менің сатып алған күйеуім (1) - Неизвестный

1I • I

МЕН1Н, САТЫП АЛЕАН КУЙЕУ1М ЭЛЕМ ЖАЗУШЫЛАРЫНЫН, ТАКДАУЛЫ ПРОЗАСЫ Аударган: ]^уандьщ ШАМАХАЙУЛЫ. АЛМАТЫ 2020

0ОЖ 821(100-87) КБЖ 84(0) М45 Казахстан Республикасы Мэдениет жопе спорт мипистртг'т 'щ Ти саясаты комитат «Мэдениет жопе опер саласыидагы босекелеспикпи жогарылату, цазсщстаидъщ модели мураны са^тау, зерделеу мен наснхаттау жопе мурагат Штц 1ске асырылу тиЫдШгт арттыру» багдарламасы «Эдебиеттщ олеуметтгк мацызды турлерш сотый азу, басып шыгару жопе тарату» киш багдарламасы бойышиа жарык; кврд'1 А1<ДН жазушылары туындыларынан М45 Менщ сатып алган куйеуш: (Элем жазушыларыныц тандаулы прозасы) / Аударган: Шамахайулы К- Керкем аударма. - Алматы: ЖШС РПБК «Дэуф», 2020. - 304 б. 15ВЫ 978-601-217-685-8 Жинакта АКД1, Жапония, Колумбия, Канада, Швейцария, Кытай, Ресей жазу- шыларынын шыгармалары усынылып отыр. 1иннара Альфрейд Нобель атындагы эдебиет сыилыгын ор жылдарда алган жазушылардыц тандаулы эцгшелершен де арнайы енпзшд1. Мундагы санаулы гана туынды аталмыш елдердщ букш эдебиетппн, бет- беинесш толык аигактамаса да, «тецвдщ дэмш тамшысынан» ангаруга болады. Сондыктан да, талгамы бшк казак окырмандарын баурап аларына, журектершен жол табарына сеншдшв. Аударманыцтш шурайлы ор1 тартымды. 18ВН 978-601-217-685-8 0ОЖ 821(100-87) КБЖ 84(0) Ш9БЗ © ЖШС РПБК «Дэуф», 2020 ншиил? гшшлв

Ш!:Ш Айн РЭНД . МЕН1Ц САТЫП АЛЕАН КУЙЕУ1М Мен бул эцпмеш жазбауым керек едь.. Ун-тунс1з гана бэрш ецсерген едш гой. 0зшд1 унс1з ету ушш бэлюм, бул дуниедеп ешбф эйел заты басынан кеш- пеген зобалацга мен гана тезген шыгармын. Ал, енд1 эщтме тиег1н эбден агытпакшымын. Шындыгына келгенде, журек тукшршдеп купил сырынды журтка жайып салудьщ еш мэш болмаса да, умгг шогы сонбегенш таяуда гана сездш. Бул мешн жалгыз гана умтм. Мешн уакытым тугесшп бара- ды. Кулазыган емфш бос кещспкке айналып, жаЬанамньщ какпасына жеткен кезшде ец акыргы мумкшд1пмд1 пай- даланганымды ешбф жан айыпка буйырмас деп сенемш. Барлыгыныд аякталуы алдындагы бф гана сэт... Осы себеп- тен, купил сырымды жасырмай жазуга бел байладым. Мен Гэнриге гашык едш. Кдзф де катты суйемш. 0зш жайында, ©ткен емфш туралы айтар жападан жалгыз дунием осы гана. Мешн емфшнщ ез1 де тек кана Гэнри. Жалпы, бул жалганда сушп-куйш, гашык болмаган пенде мулде жок шыгар! Махаббат дегенщ 031 сенщ акыл-ойыцдагы, кенш- кокфепцдеп, журепндеп кулл1 шектеулер мен бегеттерге еш аялдамастан-ак бузып-жарып оте шыгатын зат екен гой. Онымен калай танысканымды еске алмаймын да. Мен ушш ол озекп емес. Жуздесущ мацдайга жазган екен, ушы- растык. Кашан, калай, неге оны суйе бастаганымды, калай гашык болганымды сезгеншд1 ойлап та жатпаймын. Б1р бшерш, емфш екьак сезден турды: «Гэнри Стаффорд». Ол узын бойлы, арык бола тура тым квр1кп Ж1пт едк Арман- шыл, Ж1герл1 бола тура онысына катты зер салмайтын- дай кершетш. Табигат оны солай жаратса керек. Узйпссв 5

Атж™ушш^.»>ьшйь*ары,Г ............................ Айн Рэнд. Мен/// сатып алган куйеуш жалгасатын арман-тшеп щщайдын б^йрыгы шыгар. Мешн айтканым жен шыгар. Ауыздыга сез бермейтш шешен- б1лу1мше, Гэнри жан-жакты толыскан акылды Ж1пт. Аинала- Д1Г1МН1Ц де барын бшетшмш. Жалпы, акылды жандар озшщ сы жаппай тавдай кагып табынганда ол озгелерд1 эжуалап, жайын калай да бшед1 емес пе. Адамдар мен туралы «ете миыгынан кушп журе берер ед1. Аздап жалкаулыгы болса акылды кыз», «оныц келешеп зор» дескеншен, тым бф да, ©те мукият. Оны ештеце де абыржыта коймас едк 0з1не беткейл1Г1МД1 аса унатпайтындай кершетш. сын козбен эр1 нык сеншмен карайтын. Сойте тура озгелерге Мен Гэнри Стаффордты гана суйдш. Омфшнщ соцында миыгынан кул1п кана пандана катынас жасайтын. укканым осы гана. Ол менщ вмфшнщ мэш едь Эркашан да езге ешк1мд1 суйе алмайтынымды унем1 айтатынмын. Сол Эрине, 613Д1Н шагын каладагы кыз атаулыныц бзр1 оган рас екен. Бэлкш, адам бфеуд1 дэл менше суюге болмайтын когадай жапырылатын. Бзр1мен де ашык-айкын кылмыцда- шыгар, кажет! жок та болар. Алайда, маган енд1, кандай сатыны кыздарды естер1нен тандыра жаздайтын. Гэнридщ эулие айтса да пайда жок: ол менщ гана омфш болган екен. экес! оган 0зш1цф1бизнес1нкалдырган. Улы оны киындыксыз Стаффорд та маган гашык ед1, шын коцшмен. Оньщ баскарса да, жеткшпсп каржы табатындай уйлестфеНн. омф1ндег1 ец алгаш рет миыгынан кулмей караган дуниес! Ол ужымымен карым-катынас жасаганда, бикештермен де осы шыгар. «Мен озшд1 махаббат алдында осыншама жымыцдасканда, К1тап, газет окыганда корсетет1н биязы эр1 элс13 жан болып каламын деп ешкашан ойлагамаган едш» бейтараптау кейп1мен бизнес1н де мецгерш журеНн. деп, ол кейде жумсак унмен айтатын ед1. «Сен менд1к кана болуга ТИ1СС1Ц, Иренэ! Неге десец, мен ©31ме кажетт1ц бэр1н Жасы егде зацгер, байыргы досым Барнес мырза бфде алу уш1н дуниеге келген адаммын. Ал, сен элемнен тшеген маган ойлы эр1 аскан байыптыльщпен былай деген ед1: «Ол жалгыз затымсыц» - деп, саусагымныц ушынан бастап, ыцгайсыз Ж1Г1Т... Мен оны суйет1н кыздарга кызганышпен иыгыма шеЙ1н суЙ1п шыкканыы умыткан емеспш. караймын... ал, оган турмыска шыгатын кызга жаным ашиды». Ол туста мен жалгыз Барнес мырзаныц гана Ал, мен оны корген сэт1мде бул элемнен ештецен1 емес, талайлардыц 1Ш1н куйдфдш гой. Гэнри Стаффорд сезшуден калатынмын. Оныц кимыл-козгалысы, м1нез- мен1 суйген уакытта небары 21 жастамын, ец мыкты кулкы, дауысы да мен1 дф1лдет1п Ж1беретш ... Коцш1це университеттгц б1р!н б1тф1п келгенмш. Ата-анамнан мурага осындай улы сезш мен арман б1р мэрте конактап калса, калган таоигаты тамылжыган жер1м бар, байыргы туган ешкашан шьщпайды екен гой. Соцгы дем1ц уз1лгенде гана калама оралуга шешш кабылдаганымда не сыр барын нукте койылатын шыгар. Мундай сез1м туда бойында дэм1ц кайдан б1леЙ1н. Жакын туыс атаулыдан журдай мен1ц гана таусылганша турады. Тштц денецд1 ортеп, кул1н кокке иел1г1мдег1 жер орасан колемд1 эр1 1р1 саябагы бар тамаша ушырса да сез1мн1ц оты лаулап жанып турады. Бакыт содан мекен болатын. Мен онда оз ерк1ммен ом1р сур1п уйренген басталады. Олшеусп бакыт... жанмын. Сол б1р кун ойымда ©те анык. Таскында су каншальщты 0цг1мемде бар шындыкты жайып салып отырмын гой, мол болушы ед1... Сондай бф нур шуагын молынан токкен сондыктан, 031МН1Ц де акылына корк! сай сулу болганымды 7 б

АКШжа^ша^уъшЬымръша* ............. . . . . . Айн Рэнд. Менщ сатып алган куйеуш г-;\\г кун болатын. Ол екеуЫз эткшшек теуш ойнаганбыз. Келес1 куш ол келмедт Кешке дешн кещл кулазып ЕкеуЫз де аппак кшм киш, узын жодшке баскыштын ек1 кутумен болдым. Ушты куйл1 жок. Одан аргы куш де жагында турып алганбыз. Жштен катты гып устап алып, тебе керсетпедт Есесше, сэл де болса менщ назарымды ерсш-карсылы алма кезек ушып жургендей тенселт аударгысы келетш, езше сеншд1 бгр ж1пт арнайы келш, турдык. 0те жылдам тепкенд1ктен жштщ к„икылдаган уш бфаз энпме-дукен курды. Сезшщ соцында былай демес1 урей тудырып, мен тшт1 дем1мд1 жутып койдым. Жогары бар ма: «Айтпакшы, Гэнри Стаффордын бизнесше кауш карай... Темен карай... Жогары карай... Темен карай... тенген кершедь 0те курдел1 жагдайга ушыраган десш жур Юбкамнын етеп твемнен жогары кетершп, желбфегенде ол гой, журт» «будан да жылдам, тшт! жылдам» деп айгайлаумен болды. «Жогары... Гэнри жогары...» деп жауап каттым. Жейдесшщ Ертещнде сол бф жайсыз хабарды буге-нйгесше дешн кеуде тусы ашык, жещн шынтагына дешн турш тастаган естццм: Гэнри эбден такырга отырган екен. Бф ез1 гана жнтпмнщ кер1кт1с1н айтсаншы... Аркан жшт1 кос колдап дагдарганымен коймай кептеген жандардын тагдырына мыктап устаган онын кимылы ширак эр1 жещл болганымен жауапты эр1 оларга кьфуар каржы етеу1 тшс екен. Алайда, купи мыгым, козгалысы эткшшекп онды-солды тербелтедг бутан онын К1НЭС1 шамалы едг.. Акыры, солай болып калган. Шашы желбфеп... Барлыгы оны бшсе де, Гэнридг кшэлаумен болды. Банкрот ез женшен гой, онымен бфге Гэнридщ бет-беделцюкерлтц Дем алуга да муршам жок, жаркыраган кун шуагына келешеп де батпакка батыпты. малынган сол сэтшде мен карсы алдымдагы жтттен езге ештенеш сезшген жокпын. Кешн бф бфнмвге ештене Онын компаниясыньщ куйреуш бвдщ кала тургында- айтпай-ак эткшшектщ бшпне де карамай сеюрш тусютж. рынын бфаз бел1п табалап бакты. 1шшара Гэнриге жанда- Жерге кулап тускеншвде аяк-колымызды аздап сырып алсак ры ашыгандар болганымен куанатындардьщ катары да кеп та оган мэн беруге де муршамыз болмады. Ол меш кушактай болды. Адамдар ГэнриД1 сыйлаумен катар 1штарлык та жа- алып, эткшшекте де сезшмеген ынтьщтыкпен кушырлана сайды екен ... элде, курметтей тура кызгана ма, кш бшсш. суйд1. Бул жолы 613 алгаш рет сушспесек те дэл сол сушст! Пни бфеудщ «Енд! онын турш бф керпм келед1» дегенш мен емф бойы умыткан емеспш, ешкашан умытпаймын да. де кулагым шалды. Тагы бф1 «ха, ха! Уят-ай» дейдп.. Онын ыстык кушагында болгандьщтан мен есшнен адасып талып тусуге шак калган едш. Мен онын иыгын катты мы- Адамдар меш де мазалаумен болды. «Гэнри ана бф Иренэ тып (сояудай тырнагым юрт, кан акканша мыжыппын гой) Вилмэрдщ несше кызыкты екен?» Паци Тиллинс деген бф суйгенш бар. Кешн мойнын... ашык турган жагасына дешн атакты журпш эйел кеп адамньщ ой-пшрш бф сейлеммен суйшшн гой... жетк1зу1 аркылы ерекшелендт Ал, бвдщ кала когамынын алдьщгы катарлы адамдарыньщ бф1 Хью ханым (ол кклнщ ^ Сол сэтте бф бфшвге айткан сезшв, эсфесе, онын бф кемшшп - уш бфдей кызын узата алган жок) маган айтканы... Акырын гана сыбыр... «Мэнгшк осылай болады «Сен дер кезшде онымен кещл кетерш улгердщ. Сол жтггп деш1... Иренэ... Мэцгшк». бфтурл! суханым суймейтш» деп кояды. Паци бетш бояп « - .V ' • • 9 8

турып, тага «Ал, сулуым, ещи келесще КГМД1 кездедщ?» деп Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеуш суйреццейдк.. оньщ мэн-магынасын, сендеп жалгыз табынарынды жай Ондайлардыц ешбф! де маган елеул1 эсер ете коиган жок. акшасыз калганы уппн гана тастап кет десе, кулкщ келмей ме? Мен нес1 болса да, жагдайды тусшуге тырыстым. Гэнри кайта ецсесш кетере ала ма дегещй бшпм келдг Бф бизнес­ Ол канша жердей маган кулак аскысы келмесе де, мен сыйласым ойда жокта меш толгандьфган сауалга жауап тындата алдым. Кднша уакыт жалынганымды бшмеймш. берш тастады. «Гэнри негЫ, адал жаксы хопт кой. Бфак, Ол бас тартумен болды. Кейде байыппен гана озш тастау- дэл казф 031Н каншалыкты тезфек атып тастаса, беделш де ымды 0Т1нед1, енд1 бфде каткыл суык дауыспен «кет» деп соншалыкты сактап кала алатын шыгар» деп, бф досына турып айгайлайды... Сонда да мен оньщ козшдеп маган де­ айтканын кездейсок естш калдым ... ген улы махаббаттыц сонбегенш кордш. Сондьщтан кетущ ойга да алмадым. Оныц аягына жыгылып «Гэнри Гэнри... Маган бэр1 тусшнеп болды. Узак ойланып та жатпа- Мен сеней омф суре алмаймын... мумюн емес» деп жы- дым. Устше бфдеме щцш де ею вкпемд1 колыма алып, лаумен болдым. Маган иланганша каншама уакыт откенш оньщ ушне карай зыттым. Оны коре сала коркыныштан бшмеймш... Бфак, таусыла жалынудыц да жемю! болады калшылдап кетпм. Оны тшт! танудьщ 031 муц: устелдщ ар- екен... Акьфы бершш тынды: ол кенет меш кушагынаалды тында отырган оныц кейш тас юпетп, бет1 мен кимылсыз да коз жасымен, сушске катар ерш бердй «Жарайды... Ире­ кез1н гашыгымдш дегенге сене алмадым. Орындыгыньщ нэ.. солай-ак болсын» деп дфшдей жауап берген едк Оныц бф жагында колы жансыз секшд1 салбырып, саусактары улы махаббаты кощл тебфешсп молынан сыйлады. болмашы гана дфшдейдп Бйдщ юшкентай каланыц зор тацданысы Гэнридщ Менщ Кфген1мд1 ол сезген де жок. Мен оган жакындап банкроттыгымен тугесшмедк бгз екеушй жайында естшенде барып, ею тюесшщ арасына басымды тыга жыгылдым. Ол сумдык жарылыска тап болгандай куйге тустг Бастабында бфаз калшылдап отырды да колымнан тартып тургызды. мунымызга сенген жан болмады. Сенетш де жагдай емес ед1 «Уйще кайт, Иренэ!» деп салкын эр1 мэнс13 тонмен айтты. гой... Бэр1 меш ес1 ауыскан жындыныц катарына косып та­ «Енд1, мунда ешкашан келме!» «Сен меш суймейсщ бе, Гэн­ стады... Онысы да жен ецщ, махаббатка жынданган едш... ри?» деп, ершей сыбыр еттш. «Ещц, екеушйдщ арамызда Хью ханымныц 031 маган шауып келш «Сен кутырып кеттщ бфдеме болудан калганын неге тусшбейсщ?» деген оныц бе? Онымеы турмыс куруга болмайды, Иренэ... Муныц уншен кажыган, кайгырган ашу-ыза ацгарылып турды. акымактык кой... есалац...» деп шын ниетшен айтканы бар. Ол Т1ПТ1 айтарга соз таппай жатты. Оныц досы, бурын Мен тусшген едш. Тусще сала кушмсфедш: оныц айт- ашылып сойлемейтш Броган мырзаныц оз1 «андагыц есшен каны шындык болганымен ешбф мацыз жок. Акша махаб- адаскан гой» дегешн кайтерсщ. батымызга кедерп жасамакшы. «Акша менен Гэнрцщ тартып алмак па? Эпендшк кой!» Мен каркылдап турып кулдш... Дэвис мырзамен бфге ата-анамныц ею бфдей ежелп Оныц 031нде урейге толы кулю ... егер сенщ букш омфщда, досы мешмен тшдесуге келдг Олар маган шешш1цд1 кайта- 10 И

■ - -- ■ ■■■■■ - - Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеуш лап бф ой елепнен етюз десш етшдь Егер ез болашагыма Керемет кызмет болмаса да бурын мамандыгы бойынша балта шауып, куйеушнщ карызын жабуга барымды салсам, жумыс ютемеген жан унпн тэуф бастама болды. кеЙ1н тумсыгым таска тиед1 екен, ха ха ха. Мен олардыц Шагын гана уйде туратын болдык. Осылай омф басталды сезше кулуден баска жауап катпадым. Шекс1з бакытты едш. дерсщ. Оны журт катарлы журсшнл деп мен бар кушшд1 сал- дым. Гэнри ез куш-куатын дурыс жумсай алмайтындыктан, Ец керегендшк таныткан адам Барнэс мырза болды. Ол мен оныц жумысына да кол ушын беретшмш. Жумыстыц ен кызган манызды тусында ол орта жолда тастай салып, маган квпт! керген ойлы жанарын т1ктеп турып, коцшшздеу диванга сулай кетедк элде бф кызыкты кггап окиды, кей- де темекюш буркыратып текке жатканы. Сонда да, оган кулшсфеп былай деген-тш: «Сеш унем1 осылай куанышыц жумысын колга алдырудьщ амалын унем1 табатынмын. Соньщ аркасында ол табысты енбек етть койныца сыймай отыра алмас па екенсщ деп коркамын, Мен оныц катардагы досына немесе уй кызметийсше ай- Иренэ... осыншама улы арман, алып ушкан кецш жаксылык налып кетпеуге тырыстым. Есесше, оныц жары эр1 сушкпш бола алдым дегенге сенемш. Мен озше де беймэлш экеле коймайды». Сосын, Гэнриге карай бурылып: «Стаф­ салкындыкты жасап алдым. Осы аркылы одан сэл гана алыстагандай боламын да, оныц кызыгушылыгын одан ары форд! Сен эр кадамыца абай болгайсыц!» деп суык унмен удете тусемш. Уй шаруасын катан, калай тындырып та- стайтынымды ол ешкашан ацгарган емес. Мен оныц кепш тш каткан болатын. «Маган олай деущ1з артыктау болар» заты емес, уйдщ ханшайымы, купил куш екеншд1 сездфе бщцш. Екеушгз де отбасы тфлитн ацгара бермегешмвд! деп, Стаффорд та одан кем туспейтш суык унмен жауап бер- толык сеншмен айта аламын. Б13 кецш толкыныныц куатты кунпмен канаттанган гашыктар едж... Соныц ез1 жеткшкп ген едь болатын... Осылайша 613 отбасын курдык. Кейбфеулер айтады гой, Мен оныц емфш романска айналдыра алдым. Омфдщ эрбф сэт1н сан алуан турге бояп, кецш тебфенерлш ете толык бакыт деген болмайды деп. Ал, мен сол толык бакыт- бшд1м. УЙ1М13 демалатын, шш-жеп, уйьщтайтын орын гана емес, куресетш, утатын, жаулап алатын ойын алацы юпетп тыц дэмш таткан адаммын. Менщ сол тустагы сезшшд1 ба­ кецш куанышыныц ордасы едь кыт деудщ ©31 аздык етедь.. Мен Гэнридщ эйел! болдым... «Сендей жанды жараткан кандай кудфет екен, Иренэ» деп, ол кейде тандай кагатын. «Менщ Тф1 жургенш сенщ Енд! мен Иренэ Вилмэр емес, Иренэ Стаффордпын. Уйлен- аркацда гана» деп, мойыным мен иыгымды ыстык демшен ген соц дэл кандай куйде болганым есшде жок. Ойыма еш- 13 теце оралмайды. Егер юмде юм уйленген соц не болганын сураса, айтарым: «Гэнри» Ол унем! касымда, маган баска не керек едь Мен оз иелюшдеп бар дуние-мулк1мд1 сатып, оныц борышын жаптым, кыскасы, куткардым. Ецщ, бф б1р1 м1з уш!н емф суру гана калды: ешюм 613Д1 шаршатпайды, тек кана екеу1м1з. Ею жанныц бфге гумыр кешкен улы бакыты. Б1рак, кеппкпей тфЛ1к камын ойлауга тура келдь Б13 мендеп бар акшаны, уй-жай, багалы заттардыц бэрш са­ : тып бтргецвдкген табыстыц ©зге бф кезш табуымыз кажет болды. Гэнри университета инженер мамандыгы бойынша бтргещцктен осы багыт бойынша ЩМЫС 1СТеЙТ1Н болды. 12

АК,Ш жазушылары туындыларынан .... - - к» - - • 5 - я: Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеуш кыздыра суйетш едк Мен ештеце айтпайтынмын. Жалпы, журмш деп айтуга дадым бар ма, жок па, тагы айта алмай- мын. Омфше аса дымбат дун толегешм рас десем де, тагдыр ешдашан кецшмдепн тугелдей адтарып тастамайтынмын. да маган .улы бадыт сыйлаганыы умытпаймын! Менщ бастан кешкен дасфетш мен бакытымды таразыга салса, едеу1 дэл Ойел! ез омфшщ мэш еденш ер азаматтыц ангара бермегеш тецесетш шыгар... де дурыс. Соган дарамастан Гэнри оны сезетш аныд бола- Б1з едеушгё догам омфше дайтадан кадам бастыд. Журт 613Д1Н тацгажайып махаббатымызды дорш, бэлдш, тын. бурынгыдан артыгырад курметттейтш болган шыгар. Бфшама уадыт отденнен дешн боге дырын дараган дала Гэнрид1 бэр1 сыйлайтын, догадай жапырылып донадда шадыратын болып детп. Оныц жумысы табысты болып, тургындарыныц райы жумсарып, он дабад таныта бастады. эйтеуф, мыдты инженерлер датарына шдп. Ондай доцшдц тартымды адамды долында даражаты жод еден деп догам Дегенмен, дурес, ецбед, жалгыздыд атаулыдан озге ештецеЫ жарга итермейд1 еден. далмаган Гэнрид! бастапды жылдарда жалгыз езш гана же- Остш бадытты шат дундер отш жатданда сол бф одига телеп алып шыдтым. Сол жылдары оган менен озге ешдшнщ болган ед1... Осыныц бэрш бастан дешденд1дтен жазуга да батылым бар... дажет1 де жод ед1 дегенд1 ауыз толтыра айтуыма болады. Бпдщ далада жацадан б1р делшшед пайда болды. Бгадщ уйге жш делетш донадтыц б1рг менщ жадсы до- Оныц аты-жеш Клэйр Ван Дален. Куйеушен ажырасдан, Нью-Йордте туратын бфеу еден. Еуропадан дайтып деле сым Барнес мырза едк Ол бгёдщ тфлишюге мудият зер са- жатдан сапарында жол-женедей бждщ далада туратын жамагайындарына донадда делит. Мен оны алгаш рет би лып, бфтурл1 бадытымызга тацдана дарайтын. Бфде ол дкп деппнде дерген едш. Ол ежелп дэуф мусшдер1 секшд1 сым- батты, долац шашты, улбфеген дызыл ерш бар делшшед. «Иренэ, егер ол саган гашыд болмай далса, не ютейсщ?» Квмфдей дара шашын ортасынан дад жарып тараган, узын деп сураганы бар. Мен бар душшмен оган «Буп туралы енд1 сырганы жарастырып таддан еден. Оныц ыргала дозгалган димылы денесш суйедшз, буынсыз седшд1 толдындандырып ауыз ашпа, кейбф нэрселердщ айтуга да турмайтын тустары жШеретшдей доршедт Ол дарапайым дшнсе де, сонысыныц болады» дегенш бар. 031 ередше бага жетпестей сезшедь.. Уадыт жылжып отш жатты... Соган дарамастан, бюдщ Ол шынымен де адам тацданарлыдтай деремет суду едп арамыз суымады, тйш, барган сайын ершш, улылыдда ула- Кала тургындары оныц аяд-долына шешн тамсана доз тас- тап жатты. Оган да не шара, ондай Д0р1дп жанды бурын- сып жатты. Ецщп жерде 613 бф бфшвдщ жанарымыздан, димыл-дозгалысымыздан бэрш одитын жагдайга жетпд. Оныц жумыс белмесшдеп дамин пештщ алдында отырып, деш 0тк1зуд1 бгз жадсы керетшбгз. Мен жастыдпен отыра- мын, ол дшемнщ устше басын менщ алдыма дойып жатады, маздап жанган оттыц жалынына дарап, узад сушсетшб1з. Ол дейде айтатын: «ед1 болед адам далайша осылай уйлесш та- I бады деп ойлаймын, Иренэ». Осылайша торт жыл емф сурдад. Терт жыл бойы зор ба- дытда, есс1з махаббатда денецдад. Осыншама бадыт эрдшнщ мацдайына жазыла ма, бшмеймш. Кдзф езвд диналып • .V-;- .*• V - '.у.. - 14 4^821.V - ’ .-.-'.-л.................... - 15

АКШжазушылары туыпдыларынан Айн Рэнд. Менщ сатып алган куйеуЫ совды ешкм кермесе. Ол барлык адамдармен биязы шынымен кайран калдырды. Устел басында да ол екеуш катар отыратындай етшть Кент уйымдастырушылар катынасканымен жузшдеп жасанды кулшсфеген кейт Клэйрдщ кецйпнен шыгуга барын салыпты. журттыц суйсшген сый-курметшен эбден мез! болганын ангартады. Осыдан кешн Гэнри Клэйр баратын кентют калт Гэнри оган коз салды... узак эр! байыппен... Бурын одан жШермейтш болды. Оны машинамен алып журш, ол туратын байкалмаган зор табынушылыкпен Кпэйрдш эр кимылын туыстарыньщ ушне телефон шалатынды шыгарды. Шаруа- бакылап турды. Бэрх оныц козшен ацгарылып турды ... Екеу! сы канша карбалас болса да, Клэйр театрга баратын кеш- бфнеше мэрте биледк те ол калай да улгеретш. Оньщ кезшде толкыныска толы Би кени тараган соц бгр топ жшгг оны шыгарып салмакка кызыкушкынньщ пайда болганын кордш. Ол уйдеп кезшде асыгажупрютг «Туратурыцдар, озштаццаймын» деп Клэйр тынымсыз ецбек етш, элде бхр жакка асыгатын. к0цш куантарлыктай кулшсфегенде оныц жаца фендершщ Маган бэр1 де алакандагыдай кершш турды. Олердей бф1 «осындагы барлык жшттер арасынан танда» деп аигаи танданганымболмасаешбф кудктумаганедь Шындыгында, салды. «Барлыгыныц арасынан?» деп, ол кайталады да бфаз менщ ойыма ештеце енген жок. Бфаздан сон Гэнри кутпеген ойланып: «Онда Стаффорд мырзаны тацдаймын» дедн жердей Клэйрден байланысын узди Ол бф жакка шыккысы Гэнри оны жетюзу жайында ойламаса керек, тацданып да келмей барлык шакыруларды кер1 кайтарумен болды. Ол калды. Бфак, енд1 ат-тонын ала кашатын емес... Меш Барнес бурюш уйде отьфатын болды... Кдрацгылыктыц артында не мырза уйге жеткшп салды. турганын мен кергендей болдым. Эрине, урей! Гэнри уйге оралган соц Клэйр туралы не ойлайтынын Сонда мен бэрш тусшгендей болдым. Эзш тежеп, сурадым. «Иэ, кызык» деп кана кыска кайырды. Мен оныц кер1 тартып алмакшы болганыньщ маган еш катысы жок жауабынан бурын коцш катты толкыганын ацгарсам да аса ед1. Ал, устамдылыктан айырыла жаздаганы маган бэрш мэн бермедш. тусшдфдй Эрине, дереу сол сэтте емес. Ондай жагдайлар Келес! би кенине шакыру келгенде Гэнри баруга кульщсыз ешкашан бф орында бола бермейдн.. Алгаш рет маган куд1к болды. Ол шаршацкы эр1 жумыстан колы да босамай жаткан туганда каным кеуш, журепм айнып кеткендей болды. Ар- болатын. «Ой, Гэнри журил! Б1зд1 бэрх кутед! гой, Харвинг- тынан кумэндану... Осы куд1ктен арылмак болсам да озшд1 стар, Хью ханым, Брукс ханым, Клэйр, Барнес мырза» деп, кинаудан езге ештеце шыкпады. Содан кешн оган зер сал- айта бастап едш, ол аяк астынан ол ойынан айнып «Жарай- дым. Сосын... Сосын... Себебш тауып тусше койдым. Гэнри ды, барайьщ» дед1. Клэйрге гашык болып калыпты... Сол кеште Клэйр мен Гэнри эбден бидеди Клэйр аркасы Иэ, ез тагдырыма налыган колыммен осы сейлемд1 жа- | ашык кейлек киштц Гэнридщ колы оныц жШектей жумсак зып отырмын. Адам емфшде айтуга ауыр дуниелер де бола- ; тергсше тиш кетш жатканын мен байкап калдым. Гэнридщ ды. Оны мен сол сэтте тусшгенмш. Дэл сол кезде басымнан козше еш кымсынбай караган узын кфшкп оныц коз! меш алгаш рет буырыл шаш кордш... Кешн жын буган ыза. Шы- ... - 3 .—г- •-........... 16 2-401 ЗДр

АКШ жазушылары туындыларынан Анн Рэнд. Метц сатып апган куйеуш ...... ... ■• .- -- ■ • - ’• • ....................... нымды айтсам, сене алмадым . Окиганыд коз алдымда отт би кешше бардык. Ол Клэйрге карады. Мен акырын аса жатканын коре тура ол миыма конбай койды. 0з айналамда, сактыкпен карадым... Кештщ содында екеушп де бшпмга 1Ш1Мде бас-аяксыз, кашан аякталары белг1С13 куйреуд1д ба- келген бшдж. Ещц, канша курессед де пайда жок екен. сталуын сез1ну кандай коркынышты десейш!1.... Алгашкыда Сол туш уйыктамадым. Кбайта тырыссам да, тамагыма барынша сабырлы болдым... К^оркынышты сабырлылык. бфдеме тыгылып алып, болмады. «Екеушпдщ бфшп осы Бэр1б1р шыдамай коз жасыма ерж берд1м. Кейб1р тундер! азапты омф бойы бастан кешуге тиюшз... Ал, мен бе? Гэн- амалым таусылганда кан акканша колымды Т1степ алган кездерш болды... Осындай тозактан сод мен куресуге бел ри ме?»... «Киналуга тшс адам мен болуым керек... Гэнри болмасыншы... Бф куш ол бар сырын актарады. Сол сэтте будым... ажьфасайын. Меш Ж1бермеймш десе, оган айтайын, мен Санамдагы ом1р туралы бейне сурет курт алмасып, суык саган бурынгыдай гашык емеспш дей салайын. Ал, сонда карангы урей торлады. Сонда да, мен ед содгы бар куш1мд1 осыныд бэрш жасауга менщ элш жете ме?»... Кдлай десем салып, орнымнан котер1лд1м... «Некел! байыдды оп-одай де, ол меншен бакытты болудан калыпты... ж1бере салуга болмайды» деп езше айттым. Ол бурын Сонымен, бф кеште онымен оттыд касында отырып, мен1К1 болып келген, енд1 неге кайтармаска. Мен оныд 1ШК1 бар дэрмен1мд1 салып сурадым: «Гэнри, егер мен сеш суй- элемшде не болып жатканын анык кор1п турдым. Басында мей калдым десем, кайтер едщ?» Ол менщ кезше жылы ол Клэйрге аздап кылмыддаган. Эрине, ол кезде Гэнри бутан аса катты мэн бермеген. Бейтаныс эйелд1 жай гана кызык сезшмен карады да «Мен сенбеймш» дедт.. Уакыт сыргып етш жатса да, ол маган шындык жайында керген. Махаббат жайында ойлау турмак тус1не к1рмеген. бф создщ шет1Н шыгармады. Маган тус1н1кс1з едк Бэлк1м, Бфак, кутпеген жерден онысы жет1п келген. Бше сала бэр1не меш аяган шыгар, б1рак, ерте ме, кеш пе маган айтуга тшс нукте коюга тырыскан. кой. Ол биязы калпында журсе де жудеп-жадап, тудшген Сонымен, екеулеп курестж. Мен ол ушш, ол ©31не карсы. жанарын, бозарган тур1н коргенде 1Ш1М алай-дулей болып Б13 узак курессек те... б1рак, тезбед1к! Курес барысында да, кетет1н. Мен оны к1нэламаймын! 1штей канша киналса да, жалпы кай кезде де маган кырги кабак таныткан, ренж1ткен б!р ауыз соз айтпады. Журект1 т1лгшеген кундер меш де оз де емес. Мен1мен эрдайым жумсак унмен сойлес1п, бай- жайыма калдырмады. ыпты катынасатын. Мен1д де журег1мд1 эрдайым куаныш Ол не ед1 дегенге келсем, Геральд Грей деген агылшын- кернейт!н... мен де унем1 тартымды болуга тырыстым. Б1рак, дык аксуйек Ж1Г1Т. Жасы 30 шамасында, сымбатты, сэнд1 мен оны бфер сэт де кер1 итер1п, сосын, кайтаруды ойламап- ки1нед1, ор М1незд1, биязы, кыздарга кылмандаудыд шебер1 пын. Бэр1 б1ткен сод не шара. сол Ж1пт 613Д1Д калага кыдырып келе калды. Б1зд1д каланыд «Гэнри, екеушв би кеш1не барайык» деп, б1рде оган ба- коп кызы оган гашык болып улгерд1. Маган не уилн кызьщ- тыл шеш1ммен айттым. Содгы кезде екеуш1з де би кеште- канын кайдам, менхд карсылыгыма карамастан маган теле­ Р1Н1Д шакыруларын кер! кайтарумен болтан ед1к. Сонымен фон шалып, эу1релей берд1. . - ..... ................................. ■- ■ •• .-г.’ .-г: - • •• -. •• 18 19

АКШжаэтш^'^шарыт,,.............. - Айн Рэнд. Метц сатып апган куйеуш Эр тавда уйкыдан оянган сайын Гэнридщ созш естфмш •' ' *\"'■ *• - - • - г, -.-.л •. * - - деп дэмелене оянатын маган элп жтгг те бф косымша жук болды. Гэнри ол туралы айтып калар деп узак кутпм. майды...Ол бар азабын озшде гана сактайды... Ол мешмен Бфак, ол ауыз ашпады. Клэйр Гэнримен кездесудщ оарлык тет1пн 1здесе, Гэнри керюшше онымен жолыгып калуы бакытты болудан калса да омф бойы тук болмагандай журе кэд1к барлык жагдайдан бойын аулак устады. Б1здщ уй он кеш1 шакьфуларыныц астында калды. Акьфы, Клэйр оз береди.. Менщ акшамныц кесфнен... Егер ол айтпаса, мен колы койылган арнайы шакьфуды Гэнриге ж1берсе де, ол бас тартты. Бф кун! бэр1не коз жетк13Д1М. Дэл сол куги оз айтуга тшсшн... тагдырыма шешш шыгардым... Сонда, менщ каржым болмаса, муны жасай алмай- Мен б1р би кешше жалгыз бардым. Эрине, Гэнри ды екенмш гой. Бэлюм, курест1 жалгастырып, Гэнри1мд1 жумысын сылтауыратып, оц1-тус1 кашып, уйде калган. Мен кешт! уйымдастырган сыйлас жандарды ренж1тпеуд! кайтарып алган да болар ма едш. Енд1, бэр]н б1лген сон ойлагандыктан баруды жен кордш. Алайда, сол кеш маган бф азап сек1лд1 кор1нд1. Кет1п калуга ыцгайлы сэтт1 куту оны жасай алмаспын! Менде ондай журек жок- Мейл1, ол деген Т031М1МД1 тексерген сынак 1спетт1 ед1. Дегенмен, сол кешт1кке барганыма мен ешкашан еюнген жокпын... кетш калып та маган кайта оралган кунн1ц оз1нде ол шын Белмен1 ортасынан болген сэнд1 перден1ц касынан от1п ниетшен мен1 жаксы коргенд1пнен бе, элде, онын жолын- бара жатып, Хью ханым мен Броган ханым екеу1Н1ц соз1н есНп калдым. Эцпме Гэнри, Клэйр жэне мен туралы екен. да курбан болган каржыныц отеу! ме дегенд1 калай айы- - Иренэ ол уппн кьфуар каржы толед1 емес пе? Гэнри рып б1лмекп1н ... Ол менщ акшамныц курбаны ма, баска енд! оны тастап кете алмайды - дейд1, Хью ханым. ма дегещн мен енд1 ешкашан айыра алмайтын болыппын... - Мен де солай ойлаймын. Иренэ шын мэшнде оз куйеуш сатып алды гой. Гэнри елш аузында жатса да енд1 оган Мен оган оз ерк1ммен азаттык беру1м керек... себебц ол опасыздык жасауга еш какысы жок - деп, Броган ханым да Хьюды колдап жатыр... маган шекс1з карыздар болгандыктан... Мен ол уш1н ©те коп Колымдагы орамалмен аузымды б1тей койдым....Себеб1Н дуниеш курбандыкка шалуга зор кабшетш болгандыктан енд1 тус1нд1м...Жалгыз озш уйге карай тартып отырдым... Куйеушд! сатып алыппын...0м1рл1к сер1Г1мд1 тауар сек1лд1 куйеу1мд1 сактап калуга какым жок екен. сатып ала салган екенм1н гой, мен. Мэселенщ мэнг осында екен. Ол меш тастап кете алмайды...маган ауыз аша да ал- Не болса да, козгалуым кажет. Не ютеймш? Ажырасайык дейм1н бе? Ол бэрШф кел1спейд1... Сен1 жек кор1п кеттш дейм1н бе? Ппт1 сенбейд1... Бас кшмшд1 шеш1п колыма алдым. Жацбырдыц усак тамшылары мацдайымнан суй1п, баяу самал шашымды си- пайды... Мен шеппмге келд1м... Нес1 болса да, журек тусым- нан б1р ауыр жукт1 алып тастагандай болды. Уйге жакындаган соц коз салсам, Гэнридщ жумыс болмес1нде там жанып тур екен. Оган кедерп жасамау ушш еш дыбырсыз уйге кфд1м. Оныц болмес1н1ц жанынан 0Т1П бара жатып, журек Т1Л1П етердей дыбысты естщш.... К^улагыма сенбей болме ес1пне коз жупргпм... Гэнри устел басында басын мыжыгылап жылап отыр. Аркасы ескке жакка карагандыктан д1р1лдеп, екс1п отырганы ацгарылды. • ' • \" \"• • .-.\"Г. V' “ ............... •••■ . 20 21

АКЩжазушылары туыидыларыиаи .. ...... -.• ..... „ : ...... - Айн Рэнд. Метц сатып алган куиеуш К• Еактен жалт берш узаган сэтшде естмнен адаскандаи куй Гэнри Клэйрге карап турды да оган бф кадам жакындады. кештш... Гэнри жылапты... Онын бозарган бетшдеп кулпн туеп ершнщ дфш кагып «...Гэнри елш аузында турса да онысын керсетуге турганы маган да анык корпйп турды. «Кете гойшы!» деп, какысы жок кой». Не ютеум керек екен1н жаксы бшхп турдым. Мен оган ол кызык кырылдаган унмен сыбырлады. Сонда Клэйр гашык болмай калдым десем , сенбейд!, сондыктан, кандай козш улкейте бакырайганда взшен де жасыргысы келген бф тасшмен иландыру керекшн. калауы, ызасы, нэзж квнш коршгендей болды. «Гэнри...» Белмеме урей, мун мен таусылган амалды кетере алмай деген даусыныц ©31 тула бойындагы сулулык секшд! эуезд1 аркалап зорга гардам. Тацертец оянганда квцшм тынышта- лып калыпты... Сол туш не ойлаганымды бул жалганда т1р! естшедй «Клэйр ханым...» деп, Гэнри зорга дауыстап, кер1 жанга айтпаймын. шепнд!. Клэйр оган жакындап «Гэнри... Сен уш1н осылай б1р — Иренэ, не болды? — деп, Гэнри тансрточ козше кадала б1р1М13Д1 кинаудыц не кажет1 бар?... Сеги суйем1н... Сен1мен карап сурады. - Ештене болган жок. Жайсыз туе кор1п... бфак, бэр! отт1, гама бфге болгым келед1» деп жатыр. Гэнрид1ц ауыз аша ал­ кам жеме! - дей салдым. май абыржып турганын к©рген Клэйр дауысын к©тер1п, сэл Мен1н ол туста ойлаган жалгыз нэрсем Гэнриге барынша кул1МС1ред1 де «Сенщ де мен1 суйет1Н1цд1 екеу1М13 де бшемп 031МД1 опасыз ет1п корсету гана. Оны еш кумэнс13 сенд1ру1м керек... Ондай мумкшдж те сол бф кун1 туган ед1... гой. Сен жок дей алмайтын шыгарсьщ?» дед!. Сыртта бфаз серуендеп жур1п, уйге К1рген1мде, Гэнридщ Гэнрид1н жанарында азаптьщ 1здер1 анык К0р1н1п турды, жумыс болмес1нен Клэйрд1Н даусын естш калдым. Оган танданбадым. Ес1кке жакындап барып, к1лто'н тес1пнен оган карауга дэт1м шыдамады. Ол да соны сезгендей-ак оларды керш, энпмелерше кулак турд1м. Эдем1 саргылт костюм1-не бояуы канык жасыл орамал жамылган Клэйрд1 К031Н колымен жапты. корд1М. Расында, керемет кор1кп б1Т1м. - Сен мунда не ушш келд1ц??? Гэнрид1н «Кайталап айтамын. Клэйр ханым, с1з 61зд1н уйден кет1Н13Ш1! Мен С13Д1 коруге ынтызар емесп1н. Муны - Неге десен, сеш суйем1н... сен1мен б1рге болуга барын- неге тус1нбейс13?» дегеш ест]лд1. ша муддел1М1н. «Жок, тус1нбед1м» деп Клэйр катты айтты. Гэнриге эдем1 кездерш кадап турып: «Сен онбаган коркаксьщ» деп созып Клэйр Гэнридщ иыгына колын койып турып «Сен де турып Т1л катты. маган гашыксьщ гой, ия» деп, сыбырлады. «Иэ, солай... иэ... иэээ!» деп айгай салган Гэнри жынды адамша Клэйрд1 оз1не карай тартып экел1п, Т1степ алардай-ак ернше тас кенеше жа- бысты. Мен тац калмадым. Осынын бэр1 бурын болгандай кор1нд1, маган. Тек кана Гэнрид1н озге эйелд1 суйген1н кору ... киын болгандыктан коз1мд1 жумдым... Бар болганы осы... «Осы С031НД1 каншама сарыла кутт1м» деп тш каткан Клэйр Гэнрид1 тас кып фушактады. Бэлк1м, 031 калаганынан да катты кыскан шыгар. Кенет Гэнри Клэйрд1 итер1п ж1бер- Д1 де: ••'••••....... ................. ......... ...... ....... •■ ................................................................... ......... ....................................................................... .... ■..... . ... - 22 23

АКШжазушьшрып^.ды^ыш,,, ....... Айн Рэнд. Метц сатып алган кунеуш - Сен екеушюдщ енд1п ары кездесушпге болмайды - - Гэнри. Маган Кован ханым хат салган екен. Ауырып калыпты. Мен барып келешн - дедш де, шыгып кеттш. деп, каткыл унмен буйырды. - Жога, сушктш! ЕкеушИ бупн кешке кездесемп... Кован ханым деген байыргы танысым, бвдщ каладан торт сагаттык шалгайда туратын курбым. Мен кейде барып Кешк1 сагат 9-да сеш Ехсе1зюг-де кутемш. онымен эцпме-дукен куратынмын. - Мен бармаймын. - Сеш жгберпм келт турган жок. Сен тым шаршацкы- - Сен бэр1бф келесщ. сын, бозарып турсьщ, демалуьщ керек - деп, Гэнри ештеце болмагандай мандайыма алаканын койып турып айтты. -Жок, ешкашан... - Саган жалынамын, Гэнри... 9-да! - дед! де, Клэйр - Менщ жагдайым оте жаксы. Бупн барып, ертец та- цертец кайтып келемш. болмеден шыгуга беттедь Мен перденщ артына тыгылып улгердш. Клэйр кеткен Белмемде телефоным болды, Гэнри менщ эцпмемд1 ести алмас та едк Сагат жетше карай Геральд Грэйге телефон сон мен Гэнридщ белмесще сыгаладым. Гэнри орындыкта шалдым да кыска да нуска былай дедш: басын мыжып, дэрменсИ куйде отыр. Шашын жулгылап - СИ 8.30-да Ехсе1зюг-ге келмейсН бе? отырган саусактарына карап-ак оныц калай киналып - Не... не дейсп? Охо, Стаффорд ханым! - деп, тосын сыйга ес1 шыгып, ол мэз болып калды. отырганын ацгаруга болатын едь.. Мен СОЗД1 созбай тутканы коя салдым... Менщ жоспарым Осылайша маган мумющцктщ ©31 келдк.. Ещц, кимылдау оте жецш. Гэнри сагат 9-да Ехсе1зюг-ге Клэйрмен кездесу- ге келедь Сосын, Грэй екеушНд1 коредк Мен тунде калада керек... болмайтынымды айткандыктан ол ашуга ерш бередь Соны- Болмеме юрт, сабырлы калыппен шляпам мен плащым- мен солай. ды шештш. Баспалдакпен туст келе жатып, Гэнриге ка­ Мен бейгам гана кшне бастадым. Барынша мукият эр1 рай бурылдым да кшт токтадым. «Кшд1 уысьщнан шыгар- эдем1 кшнуге ден койып жайсыз ойлардан аулак болуга максын? Кдндай жаннан коз жазгалы турганывды бшесщ тырыстым. Жалтыраган шагын тастары бар, кум1с тустес бе, Иренэ?» деп озшнен сурап, терец дем алдым... койлег!мд1 киш, бет1мд1 боядым. Барынша тартымды корщуге тырыстым: ол уиин узак боянуга тура келдй Сейтт Устелшде Гэнридщ сурет1 болушы едь.. Оныц ец бф отырганда кенет кошрепме «егер Гэнри Ехсе1зюг-ге келмей эдем1 тускен суретк.. Артында мынандай жазуы бар: «Сушк­ койса не ютеймш? Ешкашан бармаймын деп батыл айтты тш Иренэге. Гэнри. Эркашан мэцгшк». Мен суреттщ ал- гой. Клэйрге карсы келерлштей 1ШК1 куаты мыкты болса дына барып, тПерлеп отырып узак тагзым еттш, тэубага ше...» деген ой сап ете калды. келш сыйындым. «Гэнри... Гэнри...» деп сыбырлаганнан озге бфдеме айтуга шамам келген де жок. Жоспарлаганымныц бэр1н жасауга куш-куат берпп деп жалынган едш. Сэлден соц орнымнан котершп, томенп кабатка карай тустш. - ..... . •• • г.-. - 24 25

АК,1Л жазушылары туындыларынан Айн Рэнд. Мен/7/ сатып алган куйеуш Осы бф жаркын ой меш шошытканы соншалык;, мен устшен жургенде ез аягынньщ тырсылын да естшейсщ. колымдагы шыны кабдишамды тусфш сындырып алдым. «Егер келмесе Клэйрд1 аса суймейд1 деген сез. Онда, бар Тым жылтырак киш киген даяшылар алмас тастай дэрменшмен уйге жуг1р1п кел1П, оны кушактап турып , жы- лап бар шындыкты айтамын». Осылай ойлаганда кешеден жасандыльщпен жалт-жулт етедт Орталык залга жеткешм бер1 кургап калган жанарыма жас толып кета, кейб1р! там- шы болып домалап жатыр. Кызык жагдай... Адам баласы сол ед1, джаз сазыньщ катты эуеш кулакты тест жШере жаз- сеншш жогалтып, амалы таусылганда ум1т пен сен1мн1ц болмашы шырагы жылт етсе де коц1л-куй пнркш алай-дулей дады. Жарьщтары ©ткф ф1 шамдар...аппак устелдер... кара болып сала беред1 екен. костюмдшер... жаланаш иыктылар... жаркыраган шыны- Мен 031МД1 сабырга шакьфып, ки1не бастадым. Колым лар... жШек койлектшер... алмаз тастар... калтырап кеткенд1ктен ки1нуд1н 031 оцайга сокпады. Кишщ болган соч сапарга киетш улкен плащымды сыртымман жау- Грэй мырза меш кутт отыр екен. Еркектердщ элиталык ып, кеш кейлепн жасырдым. Шыккан сон Гэнри болмес1нен шыгып, плащымнын жагасын мыктап туймелеп жатып: журналдары мукабасындагы суреттей жылтырап тур. «Абай бол! Шаршамауга тырыс, Иренэ жаным!» деген едг. «Кам жеме, Гэнри. Бэр! жаксы...» деп, мен оны суйдш, ен Эрине, топты керген мэдениета жшгг ретшде тавданган не- акыргы рет... месе куанган кецш-куй ауаиын ашык сездфмей штипатпен Осылай шыгып кетам... Кдрангы кошемен жапа- кулшсфейдт Мен устел тавдар кезде еспсген кфш-шыгып дан жалгыз адымдап келе жатканымда суркия суык жел етег1мнен юрш, жаланаш иыгыма дей1н сумандап жетш жаткан адамдарды керш отыратындай орынды тандадым. ед1... Кейлепмн1н жумсак матасы жшшнппмд1 сипаганда Устелге жайгасып, ескке коз салганда бар дуниеш еш- басымды жогары котер1п, т1к журуге тырысып бара жаттым. кшдеу б1р булт перде басып алгандай сезшд1. Барлык зат ЕхсеЫог деген 61зд1н каладагы ен ф! тунг1 клуб. Соншалыкты жаман аты шьщпаса да неге екен1н кайдам, туманданып турганда, тек ойын-сауык орныньщ ес1Г1 гана мунда эйелдер тек куйеулер1мен гана келедт Жалгыз-жарым аттап бастпайды... лупамен улкейт1лгендей аньщ кор1н1п турды. Казфге деййт Менщ кез1ме шамдармен кемкершген Ехсе1810г С031 Есшде калганы, Грэй мырза элде бф дуние туралы туст1. Тым жарык шамдар козд1 тес1п ж1берердей ед1. Ес1к- тен кф!п жогары кабатка котер1лд1м. Жумсак к1лемн1н б1рдеме айтып отырган. Мен де бфдеме дед1м. Ол кулшсфеп кояды. Мен де кулген болсам керек. Ес1кт1ц бас жагында улкен сагат болды. Мен Ехсе1§юг-ге келгенде сагат 8.30 бо- латын. Мен караган сайын баяу жылжып жатыр. Егер дэл сол сэтте мен1ц коюрепме б1реу ун1лсе улкен б1р децгелек сагат пен оньщ ек1 инесшен озге ештене кермес едт Тура сагат 9-да, минуттын инее! 12 деген санга тие бер- генде эйнек есн< айкара ашылды. Дэл мен куткендей. Бфак, кел1п кфген адам Гэнри емес Клэйр едт Ол жалгыз келд1. Шымкай кара туеп сатин кейлег1 онын денесш жумсак кана орап койгандай... басындагы эсем алмаз шаш кыстыргы- шы жылтылдап, иыгындагы жалтыраган тастардыц агып .......- ...................... ..... ............. ... ......... ...* ...... ... . ... ..... ...... 26 27 гг

Атж^шларьпнуындшарынап ... . ... Айн Рэнд. Менщ сатып алган куйеуш жаткандай корту! бэр! жарасымды эр! корк! коз тоймастай... 9.30. Мен абыржып отыргасын ба, элде, сондагы джаз Клэйр юре сала алан кошлмен залды бф шолып шыкты. музыкасы тым катты ма, басымды бфдемемен ургылап Гэнридщ келмегешн б!лген сон ашуын тежей алмай отырган жаткандай сезшдк Тынымсыз алавдаган коцшм ауасы болса керек, ерш дфшдеп турды. Бфак, не шара, залды кес!п тарылган залда туншыгып калмайын деп суык колыммен от!п, бф устелге жайгасты. Оныц отырган жер! мен жактан тамагымды устап коямын. анык коршш турды. 9.45-те келдг Есш ашылып, ол юрщ келдг Дэл сол сэтте Сагат 9.15-де улкен эйнек ешктщ ашылуы одан ары Гэнри эуеде шнш кдлгандай кортдк айналада ештеце жоктай... Мен есжт! кере тура дэл соньщ алдында турган жишеп, костюм киген жас ж!пттер, багалы а1щар терющен Гэнрщн кере алмай койдым. Ол бейне бф кара уцпр секшд1 эшекейленген сэнд1 койлеп бар кыз-келтшектер унсЬ гана едг Келес1 минутта мен ештеце естуден калдым. Кулагым к!р!п, устел басына жакындай бере шуласып табысып жат- бтп, тас дулей тыныштык бф сэт баурап алды. ты. Осы сэтте зорга есшд1 жиып Грэйге «юшкене кецш- Мен ес!к алдына тоселген жумсак кшем устшен узшссп денешк те» деп айттым. Мен оныц мойнынан кушактап алып, иыгына бетшд! койдым да, костюмшщ жагасын катты от1п жаткан тер1 бэтецкелер мен сэнд1 туфлилердщ агынына тютедш. Сол сэтте озше бф гана нэрсеш айтумен болдым: коз алмай карап отырдым. Кырсыкканда адамныц коттпн «Иренэ, тым катты айгайлауга болмайды» ... айтсацшы. Ес1к ашылган сайын коркыныш аркамды шы- мырлатып, Т1земд1 дфшдетедг Б!рак, есжке карамай б!р сэт Грэй ес1кке емес, маган карап отыргандьщтан, Гэнридщ те отыра алмас едш. кфгенш корген жок, ештеценщ байыбына бара алмай танданган кешппен ацырып калыпты. Дегенмен нагыз ер - Абайлацыз, Стаффорд ханым! - деген Грэйдщ даусы оц азаматка тэн мшезбен озте сеншдйпкпен шашыма колын мен тустщ арасындагы сагымныц шпнен естшгендей бол- типзуге эрекет жасап бакты. Мен бетшде ешбф кубылудьщ ды. Устап отырган суымды койлепме тепп алыппын. Оган болмауына ден койдым. Бфак, жанарым ештецеш жасыра пыскарган да жокпын, кеседеп муздан бфД1 алып, аузыма алмаса керек... Грэй козше караган сэтте тавданысын жа- сала бердш. Грэй маган зор тацданыспен карап калганы сыра алмады. Мен калтылдак адамша колымдаты рюмканы есшде. дфшдетш «Грэй, шарап кайда? Шарап 1шкш келед1, неге мунда жок?» деп айгайга бастым. Меш ашуландырудыц 9.25. Тпем бфдеце булдфш тастагандай дфшдейдт ЖОНС13 екенш тустген Грэй даяшыны шакырып кулагына Шектен тыс дфшдегецщктен енд1 журуден де калатын шы- сыбырлап ед1, ол кушмсфеп шыгып кеттт гармын деген ой кел!п ед1, сол сэтте. Клэйрге карай урлана карадым, ол тагатсыздана кутш отьф. Оныц ею коз1 торт Мен арасында Гэнриге караумен болдым. Ол Клэйр- болып есжке кадалып калган. Устелдеп гулд1 жулгылап та- ге барды. Куаныштан басы айналган Клэйр орнынан атып стап отырганына Караганда оныц каншалыкты кобалжып 29 ОТЬфГаНЫ ТУС1Н1КТ1 едг ........................................................- • •. - .........................................■.. • ....■ .... ..■ - • - 28

АКШ жаз-ушылары туынд«.ы.. ларынан Айн Рэнд. Мен'щ сатып алган куйеу'ш турып, бакытты кешппен кулшсфедь Ол Гэнрид! келмей калар деп абыржыгандыктан оныц кенпккеш жайында ауы3 Мен коркып эр1 уялып калган адамньщ кейп1н жасауга тырысып жаттым да басымды котер1п, еш мэн бермеген ашкан да жок. Ал, Гэнри бозарган жудеу турш жасыра ал- турге еьпп «Ал, сонымен?» дед1м. Гэнри кер1 шегшдк Со- май тур. Ол кешжкен себебш аныктап турып айтып оерщ сын, Д1р1лдед1. Оз козше сенбей турган сек!лд1 коз1н уакалап жатыр. Гэнри келмеу ушш барын салыпты... Шынымен бар Ж1берд1 де «Мен саган кедерп жасамаймыи» деп Клэйрге кушшен... Бфак, шыдай алмапты... Гэнри Клэйрдщ устелше карай тайып турды. «Баска жерге кетей1к, Клэйр» деп оган барып отырды. Оныц козшде куаныштыц сенбес шогы жа- айтканын ест1д1м. Клэйр орнынан турды да, екеу1 шыгып нып, кулшсфейдк.. кандай эдем! коршш отырганын ол кетт1. Оларды эйнек ес1ктен шыгып, кершбей кеткенше карап турдым... Сонымен бэр1 61ТТ1... кайдан бшсш... Даяшы шарап экелдк Тптп ею шолмегш. Грэй бфщ Олар кеткен сон жаным тыныштык тапкандай бол- ды. Грэйге карай бурылганымда ол мен кулаткан жасанды алып, стаканга куймак болган, оны мен колынам жулып кабырганы тургызып жатты. Сосын, «Стаффорд ханым, алып, алдымдагы ыдыска куйганда топп-шашып кейлепмд] 0311-ПЗД1 сокпей-ак койьщыз. Осы да дурыс шыгар» деп айт- былгадым. Элп шарап толы стаканды колымнан тусфш ал- ты. «Иэ, Грэй, осы дурыс болды» деп мен де сыбырлап айт- дым. Эйнек ыдыстын шагылган дыбысымен бфге мен катты тым. куле бастадым. Грэйдщ аузы ашылып калыпты. «Кул, катты кул» деп мен оган буйырдым. Б1з устел1М13ге оралып, унс1з гама отырып тамактандык. Ойым тынышталып, сабырга келтшн. Мен кул1мсфеп эн- Айналамызда отыргандар шу шыгарып жаткан жабайы Г1ме айттым, арасында кылмыцдап та койдым. Содан болар, адамдардын юм екенш бшгшер1 келш, кызыктап бурылып Грэй элп уятты жагдайга аса мэн бермеген сек1лд1 отыр- карасып жатты. Дэл менщ калауым бойынша. Мен ша- ды. 10.30-дар шамасында мен оган уйше жетк1з1п салуын шымды урпитш, котер1П алдым да колымдагы шарапты ОТ1НД1М. Ол дереу коштасатынымызга аса коц1Л1 толмаса да, лактырып жлберд1м. Бар даусыммен катты кулдш де «Ой, ештеце демед!, кол1г1не отыргызды да уйге жетк131п салды. мен^н Грэшм» деген1м жетк1Л1КС13 сек1лд1 болган соц орным- нан турып, Грэйд1н алдына барып отыра калдым да сушскен - ЕкеуЫз тагы да жуздесермв? - дедк ол ес1к алдына тур корсеДп, бетоне бет1мд1 жапсырдым. келген сод колымды кысып турып. Онда да, касымда турган жасанды кабырганы итер1п - Эрине. Тым кеш1кпей... жи1 жолыгатын боламыз - деп, кулаттым. Букш зал бурылып Караганда уялган болып ор- жауап катканымда Грэйд1ц куанышы койнына сыймай кете нымнан турганымда Гэнримен коз1м тушст калды. Маган бередк караган онын коздерш ©М1р бойы умытпаспын... Б13 унс1з ед1к. «Иренэ... Иренэ» деп ол сенерш де, сенбес1н де бшмей ... Уйге К1рд1м. Кднша уакыт еткен1н бшмейм1н, тапжыл- сыбырлап турды. май узак турдым... Бэр! артта калды. -л.т.••• - ..... ■ .. и ....... . Гэнридщ болмес1не К1рд1м. Жерде жаткан бфнеше па- рак кагазды устелдщ уст1не, болме ортасында турган орын- 30 31

А КШ жазушылары туьшдыларыист Айн Рэнд. Мен сатып алгсш куйеукм турып, бакытты кешппен кушмсфедь Ол Гэнрщц келмей Мен коркып эр1 уялып калган адамныц кейшн жасауга тьфысып жаттым да басымды котерт, еш мэн бермеген калар деп абыржыгандыктан онын кешжкеш жаиыыда ауыз турге ешп «Ал, сонымен?» дедш. Гэнри кер1 шепндн Со- ашкан да жок. Ал, Гэнри бозарган жудеу турш жасыра ал- сын, дфшдедк 0з К031не сенбей турган сеюлд! кезш уакалап май тур. Ол кешжкен себебш аныктап турып айтып бер!п Ж1берд1 де «Мен саган кедерп жасамаймын» деп Клэйрге жатыр. Гэнри келмеу ушш барын салыпты... Шынымен бар карай тайып турды. «Баска жерге кетейж, Клэйр» деп оган кунпмен... Бфак, шыдай алмапты... Гэнри Клэйрдщ устелще барып отьфды. Онын кезшде куаныштыц соноес шогы жа- айтканын естщш. Клэйр орнынан турды да, екеу1 шыгып нып, кулшсфейдн.. кандай эдем1 кершш отырганын ол кетп. Оларды эйнек есжтен шыгып, кершбей кеткенше карап турдым... Сонымен бэр1 бггп... кайдан бшсш... Даяшы шарап экелдн Тшт1 ею шолмепн. Грэй бфщ Олар кеткен сод жаным тыдыштык тапкандай бол- ды. Грэйге карай бурылганымда ол мед кулаткан жасанды алып, стаканга каймак болган, оны мен колынан исулып кабырганы тургызып жатты. Сосыд, «Стаффорд ханым, алып, алдымдагы ыдыска к^йганда тепп-шашып кейлепмд! ©31Д13Д1 сокпей-ак койыдыз. Осы да дурыс шыгар» деп айт- былгадым. Элп шарап толы стаканды колымнаи тусфш ал- ты. «Из, Грэй, осы дурыс болды» деп мен де сыбырлап айт- дым. Эйнек ыдыстыд шагылган дыбысымен бфге мен катты тым. куле бастадым. Грэйдщ аузы ашылып калыпты. «Кул, катты кул» деп мен оган буйырдым. Б1з устелжпзге оралып, унс1з гада отырып тамактандьщ. Ойым тынышталып, сабырга келшшн. Мен кулшшреп эд- Айналамызда отыргандар шу шыгарып жаткан жабайы пме айттым, арасында кылмыддап та койдым. Содан болар, адамдардыд юм екенш б1лгшер1 келш, кызыктап бурылып Грэй элп уятты жагдайга аса мэн бермеген секшд1 отыр- карасып жатты. Дэл менщ калауым бойынша. Мен ша- ды. 10.30-дар шамасында мен оган ушме жетюзш салуын шымды урпитш, котерш алдым да колымдагы шарапты 0Т1НД1М. Ол дереу коштасатынымызга аса кедш толмаса да, лактырып жШердш. Бар даусыммен катты кулдш де «Ой, ештеде демедд колюще отыргызды да уйге жетюзш салды. менщ Грэшм» дегенш жетюлжшз секшд! болган сод орным- нан турып, Грэйдщ алдына барып отыра калдым да сушскен - Екеушп тагы да жуздесермп? - дед1, ол есш алдына тур керсетш, бетше бетшд! жапсырдым. келген сод колымды кысып турып. Онда да, касымда турган жасанды кабырганы итерш - Эрине. Тым кешжпей... жш жолыгатын боламыз - деп, кулаттым. Буюл зал бурылып Караганда уялган болып ор- жауап катканымда Грэйдщ куанышы койнына сыймай кете нымнан турганымда Гэнримен к©зш туйют калды. Маган береди ... Уйге юрдш. Кднша уакыт ©ткенщ бшмеймш, тапжыл- 1 караган оныд к©здерщ 0М1р бойы умытпаспын... Б1з унш май узак турдым... Бэр1 артта калды. .} ед1к. «Иренэ... Иренэ» деп ол сенерш де, сенбесш де бшмей Гэнридщ белмесше юрдш. Жерде жаткан бфнеше па- сыбырлап турды. рак кагазды устелдщ устще, б©лме ортасында турган орын- 30 31

Айн Рэнд. Менщ сатып алган куйеуш дыкты ез орнына апарып койдым. Диванныц устщдег| емессщ. Сен ондай емес едщ гой. Сен ондайга бармайсьщ». жастьщтарды ретке келтфш койдым. Сосын, Гэнридщ Мен тагы да ундемедш. устелщдеп суретжобалар секйцп бфдемелерд! жинастырып койдым. Оньщ шашылып жаткан сызгыштарын, циркулщ, Ол менщ колымнан бас салды да жерге итерш жШердк езге заттарын ретке келтфдш. Пешке от жактым. Осылай- «Сен оцбаган, айтсацшы! Жауап бер, маган! Неге булай ша, ен сонгы рет ушмде эйел сеюлд1 отырдым. ютедщ?». Мен оньщ кезше карап турып, ец ащы етфнш Бэрщ жонге келтфген соц от алдына барып жерге отыр- сапырдым. «Мен сеш ренжггкш келмегенджтен осы махаб- дым . Пештщ касындагы Гэнридщ креслосына, аягын коятын батымды узак уакыт бойы жасырдым. Кднша узак тырыс- жастыгына карап бфаз отырдым. Орындыгына отыруга батылым бармагандыктан аягын коятын жастыкка басым- сам да тозе алмадым» дей салдым. Ол менщ не туралы ай- ды койып, карацгыны ал кызыл жалынымен жарык етщ, тып турганымды жаксы тусшдн Кдлымды ж1берд1 де кер1 мещреу тыныштыкты шатыр-шутыр дыбысымен урюткен отка коз Т1пп жаттым. Элсщ-элсщ жастьщты суйе бергенщ ШСПНШ, КуЛД1. есшде... - Онда сеш куантайын ба, Иренэ? Мен сеш мулде суйген Дэлпде кшттщ сылдыры естшген сон; тез турып болмеден де емесшн. шыктым. Гэнри бозарып келш тур екен. Маган караган да Сенщ бул кылыгьща ренжш те турган жокпын. Мен оз- жок, КИ1М1Н шешш, болмесше карай кетш калды. Мен де ере ге кел1ншект1 суйемш. Шынында мен куанып турмын - дед1, ол. КфД1М. - Сен куанып турсьщ ба, Гэнри? Болмеде унсЬ бфаз турганнан кешн ол суык унмен сурак - Шынымен куаныштымын. Бфак, сенщ онша куанбай койды: турганьщды корш турмын. - Маган бфдеме тусшдфесщ бе? - Тусщдфер ештецем жок! Сен бэрш кордщ. - Жога, Гэнри. Менщ кощлш жайлы. Бэр! жаксы. - Иэ, кордш... - Шын ба? Жарайды, жерде жата бермей тур. Маган ка- Ол белмеде арлы-берл! адымдап б1раз журд! де маган рама, сен маган карауга какьщ жок! Мен тыйым саламын - деп, айгайлап тагы да сенделш журт кетп. жекквршш пен ешпендшкке толы суык кулимен мои- ЫН бурып «Муныц тамаша!» дедг Мен ауыз ашпаган сон - Карамаймын, Гэнри - деп, басымды томен салбырат- ол одан ары ашуланып «Сен... сен...калай мундайга бара ТЫМ. алдьщ?» деп бар даусымен айгай салды. Мен уназ турдым. _ ж<Ж] карайсьщ 0з1вд! к.арайсьщ _ деП| катгы айгаНлап «Сендей ургашыны мен терт жыл бойы эйелш деп келшшн. Сен меш эбден жындандырдыц. Булай болмайды. Ол сен келш_ КОлымнан суйреп айнанын алдына апарды да: Койлегще караты! К^ошкыл кара кызыл шарап кумю туст1 койлепмд! былгап айгыздапты. - Сен оган гашык болган екенсщ, оган бардыц, мейли Бь рак, мына шарап, сушсу, копшшж орында озщд1 устауын, .................................... .... • г .............................................- ’ ’' ' - ...... .. .... 32 3-401 33

Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеут ■ ■ ■'' ■ ■ ■■ ■ ■ •••-• Мен ештеде айтпадым. Жоспарым сэтп болган екен. лады. Алайда, бэр! бф омф суру тамаша... ©мф деген улы дуние. Сен бадытда лайьщсьщ, жаным Гэнри. Гэнри де бфаз уакыт уншз отырды да, сабырлы эр1 салдыц - Иренэ! Маган неге озгергенпцд айтшы! - деген оныд унмен былай дедг ясумсад унш есту оцай болган жод. Атымныц аталуы, осы — Енд1, екеушодщ арамызда ештеце жок екенш тусщщ бф жалгыз сейлем меш тыгырыдда тфедь Бфад, бф гана сэтке. ал! Жалпы, болмаганы да артыд едт Ерльзайыпты болганымыз да - Крлымнан келмедг Мен тезе алмадым, Гэнри! - деп, адырын гана айтып, жогаргы болмеме аяддадым. умытылсын. Сондыктан, сенде сакталган менщ барлыд зат- тарымды озше дайтар! Удтыд ба? Болмеме юрген соц ерншд1 датты тютегенш соншалыд, аузыма данный жылымык дэм1 сезшдп «Бул ештеде емес... -Кдзф беремш, Гэнри. ештеце емес, Иренэ» деп, мен езше дайталап айтумен Мен жогаргы дабатда шыгып, белмемнен бэрш экелдщ, болдым. Неге екенш бшмеймш, солай айту керед болды. оныд фотолары, кэде-сыйлары, бфльедш хаттар. Одан Кокфепмде Нрелш турган бфдемеш созбен гана жхбггуге алган барлыд заттар осы гана. Ол менен алган заттарыныц болатындай коршдн «Иренэ... бул ештеде емес... тагы бхр сэтке шыда... бул да б1тедд отедг.. тук те емес....»деп бэрш отда ладтыра салды. 031ме дайталаумен болдым. Озшнщ содыр-мылдау болып - Мынаны алып далуыма бола ма? - деп, долымдагы далмаганымды бшсем де дезш ештеде кермедд дулагым тас деред болып ештеде естшедк Бфер сэттен кейш зорга леген­ оныд ед бф эдем1 суретш корсеттш. Долым дф-дф етедд де ес1мд1 жия бастаганымда «тагы да бф сэтде шыда...тагы Ол дарады да, алып жерге ладтырды. Оны жерден алып ба- бгр сэтке...» деп дайталап турганымды естщш. Крлымдагы уырыма бастым. Гэнридщ сурет1 жерге тустг Мен оган дарадым... Сонда гана мен дэл не болтаный, болып жатданын, алда не болатынын - Ал, енд1 екеушп тезфек ресми турде недем13Д1 буз- аныд дорген едш. Муныд бэр1 дас-дагым сэттен де тез бо­ дыруымыз керед - деп, Гэнри орындыгына жайгасты да: - лып втп... Бейнебф найзагай жард етдендей-ад... Тамагыма Меш оцаша далдыршы! ыстыд темф тыгылгандай болган сод шыдай алмай бар дау- сыммен айгай салдым. Мен есжке дарай детш бара жатып кшт тодтадым. Оган дарадым. Сосын ойымдагын байсалды турде айттым. Кдзф ойлап отырсам, мен жай айгай салмаппын, менен шыддан ол дауыс адамныд уш емес, жараланган жануардыд - Меш дешф, Гэнри... егер кеипре алсад... сосын, омф сурап жалынган ырылы болган сеюлдк... умытарсыд... Жаман ойлармен 031ДЦ1 динамаганыд дурыс. Клэйр туралы ойлап, кедшщд котергейсщ! Мен туралы Дэл сол сэтте Гэнри томенп дабаттан атылган одтай зы- емес, ол туралы гана ойла, соныц жон болады. мырап келш, есж дагып «не болды» деп бар даусымен абыр- - Сен непзд бурын осындай едщ гой - дед1, ол маган бурылып дарап. - Мен солай оолганмын. Ал, дазф ондай емесшн. Барлыд дуние езгермел! гой, Гэнри... Барлыд дуниенщ адыры бо- ■ \"- ' • ' • 5 ■ а ■ ‘............................. ®............................. 34 35

-•л-5• ■5 Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеут ■ ■ -•' 1р1, ауыр эр1 унс1з жас бет1мд1 сызып агып жатты. Жыла- жи сурады. «Жай, тышкан керш калдым» деп барынша бай- ган жокпын, бфак... Ещреген дауыс шыгарган жокпын. Эцпме айтып, кулшшреп отырмын. Сонда да кез жасым ыпты ун каттым. токтаусыз агып жатыр. Мен козгалмак болып едш, аягым астындагы жер шыр Келес! айда не болып, не койганы тшт1 есшде жок. Гэн- айналып болмады. Томен карай тарта бердь Белмемд! жыл^ ри екеушв зан жузшде ажырастык. «0йелшщ опасыздыгы дам айналатын кара тупн басып алгандай... Мен кулап салдарынан» дегещц кагаз бетше ресми турде жазды. Неке бузылганга дешн Гэнри екеушв бф уйде турдык. Бфак, кеп тустш... кездеспейтшбв. Анда-санда ушырасып калсак, амандасудан Кднша уакыт еткешн де бшмеймш, козшд1 ашсам, жер- арыга бармайтынбыз. де жатыр екенмш. Белме кап-карацгы эр1 салкын. Терезе Мен ейтш-буйтш тфшншс етш жаттым. 0те кеп ютап ашык, перде желдщ ыргагымен баяу козгалып тур. «Мен окыганым есшде. 0те кеп... Бфак, сол штаптардыц 1шшен талып калган екенмш гой» деп туруга тырыстым. Тпем сы- бф сез1 де есшде калмапты. Ютаптардыц аты да калай нып калгандай-ак сыркырап, ерпссв кайта жыгылдым. Жер- ед1... Тшт1, бшмеймш... Кеше кез1п кеп журетшмш. Кедей- де жатып онын суретш кердш... Тула бойымнан ток жупрт кешшктер туратын, меш ешкш керш танымайтын кала шетшдеп кешелерд1 тацдайтынмын. Журе беремш. Сол кез- еткендей болды. де аз да болса, жаным тынышталады. Сол кездеп бфдемелер Суретп алып, креслога койдым да озшмен озш сойлесе там-тумдап есшде калыпты. Бгр куш келе жатканымда бф бала меш саусагымен нукып керсетш: «0не бфеу жынды бастадым. Даусым бетен бфеудш секшд! баяу эр1 ЭЛС13 бо­ кетш барады» дегеш жадымда сакталып калыпты... лып кетштк «0й, Гэнри... Гэнри... ^айран да менщ Гэнршм... Буп ештене емес. Осынын бэр1 жалган, ия, Гэнри? Бэлюм, Мен Геральд Грэймен жш кездесш журдш... Кездесш жай керген туе шыгар... екеушп кешжпей бфге оянамыз, алып кылмьщдасамыз... мейлшше жакынырак... солай ету солай ма?Сосын, жылауды да коямын. Кезше карамашы, керек болган сон мен шамамныц жеткеншше езшд1 зор- Гэнри. Мен жылаган жокпын...аз гана сэттен кейш бэр1 лаймын. Сейте тура кеп кездесулершпдщ бф1 де есшде б1тед1....Кднша жерден туе болганымен маган киын болып калмапты. Кдлай болганда да ез образымды тэуф сомдаган тур.... бфак, бул тук те емес...Сен меншен бфгесщ гой,... болсам керек. Бф жолы Грэй маган: «Стаффорд ханым, с1з Гэнри... Сен бэрш бшесщ... Бшесщ гой... Мен жалпы ете элемдеп ерекше эр1 ец тартымды, аса кудфетп келшшекшз, акымакпын, ия? Солай деп айта салшы, Гэнри... Кулпп... С13Д1Ц куйеущв барып турган акымак... бфак, соньщ Мен1 мазактап эбден кул... ештеце болмаса да, озшд1 кинап есалаццыгы уппн мен куаныштымын» деп айтканы бар. Мен журген меш эжуалап бф купил! Ештеце болмай жатып... бэрш калай жасаганымды да бшмеймш, есшнен адаскан Тук те болган жок кой...Мен кулшефеп турмын.... Кдрашы... кезшде не ютеп не койганымды ангармайтын болсам керек. Меш суйесщ, ия... Сен жалгыз менщ гана Гэнршмсщ...Мен аздап шаршадым, Гэнри... Кдзф дем аламын... Сонымен бэр1 37 б1тед1...Жога, жылаган жокпын. Сеш суйемш, Гэнри...». 36

Лтжа^шшарып^дыла^тсш Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеу 'ш Сол кундерден есшде калганы жалгыз Гэнри. Мен оны жасап оцбай утылдыц. Сенщ орныцда болсам, ею дуниеде унем! коретшмш. Ол барлык уакытын Клэйрмен бфГе де Гэнри Стаффордты ештецемен айырбастамас едш». етк131п журд1. Жанарында бакыттыц нуры ойнап, унем! кулшсфеп журетш. Мен онын бет элпетшдеп барлыд Свйтш жургенде неке бузатын кун де келт жеткен ед1... кимылды окып уйренген адаммын гой, Гэнридщ бакыттан Мен кайтадан Иренэ Вилмэр болдым. Куйеуше адал бола басы айналып жургенш жазбай таныдым. Ол соцгы айлар- алмаган опасыздыгынан ажыраскан Иренэ Вилмэр. Со- да оны тещректеген ец ауыр жайсыз тусшен оянып, омфдщ нымен 61ТТ1! Ажырарда Гэнри маган кайтаратын акшасы тэтп дэмшен татып жургендей коршдь жайында эцпме айта бастаганда ештеце алмайтынымды узпцц-кесшд! мэлшдегенмш. Тттд «Грэй мырза сенен Эдеттепсшдей жас, жшерлд дор1КТ1 де коркем Гэнри... гор1 калталы» деп тастаганмын. Геральд Грэй сол куннщ тым эдемющ сен жаным... Мен Клэйрд! де байдайтынмын. ертецшде Ныо-Иоркке аттануы керек болатын. Сол жактан Калай дегенмен де ол Гэнриге гашык. Онысы, жаи гана Еуропага шыгатын кемеге мшш, екеушИ бфге кетушП ке­ кылмындасу ма немесе езше деген сеншд1 асыраган кур рек ед1. жещс емес, терец сезш болатын бэлюм, ол оныц алгашды махаббаты болган шыгар. Клэйрдщ 031 датардагы бф Сол куш кешке Барнэс мырза меш шакырды. Ол соцгы нэпшдумар бфеу емес, акылды, жогары дэрежелц орныкты бф айда калада болмаган. Були гана келш отыр. Мен жайлы келшшек. Адылы мен корю тецескен тамаша эйел. Гэнри бакытты... Мен бфде екеуш кошеде келе жатканын корт бэрШ еСТ1ПТ1. калдым... Озара эцпмелесш, кушп-ойнап келедй Клэйрдщ успнде ак туст1 эсем киш болды-ау деймш. Нес1 болса да - Ал, Иренэ жан! Коп эцпме естщш. Маган озщ айт- ©те бакытты кершдд шы! - дегенде даусы дфшдеп кетть БЬдщ дала тургындары отбасылардыц ажьфасуын ©те - Барнэс мырза, бул жерде кызык ештеце де жок. Таяуда жек коретш. Сондыктан мен жайында не айтылып жатканы Гэнри екеушл ажырастык - деп, сабырлы жауап каттым. тус1Н1кт1 ед1. Салидалы отбасылар менен бастарын ала дашып, еснстершен де сыгалатпайтын болган. Кошеде меш - Солай де... ммм... Осыныц бэрше шынымен сен корсе аман-сэлемшд1 алмайтындар кебейдй ЮНЭЛЮЩ бе? Бфде мен Броган ханыммен кездесш далдым. Меш жадтырмаганы соншалыд, дфшше жиырылып: «Сен арам - Егер юнэласацыз озщв бшщз. Мен Геральд Грэйд1 оцбаган! Грэйдщ адшасына бола тэшцщ сатданыцды журт суйемш. Бар болганы осы. бшмещц дейсщ бе? Кдрашы, езш, дуниедоцыз!» дегеы. Дос- дурбыларым да терю айналды. Тагы бфде кошеде Пацы Барнэс мырзаныц жуз! алдымен кызарды, кешн кокшш Тиллинс кезшп далганда айтданы: «Сулуым, сен терю сауда тартты, сосын сурланып барып, агарып дети. Узад уакыт унс1з далды да, былай деп сурады: 38 - Сен куйеу1цд1 суймейтш бе едщ? - С13 Гэнри Стаффорд туралы айтып отырсыз ба? Ол казф менщ куйеуш емес, сондыктан, суймейтшш аныд. - Иренэ... Иренэ... муныц бэр1 жалган. Сенщ булай жасамайтынынды мен эр адамга айта аламын. 39

.......... да..4.,,№,^ Айн Рэнд. Менщ сатып алгаи куйеут - Мен кудай емеепш гой... бшмейсш-бшуге тию емессщ... Бакытты ©мф сур! Мен Ол буырыл шашты басын шайкап, 0кш1ш толы эр! тау- ©зшмен бфге бф гана нэрсеш экетемш. «Мен Гэнриге гашык едш» деп айтуга какым бар, соны гана езшде калдырамын, сылган уимен: алып кетемш» деп балу сыбырладым. — Иренэ, сен куйеуй-да анадай акымак янптке айырба- Сейттш де орнымнан турып, пердеш жауып шыгып стайтындай жан емес едщ гой. кеткенмш. - Мен С0ЙТТ1М, айырбастай салдым. - Сен, Иренэ, сен. Сен расында сене алар емесшн! Ертецп кун сургылт салкын едйОлсш-элсш суык жацбыр - Сенбесещз, койыцыз. К1мге керек - деп, мен жайбы- тепп, балу жел сур туей кэр1 булттардьщ уйпа-туйпасын шыгарады. Пойыз 10.15-те журедп Грэй мырза танертец ракат айтканымда Барнес мырза амалы таусылгандай болды. маган телефон шалып, кешкюш ©31 келш экететшдшш - Олай болса, мен не айтайын? Иренэ. Кош бол, Иренэ! - айткан. Оныц бакыттан басы айналып жургеш эркшге аян ед1. «Мен 031М бара беремш, вокзалда кут» дегенмш. деп, созып айтты. Мен де ештеце болмагандай «Сау болы- ныз» дей салдым. Элде кашан карацгы туссе де мен белмемде жалгыз 031м отыра бердш. 031МД1 де тан калдырган торыгу меш ...Мен терезеден карап турып, оныц бурынгыдан шау айналсоктап коймайды. Ол эз1р уйге орала коймаган. Бэлкш, тартып шаршаган бейнесше коз тапп турып: «Кош болыцыз, Клэйрдщ уйше барып, азаттыктыц алгашкы куши атап етуге Барнэс мырза... Кош..Меш кеипре керн-рз...» деп сыбырлап кеткен болар. Негш, коштасудын пэлендей мадызы болмаса турдым. да, мен оны алые сапар алдында керпм келш турды. Алай- да, Гэнри келер тур1 жок... Ушмде соцгы рет конган сол туш мен ©те кеш жат- тым. Айналадагы уйлер жаппай карацгылык жамылганда Мен терезенщ алдында отырып алып, канша суык бол- мен твменп кабатка туетш. Ертец Гэнримен коштасып та са да оны ашып койып кешеге кез тшш отырдым. Жацбыр улгермеепш... адам секшд1 коштасуым керек. Мен акырын куйып тур. Уйлердщ тебелер1, жалу жолушылар жолы келш, жатын белменщ есшш аштым. Гэнри тыныш уйкы жацарып кеткендей жалтырап жатыр. Анда-санда еткен кушагында екен. Мен юрдш. Оны керу упнн терезенщ адамдар бэр! элде бф жакка асыккан сыцайлы. Кейбф1 пердесш ашып аздап жарык тушрдш. Сонымен б!р кездер1 жалыккан, жалгызсырагандай кершедк.. Сагат элде кашан 031МД1К1 болган тесектщ жанында турдым. Ажары бейгам 9.30 болса да, Гэнри уйге оралган жок. Мен терезеш жау­ эр! тынык, кап-кара юршп кимылсыз. Одем! ерш карацгыда ып, шагын семкеме заттарымды салуга юргстш. Менде жук агарандаган бетше сурет етш салгандай к©ркем. боларлыктай ештеце жок та едй бф шуберек, неке кейлегш мен орамалым, Гэнридщ суреть Осы заттармен гана сол Мен оган кол типзуге батылым бармады. Колымды уйден аттанган болатынмын. акырын гана жастыгыныц уетше басыньщ касына койдым. Пзерлеп отырып, ерншен кушырлана суйпм келдк Гэнрщр 41 оятып алмау уппн зорга шыдап отырдым. Колын алып, ©з ерн!ме ТИПЗД1М. «Гэнри... Менщ не ютегеншин сен ешкашан 40

АКШжа^шшарытуындшаршан Айн Рэнд. Метц сатып алган куйеуш Свмкемд! зауыксыздана жауып жатыр едш, кшттщ шыЛ- унс13 му-цайганын кормеген сияктымын. дырлады, кейш оньщ аягыныд сыбдыры естшдп л келген - 0м 1р жалгасады. Мен баска эйелмен... сен озге Ж1Г1Т- екен. Мен шляпам мен плащымды киш, семкемд1 долга альщ жатып, «дэлхзден етш бара жатканда жумыс белмесщщ пен турмыс дурасыд... бэр1 откшш1 умытылады - деп, соз1н ес1пн ашып карай салайын. Жалгыз марте... Гэнри адгармай жалгап, долымды дысты да: - Десекте, екеу1м1з оте бадытты да калар» дегед ойга келдш. ед!Д дой - дегенде коз1не жарыд шагылысты. Осылайша, томен тусш, дэл13 аркылы Гэнридщ жумыс - Иэ, Гэнри! - дедш, мен салмадты кеЙ1ппен. болмесшщ еапн ашып карасам, ешкш жок. Амал медик деп - Сен сол кезде меш суйетш бе едхд, Иренэ? ойлап шыгар есж тутдасынан устай бергенмш. Сол сэтте - АЬа, гашыд ед1м. Гэнридщ сабырлы эр1 мудлы даусы естшдд - Б^рад, ол дэурен де отт кета... мен сеш далай да, ешдашан да умытпаймын, Иренэ. Оган дэт1м жетпейдг Сен1 - Иренэ, маган дош айтпай кете бересщ бе? ес1мде садтаймын... Бурылып дарасам, Гэнри тур екен. Шекс1з абыржып - Сойтерсщ, Гэнри жаным! Кейде ес1де алгайсыд! далгандыдтан букш бадылауымнан айырыла жаздаган мен - Сен бадытты боларсыд, ия, Иренэ? Сенщ бадытты бейбад «АЬа...» деп еш мэназ дыбыстаппын. болганынды далаймын. Оныд жумыс белмес1не юрдж. Пеште от жанып тур екен. - Иэ, Гэнри! Гэнри муд торлаган дара кез1н маган дадап турып: - Мен де. Бэлкш, сеншен тургандай зор бадытты болар- - Иренэ, сен екеушй мэдгшкке айырылысып барамыз. мын ба. Бфад, екеу1м1з де енд1 кер1 бурылып карай алмай- Бэлкш... мыз. Адам алга дарап ом1р суруге ти1с! Меш б1р сэтке болса Екеушпдщ маддайымызга жазылган тагдыр шыгар - да еске аласыд ба, Ирэнэ? дедг - Иэ, еске аламын, Гэнри. Мен унс1з гана бас изед1м. Егер бфдеме десем, даусым- Оныд дос жанарын дарадгы муд бНеу торлап алганын ньщ 031 бадылаудан шыгып кетердей диын-дыстау халде едш. кордш. Мен едсемд1 тжтеп, долымды Гэнрид1д иыгына - Мен сет кшэ артпаймын, жамандаудан да ауладпын, дойып турып, байыпты эр1 оркекфектеу унмен былай дед1м: Иренэ. Анау бф мейрамханадагы одига... сен оз1д де адгар- -Гэнри, сен бадытдалайыдсыд! Куатты эрг ер омф суруге маган ер^ктен тыс жындылыд шыгар, далай болганда да сол ТИ1СС1Д. Муд мен ОД1Н1ШТ1 жеде алмайтын жандар гана соган кештеп эйелд1 мен сен деп ойлай алмаймын. сай гумыр кешед1. Сен кул1мсфеп шаттыдпен ©м1р суруге - Мумк1н, солай шыгар... Гэнри... - деп, сыбырладым, жаралган жансыд. шыдай алмай. - Солай гой. Дурыс айтасыд... Барлыгы жадсылыдпен аядталсыншы! — Ол сен емессщ. Мен сен1 унем1 суйк1мд1 болган Жаманшылыдтыд болмаганына дуанамын. кездер1дмен гана журепмде садтаймын — деп, Гэнри бф сэт Гэнри тагы да унс1з далды да сэлден сод: унс13 далды. Мен бурын-содды оныд дэл осылай таусылып, 43 42

................... .-.'-.-.-'Г'-.- .. - „ Айн Рэнд. Менщ сатып алган куйеуЫ - Иренэ, жаным, кош аман бол! Сен екеуш1з енд1, буд Кез1МД1 сыга жумып, жасымды жутып канша жургетймд1 дуниеде кездесушЬ ек!талай шыгар - деген ед1. Каз1р де бшмеймш. Кез1МД1 ашсам, такси баягыда вокзалга келш токтаган екен. Акысын т©леп, семкемд1 устап, пойызга анык есшде. карай кеттш. - 0мф кыска гой, Гэнри! - дегеншде калшылдап кетт1м Геральд Грэй меш перронда кутш алды. Ол ©те сэщц де: - Бфак, кайдан бшеЙ1к, алпыс жасымызда да кездес1п саяхат кшмш кийгп. Колындагы «бэрекелд1» деп ауыз- калуымыз гажап емес кой - деп, асыга тш каттым. Гэнри ды ацкитарльщтай эсем гулдер шогын маган усынганда, жузшдеп зор куанышын жасыра алмады. Бв коп те кулд1: сейлеспедш, пойызга отырдьщ. Кешк1 сагат 10.15-те пойыз - Эбден мумкш! Екеу1М13 осы кез1М13Д1 еске алып култп козгалды. Кдрадгы терезенгц артында вокзал гимараттары, электр сымдар багыналары, турл1 кошелер жыбырлап ©т1п отыратын шыгармыз. жатты. Осылайша, туган калам артымда кала берд!. Пойыз - Иэ, Гэнри! ЕкеушЬ кул1п отырармыз. доцгелектер1 айналумен элек... Оныц енсес! тус1п, колымды суйдь «Ал, бара гой, жольщ Бф купеде екеу1м1з гана одашамыз. Грэй мырза маган болсын! Сен мен1ц ©мф1мдег1 ен кымбат кундылык ед1ц карап, купия турде жымиганда, менен де жауап жымиыс гой, Ирэнэ!» деп бэсен унмен ©те анык сыбырлады. Басын кутсе керек. Ал, мен1ц жансыз кур сулдерш гана отыр. Грэй к©тер1П «Маган акыргы рет бф ауыз сез айтпайсьщ ба?» «0СТ1П те екеуден екеу оцаша калады екенб1з-ау» деп сы- деген1нде оныц к©31не Т1К карап турып, шын к©ц1лмен жауап бырлап, кушактауга тырысты. Мен оны ез1мнен кер1 итерш, каткан ед1м: «Мен сен1 купай суйдш гой, Гэнри!». алыстаттым. Ол тагы да колымды суйдп «Мен бакытты болармын. Б1- - Тура турьщыз, Грэй мырза! Екеушпге уакыт эл1 рак, ана эйелмен ушыраспаганда гой деп армандайтын кез жетк1л1кт1 гой - деп суык жузбен тш катканымда ол: де туар. 0м1р деген катал гой» деп, элс13 дауыспен ун катты. «Иэ, Гэнри!» деп кыска кайырган едш... - Стаффорд ханым, с1зге не болды? Жога! Вилмэр ха- ным. 0Ц1Ц13 сурланып кет1пт1 - деп, абыржи сурады. Гэнри мен1 кос колдап к©тер1п суйд1. Оныц ерн1 менщ ерн1мде, ек1 колыммен оныц мойнын орап алган ед1м. Неше - Бэр1 дурью! Аздап шаршап - деп, сол баягы суык унмен жерден акыргы рет десем де, эйтеуф осылай болган тугын. айттым. Енд1, сол сота менен ешк1м тартып ала алмайды. Екеу1м1з толык ек1 сагат бойы ун-тунс1з тапжылмай Гэнри тыска мен1мен бфге шьщты. Мен 031м шакырткан отырдьщ. Айналамыздагы жалгыз дауыс пойыздын, децге- жалдамалы к©л!кке отырдым. Алыстап барып терезеден лег1нен шыккан дыбыс кана. Ею сагаттан кеЙ1н пойызымыз карасам, ол уйдщ ауласында эл1 де карап тур екен. Самал алгашкы бекетке токтады. Мен с©мкемд1 алып орнымнан жел шашын гана желб1реткен1 болмаса, ол катып калгандай турдым. «Оу, кайда кетт1н,13? - деп, Грэй мырза карлыга ун кимылсыз турып калган ед1... осылайша, мен ец соцгы рет катканда мен жауап кайтармай тусш кетт1м. оны К©рД1М. 45 44

АЦШжазушылары туындыларынан _____ ___ ..... ■, ...,.. Айн Рэнд. М&иц сатып алгст куйеут Пойыздан шыккан сон Грэй отырган купенщ ашык Алдымен карангы, кейш жарык, сосын тагы карангы болганы есшде. Нес1 болса да, 24 сагаттан артык жол жургеншИ терезесшщ алдына келдш. анык болып отыр. Титл, бшмеймш. Айналаны карацгылык - Ал, Грэй мырза. Меш Сан-Францискода бф миллионер кайтадан жайлаганда бф бекетке тускеншд1 бшемш. Пой­ ыз токтаган...Мен тускенмш... ©те карангы, ешбф жарык КуТ1П ОТЬф. коршбеген сон пойызга кайта юрмекнн болганмын. Бфак, пойыз козгалып журе бердп Мен С13Д1 куйеушнен ажьфасу ушш гана пайдаландым. Ракмет. Бул туралы ешюмге айтпаганьщыз абзал болар. Сонымен уйкылы-ояу жумысшы, жарыгы солгын дунпршек, жауыннан коргану ушш орындыктын астын- Айтсаныз журт артын ашып кулер - дедш. да жаткам иттен озге ештене жок дымкыл бекетте калып Онын аузы ашылып калды... Катты еюнгеш офден койдым. Бекеттен ары карай жвдшке коше жэне бфнеше доцбек уйлер кершдп Сагатка карасам, тангы 3 екен. Мен квршш турды. Дегенмен, нагыз ер азаматтык мшез корсетщ, орындыкка жайгасып танды кутуге кештш... Бэр1 бггп... сьф бшдфмедй Онымен коймай «СИ ушш бф кэдеге жарап, Мен жасагым келгеннщ бэрш аяктадым... Омф осымен кемепм тисе, куаныштымен» деп сыпайы гана айта ошд^ тэмэм... элп Грэй. Осы сатте пойыз козгалып, Грэй калпыгымен дол булгаган куш далдага тусш, жогалып кеттк Кдзф мен сол калашыкта турамын. Шагын дукенде тангы сагат 9-дан кешю 7-ге дешн жумыс ютеймш. Мен Осылайша иен бекетте жападан жалгыз сопиып нала С1Нф1 шыккан кедейлер туратын бгр уйдщ ею болмесш жал- бердш. Кою карангылыкты кушагына алган айсыз аспан те- дап турамын. Бфак, дербес баспалдагы болгандыктан менщ бемде тен1п тур. Есшде калганы, есю коршау, су-су агаштар кашан кетш, кашан келш жургеншд1 ешкш ангармайды. мен жапырактар болган сеюлдь.. Тек кана билет сатылатын Менде мунда дос турмак таныс та жок. Мен жумысыма гана пункттщ терезесшде гана ешкш жарык ©лшсфеп жанып мыгыммын, бфак, ешюммен сейлеспеймш. Бфге жумыс турды. Менде акта да жок едн Мен элп терезеге барып, ютейтш адамдар менщ аты-женшд! де бшмейдк Айында езшдеп бар тиын-тебенд! усындым: бф рет пэтеракы толеу ушш кожайынмен гана кездесемш. Мен еш нэрсе ойламаймын. Жумыс ютеймш, уйге келемш, - Маган билет берщИнп! - дедш. Кассир Ж1пт кезшщ тамактанамын, уйыктаймын. Сонымен болды. Мен жыла- киыгымен карады: маймын да. - Кай бекетке? Кейд1 никелденген жылтыр заттарга карап езшнщ жудеп - Кайда болса да, бэрШф. бозарган туршдк бетше тым улкендеу эр1 осы элемдеп ец - Айтсанызшы, ендН бейгам эр1 тыныш ею кезшд1 керемш. Уйде эрдайым жалгыз - Осы багыттагы ен сонгы бекетке дешн ... боламын. Гэнридщ кулшсфеген суреп унем1 устелшнщ Элл Ж1пт бф билетпен коса акшамньщ тен жартысын кайтарып усынды да, маган тандана карап кала бердк 47 Пойыз келш токтаганда мен «кез келген бекеттщ бфше токтаган кезде тусш кала беремш» деген оймен 1шке юрдш. Б1р терезенщ алдына келш отырдым да кайтып козгалмадым. 1 '—С 46

Атжа^шшарытуындь^ьишп ^ ..... Айн Рэнд. Менщ сатып алган куйеуЫ устшде тирады. Суреттщ артындагы «Иренэ жаныма. Гэнри. сыйынып кана умгг кутемш. Шын мэншде, шектен тыс жал- Эркашан мэнп» деген жазуы да сол калпында. Шаршаган барынатыным бар. Енд1 канша гумырым калды дерсщ. кезшде мен устелдщ алдына тюерлеп отырып алып, суретке Кешеде келе жатып мен ерсш-карсылы откен эр адамга узак караймын... караймын. Кешке уйге келш алып, Гэнридщ суретше карап Одетте журт айтып жатады гой, уакыт бэрш емдейд! турып: «Бупн емес екен, Гэнри жаным. Бэлкш, ертец...» деп сыбырлаймын. Мен онымен жуздесер ме екенмш, карасын деп. Буп завдылык маган журмедй Жылдар лек-лепмен болса да кере аламын ба? Мен озше солай болады десем де каншама рет агып етсе де, мен Гэнри Стаффордна эл! 1ШК1 ТуЙС1ПМ олай болмайтынын бшП турады... гашык калпымдамын. Кдзф де суйемш. Ол казф оакытты. Оган бакытты мен эпердш. Бар болганы, осы. Меш некел! Осымен, мен ез тарихымды жазып бггтш. Барынша куйеуш атып алган деп согетш жандардш де дурыс шыгар. устамдылык танытып, зорга жаздым. Егер Гэнри муны Расында, мен оньщ омфш, бакытын озшде кымбат не оол- окыса, К0ШЛ1 ортаймас. Бэрш тусшер. Муньщ бэрш окыган ды, сонын бэршен етеп, сатып эпердш гой. Мен Гэнрищ сон бэлкш... жога... ол меншен кездесу уннн келмейдп Олай суйемш. Егер кудай маган бул омфге кайта келт омф жасауга тшс емесппн де бшедг Кешеде бетпе-бет жолыгып суруге мумкшдйс берсе, осы жасагандарымнын бэрш де еш калса да оте шыгар. Меш мулде ангармагандай-ак. Ал, мен кумэнсв кайталайтындыгыма сеншдшш. тагы бф мэрте...акыргы рет оны корер едш... К^ыз-келшшектер! Мен тындай алатындардыц бэрше айтамын! Эркашан адам баласын акыльщ артык кастерле! Бфак, махаббаттан езге де максатын мен арман-муддец болсын. Махаббатты еркше жШерме, шек кой!... Егер соган тозшщ жетсе гана... Ал, басым оган тезбедш. Адам олгеншше тф1 болады. Сондыктан, мен омф сурш келемш. Бфак, бул омфшнщ алыска бармасын сеземш. Акыргы шеб1 жакындап калганын да керш турмын. Мен ауру-сыркау емесшн. Сонда да, жан дуниемнщ 1штей быксып сон1п бара жатканын сеземш. Болып еткеннщ бэрше еш еюнбеймш. Кешн не боларынан да корыкпаймын. Эмфден тшейтш жалгыз гана отшшш бар: Гэнрид: бф мэрте гана корпм келедк Озшнщ бар омфшд1 аяусыз арнаган сол адамды акыргы рет бф мэрте гана корсем болганы. Жалгыз- ак рет... Мен туган калама кайта айналып бара алмаймын, 48 4-401 49 4

АК^Шжазушылары туындыларынст Роберт Шекли. Патшаныц к,сшауы Роберт ШЕКл1| . •' ! - ..... а ПАТШАНЫЦ 1^АААУЫ Боб бас изедй Армиядагы кызметтер1 тусында жинаган акшаларымен Жейнис екеу1 оздер1 туып-вскен шагын калада Боб Грейнжер ек! сагат бойы катарынан каптаган ыдЫс, дукен ашкан, калталары калындай бастаганда уйлену той- аяк тошген серешн астында журелеп отыргынды^ ларын жасамакшы. Сейтш жургенде, тоцызыткыш, ауа аягынын уйи бастаганын сездг Орыынан сэл козгалып тараткыш секйад оны-мунылары колды бола берген сон... отырысын туземек болганы сол ед1, гольфтщ ауыр сойылы - Бф сыбдыр естпцц - деген Жейнис колындагы сойыл- -пзесшен сыргып, дацгыр егп де жерге туст,. ды барынша катты дысты. - Тыныш - деп, Жейн сыбыр ето. Ол темф сойылыНан Дукеннщ элде бф тукшршде естшер-естшмес сыбдьф айырылып калардай-ак тас кып устап алыпты. шыгады. Екеу1 демдерш 1шке тартты. Кеипкпей линолиум — Ол жексурын енд1, келер деймющ — дед1, Боб. уетшде сьфтылдаган адам аягыныц дыбысы шыкты. Жейн тас тунек карангылыктан коз алмаган куш: - Дэлвдщ ортасына жеткенде жарыкты жагып кал! - - Сушктш-ау, ундеменп! - деп тагы да сыбырлады. деп, Жейнис сыбыр егп. Урынын келер тур! жок. Ею апта бойы тун кургатпай Сол сэтте карацгы залдьщ ортасында бф улкен кара келш, тоназыткыштарды, куат коздерш, ауа тараткыштарды дактыц улгая тускенш екеу1 де ацгарды. Боб жалма-жан эдеттен тыс эдютермен уптеп бупнге жеткен едг Неге жарыкты жакты да «Крзгалма!» деп айгай салды. эдеттен тыс десен, ол уры кулып бузбайды, терезе сын- - Бул не, озй - деп, абыржи ун катканда Жейнис ко­ дырмайды, Т1ПТ1, 1з1н де калдырмайды. Сейте тура элде лындагы сойылын тусгрш ала жаздады. Бурылып караган бхр танданарлык тэешмен дукенге кфед1 де, мына екеу1Н1н Бобтыц аузы ашылып калды... дуние-мулкш эжептэуф ойсыратып барады. Уш метрге жуык бшк алып макулык ол екеушщ алдын- - Екеушпдщ бул эдюшпден ештене шьщпас - деп, Боб да сорайып турды. Мавдайында екг юшкентай мушз керГ тагы да сыбырлады. нед1, аркасында шагын гана кос канаты кагылып тур. Элп - Ею-уш жузд1к фунт салмагы бар куат козш таратушы- макулык ундютандыктар жасайтын матадан йплген кен нын взш кетерш кетш журген адамын калай ойласан да. шалбар, кеудесшде «Шайтандар патшасы 1бшс атындагы по­ 613... литехника институты» деп канмен жазылган спорттык улп- - Кдм жеме, шамамыз келед1 - деп, Жейн нык сеншмен деп токыма жейдес1 бар. Адамньщ зэресш ушырарлыктай жауап катты. улкен аягына буты терюшен жасалган ак етш киш, аксары Жейн кыз кезшде осындай сенш-нанымыньщ аркасында шашын спортшылардыц улпешен бастырган. эскери эйелдердщ моторландырылган дивизиясында стар­ Элп тажал Боб пен Жейниске коз токтатып карады: шина шенш алган жан. - Каргыс атсын - деп, кубфлед1 де: -Колледжде кершбес - Осы бф онбаган урыньщ кешршен екеушгздФ неке гылымыньщ дэрюш менгеруш керек едг тойымыз кешн калдырыла бере ме, осылай б!р женш тап- Осылай дед! де элп кубыжьщ бауырын кысып турып, екг каннан езге амалымыз жок. бетш томпайта турып урледь Сол сэтте ек1 аягы жогалып ....... ... . ......... ............. ....... ...... 50 51

ЛКШ жазушылары туыидыларыиаи •■\".Г'Ч < Роберт Шекли. Папшаныц к;алауы кеггк Алып макулык бар кушЫеи ылмен салып иаберд!. Онын, акшыл туст! шашы жан-жакка га, жагы жогалганымен олдс б.рдсмс.с прслюндеи тоКТа„ дудырап кегп. «Ойбай!»-деп калды, Жейнис. Кубыжыктын басына тиген сойыл кайта сершлгенде бикештщ озш калды. осы гой снд1I, колымнан келмейд! - Деп, алып ура жаздады. Сол сэтте Боб дереу кимылдап, алып — Мше, макульщтьщ кабыргасын сындыру унин сойылын сермеп таныткандай кай№ де. ™теп ауасын 6ар калды. дартденЫен сыртка шь,гарды. 1ш, «й аягы калпьша келди Сойыл алыптьщ денесш кесш еткешмен, кайта серпш- Эйтеу1р. йрдеме жетпей кала берсд., каргыс аткыр! генде колынан ушып кегп. Жейнис метр жарымдай узыи боиын барынша Т1ктеп, - Ферраларга тэн купи эсер етпейд1 гой - деп, алып дене иеа кенпрш сурагандай унмен тш катты. коркыныш тудырарлыктай кешпке ешп алды да. - Юмге дейсщ? - деп, Боб аныктап сурады. - Саган не керек? - деп, сурады. - Ферра дедш гой, саган. Б1з гоблиндермен кандаспыз, — Не керек дейсщ бе? А, не ед1, ана бф. Иэ, анандай нагашы жагынан келгенде, тирандармен туыспыз. Осылай деген алып желдеткшн ф1 саусактарымен желдеткш. устаган куш залдьщ ортасына карай аяндап бара жатып: Осылай дед! де, кер1 бурылып оарып, жалгыз-жарым «Ал, енд1 мен...» деп кояды. Тацданыстан аузы ашылып калган Жейнис: адамнын эл1 келмейтш ауыр желдетюшп еденнен шел - Бул сонда шайтан ба? курлы кермей лып етк1з1п котер1п ала койды. Жейнистщ бала кезшде эке-шешес1 жын-пер1, елее, шай­ тан туралы ертек тыддауына тиым салгандыктан ол деш — Токтай тур, кане! - деп айгай салган Боо гольф ургы- дурыс ой-саиалы материалиетж козкарастагы кыз болып шын кезеген куш алып кубыжыкка беттедн Артында коз ал- бой жетп. Ол кезкелген техникалык курылгыларды ете шебер жондейпщцктен, бфлескен бизнесте жондеу жагын май тургын Жейнис: жауаптанатын. Жендеуден озге неше жерден тацгажайып - Сен оны кайда апармакшысыц? - деп сурады. 1с кезжее де ол оны Бобтын; улесше калдырар едн «Берро­ - Алериан патшага апарамын - деп жауап каткан алып уз», «Асыл тас каласыныц сикыршысы» сек1лд1лерд1 бе- талды окып оскен Боб коз алдындагы кор1н1ске одан гор1 кубыжык: - Ол осындай желдетюшке аса муктаж. артыгырак эр1 тез сенген болса керек. - А, солай ма, ете муктаж екен гой - деп, Жейнис ызала- - С1з ендеше озщ1зд1 «Мын б1р тун ертепешен» оралдым депндз келе ме? - деп, Боб сураганда Ферра тыржиып: на ун катты да: - Кднеки, андагы желдетк1шт1 орнына кой. Жейнис сойылын жогары котерш окталды. Алып денел! абыржып калгандай канатын кагып-кагып жюерд1 де: — Енд1, мен не ютеймш, патша осыны калады гой. — Ооальщ озще! — деп Жейн т1стен1п айбар шекп. Жейнис аласа бойлы болганымен армияда кызмет еткен кезшде жип кол1ктер1н1н моторын жондеумен айналыскан куш-куаты мьщты оикеш. Алып кубыжыкты колындагы сой- 52 53

АК,Ш жазушылары туындылорьииш ... ...... Роберт Шекли. Патшаныц цстау’ы .'.'•'.'..'•.••.■г.’. ' 7:.-\".т*,г- - • - - Жога. Араб кубыжыктары б1зге аталас болып келед! палын пайдаланып бакты. Еылыми дэрежеш бар 4000 ферраньщ алдын орап, Патша кубогынын феррасы болып Жалпы, барлыксайтан бф-бфше туыс-бауыр. Ал, мен нагыз тагайындалдым. Бул оте беделд! кызмет. ферра тукымынанмын. Бфер сэт бэр! унс13 отырды да ферра эцпмесш жал- - Олай болса, электр шыгаргыш, тоназаткыш, желдет- гастырды. К1ШТ1Ц с1зге не унпн кажет болганын аитып бсрсещз кайте- - Турасын айтканда, менщ дайындыгым жеткшкп емес д1 - дед1, Боб конагына барымша сыпаигершшк танытып. болатын - дед1, элп ферра мунлы унмен: - Кубок феррасы деген сайтантанудьщ барлык саласында камшы салдырмай- - Нес1 бар, еш букпесп-ак айтайын - деп, жауап катдан тын болуга ти1С. Алайда, мен енд1 гана оку бтрген, онын озшде улгерш1 мардымсыз ферра едш. Соган карамастан, Ферра желдетюпт жерге койды. мен колымнан бэр] келетшдей-ак сезшдш. Эуеден элде бф коршбейтш затгы вдегендей оолып, Ферра сэл унс1зд1ктен кешн эуедеп орнын тузеп алды да, колын кимылдатты да тапкандаи-ак бос кещстшке жайла- ойын жинактап: нып турып отырды. Сосын, малдас к-урып алып, етегшщ ба- - Жэ, кой! Муидай эщтмемен сендерд1 кинап кайтемш. уын катайтып, байлады. Екеущ гафу етп-щер... - дед1 де, эуедеп орнынан секфш —Уш апта бурын мен шайтандар патшасы 1бшс атындагы тусш, едендеп желдеткшш алды. политехника колледжш бтрдш - деп, созш бастаган ферра - Токтай тур! - деген Жейнис: - Сонда патшац дэл осы ез тарихын баяндады. - Сонымен не керек, дереу азаматтык б1здщ желдетк!шт1 алып кел деп буйырды ма? ютер женшдеп мемлекетпк кызметке туруга отшш жаса- дым. Бвдшлер ежелп заманнан бер1 туп-тукиянымызбен Ферраньщ жуз1 тагы да кулпн саргыш тартты да: мемлекеттж лауазым аткарган жайымыз бар. Соидай-ак, - Дэл осы деген емес. менщ 0Т1Н1Ш1М секщцшер мындап саналатындыктан... - Сонда сенщ патшан бай ма? - Жейнис кызыга сауал койды. - Азаматтык 1С жауаптанган мемлекеттш кызмет дейсщ Жейнис не болса да тылсым элемнщ осы бф макулыгы- бе? - деп, Боб нактылап алды. мен адамша карым-катынас жасауга шешкен сындй танытты. - Жалпы оте бай патша. - Элбетте, солай. Бэр1 мемлекегпк кызмет ушш жанта- - Олай болса, неге алган затынын акысын толемейд1? ласады. Алладиннщ сикырлы шамыньщ жыны да укшетпк Мшдети турде урлап алудьщ не кажет1 бар? - деп, Жейнис лауазым иес1 болган гой. Сосын, арнайы сынактан ©ту керек нактылады. Ферра «ендЬ> деп, кубф етп де: болады. Кдндай сынак дегенде... - Онын мундай зат сатып алатын жер1 жок кой. «Азиядагы кедей елдердщ бф1 шыгар» деген ойга келген - Оны коя туршы! — деп, Боб созш уздн Жейнис: — Сонымен не болды десен... Екеущ бул туралы ешкшге жак ашпаймыз деп уэде бер1ндер! Мен ебщ тауып кызметке орналаскан жайым бар — дей сала конактьщ жузше кызыл шырай жупрд! де, ею беп алаулап, кулпн туске айналды. - Тозак кечесшщ мушеш экем бар бет-беделш салып, оз ык- • 2- каа .• . . •. • . . •. .... 54 55 с.

............................. Роберт 1Лекли. Патшаныц цалауы - Электр тауарларды шетелден тасуларына болады гой. 0Т1П, сендердщ салкындаткыштарынды алганым гой. Ар- тынан патша тамак еншдерш сол калпында сакта дегеннен Кезкелген компания куана-куана келгсер ед1. кешн кайта оралып, тоцазыткыш алдым. Сонымен... - Ой, оныц да бф оу1ре - деген ферра тура жауаптан Муныц бэршщ техникалык жагын кызыктаган Жейнис: жалтаргандай ек1 ет1пн б1р-б1р1не уйкед1 де. Коршбейтщ - Сонда сен оньщ бэрш электр жуйесше костыц ба? - деп, сурады. сикырльщты мецгергешмде гой. - Костым. Дуа жасауга нашар болсам да, техникадан ха- -Тура шындыгыцды айтшы! -деп, Боб та жата жабысты. барым бар. — Соншалыкты бэрш бшгшерщ келсе, Алериан патща «Еш шубэс1з шындыкты айтып тур» деп, ойлады Боб. Расымен де, бИдш жыл санауымыздан бурынгы 2000 жылы сендердщ создерщмен айтсак, спздщ жыл санауыцыздан патша сарайын салкындата аларлык кш табылар ед1? Элем- бурынгы 2000 жылында емф суред! — деп жауап кдтты, фер- нш бар шжу-маржанын экелш тексе де ауа тазарткыштан урлейтш салкын самал мен тамак садтайтын тоцазыткышты ра муцлы унмен. таба алмас едт Б1рак, бул кай жактыц жын-перю1 болды екен - Ендеше, мунда калай... деген ой Бобтыц мазасын алды. Ассирилжтерге уксамайды, - Мен бэрш тусшдфешн. Сэл кутсевдершП - деп, мысырлык емес1 де аньщ. - Тусшсем буйырмасын - деп танданган Жейнис: - ©ткен жас ферра ызалана айтты да, тершш кеткен алаканын ак дэуфден дедщ бе? Сен 031 уакыт саяхатын мензеп турсыц жейдесшен суртш: - Мен патша кубопнш феррасы деген ба? Ферра: лауазымдагы тулга екеншд! айттым гой. Патшага асыл та- - Дэл 031! - деп, юшкентай балакайлардыц мацгазданган стар мен супу арулар керек шыгар деп ойлаган едш. Олар- кулкюшен езу тартып: - Колледжде окыганда мен уакыт са­ ды мен еш киналмай-ак таба салар едш. Алайда, патшада яхатын арнайы зерттеген жайым бар. асыл тастан кеп дуние жок, супулар да жыртылып айы- Осы сэтте Боб «Ацтектш пе екен. Бфак, сэл баскаша рылады екен. Сонымен маган кандай буйрык берд1 дейсщ сек1лд1...» деп ойын жалгастырып турды. бе? «Ферра, менщ ордам жазда ете ыстьщ. Сарайымды - Жэ, жэ. Онда сен езге жерлерге барсаншы! - деп, Жей­ салкындататын бфдеме жаса» демеш бар ма. Бт<ен жерш нис оган жон сштедй - Астананыц ф1 супермаркеттершен осы деп бшдш. Ферралар тек арнайы семинарда гана ауа неге урламаска? райын езгертуд1 жасай алады. Ал, мен жупрумен жаттыгып, - Уакыт 131 тек шздщ дукенге гана жетелеп экелед1 - деп, бар уакытымды зая кетфгенмш. Сонымен жагдайга кондшу ферра тусшдфД1 де, жердеп желдетюпт тагы да алды. кажет оолды. Сикырлыктыц улкен тусшдфме с©зд1пн ал- - Мен ушш шынымен ьщгайсыз болып тур. Егер Але­ дым да «Ауа райы» деген макаланы окыдым. риан патшага дурыс кызмет керсете алмасам, маган ешбф Дуалары маган ауыр болды. К©мек сурау жайында 57 ойлаудьщ да кажет! жок. Жэрдемге жупну деген озщнщ еш кабшетс1зд1'г1нд1 эйплеу болмак. Ал, мен жиырмасыншы гасырда ауа райы колданбалы турде уйлестфшед1 дегенд1 окыган едш. Сонымен ©те курдел1 1збен келешекке карай -\"• '............................................. - ■ • ■• -• ■ • ...... 56

шдыяарынон Роберт Шекли. Патшаныц цалауы яр****$~’-. Жауап орнына Боб кшэл1 адамша оныц бетше карап, Жейнис кызарып кеттн ла..у.а.з6ы^мырмайДь1- Менш атым да, затым да мэдгЫ - ЕкеуЫз бул жердей кетешкпп - дедк Жейнис: - Бфеу- ешедь .. Боб пен Жейнис таулщ лер естш койса, кулюге калып, каладан безш кетш журермп. *ЖсасрЬтыкы«»1геаТтКГа0ВР -'еГтеотт1ыНрдыэпм,хбааияаунуыннмтеунктшарнпа сбыорллмаесбсаоЦдн*ы^ Ертещнде кешюсш екеу! дукендершде жуздестп Боб %*»*»*$ Яние ^“МЫ КаЙТаДаИ №,ЛаЧ **« материал жинактап, куш бойы ютапханада отырган екен. Соныц жем1С1 болса керек, ек1 жагы толтыра беталды Материал»0 шимайланган 25 бет кагазы бар. Дукеннщ темф заттар Жей-БнифсДашесуелзыш: е сенбеймш. Сайтан, дуа дей ме! ферра Деп болшшен домкрат суйрей келген Жейнис: коядьп жыоатан кейшпен жауап катады: - Мылтык болганда тэуф болар ед1 - деп, курсшдк Боб эбден кал*' н щ дак кой Вкеумо де кезбен керд;„ Сагат тш1 23.45-Т1 керсеткенде ферра шыга келдп - Амансындар ма? - деп, сэлемдескен ол: - Сендердщ - Севбесю ы сене беруге де болмайдь, - деп, Ж* электр пештерщ кайда? К,ыста керек болады дейдк патша- мыз. Ашык оттан эбден мез1 болтан кершедк Жалын шарпи -Кортами» V МШ1 пйырылып калган затгарыд беретш секшдт - Исаныц атымен айтамын, каравды батыршы! - деп, „шиьс1дбаенрглшерьдеь.тьш,м^еиш ^калдырылган неке тойы еске Боб элде бф рэс1мд1 бастап, феррата крест керсетп. - Еафу ете керщгс - деп, конак аса сыпайылыкпен тана: - ПСКеСикьфлаР«» дэл сондай сикырлык тэсшмен г» Ферраларта христиан дшшщ еш катысы жок кой. - ижырлд^ Бо6 б1р тамс1л айтты. _ Ол ертентунде ТЫмнщ басында Мысыр ел1 тургандыктан Боб: - Намтару жэне Тиамат атынан мен сатан каранды куресу керек батыруывды талап етемш! - деп жалтастыра бердп - Шел кайта оралады. Сол сэтте калай карсы алуды мьщтап колга тэндр! Шамаши атынан, Телаль жэне Энилилидщ... Бул аралыкта ферра: алайык. - А, мунда екен гой - деп езшен ез1 сойлесш, - Мен осы - Мен де солай ойлаймын — деп, оны колдаган Жейнис: - неге ылги жайсыз бфдемелерге шатыламын да журемш? Мы- нау газ емес, электрлж улпс1 шыгар, ия? Бурын колданылган Уакытша винчестэр бере туратын орынды мен бшемш. зат секшдп Боб керюшше, Полинез ©лкесше карай ауысып: Боб бас шайкады. - Кдйык жасаушы Ратуды шакырамын деп эндетп: - - Оган ок дарымайды, кеР1 карай ушады немесе еш за- Шеп алжапкышын жарылкаушы тэщр Хинуды шакыра- лалсыз тест ете салады. Боге кереп уакыт тезшен етш, мын... сыналтан сикырлык тэсш керек. Уды у тана кайтарады. 59 - Дэл кандай сикырлык сонда? - деп сурады, Жейнис. - Кеп1лд1 турде нэтижеге жету ушш екеуш1з бар си- кырлыктьщ бэрш колдануымыз керек - дед1 де, Боб: - Ол пэленщ шыгу тепн бшмейтшш еюшпгп. Калаган нэтижене жетуге сикырлык дегенщ... - Таты да кофе алдырасыздар ма? — деген даяшынын то- сын уН1 С031Н белШ Ж1берД1. 58 ЬМСТ

...- ' - - -.... .. Роберт Шекли. Патшаныц щапауы Сатушылык мшезше баскан Жейнис: кояды: - Бфак, еш эсер1 болмайды. Ферра улкен елеген, ду­ - Колданылган дейд1 гой. Айтады екенсщ. Бф жылдык ховка, ток пешт1 кетердг кепшд1п бар, кез келген уакытта кайтаруга оолады - деп Бар купли зая кетфген Боб тацыркап: ашуга мшд1. - Неге булай? - деп сурап, ентше ун катты. Полинезден кайыр болмаган сон Боб. - Неге десец ферраларга ез тугаи жершщ дуасы гана - ТэнфД1Н кек берюш шакьфамын - деп, кытай багыты- дариды. Сол сек1лд1 гоблиндер тек Араб тубепнщ дуасына гана багынады. Оныц устше сен менщ атымды да бшмейсщ на карай ауысты: - Шан Ди жогары тэнфДЩ какпасын гой. Саган деп кана айтайын, атын бшмейтш кубыжыкты кузеткен бер!Н1, найзагай кудайы Ли Кунды шакьфамын... Ю'у ушш дуа жасаудьщ еш эсер1 болмайды. Боб мандайыньщ терш суртш: - Тура тур, мынауьщ эс1ре сэулемен куьфатын кобдиша - Онда сен кай елкеншсщ? гой. Бул да керек ед1. Айтпакшы жуынатын елеген кажет. - ©йтш тузакка туспеспш. Жершд1 бшп алсан, маган Сендердщ елегендер1Ц кайда-ей! - деп, ферра ештеце карсы сен1МД1 дуаны тауып алуыц мумкш. Менщ онсыз да болмагандай ез шаруасын реттеп жур. шаруам бастан асады. - Сен кулак салшы! Егер патшан соншалыкты бай болса, - Вал, Буэр, Форкия, Мархоци, Астартаны шакырамын... неге затымызды бвден сатып алмайды? - деп, сурады Жей- - Ванна елегендер мунда гой, ия? - деп, ферра Жейни- нис. стен сураганда ол бас изеп ж1берген1н ез1 де адгармай абыр- - Патша тепн алатын зат уш1н акша шыгындамайды. жып калды. Соыдыктан ол бай. - Ен улкен1н аламын. Б1зд1ц патша ете 1р1 денелг каган. Неке тойларыныд мерз1М1 белпсп мерз1мге узарганына - Тебесшде муЙ131 бар айгыр, Фетид, Асмодей, Инкубты кездер1 жеткен Боб пен Жейнис феррага ызалана кез тастады. шакырамын - деп, Боб дугасын аяктады. Ферра керюшше, достык 1зетпен кол кетер1п: Ферра оган штипат таныткан кезбен карап кояды. Боб - Ал, ертедп тунге дей1н аман болайык! - дед1 де гайып парсылардын ак тэн1р1 Ормузды шакьфды, аммондардьщ болды. кудайы Молох, ежелп филистимляндардьщ кудайы Дагон- Ферра карасын батырган сод Жейнис: ды этап, ызалана окыды. - Одбай кетшр. Ещц не 1стейм13? Сенде баска амал бар - Будан артыкты алып журе алмаймын деп, ферра ма? ез1мен ез1 сейлесш эу1ре боп жур. - Ештеде жок! - деген Боб баспалдактыд устше отыра Боо Дамоаланы шакырган сод араб тубегшщ эулиелер1де кетп. тэу ета. Фессал жершщ сикырлыгын, К1Ш1 Азияныд дуа- - Сикырлыгыдды тагы бф кермейс1д бе? - деп, Жейнис ларыд да 1ске косып корд1. Сосыд, Африка, Мадагаскар, мыскылдай сурады. Унд1стан, Ирландия, Малайзия, Скандинавия мен Жапон першерщ карсы колданып керд1. 61 - Шынымен керемет екен - деп, ферра оды мойындап 60

АКШжюушЫМ1>ы,»уь,ндьц,ары,ш\" _ Одан кайыр жок. «Ферра», «Алериан патща» Дег Роберт Шекли. Патгианыц к,алсхуы сездерд! ешбф тусшдфме создпсген таба алмадым. дн^ .- .• ' • • V*. - ................» • ыд аты мен заты белпш жерден келген секшдп БЭЛк;^ - Сен екеущ ©те мейршдюпщер. Мен буларынды бага- лай аламын, шынымен де - деп, кф жуатын машинаны Ундютандагы юшкентай карольдыктан шыгар - деП) ^ тандады: - Патшайым кутш отыр. азар да безер болды. Ферра зытып, жок болды. Боб темею шыгарып, Жейни- Жейнис мыскылшылдыгын сол сэтте догарып: ске усынды. Екеу1 орындыкка жайгасып куте бастады. Фер­ -Недегенкорлык, мынау! Ещц, не ютемек керек? К ра жарты сагаттан сон кайтадан пайда болды. жолы оган шац соргыш, одан кейш магнитофон кажет бола- - Сендер не ютеп койгансындар? - деп, сурады. тын шыгар. - Не болды? - дед1, Жейнис ештеде болмагандай. Осылай дед1 де, Жейнис кезш жумып ойга батты. Боб: - Клр жуатын машина. Патшайым косып ед1, карсы ал- - Анауын лауазымын арттыру тшН олермен болып жур гой-деуден езге сез таппады. Жейнис кезш ашып: дынан сасык тутш шыкты да, кызык дыбыс шыгып, ютемей - Мен бф амал тапкандаймын. калды. - Кдндай амал? Жейнис темекюшщ тутшш децгелектеп урлед1 де: - Оны бшдщ тшмюде «купил машина» деп атайды. - Купил ДеЙМЮЩ? - ЕкеуЫз уийн бизнес пен неке той езектп Дурыс па? - Купил эр1 тосын сыйы бар. Акауы бар. Бвдщ дукендеп - Дурыс-дед1, Боб. езге заттар секшдь - Онда былай жасаймыз. Мен сикырлы дуага жок адам- - Сендер олай етпеуге тиюшндер - деп, ойбай салган мын. Ал, техниканы катырамын ал, юке юрюешк - деп, ферра: - Буларыц эдшетс13Д1К кой. Жейнис жещн турдь - Сен техникадан хабарым бар дегенсщ. Жендеп ала Ертешнде тунп он бфге он бес минут калганда ферра саларсын - деп, Жейнис мазактай карады. Ферра: келш жетт1. Конак бурьщгы токыма жейдесш кигеншен буты терюшен жасалган тойтык ет1г1н жумсак табанды - Мен бесе салган ед1м - деп, момакан кешппен жауап курен аяк кшммен айырбастапты. катты: - Нег131, спортка келгенде дарындымын. Жейнис кулшшрей отырып, есшедь Патша бул жолы маган ете жедел аткаруга шугыл тап- - Булай жасамау керек - деп, ферра жалынганда кос сырма бердь Жацадан алган жас катыны тулап маза бер- мегенге уксайды. Кшмдерщ бф рет жуган соц дал-дулы канаты абыржыгандай дфшдеп кегп. - Оте 0К1Н1ШТ1. Бфак, мен ештецемен кемектесе алмай- шыгады екен. Кундер1 таска урып мын - дед1, Боб. мэл1мдед1, ферра. жуганнан сол гой - деп, - Сендер меш ауыр жагдайга тап кылдьщдар - деген фер­ “Туе™-деп, Бобжаны ра барын салып жалынды: -Менщ лауазымдык кызмет1мд1 - Кысылма, ала бер! - ашыгандай ун катты. темендетед1. Тшт1, мемлекегпк кызметтен куып та жШере Деп, Жейнис косып койды. салуы кэд1к. 62 63

АЩ1 жазушылары тумндыяорышш Роберт Шекли. Патшаныц к,алауы - Ендеше, 61ч скеуийздш до баикропса ушырауга какы- - Сен сонымен казфп 1сш1зд1 жарамайды деп турсыц ба? мыз жок кой. Дурью па? дои, Жейиис сауал тастады. -Иэ. - Мен де соны айтып турмын гой - деп, Жейнис кекетш Боб бф сот опта июмды. С олдсн соц. койды. - Олай болса, сон ото тсгсурпри сикьфлы карсылыкка - Жэ, койшы - деп ренжшен Боб: - Бул туралы ерте- утыралым дсп патшаца неге айIпаска? Егер оул заттар ке- рек ойлануымыз керек едп Мына ферра кай жактш болу- рек болса, тозак сайтандарыиа салык толеушп кажет дел ына катысты келешекке мшдетп турде ыкпал ететш дуние айта сал — деп Боб акыл уйретп. шыккалы тур. Б1з парадокс жасайтын кадамга бармауымыз - Оган унамайды-ау - деп, ферра кумондана тш катты. керек. - Дегенмен эрекет етш кор - дед1, Боб. - Неге? деген Жейнистщ сурагы жауапсыз калды. Ферра Ферра: жетш келген едь - Кореши дед1 де жок болды. - Патша келгсшш берд1 - деп, мэлшдед1 ол. - Сендерден - Сонда канша дуние алар екенб1з - деп, Жейнис унс1з- алган заттардыц отеу1не мынау жете ме? - деп, ферра шагын д1кт1 буза сейлед1. дорбаны усынды. - Жарайды, белшек сауданьщ стандарт багасымен есеп Боб дорбаньщ шпндегш теккенде жиырма шакты ф1 ли­ айырыса салайык. Екеу1м1з саудада адал боламыз деп дукен лии асыл тасы мен бриллианттар шьщты. аштык емес пе. Ешк1мд1 бопсалап, кыспайык. Дегенмен, - Б1з муны ала алмаймыз. Сеншен сауда жасауга болмай- оньщ кай олкеден екецщпн бшп алу керек едй ды - деп, Боб мэлшдедь - Патша бай шыгар-э! - деп, киялга баткан Жейнис: - Неке тойдьщ жайы кайтадан буга айналып курыдымга Олай болса, жалпы б!з неге... кетш бара жатканын ацгарган Жейнис: - Кдйдагы бф сокыр сеншге бер1лме! - деп, айгай салды. Токга! деп, Боб аяк астынан ойбай салды: — Болмайды Ферра: екен. БЬдщ дэуфшюден бурынгы 2000 жылы тодазыткыш - Сонда, неге булай? - деп сурады. болды деуге бола ма? Салкындаткыш, желдетюш те солай. - Кдзфп заманнын, тауарын откен дэуфге ж1беруге бол- майды. Олай етсек, казф заман озгер1п кетед1 немесе элем - Сен не айткьщ келед1? тубфшен асты-устше туседь Одан да зоры болуы мумкш - Бул тарихты туп орнымен копарып тастайды деген сез деп, Боб туешдфе бастаганда ферра: - Сен оган еш кам жеме. Ештене болмайды, мен кепш- гои. Акылдылау бфеулер! оны керш, калай жумыс ютейтшш туешш кояды. Сонымен тарихи удерю толыгымен озгер1п М1Н. кетед! - деп, Боб туешдфдй - Кдйдан бшем1з? Сен аяк астынан Ежелп Ромга к1р жу- Бупнпге кебфек бас катыратын Жейнис: гыш машина апарасын, сонда не болады десек... - Онда турган не бар? 5-401 65 Не болмас? Гылыми даму баска арнага туеш кетедь К;аз1рпуакытауысыпкегед1. 64

АКШ жазушылары туындыларынан ....... Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы - 0К1Н1ШТ1 - деп, ферра сезш белд! де: - Алериан пат- -........... .• - • •. шаньщ елшде ешбф болашак жок. Рэй БРЭДБЕРИ - Дурыстап тусшдфе алмайсьщ ба? - Будан онай дуние жок - деп, ферра эуеге бапталып АФРИКАНЫЦ ТЫЦ ДАЛАСЫ отырып алды: — Уш жылдан сон Алериан патшаньщ ез! де - Жорж жаным, балалар белмесше бф коз кырынды патшалыгы да табиги апатка ушырап жермен жексен болады. саласын-ау? Тф1 жан калмайды. Балшык ыдыстыц сыныгы да калмайды. - Не болып калды? Жейн асыл тастарды жарыкка устап керш: - Кайдан бшешн. - Шынымен гажап. Андагымен саудамызды кыздырып - Ендеше, калай сонда? барлык затымызды тыкпалауымыз керек шыгар. - Мен жай карай сал дегешм гой. Элде, психолог Дукеш банкроттан куткарылып, неке тойды ертец жасай- шакыртып тексертемв бе? мын десе болатындай жагдай туыпты. - Психологка жугшш не ютеймп? - Онда жен екен - деген Боб: - Ал, сен не гстейсщ? - деп, - Не ютеуд1 сен жаксы бшетш шыгарсьщ - дед1 де, зайы- феррадан сурады. бы ас белменщ ортасына сэл гана аялдап, узшсшз гуртдеп - Не болушы ед1, мшдетшд1 тэуф орындадым. Кенпкпей турган терт кюшк тамак эзфлейтш электр пешке кез Т1КТ1. шетелге шыгуга суранамын. Араб элемшщ сикырлыгыныц - Балалар болмеа бфтурл1 езгеше болып кеткен тэрвдк келешеп зор деседт - Жарайды, барып керешк те. Осылайша ерльзайыпты екеу1 отыз мыц доллар жумсап Осылай дед1 де ферра спорттык улпмен бастырган ак- тургызган «Бакыт ордасыньщ» дыбыс отюзбейтш дэлЫмен сары шашын ракаттана сипады. аяцдады. Бул уш оларды кшндфед1, тамактандырады, элдилеп уйыктатады, ойнатып кещлдерш кетерумен бфге - Мен сендерге келш-кетш турармын - дед1 де ферра эн де айтып бередр жайлы жагдайдыч бэрш жасайды. гайып болды. Аяк сыбдыры естшген сэтте шам жагылады. Олар балалар болмесше он кадамдай жакындаганда 1шю шам самаладай - Эй, сен тура туршы! Кдй елден келгешщц айтпайсьщ жарк етп. Кешн калган дэл1з шамдары олар узаганда ездерь ба? Алериан патша дегенщ кай елд1 баскарады, ез1? - деп, ак сенш калып жатты. Боб айгай салды. - Ал, канеки, керешк - дед1, Жорж Хэдли. Ерльзайыптылар балалар белмесшщ сабаннан жасал- Басы гана сэл кершер-кершбес болды да, элп ферра: гаи еденшде турды. Жан-жагына 12 шаршы метр колемнен - Сендер бшген болар деп ойлаган едш. Ферра дегендер туратын бул белменщ кабыргасыньщ бшютп тогыз метр. Атлантиданыц сайтандары емес пе. Уй куныньщ тец жартысы осыган жумсалган. Соган кара- Осылай деген ферра ушты куши жок болды. мастан «Менщ балаларыма будан да артыгы лайык» деп бшед1, Жорж Хэдли. 1953 67 к» '.V-. - ..т: - 66

АКШ жазушылары Щ Ь1}1^ь / _ , ..... Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы Балалар бвлм тшыынысшект1ылкд1окрунлаагканка. -ШУрагцакнатйантаУдсатйе - Кулан ба, элде, кер1ктщ бузауы сиякты - дедк - Рас па? - деп, эйел! бфтурл1 дауыспен абыржи сурады. орман , Белые кабыргасы баран туст, эдеттепдей - Жога, дэл солай деу де киын. Кур суйектен езге ештеце коршбейдк Жацагы тазкаралар сол жемНкп жулып жеуге гана. Лидиа екеу! белменш ортасында турган ед|. бара жатканга уксайды - деп, Жорж тавданысын жасыра ал- Кабыргасы Д1Рп1 п кагып думьпщдабадлеаутсуаныбаклгэыиннедкаклеаасиьн, аплаайр- май жауап кайтарды. - Бакырган не нэрсе? Гболды Белменш тебеа алтын саргылт кун кулшдеге„ - Бшмеймш. - Казф гана бакырган дауыс естшд1 гой. тупея тунгиык кек аспанга аиналдьт - Мен ештеце естшедш. ЖооГхэдлидт мандайыиан тер бурк етть Арыстандар келе жатканы кершд1. Жорж Хэдлиге осы белмеш жасаган улы тулгага деген табынушылык сезш Мына куннщ квашен алысырак тдааньтк - деген ол: - туды. Осыншама тацгажайып туындыны су тепнге алыпты- Б,ршама нанымдырак екеш рас. Ирак, булшш кеткен еште- ау. Эр отбасында бф осындай белме болса, тамаша. Нет бар, дэл шынайы сеюлд1 сезшетшд1ктен кейде коркып- це жок. урку, абыржу, квцш кулазу жайлар болып турады. Бфак, - Сэл байкайык - Д6Д1, зайыбы. КОП жагдайда балаларымньщ, спдщ де кецшщзд1 котередц Осылайша ерл1-зайыптылар аптап ыстык Африка дала- кас кагым сэтте ботен елге апарып, айналавды алмастырып Ж1беред1 гой. Бвдщ мына болмеш карацызшы. сында турганда тасада орналастырылган шс уйлестфуцд Арыстандармен арасы оншакты кадам гана едк Дэл шы- курылгыдан жел урлеп, кеуш-оцып кеткен ©сшд1ктердщ, найы жагдай юпетп, Нзец дфшдеп, тула бойьщ ттркенш, элде бф туста саркьфап аккан булак суыныц, жануарлар суып кетедк Жуш колыцды жыбырлаткандай ыстык леп жемтйтнщ, ауасыз жерде сакталган ащы бурыш секшд1 соккан, денесше жабыскан шац топырак та сезшп, терюшщ майдьщ И1С1 мурынды жарып жШере жаздады. Кеилкпей сары туе! француз улпсшдеп эсем кшем секшд1 коршер аша туякты ацньщ жер тарпыган, тазкара кустыц аспанда ед1. Тым-тырыс, туе мезгш болгандыктан арыстандардыц калыктап ушкан дыбыстары алыстан талып жете бастады. дем алуы, ент1гу1 анык еетшп, ауыздарынан шыккан ет ию1 Сонда кенет олардьщ тобесшен бф колецке туст кеткен- колканы кабады. Арыстандар жон аркацды курыстырып дей болды. Жорж Хэдли аспанга караса, элп колецке оньщ ж1берердей-ак сары жасыл коздершен Жорж мен Лидиага терипп турган бетше тусп де дереу отш кегп. тесшп карап тур. - Карашы - деп, Лидиа ойбай салды. - Оцбагыр кус - деген Лидианыц уш еетшдк Арыстандар оларга жакындап калды. Лидиа бурылып - Тазкара гой. каша женелд1. Жорж да ержеп оган ерш, зытты. Олар дэл1зге - Караты анау арыстан екен, эне. Су 1шуге бара жаткан 69 секшд1. Жаца гана тамактанып алган болса керек. Не жед1 екен? - дед1, Лидиа. - Элде бф хайуанды жеген болар - деп, Жорж Хэдли колымен кунд1 жауып, козш кысыцкырап карады да: '.'Г®--? 68

)ртг-»>юуиы«у Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы щьтт, белменщ еоп жабылганыан кейщ ...-.г*'. - ’ ...............'■ •............... • • ■ деИ“ “ „ адьт кулсе, Лидиа ен.реп жылады. СейП| * «у^бФ^«аП’ТаНЫРКаСЬШКаЛДЫ' - Жэ, жэ - деп, Жорж еикп бекНуге мэжбур болды: - Соцгы кезде сен тым коп жумысбасты болып кеттщ. Дем -Жорж'- алганыц жен болар. -Лидиа. Ой, жанжарым-ай. - Бшерш жок - деген Лидиа сщбфш келш, орындыкка _ Арыстандар бода бас сала жаздады-э! жайгасты. Куйеу1 оны бала элдилегендей жубатып бакты. _ Лидиа жаным, ол кабырга гои. Жаи гана отек. Тус1Н1п - Бэлкш, менде ютейтш жумыс коп емес шыгар. Ойлай- таосын ба? Жарайды, шынайы секнда кершш турганы рас тын шаруа бастан асады. Уйд1 бфнеше кунге жауып, дема- кой Б1зд1Н. уй Африкага айналып т_урды. Бфак, бул жай лыс жерше барып кайтсам кайтед1? адам ойын сезшетш, жауап берш, эрекет жасаганда оны тур. - Сен сонда маган жумыртканы езщ куыр дейсщ бе? тус1мен шынайы секшда ет!п керсететш эйнек экран гана - Солай деймш - деп, Лидиа бас изедь гой. Оган тагы шс, дауыс, дыбыс шыгаратын курылгылар - Шулыкты да озш жинаймын ба? орнатылган. Мэ, мына орамалды ал. - АЬа - дед1, коркынышы эл1 сешлмеген, коз1 жасауы- - Журепм тас тебемнен шыга жаздады — Лидиа куйеуше раган эйел1 басын изеп. жакындап келга, кеудесше бетш басып алып, вкеш турьщ - Уйдщ озш тазалаймын ба? жылады. - Сойтесщ. Солай болгалы тур гой. - Сен кердщ гой? Сезген боларсьщ? Шынымен болып - Бфак, сен екеушо мундай шаруа ютемеймш деп осы жаткандай. уйд1 сатып алмап па ед1к? -Бфак, Лидиа... - Солайы солай гой. Дегенмен, мен мунда жат адам се- - Африка туралы окымацдар деп Вэнди мен Питерге К1ЛД1 болып кала беремш. Бул мен ушш ана, эйел, кутушшщ айткайсьщ. мшдетш аткарып жатыр. Мен Африканьщ балауса балгын - Жарайды, жарайды - деп, Жорж эйелш жубагты. - Рас па? даласымен тецесе аламын ба? Мен балаларымды автомат- танган ваннадай жедел шомылдырып, денелерш тазар- - Рас, эрине. тып бере аламын ба? Крлымнан келмейд1 гой. Сосын, тагы -Сосын, мен сабама тускенше балалар белмесш б1рнеше мэселе менде емес, сенде болып тур. Соцгы кездер1 сенщ кунге бектп тасташы. коцш куйщ алацдалулы мазасыз болып жур. - Питер кылгынып калар. Бфер кун б.урын оны жазалай- - Мен соцгы кезде темекйй тым жш тартып кетам. мын деп бфнеше сагатка жауып едш, жынданып кете ж33 - Сен де бул уйде не ютер1цда бшмей калгандай дады гой. Вэнди де сол. Олар бул болмелер1 ушш жандар1111 коршесщ. Азанда шылым шегущ жшлеп, кунд1з шшджпен беруге даяр гой. капы эуестешп, тунде тыныштандыратын дэр1 колдануыц Не болса да, жаба турган дурыс. Баска эцпме боям3 кобейгеннен бастап, озпцц кажетшз адамдай сезше сын. бастагандайсыц. 70 71

............ Рэй Брэдбери. Африканыц тыц дапасы - Солай дейсш бе? Жорж есшке кулагын жапсырып тьщ тындады. Арыстанныц Жорж селк еткендей болып, 1ШК1 жан дуниесше уцщщ, акырган даусы алыстан там-тум естшедь керг1С1 келгендей элде неге тырысты. Жорж есштщ кулпын ашты. ЕС1КТ1 ашып юре бергенде - Жорж!- деп шакырган Лидиа оныц иыгыньщ устшен алыстан бфеудщ ойбайлаган даусы естшдь 1ле арыстаннын акырган даусы шьщты да сэлден сон жым болды. колымен балалар болмесш нускап: — 0лг1 арыстандарьщ Жорж Африкага табан тфедк Былтыр ол осы белмеге шыга келш журмей ме? кфгенде тацгажайып мекендердц Алис, Мок тасбака, Алад­ - Клайдам - деп Жорж жауап катты. дин жэне оныц сикырлы шамын, Оздьщ ыстык басты Жэюн, Вэнди мен Питер каланыц шетшдеп карнавалга катысуга Дулиттл дэршердц ай бетшде сеюрпш сиыр сеюлд1 пайым элемшщ барлык дуниелерш бфнеше рет козбен керген едк кеткенд1ктен ерльзайыптылар кешк1 тамакты оцаша отырып Аспанда эуелеп ушатын Пегас1 пен кызыл жалын аткылай- 1шулерше тура келдг Балалары кеш кайтатындарын айтып, тын су буркактарын каншама марте керш, бойтумарга ай- тамактана берулерш етшш, телефон шалган. Содан да болар, налган тэцфдщ сазды эуенш неше рет тыцдады десейпп. Жорж Хэдли асуйдщ устелшде ыстык тамактын куйылуын кутш, кецшспдеу отыр. Ал, енд1 казф онда кан сасыган, тандыр пепп секйцц аптап ыстык Африкадан езге ештеце жок. Бэлкш, Лидиаш- - КетчупН умытыппыз - дед1, ол. ю де жон шыгар. Мумюн, он жастан ещц гана аскан бала- - Гафу етщп - деген биязы ун устелден шьщты да кетчуп ларымыз ушш тым шынайы болып кеткен осы бф пайым пайда болды. элемшен уакытша болса да узай туруымыз керек шыгар. 0лш. Устел1 оган ет кесш бергенде Жорж тамсана шай- Ой мен мида турл1 жайды пайымдап, рухани кундыльщтын нады. 0Л1М туралы ой. 0лш жайында ойлаганда Вэнди мен шецберш кецейту жаман кадам емес, эрине. Алайда, ойы Питер тым жас кой. Жок, жас деуге де болмайды, ез1 бала сергек бала бгр гана нэрсенш бейнесш миынан ошпестей кезшде де елш туралы ойлайтын ед1 гой. Оньщ не екенш етш шегелеп алса..? укпайтын шагында да озгелердщ олуш тшеген сэттер1 бол­ ды. Ею жасар кезшде ойыншык; тапаншамен адамдарды Бф ай бурын Жорж Хэдли жумыс белмесшде отыр едь кездеп ататын. Алыстан арыстаннын аркыруы естшп, тэннпц элде бгр етюр И1С1 сезшгендей болды. Сол сэтте колы босамагандьщтан Десе де, аптап ыстык Африка даласында арыстанга жем оган аса мэн бермеген. болудан оетер коркыныш, одан аскан кандай елш болушы едг Онымен коймай кайта-кайта жалгасып жатса десейип. Жорж Хэдли Африканыц туысып кеткен балгын иен да- ласында жалгыз ез1 тур. Арыстандар устап алган жануарын - Клайда кеттщ? - деген эйелшщ сурагына Жорж тш тастап, оган коз Т1гед1. Ашык ес1ктен эйел1 кершгенд1ктен гана Жорж Хэдли муныц бэршш жасанды екенш сезшген. катпады. 1 Грек аныздарында айтылатын канатты ат. Эдеттегщей алдындагы шамдар унс1з жарк етш жанып жатыр. Баяу гана адымдап, балалар белмесшщ есшше жет- 73 кенде артындагы шамдар ез бетшен сенш калып жатты. 72

Дэлвдщ келес1 бурышында тамагын жаилап касыктап Рэй Брэдбери. Африкаыыц тыц даласы отырган эйел1 кудды бф кабыргадагы сурет юпетп. - Сонда да ... - КеНццер - деп, Жорж арыстандарга буйрык берд|. - Эке, шеше, б1з келдж. Бфак, арыстандар орындарынан козгалмады. Болменщ Ерл1, зайыптылар бурылып карады. Беттер1 алмадай, калай эрекет ететшш Жорж ете жаксы бшедк Бар болганы тунык кегшдф жанарлары жанып турган Вэнди мен Пи­ ойынды жолдайсыц, бггп. Не ойласац сол нэрсе пайда бо- тер есжтен кфдБ Ек1 балакай тж ушакпен серуещцктен жейделершен озонный, шс1 буркырап тур. лады. - Екеущ дэл тамак устше келд1ндер - деп, ата-анасы - Аладдищц сикырлы шамымен экелейж! - дед1, Жорж. катар айтты. Бфак, Африканын балауса балгын кец даласы жогалма- - Б13 хот-дог пен кулпынай балмуздагына эбден тойып алганбыз. Жай гана сНдермен бхрге отырайык - дед1, жетек- ды, арыстандар да оз орнында. тесе кфген екеуБ - Кднеки, б©лмем менщ! Мен Аладдинд1 корпм келед! - - Жарайды, сойНндер. Мунда келш болмелерщнщ жай- ын тусшдф1цдерпн - дед1, Жорж Хэдли. деп, ол тагы да кайталады. ЭпкелЫнпп екеу1 экесше карап, коздерш кысты да, со- сын, бф бфше карап жымындасты. Ештеце озгермедц арыстандар бастарын шайкактатып - Болмеге не болыпты? - Анау Африка бфдемелердщ мэш калай, ез1? - деп, ЭЛ1 Тур. Жорж Хэдли оте сыпайы сурады. - Мен ештеце тусшбедш - деп, Питер жауап катты. -Аладдин! - Анан екеушв жаца гана Африкага саяхаттап келдж. Жорж тамактануга кайта оралды да: Том Свифт жэне оньщ электрондык арыстанымен бфге - дед1, Жорж Хэдли. - Мына топас болме тш алуды койыпты. Буйрык орын- - Онда Африка жок кой - дед1, Питер байсалды кешппен. дамайды - дедг - Кдне, Питер, 613 бшп отырмыз. - Мен оз басым Африка туралы ойлаган да емеспш - - Немесе... деген Питер Вэндиге бурылып, - Сен ойладьщ ба? - Немесе не? - Жога. - Жупрш барып карай салшы. Сосын, тусшдферсщ. Буйрык кабылдай алмай жаткан болар — дед1 де, Лидиа: Вэнди зып етп. Бпдщ балалар Африка, арыстан, жырткыштык туралы - Вэнди, кер1 кайт! - деп, Жорж Хэдли айгайлаганымен тым коп тэул1к ойлангандыктан солай токтап калган шыгар. кыз баягыда узап кеткен болатын. Уй шамдары бейне бф - Мумкш. 75 Немесе Питер солай уйлестфш кеткен де шыгар. -Уйлестфудейсщбе? Ол баскару тетж болмесше барып, бфдемеш озгерт1п тастады ма, кш бшсш. - Питер баскару пультщщ мэн-жайын укпайды. мыз^жасы °НДа ГЗНа ^олганымен ез катарласта- рынан элдекаида артык акылды бала. Ол 031, ЭЛГ1 1р... 74

АКШ жазушылары туындыларынан Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы жарьщ шашатын коцыздарша кызбен шест жарк-жарк ете Жорж Хэдли лирикалык эсем эн эуелеген орман калады. Жорж Хэдли балалар белмесшен шыкканда есщщ алкабынан етш, будан бурын арыстандар турган бурыштан кулыптауды умытаднын есше тусфгеншен тым кеш едк элде неш жердей алды. Ол асыкпай аяндап зайыбыньщ касына келдг - Вэнди барып карал келсш, сосын, тусшдфер - деп - Бул не? - деп, сурады, Лидиа. кояды, Питер. - Менщ еск1 эмияным гой - деп жауап каткан Жорж оны- - Тусшдфетш ештецеа жок. Мен кердш гой. сын эйелше керсегп. Эмияннан кеуш кураган шеппен бфге - Эке, С13 шатастьфып турсыз. арыстанньщ ийн шыгады. Сшекей жукканына Караганда - Мен шатастьфган жокпын, Питер. Кдне, кегпк. оны шайнап тастаганга уксайды. Ей жагында канды дак Алайда, Вэнди дереу кайта оралган едк бар. Жорж Хэдли балалар белмесшщ есшш жауып, бектп - Африка жок кой - деп, ол ешзпп тур. тастады. - Кднеки, бэршИ барып керешк - деп, Жорж Хэдли олар- Тун ортасынан ауып кетсе де оньщ уйкысы келмедк Зайыбыньщ да ояу жатканын ол сезген едк Кдрацгы болмеде мен бфге балалар белмесше жетш, есшш ашты. узак уакыт ояу жатканнан кешн зайыбы: Кдрсы алдарында кореец коз тоймайтындай жасыл ор- - Белмеш Вэнди езгерткен шыгар, солай ма? - деп, сурады. ман, кумютей мелдф езен, булактар, кегшдф таулар, узын - Элбетте. бурымын колымен кайырып, тунык эсем дауыспен эн салып - Сонда ол Африканыц иен даласын орманмен алмас- турган тылсым сырлы суйкшд1 супу Рима1 квршдг Орман тырып, арыстандардыц орнына Риманы шыгара койган, э? агаштарын басып калган алуан турл1 кебелектер дэл бф - Тура солай. тфшген гулдердей жайнайды. - Калай жасады екен? - Бшмедш. Бфак, мен барганда белме кулыптаулы Африканыц балгын да балауса даласы кезден гайып бо- болды. лыпты. Арыстандардыц да карасы кершбейдк Тек Рима - Эмияныц онда кайдан жур? гана тыцдаган адамды елжфетш, козге жас аларлыктай эсем - Тшт1 де бшерш жок. Кдлай болганда да балаларыма дауыспен эн салып тур. мундай белме усынганыма еюне бастадым. Егер балалардыц ойлау жуйесше езгерю енген болса, мундай белме ... Жорж Хэдли белмеге юрт, айналаныц курт взгергенш - Жуйке жуйесш сауыктыру керек болар. - Мен де солай ойлаймын - деп, Жорж Хэдли тебеге кергеннен кейш «Барыцдар, уйьщтацдар!» деп балаларына квз салды. буиырды. Вэнди мен Питер карсы уэж айтпакка ауыз ашпак оолып еД1, «Сендерге айттым гой» деп ескергп. Ек! бала кабыргадагы шкафка юргеш сол ед1, оларды ауа таратушы кубьф аркылы эп-сэтте жатын белмеге топ ет- К13Д1. Виллиам Г?нри Худсонныц «Жунгли кызы» ютабындагы кей- ткер 76 77

АКЩ жазушылары туындыларынан Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы - Сен екеушв балаларымыздыц калаганыныц бэрш - Хм. Кфркынышты екен. Тосеп оларды уйыктату ушш барынша «элдилесе» де орындап келдж. Соныц кесф1 тиш, мыналарымыз акпаку- ерльзайыптылар тагы да бфер сагат ояу жатты. Туцп ауада лакка айналып кеткен жок па? МЫСЬЩТЫЦ И1С1 бйпНДЬ - «Бала деген кшем. Анда-санда устш басып журмесе - Эке? - деп, шакырды Питер. болмайды» дегенд1 кш айтып ед1? ЕкеушЬ оларга дауыс - Не болды? кетерген де жокпыз. Б1здщ балалар да шектен шыгып Улы экесшщ еппне карап тур. Ол эке-шешесшщ жузше кетедьау. К^алаган уакытында юрш-шыга бередц сен екеу1- карауды мулде койыпты. - С1з бпдщ б©лмем1зд1 сол куш жауып тастагалы журген М13Д1 курдастарындай коретшш кайтерсщ. Еркелжтер! жоксыз ба? есерсоктыкка айналып журмесш. Екеушп де «апама жездем - КоремЬ, эл1. сай» дегеннщ керш келирдж кой. - Неш? - деп, Питер экесшщ созш болш сурады. - Вэнди екеу1НД1. Сендер ана бф Африкаларывды жады- - Бфнеше ай бурын Нью Йорк жакка зымыран алып ларыцнан шыгарып, баска бфдемеге бас катырсандар ... Бэлкш, Швеция, Дания ма, немесе Кдггай туралы... кетем13 дегенде тиым салганнан кешн балалардыц мшез1 - Б13 оз ерк1м1збен ойнауга какымыз бар ойлаган едж. буртурл1 болып кеТТ1. - Эрине, болады. Бфак, каушсп жерде ойнацдар. - Африка не болып калып тур, эке? - Ондай ютщ оларга эл1 ерте екенш тусшдфген едщ гой. - А, сонда Африканы шыгарып экелш журген сен бол- дыц гой? - Сонда да, осыдан кешн олар бпбен тоцтерю салкын - Мен жалпы, белмемд1 жаптыра алмаймын. Ешкашан катынас жасайтын болып кетп гой. да - дед1, Питер жузш суытып. - Онымен коймай уйд1 толыгымен бф айга жауып тастау - Ертец тацертед Дэвид Макклейцщ ерпп экелш, Афри­ ойдамын. Муныц бэршен тыс тыныш прлж жасайыкшы. каны корсетешнип. - Ешкандай мэнс13 прлж. Сонда, комекипсп мен бэтецкемнщ бауын озш байлаймын ба? Сосын, тагы со - Бфак, Африкац жогалып кетп гой. Орнында жап- маган Т1С1ЦД1 031ц жу, шашынды езщ тара, озщ шомыл жасыл орман, Рима шыга келген жок па. депщз келе ме? Макклейн келсе, кайтадан Африка болып кетепндей - Солай болса, К0щлд1 емес пе? корше бередг - Оныц нес1 К0ДШД1? Тшп, ит жыным устап кетп. Эткен Осылай тщцесш жатканда бфеудщ ойбайлаган дау- айда менщ сурет боягышымды алып тастаганьщыз маган сы естшд1- Астыцгы кабаттан ею рет естшдй Сойтп де, тшп де унамады. арыстанньщ акырган дауысы шыкты. - Вэнди мен Питер жатын белмелершде жок - дед!, Ли- диа. Жорж Хэдлидщ журеп атша тулап коя бердй Ол тосекте басын кетермеген куш: Ана екеу! ес1кп бузып енщ кеткен гой. - Жацагы ойбай сол екеушш болып журмесш? - Солай ма? • •••-• ... ............... - а .. .. • . . • .-К л.;.'--.\"/- . - . - - ... 78 79

Атжазушша^^нды^шан .... Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы .~ ' и— - . ' .-.........- . - • • ..... - Улым, мен сенщ озщ бояп уйрену1нд1 калаган едщ гой. - вне, айттым гой - деген Жорж Хэдли, - Не ютеп - Мен керш, тыцдап жэне шскеуден озге ештеде ютегщ жатканын корщЬип. келмейдг Одан езге жалпы не ютеуге болады,^в31? Олар балалар бвлмесшщ ешпн де какпай тура юрт бар­ - Жэ, жэ, онда сол Африкацда бар да ойнай бер. ды. Ойбайлаган дауыс естшмей калыпты. Арыстандар элде — Сонымен уйд1 бектп, бупн-ертец кетш каламыз ба? бф жануарды устап алган. - Б1з кедесш отырмыз гой. - Балалар, шыга турындар! - дед1, Жорж Хэдли. - - СНдер кедесш жагымды шенпм кабылдауларыдыз ею- Ойларынды озгертевдер. Андагы кабырга сол кушнде тура талай шыгар. берсш. Жай гана шыгып кеНддер! - Улым, сен маган сес керсететшдей болган жоксыц. Балалар болмеден шыгып, ею еркек анандайтын жер- -Жарайды, ендеше-деп, Питер ойнауга болмесше карай де устап алган жануарын жан-жагынан жулмалап, жутып кето. жаткам арыстандарга карап калды. - Мен дэл уакытында келген шыгармын? - деп, Дэвид - Кандайжануар болды екен? - дед1 де, Жорж Хэдли созш Макклейн келш юрдд жалгастырды: - Кейде дэл колга усталардай-ак квршедк - Шай шеевдз бе? - деп, Жорж Хэдли сурады. - Уйден 1Ш1П келдш, ракмет! Сонымен не болды, ал? Жакындатып корсететш дурб1 экелш кореек кайтер екен? - ДЭВИД, С13 психологсыз гой? - Солай деуге болады. Сонда... - Олай болса, бвдщ балалардыд болмесше бф коз - Бола коймас - деп, Дэвид Макклейн кулшсфедк салыдызшы. Былтыр келгенде бф керш едщ1з гой. Сонда, элде бф огаш бфдеме байкалмады ма? Сойтп де бурылып, торт кабыргага мукият коз Т1ктк - Булай болганына коп уакыт огп ме? - Айга жуьщ. - Бфтурл1 жайсыз сезш билеп турганы. - Пэлен деу киын. Эке-шешеш унем1 тежеп отыратын - Кандай сезш туганында шаруам жок. Маган кереп балалардыд кейде катыгездшке баруы, тштд есалад мшез накты дэлел. корсету1 де аздап кездесш жатады. Сондай жай гана - Кдшбатты Жорж, психологтар дэлел-дэйек дегендер- байкалды. Непзшде, огаш ештеде адгарылган жок. мен емфшде бф мэрте де жуздеспейтш шыгар-ау. Адам- Осылайша тшдескен екеу1 томенге туеш, кештж отюзетш дардыд не сезшгенш, мулде туешжш жайлар туралы залга беттедд тывдаймыз. Маган бф жайсыз сезш туып турганын саган - Мен балалар болмесш беютш тастагад едш. Сейтсем, айттым гой. Менщ сезшуш мен туйсшше сенгейсщ. б1зд1д екеу тун ортасында еагеп бузып юрген. Не ютегенш Жамандыкты алдын ала бше аламын. Сондыктан, мына казф керсетешн деп оларды сонда бола бер1ддер дегенмш. керегарлык шакыратын белмед13Д1 киратып, бф жыл бойы Жорж Хэдли осылай айтып келе жатканда балалар бел- балаларыдызды маган кун сайын экелш, психологиялык месшен ойбай салган урейл! дауыс еетшд!. сауьщтыру шарасын жасатьщыз деген кедес берпм келедд -г • - -. в 80 6-401 81

АКШ жазушылары туындыларынан Рэй Брэдбери. Африкаиыц тыц дапасы - Жагдай осыншама нашарлаганы ма? бфдеме ютемей калса, аштан елетшщ13Д1 ойлацызшы. Со - Иэ, солай. Алгаш осы болменщ кабыргасына гС)Щ1П жумыртканы калай жаруды да бшмейшз. Демек, с1з енд1 калган бала санасы мен ойын зерттеп, оларга кемектесу барлык курылгыларды онпрщп. Жанадан бастаныз. Эрине, максаты кезделген. Алайда, бул курылгы олардыц ойларьщ уакыт керек. Екеушв бф жылдьщ шшде балаларды жаксы корсетудщ орнына зиянды мотивтерд1 жетюзунпге айнальщ адамдар катарына косып тэрбиелей аламыз. Куту керек. кетттт - Кенет белмесш куртып жШергенде балалар буган тезе - Бурын сезшмегеш ме, сонда? алар ма екен? — Мен балаларды катты еркелетерсмз деп ойлаганмын, - Балаларды буган тым эуестендфш, куныктырмау керек Кейде оларга тиым салып, бакылайтыньщызды ангардьщ, болатын. Баска энпме жок. Сонда, с1з дэл не ютеуге тиым салдьщыз? Арыстандар устаган жануарын жеп бтрген екен. Олар - Мен оларды Нью Йоркка жШермедш. орман алкабына шыгып алып ею азаматка кез тшш турды. - Баска? - Маган бул жер мулде жайсыз сезшп тур - дед1 де, Дэ­ - Бфнеше курылгыларды шыгарып тастаганмын. Тагы б!р вид Макклейн: - Мына жерден шыгайык. Осы бф каргыс ай бурын уй тапсырмасын орындамасандар белмеш бектп аткыр белме маган ттт1 унамайды. Тынысым тарылып тастаймын деп коркытканмын. Сосын, ойнамагандарын кетедт дэлелдеу ушш бфнеше кун кулыптанган. - Иэ-э. - Мына арыстандар дэл шынайы кершетш шыгар? - деп, - Муньщ сонда катысы бар ма? Жорж Хэдли сурады. -Бфак, мен аса сене коймаймын... - Болганда кандай. Бурын олар Санта Клаусда жж- жапар болса, казф Скруж1 десш мэз-мейрам. Балалар - Не нэрсеге? непзшде Сантаны кебфек жаксы керетш ед1 гой. Бул уйд1ц - Булардьщ тфшп кетерше. балаларьщыз унин шдщ де, зайыбьщыздын да орнын баса - Мен кайдан бшешн. алатын мумющцпн езщз жасап бергеншз. Белме казф олар - Курылгысында элде бгр акау болган шыгар. Элде бала­ уш1н ата-анага айналган, ттт1 туган эке-шешесшен де артык лар бфдемесш бурап Ж1берд1 ме екен? коретшш пайымдацызшы. Сонда С13 аяк астынан оны жа- - Бшмейд! екенмш. бамын дегенщйде олар калай наразы болмаска. СИ аспанга Олар ес1кке карай беттедт - Кдратамыз десек, бул белме макул кермейтш шыгар, кез сальщыз. Куннщ шуагын сезшщП. Жорж, сП омфЩШ ия? езгертщН. СП де езгелер секшд1 жан тыныштыгын калап, осы уйд1 салдырдьщыз гой. Не ушш дейсН гой, асуйщИдеп - Юм елг1С1 келер дейсщ? Белме де солай гой. - Кираткалы жатыр деп бул белме меш жек керш кетпес? кер Чарльз Диккенстщ «Рождество» повесшдеп жагымсыз кейш- - Бупн С13Д1Н есщН ауысып кеткен жок па? - деген Дэ­ вид Макклейн: - СП бул белмеден кез жазгьщыз келмейдь ау. Ояна керщИ. 82 83

Сейтп де, ол ецкешп жердей канга боялган шарф алды. Рэй Брэдбери. Африкаиыц тыц даласы - Мынау С13Д1К1 ме? Уйде бф сэт тф1 жан калмагандай. Дэл зират секшдк - Жога - деп, турш езгертпей жауап берген Жорж Хэдли 0л1 тыныштык орнаган. ше-шала: - Лидианш гой - дедк - Олардьщ Т1Л1Н алмавдар! - деп, Питер уйдщ тобесше Олар бфге электр шитше барып, белменщ барльщ карап айгай салды да:-Муньщ бэрш куртуга экеме руксат бермей койшы! - деп, кэдшп Тф1 жанга жалынгандай айт- курылгыларын куат козшен ажыратты. ты. Сойти де экесше карап: - Мен С13Д1 катты жек керемш - Вэнди, Питер екеу1 асылып олуге шак калды. Олар жер дедк тепкшеп жылады, колдарына не туесе, соны лактырды, - Анайы м1незбен ештецеге жетпейс1н. Бакырып та, унс1з епл1п те жылап керд1. Соцында, ауызда- - С1з ел1мге лайыксыз. рына келгенш айтып, заттарды теу1п бастады. - Сен де, 613 бэрш1з б1раз уакыт олгенмен б1рдей болдык кой. Ал, енд1 шынайы емф суре бастаймыз. Сылап-сипатып - С13 613Д1Ц белмем1зд1 куртпацыз, м.уньщызбен кел1с- отырганнан гер1 Т1РШ1Л1К кылайык та. Вэнди жылаумен болды. Питер де одан калысар емес. пеймв. - Жалгыз рет, бф рет кана ашып бере сальщызшы! Жа- - Тынышталындар, балалар! рай ма? - деп, балалар жылай-жылай ет1Н1п жатты. Вэнди мен Питер диван устшде сулк тус1п жатып, -Жорж жаным, б1р рет ашып бере салсаншы. Одан кел1п- кетер не бар гой дейсщ - дед1, Лидиа. оксумен болды. - Жарайды, бакьфып-шакыруды койсандар, ашайын. Б1р - Жорж сушктш, белмелер1н б1рнеше минутка ашып минут кана боласывдар, сосын, ешкашан жоламайсындар. Тус1нд1вдер ме? бере салшы. Осылай бэршен б1ржолата айыра салуга бол- - Тусшд1к эке! - деп, Вэнди мен Питер куана дауыстады. майды гой - деп, Лидиа жалынды. Олардьщ коз жастары кеппесе де кулшсфеп турды. - Сосын, бэрш13 демалуга сапар шегем1з. Дэвид Мак- -Жок. клейн бф жарым сагаттан кеЙ1н б1зд1н кешьконымызга - Сен калайша буйтш, катыгезд1кпен... комектесш, эуежайга жетк131п саламын деген. Мен кише берешн. Сен белмеш б1р минутка гана ашып бер. Бф-ак ми- - Лидиа, мен барлык курылгыны ажыраттым, кайтадан нУт кой, Лидиа! Тус1Н1кт1 ме? коспаймын. Бупннен бастап осы б1р каргыс аткан уйден Зайыбы балаларымен б1рге у-шу болып кеткенде Жорж кутыламыз. Оз басымызга каншама пэле тшеп алганымызды Хэдли ауа таратушы кубыр аркылы жогаргы кабатка шыгып, угынган сайын журег1м ауырады. Бэр1М1з осы б1р механи- ки1не бастады. Б1рер минуггай уакыттан кеЙ1н Лидиа жет1п келд1. каландырылган, электрондык курылгымен тым коп уакыт алыстык. Енд1, б1р мезпл таза ауамен тыныстаганымыз жен шыгар. Осылай деген Жорж ушн айнала жур1п, сойлейЛн сагатты, электр пешт1, жылыткышты, еНк тазалагышты, бэтенкенщ бауын байлагышты, дене ыскылагышты, еден жугышты, массаж жасагышты, колына шнген барлык курылгыларды 0ШфД1. 84 85

А/\\Ш жазушылары туындыларынаи Рэй Брэдбери. Африканыц тыц даласы - Акыры кететшшН дурыс болды - деп, ол курсщдг Кенет бф дыбыс шыкты. — Балаларды сонда кдлдырып кеттщ ое? Олардьщ уш жагынан катар арыстандар сары шеп пен - Мен де кшнш алайын деп. Элп пэлес1 Африка тагы да кепкен сабанды сытырлатып, акырып-куршдеп келе жатты. шыга келдг Не кормек екен, сол жердей? Арыстандар. - Жарайды, бес минуттан кейш бэршв Айовага карай Жорж Хэдли эйелше карады. 1зшше, куйыршыктарын шыгып кетем1з. Кудай сактасын, 613 мына уйде калай турып кетерш алып, баспалап келе жаткан жырткыштарга кез! келгенбИ, ез1? Кандай тулен туртш, м.ундай жекс.у.рын дуние ТуСТ1. сатып алдык екен? - Астам мшез, мол акша, акымактык шыгар. Ерльзайыптылар ойбайга басты. Аяк астынан олар бу­ - Ана балаларымыз элп жырткыш авдарын шыгармай рый осы белмеден шыккан дауыстьщ соншалыкты таныс болып естшгещппнщ байыбына барды. турганда теменге тускеншп абзал болар. Сол сэтте балаларыньщ «Эке, шеше, келн-цздер, тезде- - Ал, мен келдш - деп, Дэвид Макклейн балалар белмесшщ еспзнщ алдына жеттг- 0, сендер екенсп-щер тщпдер!» деп жанушыра айгайлагандары естшдг гой? - деп, орман алкабында сапар ыдысымен тамак 1шш Ерльзайыптылар ауа кубыры аркылы теменге жедел отырган ею балага тандана карады. Арт жагында сары дала мен булак коршедг Кун ысып, тебеден тент тур. Дэвид тусш, ДЭЛ13Д1 бойлап жупрютг Балалар К0р1НбеД1. Макклейн терлеп-тепши бастады. - Вэнди? Питер? Олар балаларыньщ белмесше жупрш юрдт Африканыц - Эке-шешелерщ кайда? Балалар оган карап кулшсфеп: балгын балауса даласындагы арыстаннан езге ештеце жок. - А, казф келед1 гой. Жырткыштар оларга коз тюш тур. - Жаксы, каз1р бэршв кетемв гой. Анандайтын жерде агаш келенкесшде арыстандар езара - Вэнди? Питер? жагаласып алды да, ун-тунс13 устаган андарын тас тартып Есж жабылды. жей бастаганы Дэвид Макклейнге коршдг Ол колымен - Вэнди? Питер? кущц колегейлеп алып, арыстандарга карады. Арыстандар жемш бтрген сеюлд1 су 1шуге булакка ЕрлКзайыптылар кайтадан ес1кке карай жупрютг карай кетт бара жатканы кершедт Дэвид Макклейннщ - Аш, ес1кт1! - деп, Жорж Хэдли айгайлап коцырау ба- тершйген мандайына келецке тусН де ете шыкты. Келейке топ-тобымен бфше соц бф1 тусш жатты. Аспанда каптаган —МуНЫСЫ нес1, 013Д1 СЬфТЫМЫЗДаН беК1Т1П тастапты тазкара кустар айнала ушып барып, темендеп келе жатты. гой. Питер, ес1к аш! - деп, ол айгайлап есжт1 перпледп - Бгр кесе шай куйшы! - деп, ел1 тыныштыкты бузган Вэндидщ даусы естшдг Ес1к сыртынан Питердщ даусы естшдь - Екеулерщвдщ уй киратуларыцызга жол бермеймв! - дейд!, улы. Ерльзайыптылар есжп токпактаумен болды. - Балалар, буларьщ ешкандай кулю шакырып турган жок. Кдзф Макклейн келедг Сосын - .V\". - 87 86

ЛКШжаушшары »^«ды,арыш, , . ... . . . . . . Макс Шулман. Махаббат деген к,ател\\к Макс ШУЛМАЦ - Пети, неге? Акылга салып корешкнл. Жанаттьщ терю1 МАХАББАТ ДЕГЕН 1$АТЕА1К арам эр1 жуш жидшш келедг Ию1 жаман жэне ауыр. Сыны да нашар. Тагы... Мен кисынды ойлай алатын, алгыр ж1пт болдым. Байка- гыштык, салмакты-саликалылык, орныктылык, пысыктьщ, - Сен тусшбейсщ - деп, ол дереу созшд! болд! де: - акылдылык бэр1 де бф бойымнан табылады. Миым деген Бул солай болуга тию... Жанат терюшен жасалган тон ушш атылып турган зымыран, химиктщ олшемшдей пакты, ой- жанымды да аямаймын. Не нэрсеге болса да барамын. санам ота пышагындай етшр едь Ол туста менщ жасым он сепзде гана болганын ойлашы! Миым, ягни, накты жумыс ютей алатын бастагы куралым би1к жуктемеге ауысты. Бозбаланьщ рухани куш-куатыныц дэл сондай керемет болуы сирек. Миннесота университет! жатакханасында бф - Не болса, соган ба? - деп, тесше карап сураганымда ол: болмеде турган Пети Борчыны алайыкшы. ЕкеушЬ туйдей - Иэ, не болса, соган! - шщкшдеген дауыспен жауап курдаспыз эр1 шыгу тепмы де уксас. Бфак, ол есек секшд] катты. топас. Тэп-тэуф жшгг болганымен хайуаннан асып бара Иег1МД1 сипалап, ойланып калдым. Тонды кайдан табуды жаткан ештецес! де жок ... бшп тур едш. Окем студент кезшде сондай тон киген. Оны- сы эл1 кунге дешн бвдщ уйдщ шатырындагы б!р куыста Бф куш кешке оньщ вн-туссИ кабагы тусш тесек устщде сактаулы жатыр. Петиге де, маган да кажет бф нэрсе бар. отырганын кердш де дереу сокыр 1шек болды деп диагноз Дэл соган тиесш демесем де, менщ кей жагынан какым бар. доя салдым. Ол - оньщ курбы кызы Полли Эспи... Мен ол туста зангерлж мамандыгыньщ бфшпй курсыньщ - Кдзгалма! - дедш оган. - Ешбф дэр11шпе, мен тезфек студентшш. Бфер жылдан сон машьщтану юшен шетел- дэрюер шадырып келешн. ге барамын. Болашак зангер уипн кандай жар керек екенш бшетш кумын гой. Менщ байкауымша, мыкты зангерлердщ - Жанат - деп, тутыгып, сыбырлады, ол. бэр1 суду, биязы, акылды эйелдермен жуптаскан. Бф гана - Жанат дейсщ бе? - деп, аньщтаганымда: кемшшп бар демесен, Полли толыгымен маган сай келш-ак — Жанаттьщ терюшен жасалган тон кипм келед1 - тур. Ол сулу эр1 биязы. Бфак, акылды емес. Шын мэншде деп, быдындайды. Оньщ мэселеа тэннщ емес жанньщ ол баска багытка бет алган. Дегенмен, менщ багыттауыммен муктаждыгы екенщ дереу уга койдым. журсе, оньщ акылды болып кетуге мумкшд1П барына мен - Сен неге жанат терющен жасалган тон кигщ келд1? ... сенетгамщ. Кдлай болганда да тырысып кергеннщ еш - Окудагьт тэуф жшггтердщ бэр1 кит жур гой. Сен муны артыктыгы жок. Солай гой, коршсп кызды сулу етемш де- б1лмей кайда журген адамсьщ? генше, акымак болса да ажарлысын акылды ету анагурлы - Клтапханада. онайырак. Ол орнынан атып турды да белмеш кезт журш «Мен жа­ 89 нат терющен ттплгвн тон киемщ. Мщдегп турде». - '■••г; 88

А^Шжазуи1Ыларь1ЩЬ1нд р .............. .... .... Макс Шулман. Махаббат деген к;ател1к - Пети, сен Поли Эспид! суйесщ бе? - деп, сураганыМда ....... ' — ол: - Болмайды, ешкашан! - деп, ол тонды озшен алыстатты Оны акылды кыз деп ойлаймын. Бфак, бул махаббат кес1мд1 С031Н айтты. па, баска ма бшмеймш. Оны не уш!н сурадыц? Мен орындыкта отырган куш кггап окыган болып, коз - Сен1ц кандай жоспарыц бар? Жуптаспак ойдасьщ ба7 кырыммен Петите карадым. Ол катты киналып жур. Бей­ -Жога. Кездесш журген1М13ге коп болганымен, мен басца не бф баспанасыз кезбе балалар нан тагамдар дукенппц терезесшен сыгалайтыны секйцц тонга к©з тастап кояды. кыздармен де жолыгып турамын. Ал, не болды? Сойти де кайта бурылып, ойлы кешппен иепн устап, - Онын баска жшт бар ма? - деп, сурадым. тонга муцая карады. Кайтадан бф б.урылып Караганда бф - Мен1Н бшу1мше, ондайы жок- Не болды? шешшге келгендей болды. Басын оц мен солга алма кезек Мен коцшм жайланып, бас изед1м де: бурганда куштарлык пен шенпм де алмасып жатты. Акьфы, - Кыскасы, егер сен картадан оппршсец, орньщ бос жалтактаудан калды. Кумарткан кецш тоннан ек1 козш тай- дьфмады. калады деген сез гой. Солай ма? - Солай деп ойлаймын. Не ютемексщ? - Поллид1 суймейтш де сияктымын. Мен онымен кецш - Ештеце емес - деп, шкафтан жол сомкемд1 шыгардым жарастьфмайтын шыгармын - деп, кояды. - Сен кайда кетац? - деп, Пети сурады. - Демалыс кундер1 ушме барып келей1н - дед1м де, - Тоныцды киш керсещш! - дедш, мен. Ол келюп. Тон оныц кулак тусынан еппнщ коншына сомкеге оны-мунымды салдым. дешн жетш турды. Кэдшп ол1 жанаттарды экелш ушп Дуйсенб! куш кайтып келд1м де «М1неки, кор» деп, когандай. - Дэл келш тур - деп, куана айтканда мен орнымнан Петид1 шакырдым. Жол сомкемд1 ашып, 1925 жылы Суд турды м. Беркатта экемн1д киген улкен, елтф1 эр! И1С1 де бар затгы - Кел1С1м бойынша гой? - деп, мен оган колымды шыгардым. усындым. Ол тук1р1Г1н жутты да: - Айтканым айткан. Оны керген Пети «Кудай-ау!» деп дауыстап жШердг Ол Ертедшде кешк!С1Н мен Поллимен алгашкы кездесуге жанат тер1с1нен жасалган тонды алдымен устап кор1п, одан кеттгм. Жуздесу1М13 жаппай зерттеуге айналып кетт1. Мен соц бетше оасты. «Кудайым-ау!» деп, ол он бес, бэлкш, жи- оныц басын оз талабыма лайыкты ету уш1н калай жумыс ырма рет кайталаган шыгар. 1стеу1м керек екен^н бшп алуга тырыскан ед1м. Мен жатакханама муцайып кайттым. 9з 1С1ме дурыс бага - Саган унай ма? - деп, сурадым, одан. бере алмаган екенм1н. Ол кыздыц шала б1Л1М1Н тольщтыру, - Оган сез бар ма! - деген ол шац баскан тер1 тонды мейлшше орге тарту шынымен коркынышты едт Алдымен кушактаи алды. Сосын. кез! б.ртурш болды да: ойланып уйрену1 керек. Мунысы жумысты Т1ПТ1 ауырлата Муньщ акысына не калайсыц? - дедн - Сети курбы кызыцды! 90 91

АКШжаз}чишары^^^.Р_....... Макс Шулман. Махаббат деген цатетк ....... • '• - .......... : ~ *-....'• * - тусп Бастапкыда мен оны Петиге кер! Кайтара жаздадЬ1м - Полли - деп, мен баяу гана дыбыстадым. «Кррытын- Ирак болмеге келген сои Петидщ жур.с-тдоысьщ, кась ; шанышкы колданган турш керш тагы да тырысып багу*, ды дегешмН адасушылык. Жаттыгу жаксы дегеншвдщ бел байладым. 931 жалпылама мэселе. Айталык, егер сен журек ауруы- Барлык 1сп жуйел! турде журпзбек болып, оны Ло. на шалдыксан, жаттыгу саган кер1 эсер етедй Дурыс емес. гика сабагынан бастадым. Еюнпп кездесуге шакыргацда есшшщ алдына барып, «Полли, бупн кешке Кпо11-ге барЬ1п Журек ауру адамдардьщ кебше дэршер жаттыгу жасамауга сейлесемо» дедш. кецес береди Сен жалпы акпаратты аныктауыц керек. Сен Кездесу орны Кпо11 кампусына келш, кэр1 емен агашы- журтка кобшесе, жаттыгу жаксы деуге тшссщ. Олай болма- ныц саясына жайгасканда ол менен бфдеме куткендей са, болжамньщ кателшш тудырасыц. Тусшдщ бе? кейште карады. - Б13 не туралы свйлесем1з? - Жок - деп ол шынын айтты. «Тамаша екен. Тагы да - Логика - деп, жауап бердш. Ол бфер минут ойланды да эцпмелесуге келющ, «Га- баскасын». жап» деди ,. .Кулан кешн 613 асыгыс жасалган корытынды (Наз1у - Логика - деп, тамагымды кенеп алдым: «Бул дегень ОепегаНгайоп) туралы сейлеепк. м1з ойлау жуйесш зерттейтш гылым. Б13 дурыс ойлаудыц алдында логикалык кателерд1, адасушылыктарды тануымыз - Зешн койып тьщда. Сен французша сейлей аласьщ, керек. Осыныц бэрш бугш кешке уйренетш боламыз». мен бшмеймш, Пети Борч да бшмейдй Осыган байланысты - Элбетте - деп ол кол шапалактады. Мен шошып калсам да эцпмемд1 ары карай батыл турде менщ корытындым Миннесота университетшде ешкш де жалгастырдым. французша бшмейди - Алдымен, болжам кателнсгер1 (Оюф ЗптфНсйег) жайы- мен танысамыз. - Солай ма? Ешюм де ме? - деп, Полли тандана сурак - АЬа- деп, ол юршпн кагып-кагып ж1бердй койды. - Жалпы тужырымга келеек, Ою1о ЗппрПсйег дегенЫз анык емес, жалпылама карастырылып отырган нэрсе Мен ашуымды барынша жасырдым: аркылы пайда болган корытынды. Мысалы, жаттыгу - жаксы ондыктан, эрбф адам жаттыгулары керек. - Полли, бул дегенщ кате. Асыгыс жасалган жалпы - Мен келюемщ - деп, Полли шын ниепмен айтгы: корытынды. Мундай корытындыны колдайтын ете аз гана а™™™ Де гажа^ып дегенд1 айткым келедй Со- лаи гои. Жаттыгу денет дамытады». мысал бар. - Баска кате бшесщ бе? Билеуден де кецццц деп койсац- шы! - дед1, ол демш 1шше тартып. Мен ызамды зорга тежедш. Мына кызбен ел болмайды екенмш ... - Келес1 мэселе, белгш бф нэрседен кешн кездесетш дуние. (Роз1 Нос). Кулак койып тьщда! Билмен бфге демалыска баруга болмайды. Оны ертш барган сайын жацбыр жауады. - Оган уксайтын адамды мен бшемш. Оныц аты-жеш Юла Бекер. Бщдщ елд! мекенде турды. Ешкашан кателес- ■ ■ - ...... • • .—. - - «Я 5» 5 ■ * . ■» 5 • 5- 92 ■■ ■............................................ •••• ••• ••• ■ ■ 93