ธรรมะและวิญญาณ

พอคณะของพหี่ มอไปถึง กราบเรยี นเรียบรอยแลว หลวงปกู ็ลงมือเทศนเ ปนภาษาไทยกลางอยา งชดั ถอ ยชัดคํา ทา นเร่มิ ตน วา “โดยทาํ นองเดยี วกบั ทร่ี อยเทา ของบรรดาสัตวท งั้ หลายท้ังปวงในโลกนี้ อาจจะรวมลงไปในรอยเทา ของชาง พระธรรมคําสั่งสอนของพระสมั มาสมั พุทธเจาท้ัง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนั ธก็อาจรวมลงได ในธรรมขอเดยี วคอื สต!ิ ” พหี่ มออวยเลาในหนงั สอื “อนาลโยวาท” วา ตวั พหี่ มอเองถงึ นํ้าตาไหล ดวยความปตใิ นความกระ จา ยแจงของธรรมะทหี่ ลวงปแู สดงในวันนัน้ และทนี่ า ประหลาดกค็ อื สภุ าพสตรชี าวองั กฤษซึ่งเพงิ่ มา อยูเ มอื งไทยได ๖ สปั ดาห ก็พลอยเขา ใจในคาํ เทศนข องหลวงปู คร้ังหนึ่งพหี่ มอไปเยีย่ มหลวงปูตามปกติ โดยเขาทางหลงั กฏุ ิเผอญิ เหน็ ถงั น้าํ มนั ๒๐๐ ลิตร ถังหน่งึ ตง้ั อยูริมกําแพงในสภาพบบุ บิบ มตี ัวหนงั สือเขยี นดว ยสขี าววา “ถังชางเหยียบ” พีห่ มอสงสยั เท่ียว สอบถามพระเณรดู ไดค วามวา กอนหนานไี้ มเทา ไหร หลวงปขู าวทา นระลึกถงึ ชา งพลายใหญเ ชอื กหนง่ึ ดูเหมอื นจะเปน หวั หนา โขลง ชางอยูใ นปา หลงั เขา เคยเขามาเท่ยี วในวดั ประจํา หลวงปูว าทา นคนุ เคยกบั ชา งเชอื กนนั้ แตต อนหลงั นหี้ างไป ไมไ ดมาใหเหน็ อีก คํ่าวนั หนึง่ หลวงปปู รารภดงั ๆ วา ชางของเราหายไปไหนนะ ไมเ หน็ มานานแลว จะถูกใครเขาฆา ตาย เสียแลว กระมัง ตกดกึ คนื นัน้ หลวงปูก็ตอ งตกใจตนื่ เพราะกฏุ ิคลอน และมเี สยี งใครเอาอะไรมาถู เสียดสที ขี่ างฝา ทานรอ งถามออกไปวา ใคร ก็ไมม ีเสยี งตอบ แลว อะไรกเ็ งยี บไป พอตืน่ เชา ก็มผี ูเหน็ ถงั น้าํ มนั ใบนน้ั ตงั้ อยใู กลก ฏุ ใิ นสภาพบบุ บบู ้ี ก็รกู นั วาในตอนดึก “ชา งหลวงป”ู ไดมารายงานตวั ให ทราบวา ยังมีชวี ิตอยู และเอาสีขา งถผู นงั กุฏใิ หร ูวามา พรอมท้งั เหยยี บถงั นาํ้ มันท้ิงไวเปน ทีร่ ะลกึ ดว ย พห่ี มอเลา วา หลวงปมู ีบารมีพิเศษเกย่ี วกับชาง ในชีวประวัติของทา น มเี ร่อื งทเ่ี กดิ ขึ้นระหวางทาน ธดุ งคไ ปกบั ทานพระอาจารยมัน่ และสหธรรมกิ บางรปู ในดนิ แดนของจงั หวดั เชยี งใหม ขณะไปถงึ ทางเลียบไหลเ ขาแหง หน่งึ บังเอญิ พบชางใหญข วางอยู ทา นพระอาจารยม นั่ คงจะมีญาณทราบ คณุ ธรรมอนั พเิ ศษของหลวงปูเกย่ี วกบั ชา ง จงึ สง “ทานขาว” ไปเจรจาขอทาง หลวงปจู งึ เดนิ ไปใกลช างแลว พูดเรียบ ๆ วา “อาย..อา ยตวั ใหญโ ต ขอ ยตวั เล็กนอย พวกขอ ยจะพากนั ไปปฏบิ ัตธิ รรม แตข อยกลวั ขออาย เปดทางใหด วยเถิด” 251

ชางเชือกนั้นฟง แลวกห็ ัวหนาซุกกับกอ นหนิ เปดทางใหผ า นแตโ ดยดี ผูท ีท่ ราบเร่ืองน้ี เชอ่ื กนั วา ในชาตหิ นง่ึ หลวงปูเคยเปน ชางชน้ั ผใู หญม ากอ น พระเณรท่วี ัดถ้ํากลองเพล บอกวา หลวงปสู ามารถจะเรียกขา งมาไดถ า ทา นตอ งการ คราวหนงึ่ มคี ณะสุภาพสตรีจากกรงุ เทพฯ ไปแวะนมสั การ และนํารม ๖ คนั ถวายหลวงปู ทานรบั ประเคนแลวพดู หัวเราะ ๆ วา “ของเหลอื มาซนี ะ” คณะทายิกาสะดงุ ไปตาม ๆ กนั ทาํ ไมหลวงปรู ูว าเปน ของเหลือ เพราะความจริงคณะไดต ระเวนไป ตามวดั กรรมฐานมาแลว หลายวนั และถวายรม วัดละ ๑๒ คนั มาถึงวัดถํ้ากลองเพลยังเหลอื อยู เพียง ๖ คนั จงึ ถวายทา น เปน ของเหลือจรงิ ๆ วนั หนง่ึ มีชายแปลกหนา คนหนง่ึ เปน คนวยั ฉกรรจ ขอเขา นมสั การหลวงปู พอไดพบก็ตรงเขาไป กราบทเ่ี ทา แลวเอย ปากขอบพระคณุ ทา นที่ชวยเขาใหพน จากโทษมหนั ต ทกุ คนงงงนั ไปหมด เพราะ ไมเ คยเหน็ หนาผนู น้ั มากอ น แตห ลวงปูนั่งฟง โดยดุษฎภี าพ ชายผูน น้ั เลาวา เขาเปน ทหารไปรบที่ ประเทศลาวอยนู าน พอกลับบา น รเู ร่ืองภรรยานอกใจ ก็เตรยี มปน จะไปยงิ ใหตายท้งั ชายชดู ว ย ได ไปแวะรา นเหลา ดมื่ จนเมาหลบั ไป แลว ฝน วา มพี ระแกร ปู หน่งึ มาขอบิณฑบาตความอาฆาตโกรธ แคน และเทศนาใหฟ งถึงบาปกรรมของการฆา เขาตาย จนชายคนนัน้ ยอมยกความพยาบาทให และ ถามพระเถระน้นั วา ทานชอื่ วาอะไร มาจากไหน พระบอกวา “เราช่ือขาว มาแตเมอื งอดุ รฯ” พอต่ืน ชายคนน้ันกต็ ดั สนิ ใจออกเดนิ ทางเสาะหาหลวงปูจนไดพ บวดั หลวงปฟู ง จบแลว อนุโมทนา และ อบรมตอ ไป จนชายผนู ้ันเกดิ ความซาบซึง้ ในรสพระธรรม จนตดั สนิ ใจออกบวชในเวลาตอ มา. .......................................................... ก 252

อดุ มการณท างการแพทย ของทา นอาจารยหมออวย เกตสุ งิ ห โดย ดร.ชาตรี ศรเี สรมิ วงศ ขอมูลจาก http://www.thaiherbclub.com/ ผูเ ขียนเคยไดยนิ กิตตศิ พั ทท างการแพทยข องทานอาจารยห มออวยมานาน และรูสกึ เลอื่ มใสในภูมปิ ญ ญาและอุดมการณท างการแพทยข องทา น ต้งั แตท า นไดไ ปศกึ ษาตอ ทางการแพทย ณ ประเทศเยอรมนี แตผ เู ขียนไมเ คยเห็นหนาและรจู ักทา นเปน การสวนตัวเลย จนกระท่ังในราวป พ.ศ.๒๕๒๔ ผูเขยี นไดเ ดนิ ทางไปจงั หวัดอุดรธานี เพือ่ กลบั กรงุ เทพ ฯ โดยทางรถไฟไดพบสุภาพบรุ ษุ สูงอายผุ ูห นงึ่ รา งสูงโปรง ทา ทางทะมดั ทะแมง แฝงไวดว ยความเอาจริงเอาจัง แตอารมณด ี ผูเ ขยี นในฐานะผอู าวุโสรนุ ลูกรนุ หลาน จึงทกั ทายคาราวะทานดวยความออ นนอมแบบวัฒนธรรม ไทยเพราะบังเอิญไดน ่ังตดิ กนั และเมอ่ื ใกลคาํ่ พนักงานบริการกม็ าปรับทน่ี งั่ ใหเ ปน ทน่ี อน ซึ่งปกติ ทา นจะตอ งนอนชน้ั บน ผเู ขยี นไดน อนชนั้ ลาง แตผ เู ขียนเห็นวา ผเู ขียนควรจะขน้ึ ไปนอนชน้ั บน มากกวา จงึ เรียนทานวา เปลีย่ นทก่ี นั เถอะครบั ทานกลาวยม้ิ ๆ วาอยา นอนเลย มานง่ั คยุ กนั ชนั้ ลา ง ดกี วา ผูเขียนรสู กึ ดีใจมากที่ทานไดเ สนอไมตรอี นั ดีงาม จงึ รีบตอบรับ และดใี จมากไปอกี เมอื่ ทราบ วา ทา นคือ ศ.นพ.อวย เกตสุ งิ ห นั่นเอง หลังจากไดแนะนาํ ตัวซึ่งกนั และกนั จงึ ไดท ราบวา ตา งกเ็ ปน ลูกศษิ ยพ ระปา ทางอสี านสายหลวงปมู ่ัน ภรู ิทตั โต ดว ยกัน ผเู ขียนเปน ลูกศษิ ยพระอาจารยม หาบวั ญาณสมั ปน โน มานานพอสมควรจึง เดนิ ทางไปปฏบิ ตั ธิ รรม ณ วัดปาบานตาด เปน ประจําเกอื บทุกสปั ดาหก ็วา ได ป ๒๕๒๔ ไดม ีโอกาส บวชเปนภกิ ษุและไดอยปู ฏบิ ตั ิธรรมกบั พระอาจารยม หาบวั ระยะหนง่ึ หลงั จากลาสกิ ขาแลว ผเู ขยี น ก็ไดเ ดินทางมาวัดเปน ประจาํ มไิ ดข าด เนอื่ งจากภารกิจของผูเ ขียนมมี าก เชน เปนอาจารยพ เิ ศษ และกรรมการในองคกรเอกชนหลายแหง จงึ มไิ ดมโี อกาสอยปู ฏิบัตทิ ีว่ ัดไดน าน สวนทา นอาจารยห มออวย มปี ระสบการณท างวดั ปา สายหลวงปมู ่นั มากกวา ผเู ขียนมากมายนัก ซงึ่ ทา นไดเ ลาถงึ การปฏบิ ตั ธิ รรมและดูแลรกั ษาสุขภาพครูบาอาจารยต าง ๆ หลายรปู ดวยกัน อาทิ เชน หลวงปฝู น หลวงปขู าว หลวงปเู ทสก และทา นอาจารยมหาบวั เปนตน ทานเล่ือมใสพระสายหลวงปู ม่นั เปนอยา งย่ิง ทานประทบั ใจการปฏบิ ัติธรรมแบบมักนอ ย สันโดษ เอาจริง เอาจังตอ การปฏิบตั ิ ธรรม อยางไมล ดละเพ่ือมงุ หวงั มรรคผล นิพพานอยา งแทจ ริง การคุยกบั ทานอาจารยห มออวยในครัง้ นอ้ี อกรสอยางย่ิง เพราะคยุ กนั ถกู คอเหลอื เกนิ เพราะ ความคิดคลายคลงึ กนั มากมี ทศั นคตโิ นม เอยี งไปทางวิมตุ ินยิ ม จงึ ทาํ ใหไมร ูสกึ งวงนอนเลย ชว งหนงึ่ ทานไดป รารภถึงการแพทยป ระเทศไทย ทา นไดใ หความรพู น้ื ฐานทางการแพทยต อ 253

สงั คมไทยแกผ ูเขียน และอธิบายถงึ ผลกระทบตอ สงั คมไทยดา นตาง ๆ อาทิ เชน ดานเศรษฐกจิ ประเทศไทยตอ งสง่ั ซื้อยาประเภทตาง ๆ และเครอ่ื งมือทางการแพทย ปหน่ึงเปน แสน ๆ ลา น ดานประสทิ ธภิ าพทางการบาํ บดั รกั ษาโรค ซ่ึงยาทส่ี งมาจากตางประเทศ มักเปนยาสงั เคราะหม ักมี ผลขา งเคียงตามมาเปน ลกู โซ ผูเขียนเรียนถามวา ใคร ๆ กท็ ราบปญ หาน้ดี ี แตไมม ใี ครคดิ จะแกไข หาทางออกที่ดีใหแกประเทศชาตอิ ยางจริงจัง และมปี ระสทิ ธิภาพอยางยั่งยืนเลย คิดวาคงไมมี ทางแกไขได และอีกประการหน่ึงคา นยิ มของคนไทยมกั นิยมของตางชาติ ทานอาจารยหมออวยทาํ หนาตาขงึ ขงั พดู เอาจรงิ เอาจงั วา ผมวามีทางและผมกําลังทาํ โครงการน้ี อยู ถา ไมรังเกียจผมจะขอไปปรึกษารายละเอยี ดโครงการน้ีตอกันท่ีกรุงเทพ ฯ ผเู ขียนเรียนถามวา โครงการอะไร ทา นกรณุ าอธบิ ายวา ยาไทยหรอื สมนุ ไพรไทยกม็ คี ุณคา มหาศาล ในอดตี สังคมไทย ไดอ าศัยสมนุ ไพรไทยรกั ษา บาํ บัดโรคภัยไขเจบ็ อยางมปี ระสิทธภิ าพมาตลอด หมอไทยดี ๆ มี คณุ ภาพก็มไี มน อ ยตาํ รายาดี ๆ กม็ มี ากสบื ตอกันมาหลายช่ัวคน จุดเดน ของยาสมนุ ไพรคือ \"มี ประโยชนย อด และประหยัดยิ่ง\" ถา ไดศกึ ษา รวบรวมจะทาํ วิจยั อยางจริงจงั เปน ระบบ จะขจดั ขอ บกพรองและขอ จํากดั ซึ่งเปนอปุ สรรคตา ง ๆ ได วธิ ีการบําบดั รกั ษาโรคอกี วิธหี นง่ึ ซง่ึ มีประสทิ ธภิ าพเดน มากไมแ พป ระเทศใดในโลกนั่นก็คือการนวด แบบไทย ซึง่ มีอยู ๒ แบบดว ยกนั คือ การนวดแบบราชสาํ นกั (เนน การรกั ษาโดยเฉพาะ) การนวดแบบเชลยศกั ด์ิ (นวดแกเ มอ่ื ยทวั่ ไป) การนวดแบบไทยแบบแรกนน้ั มคี นรจู รงิ นอยเพราะ คนรนุ กอนทอ่ี ยูในราชสํานักจะหวงแหนมาก เพราะแพทยผทู าํ การนวดนัน้ จําเปน จะตองมคี ณุ สมบัตติ า ง ๆ หลายประการ อาทิเชน รูจกั มารยาทในการเขาเจาเขานาย มจี รรยาบรรณทางการแพทยแบบวฒั นธรรมไทย มคี วามรักและ ภูมใิ จในอาชีพ เนน การบําบดั โรคมากกวาผลประโยชน คอื เปน หมอแทด ว ยจติ และวญิ ญาณนน่ั เอง การมีอุดมการณ เชน น้ไี มใ ชข องงาย ทา นจึงไดคิดโครงการนี้ขน้ึ มาตามอดุ มการณท างการแพทยของทาน ทา นไดใชป ระสบการณ และ ภูมปิ ญ ญาพิจารณาใครค รวญอยา งละเอยี ดรอบคอบ จงึ ทาํ ใหโครงการน้เี กิดขึน้ มาเรียกวา \"แพทย อายุรเวท\" ซ่งึ มีหลักการยอย ๆ ดงั นี้ ๑. จะตอ งมสี ถาบนั รองรบั น่ันก็คือวทิ ยาลัยทางการแพทย อายรุ เวท ๒. สรา งหลกั สูตรการศึกษาใหบ รรลเุ ปา หมาย คือ ไดแพทยอ ายุรเวททม่ี คี ณุ ภาพ กลาวคือ - มีอดุ มการณท างการแพทย 254

- มีจริยธรรมทางการแพทย หรอื สํานึกในจรรยาบรรณนั่นเอง - มพี ้นื ความรอู ยางนอ ย ชนั้ มธั ยมศึกษาปท ี่ ๖ ทางวิทยาศาสตร - ศกึ ษาสวนทเ่ี ปนประโยชนท างการพื้นฐานการแพทย อยางเปน นักวทิ ยาศาสตร โดยผสมผสาน จุดเดน ทางการแพทยแผนปจ จุบนั กบั จดุ เดนทางการแพทยแผนไทย ใหก ลมกลนื เปนประโยชน สูงสุดตอ สงั คมไทย เพือ่ เปน แนวทางเลอื กอกี ทางหนง่ึ ในการบาํ บดั รักษาโรค ๓. จะตองมคี รบู าอาจารยท ่ดี ี มคี วามสามารถในทางแพทยแผนปจจบุ ันและแพทยแผนไทย เพ่ือ ถา ยทอดความรทู างทฤษฎี และภาคปฏบิ ัตไิ ดอยา งมปี ระสทิ ธิภาพ เพอื่ ใหไดแ พทยอายรุ เวททม่ี ี คุณภาพ ๔. จะตองมกี ฎหมายมารองรับเพอื่ ประกอบวชิ าชพี ทางการแพทยอ ายรุ เวทได โดยมใี บประกอบโรค ศลิ ปะ เปน เคร่อื งรับรอง ๕. โครงการจะตองมีทนุ ทรพั ยเ พยี งพอในการเนนิ การ ฉะน้นั ควรจะตองมมี ูลนธิ ขิ องสถาบนั รองรับ ในระยะยาว ๖. ปรัชญา เปาหมายของแพทยอ ายรุ เวท คือผลิตแพทยอ ายุรเวทท่ีดมี คี ณุ ภาพเพ่อื รบั ใชสังคมไทย ทุกชั้นวรรณะ โดยเฉพาะอยางยิ่งสังคมกลุมลางซึ่งมีรายไดน อ ย และกลุมเปา หมายที่แทจรงิ กค็ อื ชุมชนในชนบทหา งไกล ซึ่งกระจายกันอยทู ว่ั ประเทศ เพราะเขาเหลา นนั้ กค็ ือคนเหมือนกัน สมควรท่ี จะไดร ับการอนุเคราะห อยา งทัว่ ถึงและเทา เทียมกนั แนว แนและสูงสุด ทานอาจารยเนน วา ผมอยากไดไ หมอไทยแท ๆ ทม่ี ีอดุ มการณแ ละจรรยาบรรณทางการแพทย อยา งแทจรงิ มีความเสียสละและซ่ือสัตยอ ยา งสูงตออาชพี มจี ติ สาํ นึกในทางเมตตาตอเพื่อนมนุษย ดว ยกนั เปรยี บเหมอื นบดิ า มารดา ของเรา ไมเ ลอื กทร่ี ักมักทชี่ งั ไมค ํานงึ ถงึ ผลประโยชนจนทําลาย อุดมการณท างการแพทยได อดุ มการณน น้ั กนิ ได มรี สหอมหวานมาก มีผลตอบแทนทางดา นจติ ใจ สูง ฉะนนั้ ของใหก นิ มาก ๆ เถอะ จะมปี ระโยชนมากตอ ตวั เอง และผูอ น่ื ถาใครคิดถงึ แตผ ลประโยชน มากกวา อดุ มการณท างการแพทย ขอใหเ ปล่ยี นใจเถอะ ควรจะไปเรียนวชิ าบรหิ ารธรุ กิจจะเหมาะ กวา มฉิ ะนนั้ จะทาํ ใหท รยศตอ อดุ มการณก ารแพทยอันสงู สง ผูเขียนนัง่ ฟงดวยความตง้ั อกตง้ั ใจ และพิจารณาตามไปดว ย รสู ึกท่ึงในโครงการนมี้ าก เพราะเนน ประโยชนต อคนสวนใหญท ่ีกระจายอยใู นชนบทเปน สวนใหญ ซ่งึ จะทําใหป ระหยัดเงินตรา ทจ่ี ะส่ังยา และเคร่ืองมอื จากตา งประเทศปล ะเปน แสนบาท ประกอบกบั บดิ าของผูเขียนกเ็ ปน แพทยแผน โบราณ จงึ ไดต อบรบั คําเสนอ และนัดกนั วาจะประชมุ ตอ ทกี่ รงุ เทพฯ 255

ตอ มาทานอาจารยข อใหผเู ขียนมารว มโครงการดา นการบรหิ ารซงึ่ ผเู ขียนถนดั พอสมควร และขอให สละเวลามาบรรยายวิชาการบรหิ ารเพมิ่ เตมิ เพอ่ื จะไดใหแ พทยท กุ คน รหู ลกั บรหิ ารเบอ้ื งตน เมอ่ื เวลาออกไปทาํ งานจรงิ จะไดอยรู ว มกันอยางไมม ปี ญ หา หรอื มกี ็ขจัดไดอยา งมปี ระสทิ ธภิ าพ ผูเ ขยี น ไดต อบรับและยนิ ดเี จยี ดเวลาทมี่ นี อยอยแู ลวไปเปน กรรมการรวมทํางานในสถาบนั อายุรเวท โดยไม ตอ งการผลตอบแทนใด ๆ ทง้ั สน้ิ โดยเรม่ิ ตนประมาณป ๒๕๒๕ และเรยี นทา นวายนิ ดีจะชว ยไปถงึ ป ๒๕๓๐ แลว ผเู ขียนซง่ึ รักความอสิ ระเปน ชีวิตจิตใจ จะยา ยภมู ิลําเนาไปอยใู นชนบทแถวอีสาน เพราะ เหน็ วาภาคน้คี รูบาอาจารยท่ีเปนพระอรยิ บคุ คลมากกวาภาคอนื่ ๆ ผเู ขยี นไดร วมทาํ งาน เพือ่ ตอบสนองนโยบายและอดุ มการณท างการแพทยของทา นอาจารยหมอ อวย จนถงึ ป ๒๕๓๐ จึงไดย า ยภมู ลิ ําเนาไปอยภู าคอีสาน ตามความตองการท่ีตั้งใจมาแตต น กอ น จากกันทา นอาจารยย งั ไดร วมโครงการตอ มาอกี หนงึ่ โครงการซงึ่ มีความสาํ คญั มากเชนกนั นนั่ ก็คอื โครงการ \"ธรรมานามัย\" ซ่งึ เปนการนาํ เอาธรรมะซึ่งเนน ทางจติ ใจมาผสมผสานกับอนามยั ซึ่งเนน ทางดานรางกาย แตโ ครงการไดเ ริ่มตน ไปไมม ากทา นอาจารยหมออวยก็ไดจ ากโลกน้ีไปเสียกอน เปนท่นี า เสยี ดายเปน อยา งยงิ่ ผเู ขยี นขอกราบระลึกถึงคณุ งามความดี ตลอดจนอดุ มการณท างการแพทยอ นั สูงสงของทา น ศาสตราจารยน ายแพทยอ วย เกตสุ ิงห ไว ณ ทน่ี ดี้ วย ผูเขยี นหวังวาสายเลอื ดทุกเสนของ \"แพทย อายรุ เวท\" คงจะสบื สานปณิธานของทานอาจารย อยา งแนว แนแ ละยั่งยนื ตอ ไปใหสมกับทท่ี านได เสียสละ และทมุ เทกาํ ลงั ใจ กาํ ลังกาย กาํ ลงั ปญ ญา และกาํ ลังทรพั ย เพื่อประโยชนตอ สงั คมไทย อยางแทจรงิ สภุ าษิตของทางตะวนั ตกและตะวนั ออกมคี วามเหน็ ตรงกนั คอื \"เงนิ สําคญั ท่สี ดุ \" แต \"นํ้าใจและ สขุ ภาพสําคญั กวา เงนิ \" หรืออาจจะกลา วไดว า \"ผลประโยชน สาํ คญั อยา งยง่ิ \" แต \"อุดมการณแ ละ จรรยาบรรณสาํ คญั มากกวา\" ขอกราบคาราวะทานอาจารย ท่ผี ูเขยี นรกั และเคารพดุจบิดาอีกวาระหน่ึง ดร.ชาตรี ศรเี สรมิ วงศ ....................................................................................................................... ขอขอบคณุ : เนริศา เอกปช ชา ป ๒ โปรแกรมสุขศกึ ษา มหาวทิ ยาลัยราชภัฎบานสมเด็จเจา พระยา ซึ่งเปน ผพู มิ พต น ฉบบั ก 256

พระพทุ ธบณั ฑรนมิ ติ ผลรวมความนา พคิ วง โดย อวย เกตสุ งิ ห (พระพุทธบณั ฑรนมิ ติ สูงจากยอดพระเกตุถึงปลายพระบาท ๓.๓๕ เมตร) ในระหวางเดอื นกมุ ภาพันธกบั มีนาคม พ.ศ.๒๕๑๐ ขา พเจา ไดมโี อกาสไปชวยรกั ษาพยาบาล พระอาจารยขาว อนาลโย แหง วดั ถ้าํ กลองเพล ตําบลโนนทัน อาํ เภอหนองบวั ลําภู จังหวดั อุดรธานี ซงึ่ มีชนมายถุ งึ แปดสบิ พรรษา และอาพาธหนกั จนศิษยานศุ ิษยเตรยี มการทาํ ศพไวพ รอมแลว ในขณะนั้นหนองบัวลาํ ภู อยใู นภาวะคบั ขนั เนอ่ื งจากผกู อ การรา ย จงึ หาคนเตม็ ใจไปรักษาทา นไมไ ด ขาพเจา ไดขอรอ งใหแพทยใ นหนว ยพัฒนา ฯ ของคณะแพทยศาสตร และศริ ริ าชพยาบาลท่อี ุดร ฯ ไปชวย ไดบ ริจาคโลหิตของตนเองถวายหน่ึงครัง้ และไดป วารณาตัวที่จะชวยพยาบาลจนถงึ ที่สุด เนื่องดวยมรี าชการตดิ พันอยู ขาพเจา ตอ งเดนิ ทางไปกลบั ทกุ ปลายสปั ดาหร ะหวางกรงุ เทพ ๆ กับ อดุ รฯ โดยรถไฟ ตดิ ตอ กันอยูถ งึ หกสัปดาห อาการของพระอาจารยจ ึงทเุ ลาถงื ขั้นพน อนั ตราย เปนท่ี ชนื่ ชมอยา งยงิ่ ของศษิ ยานุศษิ ย และเปน กุศลอยา งสูงของคณะพัฒนาการแพทย ฯ ของศริ ริ าชโดย ท่วั กัน ระหวางที่อยูในวดั ถ้าํ กลองเพล วันหน่งึ ขณะทอ่ี าการของพระอาจารยกําลังหนกั มาก เพราะทานไม ยอมฉันอาหารมาหลายวันแลว ขา พเจาเดนิ เลน ขน้ึ ไปตามลาดเขาทางทศิ ตะวันตกของกฏุ หิ า ง ประมาณสบิ หา เสน ไดพ บกอนหนิ ใหญท รงเกอื บเปน ลูกบาศก กวางยาวสูงประมาณดานละเจด็ เมตร (ประมาณบา นสองชน้ั ขนาดยอม ๆ) ต้งั อยูทามกลางทโี่ ลง แตม ตี นไมร กปกคลุมจนเห็นไมชัด เมื่อเขาไปดใู กล ๆ เหน็ ตรงกลางทางดานหนาเปนสว นเวา เขา ไปเลก็ นอ ย ตอนบนเปน ชะโงกคลา ย ชายคา นึกในใจวา หนิ นเี้ หมาะมากสําหรบั สลักเปนพระพทุ ธฉาย ดว ยความเปนหว งใยพระอาจารย ขาพเจา ไดอ ธษิ ฐานในใจวา ถา หากทา นหายเปน ปกติ ขาพเจา จะ สลกั หินตรงนั้นเปน พระพทุ ธรปู ดว ยมอื ตนเองคนเดยี ว ในขณะนนั้ นกึ ในใจวา จะถากหนา หนิ ใหเ รยี บ แลวสลักเปน ภาพลายเสน แบบภาพเขยี นลงบนนั้นคดิ วาคงพอทาํ ได เพราะขา พเจา มผี ีมือทางวาด เขยี นพอใชไ ด ตอ มาพระอาจารยก ห็ ายและแข็งแรงเหมอื นแตกอ น ขาพเจา เหน็ วาจะซงึ่ ทําตามคาํ อธษิ ฐาน กะวา จะใชเ วลาสองสามป โดยออกไปทาํ เวลาหยุดงานคราวละเล็กละนอย เพราะในคาํ อธษิ ฐานไมได กําหนดเวลาเอาไว 257

ในเดอื นสงิ หาคม พ.ศ.๒๕๑๐ ขา พเจาไปประชมุ เร่อื งวทิ ยาศาสตรก ารกีฬาท่ีสวติ เซอรแลนด ขากลบั แวะดงู านทีเ่ มอื งมวิ นคิ (เยอรมน)ี สามวนั จึงไดไ ปหาเพ่อื นชาวเยอรมนั คนหน่ึง ซ่งึ ศกึ ษาศลิ ปะสลกั หินอยทู ่ีนนั่ และขอใหแ นะนําการสลกั หนิ ให เมอ่ื เขาทราบวา มีเวลาเพยี งสามวันก็บอกวา ไมม ีหวังท่ี จะทาํ ได ขาพเจาบอกเขาวามคี วามประสงคจ ะทําเฉพาะภาพพระพทุ ธเจาและเปน เพียงภาพนูน ขอใหแนะนํา เฉพาะเรอื่ งน้คี งจะพอไดผ ลบา ง เพอ่ื นวาถาเชน น้ันใหลองทาํ ภาพนูนบนดนิ เหนยี วดูกอน เขาสอนใหข าพเจา ตดิ ดนิ เหนยี วบนไมก ระดาน ขนาดสงู ประมาณ ๑๑๐ เซนติเมตร เขียนรปู พระลง บนน้ัน แลว ใชเ ครอ่ื งมอื เเคะดนิ ออกใหเ หลอื เปน รปู นนู ตามตอ งการ ขาพเจา ใชแบบ “พระรําพึง” เพราะเห็นวา ทํางา ยทสี่ ุด และไดท ําไปตามลําพงั ในเวลาสามวันทม่ี อี ยู วนั ละประมาณหน่ึงชัว่ โมงใน ตอนคํา่ (กลางวนั ขาพเจา ไปดูงานและเพ่อื นไปทํางาน) ไดผลเปน ทีพ่ อใจของเพือ่ นมาก เขาบอกวา ถา อยา งนก้ี ็มหี วังจะสลกั หนิ ดวยตนเองได เขาจะจดั ซ้ือเครอ่ื งมอื สงมาให เมอื่ ขาพเจา จะสลกั หินเปน รปู อยางไรกใ็ หท าํ รปู ดนิ เปน แบบเสียกอน แลว ถอดลงบนหนิ โดยสลกั สวนนูนสวนเวาไปตามแบบ ขาพเจา ถงึ บา นแลวไมช า เครอื่ งมือกม็ าถงึ รวมทงั้ หมด ๘ ช้ิน เปน คอ น ๑ อนั เครอ่ื งหนา แบนคลา ย สิ่ว ๔ อนั เครอ่ื งแหลมคลา ยดินสอ ๓ อนั ขาพเจาวาจะลองสลักอะไรงา ย ๆ ดบู า งก็ไมมโี อกาส จะ ลองทําแบบดนิ ขน้ึ กไ็ มม เี วลา จนเดือนมีนาคม พ.ศ.๒๕๑๑ ขา พเจา ไปชว ยงานพฒั นาการแพทย ฯ ที่ อาํ เภอหนองบวั ลําภู ซง่ึ หางจากวดั ถํา้ กลองเพลเพยี ง ๑๔ กโิ ลเมตร จึงไดไ ปเรยี นพระอาจารยข อ อนญุ าตสลักพระพุทธรปู ทานอตุ สา หเดินขึ้นไปดูกอนหนิ เองแลวตกลงอนุญาต แตข า พเจากย็ งั ไมไ ด กําหนดเวลาลงมอื ตอมาในกลางเดอื นพฤษภาคม ขา พเจา ไดขนึ้ ไปประจาํ ท่ีหนองบัวลําภูอกี ครง้ั หน่ึง พอดนี ึกขน้ึ ไดว าวนั ที่ ๑๓ เปนวนั วสิ าขะตรงกบั วันประสตู ขิ องพระสมั มาสมั พทุ ธเจา ถา ไดล ง มือสลักพระในวนั นจี้ ะเหมาะมาก คดิ วาแลว จะหาโอกาสตอ เตมิ ไปเรอ่ื ย ๆ โดยทาํ แบบดินเหนยี ว เสยี กอ น ขา พเจา จงึ รบี เขียนรูปพระพทุ ธลลี าขึ้นทอี่ ุดร ฯ นนั้ เอง โดยอาศัยความจํา เทาขนาดทีก่ ะวา จะสราง คือสูง ๙๙ น้ิวฟุต ใชก ระดาษวาดเขียนติดกาวตอ กันเปนแผนใหญ ออ งลูกชายขาพเจา ไดออก ความคดิ วา ถาเจาะกระดาษใหเปน รไู ปตามเสน ทเ่ี ขียนแลว เอาไปทาบกบั หินและเอาสีเขยี นไปตาม รคู งจะงายขนึ้ ขาพเจาก็เหน็ ดวยและไดท ําตามนั้น โดยลงมอื ในเชาวนั วสิ าขะ พระอาจารยบญุ เพง็ และพระเณรไดช ว ยสรางนัง่ รา นให แตก อ นหนิ ขรขุ ระและหนาไมเสมอกัน ทาํ ตามวิธที ก่ี ะไวไม สะดวก จงึ คดิ จะถากหนาหนิ ใหเ รียบเสยี กอน แตพจิ ารณาเห็นวา นอกจากสว นบนจะเปนชะโงก ออกมากันฝนชะได ตอนตอลงมายงั มสี วนนนู สว นหวําคลา ยกับพระพทุ ธลลี าอยูแลว อกี ดว ย เปน ท่ี นาอัศจรรยมาก แมล ูกชายขา พเจาซ่ึงเปน เด็กอายุเพียงสิบสามปยังชบ้ี อกไดว า ตรงนน้ั เหมือนกับขา กําลังกา วเดิน ตรงน้ันเหมอื นกบั ไหลแ ละแขนฯ ล ฯ ขา พเจา จึงเลกิ คดิ ทีจ่ ะถากหนาหนิ กลบั แกภ าพ รางเสียใหมใ หค ลองจองไปกบั ลกั ษณะของหนิ ซ่ึงมเี คา เปน ไหลแ ละแขนขวา ขอ ศอกซาย เขา ซาย และขาซาย ขาขวาทง้ั ขาและชายโครงกับหนาทอ งซีกขวา 258

หลังจากทาํ งานไปไดสองสามครงั้ ขา พเจา เกิดความคดิ ขนึ้ อกี วา ในตน เดอื นกนั ยายนคือประมาณ อกี สามเดือนเศษตอจากนน้ั ขาพเจาก็จะมอี ายคุ รบหารอบ ถาสลักพระใหเ สร็จทนั ฉลองในวนั เกดิ ก็ คงจะดอี ยางยิ่ง จึงเปลีย่ นแผนการเปน รีบเรงสลักแทนทีจ่ ะคอยทําคอ ยไป สว นที่คดิ วา จะทาํ แบบ ดวยดนิ เหนียวก็เปน อนั พบั ไป ระหวา งทาํ งานทหี่ นองบวั ลาํ ภวู ันไหนงานเสร็จเรว็ ขา พเจา ขออนญุ าต หัวหนาหนว ย (น.พ. สพุ ร เกิดสวาง) ขบั รถสวนตัวไปที่วดั และทําการสลักไดวนั ละหนึ่งถึงสองช่ัวโมง ครัน้ เม่อื กลบั มากรงุ เทพ ฯ แลว กอ็ อกไปในตอนปลายสปั ดาห เชน เมือ่ ไปรกั ษาพระอาจารย ได ทํางานในวันเสารป ระมาณเจด็ แปดชัว่ โมงและวนั อาทติ ยป ระมาณหกชั่วโมง งานกาวหนาโดย รวดเรว็ นา ประหลาด ท้ัง ๆ ทข่ี าพเจาเพง่ิ เคยจบั เครอ่ื งมอื สลกั หนิ เปน ครง้ั แรก ตง้ั แตตคี อ นลงไป ครง้ั แรกจนกระทั่งครั้งสุดทา ยไมเคยเกิดความผิดพลาดอยา งเสียผลเลยสักครง้ั เดียว บางคราวตอ ย แรงเกนิ กวาควร หนิ หลดุ ออกเปนกระบิใหญ ใจหายวาบกลวั รูปจะเสีย แตพ อพินจิ ดกู ็เหน็ วา อยาง น้ันเปน การถูกแลว สรปุ วาต้งั แตตน จนเสรจ็ งานไมต อ งแกไ ขรปู เลย (นอกจากตอนท่แี กแบบ) ลมฟา อากาศกอ็ ํานวยอยางนาพิศวง เวลาที่ทาํ งานนนั้ เปน กลางฤดูฝน บางครัง้ ขาพเจา กอ็ อกจาก กรุงเทพ โดยไมแ นใจวาจะไดท ําการหรอื ไม เพราะฝนอาจตกหนักจนทําไมได แตใ นจาํ นวน ๑๔ คร้ัง ทที่ าํ งาน มเี พยี งคร้งั เดียวทีเ่ สียเวลาไปหนง่ึ ชว่ั โมงเพราะฝนตก ในครง้ั อนื่ ๆ แมบ างทที องฟา มืด ครึ้ม ฝนตกกท็ อี่ น่ื และไมต กที่ในวดั มสี องสามครัง้ ทตี่ กแตตกในระหวา งหยดุ พักกลางวันและไมทาํ ใหเ สียเวลาทาํ งานเลย ขาพเจา ไดร อการสลกั พระเศยี รและพระพกั ตรไ วต อนหลงั เพราะเหน็ วา เปน งานยาก อยากทําในเมือ่ คอยมคี วามชาํ นาญขึน้ บา งแลว ในการสลักสว นอน่ื ๆ ขา พเจาอาศยั พระพุทธรปู แบบสโุ ขทัยปาง ลลี าองคเ ล็กขนาดแปดนว้ิ เปน แบบ แตพอถงึ พระหตั ถเหน็ วาแบบเลก็ เกนิ ไป มีลวดลายละเอยี ดไม พอ จึงไดน ําเอารปู จาํ ลองพระพักตรของพระโพธสิ ตั วท ข่ี าพเจา ซื้อจากญ่ีปนุ ไปใชเปนรปู แบบ “หนากาก” อดั ดว ยกระดาษ (ปาปเ อรม าเช) ขนาดเทา หนาคน ลักษณะเปน หนา หญงิ จนี หรอื ญ่ีปนุ สวยงามมาก ในวันทีน่ าํ “หนากาก” ไป ขา พเจา ไดแวะนมสั การพระอาจารยท ีก่ ุฏิตามเคย ยงั ไมท นั จะพูดอะไร ทานก็กลา วขน้ึ วาพระพกั ตรน ั้นตอ งทาํ ใหง ดงาม จงึ จะดึงดดู ความศรทั ธา สําหรบั ตัวทานนน้ั ชอบ แบบพระพทุ ธชนิ ราช ขา พเจา นกึ ในใจวา พระพุทธชนิ ราชนนั้ ตาํ นานกลาววา เทวดาแปลงองคมาสราง มอื ช้ันขาพเจาขอ เพยี ง “พระญป่ี นุ ” กพ็ อแลว ในวนั นน้ั ไดเ รงสลักพระพักตรจ นกระทั่งมืดโดยอาศัย “หนา กาก” พระ ญ่ีปนุ เปน แบบและขยายสวนขน้ึ ประมาณคร่งึ เทา ขาพเจา คดิ วาทําไดค ลายแบบมาก ครนั้ พอเชารงุ ขนึ้ ไปทาํ งานตอกส็ ะดดุ ใจวา ภาพทท่ี ําไวนนั้ พระพักตรก วา งกวา และแปน กวาแบบมาก ความเห็นขาพเจาเองวา มีเคาไปทางพระพทุ ธชนิ ราชจริง ๆ 259

สวนพระและเณรในวดั ตลอดจนญาตมิ ิตรทไ่ี ดไปเหน็ ในภายหลงั บอกวาคลา ยขา พเจาเองบาง คลายนองขาพเจาบาง แตพ ระพุทธรปู นเี้ ปน ภาพนนู แบน ดคู นละเหล่ยี มอาจเหน็ แตกตางกนั บา ง ขาพเจาวา มีเคา พระพทุ ธชนิ ราชมาก อยา งนอยกม็ ากกวา คลา ยพระญป่ี ุน และตรงกบั ความ ประสงคข องพระอาจารยดวย การสลกั พระพุทธรูปไดเสรจ็ สน้ิ ลงในเวลา ๙ น. ของวันที่ ๓ กนั ยายน ๒๕๑๑ ในเวลา ๑๐ น. วนั นกี้ ็ ไดเร่ิมพิธสี มโภชและพทุ ธาภเิ ษก เปน อนั เสร็จงานทนั กําหนด รวมเวลาทใ่ี ชใ นการสลกั ๑๒๕ ชวั่ โมง ไดพระพทุ ธรปู สงู ๓๓๕ เซนตเิ มตร จากยอดพระเกตมุ าลาถงึ ปลายพระบาท ภาพนีเ้ จาพระคณุ พระ ธรรมจินดาภรณ วัดราชบพิธ ผเู ชีย่ วชาญเร่ืองพระพทุ ธรูปเมื่อไดเหน็ ของจรงิ แลว กรณุ าใหคาํ วิจารณว า “ในทางรปู ลักษณะไมม ที ่ีต”ิ ขาพเจา มีความยนิ ดีมากท่พี ระพทุ ธรปู ไดส ําเร็จสมความปรารถนา แตข า พเจามิไดมคี วามผยองเลย เพราะมคี วามสํานึกอยใู นใจวา ความสําเร็จมไิ ดเ กดิ จากลาํ พงั ขา พเจา แตมอี ิทธพิ ลหลายอยาง สงเสรมิ อยูดว ย ประการหน่ึง คอื คําแนะนําส่ังสอนของพระอาจารยจ วน วัดภวู วั ที่ใหน กึ ถึงพระรตั นตรัยไปดวยใน ระหวา งสลัก คอื ตคี อ นลงครง้ั หน่ึงนึก “พทุ ” คร้ังสองนกึ “โธ” คร้งั สาม “ธมั ” คร้ังสี่ “โม” คร้ังหา “สัง” ครง้ั หก “โฆ” แลว เวยี นกลบั ตน อกี ทาํ เชน นไี้ ปเร่อื ย ๆ วิธีนี้ยงั จติ ใหเ กิดสมาธิ เปน พลงั พเิ ศษ อยางหนึ่ง ประการทส่ี องคือ บญุ ญาภนิ ิหารของพระอาจารยข าว โดยขาพเจา ไดตั้งใจสรางพระถวายทาน และ ถวายพระนามวา “พระพุทธบณั ฑรนมิ ติ ” ดวยความกรณุ าของพระสาสนโสภณ วดั บวรนิเวศวิหาร ซง่ึ แปลวา “พระพุทธรปู พระอาจารยขาวสรา ง” ประการทส่ี าม คอื อาํ นาจสจั จาธิษฐานซง่ึ ทางพระพทุ ธศาสนาถอื วามพี ลังพิเศษ อาจบันดาลอะไร ๆ ก็ได ประการสดุ ทา ยอาจมีอทิ ธพิ ลอะไรอน่ื ซง่ึ เราไมอ าจรไู ด มาคอยชว ยอีกสวนหนง่ึ ดว ย ในเดอื น มกราคม พ.ศ.๒๕๑๑ กอ นท่จี ะคดิ ลงมอื สรา งพระพทุ ธรูป เพอื่ นคนหนึง่ ไดเอาดวงชะตาของขาพเจา ไปใหผ ูชาํ นาญทางโหราศาสตรผ หู นง่ึ ตรวจ และทานผนู ั้นไดทายวา “คนผูน้ีกําลงั คดิ สรางอนุสรณ สําคัญอยางหนึง่ ในพระพุทธศาสนาและจะทาํ สาํ เร็จ เพราะมีผชู ว ยเหลือ” “ผชู วยเหลอื ” นีท้ า นบอกใบไปในเชงิ วา ไมใชคนธรรมคา เพอ่ื นขา พเจาคนนนั้ ไมท ราบเร่อื งท่ีขา พเจา กําหนดจะสรางพระ และผทู ายก็ไมรูจกั ขา พเจา เลย ทําไมในดวงชะตาของขา พเจา จึงมเี รอ่ื งจะสรา ง พระพทุ ธรปู ดว ย ขาพเจาถอื วา เปนเรื่องนาพศิ วงอยางย่ิง 260

พระพุทธบณั ฑรนมิ ิตน้ี ไดส ัมฤทธเิ์ ปน รปู รา งขน้ึ แลว เปน ผมี อื ของคน ๆ หนง่ึ ซ่ึงไมเ คยฝก ฝนในทาง สลักหินมากอนเลย ไดส าํ เรจ็ ลงในเวลาอนั รวดเร็วเกนิ คาด ดว ยความราบรน่ื อยางไมน ึกถงึ แมแ ต ลมฟา อากาศก็ดเู หมอื นจะเปน ใจดวย และการสรางกม็ ผี รู ลู ว งหนาไดด ว ยวธิ ขี องโหร ขาพเจาคดิ วา มคี วามนาอศั จรรยหลายอยา งอยใู นเรอื่ ง และหวังใจวา พระพทุ ธรปู นจ้ี ะสถติ อยสู ถาพรเปน เครอ่ื ง สง เสรมิ ศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนา เปน เครอ่ื งเชดิ ชเู กยี รติคุณของพระอาจารยขาวผคู วรแกก าร เคารพสกั การะ และเปน พยานของความกตัญกู ตเวทขี องคนผหู น่งึ ซ่ึงเช่ือมนั่ ในกฎแหงกรรมอนั เปน หัวใจแหงคาํ สอนของพระบรมศาสดาสัมมาสมั พทุ ธเจา บุญกศุ ลใด ๆ อนั เกดิ จากการสรางพระพทุ ธบณั ฑรนมิ ติ น้ี ขา พเจาขออุทศิ ถวายพระอาจารยข าว อนาลโย ทเ่ี คารพนบั ถืออยา งสูงสดุ และขออุทิศแกเวไนยสตั วท ้งั ปวง โดยเฉพาะแกบุพการขี อง ขาพเจา ขอทานที่มีจติ ศรทั ธาจงอนุโมทนาเพือ่ ประโยชนใ นปจจบุ ันและอนาคตนนั้ เทอญ. ....................................................... 261