พิษวิทยาอาชีพ ฉบับจัดทำ

พิษวิทยาอาชีพOccupational Toxicologyฉบับจดั ทํา 2Second editionววิ ัฒน เอกบรู ณะวัฒนสทุ ธพิ ฒั น วงศว ทิ ยวโิ ชติหนังสอื ทจ่ี ดั พิมพโดยมูลนิธิสมั มาอาชวี ะลาํ ดับที่ 2555-001เลขมาตรฐานสากลประจาํ หนงั สอื (ISBN) 978-616-91183-0-5ขอมลู บรรณานุกรมววิ ัฒน เอกบรู ณะวฒั น, สทุ ธิพัฒน วงศวิทยว โิ ชติ (บรรณาธิการ). พิษวทิ ยาอาชีพ ฉบับจดั ทํา 2.ชลบรุ ี: สมั มาอาชวี ะ, 2555. จํานวน 159 หนา , หมวดหมหู นังสอื 616.98จดั พมิ พขน้ึ สาํ หรบั แจกฟรใี หแ กผูทสี่ นใจ หากผใู ดตอ งการรับหนงั สอื เลมนเ้ี พิม่ เติม กรุณาตดิ ตอนพ.วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน หมายเลขโทรศัพท 087-9792169 อีเมล [email protected]สถานท่ีทาํ งาน รพ.สมติ เิ วช ศรีราชา เลขท่ี 8 ซ.แหลมเกตุ ถ.เจิมจอมพล ศรรี าชา ชลบุรี 20110หรือดาวนโหลดหนงั สอื ในรปู แบบอเิ ลก็ ทรอนกิ สไดท ่ี www.summacheeva.orgเนือ้ หาในสวนที่เปน ลขิ สิทธ์ขิ องคณะผูเรยี บเรียงนัน้ หากไมม ีการบดิ เบือนเน้อื หาแลวอนญุ าตใหน ําไปใชอ างอิง ประกอบการเรียนการสอน การทํางาน หรอื จดั พมิ พซ ้ําไดโ ดยไมส งวนลขิ สทิ ธ์ิ

คาํ ชี้แจง *** กรุณาอา นกอ นใชหนังสอื เลม นเี้ พอ่ื ประโยชนข องตวั ทานเอง ***1. หนงั สอื พษิ วิทยาอาชีพ (Occupational Toxicology) ฉบับจัดทาํ 2 เลม นี้ นําเน้อื หามาจาก ฐานขอมลู การดูแลรกั ษาผปู วยท่ีไดรบั สารพษิ ThaiTox หรอื ช่อื เตม็ คอื Thailand’s Toxicological Profile Database ซ่งึ เปน ฐานขอ มูลออนไลน เปดใหบ รกิ ารฟรีทางเว็บไซต www.thaitox.com เน้อื หาภายในหนังสือ จะเปนการรวบรวมขอมลู พษิ ของสารเคมีชนดิ ตางๆ ทีพ่ บไดบอ ยในการ ประกอบอาชพี รวมถงึ วิธี การดูแลรักษาผูป วยท่ีไดรบั สารพิษนั้น2. วตั ถปุ ระสงคของหนงั สือเพื่อตองการใหเ ปนขอมลู สาํ หรับบุคลากรทางดานสาธารณสุข เชน แพทย พยาบาล หมออนามัย เจา หนาท่คี วามปลอดภัย นกั อาชวี อนามัย หนวยกชู ีพ รวมถึงบุคคลท่ีสนใจ ไดใ ชในการดูแลชว ยเหลือผูปวยทไี่ ดร บั พษิ จากสารเคมี3. หนงั สอื เลมนจ้ี ัดพมิ พเ ผยแพรโดยมูลนิธิสมั มาอาชีวะ โดยการสนบั สนนุ ของ โรงพยาบาลสมติ เิ วช ศรีราชา และ โรงพยาบาลระยอง4. เนื้อหาภายในฐานขอมลู จะเนนที่อาการพษิ ของสารเคมที ี่จะเกดิ ขนึ้ กับผูปวย และวิธีการดแู ลรักษา การลางตัว การปฐมพยาบาล การใหยา รวมถึงการใหสารตา นพิษแกผ ปู วยเปนหลัก รายละเอยี ด เก่ียวกบั คุณสมบัตทิ างเคมีจะมกี ารกลาวถึงเฉพาะในเบื้องตนเทานั้น คณุ สมบัตทิ างเคมีบางอยา ง เชน จุดหลอมเหลว จุดวาบไฟ อาจไมไดแ สดงไว รายละเอียดเกย่ี วกับดา นส่ิงแวดลอ ม เชน อัตรา การกระจายตัวในอากาศ คา ครึง่ ชีวิตในดนิ และนํ้าของสารเคมีแตล ะตัว จะมกี ารกลา วถึงเฉพาะใน สว นท่ีเกี่ยวของกับอาการเจบ็ ปวยเทานน้ั ไมไ ดแ สดงรายละเอียดไวท ั้งหมดเชนกนั5. หากไมม กี ารบิดเบือนขอ มูลแลว อนญุ าตใหน าํ ขอ มลู ในหนังสือน้ไี ปใชประกอบการเรียน การสอน การทาํ งาน การจัดนทิ รรศการ การอบรมใหค วามรู หรือกิจกรรมอันเปนประโยชนอ ่ืนใดก็ได โดย ไมสงวนลขิ สิทธิ์6. ฐานขอ มลู การดูแลรกั ษาผปู วยทไ่ี ดรบั สารพษิ ThaiTox และหนังสือเลมนี้ กําลังอยูระหวางการ พัฒนาเนอ้ื หา ดังนัน้ ขอ มูลในบางสวนอาจยังมคี วามไมครบถวนในบางประเด็น หากทา นตองการ สนบั สนุนใหม ีเนือ้ หาทคี่ รบถวนสมบูรณยิง่ ขน้ึ หรอื ตองการสนบั สนุนดา นงบประมาณในการจัดทํา กรุณาติดตอ นพ.วิวัฒน เอกบูรณะวัฒน หมายเลขโทรศพั ท 087-9792169 หรอื โอนเงินใหกับ มูลนธิ สิ มั มาอาชีวะทางบญั ชีออมทรัพย ธนาคารกรงุ ศรีอยธุ ยา สาขาศรรี าชา หมายเลขบัญชี 086- 1-59102-4 เพอ่ื สนับสนนุ ในการจัดทําโครงการ จกั เปน พระคุณอยา งย่ิง7. เนอื่ งจากขอ มูลมีเปนจํานวนมาก แมว า จะไดมกี ารตรวจสอบความถกู ตอ งของเนื้อหาแลวก็ตาม แต เราไมส ามารถรับประกันไดวาเนอ้ื หาจะมคี วามถูกตอ งสมบูรณทัง้ หมด ความผดิ พลาดระหวา งการ จัดเตรยี มตน ฉบับและการเผยแพร มโี อกาสเกิดขึ้นไดเสมอ ผูใชขอ มลู ควรตรวจสอบความถูกตอ ง ของขอ มลู ในหนังสอื เลม น้ี โดยการเทยี บเคียงกับแหลงขอมูลอื่นๆ ดวย8. ความรบั ผิดชอบในการดูแลรกั ษาผูปวยที่ไดร ับสารพษิ น้ัน ขึ้นอยกู บั แพทยเจา ของไขท เี่ ปน ผดู แู ล รกั ษาผปู วยเปนหลัก ขอ มลู ในหนังสือเลม นีเ้ ปนแตเ พยี งแหลงขอมลู ท่จี ะชว ยสนับสนุนใหการดูแล รักษาเปน ไปไดโดยสะดวกข้ึนเทานนั้ มูลนิธิสัมมาอาชีวะ คณะผูเรยี บเรยี งเนอื้ หา รวมถงึ องคก ร ผสู นับสนุน ไมร ับผดิ ชอบตอผลเสยี ใดๆ กต็ ามที่เกิดขึน้ กบั ผูป วย จากการใชขอ มูลในหนังสอื เลมน้ี ประกอบการดูแลรกั ษา

คํานําฉบบั จดั ทาํ 1 (พ.ศ. 2554) จากการพฒั นาทางวทิ ยาศาสตรอ ยา งไมหยดุ ย้ัง ทาํ ใหป จจุบนั มนษุ ยไดส กดั สารเคมีจากธรรมชาติและผลิตสงั เคราะหส ารเคมีชนิดตางๆ ขึน้ มาใชม ากมาย สารเคมเี หลานถ้ี กู นาํ มาใชทง้ั ในโรงงานอตุ สาหกรรมการทาํ งาน และในชวี ิตประจาํ วันของเรา ในแตละวนั มนุษยย ุคใหมต องสมั ผสั สูดดม กนิ ดืม่ และใชส ารเคมอี ยูแทบจะตลอดเวลา เม่อื มีการใชส ารเคมมี ากข้นึ พิษภยั จากสารเคมีจงึ เปนเรือ่ งสําคญั ท่ีเราควรใสใจ ในวงการอาชีวเวชศาสตรนนั้ ความสนใจในพษิ ภยั ของสารเคมีที่พบจากการประกอบอาชพี เปนสง่ิสาํ คัญอยา งย่ิง ผูปวยที่เปน โรคจากการทาํ งานจํานวนหน่ึง มสี าเหตุการเจ็บปวยมาจากการทาํ งานสัมผัสกับสารเคมีเหลาน้ีนน่ั เอง การใชสารเคมีในโรงงานอุตสาหกรรมนั้น สว นใหญม ีการใชในปริมาณมากกวา การใชตามบาน หากคนทาํ งานตอ งสมั ผสั สารเคมีอันตรายโดยไมม กี ารปอ งกนั ทดี่ ี หรือหากเกิดการรั่วไหลขึ้น จะมีโอกาสเกดิ อันตรายตอ สุขภาพไดคอนขา งสูง ความรูเทาทนั ถงึ พิษภยั ของสารเคมีชนดิ ตางๆ จึงเปน สวนหนึง่ ท่ีจะชว ยใหบุคลากรสาธารณสขุ สามารถดแู ลสุขภาพของคนทาํ งานไดอยางปลอดภยั จากแนวคิดดงั กลา ว ทําใหห นงั สือพิษวทิ ยาอาชีพ (Occupational Toxicology) เลม นี้ ไดถ กู เรียบเรียงขนึ้ เน้ือหาภายในหนงั สอื เปน การรวบรวมอาการจากพิษของสารเคมีชนดิ ตา งๆ ท่มี ักพบมกี ารใชบอยในการประกอบอาชีพ พรอมทั้งวธิ ีการดแู ลรักษาผูปว ยเมื่อไดร บั พิษจากสารเคมีน้ัน จาํ นวนทง้ั หมด 39 ชนิดสารเคมี ผูเ รียบเรยี งเปน คณะแพทยผ เู ช่ยี วชาญสาขาตางๆ ทั้ง แพทยอาชวี เวชศาสตร อายรุ แพทย และแพทยเ วชศาสตรค รอบครัว รวมถึงแพทยป ระจําบานสาขาอาชวี เวชศาสตรด ว ย เนอ้ื หาของหนังสอื เลม นี้ มาจากฐานขอมลู การดูแลรกั ษาผปู ว ยทไี่ ดร ับสารพิษออนไลน ทม่ี ีชื่อวาThaiTox (www.thaitox.com) ซึง่ เปนฐานขอมลู ออนไลนทางการแพทยทไี่ มสงวนลขิ สิทธ์ิ เปด ใหเขา ชมไดเปนการสาธารณะต้ังแตเดือน พฤษภาคม พ.ศ. 2554 ฐานขอ มลู นี้จัดทําโดยมลู นิธิสมั มาอาชวี ะ โดยไดร ับการสนบั สนุนขอมูลและงบประมาณจาก โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรรี าชา และ โรงพยาบาลระยอง ในการทท่ี างมลู นิธิสมั มาอาชวี ะจะจดั ทาํ ฐานขอมูล ThaiTox และหนงั สือเลมนีส้ าํ เรจ็ ขน้ึ มาได ตองขอขอบพระคุณทา นผมู อี ุปการคณุ หลายๆ ทาน ทีต่ อ งกลาวถึงเปน อันดับแรกคือคุณอมรรัตน สุขปน พยาบาลอาชวี อนามัย หวั หนา งานศูนยร ักษาพษิ และสารเคมอี นั ตรายภาคตะวนั ออก โรงพยาบาลระยอง ที่เปนผูริเริ่มแนวคดิ ในการจัดทําฐานขอ มูลสารพษิ และหนังสือเลมน้ขี ้นึ มา ทาน นพ.ภราดร กลุ เกล้ียง ผูชวยผอู ํานวยการโรงพยาบาลสมิตเิ วช ศรรี าชา และทา น นพ.สุนทร เหรยี ญภูมกิ ารกจิ รองผอู าํ นวยการและหวั หนา กลุมงานอาชวี เวชกรรม โรงพยาบาลระยอง ทั้ง 2 ทา น ที่ไดชวยเหลือสนับสนุน ใหกาํ ลังใจ พรอ มท้งั ใหค าํ แนะนําตลอดชวงเวลาทีจ่ ดั ทําหนงั สอื บุคคลทสี่ ําคัญอยา งย่งิ อกี 2 ทา น ทช่ี วยใหหนังสือเลมนี้เกดิ ขึ้นไดค ือทาน นพ.ชยั รัตนบณั ฑรุ อัมพร ผูอาํ นวยการโรงพยาบาลสมิติเวช ศรีราชา และทาน นพ.นฤทธิ์ อน พรอ ม ผอู ํานวยการโรงพยาบาลระยอง ซึ่งเปน ผูใหก ารชว ยเหลือสนับสนุน ทั้งขอมลู ในการเรียบเรียงและงบประมาณ นอกจากนใี้ นนามของบรรณาธิการ ขอขอบพระคณุ คณะแพทยทกุ ทา น ทไ่ี ดส ละเวลาอนั มคี า มาชวยกันจดั ทําฐานขอมลู สารพษิ และเรยี บเรยี งหนังสอื เลมนีข้ ้นึ หลายทานชวยเหลอื เราอยา งไมเ ห็นแกเหนด็เหนอื่ ย เพ่ืองานอนั เปน สาธารณประโยชนครั้งนี้ เปนที่นา ซาบซึ้งใจอยา งย่ิง แตอ ยา งไรก็ตาม เน่อื งจากสารเคมีทพี่ บไดใ นการประกอบอาชีพนั้นมอี ยูจ ํานวนนับหมนื่ นบั แสน การเลอื กสารเคมีท่ีพบบอยมาเพียงจํานวนหนึง่ เพื่อกลาวถึงในรายละเอียด จึงไมอาจครอบคลมุ หรือใชอ า งองิ ในการดูแลรักษาผูปวยทไี่ ดร บั พิษของสารเคมี “ทุกชนิด” ที่มีโอกาสพบได อกี ทั้งขอ มลู ทใ่ี ชในการเรียบเรียงนั้นมีอยูจํานวนมหาศาล การเรียบเรยี งเนอ้ื หาหนังสือขน้ึ ในชว งระยะเวลาจาํ กัด ดวยทรพั ยากรท่ีจํากดั และจํานวนบคุ ลากรท่จี ํากดั จงึ ทําใหห นังสือเลมนไ้ี มส ามารถรับประกนั ความสมบูรณข องเน้ือหาได เราหวงั วา การพัฒนา

ไปอยางตอ เนอ่ื งในอนาคต จะชว ยทาํ ใหหนังสอื เลมน้ีสามารถใชประโยชนเ ปน แหลง ขอมูลอางองิ ในการดแู ลรกั ษาผูปว ยทีไ่ ดร บั สารพษิ ไดมากยงิ่ ขึ้นตอ ไป หวังเปน อยางย่ิงวา หนังสือเลมน้ี จะมสี ว นชวยใหบุคลากรท่ีทํางานทางดา นสาธารณสุข เชน แพทยพยาบาล เจา หนาทค่ี วามปลอดภัย หมออนามยั เวชกร เจาหนา ทีห่ นวยกูภัย หรอื บุคลากรทเ่ี กี่ยวของทานใดกต็ าม ไดร ับประโยชนจ ากเนอ้ื หาของหนงั สือ สามารถใชเปนสว นชว ยเหลอื ในการดแู ลผูปวยท่ไี ดร ับพิษจากสารเคมใี หปลอดภัยไดมากยิ่งข้ึน บุญกุศลจากการไดเ ปนสว นชว ยเหลือผูปว ยใหร อดชวี ิต ลดภาวะทุพพลภาพไปจนถงึ หายจากอาการพิษไดอ ยางสมบูรณก็ตาม ท้งั หมดขอใหตกเปนของผูมีสว นรว มพฒั นางานดานความปลอดภยั และอาชีวอนามยั ของประเทศทกุ ทานโดยทั่วหนา กัน ววิ ัฒน เอกบูรณะวัฒน สทุ ธิพัฒน วงศวิทยว ิโชติ บรรณาธกิ าร กรกฎาคม พ.ศ. 2554

คาํ นําฉบบั จัดทํา 2 (พ.ศ. 2555) หลังจากที่ไดจ ดั ทําหนังสือ “พิษวิทยาอาชีพ” ฉบบั จดั ทาํ 1 (พ.ศ. 2554) แจกจายออกไปในวงกวางแลว ผลปรากฏวา หนงั สอื เลมนี้ไดรบั ความนยิ มเปน อยา งมาก ทางคณะผูจ ดั ทํา ตอ งขอขอบพระคุณทกุ ทา นท่ีมสี วนชวยสนบั สนนุ ท้ังในดานการเรียบเรียงเน้อื หาและการจัดพิมพหนังสอื เปนอยางสูง ในฉบบั จัดทํา 2 น้ี ไดทําการเพ่มิ เติมจาํ นวนชนิดสารเคมีภายในเลม ใหม ากขึ้น คือจากเดิม 39 ชนิดสารเคมี เพ่มิ ขึน้ เปน 64 ชนดิสารเคมี เนอื้ หาของสารเคมีบางตัวทเี่ รยี บเรียงไวในฉบับเดมิ ไดทําการทบทวนเพม่ิ เติมและเรียบเรียงใหมใหม ีความถกู ตอ งยิ่งข้ึนดว ย งบประมาณท่ใี ชในการจดั พิมพหนังสอื ฉบบั จัดทาํ 2 นี้ ไดรบั การสนบั สนุนมาจากผูมจี ติ ศรัทธาและองคกรหลายภาคสว น ไดแ ก บรษิ ทั เนชั่นแนล เฮลทแคร ซิสเต็มส จํากัด (N-Health) ซง่ึ เปนผสู นบั สนุนหลกัในการจดั พิมพ ทาน ศ.ดร.นพ.สุรศักด์ิ บูรณตรีเวทย อาจารยแพทยอ าชีวเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร และทาน นพ.ชชั วาล ประดิษฐว งศสนิ ศัลยแพทยร ะบบประสาท โรงพยาบาลกรุงเทพระยอง ซึง่ ไดใหความเมตตาชวยบริจาคใหก ับเรา งบประมาณที่ใชใ นการจดั พมิ พอ กี สวนหนึ่ง ไดม าจากคา ตอบแทนในการรบั เชญิ เปนวทิ ยากรของ นพ.วิวัฒน เอกบูรณะวฒั น ใหก บั บรษิ ทั สยามมชิ ลนิ จํากัดและโรงพยาบาลแกลง จงั หวัดระยอง ในป พ.ศ. 2554 ที่ผา นมา ทางคณะผจู ัดทํา ขอขอบพระคุณผบู รจิ าคทุกทานและทกุ องคก รเปนอยา งสูงมา ณ ท่ีน้ี นอกจากน้ี คณะผูจัดทาํ ขอขอบพระคุณทาน พญ.วิลาวณั ย จึงประเสริฐ และ นพ.สรุ จติ สนุ ทรธรรมบรรณาธกิ ารหนงั สอื “อาชีวเวชศาสตร ฉบับพิษวิทยา” หนังสือรวบรวมขอมูลพษิ ของสารเคมีจากการทํางานฉบับตนแบบเลมหนงึ่ ของประเทศไทย ซ่งึ จัดพิมพออกเผยแพรในป พ.ศ. 2542 ในฐานะเปนแหลง อางอิงและเปน แรงบันดาลใจ ในการจดั ทําหนงั สอื เลมน้ดี วย ววิ ัฒน เอกบรู ณะวัฒน สุทธิพฒั น วงศวิทยว โิ ชติ บรรณาธกิ าร พฤษภาคม พ.ศ. 2555

คณะผเู รียบเรยี งเนื้อหากานต คาํ โตนดแพทยอ าชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลศูนยอุดรธานีเกศ สัตยพงศแพทยอ าชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลสมุทรปราการคณุ ากร สินธพพงศแพทยประจําบานสาขาอาชีวเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยัจุฑารตั น ฉตั รวิรยิ าวงศแพทยเ วชศาสตรครอบครัว โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรรี าชาชญาณศิ า เมฆพัฒนอายุรแพทย โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรรี าชาชลุ กี ร ธนธิติกรแพทยป ระจาํ บานสาขาอาชวี เวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยัณรงฤทธ์ิ กิตติกวนิแพทยประจาํ บานสาขาอาชวี เวชศาสตร โรงพยาบาลนพรตั นราชธานี กรมการแพทยดาริกา วอทองแพทยประจําบานสาขาอาชีวเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทิ ยาลัยขอนแกนธีระศษิ ฏ เฉนิ บํารงุแพทยประจําบานสาขาอาชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลนพรตั นราชธานี กรมการแพทยนวพรรณ ผลบุญแพทยอ าชวี เวชศาสตร โรงพยาบาลสมิติเวช ศรรี าชาพิพัฒน พูลทรัพยแพทยอ าชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลอาภากรเกียรติวงศ ฐานทัพเรือสตั หีบ กรมแพทยท หารเรือภวตั วิทยผโลทัยอายุรแพทย โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรรี าชา

วชร โอนพรัตนวบิ ูลแพทยอ าชวี เวชศาสตร กองบญั ชาการทหารสูงสุดวิวฒั น เอกบรู ณะวัฒนแพทยอ าชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรีราชาสมทศั น พลั ลภดษิ ฐก ุลแพทยอ าชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลเจา พระยาอภัยภูเบศร จงั หวัดปราจนี บรุ ีสทิ ธ์ิธีราห ชโรเตอ รแพทยประจาํ ศูนยสงเสริมสขุ ภาพ โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรีราชาสิรวชิ ญ เดชธรรมแพทยป ระจําศูนยส งเสรมิ สขุ ภาพ โรงพยาบาลสมติ ิเวช ศรรี าชาสทุ ธิพฒั น วงศวิทยว โิ ชติแพทยอาชวี เวชศาสตร คณะแพทยศาสตรวชริ พยาบาล มหาวทิ ยาลยั กรุงเทพมหานครสุรีรตั น ธีระวณิชตระกูลแพทยประจาํ บา นสาขาอาชีวเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จุฬาลงกรณม หาวิทยาลยัอภิญญา พันธจินดาทรพั ยแพทยใ ชท ุน โรงพยาบาลมาบตาพุด จงั หวดั ระยองอมตา อุตมะอาจารยห ลักสูตรวิทยาศาสตรค วามปลอดภัย มหาวิทยาลัยราชภฏั วไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปู ถัมภอรพรรณ ชัยมณีแพทยอ าชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลนพรตั นราชธานี กรมการแพทยอังกูร นพคณุ ภูษิตแพทยป ระจาํ บานสาขาอาชีวเวชศาสตร โรงพยาบาลนพรตั นราชธานี กรมการแพทย

สารบญัเรอ่ื ง หนาอธบิ ายคาํ ยอ ที่ใชใ นหนังสอื เลมน้ี 1 7 วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน 8 111,2 Dibromoethane 12 15 สุทธพิ ัฒน วงศว ทิ ยวิโชติ 16 181,2 Dichloroethane 19 21 สทุ ธพิ ฒั น วงศวทิ ยว โิ ชติ 23 251,2 Dichloropropane 28 30 สุทธพิ ัฒน วงศวิทยวโิ ชติ 34 371,3 Butadiene 41 42 วิวฒั น เอกบูรณะวฒั น1,4 Dichlorobenzene สทุ ธพิ ัฒน วงศวิทยว ิโชติ1,4 Dioxane สทุ ธิพัฒน วงศว ิทยวิโชติAcetaldehyde สุทธิพฒั น วงศวิทยวโิ ชติAcetone อังกูร นพคุณภษู ติAcrolein สุทธพิ ัฒน วงศว ทิ ยวิโชติAcrylonitrile สุทธพิ ัฒน วงศว ทิ ยว โิ ชติAluminium สิทธธ์ิ ีราห ชโรเตอ รAmmonia วิวัฒน เอกบูรณะวัฒนArsenic เกศ สัตยพงศBenzene วิวฒั น เอกบูรณะวัฒนBeryllium วชร โอนพรตั นว ิบูล, อมตา อุตมะBromomethane สุทธิพฒั น วงศว ทิ ยวิโชติCadmium คณุ ากร สินธพพงศ

Carbon dioxide 44 48 จุฑารัตน ฉตั รวิริยาวงศ, ววิ ฒั น เอกบูรณะวฒั น 49 51Carbon disulfide 54 57 วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน 60 62Carbon monoxide 64 65 ณรงฤทธิ์ กิตตกิ วนิ 69 71Chlorine 72 74 วิวัฒน เอกบูรณะวฒั น 75 77Chloroform 81 84 วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน 88 91Chromium 93 ชุลีกร ธนธิตกิ รCumene สรุ ีรตั น ธีระวณชิ ตระกูลCyanide ธรี ะศษิ ฏ เฉนิ บาํ รงุCyclohexane ณรงฤทธ์ิ กติ ตกิ วนิEthanol ดาริกา วอทองEthylene glycol ชญาณิศา เมฆพฒั นEthylene oxide นวพรรณ ผลบุญFormaldehyde ธีระศษิ ฏ เฉนิ บาํ รุงGlutaraldehyde ธีระศิษฏ เฉนิ บํารุงHydrochloric acid อภิญญา พันธจนิ ดาทรัพยHydrofluoric acid วิวัฒน เอกบูรณะวัฒนHydrogen sulfide วิวฒั น เอกบูรณะวฒั นIron สิทธ์ธิ ีราห ชโรเตอรIsopropyl alcohol วิวฒั น เอกบูรณะวฒั นLead สมทัศน พลั ลภดิษฐกลุManganese ววิ ัฒน เอกบูรณะวฒั น

Mercury 95 100 วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน 102 104Methanol 106 108 ภวัต วทิ ยผโลทยั 110 113Methyl ethyl ketone 115 117 เกศ สตั ยพงศ 121 123Methylene chloride 124 127 องั กรู นพคณุ ภูษิต 129 131n-Hexane 133 135 ณรงฤทธ์ิ กติ ติกวิน 137 139Nickel 141 สริ วชิ ญ เดชธรรมNitric acid องั กูร นพคณุ ภูษติNitrogen dioxide อังกูร นพคณุ ภูษติNitrous oxide กานต คาํ โตนดOsmium ววิ ัฒน เอกบูรณะวฒั นPhenol เกศ สัตยพงศPhosgene วิวัฒน เอกบูรณะวฒั นPhosphine วิวัฒน เอกบูรณะวฒั นPhosphorus วชร โอนพรตั นวิบูล, อมตา อุตมะPropylene glycol อรพรรณ ชยั มณ,ี ววิ ัฒน เอกบูรณะวฒั นSodium persulfate สรุ รี ตั น ธีระวณิชตระกูลStyrene ววิ ฒั น เอกบูรณะวัฒนSulfur dioxide ธีระศิษฏ เฉนิ บํารุงSulfuric acid จุฑารัตน ฉตั รวิรยิ าวงศThallium พพิ ฒั น พลู ทรพั ยToluene วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน

Trichloroethylene 144 147 วิวฒั น เอกบูรณะวัฒน 150 151Vanadium 154 วิวัฒน เอกบูรณะวัฒนVinyl chloride สทุ ธิพัฒน วงศว ทิ ยวิโชติXylene ววิ ัฒน เอกบูรณะวัฒนZinc จุฑารัตน ฉัตรวิรยิ าวงศ

คําอธิบายอกั ษรยอท่ใี ชใ นหนังสอื เลมน้ีนพ.วิวัฒน เอกบรู ณะวัฒนACGIHAmerican Conference of Governmental Industrial Hygienistองคกรนักสุขศาสตรอ ุตสาหกรรมภาครฐั แหงประเทศอเมริกา เปนองคกรของนักสขุ ศาสตรอ ุตสาหกรรม ทม่ี ีความนา เช่อื ถือสูงของประเทศอเมรกิ า วชิ าชีพนักสขุ ศาสตรอ ุตสาหกรรมนี้ เปนผูเชย่ี วชาญสาขาหนึง่ ซง่ึ มีความรูใ นดา นการตรวจวดั ระดับส่ิงคุกคาม และ / หรือ สารเคมใี นสถานที่ทํางานโดยเฉพาะ องคก ร ACGIHเปน ผูก าํ หนดคามาตรฐานสารเคมีในบรรยากาศการทํางาน (TLV) และในรางกายคนงาน (BEI) รายหนงึ่ ท่ีไดร บั ความเชื่อถือสูงจากทั่วโลก คา มาตรฐานน้ีจะจัดทําเปน หนงั สือออกปล ะครั้งACGIH TLVsACGIH - Threshold Limit Valuesคือคามาตรฐานของสารเคมใี นบรรยากาศการทาํ งานซึ่งกําหนดโดยองคกร ACGIHACGIH BEIsACGIH – Biological Exposure Indicesคือคามาตรฐานตัวบงช้ีการสมั ผัสสารเคมี (biomarkers) สามารถตรวจไดในเลือด ปส สาวะ หรือในลมหายใจออกของคนทาํ งาน ซง่ึ กําหนดโดยองคกร ACGIH คามาตรฐานตัวนี้จะมขี อ กาํ หนดเวลาในการเก็บตวั อยางดวยคอื กอนเขางาน (Prior to shift หรอื PTS) ระหวางทาํ งาน (During shift หรอื DS) หลงั เลกิ งาน (End ofshift หรอื EOS) วันสุดทา ยของสัปดาห (End of workweek หรอื EWW) เวลาใดกไ็ ด (Discretionary) การเกบ็ ตัวอยางเลือด ปส สาวะ หรอื ลมหายใจออกของคนงาน ตอ งเก็บตามเวลาทีม่ าตรฐานกาํ หนดจึงจะแปลผลไดอยางถกู ตองACGIH Carcinogenicityคอื คา บงชก้ี ารกอ มะเรง็ ของสารเคมซี ่ึงกาํ หนดโดยองคก ร ACGIH แบง เปน 5 ระดับ ดงั น้ี A1 (ConfirmedHuman Carcinogen) คือยนื ยันเปน สารกอ มะเร็งในมนุษยแ นนอน A2 (Suspected Human Carcinogen) คอืสงสัยจะเปนสารกอ มะเรง็ ในมนุษย เนอ่ื งจากมีขอมูลจากการศึกษาวาเปน สารกอมะเรง็ ในสัตวทดลอง แตข อมลู การกอ มะเร็งในมนุษยย งั ไมเพียงพอ A3 (Confirmed Animal Carcinogen with Unknown Relevance toHumans) คอื ยนื ยนั เปน สารกอมะเร็งในสัตวทดลอง แตไมทราบวาเปนสารกอมะเรง็ ในมนุษยห รือไม A4 (NotClassifiable as a Human Carcinogen) คือไมส ามารถจดั กลุมวาเปน สารกอมะเร็งในมนุษยได สารเคมีท่ีไดระดบั นีเ้ นอ่ื งจากมขี อมูลบางอยา งทีท่ าํ ใหสงสัยวาอาจจะเปน สารกอ มะเรง็ ในมนุษย แตข อ มูลการศกึ ษาท้ังในสตั วทดลองและในมนุษยยงั มีไมเพียงพอทจ่ี ะบอกได A5 (Not Suspected as a Human Carcinogen) คอื ไมนา สงสยั วา จะเปนสารกอมะเร็งในมนุษย เนอ่ื งจากมีขอ มลู การศึกษาเกย่ี วกบั สารนี้ และขอมูลท่ีพบไมแสดงถึงผลการกอ มะเร็งในมนุษย 1

CAS NumberChemical Abstracts Service (CAS) registry numberเปน หมายเลขรหสั ของสารเคมีซง่ึ กําหนดโดยหนว ยงาน American Chemical Society หมายเลขรหัสนีเ้ ปนรหัสสากลท่ีไดรับความนยิ มสงู ในการกาํ หนดรหสั สารเคมที ั่วโลก รหัสจะกาํ หนดใหก บั สารเคมีทุกชนดิ ซ่ึงแตละชนิดจะมีเลขเฉพาะตวั การกําหนดรหัสจะไลเรียงกันไปเร่ือยๆ ทาํ ใหจํานวนตัวเลขไมมีความหมายอะไรเปน พิเศษ รหสั จะประกอบไปดว ยเลข 3 กลุม ค่นั ดว ยเคร่ืองหมายขดี (-) ดังนี้ XXXXXXX – XX – X (กลุมแรกสูงสดุ 7 หลัก กลุมท่สี องสูงสุด 2 หลัก และกลมุ สดุ ทายจะเปน เลขหลกั เดยี วเสมอ) ตวั อยา งเชน CASNumber ของน้าํ คือ 7732 – 18 – 5 เปนตนEPAEnvironmental Protection Agencyคอื หนว ยงานของรฐั บาลกลางประเทศสหรัฐอเมรกิ า มีหนา ท่ีดูแลรักษาสิ่งแวดลอ ม โดยการออกกฎหมายและควบคุมมาตรฐานทางดานสง่ิ แวดลอมEPA NAAQSEPA – National Ambient Air Quality Standardsคือคา มาตรฐานระดบั สารเคมีมลพิษในอากาศในส่งิ แวดลอมทั่วไปของประเทศสหรฐั อเมริกา กําหนดโดย EPAตามกฎหมาย Clean Air Act (1990) คามาตรฐานชดุ นี้จะมี 2 ระดบั คือ primary standard เปน มาตรฐานท่ีกาํ หนดเพอ่ื ความปลอดภัยของคนกลมุ ไวรบั (sensitive) เชน เด็ก คนสงู อายุ คนเปน โรคหอบหดื และsecondary standard เปนมาตรฐานท่ีกาํ หนดข้ึนเพ่อื ความปลอดภยั ของสาธารณะ เชน รบกวนการมองเห็นความปลอดภัยตอ สัตวเล้ียง เปนตน คา primary standard จะตํ่ากวา คา secondary standard ในหนงั สอื เลมนีค้ า EPA NAAQS ท่ีอา งอิงจะหมายถงึ คา primary standard เสมอIARCInternational Agency for Research on Cancerคอื องคก รหนว ยยอ ยหน่งึ ของ World Health Organization (WHO) มีสํานักงานอยูท่ีเมอื งลียง ประเทศฝรง่ั เศส ทําหนาที่หลักในการพัฒนา สนับสนุน การวิจยั เก่ียวกับโรคมะเรง็ องคกร IARC เปนผูกาํ หนดการจัดกลุมสารกอ มะเร็งทไ่ี ดร บั ความเชอ่ื ถอื สูงท่ีสดุ ในโลก โดยทางองคก รจะ พิจารณา ทบทวน ขอมูลงานวจิ ยั ท่ัวโลกเกี่ยวกับ สารเคมี / เชือ้ โรค / สภาพการณ ทกี่ อ ใหเกดิ มะเร็ง แลวตีพิมพออกมาเปน หนงั สือเรยี กวา IARCMonograph เลมหนึง่ จะมกี ารทบทวนขอ มูล สารเคมี / เช้อื โรค / สภาพการณ ประมาณ 1 – 5 อยาง รายชือ่สารเคมี / เชอ้ื โรค / สภาพการณท ีไ่ ดทําการจัดกลุม แลว จะประกาศไวในเวบ็ ไซต http://monographs.iarc.frการแบง กลมุ สารกอ มะเร็งขององคกร IARC เปน ดังน้ี• Group 1 ยนื ยนั วา เปน สารกอ มะเร็งในมนุษย• Group 2A นาจะเปน สารกอมะเร็งในมนษุ ย• Group 2B อาจจะเปนสารกอ มะเรง็ ในมนุษย• Group 3 ไมส ามารถจดั กลุมไดวา เปนสารกอมะเรง็ ในมนุษยหรอื ไม• Group 4 นาจะไมเ ปน สารกอมะเร็งในมนุษย 2

IDLHImmediately Dangerous to Life or Healthเปนคามาตรฐานระดบั สารเคมที ีแ่ สดงถึง “ความเขมขนสูงสดุ ที่หากตองสมั ผสั ณ ท่จี ุดเกดิ เหตุเปนเวลา 30นาที เมื่อหลบหนอี อกมาจะยังไมมผี ลกระทบเร้ือรงั เกดิ ขน้ึ กับรางกาย” คามาตรฐานน้ีกําหนดโดย NIOSHรวมกับ OSHA วัตถุประสงคเ พื่อใชกาํ หนดมาตรฐานของหนากากกรองสารเคมี (respirator) องคกร NIOSHจะทาํ การปรับปรงุ คา มาตรฐานน้ีเปนระยะ ในหนังสอื เลม นี้ คา IDLH ทาํ การอา งอิงมาจากหนงั สือ NIOSHPocket guide to chemical hazards (2005)N/ANone availableหมายถงึ องคกรท่กี ลา วถึงไมมีการกาํ หนดคามาตรฐานของสารชนิดน้ไี วNFPA CodeNational Fire Protection Association 704 Code Systemคอื รหสั บอกความรนุ แรงในการลกุ ไหมของสารเคมี กําหนดโดยสมาพันธปองกันอัคคีภัยประเทศสหรัฐอเมริกาชอ่ื เตม็ ของระบบรหัส NFPA 704 นี้คือ Standard System for the Identification of the Hazards ofMaterials for Emergency Response กําหนดขนึ้ โดยมคี วามมุง หมายเพอื่ ใหหนว ยกภู ัยหรอื พนกั งานดับเพลิงไดร ูขอ มลู เบื้องตน ของสารเคมีท่ีจะเขาไปทาํ การกภู ยั หรอื ดับเพลิง ตัวรหัสอยูใ นเครือ่ งหมายรปู เพชรหรอื รปู สเ่ี หล่ียมขาวหลามตัด (ดังภาพ) แบงพ้ืนท่อี อกเปน 4 สว น คือสีแดง (F) บอกความไวไฟ (Flammability) โดย• R4 ไวไฟมากที่สุด Flash point ตํ่ากวา 23 °C• R3 ไวไฟมาก Flash point อยทู ่ี 23 – 38 °C• R2 ไวไฟปานกลาง Flash point อยทู ่ี 38 – 93 °C• R1 ไวไฟนอ ย Flash point มากกวา 93 °C• R0 ไมตดิ ไฟสีนา้ํ เงิน (H) บอกผลตอสขุ ภาพ (Health) โดย• H4 ผลรุนแรงมาก สัมผสั ไมนานทําใหตายหรือทพุ ลภาพถาวรได 3

• H3 ผลรุนแรง สัมผัสไมน านทําใหเกดิ อาการรุนแรงได• H2 ผลปานกลาง สมั ผัสตอเนอ่ื งทําใหเ กิดอาการรุนแรงได• H1 ผลนอ ย ทําใหเกิดระคายเคืองหรืออาการเล็กนอย• H0 ไมม ผี ลตอสุขภาพสีเหลอื ง (R) บอกความไมคงตวั / ความสามารถในการทําปฏกิ ิริยา (Instability / Reactivity) โดย• R4 ความไมค งตวั สูงมาก ในอุณหภูมแิ ละความดนั ปกติกส็ ามารถสลายตัวหรือระเบิดรนุ แรงไดเอง• R3 ความไมค งตวั สงู จะสลายตัวหรือระเบิดเมือ่ ไดร ับความรอ นและความดนั สูง หรือทําปฏิกิรยิ ากับนา้ํ ระเบดิ รนุ แรงได• R2 ความไมค งตวั ปานกลาง มีโอกาสสลายตัวอยางรนุ แรง แตไมถงึ กบั ระเบิดเมื่อไดร บั ความรอ นและ ความดันสงู หรือทาํ ปฏกิ ริ ิยากบั นา้ํ เกิดระเบดิ ได• R1 ปกติเสถียร แตอ าจทําปฏิกิรยิ ากบั สารอ่ืนถาอุณหภมู สิ ูงหรือความดนั สูง หรือทําปฏิกริ ยิ ากับนํ้าเกดิ ความรอนขึน้ ได• R0 สารเฉอ่ื ย ไมทาํ ปฏกิ ริ ิยากับสารอ่ืนสขี าว (W) สญั ลกั ษณพเิ ศษ ความหมายดงั น้ี• W ทําปฏิกิรยิ ากบั นํ้า• OX เปน สารออกซไิ ดส คอื ทาํ ปฏิกิริยากบั ออกซเิ จนในหนงั สือเลม นี้คา NFPA จะอา งอิงมาจากเอกสาร International Chemical Safety Cards (ICSCs) ของสารแตละชนดิ ท่ีกลาวถงึNIOSHThe National Institute for Occupational Safety and Healthหนว ยงานของรัฐบาลกลางสหรัฐอเมริกา สังกัดกระทรวงสาธารณสุข ต้ังข้ึนในป 1970 ทําหนาท่ีดแู ล ใหความรู และสง เสรมิ สนับสนุน การดาํ เนนิ การดา นอาชีวอนามัยและความปลอดภยั ในสถานประกอบการในประเทศสหรฐั อเมริกาNIOSH CaNIOSH Recommends be treated as carcinogensคอื เครอื่ งหมายทร่ี ะบวุ า สารเคมีชนดิ นี้ องคก ร NIOSH แนะนาํ ใหด าํ เนนิ การปองกันทางดา นอาชวี อนามยัโดยพิจารณาไววา เปน สารกอมะเรง็ (องคกร NIOSH คาดการณว าสารน้นี า จะเปน สารกอ มะเร็ง)NIOSH RELNIOSH Recommended Exposure Limitคอื คามาตรฐานของสารเคมใี นบรรยากาศการทาํ งานซง่ึ แนะนําโดย NIOSH ในเอกสารชดุ นี้คา NIOSH RELจะอางอิงมาจากหนงั สอื NIOSH Pocket guide to chemical hazards (2005) 4

OSHAOccupational Safety and Health Administrationหนว ยงานของรัฐบาลกลางสหรัฐอเมริกา สังกดั กระทรวงแรงงาน ตงั้ ขึน้ ในป 1970 เชน เดียวกบั NIOSH ทาํหนาทีอ่ อกและบงั คับใชก ฎหมาย เกี่ยวกบั ดานอาชีวอนามัยและความปลอดภยั ในสถานประกอบการในประเทศสหรัฐอเมริกา กฎหมายที่ OSHA ออกกาํ หนดน้ีรวมถงึ คา PEL ซ่งึ เปน คามาตรฐานของระดบั สารเคมใี นบรรยากาศการทํางานดว ยOSHA CaOSHA Regulated as carcinogensคอื สารเคมีชนดิ นี้ OSHA กาํ หนดใหเ ปนสารกอมะเรง็ ถา OSHA กาํ หนดสัญลักษณน ้ีใหกับสารใดแลว มกั จะมีกฎหมายควบคุมการดาํ เนนิ การทางดานอาชีวอนามยั สาํ หรับสารนี้กาํ หนดข้ึนมาเปนพเิ ศษOSHA PELOSHA Permissible Exposure Limitคอื คา มาตรฐานของสารเคมีในบรรยากาศการทาํ งานซ่งึ กําหนดเปนกฎหมายควบคมุ โดย OSHA ในหนังสอืเลมนค้ี า OSHA PEL อางอิงมาจากหนงั สือ NIOSH Pocket guide to chemical hazards (2005)TWA – STEL – C• Time-weighted Average (TWA) คา ทก่ี าํ หนดมาตรฐานเปน TWA น้ีหมายความวาคนงานสามารถ สมั ผสั สารเคมีในบรรยากาศการทาํ งานทเี่ ทากับหรือตํา่ กวาระดบั นแ้ี บบตอ เนื่องเปนเวลา 8 ชวั่ โมงตอวัน (เทากบั 1 กะปกติของคนงาน) หรอื 40 ชั่วโมงตอ สัปดาห ไดโ ดยจะไมเกิดอาการผิดปกติขน้ึ• Short-term Exposure Limit (STEL) คา ทก่ี ําหนดมาตรฐานเปน STEL หมายความวาคนงานตองไม สัมผสั สารเคมีระดบั สูงเกนิ คา น้ีเปนชว งนานเกิน 15 นาที ถาสัมผัสตอ งไมเ กิน 4 ครงั้ ตอวัน และระยะหา ง ระหวา งแตล ะชวงการสัมผสั ทีเ่ กนิ คา STEL ตองมากกวา 60 นาที คาท่กี าํ หนดนใี้ หพิจารณาปฏบิ ัตติ าม แมวา คาเฉล่ยี โดยรวมท้งั วันระดบั จะต่ํากวา TWA กต็ าม การกาํ หนดคา STEL นม้ี ุงหมายเพื่อลด อนั ตรายจากสารท่มี ีพิษเฉยี บพลนั หรือมแี นวโนมวา คนงานจะตองสัมผัสเปนชวงส้ันๆ แตความเขม ขนสูง ในเวลาทํางาน คา STEL กาํ หนดขึ้นเพอื่ ปอ งกนั ผล 4 อยา งคอื 1) การระคายเคือง 2) การทาํ ลายเนอ้ื เยื่อ แบบถาวร 3) อาการพษิ เฉียบพลัน และ 4) อาการงว งซึมซ่ึงเปนเหตุใหเกดิ อุบัตเิ หตไุ ดง าย ไมสามารถ ชวยตัวเองไดเม่ือเกดิ เหตฉุ ุกเฉิน หรอื ประสทิ ธิภาพการทาํ งานลดลง คา STEL นี้สว นใหญก ําหนดขนึ้ เพ่ือเสริมกับคา TWA• Ceiling (C) คือคาเพดาน ซึ่งคนงานตอ งไมสมั ผัสสารเคมีสูงเกินระดับน้ีเลยตลอดชวงเวลาทํางาน• คา TWA STEL และ C น้ี ผใู หน ิยามคอื ACGIH เพื่อใชบอกกํากับคา มาตรฐาน TLV (โดยเขียนเปน TLV – TWA, TLV – STEL และ TLV – C ตามลําดบั ) อยา งไรกต็ ามหลกั การของคาเหลา น้ีสามารถ นาํ มาใชกับคา PEL ของ OSHA และคา REL ของ NIOSH ไดเ ชนเดียวกัน คา มาตรฐานระดับสารเคมีใน บรรยากาศการทํางานเหลา น้ีรวมเรียกวาคา Occupational Exposure Limit (OEL) ซงึ่ ในประเทศอื่น นอกจากสหรัฐอเมรกิ า คามาตรฐาน OEL อาจมีชอื่ เรียกเปน อยา งอ่นื ตางออกไปได เชน ในองั กฤษจะ เรยี กวา คา Occupational Exposure Standard (OES) ในเยอรมนั จะเรยี กวา คา Maximum Workplace Concentration (MAK) แมช ่อื เรยี กจะตางกันไปในแตล ะประเทศ แตห ลกั การสวนใหญจ ะคลา ยคลงึ กันคือ ตามหลักการของ ACGIH – TLV 5

UN NumberUnited Nations Numberคอื เลขรหสั สากลของสารเคมซี ่ึงกาํ หนดโดยสหประชาชาติ (United Nations) รหัสน้กี ําหนดข้ึนเพื่อวตั ถปุ ระสงคด านความปลอดภัยในการขนสง จึงมักพบติดอยูด า นขางรถขนสารเคมีเพ่ือใหผูท พ่ี บเหน็ สามารถทราบไดวา เปน รถขนสารอะไร เลขรหัสจะเปนเลข 4 หลักเสมอ ปจจุบันกําหนดไวตง้ั แต 0001 ถึงประมาณ 3500 โดยรวบรวมไวในหนังสือ Recommendations on the transport of dangerous goods (orange book) เลขรหสัแตล ะหลักไมไดบ ง บอกความหมายใดไว จะทราบไดวารหสั ที่พบคอื รหสั ของสารเคมใี ดตองเปด ดจู ากหนังสอืเอากฎหมายแรงงานไทยในที่นี้หมายถงึ กฎหมายกาํ หนดมาตรฐานระดับสารเคมใี นที่ทํางานสาํ หรับประเทศไทย ฉบับทีใ่ ชอยใู นปจ จุบนัจะอางองิ มาจาก ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่องความปลอดภัยในการทาํ งานเกี่ยวกบั ภาวะแวดลอม (สารเคมี) พ.ศ. 2520 ซ่ึงเปนกฎหมายฉบับลาสดุ เทาที่มขี องประเทศไทย (เนือ่ งจากกฎหมายออกมาตงั้ แตย งั ไมม ีการกอ ตัง้ กระทรวงแรงงาน หนวยงานผอู อกกฎหมายขณะน้นั คอื กรมแรงงาน กระทรวงมหาดไทย ซง่ึ แยกตัวออกมาเปนกระทรวงแรงงานในภายหลัง ชอ่ื กฎหมายท่อี อกจึงเปน ประกาศกระทรวงมหาดไทย ไมใชประกาศกระทรวงแรงงาน)กฎหมายส่ิงแวดลอมไทยในท่ีน้หี มายถงึ กฎหมายมาตรฐานระดับสารเคมใี นส่ิงแวดลอ ม (มาตรฐานในอากาศ) ตามกฎหมายส่ิงแวดลอมของประเทศไทย ซ่ึงอา งอิงมาจากกฎหมายส่งิ แวดลอ มหลายฉบบั ดังน้ี• มาตรฐานคณุ ภาพอากาศในบรรยากาศทั่วไป อางองิ จาก ประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดลอ มแหง ชาติ ฉบับที่ 10 (พ.ศ. 2538) ฉบับท่ี 24 (พ.ศ. 2547) และฉบับที่ 28 (พ.ศ. 2550)• มาตรฐานคาสารอินทรียระเหยงายในบรรยากาศทั่วไป อางอิงจากประกาศคณะกรรมการส่ิงแวดลอม แหงชาติ ฉบับท่ี 30 (พ.ศ. 2550)• มาตรฐานอากาศเสียที่ระบายออกจากโรงงานอุตสาหกรรม อางอิงจากประกาศกระทรวงทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดลอม เรื่องกาํ หนดมาตรฐานควบคุมการปลอยทิ้งอากาศเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม (พ.ศ. 2549)• มาตรฐานอากาศเสียที่ระบายออกจากเตาเผามูลฝอยและเตาเผามูลฝอยติดเช้ือ อางอิงจากประกาศ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอม เรื่องกาํ หนดมาตรฐานควบคมุ การปลอยทิ้งอากาศเสียจาก เตาเผามลู ฝอย (พ.ศ. 2540) และเตาเผามลู ฝอยติดเชื้อ (พ.ศ. 2546) ดขู อมูลการดูแลรักษาผูปวยที่ไดร ับสารพิษออนไลนไดฟ รีทาง 6

1,2 Dibromoethaneนพ.สทุ ธิพัฒน วงศว ิทยวโิ ชติชือ่ สาร 1,2-dibromoethaneชื่อเรยี กอน่ื DBE, ethylene bromide, 1,2-ethylene dibromide (EDB), glycol dibromideสตู รเคมี C2H4Br2CAS Number 106-93-4UN Number 1605ขนาดโมเลกลุ 188ลักษณะทางกายภาพ ของเหลวขน ไมม ีสี มกี ลน่ิ หอมหวาน คลาย Chloroform เกดิ ไดเ องตามธรรมชาติเล็กนอ ยในมหาสมทุ ร ละลายไดใ นน้ําเล็กนอ ย (0.4 %) แตล ะลายไดด ใี นตวั ทําละลาย ไมต ิดไฟ และไมก อประกายไฟอันตรายทางเคมี ถา สัมผสั กับความรอ นหรือแสงในสภาวะท่ีมคี วามชืน้ จะเกดิ การ hydrolyse กลายเปนhydrogen bromide ที่อณุ หภูมิสงู จะปลอ ย hydrogen bromide, bromide, carbon monoxide และ carbondioxideการผลติ 1,2 dibromoethane เปน halogenated aliphatic hydrocarbon ไดม าจากการทาํ ปฏกิ ิรยิ าของethylene และ bromide วธิ ที น่ี ิยม คือ liquid phase bromination ของ ethylene ท่ีอณุ หภมู ิ 35 – 85 °Cหลงั จากนน้ั เติมกรดเพือ่ ปรับใหเปน กลาง และทําการกล่ันเพ่ือแยกใหบริสุทธิ์ อีกวธิ ีคือการทําปฏิกิรยิ าhydrobromination ของ acetylene และปฏกิ ิริยา 1,2 dibromoethane กับนาํ้การนาํ ไปใช ใชเปน สารรมควัน สารฆา แมลง (หยุดการใชต ั้งแตป 1984) สาร anti-knock ในนาํ้ มนั ทม่ี ีตะก่วัเปน สว นผสม เปน สารกึง่ กลาง (intermediate) ในการสงั เคราะหส ารประกอบโบรไมด ทใ่ี ชเปนตัวทาํ ละลายในสี สารเคลอื บเงาการเขา สรู า งกาย ดดู ซมึ ไดเร็วทางปาก ทางผวิ หนงั และการหายใจผลระยะฉับพลนั• ถาสดู ดม จะมีอาการหายใจขดั หลอดลมตีบ คอหอยบวม chemical pneumonitis และ pulmonary edema ระคายเคืองรุนแรงตอเยอื่ บุ ดวงตา เยื่อบตุ าขาว แกวตาเปนแผล (corneal abrasion) และ ผิวหนงั มคี วามดันไอตํา่ และคอนขา งคงตวั จงึ พบการเปน พิษตอรา งกายรุนแรงคอ นขา งนอ ย อาการหลัง สมั ผสั ฉับพลัน มอี าการไดต้ังแต 24 – 48 ชว่ั โมง ผปู ว ยมกั ตายจาก pulmonary edema หรือ ปอด อักเสบตามหลงั จากภาวะเนอ้ื เย่ือปอดถูกทาํ ลาย• หากกนิ เขาไปทําใหค ลน่ื ไส อาเจยี น ทองเสีย ปวดบดิ ทอง ออนแรง และปวดศีรษะ เกดิ แผลพุพองใน กระพงุ แกม และระบบทางเดินอาหาร หัวใจเตนเร็ว ความดันตํ่า ปสสาวะออกนอ ย ตวั เหลืองตาเหลอื ง หงุดหงดิ สับสน delirium และ coma หากกนิ มากกวา 140 mg/นาํ้ หนกั ตัวทาํ ใหเสียชวี ติ มรี ายงานวา กิน เพียง 3 ml (6840 mg) กท็ ําใหเสยี ชวี ติ ได [1] metabolic acidosis และ shock การทํางานของตับและไต ลม เหลว เกิดข้ึนภายใน 12 – 48 ชั่วโมง มีรายงานการเกดิ cerebral edema และ intracerebral edema• สมั ผสั ทางผิวหนงั เกดิ ผ่ืนแดงแบบ exfoliation บวม เนือ้ ตาย แผลพพุ อง ตมุ นาํ้ burn ระดับ 1 – 2 ใน 24 ชวั่ โมง อาจกดระบบประสาทสว นกลาง ไตและตบั วาย กลา มเน้อื ลายตาย (skeletal muscle necrosis)ผลระยะยาวหรือการไดรบั ซ้ําๆ ทาํ ใหเ กิดหลอดลมอักเสบ (bronchitis) หายใจสัน้ pulmonary edema และpulmonary fibrosis 7

คา มาตรฐาน• IARC carcinogenic classification : group 2A (inadequate evidence of carcinogenicity in human, sufficient evidence in animal) (IARC 1987)• OSHA PEL – TWA (8 hr) 20 ppm (OSHA 1974), Ceiling level (C) 30 ppm (OSHA 1974) STEL (15 min) 0.5 ppm (EPA 1987)• NIOSH REL – TWA (8 hr) 0.045 ppm (NIOSH 2005) Ceiling level (15 min) 0.13 ppm (1 mg/m3)• คาในสิ่งแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษเร่ือง กาํ หนดคาเฝาระวัง สาํ หรบั สารอินทรยี ระเหยงา ยในบรรยากาศโดยทว่ั ไปใน 24 ช่วั โมง กาํ หนดให 1,2 ไดโบรโมอเี ธน (1,2 dibromoethane) ตอ งไมเกนิ 370 ไมโครกรัมตอลกู บาศกเมตร (พ.ศ. 2552)Biomarker ของการสมั ผัส 1,2 dibromoethane ในเลอื ด และ ลมหายใจออก ดว ยวิธี gas chromatography(GC) โดย flame ionization detector วิธที ี่วัดปริมาณไดด คี ือ electron capture detector (ECD) หรอื Hallelectrolytic conductivity detector (HECD) สวนการตรวจ serum bromide ในเลือดน้ันไมจ าํ เพาะกับการสัมผสั 1,2 dibromoethane เพียงอยา งเดียว เนือ่ งจากสามารถตรวจพบไดถา สมั ผสั กับสารเคมีท่มี ี bromideเปนสว นประกอบชนดิ อน่ืBiomarker ของผลตอสขุ ภาพ มผี ลตอการทาํ งานของ ตับ ไต และอัณฑะ ||||| ตับ – ระดบั เอนไซม AST,ALT และ LDH สูงขึ้นเลก็ นอย ||||| ไต – ปสสาวะออกนอ ย (oliguria) หรือไมออกเลย (anuria) ระดบั สารBUN, serum creatinine และ uric acid ในเลือดสูงข้นึ ||||| อัณฑะ – ความเขม ขน ของนํา้ อสุจิลดลง ปรมิ าณของตวั อสุจิท่เี คลอ่ื นไหวลดลง และรปู รา งของตวั อสจุ ผิ ิดปกติมากขึน้การรักษา รกั ษาตามอาการไมม ียาตา นพษิ (antidote) สําหรับสารน้ีเอกสารอางองิ1. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for 1,2 dibromo ethane. 1992 [cited 2010 2 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp37.html.2. Farrow C, Wheeler H, Bates N, Murray V. The chemical incident management handbook. London: The Stationery Office 2000.3. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007.4. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.1,2 Dichloroethaneนพ.สทุ ธิพฒั น วงศวิทยวิโชติช่อื สาร 1,2-dichloroethaneช่ือเรยี กอ่ืน ethylene dichloride, dichloroethylene, EDC, glycol dichlorideสูตรเคมี ClCH2CH2Cl หรอื C2H4Cl2CAS Number 107-06-2UN Number 1184 8

ขนาดโมเลกลุ 98.96ลกั ษณะทางกายภาพ ของเหลวขน ไมม สี ี ท่ีอณุ หภูมหิ อ งจะระเหยเปนไอไดเร็ว มีกลน่ิ หอม รสหวาน ไอระเหยหนักกวา อากาศ เผาไหมใหหมอกควัน สามารถตดิ ไฟได กอใหเกดิ ประจุไฟฟา จะเปล่ยี นเปน สดี าํ เม่ือโดนอากาศ แสง หรือความช้ืนอนั ตรายทางเคมี ยอ ยสลายโดยความรอนให hydrogen chloride และ phosgene ทําปฏิกริ ยิ ารนุ แรงกับaluminium, alkali metals, alkali amides, ammonia, ดาง และสาร oxidants กดั โลหะถา ผสมนํา้ กัดพลาสติกการผลิต เปน สารทส่ี ังเคราะหขน้ึ ไมพบเกดิ ขึน้ เองตามธรรมชาติ ไดม าจากการทาํ ปฏิกริ ิยา chlorinationโดยตรงของเหล็ก aluminum, copper, antimony chloride ในสภาวะท่ีเปน ของเหลวหรือไอทําปฏิกิรยิ าที่อุณหภมู ิ 60 °C หรือ oxychlorination ในภาวะ fixed หรือ fluidized bed reactor ทีอ่ ณุ หภูมิ 220 °C โดยมีสารประกอบ chloride ท่ีเหมาะสมทเ่ี ปนของแข็งเปน ตัวเรงการนาํ ไปใช ใชเปน สารตง้ั ตน ในการผลิต vinyl chloride เพื่อนําไปใชท าํ ผลิตภณั ฑ polyvinylchloride หรือPVC เชน ทอ ประปา วสั ดกุ อสราง ถุงและบรรจุภัณฑ เฟอรน เิ จอร หมุ เบาะรถยนต เครื่องใชภายในบาน และช้นิ สวนรถยนต 1,2 dichloroethane ใชเปนตวั ทําละลายและเตมิ ในนาํ้ มันท่มี ีสารตะกว่ั เพ่ือกาํ จดั สารตะกว่ั ในอดีตใชป รมิ าณนอ ยๆ ในอตุ สาหกรรม เชน ทาํ ความสะอาดเส้ือผา ขจัดคราบน้ํามนั ทอ่ี ยูบ นโลหะ ยอยสลายนํา้ มนั ไข เรซนิ ยาง ใชเ ปนสว นประกอบในนํ้ายาทาํ ความสะอาดในบาน ยาฆาแมลง กาวตางๆ เชน กาวตดิwall paper พรม สีบางชนดิ น้ํายาเคลอื บเงาการเขาสรู า งกาย โดยการด่ืมนา้ํ ทีป่ นเปอ น การหายใจสดู ดมอากาศใกลแหลงกําเนิด และทางผิวหนังผลระยะฉบั พลัน ไอระเหยกอใหเกิดการระคายเคอื งตอ ตาและระบบทางเดนิ หายใจ คล่ืนไส ทําใหหวั ใจเตนผิดจงั หวะ อาการทเี่ กดิ ขึน้ จะมากนอยตามแตระยะเวลาท่ีสัมผสั การด่มื แอลกอฮอลจะเพ่ิมความเปน พษิ ของ1,2 dichloroethane สารน้ีดดู ซึมทางผวิ หนังไดดี ถาไดรบั ปริมาณมากจะทาํ ลายระบบประสาท ตบั และไต แตไมท ราบระดบั ปรมิ าณทเ่ี ปน พิษแนน อน ผลจากการกนิ ทําใหเกดิ pulmonary edema และ bronchitisผลระยะยาวหรอื การไดรบั ซํ้าๆ มพี ษิ ตอ ตับ ไต และจดั เปนสารกอมะเร็งในสัตว (fibroma ของผวิ หนัง และhemangiosarcoma ของตับและไตในสตั วท ดลอง) อาจจะเปนสารกอ มะเร็งในคนคามาตรฐาน• IARC carcinogenicity classification : group 2B (possible human carcinogen) (IARC 2001)• WHO Inhalation carcinogenic potency (50,000 – fold less than the estimated carcinogenic potential) 0.36–2.0 microgram/m3 (WHO 2001)• Drinking water (lifetime cancer risk of 10-5) 30 microgram/l (WHO 2001)• OSHA PEL – TWA = 50 ppm, Ceiling = 100 ppm (OSHA 2001)• ACGIH TLV – TWA = 10 ppm, Notation = A4 (ACGIH 2009)• NIOSH REL – TWA = 1 ppm (4 mg/m3), STEL = 2 ppm (8 mg/m3), IDLH = 50 ppm, Possible occupational carcinogen (NIOSH 2005)• Emergency Response Planning GuidelineERPG1 50 ppm ppmERPG2 200 ppmERPG3 200 9

• คาในส่ิงแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เรื่อง กําหนดคาเฝา ระวงั สาํ หรับสาร อินทรียระเหยงายในบรรยากาศโดยทั่วไปใน 24 ชั่วโมง กําหนดให 1,2 ไดคลอโรอีเทน (1,2 dichloroethane) ตอ งไมเ กิน 48 ไมโครกรมั ตอลกู บาศกเ มตร (พ.ศ. 2552)• EPA กําหนดคามาตรฐานในนาํ้ ดมื่ ไมเกนิ 0.005 mg per liter (5 ppb) (EPA 2001)ตัวบง ชี้ทางชวี ภาพ (Biomarkers)• สามารถตรวจ 1,2-dichloroethane ไดใ นเลอื ด ลมหายใจ ปสสาวะ วธิ ีการตรวจทางลมหายใจออกเปนวิธี ท่ีงายจึงนาจะเปนวิธีท่ีตรวจวัดในผูท่ีพึ่งสัมผัส แตสารดังกลาวสลายตัวเร็ว โดยปกติระดับของ 1,2-dichloroethane ในลมหายใจที่ตรวจวดั ไดอ ยใู นชวง trace – 0.2 ppb และในปส สาวะอยูในชวง 50 – 140 ng/L ในผทู ี่มปี ระวตั ิการสัมผัส สามารถตรวจพบในนํา้ นมของผูที่สมั ผสั แตไ มมีหลักฐานยนื ยันการ กอ ใหเกิดการพิการแตกาํ เนิด• ตรวจ thioethers ในปส สาวะ โดยวธิ ีการตรวจดว ย Gas Chromatography (GC) วดั หลังจากสัมผสั เรว็ ท่สี ดุ และวัดภายใน 48 ชัว่ โมง แตถูกรบกวนจากสารประกอบอินทรยี ตวั อื่น การตรวจไมสามารถแยกกับ สารอนิ ทรียอื่นได ไมม ีความจําเพาะ โดย thioether ตัวท่ไี วตอ 1,2-dichloroethane คอื thidioglycolic acid (sensitive marker)• ตรวจผลกระทบกบั รา งกายโดยดใู นระบบประสาทสวนกลาง ตับ และไต บางคร้งั อาจมผี ลตอระบบภมู คิ มุ กนั การเปนพิษของตับดไู ดจ ากการมี alkylation ของ hepatocellular macromolecules การท่ีตับมี น้าํ หนกั เพ่ิมข้นึ เอนไซมตบั AST, ALT และ LDH สงู ข้ึน ผลกระทบตอไตดไู ดจากการมี macro- molecules ใน renal cells ไตมีน้ําหนักเพ่ิมขึ้น มีการขบั glomerular structural protein fibronectin ออกมาทางปสสาวะเปนตวั บอกถงึ glomerular involvementระดับความเปน พิษ [1]• ระดบั 0.05-0.15 mg/l ถา สัมผัสระยะยาวซา้ํ ๆ กอใหเ กดิ การเปล่ยี นแปลงระบบประสาท เบื่ออาหาร ระคายเคอื งเยือ่ บุ เปนพิษตอตับและไต• ระดับ 6 ppm = เริ่มไดกลน่ิ• ระดบั 356 mg/m3 = Odor threshold in air• ระดับ 7 mg/l = Odor threshold in water• ระดับ 40 ppm = ระบบประสาทสว นกลางผดิ ปกติ หงดุ หงิด ทําใหโ รคตบั และถงุ นํา้ ดีแยลง• ระดับ 10 – 200 ppm = เบ่ืออาหาร เวียนศรี ษะ นอนไมหลับ อาเจียน น้าํ ตาไหล ทอ งผกู ปวดใตล ้นิ ป ตบั โตกดเจ็บ ความเขมขน ของ urobilinogen สงู ขึ้นการรกั ษา รักษาตามอาการไมม ยี าตา นพิษ (antidote) สําหรับสารน้ีขอ มลู ดานสิ่งแวดลอ ม ตกคางอยูใ นส่ิงแวดลอมได ในอากาศ ดนิ แหลงน้าํ และแหลง นํ้าใตดิน มอี ายอุ ยูไ ดมากกวา 40 ป สารทอี่ ยใู นดินหรือแหลง นํ้าจะระเหยสอู ากาศและทาํ ปฏิกิรยิ ากบั แสงแดดโดยจะอยใู นอากาศไดนาน 5 เดือนกวา จะสลายตัวไป แตก ารสลายตวั ในนา้ํ จะใชเ วลานานกวาเอกสารอา งอิง1. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for 1,2 dichloroethane .2001 [cited 2010 11 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp38.html.2. Farrow C, Wheeler H, Bates N, Murray V. The chemical incident management handbook. London: The Stationery Office 2000.3. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007. 10

4. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.1,2 Dichloropropaneนพ.สุทธิพฒั น วงศวิทยวิโชติชอ่ื สาร 1,2 dichloropropaneชือ่ เรยี กอ่ืน Propylene dichloride, propylene chloride, 2,3 dichloride propaneสตู รเคมี C3H6Cl2CAS Number 78-87-5UN Number 1279ขนาดโมเลกุล 113.0ลักษณะทางกายภาพ ของเหลวใส ไมม ีสี จัดอยใู นกลมุ สารเคมีอินทรยี ร ะเหยงาย (volatile organiccompound) มีกล่นิ คลา ย chloroform ใชเปนคุณสมบตั ใิ นการเตือนได [1] odor threshold ในอากาศเทา กบั0.25 ppm และ 50 – 90 % ของคนงานทร่ี าํ คาญจะไดกลน่ิ ที่ 75 ppm [2] ระเหยเปนไอไดง ายทอ่ี ุณหภูมหิ อ งไอหนกั กวาอากาศและกอ ใหเกิดประกายไฟไดงา ยอันตรายทางเคมี ถา เผาไหมจ ะเกิดไอ (fume) ทเี่ ปน พิษ (hydrogen chloride) และมีฤทธิ์กัดกรอน กัดaluminum alloy และพลาสติกบางชนิดการผลติ เปนสารทม่ี นษุ ยสรา งขึ้นและเกดิ จากกิจกรรมของมนษุ ย ใชใ นการวจิ ยั และอุตสาหกรรมเทา นน้ั เปนสารกึ่งกลางในการผลิต perchloroethylene และสารประกอบ chlorinated เปน สารที่ไดจ าก propyleneoxide โดยขบวนการ chlorohydrins ไดมาจากการทําปฏิกิริยา chlorination ของ benzene หรือchlorobenzene โดยมตี วั เรง (มักเปน ferric oxide) ตามดวยการกล่ันแบบแยกสวนหรอื การทาํ เปนผลกึ จากสว นผสมของ chlorinated benzeneการนําไปใช ใชเ ปน ตัวทําละลายในนํ้ามัน ไขมนั เรซิน แวกซ และยาง ในการผลติ toluene diisocyanateการผลติ ฟลมถายภาพ กระดาษเคลือบ ตวั เรงปฏกิ ริ ยิ าในผลติ ภณั ฑปโตรเคมี และกอ นหนาป 1983 เคยใชเปนสารรมควนั ใน สม สปั ปะรด ถว่ั ลิสง ฝาย มะเขือเทศ และมันฝรงั่ เคยใชเปนสารฟอกสี สารเคลือบเงาแตถูกยกเลกิ การใชไปแลวในประเทศสหรัฐอเมรกิ าการเขา สรู า งกาย การหายใจและการดื่มน้ําท่ปี นเปอ นผลระยะฉบั พลนั เวยี นศีรษะ ปวดหัว คลืน่ ไส ระคายเคืองตอ ตา ผิวหนงั และระบบทางเดนิ หายใจ อาจมีผลตอ ระบบประสาทสว นกลาง มีพิษตออณั ฑะในสัตวทดลองผลระยะยาวหรือการไดรับซ้ําๆ สงผลตอตับ ไต ทําใหซีด และเสียชีวติ ไดคามาตรฐาน• IARC cancer classification – group 3 (IARC 1987)• OSHA PEL – TWA 75 ppm, Ceiling 110 ppm (OSHA 1989)• ACGIH TLV – TWA 10 ppm, STEL – Notation :SEN;A4 (ACGIH 2009)• EPA cancer classification – group B2 (probable human carcinogen) (EPA 1987)• NIOSH – IDLH 400 ppm (NIOSH 2005) 11

• คาในสิ่งแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เรื่อง กาํ หนดคาเฝาระวงั สาํ หรับ สารอินทรียระเหยงายในบรรยากาศโดยท่ัวไปใน 24 ช่ัวโมง กาํ หนดให 1,2 ไดคลอโรโพรเพน (1,2 dichloropropane) ตอ งไมเ กิน 82 ไมโครกรัมตอ ลกู บาศกเมตร (พ.ศ. 2552)ตวั บง ชีท้ างชีวภาพ (Biomarker) ไมม ี biomarker แตต รวจระดบั 1,2 dichloropropane ไดในปส สาวะ และเลือด แตระดบั ไมใชตวั บงบอกอาการ เพราะสามารถออกจากรางกายไดอ ยางรวดเร็ว โดยตองตรวจเรว็ ที่สดุหลังจากสมั ผสั ตรวจโดยวิธี gas chromatography หรือ high resolution gas chromatography ดว ย halidespecific detector หรือ mass spectrometry [2]การรักษา รักษาตามอาการไมม ยี าตา นพษิ (antidote) สําหรับสารนี้ขอมูลดา นสง่ิ แวดลอม สามารถระเหยจากนํ้าท้ิงจากอุตสาหกรรมได ในประเทศสหรัฐอเมริกามีคาความเขมขนเฉลี่ยในอากาศอยูที่ 22 parts per trillion (ppt) และจะเรมิ่ ไดกลิน่ ที่ 0.25 parts per million (ppm)เอกสารอางองิ1. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for 1,2 dichloropropane. 1989 [cited 2009 11 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp134.html.2. Lauwerys RR, Hoet P. Industrial chemical exposure: Guidelines for biological monitoring 3rd ed. Florida: CRC Press 2001.3. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.1,3 Butadieneนพ.วิวัฒน เอกบรู ณะวัฒนชอ่ื 1,3-บิวทาไดอีน (1,3-Butadiene) ||||| ช่อื อนื่ Biethylene, Bivinyl, Divinyl, Vinylethyleneสตู รโมเลกุล C4H6 หรือ CH2=(CH)2=CH2 ||||| นาํ้ หนกั โมเลกลุ 54.1CAS Number 106-99-0 ||||| UN Number 1010 (stabilized)ลกั ษณะทางกายภาพ แกส ไมม สี ี มกี ลนิ่ เฉพาะ บางคร้ังถูกเก็บไวในรปู ของเหลวในถังอดั ความดันคําอธบิ าย 1,3-butadiene เปน แกสทม่ี ีคณุ สมบตั ิกอมะเร็งเม็ดเลอื ดขาวและมะเร็งนํา้ เหลือง องคกร IARC ไดจัดสารชนิดนี้ไวในกลมุ Carcinogen Group 1 คอื มีหลักฐานการกอมะเรง็ ชดั เจน สารชนดิ นเี้ ปน สารสังเคราะหทเี่ กดิ ขน้ึ ในกระบวนการทางปโตรเคมี ใชเ ปน สารต้งั ตนในอุตสาหกรรมผลิตยางและพลาสติกสังเคราะห หากมีผูปว ยไดรบั สัมผสั สารชนดิ น้ี นอกจากตองดูแลการไดร บั พษิ ในระยะเฉียบพลันแลว ยังตอ งตรวจตดิ ตามผลในระยะยาวเพ่ือเฝาระวงั การเกิดมะเร็งดวยคามาตรฐานในสถานทที่ าํ งาน ACGIH TLV – TWA 2 ppm ||||| NIOSH REL – Cancer Notation |||||OSHA PEL – TWA 1 ppm, STEL 5 ppm ||||| IDLH – 2000 ppm ||||| กฎหมายไทย N/Aคามาตรฐานในสง่ิ แวดลอ ม NAAQS – N/A ||||| กฎหมายส่ิงแวดลอมไทย – ตามประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดลอมแหง ชาตฉิ บบั ท่ี 30 (พ.ศ. 2550) คาเฉล่ียในอากาศ 1 ปต องไมเกิน 0.33 ug/m3คา มาตรฐานในรา งกาย ACGIH BEI – 1,2 Dihydroxy-4-(N-acetylcysteinyl)-butane ในปส สาวะ หลังเลิกงาน 2.5 mg/L, Mixture of N-1 and N-2-(hydroxybutenyl)valine hemoglobin (Hb) adducts ในเลอื ด เจาะตรวจเวลาใดกไ็ ด 2.5 pmol/g Hbคณุ สมบตั ิกอ มะเรง็ IARC = Group 1 ||||| ACGIH Carcinogenicity = A2 12

แหลง ที่พบในธรรมชาติ ไมพ บในธรรมชาติ เปนสารปโตรเคมีท่ไี ดจ ากการสังเคราะห ในชวี ติ ประจําวนั จะพบในควันบหุ รี่ไดดวยอุตสาหกรรมท่ใี ช• เปน ผลผลติ ที่เกดิ ขึ้นในโรงงานปโ ตรเคมี เปนสารทไี่ ดร ะหวางการสังเคราะหแกสเอธิลีน (ethylene)• ใชเปนสารต้ังตนในอุตสาหกรรมยางสังเคราะหชนิด styrene-butadiene rubber (SBR) และ polybutadiene rubber• ใชในการผลิตพลาสตกิ ทนความรอ น Acrylonitrile-butadiene-styrene-copolymer (ABS)กลไกการกอโรค การกอ โรคในระยะยาวคอื ทําใหเ กดิ มะเรง็ ระบบเลอื ด (leukemia) และระบบนํ้าเหลอื ง(lymphoma) กลไกการกอโรคเช่ือวาเกิดจากสารเมตาโบไลตกลมุ epoxide ท่เี กิดขนึ้ ในรา งกายการเตรียมตวั เมือ่ เกิดเหตุฉกุ เฉนิ• นําผปู ว ยออกจากจุดเกิดเหตุใหเ รว็ ทส่ี ุด หยุดการรว่ั ไหลของสารเคมี เนือ่ งจากสารชนิดนี้เปนสารกอ มะเร็ง ผูทเี่ ขาไปทําการกภู ัยควรใสช ุดปองกนั ทีเ่ หมาะสม ที่ดีที่สดุ คือชุดปอ งกันชนิดทม่ี ถี ังบรรจุอากาศ ในตัว (Self-contained breathing apparatus, SCBA) และเน่ืองจากสารนี้ตดิ ไฟงายมาก ชดุ กภู ัยควร เปน ชดุ กันไฟดวย• บุคลากรทางสาธารณสขุ ที่ดแู ลผูปว ยควรลดการสมั ผัสตอ ตนเองใหมากทส่ี ดุ ทําการลา งตวั ผปู วยกอ นให การรักษา ควรทาํ ทะเบยี นผูส มั ผสั ทง้ั กลมุ ผูประสบภยั และกลมุ บคุ ลากรท่เี ขา ไปชวยเหลอื เพอ่ื ตดิ ตามเฝา ระวังในระยะยาวอาการทางคลนิ ิก• อาการเฉียบพลัน ถา อยใู นรูปของเหลวการสัมผัสกับผิวหนังโดยตรงจะทําใหเนอื้ ตาย (frostbite) ถา กระเดน็ เขาตาจะทาํ ใหต าแดง อักเสบ มองภาพไมช ดั ถาอยใู นรปู แกส การสูดดมเขาไปจะทําใหเ กดิ อาการระคายคอ ไอ เจ็บคอ เวียนศีรษะ ปวดศีรษะ คลื่นไส ถาสดู ดมปรมิ าณมากอาจทําใหซ มึ ลง มอง ภาพไมชดั จนถึงหมดสตไิ ด• อันตรายจากการระเบิด นอกจากตัวสารเองจะมพี ิษแลว สารชนดิ นยี้ ังตดิ ไฟไดง ายมาก หนักกวา อากาศ และเม่อื ถกู อากาศจะระเบิดไดดวย (NFPA Code: H2 F4 R2) ดงั นน้ั ผูประสบภัยบางสวนอาจ ไดร บั อนั ตรายจากไฟไหมหรอื แรงระเบิดถา อยใู กลก บั จดุ กาํ เนิดการรั่วไหล• อาการระยะยาว พบวา การสมั ผสั สารชนดิ นี้ทําใหเ กิดมะเร็งของระบบเลือดและระบบนํา้ เหลืองทั้งในหนู ทดลองและจากการศกึ ษาทางระบาดวิทยาในมนุษย [4] การหลีกเลี่ยงการสมั ผัสเปน ส่ิงทด่ี ีท่ีสดุ กรณี รัว่ ไหลตองใหความสําคัญกบั การกําจัดสารนี้ออกจากสิ่งแวดลอม (clean-up) มกี ารตรวจวดั ระดับสารเคมี ในบรรยากาศหลังเกดิ เหตุการณ และทางสุขภาพตอ งติดตามโรคมะเร็งในระยะยาวดวยการตรวจทางหอ งปฏบิ ตั กิ าร• ขน้ึ กบั อาการของผูปวย กรณมี อี าการทางระบบหายใจควรถายภาพรังสีทรวงอก (Chest X-ray)• การตรวจเลอื ดดูความสมบูรณของเม็ดเลือด (Complete blood count) ระดบั นํา้ ตาลในเลือด (Blood sugar) ระดบั เกลอื แรใ นเลอื ด (Blood electrolyte) ตรวจปสสาวะ (Urinalysis) ระดับแกสในเลือด (Blood gas) หรอื การตรวจอ่นื ๆ ใหขึน้ อยูกับอาการของผูปวย• การตรวจพิสูจนการสมั ผสั แกส 1,3-butadiene ทําโดยการตรวจ 1,2 Dihydroxy-4-(N-acetylcysteinyl)- butane ในปส สาวะ สามารถทาํ ไดถามหี องปฏบิ ตั กิ ารรองรับการดแู ลรกั ษา 13

• ปฐมพยาบาล นําผูปว ยออกจากจุดเกิดเหตใุ หเร็วทส่ี ดุ ใหอ ยูในท่ีอากาศถา ยเทดี ทําการลา งตัว กรณถี ูก ของเหลวแลวมีเนอื้ ตายไมค วรถอดเส้อื ผาผูป ว ย เน้ือจะติดเสื้อผาออกมาได กรณกี ระเด็นเขาตาใหถอด คอนแทคเลนสออกถา ทาํ ได ลางตาดวยน้าํ เปลา ระหวางลางตวั ดสู ัญญาณชีพ ชว ยการหายใจและระบบ ไหลเวยี นโลหิตถาพบมคี วามผิดปกติ ใสทอชวยหายใจหากพบการหายใจลมเหลว• การรกั ษาระยะเฉียบพลัน การลา งตัวเพือ่ ลดการสัมผสั สาํ คัญท่ีสุด ถา สารกระเดน็ เขาตาใหลา งนํ้าอยา ง นอ ย 15 นาที ลางบรเิ วณผิวหนังท่ีสมั ผสั ใหม ากท่สี ุด ชว ยการหายใจโดยใหออกซิเจน กรณีมีแผลไฟไหม บรเิ วณใบหนา หรอื สูดสําลกั ควันไฟ มีความเสี่ยงตอการบวมของทางเดนิ หายใจตอ งสังเกตการหายใจไว ดวย ใหส ารนาํ้ หากมปี ญ หาระบบไหลเวียนโลหติ อาการระคายคอ ไอ เจบ็ คอ วงิ เวียนศรี ษะ ปวดศรี ษะ คล่ืนไส ใหร กั ษาตามอาการ• การดแู ลระยะยาว ผทู ่ีสมั ผสั สารนี้มีความเส่ียงในการเกดิ มะเรง็ ในระยะยาว ตองทําการเฝา ระวังมะเรง็ ระบบเลอื ดและระบบนํา้ เหลอื งทกุ รายการเฝาระวัง1. สือ่ สารความเสี่ยงใหประชาชนเขา ใจ2. ทําทะเบยี นผูสมั ผัสสารเคมี บนั ทกึ รายชือ่ และท่ีอยขู องผูที่สัมผัสสารนี้ทกุ คน ควรตรวจดคู วามสมบรู ณ ของเมด็ เลอื ด (complete blood count) เปนพื้นฐานไว การตรวจประเมินการสมั ผสั ระยะส้ันทําโดยตรวจ 1,2 Dihydroxy-4-(N-acetylcysteinyl)-butane ในปส สาวะ จะเหมาะสมกวาการตรวจ N-1 and N-2- (hydroxybutenyl)valine hemoglobin adducts ในเลือด ซ่งึ เหมาะจะใชต รวจการสัมผัสสะสม การตรวจ ทัง้ 2 อยา งนี้จะสามารถทําไดต องมีหองปฏบิ ตั ิการรองรับ การแปลผลตองทาํ โดยผูเ ชี่ยวชาญเทานน้ั และ ตอ งระวงั ผลบวกลวงจากการสูบบุหรี่3. การเฝาระวงั ในระยะยาว ทางคลินกิ ทีด่ ีทีส่ ุดคอื การซกั ประวตั แิ ละตรวจรางกาย ตามอาการของโรคมะเร็ง ระบบเลอื ดและนาํ้ เหลือง เชน ตรวจดูความซีด คลาํ ตอมนาํ้ เหลือง ใหค าํ แนะนาํ เพ่ือสงั เกตอาการ แนะนาํ เลิกสูบบุหรี่ ตรวจความสมบูรณของเม็ดเลอื ด (complete blood count) เปนระยะ หากพบเซลลมะเร็ง ตองรีบสงตวั ไปรักษาตอทันที การตรวจติดตามควรทําอยา งนอย 10 ปขึ้นไป4. การตรวจผลกระทบทางพันธกุ รรม เชน micronuclei, sister chromatid exchange, chromosomal aberrations, ras oncoprotein level, hypoxanthine-guanine-phosphoribosyl transferase (HPRT) mutation และการตรวจหา GSTT1 หรอื GSTM1 genotype สาํ หรับกรณีการเกดิ มะเร็งจากสาร 1,3- butadiene แลวนั้น ท่ีกลา วมาท้ังหมด ณ ปจ จบุ นั ยงั ไมพบวามีการตรวจใดสามารถนํามาใชคนหาความ เส่ยี งของมะเร็งในระยะเรม่ิ แรกไดเอกสารอา งอิง1. American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH). TLVs and BEIs. Cincinnati: American Conference of Govermental Industrial Hygienists 2009.2. Delzell E, Sathiakumar N, Hovinga M, Macaluso M, Julian J, Larson R, et al. A follow-up study of synthetic rubber workers. Toxicology. 1996;113:182-9.3. Hecht SS, Samet JM. Cigarette Smoking. In: Rom WN, Markovitz SB, eds. Environmental and occupational medicine. 4th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins 2007:1522 - 51.4. International Programme on Chemical Safety. International Chemical Safety Cards (ICSCs). Geneva: International Labour Office 1998.5. Lauwerys RR, Hoet P. Industrial chemical exposure: Guidelines for biological monitoring 3rd ed. Florida: CRC Press 2001. 14

6. Stellman JM. ILO encyclopaedia of occupational health and safety. 4th ed. Geneva: International Labour Office 1998.1,4 Dichlorobenzeneนพ.สทุ ธิพฒั น วงศว ิทยว โิ ชติช่ือสาร 1,4 dichlorobenzeneช่อื เรียกอ่นื p-dichlorobenzene (p-DCB), p-chlorophenyl chloride (PDB), p-dichlorobenzolสูตรเคมี C6H4Cl2CAS Number 106-46-7UN Number 3077ขนาดโมเลกุล 147ลกั ษณะทางกายภาพ ของแข็งคลายครสิ ตลั ไมม ีสหี รือมสี ีขาว มกี ล่ินเฉพาะตัวกล่นิ เดียวกบั ยากําจัดมอดระเหดิ กลายเปนไอไดงา ย เรม่ิ ไดกลิน่ ในอากาศและในนํา้ เมอ่ื มีความเขมขน 0.18 ppm (1.1 mg/m3) และ0.011 mg/l ตามลําดับ ละลายนาํ้ ไดน อย แตล ะลายไดด ีในแอลกอฮอล อีเธอร อะซโิ ตน และเบนซีนอนั ตรายทางเคมี ถาเผาไหมจะเกิดไอ (fume) ท่ีเปนพิษและมีฤทธ์ิกัดกรอน เชน ไฮโดรเจนคลอไรด(hydrogen chloride) ทาํ ปฏิกริ ยิ ารุนแรงกับออกซเิ จนการผลติ ไดม าจากการทาํ ปฏกิ ริ ิยา chlorination ของ benzene หรอื chlorobenzene โดยมีตวั เรงมักเปนferric oxide ตามดว ยการกล่ันแบบแยกสวนหรือการทําเปนผลึกจากสวนผสมของ chlorinated benzeneการนําไปใช ยาดบั กลนิ่ ในถังขยะและในหองน้ํา (ความเขม ขนของ 1,4 dichlorobenzene ในบานและหองนา้ํสาธารณะอยูที่ 0.291 – 272 ppb ของอากาศ) เปนสารรมควันเพอื่ กาํ จดั มอด เชอ้ื รา ใชในการผลิตpolyphenylene sulfide (PPS) resin สารก่งึ กลางในการผลติ 1,2,4 trichlorobenzene นอกจากนีย้ ังใชควบคมุ แมลงที่รบกวนพืช มด และราสีฟา ในเมล็ดใบยาสบู หนังสตั ว และผาขนสตั วการเขาสูรางกาย การหายใจ ผวิ หนงั และการกนิผลระยะฉับพลนั ระคายเคอื งตอตาและระบบทางเดนิ หายใจ ปวดศีรษะ คล่ืนไส อาเจียน ทอ งเสีย มผี ลตอเมด็ เลือด ทําใหเ กดิ ภาวะซดี จากเม็ดเลือดแดงสลายตวั (hemolytic anemia) อาจมผี ลตอระบบประสาทสวนกลางผลระยะยาวหรอื การไดรับซ้ําๆ สงผลตอ ตับ ไต เม็ดเลือด อาจเปนสารกอมะเรง็ ในมนุษยคามาตรฐาน• IARC group 2B (possibly carcinogen to humans, liver & kidney cancer in mice) (IARC 1999)• WHO กาํ หนดคามาตรฐานในนาํ้ ด่ืมที่มีผลกระทบตอสุขภาพไมเกิน 300 μg/l และขอบเขตการรับรูคณุ ภาพกลนิ่ ไมเกนิ 1 μg/l (WHO 2004)• ACGIH TLV (8-hr TWA) = 10 ppm, ACGIH carcinogenicity classification = A3 (confirmed animal carcinogen with unknown relevance to humans) (ACGIH 2009)• EPA = EPA hazardous air pollutants (EPA 2004)• NIOSH REL (10 hr-TWA) = carcinogen, IDLH = 150 ppm (NIOSH 2005) 15

• OSHA PEL (8 hr-TWA) for general industry, construction industry and shipyard industry = 75 ppm (450 mg/m3) (OSHA 2004)• คาในส่ิงแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เร่ือง กําหนดคาเฝาระวังสาํ หรับ สารอินทรียระเหยงายในบรรยากาศโดยท่ัวไปใน 24 ช่ัวโมง กําหนดให 1,4 ไดคลอโรเบนซีน (1,4 dichlorobenzene) ตอ งไมเ กิน 1,100 ไมโครกรมั ตอ ลกู บาศกเมตร (พ.ศ. 2552)• EPA มาตรฐานในน้าํ ดื่มตอ งไมเ กนิ 0.075 mg/l (EPA2004)ตัวบง ชที้ างชวี ภาพของการสัมผสั (Biomarker of exposure)• ตรวจ p-dichlorobenzene ในปส สาวะ เปนสวนท่ียงั ไมมีการเปล่ียนแปลง และสามารถตรวจพบไดใน เลอื ด และเนื้อเย่อื ช้นั ไขมัน (adipose tissue)• ตรวจ 2,5 dichlorophenol ในปส สาวะ ตรวจภายใน 1- 2 วันหลังสัมผสั (การตรวจนไ้ี มจ าํ เพาะ เน่อื งจาก สารนี้พบเปน metabolite ของ lindane ในสตั วทดลองดว ย) คามาตรฐานของ 2,5 dichlorophenol ใน ปส สาวะ (แนะนําโดย Deutsche Forschung Gemeinschaft 2000) คอื 150 mg/g creatinine (หลังเลกิ กะ) และ 30 mg/g creatinine (กอนเขากะตอ ไป) [1]ตัวบง ชีท้ างชีวภาพของผลตอสขุ ภาพ (Biomarker of effect) ไต – พบมี hyaline droplet formation และtubular degeneration ในหนูทดลอง kidney-type α2μ-globulin (aG-K) ในหนทู ดลองการรกั ษา รักษาตามอาการไมม ยี าตา นพษิ (antidote) สําหรับสารน้ีขอมลู ดา นสิง่ แวดลอม เปนพิษตอสิ่งมชี วี ติ ในนํ้า และสามารถเกดิ การสะสมทางชวี ภาพ (bioaccumulation)ในปลาไดเอกสารอา งอิง1. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for dichlorobenzene. 2006 [cited 2010 11 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp10.html.2. Farrow C, Wheeler H, Bates N, Murray V. The chemical incident management handbook. London: The Stationery Office 2000.3. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007.4. Lauwerys RR, Hoet P. Industrial chemical exposure: Guidelines for biological monitoring 3rd ed. Florida: CRC Press 2001.5. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.1,4 Dioxaneนพ.สุทธพิ ฒั น วงศว ิทยว ิโชติชอื่ สาร 1,4-dioxaneชอ่ื เรียกอ่นื 1,4-diethylene dioxide, 1,4-diethyleneoxideสตู รเคมี C4H8O2CAS Number 123-91-1UN Number 1165ขนาดโมเลกุล 88.1 16

ลกั ษณะทางกายภาพ ของเหลวใส ไมมีสี มีกลิ่นจาํ เพาะ ละลายนํา้ ไดงาย ไอระเหยหนกั กวา อากาศกอ ใหเ กดิ ประกายไฟ ตดิ ไฟไดงา ยอันตรายทางเคมี เปนสาร explosive peroxide ทําปฏกิ ริ ยิ ารุนแรงกบั สาร oxidant และกรดเขมขน ทําปฏิกริ ิยากบั สารบางอยางกอ ใหเกดิ การระเบดิ เชน นิกเกลิ ทอ่ี ุณหภมู ิ 210°C กัดพลาสติกการผลิต 1,2 dibromoethane เปน halogenated aliphatic hydrocarbon ไดม าจากการทําปฏกิ ริ ยิ าของethylene และ bromide วธิ ีท่นี ิยม คอื liquid phase bromination ของ ethylene ที่อณุ หภูมิ 35 – 85 °Cหลังจากน้ันเติมกรดเพ่ือปรับใหเปนกลาง และทาํ การกล่ันเพื่อแยกใหบริสุทธ์ิ อีกวิธีคือการทาํ ปฏิกิริยาhydrobromination ของ acetylene และปฏกิ ริ ิยา 1,2 dibromoethane กับนา้ํการนําไปใช ใชเ ปน สารตัวทําละลายในการผลติ สารเคมีอน่ื ในหอ งทดลอง อาจพบปนเปอ นอยใู นเครื่องสําอางผงซักฟอก และแชมพู ที่มีสว นประกอบของ polyethylene glycol (PEG), polyethylene, polyoxyethyleneแตป จจบุ ันการผลติ โดยโรงงานที่มมี าตรฐาน มักพยายามลดการปนเปอนของ 1,4-dioxane ลงในผลติ ภัณฑใหนอยทส่ี ุด อาจพบใน กาว นาํ้ ยาทาํ ความสะอาด นา้ํ ยาดบั กลิ่น สารเคลือบเงา แลคเกอร น้ํายารักษาเนื้อไมการเขาสูรา งกาย ดูดซึมจากการหายใจขณะอาบน้าํ หรอื ใชชวี ติ ภายในอาคาร ทางผิวหนัง หากดม่ื เคร่ืองดื่มแอลกอฮอลจ ะทําใหม ีพิษมากขน้ึผลระยะฉับพลัน ไอระคายเคืองรุนแรงตอเย่อื บจุ มกู ดวงตา ทางเดนิ หายใจ ถา ไดรับปริมาณมากมผี ลตอ ไตและตบั ทาํ ใหเสียชวี ติ ไดผลระยะยาวหรือการไดรับซํ้าๆ มีการศกึ ษาในสตั วทดลอง ถาสดู ดมไอระเหย ดม่ื นาํ้ ท่ปี นเปอ น หรอื สมั ผัสทางผวิ หนัง มผี ลตอ การทํางานของตบั และไต ทําลายช้นั ไขมนั ในผิวหนงั การศกึ ษาในหนูทดลองพบเปนสารกอมะเร็งตบั และมะเรง็ จมกู สว นการศกึ ษาในคนงานไมบงชว้ี า เปน สาเหตุการเกดิ มะเร็งคามาตรฐาน• IARC carcinogenicity classification : group 2B (possibly carcinogenic to humans) (IARC 1999)• OSHA PEL – TWA (8 hr) for general industry, construction, shipyard = 100 ppm (OSHA 2004)• ACGIH TLV – TWA (8 hr) = 20 ppm, Notation-skin, carcinogenicity = A3 (ACGIH 2009)• NIOSH REL – Ceiling (30 minute) 1 ppm, Notation Ca, IDLH 500 ppm (NIOSH 2005)• EPA = EPA hazardous air pollutant (EPA 2004)• EPA มาตรฐานในนา้ํ ด่ืมไมเ กิน 4 mg/l ใน 1 วนั หรอื ไมเ กนิ 0.4 mg/l ใน 10 วัน ไมเกดิ ผลตอสขุ ภาพใน เดก็ (EPA 2004)• FDA – indirect food additive for use only as a component of adhesive กาํ หนดใหไ มเ กิน 10 ppm ในสารฆา เช้อื อสุจิ N-9 ผลิตภณั ฑคมุ กําเนิด อาหารเสริม (US-FDA 2003)• คาในสิ่งแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เรื่อง กําหนดคาเฝาระวังสาํ หรับ สารอนิ ทรียระเหยงายในบรรยากาศโดยทวั่ ไปใน 24 ชัว่ โมง กาํ หนดให 1,4 ไดออกเซน (1,4-dioxane) ตอ งไมเกิน 860 ไมโครกรมั ตอลูกบาศกเ มตรตวั บง ชีท้ างชีวภาพ (Biomarker)• ตรวจ 1,4-dioxane ในเลือดหรือในปสสาวะ โดยตรวจเร็วท่สี ุดหลงั สมั ผัส ภายใน 2 – 3 วนั เนอ่ื งจาก สลายตัวไดเรว็ การตรวจ 1,4-dioxane ในปส สาวะเปน การตรวจท่จี าํ เพาะ (specific biomarker) ตอการ สมั ผัส 1,4-dioxane [1] หรอื ตรวจ metabolite คือ beta-hydoxy-ethoxyacetic acid (HEAA) ในปสสาวะ แตพบในผูสัมผัส 1,4-dioxane-2-one และ diethylene glycol ได ตรวจโดยวิธี gas chromatography - mass spectrometry (GC-MS) หรือ gas chromatography - flame ionization detector (GC-FID) 17

การรักษา รกั ษาตามอาการไมม ยี าตา นพษิ (antidote) สาํ หรบั สารน้ีขอมูลดา นส่งิ แวดลอม อยูในอากาศ ดิน น้าํ และนาํ้ ใตด ิน ถา อยูในน้าํ จะเสถียรกวาในอากาศซึง่ จะแตกตัวเปนสารประกอบหลายชนดิ ไมสามารถใชก ล่ินเปน เครอื่ งเตือนอันตรายจากพิษไดเอกสารอา งองิ1. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for 1,4 dioxane. 2007 [cited 2010 2 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp187.html.2. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.3. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007.4. Lauwerys RR, Hoet P. Industrial chemical exposure: Guidelines for biological monitoring 3rd ed. Florida: CRC Press 2001.5. International Programme on Chemical Safety. International Chemical Safety Cards (ICSCs). Geneva: International Labour Office 1998.Acetaldehydeนพ.สุทธิพัฒน วงศว ิทยวโิ ชติชื่อสาร Acetaldehydeช่ือเรียกอนื่ ethanal, ethyl aldehyde, aldehyde C, acetic aldehydeสูตรเคมี CH3CHOCAS Number 75-07-0UN Number 1089ขนาดโมเลกุล 46.06ลักษณะทางกายภาพ ของเหลวไมม ีสี ตดิ ไฟได ละลายในนํา้ มีกลนิ่ ฉนุ มากแตถ าเจือจางลงจะมีกลนิ่ เหมือนผลไม odor threshold อยทู ่ี 0.05 ppm (0.09 mg/m3) ระเหยเปนไอทอี่ ณุ หภูมิหอ ง เกดิ ในธรรมชาติอยูใ นกาแฟ ขนมปง ผลไมสุก และจากกระบวนการเผาผลาญอาหารของพชือันตรายทางเคมี ละลายไดในแอลกอฮอล ไวตอ ปฏิกริ ิยาสงู มีแนวโนม ทีจ่ ะเกิดปฏกิ ริ ิยาโพลเิ มอร กอ ใหเ กิดเปอรอ อกไซด อาจเกดิ ปฏกิ ริ ิยาทรี่ นุ แรง เปน อันตรายเมอ่ื ทาํ ปฏกิ ิรยิ ากับพลาสตกิ ยาง สารเคมใี นสภาพท่ีเปนไอระเหยหรือแกส เมื่อผสมกับอากาศกอใหเกิดการระเบิดไดการผลิต ไดมาจากปฏิกริ ยิ า oxidation ของ ethanolการนําไปใช ใชเปนสารกึ่งกลาง (intermediate) ของการผลิตสารเคมีอื่นหลายชนดิ เชน acetic acid, aceticanhydride, cellulose acetate, vinyl acetate resins, acetate esters, pentaerythritol, การสังเคราะหอนพุ ันธของ pyridine, terephthalic acid และ peracetic acid ใชใ นการผลิตนํ้าหอม polyester resin สยี อ มที่เปนดาง ใชเปนสารกันบูดในผลไมและเนื้อปลา ใชเปนสารแตงรสชาติ เปล่ียนโครงสรางโมเลกุลของแอลกอฮอล เปน สว นประกอบของเช้อื เพลิง ทําให gelatin แขง็ ตัว เปนตัวทาํ ละลายในอุตสาหกรรมยาง ฟอกหนัง กระดาษ และทาํ กระจกเงาการเขาสรู า งกาย ในตบั เอนไซม alcohol dehydrogenase จะเปลยี่ น ethanol ใหเปน acetaldehyde และจะมีเอนไซม acetaldehyde dehydrogenase ท่ีเปลี่ยน acetaldehyde ใหเปน acetic acid ในคนเอเชีย 18

ตะวันออกจะมีการกลายพันธุของ gene ที่สรางเอนไซม acetaldehyde dehydrogenase ทําใหเอนไซมทํางานไดไมเต็มที่ จึงทาํ ใหมีอาการ alcohol flush reaction และเมาคางในกลุมคนดังกลาว และacetaldehyde ยงั พบเปน สวนประกอบในบหุ รี่ โดยจะเสริมฤทธ์ิของ nicotine ทาํ ใหติดบุหร่ีผลระยะฉับพลัน ระคายเคอื งตอดวงตา ผวิ หนัง และระบบทางเดินหายใจ ถาสูดดมเขาไปปริมาณมากทําใหเกดิ ปอดบวมน้ํา (pulmonary edema) กดการหายใจ และความดนั สงู ขึ้นในสัตวท ดลอง ผลจากการหายใจมีโอกาสกอ พิษนอยกวาจากการกนิ หรอื การสมั ผัสทางผวิ หนังผลระยะยาวหรอื การไดรับซ้ําๆ อาการคลายคนติดสรุ า ทําใหเกิดมะเร็งที่เย่อื บโุ พรงจมกู (nasal mucosa)และกลองเสียง (larynx) ในสัตวทดลองคามาตรฐาน• IARC carcinogenic class 2B• OSHA PEL – TWA = 100 ppm (360 mg/m3)• ACGIH TLV - Ceiling = 25 ppm, Carcinogenicity = A3 (ACGIH 1992)• NIOSH – IDLH = 2,000 ppm (3,600 mg/m3) (NIOSH 2005)• ERPG-1 10 ppm• ERPG-2 200 ppm• ERPG-3 1,000 ppm• คาในส่ิงแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เรื่อง กําหนดคาเฝาระวังสาํ หรับ สารอนิ ทรียร ะเหยงา ยในบรรยากาศโดยทัว่ ไปใน 24 ช่วั โมง กาํ หนดให อะซิทลั ดไี ฮด (acetaldehyde) ตองไมเกิน 860 ไมโครกรมั ตอลกู บาศกเ มตร (พ.ศ. 2552)ตวั บงชี้ทางชีวภาพ (Biomarker) ไมส ามารถตรวจวดั ไดจากเลอื ดและทางลมหายใจการรกั ษา รักษาตามอาการ ไมม ียาตา นพิษ (antidote) สําหรบั สารนี้ขอมูลดา นส่ิงแวดลอ ม เปน พิษตอสิ่งมชี วี ิตในนาํ้ เปนอนั ตรายตอแหลงน้าํ ด่ืม มแี นวโนม ในการสะสมทางชวี ภาพต่าํเอกสารอางอิง1. http://www.epa.gov/ttn/atw/hlthef/acetalde.html [cited 2010, 5 January].2. http://msds.pcd.go.th/searchName.asp?vID=84 [cited 2010, 5 January].3. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007.4. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.Acetoneนพ.อังกูร นพคุณภษู ิตชื่อ อะซโิ ตน (Acetone) ||||| ชอื่ อื่น Dimethyl ketone; Methyl ketone; Ketone propane; Dimethylformaldehyde; Beta-ketopropane; Pyroacetic ether; Propanone; Dimethylketal; Pyroacetic acidสตู รโมเลกลุ C3H6O ||||| น้ําหนักโมเลกลุ 58.08 ||||| CAS Number 67-64-1 ||||| UN Number 1090 19

ลกั ษณะทางกายภาพ เปน ของเหลวใสไมมีสี ระเหยเปนไอไดด ี มีกลิ่นม้ินท จดุ เดอื ด 56.5 องศาเซลเซยี สจดุ หลอมเหลว -95 องศาเซลเซียส ติดไฟไดคามาตรฐานในสถานทที่ ํางานACGIH TLV – TWA 500 ppm, STEL 750 ppmOSHA PEL – TWA 1,000 ppm, STEL 1,000 ppmIDLH 2,500 ppmคามาตรฐานในสง่ิ แวดลอม EPA NAAQS – N/Aคา มาตรฐานในรางกาย ACGIH BEI (2011) – Acetone in urine (End of shift) = 50 mg/Lคุณสมบัติกอ มะเรง็ องคก ร IARC ไมไ ดท ําการประเมินไว ||||| ACGIH carcinogenicity = A4อตุ สาหกรรมที่ใช• ใชใ นอุตสาหกรรมการทําเครือ่ งสาํ อาง• อุตสาหกรรมที่มีการใชต ัวทาํ ละลาย• ใชในการชะลาง• เปน สารไลน าํ้• ชางเสริมสวย• ชา งไม ชางเฟอรนเิ จอร• การผลติ สารหลอล่ืน การผลติ คลอโรฟอรม• อุตสาหกรรมผลิต acetone โดยตรงกลไกการกอ โรค อะซิโตน สามารถเขาสูรา งกายได 3 ทางไดแก ทางการหายใจ ทางการกิน และทางผิวหนัง(พบไดนอย) เม่ือเขา สูร างกายจะมฤี ทธกิ์ ดระบบประสาทสวนกลาง ทําใหม ีอาการมนึ งง ซึม และซึมผานช้นัไขมันบริเวณผิวหนงั ทาํ ใหเกิดการระคายเคอื งผวิ หนงั อะซิโตนจะถูกขบั ออกจากรางกายทางลมหายใจออกและทางไตในรูปของคโี ตนในปสสาวะการเตรยี มตวั เมือ่ เกิดเหตุฉกุ เฉิน อะซโิ ตนเปนสารไวไฟ เมื่อเผาไหมจ ะไดแ กสคารบอนไดออกไซดแ ละแกส คารบอนมอนอกไซด ซ่งึ เปนพิษตอ รางกาย ดงั นน้ั การเขาไปกูภยั ตองใชชดุ ทปี่ องกนั ไฟได และเน่ืองจากการเผาไหมจะทําใหเ กิดแกส คารบ อนไดออกไซดแ ละแกส คารบอนมอนอกไซดระดับของชุดควรเปน ชุดปองกันชนดิ ท่มี ีถงั บรรจุอากาศในตวั (Self-contained breathing apparatus, SCBA)อาการทางคลินกิ• อาการเฉียบพลัน ระบบประสาท เมื่อรบั ประทานอะซโิ ตนเขา ไปจะมีอาการคลา ยกบั การดม่ื สรุ าแตจะไมม ี อาการครน้ื เครง (euphoria) และอาการมกั จะรุนแรงกวา การดื่มสุรา อาการสําคัญคอื อาการตอระบบ ประสาทซ่ึงมีไดตงั้ แต ซึม จนถึงหมดสติ นอกจากนี้ อะซิโตนยังมีฤทธ์ิกดการหายใจ ทาํ ใหหายใจชา ระบบไหลเวียนโลหติ ทาํ ใหหลอดเลอื ดสวนปลาย (peripheral circulation) ขยายตวั เกดิ ความดนั โลหติ ตา่ํ ฤทธ์ริ ะคายเคอื ง ผทู ี่สมั ผสั อะซิโตน อาจมีอาการแสบตา แสบจมกู ไอ และผื่นคันตามผวิ หนงั• อาการระยะยาว ยงั ไมมขี อมูลที่ชัดเจนเกีย่ วกับอาการระยะยาวของอะซโิ ตน แตเชือ่ วา มีฤทธ์กิ ดประสาท สว นกลาง เหมือนฤทธิข์ องสารระเหยอ่ืนๆ ซ่งึ ทําใหเ กดิ ความผดิ ปกติในเร่ืองเกี่ยวกบั สตปิ ญ ญาและระบบ ประสาท (neuropsychiatric disorder)การตรวจทางหอ งปฏบิ ตั ิการ ตรวจเพื่อยืนยันการสมั ผัสไดโดย การตรวจหาอะซิโตนในเลือด (acetone inblood) ภายใน 1 ชวั่ โมงหลงั จากสัมผัสสาร และการตรวจหาอะซิโตนในปส สาวะ (acetone in urine) ภายใน3 ชวั่ โมงหลังการสัมผสั 20

การดแู ลรักษา• การรกั ษาระยะเฉยี บพลนั ใหก ารรกั ษาแบบประคบั ประคองโดยเฉพาะการเฝาระวังเก่ยี วกับระดับ สัญญาณชีพและระดบั ความรูสึกตวั เนือ่ งจากอะซโิ ตนสามารถทําใหเ กิดความผิดปกติไดท้ังระบบ ประสาทและระบบไหลเวยี นโลหิต ดังท่ไี ดก ลา วมาแลว ขางตน ผูปว ยท่ีรบั สัมผัสอะซโิ ตนโดยการ รบั ประทาน ควรไดร บั การลา งทองและใชผ งถานกมั มนั ต (activated charcoal) ในการดูดซับพษิ รักษา อาการแบบประคับประคองตามอาการ เชน ใหส ารนาํ้ ทางหลอดเลือดดาํ จนรา งกายสามารถขับอะซโิ ตน ออกมาไดเองจนหมด• การดูแลระยะยาว นัดติดตามอาการเพือ่ สงั เกตอาการทางระบบประสาทเอกสารอางอิง1. ACGIH. TLVs and BEIs Based on the Documentation of the Threshold Limit Values & Biological Exposure Indices. United States2011.2. NIOSH. NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. Available from: http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0414.html.3. Stellman JM. ILO encyclopaedia of occupational health and safety. 4th ed. Geneva: International Labour Office 1998.4. Haz-Map: Occupational Exposure to Hazardous Agents. Nitric acid. Available from: http://hazmap.nlm.nih.gov/.5. วลิ าวณั ย จงึ ประเสรฐิ , สุรจติ สุนทรธรรม, บรรณาธิการ. อาชีวเวชศาสตร ฉบับพิษวิทยา – โครงการ ตํารากรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . นนทบุรี: บริษทั ไซเบอร เพรส จํากัด พ.ศ. 2542.6. ศูนยป ฏบิ ัติการฉกุ เฉินสารเคมีกรมควบคมุ มลพษิ . คูมือการระงบั อุบัตภิ ัยจากวัตถุอันตราย 2546.7. ศูนยข อ มลู วัตถุอันตรายและเคมภี ัณฑก รมควบคมุ มลพิษ. Acetone. Available from: http://msds.pcd.go.th/.Acroleinนพ.สุทธิพัฒน วงศวิทยว โิ ชติชอื่ อะโครลนี (Acrolein) ||||| ช่ืออื่น Propenal, 2-Propenal, 2-Propen-1-al, Acraldehyde, Acrylicaldehyde, Allyl aldehydeสตู รโมเลกลุ CH2=CHCHO หรอื C3H4O ||||| นํ้าหนกั โมเลกุล 56.06CAS Number 107-02-8 ||||| UN Number 1092ลกั ษณะทางกายภาพ ของเหลวไมมีสีหรอื มสี ีเหลือง มีกลนิ่ เหมน็ ฉนุ เผาไหมไ ดงาย กลายเปนไอไดเ ร็วกวานา้ํ ทอี่ ณุ หภูมหิ อง ไอระเหยหนักกวาอากาศ เกิดข้นึ ไดเองตามธรรมชาตจิ ากนาํ้ มนั ท่สี กดั มาจากตนไม เชนโอก สน ไมผ ลดั ใบทข่ี น้ึ อยูบริเวณทีร่ าบสงูอันตรายทางเคมี สามารถรวมกบั สารอืน่ จนติดไฟหรอื ระเบิดได ข้ึนกบั การใหค วามรอ น ทําปฏิกริ ิยากบั กรดดา ง สาร oxidant เปนสาเหตกุ ารเกดิ เพลงิ ไหมหรอื ระเบดิ ได เกดิ จากการเผาไหมของสารอินทรยี  เชน ตน ไมยาสบู การเผาไหมเ ชอื้ เพลิง และนํ้ามันการผลิต ไดม าจากการผลติ acrylic acid ผลติ โดยขบวนการ air oxidation ของ propylene เดิมใชก ารควบแนน ของ acetaldehyde และ formaldehyde 21

การนําไปใช• ใชเ ปนสวนประกอบของสารเคมีอนื่ และสารฆาแมลง• พบในอาหารสัตว (ใชเปนกรดอะมโิ นในอาหารสตั ว)• ใชฆ าเชือ้ ราและวัชพชื ฆาส่ิงมชี ีวิตในน้าํ หลอ เย็นในระบบระบายอากาศ และระบบบําบัดนํา้ เสยี• ใชเปน slimicide ในอตุ สาหกรรมกระดาษ• ฆา สิ่งมชี วี ิตในบอนา้ํ มันและเชือ้ เพลิงปโตรเคมเี หลว• ใชในการทํา tissue fixation ในการตรวจชิ้นเนื้อ• เปนสารตั้งตนในการผลิตฉนวนกันไฟฟา เปนสารก่ึงกลาง (intermediate) ในการผลิต methionine, glutaraldehyde, allyl alcohol และ tetrahydrobenzaldehyde• เปน copolymer กับ acrylic acid, acrylonitrile, และ acrylic esters• ทําปฏิกริ ิยากับ formaldehyde, guanidine hydrochloride, ethylene diamine• ใชเ ปน แกส พิษในการทหารการเขา สูรา งกาย ดดู ซึมทางการหายใจเอาไอระเหยเขาไป ทางผวิ หนงั และทางการกนิผลระยะฉับพลนั น้ําตาไหล ระคายเคืองอยา งรุนแรงตอดวงตา ผิวหนัง และระบบทางเดนิ หายใจ ถาสดู ดมเขาไปปรมิ าณมากทําใหเกดิ ปอดบวมน้าํ (pulmonary edema) อาการอาจเกิดภายหลังการสมั ผัสไดห ลายวนัผลระยะยาวหรือการไดรับซ้ําๆ ยังไมทราบขอ มลู แนช ดัอาการที่เกิดข้ึนเมอ่ื สมั ผสั ในระดบั ความเขมขน ตา งๆ [1]• สมั ผัสระยะสั้น (นอ ยกวาหรือเทากับ 14 วนั ) ระยะเวลาในการสัมผสั 40 นาที ระดบั ความเขมขน ในอากาศ 0.00005 ppm = ระดับความเสี่ยงตาํ่ สดุ ตอการเกดิ ผลตอ สุขภาพ ระดับความเขมขน ในอากาศ 0.17 ppm = ระคายเคอื งตา ระดับความเขมขนในอากาศ 0.26 ppm = ระคายเคอื งจมกู ระดบั ความเขม ขนในอากาศ 0.43 ppm = ระคายเคอื งคอ• สมั ผัสระยะยาว (มากกวา 14 วัน) ระดับความเขม ขนในอากาศ 0.000009 ppm = ระดับความเสี่ยงต่ําสุดตอการเกดิ ผลตอสขุ ภาพในสัตวทดลอง ผลระยะยาวจากการสูดดมยังไมท ราบคา มาตรฐาน• IARC carcinogenic group 3 (IARC 2004)• OSHA PEL (8-hr TWA) for general, construction, shipyard industry = 0.1 ppm (0.25 mg/m3) Highly hazardous chemical and threshold quantity = 150 pounds (OSHA 2005)• EPA = EPA hazard air pollutant• Regulated toxic substance and threshold quantity for accidental release prevention = 5000 pounds• Toxic end-point for accidental release prevention = 1.1x10-3 mg/L (EPA 2005)• ACGIH TLV – Ceiling = 0.1 ppm, Notation = skin, Carcinogenicity = A4 (ACGIH 1995)• NIOSH REL (10 hr-TWA) = 0.1 ppm, STEL = 0.3 ppm, IDLH = 2.0 ppm (NIOSH 2005) 22

• คาในสิ่งแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เรื่อง กําหนดคาเฝาระวังสําหรับ สารอินทรียร ะเหยงา ยในบรรยากาศโดยทว่ั ไปใน 24 ชั่วโมง กาํ หนดให อะโครลนี (acrolein) ตอ งไมเกนิ 0.55 ไมโครกรมั ตอลกู บาศกเมตร (พ.ศ. 2552)ตัวบง ชที้ างชวี ภาพ (Biomarker)• ยงั ไมมีการตรวจตัวบงช้ที างชวี ภาพท่ีเชื่อถือไดสาํ หรบั acrolein การตรวจ 3-hydroxypropylmercapturic acid ในปส สาวะ ดว ยวิธี gas chromatography (GC) พอจะใชเปนตัววัดการสัมผัสได แตก ็ตรวจพบได ในผทู ่ีกนิ ยา cyclophosphamide เชน กัน• ตรวจวดั acrolein-2,4-dinitrophenylhydrazine (DNP) ดวย High performance liquid chromatrography (HPLC) และ UV absorbency• กําลังมีการศกึ ษา ตรวจการจับกับ DNA ในเซลล ดวย antibody mediated assayการรักษา รักษาตามอาการ ใหย าตา นพษิ (antidote) คือ physostigmine ถา มี anticholinergic effectขอมูลดานสง่ิ แวดลอ ม เปน พิษรุนแรงตอ ส่ิงมีชวี ิตในนํ้าเอกสารอา งองิ1. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for Acrolein. 2007 [cited 2010 2 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp 124.html.2. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.3. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007.Acrylonitrileนพ.สทุ ธิพัฒน วงศว ิทยว โิ ชติช่ือสาร Acrylonitrileชอื่ เรียกอ่นื acritet, acrylon, carbacryl, cyanoethylene, 2-propenenitrile, fumigrain, vinyl cyanideสตู รเคมี CH2=CH-CN หรือ C3H3NCAS Number 107-13-71UN Number 1093ขนาดโมเลกุล 53.1ลกั ษณะทางกายภาพ ของเหลวไมมสี ี ระเหยไดก ล่ินฉุนออนๆ กล่ินหอมคลา ยกระเทียม คอยๆ เปลี่ยนเปนสีเหลืองถาถูกแสง ระเบิดได ติดไฟได ไอระเหยหนักกวาอากาศและกระจายตามพน้ื ดนิอนั ตรายทางเคมี เม่ือถูกความรอนจะยอ ยสลายบางสวนให cyanide (hydrogen cyanide) และ nitrogenoxide ทาํ ปฏกิ ิรยิ ารุนแรงกับกรดเขม ขนและสาร oxidants กดั พลาสตกิ และยางการผลิต ไดม าจากการทําปฏิกริ ยิ า chlorination ของ benzene หรอื chlorobenzene โดยมีตวั เรง มักเปนferric oxide ตามดวยการกลน่ั แบบแยกสว นหรือการทําเปนผลึกจากสว นผสมของ chlorinated benzeneการนาํ ไปใช ใชใ นการผลิต acrylic และ modacrylic fibers ยาง nitrile และพลาสตกิ และใชเปนสารรมควนัในการเกบ็ เมล็ดพชืการเขาสรู า งกาย การสดู ดมไอระเหย ทางผิวหนงั และการกิน 23

ผลระยะฉบั พลนั ลกั ษณะทางคลนิ ิกไมจ าํ เพาะ• ไอระเหยทําใหเกดิ อาการจาม เจบ็ คอ เยอื่ บอุ กั เสบ หายใจลาํ บาก• ผวิ หนังไหม แดง เปน ตมุ นา้ํ ผวิ หนังอกั เสบมกั เปนหลงั จากสมั ผสั หลายชั่วโมง กอใหเ กิดผ่นื ภูมิแพได (allergic contact dermatitis)• ระคายเคืองตอ ตา ตาแดง ปวดตา และนาํ้ ตาไหล ระคายเคอื งทางเดินหายใจสวนลา ง• ปวดศีรษะ เวยี นหวั คลืน่ ไส อาเจียน ทอ งเสยี ออ นเพลีย และหัวใจเตน เรว็• ตับทาํ งานผดิ ปกติ ตัวเหลอื ง เจ็บบรเิ วณตับ เบอ่ื อาหาร• สงผลตอระบบประสาทสวนกลาง• ซดี และไตทํางานผิดปกติ• ชัก หยดุ หายใจ เสยี ชวี ิต ในรายท่ีอาการรุนแรง• มผี ลตอ การเติบโตของทารกในครรภใ นสตั วท ดลองที่ความเขมขนสูงผลระยะยาวหรือการไดรับซํ้าๆ กอใหเ กิดมะเรง็ ในสัตวทดลอง เพิ่มความเสี่ยงการเปน มะเร็งปอดคา มาตรฐาน• IARC classification group 2A (probably carcinogenic to human) (IARC 1982)• OSHA PEL – TWA = 2 ppm, Ceiling = 10 ppm (OSHA 1978)• ACGIH TLV – TWA = 2 ppm (4.5 mg/m3), Notation = skin, Carcinogenicity = A3 (ACGIH 2009)• NIOSH REL – TWA = 1 ppm, Ceiling (10 min) = 10 ppm, IDIH = 85 ppm, ERPG1 = 10 ppm, ERPG2 = 35 ppm, ERPG3 = 75 ppm (NIOSH 2005)• คาในส่ิงแวดลอมประเทศไทย ตามประกาศกรมควบคุมมลพิษ เร่ือง กําหนดคาเฝาระวังสําหรับ สารอินทรียร ะเหยงา ยในบรรยากาศโดยทวั่ ไปใน 24 ชวั่ โมง กาํ หนดให อะครโิ ลไนไตร (acrylonitrile) ตอ งไมเ กิน 10 ไมโครกรมั ตอลูกบาศกเ มตร (พ.ศ.2552)ตัวบง ชี้ทางชวี ภาพ (Biomarker)• ตรวจ Acrylonitrile ในเลอื ดและปสสาวะ หรือตรวจ thiocyanate ในปสสาวะ <6 mg/g creatinine ในผทู ี่ ไมสบู บหุ ร่ี [1] การตรวจน้ไี มจําเพาะ สามารถถูกรบกวนจาก thiocyanate ในบุหร่ี ในอาหาร เชน การด่มื นม thiocyanogenic glucosides จากการกนิ กะหลํ่าปลี มัสตารด หรือ cyanogenic glucosides ในเนื้อใน ของลูกไมเปลือกแขง็ เมลด็ ปอ ไผ หนอ ไม มนั สําปะหลัง และคนทก่ี ินยาพวก sodium nitroprusside• วิธกี ารตรวจดว ย gas chromatography โดยวิธี nitrogen phosphorus detector (GC/NPD), gas chromatography โดยวธิ ี flame ionization detection (GC/FID), gas chromatography โดยวิธี mass spectroscopy (GC/MS) และ Infrared spectroscopy• Acrylonitrile ในปส สาวะจะสูงท่ีสุดเวลาเลกิ กะการทาํ งานและลดลงเร่ือยๆ จนกลับเขา กะทํางานอกี คร้ัง• Cyanoethyl mercapturic acid (CEMA) มีคาขจัดออกจากรา งกายครึ่งชีวติ ประมาณ 8 ชั่วโมง จึงตอ ง เกบ็ ในปสสาวะหลังจากเร่ิมสมั ผสั acrylonitrile 6 – 8 ชั่วโมง คา ท่ไี ดคอนขางแตกตา งกันในแตล ะบุคคล จึงใชป ระเมนิ เปน รายบุคคลไมไ ด แตใชประเมนิ ในลกั ษณะรายกลมุ ได• Active metabolite ของ acrylonitrile จะจบั กับ hemoglobin ในเมด็ เลอื ดแดงเปน cyanoethyl adducts ซึ่งจํานวนของ N-(2-cyanoethyl)valine adducts ที่ถูกปลอยจาก hemoglobin สามารถใชเ ปนตวั บงช้ีการ สัมผัส acrylonitrile ในผูท่ีไมส ูบบุหร่ีได แตจะพบสูงในผูที่สูบบุหรีต่ ามปรมิ าณการสูบตอวัน 24

การรกั ษา รักษาเชนเดียวกับผูป วยไดร บั พิษไซยาไนด (cyanide poisoning) รวมกบั การให N-acetylcysteineและ thiosulfateขอ มลู ดา นส่งิ แวดลอ ม เปน พิษตอ สิ่งมชี ีวิตในน้ําเอกสารอา งอิง1. Lauwerys RR, Hoet P. Industrial chemical exposure: Guidelines for biological monitoring 3rd ed. Florida: CRC Press 2001.2. Agency for Toxicological Substance and Disease Registry. Toxicological profile for acrylonitrile. 1990 [cited 2010 11 January]; Available from: http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp 125.html.3. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.4. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007.5. Farrow C, Wheeler H, Bates N, Murray V. The chemical incident management handbook. London: The Stationery Office 2000.Aluminiumพ.ญ. สิทธิธ์ รี าห ชโรเตอรช่อื อลมู ิเนียม (Aluminium) ||||| ชอ่ื อื่น อลูมินัม (Aluminum)สญั ลกั ษณอ ะตอม Al ||||| น้ําหนักอะตอม 26.98 ||||| CAS number 7429-90-5 ||||| UN Number 1309(powder, coated), 1396 (powder, uncoated), 9260 (molten)ลักษณะทางกายภาพ อลูมเิ นียมเปน โลหะสีเงินอมขาว นํ้าหนักเบา ไมม กี ลิน่ ออนนุม ยืดหยุน ตีแผหรอื ดัดเปน รปู ทรงตา งๆ ไดง าย อลูมเิ นียมมีทใ่ี ชหลายรปู แบบ ท้ังในรปู โลหะ อลั ลอย (alloy) และสารประกอบคามาตรฐานในทีท่ ํางาน Long-term exposure limit: Aluminium metal = 10 mg.l-1 (total inhalable dust),4 mg.l-1 (respirable dust), Aluminium oxide = 10 mg.l-1 (total inhalable dust), 4 mg.l-1 (respirable dust),Aluminium salts, soluble = 4 mg.l-1 สาํ หรบั short-term exposure limit นั้นยังไมม ีขอ มูลขอ มูลทั่วไป อลูมเิ นียมพบไดทงั้ ในสารอนิ ทรีย และสารอนินทรยี  โดยในสารอนนิ ทรยี จะอยูใ นรูป Al3+อลูมิเนยี มมคี ณุ สมบัตทิ นการกัดกรอนไดด ี จงึ นยิ มนาํ มาผลติ ต้ังแตวัสดกุ อ สราง ชนิ้ สว นยานยนตอตุ สาหกรรมไฟฟา สี ภาชนะใสอาหาร เปน ตน เมอ่ื อลมู เิ นียมสัมผสั อากาศ จะทาํ ปฏกิ ิรยิ ากบั ออกซเิ จน(oxidation) เกิดเปน aluminium oxide บาง ๆ ซึ่งทนการกดั กรอนเคลือบอยูบ นพ้ืนผวิ อลูมิเนียมไมล ะลายในน้าํ แตล ะลายในกรดคลอรีน (hydrochloric acid) กรดกาํ มะถัน (sulphuric acid) และดาง (alkali) แตaluminium hydroxide บริสุทธิ์ละลายนา้ํ ได และสามารถมฤี ทธิ์เปน กรดหรือดางก็ไดตามแตต ัวทาํ ละลาย(amphoteric) ท้ังนี้ aluminium hydroxide จะละลายไดน อยในตวั ทําละลายท่ีเปนกลาง แตล ะลายไดด ีกวา ในกรดหรอื ดาง aluminium hydroxide (สารสม ฟอกขาว) ถกู นํามาใชใ นอุตสาหกรรมฟอกหนัง ใชบาํ บัดนาํ้ ประปา ตลอดจนสารสําอาง เชน ยาระงับเหงือ่ (anti-perspirant) ผงหรอื เกล็ดอลมู เิ นียมถอื เปน สารไวไฟและสามารถรวมตัวเปน สารระเบิดในอากาศได นอกจากน้ีผงอลูมเิ นยี มยังสามารถกอเกิดปฏิกิริยารนุ แรงกับตวั เรงปฏกิ ิรยิ าออกซิเจน (oxidants) กรดแก ดางแก หรือ halogenated hydrocarbons บางชนดิ เกิดไฮโดรเจนติดไฟ และไอพษิ อันตรายได 25

การรับอลมู ิเนียมเขา สูรา งกาย สวนใหญในชีวติ ประจําวันเราไดรับอลูมเิ นียมเขาสูรางกายโดยการกนิ เปนหลกั แตท้งั นี้อลูมเิ นียมถกู ดูดซึมในระบบทางเดนิ อาหารไดน อ ยมาก (<1 %) คนเราไดรับอลูมเิ นยี มในแตละวันระหวา ง 3 – 5 mg.dl-1 โดยประมาณ 15 microgram ถูกดูดซมึ จากทางเดนิ อาหาร กรดมะนาว (citricacid) ในนาํ้ ผลไมรสเปรีย้ วมีผลทาํ ใหร า งกายดูดซึมอลมู เิ นียมจากทางเดนิ อาหารเพ่ิมขน้ึ ในขณะทส่ี ารซิลคิ อน(silicon) ในอาหารหรอื นาํ้ ดืม่ ทาํ ใหรา งกายดดู ซึมอลมู เิ นียมไดนอยลง ภาวะโลหิตจางจากขาดธาตุเหลก็ (irondeficiency) มีผลทาํ ใหรางกายดูดซึมอลูมิเนียมจากทางเดนิ อาหารอาหารมากขน้ึ สาํ หรบั ผูท ี่ใชย าลดกรดชนิดaluminium hydroxide จะกลืนอลมู เิ นยี มเขาไปประมาณ 5 g.dl-1 แตท ั้งน้ีอลมู เิ นียมในยาลดกรดจะถกู ดูดซึมเพยี ง 2 – 6 % เทา นั้น ปรมิ าณอลมู ิเนียมในอาหารตามปกติน้ันมไี มมากนัก เวน เสียแตว า อาหารน้ันถูกปรุงขน้ึ ในภาชนะอลมู ิเนียม ซง่ึ จะมผี ลทาํ ใหอ ลมู ิเนียมในอาหารสูงขึ้นอยางมนี ยั สาํ คัญ นอกจากนีก้ ารด่ืมน้าํ ประปาทมี่ กี ารบําบัดนาํ้ โดยใชส ารสม (alum) กท็ าํ ใหร ับอลมู ิเนยี มเขา สูรา งกายได โดยการดูดซึมจะเกดิ ขนึ้ ราว 3 % ผปู ว ยไตวายเร้ือรงั ในอดีตที่ตอ งมกี ารลา งไต มีความเสย่ี งตอ พิษอลูมเิ นยี มเฉยี บพลนั สูงมาก อาทิภาวะสมองเสื่อมจากการลา งไต (dialysis dementia) โรคกระดูกกรอ น (osteomalacia) เกดิ กระดกู หกั จากพยาธิสภาพ (pathologic fracture) และโลหติ จางชนิดเม็ดเลือดแดงมีขนาดเล็ก (microcytic anaemia)เนื่องจากนาํ้ ยาฟอกเลือด (dialysate water) สูตรเมื่อ 35 – 40 ปท แี่ ลว จะมสี วนประกอบอลูมเิ นยี มอยใู นปรมิ าณสูง สําหรบั ในอุตสาหกรรม การรบั อลมู เิ นียมเขา สูรา งกายจะเกิดจากการสูดดมเปนหลกั ซึ่งมีการดดู ซมึเขาสรู า งกายสูง แตทงั้ นย้ี ังไมท ราบปริมาณหรอื สดั สว นการดูดซมึ ทีแ่ นช ดั ไมพ บหลกั ฐานวา อลูมเิ นียมมีการดดู ซมึ ผา นทางผิวหนงั โดยตรงได อาจพบการดดู ซมึ ไดบา งจากการใชผ ลิตภณั ฑข จดั กล่นิ กาย (deodorant) หรอื ยาระงบั เหงื่อ (anti-perspirant) แตกเ็ ปนปรมิ าณท่ีนอ ยมากการขับอลมู ิเนียม อลูมเิ นียมจะถูกกาํ จัดทางปสสาวะเปน หลกั ดว ยเหตุนี้ผูปว ยไตวายหรือไตบกพรอง (renalimpairment) จึงมคี วามเสย่ี งตอพิษของอลมู เิ นียมสูงกวา คนปกติ ไตปกตสิ ามารถขบั อลูมิเนยี มออกไดถงึ วันละ0.5 mg คา ครงึ่ ชีวติ ในการขบั ออกทางปสสาวะจะแปรผันโดยตรงกบั ระยะเวลาการรบั อลมู เิ นยี มเขาสรู า งกายนอกจากน้ียงั ขึ้นอยูกับรูปแบบและชนดิ ของอลูมิเนยี มทีร่ างกายไดรบั ดว ยบทบาทและความเปน พิษตอรา งกายมนุษย อลูมิเนียมพบอยูทว่ั ไปในเซลลข องมนุษย แตยงั ไมพ บบทบาทใดๆ ที่เปน ประโยชนต อ รางกายมนษุ ย อวัยวะท่ีมกั เปน เปา หมายตอ พิษของอลูมเิ นยี ม ไดแก ปอด กระดกูและระบบประสาท การศึกษาในสตั วทดลองพบวา อลมู เิ นียมในระบบประสาทสง ผลตอการเปล่ยี นแปลงในการแสดงออกของยีนโครงสรางในเซลล (cytoskeletal genes) และสรา งความเสียหายตอ โปรตนี โครงสรา งในเซลลส มอง รวมถึงเกิดใยโปรตีนชนิดฟอสเฟตสงู (phosphate-rich protein filaments) ดวย ซึง่ ใยโปรตีนชนิดน้พี บในโรคทางสมองหลายโรค อาทิ โรคสมองเส่ือม (dementia) โรคเนือ้ เย่อื แข็ง (multiple sclerosis) และโรคอลั ไซเมอร (Alzheimer’s disease) โดยทว่ั ไป การสะสมตัวของอลูมเิ นยี มมักอยูท่ีเซลลทม่ี ีขนาดใหญ เปล่ยี นแปลงนอย และอายยุ นืไดแ ก เซลลประสาท (neuron) อลูมเิ นยี มจะจับกับโมเลกุลในนิวเคลียสโดยถาวร (irreversible binding) กอการเช่อื มขามของดเี อน็ เอ (cross-linking) และขดั ขวางการสําเนาดีเอน็ เอ (DNA replication) ทัง้ น้หี าก cross-linking ไมไดรับการซอ มแซมแกไ ข ก็จะทําใหก ารแบงตวั ของเซลลห ยุดชะงัก และทําใหเซลลตายไดอลมู เิ นยี มจะสะสมในเซลลท ไ่ี ลโซโซม (lisosome) นวิ เคลียส (nucleus) และโครมาติน (chromatin) ซึ่งเปนสวนท่ไี วตอโมเลกุลสาํ คัญหลายชนดิ ทงั้ น้อี ลมู ิเนียมจะแขงเบียน (compete) กับแรธาตทุ ่ีสาํ คัญและจําเปนโดยเฉพาะอยา งยิ่ง แมกนเี ซยี ม (magnesium) และแคลเซ่ียม (calcium) อลมู เิ นยี มจะแยง ธาตุเหล็กจับกับโปรตนี ทรานสเฟอรร ิน (transferrin) ซง่ึ จะทาํ ใหอลูมิเนยี มกระจายตวั ไปไดท ่วั รางกาย นอกจากนีอ้ ลมู ิเนยี มยัง 26

กอ ใหเกิดการทําลายจากออกซิเจน (oxidative damage) และทําใหก ารทาํ งานของเยอ่ื หมุ เซลลท ีม่ ีชีวติ (vitalcell membrane) ผดิ ปกติ อลมู เิ นยี มกระตนุ ปฏิกริ ยิ าทาํ ลายปลอกไมอีลนิ (myelin sheath) โดยขบวนการoxidative damage ซึง่ อาจเก่ียวขอ งกบั โรคพารกนิ สนั (Parkinson’s disease) และโรค ALS (amyotrophiclateral sclerosis)พิษเฉียบพลันทางคลนิ กิ (Acute Clinical Effects)อลูมิเนียมเองมักไมท าํ ใหเกดิ อนั ตรายโดยเฉียบพลัน อนั ตรายโดยเฉยี บพลนั สวนใหญจ ะเกิดจากสารประกอบอลูมิเนียมมากกวา ซึ่งมลี ักษณะแตกตา งกนั ไปขน้ึ อยกู บั คณุ สมบัติองคป ระกอบทางเคมขี องสารประกอบนั้นๆ• อาการจากการสดู ดม (inhalation effects) (1) ไอควนั จากการเช่อื มหลอ อลูมเิ นียมอาจทําใหไ อ เกดิ เสมหะจากการระคายเคอื งทางเดนิ หายใจ แตท ั้งน้อี าการดงั กลาวอาจเกดิ จากปริมาณโอโซน (O3) ทเ่ี กิด เพิ่มขึน้ ในขณะเชอ่ื มหลอ (2) การสดู ผงอลมู ิเนียมละเอียดในปรมิ าณมาก ทาํ ใหเ กดิ ภาวะปอดอักเสบได (pneumonitis) (3) การสดู ฝุนสารสมฟอกขาว (aluminium sulfate) ทําใหเกดิ อาการอกั เสบของลาํ คอ ไอ ระคายเคอื งตอจมูกและลาํ คอ การสัมผสั สารท่ีเขม ขน สงู ๆอาจจะทาํ ใหการหดตัวของทางเดนิ หายใจได• อาการจากการสมั ผสั ทางผวิ หนัง (dermal effects) ตวั ผงอลูมเิ นียมมักไมท ําใหเ กิดการระคายเคืองทาง ผวิ หนัง การระคายเคืองหรอื พยาธิสภาพท่ผี วิ หนังมกั เกิดจากสารประกอบของอลมู ิเนียม เชน lithium aluminium hydride เปนตน ไมใ ชฤ ทธ์ขิ องอลูมิเนียมโดยตรง สวนการดมื่ นา้ํ ประปาทม่ี สี ารสมฟอกขาว (aluminium sulfate) เจอื ปนในปริมาณสงู อาจทําใหเ กดิ ผ่นื และแผลเปอ ย• อาการตอ ดวงตา (eye effects) ผงอลมู ิเนียมปลวิ เขา ตาทาํ ใหระคายเคอื ง• อาการจากการกนิ (oral effects) อาการคล่ืนไสอ าเจยี นพบไดบอย การดื่มนํ้าประปาทีม่ ีสารสมฟอกขาว (aluminium sulfate) เจอื ปนในปริมาณสูง อาจทาํ ใหอ าเจียน ทองรว ง และเปน แผลรอนในไดพิษเร้อื รังทางคลินิก (Chronic Clinical Effects) การสมั ผัสจากอาชพี ในระยะยาวอาจกอ ใหเกดิ โรคหอบหดื (asthma) ปอดอดุ กน้ั เรอ้ื รัง (chronicobstructive pulmonary disease) และพังผืดในปอด (pulmonary fibrosis) การสัมผัสอลูมิเนียมในปริมาณสูงเปน ระยะเวลายาวนานทําใหหายใจลาํ บาก (dyspnoea) ปอดรั่ว (pneumothorax) ไอ และมีเสมหะผดิ ปกติรวมถึงพบปอดเปนจดุ ในภาพรังสีทรวงอก นอกจากน้ียงั มรี ายงานวา พบภาวะท่ีรุนแรงของปอด เชน nodularinterstitial fibrosis หรอื chronic interstitial pneumonia และพบมกี ารเสยี ชีวติ ได Shaver’s disease เปนโรคปอดทเ่ี กิดจากการสูดสมั ผสั อลูมิเนยี มออกไซด (aluminium oxide) เปนระยะเวลานาน โดยมจี ะอาการ หายใจลําบาก (respiratory distress) หายใจมเี สยี งวี๊ด (wheezing) ปอดรวั่(spontaneous pneumothorax) จากการเกิดพงั ผืดและชองวา ง (fibrosis and blebs) ในเนอ้ื ปอด ภาพรังสีทรวงอกพบ reticulonodular infiltration โรคปอดอลูมิเนียม (aluminosis หรือ aluminium lung disease) เกิดจากผงอลูมิเนียมสะสมในปอดทาํ ใหเกิดพังผดื ในปอด (interstitial fibrosis) ผปู วยมอี าการคลา ย Shaver’s disease ภาพรังสีทรวงอกจะพบเปน interstitial infiltration นอกจากนก้ี ารไดร ับอลมู เิ นยี มจากการกินยังอาจสง ผลใหเ กิดโรคอัลไซเมอร (Alzeimer’s disease)และภาวะสมองเสือ่ ม (dementia) ไดอ ีกดวย สําหรับคุณสมบัติการกอมะเร็งนนั้ ยงั ไมม ขี อ มลู ชดั เจนการตรวจทางหอ งปฏิบัติการ• Graphite Furnace Atomic Absorption Spectrometry นยิ มใชเลือดและปสสาวะเปน หลกั (1) Serum <0.4 micromol.l-1 (10 microgram.l-1), มีการสะสมในปริมาณสงู เม่ือ >2.2 micromol.l-1 (>60 microgram. l-1), มภี าวะตองเฝา ระวงั เมือ่ >3.7 micromol.l-1 (>100 microgram.l-1), มคี วามเส่ียงสูงเมอ่ื >7.4 micro 27

mol.l-1 (>200 microgram.l-1) (2) Urine <0.4 micromol.l-1 (10 microgram.l-1) (3) Lung tissue = 20 mg/kg (wet specimen) (4) Brain tissue 0.25 – 0.75 mg/kg (wet specimen)• Chest X-Ray ใชว นิ ิจฉัยเมอื่ สงสัยโรคปอดจากอลมู เิ นยี ม และใชแยกโรคปอดจากภาวะอ่ืนการรักษา• พษิ จากการสูดดมสาร ใหน ําผูปว ยออกจากจุดเกดิ เหตุ มายงั ท่ีอากาศปลอดโปรง ถายเทสะดวก หากมี อาการมาก อาจตอ งประเมนิ การทํางานระบบทางเดนิ หายใจ (respiratory function) รกั ษาตามอาการ• พิษจากสารสมั ผสั ผิวหนงั ถอดเสือ้ ผาท่ีปนเปอ นออกใสถ ุง 2 ชั้น หอมดิ ชิดพรอมตดิ ฉลาก หรือเขยี นปาย กาํ กบั แยกไวใ นที่ปลอดภัย ลา งผิวหนังบริเวณที่สมั ผัสดวยนาํ้ สะอาด แลว รกั ษาตามอาการ (ทงั้ นีไ้ ม รวมถงึ กรณสี ารประกอบของอลูมิเนียมบางชนดิ เชน aluminium halogenides, aluminium hydrides หรอื aluminium alkyls เปนตน ซึ่งไมส ามารถชําระลา งโดยวธิ ีปกตไิ ด)• พษิ จากสารเขาตา ลางตาผานน้ําดวยน้าํ สะอาด หรอื นํ้าเกลือ 0.9 % (normal saline solution) นานอยา ง นอย 15 นาที โดยกลอกตาไปมา ยอมสตี าดวยสี fluorescein เพือ่ ดูความเสยี หายตอกระจกตา ปรึกษา จกั ษแุ พทยห ากสงสยั วา มพี ยาธิสภาพ• พิษจากการกนิ ใหด่มื นํา้ มาก ๆ โดยไมตอ งทําใหอ าเจยี น รกั ษาตามอาการ หากกนิ สารพษิ เขาไปเปน จํานวนมาก อาจพิจารณาใหยาขบั อลูมเิ นียม• กรณีรับพษิ เรอ้ื รัง อาจพจิ ารณาใหก ารรักษาดวย deferoxamine ในผปู วยทก่ี ารทาํ งานของไตเปน ปกติ สาํ หรับผปู ว ยที่มอี าการทางปอด ควรมีการแนะนําการออกกาํ ลังกาย และฝก การหายใจรวมดวยAmmoniaนพ.ววิ ัฒน เอกบรู ณะวฒั นช่ือ แอมโมเนยี (Ammonia) ||||| ชือ่ อืน่ Anhydrous ammoniaสตู รโมเลกุล NH3 ||||| น้าํ หนกั โมเลกุล 17.03 ||||| CAS Number 7664-41-7 ||||| UN Number 1005ลักษณะทางกายภาพ ในบรรยากาศปกติจะมีสถานะเปนแกส ไมมีสี มกี ลิน่ ฉุนคลา ยกลิน่ ปสสาวะ หากเกบ็อยใู นถงั อัดความดนั จะมีสถานะเปนของเหลวคาํ อธิบาย แอมโมเนยี เปนแกส ทมี่ ีการใชในอุตสาหกรรมหลายประเภท ท่ีพบไดบ อ ยคือใชเ ปนสารทําความเยน็ (refrigerant) ในอตุ สาหกรรมหอ งเยน็ และโรงงานทาํ นา้ํ แข็ง นอกจากนย้ี ังใชเปนสารตั้งตนในการผลิตปยุสารทําความสะอาด และยงั เปนสารตง้ั ตนในการผลิตยาบา (methamphetamine) แอมโมเนียเปนแกสทีไ่ มมีสีแตม ีกลนิ่ ฉนุ แสบ มฤี ทธร์ิ ะคายเคอื งตอระบบทางเดินหายใจอยางรนุ แรง แกสมคี ณุ สมบตั ิละลายน้ําไดด ีมากทําใหออกฤทธไ์ิ ดอ ยา งรวดเรว็ ทันทีหลังการสูดดมเขา ไปคา มาตรฐานในสถานท่ที ํางาน ACGIH TLV (2011): TWA = 25 ppm, STEL = 35 ppm ||||| NIOSHREL: TWA = 25 ppm (18 mg/m3), STEL = 35 ppm (27 mg/m3), IDLH = 300 ppm ||||| OSHA PEL:TWA = 50 ppm (35 mg/m3) ||||| ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอื่ งความปลอดภยั ในการทํางานเก่ียวกับภาวะแวดลอ ม (สารเคม)ี พ.ศ. 2520: TWA = 50 ppm (35 mg/m3)แหลงทพี่ บ สามารถพบแอมโมเนยี ในระดับตํ่าๆ เกดิ ข้นึ ไดเ องจากกระบวนการเนาเปอ ยยอยสลายของ ซากพืช ซากสัตว มูลสัตว และสงิ่ ปฏกิ ลู ตา งๆ ตามธรรมชาติ สําหรบั การใชใ นอตุ สาหกรรมที่พบไดบ อ ยคอื ใชเ ปนสารทําความเย็น (refrigerant) ในอตุ สาหกรรมหอ งเย็นและโรงงานทํานา้ํ แข็ง ใชเ ปน สวนประกอบของปุย อยูในสูตรน้ํายาทาํ ความสะอาดบางชนดิ และใชเ ปนสารต้ังตนในการลกั ลอบผลิตยาบา (methamphetamine) 28

การสัมผสั แอมโมเนยี ในงานอตุ สาหกรรม หากเกิดการร่ัวไหลขึ้น มโี อกาสทจี่ ะไดร บั แกสนี้ในปริมาณความเขมขนสูง และกอใหเ กิดอนั ตรายรนุ แรงได ในทางการแพทย ใชส ารละลายแอมโมเนยี ความเขม ขน ต่าํ ๆ ผสมกับสารมกี ลน่ิ อื่นๆ เพ่อื ใหผ ปู วยดมแกว งิ เวียน (แอมโมเนยี หอม) นอกจากแหลง ท่กี ลาวมาขา งตนแลว ยงั อาจพบแอมโมเนยี ความเขมขน ต่ําๆ ไดในควันบหุ รอ่ี กี ดว ยกลไกการกอโรค แอมโมเนียละลายน้ําไดด ีมากและเรว็ มาก เมือ่ สมั ผัสกับน้ําท่ีหลอเล้ียงเยอ่ื บุสว นตา งๆ ของรางกาย เชน เยื่อบตุ า เยอื่ บจุ มูก เยือ่ บทุ างเดินหายใจ แอมโมเนยี (NH3) จะทาํ ปฏกิ ิริยากบั นํา้ (H2O) และไดสารทม่ี ฤี ทธ์ิเปนดา งคือ แอมโมเนียมไฮดรอกไซด (NH4OH) ซ่ึงจะกดั กรอนทําลายเนอ้ื เย่ือออ นของรา งกายไดการเตรยี มตวั เมอ่ื เกิดเหตุฉกุ เฉนิ เหตกุ ารณแกส แอมโมเนียร่วั พบไดบอ ย โดยเฉพาะจากโรงงานทําน้ําแข็งและหอ งเย็นตางๆ ผปู ฏบิ ัตงิ านทางการแพทยฉ ุกเฉนิ ควรเตรียมความพรอ มรบั มือเหตุการณร่ัวไหลของแกสชนิดนีไ้ ว แอมโมเนยี เม่ือรัว่ จะสงกลน่ิ ฉุนรุนแรง ทําใหผปู ระสบภัยมกั รตู ัวไดเ ร็ว การระเบดิ ในอากาศจะเกิดไดกต็ อ เมอ่ื ความเขมขน ของแกส ในอากาศสูงมาก จึงมีโอกาสเกิดระเบิดข้นึ ไดแ ตไมบอ ยนัก หนวยกภู ัยควรใสชุดปอ งกันในระดับทเี่ หมาะสม ถาการรัว่ ไหลในปริมาณสงู แนะนาํ ใหใสช ุดปองกันทมี่ ถี ังบรรจอุ ากาศในตัวอาการทางคลนิ กิ• อาการเฉยี บพลัน การสดู ดมแกสแอมโมเนยี เขา ไปจะทาํ ใหเ นือ้ เยอื่ รา งกายถูกดา งกัดกรอน อาการมัก เกิดข้นึ ทันทีท่สี ัมผสั อาการที่พบไดแก แสบตา แสบจมกู แสบคอ ไอ แนน หนา อก หากสัมผัสในปริมาณ สูงจะทําใหท างเดนิ หายใจบวม เรม่ิ แรกจะมีอาการเสียงแหบ ไอเสียงทมุ (croup-like cough) และฟงปอด ไดเ สยี งทุม (stidor) จากนั้นจะทําใหเกดิ การบวมและอดุ ก้นั ของทางเดนิ หายใจสว นบนได (upper airway obstruction) ทางเดินหายใจสวนลางจะทาํ ใหหลอดลมตบี (bronchospasm) ตรวจรางกายจะพบเสยี งวี๊ด (wheezing) หากสมั ผัสในปริมาณสงู มากๆ จะทําใหเกิดภาวะปอดบวมน้ํา (pulmonary edema) และถึง แกชีวติ ได การสมั ผสั ทต่ี าถา แกส มคี วามเขมขน สงู มากก็อาจกัดกรอนกระจกตาอยางรนุ แรง แตโอกาส เกิดนอ ยกวาการสมั ผสั ในรปู สารละลาย การสัมผัสท่ผี ิวหนงั ทําใหแสบไหมไดเ ชนกัน• อาการระยะยาว หากการสมั ผัสในระยะเฉียบพลันนัน้ รุนแรง สมั ผัสในปรมิ าณสงู มาก จนเนื้อเยือ่ ปอด ถูกทําลายถาวรแลว กอ็ าจทําใหผ ปู ว ยเกดิ อาการหอบเหนือ่ ยจากปอดเปนพงั ผดื ในระยะยาวได การ สัมผสั ในปรมิ าณสูงในครงั้ เดียวอาจทําใหเกดิ เปน โรคหอบหืดขนึ้ การสัมผัสที่ตาอาจกดั กรอนกระจกตา จนมปี ญหาการมองเห็นในระยะยาว สว นพิษในการกอ มะเร็งและการกอผลตอบุตรในคนตงั้ ครรภน ้ัน ยงั ไมม ีขอ มูลชดั เจนการตรวจทางหอ งปฏบิ ตั กิ าร การตรวจระดับแอมโมเนียในเลือดเพื่อยืนยันการสัมผัส อาจพบระดับแอมโมเนียในเลือดทส่ี ูงข้ึนได (ระดบั ปกติ 8 – 33 micromol/L) แตก ไ็ มไดเ ปน ตวั ทํานายระดบั การเกดิ พษิการวินจิ ฉยั โดยท่วั ไปอาจไมจําเปน ตอ งตรวจระดับแอมโมเนียในเลอื ด เน่ืองจากหากมีประวัติการสัมผัสที่ชดั เจน รวมกบั มกี ลน่ิ แอมโมเนียซึ่งเปนสารท่ีมีกล่ินเฉพาะตดิ มากับตวั ผูปว ย ก็สามารถวินิจฉัยไดคอ นขา งชดัแลว การตรวจอ่ืนๆ ทเ่ี ปน ประโยชนไ ดแ กก ารตรวจ ระดับเกลือแรใ นเลอื ด (serum electrolyte) ระดบั แกสในหลอดเลอื ดแดง (arterial blood gas) ระดบั ออกซเิ จนในเลอื ด (pulse oximetry) ควรตรวจถา ยภาพรังสีทรวงอก (chest X-ray) เพ่อื คนหาภาวะปอดบวมนํ้าเฉียบพลันดวยการดแู ลรักษา• ปฐมพยาบาล นําผูปว ยออกจากจดุ เกดิ เหตใุ หเร็วทีส่ ุด ทาํ การลางตวั ดวยนํ้าเปลาตามความเหมาะสม สังเกตดูปญ หาการหายใจ หากเร่มิ มีปญหาการหายใจลม เหลว จากทางเดินหายใจตบี แคบ ทมี กชู พี อาจ พจิ ารณาใสทอ ชวยหายใจเพื่อรักษาชีวิต หากรูสตดิ เี พียงแตหายใจเรว็ ควรใหอ อกซิเจนเสริม หากมีการ สัมผสั ท่ีดวงตา มอี าการแสบตามาก ควรรบี ลา งตาดว ยน้ําเปลา ใหม ากทส่ี ุดกอ นสงพบแพทย 29

• การรักษา อันดับแรกควรตรวจสอบระบบการหายใจของผูป วยวาปกตหิ รอื ไม หากพบภาวะทางเดนิ หายใจอดุ ก้ันควรรีบใสทอ ชว ยหายใจเพอ่ื รักษาชวี ิตของผปู วย เย่ือบุทางเดนิ หายใจสวนบนเมื่อเกิด อาการบวมมากแลว จะทาํ ใหใ สทอชวยหายใจไดยาก จงึ ควรรีบตรวจและตัดสินใจดาํ เนินการ จากนนั้ ทํา การสังเกตอาการอยางตอ เนอ่ื ง ตรวจวัดสัญญาณชีพ วัดระดับออกซิเจนในเลือด ใหออกซิเจนเสริม ใหอยู ในทโ่ี ลงอากาศถายเทดี หากมีอากาศหายใจมเี สียงวดี๊ พจิ ารณาใหยาขยายหลอดลม ตรวจรา งกายและ ถายภาพรังสีทรวงอกเพอ่ื คนหาภาวะปอดบวมนา้ํ หากเกิดข้นึ ใหทําการแกไข แอมโมเนยี นัน้ เปนแกส ท่ี เกดิ พิษเร็ว หากสมั ผัสแลวเกดิ อาการก็มักจะเกิดภายในระยะเวลาไมนาน ผูปว ยควรไดร บั การสงั เกต อาการระยะหน่งึ หากมีอาการไมมากนกั อาจแนะนําใหกลับไปสงั เกตอาการตอท่ีบา นได แตห ากมอี าการ รุนแรง เชน ปอดบวมน้ํา ควรรับไวรกั ษาในโรงพยาบาล ไมม ยี าตานพิษ (anti-dote) สาํ หรบั แกส แอมโมเนีย การลางไต (dialysis) หรอื วธิ ีการขจัดพษิ วธิ อี ื่นๆ ยังไมม รี ายงานวา มีบทบาทในการรักษา หากเกิดอาการทางตาควรลา งตาใหนานที่สุด ตรวจดวู า มีการกัดกรอ นกระจกตาหรือเนอื้ เยื่อของตาในชน้ั ลกึ กวาน้ันเกดิ ขึ้นหรือไม หากไมแนใจ ผูปว ยมอี าการแสบตามาก ควรปรึกษาจักษแุ พทย เพื่อทาํ การ ยอ มกระจกตาดว ยสี fluoresceine ตรวจดรู อยโรคใหชัดเจนข้นึการปองกันและเฝา ระวัง การปอ งกันทดี่ ที ี่สดุ คือลดการสมั ผสั ตามหลกั อาชวี อนามยั ใชร ะบบปด ควบคุมท่ีแหลงกาํ เนิด ใหความรูแกพนกั งานทตี่ อ งทาํ งานกบั แกส ชนิดนี้ หองเยน็ และโรงน้ําแขง็ ควรตรวจสอบระบบทําความเย็นใหอ ยูในสภาพดีอยา งสมํา่ เสมอ การเฝาระวงั ควรตรวจสุขภาพโดยเนนดูแลระบบทางเดินหายใจเอกสารอา งองิ1. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.2. Farrow C, Wheeler H, Bates N, Murray V. The chemical incident management handbook. London: The Stationery Office 2000.Arsenicพญ.เกศ สัตยพงศชอ่ื สารหนู (arsenic) ||||| ชื่ออื่น arsenic black, arsenic-75, colloidal arsenic, grey arsenic, metallicarsenic ||||| แกส ทเี่ กดิ จากสารหนู แกสอารซ ีน (arsine gas; AsH3)สญั ลักษณอ ะตอม As ||||| CAS Number 7440-38-2 ||||| UN Number 1558ลกั ษณะทางกายภาพ สารหนูในรูปธาตบุ ริสุทธ์ิ (elemental form) เปนโลหะสเี ทาเงิน มนั วาว คอนขา งเปราะสารประกอบของสารหนู (amorphous form อาจมีสีเหลือง หรือดาํ ) สว นใหญอยใู นรปู ผงหรือผลึกซง่ึ ไมมีสี ไมมกี ล่ิน ไมม ีรส บางครั้งอาจอยูในรูปผงสเี ทาดํา ผวิ ทมี่ ันวาวเมอื่ สัมผัสกับออกซิเจนจะเปน สดี ําดา น สว นarsenic trichloride และ arsenic acid มีลักษณะเปนของเหลวคลา ยนํา้ มัน ความดันไอต่ํามาก ประมาณ 1mmHg (ทอ่ี ณุ หภูมิ 372 องศาเซลเซียส) นาํ้ หนักอะตอม 74.92 มวี าเลนซที ่สี ําคัญคอื 3 (trivalent arsenic,As III) และ 5 (pentavalent arsenic, As V)คาํ อธิบาย สารหนู พบไดใ นหลายรูปแบบ ไดแก ในรูปธาตุบริสุทธิ์ (elemental arsenic) สารประกอบเกลืออนนิ ทรยี ของสารหนู (inorganic salts) และสารประกอบเกลอื อินทรยี ของสารหนู (organic salts) สารหนใู นรูปของธาตบุ ริสุทธ์ิ มีความเปนพิษนอยกวาในสารหนูในรูปสารประกอบ ความเปนพิษเฉียบพลันยังข้ึนกับวาเลนซีอีกดวย กลาวคอื สารหนวู าเลนซี 3 มคี วามเปน พษิ สูงทส่ี ดุ สามารถละลายในไขมันไดด ี ดดู ซึมผาน 30

ผวิ หนงั ไดดแี ละจับกับ sulfhydryl groups ไดดี สวนสารหนูวาเลนซี 5 แมม ีความเปน พิษนอ ยกวา เพราะความสามารถในการละลายตา่ํ กวา แตเม่อื เขา สรู า งกายแลว จะถกู เปล่ยี นเปนสารหนวู าเลนซี 3 และถูกดดู ซึมในทางเดินอาหารไดคา มาตรฐานในสภาพแวดลอ มการทาํ งาน ACGIH TLV 8-hour TWA = 0.01 mg/m3คา มาตรฐานสิ่งสงตรวจทางชวี ภาพ ACGIH BEI (กรณวี ัดการสมั ผัส arsenic, elemental and solubleinorganic compounds) รายการทส่ี ง ตรวจคือ inorganic arsenic plus methylated metabolites in urine โดยเก็บวันสดุ ทายของสปั ดาหก ารทํางาน (end of workweek) คาทกี่ ําหนดคอื 35 μg As/Lการกอมะเร็ง IARC Classification = Group 1 (เปนสารทีย่ นื ยันชัดเจนวากอมะเร็ง) (skin, respiratory tract,liver), ACGIH Carcinogenicity = A1 (confirmed human carcinogen), OSHA = CA, NIOSH = CAแหลงท่ีพบ ในสง่ิ แวดลอ ม สารหนอู นินทรยี ท่ีเกิดจากอุตสาหกรรม เหมืองแร อาจปนเปอ นในสงิ่ แวดลอมไดโดยสามารถสะสมในดิน ตะกอนดิน และนา้ํ ตลอดจนหวงโซอาหารสูมนุษย ตัวอยางเชน การปนเปอนในแหลงนํ้าบริโภคในภาคใตของประเทศไทย (อําเภอรอ นพิบูลย จังหวัดนครศรีธรรมราช) นอกจากนมี้ นษุ ยอ าจรบั ประทานพชื ผลทป่ี นเปอนสารกําจดั ศัตรพู ชื ทม่ี ีสวนประกอบของสารหนู หรอื มสี ารหนูปนเปอ นในสารเติมแตง ในอาหารเล้ียงสัตวป ระเภทหมแู ละเปดไก สําหรบั สารหนใู นอาหารทะเลนั้นเปนสารหนอู นิ ทรีย ไมมีพิษตอมนษุ ย นอกจากนีย้ งั มีกรณีผูปวยทไี่ ดรบั สารหนจู ากการกนิ ยาตม ยาหมอ (ทั้งแผนไทยและแผนจนี ) ท่ีมกี ารผสมสารหนลู งไปในยาอกี ดวยอตุ สาหกรรมทีพ่ บได พบไดมากในงานหลอมโลหะ หรอื ถลุงแร เชนเหมืองดีบุก อตุ สาหกรรมผลติ สารเคมีกาํ จัดศัตรูพืชและสัตวท ่ีใชสารหนเู ปน สวนผสม นอกจากน้ี มกี ารใชส ารหนูและสารประกอบของสารหนู ในการผลติ อลั ลอยด (alloys) แบตเตอร่ี ท่หี มุ สายเคเบิล ผสมในสี อุตสาหกรรมแกว ใชใ นการฟอกหนงั สารถนอมไมหรอื รักษาเนือ้ ไม สวนแกส อารซนี (arsine) ใชม ากในอุตสาหกรรมชิน้ สว นอเิ ลก็ ทรอนิกสกลไกการกอโรค สารหนูอนินทรีย วาเลนซี 3 เมอื่ เขาสูรา งกายจะจบั กบั sulfhydryls groups ภายในเซลลและกอใหเกิดการยับย้งั เอนไซมต างๆ ในเซลล (ซ่ึงเกย่ี วขอ งในกระบวนการ cell respiration, glutathionemetabolism, การซอมแซม DNA) สวนสารหนูอนินทรยี  วาเลนซี 5 และแกส arsine เมื่อเขาสรู า งกายจะกลายเปนวาเลนซี 3 ทําใหเกิดผลตามกลไกดังกลาว จากน้ันสารหนู วาเลนซี 3 จะถูก metabolizedกลายเปน MMA (monomethylarsonic acid) และ DMA (dimethylarsinic acid) ซึ่งถกู ขับออกทางปส สาวะอาการทางคลนิ กิ พิษของสารหนูอนินทรียจ ากการกนิ มกั เปนชนิดวาเลนซี 3 ซึง่ ละลายน้ําไดดี เม่อื ถกู กรดจะเกดิ เปน แกส พิษอารซ นี (arsine) ซ่งึ ระคายเคืองมาก และทําใหอ าการพษิ รุนแรงขึ้น สวนสารหนูชนดิสารประกอบอินทรียซง่ึ อยูใ นอาหารทะเล ไมถกู ดูดซึมเขา สูรา งกาย จะถูกขบั ออกทางอจุ จาระ จงึ ไมเ กิดพษิอวยั วะเปาหมายของสารหนูคือ ทางเดนิ อาหาร หวั ใจ สมอง และไต รองลงมาคอื ไขกระดูก มา ม และระบบประสาทสว นปลาย (peripheral nervous system)พิษเฉียบพลนั• หากรับสมั ผัสทางการหายใจ จะทําใหร ะคายเคอื งเยือ่ บุทางเดินหายใจสวนตน อาจเรมิ่ จากอาการไอ เจ็บ คอ หายใจลําบาก ในรายทเ่ี ปน รุนแรงอาจเกิดคออักเสบ (pharyngitis) ปอดบวมนาํ้ (pulmonary edema) อาจถึงข้นั ระบบหายใจลม เหลว (respiratory failure) นอกจากน้ยี งั เกดิ พษิ แบบ systemic ไดด ว ย• หากรับสัมผสั ทางผิวหนัง จะทําใหร ะคายเคือง และกัดกรอนผิวหนงั เกดิ ผื่นผวิ หนงั อกั เสบ (dermatitis) กรณสี ารหนู วาเลนซี 3 ซ่งึ ละลายในไขมันไดดี จะถูกดดู ซึมผานผิวหนงั ทําใหเ กดิ พิษแบบ systemic ได ดว ย• หากสมั ผสั ถูกตา จะทาํ ใหระคายเคอื ง และกัดกรอ นอยา งมาก ทาํ ใหเ กิดเย่อื บุตาอกั เสบ (conjunctivitis) มอี าการคันตา แสบตา น้ําตาไหล อาจมีอาการตาสแู สงไมได หรอื มองภาพไมชัดตามมาได 31

• หากรบั สัมผัสทางการกนิ จะเกดิ อาการแสบรมิ ฝป าก ลมหายใจมีกลนิ่ คลา ยกระเทียม รสู กึ ตีบภายใน ลาํ คอ กลนื ลําบาก ตอ มามอี าการปวดทอง คลื่นไส อาเจยี นพุง ถายอจุ จาระเปน เลอื ด หรอื เปนสีเหมอื น น้ําซาวขา ว อาการดังกลาวเกิดไดภ ายใน 30 นาที หรอื เปนชว่ั โมง นอกจากนย้ี ังเกดิ พษิ แบบ systemic ไดด วย• พษิ แบบ systemic ไดแก กลามเนอ้ื เปนตะคริว ผวิ หนังเยน็ ชื้น มอี าการสญู เสยี น้าํ และเกลอื แร หรอื สูญเสียเลอื ด อาจถงึ ข้ันชอ็ กได เมื่อตรวจคลื่นไฟฟาหวั ใจ อาจพบลกั ษณะหวั ใจเตน เรว็ ventricular fibrillation หรือ ventricular tachycardia อาจพบ QT prolong หรอื T-wave เปลีย่ นแปลงได รายที่เปน รุนแรง อาจโคมา ชกั และเสยี ชีวิตไดภ ายใน 24 ชว่ั โมง แตในรายท่ีพนชวงวิกฤต อาจมีความผดิ ปกติ ของเสน ประสาทสว นปลาย (delayed peripheral neuropathy) เกิดขึ้นหลังจากนัน้ หลายสัปดาหได โดยมี ลักษณะชาสวนปลายแบบสมมาตร (symmetric distal sensory loss) มักเกิดกับสว นขามากกวา แขน• หากรบั สัมผสั แกส อารซ ีน (arsine) จะมอี าการปวดศรี ษะ คล่นื ไส แนนหนา อก มีผลใหเ มด็ เลอื ดแดงแตก (intravascular hemolysis) อาจมีปส สาวะเปน เลอื ด (hematuria) และภาวะไตวายเฉยี บพลนั แบบ acute tubular necrosis หากมลี ักษณะครบ 3 อาการ (triad) ไดแ ก ปวดทอ ง ดีซาน และปสสาวะออกนอ ย จะ ย่ิงบงช้ถี ึงการสัมผัสแกสอารซีนมากขึ้น แกสอารซนี ในระดับความเขมขน เพียง 10 ppm สามารถทาํ ให เกดิ อาการสับสน (delirium) โคมา และเสียชวี ิตไดพิษเรื้อรัง• อาการท่พี บไดบอ ยคือ ผลตอระบบผิวหนงั ไดแก ผวิ หนงั หนาแข็ง (hyperkeratosis) หรือมลี ักษณะ raised punctuate หรือ verrucous มกั พบท่ฝี ามือฝา เทา ซงึ่ เรยี กวา “Arsenical keratoses” บางรายเกิด เปน แผลเรื้อรัง หรอื กอ นทีผ่ วิ หนงั ซง่ึ อาจเปน รอยโรคมะเร็งผวิ หนงั ชนดิ ตางๆได (เชน Bowen disease, basal cell carcinoma, squamous cell carcinoma) นอกจากน้ยี งั พบลักษณะผวิ หนังสีเขม ขน้ึ (hyperpigmentation) มกั เห็นเปน สคี ลายทองแดง (bronze) กระจายโดยทวั่ สลับดว ยหยอมของสผี ิวท่ี ออ นกวา ปกติ เล็บอาจมีลกั ษณะเปราะ และมขี ีดขาวทเี่ ลบ็ (เรียกวา Mee’s line) อาจมีผมรวงได• ผลเฉพาะท่ี ตอ ระบบทางเดินหายใจสวนตนคอื ทาํ ใหเจบ็ คอ ไอมเี สมหะ และทําใหผนงั กน้ั โพรงจมูกเปน แผลหรือทะลุได• ผลตอระบบประสาท คอื มีอาการชาจากความผดิ ปกตขิ องเสนประสาท (peripheral neuritis and neuropathy) ในรายท่ีเปนมาก อาจมีอาการกลามเน้อื ออนแรงรว มดวย• ผลตอระบบอ่ืนๆ ไดแก ตบั โต ดซี า น ไตวาย อาจทาํ ใหก ลา มเนื้อหัวใจอกั เสบ (myocarditis) มผี ลตอ ระบบโลหิต โลหิตจาง (เกดิ ภาวะ pancytopenia, aplastic anemia, leukemia) นอกจากนม้ี ีรายงานวา ทําใหหลอดเลือดสว นปลายหดตัว (vasospasm) และเน้ือตาย (gangrene) เรียกวา “black foot disease” ซึ่งเคยพบในผรู ับสมั ผัสสารหนูจากสง่ิ แวดลอ ม• สารหนมู ีคณุ สมบตั เิ ปน สารกอ กลายพนั ธุ สารกอลูกวริ ูป (fetotoxicity) และกอมะเร็งผวิ หนัง มะเรง็ ปอด มะเร็งเม็ดเลอื ดขาว (leukemia) มะเร็งตอมนํ้าเหลือง (lymphoma) และมะเร็งหลอดเลอื ดของตบั (angiosarcoma of liver)• สารหนสู ามารถผา นรกได ทําใหเกดิ ผลตอทารกในครรภ ทารกมีภาวะน้าํ หนักแรกคลอดนอ ย หรอื เกิด ความผดิ ปกตใิ นครรภไ ด (congenital abnormalities)การสง ตรวจทางหอ งปฏิบัติการ• คาปกติของระดบั สารหนใู นเลือด คือ 10 μg/L แตเน่ืองจากสารหนูในเลือดถูกกาํ จดั ออกไดเ ร็ว จึงนิยม ตรวจระดับสารหนใู นปส สาวะมากกวา (total urine arsenic level) ในคนท่ัวไป สามารถตรวจพบระดบั 32

สารหนูในปสสาวะ 24 ช่วั โมง ไดในปรมิ าณนอ ยกวา 10 μg/gCr (เนื่องจากเปน background exposure จากอาหาร) ผทู ส่ี ัมผัสสารหนจู ากการทํางานในปรมิ าณ 0.01 mg/m3 จะมคี า ระดบั สารหนใู นปส สาวะ ประมาณ 50 μg/gCr สว นรายท่ีเปน พษิ เฉียบพลนั มักมรี ะดับสารหนสู ูงกวา 1000 μg/gCr• ขอ ควรระวังคอื การรับประทานอาหารทะเล อาจทําใหต รวจพบระดบั สารหนโู ดยรวม (total arsenic) สงู ขน้ึ ได เนื่องจากมสี ารประกอบสารหนอู ินทรีย (ซ่งึ ไมมพี ษิ ตอรางกาย) ปนอยใู นอาหารทะเลโดย ธรรมชาติ ในกรณที ่ตี อ งการเจาะจงตรวจระดับสารหนอู นนิ ทรีย สามารถสงตรวจคา MMA และ DMA (ซ่งึ เปน metabolites ของสารหนูอนินทรยี ) แทนการตรวจ total arsenic ได• รายที่เกิดพษิ แบบ systemic โดยเฉพาะการรบั สัมผัสสารหนูทางการกิน สามารถตรวจพบสารหนสู ะสม ในเสนผมหรือเล็บได• CBC, blood smear (เพื่อดู basophilic stripling), electrolytes, glucose, BUN, creatinine, liver enzymes, CPK, UA, EKG, x-ray abdomen & chest, nerve-conduction studies, tissue biopsy (เพื่อ ตรวจหามะเร็ง)การดแู ลรักษา• กรณสี มั ผัสทางการสดู หายใจ ให maintain airway ให oxygen และดูแลการหายใจตามอาการและความ รนุ แรง เฝา ระวังการเกดิ chemical pneumonitis• กรณีสัมผสั ทางผิวหนังและเย่ือบุตางๆ ใหถอดเครือ่ งนงุ หมท่ปี นเปอนออกใหห มด และลางดวยนาํ้ สะอาด หรอื normal saline ปรมิ าณมาก หากเกิดแผลไหม ใหร กั ษาแบบเดียวกับแผลไฟไหม หากเขา ตา เม่ือ รกั ษาเบือ้ งตนแลว ควรสงตอใหจักษแุ พทยดูแลรักษาตอ• กรณีกลนื กนิ ใหท ํา gastric lavage ไดห ากยังกินมายงั ไมเ กนิ 1 ชว่ั โมง• นอกจากการดูแลรกั ษาเฉพาะระบบแลว ควร monitor EKG และตดิ ตามดกู ารทาํ งานของไตและตบั รวมถึง แกไ ขภาวะ electrolyte imbalance อาจสง ตรวจระดับสารหนูในเลือดหรอื ในปส สาวะเปนระยะ• เม่อื ระดบั สารหนใู นปสสาวะสงู กวา 200 μg/L ควรทาํ การ chelate• DMPS เปน treatment of choice ขนาดที่ใหสําหรับภาวะพิษเฉียบพลนั คอื 100 – 300 mg กินทุก 2 ช่วั โมง ในวันแรก จากนน้ั 100 mg กนิ ทกุ 4 – 8 ช่ัวโมง หากใหแ บบ intravenous ขนาดคอื 5 mg/kg ทุก 4 ชัว่ โมงในชวง 24 ช่วั โมงแรก จากนนั้ ใหทง้ิ ชวงเปน ทุก 6, 8, 12 ชวั่ โมงโดยพิจารณาตามอาการ ของผูปวย สาํ หรับกรณีพษิ เรอ้ื รัง ควรใหก ิน 100 mg วนั ละ 3 เวลา ทั้งนี้ควรใหการ chelate ไปจนกวา จะตรวจพบระดับสารหนใู นปสสาวะต่ํากวา 200 μg/L• สารอ่ืนๆทีใ่ ช chelate ไดแ ก dimercaprol และ penicillamine• ขนาดของ dimercaprol คือ 3 mg/kg ฉีดเขากลาม (ควรฉีด gluteal) ทุก 4 ชว่ั โมงในชว ง 2 วันแรก จากนนั้ ทุก 12 ชั่วโมงไปอกี 7 วนั จนอาการปกตหิ รือจนระดับสารหนูในปส สาวะ 24 ชั่วโมงต่ํากวา 50 μg/L ทั้งน้ี side effect ของ dimercaprl ท่พี บไดคือผื่น urticaria อาการแสบริมฝป ากและในลาํ คอ ไข ปวดศีรษะ เย่ือบตุ าอกั เสบ ตะคริว ซึง่ แกไขไดด วยการลดขนาดยา demercaprol ทใี่ ห• Penicillamine มี side effect นอ ยกวา (อาจเกิด ไข, ผ่นื , leukopenia, eosinophilia, thrombocytopenia) มกั ใหรว มกบั dimercaprol ขนาดทีใ่ หค อื 500 mg กนิ ทกุ 6 ชว่ั โมง และสามารถใหซํา้ ไดอ ีกหลงั จาก 5 วัน หากอาการมากข้นึ หรือระดบั สารหนูสูงขึน้เอกสารอา งองิ1. Ladou J. Current occupational & environmental medicine 4th ed. New York: McGraw-Hill 2007. 33

2. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.Benzeneนพ.วิวฒั น เอกบูรณะวัฒนชือ่ เบนซีน (Benzene) ||||| ชอ่ื อนื่ Phenyl hydride, Cyclohexatriene, 1,3,5-Cyclohexatriene, Cyclohexa-1,3,5-triene, Benzohexatriene, Benzol, Pyrobenzole, Coal naphthaสตู รโมเลกุล C6H6 ||||| นา้ํ หนักโมเลกุล 78.1 ||||| CAS Number 71-43-2 ||||| UN Number 1114ลักษณะทางกายภาพ ของเหลว ไมม ีสี มีกล่ินหอมอโรมาตกิ ระเหยเปนไอไดงายคาํ อธบิ าย เบนซนี (Benzene) เปนตัวทาํ ละลายกลุม อโรมาตกิ ชนดิ หนงึ่ ลกั ษณะใสไมมสี ี ทค่ี วามเขม ขนตา่ํ ๆจะมกี ล่ินหอม ในอดีตนยิ มใชเ ปนตวั ทําละลายในอตุ สาหกรรมหลายชนดิ สารเบนซนี มีคณุ สมบัตกิ ดไขกระดูกและกอมะเร็งเม็ดเลือดขาวในมนุษย ปจจุบันจึงมีการใชนอยลง แตยังสามารถพบไดใ นอุตสาหกรรมบางประเภท และการปนเปอนในสง่ิ แวดลอมคา มาตรฐานในสถานที่ทาํ งาน ACGIH TLV – TWA 0.5 ppm, STEL 2.5 ppm ||||| NIOSH REL – Ca,TWA 0.1 ppm, STEL 1 ppm ||||| OSHA PEL – TWA 1 ppm, STEL 5 ppm ||||| IDLH 500 ppm |||||กฎหมายแรงงานไทย TWA 10 ppm, Ceiling 25 ppm, Maximum 50 ppm in 10 minutesคามาตรฐานในส่ิงแวดลอม EPA NAAQS – N/A ||||| กฎหมายสิ่งแวดลอ มไทย – มาตรฐานคา สารอินทรียระเหยงา ยในบรรยากาศท่วั ไปในเวลา 1 ป ตอ งไมเ กิน 1.7 ug/m3คา มาตรฐานในรางกาย ACGIH BEI – S-Phenylmercapturic acid ในปส สาวะหลังเลกิ งาน 25 ug/g Cr,t,t-Muconic acid ในปส สาวะหลงั เลิกงาน 500 ug/g Crคณุ สมบัตกิ อ มะเร็ง IARC Group 1 ||||| ACGIH A1 Carcinogenicityแหลง ท่พี บในธรรมชาติ• โดยปกติไมพบในธรรมชาติท่ัวไป เบนซีนเปนสวนผสมหน่ึงอยูในนา้ํ มันดิบ เปน ผลผลติ ท่ไี ดจ าก กระบวนการปโ ตรเคมี แตอาจพบปนเปอนในธรรมชาติได [1]• สามารถพบไดในมวนบหุ ร่ี [1]อุตสาหกรรมทใ่ี ช• เปนสารทไ่ี ดจ ากกระบวนการกล่นั น้าํ มัน แกสธรรมชาติ และน้าํ มนั ดิน• เปนสวนผสมอยใู นน้ํามันแกสโซลนี (gasoline)• ในอดตี เปนตัวทําละลายทผ่ี สมอยูใ นผลิตภัณฑหลายชนดิ เชน สี หมกึ ทนิ เนอร ยาฆาแมลง น้ํายาลบสี แตเน่ืองจากมีคุณสมบัติกอมะเร็ง ทาํ ใหป จจุบันมีการใชเ บนซีนเปน ตัวทําละลายในผลิตภัณฑตางๆ นอ ยลง ผูผลิตสวนใหญจะเปลยี่ นมาใชต วั ทําละลายตัวอ่ืนที่ปลอดภยั กวา เชน toluene หรือ xylene แทน อยา งไรก็ตามในผลติ ภัณฑบางประเภทกย็ ังอาจมกี ารใชเ ปน สวนผสมอยู (จะทราบไดตองดูที่ฉลาก สวนผสมเปนสาํ คัญ) โดยทวั่ ไปผลติ ภณั ฑที่ใชในครวั เรือนหากผลิตจากผผู ลิตทม่ี คี ุณภาพจะไมม ีการใช สารเบนซนี [2] ในหลายประเทศมีการออกกฎหมายหามใชเ บนซีนผสมในผลิตภัณฑท ่ใี ชใ นครัวเรือน [3]• เปนสารตัวกลาง (intermediate) ในการผลิตสารเคมอี ่ืนหลายชนิด เชน styrene, phenol, cyclohexane, สารเคมที ่ีใชใ นการผลติ สารซักฟอก, ยาฆา แมลง, ยา, น้าํ หอม, วตั ถุระเบดิ และนา้ํ ยาลบสี [1, 3] 34

• ในโรงงานอุตสาหกรรมท่ีไมมีการดาํ เนินการดานสุขภาพและความปลอดภัยของพนักงาน หรอื โรงงานขนาดเล็กทไี่ มมีคุณภาพ เรายังอาจพบมีการใชผ ลติ ภัณฑท ีม่ ีเบนซนี ผสมอยไู ด เชน โรงงาน รองเทาทใี่ ชก าวทมี่ ีเบนซีน กิจการซกั รดี ทใ่ี ชนํา้ ยาซักแหงท่ีมเี บนซีน โรงงานเหลานห้ี ากมีการพัฒนา คณุ ภาพดานความปลอดภัยของพนกั งานแลว ในปจจบุ ันมกั จะเปลี่ยนมาใชตัวทาํ ละลายอื่นท่ีปลอดภยั กวา แทน เชน toluene, xylene, methyl ethyl ketone (MEK) เปน ตน• เนอ่ื งจากเปน สวนผสมอยูในนาํ้ มนั แกสโซลีน ทําใหคนทที่ าํ งานเกย่ี วขอ งกับนํ้ามนั และรถ เชน พนกั งาน โรงกล่ัน เดก็ ปม ชา งซอ มรถ ตํารวจจราจร เสย่ี งไดร บั สมั ผัสในการทาํ งานไปดวย• เบนซีน (benzene) มักถกู เรียกสับสนกับนาํ้ มันเบนซิน (benzine) สองอยา งนี้มีความแตกตางกัน เบนซีน เปนตัวทาํ ละลายชนิดหน่ึงและเปนสวนผสมในนาํ้ มนั สวนเบนซินเปน ชอื่ ของสูตรนํา้ มัน (เชน เดยี วกบั ชือ่ ดเี ซล แกสโซฮอล โซลา เหลาน้เี ปนตน )กลไกการกอโรค ออกฤทธ์ิกดระบบประสาทเชนเดยี วกบั ตัวทําละลายกลุมอโรมาตกิ ตวั อื่นๆ ทาํ ใหห ัวใจเตนผดิ จงั หวะ กลไกการกอมะเร็งเช่ือวา เกิดจากสารเมตาโบไลตที่เปน พษิ ของเบนซนี คือ benzene epoxide [3]การเตรยี มตวั เม่อื เกิดเหตุฉุกเฉิน เบนซีนเปนสารไวไฟ ระเหยไดด ีมาก (NFPA Code: H2 F3 R0) เม่ือลกุไหมอ าจเกดิ การระเบดิ ไดงา ย ไอของสารนหี้ นักกวา อากาศ การเขาไปกภู ยั ชดุ ท่ใี ชตอ งทนไฟ และเนื่องจากเปน สารกอ มะเร็ง ระดบั ของชุดควรเปน ชุดปอ งกันชนิดทีม่ ถี งั บรรจอุ ากาศในตัว (Self-contained breathingapparatus, SCBA) เทานัน้อาการทางคลนิ กิ• อาการเฉยี บพลนั ทางเขา สูรางกายของเบนซีนนั้น สามารถเขา สูร างกายไดทง้ั ทางการหายใจ ทางการ กนิ และซมึ ผานผวิ หนงั หากไดรับเขาไปปริมาณมากจะมีฤทธิก์ ดสมองอยางทันทีทนั ใด ทาํ ใหปวดหัว คลน่ื ไส วงิ เวยี น จนถึงชกั และโคมาได ฤทธ์ริ ะคายเคอื งเยอ่ื บุจะทําใหเ คอื งตา จมูก คอ ไอ แนน หนา อก และอาจมีปอดบวมนํ้า ฤทธิก์ ระตุน กลามเนื้อหัวใจทําใหหวั ใจเตน ผิดจงั หวะ (ทาํ ใหกลามเนอื้ หวั ใจไวตอ ฤทธ์ขิ อง catecholamine เพ่มิ ขนึ้ ) หวั ใจจึงเตนเรว็ ผดิ ปกติ การสมั ผัสทางผวิ หนังทําใหผ วิ หนงั ไหม เปน ผื่นแดงอักเสบได• อาการระยะยาว การสมั ผสั ในระยะยาวมผี ลกดไขกระดูก ทําใหเ กดิ ความผดิ ปกตทิ างระบบเลือดไดค ือ pancytopenia, aplastic anemia และท่สี ําคญั คือกอมะเรง็ เมด็ เลือดขาวชนิด acute myelogenous leukemia (AML) นอกจากนีย้ ังมรี ายงานพบความสมั พนั ธก ับการเกดิ มะเรง็ เม็ดเลอื ดขาวชนิด chronic myelogenous leukemia (CML), multiple myeloma (MM), Hodgkin’s disease และภาวะ paroxysmal nocturnal hemoglobinuria อกี ดว ย สวนการศึกษาถงึ ความสมั พันธของการสัมผัสเบนซีนกับมะเร็งเมด็ เลือดขาวชนิด acute lymphoblastic leukemia (ALL), ภาวะ myelofibrosis และมะเร็งนํา้ เหลือง (lymphoma) ยังไมมพี บความสัมพนั ธท ี่ชัดเจน [2]การตรวจทางหองปฏบิ ัตกิ าร• การตรวจเพ่อื ยืนยนั การสัมผสั ทาํ ไดหลายอยาง คอื 1) ระดบั phenol ในปสสาวะ 2) ระดับ t,t-muconic acid (TTMA) ในปส สาวะ 3) ระดบั s-phenylmercapturic acid (S-PMA) ในปส สาวะ และ 4) ระดบั เบน ซนี ในเลอื ด (blood benzene)• การตรวจระดบั phenol ในปส สาวะเปน เมตาโบไลตที่สามารถตรวจเพือ่ บง ชีก้ ารสมั ผัสเบนซีนในระดบั สูง ไดดี (เมอื่ ระดบั เบนซีนในอากาศสูงกวา 5 ppm) แตม ีปจ จยั รบกวนจาก 1) ผทู ีส่ ูบบหุ รี่ 2) ผทู ที่ าํ งาน สมั ผสั สาร phenol และ 3) การกินอาหารบางอยางทีไ่ ดเมตาโบไลตเ ปน phenol เชน เน้อื รมควนั ปลา รมควนั ในปจ จบุ นั นีอ้ งคก ร ACGIH ไดย กเลกิ การใช phenol ในปส สาวะเปนตวั บงช้ีการสมั ผสั สาร 35

เบนซีนแลว เน่ืองจากเหตุผลความจาํ เพาะตา่ํ และคามาตรฐานระดบั เบนซนี ในอากาศของประเทศท่ี พัฒนาแลวสว นใหญก็ลดลง (จนระดับเบนซนี ในอากาศมักจะตํ่ากวา 5 ppm) ผลจากการสมั ผสั เบนซนี ใน ระดับท่ตี าํ่ ลงทําใหค า background phenol ในปสสาวะคนท่ัวไปสูงกวา คา phenol ท่เี กิดจากการสัมผัสใน งาน ทําใหน ํามาแปลผลไมไ ด อยางไรก็ตามหากพบสถานที่ทาํ งานใดทีม่ รี ะดับเบนซีนในอากาศสูงมาก (มากกวา 5 ppm) ก็ยงั พอสามารถใหการตรวจน้เี ปน ตัวบงชีก้ ารสมั ผสั เบนซนี ได [4]• การตรวจ TTMA ในปสสาวะ ซึ่งเปนการตรวจท่จี าํ เพาะมากขึน้ จงึ เขามาแทนทก่ี ารตรวจ phenol ใน ปจ จุบัน การตรวจ TTMA นเี้ หมาะสําหรบั บงชีก้ ารสมั ผสั เบนซีนแมว าระดับเบนซนี ในอากาศจะตํ่ากต็ าม แตอ าจมผี ลบวกลวงไดจาก 1) ผูท สี่ ูบบหุ รี่ 2) ผทู ีก่ ินอาหารที่มี sorbic acid เปน สารกันบดู (มกั พบใน อาหารที่ตองการกันไมใ หราข้นึ เชน ชสี นา้ํ เชื่อม เยลลี่ เคก ผลไมอ บแหง ) อกี ท้งั มีคา ครง่ึ ชีวิตในปส สาวะ ส้นั เพียง 5 ชวั่ โมง จึงตองระมดั ระวังในการแปลผล TTMA อยางมากเชนกัน [4]• การตรวจ S-PMA ในปส สาวะเปน การตรวจที่จาํ เพาะขนึ้ เนอ่ื งจากสารน้ไี มเกิดขนึ้ จากการกินอาหาร จึง ไมถกู ปจ จัยรบกวนจากการกินอาหารประเภทตางๆ แตยังอาจมผี ลบวกลวงไดใ นคนทส่ี ูบบหุ ร่เี ชน กัน คา คร่งึ ชีวติ ของสารน้ีในปสสาวะเทา กับ 9 ชัว่ โมง ทาํ ใหเหมาะทจ่ี ะเกบ็ ตรวจหลังเลิกกะ [4] อยา งไรกต็ าม ปจ จบุ ัน (พ.ศ. 2554) ยังไมม หี อ งปฏบิ ตั กิ ารท่ีสามารถตรวจสารน้ีไดใ นประเทศไทย• การตรวจ blood benzene เปน การตรวจยนื ยันการสมั ผัสท่ีดี เนือ่ งจากมคี วามจาํ เพาะกับการสมั ผสั สาร เบนซีนสูงสดุ ถาใหไ ดผลดีตอ งตรวจหลงั การสัมผัสไมนานมาก เนอ่ื งจากเบนซนี คาครงึ่ ชวี ติ ในเลอื ดเพยี ง ประมาณ 8 ชว่ั โมง อยา งไรกต็ ามยงั อาจมผี ลบวกลวงจากการสูบบหุ ร่ีไดเชนกนั [4]• กรณีสงสัยเปนโรคพิษเบนซีนเฉียบพลัน การวินิจฉัยใหข้ึนกับประวัติและการตรวจรางกายเปน สาํ คัญ การตรวจเพ่อื ยืนยันการสมั ผสั ท่มี ปี ระโยชนถา ทําไดค ือระดับเบนซนี ในเลอื ด (blood benzene) ซ่งึ ตอ งเจาะตรวจหลงั จากสมั ผัสทันที แตมขี อจํากดั คือพบผลบวกลวงในผูที่สูบบุหรี่จัดได การตรวจทชี่ ว ยใน การรักษาอื่นๆ คอื การตรวจคล่ืนไฟฟาหวั ใจ (EKG) ภาพรังสีทรวงอก (Chest X-ray) ความสมบรู ณของ เม็ดเลอื ด (CBC) ระดับเกลอื แรใ นเลือด (electrolyte) การทาํ งานของตบั (liver function test) และการ ทาํ งานของไต (BUN, creatinine) [2]• การตรวจท่ีชว ยในการวนิ จิ ฉยั และรักษาในกรณีพิษเบนซีนเร้ือรัง คอื การตรวจความสมบรู ณของเม็ดเลือด (Complete blood count, CBC) ซึ่งอาจพบคา ระดบั เม็ดเลอื ดทั้งเม็ดเลือดขาว เมด็ เลือดแดง และเกรด็ เลือดสงู ข้ึนกอนในระยะแรก กอนจะเกดิ ภาวะ aplastic anemia ตามมา [2]การดแู ลรกั ษา• ปฐมพยาบาล กรณสี ารเคมีรัว่ ไหล นาํ ผูปวยออกจากจุดเกดิ เหตุใหเ รว็ ทส่ี ุด ใหอ ยูในทอ่ี ากาศถายเท ถอดเสอ้ื ผา ออก ลา งตวั ดวยนาํ้ เปลา ใหม ากทีส่ ดุ ถา เขาตาใหล า งตาดว ย สังเกตสญั ญาณชีพ ใสทอชวย หายใจถา ไมหายใจ ใหออกซเิ จนเสริม• การรักษาระยะเฉยี บพลัน ทําการลางตวั (decontamination) ทัง้ ทีจ่ ุดเกิดเหตแุ ละท่โี รงพยาบาล ชวย การหายใจ ใหออกซิเจน ถา มภี าวะหวั ใจเตนผดิ จงั หวะ โคมา หรือปอดบวมนํ้า ใหร กั ษาตามอาการที่ เกิดขึ้น หลกี เล่ียงการใหยากลุม adrenergic agents เชน epinephrine เพราะจะทาํ ใหอ าการหวั ใจเตน เร็วผดิ จังหวะแยล ง ควรสงั เกตอาการโดยเฉพาะเรื่องหัวใจเตนผิดจังหวะและปอดบวมนาํ้ อยางนอย 12 – 24 ชัว่ โมงหลงั การสัมผัสเบนซีน ไมมียาตา นพษิ (antidote) สาํ หรบั เบนซนี• การดแู ลระยะยาว เนือ่ งจากสารนีเ้ ปนสารกอมะเร็ง จึงตอ งดูแลผูทสี่ ัมผสั สารน้ใี นระยะยาวดวย โดยการ รบี จัดทําทะเบยี นผสู มั ผสั ใหค วามรูถึงอันตรายระยะยาวของสารนี้แกผูสัมผัสทุกคน รวมถึงหนวยกูภัย และบคุ ลากรทางการแพทยที่มีแนวโนมปนเปอ นการสมั ผัสดวย 36

การเฝา ระวัง กรณีอบุ ตั ิภัยสารเคมตี อ งรบี ทาํ ทะเบียนผสู มั ผัสสารนใี้ หครบถวน เนอ่ื งจากเปนสารกอ มะเรง็เม็ดเลอื ดขาว ควรทาํ การตรวจติดตามผสู มั ผสั สารเหลา นไ้ี ปอยา งนอ ย 10 – 20 ป ทําการตรวจ completeblood count (CBC) อยา งนอยปละครง้ั เพ่อื ดูระดับและรปู รางเมด็ เลือดขาวและเกร็ดเลือด ซกั ประวตั ิความผดิ ปกตทิ างระบบเลือด เชน เลือดออกงา ย จํ้าเลอื ดตามตัว ถา ผดิ ปกติตองรบี สงไปตรวจวนิ จิ ฉยั ยนื ยันเอกสารอางอิง1. Farrow C, Wheeler H, Bates N, Murray V. The chemical incident management handbook. London: The Stationery Office 2000.2. Olson KR, Anderson IB, Benowitz NL, Blanc PD, Clark RF, Kearney TE, et al. Poisoning & drug overdose. the California Poison Control System. 5th ed. New York: McGraw-Hill 2004.3. Stellman JM. ILO encyclopaedia of occupational health and safety. 4th ed. Geneva: International Labour Office 1998.4. Lauwerys RR, Hoet P. Industrial chemical exposure: Guidelines for biological monitoring 3rd ed. Florida: CRC Press 2001.Berylliumนพ.วชร โอนพรัตนว บิ ูลอมตา อตุ มะช่ือ เบริลเลียม (Beryllium) ||||| ช่ืออน่ื Gluciniumสัญลกั ษณอ ะตอม Be ||||| นาํ้ หนักอะตอม 9.01 ||||| CAS Number 7440-41-7 ||||| UN Number 1567ลกั ษณะทางกายภาพ โลหะสีเทาออกขาวคาํ อธบิ าย เบริลเลียมเปนสารท่ีกอ ใหเกดิ มะเร็ง มลี กั ษณะเปน สารทีม่ ีนา้ํ หนักเบา ทนทานการยดื ขยายไดส ูงและตา นทานการกัดกรอน Beryl เปน ท่ีมาของเบริลเลียมทางการคา ท่สี าํ คัญ ซึง่ อุดมไปดวยแรธาตุที่ประกอบดว ย beryllium oxide ความเขม ขน สูง (รอ ยละ 10 – 13) โดย beryl พบไดมากในประเทศอารเ จนตินา บราซิล อนิ เดีย ซิมบับเว และแอฟริกาใต การผลิตเบริลเลียมมี 2 วธิ ีการทส่ี ําคญั ในการสกดัเบริลเลียมจากสินแร ไดแก sulphate process และ fluoride processคามาตรฐานในสถานท่ที าํ งาน ACGIH TLV (2008): beryllium and compounds TWA = 0.00005 mg/m3||||| NIOSH REL: TWA = less than 0.0005 mg/m3, Cancer Notation, IDLH = Cancer Notation |||||OSHA PEL: TWA = 0.002 mg/m3, Ceiling = 0.005 mg/m3, Maximum peak in 30 minutes = 0.025mg/m3 ||||| ประกาศกระทรวงมหาดไทย เร่อื งความปลอดภัยในการทํางานเกี่ยวกบั ภาวะแวดลอม (สารเคม)ีพ.ศ. 2520: TWA = 0.002 mg/m3, Ceiling = 0.005 mg/m3, Maximum peak in 30 minutes = 0.025mg/m3คา มาตรฐานในรางกาย ยังไมม อี งคกรท่ีนาเชื่อถือองคกรใดกาํ หนดไวคุณสมบัตกิ อมะเร็ง IARC Group 1 (ยนื ยนั วา เปนสารกอ มะเรง็ ) ||||| ACGIH Carcinogenicity = A1การใชประโยชน การใชป ระโยชนข องเบริลเลียม ไดแก การใชท ําโลหะผสม (alloy) รว มกบั โลหะอ่นื ๆ โลหะผสมท่แี พรหลายมากท่ีสุด คือ “bronze” ท่ีมีสดั สว นที่พอเหมาะของเบริลเลียมกบั ทองแดง เปนโลหะผสมที่มีทนทานการยืดขยายไดสูง และมคี วามสามารถในการแขง็ ขึน้ ไดดวยวธิ ใี ชค วามรอน beryllium bronzes ใชใ นเคร่อื งมอื ทไ่ี มเ กิดประกายไฟ ชิ้นสวนสวติ ซไ ฟฟา สปรงิ นาฬิกา ไดอะแฟรม (diaphragms) แผน จมี (shims) 37

ลูกเบ้ียว (cams) และปลอก (bushings) เบรลิ เลียมถกู ใชในการผลติ เซรามคิ วัสดุท่ีทนความรอนสงู และวัสดุอนื่ ๆ ใชในการผลิตหลอดไฟเรืองแสง หรอื หลอดนอี อน นอกจากนีย้ ังถกู ใชเ ปน moderator ของ thermalneutron ในเครอื่ งปฏกิ รณนิวเคลียร และเปนตวั สะทอ นเพื่อลดการร่วั ไหลของนวิ ตรอนจากแกนเคร่อื งปฏกิ รณmixed uranium-beryllium source บอยครง้ั ถกู ใชเ ปน neutron source เบริลเลียมถกู ใชเ ปนวัสดุหนา ตา งในx-ray tube เนอ่ื งจากนาํ้ หนักทเ่ี บา อัตราการหดหรอื ขยายสูงเม่อื ไดรับแรงบีบหรอื ดงึ และคณุ สมบตั ขิ องการคงสภาพในขณะทม่ี ีความรอ น ทาํ ใหเ บริลเลียมเปนวสั ดุทน่ี า สนใจสําหรับอตุ สาหกรรมการบนิ และอวกาศกลไกของการเปน พษิ• เบรลิ เลียมและสารประกอบของเบริลเลียมเปน สารท่ีมคี วามเปนพษิ สูงมาก เบริลเลียมสามารถสง ผลตอ ทกุ ระบบอวยั วะของรา งกาย อวัยวะทม่ี ีความเก่ยี วขอ งที่สุดคอื ปอด โดยทุกรปู ของเบริลเลียมจะมี ความสมั พันธก ับโรค (ยกเวน สําหรบั beryl ore) ชองทางหลักทเี่ บริลเลยี มเขา สูรางกายคอื การหายใจ เบริลเลียมดดู ซึมผานเขา รา งกายทางระบบทางเดนิ อาหารไดนอยมาก• การเกิดโรคเฉยี บพลันเปนผลจากพิษโดยตรงตอเยื่อบุจมกู และลําคอ และการเขาไปสูแขนงหลอดลม เปน เหตใุ หเ กิดการบวมและอกั เสบในปอด เบรลิ เลียมทําใหเกดิ ปอดอักเสบจากสารเคมีแบบเฉยี บพลนั (acute chemical pneumonitis)• การเกิดโรคเร้ือรังจากเบริลเลยี ม เปนรปู แบบของพิษเบริลเลยี มอีกอยา งหนง่ึ กลไกหลักของโรคเร้ือรังน้ี เกิดจากภาวะภูมไิ วเกินแบบ delayed type of hypersensitivity ท่จี าํ เพาะตอเบรลิ เลียม สามารถทําให เกดิ การกอรูปเปน granuloma• เบรลิ เลียมสามารถเปนสาเหตกุ ารระคายเคอื งผิวหนงั และการบาดเจ็บทเี่ บริลเลียมแทรกเขาสูเนือ้ เยอื่ ใต ผิวหนัง (subcutaneous tissue) สามารถเปนสาเหตขุ องการระคายเคอื งเฉพาะท่ี และการกอรปู เปน granuloma• เบรลิ เลียมถกู ปลอ ยออกจากอวัยวะท่ีสะสมอยา งชาๆ และถกู ขับออกจากรางกายทางไต การปลอ ยออก ชาๆ อาจกนิ เวลานานถึง 20 – 30 ปการแสดงออกทางคลนิ ิก• การบาดเจ็บของผิวหนัง กรดเกลอื ของเบริลเลยี มเปน สาเหตุของผนื่ แพส มั ผัส (allergic contact dermatitis) รอยโรคอาจแดง เปนปมุ นูน มกั จะคัน และพบบนสว นสมั ผสั ของรางกาย มักปรากฏหลงั จาก การสมั ผัสครัง้ แรก 2 สปั ดาห เนื่องจากตอ งมีเวลาในการพฒั นาเปน ภาวะภูมไิ วเกนิ ยกเวน ในรายทมี่ กี าร สมั ผัสอยา งมาก จนเกดิ ปฏิกริ ิยาระคายเคอื งทันที การเกิดอบุ ัติเหตทุ ี่มีโลหะเบริลเลียม หรือผลกึ ของ เบริลเลียมที่ละลายนาํ้ ไดฝงอยูในแผลถลอก ฝงในรอยแตกของผิวหนัง หรอื ใตเ ล็บ อาจเปนสาเหตขุ อง การแข็งของผิวหนังบริเวณนั้นรว มกบั มตี รงกลางเปน หนอง และ granuloma สามารถกอรปู ข้ึนไดใ น ตําแหนง นัน้ ๆ เยอ่ื บตุ าอักเสบและผิวหนังอักเสบอาจปรากฏอยางเดยี วหรือเปนรว มกนั ในกรณีของเยือ่ บุ ตาอักเสบ การบวมรอบดวงตาอาจรุนแรงมาก• โรคเบริลเลยี มแบบเฉยี บพลัน จะมเี ยือ่ บุจมูกและคออักเสบ จดุ เลือดออก รอยแยก และแผล จนถงึ การ ทะลขุ องผนังกัน้ จมูก การหลกี เลี่ยงการสัมผสั เบรลิ เลียมจะทาํ ใหก ระบวนการอักเสบฟน กลบั ไดภายใน 3 ถึง 6 สัปดาห นอกจากนี้ การสัมผสั เบริลเลียมในระดับสูงของหลอดลมและแขนงหลอดลมเปน สาเหตขุ อง การไอทไ่ี มม ีเสมหะ เจบ็ ใตหนาอก และหายใจสั้นลง อาจไดย ินเสยี งหลอดลมตีบตัว และภาพรงั สที รวงอก อาจแสดงรอยเพม่ิ ขนึ้ ของหลอดลมฝอยและเสนเลอื ดในปอด ถาคนงานหลีกเล่ยี งการสมั ผัส การฟน กลบั คนื จะใชเ วลาประมาณ 1 – 4 สปั ดาห 38