ทรงเป็นบิดาแห่งการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

“การส่งเสริมให้ราษฎรเพาะปลูกพืชเศรษฐกิจต่างๆ นั้น แม้จะใชร้ ะบบพ่งึ น้ำ� ฝน แต่ควรพิจารณาสรา้ งอา่ งเกบ็ นำ้� ขนาดเลก็ ไว้ ด้วย เพื่อสามารถควบคุมน้�ำและเก็บส�ำรองน�้ำในยามท่ีไม่เป็นท่ี ต้องการ แต่จะสามารถช่วยเหลือพ้ืนที่เกษตรกรรมในช่วงฝนแล้งได้ อย่างทันการ ซ่ึงจะเป็นตัวอย่างการใช้ประโยชน์จากน�้ำ อยา่ งประหยัดในกรณีจำ� เปน็ เท่าน้ัน” ๒๖ กนั ยายน ๒๕๒๙ 151

“ใหพ้ ิจารณาสรา้ งอา่ งเก็บน้�ำขนาดเลก็ บริเวณรอบๆ เนนิ ทป่ี ลกู สวนป่าซึ่งเรม่ิ มีความช่มุ ชื้น โดยสรา้ งลดหลนั่ ลงมาเปน็ ชัน้ ๆ จะทำ� ให้ สามารถจัดที่ดินบริเวณท้ายอ่างเก็บน้�ำให้เป็นท่ีท�ำกินของสมาชิก หมู่บ้านป่าไม้ได้ นอกจากนั้นให้พิจารณาปลูกไม้ผล เช่น ต้นมะม่วง รอบอา่ งเกบ็ นำ�้ ดังกลา่ วดว้ ย” ๑๒ ธนั วาคม ๒๕๒๖ 152

“โครงการลักษณะน้ี เป็นโครงการเบ็ดเสร็จที่มุ่งพัฒนา เพื่อให้เกิดความม่ันคงตามแนวชายแดน โดยส่งเสริมให้ราษฎร ในพื้นท่ีรับผิดชอบอยู่ดีกินดีเป็นส�ำคัญซึ่งนับเป็นโครงการใหญ่ท่ี เจา้ หนา้ ทท่ี ง้ั ฝา่ ยพลเรอื น ตำ� รวจ ทหาร ประสานงานในภารกจิ นอี้ ยา่ ง ใกล้ชิด ส่วนการแยกพื้นที่พัฒนาเป็นสองเขตก็นับว่าเหมาะสม เพราะแต่ละเขตมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจนท้ังสภาพภูมิประเทศ และด้านยุทธศาสตร์ ข้อส�ำคัญคือการพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติที่มี อยู่ให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในท�ำนองสร้างสรรค์ไม่ใช่การท�ำลาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งแหล่งน้�ำ เพราะราษฎรส่วนใหญ่เป็นเกษตรกร ซึ่งต้องพ่ึงน�้ำท้ังในการท�ำกินและการอุปโภคบริโภค รวมท้ังกิจการ อุตสาหกรรมในพื้นท่ีด้วย ส�ำหรับแหล่งน�้ำต้องพัฒนาตามลุ่มน้�ำ โดยไม่ต้องค�ำนึงถึงเขตการปกครองท้องถิ่น ปัญหาท่ีควรระวังคือ อย่าเบยี ดเบียนผู้อาศัยในพนื้ ทโ่ี ดยไมจ่ ำ� เปน็ หากสามารถเลือกท�ำเล สร้างอ่างเก็บน�้ำที่เป็นท่ีไร้ประโยชน์ได้ก็เท่ากับเป็นการประหยัด งบประมาณ สามารถท�ำงานได้รวดเร็ว ปราศจากการขัดแย้งและ การตอ่ ตา้ นจากประชาชนนอกจากนน้ั การพฒั นาชนบทตอ้ งคำ� นงึ ถงึ การอนุรกั ษ์ทรัพยากรอนื่ เช่น ป่าไม้ เปน็ ตน้ เพราะป่าไมเ้ ป็นแหล่ง ท�ำรายได้ให้ประเทศ ตลอดจนเป็นแหล่งอนุรักษ์ส่ิงแวดล้อมได้แก่ ตน้ นำ�้ ลำ� ธาร พนั ธไ์ุ ม้ สตั วป์ า่ กบั เปน็ สถานทรี่ กั ษาเอกลกั ษณข์ องชาติ ในดา้ นแหลง่ ทอ่ งเทยี่ วและพกั ผอ่ นหยอ่ นใจ เมอื่ พนื้ ทพี่ ฒั นาเกดิ ความ ปลอดภัยและราษฎรมีรายได้ ก็เท่ากบั เปน็ การเสริมสรา้ งความมน่ั คง ในชาติ ส�ำหรับพ้ืนท่ีเป้าหมายจะต้องจัดสรรให้ ชัดเจนว่าเขตใดเป็น เขตส่งเสรมิ การเกษตรกรรม หรือเขตสงวนทางดา้ นนเิ วศนว์ ิทยา” ๒๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๘ 153

“ใหก้ รมชลประทานดำ� เนนิ การสำ� รวจเพอ่ื พจิ ารณาวางโครงการ พฒั นาแหลง่ นำ้� ขนาดเลก็ ตลอดแนวล�ำนำ้� นา่ นตอนบนกบั ล�ำนำ้� สาขา ในเขตพน้ื ทอ่ี ำ� เภอทงุ่ ชา้ ง อำ� เภอเชยี งกลาง อำ� เภอบวั กงิ่ อำ� เภอบอ่ เกลอื จงั หวดั นา่ น เปน็ จำ� นวนหลายโครงการโดยทว่ั ถงึ เพอื่ สนบั สนนุ น�้ำสำ� หรบั การเพาะปลกู ไดต้ ลอดทง้ั ปี รวมทงั้ นำ�้ เพอ่ื การอปุ โภคบรโิ ภค นอกจากนน้ั สมควรพิจารณาจัดหาน้�ำในพื้นท่ีที่ขาดแคลนน�้ำในเขตพื้นท่ีอ�ำเภอ ปา่ ซาง อำ� เภอแมท่ า จังหวดั ล�ำพนู ซ่งึ ได้แกก่ ารพฒั นาล�ำน้�ำแมข่ นาด ล�ำนำ�้ แม่ก้ม เป็นตน้ ส�ำหรับบริเวณที่มสี ภาพคอ่ นขา้ งแหง้ แลง้ ในเขต พ้ืนท่ีอ�ำเภอเมืองพะเยาและพื้นที่ใกล้เคียง ให้พิจารณาก่อสร้าง โครงการอ่างเก็บน้�ำขนาดต่างๆ ตามความเหมาะสม เพื่อช่วยเหลือ น้�ำส�ำหรับการชลประทานกับการอุปโภคบริโภคของราษฎรในบริเวณ ดังกล่าว” ๑๙ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๓๒ 154

“ควรสร้างฝายต้นน้�ำล�ำธารตามร่องน้�ำเพ่ือช่วยชะลอกระแสน้�ำ และเก็บกักน�้ำ สำ� หรบั สร้างความชมุ่ ชื้นให้กบั บรเิ วณตน้ น�ำ้ ” ๑๑ มนี าคม ๒๕๓๒ 155

“บริเวณด้านซ้ายและขวาของโครงการอ่างเก็บน�้ำแม่ริมมีท�ำเล เหมาะสมส�ำหรับสร้างอ่างเก็บน้�ำขนาดเล็กได้อีกสองแห่งเพ่ือใช้ ประโยชน์ ในการเก็บส�ำรองน้�ำจากอ่างเก็บน�้ำแม่ริม ซึ่งปริมาณน้�ำ เหลือใช้ค่อนข้างมาก ทั้งน้ีเพื่อจะได้สามารถจ่ายน้�ำสนับสนุนพื้นท่ี เพาะปลกู ของราษฎรหมบู่ า้ นใกลเ้ คียง ท่ียงั ขาดแคลนน้�ำได้เป็นเนอ้ื ที่ กว้างขวางกวา่ เดมิ นอกจากนนั้ ควรพิจารณาหาทางอนรุ ักษ์ปา่ ไม้ บริเวณต้นน้�ำล�ำธารไม่ให้ถูกท�ำลายและให้คงสภาพชุ่มชื้น ตลอดไป” ๑๔ มนี าคม ๒๕๓๒ 156

“น้�ำจะท่วมจากทะเล เพราะว่าส่ิงแวดล้อมเปลี่ยนแปลง เขาบอกว่าเพราะมีสารคาร์บอนข้นึ ไปในอากาศมาก จะท�ำให้เหมอื น เป็นตู้กระจกครอบ แล้วโลกน้ีก็จะร้อนขึ้น เมื่อโลกร้อนขึ้น มีหวังว่า น�้ำแข็งจะละลายลงทะเล แล้วรวมทั้งน�้ำในทะเลนั้นจะพองข้ึน เพราะว่าสิ่งของท่ีร้อนขึ้นย่อมมีการพองขึ้น ปริมาตรก็มากข้ึน เมือ่ น้�ำพองขึ้นก็จะท�ำใหท้ ่ที ่ตี ำ่� เชน่ กรุงเทพฯ ถูกนำ้� ทะเลท่วมอันนี้ ก็เป็นเร่ืองเขาว่าก็เลยสนใจว่าเร่ืองเป็นอย่างไร จึงได้ข้อมูลมาว่า สง่ิ ท่ีท�ำใหค้ าร์บอน (ในรปู คาร์บอนไดออกไซด)์ ในอากาศเพ่มิ มากขน้ึ นั้น มาจากการเผาเช้ือเพลิงซ่ึงอยู่ในในดินและจากการเผาไหม้ ซ่ึงตามตัวเลขจ�ำนวนคาร์บอนในอากาศน้ี…ไม่ทราบว่าท่านจะจดจ�ำ ได้หรือไม่ เพราะว่าพูดไปอย่างน้ีอาจจดจ�ำไม่ได้ แต่บอกได้ว่า ในอากาศนมี้ สี ารคารบ์ อนมคี ารบ์ อนอยเู่ ดยี๋ วนี้ จำ� นวน ๗๐๐ พนั ลา้ น” ๔ ธันวาคม ๒๕๓๒ 157

“วันก่อนนีเ้ ราพูดถงึ ปญั หาว่าเมอื งไทยน้ี อีกหนอ่ ยจะแหง้ ไมม่ ี นำ้� เหลอื จะต้องไปซ้ือน้�ำจากต่างประเทศ ซึ่งก็อาจเป็นได้ แตเ่ ชื่อวา่ จะไมเ่ ปน็ อยา่ งนน้ั เพราะวา่ ถา้ คำ� นวณดู นำ�้ ในประเทศไทยทไ่ี หลเวยี น นั้นยังมีอยู่เพียงแต่ต้องบริหารให้ดี ถ้าบริหารให้ดีแล้ว มีเหลือเฟือ มีตัวเลขแล้วแต่ว่ายังไม่ได้ไปแยกแยะตัวเลข เหมือนท่ีได้แยกแยะ ตวั เลขของคารบ์ อนน้�ำ นนั้ นะในโลกมมี ากแลว้ ทใ่ี ช้ จรงิ ๆ มนั เปน็ เศษ หนึ่งส่วนหมื่นของน้�ำที่มีอยู่ อาจไม่ถึง ก็ต้องบริหารให้ดีเท่าน้ันเอง เด๋ียวน้ีก็มีปัญหาเก่ียวกับน�้ำน้�ำนี้จะต้องใช้ให้ดี คือน�้ำน้ันมีคุณ อย่างท่ีเราให้น้�ำส�ำหรับริโภค น้�ำส�ำหรับการเกษตร น้�ำส�ำหรับ อตุ สาหกรรม ท้ังหมดนี้ ต้องใชน้ ำ�้ ทด่ี หี มายความวา่ นำ้� ทส่ี ะอาด” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๒ 158

“ส�ำหรับแหล่งน้�ำธรรมชาติ ไดแ้ ก่ ล�ำหว้ ยสายตา่ งๆ ในบรเิ วณ โครงการอ่างเก็บน�้ำห้วยทอน ต้องรีบพัฒนาให้เป็นอ่างเก็บน้�ำขนาด เล็กหรือฝาย ซ่ึงแล้วแต่ความเหมาะสม เพื่อวัตถุประสงค์ในการ จัดหาน้�ำเพ่ือการเกษตรกรรมให้แก่ราษฎร จนสามารถท�ำกินได้ เพยี งพอ โดยกรมพัฒนาท่ีดินกบั กรมสง่ เสริมการเกษตร จะได้เข้ามา ช่วยเร่ืองดินและพันธ์พืช ราษฎรจักได้ไม่คิดบุกรุกข้ึนเขา และเข้าป่า เพ่ือแผ้วถางที่เพาะปลูก ท�ำให้สามารถอนุรักษ์พื้นท่ีป่าไม้ท่ีมีสภาพ ค่อนข้างสมบูรณ์แต่เหลืออยู่น้อยให้คงอยู่ตลอดไป นอกจากนั้นยัง เป็นการป้องกันไม่ให้เกิดกรณีพิพาทระหว่างหน่วยงานราชการกับ ประชาชนโดยไม่จ�ำเป็น ส่วนกรมป่าไม้ก็ควรพิจารณาจัดรูปหมู่บ้าน ในเขตพัฒนาดงั กล่าว ให้เปน็ ลักษณะหมบู่ า้ นปา่ ไม้ กล่าวคือ สมาชกิ ทำ� การเพาะปลกู กบั ชว่ ยงานปลกู สวนปา่ ตลอดจนปอ้ งกนั รกั ษาปา่ ไม้ เจ้าหน้าที่ป่าไม้จะท�ำหน้าที่บ�ำรุงป่าโดยการหาท�ำเลสร้างฝายต้นน�้ำ ล�ำธารตามรอ่ งน�ำ้ เพ่อื เก็บกักน�้ำส�ำรองไวใ้ ชใ้ นการเร่งรัดงานปลกุ ปา่ กบั สรา้ งความชมุ่ ช้ืนให้กบั ป่าไมใ้ หค้ ่อยๆ ฟน้ื ฟสู ภาพดีดงั เดิม การท่ี เจ้าหน้าที่หน่วยงานราชการต่างๆ เช่น กรมชลประทาน กรมป่าไม้ กรมพัฒนาที่ดิน กรมส่งเสริมการเกษตร ในพื้นที่ร่วมมือกัน ช่วยหารอื ให้ราษฎรมีคุณภาพชีวติ ที่ดีข้นึ เมื่อมปี ญั หากป็ รกึ ษาหารือ กนั อยา่ งไมเ่ ปน็ ทางการ กจ็ ะทำ� ใหม้ คี วามเปน็ มติ รกนั การทำ� โครงการ พัฒนาท้องถิ่นบางกรณีจ�ำเป็นต้องท�ำโดยเร่งด่วนและทางราชการ เห็นชอบแล้ว ภาคเอกชนเช่นมูลนิธิชัยพัฒนา ก็สามารถสนับสนุน ด้านเงินทุนทดรองไปก่อนได้ ต่อเมื่อได้งบประมาณจึงน�ำมาใช้คืน ภายหลัง เมื่อช่วยกันในลักษณะงานพัฒนาชนบทก็จะลุล่วง ได้อย่างราบรื่น” ๑ ธนั วาคม ๒๕๓๕ 159

“พิจารณาจัดท�ำระบบประปาหมู่บ้านโดยใช้วิธีให้น�้ำไหลผ่าน ระบบกรองน�้ำ เพื่อให้ราษฎรได้ใช้ประโยชน์ในการอุปโภคน้�ำประปา ไดต้ ลอดทง้ั ป”ี ๒๖ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๕ 160

“เม่อื เกดิ นำ�้ ทว่ ม ณ ทใ่ี ดทหี่ น่งึ กจ็ ะต้องศกึ ษาสถานการณต์ ่างๆ ให้รู้กระจ่างท่ัวถึง เร่ิมแต่น�้ำท่วมน้ันเกิดขึ้นมาอย่างไร ในพื้นที่น้ัน มีสภาพเป็นอย่างไร เคยมีน้�ำท่วมมาแล้วก่ีครั้ง มีระยะถ่ีห่างอย่างไร แต่ละคร้ังก่อให้เกิดความเสียหายมากน้อยเพียงใดและในปัจจุบันมี ลักษณะอย่างไร เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร เมื่อรู้สถานการณ์ ทเี่ ปน็ มาและทอ่ี ยแู่ นช่ ดั กค็ วรประมาณสถานการณไ์ ดว้ า่ ในอนาคตจะ เป็นอย่างไร และจะเกิดขึ้นอีกเม่ือใด การแก้ไขป้องกันก็จะสามารถ กำ� หนดวธิ กี ารไดถ้ กู ตอ้ งกบั ปญั หาและสภาพพน้ื ที่ ทง้ั สามารถกำ� หนด เวลาปฏบิ ตั ิได้ว่า การใดควรจะท�ำก่อนหลัง และการใดเปน็ การดว่ นท่ี จะต้องเร่งท�ำให้แล้วเสรจ็ ทันการณท์ นั เวลาเพ่อื ปอ้ งกันความเสียหาย ไม่ให้เกิดมีขึ้นอีก การรู้จักประมาณสถานการณ์จึงเป็นสิ่งที่ส�ำคัญย่ิง ในการปฏบิ ตั งิ าน ยง่ิ ประมาณสถานการณไ์ ดถ้ กู ตอ้ งเพยี งใดกจ็ ะทำ� ให้ งานท่ที ำ� ส�ำเร็จผลสมบรู ณ์และได้ประโยชน์ คมุ้ ค่ามากข้ึนเพยี งนนั้ ” ๑๗ กรกฎาคม ๒๕๔๗ 161

“พื้นทต่ี อนใต้ของลมุ่ แมน่ ำ้� เชน่ ลมุ่ นำ�้ ตาปี และลมุ่ น�ำ้ ปากพนงั ซ่ึงประสบอุทกภัยอย่างรุนแรงและอาจเกิดเหตุการณ์ซ้�ำอีกได้ ในอนาคตน้ัน มีท�ำเลเหมาะสมในการสร้างอ่างเก็บน�้ำขนาดใหญ่ได้ น่าจะพิจารณาวางโครงการสร้างเข่ือนเก็บกักน�้ำท่ีสามารถรองรับน�้ำ เป็นจ�ำนวนมหาศาล อันเป็นผลมาจากมีร่องความกดอากาศต่�ำพาด ผา่ นพนื้ ทภี่ าคใตบ้ างสว่ นตอ่ เนอื่ งทำ� ใหเ้ กดิ ภาวะฝนตกหนกั ตดิ ตอ่ กนั หลายๆ วนั ปรมิ าณนำ�้ ทีเ่ กบ็ กกั ไว้ดังกล่าวสามารถส�ำรองไวส้ ำ� หรบั ใช้ เพอ่ื การเกษตรกรรมในระยะฤดแู ลว้ ไดอ้ ยา่ งเพยี งพอไดต้ อ่ ไป สำ� หรบั พื้นที่ที่ล่อแหลมต่อการเกิดภาวะกระแสน้�ำไหลบ่าเข้าท่วมที่อยู่อาศัย และพน้ื ทที่ ำ� กนิ แตเ่ นอื่ งจากเปน็ ลกั ษณะทร่ี าบ ไมส่ ามารถทำ� โครงการ อ่างเก็บน้�ำขนาดใหญ่ได้ ก็น่าจะพิจารณาทางป้องกันบรรเทาปัญหา อทุ กภยั ดว้ ยการขดุ คลองระบายนำ้� ลดั ตรงไปเชอ่ื มกบั ทะเลเพอื่ ผนั นำ้� ปริมาณมากๆ ลงทะเลอย่างรวดเร็วที่สุดท่ีปลายคลองติดต้ังอาคาร บังคับน้�ำเพ่ือป้องกันน�้ำเค็มไหลย้อนและสามารถเก็บกักน�้ำจืดใน ระหว่าง ฤดูแล้งได้ด้วย อีกประการหน่ึงน่าจะรีบด�ำเนินการขุดลอก คลองธรรมชาติท่ีมีอยู่เดิมให้มีประสิทธิภาพในการระบายน้�ำสูงสุด ท้ังน้ีมีพระราชกระแสให้ใช้โครงการของโครงการการระบายน�้ำพรุ บาเจาะ จงั หวดั นราธวิ าส เปน็ ตน้ แบบในการดำ� เนนิ งาน สว่ นในระยะ ทเี่ กดิ ภาวะขาดแคลนนำ�้ กย็ งั สามารถใชป้ ระโยชนจ์ ากคลองระบายนำ้� ที่ขุดเสริมนั้น กับคลองธรรมชาติท่ีขุดลอกเป็นคลองจ่ายน�้ำเพ่ือการ ชลประทานในบรเิ วณเพาะปลูกของราษฎรไดด้ ว้ ย” ๒๑ ธันวาคม ๒๕๓๑ 162

“น้�ำท่ีไหลออกจากพรุโต๊ะแดงลงมาตามคลองต่างๆ จะไหลลง แมน่ ้ำ� บางนารา และคลองมโู นะ ซึง่ ในตน้ ฤดูฝนและฤดูแล้งนำ้� ทไ่ี หล จากพรเุ ปน็ นำ้� เปรย้ี วทำ� ใหน้ ำ�้ ในคลองมโู นะและนำ�้ ในแมน่ ำ�้ บางนรามี คุณภาพไม่ดี เม่ือได้ก่อสร้างระบบควบคุมและระบายน�้ำเปร้ียว ประกอบดว้ ยคลองตา่ งๆ อาคารบงั คับน้�ำต้ังแต่บริเวณบ้านปลักปลา ถึงบ้านโคกกูแว คลองโคกกระทอ่ ม คลองโคกอิฐ คลองโคกไผ่ และ คลองลาน เพือ่ ป้องกันและระบายน�้ำเปร้ียว น�ำไปลงคลองปูยูที่ทา้ ย ประตูระบายคลองมูโนะแล้วโครงการดังกล่าว จะท�ำหน้าท่ีน�ำน้�ำน้ัน ทง้ั หมดไปลงคลองปยู ทู างดา้ นทา้ ยประตรู ะบายนำ�้ ซงึ่ ปจั จบุ นั สามารถ ป้องกันน้�ำเปรี้ยวมิให้ไหลลงคลองมูโนะได้เป็นอย่างดี ท�ำให้น้�ำมี คณุ ภาพดีใช้เพื่อการเกษตรไดต้ ลอดทัง้ ปี” ๙ ตลุ าคม ๒๕๓๕ 163

“นำ้� มมี ากในโลก เปน็ นำ้� ทะเลเปน็ สว่ นใหญซ่ งึ่ จะใชอ้ ยา่ งนไี้ มไ่ ดแ้ ลว้ นอกจากนนั้ เดยี๋ วนท้ี ก่ี ำ� ลงั มมี ากขนึ้ กค็ อื นำ้� เนา่ จะตอ้ งปอ้ งกนั ไมใ่ หม้ ี นำ�้ เนา่ นำ้� เนา่ จะมอี ยเู่ สมอ แตอ่ ยา่ ใหน้ ำ้� เนา่ นนั้ เปน็ โทษมากเกนิ ไป ฉะนนั้ นเี่ ปน็ อกี โครงการหนง่ึ ทเี่ ราจะตอ้ งปฏบิ ตั ิ แลว้ กถ็ า้ ไมจ่ ดั การโดยเรว็ เรากจ็ ะ นอนอยใู่ นนำ�้ เนา่ นำ้� ดจี ะไมม่ ใี ช้ แมจ้ ะไปซอ้ื นำ้� จากตา่ งประเทศมากก็ ลาย เปน็ นำ�้ เนา่ หมด เพราะวา่ เอามาใชโ้ ดยไมไ่ ดร้ ะมดั ระวงั ” ๔ ธันวาคม ๒๕๓๒ 164

“ปีน้ีพูดถึงน�้ำท่วมนี้ก็จะยกตัวเลขเพียงเล็กน้อย เพราะว่า ถา้ ยกตวั เลขมากๆ ตวั เองผพู้ ดู กไ็ มส่ ามารถทจ่ี ะจำ� ได้ แลว้ กอ็ าจทำ� ใหฉ้ งน แลว้ กท็ ำ� ใหเ้ วยี นหวั เปลา่ ๆ แตว่ า่ ดตู ามหลกั ฝนทลี่ งมาเขาคำ� นวณไดว้ า่ ลง ในทน่ี นั้ เปน็ จำ� นวน ๗๐๐ ลา้ นลกู บาศกเ์ มตร ๗๐๐ ลา้ นลกู บาศกเ์ มตร น่ี อาจมองไมเ่ หน็ วา่ มนั เทา่ ไหร่ แตก่ ค็ งเขา้ ใจวา่ เวลาน�้ำถกู เทลงมาใน ท่ีจ�ำกัด นำ้� นั้นยอ่ มทว่ มยอ่ มนอง เพอ่ื แก้ปัญหาน�้ำทว่ มนีก้ จ็ ะต้องนำ� น�้ำนี้ออกจากท่ีน้ันไป วิธีเอาน้�ำนั้นออกจากที่น้ันท่ีท่วมก็มีวิธีเดียว กใ็ ห้ระบายออกมาทางคลองเอาลงไปทีท่ ะเล การระบายน้นั ก็จะต้อง มรี ะบบคลอง คนก็เคยนกึ ถงึ ระบบท่จี ะท�ำทเี่ รยี กเจ้าพระยา ๒ คอื ทำ� คลองยาวประมาณสามสิบสี่สิบกิโลเมตร จากแถวปทุมธานีลงไปท่ี ทะเล แต่มานึกดคู ลองนัน้ ไมไ่ ดเ้ ปน็ คลองทเี่ คล่ือนที่เป็นคลองตายตวั ในเหตุการณ์คร้ังน้ีน้�ำลงมาอย่างมากแถวระหว่างนครนายก สระบุรี ปราจนี บรุ ี ถา้ หากวา่ อยากจะระบายนำ้� ออกไปจากทนี่ น้ั กต็ อ้ งใชค้ ลอง นยี้ กไปไวท้ น่ี ครนายกเปน็ ตน้ มฉิ ะนน้ั กไ็ มร่ จู้ ะเอานำ�้ ไปทางไหน แตค่ ลอง ทจ่ี ะสรา้ งใหญๆ่ อยา่ งนน้ั กไ็ มส่ ามารถทจี่ ะยกไปได้ ไมใ่ ชส่ ง่ิ ทโ่ี ยกยา้ ย” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๓ 165

“วธิ ที จ่ี ะทำ� กต็ อ้ งใชค้ ลองทม่ี อี ยแู่ ลว้ ทไี่ ดป้ ฏบิ ตั มิ า กใ็ ชเ้ ครอื่ งมอื ทจ่ี ะ เร่งให้น�้ำไหลไปโดยเรว็ ข้นึ กบ็ รรเทาความเดือดรอ้ นไปได้บา้ ง แทนที่ จะนอนอยู่ตลอดเวลานานเหมือนในปี ๒๕๔๖ นั่นนะนองไปถึง ๖ เดอื น ปใี หมก่ ย็ งั ไมห่ มด กต็ อ้ งหาวธิ ที จ่ี ะท�ำใหน้ �้ำนน้ั ออกไป เพราะ ว่าถา้ น�้ำน้นั ไม่ออกไปท่วมอยู่ ก็ทำ� ใหค้ วามเสียหายเกิดขนึ้ และความ เสียหายท่ีเกิดข้ึนในคราวน้ีก็จ�ำนวนเป็นพันล้าน เพราะว่าจะต้อง สงเคราะห์ผู้ท่ีประสบภัย จะต้องช่วยให้ผู้ประสบภัยน้ัน ท�ำมาหากิน ได้ต่อไป เช่น ผู้ที่เป็นกสิกร จะต้องแจกพันธุ์พืชให้เขาปลูกได้ต่อไป จงึ แพงการใชจ้ า่ ยนน้ั มากมาย เพราะวา่ แมจ้ ะเปน็ การสบู นำ้� หรอื ทำ� ให้ คลองคล่องตัวนั้น ก็ต้องใช้งบประมาณเข้ามามาก จึงท�ำให้มีแต่ เสียหาย ทั้งตอ้ งเสียค่าพนั ธุพ์ ืชทดแทนดว้ ย และต้องชว่ ยสงเคราะห์ ซงึ่ ใชเ้ งนิ เปน็ จำ� นวนมาก นอกจากนก้ี จ็ ะตอ้ งนำ� นำ�้ ลงไปในทะเล เมอ่ื แหง้ แลว้ จะปลกู พนั ธพ์ุ ชื ตา่ งๆ กต็ อ้ งมนี ำ้� ตอ่ ไป นำ้� นเ้ี อามาจากไหนเพราะวา่ ทง้ิ ทะเลหมดแลว้ กน็ ำ�้ ทก่ี กั เอาไวไ้ ดพ้ อสมควรกเ็ อาลงมา ฉะนน้ั นำ้� ทเี่ ททงิ้ ลงไปในทะเล ถา้ สามารถจะเกบ็ เอาไว้ เพอื่ ทจ่ี ะทำ� การเพาะปลกู ในเวลาฝน หยดุ แลว้ แลว้ นำ�้ จะขาดแคลน ถา้ เกบ็ นำ้� ทเี่ ราเททงิ้ ลงไปในทะเลไดก้ จ็ ะ เปน็ การดี เพราะแทนทจ่ี ะตอ้ งเดอื ดรอ้ นในการทไี่ รน่ าไมม่ นี ำ้� กส็ ามารถ ทที่ ำ� การเพาะปลกู ทดแทนทไ่ี ดป้ ลกู ทดแทนที่ได้ปลกู และเสยี ไป” ๔ ธันวาคม ๒๕๓๓ 166

“ฉะน้ันข้อหน่ึงท่ีเห็นว่าน่าจะพิจารณาหาทางเก็บน�้ำนั้นไว้ เพอื่ ทดแทนการเพาะปลกู ทเี่ สยี ไป แตน่ อกจากนเ้ี รามานกึ ดู ถา้ หากว่า สามารถท่ีจะเก็บน้�ำที่ลงมาและท่วม สามารถที่จะเก็บไว้ในที่ที่ลง เขาจะลงมาไม่ได้ แล้วก็ท่วม แล้วก็บรรเทาการท่วม ก็จะเป็นการดี เพราะลดความเสยี หาย ฉะนน้ั การทจี่ ะหาทางทจ่ี ะเกบ็ นำ้� ทลี่ งมาทว่ ม เอาไวส้ ำ� หรบั ใหเ้ ปน็ นำ้� ทใ่ี หค้ ณุ ทช่ี ว่ ยใหม้ รี ายไดก้ จ็ ะเปน็ ผลดี ทพ่ี ดู มา นี้กแ็ สดงให้เหน็ ว่า ถา้ หากวา่ เราทำ� โครงการได้ เพื่อท่จี ะปอ้ งกันไมใ่ ห้ เกิดความเดือดร้อน จะกลับเป็นวิธีท่ีจะเพ่ิมพูนการผลิตได้ด้วยซ�้ำ ฉะนน้ั การทจ่ี ะทำ� โครงการแยบคาย เพอื่ ปอ้ งกนั หรอื ลดความเสยี หาย ในการท่วมนน้ั และเพ่มิ พนู ผลิตผลในหน้าแลง้ กไ็ ด้ผลสองเท่าตวั คือ ไมต่ อ้ งใชเ้ งนิ แกไ้ ขหรอื บรรเทาทกุ ขข์ องประชาชน ซำ�้ จะไดใ้ หป้ ระชาชน ทำ� กนิ ไดเ้ พอ่ื เพมิ่ พนู ขน้ึ ไปเกอื บสองเทา่ ฉะนนั้ ถา้ หากวา่ สามารถทจ่ี ะ ท�ำโครงการอะไรในท�ำนองนี้ ก็จะเป็นการไม่ใช่ประหยัดเท่านั้นเอง เป็นการเพิ่มผลิตผลของประเทศชาตขิ นึ้ ไปอกี อันน้ีเป็นตวั อยา่ ง” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๓ 167

“เคยพูดมาหลายปแี ล้ว ในวิธีทจ่ี ะปฏบิ ัตเิ พื่อทีจ่ ะใหม้ ที รัพยากร นำ�้ พอเพยี งและเหมาะสมคำ� วา่ พอเพยี งกห็ มายความวา่ ใหม้ พี อในการ บรโิ ภคในการใช้ ทง้ั ในดา้ นการใชบ้ รโิ ภคในบา้ นทงั้ ในการใชเ้ พอ่ื การเกษตร กรรม อุตสาหกรรมต้องมีพอ ถา้ ไมม่ พี อ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งกช็ ะงกั แล้ว ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งทเี่ ราภมู ใิ จวา่ ประเทศเรากา้ วหนา้ เจรญิ กช็ ะงกั ไมม่ ที าง ท่ีจะมีความเจริญถา้ ไม่มนี ้�ำ” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๖ 168

“โครงการนค้ี อื สรา้ งอา่ งเกบ็ นำ้� ๒ แหง่ แหง่ หนง่ึ คอื แมน่ ำ�้ ปา่ สกั อกี แหง่ หนง่ึ ทแ่ี มน่ ำ้� นครนายกสองแหง่ รวมกนั จะเกบ็ กกั นำ้� เหมาะสมพอเพยี ง ส�ำหรับการบริโภค การใช้ในเขตของกรุงเทพฯ และเขตใกล้เคียงใน ที่ราบลุ่มของประเทศไทยนี้ ส�ำหรับการใช้น�้ำน้ัน ต้องทราบว่าแต่ละ คนใชอ้ ยอู่ ย่างสบายพอสมควร โดยเฉลยี่ คนหน่ึงใช้ วันละ ๒๐๐ ลิตร ถ้าคำ� นวณดูว่า วนั ละ ๒๐๐ ลติ รนี้ ๕ คนใช้ ๑,๐๐๐ ลิตร คือ หน่งึ ลูกบาศก์เมตรต่อวัน ถ้าปีหนงึ่ กค็ ณู ๓๖๕ ก็หมายความวา่ ๕ คน ใช้ ในปีหน่งึ ๓๖๕ ลกู บาศกเ์ มตร ในกรุงเทพฯ และในบรเิ วณใกล้เคียงน้ี เรานบั เอาครา่ วๆ วา่ มี ๑๐ ลา้ นคน ๑๐ ลา้ นกค็ ณู เขา้ ไป กเ็ ปน็ ๗๓๐ ลา้ น ๗๓๐ ลา้ นลกู บาศกเ์ มตร ฉะนนั้ ถา้ เราเกบ็ กกั ๗๓๐ ลา้ นลกู บาศกเ์ มตร ในเขื่อน เราก็สามารถทจี่ ะบรกิ ารคนในละแวกน้ี คนในภาคกลางใกล้ กรุงเทพฯ นไ้ี ด้ตลอดปี แลว้ กไ็ มม่ ีความขาดแคลน” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๖ 169

“สำ� หรบั โครงการ เชน่ โครงการปากพนงั หรอื โครงการนครนายก โครงการปา่ สัก เหลา่ น้ี ก�ำไรน้ันมาท่ปี ระชาชน ประชาชนจะอยดู่ ีกิน ดี เมอ่ื ประชาชนอยดู่ กี นิ ดกี ส็ ามารถทจ่ี ะเสยี ภาษใี หก้ บั รฐั บาล รฐั บาล ก็เก็บเงินภาษีอากรได้อย่างดี ประชาชนมีความสุขความสบายก็ไม่ เล่ยี งภาษี ท้ังประชาชนที่มีรายได้ดสี ว่ นมากก็ไม่ขโมยไอ้โนน่ ไอน้ ี่ คอื พวกทขี่ โมยพวกท่ีเป็นโจรผู้ร้ายสว่ นมากกเ็ พราะเขาแร้นแคน้ ” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๖ 170

“ในปีหลงั ๆ น้นี ้�ำมนี ้อยลงด้วยเหตุตา่ งๆ นานา ซง่ึ นกั วชิ าการ เองบางทีก็ไม่ทราบว่าท�ำไม ก็พูดกันว่าเพราะไปตัดต้นไม้ ตัดต้นไม้นั้นเป็นปัจจัยหน่ึงเป็นปัจจัยเดียว แต่ว่าปัจจัยอื่นๆ กม็ เี หมอื นกันที่จะท�ำใหน้ ้�ำน้อยลง” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๖ 171

“โครงการแหง่ หนง่ึ ทภี่ าคเหนอื ทสี่ นั ก�ำแพง ไปดสู ถานที่ ชาวบา้ น เองกข็ อใหท้ ำ� อา่ งเกบ็ นำ้� ตรงนน้ั คอื หว้ ยลาน (๑) แลว้ ชา่ งกบ็ อกวา่ ท�ำได้ ทางส่วนราชการได้แก่ กรมชลประทาน กับส�ำนักงานเร่งรัดพัฒนา ชนบท รพช. ร่วมกันช่วยกันท�ำไปเย่ียมที่ตรงนั้น จะเป็นวันท่ี ๒๐ กมุ ภาพนั ธ์ หรอื ๒๗ กมุ ภาพนั ธ์ (๒) วนั ที่ ๑ มนี าคม เขาทำ� งานแลว้ ชาวบ้านที่อยู่ตรงนั้นได้รับเงินตอบแทนในงานการของเขาแล้ว เศรษฐกิจเขาเริ่มข้ึนดีแล้วภายใน ๓ วัน อันน้ีเป็นผลโดยตรงทีเดียว ส�ำหรับชาวบ้านเป็นผลท่ีได้ทันที ส่วนอ่างเก็บน�้ำน้ันก็เสร็จภายใน ๗-๘ เดือน เกบ็ นำ�้ ได้ ในปตี ่อมา ไปดูปลกู ขา้ วไดแ้ ลว้ นำ�้ ในหมู่บ้านมี ไม่ต้องเดิน ๓ กิโลเมตรไปตักน้�ำท่ีอื่น ท่ีแหล่งน�้ำอื่น ภายในปีหนึ่ง ประชาชน ได้รับผลประโยชน์ของการก�ำจัดภัยแล้งที่ตรงนั้น กห็ มายความว่าไมช่ ้า ลงมอื ทำ� แลว้ ได้ผลนับวา่ ทนั ท”ี ๔ ธันวาคม ๒๕๓๖ (๑) โครงการห้วยลาน สันก�ำแพง เป็นโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชด�ำริ ในการพฒั นาลมุ่ นำ�้ ทมี่ สี ภาพแหง้ แลง้ และอยนู่ อกเขตโครงการชลประทานหลกั เพ่ือเป็นตัวอย่างในการพัฒนาลุ่มน้�ำในลักษณะเดียวกันน้ีในพ้ืนที่อ่ืนต่อไป เนอ่ื งจากเป็นแนวทางการพฒั นาล่มุ นำ้� โดยสมบูรณแ์ บบ กล่าวคือ มที งั้ อา่ งเกบ็ นำ�้ เพอ่ื สนบั สนนุ การเกษตรกรรม การอปุ โภคบรโิ ภคการประปา และอา่ งเกบ็ น้�ำ ขนาดเล็กกวา่ เพื่อสนบั สนนุ การเร่งรัดการฟนื้ ฟปู ่าไม้โดยตรง (๒) เมือ่ วนั ที่ ๑๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๐ 172

“เรื่องโครงการแม่น้�ำปา่ สัก แมน่ �้ำนครนายกและปากพนัง ปนี ก้ี ็ น่ายินดีที่เริ่มลงมือเสียทีแต่ก็ยังมีอุปสรรคที่จะต้องฟันฝ่าอีกมาก สำ� หรบั แมน่ ำ้� ปา่ สกั น้ี แตก่ ็มีหวังวา่ ถ้าไมม่ อี ปุ สรรครา้ ยแรง อีกภายใน ๕ ปี ปญั หาเกย่ี วขอ้ งกบั นำ�้ แลง้ หรอื นำ�้ ขาดแคลนกบั นำ้� ทว่ มจะบรรเทา ลงไปมาก เข้าใจวา่ จะบรรเทาลงไป ๘๐ เปอรเ์ ซ็นต์ ท�ำให้ประชาชน จ�ำนวนเป็นแสนมีความสุขมากขึ้น โดยอาศัยโครงการป่าสัก กับโครงการนครนายก” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๗ 173

“โครงการแกม้ ลงิ นน้ั เรม่ิ ตน้ ตง้ั แตอ่ ายุ ๕ ขวบ เพราะวา่ มลี งิ อยู่ ลงิ นี่ สมเด็จพระบรมราชชนนี ทา่ นไปซอ้ื มา แล้วมาไวใ้ นกรง เพราะทา่ น อยากทจี่ ะใหล้ กู ๆ ของทา่ นเหน็ ธรรมชาตหิ ลายอยา่ ง กม็ ไี ก่ มลี งิ มนี ก ท่านหามาเพอ่ื ทจ่ี ะใหเ้ ดก็ ๆ ได้เหน็ สิง่ แปลกๆ ตา่ งๆ และก็ได้ผลจริง ถ้าไม่ไดเ้ ห็นอย่างนั้น โครงการแกม้ ลงิ ก็ไมไ่ ดเ้ กิดข้ึน” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๙ “ตามปกติเวลาเราให้กล้วยกับลิง ลิงจะเคี้ยว เค้ียว เค้ียว แล้ว เก็บไวใ้ นแก้มลงิ ” ๔ ธันวาคม ๒๕๓๙ “เราจำ� ไดเ้ มอ่ื อายุ ๕ ขวบ มีลิง เอากล้วยไปให้ มันเคี้ยว เคย้ี ว เคี้ยว แล้วเก็บไวใ้ นแกม้ ลงิ ตกลง “โครงการแกม้ ลงิ ” นีม้ ที ีเ่ กิดเมอื่ เราอายุ ๕ ขวบ” ๔ ธันวาคม ๒๕๓๙ “จะต้องทำ� “แก้มลงิ ” เพ่ือทจี่ ะเอานำ้� น่ไี ปเก็บเวลานำ้� ทะเลขน้ึ ไม่สามารถที่จะระบายออก เม่ือไม่สามารถระบายออกน�้ำทะเลก็ข้ึน มาดันขึ้นไปตามแนวน้�ำขึ้นไปเกือบถึงอยุธยา ท�ำให้น้�ำลดไปไม่ได้ แลว้ เวลาน�้ำทะเลลง น�้ำท่เี อ่อขน้ึ มา นน้ั ก็ไม่สามารถท่จี ะกลบั เข้ามา ในแมน่ ำ�้ เจา้ พระยากท็ ว่ มตอ่ ไป จงึ ตอ้ งมแี กม้ ลงิ เราพยายามทเี่ อานำ�้ ออก มาเม่อื มีโอกาส” ๔ ธนั วาคม ๒๕๓๙ “โครงการแกม้ ลงิ นน้ั ไดพ้ ดู ถงึ หลายปมี าแลว้ และเขา้ ใจวา่ เดย๋ี วนี้ ที่ได้ท�ำกิจกรรมแก้มลิงนี้ก็ได้ผลพอสมควรแล้ว ปีนี้กรุงเทพฯ น�้ำไมท่ ่วม แตไ่ ดใ้ ช้โครงการนใี้ นทท่ี ี่นำ�้ ท่วม และไดเ้ กิดผลดี ๔ ธันวาคม ๒๕๔๐ 174

“ให้กรุงเทพมหานครและกรมชลประทาน ร่วมกันพิจารณา ปอ้ งกนั มใิ หเ้ กดิ สภาพนำ�้ ขงั ตดิ ตอ่ กนั เปน็ เวลาหลายวนั มฉิ ะนน้ั นำ�้ จะ เน่าเสีย นอกจากนั้นควรระบายน้�ำผ่านตัวเมืองโดยใช้สถานีสูบน�้ำ ขนาดใหญ่ท่ีมีอยู่ให้เป็นประโยชน์มากที่สุด ส�ำหรับทางระบายน�้ำท่ี ต้ืนเขินโดยเฉพาะบริเวณใต้สะพานต่างๆ หากรีบด�ำเนินการขุดลอก ให้เร็วขึ้น ก็จะสามารถระบายน�้ำออกจากบริเวณน�้ำท่วมได้อย่าง ทนั ทว่ งที ทง้ั นคี้ วรพจิ ารณาวางแผนใชป้ ระโยชนใ์ หเ้ ปน็ เสน้ ทางระบาย นำ�้ เสริมจากคูและคลองระบายน้�ำท่ีกำ� ลงั ใช้อยใู่ นปัจจบุ นั ” ๒๒ ตุลาคม ๒๕๒๕ 175

“ให้ด�ำเนินการก่อสร้างท�ำนบก้ันน้�ำในคลองแสนแสบ ณ บรเิ วณคลองบางกะปโิ ดยเรง่ ดว่ นทสี่ ดุ เนอ่ื งจากตลงิ่ คลองแสนแสบ ในชว่ งตง้ั แตค่ ลองบางกะปจิ นถงึ คลองตนั มรี ะดบั ตำ่� มาก ทำ� ใหร้ ะบาย นำ�้ จากคลองบางกะปิ ทางประตรู ะบายนำ้� บางกะปลิ งสคู่ ลองแสนแสบ ไดไ้ มเ่ ตม็ ที่ หากกอ่ สรา้ งทำ� นบกน้ั นำ้� ในคลองแสนแสบ ณ บรเิ วณคลอง บางกะปแิ ลว้ จะสามารถระบายนำ้� จากคลองบางกะปลิ งสคู่ ลองแสนแสบ ได้เต็มท่ี ซึ่งจะท�ำให้สภาพน�้ำท่วมขังบริเวณศูนย์วิจัย ลาดพร้าวและ บางกะปิ ลดลงได้รวดเร็วข้ึน ส�ำหรับการก่อสร้างท�ำนบกั้นน�้ำคลอง แสนแสบดังกลา่ วนั้นให้กรุงเทพมหานคร กองกำ� ลังรกั ษาพระนครกับ กรมชลประทาน ร่วมกันดำ� เนินการก่อสรา้ งให้เสร็จโดยเรว็ ท่สี ุด” ๘ ตุลาคม ๒๕๒๖ 176

“ใหด้ ำ� เนนิ การปรบั ปรงุ คลองธรรมชาตสิ ายตา่ งๆ ซง่ึ อยทู่ างดา้ น ทิศตะวันออกของถนนสายบางกะปิ-บางนา เช่น คลองหนองบอน คลองสาหร่าย คลองปลัดเปรียง คลองบางแก้วใหญ่ คลองสลุด คลองชวดลากข้าว และคลองลาดกระบงั โดยท�ำการกำ� จดั วัชพชื และ สิ่งกีดขวางทางน�้ำท่ีท�ำให้น้�ำไหลไม่สะดวก และให้พิจารณาปรับปรุง ทอ่ ลอดถนน ตลอดจนรอ่ งนำ�้ ใตส้ ะพานคลองธรรมชาตสิ ายตา่ งๆ ตาม ทางหลวงสายบางนา-ตราด เพือ่ ให้น้�ำสามารถไหลผา่ นไดโ้ ดยสะดวก หากทอ่ ลอดถนนแหง่ ใด นำ�้ ไหลชา้ กใ็ หพ้ จิ ารณาใชเ้ ครอื่ งยนตต์ ดิ ใบพดั แบบเรอื หางยาวผลกั ดนั นำ�้ ผา่ นทอ่ ลอดตา่ งๆ ดงั กลา่ ว เพอ่ื ใหส้ ามารถ ระบายนำ�้ มปี รมิ าณเพมิ่ ขนึ้ โดยออกแบบใหใ้ บพดั มขี นาดใหญข่ นึ้ ตาม ความเหมาะสม เพ่ือให้สามารถผลักดันน�้ำผ่านท่อได้อย่างมี ประสิทธิภาพยิ่งข้ึน ซ่ึงจะท�ำให้สามารถผันน�้ำทุ่งจากพื้นท่ีเพาะปลูก ไม่ให้ไหลเข้ามาเสริมในพื้นที่มีน�้ำท่วมขังอยู่ในปัจจุบัน นอกจากน้ัน ให้พิจารณาหาทางระบายน�้ำออกจากทุ่งพระโขนงลงสู่คลองบางอ้อ และคลองบางจากใหเ้ ตม็ พนื้ ท่ี โดยดำ� เนนิ การกำ� จดั สง่ิ กดี ขวางทอ่ ลอด ถนนสายสุขุมวิทของคลองบางอ้อ และท่อลอดทางด่วนของคลอง บางจาก ตลอดจนใช้เคร่ืองสูบน�้ำช่วย เพื่อระบายน้�ำออกจากทุ่ง พระโขนลงสู่แม่น�้ำเจ้าพระยาอีกทางหน่ึง หากได้ด�ำเนินการท้ังหมด ดงั กลา่ วแลว้ จะทำ� ใหส้ ภาพนำ้� ทว่ มขงั บรเิ วณทงุ่ พระโขนง ทงุ่ ลาดพรา้ ว บางกะปิ รามค�ำแหง ลดลงได้รวดเร็วขึ้น ท้ังนี้ในกรุงเทพมหานคร กองก�ำลังรักษาพระนคร กรมชลประทาน และกรมทางหลวง รว่ มประสานงาน ด�ำเนนิ การโดยเรง่ ดว่ นเพอ่ื ใหบ้ รรลเุ ปา้ หมายตอ่ ไป” ๗ พฤศจิกายน ๒๕๒๖ 177

“ให้ติดตั้งเครื่องสูบน้�ำท่ีท�ำนบทั้งสามแห่งเพิ่มขึ้นให้เต็มท่ี ตลอดจนท�ำการขุดลอกคลองเจ๊ก คลองบางจาก และคลองบางอ้อ ตั้งแต่ถนนสุขุมวิทผ่านทางด่วนพิเศษ จนจดท�ำนบของคลอง ท้ังสามสายบริเวณริมฝั่งแม่น้�ำเจ้าพระยาเพ่ือให้สามารถชักน้�ำ จากบริเวณที่มีสภาพน้�ำท่วมขังดังกล่าวระบายลงสู่แม่น�้ำเจ้าพระยา อย่างเต็มท่ีต่อไป ตลอดจนให้พิจารณาปรับปรุงและขุดลอกขยายคู ขา้ งถนนสรรพาวธุ ดา้ นทศิ เหนอื เพอ่ื ชกั นำ�้ จากพน้ื ทน่ี ำ้� ทว่ มขงั บรเิ วณ ถนนสุขุมวิทที่สี่แยกบางนา ให้ไหลผ่านท่อลอดถนนสรรพาวุธลงสู่ คลองบางนา และไหลผา่ นท่อลอดถนนทางรถไฟสายปากนำ�้ เกา่ ลงสู่ แม่น�้ำเจ้าพระยาต่อไป นอกจากนั้นให้พิจารณาเสริมคันกั้นน�้ำตลอด แนวถนนทางรถไฟสายปากน้�ำเก่า ตั้งแต่ถนนสรรพาวุธจนจดคลอง พระโขนง และเสรมิ คนั กน้ั นำ�้ ดา้ นทศิ ใตข้ องคลองพระโขนงตง้ั แตถ่ นน ทางรถไฟสายปากนำ้� เกา่ จนจดประตนู ำ้� พระโขนง เพอื่ ปอ้ งกนั ไมใ่ หน้ ำ้� จากแมน่ ำ�้ เจา้ พระยาลน้ คนั กนั้ นำ�้ ดงั กลา่ วดว้ ย หากไดด้ ำ� เนนิ การดงั กลา่ ว ทั้งหมดแล้ว จะท�ำให้สภาพน้�ำท่วมขังบริเวณทุ่งพระโขนงลดลงได้ รวดเร็วขึ้นตลอดจนจะเป็นผลท�ำให้สภาพน�้ำท่วมขังบริเวณลาดพร้าว รามค�ำแหง และศูนย์วจิ ยั ลดลงรวดเร็วขึน้ ด้วย” ๑๔ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๖ 178

“ให้ด�ำเนินการปรับปรุง ขุดลอกขยายคลองต่างๆ เช่น คลองพระยาราชมนตรี คลองศิริธร คลองหม่ืนแซ่ม คลองข้ีเหล็ก คลองตาปลั่ง เป็นต้น กับการให้พิจารณาใช้เครื่องผลักดันน้�ำ ท่ีสะพานรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย ข้ามคลองต่างๆ ที่แคบ และน�้ำไหลช้า เพื่อท�ำให้น�้ำไหลเร็วข้ึนและสามารถระบายน�้ำได้ มากขึ้น นอกจากนั้นให้พิจารณาขุดช่องลัดที่ประตูระบายน�้ำปลาย คลองพระยาราชมนตรีเพ่ือให้น�้ำจากคลองพระยาราชมนตรีระบาย ลงสู่คลองมหาชัยได้มากข้ึน หากได้ด�ำเนินการดังกล่าวทั้งหมดแล้ว จะชว่ ยใหส้ ภาพนำ�้ ทว่ มในเขตบางขนุ เทยี นและเขตภาษเี จรญิ ลดลงได้ รวดเร็วขึ้น” ๒๔ พฤศจิกายน ๒๕๒๖ 179

“โครงการทบี่ งึ มกั กะสนั น้ี มวี ตั ถปุ ระสงคห์ ลกั ในการบรรเทาภาวะ น�้ำเน่าเสียอีกวิธีหนึ่ง กล่าวคือ ทดลองใช้ผักตบชวา ซึ่งเป็นวัชพืชท่ี ตอ้ งการก�ำจัดอยแู่ ลว้ ดดู ความโสโครก รวมทง้ั สารพิษ จากนำ�้ เน่าเสีย ในทำ� นองเครอื่ งกรองน้�ำธรรมชาติ ซง่ึ ไดท้ รงทดลองกรรมวธิ นี ใี้ นสวน จติ รดาแลว้ จงึ นำ� ผลการวจิ ยั มาเผยแพรส่ ว่ นผลพลอยไดก้ ค็ อื สามารถ นำ� ผกั ตบชวาขน้ึ มาหมกั เปน็ ปยุ๋ หมกั หรอื หมกั เพอ่ื ผลติ กา๊ ซชวี มวลเปน็ สว่ นประกอบของเชอื้ เพลงิ และเปน็ อาหารสตั ว์ สว่ นนำ�้ ทใี่ สสะอาดขนึ้ จะได้ระบายออกไปตามคลองธรรมชาติตามเดิม แล้วรับน�้ำเน่าเสีย จ�ำนวนใหม่ผ่านกรรมวิธี เป็นวงจรเช่นนี้ตลอดไป เมื่อสภาพของ บงึ มกั กะสนั มภี าวะกง่ึ สะอาดกงึ่ สกปรกอยตู่ ลอดเวลาจงึ ไมเ่ หมาะทจี่ ะ ปรับปรุงให้เป็นสวนสาธารณะส�ำหรับประชาชนให้พักผ่อนหย่อนใจ สิ่งส�ำคัญที่ต้องเอาใจใส่เป็นพอเศษก็คือการวิเคราะห์สารพิษที่ผัก ตบชวาดูดขึ้นมาอย่างต่อเน่ืองว่าอยู่ในเกณฑ์ปลอดภัยที่จะน�ำไปใช้ ประโยชน์เป็นผลพลอยได้มากน้อยเพียงใด เมื่อโครงการนี้ประสบ ผลส�ำเร็จเป็นท่ีน่าพอใจ ก็ต้องพิจารณาวางโครงการด�ำเนินงานใน เขตอ่ืนๆ ของกรุงเทพมหานครต่อไป ส่วนโครงการก�ำจัดน�้ำเน่าเสีย ในต่างจงั หวดั เช่น ทหี่ นองสนม หนองหาน จังหวัดสกลนคร น้ันควร ประสานงานกบั คณะกรรมการปรบั ปรงุ บงึ มกั กะสนั โดยใกลช้ ดิ เพอ่ื น�ำ ข้อมูลไปประยุกต์ใช้ในพ้ืนที่อ่ืนซึ่งมสี ภาวะและปญั หาแตกต่างกนั ” ๑๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๖ 180

“ภารกจิ หลกั ของโครงการฯ นใ้ี นฤดแู ลง้ คอื การกำ� จดั นำ้� โสโครก ด้วยผักตบชวาส่วนในฤดูฝนให้เจ้าหน้าท่ีเก็บกักน้�ำและระบายน�้ำ สว่ นเกนิ สำ� หรบั ภารกจิ รองไดแ้ กก่ ารใชผ้ กั ตบชวาทำ� ปยุ๋ หมกั เชอื้ เพลงิ เยอ่ื สาร ตลอดจนการสง่ เสรมิ การปลกู พชื ผกั น�้ำชนดิ ตา่ งๆ เชน่ ผกั บงุ้ และการปรบั ปรุงคณุ ภาพน้ำ� ให้สามารถเพาะเล้ยี งปลานำ้� จืดได”้ ๘ มิถุนายน ๒๕๓๐ “เนื่องจากน�้ำฝนและน้�ำในแม่น้�ำในแม่น้�ำที่ไหลเอ่อเข้ามาตาม ท่อรวมกับน้�ำโสโครกจากห้องน�้ำหรือน�้ำทิ้งจากอาคารต่างๆ ซึ่งมี เชอื้ โรคเจอื ปนอยหู่ รอื รวมกบั นำ้� เสยี ทป่ี ลอ่ ยมาจากหอ้ งทดลองโดยมี สารเคมที ีเ่ ปน็ พิษผสมอยู่ อีกท้ังรวมกบั นำ้� จากโรงครัว ซ่งึ เป็นนำ้� ทีไ่ ม่ สะอาดเปน็ มลภาวะตอ่ เจา้ หนา้ ที่และคนไข้ ฉะนน้ั จงึ ตอ้ งรีบวางแผน ปอ้ งกนั นำ�้ ทว่ มกอ่ นฤดฝู นโดยแบบประหยดั กค็ อื ใหท้ ำ� บอ่ พกั นำ�้ ตาม จดุ ต่างๆ ในโรงพยาบาลโดยแบง่ เปน็ สว่ นๆ โดยมีปลอ่ งทม่ี ีระดับสงู กวา่ ปากบอ่ หรอื ลงไปในบอ่ พกั นำ้� เพอื่ ไดน้ ำ� เครอื่ งสบู นำ้� สบู นำ้� ลงทงิ้ แม่น้�ำ อีกท้ังประตูก้ันน�้ำปิดปลายท่อระบายหรือกั้นน้�ำไหลย้อนเข้า มาตามทอ่ น�้ำทง้ิ ” ๒๔ เมษายน ๒๕๓๒ 181

“วิธีหลักในการแก้ไขปัญหาได้แก่การใช้น�้ำท่ีมีคุIภาพดีช่วย ผลักดันน�้ำเน่าเสียออกไป และช่วยให้น้�ำเน่าเสียมีสภาพเจือจางลง ทั้งน้ีโดยรับน้�ำจากแม่น้�ำเจ้าพระยาและจากแหล่งน�้ำภายนอก สง่ เขา้ ไปตามคลองสายต่างๆ เช่น คลองบางเขน คลองบางซ่อื คลอง ลาดพร้าว คลองสามเสน คลองแสนแสบและคลองเทเวศร์ เป็นต้น กระแสน้�ำจะไหลจากคลองดังกล่าวแยกเข้าไปตามคลองซอยต่างๆ แล้วไปไหลออกแม่น้�ำเจ้าพระยาปลายคลองอีกด้านหน่ึงด้วยวิธีการ ท่ีท�ำให้น�้ำไหลเวียนไปตามล�ำคลองใหญ่และคลองซอยได้ตลอดน้ี ย่อมสามารถระบายน�้ำเน่าเสีย กับทั้งท�ำหน้าที่ชะพาสิ่งโสโครกออก ไปจากชมุ ชนไดอ้ นั จะชว่ ยบรรเทาสภาพเนา่ เสยี ในคลองในชว่ งฤดแู ลง้ ได้เป็นอยา่ งด”ี ๕ มีนาคม ๒๕๓๑ “ใหห้ าวธิ รี บั นำ�้ เขา้ คลองเปรมประชากรตอนบนเปน็ ปรมิ าณมาก ภายในเวลาอันรวดเร็ว เพ่ืออัดเพ่ิมระดับน้�ำให้สูงขึ้น จะได้สามารถ กระจายนำ�้ เขา้ สทู่ งุ่ บางไทร-บางปะอนิ ส�ำหรบั ใชใ้ นการเพาะปลกู อยา่ ง เพียงพอ อย่างไรก็ตามจะต้องด�ำเนินการขุดลอกหนองน้�ำธรรมชาติ ไปด้วยพร้อมกันจะได้สามารถเก็บส�ำรองน้�ำไว้ใช้ประโยชน์ได้อย่าง เต็มที่ส�ำหรับเส้นทางน�้ำที่เช่ือมกับแม่น้�ำเจ้าพระยาเส้นอื่นๆ เช่น คลองเชียงรากน้อยน้ันต้องรีบรับน�้ำเข้ามาเม่ือน�้ำข้ึน และปิดประตู บังคับน้�ำไม่ให้ไหลย้อนกลับเมื่อน้�ำลง ทั้งน้ี เพ่ือเก็บกักน้�ำไว้คลอง เปรมประชากรตอนบนในลักษณะ “อ่างเก็บน้�ำ” เพ่ือใช้ผลักดันน้�ำ เนา่ เสียในคลองเปรมประชากรตอนล่างต่อไป” ๕ มีนาคม ๒๕๓๑ 182

“เรื่องปัญหาของน้�ำโสโครกถ้าไม่แก้กรุงเทพฯ อยู่ไม่ได้ ที่ไป สกลนครก็ไปดูน�้ำโสโครกน่ันแหละ พอแก้ได้เพราะว่าท่ียังมี แตก่ รงุ เทพฯ ทไี่ มม่ แี ลว้ เดยี๋ วนกี้ ข็ ยายไปทางตะวนั ออก ทางดา้ นตะวนั ตกถา้ ไมแ่ กไ้ ขนำ้� ทงั้ หลายทข่ี ยายออกไปทางทศิ ตะวนั ออก ทางตะวนั ตก ทางเหนอื ทงั้ หมดมนั ไหลลงมาแมน่ ำ�้ ลงสมทุ รปราการ” ๒๙ ธันวาคม ๒๕๓๒ “อย่างที่บอกวา่ เอาน�้ำเสยี มาใชใ้ นทางเกษตรกรรม ทำ� ได้ แต่ท่ี ที่ท�ำมันต้องมีท่ีสัก ๕,๐๐๐ ไร่ ถ้าใครเอาที่มาให้ ท่ีอยู่ใกล้และ กอ็ ยใู่ นวสิ ยั ทจี่ ะนำ� น้�ำโสโครกจากกรงุ เทพฯ ไปใส่ให้ท่ี ๕,๐๐๐ ไร่ ทำ� ไดภ้ ายใน ๒ ปี โครงการนนั้ ๆ กำ� ลงั ท�ำงานไดเ้ ต็มท่ี ดว้ ยความรู้ หลกั วชิ าขนาดทมี่ อี ยเู่ ปน็ แบบไมใ่ ชว่ ศิ วกร หรอื เปน็ ผทู้ ม่ี คี วามรใู้ นทาง วิทยาศาสตร์ข้ันสูงนี้ พอรู้ก๊อกแก๊กๆ ท�ำได้ เราก็ขอให้ผู้เชี่ยวชาญ ต่างๆ มาช่วย ร่วมกันท�ำ ท�ำได้แน่ ถ้าใครเอาที่มาให้ ๕,๐๐๐ ไร่ ที่อยู่ใกล้กรุงเทพฯ พอใช้ ท�ำให้ดู ยังไม่ทันเกษียณอายุ เลยคง ได้เห็น แต่ว่าข้อส�ำคัญมันไม่มีท่ี ถ้าจะซ้ือนะมันเป็นพันล้าน พนั ล้านนี่จะมาจากไหน มันลำ� บาก เด๋ยี วนกี้ ำ� ลังคิดทจี่ ะทำ� ยอมเสยี ๑๐๐ ล้าน ถา้ มี แต่วา่ ไม่มใี ครขายที่ขนาดใหญ่พอท่จี ะทำ� ” ๒๙ ธันวาคม ๒๕๓๒ 183

“แต่ที่ทำ� อยู่สว่ นหนึ่งมีท่ี ๓,๐๐๐ ไร่ ท่ธี ญั บรุ ี ทีเ่ ขาจะสร้างเมอื ง เฉลิมพระเกยี รตไิ ด้ทราบตอนนัน้ คราวท่จี ะฉลองอายุ ๖๐ เขาจะท�ำท่ี ธญั บรุ เี ขากนั ทไี่ ว้ จะทำ� เมอื งเฉลมิ พระเกยี รติ กอ่ นอายุ ๖๐ กบ็ อกแลว้ วา่ ไมเ่ อา ไมย่ อมรบั แตเ่ ขากท็ �ำๆ ๆ ไปจนกระทง่ั ทหี ลงั เขา้ ใจ เลยเอา ทป่ี ระมาณ ๓,๐๐๐ ไร่นม่ี าให้เดี๋ยวนีเ้ รยี กว่ากำ� ลงั อยู่ในพ้นื ทีเ่ ปน็ ทยี่ ก ให้มูลนิธิชัยพัฒนาด�ำเนินการแต่ ๓,๐๐๐ ไร่นั่นมันอยู่สูง จะน�ำน�้ำ โสโครกจากทน่ี ่ไี ปทโี่ นน้ ตอ้ งสูบไปไมไ่ หว แต่วา่ จะท�ำเป็น บงึ ใหญ่ท่ี จะเก็บน�้ำได้ส�ำหรับเวลาหน้าน�้ำมีน้�ำเก็บเอาไว้หน้าแล้งก็ปล่อย ลงมา สว่ นหนง่ึ อาจปล่อยลงมา ส�ำหรับลา้ งกรุงเทพฯ ได้เจอื จาง น้�ำโสโครกในคลองต่างๆ เพราะว่าจะเป็นน�้ำสะอาดเอาลงมา กข็ อโทษเป็นซกั โครก ซกั โครกกรุงเทพฯ คือ หมายความวา่ ถงั นำ�้ ดงึ ปุ๊บมันก็ไหลลงมาแล้วก็ไหลลงไปโดยที่ไม่ต้องท�ำอะไรเลย แต่ว่าถ้า ท�ำแบบท่ีว่า ๕,๐๐๐ ไร่น่ี แล้วก็ต้องท�ำการเรียกว่าการกรองน�้ำ ให้ท�ำน้�ำนั้นไม่โสโครกแล้วก็ปล่อยน้�ำลงมาท่ีเป็นท่ีท�ำการ เพาะปลกู หรอื ทำ� ทงุ่ หญา้ หลงั จากนัน้ นำ�้ ทเี่ หลือกล็ งทะเล โดยที่ ไม่ท�ำให้น้�ำนั้นเสีย เหมือนท่ีออสเตรเลียท่ีใกล้ชิดนี่ย์เด๋ียวนี้ ท่ีอาบ น�ำ้ ที่ตากอากาศมีตัง้ ๓๐ แห่ง ไม่เหลอื สกั แห่งเดยี วหรอื แหง่ เดยี วทเี่ขา จะอาบนำ้� ได้หรอื เลน่ เรอื ใบไดเ้ หมน็ โสโครกหมด แลว้ กแ็ ตะนำ้� ข้ึนมาเปน็ ผื่น ไปหมด เมืองไทยก็ก�ำลงั เป็นเชน่ นนั้ เหมือนกนั ” ๒๙ ธันวาคม ๒๕๓๒ 184

“ท�ำอย่างที่สกลนคร หนองหานที่สกลนครก�ำลังแย่ โรงประปา อยู่ข้างส่วนท่ีทิ้งน้�ำโสโครกลงไปในหนองหาน เขาก็ต้องท�ำท่อยื่นไป ในหนองหาน ไปเอานำ�้ มานำ�้ ประปา นนี่ า่ หนกั ใจ กต็ อ้ งแกไ้ ข กไ็ ปวาง วิธแี ก้ไขมา ๔ ปีแลว้ เบอ้ื งต้นที่ทำ� แกไ้ ข เม่อื ๔ ปีที่แลว้ เขาท�ำเขา ปรบั ปรงุ ที่ก็ได้ผลเป็นส่วนหนึ่ง ก็ลงทุนประมาณล้านบาท แต่กน็ ับว่า ไดผ้ ลไปส่วนหนึง่ อกี ส่วนหน่ึงกก็ ำ� ลังท�ำ ดูเหมอื นลงทนุ ไปประมาณ สกั สามลา้ นบาทกอ่ น แลว้ ทหี ลงั เขากท็ ำ� ไปจะเปน็ สามรอ้ ยลา้ นสำ� หรบั สกลนคร แต่กรุงเทพมหานครเป็นหม่ืนล้าน น่ีถ้าหากท�ำแบบที่ เขาเสนอ ทำ� ในกรุงเทพดูเหมือนจะเปน็ สามหมน่ื ลา้ นอะไรนนั่ จะไมพ่ อ เพราะว่าท่ีมาจากชานเมือง ทางด้านทิศตะวันออกก็ลงมาคลอง แสนแสบกบั คลองพระโขนง คลองบางนา คลองสำ� โรง ไหลลงเขา้ กรงุ เทพทำ� กรงุ เทพสะอาด น�้ำพวกน้ีลงมาจากเหนือก็ลงมาจาก ธญั บรุ ี คลองหลวงอะไรนน่ั นะ กล็ งมาเหมอื นกนั ลงมามนี บรุ ี ลาดกระบงั แลว้ กเ็ ทลงมาสมทุ รปราการ แต่ถา้ เราท�ำโครงการคลองหลวงธัญบุรี ลงมามนี บรุ ี ลาดกระบงั มากำ� จดั ความโสโครกนำ�้ โสโครกในสว่ นกลาง ของกรงุ เทพฯ กไ็ มเ่ พม่ิ ” ๒๙ ธนั วาคม ๒๕๓๒ 185

“อยา่ งท่ีทำ� บงึ มักกะสัน เราท�ำอยา่ งน้ีเพราะเหตใุ ด เพราะวา่ ถา้ ใสเ่ ครอ่ื งนะมันเพิ่มสง่ิ โสโครกท่ีเป็นอันตราย แตถ่ า้ ท�ำแบบธรรมชาติ มันจะลดอย่างเช่นปลูกหรือส่งเสริมผักตบชวา ผักตบชวานี่จะกิน คาร์บอนไดออกไซด์แล้วก็กินส่ิงโสโครกเราเอาออกมาแล้วก็มาท�ำ เป็นป๋ยุ กใ็ ห้คารบ์ อนไดออกไซดเ์ หมอื นกนั แตก่ ็นอ้ ยกว่า เราสามารถ ทจี่ ะเอาไปใสป่ ยุ๋ ใหต้ น้ ไมใ้ หม้ นั กนิ คารบ์ อนไดออกไซดอ์ กี ที คอื วา่ ตอ้ ง ดใู นวธิ กี ารอนั ใดทไ่ี มเ่ พมิ่ คารบ์ อนไดออกไซด์ คอื ไมเ่ พมิ่ สง่ิ ทกี่ ลวั สว่ น เก่ียวข้องกับเรื่องที่จะขยายแล้วก็ท�ำให้มีคาร์บอนไดออกไซด์มากขึ้น ก็ต้องพยายามหาเทคโนโลยีในการที่จะปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ ให้น้อยลง หรือปล่อยในที่ที่จะมีการดูดซึมคาร์บอนไดออกไซด์ ไม่ปล่อยขึ้นไปในส่วนบนท่ีท่ีจะไปท�ำลายการป้องกันไม่ให้ความร้อน หลุดออกไป” ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๒ “ท่ดี นิ ของบงึ มักกะสนั น้นั ทางการรถไฟเปน็ เจ้าของ และได้มอบ ใหแ้ กโ่ ครงการหรอื ในดา้ นสำ� นกั งานโครงการซง่ึ กเ็ ปน็ กรมชลประทาน ได้ท�ำการปรับปรุงขุดและท�ำทางออก ทางเข้าน้�ำก็เข้าคลองสามเสน และไหลไปทางคลองแสนแสบ ตั้งขน้ึ มาเป็นมลู ค่าในตอนน้ัน ๘ ล้าน ๘ แสนบาทไม่มีค่าใช้จ่ายมากกว่าน้ันและต่อไปน้ีก็ได้มอบให้ กรุงเทพมหานครเป็นเจ้าของเรื่องโดยร่วมมือกับกรมกองต่างๆ ในกระทรวงเกษตร เชน่ กรมวชิ าการ และโครงการอนื่ ๆ ทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง เพื่อวิจัยและเพ่ือให้ได้ผลตามที่ต้องการ คือต้องการให้เป็นแหล่ง สำ� หรบั เกบ็ นำ�้ หรอื ระบายนำ้� ในเมอ่ื มภี ยั นำ�้ ทว่ ม และสำ� หรบั ทำ� ใหน้ ำ้� ทีโ่ สโครกคลองสามเสนให้ใสขึน้ โดยใช้วิธีตามธรรมชาต”ิ ๓ สงิ หาคม ๒๕๓๒ 186

“โครงการเหลา่ นใ้ี ชเ้ งนิ ไมม่ าก ปแี รกไดใ้ ช้ ๘ แสนบาทตอ่ มากไ็ ด้ เพ่ิมปรับปรุงข้ึนมาใช้ประมาณ ๓ ล้านบาท แล้วก็มีกรรมการท่ี กรมชลประทาน การรถไฟแล้วกก็ รมตา่ งๆ วชิ าการทางเกษตร แลว้ ก็ กทม. เป็นผู้ท่ีเป็นเจ้าหน้าท่ีก็เป็นโครงการท่ีเรียกว่าไม่ได้ใช้เงินมาก แต่ละกรมแต่ละส่วนก็สามารถที่จะออกคา่ ใชจ้ ่ายในงานของตัวทีนีว้ ธิ ี ท่ีจะท�ำต่อไปก็ต้องท�ำแบบนี้ ท่ีอ่ืนก็ได้ท�ำที่เย้ืองคลองลาดพร้าว เย้ืองถนนพระรามเก้า อันน้ันก็ท�ำเพ่ิมข้ึน โดยท่ีทางรัฐบาลญี่ปุ่นได้ ชว่ ยเหลอื เกยี่ วขอ้ งกบั เครอ่ื งถา่ ยอากาศในนำ�้ กเ็ รยี กวา่ เปน็ การทำ� ใหน้ ำ้� สะอาด โดยเรมิ่ จากใชพ้ ชื ตามธรรมชาตแิ ลว้ กต็ ่อมาใช้เครื่อง ตอ่ ไปก็จะ ตอ้ งเพม่ิ ขนึ้ มาโดยใชว้ ธิ ขี องเคมหี รอื ทางไบโอยใี สเ่ ขา้ ไป กแ็ พงขน้ึ ทกุ ที แต่ว่า โครงการ เหล่านี้ก็เป็นโครงการตัวอย่าง ท�ำท่ีอ่ืนได้ เด๋ยี วนี้ก็กำ� ลงั ทำ� ที่แถวสวนหลวง ซ่งึ ทาง กทม. ไดห้ าท่ีใหก้ วา้ งก็จะ ทำ� ในทำ� นองเดียวกันเพื่อท่จี ะกำ� จัดนำ้� โสโครก” ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๒ 187

“ถา้ หากวา่ อยากใหโ้ ครงการกำ� จดั นำ้� โสโครกนบ่ี รรลเุ ปา้ หมาย กจ็ ะตอ้ งทำ� ทกุ แหง่ คอื จะเปน็ โรงแรม จะเปน็ ภตั ตาคารหรอื จะเปน็ อะไรทุกแห่ง เขาจะต้องท�ำตามกฎเกณฑ์ที่ท่ีจะมีเคร่ืองที่ก�ำจัด น�้ำโสโครก ซ่ึงส�ำหรับการลงทุนก็ไม่น้อยแล้วก็การบ�ำรุงรักษามัน จะเปน็ ปลี ะจำ� นวนลา้ นสำ� หรบั แตล่ ะแหง่ กพ็ ยายามทท่ี ำ� เปน็ ตวั อยา่ ง แบบงา่ ยๆ กอ่ น แลว้ กถ็ อื หลกั โครงการตามพระราชดำ� รนิ น่ั เอง คอื วา่ อะไรท�ำได้ก็ท�ำเลย โดยท่ีไม่ต้องใช้เงินมากแล้วก็ต้องท�ำจริงจัง ถ้าไม่ท�ำจริงจังกรุงเทพอยู่ไม่ได้ ภายใน ๒๐ ปีข้างหน้าจะแย่ เด๋ียวนกี้ แ็ ย่ คอื คนเราจะทนไมไ่ ด้ ไปทอี่ นื่ กไ็ ปไมไ่ ด้ แลว้ กเ็ มอื งไทยจะแย”่ ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๒ “พดู ถงึ การกำ� จดั นำ�้ โสโครกและมลภาวะทว่ั ไปกเ็ ปน็ ปญั หาส�ำคญั แล้วกก็ ารแก้ปัญหาก็แก้อย่างน้ี คอ่ ยๆ ท�ำคอื ถา้ ไม่ได้ทำ� อยา่ งทท่ี �ำน้ี ปา่ นนกี้ ไ็ มไ่ ดท้ ำ� อะไรเลยมแี ตก่ ฎเกณฑน์ ดิ ๆ หนอ่ ยๆ วา่ ควรจะอยา่ งนน้ั ควรจะอย่างนี้ จนกระท่งั เนา่ หมด” ๒๖ กรกฎาคม ๒๕๓๒ 188

พระราชดำ� ริ ด้านการอนรุ กั ษท์ รพั ยากรปา่ ไม้ 189

“การปลูกป่าทดแทนจะต้องท�ำอย่างมีแผน โดยด�ำเนินการไป พร้อมกบั การพัฒนาชาวเขา ในการน้ีเจา้ หน้าท่ีปา่ ไม้ ชลประทานและ ฝ่ายเกษตร จะต้องร่วมกันส�ำรวจต้นน�้ำในบริเวณพื้นท่ีรับผิดชอบ เพ่ือวางแผนปรับปรุงต้นน้�ำและพัฒนาอาชีพราษฎรไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง สำ� หรบั ตน้ ไมท้ จ่ี ะปลกู ทดแทนปา่ ไมท้ ถี่ กู ทำ� ลายนนั้ ควรใช้ต้นไม้โตเร็ว ทมี่ ปี ระโยชนห์ ลายๆ ทาง คละกนั ไปและควรปลกู พชื คลมุ แนวรอ่ งน้�ำ ตา่ งๆ เพอ่ื ยดึ ผวิ ดนิ และใหเ้ กบ็ รกั ษาความชมุ่ ชนื้ ไวน้ อกจากนนั้ จะตอ้ ง สร้างฝายเล็กเพื่อหนุนน�้ำส่งไปตามเหมือง ไปใช้ในพ้ืนท่ีเพาะปลูก ทัง้ ๒ ด้าน ซ่งึ จะท�ำใหน้ ำ�้ คอ่ ยๆ แผ่ขยายออกไปท�ำความชุ่มชนื้ ให้ บรเิ วณนน้ั ด้วยในการนี้ จะตอ้ งอธิบายใหร้ าษฎรรู้วา่ การทปี่ รมิ าณนำ�้ ตามแหล่งน�้ำธรรมชาติลดลงนั้น ก็เพราะมีการท�ำลายป่าต้นน้�ำโดยรู้ เท่าไม่ถึงการณ”์ ๒๔ มกราคม ๒๕๒๐ 190

“ส�ำหรับการปลกู ป่าทดแทนตามไหลเ่ ขา จะต้องปลูกตน้ ไม้หลายๆ ชนดิ เพ่อื ให้ไดป้ ระโยชน์ อเนกประสงค์ คือมที ้งั ไมผ้ ลไม้ส�ำหรับกอ่ สรา้ งและ ให้ส�ำหรับท�ำฟนื ซง่ึ ราษฎรจ�ำเป็นตอ้ งใชเ้ ป็นประจำ� ซง่ึ เมอื่ ตัดไปใช้แลว้ ก็ปลกู ทดแทนเพอ่ื หมุนเวยี นทนั ที ทัง้ นี้จะตอ้ งอยู่ภายใต้การควบคมุ ของโครงการฯ” ๒๖ มกราคม ๒๕๒๐ 191

“การปลูกป่าทดแทนจะต้องรีบปลูกต้นไม้คลุมแนวร่องน้�ำ เสยี กอ่ นเพอื่ ใหค้ วาม ชมุ่ ชน้ื แผข่ ยายออกไป ทำ� ใหป้ รมิ าณนำ�้ เพม่ิ ขนึ้ สำ� หรบั ราษฎรใชใ้ นการชลประทาน นอกจากนนั้ จะตอ้ งปลกู ตน้ ไมช้ นดิ ทกี่ ำ� หนดใหใ้ ชเ้ ปน็ ไมฟ้ นื ตามบรเิ วณใกลห้ มบู่ า้ น อนั จะเปน็ การสะดวก แก่ราษฎรแต่ท้ังนี้การตัดและการปลูกทดแทนจะต้องอยู่ภายใต้การ ควบคมุ ซงึ่ จะทำ� ใหร้ าษฎรไมต่ อ้ งไปตดั ไมท้ มี่ คี า่ มาทำ� ฟนื นอกจากนนั้ ยังอาจฝึกให้ราษฎรช่วยท�ำหน้าท่ีพนักงานดูแลรักษาป่า เพราะต่าง ฝา่ ยตา่ งกม็ ผี ลประโยชนร์ ว่ มกนั สว่ นบรเิ วณพน้ื ทร่ี าบในหบุ เขา กต็ อ้ ง พฒั นาใหเ้ ปน็ นาปลกู ขา้ ว สำ� หรบั ราษฎรทำ� กนิ โดยจดั ระบชลประทาน ใหเ้ มอื่ ราษฎรสามารถทำ� กนิ ไดบ้ รบิ รู ณแ์ ลว้ กจ็ ะเลกิ ปลกู ฝน่ิ โดยสน้ิ เชงิ ” ๒๘ มกราคม ๒๕๒๐ 192

“ส�ำหรับการปลูกป่าทดแทนน้ันควรถือเป็นงานเร่งด่วน และน่า จะทดลองปลูก ต้นไม้ชนิดโตเร็วคลุมแนวร่องน้�ำเสียก่อนเพื่อท�ำให้ ความชมุ่ ชนื้ คอ่ ยๆ ทวขี น้ึ และแผข่ ยายกวา้ งออกไปทง้ั สองขา้ งรอ่ งนำ้� อนั จะท�ำใหต้ น้ ไมง้ อกงามขนึ้ และจะมสี ว่ นชว่ ยปอ้ งกนั ไฟปา่ ซง่ึ จะเกดิ ขึ้นง่าย หากป่าขาดความชุ่มชื้น ส่วนต้นไม้ท่ีปลูกจะต้องมีท้ังต้นไม้ ท่ีคลุมแหล่งน้�ำต้นไม้ยึดดิน ไม้ผล ต้นไม้ใช้ทำ� ฟืน ต้นไม้ใช้ในการ กอ่ สรา้ ง ตลอดจนตน้ ไมท้ ม่ี คี า่ ทางเศรษฐกจิ เพอื่ ใหใ้ ชป้ ระโยชนไ์ ดอ้ ยา่ ง อเนกประสงค์” ๑๐ กมุ ภาพันธ์ ๒๕๒๐ 193

“การที่จะมีต้นน�้ำล�ำธารไปช่ัวกาลนานน้ันส�ำคัญอยู่ท่ีการรักษา ปา่ และปลูกป่าบริเวณตน้ ไม้ ซ่ึงบนยอดเขาและเนินสูงขึ้น ต้องมกี าร ปลกู ปา่ โดยไมย้ นื ตน้ และปลกู ไมฟ้ นื ซงึ่ ไมฟ้ นื นน้ั ราษฎรสามารถตดั ไป ใช้ได้แต่ต้องมีการปลูกทดแทนเป็นระยะ ส่วนไม้ยืนต้นน้ันจะช่วยให้ อากาศมีความชุ่มช้ืนเป็นข้ันตอนหนึ่งของระบบการให้ฝนตกแบบ ธรรมชาติ ทงั้ ยงั ชว่ ยยดึ ดนิ บนเขาไมใ่ หพ้ งั ทลายเมอ่ื เกดิ ฝนตกอกี ดว้ ย ซ่ึงถา้ รกั ษาสภาพป่าไมไ้ วใ้ หด้ แี ลว้ ทอ้ งถน่ิ กจ็ ะมนี ำ�้ ไวใ้ ช้ ชว่ั กาลนาน” ๑๔ เมษายน ๒๕๒๐ 194

“ทุกฝ่ายจะต้องร่วมมือกันด�ำเนินการปลูกต้นไม้ตามบริเวณ อ่างเก็บน้�ำให้เป็นแนวจนจดเขตป่าสงวน โดยปลูกต้นไม้ชนิด โตเร็วและไม้ผลเพ่ือช่วยยึดดิน และรักษาความชุ่มชื้นตลอดจน จ�ำหนา่ ยผลไมไ้ ดซ้ ่ึงจะตอ้ งถอื เป็นของส่วนรวม ท้งั นี้ จะต้องประสาน งานกบั เจา้ หนา้ ทป่ี า่ ไม้ เพราะเปน็ ผลประโยชนร์ ว่ มกนั สำ� หรบั อา่ งเกบ็ นำ้� ควรเริ่มท�ำขนาดเล็กก่อน แต่จะต้องสามารถขยายได้เม่ือจ�ำเป็น และจะต้องควบคุมการจัดสรรให้ดี จะได้เป็นโครงการตวั อยา่ งในการ จดั ระบบการ ชลประทาน และการปลกู ปา่ รักษาตน้ นำ�้ ” ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๒๐ 195

“ทกุ ฝา่ ยตอ้ งรว่ มมอื กนั ดำ� เนนิ การปลกู ตน้ ไมผ้ ล ไมฟ้ นื และไมไ้ ผ่ ตามบริเวณอ่างเก็บน้�ำโดยเฉพาะตามสันเขาซ่ึงเป็นแหล่งต้นน้�ำ เพ่ือชว่ ยยดึ ดินและรกั ษาความชมุ่ ชืน้ และเพอ่ื ราษฎรสว่ นรวมจะได้มี ไมป้ ระเภทต่างๆ ไวเ้ ก็บผลจำ� หนา่ ยและใช้สอย” ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๒๐ 196

“การสร้างอ่างเก็บน้�ำบริเวณหุบเขาต้นน�้ำ และทางร่องน�้ำนั้น เพ่ือป้องกันอุทกภัยโดยจะลดความเชี่ยวของกระแสน้�ำในฤดูฝน อีกท้ังกักให้น�้ำค่อยๆ ซึมลงในดิน เป็นการยกระดับน้�ำในพื้นดินให้ เพิ่มข้ึนทั้งในที่ดอนและในท่ีลุ่ม และด้วยเหตุที่การรักษาให้มีต้นน�้ำ ตลอดไปไวเ้ ปน็ สง่ิ สำ� คญั ยง่ิ จงึ จำ� เปน็ ทห่ี นว่ ยงานราชการตา่ งๆ ตลอด จนผทู้ ท่ี ำ� มาหาเลย้ี งชพี ในเขตโครงการฯ ตอ้ งรว่ มมอื กนั ปลูกต้นไม้ผล ไม้ฟืน และไม้ไผ่ เพื่อช่วยยึดดินและรักษาความชุ่มช้ืน ซึ่งการปลูก ตน้ ไมป้ ระเภทตา่ งๆ คละกนั นน้ั ราษฎรสว่ นรวมจะสามารถตดั เปน็ ฟนื หรือเพ่ือใช้สอยในการก่อสร้างโดยไม่เป็นการท�ำลายป่าต้นน�้ำอีกท้ัง ยงั สามารถเกบ็ ผลไมเ้ พอื่ บรโิ ภคหรอื จำ� หนา่ ยอกี ดว้ ย และไมส่ มควรที่ จะใหม้ กี ารเพาะปลกู ในบรเิ วณรอ่ งนำ�้ หรอื ในทลี่ มุ่ ซงึ่ นำ้� ไมส่ ามารถไหล ออกไดส้ ะดวกแตห่ ากจะมกี ารขดุ บอ่ หรอื อทำ� ทำ� นบเลก็ ๆ เพอ่ื เกบ็ กกั น้ำ� ไวเ้ ลี้ยงปลาแลว้ จะเป็นประโยชนโ์ ดยไมท่ ง้ิ ท่ีดินไวว้ า่ งเปลา่ ” ๒๑ พฤษภาคม ๒๕๒๐ 197

“การที่จะมีน�้ำเพียงพอส�ำหรับการเกษตรกรรมของราษฎรนั้น จำ� เปน็ จะต้องร่วมมอื กันเพิม่ ความช่มุ ชนื้ ตลอดแนวภูเขาทีเ่ ปน็ แหล่ง ต้นน้�ำ ซึ่งนอกจากการสร้างอ่างส�ำหรับเก็บกักน�้ำแล้ว ยังต้องมีการ ปลูกรักษาป่าไม้ เหนือถนนที่จะเป็นสันอ่างเก็บน้�ำข้ึนไป ทั้งน้ี เจ้าหนา้ ที่ฝา่ ยต่างๆ จำ� ต้องร่วมกันพิจารณาความเหมาะสมของพันธ์ุ ต้นไม้ท่ีจะช่วยยึดดินไม่ให้น�้ำฝนชะทลาย และท่ีจะเพิ่มความชุ่มชื้น ในดินซึ่งการเพาะปลูกพันธุ์ต้นไม้ประเภทไม้ผล ไม้ฟืน และไม้ไผ่ โดยปลูกคละกันไปน้ันจะเป็นประโยชน์ต่อราษฎรในการเก็บไม้ผล เพอ่ื บรโิ ภคหรอื จำ� หนา่ ยตลอดจนไดอ้ าศยั ใชไ้ มฟ้ นื และไมไ้ ผต่ ามความ จำ� เปน็ อกี ดว้ ย” ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๒๐ 198

“ให้พยายามให้การศึกษานักเรยี นเกี่ยวกบั อนั ตรายของการท�ำลายปา่ ไม้ ต้นนำ�้ ล�ำธาร” ๒๒ มกราคม ๒๕๒๑ 199

“ถึงแม้โครงการฯ จะมเี ป้าหมายหลกั ในการปลูกปา่ ทดแทนและบ�ำรุงรกั ษาป่าไม้ ตน้ นำ�้ ล�ำธาร แตเ่ มือ่ ด�ำเนนิ การทดลองปลกู พืช เศรษฐกจิ ควบคไู่ ปด้วย ก็จะเปน็ ประโยชนม์ าก” ๑๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๒๑ 200