กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา

วิชา กม. (LA) ๒๒๒๐๓ กฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา

ตาํ ÃÒàÃÂÕ ¹ ËÅÑ¡ÊÙμà ¹¡Ñ àÃÕ¹¹ÒÂÊÔºตําÃǨ ÇªÔ Ò ¡Á. (LA) òòòðó ¡®ËÁÒÂÇÔ¸Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ เอกสารน้ี “໹š ¤ÇÒÁÅºÑ ¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÔ หา มมใิ หผ หู น่ึงผใู ดเผยแพร คดั ลอก ถอดความ หรอื แปลสว นหนง่ึ สว นใด หรอื ทง้ั หมดของเอกสารนเ้ี พอื่ การอยา งอนื่ นอกจาก “à¾Í×è ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒͺÃÁ” ของขาราชการตํารวจเทาน้ัน การเปดเผยขอความแกบุคคลอ่ืนท่ีไมมีอํานาจหนาท่ีจะมีความผิดตาม ประมวลกฎหมายอาญา ¡Í§ºÑÞªÒ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ สํา¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ¾ÃÇ.Ȩá.òËõ‹§ªöÒôμÔ

1

คํานํา หลักสูตรนักเรียนนายสิบตํารวจ (นสต.) เปนหลักสูตรการศึกษาอบรมท่ีมีเปาหมาย เพื่อเสริมสรางใหบุคคลภายนอกผูมีวุฒิประกาศนียบัตรมัธยมศึกษาตอนปลาย (ม.๖) หรือ ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) หรือเทียบเทา ที่เขารับการฝกอบรมมีความรู ความสามารถ และ ทักษะวิชาชีพตาํ รวจ รวมถึงพัฒนาบุคลิกภาพรางกายใหเหมาะสมสําหรับการปฏิบัติงานตํารวจ ในกลุมสายงานปองกันปราบปราม ตลอดจนเตรียมความพรอมทางดานจิตใจและวุฒิภาวะใหมี จติ สํานกึ ในการใหบ ริการเพอ่ื บําบัดทกุ ขบ ํารุงสขุ ของประชาชนเปน สาํ คญั กองบัญชาการศึกษา ไดรวมกับ ครู อาจารย และครูฝก ในสังกัดกองบังคับการ ฝกอบรมตาํ รวจกลาง และกลมุ งานอาจารย กองบัญชาการศึกษา ศูนยฝกอบรมตํารวจภูธรภาค ๑ - ๙ และกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ตลอดจนผูทรงคุณวุฒิจากภายนอก จัดทําตาํ ราเรียน หลกั สตู รนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจชดุ นี้ ซงึ่ ประกอบดว ยองคค วามรตู า งๆ ทจ่ี ําเปน ตอ การพฒั นาศกั ยภาพ ของนกั เรยี นนายสบิ ตํารวจใหเ ปน ขา ราชการตาํ รวจทพี่ งึ ประสงคข องประชาชน เพอ่ื ใชส ําหรบั ประกอบ การเรียนการสอนนักเรียนนายสิบตํารวจใหมีความพรอมทั้งดานความรู ความสามารถ กําลังกาย และจติ ใจ จนสามารถเปน ขา ราชการตาํ รวจทป่ี ฏบิ ตั งิ านใหบ รกิ ารสงั คมและประชาชนไดอ ยา งตรงตาม ความตอ งการอยางแทจ รงิ และมคี วามพรอมในการเขาสปู ระชาคมอาเซยี น ขอขอบคุณครู อาจารย ครูฝก และผูทรงคุณวุฒิทุกทาน ที่ไดรวมกันระดมความคิด ใหคาํ ปรึกษา คาํ แนะนาํ ประสบการณที่เปนประโยชน รวมถึงการถายทอดองคความรู ที่เปนประโยชน จนทาํ ใหการจัดทําตาํ ราเรียนหลักสูตรนักเรียนนายสิบตาํ รวจสําเร็จลุลวงไดดวยดี ซ่ึงกองบัญชาการศึกษาหวังเปนอยางย่ิงวาตําราเรียนชุดน้ีคงเปนประโยชนตอการจัดการเรียน การสอนและการจัดการฝกอบรมของครู อาจารย และครูฝก รวมตลอดถึงใชเปนคูมือการปฏิบัติงาน ของขาราชการตํารวจ อันจะสงผลทาํ ใหสํานักงานตํารวจแหงชาติสามารถสรางความเชื่อมั่น ศรัทธา และความผาสุกใหแ กประชาชนไดอ ยา งแทจ ริง พลตํารวจโท ( อภิรตั นยิ มการ ) ผูบ ัญชาการศกึ ษา

1

ÊÒúÑÞ ÇªÔ Ò ¡®ËÁÒÂÇ¸Ô Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ Ë¹ÒŒ º··Õè ๑ º··ÑÇè ä» ñ ๑.๑ บททั่วไป ๑ ๑.๒ ระบบการดาํ เนินคดีอาญา ๑ ๑.๓ ประเภทของคดีอาญา ๓ ๑.๔ ขน้ั ตอนการดาํ เนนิ คดอี าญา ๔ ๑.๕ นยิ ามศพั ท ๘ ò÷ º··èÕ ò ¼ŒàÙ ÊÂÕ ËÒ ๒๗ ๒.๑ บคุ คลในกระบวนการดําเนินคดอี าญา ๒๘ ๒.๒ หลกั เกณฑข องการเปนผเู สยี หาย ๓๘ ๒.๓ ผูมีอาํ นาจจดั การแทนผูเสยี หาย ๔๕ ๒.๔ อํานาจและสิทธขิ องผเู สียหาย õõ ๕๕ º··èÕ ó ¡ÒÃÌͧ·¡Ø ¢ ๕๖ ๓.๑ ผมู ีอาํ นาจรองทกุ ข ๕๖ ๓.๒ ผูม ีอํานาจรบั คํารอ งทุกข ๕๘ ๓.๓ ลกั ษณะของคาํ รอ งทุกข ๖๐ ๓.๔ วิธกี ารรองทุกข ๖๑ ๓.๕ อายคุ วามการรอ งทุกข ๖๒ ๓.๖ ความสาํ คญั ของคํารองทุกข ÷ñ ๓.๗ การจดบนั ทึกคํารอ งทกุ ขใ นคดที ผี่ ูเสยี หายเปน เดก็ หรอื เยาวชน ๗๑ ๗๑ º··Õè ô ËÁÒÂàÃÂÕ ¡ ËÁÒÂÍÒÞÒ ๗๓ ๔.๑ หมายเรยี ก ๗๖ ๔.๒ ผูม ีอาํ นาจออกหมายเรยี ก ๔.๓ การสง หมายเรยี ก ๔.๔ ผลของการขัดขืนหมายเรยี ก

๔.๕ หมายอาญา ˹Ҍ ๔.๖ ผมู อี าํ นาจออกหมายอาญา ๘๓ ๔.๗ หมายจบั หมายคน ๘๓ º··Õè õ ¡ÒèѺáÅСÒäǺ¤ÁØ ๘๔ ๕.๑ การจับและการควบคุม ùñ ๕.๒ การขอออกหมายจับ ๙๑ ๕.๓ ผูม ีอาํ นาจจบั ๙๙ ๕.๔ ขอจาํ กดั ในการจบั ๑๐๑ ๕.๕ ขัน้ ตอนปฏิบัติในการจบั กมุ ๑๑๓ ๕.๖ การทาํ บนั ทกึ การจบั กมุ ๑๑๙ ๕.๗ การควบคมุ ๑๒๔ ๕.๘ ขอปฏบิ ตั ใิ นการควบคมุ ๑๓๔ º··èÕ ö ¡Ò䌹 ๑๔๐ ๖.๑ ความหมายของการคน ñôõ ๖.๒ การขอหมายคน ๑๔๕ ๖.๓ ประเภทของการคน ๑๔๖ ๖.๔ ขอ จาํ กดั ในการคน ๑๕๕ ๖.๕ ขอปฏบิ ตั ใิ นการตรวจคน ๑๖๓ ๖.๖ การทาํ บนั ทกึ การตรวจคน ๑๖๗ º··Õè ÷ ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ ๑๖๙ ๗.๑ ประเภทของพยานหลักฐาน ñøó ๗.๒ พยานหลกั ฐานทศ่ี าลรับฟง เพอ่ื ประโยชนในการพจิ ารณา ๑๘๓ ๗.๓ พยานบคุ คล ๑๘๘ ๗.๔ พยานเอกสาร ๒๐๓ ๗.๕ พยานวัตถุ ๒๑๔ ๗.๖ ขอปฏบิ ัติสําหรบั เจาพนักงานตาํ รวจผูตรวจคนจับกมุ ๒๑๙ ๒๒๔ ในการเบกิ ความเปน พยานในชนั้ ศาล ºÃóҹ¡Ø ÃÁ òóó

๑ º··Õè ñ º··ÇèÑ ä» ñ.ñ º··èÑÇä» บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยทุกฉบับจะบัญญัติในการรับรอง สิทธิเสรีภาพของประชาชน ในการท่ีจะมีสิทธิเสรีภาพในชีวิตรางกายและทรัพยสิน ตลอดจนภายใน เคหสถานของบุคคล แตจากสภาพการณท่ีเกิดข้ึนในสังคมน้ัน ไดมีการละเมิดสิทธิเสรีภาพของ ประชาชนดงั กลา วและจากการทสี่ าํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาตมิ หี นา ทโ่ี ดยตรงในการรกั ษาความสงบภายใน ประเทศ จึงเปนหนาท่ีของเจาพนักงานตํารวจโดยตรงในการที่จะนําตัวผูกระทําความผิดตอกฎหมาย อาญามาดาํ เนนิ คดี ใหไ ดร บั โทษตามทบี่ ทบญั ญตั ขิ องกฎหมายไดก าํ หนดไว อยา งไรกต็ ามเพอื่ ใหส งั คม อยรู ว มกนั อยา งสงบสขุ แมว า รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย จะไดร บั รองสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชน ขณะเดียวกัน ในการปฏิบัติหนาที่ของเจาพนักงานตํารวจซ่ึงมีหนาท่ีรักษาความสงบภายในประเทศ อาจจาํ เปน ตอ งมกี ารละเมดิ สทิ ธบิ างประการกต็ าม ซง่ึ การทเ่ี จา พนกั งานตาํ รวจจะปฏบิ ตั หิ นา ทอี่ นั อาจ ไปกระทบถึงสิทธิของประชาชนนั้น เจาพนักงานตํารวจจะตองกระทําภายใตกฎหมายท่ีใหอํานาจไว เทา นน้ั และประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา กเ็ ปน กฎหมายฉบบั ทส่ี าํ คญั ฉบบั หนงึ่ ทกี่ าํ หนด ใหอ าํ นาจใหแ กเ จา พนกั งานตาํ รวจ เพราะเปน กฎหมายทว่ี า ดว ยหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารคน หาความจรงิ อันเก่ียวกับการกระทําความผิดและการนําตัวผูกระทําความผิดตอกฎหมายอาญามาดําเนินการ พิจารณาและลงโทษตามบทบัญญัติของกฎหมาย ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาได ประกอบดว ยหลกั เกณฑข องเรอื่ ง การรอ งทกุ ข การกลา วโทษ การสบื สวน การสอบสวน การชนั สตู รพลกิ ศพ การส่ังคดี การฟองรอง การไตสวนมูลฟอง การพิจารณา การพิพากษา การอุทธรณ การฎีกา และการบังคับคดีตามคําพิพากษา เปนตน หลักเกณฑเหลานี้ไดบัญญัติข้ึน โดยมีวัตถุประสงค เพอ่ื ใหอ าํ นาจหนา ทแี่ กเ จา พนกั งานของรฐั ในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา และศาล ในการรว มมอื กนั คนหาความจริงในการกระทําความผิดที่เกิดขึ้นวาเปนอยางไร และการหาผูกระทําความผิด เพ่อื ใหศาลเปนผูชข้ี าดวา ผทู ถ่ี ูกกลาวหาไดก ระทําความผิดจรงิ หรอื ไม และตอ งรับผดิ เพียงใด ñ.ò Ãкº¡ÒÃดาํ à¹Ô¹¤´ÕÍÒÞÒ การดําเนินคดอี าญาแบงเปน ๒ ระบบใหญ ๆ คือ ระบบไตสวนและระบบกลาวหา ๑) ÃкºäμÊ‹ ǹ (Inquisitorial System) เปน ระบบการดาํ เนนิ คดอี าญาในยโุ รปดงั้ เดมิ ซง่ึ ในระบบนศ้ี าลจะมีบทบาทหนา ทที่ ้งั การสอบสวน ฟองรอ ง และพจิ ารณาฟองคดี และผถู กู กลา วหา จะมฐี านะเปนเพียงผูถูกซกั ฟอกจากการไตส วนของศาล

๒ ๒) Ãкº¡Å‹ÒÇËÒ (Accusatorial System) เปนระบบการดําเนินคดีอาญา โดย แบงเปน ๒ สวน คือ สวนที่ทําหนาท่ีสืบหาความจริง ซึ่งไดแก สวนของการสอบสวนฟองรอง และสวนที่ทาํ หนาท่ีพิจารณาพิพากษาตัดสินคดี ในสวนของการสอบสวนฟองคดีใหเปนอาํ นาจ หนาที่ของเจาพนักงานตาํ รวจที่ทําหนาท่ีเปนพนักงานสอบสวนจะตองรวบรวมพยานหลักฐานจาก เจา พนกั งานตํารวจทรี่ บั เรอ่ื งราวรอ งทกุ ข แลว ผา นการสบื สวนมาแลว เมอื่ เหน็ วา การกระทาํ ของบคุ คลนน้ั เปน ความผดิ ทางอาญา พนกั งานสอบสวนจะรวบรวมพยานหลกั ฐานตา ง ๆ ทําสํานวนอธบิ ายเรอ่ื งราว ตา ง ๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ แลวสง ไปยงั พนกั งานอยั การเพื่อทาํ การฟองรองตอ ศาล เพ่อื ใหศาลพจิ ารณารวบรวม หลักฐานตาง ๆ วามกี ารกระทาํ ความผิดจริงหรือไม และทําการพพิ ากษาตัดสินคดใี นทส่ี ดุ สาํ หรับประเทศไทยนั้น การดําเนินกระบวนการพิจารณาในสมัยโบรานกอนที่จะมี ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา การพิพากษาดําเนินคดีจะมีลักษณะเปนระบบไตสวน เพราะผถู ูกกลาวหาไมไ ดรบั สทิ ธิในการตอ สูคดี แตเ มอื่ มกี ารแกไ ขโดยใชป ระมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา ซ่ึงตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาท่ีใชอยูในปจจุบันน้ัน แสดงใหเห็นวา ในการดําเนินคดีอาญาโดยทั่วไปยังคงเปนระบบกลาวหาอยู เวนแตจะมีกฎหมายเฉพาะท่ีกาํ หนดไว อยางชัดเจน เชน พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีคามนุษยฯ พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริต และประพฤติมชิ อบฯ ท่ีกาํ หนดใหใ ชร ะบบการดาํ เนินคดอี าญาในแบบระบบไตส วน Ãкº¡ÒÃดาํ à¹¹Ô ¤´ÍÕ ÒÞÒ ñ) Ãкºäμ‹Êǹ - ศาล - เปนหลกั ในการช้ีขาดตัดสนิ (ทําการสอบสวน ฟองรอ ง และพจิ ารณาฟอ งคด)ี - ไมผ กู พันวาจะตอ งพิจารณาขอเท็จจรงิ ตามท่คี คู วามเสนอ - ไมแ ยกหนา ทส่ี อบสวนฟอ งรอ งกบั ช้ขี าดตัดสนิ - คคู วามมอี าํ นาจในการนําเสนอขอ เท็จจรงิ เทา ที่ศาลอนุญาต - ผูก ลาวหา ถกู ซักฟอกจากการไตสวนของศาล ò) Ãкº¡Å‹ÒÇËÒ - แบงเปน ๒ สว น - แยกหนาท่ีสอบสวนออกจากหนาทีช่ ขี้ าดตดั สิน ๑. ทําหนาท่สี บื หาความจริง ๒. ทําหนา ท่พี จิ ารณาพิพากษาตัดสินคดี - คคู วามเปน หลักในการนําเสนอขอเทจ็ จริง - ศาลตอ งผกู พันทีจ่ ะวนิ จิ ฉยั ขอ เทจ็ จรงิ เฉพาะคคู วามที่นาํ เสนอ - คคู วามมคี วามเทาเทียมกนั ในการนาํ เสนอหลักฐาน

๓ ñ.ó »ÃÐàÀ·¢Í§¤´ÕÍÒÞÒ คดอี าญา แบง ออกเปน ๒ ประเภท คอื คดอี าญาแผน ดนิ และคดคี วามผดิ อนั ยอมความได ¤´ÕÍÒÞÒἋ¹´Ô¹ เปนคดีที่การกระทําความผิดน้ันสงผลกระทบตอความสงบเรียบรอย และศลี ธรรมอนั ดงี ามของประชาชน เชน ความผดิ ตอ ความมนั่ คงของรฐั ความผดิ เกยี่ วกบั ชวี ติ รา งกาย เปนตน ซึ่งความผิดประเภทน้ี รัฐจําตองเขาไปควบคุมการดําเนินการเพราะสงผลกระทบตอสังคม โดยรวม คกู รณี อนั ไดแ ก ผูฝ าฝน ท่ีกระทาํ ความผดิ กบั ผูท่ีไดรับผลกระทบจากการกระทําความผิดนั้น จะขอตกลงยนิ ยอมกนั เองเชน นไี้ มได ¤´ÕÍÒÞÒÍѹÂÍÁ¤ÇÒÁä´Œ เปนคดีท่ีการกระทาํ ความผิดน้ันมีผลกระทบโดยตรงกับผูถูก กระทาํ มไิ ดส ง ผลกระทบตอ ความสงบเรยี บรอ ยของประชาชนทวั่ ไป เชน ความผดิ ฐานฉอ โกง ความผดิ ฐานยักยอกทรัพย ความผิดประเภทน้ี คูกรณีสามารถทําความตกลงยอมความกันได กอนท่ีคดี จะถึงท่ีสุด และผลของการยอมความน้ีทําใหสิทธิการนําคดีมาฟองใหมระงับ จะนําคดีน้ันกลับมา ฟองรองกันใหมอีกคร้ังไมได อยางไรก็ตามความผิดอาญาใดจะเปนความผิดประเภทน้ี กฎหมาย จะกําหนดไวอยางชัดเจน ÊÃ»Ø แมวาในคดีความผิดอาญาแผนดินและความผิดอันยอมความได กฎหมายจะใหสิทธิ ทั้งผูเสียหายและพนักงานอัยการสามารถที่จะฟองรองดําเนินคดีไดก็ตาม ท้ังกรณีท่ีจะฟองรองดวย ตนเองหรอื เขา เปน โจทกรว มกนั กต็ าม แตกม็ ีความแตกตา งในการเริ่มตนและการฟอ งรอ งคดที ่ตี า งกัน พอสรปุ ไดดังนี้ คดีอาญาแผน ดนิ คดคี วามผดิ อันยอมความได ๑. พนกั งานอยั การ หรอื ผเู สยี หายจะเปน ผเู รมิ่ ตน ๑. พนกั งานอยั การหรอื ผเู สยี หายจะเปน ผฟู อ งรอ งคดี ฟองคดีแตผูเดียวก็ได แตถาพนักงานอัยการเปน ก็ได แตในกรณีผูเสียหายจะฟองรองคดีเองจะตอง ผูเริ่มการฟองคดี ผูเสียหายจะมาขอเขารวมดวย ฟอ งÀÒÂã¹ ó à´Í× ¹ ¹Ñºáμ‹Ç¹Ñ ·ÃèÕ ŒàÙ Ãè×ͧ¤ÇÒÁ¼´Ô áÅÐ น้ันจะตองยื่นคํารองขอเขาเปนโจทกรวม¡‹Í¹ÈÒÅ ÃŒÙμÑǼŒÙ¡ÃзíÒ¤ÇÒÁ¼Ô´ โดยที่ผูเสียหายไมตองรองทุกข ªÑé¹μŒ¹¾Ô¾Ò¡ÉÒ แตถาผูเสียหายเปนคนเริ่มตน แตหากผูเสียหายไดรองทุกขตอพนักงานสอบสวน ฟองคดี พนักงานอัยการจะตองย่ืนคาํ รองขอ ภายใน ๓ เดือนแลว ก็สามารถฟอ งคดไี ด อยภู ายใต เขา เปน โจทกร ว มเชน น้ี ตอ งยนื่ ¡Í‹ ¹¤´àÕ Êèç à´´ç ¢Ò´ กําหนดอายุความท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมาย (มาตรา ๓๑) อาญา มาตรา ๙๕

๔ คดีอาญาแผน ดนิ คดีความผดิ อันยอมความได ๒. คดีอาญาแผนดิน บางฐานความผิดถือวารัฐ ๒. ในกรณีท่ีพนักงานอัยการจะเปนผูฟองคดีไดน้ัน เทาน้ันเปนผูเสียหาย ประชาชนหรือเอกชนทั่วไป ตอเมื่อ¼ŒÙàÊÕÂËÒ¨ÐμŒÍ§ÃŒÍ§·Ø¡¢ตอเจาพนักงาน เปนเพียงผูไดรับผลจากการกระทําดังกลาว จึงไม ตํารวจหรือพนักงานสอบสวนมากอน เม่ือพนักงาน ถือวาเปนผูเสียหาย จึงไมมีสิทธ์ิฟองคดีเองหรือ สอบสวนไดสอบสวนในความผิดนั้นแลว พนักงาน ขอเขาเปนโจทกรวม เชน ความผิดตามพระราช อัยการจึงจะฟอ งคดีใหไดย นื (มาตรา ๑๒๐ และ ๑๒๑) บัญญตั ิจราจรทางบกฯ คดคี วามผิดอาญาแผนดิน นั้น พนักงานอัยการก็สามารถยื่นฟองไดเอง โดยจะตอ งผา นการสอบสวนจากพนกั งานสอบสวน มากอ น (มาตรา ๑๒๐) ๓. กรณีที่มีการถอนคํารองทุกข ถอนฟอง หรือ ๓. กรณีที่ผูเสียหายถอนคํารองทุกข ถอนฟองหรือ กรณจี ะตกลงกันไมเอาความกต็ าม ไมทาํ ใหคดีนัน้ ยอมความกันตามกฎหมาย สิทธิที่จะนําคดีอาญามา ระงบั ไป ฟองระงับ (มาตรา ๓๙ (๒)) ๔. อายุความฟองรองคดีอาญาแผนดินเปนไป ๔. อายุความฟองรองคดีความผิดอันยอมความได ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ เปนไปตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ áμ‹ ÁÕà§×è͹ä¢Ç‹Ò¼ÙŒàÊÕÂËÒ¨ÐμŒÍ§ÃŒÍ§·Ø¡¢ËÃ×Í¿‡Í§¤´Õ μÍ‹ ÈÒÅÀÒÂã¹ ó à´Í× ¹ ¹ºÑ áμÇ‹ ¹Ñ ·ÃèÕ ÙàŒ ÃÍ×è §¤ÇÒÁ¼Ô´ áÅÐÃŒμÙ ÑǼٌ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô กรณีพนระยะ ๓ เดือนนี้แลว กฎหมายถือวาคดี ขาดอายุความทันที ผูเสียหายจะมาฟองคดีตอศาล ไมไดแลว ตามหลักเกณฑประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๖ ñ.ô ¢¹éÑ μ͹¡ÒÃดําà¹Ô¹¤´ÕÍÒÞÒ การดาํ เนินคดีอาญาตามท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา แบง ออกเปน ๓ ขัน้ ตอน คอื ขัน้ ตอนกอ นการฟองคดี ขัน้ ตอนภายหลังการฟอ งคดี ขนั้ ตอนการบังคบั คดี ñ.ô.ñ ¢Ñé¹μ͹¡Í‹ ¹¡Òÿ͇ §¤´Õ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๒๘ บญั ญตั ใิ หส ทิ ธทิ์ ง้ั ¾¹¡Ñ §Ò¹ ÍÂÑ ¡ÒÃáÅмàŒÙ ÊÂÕ ËÒÂเปน ผฟู อ งคดไี ด ดงั นน้ั บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการถกู ผอู นื่ กระทาํ ผดิ อาญา ตอตนนั้น ยอมท่ีจะฟองรองตอศาลเพ่ือใหนําตัวผูกระทาํ ความผิดตอตนนั้นมารับโทษได แตตอง ดาํ เนนิ การภายใตข อ กําหนดหรอื เงอ่ื นไขทกี่ ฎหมายกาํ หนดไว กลา วโดยสรปุ คอื ผทู ไ่ี ดร บั ความเสยี หาย จากการท่ีผูอ่ืนกระทาํ ความผิดตอตนจะตองดําเนินการท่ีจะรวบรวมพยานหลักฐานตาง ๆ ตลอดจน เขยี นคาํ ฟองใหถกู ตอ งตามแบบทก่ี ําหนดไวแ ละย่ืนตอศาลท่ีมีอํานาจพิจารณาพพิ ากษา

๕ สําหรับกรณีที่พนักงานอัยการเปนโจทกฟองน้ัน ประมวลกฎหมายวาดวยวิธี พจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๒๐ ไดกําหนดเง่ือนไขวา ตองเปน คดีท่ผี า นการสอบสวนโดยชอบดวย กฎหมายแลว จงึ สามารถย่ืนตอศาลได ¡Ãкǹ¡Òá‹Í¹¿Í‡ §¤´¢Õ ͧ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÂÑ ¡Òà จะตอ งเริ่มตนจาก ๑. ¡ÒÃÌͧ·Ø¡¢ËÃ×Í¡Å‹ÒÇâ·É เพราะการรองทุกขหรือกลาวโทษน้ี จะทําให เจาพนกั งานตํารวจหรือพนกั งานสอบสวนทราบวา ไดมกี ารกระทาํ ความผิดเกิดขึ้น ๒. ¡ÒÃÊ׺Êǹ เม่ือไดทราบวามีการกระทําความผิดเกิดข้ึนแลว เจาพนักงาน ตํารวจจะตองแสวงหาขอเท็จจริงและหลักฐานเพื่อจะไดทราบวามีความผิดเกิดขึ้นอยางไร ใครเปน ผูกระทาํ ความผิด และใชวิธีการอยางไร ทาํ ไมจึงกระทาํ ความผิด เปนตน ซ่ึงอาํ นาจในการสืบสวน เปนอํานาจของ¾¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃ×Íตาํ ÃǨ (มาตรา ๑๗) ๓. ¡ÒÃÊͺÊǹ เมื่อมีการสืบสวนหารายละเอียดเกี่ยวกับการกระทําความผิด ที่เกิดขึ้นแลวน้ัน ¾¹Ñ¡§Ò¹ÊͺÊǹก็จะทาํ การรวบรวมพยานหลักฐานและดําเนินการท้ังหลายตามที่ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญากาํ หนด หรอื การสอบปากคําผตู อ งหา ผเู สยี หาย พยานผรู เู หน็ รวบรวมเอกสารตาง ๆ ท่ีเห็นวาเกี่ยวของกับคดี โดยจะตองทําบันทึกรวบรวมเปนสํานวน และเม่ือรวบรวมพยานหลักฐานไดเ พยี งพอแลว พนักงานสอบสวนจะทาํ ความเห็นสง พนักงานอยั การ เพอ่ื สั่งคดี ๔. ¡ÒÃʧèÑ ¤´Õ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาใหอ าํ นาจในการฟอ งหรอื ส่ังไมฟองคดีแก¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡Òà ซ่ึงพนักงานอัยการจะพิจารณาสาํ นวนที่พนักงานสอบสวนรวบรวม พยานหลกั ฐานตา ง ๆ สง มาให เมอื่ พนกั งานอยั การไดพ จิ ารณาสํานวนการสอบสวนนน้ั แลว และเหน็ วา ขอเทจ็ จรงิ มีครบถวนก็จะส่ังฟอง หรอื เหน็ วายงั ไมสมบูรณ ก็ส่งั สอบสวนเพ่มิ เตมิ หรอื อาจส่ังไมฟ อ ง กไ็ ดเ พราะเปน อาํ นาจของพนกั งานอยั การ กรณที ่ีพนกั งานอัยการเหน็ วา สํานวนการสอบสวนสมบรู ณ แลว ก็จะออกคาํ สง่ั สงั่ ฟอ ง รา งคําฟอ งยน่ื ฟอ งคดตี อ ศาลทมี่ ีอาํ นาจตอ ไป ñ.ô.ò ¢Ñé¹μ͹ËÅ§Ñ ¿Í‡ §¤´Õ ภายหลังท่ีพนักงานอัยการหรือผูเสียหายเปนโจทกยื่นฟองตอศาลชั้นตนแลว ศาลช้นั ตนจะดาํ เนนิ การดังนี้ ๑. ¡ÒÃμÃǨ¿‡Í§ กอนท่ีศาลจะส่ังรับฟองไวพิจารณานั้น ผูพิพากษาจะ ตรวจคาํ ฟองท่ียื่นมานั้น วาถูกตองตามแบบที่กาํ หนดไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๑๕๘ หรือไม และพิจารณาวาศาลของตนนั้นมีอาํ นาจท่ีจะรับฟองไวพิจารณาหรือไม ถา ผพู พิ ากษาตรวจแลว เหน็ วา คาํ ฟอ งนนั้ ไมถ กู ตอ ง กจ็ ะสงั่ ใหม กี ารแกไ ขใหถ กู ตอ ง หรอื อาจสง่ั ไมป ระทบั ฟอ งหรอื ยกฟองเสียก็ได ขึน้ อยกู ับดุลยพินจิ ของผูพพิ ากษา

๖ ๒. ¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § เปน การทผ่ี พู พิ ากษาทร่ี บั ผดิ ชอบในคดนี นั้ ๆ จะทาํ การ ไตส วนมลู ฟอ ง เพอ่ื ทจี่ ะวนิ จิ ฉยั ถงึ มลู คดที ฟี่ อ งนน้ั วา มเี หตเุ หมาะสม นา เชอ่ื ถอื เพยี งพอทจ่ี ะดาํ เนนิ การ ตอ ไปหรือไม มีขอมูลนาเชอ่ื ไดวา บุคคลนั้น ๆ เปนผูกระทาํ ความผิดหรือไม อยางไร โดยปกติแลวถาเปนคดีที่พนักงานอัยการเปนโจทกฟอง ศาลจะประทับ รบั ฟอ งโดยไมท าํ การไตส วนมลู ฟอ งกอ นกไ็ ด (มาตรา ๑๖๒ (๒)) แตถ า กรณรี าษฎรเปน โจทกฟ อ ง เชน น้ี ผูพิพากษาจะทําการไตสวนมูลฟอง เน่ืองจากกรณีที่ผูเสียหายฟองเองนั้นไมไดผานตรวจสอบขอมูล จากพนกั งานสอบสวนมากอ น เมอ่ื ไมไ ดผ า นการกลนั่ กรองเชน นี้ กอ็ าจมกี ารกลนั่ แกลง กนั ไดง า ย ดงั นนั้ กฎหมายจึงกําหนดใหมีการไตส วนมลู ฟอ ง (มาตรา ๑๖๒ (๑)) ๓. ¡Òþ¨Ô ÒÃ³Ò เปน การคน หาความจรงิ จากพยานหลกั ฐานทค่ี กู รณฝี า ยทเี่ ปน ผูฟองหรือโจทกนําเสนอเพ่ือชี้ใหเห็นวาคูกรณีท่ีตนฟองรองนั้นเปนผูท่ีไดกระทําความผิดตามท่ีตน ฟองจริง ขณะเดียวกันฝายท่ีถูกกลาวหาวาเปนผูกระทําความผิด ก็จะแสดงพยานหลักฐานเพ่ือชี้ให เหน็ วา ตนไมไ ดเปน ผกู ระทําความผิดตามที่ฝายโจทกก ลา วหา ๔. ¡ÒþԾҡÉÒ เมอื่ คูกรณีทงั้ ฝายโจทกและจําเลยไดน ําเสนอพยานหลกั ฐาน ขึน้ มาในช้ันพจิ ารณาคดีแลว ผูพพิ ากษากจ็ ะพิจารณาพยานหลักฐานทท่ี ั้งสองฝา ยเสนอมาวา ฝา ยใดมี ความนา เชอื่ ถอื ถา พยานหลกั ฐานของฝา ยโจทกน า เชอื่ ถอื กจ็ ะพจิ ารณาพยานหลกั ฐานของฝา ยจาํ เลย วาจําเลยมีพยานหลักฐานสามารถหักลางพยานหลักฐานของฝายโจทกไดหรือไม ถาหักลางไดก็จะ พิพากษายกฟอง ถาหากหักลางไมไดก็จะพิพากษาลงโทษจําเลยไดมากนอยเพียงใด ตามบทลงโทษ และกฎเกณฑทก่ี ฎหมายไดกาํ หนดไว ๕. ¡ÒÃÍØ·¸Ã³ เม่ือศาลช้ันตนไดมีคําพิพากษาอยางไรแลว หากคูกรณี ฝายหนึ่งฝายใดไมเห็นดวยกับคําพิพากษาของศาลชั้นตนน้ัน คูกรณีก็สามารถที่จะขออุทธรณ คําพิพากษาของศาลชั้นตนได แตตองเปนไปตามหลักเกณฑของกฎหมายในประมวลกฎหมาย วิธพี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๙๓ ถึง ๒๐๒ ๖. ¡Òî¡Õ Ò เปน ขนั้ ตอนสดุ ทา ยของการพจิ ารณาพพิ ากษาคดขี องศาล เนอื่ งจาก คูกรณีฝายใดไมเห็นดวยกับคําพิพากษาของศาลอุทธรณ กฎหมายยังคงใหสิทธิแกคูกรณีที่จะยื่นฎีกา ตอศาลฎีกาไดอีกเปนศาลสุดทาย โดยจะตองเปนไปตามเง่ือนไขที่กําหนดไวในประมวลกฎหมาย วธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๖ ถงึ ๒๒๔ และเมือ่ ศาลฎกี ามคี าํ พิพากษาเชนไรตองเปนขอยตุ ิ คูกรณจี ะตองยดึ ถือตามคาํ พพิ ากษาศาลฎีกา ñ.ô.ó ¢é¹Ñ μ͹¡Òú§Ñ ¤Ñº¤´Õ เม่ือศาลไดมีคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ¶Ö§·èÕÊØ´ ไมวาดวยเหตุท่ีคูกรณียอมรับในคําพิพากษา นั้น ๆ โดยไมขออุทธรณหรือฎีกา หรือเพราะเหตุที่คดีนั้นไมเขาหลักเกณฑที่จะอุทธรณฎีกาไดก็ตาม เมอ่ื คาํ พพิ ากษาไดต ดั สนิ ใหล งโทษจาํ เลยในคดนี นั้ อยา งไร กจ็ ะตอ งบงั คบั คดไี ปตามคาํ พพิ ากษานนั้ ๆ

(áËŧ‹ ¢ŒÍÁÅÙ : ¸Ò¹ÔÈ à¡ÈǾ·Ô Ñ¡É, òõõø) ๗

๘ ñ.õ ¹ÔÂÒÁÈѾ· ประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑ บัญญัติวา “ในประมวลกฎหมายนี้ ถา คาํ ใดมคี ําอธิบายไวแ ลว ใหถ อื ตามความหมายดังไดอ ธบิ ายไว เวนแตข อ ความในตวั บทจะขดั กบั คําอธิบายนัน้ ” จากบทบญั ญัตดิ งั กลา ว จะเห็นไดวา คาํ ใดท่ปี ระมวล กฎหมายนไ้ี ดม คี าํ อธบิ ายไวแ ลว กใ็ หถ อื เอาความหมายตามทปี่ ระมวลกฎหมายนไ้ี ดอ ธบิ ายความเอาไว ในคํานิยามศัพท เวนแต กรณีขอความในตัวบทกฎหมายจะขัดกับคําที่ไดอธิบายไวในคํานิยามศัพท กใ็ หถ ือความหมายทีป่ รากฏในตวั บทนน้ั เอง ดังนั้น จึงกลาวไดวา คํานิยามศัพทจึงเปนคําที่แสดงความหมายตางๆ ที่ใชในประมวล กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาฉบบั นี้ ซง่ึ อาจมคี วามหมายทไี่ มต รงกบั ความหมายตามปกตธิ รรมดา น้ันเอง อยางไรก็ตาม หากมีถอยคําใดท่ีปรากฏมาในคดีความและถอยคําน้ัน ๆ ไมไดมีคํานิยามไว หากมปี ญ หาใหใ ชค วามหมายทปี่ รากฏในพจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานในการตคี วามคาํ นนั้ แทน ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๒ ใหค วามหมายของคําตา ง ๆ ดงั นี้ (ñ) ÈÒÅ หมายความถงึ “ศาลยุตธิ รรมหรอื ผูพพิ ากษา ซ่ึงมอี าํ นาจทาํ การอันเก่ียวกับ คดีอาญา” จากความขางตน คาํ วา “ศาล” จึงมีความหมาย ๒ อยา ง ๑. ศาล คือ ตัวศาล หรือสถาบันศาล ซึ่งเปนอาคารสถานท่ีต้ัง หรือท่ีทําการ ของศาล ๒. ผพู พิ ากษา คอื ตวั บคุ คลทไี่ ดร บั การแตง ตงั้ ซง่ึ อาจเปน นายเดยี ว หรอื องคค ณะ ผพู ิพากษา ซึ่งมีอาํ นาจทําการเกย่ี วกับคดอี าญา ศาลยุติธรรมแบง ออกเปน ๓ ชัน้ คอื ñ. ÈÒŪ¹Ñé μ¹Œ เปน ศาลทค่ี กู รณเี รมิ่ ตน ในการฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดี ซง่ึ ในการดาํ เนนิ คดอี าญานน้ั ศาลชนั้ ตน ไดแ ก ศาลแขวง ศาลจงั หวดั ศาลอาญา ศาลอาญากรงุ เทพใต ศาลอาญาธนบรุ ี และศาลยุติธรรมอ่ืนที่ไดมีพระราชบัญญัติจัดต้ังศาลนั้นกําหนดใหเปนศาลช้ันตน เชน ศาลเยาวชน และครอบครวั ò. ÈÒÅÍØ·¸Ã³ เปนศาลท่ีอยูในระดับสูงกวาศาลชั้นตน ซึ่งมีอํานาจพิจารณา พพิ ากษาคดที ไี่ ดม กี ารอทุ ธรณค าํ พพิ ากษาหรอื คาํ สง่ั ของศาลชน้ั ตน มอี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาบรรดา คดีทมี่ กี ารอทุ ธรณคําพิพากษาหรือคาํ สัง่ ของศาลชัน้ ตน มี ๑๐ แหง ไดแ ก ศาลอทุ ธรณ ศาลอุทธรณ ภาค ๑ - ๙ ó. ÈÒÅ®Õ¡Ò เปนศาลสูงสุดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาบรรดาคดีที่อุทธรณ คาํ พิพากษา หรือคําส่ังของศาลอุทธรณ ปจ จบุ นั ท่ศี าลฎีกาเพียงแหงเดยี ว (ò) ¼ÙŒμŒÍ§ËÒ หมายความถึง “บุคคลผูถูกหาวาไดกระทําความผิดแตยังมิไดถูกฟอง ตอศาล” กรณีจะเปนผูตองหานั้น บุคคลนั้นจะตองถูกผูเสียหายกลาวหา โดยการรองทุกข หรือบุคคลอ่ืนกลาวหาโดยการกลาวโทษ ซ่ึงการที่จะรองทุกขหรือกลาวโทษนั้น จะตองกระทํา ตอ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ หรอื พนกั งานสอบสวน แตท ง้ั นยี้ งั มไิ ดถ งึ ชนั้ ทจี่ ะฟอ งรอ งตอ ศาล

๙ (ó) จาํ àÅ หมายความถงึ “บคุ คลซงึ่ ถกู ฟอ งยงั ศาลแลว โดยขอ หาวา ไดก ระทาํ ความผดิ ” กรณใี ดจะเปนจาํ เลยน้ันจะตอ งพิจารณา ดังนี้ ๑. หากพนกั งานอัยการเปน ผฟู องจะตกเปน จําเลยต้งั แตถ กู ฟอง ๒. แตถาราษฎรฟองเองผูถูกฟองจะตกเปนจําเลยตอเม่ือศาลไดประทับรับฟอง แลว (มาตรา ๑๖๕ วรรคสาม) ซึ่งหมายความวาในคดีท่ีราษฎรเปนโจทกฟองกันเอง ศาลจะไตสวน มูลฟองกอนวา คดีมีมูลฟองหรือไม หากคดีมีมูลจึงจะประทับฟองไวพิจารณา ดังนั้น กอนที่ศาล จะประทบั ฟองนเี้ อง ท่กี ฎหมายถือวา ผถู กู ฟองยังไมมฐี านะเปนจําเลย แมวาในสภาพความเปนจริง ผูตองหากับจําเลยจะเปนบุคคลคนเดียวกันก็ตาม แตเ มอื่ สถานภาพไดเ ปลยี่ นแปลงไป อนั เนอ่ื งมาจากผลของกฎหมายอนั เนอื่ งมาจากการทศี่ าลรบั ฟอ ง เชน นี้ สิทธิทีบ่ ุคคลดังกลาวจะไดร ับจากกฎหมายกอ็ าจมกี ารปรับเปลย่ี นไปบาง เชน ñ) ÊÔ·¸Ô¢Í§¼ÙŒμŒÍ§ËÒ ไดแก (๑) พบและปรกึ ษาผซู ง่ึ จะเปน ทนายความเปน การเฉพาะตวั (มาตรา ๗/๑ (๑)) (๒) ไดรับการเย่ียมตามสมควร (มาตรา ๗/๑ (๓)) (๓) ไดร ับการรกั ษาพยาบาลโดยเร็วเมื่อเกิดการเจ็บปว ย (มาตรา ๗/๑ (๔)) (๔) ไดร บั การแจง จากพนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจซง่ึ รบั มอบตวั ผตู อ งหา วา ผตู องหามสี ทิ ธติ าม (๑) - (๓) ขางตน (มาตรา ๗/๑ วรรคทา ย) (๕) มีสิทธิไดรับการจัดหาทนายความให ถาเปนเด็กอายุไมเกิน ๑๘ ป ในวนั แจง ขอ หาหรอื คดที ม่ี โี ทษประหารชวี ติ และผตู อ งหาไมม ที นายความ สว นผตู อ งหาทอี่ ายเุ กนิ ๑๘ ป ในวนั แจง ขอ หาและถกู กลา วหาในคดมี โี ทษจาํ คกุ ถา ผตู อ งหาไมม ที นายความและตอ งการทนายความ (มาตรา ๑๓๔/๑ วรรคหน่ึงและวรรคสอง) (๖) มีสิทธิใหทนายความหรือผูซีึ่งตนไววางใจเขาฟงการสอบปากคําของตน (มาตรา ๗/๑ (๒) และ ๑๓๔/๔) ไดใ นช้ันสอบสวน (๗) ไดรับแจงขอเท็จจริงท่ีเกี่ยวกับการทําผิด และขอหากอนสอบสวน (มาตรา ๑๓๔) (๘) ไดรับการแจงวามีสิทธิ และมีสิทธิใหการหรือไมใหการอยางใด ๆ ก็ได ในช้ันสอบสวน (มาตรา ๑๓๔/๔) (๙) มีสทิ ธิไมถูกบงั คบั ขูเข็ญ ลอ ลวง ใหส ญั ญา เพือ่ ใหก าร (มาตรา ๑๓๕) (๑๐) ไดรับการเตือนจากพนักงานสอบสวนวา ถอยคําที่ใหการอาจใชยัน ผตู องหาไดในชน้ั พิจารณา (มาตรา ๑๓๔/๔) (๑๑) มสี ทิ ธไิ ดร บั การสอบปากคาํ ดว ยวธิ พี เิ ศษเชน เดยี วกบั พยานในกรณที เี่ ปน ผตู อ งหาอายุไมเ กนิ สิบแปดป (มาตรา ๑๓๔/๒, ๑๓๓ ทว)ิ (๑๒) มีสิทธิไดรับการสอบสวนดวยความรวดเร็ว ตอเนื่องและเปนธรรม (มาตรา ๑๓๔ วรรคสาม)

๑๐ (๑๓) มีลามหรือรัฐจัดหาลามให เม่ือไมสามารถพูด หรือเขาใจภาษาไทย หรือหูหนวก หรอื เปนใบ (มาตรา ๑๓ และ ๑๓ ทว)ิ (๑๔) รอ งขอใหป ลอ ยชวั่ คราว และรอ งขอใหศ าลปลอ ยถา มกี ารคมุ ขงั ทมี่ ชิ อบ ดว ยกฎหมาย (มาตรา ๑๐๘, ๙๐) (๑๕) ไมถูกจับ ควบคุม ตรวจคน โดยไมจําเปนหรือไมมีเหตุอันสมควร (มาตรา ๗๘, ๘๗, ๙๒) ò) ÊÔ·¸Ô¢Í§¨Òí àÅ ไดแก (๑) สิทธิไดรับการพิจารณาคดีดวยความรวดเร็ว ตอเนื่องและเปนธรรม (มาตรา ๘ (๒)) (๒) แตงทนายแกตางในชั้นไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาในศาลช้ันตน ตลอดจนชนั้ ศาลอุทธรณและศาลฎกี า (มาตรา ๘ (๒)) (๓) ปรกึ ษากบั ทนาย หรอื ผทู จี่ ะเปน ทนายเปน การเฉพาะตวั (มาตรา ๘ (๓)) (๔) ตรวจหรอื คดั สาํ เนาคาํ ใหก ารของตนในชนั้ สอบสวน หรอื เอกสารประกอบ คาํ ใหการของตน (มาตรา ๘ (๖)) (๕) ตรวจดูสํานวนการไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาของศาลและคัดสําเนา หรอื ขอคดั สาํ เนาทรี่ บั รองวา ถกู ตอ งโดยเสยี คา ธรรมเนยี ม เวน แตศ าลจะมคี าํ สงั่ ใหย กเวน คา ธรรมเนยี ม (มาตรา ๘ (๕)) (๖) ตรวจดสู งิ่ ของทยี่ นื่ เปน พยานหลกั ฐานและคดสี าํ นวนหรอื ถา ยรปู สง่ิ นนั้ ๆ (มาตรา ๘ (๔)) (๗) มสี ทิ ธใิ หการหรือไมใ หการอยางใด ๆ ตอศาล (มาตรา ๑๖๕, ๑๗๒) (๘) มสี ิทธินําพยานเขา นําสบื พิสจู นใ นการพิจารณา (มาตรา ๑๗๔) (๙) สิทธริ ับทราบคําฟอง และไดรบั การอธิบายฟองจากศาล (มาตรา ๑๗๒) (๑๐) มีสทิ ธไิ ดร บั การจดั หาทนายความให (มาตรา ๑๗๓) (๑๑) สิทธไิ ดรับพจิ ารณาตอ หนา (มาตรา ๑๗๒) (๑๒) มีสิทธิเชนเดียวกับผูตองหาในเร่ืองการจัดหาลาม, การขอใหปลอย ช่ัวคราว (มาตรา ๑๓, ๑๓ ทว,ิ ๑๐๘) (๑๓) มีสิทธิไมถูกจับ ควบคุม คน โดยไมจําเปน หรือไมมีเหตุอันสมควร (มาตรา ๙๐, ๗๘, ๘๗, ๙๒) (๑๔) สทิ ธอิ ทุ ธรณ หรอื ฎกี า คดั คา น คาํ พพิ ากษาของศาลและอทุ ธรณค ดั คา น คําสงั่ ไมอนุญาตใหประกันของศาล (ณรงค ใจหาญ, ๒๕๕๖)

๑๑ (ô) ¼ÙŒàÊÕÂËÒ หมายความถึง “บุคคลผูไดรับความเสียหายเน่ืองจากการกระทําผิด ฐานใดฐานหนึ่ง รวมทั้งบคุ คลอ่นื ทีม่ ีอาํ นาจจัดการแทนได ดัง่ บัญญตั ิไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖” จากมาตรา ๒ (๔) น้ี คําวา ผเู สยี หายสามารถแยกออกไดเปน ๒ ประเภท คอื ๑. บุคคลผูไดรับความเสียหายโดยตรง เนื่องจากการกระทําผิดอาญา ฐานใดฐานหน่งึ และ ๒. ผูท่มี อี ํานาจจดั การแทนผูเสยี หายตามทบี่ ญั ญัติไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖ (๑) หลกั เกณฑข องผูเสยี หายโดยตรง มีดงั นี้ ๑) มกี ารกระทําผดิ ทางอาญาฐานใดฐานหนงึ่ เกิดข้ึน ๒) บุคคลนั้นไดร บั ความเสียหายจากการกระทาํ ผดิ อาญาดังกลาว ๓) บคุ คลนัน้ ตอ งเปนผเู สียหายโดยนิตินยั (๒) ผทู มี่ ีอาํ นาจจัดการแทนผเู สียหาย บุคคลใดบางท่ีจะมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย ประมวลกฎหมายวิธี พิจารณาความอาญา มาตรา ๔, ๕ และ ๖ ซ่งึ จะกลาวโดยละเอียดในบทตอไป (õ) ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÂÑ ¡Òà หมายความถงึ “เจา พนกั งานผูม ีหนา ท่ฟี องผตู องหาตอ ศาล ทั้งนี้ จะเปนขาราชการในกรมอัยการ หรอื เจาพนักงานอ่นื ผูมีอํานาจเชน นั้นกไ็ ด” (กรมอยั การ ปจจุบันคือ สํานกั งานอัยการสงู สุด) อํานาจหนาที่ของพนักงานอัยการ ในคดีอาญามีหนาที่เปนโจทกฟองคดีอาญา ตอศาลช้ันตน ตลอดจนฟองอุทธรณ ฟองฎีกา ยื่นคํารองเปนโจทกรวมในคดีอาญาที่ไมใชความผิด ตอ สว นตัว ซ่ึงผเู สยี หายยืน่ ฟอ งแลว สัง่ ฟอ งหรือสั่งไมฟอ งคดีอาญา (ö) ¾¹¡Ñ §Ò¹ÊͺÊǹ หมายความถงึ “เจา พนกั งาน ซง่ึ กฎหมายใหม อี าํ นาจและหนา ที่ ทําการสอบสวน” ซงึ่ ในประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๘ ไดก าํ หนดหลกั เกณฑไ ว คอื ๑) ã¹à¢μ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã ใหข าราชการตาํ รวจซึ่งมยี ศตง้ั แตน ายรอ ยตาํ รวจตรี หรือเทียบเทานายรอยตํารวจตรีข้ึนไป มีอํานาจสอบสวนคดีอาญา ซ่ีึงไดเกิดหรืออางหรือเช่ือวา ไดเกิดภายในเขตอํานาจของตนหรือผูตองหามีที่อยูหรือถูกจับภายในเขตอํานาจของตน (มาตรา ๑๘ วรรคสอง) ๒) ã¹à¢μ¨§Ñ ËÇ´Ñ Í¹è× æ ใหพ นกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชน้ั ผใู หญ ปลดั อาํ เภอ และขา ราชการตาํ รวจซง่ึ มยี ศตง้ั แตน ายรอ ยตาํ รวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอ ยตาํ รวจตรขี น้ึ ไป มอี าํ นาจ สอบสวนความผิดอาญาซ่ึงไดเ กดิ หรืออางวา หรือเชอื่ วาไดเกดิ ภายในเขตอํานาจของตน หรอื ผูต องหา ท่มี ที ีอ่ ยูห รือถกู จับภายในเขตอํานาจของตนได (มาตรา ๑๘ วรรคแรก)

๑๒ ¢ŒÍÊѧà¡μ ๑) แตใ นทางปฏบิ ตั ขิ องสาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาตนิ นั้ การทเี่ จา พนกั งานตาํ รวจทา นใดจะเปน พนกั งานสอบสวนได นอกจากเปนขาราชการตํารวจช้ันสัญญาบัตรยศต้ังแตรอยตํารวจตรีขึ้นไปแลว จะตองอยูในตําแหนงพนักงานสอบสวนดวย (ระเบียบสํานักงานตํารวจแหงชาติ วาดวยการกําหนดอํานาจหนาที่ของสวนราชการสํานักงานตํารวจแหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๒ (๘)) ๒) หากเปน ¤´ÍÕ ÒÞÒ·àÕè ¡´Ô ¢¹éÖ ¹Í¡ÃÒªÍÒ³Ò¨¡Ñ Ãนน้ั ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๐ กาํ หนดใหÍ ÂÑ ¡ÒÃÊ§Ù Ê´Ø ËÃÍ× ¼ÃŒÙ ¡Ñ ÉÒÃÒª¡ÒÃá·¹เปน พนกั งานสอบสวน ซงึ่ อยั การสงู สดุ หรอื ผรู กั ษาราชการแทน หรอื พนกั งานสอบสวนเปน ผรู บั ผดิ ชอบ ทําการสอบสวนแทนได (มาตรา ๒๐ วรรคแรก) (÷) คาํ ÃÍŒ §·¡Ø ¢ หมายความถงึ “การทผี่ เู สยี หายไดก ลา วหาตอ เจา หนา ทต่ี ามบทบญั ญตั ิ แหง ประมวลกฎหมายนี้ วา มผี กู ระทาํ ความผดิ เกดิ ขน้ึ จะรตู วั ผกู ระทาํ ผดิ หรอื ไมก ต็ าม ซงึ่ กระทาํ ใหเ กดิ ความเสยี หายแกผ เู สยี หาย และการกลาวหาเชน น้ันไดก ลาวโดยมเี จตนาจะใหผกู ระทาํ ผิดไดร บั โทษ” ในการรอ งทุกขใ นคดอี าญานั้น ผูเ สียหายสามารถรองทกุ ขต อบุคคลดงั ตอไปนี้ ๑) รอ งทุกขตอพนกั งานสอบสวน (มาตรา ๑๒๓) ๒) รอ งทกุ ขต อ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ ซงึ่ มตี าํ แหนง หนา ทร่ี องหรอื เหนอื พนักงานสอบสวน และเปนผซู งึ่ มหี นาทร่ี กั ษาความสงบเรยี บรอ ยตามกฎหมายก็ได (มาตรา ๑๒๔) นอกจากน้ี ในการรองทุกข ผูเสียหายจะรองทุกขเปนหนังสือรองทุกขหรือจะ รอ งทกุ ขโ ดยวาจากไ็ ด แตห ากรอ งทกุ ขด ว ยวาจาจะตอ งรบี ใหผ เู สยี หายนนั้ ไปพบกบั พนกั งานสอบสวน เพอ่ื จดบนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขน น้ั แตใ นกรณเี รง รอ นเจา พนกั งานตาํ รวจผรู บั คาํ รอ งทกุ ขจ ะจดบนั ทกึ เสยี เอง ก็ได แตตอ งรีบสงไปยังพนกั งานสอบสวน (มาตรา ๑๒๔ วรรคสาม) (ø) คํา¡Å‹ÒÇâ·É หมายความถึง “การท่ีบุคคลอื่นซ่ึงไมใชผูเสียหายไดกลาวหาตอ เจา หนาท่ีวา มบี คุ คลรูตัวหรือไมก็ดี ไดก ระทําความผดิ อยา งหน่ึงขน้ึ ” ความผิดอาญาที่ºØ¤¤ÅÍè×¹«Öè§ÁÔ㪋¼ÙŒàÊÕÂËÒÂกลาวโทษตอเจาพนักงานดังกลาว ขา งตน นนั้ ¨ÐμÍŒ §à»¹š ¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒá¼¹‹ ´¹Ô à·Ò‹ ¹¹éÑ เพราะเหตวุ า ความผดิ อนั ยอมความไดห รอื ความผดิ ตอสว นตวั นนั้ ตามประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญา มาตรา ๑๒๑ วรรคสอง ประกอบมาตรา ๑๒๓, ๑๒๔ กําหนดใหรอ งทุกขต อพนักงานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจกอน มิฉะน้ันพนักงานสอบสวน จะทาํ การสอบสวนไมได ดังนนั้ ความผิดอนั ยอมความได หรอื ความผดิ ตอ สว นตัวจะนํามากลาวโทษ เพ่ือใหมีการสอบสวนมไิ ด จากประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๒๗ ซึง่ ใหน าํ บทบญั ญตั ิ ในมาตรา ๑๒๓ ถึง ๑๒๖ มาบังคับใชโดยอนโุ ลม จงึ พอจะสรปุ ไดวา - à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹¼ÙŒ·ÕèÁÕ˹Ҍ ·ÃÕè Ѻ¤íÒ¡Å‹ÒÇâ·É คือ - พนักงานสอบสวน - พนักงานฝายปกครองหรอื ตาํ รวจ

๑๓ อยางไรก็ตาม เจา พนักงานผูม ีหนา ท่รี ับคาํ กลา วโทษน้ัน ¨ÐäÁº‹ ѹ·¡Ö คาํ กลาวโทษหากวา ๑) เมอ่ื ผูกลาวโทษไมยอมแจงวาเขาคอื ใคร ๒) เมอ่ื คาํ กลาวโทษเปน บัตรสนเทห นอกจากน้ันคํากลาวโทษซึ่งไดบันทึกแลว แตผูกลาวโทษไมยอมลงลายมือชื่อเชนน้ี เจาพนกั งานผรู ับคํากลาวโทษจะไมจ ัดการแกค ํากลา วโทษใหกไ็ ด (มาตรา ๑๒๗) ¢ÍŒ áμ¡μÒ‹ §ÃÐËÇÒ‹ §คาํ ÃÍŒ §·¡Ø ¢¡ºÑ คํา¡Å‹ÒÇâ·É คาํ รอ งทุกข คํากลาวโทษ ๑. ผàู ÊÂÕ ËÒÂเทานนั้ ท่จี ะเปน ผูกลาวหา ๑. ผูกลา วโทษตอ งเปน º¤Ø ¤ÅÍè¹× ซง่ึ ไมใ ชผ ูเสยี หาย ๒. ผูรองทุกขจะตองÁÕà¨μ¹ÒªÑ´à¨¹ท่ีจะให ๒. กฎหมายäÁä‹ ´ºŒ ÞÑ ÞμÑ ÍÔ ÂÒ‹ §ª´Ñ ਹÇÒ‹ ผทู ก่ี ลา วโทษ ผกู ระทําความผิดไดรบั โทษ จะตองมีเจตนาใหผูกระทําความผิดไดรับโทษ หรอื ไม ๓. คํารองทุกขผูเสียหายสามารถรองทุกขได ๓. ผูกลาวโทษจะกลาวโทษไดเฉพาะใน¤ÇÒÁ¼Ô´ ท้ัง¤ÇÒÁ¼Ô´ÍÒÞÒἋ¹´Ô¹ áÅФÇÒÁ¼Ô´ ÍÒÞÒἋ¹´Ô¹เทานั้น (พิจารณาจาก ป.วิอาญา μÍ‹ ÊÇ‹ ¹μÇÑ มาตรา ๒ (๗) (๘) ประกอบมาตรา ๑๒๑ วรรคสอง (ù) ËÁÒÂÍÒÞÒ หมายความถึง “หนังสือบงการที่ออกตามบทบัญญัติแหงประมวล กฎหมายนี้ สง่ั ใหเ จา หนา ทท่ี าํ การจบั ขงั จาํ คกุ หรอื ปลอ ยผตู อ งหา จาํ เลย หรอื นกั โทษ หรอื ใหท าํ การคน รวมท้ังสํานวน หมายจับหรือหมายคนอันไดรับรองวาถูกตองและคําบอกกลาวทางโทรเลขวาไดออก หมายจบั หรอื หมายคน แลว ตลอดจนสาํ เนาหมายจบั หรอื หมายคน ทไี่ ดส ง ทางโทรสาร สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส หรือสือ่ เทคโนโลยีสารสนเทศประเภทอนื่ ทงั้ นี้ ตามทบี่ ัญญัตไิ วในมาตรา ๗๗” จะเห็นไดวาหมายตาง ๆ จะตองเปนไปตามแบบท่ีปรากฏในขอบังคับประธาน ศาลฎีกา วาดวยหลักเกณฑและวิธีการเก่ียวกับการออกคําส่ังหรือหมายอาญา พ.ศ.๒๕๔๘ ซึ่งจะมี รปู แบบและสีตา งกนั คอื ดังน้นั หมายอาญา มี ๕ ประเภท คือ ๑. หมายจับ จะมีสขี าว ๒. หมายคน จะมีสีขาว ๓. หมายขัง ระหวางสอบสวนจะมีสีฟา แตถาเปนหมายขังระหวางไตสวน หรือพิจารณาจะมสี เี ขยี ว ๔. หมายจําคุก ระหวางอุทธรณฎีกาจะมีสีเหลือง แตหมายจําคุกซึ่งคดีถึงท่ีสุด จะมสี ีแดง ๕. หมายปลอย จะมสี สี ม

๑๔ (ñð) ¡ÒÃÊ׺Êǹ หมายความวา “การแสวงหาขอเท็จจริงและหลักฐาน ซ่ึงพนักงาน ฝา ยปกครอง หรอื ตาํ รวจไดป ฏบิ ตั ไิ ปตามอาํ นาจและหนา ท่ี เพอื่ รกั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน และเพอ่ื ทจ่ี ะทราบรายละเอยี ดแหง ความผดิ ” วตั ถุประสงคข องการสบื สวนก็à¾×èÍÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁʧºàÃÕºÃÍŒ ¢ͧ»ÃЪҪ¹ áÅÐ à¾Íè× ·ÃÒºÃÒÂÅÐàÍÂÕ ´á˧‹ ¤ÇÒÁ¼´Ô การสบื สวนอาจมขี นึ้ กอ นทจ่ี ะเกดิ การกระทาํ ความผดิ หรอื ภายหลงั ที่การกระทําผิดไดเกิดข้ึนแลวก็ได การสืบสวนกอนที่จะเกิดการกระทําความผิดก็เพ่ือท่ีจะไดหาทาง ปองกนั มใิ หเ กดิ ขนึ้ สว นการสืบสวนเม่ือความผดิ เกดิ ขึน้ แลวก็เพ่อื ท่ีจะทราบรายละเอยี ดแหงความผิด »ÃÐàÀ·¢Í§¡ÒÃÊº× Êǹ จากคาํ นิยามศพั ททําใหเหน็ ไดวา ในการสืบสวนซึง่ อาจทาํ ได ๒ ประเภท คอื ¡ÒÃÊº× Êǹ¡Í‹ ¹à¡´Ô àËμØ ซงึ่ เปน การสบื สวนเพอื่ รวบรวมขอ มลู ตา ง ๆ เชน แหลง ทอี่ าจเกดิ อาชญากรรม พฤตกิ รรมของบคุ คลทตี่ อ งสงสยั สถานทลี่ อ แหลมตอ การประกอบอาชญากรรม ลกั ษณะ สภาพของภมู ิประเทศกับทางเขาออกสูชมุ ชน สถานที่ตงั้ สาํ คัญ บานบคุ คลสาํ คัญในทอ งถนิ่ ธนาคาร หรือแหลงเศรษฐกิจที่สําคัญของชุมชน รานสะดวกซ้ือ โรงแรม ท่ีพัก สถานบันเทิงตาง ๆ เปนตน ซงึ่ การเกบ็ ขอ มลู ทอ งถนิ่ เหลา นี้ เจา พนกั งานตาํ รวจสามารถสบื สวนเกบ็ ขอ มลู ไวก อ น โดยตอ งตรวจสอบ ใหถูกตองตรงกับความเปนจริง แลวเก็บไวอยางเปนระบบ ซ่ึงสิ่งเหลานี้จําเปนอยางยิ่งตอการรักษา ความสงบเรียบรอยของประชาชน ¡ÒÃÊ׺ÊǹËÅѧà¡Ô´àËμØ เปนการสืบสวนเมื่อมีเหตุการณที่มีการกระทําความผิดเกิดข้ึน แลว จึงตองทําการสืบสวนเพือ่ หาตัวผูกระทาํ ความผดิ มาลงโทษ ในการสืบสวนหลังเกิดเหตนุ ี้ จะตอง สบื สวนใหไดค วามดังน้ี ๑. มีการกระทําความผิดตามกฎหมายจริงหรือไม เชน สืบสวนเพื่อใหทราบวา ผูตาย ถกู ฆาตกรรมหรือตายเพราะเหตเุ จบ็ ปว ย เปน ตน ๒. ความผดิ ทเี่ กดิ ขนึ้ นน้ั เปน ความผดิ ขอ หาใด เชน มกี ารแจง ความวา มกี ารเกดิ อบุ ตั เิ หตุ รถชนผูตาย จะตองสืบสวนใหไดวาการตายน้ันเกิดจากอุบัติเหตุรถชนจริงหรือไม หรือวาผูแจงความ ตองการมาแจง เพื่อประโยชนจากเงินประกันชีวิตของผูต าย ๓. ใครเปน ผกู ระทําความผิดดังกลา ว หรือมใี ครเปนผรู วมในการกระทําความผิด ๔. มีพยานบคุ คลใดบา งทร่ี เู หน็ เหตกุ ารณ หรือมีหลักฐานอะไรบา งทส่ี ามารถบง บอกถงึ ความเก่ียวของกับผูกระทําความผดิ ๕. สืบสวนเพือ่ ตดิ ตามจับกมุ ตวั ผกู ระทําความผิดมารบั โทษ สาํ หรบั เรอื่ งเขตอาํ นาจการสบื สวนคดอี าญานนั้ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มิไดบัญญัติระบุเรื่องเขตอํานาจการสืบสวนไวโดยเฉพาะ เชนเดียวกับเขตอํานาจการสอบสวน เพยี งแตไดม ีคําพิพากษาฎีกาไดวางไวเปนบรรทดั ฐาน คือ

๑๕ คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñôð/òôùð (»ÃЪØÁãËÞ‹) “ศาลฎีกา เห็นวา อํานาจและหนาที่ของตํารวจในฐานะพนักงานสืบสวนนั้น บัดนี้ไดมี ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาบัญญัติ วางอํานาจและหนาที่ไวโดยชัดเจนแลวตามมาตรา ๒ (๑๖) ตาํ รวจคอื เจา พนกั งานทกี่ ฎหมายใหม อี าํ นาจและหนา ทร่ี กั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน และมาตรา ๑๗ ไดบ ญั ญตั วิ า ตําÃǨÁÕอํา¹Ò¨ทํา¡ÒÃÊº× Êǹ¤´ÕÍÒÞÒä´Œ äÁÁ‹ Õº·ºÞÑ ÞμÑ ãÔ ¹·èÕã´ÇÒ‹ ตําÃǨ¨Ðทํา¡ÒÃÊ׺Êǹ¤´ÕÍÒÞÒä´Œáμ‹à©¾ÒÐã¹à¢μ·Õèμ¹»ÃÐจํา¡ÒÃÍÂÙ‹ ตรงกันขามกลับมีกฎหมาย วาดวยเครื่องแบบตํารวจ เพ่ือใหตํารวจแสดงตนวาเปนตํารวจไดในทุกสถานที่เม่ือปรากฏวาจําเลยได แสดงตนเปน ตาํ รวจจบั กมุ นายพรหมกบั พวก แลว เรยี กสนิ บนแทนการนาํ สง สถานตี าํ รวจตามทบ่ี ญั ญตั ิ ไว ในวิธพี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๗๘ และ ๘๔ จําเลยก็ตองมีความผิดตามกฎหมาย” ÊÃØ» จากคาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๑๔๐/๒๔๙๐ (ประชมุ ใหญ) แสดงใหเ หน็ ไดว า “à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ÃǨ ÁÕอํา¹Ò¨Ê׺Êǹ¨Ñº¡ÁØ ¼Ù¡Œ ÃÐทํา¼´Ô ÍÒÞÒä´Œ áÁÍŒ ÂÙ‹¹Í¡à¢μ·μÕè ¹»ÃÐจาํ ¡ÒÃÍÂÙ¡‹ çμÒÁ” นอกจากนี้ ยังมีแนวคาํ พพิ ากษาอืน่ ๆ ทว่ี างไวเ ปน บรรทัดฐานในเร่อื งน้ี เชน μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè õðð/òõó÷ วินิจฉัยวา ตําÃǨÁÕอํา¹Ò¨Ê׺Êǹ·ÑèÇÃÒªÍҳҨѡà แมจ ะไดร บั คาํ สัง่ ใหไ ปทําหนาท่ีอื่นกย็ งั มีอํานาจสบื สวน คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ô÷ññ/òõôò วนิ จิ ฉยั วา ตาํ รวจมอี าํ นาจจบั กมุ ผกู ระทาํ ผดิ อาญาได ทว่ั ราชอาณาจักร แมขณะเกดิ เหตุ จําเลยจะทาํ หนา ทอี่ ่นื อยูก็ตาม ก็ไมทาํ ใหอ ํานาจหนา ท่ีท่มี อี ยูต าม กฎหมายสูญสิ้นไป จําเลยยังคงมีอํานาจอยูโดยบริบูรณในฐานะเจาพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจ ผูมีอํานาจสืบสวนจับกุมผูกระทําความผิดอาญา ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๑๖) ¡Ò÷èÕตําÃǨࢌҨѺ¡ØÁ¼ÙŒ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´â´ÂÁÔä´ŒÃѺ͹ØÞÒμ¨Ò¡¼ÙŒºÑ§¤ÑººÑÞªÒ¡‹Í¹ ¡çäÁ‹ÁռšÃзºμ‹Íอาํ ¹Ò¨·ÁÕè ÕÍÂá‹Ù ÅŒÇμÒÁ¡®ËÁÒ (ññ) ¡ÒÃÊͺÊǹ หมายความถึง “การรวบรวมพยานหลักฐานและการดําเนินการ ท้ังหลายอ่ืนตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ ซึ่งพนักงานสอบสวนไดทําไปเก่ียวกับความผิดที่ กลา วหา เพอ่ื ทจี่ ะทราบขอเทจ็ จรงิ หรือพิสจู นความผดิ และเพอ่ื จะเอาตวั ผูกระทาํ ผิดมาฟอ งลงโทษ” การสอบสวนจะมขี น้ึ ไดก ต็ อ เมอื่ มกี ารกระทาํ ความผดิ เกดิ ขนึ้ แลว และผทู จี่ ะทาํ การ สอบสวนไดกค็ อื ¾¹¡Ñ §Ò¹ÊͺÊǹ สาระสําคัญท่ีพนักงานสอบสวนจะดําเนินการเพ่ือจะไดนําตัวผูกระทําความผิด มารบั โทษตามท่ีกฎหมายบญั ญัตคิ อื

๑๖ ๑. พิจารณาความผิด เม่ือมีการรับเร่ืองราวรองทุกขแลว พนักงานสอบสวน จะตองพิจารณาวาพฤติการณและการกระทําที่เกิดข้ึนนั้นเปนความผิดหรือไม ตามกฎหมายใด ขอหาอะไร เปนตน ๒. และเพ่ือใหเกิดความชัดเจน เพ่ือประกอบการพิจารณาพนักงานสอบสวน มอี าํ นาจทจี่ ะถามปากคาํ และบนั ทกึ ปากคาํ ของผเู สยี หาย หรอื บคุ คลใดทเ่ี หน็ วา ถอ ยคาํ ของเขาอาจเปน ประโยชนใ นการท่ีจะมาเปน พยานในคดตี ามประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาคดอี าญา มาตรา ๑๓๓ ๓. สอบปากคําและบันทึกปากคําผูตองหาไว แตกอนท่ีจะดําเนินการดังกลาว จะตองแจงขอหาใหทราบ และตองบอกใหผูน้ันทราบดวยวาถอยคําท่ีผูตองหากลาวนั้น อาจใชเปน พยานหลักฐานยันตัวเขาในการพิจารณาคดีได เม่ือเขาเต็มใจใหการอยางใด ก็ใหจดคําใหการไว แตหากเขาไมเ ต็มใจใหการก็ใหบ ันทึกไว (มาตรา ๑๓๔) ๔. รวบรวมพยานหลักฐานตาง ๆ ทุกชนดิ เทาทีจ่ ะสามารถรวบรวมได เพื่อนาํ ไป พิสจู นวา ผูน ้ันไดเปนผูท ี่ไดก ระทาํ ความผิด ¢ŒÍáμ¡μÒ‹ §ÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃÊº× ÊǹáÅСÒÃÊͺÊǹ การสืบสวน การสอบสวน ๑. เปน การáÊǧËҢ͌ à·¨ç ¨Ã§Ô และพยานหลกั ฐาน ๑. เปน การÃǺÃÇÁ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ทมี่ อี ยตู ลอดจน การดาํ เนนิ การรบั เรอื่ งการสอบปากคาํ เพอ่ื ทราบ ขอ เท็จจรงิ วา มมี ูลเหตุหรือไม ๒. การดาํ เนนิ การสบื สวนในคดอี าญาผทู จ่ี ะสบื สวน ๒. จะตอ งเรม่ิ การดาํ เนนิ การสอบสวนโดย¾¹¡Ñ §Ò¹ จะเปน¾¹Ñ¡§Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃ×ÍตําÃǨÃдѺ ÊͺÊǹเทา น้ัน ª¹Ñé ÂÈã´¡äç ´ทŒ รี่ ะเบยี บสาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาติ กาํ หนดหนาทีใ่ หท าํ การสืบสวนได ๓. จุดประสงคในการสืบสวนคือà¾×èÍÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁ ๓. จุดประสงคเพ่ือ·ÃÒº¢ŒÍà·ç¨¨ÃÔ§ËÃ×;ÔÊÙ¨¹ ʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ¢ͧ»ÃЪҪ¹ ซงึ่ เปน การสบื สวน ¤ÇÒÁ¼´Ô และเอาตวั ผกู ระทาํ ความผดิ มาฟอ งรอ ง กอนเกิดเหตุ หรือเปนการสืบสวนเพื่อทราบ เพื่อรบั โทษ รายละเอียดแหงความผิด ซึ่งเปนการสืบสวน ภายหลังเกดิ เหตุ ๔. เจาพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจมีอํานาจ ๔. พนักงานสอบสวนมีอํานาจสอบสวนไดเฉพาะคดี ทําการÊº× Êǹ䴌·ÇèÑ ÃÒªÍҳҨѡà ทอ่ี ยใู นà¢μอาํ ¹Ò¨¡ÒÃÊͺÊǹ¢Í§μ¹เทานัน้ ๕. การสืบสวนทําไดทั้ง¡‹Í¹áÅÐËÅѧการกระทํา ๕. สอบสวนกระทําไดตอเม่ือมีความผิดอาญา ความผดิ à¡Ô´¢é¹Ö áÅŒÇเทาน้ัน

๑๗ (ñò) ¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § หมายความถงึ “กระบวนไตส วนทางศาลเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ถงึ มลู คดี ซง่ึ จาํ เลยตองหา” กระบวนการไตสวนมูลฟองน้ี เปนบทบัญญัติที่เกี่ยวกับความสงบเรียบรอยและ ศีลธรรมอันดีของประชาชน ลักษณะของการไตสวนมูลฟองเปนการพิจารณาคดีทางศาลในเบ้ืองตน วา คดอี าญาทีโ่ จทกนาํ มาฟองนัน้ มมี ลู หรอื ไม หากมีมลู ศาลกจ็ ะประทับรบั ฟอ งไวพ จิ ารณาคดตี อไป การไตส วนมลู ฟอ งน้ี ถา เปน คดที Ãี่ ÒÉ®Ã໹š ⨷¡Â ¹è× ¿Í‡ § ÈÒÅμÍŒ §ทาํ ¡ÒÃäμÊ‹ ǹ ÁÅÙ ¿Í‡ §¡Í‹ ¹·¨èÕ Ð»ÃзºÑ ÃºÑ ¿Í‡ §ไวพ จิ ารณาเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ขอ มลู เบอ้ื งตน วา มเี หตผุ ลเพยี งพอทจี่ ะรบั ฟอ ง หรอื ไม เนือ่ งจากการท่ีผูเสียหายย่นื ฟอ งเองน้นั มิไดผ านกระบวนการกลั่นกรองจากเจา หนาท่ีของรฐั ท่ีเขาใจในกระบวนการดําเนินคดี เชน พนกั งานสอบสวน หรอื พนักงานอยั การมากอน แตถ า เปนคดี ท่ี¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡ÒÃ໚¹â¨·¡Âè×¹¿‡Í§ ÈÒÅäÁ‹จํา໚¹μŒÍ§äμ‹ÊǹÁÙÅ¿‡Í§ แตถาศาลเห็นสมควรจะส่ัง ไตส วนมลู ฟองกอ นกไ็ ด (มาตรา ๑๖๒) ในกรณที ี่ศาลไตส วนแลวปรากฏวา คดีที่โจทกฟ องนนั้ ไมมีมลู ศาลก็จะไมป ระทบั รบั ฟอ ง เพราะจะทาํ ใหไ มตอ งเสียเวลาในการพจิ ารณาคดตี อ ไป ดงั นน้ั การไตส วนมลู ฟอ งกเ็ พอ่ื ชใ้ี หเ หน็ วา มมี ลู เทา นน้ั ไมใ ชฟ ง วา จาํ เลยผดิ หรอื ไม ดว ยเหตนุ หี้ ากคดที โี่ จทกฟ อ งพอจะฟง ไดว า คดมี มี ลู แลว ศาลจะไมส ง่ั ไตส วนผฟู อ งกไ็ ด เชน คดที พ่ี นกั งาน อยั การเปนโจทกฟอ ง ไดม ีการสอบสวนถึงมูลคดขี องจําเลยมาแลว ในตอนสอบสวน ศาลจะไมไตส วน มูลฟอ งกไ็ ด และสวนใหญในทางปฏิบัติคดที ีพ่ นกั งานอัยการเปน โจทก ศาลจะไมสง่ั ไตสวนมูลฟอง (ñó) ·ÃèÕ âË°Ò¹ หมายความถงึ “ทตี่ า ง ๆ ทมี่ ใิ ชท ส่ี าธารณสถาน ดงั บญั ญตั ไิ วใ นกฎหมาย ลักษณะอาญา” ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑ (๔) คาํ วา “สาธารณสถาน” หมายความวา สถานที่ใด ๆ ซง่ึ ประชาชนมคี วามชอบธรรมทีจ่ ะเขา ไปได ดงั นน้ั ·ÃÕè âË°Ò¹¨§Ö ËÁÒ¤ÇÒÁ¶§Ö ·ÊÕè Ç‹ ¹μÇÑ à©¾Òк¤Ø ¤Å«§èÖ »ÃЪҪ¹·ÇÑè ä»äÁÁ‹ Õ ¤ÇÒÁªÍº·Õè¨ÐࢌÒä»ä´Œ ขอนี้มีความสําคัญเก่ียวกับเรื่องการจับ การคน ดังปรากฏตามมาตรา ๘๑ และมาตรา ๙๒, ๙๘, ๑๐๒ เปน ตน กรณีใดท่ีจะเปนท่ีรโหฐาน ตองพิเคราะห¢ŒÍà·ç¨¨Ãԧ໚¹สํา¤ÑÞ â´Â¾Ô¨ÒóҶ֧ ¡ÒÃ㪌ʶҹ·èÕ¹¹Ñé ໹š ËÅÑ¡ ลักษณะของการใชสถานท่ีก็ตอ งพิจารณาถงึ เวลา และสภาพของสถานท่ี ดวย เพราะวาตามสภาพและเวลาที่ใชสถานท่ีนั้น อาจเปลี่ยนแปลงไปทําใหสาธารณสถานกลายเปน ทร่ี โหฐานได และเมอ่ื เปน ทร่ี โหฐานแลว กจ็ ะเกยี่ วขอ งกบั การจบั และการคน เชน ตามสภาพรา นขายของ เม่ือเปดขายของยอมไมใชที่รโหฐาน เพราะการที่เปดรานใหคนทั่วไปเขาไปได ยอมแสดงวา ในขณะเวลานนั้ เจา ของสถานท่ี เขาไมป ระสงคท จี่ ะใหเ ปน ทสี่ ว นตวั แตถ า เปน สว นหนงึ่ ของรา นขายของ น้ันเจาของกันเปนหองเฉพาะทําไวเปนสวนตัว โดยไมใหประชาชนเขาไป อาจเปนหองนอนหรือหอง พกั ผอนยอ มเปน ท่ีรโหฐาน หรอื ในกรณที ี่ปด รานขายของนัน้ แลวกย็ อมจะเปน ทร่ี โหฐานเชน เดียวกัน

๑๘ การพจิ ารณาทร่ี โหฐาน จงึ ตอ ง¾¨Ô ÒóҶ§Ö ¡ÒÃ㪢Œ ͧº¤Ø ¤Å·àÕè »¹š à¨ÒŒ ¢Í§Ê¶Ò¹·èÕ เปน สําคญั เหมอื นกนั วา จะยอมใหป ระชาชนเขา ไดห รอื ไม ถา ยอมใหป ระชาชนเขา ออกไดก ย็ อ มจะเปน ทีส่ าธารณสถาน หาใชเปน ทีร่ โหฐานไม อยางไรก็ตาม อาจจะตองพิจารณาถึงสภาพของการใชของบุคคลดวย เพราะถา โดยสภาพของการใชสถานที่น้ันดวย ประชาชนสามารถเขาไปได แมจะติดปายหามเขาไว ตองถือวา เปนการหามเขา หมายถึงบุคคลท่ีไมมีกิจธุระเทาน้ัน หากวาสภาพน้ันบุคคลท่ีมีกิจธุระเขาไปไดแลว กย็ อมจะเปน ท่ีสาธารณสถาน หาใชเ ปน ทีร่ โหฐานไม โดยถอื วาเปน การหา มเพยี งบางคนเทานนั้ เชน สถานทร่ี าชการ แมจ ะตดิ ปา ยหนา หอ งหรอื หนา สถานทวี่ า หา มบคุ คลภายนอกหรอื ผไู มม กี จิ ธรุ ะเขา ไป กรณีน้ีก็ตองถือวาสถานท่ีราชการนั้นเปนสาธารณสถาน หาใชท่ีรโหฐานไม เพราะยังมีประชาชนท่ีมี กิจธุระเขาไปได สถานท่ี “เคหสถาน” หมายถึง สถานที่ซึ่งใชเปนท่ีอยูอาศัย เชน โรงเรือน เรือ หรือแพทีค่ นใชอ ยอู าศยั μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ö÷õ/òôøó ความประสงคของกฎหมายในการบัญญัติเร่ือง ที่รโหฐานแตกตางกับสถานท่ีอื่น ก็โดยหลักวา ท่ีรโหฐานนั้นควรไดรับความเคารพจากบุคคลอ่ืน หาไมแลวความผาสุกและสิทธิของเจา ของทรี่ โหฐานจะถูกบั่นทอนเสยี โดยงา ย คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òðòô/òôù÷ สถานท่ีบนขบวนรถไฟโดยสารน้ัน ไมใชท่ีรโหฐาน เปนทส่ี าธารณสถาน คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè øøó/òõòð สถานท่ีใดจะเปนสาธารณสถานหรือไมตองคํานึงวา สถานที่น้ันจะเปนสถานที่ผิดกฎหมาย เชน สถานการคาประเวณีหรือไม เพียงแตพิจารณาวา สถานทน่ี นั้ ประชาชนมคี วามชอบธรรมทจ่ี ะเขา ไปไดห รอื ไม และตอ งพจิ ารณาขอ เทจ็ จรงิ เปน ราย ๆ ไป ถาประชาชนมคี วามชอบธรรมที่จะเขาไปได สถานทน่ี ้ันก็เปน สาธารณสถาน ไมใ ชท ร่ี โหฐาน คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öù/òõóõ โจทกใชหองพักในบานเกิดเหตุเปนที่สาํ หรับใหหญิง คาประเวณีกับบุคคลทั่วไป คืนเกิดเหตุนางสาว น. ลูกจางของโจทกไดทําการคาประเวณีในหองพัก น้ันดว ย หอ งพักดังกลา วถอื ไดวาเปน สาธารณสถาน คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè òùñô/òõó÷ โรงคาไมที่ใชเปนที่พักอาศัยยามท่ีโรงคาไม หยุดดาํ เนินกิจการ ภายในบริเวณโรงคาไม ไมวาจะเปนดานหนา หรือหลังยอมไมใชสาธารณสถาน แตเ ปน ทีร่ โหฐาน คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ó÷õñ/òõõñ ขณะที่เจาพนักงานตํารวจเขาไปตรวจคนจาํ เลยนน้ั จาํ เลยกาํ ลงั ขายกว ยเตี๋ยวอยูท ีร่ านของจําเลย ซึ่งมลี กู คา กาํ ลังนัง่ รบั ประทานกวยเตี๋ยวอยทู ร่ี า นจาํ เลย ดังนัน้ รา นกวยเตยี๋ วของจําเลยหาใชท ่รี โหฐานไม แตเ ปนสาธารณสถาน เม่อื เจาพนักงานตาํ รวจมเี หตุ อันควรสงสัยวา จาํ เลยมีเมทแอมเฟตามีนไวในครอบครอง อนั เปนความผิดตอกฎหมาย เจา พนกั งาน ตาํ รวจยอมมีอํานาจเขา คน ได โดยไมต อ งมหี มายคน

๑๙ (ñô) ⨷¡ หมายความถึง “พนักงานอัยการ หรือผูเสียหายซึ่งฟองคดีอาญาตอศาล หรอื ท้ังคใู นเมือ่ พนักงานอัยการและผเู สยี หายเปน โจทกร วมกนั ” จากคาํ จาํ กดั ความนี้ สามารถแยกผูท่ีเปน โจทกในคดีอาญาได คือ ๑. พนักงานอยั การ ๒. ผูเสียหาย ๓. ทงั้ พนักงานอยั การ และผเู สยี หายเปน โจทกรว มกัน ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡Òà ซึ่งมีหนาท่ีฟองผูตองหาตอศาล (มาตรา ๒ (๕)) สามารถเปน โจทกใ นคดอี าญาได และขอใหส งั เกตวา กฎหมายใชμ Òí á˹§‹ ¾¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡ÒÃ໹š สาํ ¤ÞÑ ËÒãªก‹ าํ ˹´ μÇÑ º¤Ø ¤ÅäÁ‹ ดงั นน้ั ผใู ดกต็ ามทดี่ าํ รงตาํ แหนง พนกั งานอยั การ ซงึ่ อยใู นเขตอาํ นาจนน้ั ๆ ยอ มสามารถ เปน โจทกไดโดยไมตอ งจํากัดดวยตวั บุคคล พนกั งานอยั การจึงดําเนินคดีแทนกันได หากมีตําแหนง อยู ในเขตอาํ นาจเดียวกนั และบุคคลทดี่ าํ รงตาํ แหนงพนกั งานอยั การท่อี ยใู นทอ งทีเ่ ดียวกนั แมจ ะดําเนิน แทนกนั ไดก ย็ งั สามารถลงชอ่ื แทนกนั ได เมอ่ื ไดค วามหมายวา พนกั งานอยั การเปน โจทก ไดย น่ื ฟอ งคดี อาญาแลวกส็ ามารถทจ่ี ะดาํ เนนิ คดไี ดต ลอดถงึ ศาลอทุ ธรณและศาลฎกี า และสามารถมีอิสระเต็มท่ีใน การดําเนนิ คดีเทาทอ่ี ํานาจมีอยู ทง้ั สิทธิในการดาํ เนินคดกี ็แยกตา งหากจากผเู สียหาย โดยไมข ้นึ ตอ กัน ดงั นนั้ ใน¡Ã³àÕ »¹š ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ á¼¹‹ ´¹Ô แมผ เู สยี หายจะไมต ดิ ใจดาํ เนนิ คดี พนกั งาน อัยการก็มีอํานาจฟองคดีนั้นได โดยไมตองพิจารณาถึงความตองการของผูเสียหาย ท้ังน้ี เพราะใน ปจจุบันถือกันวาความผิดอาญาเปนความผิดที่เกิดแกรัฐหรือสังคม รัฐจะตองรับผิดชอบในความผิด อาญาทเี่ กิดข้นึ รฐั จึงเปนผฟู อ งดาํ เนนิ คดี โดยตั้งพนกั งานอัยการข้ึนเพื่อดําเนินคดีแทนรฐั ¼ÙŒàÊÕÂËÒ ซึ่งหมายถึงบุคคลที่ไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทําความผิด ฐานใดฐานหนง่ึ รวมทัง้ ผูที่มอี าํ นาจจัดการแทนได ตามทีก่ ฎหมายกาํ หนดนนั้ กย็ อ มมีสิทธเิ ปนโจทก ฟอ งคดอี าญาได เมือ่ ผูเสยี หายฟอ งคดีอาญาแลวก็ยอ มมีฐานะเปนโจทกตามกฎหมาย และมีอาํ นาจ อิสระในการดําเนินคดไี มข นึ้ อยูกับฝา ยใด เหมอื นอํานาจอิสระเชน เดียวกับพนกั งานอยั การ กรณที ผี่ เู สยี หายเปน โจทก ผเู สยี หายเทา นนั้ ทจี่ ะตอ งลงลายมอื ชอ่ื โจทกใ นคาํ ฟอ ง ผูอื่นทไี่ มใ ชผเู สยี หายจะลงลายมอื ช่อื ชอ งโจทกไ มได อยางไรก็ตาม คําวาโจทกในท่ีนี้ ถาËÒ¡ÁÕ¡ÒÃÁͺอํา¹Ò¨ãËŒÁÕ¡ÒÃทําá·¹ เชน ผเู สยี หายมอบอาํ นาจใหผ ใู ดฟอ งคดี ผรู บั มอบอาํ นาจถอื วา มฐี านะเปน โจทกด ว ย และถอื วา เปน คคู วาม ผรู บั มอบอาํ นาจจงึ สามารถลงชอ่ื ในชอ งโจทกก ไ็ ด และลงชอ่ื ในชอ งผเู รยี งไดด ว ย (ฎกี าที่ ๕๐๒/๒๕๒๓, ฎกี าท่ี ๘๙๐/๒๕๐๓) ¾¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡ÒÃáÅмàŒÙ ÊÂÕ ËÒÂ໹š ⨷¡Ã Ç‹ Á¡¹Ñ การทที่ ง้ั สองฝา ยตา งก็มอี าํ นาจ อสิ ระเปน โจทกร ว มกนั นี้ กต็ อ งถอื วา มอี าํ นาจเปน โจทกเ หมอื นกนั และทง้ั สองฝา ยกย็ งั ถอื วา เปน โจทก ทมี่ อี าํ นาจอสิ ระดว ยกนั เหมอื นเดมิ แตก ฎหมายคงมขี อ จาํ กดั อาํ นาจของผเู สยี หายไวใ นกรณที เ่ี ปน โจทก รว มกันนี้ ในมาตรา ๓๒ ท่วี า “เมอื่ พนกั งานอยั การและผูเสียหายเปน โจทกร วมกนั ถาพนักงานอยั การ

๒๐ เหน็ วา ผเู สยี หายจะกระทาํ ใหค ดขี องอยั การเสยี หายโดยกระทาํ หรอื ละเวน กระทาํ การใด ๆ ในกระบวน พิจารณา พนักงานอัยการมีอํานาจรองตอศาลใหสั่งผูเสียหายกระทําหรือละเวนกระทําการนั้นได” จากบทบัญญัติดังกลาว เปนการจํากัดอํานาจในทางการดําเนินกระบวนพิจารณาคดีเทาน้ัน สวนในกรณีอ่นื ที่มิไดทําใหคดขี องอัยการเสยี หายแลว กย็ อมกระทําได ผลของการทผี่ ูเสยี หายเปนโจทกรว มกับพนักงานอัยการ คอื ๑. ผูเสียหายจะไปเปนโจทกฟองจําเลยคนเดียวกันในการกระทําอันเดียวกัน เปน คดตี า งหากอีกไมไ ด เพราะเปนฟองซอน (ฎกี าท่ี ๒๙๘-๒๙๙/๒๕๑๐) ๒. ผเู สยี หายทเ่ี ปน โจทกร ว มจะขอแกไ ขเพมิ่ เตมิ ฟอ งใหน อกเหนอื ไปจากฟอ งของ พนกั งานอัยการไมได (ฎกี าที่ ๓๘๓๓/๒๕๒๕) ๓. หากฟองของอัยการบกพรอง ผูเสียหายตองรับผลน้ันดวย (ฎีกา ๑๕๘๓/๒๕๑๓) ¢ÍŒ 椄 à¡μ ๑) การขอเปนโจทกรวมน้ัน ในกรณีท่ีผูเสียหายจะเขามาเปนโจทกรวมกับพนักงานอัยการไดนั้น จะตองเปน ¼ÙŒàÊÕÂËÒÂâ´Â¹Ôμ¹Ô Ñ´ŒÇ กลาวคอื มิไดมสี วนเกย่ี วขอ งในความผดิ ทีเ่ กิดขน้ึ นนั้ ๒) การขอเปน โจทกร ว มนน้ั หากเปน ความผดิ ทร่ี ฐั เทา นนั้ เปน ผเู สยี หาย เชน ความผดิ ตาม พ.ร.บ.จราจรทางบกฯ หากเปนความผิดทเี่ อกชนไมอ าจเปน ผูเ สยี หายได เอกชนจึงไมอ าจขอเขา รว มเปนโจทกกับพนักงานอยั การได (ñõ) ¤‹¤Ù ÇÒÁ หมายความถงึ “โจทกฝายหนง่ึ และจําเลยอีกฝา ยหนึง่ ” ในกรณีที่ตองมีการดําเนินการในศาล หากกฎหมายบัญญัติวาจะตองเปนการ กระทําของคูความแลว หากไมใชคูความก็ไมมอี าํ นาจกระทาํ คูค วามจงึ ตอ ง໹š ⨷¡áÅÐจาํ àÅ เรื่องน้ีพอจะพิจารณาไดในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เร่ืองการ ฎกี า ตามมาตรา ๒๑๖ กฎหมายใชค าํ วา ผฎู กี าไดต อ งเปน คคู วาม ดงั นน้ั ทวี่ า คดที ผ่ี เู สยี หายฟอ งคดเี อง กอนท่ีศาลจะประทับรับฟอง มิใหถือวาจําเลยตกอยูในฐานะเปนจําเลย เม่ือเปนเชนนี้ก็ยังไมเปน คูความ ถาศาลชั้นตนฟงวาคดีไมมีมูลใหยกฟอง แตศาลอุทธรณฟงวาคดีมีมูลใหฟอง จําเลยจะฎีกา ไมไ ด เพราะไมม ีฐานะเปนคูค วาม (ฎีกา ๖๘๐/๒๕๑๔) (ñö) “¾¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃÍ× ตาํ ÃǨ” หมายความถงึ “เจา พนกั งานซง่ึ กฎหมายใหม ี อาํ นาจหรอื หนา ทรี่ กั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน ใหร วมทง้ั พศั ดี เจา พนกั งานกรมสรรพสามติ กรมศุลกากร กรมเจาทา พนักงานตรวจคนเขาเมือง และเจาพนักงานอืน่ ๆ ในเมื่อทาํ การอันเกี่ยวกบั การจับกมุ ปราบปรามผูกระทาํ ผดิ กฎหมาย ซง่ึ ตนมหี นาทต่ี องจับกุมหรือปราบปราม” จากนยิ ามทั้งตัวเจา พนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจ แบง ออกเปน ๒ กรณี

๒๑ ๑. à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹«§èÖ ¡®ËÁÒÂãËอŒ าํ ¹Ò¨áÅÐ˹Ҍ ·ÃèÕ ¡Ñ ÉÒ¤ÇÒÁʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ¢ͧ »ÃЪҪ¹â´Â·èÑÇä» เชน ๑.๑ เจาพนกั งานตํารวจ (ตามพระราชบญั ญตั ิตาํ รวจแหงชาตฯิ มาตรา ๖ ไดก าํ หนดใหเ จา พนกั งานตาํ รวจมหี นา ทใ่ี นการปอ งกนั และปราบปรามการกระทาํ ความผดิ อาญา รกั ษา ความสงบเรียบรอย ความปลอดภัยของประชาชน และความมั่นคงของราชอาณาจักร) ประกอบกับ มาตรา ๑๖ ทก่ี าํ หนดไวเ ปน สาระสาํ คญั วา ในการปฏบิ ตั ติ ามบทบญั ญตั แิ หง ประมวลกฎหมายวา ดว ยวธิ ี พิจารณาความอาญานน้ั ตองเปนไปตามกฎหมายและขอ บังคบั ทงั้ หลาย ซง่ึ วาดวยอํานาจและหนา ที่ ของพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจน้ันๆ ดังน้ัน จากสาระสําคัญที่กําหนดไวในกฎหมายดังกลาว จึงพอสรุปไดวา ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตําÃǨ¹éѹÁÕ˹ŒÒ·èÕ㹡ÒÃÊ׺Êǹ Íѹ໚¹àÃ×èͧ¢Í§¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅÐ »ÃÒº»ÃÒÁ¡ÒáÃзíÒ¼´Ô ÍÒÞÒä´Œ·ÑèÇÃÒªÍҳҨѡà ๑.๒ พนกั งานฝายปกครอง อนั ไดแ ก ปลดั อําเภอ นายอําเภอ ซึง่ ตามกฎ กระทรวงแบงสวนราชการตามการปกครอง กระทรวงมหาดไทย พ.ศ.๒๕๕๙ ไดกําหนดหนาท่ีให กรมการปกครองมีภารกิจเก่ียวกับการรักษาความสงบเรียบรอยและความม่ันคงภายใน ดําเนินการ เกย่ี วกบั การรกั ษาความสงบเรยี บรอ ย การสบื สวนคดอี าญาในหนา ทพี่ นกั งานฝา ยปกครองและขอ ๑๘ ทกี่ าํ หนดใหเ หน็ วา การดาํ เนนิ การในอาํ นาจหนา ทนี่ น้ั ใหอ ยใู นเขตพนื้ ทอ่ี าํ เภอ ดงั นน้ั จากการพจิ ารณา ในสาระสาํ คญั ของประมวลกฎหมายวา ดว ยวธิ พี จิ ารณาความอาญามาตรา ๑๖ ประกอบกบั สาระสาํ คญั ตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการตามการปกครอง อันไดแก ¹ÒÂอําàÀÍ »ÅÑ´อําàÀÍ ¹Ñé¹ÁÕอํา¹Ò¨ 㹡ÒÃÊº× Êǹ੾ÒÐÀÒÂã¹à¢μ¾¹é× ·»Õè ¡¤Ãͧ¢Í§μ¹ μÇÑ Í‹ҧคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñòõù/òõôò แมจาสบิ ตํารวจ ส. เปน เจาพนกั งานตาํ รวจ ประจําสถานีตํารวจนครบาลบางขุนเทียนก็ตาม แตตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๒ (๑๖) จาสิบตํารวจ ส. มีอาํ นาจและหนาที่รักษาความสงบเรียบรอยของประชาชน ทาํ การจับกุมปราบปรามผูกระทําผิด กฎหมายได และยังมีอาํ นาจทําการสืบสวนคดีอาญาไดตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๗ อํานาจจับกุม ผกู ระทําผิดและสืบสวนคดีอาญาดงั กลาวน้ี ๒. à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹Í¹×è æ «§Öè ¡®ËÁÒÂãËÁŒ ÍÕ Òí ¹Ò¨Êº× Êǹ¤´ÍÕ ÒÞÒดําà¹¹Ô ¡ÒèºÑ ¡ÁØ ¼¡ÙŒ ÃÐทาํ ¼Ô´ เพ่ือปองกันและปราบปรามการกระทาํ ความผิดตามกฎหมายฉบับใดฉบบั หนึง่ โดยเฉพาะ ทตี่ นเองรบั ผดิ ชอบ เชน พสั ดเี รอื นจํา เจา พนกั งานสรรพสามติ เจา พนกั งานศลุ กากร เปน ตน ซง่ึ การเปน เจา พนกั งานในกรณนี ี้ จะมอี าํ นาจในการจบั กมุ ปราบปรามผกู ระทาํ ความผดิ โดยเฉพาะ¡Ã³·Õ ¼Õè ¡ÙŒ ÃÐทาํ ¤ÇÒÁ¼Ô´ä´Œ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ¡®ËÁÒ·Õè਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¹éѹÁÕอํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èÕà·‹Ò¹Ñé¹ เชน พนักงาน สรรพสามติ มอี าํ นาจหนา ทตี่ ามพระราชบญั ญตั สิ รุ าฯ ในการจบั กมุ ผกู ระทําความผดิ ตามพระราชบญั ญตั สิ รุ าฯ เทา นั้น ไมม อี ํานาจในการจับกุมผูกระทําความผิดตามพระราชบัญญตั ิอาวุธปน เปน ตน

๒๒ (ñ÷) ¾¹Ñ¡§Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃ×ÍตําÃǨªÑé¹¼ŒÙãËÞ‹ หมายความถึง “เจาพนักงาน ดังตอ ไปน้ี (ก) ปลัดกระทรวงมหาดไทย (ข) รองปลดั กระทรวงมหาดไทย (ค) ผตู รวจราชการกระทรวงมหาดไทย (ฆ) ผูชวยปลดั กระทรวงมหาดไทย (ง) อธบิ ดีกรมการปกครอง (จ) รองอธิบดกี รมการปกครอง (ฉ) ผอู าํ นวยการกองการสอบสวนและนิติการ กรมการปกครอง (ช) หวั หนา ฝา ยและหวั หนา งานในกองการสอบสวนและนติ กิ าร กรมการปกครอง (ซ) ผูตรวจราชการกรมการปกครอง (ฌ) ผูวาราชการจงั หวัด (ญ) รองผูว าราชการจังหวดั (ฎ) ปลดั จังหวดั (ฏ) นายอําเภอ (ฐ) ปลดั อาํ เภอผเู ปน หวั หนา ประจํากง่ิ อําเภอ (ฑ) อธบิ ดีกรมตาํ รวจ* (ฒ) รองอธิบดีกรมตาํ รวจ* (ณ) ผูช วยอธบิ ดกี รมตาํ รวจ* (ด) ผูบัญชาการตํารวจ (ต) รองผบู ัญชาการตํารวจ (ถ) ผูชวยผูบญั ชาการตํารวจ** (ท) ผบู งั คับการตํารวจ (ธ) รองผบู ังคับการตํารวจ (น) หวั หนาตํารวจภธู รจงั หวดั (บ) รองหัวหนาตํารวจภูธรจงั หวดั (ป) ผูก ํากบั การตาํ รวจ (ผ) ผูกํากบั การตํารวจภูธรจังหวัดเขต** (ฝ) รองผูกํากับการตาํ รวจ (พ) รองผกู าํ กบั การตาํ รวจภธู รจังหวัดเขต** (ฟ) สารวตั รใหญตาํ รวจ** (ภ) สารวตั รตํารวจ

๒๓ (ม) ผูบงั คับกองตาํ รวจ (ย) หัวหนาสถานีตํารวจ ซึ่งมียศต้ังแตช้ันนายรอยตํารวจตรีหรือเทียบเทา นายรอยตํารวจตรขี น้ึ ไป (ร) หัวหนาก่ิงสถานีตํารวจ ซึ่งมียศตั้งแตช้ันนายรอยตํารวจตรีหรือเทียบเทา นายรอยตํารวจตรีขนึ้ ไป ทงั้ น้ี หมายความรวมถงึ ผรู ักษาการแทนเจา พนักงานดงั กลาวแลว แตผ รู กั ษาการ แทนเจา พนกั งานใน (ม) (ย) และ (ร) ตอ งมยี ศตง้ั แตช น้ั นายรอ ยตาํ รวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอ ยตาํ รวจตรี ข้นึ ไปดวย” (หมายเหตุ *หมายถงึ ตาํ แหนง ผบู ญั ชาการตาํ รวจแหง ชาติ รองผบู ญั ชาการตาํ รวจ แหง ชาติ ผชู ว ยผูบ ัญชาการตาํ รวจแหง ชาติ, **ปจจบุ นั ไมมีตําแหนง ดงั กลาว) ¢ŒÍ椄 à¡μ ๑. บุคคลอ่ืนนอกจากท่ีกฎหมายบัญญัติไวนี้ ไมมีอํานาจเปนพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจชั้นผูใหญ เชน นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ปลัดอําเภอท่ีไมไดเปนหัวหนาประจํากิ่งอําเภอ ยอมไมเปนพนักงาน ฝายปกครองหรือตํารวจช้ันผูใ หญ ๒. จะเหน็ ไดว า การจะเปน พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชนั้ ผใู หญน น้ั จะตอ งเปน บคุ คลทด่ี าํ รงตาํ แหนง ทกี่ ลา ว มาแลว ขา งตน เทา นน้ั ดงั นนั้ ปลดั อาํ เภอทไ่ี มไ ดเ ปน หวั หนา ประจาํ กง่ิ อาํ เภอ หรอื นายรอ ยตาํ รวจตรี รอ ยตาํ รวจโท หรอื แมแ ต รอ ยตํารวจเอกข้ึนไป แตม ิไดเ ปนหัวหนา สถานตี ํารวจ ยอ มมิใชพนักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจช้นั ผใู หญ μÇÑ Í‹ҧคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñòòö/òõðó วนิ ิจฉยั วา รฐั มนตรวี า การกระทรวงมหาดไทยไมใ ช พนกั งานสอบสวนหรอื พนักงานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ จึงไมม ีอํานาจรับคาํ รอ งทกุ ขในคดีอาญาได (ñø) ʧèÔ ¢Í§ หมายความถงึ “สงั หารมิ ทรพั ยใ ด ซง่ึ อาจใชเ ปน พยานหลกั ฐานในคดอี าญา ได ใหร วมทัง้ จดหมาย โทรเลข และเอกสารอยางอื่นๆ” คาํ วา “สง่ิ ของ” เปน คาํ เฉพาะทใ่ี ชใ นกระบวนการดาํ เนนิ การทางอาญา เพราะสงิ่ ใด ทีใ่ ชเ ปน พยานหลกั ฐานในคดีอาญาแลว จะเรยี กวาเปน ส่ิงของท้งั หมด ไมวาจะเปน เอกสารหรือพยาน วัตถอุ ื่นใด สิ่งของจึงมคี วามหมายถงึ ๑. ໚¹ÊѧËÒÃÔÁ·ÃѾใดๆ น้ัน จะไมหมายรวมถึง อสังหาริมทรัพย และ สงั หาริมทรัพยในทนี่ ีจ้ ะมีสภาพเลก็ หรอื ใหญไ มสําคัญ ถาเปน สงั หารมิ ทรัพย กย็ อ มที่จะเปน สง่ิ ของได ดังนั้น สถานที่เกิดเหตุที่เปนอสังหาริมทรัพย หรือบานที่ติดที่ดิน หรือเปนอันหนึ่งอันเดียวกับที่ดิน ยอมไมเปนส่ิงของตามความหมายในท่ีน้ี แตหากไดแยกออกมาเปนสังหาริมทรัพยแลวก็ยอม เปนสง่ิ ของได

๒๔ ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧÊѧËÒÃÁÔ ·ÃѾ ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๔๐ บัญญัติวา “สังหาริมทรัพย หมายความวา ทรพั ยส นิ อน่ื นอกจากอสงั หารมิ ทรพั ย และหมายความรวมถงึ สทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั ทรพั ยส นิ น้ันดวย” ¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧÍÊѧËÒÃÁÔ ·Ã¾Ñ  ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๓๙ บัญญัติวา “อสังหาริมทรัพย หมายความวา ที่ดินและทรัพยอันติดอยูกับท่ีดินมีลักษณะเปนการถาวรหรือประกอบเปนอันเดียวกับ ทดี่ ินน้ัน และหมายความรวมถงึ ทรัพยสิทธิอันเกย่ี วกบั ท่ีดนิ หรอื ทรัพยอ นั ตดิ อยกู บั ที่ดินหรอื ประกอบ เปน อันเดยี วกับทด่ี นิ น้ันดวย” ๒. ซ่งึ ÍÒ¨ãªàŒ »¹š ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ในคดีอาญาได กฎหมายใชคําวา “ÍÒ¨” เทา นัน้ ดงั นน้ั เมอ่ื สังหาริมทรัพยน้ัน แมค วามจริง จะยงั ไมไ ดใชเปนพยานหลกั ฐาน แตอาจใชเปนพยานหลกั ฐานไดก็เปนสิ่งของไดแลว ๓. ใหร วมทัง้ ¨´ËÁÒ â·ÃàÅ¢ áÅÐàÍ¡ÊÒÃÍ‹ҧÍè¹× æ ถือวาเปนคํารวมวาสิ่งของตางๆ ดังกลาว รวมทั้งพยานและเอกสารดวย กฎหมายก็ใหถอื วาเปน สงิ่ ของ ดังน้ัน จงึ ถอื ไดวา ตามกฎหมายแลว พยานวัตถแุ ละพยานเอกสารนน้ั เปน ส่งิ ของตามความหมายของประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความอาญาท้ังสิน้ (ñù) ¶ŒÍÂคาํ สํา¹Ç¹ หมายความถึง “หนงั สอื ใดที่ศาลจดเปนหลักฐานแหง รายละเอยี ด ทง้ั หลายในการดําเนนิ คดีอาญาในศาลนั้น” ถอยคาํ สํานวน เปนเอกสารท่ีÈÒÅทาํ ขึ้น เชน เอกสารคาํ ใหการของจาํ เลย พยาน หรือเอกสารอ่ืนท่ีศาลรับหรือรวมไวในสํานวนแลวศาลจดแจงขอความใดในเอกสารนั้น ขอความที่จด ยอมเปนถอยคําสํานวน แตถา໚¹àÍ¡ÊÒÃã¹·èÕÈÒÅÃѺäÇŒËÃ×ÍÃǺÃÇÁäÇŒã¹สํา¹Ç¹ áμ‹ÈÒÅÁÔä´Œ¨´ ¢ÍŒ ¤ÇÒÁã´Å§ä»äÁ¶‹ ×ÍÇÒ‹ àÍ¡ÊÒùé¹Ñ ໹š ¶ŒÍÂคาํ สํา¹Ç¹ คงเปน เพียงแตส วนหนง่ึ ของสํานวนเทานัน้ ถอ ยคําสํานวนตอ งระบุช่อื ศาล สถานที่ และวนั เดอื นปท่จี ดถอยคําสาํ นวน ผูพิพากษาท่จี ดถอ ยคําสาํ นวนตองลงลายมอื ชอ่ื ของตนในถอ ยคําสํานวนนัน้ (òð) ºÑ¹·Ö¡ หมายความถึง “หนังสือใดท่ีพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจจดไวเปน หลักฐานในการสอบสวนความผดิ อาญา รวมทง้ั บนั ทกึ คํารองทกุ ขแ ละคํากลา วโทษดว ย” พนักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจซึง่ ทาํ บันทึกข้ึนน้ี หมายความรวมถึง ¾¹Ñ¡§Ò¹ ÊͺÊǹ´ÇŒ  áÅо¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃÍ× ตาํ ÃǨª¹éÑ ¼¹ŒÙ ÍŒ  กอ็ าจทาํ บนั ทกึ ได เชน บนั ทกึ การตรวจคน บันทึกการจบั กมุ

๒๕ ¢ÍŒ Êѧà¡μ บันทึกหรือถอยคําสํานวนน้ันใหเจาพนักงานหรือศาลÍ‹Ò¹ãËŒ¼ÙŒãËŒ¶ŒÍÂคํา¿˜§ ถามีขอความแกไขทักทวง หรือเพม่ิ เตมิ ใหแ กไขใหถ กู ตองหรอื มิฉะนนั้ ใหบันทึกไวและใหผูใหถ อยคาํ ŧÅÒÂÁÍ× ªÍè× ÃѺÃͧÇÒ‹ ¶¡Ù μŒÍ§áÅŒÇ ถา บคุ คลทตี่ อ งลงลายมอื ชอ่ื ในบนั ทกึ หรอื ถอ ยคาํ สาํ นวน ไมส ามารถหรอื ไมย อมลงลายมอื ชอื่ ใหบ นั ทกึ หรอื รายงาน เหตนุ น้ั ไว (มาตรา ๑๑) และบนั ทกึ ตอ งระบสุ ถานท่ี วนั เดอื นปท ท่ี าํ นามและตาํ แหนง ของเจา พนกั งานผทู าํ (มาตรา ๙ วรรคแรก) เม่ือเจาพนักงานทําบันทึกโดยรับคําส่ังจากศาลหรือโดยคําส่ังหรือคําขอของเจาพนักงานอื่น ใหเจาพนักงานนั้น กลา วไวดวยวา ไดรับคาํ สั่งหรอื คาํ ขอเชน นัน้ และแสดงดวยวาไดท ําไปอยา งใด (มาตรา ๙ วรรคแรก) ใหเ จา พนักงานผูทาํ บันทึกลงลายมือชือ่ ของตนในบันทกึ น้นั (มาตรา ๙ วรรคแรก) (òñ) ¤Çº¤ÁØ หมายความถึง “การควบคมุ หรือกักขังผูถ กู จบั โดยพนักงานฝา ยปกครอง หรอื ตํารวจในระหวางสืบสวนและสอบสวน” การควบคมุ นน้ั เปน กรณที ก่ี ฎหมายใหอ าํ นาจแกเ จา หนา ทร่ี ฐั ทจ่ี ะใชอ าํ นาจในการ หนว งเหนยี่ วผทู ตี่ อ งหาวา ไดก ระทาํ ความผดิ อาญา ซง่ึ เปน การจาํ ¡´Ñ àÊÃÀÕ Ò¾ã¹¡ÒÃà¤ÅÍè× ¹·¢èÕ Í§¼¶ŒÙ ¡Ù ¨ºÑ ËÃ×ͼÙμŒ ŒÍ§ËÒ â´ÂãËŒμ¡Í‹Ù㹤ÇÒÁ¤Çº¤ØÁ¢Í§à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹·ÁèÕ อÕ าํ ¹Ò¨μÒÁ¡®ËÁÒ ËÃ×ÍãËŒÍÂã‹Ù ¹ ʶҹ··èÕ กÕè าํ ˹´ ã¹ÃÐËÇÒ‹ §àÇÅÒ·ãÕè ª¾Œ ÊÔ ¨Ù ¹¶ §Ö ¡ÒáÃÐทาํ ¢Í§¼¶ŒÙ ¡Ù ¨ºÑ ËÃÍ× ¼μŒÙ ÍŒ §ËÒวา ไดม กี ารกระทาํ ตามทถี่ กู กลา วหานนั้ หรอื ไม ซง่ึ เปน การควบคมุ ดว ยจดุ ประสงคท จี่ ะใหไ ดต วั มาพจิ ารณาคดคี วามเทา นน้ั (òò) ¢Ñ§ หมายความถงึ “การกักขังจําเลยหรอื ผตู อ งหาโดยศาล” การขงั เปน การจาํ กดั สทิ ธเิ สรภี าพของบคุ คล การทจี่ ะขงั บคุ คลใดบคุ คลหนงึ่ ไดน น้ั จะตองมีกฎหมายใหอํานาจไว ซึ่งกรณีของการขังน้ัน ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาฯ ไดใหอํานาจ “ÈÒÅ” ท่ีจะขังผูตองหาหรือจําเลย ซึ่งกรณีที่ศาลจะขังไดมากนอยเพียงใดหรือจะขัง ในกรณีใดบาง ตองเปน ไปตามท่ีกฎหมายกาํ หนด ซง่ึ จะมีอยู ๓ ระยะ คอื ๑. ¡ÒâѧÃÐËÇ‹Ò§¡ÒÃÊͺÊǹ เปนกรณีท่ีพนักงานสอบสวนเห็นวาสถานภาพ ของผถู กู จบั หรอื ผตู อ งหายงั ไมด พี อทจ่ี ะไดร บั การปลอ ยตวั ชว่ั คราวไปได แมจ ะมกี ารยนื่ ขอประกนั หรอื มหี ลกั ประกนั มากต็ าม และเมอื่ ÃÐÂÐàÇÅҢͧ¡ÒäǺ¤ÁØ μÇÑ ä´ÊŒ ¹éÔ Ê´Ø Å§μÒÁ·¡Õè ®ËÁÒ¡Òí ˹´äÇ㌠¹ »ÃÐÁÇÅ¡®ËÁÒÂÇÔ¸Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ ÁÒμÃÒ ø÷ áÅÐÁÕ¤ÇÒÁ¨íÒ໚¹μŒÍ§¤Çº¤ØÁ¼ÙŒμŒÍ§ËÒäÇŒ μÍ‹ ä» à¾×èÍãË¡Œ ÒÃÊͺÊǹàÊÃç¨Êé¹Ô ËÃ×Íà¾Íè× ¡Òÿ‡Í§¤´Õ เชน นี้ พนักงานสอบสวนจะตองย่นื คํารอ ง ตอศาล ขอใหศ าลออกหมายขงั แตถ า สํานวนการสอบสวนไดสงไปยังพนกั งานอัยการแลวเปนหนา ท่ี ของพนักงานอัยการทจ่ี ะเปนผูร อ งขอใหศาลออกหมายขงั ๒. ¡ÒâѧÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § เปนการขงั บคุ คลทีถ่ ูกฟองเปน จาํ เลยแลว ซงึ่ กรณกี ารขงั ระหวา งไตส วนมลู ฟอ ง จะเกดิ เนอื่ งจากทพี่ นกั งานอยั การเปน โจทกแ ละศาลเหน็ สมควรให ทาํ การไตส วนมลู ฟอ งกอ น ซงึ่ ในระหวา งทที่ าํ การไตส วนมลู ฟอ งคดที อ่ี ยั การเปน โจทกฟ อ งนนั้ พนกั งาน อยั การเหน็ วา มคี วามจาํ เปนทีจ่ ะตอ งขังจาํ เลยเชนน้ี ก็จะรอ งขอใหศ าลออกหมายขงั ซง่ึ ในการปฏบิ ัติ ไมค อยปรากฏ

๒๖ สําหรับกรณีที่ผูเสียหายเปนโจทกฟองเอง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา ความอาญา มาตรา ๑๖๒ (๑) กําหนดใหศาลทาํ การไตส วนมูลฟองกอน และหากศาลยังไมสง่ั ประทับ รับฟอ งของโจทกเ ชนน้ี ผถู กู ฟองกย็ ังไมอยใู นฐานะจาํ เลย (มาตรา ๑๖๕ วรรคสาม) จึงไมอาจมีการขัง ในระหวางไตสวนมูลฟองในคดที ่ผี ูเสยี หายท่ีเปนราษฎรฟองเองได ๓. ¡ÒâѧÃÐËÇ‹Ò§¾Ô¨ÒÃ³Ò เปนการขังบุคคลไวในระหวางการพิจารณาคดีของ ศาลเนื่องจากมีเหตุจําเปนที่จะตองมีตัวจําเลยไวในอํานาจ เพราะหลักการพิจารณาคดีจะตองกระทํา ตอหนาจําเลยโดยเปดเผย จึงมีความจําเปนท่ีจะตองมีการควบคุมตัวจําเลยระหวางคดีเพื่อประกัน การมตี วั ตนของจาํ เลยและประกนั การบงั คบั โทษกบั จาํ เลย หากตอ มาศาลไดม คี าํ พพิ ากษาลงโทษจาํ เลย จะเหน็ ไดว า การขงั ระหวา งพจิ ารณาคดนี ้ี ไดผ า นกระบวนการดาํ เนนิ คดใี นชนั้ สอบสวน ฟอ งเขา มาแลว และไดมีการนาํ ตวั จําเลยเขาสขู น้ั ตอนการพิจารณาคดขี องศาล

๒๗ º··èÕ ò ¼ÙŒàÊÂÕ ËÒ ò.ñ ºØ¤¤Å㹡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹¹Ô ¤´ÕÍÒÞÒ ในกระบวนการดําเนินคดีอาญา จะมบี คุ คลหลายประเภท อันไดแ ก ๑. ผกู ลาวหา ซงึ่ แยกออกเปน ผกู ลา วโทษ ผเู สยี หาย ๒. ผูถกู กลา วหา ซง่ึ ผูถกู กลา วหาแบงออกเปน ๒ ฐานะ คือ ผตู อ งหาซ่งึ หมายถงึ บคุ คล ผูถูกกลาวหาวาไดกระทาํ ความผิด แตยังมิไดถูกฟองตอศาล และเมื่อบุคคลน้ันถูกฟองยังศาลแลว กจ็ ะเปลีย่ นฐานะเปน จาํ เลย ๓. ทนายความ ๔. นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห ๕. พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจ ๖. พนักงานสอบสวน ๗. พนกั งานอัยการ ๘. ศาล ๙. พยานบุคคล พยานผูเชี่ยวชาญพิเศษ ๑๐. เจาหนาท่ีราชทัณฑ ในการเร่ิมตนท่ีจะนําคดีความท่ีเกิดจากการท่ีมีบุคคลกระทาํ ความผิดขึ้นสูการพิจารณา พพิ ากษาคดีของศาลไดนัน้ จะมีอยู ๒ ประเภทคือ ๑. พนกั งานอัยการ โดยพนักงานอัยการก็คือบุคคลท่ีรัฐนั้น มอบหนาที่ใหฟองผูตองหาที่ถูกกลาวหาวา ไดก ระทาํ ความผดิ ทางอาญาตอ ศาล โดยการฟอ งคดอี าญาของพนกั งานอยั การจะตอ งมกี ารสอบสวน จากพนักงานสอบสวน และพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบไดสงสํานวนการสอบสวนใหแกพนักงาน อัยการเพื่อพิจารณาส่ังฟองตอไป และเมื่อพนักงานอัยการมีความเห็นสั่งฟองคดี แลวก็ตองนําตัว ผตู อ งหาไปฟองศาล และเมือ่ ไดฟ อ งแลว ผตู องหาก็จะมฐี านะเปนจาํ เลย ๒. ผเู สยี หาย สว นการฟอ งเปน คดโี ดยผเู สยี หายนนั้ เปน การฟอ งคดโี ดยบคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หาย เนอ่ื งจากการกระทาํ ความผดิ ทางอาญาฐานใดฐานหนงึ่ ตามประมวลกฎหมายอาญา และผเู สยี หายนนั้ มิไดเปนบุคคลท่ีมีสวนเก่ียวของกับการกระทําความผิด นอกจากน้ี ผูเสียหายจะตองเปนบุคคลตาม หลกั เกณฑมาตรา ๒ (๔) แหง ประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญาตอไปนี้

๒๘ ตามประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๔) บญั ญัตวิ า “¼ÙàŒ ÊÕÂËÒ” หมายถึง “บุคคลผูไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทาํ ผิดฐานใดฐานหน่ึง รวมทั้งบุคคลอื่นที่มี อํานาจจัดการแทนได ดังบัญญัติไวในมาตรา ๔, ๕ และ ๖” จากบทบัญญัติดังกลาว ผูเสียหายจึง แบงออกเปน สองประเภทคอื ๑. ¼ÙŒàÊÕÂËÒ ซ่ึงหมายถึง บุคคลที่ไดรับความเสียหายเน่ืองจากการกระทําความผิด ฐานใดฐานหนง่ึ ๒. ¼ÙÁŒ ÕÍíÒ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼àŒÙ ÊÕÂËÒ ซึง่ หมายถงึ บคุ คลทีป่ ระมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณา ความอาญา มาตรา ๔, ๕ และ ๖ อนุญาตใหเปนผูจัดการดําเนินการเกี่ยวกับคดีแทนผูเสียหาย ทแ่ี ทจรงิ ได ò.ò ËÅ¡Ñ à¡³±¢ ͧ¡ÒÃ໚¹¼ÙàŒ ÊÕÂËÒ กรณที บี่ คุ คลใดบคุ คลหนงึ่ จะเปน ผเู สยี หาย ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา ได จะตอ งเขา หลกั เกณฑ ดังตอไปนี้ ๑. จะตอ งมกี ารกระทาํ ความผิดอาญาฐานใดฐานหนงึ่ เกิดขึน้ กอน ๒. จะตอ งมบี คุ คลทไี่ ดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ ความผดิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ไมว า บคุ คลนน้ั จะเปน บคุ คลธรรมดา หรอื นติ ิบุคคลก็ตาม ๓. บคุ คลผทู ไี่ ดร บั ความเสยี หายนนั้ จะตอ งไมม สี ว นเกย่ี วขอ งกบั การกระทาํ ผดิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ นนั้ หรือเรยี กวา ผนู ั้นเปน “¼ŒÙàÊÕÂËÒÂâ´Â¹ÔμԹє ò.ò.ñ ÁÕ¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒà¡Ô´¢Öé¹ ความเปนผูเสียหายจะเกิดขึ้นได ตอเม่ือมีความผิดอาญาเกิดขึ้นแลวเทานั้น ไมวาจะเกิดขึ้นในข้ันตระเตรียม (สําหรับกรณีที่¡®ËÁÒºÑÞÞÑμÔãˌ໚¹¤ÇÒÁ¼Ô´ เชน ตระเตรียม วางเพลงิ เอาทรพั ยต าม ป.อาญา มาตรา ๒๑๙ ตระเตรยี มการเพอ่ื เปน กบฏตาม ป.อาญา มาตรา ๑๓๓ เปนตน) หรือข้ันลงมือกระทําความผิดแลว ไมวาความผิดน้ันจะกระทําสําเร็จลุลวงไปหรือไมก็ตาม ถอื ไดว ามคี วามผิดอาญาเกิดข้ึนแลว (เปน การพยายามกระทําความผิด) หรอื ความผิดสําเรจ็ แลวก็ตาม แตต ราบใดความผิดอาญายังไมเกดิ ขึ้น ก็จะไมม ผี เู สียหายในคดี μÑÇÍÂÒ‹ § นาง ก. ภรรยาของนาย ข. สบื ทราบวา นาย ข. สามขี องตนไดไ ปมคี วามสมั พนั ธ เชิงชสู าวกบั นางสาว ค. ผใู ตบ ังคบั บัญชา ทาํ ใหน าง ก. โกรธแคน นางสาว ค. เปนอยา งมาก จึงคิดวา จะทํารา ยรา งกายนางสาว ค. เมอื่ นางสาว ค. ไดท ราบเรอื่ งดังกลาวจากคนรับใชนาง ก. ทโี่ ทรศัพท มาบอกกลา วใหร ะวงั ตวั ลว งหนา เชน น้ี เหน็ ไดว า ในกรณดี งั กลา ว นาง ก. 处 ÁäÔ ´ÁŒ ¡Õ ÒÃŧÁÍ× ทจี่ ะทาํ รา ย รางกายนางสาว ค. แตอยา งใด จึงยงั ไมมคี วามผดิ อาญาเกิดข้ึน เชนนี้ นางสาว ค. จงึ มใิ ชผูเ สียหายใน คดที าํ รายรางกายนี้

๒๙ นายเอ ทะเลาะกบั นายบี เบอื้ งตน เพราะเหตทุ น่ี ายเอ มกั จะจอดรถขวางประตู บา นนายบี อยเู สมอ และนายบี ไดบ อกกลา วแลว หลายครงั้ นายเอ กย็ งั คงจอดรถขวางประตบู า นนายบี เชนเดิม วันเกดิ เหตุ นายบี ไดต อวานายเอ ขณะทีก่ าํ ลังจะจอดรถขวางประตู ทําใหนายเอ ไมพ อใจ จงึ เกดิ การทะเลาะกนั อยา งรนุ แรง นายบี ตอบโตไ มไ ด จงึ เดนิ เขา ไปยงั บา นพกั ของตนเอง เพอ่ื จะไปเอา ปนมายิงขนู ายเอ แตปรากฏวาไมพบนายเอ เนอ่ื งจากนายเอ เขา ไปในบา นกอ น นายบี จึงน่ังถอื ปน รอนายเอ อยภู ายในบา นของตน เชน นี้ จะเหน็ ไดว า กรณดี งั กลา วการกระทาํ ของนายบี อยใู น¢¹éÑ μÃÐàμÃÂÕ Á กระทําความผิดเก่ียวกับชีวิตรางกาย ซึ่งกรณีดังกลาวäÁ‹ÁÕ¡®ËÁÒºÑÞÞÑμÔãËŒμŒÍ§ÃѺ¼Ô´ã¹¢Ñé¹ μÃÐàμÃÂÕ Á ดงั นัน้ นายเอ จงึ มใิ ชผูเ สยี หายทจี่ ะมาฟองรอ งนายบี ในความผดิ เกย่ี วกบั ชวี ิตรา งกายได ò.ò.ò Áպؤ¤Åä´ŒÃºÑ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒ¨ҡ¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´ จากคํานิยามศพั ท มาตรา ๒ (๔) บญั ญัติไวอยา งชัดเจนวา ผเู สยี หาย หมายถึง “บุคคลผูไดรบั ความเสียหายเนอื่ งจากการกระทาํ ความผดิ ฐานใดฐานหน่งึ ” ๑) ดังน้ัน ผูเสียหายในคดีอาญา ¨ÐμŒÍ§à»š¹ºØ¤¤ÅμÒÁ¡®ËÁÒÂเทาน้ัน ซึ่งหมายความถึงบุคคลที่เปนมนุษย และนิติบุคคลซ่ึงหมายถึงบุคคลที่กฎหมายสมมุติขึ้นใหมีสิทธิ หนาท่ีและความรับผิดชอบตามกฎหมายเชนเดียวกับบุคคลธรรมดา และสามารถทํากิจกรรมภายใต วตั ถปุ ระสงคทก่ี ําหนดไวไ ด ซึ่งแยกเปนนติ บิ ุคคลตามกฎหมายเอกชน (บริษทั จํากดั หางหนุ สวนจาํ กดั หางหนุ สว นสามญั จดทะเบยี น สมาคม มูลนธิ )ิ และนิติบคุ คลตามกฎหมายมหาชน (กระทรวง ทบวง กรม องคกรมหาชนฯ องคการบริหารสวนทองถ่ิน จังหวัด วัดท่ีไดรับพระราชทานวิสุงคามสีมา) ตลอดจนกรณมี ีกฎหมายกาํ หนดสถานะใหเ ปน นติ บิ คุ คล ในกรณที มี่ ใิ ชบ คุ คลตามทก่ี ฎหมายกาํ หนด เชน กลมุ เกษตรกร, สาํ นกั สงฆ, กองทนุ เงนิ ชวยเหลือเพ่อื นรว มรุน เหลา น้ี มไิ ดเปน นติ ิบคุ คลซง่ึ ไมอ าจเปนผูเ สียหายในคดอี าญาได ¢ÍŒ 椄 à¡μ ๑. วัดของคริสตศาสนานิกายโรมันคาทอลิก เปนนิติบุคคลตามพระราชบัญญัติวาดวยลักษณะฐานะของวัด บาทหลวงโรมันคาทอลิกในกรงุ สยาม ร.ศ.๑๒๘ ขอ ๑ และขอ ๒ วรรคแรก วรรคสอง ซง่ึ ระบใุ หมีฐานะเปนบรษิ ทั จงึ เปน นิตบิ ุคคลตามกฎหมายพเิ ศษฉบับน้ี ๒. ในกรณที ไ่ี มไ ดเ ปน นติ บิ คุ คลตามกฎหมาย เชน สาํ นกั พมิ พ ศาลเจา หรอื กองทนุ ตา ง ๆ ทไี่ มไ ดจ ดทะเบยี นเปน นติ ิบคุ คล ซ่งึ ไมอ ยใู นฐานะบุคคลทจี่ ะเปนผเู สยี หายได แตไ ดมีคาํ พิพากษาศาลฎกี าหลายฉบบั ทีแ่ สดงใหเหน็ วา ¼·ÙŒ èÕÁÕ˹Ҍ ·èÕ ÃѺ¼´Ô ªÍºã¹¡¨Ô ¡ÒùÑé¹ æ สามารถมารองทุกขด ําเนนิ คดีกับผกู ระทาํ ความผิดได (คาํ พิพากษาฎกี าที่ ๒๓๘๖/๒๕๔๑, คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๖๖๐๐/๒๕๔๙)

๓๐ ๒) นอกจากจะตอ งมฐี านะเปน บคุ คลแลว บคุ คลนน้ั ๆ ¨ÐμÍŒ §ä´ÃŒ ºÑ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒ à¹×Íè §¨Ò¡¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ¢Í§¼ŒÙμÍŒ §ËÒËÃ×Íจาํ àŹéѹ´ÇŒ  การพิจารณาวาบุคคลน้ัน ๆ จะเปนผูไดรับความเสียหายจากการกระทํา ความผิดท่เี กิดข้ึนหรือไมน น้ั จะตองพจิ ารณาจาก 㹤ÇÒÁ¼´Ô ·äèÕ ´¡Œ ÃÐทาํ 仹¹éÑ ¤³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒ¢ͧ°Ò¹¤ÇÒÁ¼´Ô ¹¹éÑ Á‹§Ø »ÃÐʧ¤· ¨èÕ Ð¤ØŒÁ¤Ãͧã¤Ã ¤ØÁŒ ¤ÃͧμÑǺ¤Ø ¤ÅËÃÍ× ¤ØŒÁ¤ÃÍ§Ã°Ñ (๑) ¡Ã³Õ·¤èÕ ³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁ‹Ø§¤ØŒÁ¤Ãͧอาํ ¹Ò¨Ã°Ñ เม่ือพิจารณาตามวัตถุประสงคในการออกกฎหมาย จะเห็นถึงความ มุงหมายท่ีรัฐตองการคุมครอง เร่ือง ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ÁÕáÅо¡ÍÒÇظ»„¹μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÍÒÇظ»„¹Ï มาตรา ๗, ๘ ทวิ, ๗๒, ๗๒ ทวิ น้ัน กฎหมายมุงที่จะควบคุมการมีและการใชอาวุธปน เพ่ือรักษา ความสงบเรียบรอยของบานเมือง จึงเปนความผิดตอรัฐ และถือวารัฐเทานั้นเปนผูเสียหาย เอกชน คนใดคนหนึง่ จงึ ไมอ าจเปน ผเู สยี หายตอความผดิ ฐานนี้ได (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๑๒๓๑/๒๕๓๓) นอกจากความผิดตอพระราชบัญญัติอาวุธปนฯ ดังท่ีกลาวมาแลว ยงั มีคาํ พพิ ากษาศาลฎกี าทว่ี นิ ิจฉยั ถงึ ความผดิ ท่รี ฐั เทาน้ันเปนผเู สยี หาย ดังน้ี (๑) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ¨ÃҨ÷ҧº¡ พ.ศ.๒๕๒๒ (คําพพิ ากษาฎกี าที่ ๑๙๔๙/๒๕๔๒, ๒๖๔๓/๒๕๕๐ และ ๗๓๙๕/๒๕๕๔) (๒) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹¢Ñ´¢×¹ËÁÒÂËÃ×ÍคําÊèѧÈÒÅใหมาใหถอยคํา ใหมา เบกิ ความหรือใหส งทรพั ยห รือเอกสารใดในการพจิ ารณาคดตี าม ป.อ. มาตรา ๑๗๐ (คําพพิ ากษาฎกี า ท่ี ๒๐๔๖/๒๕๓๓, ๒๗๖๘/๒๕๒๒ และ ๗๓๙๕/๒๖๕๔) (๓) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําÅÒ´ǧμÃҢͧ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๑ (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๕๖๓/๒๔๙๘) (๔) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªกํา˹´¡ÒáٌÂ×Áà§Ô¹·Õè໚¹¡ÒéŒÍ⡧ »ÃЪҪ¹ พ.ศ.๒๕๒๗ (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๘๘๘๓/๒๕๕๐) (๕) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹¤ÒŒ ·´èÕ ¹Ô â´ÂäÁä‹ ´ÃŒ ºÑ ͹ÞØ Òμตามประมวลกฎหมาย ทดี่ นิ (คาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๒๓๒/๒๕๑๒) (๖) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÈØÅ¡Ò¡Ã พ.ศ.๒๔๖๙ และ พระราชบัญญัติใหบําเหน็จในการปราบปรามผูกระทําความผิด พ.ศ.๒๔๘๙ (คําพิพากษาฎีกาที่ ๓๗๙๗-๓๗๙๘/๒๕๔๐) (๗) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹àÃÕ¡ ÃѺ ËÃ×ÍÂÍÁ¨ÐÃѺ·ÃѾÊÔ¹à¾è×ÍãËŒ ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¡ÃÐทํา¡ÒÃËÃ×ÍäÁ‹¡ÃÐทํา¡ÒÃã¹Ë¹ŒÒ·èÕ อันเปนคุณหรือเปนโทษแกบุคคลใด ตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๓ (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๖๖๑/๒๕๕๔) (๘) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à»š¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹ทําãËŒàÊÕÂËÒ«Ö觷ÃѾËÃ×Í àÍ¡ÊÒÃã´Í¹Ñ ໹š ˹ŒÒ·¢Õè Í§μ¹·Õ¨è л¡¤ÃͧËÃ×ÍÃÑ¡ÉÒäÇตŒ าม ป.อ. มาตรา ๑๕๘ (คําพิพากษาฎกี า ที่ ๔๒๕๙/๒๕๓๑)

๓๑ (๙) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹μ‹ÍÊÙŒËÃ×͢Ѵ¢Çҧ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตาม ป.อ. มาตรา ๑๓๘ (คาํ พิพากษาฎีกาที่ ๓๐๓/๒๔๙๖) (๑๐) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμԤǺ¤ØÁ¡Òá‹ÍÊÌҧÍÒ¤ÒÃáÅÐ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞÑμԤǺ¤ÁØ ÍÒ¤Òà (คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๒๙๒๘-๒๙๓๔/๒๕๒๖) (๑๑) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําãËŒàÊÕÂËÒÂËÃ×ÍทําãËŒÊÙÞËÒ«èÖ§·ÃѾÊÔ¹ ËÃÍ× àÍ¡ÊÒ÷àÕè ¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ä´ÂŒ ´Ö ËÃÍ× Ê§èÑ ใหส ง เพอ่ื เปน พยานหลกั ฐานหรอื เพอ่ื บงั คบั การใหเ ปน ไปตาม กฎหมายตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๒ (คําพิพากษาฎกี าท่ี ๖๖๕/๒๕๑๗ (ประชมุ ใหญ) (๑๒) ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ»ÃÐÁÇÅÃÑɮҡÃËÃ×;ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÈØÅ¡Ò¡Ã กเ็ ปน ความผดิ ทกี่ ฎหมายมงุ คมุ ครองประโยชนข องรฐั เกยี่ วกบั การจดั เกบ็ ภาษอี ากรโดยเฉพาะ เอกชน คนหนง่ึ คนใดหาเปน ผเู สยี หายทจ่ี ะมอี าํ นาจฟอ งไม แมเ อกชนนน้ั จะไดร บั ความเสยี หายจากการทจ่ี าํ เลย ฝาฝนกฎหมายเก่ียวกบั ภาษีอากรก็ตาม (คําพิพากษาฎีกาที่ ๒๔๗๑/๒๕๑๘) (๑๓) ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ¡ÒÃàÅ‹¹áªÃ พ.ศ.๒๕๓๔ (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๒๙๒๖/๒๕๔๔) (๑๔) ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ÍÔ ÒËÒà พ.ศ.๒๕๒๒ (คาํ พพิ ากษา ฎีกาท่ี ๖๕๑๓/๒๕๔๖) (๑๕) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÂÒàʾμÔ´ãËŒâ·É พ.ศ.๒๕๒๒ (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๑๖๓๗/๒๕๔๘) (๑๖) ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ¡Ô Òø¹Ò¤ÒþҳªÔ  มาตรา ๒๕๐๕ มาตรา ๑๒ (๙) (คาํ พิพากษาฎกี าที่ ๗๘๑๙/๒๕๕๒) (๑๗) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹«Í‹ §â¨Ã (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๑๖๖๔๐/๒๕๕๕) ตามแนวคาํ พพิ ากษาฎกี าดงั กลา วขา งตน นม้ี ขี อ สงั เกตทเ่ี หน็ ไดช ดั เจน ในบรรดาความผิดตางๆ ที่ศาลฎีกาวินิจฉัยวา รัฐเทาน้ันเปนผูเสียหาย เอกชนคนหน่ึงคนใดไมอาจ เปนผูเสียหายไดน้ัน ÈÒŮաҾԨÒóҨҡà¹×éÍËÒͧ¤»ÃСͺ¤ÇÒÁ¼Ô´¢Í§¡®ËÁÒÂ໚¹ËÅÑ¡Ç‹Ò ¶ŒÒͧ¤»ÃСͺ¤ÇÒÁ¼Ô´ã´ ÇÑμ¶ØáË‹§¡ÒáÃÐทํา·èÕ¡®ËÁÒÂÁÕà¨μ¹ÒÃÁ³ãËŒ¤ÇÒÁ¤ØŒÁ¤Ãͧ໚¹àÃè×ͧ ÊÔ·¸Ô»ÃÐ⪹¢Í§ÃÑ°¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÃâ´Â੾ÒÐ ÁÔä´Œà¡èÕÂÇ¢ŒÍ§¡ÑºàÍ¡ª¹¤¹Ë¹Ö觤¹ã´àÅ ‹ÍÁáÊ´§ÇÒ‹ ¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒ¢ͧ¤ÇÒÁ¼´Ô ¹¹Ñé ¡®ËÁÒÂÁ‹Ø§¤ŒØÁ¤ÃͧÃÑ°à·Ò‹ ¹Ñ¹é ความผดิ เชนน้ี แมห ากจะทาํ ใหเ อกชนคนหนงึ่ คนใดไดร บั ความเสยี หายกเ็ ปน ความเสยี หายทางพฤตนิ ยั เอกชนคนนนั้ หาเปนผูเสียหายโดยทางนิตินัยไม เพราะคุณธรรมทางกฎหมายของความผิดนั้นมิไดมุงคุมครอง เอกชนเลย แตม งุ คุมครองรัฐเทาน้นั เอกชนคนนนั้ ยอมมใิ ชผ เู สยี หายตามมาตรา ๒ (๔) (คําพิพากษา ฎกี าท่ี ๔๒๕๙/๒๕๓๑) (ธานศิ เกศวพิทักษ, ๒๕๕๘)

๓๒ (๒) ¡Ã³Õ·Õ¤è س¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ŒØÁ¤Ãͧ਌Ò˹ŒÒ·¢èÕ Í§ÃÑ° ในความผิดบางประเภท คุณธรรมของกฎหมายยอมคุมครอง เจาพนักงาน หรือตําแหนงหนาที่ราชการโดยเฉพาะ ดังนั้น เอกชนไมสามารถเปนผูเสียหายในฐาน ความผิดน้ไี ด เชน ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹´ËÙ Á¹èÔ à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ (ป.อาญา มาตรา ๑๓๖) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹μÍ‹ ÊÙ¢Œ Ñ´¢Çҧ਌Ҿ¹¡Ñ §Ò¹ (ป.อาญา มาตรา ๑๓๘) แตมีความผิดเกี่ยวกับเจาพนักงานบางมาตรา นอกจากคุณธรรม ของกฎหมายจะมุงคุมครองรัฐหรือเจาหนาท่ีของรัฐแลว ยังมุงคุมครองเอกชนคนใดคนหน่ึงที่ไดรับ ความเสยี หายเปนพเิ ศษดว ย เชน ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹á¨§Œ ¤ÇÒÁà·¨ç (ป.อาญามาตรา ๑๓๗) ซง่ึ มอี งคป ระกอบ ความผิด “«èÖ§ÍÒ¨·íÒãËŒ¼ÙŒÍ×è¹ËÃ×Í»ÃЪҪ¹àÊÕÂËÒ” แสดงวา หากการแจงความอันเปนเท็จน้ัน สงผลกระทบใหเอกชนคนใดคนหนึ่งไดรับความเสียหายดวยแลว เอกชนผูน้ันยอมเปนผูเสียหายได (คาํ พพิ ากษาฎกี าที่ ๑๔๕/๒๕๓๖, ๑๐๔๑/๒๕๔๒) μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òöñô/òõñø ชายมีภริยาจดทะเบียนอยูแลว ยังมาจดทะเบียน สมรสกับหญิงอีก โดยแจงตอนายทะเบียนวาไมเคยสมรสมากอน เปนความผิดตามป.อาญา มาตรา ๑๓๗ เชนน้ี หญิงเปนผูเสียหายได (เพราะการจดทะเบียนซอนทําใหการสมรสเปนโมฆะ และทาํ ใหห ญิงนัน้ อยูในฐานะหญงิ ทมี่ ีสามโี ดยมิชอบดว ยกฎหมาย) คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè òõøó/òõòò สามจี ดทะเบยี นสมรสกบั หญงิ อน่ื โดยยงั ไมข าดจาก ภรยิ าเดมิ ทไี่ ดจ ดทะเบยี นสมรสไว แตแ จง กบั เจา หนา ทวี่ า ไมเ คยจดทะเบยี นสมรสมากอ น ภรยิ าเดมิ เปน ผูเสียหายฟองสามตี าม ป.อาญา มาตรา ๑๓๗ ได ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹»¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·èÕËÃ×ÍÅÐàÇŒ¹¡Òû¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·Õèâ´ÂÁԪͺ (ป.อาญา มาตรา ๑๕๗) ซ่ึงมีองคประกอบความผิด “à¾×èÍãËŒà¡Ô´¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂá¡‹¼ÙŒË¹èÖ§¼ÙŒã´” แสดงวา หากการปฏบิ ตั หิ นา ทหี่ รอื การละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ทโี่ ดยมชิ อบของเจา พนกั งานเปน การกระทาํ ตอ เอกชนคนใดคนหนง่ึ โดยตรง และจากการกระทาํ หรอื ละเวน กระทาํ การนน้ั ทาํ ใหบ คุ คลดงั กลา วไดร บั ความเสยี หาย เอกชนผนู ้นั ยอ มเปน ผเู สยี หายได (คําพิพากษาฎกี าที่ ๔๘๘๑/๒๕๔๑) แตหากการกระทําผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๕๗ น้ี ไมมีเอกชนคนใด ไดรับความเสยี หายเปนพเิ ศษ เอกชนผูนั้นยอ มไมอาจเปนผูเ สยี หายได

๓๓ μÑÇÍÂÒ‹ §คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò ñ÷òò/òõòô ผใู หญบ า นไดร บั แจง วา โจทกท งั้ สเี่ ปน คนรา ยลกั ไกง วง แลวผูใหญบานเรียกโจทกท้ังสี่มาไกลเกล่ียตกลงคาเสียหายกับเจาของไกงวง แลวไมจัดการสงโจทก ทง้ั สไ่ี ปดาํ เนนิ คดี แมจ ะเปน การละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ที่ แตก ม็ ไิ ดเ รยี กเอาเงนิ จากโจทกท ง้ั ส่ี ทงั้ เปน ผล ใหโจทกท้ังส่ีไมตองถูกสงตัวไปดําเนินคดี ยังไมไดวาการละเวนการปฏิบัติหนาที่ทําใหโจทกทั้งสี่ไดรับ ความเสยี หาย โจทกท ั้งสจี่ งึ ไมใชผ ูเสียหายทีจ่ ะมอี าํ นาจฟอ งผใู หญบาน ตาม ป.อาญา มาตรา ๑๕๗ (๓) ¡Ã³Õ·Õè¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁØ‹§¤ØŒÁ¤Ãͧ਌Ңͧ¡ÃÃÁÊÔ·¸Ôìã¹ ·Ã¾Ñ ÂÊ¹Ô áÅФŒÁØ ¤Ãͧ件§Ö ¼´ŒÙ áÙ ÅÃ¡Ñ ÉÒ·ÃѾÂʏ ¹Ô ในกรณที กี่ ฎหมายมงุ คมุ ครองเจา ของกรรมสทิ ธหิ์ รอื ผทู ท่ี าํ หนา ทดี่ แู ล รกั ษาทรัพยส ินน้นั เชน ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹ºØ¡ÃØ¡ (ป.อาญา มาตรา ๓๖๒) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹Å¡Ñ ·ÃѾ (ป.อาญา มาตรา ๓๓๔ - ๓๓๕) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําãËŒàÊÕ·ÃѾ (ป.อาญา มาตรา ๓๕๐) μÇÑ Í‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ òð÷/òõñò ผเู สยี หายทําปากกาของตนตกอยใู นบรเิ วณรานขาย กาแฟที่ผูเสียหายขายของอยู ผูเสียหายไดออกไปขายขนมท่ีอ่ืนหางเพียง ๑ เสน เปนเวลาไมเกิน ๕ นาที จึงรวู า ปากกาหาย จึงรบี กลบั ไปคน และสอบถาม ไดความจาก ป. วาเปน ผเู กบ็ ปากกานนั้ ได และถามหาเจา ของ จาํ เลยอา งวา เปน เจา ของ ป. จงึ มอบปากกาใหจ าํ เลยไป ผเู สยี หายจงึ ไปถามจาํ เลย จาํ เลยปฏิเสธดงั นี้ ถือวาทรัพยอยูใ นความยดึ ถอื ของผเู สยี หาย ไมใชทรัพยตกหาย การทม่ี ผี อู น่ื เกบ็ ได ไมทําใหความยึดถือของผูเสียหายขาดตอน การท่ีจําเลยเอาไปจากผูอื่นโดยรูวาไมใชของตน จึงตอง ความผิดฐานลักทรพั ย คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ öóô/òõóö พอ ของผเู สยี หายมอบใหผ เู สยี หายกบั ภรยิ าเปน ผดู แู ล รา นอาหารทเี่ กดิ เหตุ โดยผเู สยี หายพกั อาศยั อยทู ร่ี า นดว ย จงึ มสี ทิ ธคิ รอบครองและเปน ผเู สยี หายตาม กฎหมาย ในความผดิ ฐานบุกรุก คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óõòó/òõôñ องคประกอบความผิดฐานทําใหเสียทรัพยตาม ป.อาญา มาตรา ๓๕๘ น้ัน ตองกระทําตอทรัพยของผูอื่นหรือผูอื่นเปนเจาของอยูดวย คําวา “ทรัพยของผูอื่น” ยอมหมายความรวมถึง บุคคลท่ีไดรับมอบหมายโดยตรงจากเจาของทรัพยใหเปน ผูครอบครองดูแลรักษาทรัพยนั้นดว ย คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ õøõõ/òõõð คําวา ผเู สยี หาย ในความผดิ ฐานลกั ทรพั ย ไมจ ําตอ ง เปน เจา ของกรรมสทิ ธใิ์ นทรพั ยท ถี่ กู ลกั ไป บคุ คลทเ่ี ปน ผคู รอบครองทรพั ยท ถ่ี กู ลกั ไปกเ็ ปน ผเู สยี หายได

๓๔ คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñõôø/òõóõ ผูเชาซ้ือรถยนตครอบครองรถยนตท่ีเชาซื้อ แม กรรมสิทธ์ยิ งั ไมโ อนเปนเจา ของผเู ชาซ้อื กต็ าม เมอ่ื ถูกคนรา ยขโมยรถยนต ยอมเปน ผเู สยี หาย จึงเขา เปนโจทกร ว มกบั พนักงานอัยการได ในความผดิ ฐานลักทรพั ย คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òñóò/òõôø ความผิดฐานลักทรัพย ผูครอบครองทรัพยที่ถูก คนรา ยลักทรัพย เปน ผูเ สยี หายมอี ํานาจรองทุกขเพ่อื ดาํ เนนิ คดไี ด คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ø÷/òõðö ผรู บั ฝากเงนิ มอี าํ นาจเอาเงนิ ทรี่ บั ฝากไปใชไ ดแ ละมหี นา ที่ ตองคนื เงินแกผ ฝู ากใหครบจํานวน (ดู ป.พ.พ.มาตรา ๖๗๒ วรรคสอง) ฉะนน้ั การทผี่ ูรบั ฝากจา ยเงนิ ให จําเลยไปเพราะถูกจําเลยหลอกลวง อนั เปน ความผิดฐานฉอ โกง ตอ งถือวาผูรับฝากเงินเปนผูเสยี หาย สว นผูฝากไมใชผเู สยี หาย (๔) ¡Ã³·Õ ¤Õè ³Ø ¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ÁŒØ ¤Ãͧ à¨ÒŒ ¢Í§¡ÃÃÁÊ·Ô ¸ãìÔ ¹·Ã¾Ñ  ในบางกรณกี ฎหมายมงุ คมุ ครองเฉพาะเจา ของกรรมสทิ ธเ์ิ ทา นนั้ เชน ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ÂÑ¡ÂÍ¡·Ã¾Ñ  (ป.อาญา มาตรา ๓๕๒) μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ôñõø/òõõô ผเู สียหายท่ี ๒ กยู ืมเงินภรยิ าของจาํ เลยโดยไมไ ดทาํ หลกั ฐานเปนหนงั สือ เมื่อผเู สยี หายที่ ๒ ไมช าํ ระหน้ี จาํ เลยจึงเบยี ดบังเอารถยนตข องผเู สียหายที่ ๒ ที่รับฝากในความครอบครองไวเปนของตนหรือบุคคลท่ีสามโดยทุจริต การกระทําของจําเลยจึงเปน ความผดิ ฐานยักยอกตาม ป.อาญา มาตรา ๓๕๒ วรรคแรก คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ øòð/òõõø ขอเทจ็ จรงิ ฟง วา จําเลยเปน ผูครอบครองเชค็ พพิ าท โดยโจทกเปนผูมอบการครอบครองใหแกจําเลย การท่ีจําเลยเอาเช็คพิพาทของโจทกไปเรียกเก็บเงิน นอกจากเปนความผิดฐานยักยอกแลว ยอมเปนการกระทําใหเช็คพิพาทน้ันไรประโยชนที่จะใชไดอีก การกระทาํ ของจาํ เลย จงึ เปนความผิดฐานเอาไปเสยี ซง่ึ เอกสารของผูอ น่ื ตาม ป.อาญา มาตรา ๑๘๘ อกี บทดวย คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ö÷ñ/òõóù นายแดงอาสานาํ บตั ร ATM ของนายดาํ ไปตรวจสอบ ยอดเงนิ แตก ลบั นาํ ไปถอนเงนิ จากตเู อาไปเปน ของตน นายแดงมคี วามผดิ ฐานฉอ โกงเงนิ ทเี่ บกิ ถอนไป ซ่งึ เปนเงนิ ของนายดาํ ผเู สียหายในความผดิ ฐานดงั กลา ว (๕) ¡Ã³¤Õ ³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ÁŒØ ¤Ãͧ¼¶ŒÙ ¡Ù ËÅÍ¡ÅǧáÅÐà¨ÒŒ ¢Í§·Ã¾Ñ  ในบางกรณนี อกจากกฎหมายจะคมุ ครองเจา ของทรพั ยแ ลว กฎหมาย ยงั คาํ นงึ วา บคุ คลนนั้ ไดถ กู กระทาํ อยา งไรบา ง เชน ความผดิ ฐานฉอ โกง (ป.อาญา มาตรา ๓๔๑) นอกจาก ผูเ สียหายจะเปน เจาของทรพั ยแลว จะตอ งเปนกรณีท่เี ขาตองถูกหลอกลวงดว ย ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹©ŒÍ⡧ (ป.อาญา มาตรา ๓๔๑)

๓๕ μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ óóõ/òõöó พยานหลกั ฐานโจทกแ ละโจทกร ว ม ฟง ไดวา จาํ เลยกบั พวกกลา วอา งวา สามารถชวยเหลอื ฝากโจทกร วมเขา ทาํ งานรบั ราชการในองคก าร บริหารสวนตาํ บล หรอื เทศบาลในเขตจงั หวดั บุรีรัมยไ ด อันเปน ความเท็จ ความจริงแลวจําเลยกับพวก ไมสามารถชวยเหลือฝากโจทกรวมเขาทํางานรับราชการในองคการบริหารสวนตาํ บล หรือเทศบาล ในเขตจังหวัดบุรีรัมยตามที่กลาวอางได โดยการหลอกลวงของจาํ เลยกับพวกเปนเหตุใหโจทกรวม หลงเช่ือวาเปนความจริงและมอบเงิน ๕๕๐,๐๐๐ บาท ใหจําเลยไปดําเนินการตามที่จําเลยกับพวก กลา วอา ง ถอื วา โจทกร ว มไดร บั ความเสยี หายเปน พเิ ศษ จงึ เปน ผเู สยี หายมอี าํ นาจฟอ งคดใี นขอ หานไี้ ด สวนที่โจทกรวมมอบเงิน ๕๕๐,๐๐๐ บาท ใหจาํ เลยไปนั้นลวนเกิดขึ้นเพราะถูกจาํ เลยหลอกลวง ถือไมไดวาโจทกรวมเปนผูกอใหจาํ เลยกระทําความผิด โจทกรวมจึงเปนผูเสียหายโดยนิตินัยมีสิทธิ รองทุกขใ หด าํ เนินคดีแกจําเลยในความผดิ ฐานฉอ โกงได คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óóõñ/òõôò จําเลยสง ไขผงทเี่ ส่อื มคณุ ภาพ แลว ใหโจทกรวม โดยหลอกลวงดวยการแสดงขอความอันเปนเท็จวาไขผงดังกลาว เปนนมผงที่ โจทกรว มสงั่ ซือ้ เพื่อหวงั จะไดเงนิ จากโจทกร วม อันเปนการกระทาํ โดยเจตนาทุจริต เพียงแตโจทกรวม ยังไมไดช าํ ระเงินใหจาํ เลย การกระทาํ ของจําเลย จึงเปนความผิดฐานพยายามฉอโกง คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öøùò/òõôò การกระทาํ ท่ีจะเปนความผิด ฐานลักทรัพย ตอ งเปนการเอาทรัพยผ อู ่นื ไปโดยพลการโดยทุจริต มใิ ชไ ดทรพั ยไปเพราะผอู ่ืนยินยอม มอบให เนอื่ งจากถกู หลอกลวง การทจี่ ําเลยเปลย่ี นปา ยราคาสนิ คา โดยเอาปา ยราคาต่าํ มาตดิ ไวท สี่ นิ คา ราคาแพง เพอ่ื ชาํ ระสินคา ในราคาท่ีนอ ยลง จึงเปนความผดิ ฐานฉอโกง คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ö÷ñ/òõóù นายแดงอาสานาํ บัตร ATM ของนายดําไปตรวจสอบยอดเงิน แตกลับนาํ ไปถอนเงินจากตูเอาไปเปนของตน นายแดงมีความผิด ฐานฉอ โกงเงนิ ท่เี บกิ ถอนไป ซ่งึ เปนเงนิ ของนายดาํ ผเู สยี หายในความผดิ ฐานดังกลา ว (๖) ¡Ã³Õ¤Ø³¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁØ‹§¤ØŒÁ¤Ãͧอํา¹Ò¨»¡¤Ãͧ¢Í§ºÔ´Ò ÁÒôÒËÃ×ͼٌ´áÙ Å ใน¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹¾ÃÒ¡¼àŒÙ ÂÒǏ (ป.อาญา มาตรา ๓๑๘, ๓๑๙) กฎหมาย มุงประสงคท ่จี ะคมุ ครองอาํ นาจการปกครองเปน พเิ ศษ ดังนัน้ ผูเ สยี หายจงึ เปน ผูใชอ าํ นาจปกครอง μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ÷òóø/òõôù ความผดิ ฐานพรากผเู ยาวต าม ป.อาญา มาตรา ๓๑๘ และ ๓๑๙ นัน้ วตั ถุประสงคแหงการกระทาํ ความผิดทัง้ สองมาตรานี้ กฎหมายมงุ คมุ ครองคอื อาํ นาจ ปกครองของบิดามารดา ผูปกครองหรือผูดูแลนั่นเอง มิใชตัวผูเยาวผูถูกพราก ดังน้ัน ผูเสียหายคือ บุคคลที่ไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทาํ ความผิดน้ัน จึงไดแก บิดามารดา ผูปกครอง หรือ ผดู ูแลผูเ ยาว ในขณะทจี่ ําเลยกระทําผิด หาใชตัวผูเยาวผ ถู กู พรากไม

๓๖ เปนสําคญั เชน (๗) ¡Ã³¤Õ ³Ø ¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§Ø‹ ¤ØŒÁ¤Ãͧ¼Ù¶Œ ¡Ù ¡ÃÐทาํ ในความผดิ บางประเภทกฎหมายมงุ คมุ ครองตวั บคุ คลทเี่ ปน ผถู กู กระทํา ¤ÇÒÁ¼´Ô à¡ÂÕè ǡѺªÕÇÔμÃÒ‹ §¡Ò ¤ÇÒÁ¼Ô´à¡ÂèÕ Ç¡ÑºàÊÃÀÕ Ò¾ ¤ÇÒÁ¼Ô´à¡èÕÂǡѺà¾È μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñððñ/òõô÷ ความผิดฐานทาํ รา ยรา งกายผอู ่นื จนเปน เหตใุ หไ ดรบั อนั ตรายสาหสั ตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๗ เปน เหตใุ หผ กู ระทําความผดิ ฐานทาํ รา ยรา งกายตามมาตรา ๒๙๕ ตอ งรบั โทษหนกั ขนึ้ เพราะผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากการกระทาํ โดยทผ่ี กู ระทาํ ไมจ ําเปน ตอ งประสงคต อ ผล หรือยอมเล็งเห็นผลถึงอันตรายสาหัสนั้น แมจําเลยจะทาํ รายรางกายผูเสียหาย โดยไมมีเจตนาทาํ ให แทงลูกก็ตาม เม่ือผลจากการทาํ รายน้ัน ทําใหผูเสียหายตองแทงลูกแลว จาํ เลยตองมีความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๗ (๕) คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ õ÷õñ/òõõñ เม่ือจําเลยและ อ. ขมขืนกระทาํ ชาํ เราผูเสียหาย แลว จําเลยและ อ. ไมยอมใหผูเสียหายออกจากบานและบังคับใหนอนอยูในหอง พฤติการณ เชนน้ีถือไดวา จาํ เลยและ อ. หนวงเหนี่ยวหรือกักขัง หรือกระทาํ ดวยประการใดๆ ใหผูเสียหาย ปราศจากเสรีภาพในรางกาย อันเปนความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๐ วรรคแรกแลว แมภ ายหลงั ผเู สียหายสามารถหลบหนีออกมาได ท้งั ผเู สียหายไมถกู พันธนาการ กห็ าทําใหการกระทํา ของจาํ เลยและ อ. ไมเปนการหนวงเหนี่ยวกักขังหรือกระทําดวยประการใดใหผูเสียหายปราศจาก เสรภี าพในรา งกายแตอ ยา งใด จงึ พพิ ากษาลงโทษฐานขม ขนื กระทาํ ชําเรา จงึ มลี กั ษณะเปน การโทรมหญงิ ฐานหนว งเหนยี่ วกกั ขงั และฐานพรากผเู ยาวเพ่อื การอนาจาร โดยผูเ ยาวไ มเต็มใจไปดวย ò.ò.ó μÍŒ §à»¹š ¼àŒÙ ÊÕÂËÒÂâ´Â¹μÔ Ô¹Ñ ผูเสียหายโดยนิตินัย ซ่ึงหลักเกณฑน้ีมาจากหลักกฎหมายทั่วไปท่ีวา “ผูที่จะ มาขอพึ่งบารมีแหงความยุติธรรม ตองมาดวยมืออันบริสุทธ์ิ” ซ่ึงไดมีคาํ พิพากษาของศาลฎีกา ไดว างบรรทดั ฐาน พอสรปุ ไดว า ผทู จี่ ะเปน ผทู จี่ ะมาฟอ งรอ งคดใี นฐานะผเู สยี หายไดน น้ั ตอ งเปน บคุ คล ทส่ี ะอาดบรสิ ทุ ธ์ิ กลา วคอื ¨ÐμÍŒ §äÁà‹ »¹š ¼ÁŒÙ ÊÕ Ç‹ ¹ÃÇ‹ Á㹡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ËÃÍ× äÁà‹ »¹š ¼ÂÙŒ ¹Ô ÂÍÁãËÁŒ Õ ¡ÒáÃÐทาํ ¤ÇÒÁ¼Ô´μÍ‹ μ¹ ËÃÍ× ¡ÒáÃзíÒ¼´Ô ¹¹Ñé ¨ÐμÍŒ §ÁÔä´ŒÁÕÁÅÙ ÁÒ¨Ò¡¡Ò÷μèÕ ¹àͧÁÕà¨μ¹Ò½†Ò½¹„ ¡®ËÁÒÂËÃ×ͤÇÒÁʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ÂËÃÍ× ÈÅÕ ¸ÃÃÁÍ¹Ñ ´¢Õ ͧ»ÃЪҪ¹ (คนึง ไชย, ๒๕๔๕)

๓๗ ๑) ¡Ã³Õ·¼èÕ äŒÙ ´ÃŒ Ѻ¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂÁÊÕ ‹Ç¹ÃÇ‹ Á㹡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼Ô´ μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñõùö/òõôù เหตเุ กดิ รถชนกนั ผตู ายมสี ว นประมาทอยบู า ง ผตู าย จึงไมใชผูเสียหายโดยนิตินัย ในความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๑ โจทกรวม ซึ่งเปนบิดาผูตาย ยอมไมมอี าํ นาจจดั การแทนผูตายไดตามมาตรา ๕ (๒) คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ôðòø/òõõõ เมอื่ จาํ เลยที่ ๑ กับโจทกรว ม มสี าเหตุกนั มากอน และจาํ เลยท่ี ๑ เปนฝายลงมือชกตอยโจทกรวมกอน โจทกรวมจึงตอบโตการกระทําของจาํ เลยท่ี ๑ โดยใชป ระตรู ถกระแทกและชกตอ ยกบั จาํ เลยท่ี ๑ พฤตกิ ารณข องโจทกร ว มจงึ ฟง ไดว า โจทกร ว มสมคั รใจ วิวาทกับจาํ เลยที่ ๑ โจทกร ว มจึงมิใชผเู สยี หายโดยนิตนิ ยั ๒) ¡Ã³·Õ ¼èÕ ÙäŒ ´ŒÃºÑ ¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂÂ¹Ô ÂÍÁãËŒÁÕ¡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼´Ô μ‹Íμ¹ μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ùõô/òõðò หญิงยอมใหผ ูอนื่ ทาํ ใหตนแทงลกู นน้ั ถอื วา หญิงนัน้ มีสวนรวมในการกระทําความผิดดวย จึงมิใชผูเสียหายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๒ (๔) แมหญิงนั้น จะถงึ แกค วามตาย บิดาของหญงิ ไมมีสิทธจิ ะฟอ งผทู ่ีทาํ ใหหญิงแทงลูกได คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñòøñ/òõðó ผูกูย ินยอมใหผ ใู หก ูเรียกดอกเบย้ี เกนิ อัตรา ผูก ูจะมา ฟองผูใหกูหาวาผูใหกูกระทําผิดตามพระราชบัญญัติหามเรียกดอกเบี้ยเกินอัตราน้ีไมได ถือวาผูกู ไดร ว มมอื ใหเกิดความผิดนัน้ ดว ย ผูกูจึงไมเ ปน ผูเ สยี หาย ๓) ¡Ã³Õ·èÕ¡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼Ô´¹éѹÁÕÁÙÅÁÒ¨Ò¡¡Ò÷èÕμ¹àͧÁÕà¨μ¹Ò½†Ò½„¹ ¡®ËÁÒÂËÃ×ͤÇÒÁʧºàÃÕºÃÍŒ ÂÍ¹Ñ ´¢Õ ͧ»ÃЪҪ¹ μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñùöð/òõóô การท่ี บ. และ ส. ตกลงใหเงนิ แกจาํ เลยเพ่ือนําไป มอบใหแกคณะกรรมการสอบหรือผูส่ังบรรจุบุคคลเขารับราชการในตาํ แหนงเสมียนได เพ่ือให ชวยเหลือบุตรของตนเขาทํางานในกรมชลประทาน โดยไมตองสอบนั้น เปนการฝาฝนกฎหมาย และระเบยี บแบบแผนของทางราชการ ถอื ไดว า บ. และ ส. ใชใ หจ ําเลยกระทาํ ผดิ นนั้ เอง บ. และ ส. จงึ ไมใชผเู สยี หายในความผดิ ฐานฉอ โกง คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ôð÷÷/òõôù การที่จาํ เลยไมมีเจตนาแตแรกท่ีจะขายแผนซีดี ภาพยนตรที่ละเมิดลิขสิทธ์ิของผูขอซื้อ แตเปนกรณีท่ีฝายผูขอซ้ือแผนซีดีไดชักจูงใจหรือลอใหจําเลย กระทําความผดิ ฐานละเมิดลขิ สิทธิ์ จงึ ไมอ าจถอื ไดว าผขู อซือ้ นน้ั เปน ผูเสียหายตามกฎหมาย

๓๘ ò.ó ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼àÙŒ ÊÕÂËÒ จากคาํ นยิ ามศพั ทท บี่ ญั ญตั วิ า ผเู สยี หาย หมายถงึ “บคุ คลทไี่ ดร บั ความเสยี หาย เนอื่ งจาก การกระทาํ ความผิดฐานใดฐานหน่งึ รวมทงั้ บคุ คลอน่ื ที่มีอาํ นาจจัดการแทนได ดงั บญั ญตั ิไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖” ดงั นน้ั จงึ กลา วไดว า ผมู อี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หาย หมายถงึ บคุ คลซง่ึ กฎหมายกําหนด ใหม อี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หายทแี่ ทจ รงิ ซง่ึ สามารถดาํ เนนิ การใด ๆ ตามทร่ี ะบไุ ว ในประมวลกฎหมาย วธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๓ กลา วคือ (๑) รอ งทุกข (๒) เปนโจทกฟอ งคดอี าญา หรอื เขารว มเปนโจทกก บั พนักงานอัยการ (๓) เปนโจทกฟอ งคดแี พง ทเี่ ก่ยี วเนอื่ งกับคดีอาญา (๔) ถอนฟองคดีอาญา หรือคดีแพงเกย่ี วกบั คดอี าญา (๕) ยอมความในคดีความผดิ ตอ สวนตวั ผูมอี ํานาจจดั การแทนผูเสียหายน้นั กฎหมายกาํ หนดไว มอี ยู ๓ กรณคี ือ ò.ó.ñ ¼ÙŒÁÕอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ŒàÙ ÊÕÂËÒ μÒÁÁÒμÃÒ ô “ในคดอี าญาซงึ่ ผเู สยี หายเปน หญงิ มสี ามี หญงิ นน้ั มสี ทิ ธฟิ อ งคดไี ดเ องโดยมติ อ ง ไดรับอนญุ าตของสามกี อ น ภายใตบังคับแหงมาตรา ๕ (๒) สามีมีสิทธิฟองคดีอาญาแทนภริยาไดตอเม่ือ ไดร ับอนุญาตโดยชดั แจง จากภรยิ า” จากบทบัญญัติในวรรคแรก แสดงใหเห็นอยางชัดเจนวา หญิงมีสามีสามารถ ทจ่ี ะฟอ งรอ งคดไี ดโ ดยลาํ พงั ไมต อ งไดร บั ความยนิ ยอมหรอื ขออนญุ าตจากสามแี ตอ ยา งใด แตห ากสามี ประสงคท จี่ ะฟองรองคดแี ทนภริยานั้นจะตองไดร บั อนุญาตโดยชดั แจงจากภรยิ ากอน ซึง่ กรณดี งั กลา ว จะตองเปนสามีภริยาโดยชอบดวยกฎหมายคือตอง¨´·ÐàºÕ¹ÊÁÃÊ และการอนุญาตโดยชัดแจงน้ัน กฎหมายมิไดกําหนดรูปแบบไว ดังนั้น ¡ÒÃ͹ØÞÒμÍÒ¨¡ÃÐทํา´ŒÇÂÇÒ¨ÒËÃ×Íâ´ÂÇÔ¸ÕÍ×è¹ã´·èÕÃŒÙä´ŒÇ‹Ò à»š¹¡ÒÃ͹ØÞÒμãË¿Œ ‡Í§ÃÍŒ §á·¹¡àç ¾Õ§¾ÍäÁ‹ จํา໹š μŒÍ§ทาํ ໹š àÍ¡ÊÒÃ˹ѧÊ×Í นอกจากน้ี คาํ วา ภายใตบ งั คบั แหงมาตรา ๕ (๒)” หมายความวา กรณีที่สามี จะฟอ งรอ งแทนภรยิ าตามมาตรา ๔ วรรคสองนน้ั จะตอ งÁãÔ ª¡‹ ó·Õ ÀÕè ÃÂÔ Ò¶¡Ù ทําÃÒŒ ¶§Ö μÒÂËÃÍ× ºÒ´à¨ºç ¨¹äÁÊ‹ ÒÁÒö¨´Ñ ¡ÒÃàͧ䴌 เพราะหากเปน ความผดิ ทภ่ี รยิ าถกู ทํารา ยถงึ ตายหรอื บาดเจบ็ จนไมส ามารถ จดั การเองไดน น้ั มาตรา ๕ (๒) ใหอํานาจสามีจัดการแทนภรยิ าได โดยไมตองไดรบั อนุญาตโดยชัดแจง จากภรยิ ากอน ¢ÍŒ Êѧà¡μ ๑. ในกรณีมาตรา ๔ วรรคสองนัน้ หมายถึง เฉพาะกรณีทีส่ ามจี ดั การแทนได เมอื่ ไดรบั อนุญาตโดยชดั แจงจาก ภริยา แตหากเปนกรณที ี่ภรยิ าจดั การแทนสามีนน้ั มไิ ดอ ยใู นบทบัญญตั ขิ องมาตราน้ี ดังน้ัน หากภรยิ าจะจดั การแทนสามนี ัน้ สามีจะตอ งทาํ เปนหนังสอื “มอบอํานาจ” ในฐานะเปน ตัวแทนของสามเี พ่อื ไปดาํ เนนิ การฟอ งรองคดี เวนแตเขากรณีมาตรา ๕ (๒) กลา วคือ สามีถกู ทาํ รายถงึ ตายหรอื บาดเจ็บจนไมสามารถจดั การเองได ๒. นอกจากจะเปนสามีโดยชอบดวยกฎหมายแลว มูลความผิดอาญาที่กระทาํ ตอภริยาตองเกิดขึ้นในระหวางท่ี เปน สามภี รยิ ากนั ดว ย หากมลู ความผดิ เกดิ กอ นหรอื เกดิ ภายหลงั การสนิ้ สดุ การสมรสไปแลว สามยี อ มไมม สี ทิ ธฟิ อ งแทนภรยิ า ตามมาตรา ๔ น้ี

๓๙ μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öóð/òôøù สามีไมมีอํานาจฟองความผิดอาญาที่ภริยาของตน เปน ผูเ สยี หาย ในเมอื่ มลู ความผดิ นั้นไดมมี ากอนทต่ี นเปนสามภี รยิ ากนั คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñòò÷/òôùô จาํ เลยฉดุ ตวั ภรยิ าโจทกไ ปเพอ่ื การอนาจาร เมอื่ โจทก ผูเปนสามีไดร บั มอบหมายโดยชัดแจง จากภรยิ าใหฟอ งคดีแทนแลว โจทกมีสิทธิฟอ งคดแี ทนผูเสียหาย ซึ่งเปน ภรยิ าโจทกไ ดต ามมาตรา ๔ วรรคสอง ò.ó.ò ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ŒÙàÊÂÕ ËÒ μÒÁ·èÃÕ ÐºäØ Ç㌠¹ÁÒμÃÒ õ บุคคลเหลา น้ี จดั การแทนผูเ สียหายได (๑) ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาล เฉพาะแตในความผิดซ่ึงไดกระทําตอ ผูเยาว หรือผูไ รความสามารถซึ่งอยูใ นความดูแล (๒) ผบู พุ การี ผสู บื สนั ดาน สามหี รอื ภรยิ าเฉพาะแตใ นความผดิ อาญา ซงึ่ ผเู สยี หาย ถกู ทาํ รายถึงตายหรอื บาดเจบ็ จนไมส ามารถจะจดั การเองได (๓) ผูจัดการหรือผูแทนอ่ืนๆ ของนิติบุคคล เฉพาะความผิดซ่ึงกระทําลงแก นิตบิ ุคคลนั้น (ñ) ¼ÙÁŒ ÕÍíÒ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ÙàŒ ÊÕÂËÒ μÒÁÁÒμÃÒ õ (ñ) ¼ÙŒá·¹â´ÂªÍº¸ÃÃÁตามมาตรา ๕ (๑) หมายถึง ผูแทนโดยชอบธรรม ของผูเยาว ซ่ึงจะเปนผูมีอํานาจจัดการทรัพยสินของบุตรผูเยาว ทํานิติกรรมเก่ียวกับทรัพยสินของ ผเู ยาวแ ทนผเู ยาวไ ด ใหค วามยนิ ยอมแกผ เู ยาวใ นการทาํ นติ กิ รรมใดๆ หรอื บอกลา งและใหส ตั ยาบนั แก โมฆยี ะกรรมทผ่ี เู ยาวน นั้ กระทาํ ได ตามหลกั เกณฑข องประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยน น้ั เอง ดงั นนั้ การพจิ ารณาวา ใครเปน ผแู ทนโดยชอบธรรมของผูเยาวน ัน้ แบงไดเปน (๑) กรณีที่ผูเยาวมีบิดามารดา บิดามารดาของผูเยาวมีฐานะเปนผูแทน โดยชอบธรรม เพราะเปน ผูใ ชอ าํ นาจปกครองบุตร (๒) กรณที ผี่ เู ยาวไ มม บี ดิ ามารดา หรอื บดิ ามารดาถกู ถอนอาํ นาจปกครอง เชนนี้ ผปู กครองทศ่ี าลมีคาํ สัง่ แตงตงั้ นนั้ ยอมเปนผูแทนโดยชอบธรรมของผเู ยาวท่อี ยูใ นปกครอง (๓) กรณีผูเยาวเปนบุตรบุญธรรม ผูรับบุตรบุญธรรมยอมมีฐานะเปน ผูแทนโดยชอบธรรมของบุตรบุญธรรมทีเ่ ปน ผเู ยาว ¢ŒÍ椄 à¡μ ๑. กรณีบิดา จะเปนผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ตองเปนºÔ´Òâ´ÂªÍº´ŒÇ¡®ËÁÒÂเทาน้ัน บิดา ตามสายโลหิตแมจะแสดงออกถึงพฤติการณวาบุตรน้ันเปนบุตรของตนอยางชัดเจนก็ตาม ก็ไมใชบิดาโดยชอบดวยกฎหมาย จงึ ไมใชผ ูแ ทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ๒. กรณีจะเปนบิดาโดยชอบธรรมน้ัน จะตองเปนกรณีท่ีบิดาจดทะเบียนสมรสกับมารดาผูเยาว หรือหากไมได จดทะเบยี นสมรสกบั มารดาผูเ ยาวก ต็ ามแตไ ดจ ดทะเบยี นรับรองบุตร กเ็ ปนผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ได

๔๐ μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñôðõ/òõñò บดิ าของผูเยาว ซึง่ มไิ ดจ ดทะเบียนสมรสกบั มารดา ผูเยาว ทั้งมิไดจดทะเบียนวาผูเยาวเปนบุตร หรือศาลพิพากษาวาผูเยาวเปนบุตร ไมเปนผูแทน โดยชอบธรรมของผูเยาว ที่จะมีอาํ นาจฟองคดีแทนผูเยาวได แมภายหลังบิดาของผูเยาวไดไป จดทะเบียนสมรสกับมารดาของบุตรผูเยาว บิดาของบุตรผูเยาวก็เพิ่งจะมีอํานาจปกครองผูเยาว นบั แตว ันจดทะเบียนสมรส เม่อื ขณะย่ืนฟองบิดาของผเู ยาว ยงั ไมใ ชผ ูใชอํานาจปกครองตามประมวล กฎหมายแพง และพาณิชย จึงมใิ ชผ แู ทนโดยชอบธรรมของผูเ ยาว ไมมอี ํานาจฟอ งคดีแทนผเู ยาวไ ด μ‹ÍÁÒ ÈÒŮաҤÅÒ¤ÇÒÁà¤Ã‹§¤ÃѴŧâ´Â¶×ÍÇ‹ÒºÔ´ÒäÁ‹ªÍº´ŒÇ¡®ËÁÒÂ໚¹¼ŒÙá·¹ ੾ÒФ´Õ μÒÁÁÒμÃÒ ö ä»â´Â»ÃÂÔ ÒÂä´Œ คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òùõø/òõôñ พ. มิไดเปนบิดาโดยชอบดวยกฎหมายของ น. ไดเ ปน โจทกฟ อ งขอใหล งโทษจาํ เลยตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๗๗ แมต ามคําฟอ งจะระบวุ า น. ผูเยาวโดย พ. บิดาผูปกครอง ผูแทนโดยชอบธรรมเปนโจทก แต㹪éѹäμ‹ÊǹÁÙÅ¿‡Í§»ÃÒ¡¯Ç‹Ò ¹. ໚¹ºØμâͧ⨷¡Íѹà¡Ô´¡Ñº Ã. ÀÃÔÂҢͧ⨷¡«èÖ§äÁ‹ä´Œ¨´·ÐàºÕ¹ÊÁÃʡѹμÒÁ¡®ËÁÒ áÅÐ Ã. ˹ÕÍÍ¡¨Ò¡ºÒŒ ¹μé§Ñ áμ‹ ¹. 处 àÅ¡ç ÍÂÙ‹ ¾. ໚¹¼ãŒÙ ËŒ¤ÇÒÁÍØ»¡ÒÃÐàÅÂÕé §´ÙãËŒ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ áÅÐ ãËŒ ¹. 㪹Œ ÒÁÊ¡ØŠ໹š ¡Ã³ÁÕ ÒôÒâ´ÂªÍº¸ÃÃÁ¢Í§ ¹. ¼àÙŒ ÂÒÇä Á‹ÊÒÁÒöทาํ ¡ÒÃμÒÁ˹ŒÒ·Õäè ´Œ ´Ñ§¹Ñé¹ÞÒμԢͧ ¹. ¼ŒÙàÂÒǏËÃ×ͼŒÙÁÕ»ÃÐ⪹à¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¨Ö§ÍҨÌͧ¢Íμ‹ÍÈÒŪéÑ¹μŒ¹ãËŒμéѧ໚¹¼ŒÙá·¹ ੾ÒФ´äÕ ´μŒ ÒÁ ».Ç.Ô Í. ÁÒμÃÒ ö การทศ่ี าลชนั้ ตน มคี าํ สงั่ ใหป ระทบั ฟอ งโจทกไ วพ จิ ารณา ถอื ไดโ ดย ปรยิ ายวา ศาลช้ันตนต้งั ให พ. เปนผแู ทนเฉพาะคดตี ามกฎหมาย อกี ทงั้ ยงั ปรากฏวา กอ นศาลชัน้ ตน พพิ ากษา ศาลชนั้ ตนยังมคี ําส่งั ตั้ง พ. เปน ผแู ทนเฉพาะคดอี กี ดว ย เชน น้ี พ. จงึ มอี าํ นาจเปน โจทกฟอง จาํ เลยแทน น. ผูเยาวไ ด ¼ÍÙŒ ¹ºØ ÒÅ ทจ่ี ะมอี ํานาจจดั การแทน “ผไู รค วามสามารถ” ตามมาตรา ๕ (๑) หมายถงึ ผอู นบุ าลทีศ่ าลแตง ต้งั ข้นึ ตามหลักเกณฑท ี่กําหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ย ¢ŒÍ椄 à¡μ คาํ วา “¼äŒÙ äŒ ÇÒÁÊÒÁÒö” ตามมาตรา ๕ (๑) น้ัน กฎหมายมไิ ดใชคําวา “¤¹ääŒ ÇÒÁÊÒÁÒö” ดังท่ีบัญญตั ไิ วใน ประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม าตรา ๒๘ แสดงใหเ หน็ วา มาตรา ๕ (๑) มงุ หมายใหม คี วามหมายกวา ง เพอื่ ใหค รอบคลมุ ทั้งบุคคลวิกลจริตที่ศาลสั่งใหเปนคนไรความสามารถและบุคคลวิกลจริตที่ศาลยังมิไดส่ังใหเปนคนไรความสามารถดวย ดังน้ัน ผูอนุบาลในที่น้ีจึงรวมถึงผูอนุบาลตามความเปนจริงท่ีเปนบุคคลที่ดูแลคนวิกลจริตนั้นดวย แตมิไดครอบคลุมไปถึง “คนเสมอื นไรค วามสามารถ” ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม าตรา ๓๒ (ธานศิ เกศวพทิ กั ษ, ๒๕๕๘) ดงั นน้ั ผพู ทิ กั ษ จงึ ไมมีอํานาจฟองคดีแทนคนเสมือนไรค วามสามารถ (คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๕๗๒๐/๒๕๔๖) (ò) ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼ÙŒàÊÕÂËÒÂμÒÁÁÒμÃÒ õ (ò) หลกั เกณฑท จ่ี ะเปน ผเู สยี หายตามมาตรา ๕ (๒) นไี้ ด จะตอ งประกอบดว ย ๑) ผูท จี่ ะมอี ํานาจแทนผูเสียหายตามมาตรา ๕ (๒) จะตองเปน ผบู พุ การี ผสู บื สนั ดาน และสามภี รรยาเทา นน้ั และบคุ คลดงั กลา วนพ้ี จนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ไดใ หค วามหมาย ไวค อื

๔๑ ¼ŒÙº¾Ø ¡ÒÃÕ ซ่งึ หมายถงึ ผูที่สบื สายโลหติ โดยตรงข้ึนไป อนั ไดแก บดิ า มารดา ปู ยา ตา ยาย ทวด ¼ÙŒÊ׺Êѹ´Ò¹ ซ่ึงหมายถึง ผูที่สืบสายโลหิตโดยตรงลงมา ไดแก ลูก หลาน เหลน ลื้อ ดงั นั้น คําวา “ผูบพุ การี” และ “ผูสบื สนั ดาน” ตามมาตรา ๕ (๒) นนั้ ไดมีคาํ พิพากษาศาลฎีกาวินิจฉัยเปนบรรทัดฐานตลอดวา ¶×ÍμÒÁ¤ÇÒÁ໚¹¨ÃÔ§â´ÂÊÒÂâÅËÔμ ซ่ึงจะ ตา งกับผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) μÑÇÍ‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè óðó/òôù÷ (ประชุมใหญ) คําวา “ผสู ืบสนั ดาน” ตาม ป.วอิ าญา มาตรา ๕ (๓) นั้น ยอ มหมายถงึ ผสู ืบสันดานตามความเปนจริง เพราะกฎหมายมาตรานี้มไิ ดบ ญั ญัติ ความจํากัดไวแตประการใด คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñóøô/òõñö ประชุมใหญ “ผูบุพการี” ตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) หมายถงึ บพุ การตี ามความเปน จริง โจทกแ มมิไดจ ดทะเบียนสมรสกบั มารดาผตู ายแตเปนบิดา ผูตาย แตเปนบิดาของผูตายตามความเปนจริง เมื่อผูตายถูกทํารายรางกายโจทกยอมมีอํานาจ ฟองคดแี ทนผตู ายได ÊÒÁËÕ ÃÍ× ÀÃÂÔ Ò ตามมาตรา ๕ (๒) นนั้ ยอ มหมายความถงึ สามภี รยิ าทไี่ ด จดทะเบียนสมรสกันโดยชอบดวยกฎหมายแลวเทาน้ัน กรณีท่ีคูสมรสไมไดจดทะเบียนสมรสกัน กไ็ มอ าจเปนผูมีอาํ นาจจดั การแทนผเู สียหาย ตามมาตรา ๕ (๒) นไ้ี ด เชน เดียวกบั กรณีของมาตรา ๔ ก็ไมอ าจเปน ผจู ัดการแทนไดเ ชน กัน μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñðõö/òõðó คูสมรสทีไ่ มไดจ ดทะเบยี นสมรส ไมเปนสามภี รยิ ากนั โดยชอบดว ยกฎหมาย เมื่อคสู มรสฝา ยหนึง่ ถูกทาํ รายถึงตาย คสู มรสอกี ฝา ยหน่งึ ซึง่ ยงั มีชีวิตอยู ไมม ี อํานาจฟอ งคดตี าม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè òöøñ/òõõ÷ ว. ไมไ ดจ ดทะเบยี นสมรสกับ ส. ผูตาย ไมถือวา เปน สามีภริยากันโดยชอบดวยกฎหมาย ว. จึงไมใชผูเสียหายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) ไมมีสิทธิ เขารวมเปน โจทกก บั พนกั งานอยั การตามมาตรา ๓๐ ๒) ผูเสียหายโดยตรงตองถูกทํารายถึงตายหรือบาดเจ็บจนไมสามารถ จะจดั การเองได กรณที ผี่ บู พุ การี ผสู บื สนั ดาน หรอื สามภี รยิ า ของผทู ไ่ี ดร บั ความเสยี หาย โดยตรงจะมอี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หายโดยตรงได “੾ÒÐáμã‹ ¹¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒ «§èÖ ¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂâ´Âμç ¹Ñ¹é ¶Ù¡ทาํ ÃÒŒ ¶§Ö μÒÂËÃ×ͺҴà¨çº ¨¹äÁÊ‹ ÒÁÒö¨Ð¨´Ñ ¡ÒÃàͧ䴔Œ

๔๒ ดังนั้น หากเปนการท่ีผูเสียหายโดยตรงถูกทํารายรางกายไดรับ บาดเจบ็ แตไ มร นุ แรงพอ เชน แขนหกั มบี าดแผลทต่ี น ขายาวประมาณ ๓ นว้ิ เชน นเ้ี หน็ ไดว า ผเู สยี หายนน้ั สามารถมาดําเนนิ การรองทกุ ข หรือฟองรองคดีไดเ อง เชนน้ี ไมเ ขาเงอ่ื นไขของมาตรา ๕ (๒) ผูบพุ การี ผสู บื สนั ดาน หรอื คสู มรส จะมาจดั การแทนตามมาตรานไ้ี มไ ด นอกจากนจ้ี ะตอ งพจิ ารณาวา ความตาย หรืออาการบาดเจ็บจนไมสามารถจะจัดการเองไดของผูเสียหายน้ัน จะตองเกิดมาจากบาดแผล หรือการกระทําท่ีถูกทํารายน้ันดวย เพราะหากผูเสียหายโดยตรงตาย เพราะสาเหตุอ่ืนมาแทรกซอน กจ็ ะไมใชก รณีมาตรา ๕ (๒) ผบู พุ การี ผูสืบสันดาน หรือสามีภรยิ า กไ็ มอาจเปน ผูมอี ํานาจจดั การแทน ตามมาตรา ๕ (๒) น้ี μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óø÷ù/òõôö การท่ีจาํ เลยเตะบริเวณแกมและตอยผูตาย จนเปนเหตุใหเกิดอันตรายแกรางกาย สวนบาดแผลท่ีเปนเหตุใหผูตายถึงแกความตายนั้น มิไดเกิด จากการกระทาํ ของจําเลย จึงมิใชกรณีท่ีผูตายถูกจําเลยทาํ รายถึงตาย หรือบาดเจ็บจนไมสามารถ จะจัดการเองได โจทกรวมซึ่งเปนผูบุพการีของผูตาย จึงไมมีอาํ นาจจัดการแทนผูตายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ õòð÷/òõõð โจทกไ ดร บั บาดเจบ็ ไมร า ยแรงมากถงึ ขนาดไมส ามารถ จัดการเองได ไมเ ขาหลกั เกณฑตาม ป.วอิ าญา มาตรา ๕ (๒) คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè óðöó/òõõò ผบู พุ การมี อี ํานาจเปน โจทกฟ อ งคดอี าญาหรอื เขา รว ม เปน โจทกก บั พนกั งานอยั การได เฉพาะแตใ นความผดิ อาญาซง่ึ ผเู สยี หายถกู ทํารา ยถงึ ตายหรอื บาดเจบ็ จนไมสามารถจัดการเองได ตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) แตคดีดังกลาวเปนคดีท่ีเปนความผิดตอ เจา พนกั งานในการยตุ ธิ รรมและความผดิ เกยี่ วกบั เอกสาร และผเู สยี หายถงึ แกค วามตายดว ยโรคประจําตวั ของผูเสียหายเอง จงึ ไมตอ งดว ยบทบญั ญัติดังกลาว อยางไรก็ตาม ผูบุพการี ผูสืบสันดาน สามีหรือภริยา จะมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย โดยตรงได ตอเมือ่ ผูเ สยี หายนน้ั จะตอ งไมไ ปมสี ว นเกยี่ วขอ งในการกระทําผิดทีเ่ กิดขน้ึ นั้นดว ย เพราะ หากผูเสยี หายโดยตรงไมเปน “¼ÙàŒ ÊÂÕ ËÒÂâ´Â¹Ôμ¹Ô Ñ” แลว บุคคลดงั กลาวยอ มไมมอี าํ นาจจัดการแทน ตามมาตรา ๕ (๒) ได μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®Õ¡Ò คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ôõòö/òõôö จําเลย และผตู าย ตา งขบั ขรี่ ถจกั รยานยนตด ว ยความ ประมาท เหน็ ไดว า ผตู ายมสี ว นในการกระทําความผดิ ทางอาญาทเ่ี กดิ ขนึ้ นนั้ ดว ย ผตู ายจงึ มใิ ชผ เู สยี หาย โดยนิตนิ ัยตามมาตรา ๒ (๔) ภรยิ าของผตู ายจึงไมม ีอาํ นาจเขามาจดั การแทนผตู ายตามมาตรา ๕ (๒) คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñ÷õøô/òõõõ ผตู ายสมคั รใจววิ าทกบั จาํ เลย บดิ าของผตู าย มารดา ผูตาย จึงไมมีอํานาจจัดการแทนผตู าย

๔๓ (ó) º¤Ø ¤Å¼ÙŒÁÕอํา¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¹μÔ ºÔ ؤ¤ÅμÒÁÁÒμÃÒ õ (ó) เนื่องจากนิติบุคคลเปนบุคคลท่ีกฎหมายสมมุติข้ึน กรณีจะเปนนิติบุคคล ไดน น้ั อาศยั อาํ นาจการจัดตัง้ ตามทป่ี รากฏในประมวลกฎหมายแพง และพาณิชย ไดแก สมาคม มูลนธิ ิ หางหนุ สวนสามญั นติ บิ คุ คล หางหุนสว นจาํ กดั บรษิ ัทจํากัด หรอื อาจเปนนิตบิ ุคคลตามกฎหมายอืน่ ๆ เชน กระทรวง ทบวง กรม องคก รรฐั วสิ าหกจิ เปนตน แตเ นอ่ื งจากนิตบิ ุคคลมิใชมนษุ ยท่จี ะสามารถ แสดงเจตนากระทาํ การใดๆ ดว ยตนเองได แตค วามประสงคข องนติ บิ คุ คลยอ มแสดงออกโดยผแู ทนของ นิติบุคคล (ป.พ.พ. มาตรา ๗๐ วรรคสอง) เมื่อมาตรา ๕ (๓) กาํ หนดใหผูจดั การหรอื ผแู ทนอ่ืนๆ ของ นิติบุคคลเปนบุคคลผูมีอาํ นาจจัดการแทนนิติบุคคล ดังนั้น ºØ¤¤ÅÍè×¹·èÕÁÔä´ŒÁÕ°Ò¹Ð໚¹¼ÙŒ¨Ñ´¡Òà ËÃ×ͼÙጠ·¹Í¹è× æ ¢Í§¹ÔμºÔ ؤ¤Å ‹ÍÁäÁÁ‹ ÍÕ Òí ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¹μÔ ºÔ ؤ¤Å«§èÖ à»¹š ¼ÙàŒ ÊÂÕ ËÒÂä´Œ กรณีของมาตรา ๕ (๓) น้ี จะตองเปนกรณีที่นิติบุคคลเปนผูเสียหาย ท่แี ทจ ริงเทานั้น ผูจ ัดการหรือผแู ทนอนื่ ๆ ของนติ ิบุคคลนนั้ จงึ จะมอี าํ นาจจดั การแทนนติ บิ ุคคล ดังนั้น แมว า ผจู ดั การหรอื ผแู ทนนติ บิ คุ คลนนั้ ไดจ ดั การแทนนติ บิ คุ คลทเ่ี ปน ผเู สยี หายไปแลว ตอ มา ผจู ดั การหรอื ผูแทนคนนน้ั ตาย หรอื นิตบิ คุ คลไดเปลย่ี นตัวผจู ดั การหรือผูแทนน้นั ใหม ผจู ัดการหรอื ผแู ทนนติ บิ คุ คล ท่ีเขา มาใหม ก็มสี ิทธิจัดการแทนนิติบุคคลตอ ไปได μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñùòõ/òõñö บริษัทโจทกโดยกรรมการผูจัดการคนเดิมฟองคดี ไวแลว ตอมาบริษัทโจทกไดเปลี่ยนผูมีอํานาจกระทําการเปนผูแทนสิทธิในการจัดการแทนโจทกของ กรรมการผจู ัดการคนเดิมยอมส้ินสุดลง ผแู ทนคนใหมของบริษทั โจทกยอมเปน ผูขอถอนฟอ งคดีน้นั ได คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñôöò - ó/òõòó ธนาคารเปนผูเสียหายในกรณีท่ีมีการนํา เชค็ ปลอมมาเบิกเงนิ จากธนาคาร ผูจ ดั การสาํ นักงานใหญของธนาคารมอบอํานาจให บ. รอ งทกุ ขแ ลว ตอมาผูจ ัดการสํานักงานใหญข องธนาคารตาย ดังน้ไี มเปน เหตใุ หระงบั การรอ งทกุ ขท ่ีทําสาํ เร็จแลว ¢ÍŒ 椄 à¡μ กรณตี ามมาตรา ๕ (๓) น้ี เปน เรอื่ งเฉพาะกรณที นี่ ติ บิ คุ คลเปน ผเู สยี หายทจ่ี ะฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดตี อ บคุ คลภายนอก ท่กี ระทําผิดตอนติ ิบคุ คลนน้ั ดังน้ัน ในกรณีท่ีผูจัดการนิติบุคคลหรือผูแทนอื่นของนิติบุคคลเปนผูกระทําผิดตอนิติบุคคลเสียเอง หรือรวมกับ บุคคลภายนอกกระทําผิดตอนิติบุคคล เชน ผูจัดการนิติบุคคลยักยอกเงินของบริษัท แลวไมยอมฟองรองดําเนินคดี เชนน้ี บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ ของผจู ดั การนติ บิ คุ คล ยอ มมอี าํ นาจทจี่ ะฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดผี จู ดั การนติ บิ คุ คลนนั้ ได ในฐานะผเู สียหายท่วั ไป ตัวอยางเชน คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ õò/òõòñ กรรมการบรษิ ัทรว มกบั บุคคลอน่ื ยกั ยอกทรพั ยข องบริษทั กรรมการผนู ัน้ ไมฟ อ ง คดอี าญา ผถู ือหุนเปนผูเ สียหายฟอ งกรรมการผูน ัน้ ใหล งโทษฐานยักยอกทรพั ยได คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñöøð/òõòð เม่ือผูจัดการยักยอกทรัพยของหางหุนสวนนิติบุคคล ผูเปนหุนสวนของ หางหนุ สวนนัน้ ยอมไดร ับความเสียหาย จงึ มีสทิ ธฟิ อ งผูจ ัดการฐานยกั ยอกทรัพยไดต าม ป.วอิ าญา มาตรา ๒ (๔), ๒๘ (๒)