٢‬‬ ‫ٓـخٍ حُ‪ٜ٘‬يٓش حَُ‪٣‬خ‪ّ٤ٟ‬ش‪ٝ ،‬ػخىسً ٓخ‬ ‫‪ُ٣‬ؼَف رخْٓ أد حُ‪ٜ٘‬يٓش‪ٖٓٝ ،‬‬ ‫أٗ‪ َٜ‬أػٔخُ‪ٓ ٚ‬خ ُٓ ّٔ‪ ٢‬رخُؼ٘خ‪َٛ‬‬ ‫(رخ‪ٗ٩‬ـِ‪ّ٣ِ٤‬ش‪.)The Elements :‬‬ ‫ا َّٕ ٓؼظْ حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ حُيٍحٓ‪ّ٤‬ش‬ ‫ُِ‪ٜ‬ل‪ٞ‬ف حُٔيٍٓ‪ّ٤‬ش طلظ‪ٝ ١ٞ‬رٌَ٘ ًز‪ َ٤‬ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ٘‬يٓش ح‪٩‬هِ‪٤‬ي‪ّ٣‬ش‪ ٌُٖٝ ،‬ك‪ ٢‬حَُٔحكَ‬ ‫حُٔظو ّيٓش (ًخٌُِّ‪٤‬خص ‪ٝ‬حُـخٓؼخص) ‪٣‬ظ ّْ حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬حُ‪ٜ٘‬يٓش ؿ‪ َ٤‬ح‪٩‬هِ‪٤‬ي‪ّ٣‬ش‪.‬‬ ‫ا َّٕ ىٍحٓش حُ‪ٜ٘‬يٓش حَُ‪٣‬خ‪ّ٤ٟ‬ش طئ ّى‪ ١‬اُ‪ ٠‬طلٔ‪ ٖ٤‬حُٔ٘طن حٌُٔخٗ‪ٜٓٝ ،٢‬خٍحص كَ‬ ‫حٌُِٔ٘ش ُِ٘و‪ٝ ،ٚ‬طَطز‪ ٢‬حُ‪ٜ٘‬يٓش حَُ‪٣‬خ‪ّ٤ٟ‬ش رخُؼي‪٣‬ي ٖٓ حُٔ‪ٞ‬ح‪٤ٟ‬غ ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬ك‪٢‬‬ ‫حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص هخ ّ‪ٛ‬شً حُو‪٤‬خّ؛ ك‪ُ ٤‬غ طُٔظويّ ٖٓ هِزََ حُٔؼٔخٍ‪ٝ ،ٖ٤٣‬حُٔ‪ٜ٘‬يٓ‪ٝ ،ٖ٤‬ػِٔخء‬ ‫حُل‪٣ِ٤‬خء‪ٝ ،‬حُٔ ّٔخك‪ٝ ،ٖ٤‬ؿ‪ َْٛ٤‬حٌُؼ‪.َ٤‬‬ ‫ك‪ ٢‬حُٔ٘‪ٞ‬حص ح‪ ٖٓ ٠ُٝ٧‬حُ‪ٜ٘‬يٓش حَُ‪٣‬خ‪ّ٤ٟ‬ش‪ ٌٕٞ٣ ،‬حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬ح‪ٌٗ٧‬خٍ ‪ٝ‬ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٞ‬حى‬ ‫حُ ُّ‪ِٜ‬زش‪ ،‬ػْ ‪٘٣‬ظوَ اُ‪ ٠‬ه‪ٜ‬خث‪ٝ ٚ‬ػ‪٬‬هخص ‪ ٌٙٛ‬ح‪ٌٗ٧‬خٍ ‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حى حُ ُّ‪ِٜ‬زش‪ٓٝ ،‬غ حُظو ُّيّ ك‪٢‬‬ ‫حُ‪ٜ٘‬يٓش حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش؛ كبّٗ‪ٜ‬خ ط‪ٜ‬زق طٔ‪ َ٤‬اُ‪ ٠‬حُظلِ‪ٝ َ٤‬حُٔ٘طن رٌ٘ ٍَ ًز‪.َ٤‬‬ ‫‪011‬‬

‫أُ٘ الأشىبي اٌ‪ٕٙ‬ذع‪١‬خ‬ ‫اٌذائشح‬ ‫‪ ٌٖٔ٣‬طؼَ‪٣‬ق حُيحثَس ػِ‪ ٠‬أٗ‪ٜ‬خ طِي حُ٘وخ‪ ١‬حُٔظ‪ِٜ‬ش رزؼ‪ٜ٠‬خ حُزؼ‪ٝ ٞ‬حُظ‪ ٢‬طي‪ ٍٝ‬ك‪ٍٞ‬‬ ‫ٗوطش ٓؼ‪٘٤‬ش طُؼ ََف رخْٓ ًَِٓ حُيحثَس؛ ك‪ُ ٤‬غ ‪ُ٣‬طِن ػِ‪ ٠‬حُٔٔخكش حُظ‪ ٢‬طل‪ َٜ‬ر‪ٖ٤‬‬ ‫حًَُِٔ ‪ٝ‬ر‪ ٖ٤‬أ‪ٗ ١‬وطش ٖٓ ٓل‪٤‬ط‪ٜ‬خ حْٓ ٗ‪ٜ‬ق حُوطَ‪ ،‬ك‪ ٢‬ك‪٣ ٖ٤‬طِن ػِ‪ ٠‬حُوطؼش‬ ‫حُٔٔظو‪ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬ط‪ َٜ‬ر‪ٗ ٖ٤‬وطظ‪ ٖ٤‬ػِ‪ ٠‬حُٔل‪ ٢٤‬رَ٘‪ٍَٛٝٓ ١‬خ ك‪ ٢‬حًَُِٔ حْٓ حُوطَ‪،‬‬ ‫‪ٔ٣ ٞٛٝ‬خ‪ ٖٓ ١ٝ‬ك‪٤‬غ حُط‪ٟ ٍٞ‬ؼق ‪ٜٗ ٍٞ١‬ق حُوطَ‪.‬‬ ‫اٌّثٍث‬ ‫‪ُ٣‬ؼظزََ ‪ٝ‬حكيحً ٖٓ أ‪ ّْ ٛ‬ح‪ٌٗ٧‬خٍ حُ‪ٜ٘‬يٓ‪٤‬ش‪٣ٝ ،‬ظٌ ّ‪ ٖٓ ٕٞ‬ػ‪٬‬ػش أ‪٬ٟ‬ع؛ ك‪٤‬غ ا ّٕ ‪ٌٙٛ‬‬ ‫ح‪٬ٟ٧‬ع ػزخٍس ػٖ هطغ ٓٔظو‪ٔ٤‬ش‪ ٖٓٝ ،‬ه‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔؼِغ أ ّٕ ٓـٔ‪ٞ‬ع ُ‪ٝ‬ح‪٣‬خ‪ٔ٣ ٙ‬خ‪١ٝ‬‬ ‫ٓ‪.ٔ8‬‬ ‫ُِٔؼِّغ أٗ‪ٞ‬حع ػ ّيس؛ ك‪ُ ٤‬غ ‪ّٜ٘٣‬ق اُ‪ ٠‬أٗ‪ٞ‬حػ‪ٝ ٚ‬كوخً ُِ‪ٝ‬ح‪٣‬خ‪ٝٝ ،ٙ‬كوخً أ‪٠٣‬خً ‪٬ٟ٧‬ػ‪.ٚ‬‬ ‫الأشىبي اٌشثبػ‪ّ١‬خ‬ ‫حٌَُ٘ حَُرخػ ّ‪ٓ ٌَٗ ٞٛ ٢‬ـِن ح‪َ١٧‬حف ‪٣‬ظٌ ّ‪ ٖٓ ٕٞ‬أٍرغ ُ‪ٝ‬ح‪٣‬خ ‪ٝ‬أٍرؼش أ‪٬ٟ‬ع‪ٔ٣ٝ ،‬ظخُ‬ ‫رؤ ّٕ ٓـٔ‪ٞ‬ع أ‪ٞ١‬حٍ ُ‪ٝ‬ح‪٣‬خ‪ٔ٣ ٙ‬خ‪ ٖٙٓ ١ٝ‬ىٍؿش‪ ُٚٝ ،‬أٗ‪ٞ‬حع ػ ّيس ٓ٘‪ٜ‬خ‪ٓ :‬ظ‪ٞ‬حُ‪١‬‬ ‫ح‪٬ٟ٧‬ع‪ٝ ،‬حُٔٔظط‪ٝ ،َ٤‬حَُٔرغ‪ٝ ،‬حُٔؼ‪ٗٝ ،ٖ٤‬ز‪ ٚ‬حُٔ٘لَف‪ ٞٛٝ ،‬أ‪٠٣‬خً ٌَٗ ػ٘خث‪٢‬‬ ‫ح‪٧‬رؼخى‪.‬‬ ‫الأشىبي ثٕبئ‪ّ١‬خ الأثؼبد‬ ‫حٌَُ٘ ػ٘خث‪ ٢‬ح‪٧‬رؼخى ‪٘ٛ ٌَٗ ٞٛ‬يٓ‪ ُٚ ٢‬رُؼ َي‪ٔٛ ٖ٣‬خ حُط‪ٝ ٍٞ‬حُؼَ‪ُٜ ْ٤ُ ٌُٖٝ ،ٝ‬خ‬ ‫ُٓ ْٔي‪ ٌٖٔ٣ .‬طو ُّ‪ٓ َ٤‬زيأ ح‪ٌٗ٧‬خٍ ػ٘خث‪ّ٤‬ش ح‪٧‬رؼخى ػِ‪ ٠‬أّٗ‪ٜ‬خ ٓط ٌق ُٓٔظ ٍ‪ٔ٣ ٞ‬ظط‪٤‬غ حُ٘و‪ ٚ‬إٔ‬ ‫‪٣‬ظل ََّى ك‪ ٚ٤‬رلَ‪ّ٣‬ش‪ٝ ،‬حٌَُ٘ ػ٘خث‪ ٢‬ح‪٧‬رؼخى ىحثٔخً ٓخ ‪ َْٓ َُ٣‬ػِ‪ ٠‬حُ‪ٍٞ‬م‪ًٔ ،‬خ أّٗ‪ُٚ ْ٤ُ ٚ‬‬ ‫حٍطلخع‪ ٌٙٛ .‬ح‪ٌٗ٧‬خٍ ُ‪ٜ‬خ ٓٔخكش ٓطق ‪ُٜ ْ٤ُ ٌُٖٝ‬خ كـْ‪.‬‬ ‫‪010‬‬

‫اٌّغبزخ‬ ‫ا َّٕ ٓٔخكش حُٔ‪ِ٠‬غ ‪ ٢ٛ‬ػزخٍس ػٖ ػيى حُ‪ٞ‬كيحص حُ َُٔرّؼش ىحهَ ‪ٌٛ‬ح حُ ُٔ‪َِّ٠‬غ‪ٝ ،‬طُؼظزَ‬ ‫حُٔٔخكش ٓ٘طوش ػُ٘خث‪ّ٤‬ش ح‪٧‬رؼخى (ًخُٔـخىس أ‪ ٝ‬حُزٔخ‪.)١‬‬ ‫أِثٍخ ػٍ‪ ٝ‬زغبة اٌّغبزخ‬ ‫ٓؼخٍ (ٔ)‪:‬‬ ‫َُٓرَّغ ‪ِٟ ٍٞ١‬ؼ‪ .ْٓ ٕ ٚ‬ؿي ٓٔخكظ‪.ٚ‬‬ ‫حُلَ‪ :‬رخٓظويحّ هخٗ‪ٔٓ ٕٞ‬خكش حُ َُٔرّغ (حُٔٔخكش = ‪ ٍٞ١‬حُ‪ِ٠‬غ × ‪ ٍٞ١‬حُ‪ِ٠‬غ)‪ ،‬كب َّٕ‬ ‫حُلَ ‪ً ٌٕٞ٣‬خُظخُ‪ :٢‬حُٔٔخكش = ٕ × ٕ = ٗ ْٕٓ‪.‬‬ ‫ٓؼخٍ (ٕ)‪:‬‬ ‫ٓٔظط‪ٝ ،ْٓ 8 ُٚٞ١ َ٤‬ػَ‪ .ْٓ ٖ ٟٚ‬ؿي ٓٔخكظ‪.ٚ‬‬ ‫حُلَ‪ :‬رخٓظويحّ هخٗ‪ٔٓ ٕٞ‬خكش حُٔٔظط‪( َ٤‬حُٔٔخكش = حُط‪ × ٍٞ‬حُؼَ‪ ،)ٝ‬كب َّٕ حُ٘خطؾ‬ ‫‪ً ٌٕٞ٣‬خُظخُ‪:٢‬‬ ‫حُٔٔخكش = ‪.ْٕٓ ٕٗ = ٖ × 8‬‬ ‫ٓؼخٍ (ٖ)‪:‬‬ ‫َُٓرَّغ ٓٔخكظ‪ .ْٕٓ 9 ٚ‬ؿي ‪ِٟ ٍٞ١‬ؼ‪ .ٚ‬حُلَ‪:‬‬ ‫رخٓظويحّ هخٗ‪ٔٓ ٕٞ‬خكش حُ َُٔرّغ‪ ٍٞ١ = 9 :‬حُ‪ِ٠‬غ × ‪ ٍٞ١‬حُ‪ِ٠‬غ ‪ ٍٞ١ = 9‬حُ‪ِ٠‬غٕ‬ ‫‪ٝ‬رؤهي حُـٌٍ حُظَر‪٤‬ؼ‪ ٬ٌُ ٢‬حُطَك‪ ٍٞ١ :ٖ٤‬حُ‪ِ٠‬غ = ٖ ْٓ‪.‬‬ ‫ٓؼخٍ (ٗ)‪:‬‬ ‫ٓٔظط‪ٔٓ َ٤‬خكظ‪ٝ ،ْٕٓ ٕٔ ٚ‬ػَ‪ .ْٓ ٖ ٟٚ‬ؿي ‪.ُٚٞ١‬‬ ‫‪011‬‬

‫حُلَ‪ :‬رظؼ‪ ٞ٣ٞ‬حُو‪ ْ٤‬حُ ُٔؼطخس روخٗ‪ٔٓ ٕٞ‬خكش حُٔٔظط‪ = ٕٔ :َ٤‬حُط‪ٖ × ٍٞ‬‬ ‫رؤٔش ً‪ ٬‬حُطَك‪ ٖ٤‬ػِ‪ ٠‬حُؼيى ٖ‪ :‬حُط‪.ْٓ ٗ = ٍٞ‬‬ ‫اٌسدُ‬ ‫حُلـْ ‪ٓ ٞٛ‬ويحٍ حُٔٔخكش حُظ‪٣ ٢‬لظ‪ٜ٣ٞ‬خ حٌَُ٘ ػ‪٬‬ػ‪ ٢‬ح‪٧‬رؼخى‪ ،‬كخُلـْ أ‪ ٝ‬حُ ّٔؼش ‪ٗ٩‬خء ‪ٞٛ‬‬ ‫ًٔ‪ّ٤‬ش حُٔ‪ٞ‬حثَ حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬إٔ ‪ٔ٣‬ظ‪ٞ‬ػز‪ٜ‬خ ‪ٌٛ‬ح ح‪ٗ٩‬خء‪.‬‬ ‫ا َّٕ ‪ٝ‬كيس حُو‪٤‬خّ حُؼخُٔ‪ّ٤‬ش ُِلـْ ‪ ٢ٛ‬حُٔظَ حُ ٌُٔ َّؼذ‪ ٌٖٔ٣ ٌُٖٝ ،‬ه‪٤‬خّ حُلـْ رخٓظويحّ‬ ‫حُ‪ٞ‬كيحص حُ ُٔ ٌّؼز‪ّ٤‬ش‪.‬‬ ‫أػ٘خء كٔخد كـْ حٌَُ٘ ػ‪٬‬ػ‪ ٢‬ح‪٧‬رؼخى‪ ،‬كبّٗ‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬حُ٘و‪ ٚ‬إٔ ‪ُٓ ٌٕٞ٣‬ظؤ ًِّيحً ٖٓ ‪ٝ‬كيس‬ ‫حُو‪٤‬خّ حُ ُٔٔظويٓش؛ كؼِ‪ ٠‬ؿٔ‪٤‬غ ‪ٝ‬كيحص حُو‪٤‬خّ ُـٔ‪٤‬غ أرؼخى حٌَُ٘ إٔ طٌ‪ّ ُٞٓ ٕٞ‬كيس‪.‬‬ ‫‪َ ُٞ٣‬ؿي ‪٘ٛ‬خى ‪٤ٛ‬ؾ ُٓوظِلش ُلٔخد أكـخّ أٗ‪ٞ‬حع ٓوظِلش ٖٓ ح‪ٌٗ٧‬خٍ‪.‬‬ ‫زدُ اٌّخش‪ٚ‬ؽ‬ ‫حُٔوَ‪ ٌَٗ ٞٛ ١ٝ‬ػ‪٬‬ػ‪ ٢‬ح‪٧‬رؼخى ‪ٝ‬حٌُ‪٣ ١‬ظ٘خه‪ ٌٚٔٓ ٚ‬طيٍ‪٣‬ـ‪ّ٤‬خً ٖٓ هخػيس ىحثَ‪٣‬ش اُ‪٠‬‬ ‫ٗوطش ك‪ ٢‬ح‪٧‬ػِ‪ ٌٙٛٝ ،٠‬حُ٘وطش ‪ ٢ٛ‬ه ّٔش حُٔوَ‪.١ٝ‬‬ ‫حُو‪ ٢‬حُٔٔظو‪ ْ٤‬حٌُ‪ َٜ٣ ١‬حُؤش رًَِٔ حُوخػيس ‪ُ٣‬ؼَف رخْٓ ٓل‪ ٍٞ‬حُٔوَ‪ .١ٝ‬حُٔوَ‪١ٝ‬‬ ‫حٌُ‪ٓ ٌٕٞ٣ ١‬ل‪ ٍٙٞ‬ػٔ‪ٞ‬ى‪ ١‬طٔخٓخً ٓغ حُوخػيس ‪ُ٣‬ؼَف رخْٓ حُٔوَ‪ ١ٝ‬هخثْ حُِح‪٣ٝ‬ش‪.‬‬ ‫ا َّٕ كـْ حُٔوَ‪ُ٣ ١ٝ‬ؼزََّ ػ٘‪ ٚ‬رخُٔؼخىُش حُظخُ‪٤‬ش‪:‬‬ ‫كـْ حُٔوَ‪ٔٓ × ٖ/ٔ = ١ٝ‬خكش حُوخػيس × ح‪ٍ٫‬طلخع كـْ حٌَُس ا َّٕ حٌَُس ‪ ٢ٛ‬ػزخٍس‬ ‫ػٖ ىحثَس؛ ٌُٖ ػ‪٬‬ػ‪ّ٤‬ش ح‪٧‬رؼخى‪ٝ ،‬ؿٔ‪٤‬غ حُ٘وخ‪ ١‬حُ‪ٞ‬حهؼش ػِ‪ٓ ٠‬طق حٌَُس ُ‪ٜ‬خ ٗلْ حُزُؼي‬ ‫ػٖ ًَِٓ حٌَُس‪ ٌٙٛٝ ،‬حُٔٔخكش ر‪ ٖ٤‬حُ٘وخ‪ٝ ١‬حًَُِٔ طُٔ ّٔ‪ ٠‬ر٘‪ٜ‬ق حُوطَ‪ُ٣ .‬ؼزََّ ػٖ‬ ‫كـْ حٌَُس رخُٔؼخىُش حُظخُ‪٤‬ش‪:‬‬ ‫‪012‬‬

‫كـْ حٌَُس = ٗ‪ٜٗ × π × ٖ/‬ق حُوطَٖ كـْ حُ ٌُٔ َّؼذ حُ ٌُٔ َّؼذ ػزخٍس ػٖ ٌَٗ‬ ‫ػ‪٬‬ػ‪ ٢‬ح‪٧‬رؼخى ُٓلخ‪ ١‬ر ِٔظش َُٓرّؼخص ٓظٔخػِش‪ٝ ،‬طٌ‪ ٕٞ‬حُِح‪٣ٝ‬ش ر‪ٝ ًَ ٖ٤‬ؿ‪ٓ ٖ٤ٜ‬ظـخ‪ٖ٣ٍٝ‬‬ ‫ُح‪٣ٝ‬ش هخثٔش (ٓ‪ 9‬ىٍؿش)‪ُ٣ٝ ،‬ؼزََّ ػٖ كـْ حُ ٌُٔ َّؼذ رخُٔؼخىُش حُظخُ‪٤‬ش‪:‬‬ ‫كـْ حُ ٌُٔ َّؼذ = ‪ ٍٞ١‬حُ‪ٞ‬ؿ‪ٖٚ‬‬ ‫‪013‬‬

‫اٌم‪١‬بط‪:‬‬ ‫رؼش‪٠‬ف اٌم‪١‬بط‬ ‫حُو‪٤‬خّ ‪٣َ١ ٞٛ‬وشٌ ُ‪ٛٞ‬ق ح‪٧‬كيحع أ‪ ٝ‬ح‪٧‬ؿٔخّ أ‪ ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ػٖ ‪٣َ١‬ن ح‪ٍ٧‬هخّ‪ُِ ،‬ظٌٖٔ‬ ‫ٖٓ ٓوخٍٗظ‪ٜ‬خ رؤكيح ٍع ‪ٝ‬أؿٔخ ٍّ أهَ‪ ،ٟ‬ك‪٤‬ؼظزَ ػِْ حُو‪٤‬خّ كـَ أٓخ ٍّ ك‪ٗ ٢‬ظ‪ ٠‬حُٔـخ‪٫‬ص‬ ‫حُؼِٔ‪٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ‪ٝ ،‬أ ّٓخ حٌُٔ‪٤‬خص حُٔوخٓش ك‪٤‬ظْ ه‪٤‬خٓ‪ٜ‬خ رخٓظويحّ ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُٔوظِلش‪ٝ ،‬هخ‪ٛ‬شً‬ ‫ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُؼِ‪٣ٝ ّٞ‬ظْ طلي‪٣‬ي ًٔ‪٤‬ظ‪ٜ‬خ حُٔوخٓش رخٓظويحّ ٍه ٍْ ‪ٝٝ‬كي ٍس ُ‪ ٌٜٙ‬حٌُٔ‪ّ٤‬ش‪ ،‬ك‪ٌ٘٘ٔ٣ ٬‬خ‬ ‫ٓوخٍٗش ًٔ‪ّ٤‬ظ‪ ٖ٤‬اًح حهظِلض حُ‪ٞ‬كيحص حُظ‪٣ ٢‬ظْ ه‪٤‬خٓ‪ٜٔ‬خ ػٖ ‪٣َ١‬و‪ٜٔ‬خ‪ ،‬ك‪ ٌٖٔ٣ ٬‬ػِ‪ٓ ٠‬ز‪َ٤‬‬ ‫حُٔؼخٍ ٓوخٍٗش حٌُظِش ٓغ حُِٖٓ‪ ،‬أ‪ ٝ‬كظ‪ ٠‬ك‪ ٢‬حُٔـخٍ ٗلٔ‪ ٚ‬ك‪ٌ٘٘ٔ٣ ٬‬خ ٓوخٍٗش حُٔظَ رخُويّ‬ ‫إ ً٘خ ٗو‪ ْ٤‬حُط‪ ،ٍٞ‬ا ّ‪ ٫‬ا ْٕ ‪ّ ٝ‬كيٗخ أ‪ٝ ً٫ٝ‬كيس حُو‪٤‬خّ‪.‬‬ ‫‪ٚ‬زذاد اٌم‪١‬بط‬ ‫‪ٞ٣‬ؿي ك‪ ٢‬حُؼخُْ حُؼي‪٣‬ي ٖٓ ‪ٝ‬كيحص حُو‪٤‬خّ حُٔوظِلش ‪ٝ‬ح‪ٗ٧‬ظٔش حُٔوظِلش ُِو‪٤‬خّ‪ٌُٖٝ ،‬‬ ‫‪٣‬ؼ ّي ٗظخّ حُ‪ٞ‬كيحص حُي‪ ٞٛ ٢ُٝ‬أٗ‪ ٌٙٛ َٜ‬ح‪ٗ٧‬ظٔش ‪ٝ‬أ‪ٓٝ‬ؼ‪ٜ‬خ حٗظ٘خٍحً ك‪ ٢‬حُؼخُْ‪ ،‬ك‪٤‬ظ ّْ‬ ‫حٓظويحّ ‪ٌٛ‬ح حُ٘ظخّ ك‪ ٢‬حُو‪٤‬خّ ك‪ ٢‬ؿٔ‪٤‬غ حُٔ٘خ‪١‬ن ك‪ ٍٞ‬حُؼخُْ‪ٓ ،‬خ ػيح حُ‪٣٫ٞ‬خص حُٔظليس‬ ‫ح‪٤ٌ٣َٓ٧‬ش‪ٝ ،‬هي طْ حٗظوخم ‪ٌٛ‬ح حُ٘ظخّ ٖٓ ٗظخّ حُٔظَ‪ِٞ٤ً -‬ؿَحّ‪ -‬ػخٗ‪٤‬ش حٌُ‪ً ١‬خٕ ‪ُ٣‬ؼَٔ‬ ‫ر‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُٔخرن‪ُ٣ٝ ،‬ز٘‪ٌٛ ٠‬ح حُ٘ظخّ ػِ‪ٓ ٠‬زغ ‪ٝ‬كيحص ٍث‪٤ٔ٤‬ش ‪ ٢ٛ‬حُٔظَ ُِط‪ٍٞ‬‬ ‫‪ٝ‬حٌُ‪ِٞ٤‬ؿَحّ ٌُِظِش‪ٝ ،‬حُؼخٗ‪٤‬ش ُِِٖٓ‪ٝ ،‬ح‪ٓ٧‬ز‪ُِ َ٤‬ظ‪٤‬خٍ حٌُ‪َٜ‬رخث‪ٝ ،٢‬حٌُِلٖ ُِلَحٍس‪،‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪ُ ٍٞ‬و‪٤‬خّ ًٔ‪٤‬ش حُٔخىس‪ٝ ،‬حُ٘ٔؼش ُو‪٤‬خّ ٗيس ح‪ٟ٩‬خءس‪ٞ٣ٝ ،‬ؿي ٌَُ ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٞ‬كيحص‬ ‫طؼَ‪٣‬ق ‪٣‬ؼي َٓؿؼ‪٤‬ش ُ‪ٜ‬خ‪ٝ ،‬أ ّٓخ ؿٔ‪٤‬غ حُ‪ٞ‬كيحص ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬حُٔٔظويٓش ك‪ٌٛ ٢‬ح حُ٘ظخّ‬ ‫ًخُل‪ُٞ‬ض ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ح‪ٝ ١‬حُ٘‪ٞ٤‬طٖ ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ك‪٤‬ظْ حٗظوخه‪ٜ‬خ ٖٓ ‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٞ‬كيحص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش ػٖ ‪٣َ١‬ن‬ ‫ٓؼخى‪٫‬ص ٓؼَ‪ٝ‬كش‪.‬‬ ‫أد‪ٚ‬اد اٌم‪١‬بط‬ ‫أى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ أ‪ ٝ‬أؿ‪ِٜ‬س حُو‪٤‬خّ ‪ ٢ٛ‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُٔٔظويٓش ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش حُو‪٤‬خّ‪ٝ ،‬حُظ‪٢‬‬ ‫طٔظويّ ػخىسً ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُؼِ‪ٝ ّٞ‬حُ‪ٜ٘‬يٓش‪ ،‬كظؼط‪ ٌٙٛ ٢‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حَُهْ حٌُ‪٣ ١‬يٍ ػِ‪٠‬‬ ‫‪014‬‬

‫حٌُٔ‪٤‬ش حُٔوخٓش ر٘خ ًء ػِ‪ ٠‬حُ‪ٞ‬كيس حُظ‪ ٢‬ط ّْ حهظ‪٤‬خٍ‪ٛ‬خ ُؼِٔ‪٤‬ش حُو‪٤‬خّ‪ ،‬كؼِ‪ٓ ٠‬ز‪ َ٤‬حُٔؼخٍ‬ ‫طٌ‪ٝ ٕٞ‬كيس حُو‪٤‬خّ ػِ‪ ٠‬حُٔٔطَس رخُٔ٘ظ‪ٔ٤‬ظَ رخُؼخىس‪ٌُٜٝ ،‬ح كب ّٕ أ ّ‪ٍ ١‬ه ٍْ طو‪ ٚٔ٤‬رخٓظويحّ‬ ‫حُٔٔطَس ‪ ٌٕٞ٣‬ر‪ ٌٜٙ‬حُ‪ٞ‬كيس‪ٝ ،‬كظ‪ ٠‬حُٔخػش حُظ‪ٗ ٢‬ؼَك‪ٜ‬خ طؼ ّي اكي‪ ٟ‬أى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ‪ ،‬اً‬ ‫اّٗ٘خ رخٓظويحٓ‪ٜ‬خ ٗو‪ ْ٤‬حُِٖٓ‪ٝ ،‬هي طط‪ٍٞ‬ص أى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ ٓغ طط‪ ٍٞ‬حُِٖٓ كظ‪٠‬‬ ‫أ‪ٛ‬زلض ٓؼظْ أى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ حُٔٔظويٓش ك‪ ٢‬ػ‪َٜٗ‬خ حُلخُ‪٤‬ش اٌُظَ‪٤ٗٝ‬شً طؼط‪ ٢‬ىهشً أًزَ‬ ‫ك‪ ٢‬حُو‪٤‬خّ‪٣ ٫ ٌُٖٝ ،‬وِ‪ ٞ‬ح‪ٝ ٖٓ َٓ٧‬ؿ‪ٞ‬ى هطؤٍ رٔ‪ ٢ٍ ٤‬ك‪ ٢‬أى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ ٓ‪ٜٔ‬خ طط‪ٍٞ‬ص‪،‬‬ ‫‪ ٖٓٝ‬أؿ‪ِٜ‬س حُو‪٤‬خّ حُ٘‪َ٤ٜ‬س ح‪٧‬ك‪٤ٓٞ‬ظَ أ‪ ٝ‬حُٔو‪٤‬خّ حُٔظؼ ّيى ح‪ٌُ٩‬ظَ‪ ٞٛٝ ،٢ٗٝ‬رؼٌْ‬ ‫حُل‪ُٞ‬ظٔ‪٤‬ظَ أ‪ ٝ‬ح‪٤ٓٝ٧‬ظَ ‪ُٔ٣‬ظويّ ُو‪٤‬خّ حُٔوخ‪ٓٝ‬ش حٌُ‪َٜ‬رخث‪ّ٤‬ش ‪ٝ‬حُظ‪٤‬خٍ ‪ٝ‬حُـ‪ٜ‬ي حٌُ‪َٜ‬رخث‪٢‬‬ ‫ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬هَ‪.‬‬ ‫أخطبء اٌم‪١‬بط‬ ‫‪ ٌٖٔ٣ ٫‬ػ٘ي ه‪٤‬خّ أ ّ‪ٍ ٤ًٔ ١‬ش حُظؤًي ٖٓ أّٗ‪ ٚ‬ط ّْ ه‪٤‬خٓ‪ٜ‬خ رٌ٘ ٍَ ًخَٓ‪ ،‬اً اّٗ‪ ٫ ٚ‬ر ّي ٖٓ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى‬ ‫ٗٔزش ٖٓ حُوطؤ أ‪ ٝ‬ح‪ٍ٫‬ط‪٤‬خد ك‪ ٢‬حٌُٔ‪٤‬ش حُٔوخٓش ‪٣‬ي ٍّ ػِ‪ٓ ٠‬ويحٍ حٗلَحف حُو‪ ْ٤‬ػٖ حٌُٔ‪٤‬ش‬ ‫حُٔوخٓش‪ٌُٜٝ ،‬ح كبّٗ‪ ٚ‬ك‪ ٢‬حُؼخىس ‪٣‬ظ ّْ اػخىس حُو‪٤‬خّ ك‪ ٢‬حُظـخٍد حُؼِٔ‪ّ٤‬ش ػيس َٓحص‪ ٖٓٝ ،‬ػ ّْ‬ ‫‪٣‬ظْ أهٌ ٓظ‪ ٌٙٛ ٢ٓٞ‬حُو‪ٓ ْ٤‬غ ا‪ٟ‬خكش ٗٔز ٍش طيٍ ػِ‪ٓ ٠‬ويحٍ حٗلَحف حُو‪ ْ٤‬ػٖ ‪ٌٛ‬ح حَُهْ‪،‬‬ ‫‪َ٣ٝ‬ؿغ حُوطؤ ك‪ ٢‬حُو‪٤‬خّ اُ‪ ٠‬ػيس ػ‪ٞ‬حَٓ‪ٜ٘ٓ ،‬خ ٓخ ‪٣‬وظِق ٖٓ طـَر ٍش ‪٧‬هَ‪ٜ٘ٓٝ ،ٟ‬خ ٓخ‬ ‫‪َ٣‬ؿغ ‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ‪ٜ٘ٓٝ ،‬خ ٓخ ‪َ٣‬ؿغ اُ‪ ٠‬حُ٘و‪ ٚ‬حٌُ‪٣ ١‬و‪ ّٖ ٌُٝ ،ْ٤‬حُ‪ٜ‬يف حَُث‪٢ٔ٤‬‬ ‫ك‪ ٢‬ػِْ حُو‪٤‬خّ ‪ ٞٛ‬طوِ‪ٌٛ َ٤‬ح ح‪ٗ٫‬لَحف هيٍ ح‪ٌٓ٩‬خٕ‪ ،‬رل‪٤‬غ ‪ ٌٕٞ٣‬أهَد ٓخ ‪ٌٖٔ٣‬‬ ‫ُِ‪ٜ‬لَ‪ٓ ٞٛٝ ،‬خ ‪٣‬ليع كخُ‪٤‬خً رٔزذ أى‪ٝ‬حص حُو‪٤‬خّ حُٔظط ّ‪ٍٞ‬س ‪ٝ‬ظَ‪ٝ‬ف حُو‪٤‬خّ حُٔؼ‪٤‬خٍ‪٣‬ش‬ ‫حُظ‪٣ ٢‬ظْ اؿَحء حُظـخٍد ه‪ُٜ٬‬خ‪.‬‬ ‫اٌم‪١‬بط ف‪ ٟ‬اٌش‪٠‬بػ‪١‬بد‬ ‫‪٣‬ؼظزَ حُو‪٤‬خّ ك‪ ٢‬حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ىحُش طو‪ ّٞ‬رَر‪ ٢‬ػيى ٓخ ‪٣‬يػ‪ ٠‬حُلـْ أ‪ ٝ‬حُٔؼش أ‪ ٝ‬ح‪٫‬كظٔخٍ‬ ‫رٔـٔ‪ٞ‬ػش ؿِث‪٤‬ش ٖٓ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ًزَ‪ٌٛٝ .ٟ‬ح حُٔل‪ُِ ّٜٞ‬و‪٤‬خّ حَُ‪٣‬خ‪٣ ٢ٟ‬ؼظزَ أٓخٓ‪٤‬خ ك‪٢‬‬ ‫‪015‬‬

‫حُظلِ‪ َ٤‬حَُ‪٣‬خ‪ٗٝ ٢ٟ‬ظَ‪٣‬ش ح‪٫‬كظٔخ‪٫‬ص‪ .‬طط‪ٌٛ ٍٞ‬ح حُٔل‪ ٖٓ ّٜٞ‬حُلخؿش ‪٩‬ؿَحء ٌٓخُٔش‬ ‫ػِ‪ٓ ٠‬ـٔ‪ٞ‬ػخص حػظزخٍ‪٣‬ش ؿ‪ٓ َ٤‬ؼ‪٘٤‬ش ري‪ ٖٓ ٫‬اؿَحء حُظٌخَٓ رخُطَ‪٣‬وش حُظوِ‪٤‬ي‪٣‬ش‪.‬‬ ‫ٗظَ‪٣‬ش حُو‪٤‬خّ طٌَ٘ أكي أؿِحء حُظلِ‪ َ٤‬حُلو‪٤‬و‪ ٢‬حٌُ‪٣ ١‬زلغ ك‪ ٢‬ؿزَ‪ ،σ-‬حُو‪٤‬خٓخص‪،‬‬ ‫ى‪ٝ‬حٍ حُو‪٤‬خّ ‪ٝ‬حُظٌخٓ‪٬‬ص‪ٝ .‬طؼظزَ ًحص أ‪٤ٔٛ‬ش هخ‪ٛ‬ش ك‪ٗ ٢‬ظَ‪٣‬ش ح‪٫‬كظٔخ‪٫‬ص ‪ٝ‬ح‪٩‬ك‪ٜ‬خء‪.‬‬ ‫اٌظفبد الأعبع‪١‬خ لأداح اٌم‪١‬بط‬ ‫ػ٘ي حهظ‪٤‬خٍٗخ ‪٧‬ىحس ه‪٤‬خّ ٓؼ‪٘٤‬ش ‪٣‬ـذ َٓحػخس ح‪ ٍٞٓ٧‬حُظخُ‪٤‬ش ك‪ٜ٤‬خ‪:‬‬ ‫‪ ‬إٔ طٌ‪ ٌٙٛ ٕٞ‬ح‪٧‬ىحس ٓ٘خٓزش ُِـَ‪ ٝ‬حَُٔحى ه‪٤‬خٓ‪ ،ٚ‬ك‪ٔٗ ٬‬ظط‪٤‬غ حٓظويحّ حَُ٘‪٢٣‬‬ ‫حُٔظَ‪ُ ١‬و‪٤‬خّ حُٔٔخكش ر‪ٓ ٖ٤‬ي‪٘٣‬ظ‪.ٖ٤‬‬ ‫‪ ‬إٔ طظٔظغ ‪ ٌٙٛ‬ح‪٧‬ىحس ريهش ٓ٘خٓزش ُِو‪٤‬خّ ك‪٤‬غ ‪ٔٗ ٫‬ظط‪٤‬غ حٓظويحّ ٓ‪ِ٤‬حٕ ً‪ٝ‬‬ ‫حٌُلظ‪ َ٤ٌُ ٖ٤‬حٌُ‪ٛ‬ذ‪.‬‬ ‫‪ ‬إٔ طٌ‪ ٌٙٛ ٕٞ‬ح‪٧‬ىحس هخرِش ُِٔؼخ‪َ٣‬س‪ ،‬كبًح كيع هَِ ك‪ٜ٤‬خ ٗٔظط‪٤‬غ ٓؼخ‪َ٣‬ط‪ٜ‬خ‬ ‫‪ٝ‬حٓظويحٓ‪ٜ‬خ ٖٓ ؿي‪٣‬ي‪.‬‬ ‫‪ٚ‬زذاد اٌم‪١‬بط ‪ٚ‬رس‪٠ٛ‬لار‪ٙ‬ب‬ ‫‪٘ٛ‬خُي حُؼي‪٣‬ي ٖٓ حُ‪ٞ‬كيحص حُٔٔظويٓش ك‪ ٢‬حُظؼز‪ َ٤‬ػٖ حٌُٔ‪٤‬خص حُل‪٣ِ٤‬خث‪٤‬ش‪ ،‬ك‪٤‬غ ‪ٞ٣‬ؿي‬ ‫ٓزغ ًٔ‪٤‬خص أٓخٓ‪٤‬ش ٗٔظط‪٤‬غ ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ حٗظوخم حػ٘‪ٝ ٖ٤‬ػَ٘‪ٝ ٖ٣‬كيس أهَ‪ ٟ‬طٔ ّٔ‪٠‬‬ ‫ًٔ‪ّ٤‬خص ٓ٘ظوش‪ ٖٓٝ ،‬أٗ‪ ٌٙٛ َٜ‬حُ‪ٞ‬كيحص ‪ً ٢ٛ‬خ‪٥‬ط‪:٢‬‬ ‫اٌط‪ٛ‬ي‬ ‫‪٣‬ؼَف حُط‪ ٍٞ‬رؤٗ‪ ٚ‬حُٔٔخكش ر‪ٗ ٖ٤‬وطظ‪٣ٝ ،ٖ٤‬وخّ رؼيس ‪ٝ‬كيحص أ‪ٜٔٛ‬خ حٌُ‪ٓ ِٞ٤‬ظَ ‪ٝ‬حُٔظَ‬ ‫‪ٝ‬حُٔ٘ظ‪ٔ٤‬ظَ ‪ٝ‬حُِٔ‪ٔ٤‬ظَ‪ ،‬ك‪٤‬غ إ حٌُ‪ِٓٞ٤‬ظَ ‪ٔ٣‬خ‪ٓ ٔٓٓٓ ١ٝ‬ظَ ‪ٝ‬حُٔظَ ‪ٔ٣‬خ‪ٔٓٓ ١ٝ‬‬ ‫ٓ٘ظ‪ٔ٤‬ظَ ‪ٝ‬حُٔ٘ظ‪ٔ٤‬ظَ ‪ٔ٣‬خ‪ٔ٤ِٓ ٔٓ ١ٝ‬ظَ‪.‬‬ ‫‪016‬‬

‫اٌىزٍخ‬ ‫‪ ٢ٛ‬ػزخٍس ػٖ ٓويحٍ ٓخ ‪٣‬لظ‪ ٚ٣ٞ‬حُـْٔ ٖٓ ٓخىس‪ٝ ،‬طوخّ ر‪ٞ‬كيس حُطٖ ‪ٝ‬حٌُ‪ِٞ٤‬ؿَحّ‬ ‫‪ٝ‬حُـَحّ ‪ٝ‬حُِٔ‪٤‬ـَحّ‪ ،‬ك‪٤‬غ إ حُطٖ ‪٣‬ؼخىٍ ٓٓٓٔ ً‪ِٞ٤‬ؿَحّ ‪ٝ‬حٌُ‪ِٞ٤‬ؿَحّ ‪٣‬ؼخىٍ ٓٓٓٔ‬ ‫ؿَحّ ‪ٝ‬حُـَحّ ‪٣‬ؼخىٍ ٓٓٓٔ ِٓ‪ ٢‬ؿَحّ‪.‬‬ ‫اٌضِٓ‬ ‫‪ ٞٛ‬ػزخٍس ػٖ ٗ‪٢‬ء ٗلْ ر‪٘ٗٝ ٚ‬ؼَ ر‪ٗٝ ٚ‬ؤ٘‪ ٚ‬كٔذ ح‪٧‬ىحس حُٔٔظويٓش‪٣ٝ ،‬وخّ حُِٖٓ‬ ‫ر‪ٞ‬كيحص ًؼ‪َ٤‬س ٓؼَ حُٔ٘ش ‪ٝ‬حُ٘‪ٝ َٜ‬ح‪ٓ٧‬ز‪ٞ‬ع ‪ٝ‬حُ‪ٝ ّٞ٤‬حُٔخػش ‪ٝ‬حُيه‪٤‬وش ‪ٝ‬حُؼخٗ‪٤‬ش‪ ،‬ك‪٤‬غ‬ ‫حُٔ٘ش طٔخ‪ٝ َٜٗ ٕٔ ١ٝ‬طٔخ‪ٝ ّٞ٣ ٖٙ٘.ٕ٘ ١ٝ‬حُ‪ٔ٣ ّٞ٤‬خ‪ٓ ٕٗ ١ٝ‬خػش ‪ٝ‬حُٔخػش‬ ‫طٔخ‪ ٙٓ ١ٝ‬ىه‪٤‬وش ‪ٝ‬طٔخ‪ ٖٙٓٓ ١ٝ‬ػخٗ‪٤‬ش ‪ٝ‬طؼخىٍ حُيه‪٤‬وش ٓ‪ ٙ‬ػخٗ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫دسخخ اٌسشاسح‬ ‫طؼظزَ ىٍؿش حُلَحٍس ٓو‪٤‬خّ ‪ٓٝ‬ئَٗ ػٖ ٓي‪ ٟ‬رَ‪ٝ‬ىس ‪ٓٝ‬و‪ٗٞ‬ش ح‪٧‬ؿٔخّ‬ ‫حُٔوظِلش‪ٝ ،‬طز‪٤ًٔ ٖ٤‬ش حُطخهش حُلَحٍ‪٣‬ش حُظ‪ٌ٣ ٢‬ظٔز‪ٜ‬خ أ‪٣ ٝ‬لوي‪ٛ‬خ ؿْٔ ٓخ‪ ،‬ك‪٤‬غ طوخّ‬ ‫ىٍؿش حُلَحٍس ك‪ ٢‬حُ٘ظخّ حُي‪ ٢ُٝ‬ر‪ٞ‬كيس حٌُِلٖ (حٌُِلٖ= ٖ‪ + ٕ7‬حُٔ‪ٝ ،)ّٞ٤ِٔ٤‬ك‪٢‬‬ ‫ػيى ٖٓ حُي‪ ٍٝ‬طٔظويّ ٗظخّ حُٔ‪( ّٞ٤ِٔ٤‬حُٔ‪ =ّٞ٤ِٔ٤‬حٌُِلٖ ‪ ،)ٕ7ٖ -‬ر‪ٔ٘٤‬خ ك‪٢‬‬ ‫أَٓ‪ٌ٣‬خ ‪ٝ‬رؼ‪ ٞ‬حُي‪ ٍٝ‬ح‪ٍٝٝ٧‬ر‪٤‬ش ك‪ٔ٤‬ظويٓ‪ٞ‬ح ٗظخّ حُل‪َٜٜٗ‬خ‪٣‬ظ‪+ )ّٞ٤ِٔ٤ٓ X ٔ.8(( ٢‬‬ ‫ٕٖ)‬ ‫‪017‬‬

‫اٌفظً اٌغبثغ‪:‬‬ ‫أعبٌ‪١‬ت ‪ٚ‬ؽشق رم‪ ُ٠ٛ‬ر‪ ٞٚ‬الازز‪١‬بخبد اٌخبطخ‬ ‫‪ِ ‬ف‪ َٛٙ‬اٌزم‪ُ٠ٛ‬‬ ‫‪ ‬اغشاع اٌزم‪ٚ ُ٠ٛ‬اعزخذاِبرٗ‬ ‫‪ِ ‬جبدا اٌزم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬الؼ‪ٟ‬‬ ‫‪018‬‬

‫ِف‪ َٛٙ‬اٌزم‪ُ٠ٛ‬‬ ‫حُظو‪ ٞٛ ْ٣ٞ‬حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش حُظ‪ ٌٖٔ٣ ٢‬ر‪ٞ‬حٓطظ‪ٜ‬خ ‪ ٖٓٝ‬ه‪ُٜ٬‬خ حُظؼَف ػِ‪ٓ ٠‬ي‪ٟ‬‬ ‫ٗـخك٘خ ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف حُظَر‪٣ٞ‬ش‪ٝ ،‬ػِ‪ ٠‬حٌُ٘ق ػٖ ٓ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬حُ‪٠‬ؼق ‪ٝ‬حُو‪ٞ‬س ك‪٢‬‬ ‫حُؼِٔ‪٤‬ش حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش رو‪ٜ‬ي طلٔ‪ٜ٘٤‬خ ‪ٝ‬طط‪َٛ٣ٞ‬خ رْ ‪٣‬لون ح‪ٛ٧‬يحف حُٔظ‪ٞ‬هخس‪.‬‬ ‫‪ٝ‬ػِ‪ٌٛ ٠‬ح كخُظو‪ ْ٣ٞ‬ػِٔ‪٤‬ش ط٘و‪٤ٜ٤‬ش ػ‪٬‬ؿ‪٤‬ش ‪ٝ‬هخث‪٤‬ش‪ٝ ،‬رو‪ٜ‬ي رخُظ٘و‪ٓ ٚ٤‬ؼَكش‬ ‫هيٍحص ‪ٝ ٍٞ٤ٓٝ‬ح‪ٛ‬ظٔخٓخص حُط‪٬‬د رو‪ٜ‬ي كٖٔ ط‪ٞ‬ؿ‪ٝ ْٜٜ٤‬اٍٗخى‪ٝ ْٛ‬طط‪٣ٞ‬غ حُٔلظ‪ٟٞ‬‬ ‫‪َ١ٝ‬م حُظيٍ‪ ْ٣‬ك‪ٟٞ ٢‬ء طلي‪٣‬ي ٓ‪ٞ‬ح‪ ٖ١‬حُ‪٠‬ؼق‪ٝ ،‬حُظؼَف ػِ‪ ٠‬حٌُٔ٘‪٬‬ص ؿ‪َ٤‬‬ ‫حُٔ٘ظ‪ٍٞ‬س ٓخروخً ‪ٌٛٝ‬ح ٓخ ‪٣‬ؼَف ‪ٌٛٝ‬ح‬ ‫ٓخ ‪٣‬ؼَف رخُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬هخث‪.٢‬‬ ‫كخُظو‪ ْ٤ُ ْ٣ٞ‬ؿخ‪٣‬ش ح‪ٛ٩‬يحٍ‬ ‫حُلٌْ ‪ٝ‬ح‪ٗ٫‬ظ‪ٜ‬خء ػ٘ي ًُي رَ ‪ٞٛ‬‬ ‫‪ِ٤ٓٝ‬ش طليى ٓي‪ٓ ٟ‬خ طلون ٖٓ‬ ‫ح‪ٛ٧‬يحف‪ٝ ،‬حُٔوظَكخص ُظ‪ٜ‬ل‪٤‬ق‬ ‫ٓٔخٍ حُؼِٔ‪٤‬ش حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش‪.‬‬ ‫أٔ‪ٛ‬اع اٌزم‪ُ٠ٛ‬‬ ‫ِٓ أٔ‪ٛ‬اع اٌزم‪:ُ٠ٛ‬‬ ‫‪٣‬ؼَف ٓؼـْ حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُظَر‪٣ٞ‬ش حُٔؼَكش أٗ‪ٞ‬حػخً ُِظو‪ٗ ْ٣ٞ‬ؼَ‪ ٝ‬ك‪ ٢‬ريح‪٣‬ظ‪ُِ ٚ‬ظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫ًٔخ ػَك‪ ٚ‬حُِوخٗ‪ٝ ٢‬ػِ‪ ٠‬حُـَٔ رؤٗ‪:ٚ‬‬ ‫حُظو‪ :ْ٣ٞ‬ا‪ٛ‬يحٍ كٌْ طـخ‪٢ٗ ٙ‬ء ٓخ أ‪ٟٞٞٓ ٝ‬ع ٓخ‪.‬‬ ‫‪021‬‬

‫أ‪ ٝ‬رٔؼ٘‪ ٠‬آهَ‪ ٞٛ :‬حُؼِٔ‪٤‬ش حُظ‪ِ٣ ٢‬ـؤ اُ‪ٜ٤‬خ حُٔؼِْ ُٔؼَكش ٓي‪ٗ ٟ‬ـخك‪ ٚ‬ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن أ‪ٛ‬يحك‪،ٚ‬‬ ‫ٓٔظويٓخً أٗ‪ٞ‬حػخً ٓوظِلش ٖٓ ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص حُظ‪٣ ٢‬ظْ طلي‪٣‬ي ٗ‪ٞ‬ػ‪ٜ‬خ ك‪ٟٞ ٢‬ء حُ‪ٜ‬يف حَُٔحى‬ ‫ه‪٤‬خٓ‪ً ٚ‬خ‪٫‬هظزخٍحص حُظل‪٤ِ٤ٜ‬ش‪ٓ .‬وخ‪ ْ٤٣‬ح‪٫‬طـخ‪ٛ‬خص‪ٝ ،‬حُٔ‪ٓٝ ٍٞ٤‬وخ‪ ْ٤٣‬حُو‪،ْ٤‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪٬‬كظخص‪ٝ ،‬حُٔوخر‪٬‬ص حُ٘و‪٤ٜ‬ش‪ٝ ،‬طلِ‪ َ٤‬حُٔ‪ ٕٞٔ٠‬أ‪ ٝ‬ؿ‪ًُ َ٤‬ي ٖٓ حُٔوخ‪ْ٤٣‬‬ ‫ح‪٧‬هَ‪.ٟ‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬إخّبٌ‪ٙٔ( ٟ‬بئ‪:summative Evaluation )ٟ‬‬ ‫‪ ٞٛٝ‬طو‪٣ ْ٣ٞ‬ظْ ك‪ٜٗ ٢‬خ‪٣‬ش حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ‪ٗ ْ٠٣ٝ‬ظخثؾ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُز٘خث‪ ٢‬حٌُ‪ ١‬ك‪ َٜ‬ػِ‪ ٚ٤‬حُطخُذ‬ ‫ػِ‪ٓ ٠‬ي‪ ٟ‬حُؼخّ حُيٍحٓ‪ُ ٢‬ظٌ‪ ٕٞ‬ك‪ِ٤ٜ‬ش طو‪ ٚٔ٣ٞ‬حُظ‪ ٢‬طؼَف ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ ػِ‪ٓ ٠‬ي‪ ٟ‬طلو‪٤‬ن‬ ‫حُطخُذ ُ‪ٛ٨‬يحف حُظَر‪٣ٞ‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ ٢‬طٔخػي ػِ‪ ٠‬حطوخً حُوَحٍ ر٘ؤٕ حُطخُذ‪ٗٝ ،‬ؤٕ طط‪َ٣ٞ‬‬ ‫حُٔ٘‪ٜ‬ؾ‪.‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬ثغ‪١‬ؾ (خضئ‪:Micro Evaluation )ٟ‬‬ ‫‪ًُ ٞٛٝ‬ي حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُ‪ٞ٣ ١‬ؿ‪ ٚ‬اُ‪ ٠‬ؿخٗذ ٓؼ‪ ٖٓ ٖ٤‬ؿ‪ٞ‬حٗذ حُٔ٘‪ٜ‬ؾ أ‪ ٝ‬ؿِء ٖٓ أؿِحء‬ ‫حٌُظخد حُٔيٍٓ‪ ٢‬رخٓظويحّ أى‪ٝ‬حص هخ‪ٛ‬ش ‪٣‬ظْ طلي‪٣‬ي‪ٛ‬خ ػِ‪ ٠‬أٓخّ حُ‪ٜ‬يف ٖٓ حُظو‪،ْ٣ٞ‬‬ ‫‪٣ ٫ ٞٛٝ‬ؼط‪ٗ ٍٞٛ ٢‬خِٓش أ‪ٓ ٝ‬ظٌخِٓش ػٖ حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ًِ‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬حٌُظخد ًِ‪ ٖٓٝ .ٚ‬ه‪٣ ُٚ٬‬ظْ‬ ‫طـٔ‪٤‬غ حُ٘ظخثؾ حُظ‪ ٢‬طْ حُظ‪ َٛٞ‬اُ‪ٜ٤‬خ ػٖ ‪٣َ١‬ن ًخكش حُ‪ٓٞ‬خثَ حُٔٔخ‪ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬طٌ‪ٖ٣ٞ‬‬ ‫حُ‪ٍٜٞ‬س حٌُِ‪٤‬ش ػٔخ ‪َ٣‬حى طو‪ٔ٣ ٞٛٝ ،ٚٔ٣ٞ‬خػي ك‪ ٢‬حطوخً حُوَحٍ حُ٘‪ٜ‬خث‪ٝ ٢‬هخ‪ٛ‬ش ك‪٢‬‬ ‫حُـِء حٌُ‪ ١‬طْ طو‪.ٚٔ٣ٞ‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬ثٕبئ‪ِ( ٟ‬غزّش) ‪:Formative Evaluation‬‬ ‫‪ًُ ٞٛٝ‬ي حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُ‪٣ ١‬ظْ ٓ‪ٞ‬حًزخً ُؼِٔ‪٤‬ش حُظيٍ‪ٔٓٝ ْ٣‬ظَٔ رخٓظَٔحٍ‪ٛ‬خ‪ٝ ،‬حُ‪ٜ‬يف‬ ‫ٓ٘‪ ٚ‬طؼي‪ َ٣‬حُٔٔخٍ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حُظـٌ‪٣‬ش حَُحؿؼش ر٘خ ًء ػِ‪ٓ ٠‬خ ‪٣‬ظْ حًظ٘خك‪ٞٗ ٖٓ ٚ‬حك‪ ٢‬ه‪ٍٜٞ‬‬ ‫أ‪ٟ ٝ‬ؼق ُي‪ ٟ‬حُط‪٬‬د‪٣ٝ ،‬ظْ طـٔ‪٤‬غ ٗظخثؾ حُظو‪ ْ٣ٞ‬ك‪ٓ ٢‬وظِق حَُٔحكَ ‪ٝ‬ا‪ٟ‬خكش ٓخ ‪٣‬ظْ‬ ‫ك‪ٜٗ ٢‬خ‪٣‬ش حُؼَٔ ٖٓ أؿَ طلي‪٣‬ي حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُ٘‪ٜ‬خث‪.٢‬‬ ‫‪020‬‬

‫* رم‪ ُ٠ٛ‬رار‪:Self-Evaluation ٟ‬‬ ‫‪ًُ ٞٛٝ‬ي حُ٘‪ٞ‬ع ٖٓ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُ‪٣ ١‬ؼ٘‪ ٢‬ا‪ٛ‬يحٍ كٌْ ٗو‪ً ٢ٜ‬حط‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬أىحء حُلَى‪،‬‬ ‫‪َٓ ٞٛٝ‬طز‪ ٢‬رخُظؼِْ حٌُحط‪ ٖٓٝ ،٢‬ه‪ُٜ٬‬خ ‪ٔ٣‬ظط‪٤‬غ حُلَى إٔ ‪٣‬لي ٓخ ‪ٝ‬هغ ك‪ ٖٓ ٚ٤‬أهطخء ػْ‬ ‫‪٣‬و‪ ّٞ‬رخَُٔحؿؼش ط‪٬‬ك‪٤‬خً ُ‪ ٌٜٙ‬ح‪٧‬هطخء ‪ٝ‬حُ‪ ٍٞٛٞ‬اُ‪ ٠‬ح‪ٛ٧‬يحف حَُٔؿ‪ٞ‬رش ك‪ٜ٤‬خ‪.‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬شبًِ ‪:Macro Evaluation‬‬ ‫‪ ١َٝٗ ٖٓ ١َٗ ٞٛٝ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُؼِٔ‪ َ٤٘٣ٝ ٢‬اُ‪ً ٠‬خكش ؿ‪ٞ‬حٗذ حُظؼِ‪ ْ٤‬حُٔليىس ك‪٢‬‬ ‫ح‪ٛ٧‬يحف ‪٫‬ري إٔ طو‪٠‬غ ُِظو‪ٌٛٝ ،ْ٣ٞ‬ح ‪ َٔ٘٣‬حُٔؼخٍف ‪ٝ‬حُٔلخ‪ٝ ْ٤ٛ‬ح‪٫‬طـخ‪ٛ‬خص ‪ٝ‬حُو‪ْ٤‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪ٝ‬حُظٌ‪ٝ‬م ‪ٝ‬حُظوي‪ٝ َ٣‬ؿ‪َٛ٤‬خ‪.‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬اٌطبٌت ‪:Student Evaluation‬‬ ‫‪ٜ٣ ٞٛٝ‬ظْ رظلي‪٣‬ي ٓٔظ‪ ٟٞ‬حُطخُذ ُِظؼَف ػِ‪ٓ ٠‬خ رِـ‪ٗ ٖٓ ٚ‬ـخف ك‪ ٢‬طلو‪٤‬ن‬ ‫ح‪ٛ٧‬يحف حُظَر‪٣ٞ‬ش‪٣ٝ ،‬وظِق ‪ٌٛ‬ح حُظو‪ ْ٣ٞ‬طزؼخً ‪٫‬هظ‪٬‬ف ح‪ٛ٧‬يحف ك‪ٜ٘‬خى حُظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫حُظ٘و‪٘ٛٝ ٢ٜ٤‬خى حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُظل‪٘ٛٝ ،٢ِ٤ٜ‬خى حُظو‪ُِٜٔ ْ٣ٞ‬خٍحص‪٘ٛٝ ،‬خى طو‪ ْ٣ٞ‬حُو‪ْ٤‬‬ ‫‪ٝ‬ح‪٫‬طـخ‪ٛ‬خص ‪٘ٛٝ‬خى حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ٘خَٓ ُِـ‪ٞ‬حٗذ حُٔؼَك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍ‪٣‬ش ‪ٝ‬حُ‪ٞ‬ؿيحٗ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬لجٍ‪:Pre Evaluation ٟ‬‬ ‫‪ ٞٛٝ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُ‪ٔ٣ ١‬خ‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬حطوخً حُوَحٍحص رطَ‪٣‬وش ػِٔ‪٤‬ش ك‪ ٢‬أ‪ ٖٓ ١‬حُٔـخ‪٫‬ص‬ ‫حُٔوظِلش ‪٣ٝ‬ليى حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حٌُ‪ ٌٕٞ٣ ١‬ػِ‪ ٚ٤‬حُٔظؼِْ هزَ ه‪٤‬خٓ‪ ٚ‬ريٍحٓش أ‪ٟٞٞٓ ١‬ع ٖٓ‬ ‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُٔوظِلش ‪ٔ٣ٝ‬ظويّ ك‪ٓ ٢‬ـخ‪٫‬ص ٓظؼيىس ‪٣ٝ‬ؼي ٖٓ حُوط‪ٞ‬حص حُٔ‪ٜٔ‬ش ك‪٢‬‬ ‫ٓـخٍ حُظؼِْ حٌُحط‪.٢‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬اٌّؼٍُ ‪:Teacher Evaluation‬‬ ‫‪ًٔٝ‬خ ‪٣‬و‪٠‬غ حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ُظو‪ ،ْ٣ٞ‬كبٕ حُٔؼِْ ‪٣‬و‪٠‬غ ُِظو‪ ْ٣ٞ‬أ‪٠٣‬خً ‪ٔ٣ ٞٛٝ‬ظِي ػيس ؿ‪ٞ‬حٗذ‬ ‫‪٫‬ري إٔ طو‪٠‬غ ُِظو‪ ٖٓ ْ٣ٞ‬أ‪ٜٔٛ‬خ حُـ‪ٞ‬حٗذ حُ٘و‪٤ٜ‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪٤ٜ٘‬ش ‪ٝ‬حُؼوخك‪٤‬ش ‪ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬ش‬ ‫‪021‬‬

‫‪ٝ‬ح‪٫‬ؿظٔخػ‪٤‬ش‪ٝ ،‬ؿ‪َٛ٤‬خ‪٣ٝ ،‬ؼظٔي ك‪ًُ ٢‬ي ػِ‪ ٠‬أى‪ٝ‬حص ػي‪٣‬يس ‪ٝ‬هخ‪ٛ‬ش ُطخهخص حُٔ‪٬‬كظش‪،‬‬ ‫‪ َٟ٣ٝ‬حُزؼ‪ ٞ‬اَٗحى حُٔظؼِٔ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬طو‪ٓ ْ٣ٞ‬ؼِٔ‪.ْٜ٤‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬إٌّ‪ٙ‬ح ‪:Curriculum Evaluation‬‬ ‫‪ ٞٛ‬ػِٔ‪٤‬ش ؿٔغ ُِٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬حُز‪٤‬خٗخص ‪ٝ‬ح‪٧‬ىُش ‪ٝ‬حُ٘‪ٞ‬ح‪ٛ‬ي حُظ‪ ٢‬ط٘‪ َ٤‬رؼي ك‪َٜٛ‬خ‬ ‫‪ٝ‬طلِ‪ِٜ٤‬خ ‪ٝ‬طلٔ‪َٛ٤‬خ اُ‪ٞٗ ٠‬حك‪ ٢‬حُو‪ٞ‬س‪ٝ ،‬حُ‪٠‬ؼق ك‪ ٢‬حُٔ٘‪ٜ‬ؾ حُوخثْ‪ٌٛٝ ،‬ح ح‪٘٣ َٓ٧‬ظَى‬ ‫ك‪ ٚ٤‬حُٔؼِْ ‪ٝ‬حُٔظؼِْ ‪ٝ‬أ‪٤ُٝ‬خء ح‪ٝ ،ٍٞٓ٧‬ح‪٩‬ىحٍ‪ٝ ،ٕٞ٣‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ ُٚ ٖٓ ًَٝ ،ٕٜٞ‬ػ‪٬‬هش‬ ‫رخُٔ٘‪ٜ‬ؾ‪.‬‬ ‫* رم‪١ِ ُ٠ٛ‬ذأ‪:Field Evaluation ٟ‬‬ ‫‪ٝ‬ك‪٣ ٚ٤‬ظْ ططز‪٤‬ن أى‪ٝ‬حص حُٔ‪٬‬كظش ‪ٝ‬حُ‪٤ٓٞ٤‬خص ػِ‪ٓ ٠‬خ ‪٣‬ـَ‪ ١‬ك‪ ٢‬حُٔ‪٤‬يحٕ ‪ٔ٣ٝ‬ـَ ‪ٌٛ‬ح‬ ‫ًِ‪ ٚ‬ك‪ٓ ٢‬ـ‪٬‬ص هخ‪ٛ‬ش طؼظٔي ػِ‪ٜ٤‬خ ػِٔ‪٤‬ش حطوخً حُوَحٍحص‪.‬‬ ‫‪ٌٛٝ‬ح حُ٘‪ٞ‬ع ‪ٔ٣‬ؼَ حُٔٔظ‪ ٟٞ‬حُؼخٗ‪ٔٓ ٖٓ ٢‬ظ‪٣ٞ‬خص حُظو‪ ْ٣ٞ‬ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُٔ٘خ‪ٛ‬ؾ ‪َ١ٝ‬م‬ ‫حُظيٍ‪ ْ٣‬كخُٔٔظ‪ ٟٞ‬ح‪ٝ ٍٝ٧‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ‬ك‪ ٚ٤‬ح‪ٓ٫‬ظزخٗخص‪ٝ ،‬حٓظط‪٬‬ػخص حَُأ‪ٝ ١‬ؿ‪َٛ٤‬خ‪.‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬إٌبرح ‪:Product Evaluation‬‬ ‫‪ٝ‬ػ٘يٓخ ‪٣‬ظْ ط٘ل‪ٜ٘ٓ ٌ٤‬ؾ ٓخ كبٗ‪ ٖٓ ٚ‬حُٔلظَ‪ ٝ‬إٔ طلون ح‪ٛ٧‬يحف حُظ‪ ٢‬كيىص ٓٔزوخً‪،‬‬ ‫‪٘ٛٝ‬خ ‪٫‬ري ٖٓ حُظؤًي ٖٓ ًُي‪ٌٛٝ ،‬ح ‪٣‬ظْ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬طو‪ ْ٣ٞ‬حُ٘‪ٞ‬حطؾ حُظ‪ ٢‬هي طٌ‪ ٕٞ‬ك‪ ٢‬حُ٘‪ٞ‬حك‪٢‬‬ ‫حُٔؼَك‪٤‬ش أ‪ ٝ‬حُ‪ٞ‬ؿيحٗ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬ح‪٧‬ىحث‪٤‬ش ‪ٝ‬طٔظويّ ك‪ٌٛ ٢‬ح حُ٘ؤٕ ػيس ‪ٓٝ‬خثَ طوظِق رخهظ‪٬‬ف‬ ‫حُ٘خطؾ حَُٔحى طو‪ ٚٔ٣ٞ‬ك‪ٟٞ ٢‬ء ح‪ٛ٧‬يحف‪.‬‬ ‫* رم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬ع‪ٍ١‬خ ‪:Audio – Visual Evaluation‬‬ ‫‪٣ٝ‬ؼ٘‪ ٢‬حُظؼَف ػِ‪ٓ ٠‬ي‪٬ٓ ٟ‬ثٔش حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش ُِيٍّ حٌُ‪٣ ١‬و‪ ّٞ‬حُٔؼِْ رظيٍ‪ٝ ٚٔ٣‬حُ‪ٞ‬هض‬ ‫حٌُ‪ ١‬طؼَ‪ ٝ‬ك‪ٝ ،ٚ٤‬ى‪ ١‬آ‪ٜ‬خٓ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬ارَحُ حُٔؼ٘‪ ٠‬حُٔو‪ٜٞ‬ى ارَحُ‪ٛ‬خ ُِٔظؼِْ‪ َٛٝ ،‬طظلن‬ ‫‪ٝ‬أ‪ٛ‬يحف حُيٍّ ‪ٔٓٝ‬ظ‪٠ٗ ٟٞ‬ؾ حُط‪٬‬د‪.‬‬ ‫‪022‬‬

‫أغشاع اٌزم‪ٚ ُ٠ٛ‬اعزخذاِبرٗ‬ ‫أغشاع اٌزم‪ٚٚ ُ٠ٛ‬ظبئفٗ‪:‬‬ ‫ُِظو‪ ْ٣ٞ‬ػيس أؿَح‪ ٝ‬أ‪ٝ ٝ‬ظخثق ‪ٜ٘ٓ ًٌَ٣‬خ ٓلٔ‪ٞ‬ى (‪ٝ ،ٖٕ7 -ٖٕٙ :ٕٓٓٙ‬ك‪٤ٍٓٞ‬ض‬ ‫‪ٝ‬آهَ‪ٓ )Forsyth etal 1999 ٕٝ‬خ ‪:٢ِ٣‬‬ ‫‪Diagnosing‬‬ ‫<! ‪--‬اٌزشخ‪١‬ض‪:‬‬ ‫أ‪ ١‬طلي‪٣‬ي ٓٔظ‪٣ٞ‬خص حُط‪٬‬د هزَ حُزيء ك‪ ٢‬حُظؼِْ ‪ٝ‬حُظؼِ‪.ْ٤‬‬ ‫‪Surveying‬‬ ‫<! ‪--‬اٌّغر‪:‬‬ ‫أ‪ ١‬ؿٔغ ٓؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬ر‪٤‬خٗخص ظخ‪َٛ‬س أ‪٢ٗ ٝ‬ء ٖٓ ؿٔ‪٤‬غ ؿ‪ٞ‬حٗز‪ٜ‬خ ح‪٣٫‬ـخر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُِٔز‪٤‬ش ٖٓ‬ ‫أؿَ حطوخً هَحٍحص ُظط‪َٛ٣ٞ‬خ ‪ٝ‬طلٔ‪ٜ٘٤‬خ ‪ٝ‬طـ‪٣ٞ‬ي‪ٛ‬خ‪.‬‬ ‫‪Prediction‬‬ ‫<! ‪--‬اٌزٕجؤ‪:‬‬ ‫أ‪ ١‬حٌُ٘ق ػٖ ىٍؿش حٓظؼيحى حُطخُذ ‪ٝ‬هيٍحط‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬حُ٘ـخف ك‪ٓ ٢‬ـخٍ حُيٍحٓش ٓٔظوز‪٬‬‬ ‫‪ٌُٜٝ‬ح حُـَ‪ ٝ‬أ‪٤ٔٛ‬ش ك‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُطخُذ حُظ‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُيٍحٓ‪ ٢‬أ‪ ٝ‬حُٔ‪ ٢ٜ٘‬حُِٔ‪.ْ٤‬‬ ‫‪Placement‬‬ ‫<!—اٌزغى‪ٓ١‬‬ ‫‪ٟٝ ٞٛ‬غ حُلَى ك‪ ٢‬حٌُٔخٕ حُٔ٘خٓذ ‪ٌٓ٩‬خٗ‪٤‬ظ‪ٝ ٚ‬حٓظؼيحىحط‪ٝ ٚ‬هيٍحط‪.ٚ‬‬ ‫‪Guiding‬‬ ‫<! ‪--‬ر‪ٛ‬خ‪ ٗ١‬اٌطلاة ‪ٚ‬إسشبدُ٘‪:‬‬ ‫‪ًُٝ‬ي ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٗو‪٤ٜ‬خط‪ٝ ْٜ‬هيٍحط‪ ْٜ‬أًخى‪٤ٔ٣‬خ ‪ٗٝ‬لٔ‪٤‬خ ٖٓ أؿَ حُ٘ٔ‪ ٞ‬ػِ‪ ٠‬أْٓ‬ ‫ِٓ‪ٔ٤‬ش‪.‬‬ ‫‪Classifying‬‬ ‫<! ‪--‬رظٕ‪١‬ف اٌطلاة‪:‬‬ ‫رٔؼ٘‪ ٢‬ط‪٤ٜ٘‬ق حُط‪٬‬د اُ‪ٛ ٠‬ل‪ٞ‬ف أ‪ٔٓ ٝ‬ظ‪٣ٞ‬خص ىٍحٓ‪٤‬ش أ‪ ٝ‬طو‪ٜٜ‬خص أًخى‪٤ٔ٣‬ش أ‪ٝ‬‬ ‫طَه‪٤‬ظ‪ٔٓ ٖٓ ْٜ‬ظ‪ ٟٞ‬ىٍحٓ‪ ٢‬اُ‪ٔٓ ٠‬ظ‪ ١ٞ‬أػِ‪.٠‬‬ ‫‪023‬‬

‫‪Decision-making‬‬ ‫<! ‪--‬ارخبر اٌمشاساد‪:‬‬ ‫‪ٝ‬ػ٘يٓخ ‪ ٌٕٞ٣‬حُظو‪ٛ ْ٣ٞ‬يك‪ ٚ‬حطوخً هَحٍحص ر٘ؤٕ طوط‪ ٢٤‬أ‪ ٝ‬طؼي‪ َ٣‬حُٔ‪ٞ‬حى حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش كؤٕ‬ ‫‪٘ٛ‬خى رؼ‪ ٞ‬حُطَم حَُٓٔ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طَ٘ٔ ػِ‪ ٠‬ه‪ٞ‬حثْ حُظوي‪،Check Lists .َ٣‬‬ ‫ح‪٫‬هظزخٍحص حُٔ‪ٞ‬ؿِس ‪ٝ ،Quizzes‬حُظؼ‪٘٤٤‬خص ‪ٝ ،Assignments‬ح‪٫‬هظزخٍحص ‪Tests‬‬ ‫رخ‪ٟ٩‬خكش اُ‪ٓٝ ٠‬خثَ ؿ‪٤ٍٔٓ َ٤‬ش ٓؼَ حُ‪٤ٓٞ٤‬خص ‪٬ٓ ٝ Journals‬كظش حُٔظؼِٔ‪ٖ٤‬‬ ‫‪ٝ Observation‬ؿ‪َٛ٤‬خ ‪ٝ‬طٔخػي ‪ ٌٙٛ‬حُطَم ك‪ ٢‬حطوخً هَحٍحص ر٘ؤٕ ٓٔظ‪ ١ٞ‬حُٔخىس‬ ‫حُظؼِ‪ٔ٤‬ش ‪ٝ‬ط٘‪ٞ‬ع ح‪٘ٗ٧‬طش ‪ٝ‬حُظيٍ‪٣‬زخص ‪ٝ‬ا‪ٟ‬خكش أ‪ ٝ‬كٌف أ‪ ٝ‬طؼي‪ َ٣‬أؿِحء ٖٓ حُٔوٍَ أ‪ٝ‬‬ ‫حُٔخىس حُؼِٔ‪٤‬ش ُظ٘خٓذ هيٍحص ‪ٝ‬هزَحص ‪ٝ‬ه‪ٜ‬خث‪ ٚ‬حُٔظؼِٔ‪.ٖ٤‬‬ ‫‪Feedback‬‬ ‫<! ‪--‬اٌزغز‪٠‬خ اٌشاخؼخ‪:‬‬ ‫كٖٔ كن حُٔظؼِْ ٓؼَكش ٓي‪ ٟ‬طويٓش ك‪ ٢‬طل‪ٟٞٞٓ َ٤ٜ‬ػخص حُٔوٍَ أ‪ٓ ٝ‬لظ‪ ١ٞ‬حُٔ‪ٞ‬حى‬ ‫حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش‪ٝ .‬حُظـٌ‪٣‬ش حَُحؿؼش ‪٣‬لظَ‪ ٝ‬إٔ طٌ‪ ٕٞ‬ا‪٣‬ـخر‪٤‬ش ‪ٝٝ‬ح‪ٟ‬لش ‪ٝ‬طؼط‪ٛٝ ٢‬لخ ىه‪٤‬وخ‬ ‫ُٔي‪ ٟ‬طويّ حُٔظؼِْ‪.‬‬ ‫‪Motivating‬‬ ‫<! ‪--‬رسف‪١‬ض اٌطلاة‪:‬‬ ‫‪ًُٝ‬ي ػٖ ‪٣َ١‬ن ح‪ٓ٧‬جِش حُٔظ‪٘ٔ٠‬ش ك‪ ٢‬حُٔوٍَ أ‪ ٝ‬حٌُظخد ٗلٔ‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حى حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش‬ ‫ح‪٧‬هَ‪ًٌُٝ ٟ‬ي طوي‪ ْ٣‬حُٔ٘ظٔخص حُٔظويٓش ‪ Advance Organizers‬حُظ‪ ٢‬طٔخػي ػِ‪٠‬‬ ‫طًَ‪ ِ٤‬حٗظزخ‪ ٙ‬حُط‪٬‬د ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ؿ‪ ٜٚ٤‬اُ‪ٟٞٞٓ ٠‬ع حُظؼِْ ‪ٝ‬طوي‪ ْ٣‬ر٘خء ٓؼَك‪Cognitive ٢‬‬ ‫‪ Structure‬ط‪ٜ‬خؽ ر‪ ٚ‬حُٔ‪ٞ‬حى حَُٔحى طؼِٔ‪ٜ‬خ‪ٝ .‬هي طؤهٌ حٓظؼخٍس ىحكؼ‪٤‬ش حُٔظؼِْ أٌٗخ‪ً٫‬‬ ‫أهَ‪ٓ ١‬ؼَ ؿِٔخص حُؼ‪ٜ‬ق حٌُ‪.Brain Storming ٢٘ٛ‬‬ ‫أعبٌ‪١‬ت اٌزم‪ٚ ُ٠ٛ‬أد‪ٚ‬ارٗ‬ ‫‪ٞ٣‬ؿي حُؼي‪٣‬ي ٖٓ ‪َ١‬م ‪ٝ‬أٓخُ‪٤‬ذ ‪ٝ‬أى‪ٝ‬حص ه‪٤‬خّ طؼِْ حُطخُذ ًٌَٗ أ‪ٜٔٛ‬خ ٓؼَ حُٔ‪٬‬كظش‪،‬‬ ‫ِٓلخص ح‪ٗ٩‬ـخُ‪ ،‬ه‪ٞ‬حثْ حُظوي‪ َ٣‬أ‪ ٝ‬حُظ‪ٞ‬ػ‪٤‬ن‪ٓ ،‬وخ‪ ْ٤٣‬حُظوي‪ ،َ٣‬ح‪ٓ٫‬ظز‪٤‬خٗخص‪ ،‬حُٔوخر‪٬‬ص‪،‬‬ ‫حُٔ٘خكٔش حُـٔخػ‪٤‬ش‪ٝ .‬ك‪ٔ٤‬خ ‪ ٢ِ٣‬ػَ‪ٞٓ ٝ‬ؿِ ُ‪ٜ‬خ ٓغ رؼ‪ ٞ‬ح‪ٓ٧‬ؼِش‪.‬‬ ‫‪024‬‬

‫‪Observation‬‬ ‫أ‪ٚ‬لا‪ -‬اٌّلازظخ‪:‬‬ ‫‪ ٖٓ ٢ٛٝ‬أًؼَ أى‪ٝ‬حص حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٓظويحٓخ رؼي ح‪٫‬هظزخٍحص ك‪ٔ٤‬ظويٓ‪ٜ‬خ حُٔؼِْ أ‪ ٝ‬حُٔو‪ّٞ‬‬ ‫ُِ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ف ػِ‪ٓ ٠‬ي‪ ٟ‬طويّ أ‪ ٝ‬طؤهَ أ‪ ٝ‬طٌرٌد ٓٔظ‪٬١ ١ٞ‬ر‪ ٚ‬ه‪ ٍ٬‬كظَحص ٓؼ‪٘٤‬ش ٖٓ‬ ‫حُل‪ َٜ‬حُيٍحٓ‪ ٢‬أ‪ ٝ‬ػِ‪ٓ ٠‬يحٍ حُل‪ .ًِٚ َٜ‬كخُٔ‪٬‬كظش ٓؼ‪ ٬‬طظ‪ َٜ‬ػخىحص حُِٔ‪ٞ‬ى‬ ‫‪ٝ‬أٗٔخ‪ ١‬حُظلٌ‪ُ َ٤‬ي‪ ١‬حُطخُذ‪ٝ .‬طٔظويّ أى‪ٝ‬حص ٓؼَ حُل‪٤‬ي‪ٝ ٞ٣‬ؿ‪ٜ‬خُ حُظٔـ‪ َ٤‬حُ‪ٜٞ‬ط‪ ٢‬أ‪ٝ‬‬ ‫رطخهخص حُٔ‪٬‬كظش ُٔٔخػيس حُٔؼِْ ػِ‪ ٠‬طٔـ‪٬ٓ َ٤‬كظخط‪ ٚ‬حُظو‪٤ٔ٣ٞ‬ش‪ ٫ٝ .‬ري ُِٔ‪٬‬كع إٔ‬ ‫‪٣‬ليى أ‪ٛ‬يحف حُٔ‪٬‬كظش ريهش ‪ٝ‬حٓظويحّ ُـش ‪ٛٝ‬ل‪٤‬ش ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش ‪ٝ‬ىه‪٤‬وش ُظٔـ‪ َ٤‬حُٔ‪٬‬كظخص‬ ‫ٓ‪ٟٞٞ‬ػ‪٤‬خ‪ .‬ػْ إٔ ٖٓ حُ‪ ١ٍَٝ٠‬حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٢ٔٗ ٠‬أ‪ ٝ‬أػ٘‪ ٖٓ ٖ٤‬أٗٔخ‪ ١‬حُِٔ‪ٞ‬ى‬ ‫‪ٝ‬حٓظويحّ ٍٓ‪ ُٞ‬أ‪ٜٓ ٝ‬طِلخص ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش ُِِٔ‪ٞ‬ى أػ٘خء ٓ‪٬‬كظظ‪ٝ ٚ‬طٔـ‪ َ٤‬حُٔ‪٬‬كظش رؼي‬ ‫كي‪ٝ‬ػ‪ٜ‬خ ٓزخَٗس‪.‬‬ ‫‪ِٞٓ٧ٝ‬د حُٔ‪٬‬كظش ك‪ٞ‬حثي ًؼ‪َ٤‬س ٓ٘‪ٜ‬خ طٌٖٔ حُٔؼِْ ٖٓ ٓؼَكش ٓي‪ ١‬حُظويّ ‪ٝ‬حُ٘ٔ‪ ٞ‬حٌُ‪١‬‬ ‫أكَُ‪٬١ ٙ‬ر‪ٝ ٚ‬حًظ٘خف حٌُٔ٘‪٬‬ص ك‪ ٍٞ‬ظ‪ٍٜٛٞ‬خ ‪ٝ‬حُؼَٔ ػِ‪ ٠‬كِ‪ٜ‬خ هيٍ ح‪ٌٓ٩‬خٕ‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪٬‬كظش ‪ ٫‬طو‪٤‬ق حُط‪٬‬د ًخ‪ٓ٫‬ظلخٗخص ‪ٝ‬ح‪٫‬هظزخٍحص حُٔوظِلش ‪ٝ‬طِ‪ٝ‬ى حُٔؼِٔ‪ٖ٤‬‬ ‫رٔؼِ‪ٓٞ‬خص طؼـِ ‪ٓٝ‬خثَ حُظو‪ ْ٣ٞ‬ح‪٧‬هَ‪ ٟ‬ػٖ ٍ‪ٛ‬ي‪ٛ‬خ‪.‬‬ ‫‪025‬‬

‫ثبٔ‪١‬ب‪ٍِ :‬فبد الإٔدبص أ‪ ٚ‬ػ‪ٕ١‬بد اٌؼًّ‪Work Samples or Portfolios :‬‬ ‫‪٣ٝ‬ظٌ‪ِٓ ٕٞ‬ق ح‪ٗ٫‬ـخُ ٖٓ ػ‪٘٤‬خص حٗـخُحص حُط‪٬‬د ٓؼَ أ‪ٍٝ‬حم اؿخرخط‪ ْٜ‬ك‪ ٢‬رؼ‪ٞ‬‬ ‫ح‪ٓ٫‬ظلخٗخص أ‪ ٝ‬أػٔخٍ ك٘‪٤‬ش أ‪ٗ ٝ‬ؼَ‪٣‬ش أ‪ ٝ‬حهظَحػخص أ‪ ٝ‬آ‪ٜ‬خٓخص ط‪ٟٞ‬ق ٓي‪ ١‬طويّ‬ ‫حُطخُذ ك‪ ٢‬ىٍحٓظ‪ُٔ ٚ‬وٍَ ٓخ‪ِٓٝ .‬ق ح‪ٗ٫‬ـخُ أ‪ ٝ‬ػ‪٘٤‬خص حُؼَٔ طويّ ٓـ‪ ٬‬طَحًٔ‪٤‬خ‬ ‫‪٧‬ػٔخٍ حُط‪٬‬د طظ‪ٓ َٜ‬ـ‪٨ُ ٬‬ىحء رطَ‪٣‬وش أًؼَ طل‪ٝ ٬٤ٜ‬ط‪ٞ‬ػ‪٤‬وخ ٖٓ ًؼ‪ ٖٓ َ٤‬أى‪ٝ‬حص‬ ‫حُظو‪ ْ٣ٞ‬ك‪٣ ٫ ٜٞ‬وظ‪ َٜ‬ػِ‪ ٠‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُظلَ‪٣َ٣‬ش كو‪ َٔ٘٣ ٌُٖٝ ٢‬ػِ‪ ٠‬طٔـ‪٬٤‬ص ‪ٞٛ‬ط‪٤‬ش‬ ‫‪ٝ‬أػٔخٍ ‪٣‬ي‪٣ٝ‬ش ‪ٝ‬ك٘‪٤‬ش‪ٝ .‬هي أػزظض رؼ‪ ٞ‬حُيٍحٓخص إٔ حُٔؼِْ ‪٣‬ؼظٔي طو‪٧ ٚٔ٣ٞ‬ىحء حُطخُذ‬ ‫ػِ‪ِٓ ٠‬ق ح‪ٗ٩‬ـخُ أًؼَ ٖٓ حػظٔخى‪ ٙ‬ػِ‪ ٠‬ىٍؿخص ح‪٫‬هظزخٍ‪( .‬رَحص ‪.)Pratt 1994‬‬ ‫‪Check Lists‬‬ ‫ثبٌثب‪ :‬ل‪ٛ‬ائُ اٌزمذ‪٠‬ش أ‪ ٚ‬اٌزذل‪١‬ك‪:‬‬ ‫‪ٝ‬طؼظزَ ٖٓ أ‪ٓٝ ْٛ‬خثَ حُظو‪ ْ٣ٞ‬ك‪ٔ٤‬خ ‪٣‬و‪ ٚ‬حُظيٍ‪ٝ ْ٣‬حُظؼِْ ‪ٝ‬حُلٌْ ػِ‪ ٠‬حُٔوٍَحص‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪ٞ‬حى حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش‪٣ٍَٟٝ ٢ٛٝ ..‬ش ػ٘ي طو‪ ْ٣ٞ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص حًَُٔزش ‪ٝ‬حُٔؼويس ػِ‪ٝ ٠‬ؿ‪ٚ‬‬ ‫حُو‪ٝ .ٜٙٞ‬ه‪ٞ‬حثْ حُظوي‪ٛ َ٣‬خٓش ُِط‪٬‬د ًٔخ ‪ُِٔ ٢ٛ‬ؼِٔ‪ِ٤ٔٓ ٖٓٝ ٖ٤‬حط‪ٜ‬خ أٗ‪ٜ‬خ ط‪ٟٞ‬ق‬ ‫حُٔؼخ‪ َ٤٣‬حُظ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬أٓخٓ‪ٜ‬خ حُظو‪ٔٓ ْ٣ٞ‬خ ‪٣‬ـؼَ حُـٔ‪٤‬غ ػِ‪ ٠‬ر‪٘٤‬ش ٖٓ حُظ‪ٞ‬هؼخص ‪ٝ‬ح‪ٛ٧‬يحف‬ ‫حُٔ٘٘‪ٞ‬ىس أ‪ ٝ‬أٗٔخ‪ ١‬حُِٔ‪ٞ‬ى حَُٔؿ‪ٞ‬رش‪ ٌٖٔ٣ٝ .‬طط‪ ٌٙٛ َ٣ٞ‬حُ‪ِ٤ٓٞ‬ش ٖٓ أؿَ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُحط‪٢‬‬ ‫أ‪ ٝ‬حُـٔخػ‪٣ٝ ٢‬ل‪ َ٠‬أ‪ ٫‬طِ‪٣‬ي حُوخثٔش ػٖ ٘ٔ ر٘يح‪.‬‬ ‫‪Rating Scales‬‬ ‫ساثؼب‪ِ :‬مب‪١٠‬ظ اٌزمذ‪٠‬ش‪:‬‬ ‫‪٣ٝ‬ظْ ػٖ ‪٣َ١‬و‪ٜ‬خ طلي‪٣‬ي حُٔٔظ‪ ١ٞ‬حٌُ‪ َٛٝ ١‬اُ‪٤‬ش حُطخُذ ك‪ ٢‬أىحء ػَٔ ٓخ ٓؼ‪ .٬‬أ‪ٝ‬‬ ‫ٓي‪ ٟ‬ط‪ٞ‬حكَ ػ٘خ‪ٓ َٛ‬ؼ‪٘٤‬ش ك‪ ٢‬ح‪٘ٗ٧‬طش حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس رخٌُظخد حُـخٓؼ‪.٢‬‬ ‫‪Questionnaires‬‬ ‫خبِغب‪ :‬الاعزج‪١‬بٔبد‪:‬‬ ‫‪ ٢ٛٝ‬أ‪٠٣‬خ ‪ِ٤ٓٝ‬ش ٓل‪٤‬يس ٌُِ٘ق ػٖ آٍحء حُط‪٬‬د ك‪ٔ٤‬خ ‪٣‬يٍٓ‪ٞٓ ٖٓ ٕٞ‬حى طؼِ‪٤ٔ٤‬ش ٖٓ‬ ‫ؿٔ‪٤‬غ حُ‪ٞ‬ؿ‪ٓ ٙٞ‬ؼَ حُٔوٍَ حُيٍحٓ‪ ٢‬أ‪َ١ ٝ‬م حُظيٍ‪ ْ٣‬أ‪َ١ ٝ‬م حُظو‪ٓٝ ْ٣ٞ‬خ ٗخر‪ًُ ٚ‬ي‬ ‫‪ٗٝ‬خىٍح ٓخ طٔظويّ ح‪ٓ٫‬ظز‪٤‬خٗخص ًؤٓخّ ‪٩‬ػطخء ىٍؿخص أ‪ ٝ‬ػ‪ٓ٬‬خص رَ أٗ‪ٜ‬خ ٓل‪٤‬يس ك‪٢‬‬ ‫‪026‬‬

‫ؿٔغ حُز‪٤‬خٗخص حُظ‪ ٢‬طٔخػي ػِ‪ ٠‬طو‪ ْ٣ٞ‬رَٗخٓؾ ٓخ‪ٓٝ .‬غ ًُي ‪ ٌٖٔ٣‬حٓظويحّ ح‪ٓ٫‬ظز‪٤‬خٗخص‬ ‫ُللِ حُط‪٬‬د ُِظلٌ‪ َ٤‬ك‪٣َ١ ٢‬وش طؼِٔ‪ ْٜ‬أ‪ٓ ٝ‬ي‪٘ٓ ٟ‬خًٍظ‪ً ْٜ‬ؤػ‪٠‬خء ك‪ٓ ٢‬ـٔ‪ٞ‬ػش‬ ‫طؼخ‪٤ٗٝ‬ش ‪.Cooperative Group‬‬ ‫عبدعب‪ :‬الأعئٍخ اٌشف‪١ٙ‬خ ‪ٚ‬اٌّمبثلاد‪Oral Questions & Interviews :‬‬ ‫طؼظزَ ح‪ٓ٧‬جِش حُ٘ل‪٤ٜ‬ش ٖٓ أٗـق ‪ٓٝ‬خثَ حُظو‪ٓ ْ٣ٞ‬ؼِ‪ٜ‬خ ك‪ًُ ٢‬ي ٓؼَ حُٔوخر‪٬‬ص‬ ‫حُ٘و‪٤ٜ‬ش‪٣ِ٣ٝ .‬ي ٖٓ ٗـخك‪ٜٔ‬خ أًح ًخٕ حُٔخثَ أ‪ ٝ‬حُوخثْ رخُٔوخرِش ُي‪٣‬ش هزَس ‪ٝ‬كٖٔ‬ ‫حُظيٍ‪٣‬ذ رخ‪ٟ٩‬خكش اُ‪ٟٞٝ ٠‬ف حُٔؼخ‪ َ٤٣‬حُظ‪٤ٓ ٢‬ظْ ػِ‪ ٠‬أٓخٓ‪ٜ‬خ حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬إٔ طٌ‪ٕٞ‬‬ ‫ح‪ٓ٧‬جِش ٓو٘٘ش‪.‬‬ ‫‪ٝ‬أ‪٤ٔٛ‬ش حُٔوخر‪٬‬ص أٗ‪ٜ‬خ طٔخػي ػِ‪ ٠‬طلي‪٣‬ي حٌُٔ٘‪٬‬ص حَُح‪٘ٛ‬ش حُوخ‪ٛ‬ش رٔ‪ٟٞٞ‬ع ٓؼ‪ٖ٤‬‬ ‫كبٕ ًخٕ ٓؼ‪ ٬‬حُٔوٍَ حُيٍحٓ‪ ٢‬أ‪ ٝ‬حٌُظخد حُـخٓؼ‪ ٢‬ك‪ ٌٖٔ٤‬ػٖ ‪٣َ١‬ن حُٔوخرِش حُـٔخػ‪٤‬ش‬ ‫ٓغ حُط‪٬‬د ٓؼَكش أ‪ٝ‬ؿ‪ ٚ‬حُو‪ ٍٜٞ‬ك‪ ٢‬حُٔوٍَ أ‪ ٝ‬حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬حؿ‪ ٚ‬حُط‪٬‬د ك‪ ٢‬ك‪ْٜ‬‬ ‫ٓلظ‪ٞ‬ح‪ ٙ‬أ‪ ٝ‬حُظؼخَٓ ٓغ ح‪٘ٗ٧‬طش حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ىس ر‪ ٚ‬أ‪ ٝ‬ؿ‪ًُ َ٤‬ي‪ ٌٖٔ٣ٝ .‬أ‪٠٣‬خ حٓظويحّ ؿ‪ٜ‬خُ‬ ‫طٔـ‪ٞٛ َ٤‬ط‪ُ ٢‬ظٔـ‪ َ٤‬ح‪ٓ٫‬ظـخرخص أ‪ ٝ‬حُٔ‪٬‬كظخص‪.‬‬ ‫‪Tests‬‬ ‫عبثؼبً‪ :‬الاخزجبساد‪:‬‬ ‫‪ٝ‬طؼظزَ ٖٓ أًؼَ ‪ٓٝ‬خثَ حُظو‪ٞ٤ٗ ْ٣ٞ‬ػخ‪ٝ .‬طظ٘‪ٞ‬ع أٓجِش ح‪٫‬هظزخٍحص ر‪ ٖ٤‬أٓجِش حُٔوخٍ‬ ‫‪ٝ‬أٓجِش ح‪٫‬هظ‪٤‬خٍ ٖٓ ٓظؼيى ‪ٝ‬أٓجِش حُ‪ٜٞ‬حد أ‪ ٝ‬حُوطؤ ‪ٝ‬أٓجِش حُظٌٔ‪ٝ َ٤‬أٓجِش حُِٔح‪ٝ‬ؿش‪.‬‬ ‫‪٬ُٝ‬هظزخٍحص أٗ‪ٞ‬حع ‪ ٢ٛ‬الاخزجبساد اٌشف‪١ٙ‬خ ‪ٚ‬الاخزجبساد اٌزسش‪٠‬ش‪٠‬خ ‪ٚ‬الاخزجبساد‬ ‫اٌؼٍّ‪١‬خ‪٘ٓٝ .‬لَى ُ‪ٜ‬خ ك‪ ٢‬حُ‪ٜ‬للخص حُظخُ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫ف‪ٛ‬ائذ الاخزجبساد‪:‬‬ ‫‪ٝ‬ك‪ٞ‬حثي ح‪٫‬هظزخٍحص ػي‪٣‬يس ًٌَٗ ٓ٘‪ٜ‬خ‪:‬‬ ‫‪027‬‬

‫<! ‪--‬ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُظـٌ‪٣‬ش حَُحؿؼش ‪ Feedback‬حُظ‪ ٢‬طٔخػي حُط‪٬‬د ػِ‪ ٠‬ك‪ ْٜ‬أىحث‪ٝ ْٜ‬حٌُ٘ق‬ ‫ػٖ ٗوخ‪ ١‬حُ‪٠‬ؼق ‪ٝ‬حُو‪ٞ‬س ُي‪ٓٝ ْٜ٣‬ي‪ٓ ٟ‬خ أكَُ‪ ٖٓ ٙٝ‬طويّ ٗل‪ ٞ‬طلو‪٤‬ن ح‪ٛ٧‬يحف‬ ‫حُٔ٘٘‪ٞ‬ىس‪.‬‬ ‫<! ‪--‬طٔخػي حُٔؼِْ ‪ٝ‬حُوخثٔ‪ ٖ٤‬ػِ‪ ٠‬حُؼِٔ‪٤‬ش حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش حُظَر‪٣ٞ‬ش ػِ‪ ٠‬حُ‪ٞ‬ه‪ٞ‬ف ػِ‪ٓ ٠‬ي‪١‬‬ ‫طلون أ‪ٛ‬يحف حُٔ٘‪ٜ‬ؾ ًٌَ ‪ٝ‬حُٔوٍَحص حُلَػ‪٤‬ش ر‪ٜ‬لش هخ‪ٛ‬ش رٔخ ك‪ًُ ٢‬ي حُظل‪َ٤ٜ‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪ٝ‬ح‪٫‬طـخ‪ٛ‬خص حُٔطِ‪ٞ‬د طلو‪٤‬و‪ٜ‬خ ‪ٝ‬اطوخٗ‪ٜ‬خ‪.‬‬ ‫<! ‪--‬طٔخػي ػِ‪ ٠‬طلَ‪٣‬ي حُظؼِ‪ ٖٓ ْ٤‬أؿَ َٓحػخس حُلَ‪ٝ‬م حُلَى‪٣‬ش ‪ٝ‬حُزٌحءحص حُٔظؼيىس‬ ‫ُِط‪٬‬د ُ‪ ْ٤‬كو‪ ٢‬ك‪ٟٝ ٢‬غ ح‪ٓ٧‬جِش ‪ٝ‬اٗٔخ أ‪٠٣‬خ ك‪َ١ ٢‬م حُ٘٘خ‪١‬خص حُٔوظِلش ُِؼِٔ‪٤‬ش‬ ‫حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش حُظؼِٔ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫<! ‪--‬حُلٌْ ػِ‪ ٠‬كؼخُ‪٤‬ش حُظيٍ‪ٝ ْ٣‬حُز‪٤‬جش حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش ‪ٝ‬ح‪٩‬ىحٍس حُظَر‪٣ٞ‬ش ‪ٝ‬حُٔ٘‪ٜ‬ؾ حُيٍحٓ‪.٢‬‬ ‫خط‪ٛ‬اد ثٕبء الاخزجبس‪:‬‬ ‫‪٘ٛ‬خى ػٔخٗ‪ ٢‬هط‪ٞ‬حص ُز٘خء ح‪٫‬هظزخٍ ًٔخ ‪ ٚ٘٣‬ػِ‪ٜ٤‬خ ٓؼخىس ‪ٝ‬ارَح‪-ٗ7ٕ :ٔ997( ْ٤ٛ‬‬ ‫ٖ‪:)ٗ7‬‬ ‫<! ‪--‬طلي‪٣‬ي حُ‪ٜ‬يف ٖٓ ح‪٫‬هظزخٍ (ٓؼ‪ ٬‬طلي‪٣‬ي ٓٔظ‪ ١ٞ‬أّ ه‪٤‬خّ أىحء ػ٘ي ٗ‪ٜ‬خ‪٣‬ش‬ ‫حُظيٍ‪.)....... ْ٣‬‬ ‫<! ‪--‬طلي‪٣‬ي أ‪ٛ‬يحف حُٔخىس حُيٍحٓ‪٤‬ش ك‪٤‬غ ٓظَٗي ‪ ٌٙٛ‬ح‪ٛ٧‬يحف حُٔؼِْ اُ‪٠‬‬ ‫حُٔ‪ٟٞٞ‬ػخص حُظ‪٤ٓ ٢‬ظْ ر٘خء ح‪٫‬هظزخٍ ك‪ُٜٞ‬خ‪.‬‬ ‫<! ‪--‬طلي‪٣‬ي ٓ‪ٟٞٞ‬ػخص حُٔلظ‪ ١ٞ‬حَُٔحى ه‪٤‬خٓ‪ ٚ‬ػْ ٍر‪ ٢‬ح‪ٛ٧‬يحف حُظ‪ ٢‬طْ طلي‪٣‬ي‪ٛ‬خ‬ ‫رخُٔلظ‪ ٟٞ‬حُٔوظخٍ‪.‬‬ ‫<! ‪--‬حهظ‪٤‬خٍ ٗٔ‪ ٢‬ح‪ٓ٧‬جِش حُٔ٘خٓذ (ٓؼ‪ٞٛ :٬‬حد‪ /‬هطؤ‪ ،‬حهظ‪٤‬خٍ ٖٓ ٓظؼيى‪،‬‬ ‫‪ٓٝ‬وخٍ)‪.‬‬ ‫‪028‬‬

‫<! ‪--‬طلي‪٣‬ي ‪ ٍٞ١‬ح‪٫‬هظزخٍ ٖٓ ك‪٤‬غ ػيى ح‪ٓ٧‬جِش ‪ٝ‬حُِٖٓ‪.‬‬ ‫<! ‪ً--‬ظخرش طؼِ‪ٔ٤‬خص ح‪٫‬هظزخٍ‪.‬‬ ‫<! ‪--‬ػَٔ ٗٔ‪ًٞ‬ؽ ُ‪٪‬ؿخرش ػٖ ح‪٫‬هظزخٍ أ‪ٓ ٝ‬لظخف ُظ‪ٜ‬ل‪٤‬ل‪.ٚ‬‬ ‫اٌزم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬الؼ‪Authentic Assessment ٟ‬‬ ‫‪َ٣‬طٌِ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُظوِ‪٤‬ي‪ ١‬ػِ‪ ٠‬ح‪٫‬هظزخٍحص رٔوظِق ‪ٍٛٞٛ‬خ ‪ُ٣ٝ ،‬ؼط‪َٓ ٠‬س ‪ٝ‬حكيس‬ ‫أ‪ ٝ‬ػيس َٓحص ك‪ ٢‬حُؼخّ حُيٍحٓ‪ ٢‬رـَ‪ ٝ‬حُل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ٓ ٠‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ػٖ طل‪ َ٤ٜ‬حُطِزش‬ ‫ُظوي‪ٜٔ٣‬خ ‪٤ُٝ٧‬خء ح‪ٝ ٍٞٓ٧‬ؿ‪ ٖٓ َْٛ٤‬حُٔؼ٘‪ٓٝ ، ٖ٤٤‬ؼَ ‪ٌٛ‬ح حُظو‪٣ ٫ ْ٣ٞ‬ئػَ ر‪ٍٜٞ‬س‬ ‫ا‪٣‬ـخر‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُظؼِ‪٣ ٚٗ٧ ، ْ٤‬و‪ٜٓ ْ٤‬خٍحص ‪ٓٝ‬لخ‪ ْ٤ٛ‬رٔ‪٤‬طش ‪٣‬ظْ حُظؼز‪ َ٤‬ػ٘‪ٜ‬خ رؤٍهخّ ‪ ٫‬طويّ‬ ‫ٓؼِ‪ٓٞ‬خص ًحص ه‪ٔ٤‬ش ػٖ طؼِْ حُطخُذ ‪ ٖٓ ٌٖٔ٣ ٫ ٝ ،‬ه‪ُٜ٬‬خ طلي‪٣‬ي ٗظخؿخص حُظؼِْ حُظ‪٢‬‬ ‫أطو٘‪ٜ‬خ حُطِزش ‪ٝ ،‬حُطِزش ك‪ ٢‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُظوِ‪٤‬ي‪ٓ ْٛ ١‬ل‪ ٍٞ‬حُظو‪٘٣ ٫ ٌُْٜ٘ٝ ْ٣ٞ‬خًٍ‪ ٕٞ‬ك‪٢‬‬ ‫طو‪ ْ٣ٞ‬حٗلٔ‪ٗٝ ، ْٜ‬ظ‪٤‬ـش ُِظط‪ ٍٞ‬أ‪ٛ‬زق ٓل‪ ّٜٞ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬أًؼَ ٗٔ‪ٝ ، ً٫ٞ‬أ‪ٛ‬زق ُِطخُذ ى‪ٍٝ‬حً‬ ‫‪ٛ‬خٓخً ك‪ٗٝ ، ٚ٤‬ظَحً ‪ ٕ٧‬حُظو‪٣ ْ٣ٞ‬ؤهٌ رؼ‪ ٖ٤‬ح‪٫‬ػظزخٍ ٓ٘خًٍش حُٔـظٔغ ‪ٝ‬أ‪٤ُٝ‬خء ح‪ٍٞٓ٧‬‬ ‫‪َٓٝ‬حهزش طؼِْ حُط‪٬‬د ‪ٝ‬طؼِ‪ٝ ْٜٔ٤‬ك‪ ْٜ‬حكظ‪٤‬خؿخط‪ٞٓٝ ْٜ‬ح‪ ٖ١‬حُو‪ٞ‬س ُي‪ ، ْٜ٣‬كبٕ ًُي ‪٣‬ظطِذ‬ ‫حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬خص ٓظ٘‪ٞ‬ػش ُِظو‪ٔٗٝ ْ٣ٞ‬خًؽ ‪ٝ‬أى‪ٝ‬حص ُِل‪ ٍٜٞ‬ػِ‪ ٠‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬رخُظخُ‪ ٢‬كبٕ‬ ‫‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ٗٔ‪ٝ ٢‬حكي ٖٓ حُظو‪ٌ٣ ٫ ْ٣ٞ‬ل‪ُِ ٢‬و‪٤‬خّ ر‪ٌٜ‬ح حُي‪ ٍٝ‬حُٔظؼيى حُـ‪ٞ‬حٗذ ‪.‬‬ ‫‪ٝ‬هي حهظ‪ ٠٠‬حُظل‪ ٖٓ ٍٞ‬حُٔيٍٓش حُِٔ‪٤ًٞ‬ش حُظ‪ ٢‬طئًي ػِ‪ ٠‬إٔ ‪ ٌَُ ٌٕٞ٣‬ىٍّ‬ ‫أ‪ٛ‬يحف ػخُ‪٤‬ش حُظلي‪٣‬ي ٓ‪ٜٞ‬ؿش رِٔ‪ٞ‬ى هخرَ ُِٔ‪٬‬كظش ‪ٝ‬حُو‪٤‬خّ‪ ،‬اُ‪ ٠‬حُٔيٍٓش حُٔؼَك‪٤‬ش‬ ‫حُظ‪ ٢‬طًَِ ػِ‪ٓ ٠‬خ ‪٣‬ـَ‪ ١‬ريحهَ ػوَ حُٔظؼِْ ٖٓ ػِٔ‪٤‬خص ػوِ‪٤‬ش طئػَ ك‪،ًِٚٞٓ ٢‬‬ ‫‪ٝ‬ح‪ٛ٫‬ظٔخّ رؼِٔ‪٤‬خص حُظلٌ‪ٝ َ٤‬رٌَ٘ هخ‪ ٙ‬ػِٔ‪٤‬خص حُظلٌ‪ َ٤‬حُؼِ‪٤‬خ ٓؼَ رِ‪ٍٞ‬س ح‪٧‬كٌخّ‬ ‫‪ٝ‬حطوخً حُوَحٍحص ‪ٝ‬كَ حٌُٔ٘‪٬‬ص‪ ،‬رخػظزخٍ‪ٛ‬خ ٓ‪ٜ‬خٍحص ػوِ‪٤‬ش طٌٖٔ ح‪ٔٗ٩‬خٕ ٖٓ حُظؼخَٓ‬ ‫ٓغ ٓؼط‪٤‬خص ػ‪ َٜ‬حُٔؼِ‪ٓٞ‬خط‪٤‬ش‪ٝ ،‬طلـَ حُٔؼَكش‪ٝ ،‬حُظو٘‪٤‬ش حُٔظٔخٍػش حُظط‪ٝ .ٍٞ‬هي‬ ‫أ‪ٛ‬زق حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ٗ ٠‬ظخؿخص طؼِْ أٓخٓ‪٤‬ش ٖٓ حُ‪ٜ‬ؼذ حُظؼز‪ َ٤‬ػ٘‪ٜ‬خ رِٔ‪ٞ‬ى هخرَ‬ ‫‪031‬‬

‫ُِٔ‪٬‬كظش ‪ٝ‬حُو‪٤‬خّ ‪٣‬ظلون ك‪ٞٓ ٢‬هق طؼِ‪ٓ ٢ٔ٤‬ليى‪ٌٌٛٝ .‬ح كويص ح‪ٛ٧‬يحف حُِٔ‪٤ًٞ‬ش‬ ‫رَ‪٣‬و‪ٜ‬خ حٌُ‪ُٔ ١‬غ ك‪ ٢‬ػوي حُٔظ‪٤٘٤‬خص‪٤ُ ،‬لَ ٌٓخٗ‪ٜ‬خ ًظخرش أ‪ٛ‬يحف ك‪ٗ ٍٞ‬ظخؿخص حُظؼِْ‬ ‫‪ٝ Learning Outcomes‬حُظ‪ ٢‬طٌ‪ ٕٞ‬ػِ‪ ٌَٗ ٠‬أىحءحص ‪٣ Performances‬ظ‪َٛٞ‬‬ ‫اُ‪ٜ٤‬خ حُٔظؼِْ ً٘ظ‪٤‬ـش ُؼِٔ‪٤‬ش حُظؼِْ‪ ٌٙٛٝ .‬حُ٘ظخؿخص ‪٣‬ـذ إٔ طٌ‪ٝ ٕٞ‬ح‪ٟ‬لش ٌَُ ٖٓ حُٔؼِْ‬ ‫‪ٝ‬حُٔظؼِْ ‪ٝ‬رخُظخُ‪ٔ٣ ٢‬ظط‪٤‬غ حُٔظؼِْ طو‪ٗ ْ٣ٞ‬لٔ‪ً ٚ‬حط‪٤‬خً ُ‪ٓ َٟ٤‬ويحٍ ٓخ أٗـِ‪ٓ ٙ‬وخٍٗش‬ ‫رٔٔظ‪٣ٞ‬خص ح‪٧‬ىحء حُٔطِ‪ٞ‬رش‪.‬‬ ‫‪ ٠ٔٔ٣ٝ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُ‪َ٣ ١‬حػ‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿ‪ٜ‬خص حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُلي‪٣‬ؼش رخُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪٢‬‬ ‫‪ ٞٛٝ .Authentic Assessment‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُ‪٣ ١‬ؼٌْ أىحء حُٔظيٍد ‪٣ٝ‬و‪ ٚٔ٤‬ك‪٢‬‬ ‫ٓ‪ٞ‬حهق كو‪٤‬و‪٤‬ش‪ .‬ك‪ ٜٞ‬طو‪٣ ْ٤٤‬ـؼَ حُٔظيٍر‪٘٣ ٖ٤‬ـٔٔ‪ ٕٞ‬ك‪ٜٔٓ ٢‬خص ًحص ه‪ٔ٤‬ش ‪ٓٝ‬ؼ٘‪٠‬‬ ‫رخُ٘ٔزش ُ‪ ،ْٜ‬ك‪٤‬زي‪ً٘٘ ٝ‬خ‪١‬خص طؼِْ ‪ً ْ٤ُٝ‬خهظزخٍحص َٓ‪٣‬ش‪ٔ٣ .‬خٍّ ك‪ٜ٤‬خ حُٔظيٍر‪ٖ٤‬‬ ‫ٓ‪ٜ‬خٍحص حُظلٌ‪ َ٤‬حُؼِ‪٤‬خ ‪ٞ٣ٝ‬حثٔ‪ ٕٞ‬ر‪ٓ ٖ٤‬ي‪ٓ ٟ‬ظٔغ ٖٓ حُٔؼخٍف ُزِ‪ٍٞ‬س ح‪٧‬كٌخّ أ‪٫ ٝ‬طوخً‬ ‫حُوَحٍحص أ‪ُ ٝ‬لَ حٌُٔ٘‪٬‬ص حُل‪٤‬خط‪٤‬ش حُلو‪٤‬وش حُظ‪٣ ٢‬ؼ‪ٜٗٞ٘٤‬خ‪ٝ .‬رٌُي طظط‪ُ ٍٞ‬ي‪ ْٜ٣‬حُويٍس‬ ‫ػِ‪ ٠‬حُظلٌ‪ َ٤‬حُظؤِٓ‪ reflective thinking ٢‬حٌُ‪ٔ٣ ١‬خػي‪ ْٛ‬ػِ‪ٓ ٠‬ؼخُـش حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص‬ ‫‪ٗٝ‬وي‪ٛ‬خ ‪ٝ‬طلِ‪ِٜ٤‬خ‪ ،‬ك‪ٞ٣ ٜٞ‬ػن حُ‪ِٜ‬ش ر‪ ٖ٤‬حُظؼِْ ‪ٝ‬حُظؼِ‪ٝ ،ْ٤‬طوظل‪ ٢‬ك‪َٜٓ ٚ٤‬ؿخٗخص‬ ‫ح‪ٓ٫‬ظلخٗخص حُظوِ‪٤‬ي‪٣‬ش حُظ‪ ٢‬ط‪ٜ‬ظْ رخُظلٌ‪ َ٤‬ح‪ٗ٫‬ؼٌخٓ‪ُٜ reflexive thinking ٢‬خُق‬ ‫ط‪ٞ‬ؿ‪ ٚ٤‬حُظؼِ‪ ْ٤‬رٔخ ‪ٔ٣‬خػي حُٔظيٍد ػِ‪ ٠‬حُظؼِْ ٓي‪ ٟ‬حُل‪٤‬خس‪.‬‬ ‫ٌّبرا اٌزم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬الؼ‪ٟ‬؟‬ ‫ُْ ‪٣‬ؼي حُظو‪ٓ ْ٣ٞ‬و‪ٍٜٞ‬حً ػِ‪ ٠‬ه‪٤‬خّ حُظل‪ َ٤ٜ‬حُيٍحٓ‪ُِ ٢‬طخُذ ك‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حى حُٔوظِلش رَ‬ ‫طؼيح‪ُ ٙ‬و‪٤‬خّ ٓو‪ٓٞ‬خص ٗو‪٤ٜ‬ش حُطخُذ ر٘ظ‪ ٠‬ؿ‪ٞ‬حٗز‪ٜ‬خ‪ٗٝ ،‬لٖ ك‪ٜٓ ٢‬خٍحص حُ٘ـخف ُِظ٘ٔ‪٤‬ش‬ ‫حُزَ٘‪٣‬ش ٗٔظل‪٤‬ي ٖٓ ‪ٌٛ‬ح حُظط‪ُٔ ٍٞ‬ل‪ ّٜٞ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬ك٘طزو‪ ٚ‬ك‪ ٢‬طو‪ ْ٣ٞ‬حُظؼِْ ك‪ ٢‬رَحٓـ٘خ‬ ‫حُظيٍ‪٣‬ز‪٤‬ش ‪ٝ‬رٌُي حطٔؼض ٓـخ‪٫‬ص حُظو‪ٝ ْ٣ٞ‬ط٘‪ٞ‬ػض ‪َ١‬حثو‪ٝ ٚ‬أٓخُ‪٤‬ز‪.ٚ‬‬ ‫‪030‬‬

‫أ٘ذاف اٌزم‪ُ٠ٛ‬‬ ‫‪ٜ٣‬يف حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬اُ‪:٠‬‬ ‫‪ -‬طط‪ َ٣ٞ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُل‪٤‬خط‪٤‬ش حُلو‪٤‬وش‪.‬‬ ‫‪ -‬ط٘ٔ‪٤‬ش حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُؼوِ‪٤‬ش حُؼِ‪٤‬خ‪.‬‬ ‫‪ -‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٓ‪ٜ‬خٍحص ح‪٧‬كٌخٍ ‪ٝ‬ح‪ٓ٫‬ظـخرخص حُو‪٬‬هش ‪ٝ‬حُـي‪٣‬يس‪.‬‬ ‫‪ -‬حُظًَ‪ ِ٤‬ػِ‪ ٠‬حُؼِٔ‪٤‬خص ‪ٝ‬حُٔ٘ظؾ ك‪ ٢‬ػِٔ‪٤‬ش حُظؼِْ‪.‬‬ ‫‪ -‬ط٘ٔ‪٤‬ش ٓ‪ٜ‬خٍحص ٓظؼيىس ‪َٝ٘ٓ ٖٟٔ‬ع ٓظٌخَٓ‪.‬‬ ‫‪ -‬طؼِ‪ ِ٣‬هيٍس حُطخُذ ػِ‪ ٠‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حٌُحط‪.٢‬‬ ‫‪ -‬ؿٔغ حُز‪٤‬خٗخص حُظ‪ ٢‬طز‪ ّٖ٤‬ىٍؿش طلو‪٤‬ن حُٔظؼِٔ‪ُ٘ ٖ٤‬ظخؿخص حُظؼِْ‪.‬‬ ‫‪ -‬حٓظويحّ حٓظَحط‪٤‬ـ‪٤‬خص ‪ٝ‬أى‪ٝ‬حص طو‪ٓ ْ٣ٞ‬ظؼيىس ُو‪٤‬خّ حُـ‪ٞ‬حٗذ حُٔظ٘‪ٞ‬ػش ك‪٢‬‬ ‫ٗو‪٤ٜ‬ش حُٔظؼِْ‪.‬‬ ‫اٌّجبدا الأعبع‪١‬خ ٌٍزم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬الؼ‪:ٟ‬‬ ‫‪٣‬و‪ ّٞ‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬ػِ‪ ٠‬ػيى ٖٓ ح‪ٝ ْٓ٧‬حُٔزخىة حُظ‪٣ ٢‬ـذ َٓحػخط‪ٜ‬خ ػ٘ي ططز‪٤‬و‪،ٚ‬‬ ‫‪ٌٚ‬ؼً أثشص ٘زٖ اٌّجبدا ِب ‪٠‬أر‪:ٟ‬‬ ‫ٔ‪ -‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬اؿَحء ‪َ٣‬حكن ػِٔ‪٤‬ظ‪ ٢‬حُظؼِْ ‪ٝ‬حُظؼِ‪َ٣ٝ ْ٤‬رط‪ٜٔ‬خ ٓؼخً رو‪ٜ‬ي طلو‪٤‬ن ًَ‬ ‫‪١‬خُذ ُٔل ٌّخص ح‪٧‬ىحء حُٔطِ‪ٞ‬رش ‪ٝ‬ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُظـٌ‪٣‬ش حَُحؿؼش حُل‪٣ٍٞ‬ش ك‪ ٍٞ‬اٗـخُحط‪ٜ‬خ رٔخ‬ ‫‪ٌ٣‬لَ ط‪٣ٜٞ‬ذ ٓٔ‪َ٤‬ط‪ ٚ‬حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش ‪ٞٓٝ‬ح‪ِٛ‬ش ػِٔ‪٤‬ش حُظؼِْ‪ .‬ك‪ ٜٞ‬طو‪ٜ٣ ْ٣ٞ‬ظْ رـ‪ َٛٞ‬ػِٔ‪٤‬ش‬ ‫حُظؼِْ‪ٓٝ ،‬ي‪ ٟ‬حٓظ‪٬‬ى حُٔظيٍر‪ُِٜٔ ٖ٤‬خٍحص حُٔ٘٘‪ٞ‬ىس ر‪ٜ‬يف ٓٔخػيط‪ ْٜ‬ؿٔ‪٤‬ؼخً ػِ‪ ٠‬حُظؼِْ‪.‬‬ ‫‪031‬‬

‫‪ ٞٛٝ‬رٌُي طو‪ ْ٣ٞ‬ر٘خث‪ٔ٣ ٢‬ظ٘ي اُ‪ ٠‬ػيى ٖٓ حُٔل ٌّخص‪٣ٝ ،‬ـؼَ طٌٖٔ حُٔظيٍد ٓ٘‪ٜ‬خ ‪ٛ‬يكخً‬ ‫ٓ٘٘‪ٞ‬ىحً ُِظؼِْ ‪ٝ‬حُظؼِ‪.ْ٤‬‬ ‫ٕ‪ -‬حُؼِٔ‪٤‬خص حُؼوِ‪٤‬ش ‪ٜٓٝ‬خٍحص حُظو‪ٝ ٢ٜ‬ح‪ً٫‬ظ٘خف ‪ ٢ٛ‬ؿخ‪٣‬خص ‪٣‬ـذ ٍػخ‪٣‬ظ‪ٜ‬خ ػ٘ي‬ ‫حُطِزش ‪ٝ‬حُظؤًي ٖٓ حًظٔخر‪ُٜ ْٜ‬خ ٖٓ ه‪ ٍ٬‬حُظو‪٣ ٫ٝ .ْ٣ٞ‬ظٔ٘‪ًُ ٠‬ي ا‪ ٫‬رخٗـخُ‪ ْٜ‬ر٘٘خ‪١‬خص‬ ‫طٔظيػ‪ ٢‬كَ حٌُٔ٘‪٬‬ص ‪ٝ‬رِ‪ٍٞ‬س أكٌخّ ‪ٝ‬حطوخً هَحٍحص طظ٘خٓذ ‪ٔٓٝ‬ظ‪٠ٗ ٟٞ‬ـ‪.ْٜ‬‬ ‫ٖ‪ -‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪٣ ٢‬وظ‪ ٢٠‬إٔ طٌ‪ ٕٞ‬حٌُٔ٘‪٬‬ص ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خّ أ‪ ٝ‬ح‪٧‬ػٔخٍ حُٔطَ‪ٝ‬كش ُِيٍحٓش‬ ‫‪ٝ‬حُظو‪ٝ ٢ٜ‬حهؼ‪٤‬ش‪ًٝ ،‬حص ‪ِٛ‬ش ر٘ئ‪ ٕٝ‬حُل‪٤‬خس حُؼِٔ‪٤‬ش حُظ‪٣ ٢‬ؼ‪ٜ٘٤‬خ حُٔظيٍد ك‪ ٢‬ك‪٤‬خط‪ٚ‬‬ ‫حُ‪٤ٓٞ٤‬ش‪ٝ .‬رٌُي طٌ‪ ٕٞ‬حٌُٔ٘‪٬‬ص حُٔطَ‪ٝ‬كش ٓظيحهِش طٔظيػ‪ ٢‬ط‪ٞ‬ظ‪٤‬ق حُٔؼخٍف‬ ‫‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ُِظ‪ٞ‬ح‪ُِ َٛ‬لِ‪ ٍٞ‬حُٔ٘خٓزش‪.‬‬ ‫ٗ‪ -‬اٗـخُحص حُٔظيٍر‪ٓ ٢ٛ ٖ٤‬خىس حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ْ٤ُٝ ٢‬كلظ‪ُِٔ ْٜ‬ؼِ‪ٓٞ‬خص ‪ٝ‬حٓظَؿخػ‪ٜ‬خ‪،‬‬ ‫‪٣ٝ‬وظ‪ًُ ٢٠‬ي إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ٓ ٢‬ظؼيى حُ‪ٞ‬ؿ‪ٝ ٙٞ‬حُٔ‪٤‬خى‪ٓ ،ٖ٣‬ظ٘‪ٞ‬ػخً ك‪ ٢‬أٓخُ‪٤‬ز‪ٚ‬‬ ‫‪ٝ‬أى‪ٝ‬حط‪ ٫ٝ ،ٚ‬طلظَ ح‪٫‬هظزخٍحص ر‪ ٌٙٛ ٖ٤‬ح‪٧‬ى‪ٝ‬حص ٓ‪ ٟٞ‬ك‪٤ٟ ِ٤‬ن‪ ٌٙٛٝ .‬ح‪٫‬هظزخٍحص ‪٫‬‬ ‫طؼي‪ًٜٗٞ ٝ‬خ ٗ٘خ‪١‬خص طؼِْ ؿ‪٣ٞٓ َ٤‬ش ‪ٔ٣‬خٍٓ‪ٜ‬خ حُط‪٬‬د ى‪ ٕٝ‬هِن أ‪ٍٛ ٝ‬زش ًٔخ ‪ ٢ٛ‬حُلخُش‬ ‫ك‪ ٢‬ح‪٫‬هظزخٍحص حُظوِ‪٤‬ي‪٣‬ش‪.‬‬ ‫٘‪َٓ -‬حػخس حُلَ‪ٝ‬م حُلَى‪٣‬ش ر‪ ٖ٤‬حُٔظيٍر‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬هيٍحط‪ٝ ْٜ‬أٗٔخ‪ ١‬طؼِٔ‪ٝ ْٜ‬هِل‪٤‬خط‪ًُٝ ْٜ‬ي‬ ‫ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ط‪ٞ‬ك‪ َ٤‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ ٗ٘خ‪١‬خص حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُظ‪٣ ٢‬ظْ ٖٓ ه‪ُٜ٬‬خ طلي‪٣‬ي ح‪ٗ٩‬ـخُ حٌُ‪١‬‬ ‫كوو‪ٓ ًَ ٚ‬ظيٍد‪٣ ٌٙٛٝ .‬ـذ إٔ طز‪ ٖ٤‬ر‪ٟٞٞ‬ف ٗوخ‪ ١‬حُو‪ٞ‬س ‪ٝ‬حُ‪٠‬ؼق ك‪ ًَ ٢‬اٗـخُ‪،‬‬ ‫‪ٔٓٝ‬ظ‪ ٟٞ‬ح‪٩‬طوخٕ حٌُ‪ َٛٝ ١‬اُ‪ ٚ٤‬حُٔظيٍد رخُٔوخٍٗش ٓغ ٓلٌخص ح‪٧‬ىحء‪ .‬ك‪ ٜٞ‬رخُظخُ‪٢‬‬ ‫ػِٔ‪٤‬ش اٗظخؿ‪٤‬ش طلخ‪٤ٟٝ‬ش ط‪٤ٜ‬ت ُِٔظيٍد كَ‪ٛ‬ش حُظو‪ ْ٤٤‬حٌُحط‪ٝ ٢‬كن ٓلٌخص ح‪٧‬ىحء‬ ‫حُٔؼِ‪ٓٞ‬ش ُي‪.ٚ٣‬‬ ‫‪٣ -ٙ‬ظطِذ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬حُظؼخ‪ ٕٝ‬ر‪ ٖ٤‬حُٔظيٍر‪ٌُُٝ .ٖ٤‬ي كبٗ‪٣ ٚ‬ظز٘‪ ٠‬أِٓ‪ٞ‬د حُظؼِْ ك‪٢‬‬ ‫ٓـٔ‪ٞ‬ػخص ٓظؼخ‪ٗٝ‬ش ‪ُ٣‬ؼ‪ ٖ٤‬ك‪ٜ٤‬خ حُٔظيٍد حُو‪٬ُٓ ١ٞ‬ء‪ ٙ‬حُ‪٠‬ؼخف‪ .‬رل‪٤‬غ ‪٤ٜ٣‬ت ُِـٔ‪٤‬غ‬ ‫‪032‬‬

‫كَ‪ٛ‬ش أك‪ُِ َ٠‬ظؼِْ‪٤ٜ٣ٝ ،‬ت ُِٔيٍد ‪ /‬حُٔؼِْ كَ‪ٛ‬ش طو‪ ْ٤٤‬أػٔخٍ حُٔظيٍر‪ ٖ٤‬أ‪ٔٓ ٝ‬خػيس‬ ‫حُلخ‪٫‬ص حُوخ‪ٛ‬ش ر‪ٝ ْٜ٘٤‬كن ح‪٫‬كظ‪٤‬خؿخص حُ‪ُٓ٬‬ش ٌَُ كخُش‪.‬‬ ‫‪ -7‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ٓ ٢‬لٌ‪ ٢‬حَُٔؿغ ‪٣‬وظ‪ ٢٠‬طـ٘ذ حُٔوخٍٗخص ر‪ ٖ٤‬حُٔظيٍر‪ٝ ٖ٤‬حُظ‪ ٢‬طؼظٔي‬ ‫أ‪ ً٬ٛ‬ػِ‪ٓ ٠‬ؼخ‪ َ٤٣‬ؿٔؼ‪٤‬ش ‪ٝ‬حُظ‪ٌٓ ٫ ٢‬خٕ ك‪ٜ٤‬خ ُِظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪.٢‬‬ ‫خظبئض اٌزم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬الؼ‪ٟ‬‬ ‫ٔ‪٣ -‬ظطِذ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬إٔ ‪ ٌٕٞ٣‬حُٔظيٍر‪ ٖ٤‬كخػِ‪ ٖ٤‬ك‪ ٢‬أىحث‪ ْٜ‬رخ‪٫‬ػظٔخى ػِ‪٠‬‬ ‫حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص أ‪ ٝ‬حُٔؼخٍف حُظ‪ ٢‬حًظٔز‪ٛٞ‬خ‪.‬‬ ‫ٕ‪٣ -‬ويّ حُٔظيٍد ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُٔ‪ٜ‬خٍحص ‪ٝ‬حُظلي‪٣‬خص ‪ ٖٟٔ‬أٗ٘طش طؼِ‪٤ٔ٤‬ش ٓٔ‪ِ٤‬س‬ ‫(ح‪٧‬رلخع‪ٜٓ ،‬خٍحص حٌُظخرش‪َٓ ،‬حؿؼش أ‪ٍٝ‬حم حُزلغ ‪٘ٓٝ‬خه٘ظ‪ٜ‬خ‪ٝ ،‬طلِ‪ َ٤‬ح‪٧‬كيحع‪،‬‬ ‫‪ٝ‬حُٔ٘خًٍش ك‪ ٢‬حُٔ٘خظَحص ‪ ...‬حُن)‪.‬‬ ‫ٖ‪ٜ٣ -‬وَ ٓ‪ٜ‬خٍحص حُٔظيٍد حُوخثٔش ػِ‪ ٠‬حُظلِ‪ٝ َ٤‬ح‪٧‬ىحء حُؼِٔ‪ٝ ٢‬ط٘ل‪ ٌ٤‬حُٔ٘خٍ‪٣‬غ‪.‬‬ ‫ٗ‪٣ -‬لون ‪ٌٛ‬ح حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٜ‬يم ‪ٝ‬حُؼزخص ػٖ ‪٣َ١‬ن ط‪ٞ‬ك‪٤‬ي ٓؼخ‪ َ٤٣‬طو‪ ْ٣ٞ‬حُٔ٘ظؾ‪.‬‬ ‫٘‪ -‬طلو‪٤‬ن ‪ٛ‬يم ٓؼخ‪ َ٤٣‬ح‪٫‬هظزخٍ ػٖ ‪٣َ١‬ن حُٔلخًخس ُويٍحص حُٔظيٍد ك‪ ٢‬أ‪ٟٝ‬خع‬ ‫كو‪٤‬و‪٤‬ش‪.‬‬ ‫‪٣ -ٙ‬يكغ حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬حُٔظيٍد اُ‪ ٠‬حًظ٘خف ٌٓخٖٓ حُوَِ ك‪ ٢‬ؿ‪ ٖٓ ٞ‬حُظلي‪٣‬خص‬ ‫حُلو‪٤‬و‪٤‬ش‪.‬‬ ‫ِ‪١‬ضاد اٌزم‪ ُ٠ٛ‬اٌ‪ٛ‬الؼ‪ٟ‬‬ ‫‪٣‬ظٔ‪ ِّ٤‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ ٢‬رؤٗ‪ ًِّ َ٣ ٚ‬ػِ‪ ٠‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُظلِ‪٤ِ٤‬ش ‪ٝ ،‬طيحهَ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص ًٔخ أٗ‪ٚ‬‬ ‫‪٘٣‬ـغ ح‪٩‬ريحع ‪٣ٝ‬ؼٌْ حُٔ‪ٜ‬خٍحص حُلو‪٤‬و‪٤‬ش ك‪ ٢‬حُل‪٤‬خس ‪٘٣ٝ‬ـغ ػِ‪ ٠‬حُؼَٔ حُظؼخ‪، ٢ٗٝ‬‬ ‫‪ٜٓ ٢ٔ٘٣ٝ‬خٍحص ح‪٫‬ط‪ٜ‬خٍ حٌُظخر‪٤‬ش ‪ٝ‬حُ٘ل‪٣ٞ‬ش ًٔخ أٗ‪٣ ٚ‬ظ‪ٞ‬حكن ٓزخَٗس ٓغ أٗ٘طش حُظؼِ‪ْ٤‬‬ ‫‪033‬‬

‫‪ٗٝ‬ظخؿخط‪ٓ ٚ‬ئًيحً رٌُي ػِ‪ ٠‬طيحهِ‪ٓ ٚ‬غ حُظؼِ‪ٓ ْ٤‬ي‪ ٟ‬حُل‪٤‬خس ًٔخ أٗ‪٣ ٚ‬ئٖٓ ريٓؾ حُظو‪ْ٣ٞ‬‬ ‫حٌُظخر‪ٝ ٢‬ح‪٧‬ىحث‪ٓ ٢‬ؼخً ‪٣ٝ ،‬ؼظٔي ػِ‪ ٠‬حُو‪٤‬خّ حُٔزخَٗ ُِٔ‪ٜ‬خٍس حُٔٔظ‪ٜ‬يكش ‪٘٣ٝ ،‬ـغ‬ ‫حُظ٘ؼذ ك‪ ٢‬حُظلٌ‪ُ َ٤‬ظؼٔ‪ ْ٤‬ح‪٩‬ؿخرخص حٌُٔٔ٘ش ‪ٜ٣ٝ ،‬يف اُ‪ ٠‬ىػْ طط‪ َ٣ٞ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ًحص‬ ‫حُٔؼ٘‪ ٠‬رخُ٘ٔزش ُِٔظيٍد ‪ٞ٣ٝ ،‬ؿ‪ ٚ‬حُٔ٘‪ٜ‬خؽ ‪ ًَِ٣ٝ ،‬ػِ‪ ٠‬حُ‪ ٍٞٛٞ‬اُ‪ ٠‬اطوخٕ ٓ‪ٜ‬خٍحص‬ ‫حُل‪٤‬ش حُلو‪٤‬وش ‪٣ٝ‬يػْ حُٔؼِ‪ٓٞ‬خص حُظ‪ ٢‬طؼ٘‪ ٠‬رـ ( ً‪٤‬ق ) ‪ٞ٣ٝ ،‬كَ ٍ‪ٛ‬يحً ُظؼِْ حُٔظيٍر‪ٖ٤‬‬ ‫ػِ‪ٓ ٠‬يحٍ حُِٖٓ ‪ُ٣ٝ ،‬ؼي حُٔظيٍد ُٔؼخُـش حُـٔ‪ٝ ٝٞ‬ح‪ٓ٫‬ظؼ٘خءحص حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬ؿي ك‪٢‬‬ ‫أ‪ٟٝ‬خع كو‪٤‬وش ٌُِٔ٘‪٬‬ص ‪٣ٝ ،‬ؼط‪ ٢‬ح‪٣ُٞٝ٧‬ش ُظَِٔٔ حُظؼِْ أ‪ ٝ‬حُؼِٔ‪٤‬خص حُظؼِْ ‪.‬‬ ‫‪٣ٝ‬ظطِذ ط٘ل‪ ٌ٤‬حُظو‪ ْ٣ٞ‬حُ‪ٞ‬حهؼ‪ٝ ٢‬هظخً ‪٩‬ىحٍط‪ٝ ٚ‬حَُهخرش ػِ‪ ٚ٤‬رٔخ ‪٣‬ظ٘خٓذ ٓغ ٓؼخ‪ َ٤٣‬حُظؼِ‪ْ٤‬‬ ‫حُٔلظَ‪ٟ‬ش ‪ٝ‬إٔ ‪٘ٛ ٌٕٞ٣‬خى ٓؼخ‪ٟٞٞٓ َ٤٣‬ػ‪٤‬ش ُِظو‪ًٔ ،ْ٣ٞ‬خ ‪٣‬ظطِذ طيٍ‪٣‬ذ حُٔيٍر‪/ ٖ٤‬‬ ‫حُٔؼِٔ‪ٝ ٖ٤‬طوي‪ُِٔ ٚٔ٣‬ظيٍر‪ ٖ٤‬ر‪ٍٜٞ‬س طيٍ‪٣‬ـ‪٤‬ش رل‪٤‬غ ‪ٜ٣‬زق ٓؤُ‪ٞ‬كخً ُي‪٣ ٚٗ٧ ْٜ٣‬لظخؽ اُ‪٠‬‬ ‫ٓ‪ٜ‬خٍحص ُظطز‪٤‬و‪.ٚ‬‬ ‫‪034‬‬

‫اٌفظً اٌثبِٓ‪:‬‬ ‫ِشىلاد ‪ٚ‬طؼ‪ٛ‬ثبد رؼٍُ اٌش‪٠‬بػ‪١‬بد ‪ٚ‬ؽشق ػلاخ‪ٙ‬ب‬ ‫‪035‬‬

‫طؼ‪ٛ‬ثبد اٌزؼٍُ‬ ‫طؼَف ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظؼِْ رؤٗ‪ٜ‬خ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُظل ّي‪٣‬خص حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬حؿ‪ ٚ‬ح‪١٧‬لخٍ ه‪ ٍ٬‬ػِٔ‪ّ٤‬ش‬ ‫حُظؼِْ‪ ٢ٛٝ ،‬كخُش ٓٔظَٔس ٗخطـش ػٖ ػ‪ٞ‬حَٓ ػ‪ٜ‬ز‪ّ٤‬ش طظيهَ ك‪ ٢‬حُويٍحص حُِلظ‪ّ٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪َ٤‬‬ ‫حُِلظ‪ّ٤‬ش ‪ٝ‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ح‪ٓ٧‬خٓ‪ّ٤‬ش ُي‪ ٟ‬ح‪١٧‬لخٍ‪٣ٝ ،‬ظْ حػظزخٍح‪ٛ‬خ ًلخُش اػخهش ‪ٝ‬ح‪ٟ‬لش‪.‬‬ ‫‪ٝ‬رخَُؿْ ٖٓ ً‪ٓ ٕٞ‬ؼي‪٫‬ص حًٌُخء ُي‪ ٟ‬حُٔ‪ٜ‬خر‪ ٖ٤‬ر‪ٜ‬خ ػخى‪ّ٣‬ش ا‪ ٫‬أٗ‪ٞ٣ ْٜ‬حؿ‪ٛ ٕٜٞ‬ؼ‪ٞ‬رش‬ ‫ك‪ ٢‬حُؼِٔ‪٤‬خص ح‪ٓ٧‬خٓ‪ّ٤‬ش حُٔظؼِوش رخُؼِٔ‪ّ٤‬ش حُظؼِ‪ٔ٤‬ش ٓؼَ حُل‪ٝ ،ْٜ‬حُظلٌ‪ٝ ،َ٤‬ح‪ٗ٫‬ظزخ‪،ٙ‬‬ ‫‪ٝ‬حُوَحءس‪ٝ ،‬حٌُظخرش‪ٝ ،‬حُ٘طن ‪ٝ‬اؿَحء حُؼِٔ‪٤‬خص حُلٔخر‪ّ٤‬ش ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ حُٔ‪ٜ‬خٍحص ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬ش‬ ‫‪ ٖٓٝ‬حُ‪ ١ٍَٝ٠‬إٔ ‪ ِ٤ٔ٣‬ح‪ َٛ٧‬ر‪ٛ ٖ٤‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظؼِْ ‪ٝ‬ؿ‪َٛ٤‬خ ٖٓ حُٔ‪ٜ‬طِلخص حُٔ٘خر‪ٜ‬ش‬ ‫ٓؼَ ر‪٢‬ء حُظؼِْ ‪ٝ‬حُظؤهَ ىٍحٓ‪٤‬خً‪ ،‬ك‪ُ ٤‬غ إ ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظؼِْ طؼ٘‪ ٢‬إٔ حُطلَ ‪ٞ٣‬حؿ‪ٚ‬‬ ‫‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص ك‪ ٢‬حُٔ‪ٜ‬خٍحص ح‪ٓ٧‬خٓ‪ّ٤‬ش ٓؼَ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص‪ٝ ،‬حُوَحءس ‪ٝ‬ح‪٬ٓ٩‬ء ‪ ٌٕٞ٣ٝ‬حُٔزذ‬ ‫ُ‪ ٌٜٙ‬حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص ح‪ٟ‬طَحرخً ك‪ ٢‬حُؼِٔ‪٤‬خص حٌُ‪ّ٤٘ٛ‬ش ٓؼَ ح‪ٗ٫‬ظزخ‪ٝ ،ٙ‬حُظًَ‪ٝ ،ِ٤‬حٌُحًَس‬ ‫‪ٝ‬ح‪٩‬ىٍحى‪ .‬أٓخ ك‪ ٢‬كخ‪٫‬ص ر‪٢‬ء حُظؼِْ ك‪ ٌٕٞ٤‬حُطلَ ٓظؤهَحً ك‪ ًَ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حى ٓغ ػيّ هيٍط‪ٚ‬‬ ‫ػِ‪ ٠‬ح‪ٓ٫‬ظ‪٤‬ؼخد‪ٝ ،‬حُٔزذ ك‪ًُ ٢‬ي ‪ ٞٛ‬حٗولخ‪ٓ ٝ‬ؼيٍ حًٌُخء ُي‪ٝ .ٚ٣‬ك‪ ٢‬كخُش حُظؤهَ‬ ‫حُيٍحٓ‪ ٌٕٞ٣ ٢‬حُطلَ ٓظؤهَح ك‪ ًَ ٢‬حُٔ‪ٞ‬حى ٓغ ا‪ٔٛ‬خٍ ‪ٝ‬ح‪ٟ‬ق‪ٝ ،‬حُٔزذ ك‪ًُ ٢‬ي ػيّ‬ ‫‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ىحكغ ُِظؼِْ‬ ‫طؼ‪ٛ‬ثبد رؼٍُ اٌش‪٠‬بػ‪١‬بد‬ ‫‪ٓ ٢ٛ‬ـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظؼِ‪٤ٔ٤‬ش حُظ‪ ٢‬ط‪ٞ‬حؿ‪ ٚ‬حُط‪٬‬د‪ٝ ،‬طـؼِ‪ ْٜ‬ؿ‪َ٤‬‬ ‫هخىٍ‪ ٖ٣‬ػِ‪ ٠‬ك‪ٝ ْٜ‬حٓظ‪٤‬ؼخد رؼ‪ ٞ‬ح‪٧‬كٌخٍ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش‪ ،‬أ‪ً ٝ‬خكش ح‪ ٍٞٓ٧‬حَُٔطزطش رؼِْ‬ ‫حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص‪ٔٓ ،‬خ ‪٣‬ئى‪ ١‬اُ‪ ٠‬ػيّ هيٍط‪ ْٜ‬ػِ‪ ٠‬اىٍحى ‪١‬ز‪٤‬ؼش حُٔؼخى‪٫‬ص حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش‪،‬‬ ‫‪ٝ‬حُ‪ٓٞ‬خثَ حُٔ٘خٓزش ُيٍحٓظ‪ٜ‬خ‪ ِٓٚ ،‬رؼش‪٠‬فبد طؼ‪ٛ‬ثبد رؼٍُ اٌش‪٠‬بػ‪١‬بد‪:‬‬ ‫‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حُٔؼ‪٤‬وخص ح‪٩‬ىٍحً‪٤‬ش‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُ‪ٜ‬ل‪٤‬ش‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُ٘لٔ‪٤‬ش حُظ‪ ٢‬طٔ٘غ حُطخُذ ٖٓ‬ ‫ك‪١ ْٜ‬ز‪٤‬ؼش ٓخىس حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص‪ٝ ،‬طـؼِ‪٣ ٫ ٚ‬ظٌٖٔ ٖٓ ك‪ ْٜ‬حُٔزخىة‪ٝ ،‬ح‪ٓ٧‬خٓ‪٤‬خص حُوخ‪ٛ‬ش‬ ‫ر‪ٜ‬خ‪ٔٓ ،‬خ ‪٣‬ـؼِ‪ ٚ‬ؿ‪ َ٤‬هخىٍ ػِ‪ ٠‬حُ‪ُِ ٍٞٛٞ‬لِ‪ ٍٞ‬حُِٔ‪ٔ٤‬ش ٌُِٔ٘‪٬‬ص حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش حُظ‪٢‬‬ ‫ط‪ٞ‬حؿ‪ ٜٚ‬ك‪ ٢‬حُ‪ٜ‬ق حُيٍحٓ‪ .٢‬ط‪ٜ٘‬ق ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص طؼِْ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ًلخُش ٖٓ حُلخ‪٫‬ص‬ ‫‪036‬‬

‫حَُٔ‪٤ٟ‬ش؛ اً ‪ٝ‬حؿ‪ ٚ‬حُطخُذ ٓـٔ‪ٞ‬ػش ٖٓ حٌُٔ٘‪٬‬ص حُؼوِ‪٤‬ش‪ ،‬أ‪ ٝ‬حُ٘لٔ‪٤‬ش أػ٘خء طؼِٔ‪ٚ‬‬ ‫َُِ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص رَٔكِش ػَٔ‪٣‬ش ‪ٛ‬ـ‪َ٤‬س؛ اً ا ّٕ ػيّ هيٍط‪ ٚ‬ػِ‪ ٠‬ططز‪٤‬ن أٓخٓ‪٤‬خص ٓخىس‬ ‫حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ٖٓ ؿٔغ‪َ١ٝ ،‬ف‪ ٖٓٝ ،‬ػْ ‪َٟ‬د‪ٝ ،‬هٔٔش طؼ ّي ٖٓ حُٔئَٗحص ػِ‪ ٠‬ا‪ٛ‬خرظ‪ٚ‬‬ ‫رخ‪ٟ‬طَح ٍد ٖٓ ح‪ٟ‬طَحرخص ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رش حُظؼِْ‪ٝ ،‬حٌُ‪ٔ٣ ١‬ظويّ ك‪ ٢‬ػ‪٬‬ؿ‪ُٓٞ ٚ‬خثَ طؼِ‪٤ٔ٤‬ش‪،‬‬ ‫‪ٝ‬طؤ‪٤ِ٤ٛ‬ش هخ‪ٛ‬ش طٔخ‪ ْٛ‬ك‪ ٢‬طلل‪ ِ٤‬حُويٍس ػِ‪ ٠‬حُظلِ‪٤ِ٤‬ش ػ٘ي حُيٓخؽ‪ ،‬كظ‪٣ ٠‬ظٌٖٔ ٖٓ‬ ‫اؿَحء حُٔؼخى‪٫‬ص حُٔ٘طو‪٤‬ش ‪ٝ‬حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش رؤِٓ‪ٞ‬د ‪ٛ‬ل‪٤‬ق‪.‬‬ ‫ِب ٘‪ ٟ‬أٔ‪ٛ‬اع طؼ‪ٛ‬ثبد رؼٍُ اٌش‪٠‬بػ‪١‬بد؟‬ ‫ُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص طؼِْ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ػيس أٗ‪ٞ‬حع ‪ ٖٓٝ‬أرَُ ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص طؼِْ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ٓخ ‪:٢ِ٣‬‬ ‫طؼ‪ٛ‬ثبد دِبغ‪١‬خ‪:‬‬ ‫‪ ٢ٛٝ‬حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظ‪ ٢‬طليع رٔزذ ‪ٝ‬ؿ‪ٞ‬ى َٓ‪ ٝ‬ػوِ‪ ٢‬أ‪ ٝ‬كخُش ػوِ‪٤‬ش هخ‪ٛ‬ش ُي‪ٟ‬‬ ‫حُطلَ‪ً ،‬ؤٕ ‪٣‬ؼخٗ‪ َٝٓ ٖٓ ٢‬حُظ‪ٞ‬كي أ‪ ٝ‬إٔ ‪٣‬ؼخٗ‪ٓ ٖٓ ٢‬ظ‪ُٓ٬‬ش ىح‪ ٕٝ‬رخ‪ٟ٩‬خكش اُ‪ ٠‬ػيى‬ ‫آهَ ٖٓ ح‪َٓ٧‬ح‪ ٝ‬حُؼوِ‪٤‬ش حُظ‪ ٖٓ ٢‬حٌُٖٔٔ إٔ ط‪٤ٜ‬ذ حُطخُذ‪.‬‬ ‫‪ٝ‬طؼي حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُيٓخؿ‪٤‬ش أًؼَ أٗ‪ٞ‬حع ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص طؼِْ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص هط‪ٍٞ‬س‪ًُٝ ،‬ي ٗظَح‬ ‫‪ ٌٙٛ ٕ٧‬حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص طَطز‪ ٢‬رٌَ٘ ٍث‪ ٢ٔ٤‬رخُـ‪ٜ‬خُ حُؼ‪ٜ‬ز‪ ٢‬حُٔ‪ٞ‬ؿ‪ٞ‬ى ُي‪ ٟ‬حُطلَ‪ٝ ،‬طؼظٔي‬ ‫‪ ٌٙٛ‬حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رش ػِ‪١ ٠‬ز‪٤‬ؼش طؤػ‪َٛ٤‬خ ‪ٝ‬حٌُ‪ ٖٓ ١‬حٌُٖٔٔ إٔ ٗؤْ اُ‪ ٠‬ػيس أهٔخّ‪.‬‬ ‫اٌمغُ الأ‪ٚ‬ي ‪ ٞٛٝ‬حُظؤػ‪ َ٤‬ح‪ٝ ٢ُٝ٧‬ك‪ٌٛ ٢‬ح حُظؤػ‪٣ َ٤‬لوي حُطخُذ حُويٍس ػِ‪ ٠‬حُظلٌ‪،َ٤‬‬ ‫‪٣ٝ‬ؼخٗ‪ً ٢‬ؼ‪َ٤‬ح ٖٓ ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص ك‪ ٢‬طًٌَ حُٔخىس حُيٍحٓ‪٤‬ش‪.‬‬ ‫أٓخ اٌمغُ اٌثبٔ‪ ٟ‬ك‪ ٜٞ‬حُظؤػ‪ َ٤‬حُؼخٗ‪ ،١ٞ‬ك‪ ٜٞ‬حُظؤػ‪ َ٤‬حٌُ‪ٔ٣ ٫ ١‬ظط‪٤‬غ حُطخُذ ٖٓ ه‪ ُٚ٬‬إٔ‬ ‫‪٣‬و‪ ّٞ‬رخُظؼز‪ َ٤‬ػٖ آٍحث‪ٝ ٚ‬أكٌخٍ‪ٝ ،ٙ‬رخُظخُ‪ ٢‬كِٖ ‪ ٌٕٞ٣‬رخٓظطخػظ‪ ٚ‬إٔ ‪٣‬و‪ ّٞ‬رل‪ ْٜ‬حُٔؼخى‪٫‬ص‬ ‫حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش حُظ‪٣ ٢‬ظْ َٗك‪ٜ‬خ ُ‪ ٖٓ ٚ‬هزَ ٓيٍّ حُٔخىس‪.‬‬ ‫‪037‬‬

‫ر‪ٔ٘٤‬خ اٌمغُ اٌثبٌث ‪ ٞٛٝ‬حُظؤػ‪ َ٤‬حُلخى‪ٝ :‬ك‪ٌٛ ٢‬ح حُظؤػ‪ ٌٕٞ٣ ٫ َ٤‬حُطخُذ هخىٍح ػِ‪٠‬‬ ‫حٓظ‪٬‬ى أ‪ ١‬هيٍحص حٓظ‪٤‬ؼخر‪٤‬ش‪ًُٝ ،‬ي ٗظَح ‪ ٕ٧‬حُؼوَ ُٖ ‪ ٌٕٞ٣‬هخىٍح ػِ‪ ٠‬حُظؼخَٓ ٓغ أ‪١‬‬ ‫‪ٝ‬ظ‪٤‬لش ٖٓ ‪ٝ‬ظخثل‪ ٚ‬حَُث‪٤ٔ٤‬ش‪.‬‬ ‫طؼ‪ٛ‬ثبد دساع‪١‬خ (طؼ‪ٛ‬ثبد أوبد‪١ّ٠‬خ)‪:‬‬ ‫‪ ٢ٛٝ‬حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص حُظ‪ ٢‬طليع ٗظ‪٤‬ـش ػيّ ح‪ٛ‬ظٔخّ ح‪ٝ َٛ٧‬حُٔيٍٓش رٔظخرؼش حُطخُذ ىٍحٓ‪٤‬خ‬ ‫ٌٓ٘ حَُٔحكَ ح‪٣ٝ ،٠ُٝ٧‬يػ‪ُٞ ٙٞ‬كي‪٣ ٙ‬يهَ ػخُْ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ‪٣ٝ‬ظؼِْ ك‪ٜ٤‬خ‪.‬‬ ‫ح‪ َٓ٧‬حٌُ‪٣ ١‬ـؼَ حُطخُذ ‪٣‬زظؼي ػٖ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص ‪٣ ٫ٝ‬لذ ىٍحٓظ‪ٜ‬خ‪ ،‬ك‪ٜ٤‬زق حُطخُذ‬ ‫‪ٟ‬ؼ‪٤‬لخ ك‪ ٢‬حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص‪.‬‬ ‫‪ٝ‬طؼي ‪ ٌٙٛ‬حٌُِٔ٘ش ٓ‪ِٜ‬ش حُلَ‪ ٖٓٝ ،‬حٌُٖٔٔ إٔ ‪٣‬ظْ طيحًٍ‪ٜ‬خ ‪ًُٝ‬ي ٖٓ ه‪ ٍ٬‬ح‪٫‬ػظٔخى‬ ‫ػِ‪ ٠‬حُيٍ‪ ّٝ‬حُظؤ‪٤ِ٤ٛ‬ش ‪ٝ‬حُظيٍ‪٣‬ز‪٤‬ش‪ٝ ،‬طؼ‪ٓ ٖ٤٤‬يٍٓ‪ ٖ٤‬أًلخء ُ‪٤‬ؼ‪٤‬ي‪ٝ‬ح حُل‪٤‬خس َُؿزش حُطخُذ‬ ‫ك‪ ٢‬ىٍحٓش حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬خص‪.‬‬ ‫‪ٌٚ‬ظؼ‪ٛ‬ثبد رؼٍُ اٌش‪٠‬بػ‪١‬بد اٌذساع‪١‬خ ػذح أٔ‪ٛ‬اع ‪ ِٓٚ‬أثشص ٘زٖ الأٔ‪ٛ‬اع‪:‬‬ ‫‪ ‬طؼ‪ٛ‬ثبد اٌزؼٍُ اٌٍفظ‪١‬خ‪ٝ :‬ك‪ٜ٤‬خ ‪ٞ٣‬حؿ‪ ٚ‬حُطخُذ ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رش ك‪ ٢‬حُظؼخَٓ ٓغ حُٔٔخثَ‬ ‫حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش رٌَ٘ ٗل‪.٢ٜ‬‬ ‫‪ ‬طؼ‪ٛ‬ثبد اٌزؼٍُ اٌشِض‪٠‬خ‪ٝ :‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلخُش ‪ ٌٕٞ٣‬حُطخُذ ؿ‪ َ٤‬هخىٍ ػِ‪ ٠‬حُظؼَف‬ ‫ػِ‪ ٌَٗ ٠‬حَُهْ ‪ً ٫ٝ‬ظخرظ‪ ٫ٝ ،ٚ‬حُظؼَف ك‪ ٢‬كخٍ ًخٕ ػِ‪.ٍِٓ ٌَٗ ٠‬‬ ‫‪ ‬طؼ‪ٛ‬ثبد اٌزؼٍ‪ ُ١‬الاططلاز‪١‬خ‪ٝ :‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلخُش ‪٣‬ـي حُطخُذ ػيىح ًز‪َ٤‬ح ٖٓ‬ ‫حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص ك‪ ٢‬هَحءس حَُٓ‪ ُٞ‬حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش‪.‬‬ ‫‪ ‬طؼ‪ٛ‬ثبد اٌزؼٍُ اٌىزبث‪١‬خ‪ :‬ك‪٤‬غ ‪٣‬ـي حُطخُذ ‪ٛ‬ؼ‪ٞ‬رخص ًز‪َ٤‬س ك‪ً ٢‬ظخرش حَُٓ‪ُٞ‬‬ ‫حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش‪.‬‬ ‫‪ ‬طؼ‪ٛ‬ثبد رؼٍُ اٌّفب٘‪ ُ١‬اٌش‪٠‬بػ‪١‬خ‪ٝ :‬ك‪ ٌٙٛ ٢‬حُلخُش ‪ٞ٣‬حؿ‪ ٚ‬حُؼي‪٣‬ي ٖٓ حُ‪ٜ‬ؼ‪ٞ‬رخص‬ ‫ك‪ ٢‬ك‪ ْٜ‬ح‪٧‬كٌخٍ حَُ‪٣‬خ‪٤ٟ‬ش‪.‬‬ ‫‪038‬‬


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook