เล่มรายงานวิจัยนวัตกรรมเศรษฐกิจพอเพียง (ส (1)_compressed

84 ฐานการเรียนรกู ารทำน้ำดมื่ ตราสาหรา ยทอง หมูที่ 2 บานโกรกยาว ผูใหญม านพ สมคิด เนื่องดวยการตระหนังถงึ รายจายทีค่ นในชมุ ชนจา ยออกนอกชมุ ชนเพอ่ื ซือ้ น้ำดม่ื เพ่ือการบรโิ ภค ตอปนน้ั มีจำนวนมาก การผลติ นำ้ ดืม่ ขึน้ เปนของชมุ ชน เพอื่ ใหคนชมุ ชนไดซือ้ น้ำบรโิ ภคในราคาถูกเงินไม ร่ัวไหลออกภายนอก ท้ังยังเปน การสรางรายไดใ หกับชุมชนดวย ทงั้ นไ้ี ดม ีการเปด โอกาสใหทกุ คนในชมุ ชน ไดเ ขารวมถือหุนโรงงานน้ำดม่ื และไดร ับเงนิ ปน ฐานการเรียนรูธนาคารขยะ หมทู ่ี 3 บานหนองปริก ผใู หญ บรรเทา กระตา ยทอง ธนาคารขยะเนอ่ื งดว ยการมองเหน็ ปญ หาขยะทมี่ มี ากในชมุ ชน อีกทง้ั ในการขายขยะผา นพอคา คนกลางนัน้ อาจทำใหคนในชมุ ชนไมไ ดป ระโยชนเ ทา ทีค่ วร จงึ คดิ กอตง้ั ธนาคารขยะขน้ึ เพ่ือใหคนในชมุ ชน ท่ีมขี ายขยะนน้ั ไดมสี วนรว มในการเปน เจาของรวมไปถงึ การไดร บั เงินปน ผล เพอื่ เปนการตอบแทนดวย นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุม ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

85 ฐานการเรียนรูสถาบันการเงนิ ชุมชนตำบลหนองสาหรา ย หมทู ่ี 4 บา นหนองขุย ผใู หญพ ลวรศิ วรรณะ มีการจดั ตง้ั สถาบันการเงิน ซง่ึ นบั เปนสง่ิ ทเ่ี ปนประโยชนต อ คนในชุมชนเปน อยางมาก โดยเฉพาะ ในสว นของระบบบรหิ ารจัดการท่ีมีระบบท่ดี ีเพอื่ จดุ มงุ หมายคอื การใชค วามดีในการเขาถงึ แหลง ทุนและ เปาประสงคเ พื่อเปนการขจัดหนสี้ ินของคนในชุมชนใหหมดไป ฐานการเรียนรูก ารทำน้ำยาซกั ผา,ลางจานตราสาหรายทอง หมทู ี่ 5 บา นปลักเขวา กำนันสราวธุ หอมจนั ทร การทำน้ำยาอเนกประสงค (น้ำยาลางจาน และน้ำยาซกั ผา ) ใชเองและจำหนาย เพ่ือเปนการลด คาใชจา ยในสว นของใชท ่ีจำเปน ในชวี ิตประจำวันใหมตี น ทุนที่นอยลงและเพื่อเปน การสรา งรายได ฐานการเรียนรู ศูนยการเรยี นรเู ศรษฐกิจพอเพียง หมูท ี่ 6 บานหนองทราย ผจก. แรม เชียงกา นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

86 ฐานการเรียนรกู ารทำน้ำหมักอนิ ทรียชีวภาพ หมทู ี่ 7 บานหนองแหน ผใู หญ บญุ มี เนตรสวาง บา นหนองแหน มหี มอดินผูผ ลติ น้ำหมักชีวภาพเพอื่ ใชในการเกษตรทีเ่ ปนมิตรกับส่ิงแวดลอม และไมทำลายระบบสขุ ภาพ/ พลงั งานทดแทน แผนภาพสรุปรปู แบบนวตั กรรมการประยกุ ตใ ชเ ศรษฐกจิ พอเพยี งจากพอ หลวงสูชมุ ชน สำนักงานสงเสรมิ และสนบั สนุนวชิ าการ 5 4.5 กรณีศกึ ษาศนู ยเรียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียง ชุมชนบา นเตย อำเภอพิมาย จงั หวัดนครราชสมี า จากอดตี สูปจ จบุ ัน การเปลยี่ นแปลงทางสงั คม และปญ หาที่เกดิ ข้ึนในวิถชี นบท ชุมชนบานเตย เปนหมบู านเกา แกท มี่ กี ารกอตั้งหมูบ านมานานกวา 200 ป จากในอดตี หมูบา นนั้น ต้งั ชื่อมาจาก “ตนเตย” ซ่งึ เกิดขน้ึ เองตามธรรมชาติท่ีบรเิ วณหนองนำ้ สาธารณะท่ตี ง้ั อยทู างทศิ ใตของ หมบู านเปน จำนวนมาก จึงไดต ง้ั ชอื่ หมบู า นวา “บา นเตย” คนในหมบู านสว นใหญทำนา เล้ยี งสัตวแ ละ คาขาย ซึง่ เปน การใชชีวติ ในวถิ ีชนบท และมกี ารพงึ่ พาอาศัยซ่งึ กนั และกัน จากสภาพพน้ื ที่ พบวา พน้ื ท่ี ชมุ ชนสวนใหญเ ปนท่ดี อน พ้นื ท่ที ำนาเปน ทล่ี มุ ลอมรอบหมูบาน ไมมปี า ไมช ุมชนทำใหในอดีตการเพาะปลูก จงึ ไมค อ ยไดผล เนอ่ื งจากสภาพดินเปนดินเค็ม อกี ทงั้ มกั ประสบกับปญ หา ภัยธรรมชาติทงั้ อุทกภัยและ ภัยแลง ซ้ำซาก ซ่ึงในชว งทีผ่ านมาหมบู านเตยไดเ ขา รวมเปน หมูบ านแกนหลักของเครอื ขายหมบู า นเศรษฐกจิ พอเพียง เฉลมิ พระเกียรติ 84 พรรษา ระดับอำเภอ ตามโครงการยทุ ธศาสตร \"บ ว ร\" (บา น วัด โรงเรียน) นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่ือผูดอ ยโอกาส

87 ท่ีมกี ารบริหารจัดการชุมชนตามวถิ ชี วี ิตชมุ ชน ป 2554 จงั หวดั นครราชสมี า ซึ่งเหตุผลสำคัญในการเขารวม โครงการเน่ืองจากชมุ ชนบา นเตยประสบปญหาพ้ืนท่ที ำกนิ เปน ดนิ เคม็ สงผลใหการทำนา ทำสวนไมไ ดผ ล เทาท่คี วร เนอ่ื งดวยดินมสี ภาพเสอื่ มลงเรือ่ ยๆ จึงไดม กี ารคดิ หาแนวทางแกไขปญ หาโดยวธิ ธี รรมชาติตาม แนวพระราชดำรพิ ระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัวรชั กาลท่ี 9 ในเรื่องการใชห ญาแฝกแกป ญ หาดินเคม็ โดยวธิ ี “หม ดิน” และไดเร่มิ รณรงคการใชป ุยอนิ ทรียชวี ภาพ ในการทำเกษตรกรรม เพื่อปรบั สภาพดนิ ท่ี เสื่อมโทรมใหม ชี ีวติ จากพน้ื ฐาน ภมู ิปญญาด้ังเดมิ ซง่ึ ไดรับการสนับสนนุ จากหนว ยงานภาครัฐและภาค เอกชน นอกจากนี้ชมุ ชนบานเตยยังไดจ ัดตงั้ กลมุ ผลติ ปุยอนิ ทรียชีวภาพใชในชุมชนเพอ่ื ลดรายจาย และ จดั จำหนายแกเ กษตรกรภายนอกชมุ ชนเพ่ิมรายได โดยสามารถบรหิ ารจดั การไดอยางมปี ระสทิ ธิภาพ จนถึงปจ จบุ ันดวยวิสัยทัศนช ุมชนทว่ี า “ชุมชนเขม แข็ง รวมแรงสามคั คี อาชพี เรามี วิถพี อเพียง เกษตร ปลอดสารพิษ มีจติ สาธารณะ วฒั นธรรมล้ำคา รักษาส่งิ แวดลอ ม” กระบวนการวเิ คราะหห าเหตุแหง ปญหา จากการวิเคราะหเหตุแหงปญหา พบวา ชุมชนบานเตยน้นั เกดิ ปญหาความยากจนของคนในชุมชน ท่ไี ดรับผลกระทบมากจากปญหาของที่ดินทำกินในชุมชนเปนสว นใหญ เนอ่ื งจากการประสบกบั ภาวะภยั ธรรมชาติตางๆ ไมว าจะเปนอุทกภยั ภยั แลง หรอื ปญ หาสภาพดินเค็มดนิ เสยี จากการใชส ารเคมีและชว ง ฤดแู ลงกไ็ มส ามารถทำการเพาะปลกู ได ซ่ึงสงผลใหไ มสามารถสรางใหเ กดิ ผลผลิต ทางการเกษตรใหเ ปน ไป ตามที่ตอ งการได อกี ทง้ั ในชวงที่ผานมาในอดีต คนในชุมชนสวนใหญน ิยมใชป ยุ เคมีในการเพาะปลกู ทำให มอี ัตราตน ทุนการผลติ ท่ีสูง รวมถงึ ขาดการบำรงุ รักษาหนาดิน ทำใหด นิ เสยี และไมสามารถเพาะปลกู ได จากสภาพปญหาดังกลาว ทำใหค นในชมุ ชนเริ่มประสบปญหาทางการเกษตรมากขึ้น สงผลตอ การ มรี ายได ลดลง และเร่มิ มีหน้สี ินในภาคครวั เรือนเพิม่ มากขนึ้ กลายเปน หนธ้ี นาคาร สถาบนั การเงิน และหนนี้ อก ระบบเน่อื งดว ยการทคี่ นในชมุ ชนมีคา ใชจา ยที่ฟมุ เฟอ ยและไมมกี ารวางแผนการใชจา ยอนั เปน เหตุที่ทำให หลายๆ ครอบครัวตองออกไปหางานทำท่กี รุงเทพฯ ขนั้ ตอนการวางแผนเพื่อการแกไขปญหา จากผลกระทบดังกลาวทำใหชมุ ชนบา นเตยเริม่ ตระหนกั ถึงปญหาทเ่ี กดิ ขนึ้ และไดนำมาสูการคดิ วเิ คราะหเพอื่ หาแนวทางในการแกไขปญ หาและพัฒนาชมุ ชนใหพน จากวิกฤตรว มกัน โดยไดร วมกบั หนวยงานภาครัฐและภาคเอกชนในการสรา งกระบวนการเรยี นรกู ารแกไ ขปญ หา และใชว ธิ ีการใหห นว ยงาน ตางๆ เขา มาใหความรแู ละแนะนำวิธกี ารในการแกไ ขปญหาดนิ เค็ม โดยการปลกู พืชบำรงุ ดิน (ถ่วั ปอเทอื ง) การลดใชสารเคมี การสง เสริมการปลูกสะเดา มะขามเทศ เพราะพืชเหลาน้เี ปน พืชทม่ี คี วามทนตอ ดนิ เค็ม และยังเปนแหลง อาหารแกคนในชมุ ชนได นอกจากนหี้ นวยงานภาครฐั เอกชนและผูนำชมุ ชนไดมีการนอ มนำ แนวคดิ ตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง มาประยกุ ตใชเพือ่ การพัฒนาชุมชนใหเปน ชมุ ชนเกษตรอนิ ทรีย ปลอดสารพษิ และชว ยลดรายจา ยคาปุยเคมี ยาปราบศัตรพู ืชและอื่นๆ ทำใหค นในชมุ ชนหางไกลจากสารพษิ ตกคา ง ลดภาระหนส้ี นิ จากการกูยืมเพ่อื การเกษตร และมีเงนิ เก็บไวใ ชจ ายในครัวเรือนเพิ่มมากข้นึ อกี ทัง้ ยังไดรับความรแู ละคำปรึกษาแนะนำเก่ียวกับการจดั ทำบญั ชีครัวเรือน การวางแผนการใชจ า ย ตลอดจน การติดตามผลการจัดทำบญั ชีครวั เรือนเปน ระยะ และยงั ไดรับการสงเสริมและสนับสนุนการประกอบอาชีพ เสริม การแปรรปู สนิ คาจากวัตถุดิบภายในชุมชน เพ่อื เพิม่ รายไดใ หแกคนในชุมชนอกี ดวย นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส

88 จากกระบวนการคดิ เพอ่ื วางแผนการแกไขปญหาหนส้ี นิ และปญ หาทางการเกษตรของคนในชุมชน กไ็ ดร ับการสงเสริมและสนบั สนนุ จากธนาคารเพ่อื การเกษตรและสหกรณก ารเกษตร (ธ.ก.ส.) ในการเขามา ใหคำปรึกษาแนะนำดานองคค วามรเู ก่ียวกบั หลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง โดยไดแ นะนำใหคนในชมุ ชน ลด ละ เลกิ การใชส ารเคมใี นการเพาะปลูก และหันมาใชส ารธรรมชาติ หรือสารอนิ ทรยี  เพอื่ ลดตน การผลิต ลดสารผิดตกคา งในรางกาย และชว ยใหหนาดินไมเ สอ่ื มโทรม ตลอดจนนำพาใหคนในชุมชน ไดร จู กั การมีวิถีชวี ติ แบบพอเพยี ง ดวยการพออยู พอกิน พอใช เหลือใช และแบง ปน ชวยคนในชมุ ชน สามารถลดปญ หาดา นรายได รายจา ย และหน้ีสิน ทีเ่ กิดข้นึ ในครอบครวั และชมุ ชนลงไปได นอกจากนี้ ยังมหี นวยงานภาครัฐทั้งในระดับอำเภอและจงั หวัด เขามามีสวนชวยหนนุ เสรมิ ใหเกดิ การรวมกลุมเพอ่ื สรางงานสรา งอาชีพ ชวยใหคนในชมุ ชนมอี าชีพเสริมเพม่ิ รายได เมอ่ื ชมุ ชนเกดิ การ เปลยี่ นแปลงไปในดานทีเ่ หมาะสม คนในชุมชนมีความเปนอยทู ่ีดีขน้ึ ภาระหนสี้ ินลดลงไดรบั ผลผลติ จาก การประกอบอาชพี (ทำนา) ทเ่ี พิม่ ข้นึ ทงั้ ในดา นปริมาณและคุณภาพท่สี ำคัญผลติ ภัณฑท ี่ได (ขาว) สามารถ วางจำหนา ยไดในราคาที่เพมิ่ ขึ้น อีกท้งั ยงั สามารถแขงขันในทองตลาดผลิตภัณฑเ กษตรอินทรียไ ด สงผลให คนในชมุ ชนมีความสุข เกดิ ความภมู ิใจในตนเองและดวยความรว มมือจากทกุ ภาคสว นชว ยใหชุมชนบานเตย ไดรับการสนับสนุนใหจ ดั ตั้งศนู ยเรียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียง และโรงเรียนชาวนาเกษตรอนิ ทรีย เพื่อนำ หลักการองคค วามรทู ี่ไดม าเผยแพรแ กก ลมุ นักเรียนนักศึกษา ผปู ระสบปญ หา ผดู อ ยโอกาส และผทู ส่ี นใจ ทัง้ ภายในและภายนอก เพ่อื การนำหลักเศรษฐกจิ พอเพยี งไปปรบั ใชในครอบครวั ชมุ ชน สังคมของตนเอง อกี ทัง้ ยังมีการชวยเหลอื กลมุ ผูดอยโอกาสตามความเหมาะสมทงั้ ภายในและภายนอกชุมชนดา นการสงเสรมิ การประกอบอาชีพ ไดด ำเนนิ การจัดหาและสนบั สนุนแหลงอาหารในชมุ ชน และซอ มแซมบา นเรอื นใหแก คนยากจน ผดู อ ยโอกาส ผูส ูงอายุ ตามความเหมาะสม รวมถงึ การจางงานในชุมชนเพอื่ เปน ชว ยเหลอื ให กลมุ คนเหลา นีม้ ีงานทำ มีรายได และสามารถดำรงชีวิตอยูไดต ามอัตภาพ กลยุทธก ารเขา ถงึ สวัสดิการของคนในชมุ ชน เมอ่ื กลา วถึงสทิ ธสิ วสั ดกิ ารสำหรับชุมชนบานเตย พบวา กลมุ ผูประสบปญหาทางสงั คมในชุมชน สวนใหญ คอื กลุมคนยากจน โดยชมุ ชนมองวา กลมุ คนเหลานสี้ มควรไดร ับความชวยเหลอื จากทุกคนใน ชมุ ชน ซ่งึ หากมองถึงการเขา ถงึ สวัสดกิ ารจากภาครฐั นนั้ องคก ารบรหิ ารสวนตำบลและทางชมุ ชนไดใ หการ ชว ยเหลือในดานตา งๆ เชน การซอ มแซมบาน การแจกเสอื้ ผา เครื่องกนั หนาว การจา งงานและการสง เสริม อาชพี แกผูส งู อายุ และผูป ระสบปญ หาทางสงั คม อาทิ คนยากจน และคนวางงาน นกั เรียนท่ีตองการหา รายไดร ะหวา งเรยี น เปน ตน เพ่ือสงเสรมิ และพัฒนาใหสามารถพึง่ ตนเองไดน อกจากนี้ การทชี่ มุ ชนบา นเตย ไดมกี ารรวมกลุม ในชมุ ชนและเครือขาย เพือ่ การประกอบอาชีพตามแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียง ณ ศูนย เรยี นรูเศรษฐกิจพอเพยี ง ( ฐานการเรียนรู) และจัดต้ังโรงเรยี นชาวนา เกษตรอินทรีย และ กองทนุ ขา ว สำหรบั การชว ยเหลือกลมุ ผยู ากไรแ ละผปู ระสบภยั ในพื้นทต่ี า งๆ กท็ ำใหค น ในชุมชนและกลมุ ผดู อยโอกาส ไดรับการชว ยเหลือมากยง่ิ ข้นึ ทง้ั นช้ี ุมชนบานเตยยงั ไดม ีการสง เสรมิ ให ความรแู ละคำปรึกษา แนะนำ ตลอดจนการเปด โอกาสใหคนในชมุ ชน และสถานศกึ ษาท่ีสนใจเขา มาศึกษาดงู านเชิงประสบการณอ กี ดวย จากการดำเนินการพัฒนาระบบสวัสดิการชมุ ชนใหเ กิดข้ึนดวยความรว มมอื ของคนในชุมชน ทำให ต้ังแตป  2552 ท่ผี า นมาจนถึงปจ จุบนั ชุมชนไดม ีการรวบรวมผลผลิต (ขาว) นำข้ึนทูลเกลา ฯ ถวายแดสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ เพ่อื สำหรบั ใชบ รรจใุ นถุงยังชพี พระราชทานตอ ไป ซึง่ ไดสรา งใหเกิดความภูมิใจและ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพือ่ ผดู อ ยโอกาส

89 ปลาบปลมื้ ใจใหก ับคนในชมุ ชนบานเตยเปนอยางมาก โดยมีการจัดทำนาขาวอินทรยี  (นากลาง จำนวน 7 ไร) เพ่ือปลกู ขาวอนิ ทรยี  100 เปอรเซ็นตไว และในป 2560 ในชวงท่ีเกดิ อุทกภัยทางภาคใต ชมุ ชนบานเตย ไดรวบรวมผลผลติ (ขา ว) บริจาคเพื่อสมทบชว ยเหลือผปู ระสบภัยนำ้ ทว มทางภาคใต โดยขา วทนี่ ำไปบริจาค นน้ั ไดม าจากการรวบรวมขา วของสมาชิกในกลมุ ชาวนาเกษตรอนิ ทรยี ชมุ ชนบา นเตย และเครอื ขา ยในจงั หวดั นครราชสมี า (บา นสระพระ อ.โชคชยั / บานแฝก-โนนสำราญ อ.สีดา/บา นคอกวัว อ.สคี ว้ิ ) เพ่ือสำหรบั การบรจิ าคชวยเหลอื ผูป ระสบปญ หาและกลมุ ผูเดือดรอ นทางสังคมนอกจากนีย้ ังมกี ารใหค วามชว ยเหลือ และดูแลคนยากจน ผดู อ ยโอกาส และผูท ปี่ ระสบปญ หา ดว ยการลด การใชเครอ่ื งมือ เคร่อื งจกั รทาง การเกษตร เพอ่ื สนบั สนุนการใชแรงงานคนในชมุ ชน อาทิ การเกย่ี วขา ว หวานขาว ใสป ยุ เปน ตน เพอื่ ชว ย ใหกลมุ คนดงั กลา วเกิดรายไดและมงี านทำ อกี ทัง้ ยังมีการจัดสรรผลกำไรจากกองทนุ หมบู า นเพอ่ื มอบเงนิ ใหแกผ ูสงู อายใุ นชมุ ชนท่ีประสบปญหาและความเดือดรอนอกี ดว ย ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง แนวคิดกบั การประยุกตใ ชในการแกไ ขปญ หาในชุมชน จากการศึกษา พบวา คนในชุมชนสวนใหญไดรบั ความรเู กยี่ วกับหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง จากหลายๆแหลงขอมลู ไมวา จะเปนการเผยแพรองคค วามรจู ากหนวยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และ การ เรียนรูจากหนงั สอื และเอกสารตา งๆ ทีเ่ กยี่ วขอ ง จงึ ทำใหห ลายๆ ครอบครวั ไดน อมนำเอาหลกั ปรชั ญา เศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใชใหเ หมาะสมกบั ตนเอง ครอบครวั และชุมชน โดยเรม่ิ จากนำมาปรับใชกับตนเอง และครอบครวั กอนเชน การลดใชส ารเคมใี นการเพาะปลูก การปลกู พืชผกั สวนครัวการเลยี้ งสัตว (ปลา กบ ไกไข และสกุ ร) เปน ตน ซง่ึ คนในชมุ ชนเขา ใจวา เศรษฐกิจพอเพียง คือ การลดรายจา ยเพิ่มรายไดล ด การซอ้ื การใชข องทไี่ มจ ำเปน หรอื ส่ิงของฟุม เฟอย การปลูกอยูปลกู กิน การวางแผนการใชจ า ยอยา ง ประหยัด และการจัดทำบัญชีครัวเรือน โดยเนน ไปทีค่ วามพอดีพอประมาณ คือ ไมมากไมนอยจนเกนิ ไป ท่สี ำคัญตองไมเบียดเบยี นผอู ื่น และเม่ือสามารถพึง่ ตนเองไดแลว กต็ อ งแบงปน ชวยเหลอื ผอู ่ืนตามอัตภาพ ตอ มาคอื ในเรื่องของความมีเหตผุ ลโดยการรจู กั การวางแผนการใชช ีวติ และการใชจายอยา งรอบคอบ สุดทาย คือเรอ่ื งของภูมิคมุ กนั หมายถงึ การเตรยี มตวั เตรยี มใจใหส ามารถพรอ มรบั กบั สภาพ ปญหา หรอื ผลกระทบ ทีอ่ าจจะเกดิ ขน้ึ ในอนาคต และมสี ตใิ นการรวมมือกันหาทางแกไข จากการเรยี นรูแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียงของคนในชุมชนบานเตย สามารถสรปุ เปน ประเด็น ไดด ังนี้ การลดรายจา ยเพิม่ รายได ในดานของการลดรายจายเพิม่ รายไดน ้นั ชุมชนบานเตยมกี ารรวมตวั เพอ่ื จดั ตง้ั กลุมอาชีพใน ชมุ ชนเพื่อสรางรายไดแ ละสง เสริมการทำกิจกรรมรวมกนั ในชุมชน เชน กลุม ถ่ัวตัดสมนุ ไพร กลุมปลาราหมู กลุมปุยอินทรยี  กลมุ ขา วอนิ ทรีย ฯลฯ โดยการสนับสนุนจากหนวยงานภาครัฐ เชน สำนักงานพัฒนาชุมชน จงั หวดั นครราชสีมา สำนักงานพัฒนาชมุ ชน อำเภอพิมาย สำนกั งานคณะกรรมการสง เสรมิ วิสาหกิจชุมชน จงั หวดั นครราชสมี า ธนาคารเพ่ือการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) องคการบริหารสวนตำบลกระเบ้อื งใหญ เปนตน โดยอบรมใหค วามรแู ละการฝกปฏบิ ัติแกกลมุ อาชพี และ คนในชมุ ชน ดา นกระบวนการผลติ และ แปรรปู อาหาร เคร่อื งอปุ โภคบรโิ ภค ตลอดจนวตั ถุดบิ ทางการ เกษตร (ปยุ อินทรยี  นำ้ หมักชีวภาพ นำ้ สม ควันไม) เพอื่ ชว ยลดตนทนุ การผลติ ลดรายจายในครวั เรอื นและเพมิ่ รายไดใหแกก ลุมอาชพี ในการจดั จำหนายสินคาทั้งภายในและภายนอกชมุ ชน นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุม ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

90 การทำบัญชคี รัวเรอื น ดา นการทำบัญชีครัวเรอื น ไดร ับการสงเสรมิ และใหความรูโ ดยสำนักงานพัฒนาชมุ ชนจังหวัด นครราชสีมา ไดเขา มามสี วนชวยในการสง เสรมิ ใหค นในชุมชนไดเ รียนรูหลักการจัดทำบญั ชีครวั เรอื น พรอม ท้งั ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) ไดเขามามีสว นรวมในการใหการสนับสนนุ สมดุ จดบัญชี ครัวเรือนแกผ ูท่ีเขารวมโครงการฯ โดยในปจจุบนั ยงั มกี ารจัดทำบญั ชีครวั เรอื นในชุมชนอยู ตามเกณฑที่ สำนักงานพัฒนาชมุ ชนจังหวดั นครราชสมี ากำหนด และมกี ารตรวจสอบบญั ชคี รวั เรือนโดยผูน ำชมุ ชนเปน ระยะๆ การแกไ ขปญ หาหนส้ี นิ ได แนวทางการแกไขปญ หาหนส้ี ินของคนในชุมชนบานเตยน้นั หลงั จากทีค่ นในชุมชนบานเตย ไดนอ มนำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาปรับใชในครอบครัวและชุมชน โดยการนำกระบวนการลด ตน ทนุ การผลติ การวางแผนการใชจ า ย การแปรรูปอาหาร การสง เสริมกลมุ อาชีพ และอน่ื ๆ เขามาใชใน การแกไขปญหา ก็พบวากระบวนการดงั กลา วชวยใหคนในชมุ ชนมกี ารวางแผนและควบคมุ การใชจ า ยได มากขนึ้ มกี ารลดตน ทุนการผลิตการปลกู ขาวท่ลี ดลง เน่ืองจากการหนั มาผลติ และใชปยุ อนิ ทรีย อกี ทงั้ ยังชวยใหร างกายไมมีสารผดิ ตกคางจากการใชป ยุ เคมี รวมไปจนถงึ การมสี ขุ ภาพรางกายท่ีแขง็ แรงสมบรู ณ ปราศจากโรคภยั ไขเจบ็ เพราะไดรับประทานผักและอาหารที่ ปลอดสารพิษ นอกจากนี้ คนในชุมชนยังมี รายไดเพ่ิมเติมจากการรวมกลมุ อาชีพในชมุ ชนดวยเหตุและปจจัยเหลานจี้ ึงชว ยใหคนในชุมชนสามารถ แกไขหรือบรรเทาปญ หาหนส้ี ินลงไปได โดยหน้ีสนิ ของคนในชมุ ชนปจจุบันเปนหนท้ี ก่ี อ ใหเ กิดรายได หรือ หนเ้ี พื่อการลงทุนเปน สว นใหญ จากการเรียนรแู ละทดลองปฏิบตั ิจรงิ ทำใหทกุ วนั น้คี นในชมุ ชนบา นเตย มีความมน่ั คงชีวติ มากขึ้น เมื่อครอบครัวมอี าชีพ และรายไดท ่ีเพ่ิมขึน้ แลวก็สง ผลใหส มาชิกในครอบครัวทุกคนมีความรูส ึกปลอดภยั ไมวิตกกงั วล ลดภาวะตึงเครยี ดในครอบครัว และยังชว ยสง เสริมใหค นในครอบครัวเกดิ ความรสู ึกมน่ั คงใน ชีวิตท้ังทางรางกายและจติ ใจอกี ดวย จากแนวคดิ สกู ารปฏิบัติ ชุมชนบา นเตยไดนอ มนำเอาหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรบั ใชในชมุ ชน เพ่ือชวยเหลอื คน ในชุมชนใหมีความเปน อยทู ่ีดขี นึ้ มคี วามมง่ั คงในอาชีพและรายได ไมเบยี ดเบียน หรือทำลายสง่ิ แวดลอ ม พรอมทงั้ แบงปนความชว ยเหลอื ซึง่ กันและกนั ท้งั ภายในและภายนอกชุมชน โดยปญหาของคนในชุมชน กอนท่ีจะมกี ารดำเนินวถิ ชี ีวิตแบบพอเพียง ซึ่งเปน แนวทางในการนำมาประยุกตใ ชอ ยา งเหมาะสมกบั ชุมชน เพื่อแกไขปญหาในดา นตางๆ ที่เกดิ ข้ึนนนั้ ซึ่งสามารถสรุป ดังนี้ ดานอาชพี และรายได ในดานของอาชีพและรายไดน ้นั การนำแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงเขา มาชวยใหค นในชุมชน มีการวางแผนในการใชจายและการลงทุนทางการเกษตร มเี งนิ เก็บออม มอี าชีพเสริมมกี ารนำวตั ถดุ ิบทาง ธรรมชาติในชุมชนมาประยกุ ตใ ชเ พือ่ การแปรรปู เปนผลิตภัณฑตางๆ เพ่อื สรางรายได โดยกิจกรรมทีช่ มุ ชน และหนว ยงานทเี่ ก่ียวของไดด ำเนนิ การจัดขึ้นเพือ่ อบรมและพัฒนาศักยภาพคนในชุมชน อาทิ การจดั ทำ บญั ชีครวั เรอื น การรวมกลุม อาชีพ การจดั ทำแผนชุมชนการวางแผนการใชน ้ำเพอื่ การเกษตร เปน ตน นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

91 ดา นความมนั่ คงปลอดภัย ดานความมนั่ คงปลอดภยั แนวคิดน้ีชว ยใหค นในชุมชนเกิดความรัก เอือ้ เฟอ สามคั คี และมี จติ อาสา ผานการจดั กิจกรรมโครงการตา งในชุมชน อาทิ กิจกรรมซอมแซมบาน กิจกรรมการชว ยเหลือ คนยากจน ผูประสบปญหา ผดู อ ยโอกาส ท้งั ในชุมชนและนอกชุมชน การจดั หาและสรา งแหลงอาหารใน ชมุ ชน กจิ กรรมสรา งคณุ คาและปลกู ฝง คณุ ธรรม เพอื่ ใหค นในชมุ ชนมีความรกั ใครป รองดองและมสี วนรว ม ในการพฒั นาชุมชนบา นเตยรวมกันในทุกมติ ิ ทำใหคนในชุมชนเกิดความมน่ั คง ทั้งดานอาชีพ รายได ทอ่ี ยู อาศยั อาหาร และสุขภาพ อีกทงั้ การใชพลงั งานทดแทนท่ีสอดคลอ งกบั ชมุ ชน เชน การเผาถา นเพอื่ ใหไ ด น้ำสม ควนั ไม โดยสามารถนำถา นมาใชประโยชน ในครวั เรือน และนำน้ำสม ควันไมม าใชปราบศตั รพู ชื ใน แปลงนาขาว เปน ตน ดานธรรมชาติและสิง่ แวดลอ ม ดา นธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ ม ชว ยใหค นในชุมชนรจู ักรักษธ รรมชาติ เหน็ ความสำคัญของ สง่ิ แวดลอม ไมเ บียดเบียนและทำลายปาไม อันเปนแหลง น้ำและอาหารตามธรรมชาติของสงิ่ มีชีวติ ในชุมชน ถึงแมว าชุมชนบานเตยจะไมม ีปาไมต ามธรรมชาติในชมุ ชนกต็ ามแตผ นู ำชุมชนตลอดจนหนวยงานท่ีเกยี่ วขอ ง ไดด ำเนินการจดั กิจกรรมโครงการใหคนในชมุ ชนไดปลกู ปา และพฒั นาแหลง อาหารทางธรรมชาติ รวมถงึ ฟน ฟแู หลง นำ้ และบรเิ วณโดยรอบชมุ ชนใหมคี วามสะอาด มีการคัดแยกขยะ เพ่อื นำกลับไปใชซ้ำ ผลติ เปน น้ำหมกั ชีวภาพ หรอื ปยุ หมัก อกี ทั้งยังปรบั ปรงุ ทศั นยี ภาพใหมีความสวยงามเหมาะแกก ารฟน ฟสู ุขภาพและ พกั ผอนหยอนใจ เพอ่ื ใหค นในชมุ ชนไดม ีสขุ ภาพทดี่ ีและไดอาศยั อยูใ นสภาพแวดลอ มทด่ี ี ดา นการศกึ ษาเรยี นรู ดา นการศึกษาเรยี นรู แนวคดิ นชี้ ว ยใหคนในชุมชนรูจักการนำองคความรทู ่ีไดร บั ทง้ั จาก หนว ยงานภาครฐั และเอกชนที่เขามาใหค วามรนู ำไปเพ่ิมพนู ศกั ยภาพใหแกค นในชมุ ชนไดนำไปปรบั ประยุกต ใชใหสอดคลองกับความตองการและความถนัด เม่ือผา นการฝก ฝน อบรมและพฒั นาจนเกิดความรคู วาม เขาใจ พรอ มท้งั ยังสามารถพฒั นาตนเองเปนวทิ ยากร เพ่ือบอกเลาประสบการณ และถายทอดองคความรู ทมี่ ใี หแ กผ อู ื่น โดยหวังแตเพยี งวา ตอ งการท่จี ะใหผอู นื่ เขาใจในหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งและสามารถ นำไปใชแกป ญหาในชวี ิต ครอบครวั ชุมชน ใหผา นพนไปไดดว ยดี ดานสังคมและวัฒนธรรม ชวยใหค นในชุมชนไดเรยี นรแู ละสืบสานขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมพน้ื ถ่นิ ใน ชุมชนรวมกนั ผานกจิ กรรมทางศาสนา วัฒนธรรม ประเพณีตา งๆ โดยมรี ปู แบบ “บ ว ร”(บา น วดั โรงเรียน) เปนตวั เชื่อมโยงคนในชมุ ชนเขาดว ยกนั เพ่อื ลดชอ งวางในครอบครวั ชมุ ชน และสังคม สรางความรกั สามคั คี กันในชมุ ชน ทำใหช นุ ชนบา นเตยเปน ชุมชนตน แบบหมบู านเศรษฐกจิ พอเพียงและชมุ ชนที่ประสบความ สำเรจ็ ในดา นตางๆ จนถึงปจ จบุ นั ปรากฏการณเ ศรษฐกิจพอเพียงกบั การเปลย่ี นแปลงทเี่ กิดขน้ึ ในชุมชน จากการนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียงเขา มาใชก บั คนในชมุ ชนบานเตย ทำใหเหน็ ถึงความ เปลี่ยนแปลงท่เี กิดข้นึ อยา งเหน็ ไดจดั สำหรบั การเปลี่ยนแปลงตอ ครอบครัวพบวา เมอ่ื มกี ารมกี ารนำแนวคิด ดังกลาวมาใชท ำใหคนในครอบครวั มคี วามเปน อยูทด่ี ีขึ้น ท้งั ทางดา นรางกายและจติ ใจ ชว ยใหท กุ คนใน ครอบครวั รูจ กั บทบาทหนาที่และคุณคา ของตนเองท่ีมีตอครอบครัวมากขึ้น เกิดความรักความอบอุน ใน นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

92 ครอบครัว ซ่ึงเปน ผลที่เกิดจากการท่คี นในครอบครวั นน้ั ไดท ำกจิ กรรมตางๆ รว มกนั เชน การปลกู ผัก การรดน้ำ การใสปุย ซึ่งเปน กิจกรรมท่ีทกุ คนในครอบครวั สามารถทำดว ยกันได นอกจากนหี้ ากมผี ลผลิต (ผัก) ทไ่ี ด เหลือจากบริโภคก็สามารถนำมาแบง ปนใหแ กคนในชมุ ชน หรอื สามารถนำไปขายเพื่อสรา งรายได สูค รัวเรอื นได และจากการลดใชสารเคมใี นการเพราะปลกู ขาว ทำใหรา งกายไดร ับสารพษิ ลดลงและ ไมม ี สารผิดตกคางในรางกายอกี ดว ย สำหรับการเปล่ยี นแปลงตอ ชุมชน พบวา ส่งิ ทีเ่ กดิ ขนึ้ ชว ยใหช ุมชนมคี วามสมัครสมานสามัคคีกนั มากข้ึน มีการชว ยเกื้อกูลกนั วถิ ชี วี ติ ของคนในชมุ ชนมคี วามเปน อยทู ดี่ ขี ้ึน มีความสุขกายสบายใจมากขึน้ เนอ่ื งจากไมตองเครงเครียดกับปญ หาหน้ีสนิ ตางๆ และเม่ือคนในชมุ ชนมคี วามสามคั คีกนั ก็ทำใหกจิ กรรม/ โครงการตางๆ ทีจ่ ะเกดิ ขน้ึ ในชุมชนนั้นเปนไปไดโดยสำเรจ็ ลลุ วง รวมถึงการมีผูน ำทเ่ี ขมแข็ง มีวสิ ยั ทศั น และมีจิตวิญญาณของการเปนนกั พัฒนาทีม่ ุง หวงั ใหชมุ ชนมน่ั คงแข็งแรง จงึ ทำใหช ุมชนบา นเตยไดรับการ คดั เลอื กใหเปนหมูบ า นตน แบบเศรษฐกจิ พอเพียง นอกจากนี้ยงั ไดรบั การสนับสนนุ จากหนว ยงาน ภาครฐั ภาคเอกชน รวมถึงภาคประชาชน ทำใหชุมชนบา นเตยสามารถดำเนินการจดั ตงั้ ศนู ยเ รยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพยี งและโรงเรียนชาวนาเกษตรอนิ ทรยี  ขึ้นมาจากฐานการเรยี นรูต างๆ ในชุมชน เพอื่ ใหผ สู นใจทัง้ ภายใน และภายนอกชุมชนไดเขามาศึกษาและปฏบิ ตั ิเพ่ือนำความรทู ่ไี ดไ ปปรบั ใชใ หเกิดความเหมาะสมตอ ตนเอง ครอบครวั และชุมชนตอไป ซ่งึ โครงสรางและระบบภายในองคกรของศนู ยเรยี นรเู ศรษฐกิจพอเพียงชุมชน บา นเตย มีดงั นี้ ศูนยเ รียนรูเ ศรษฐกิจพอเพียงชุมชนบานเตย ไดด ำเนนิ การกอ สรา งอาคารศูนยเ รยี นรูชมุ ชน โดยไมใชง บประมาณของทางราชการ และดำเนินการบรหิ ารจัดการในรปู แบบของคณะกรรมการที่จัดตงั้ ขึ้นโดยคนในชุมชน มนี โยบายที่จะใหบ ริการดา นการเรียนรูเศรษฐกิจพอเพียงแกบ คุ คลภายใน และภายนอก ชมุ ชน และสามารถขยายผลไปยงั ระดับจงั หวัดและระดับประเทศไดใ นอนาคต ซึง่ มวี ตั ถุประสงคด ังนี้ 1) เพื่อถา ยทอดการเรียนรู 2) เพือ่ แลกเปลยี่ นเรยี นรรู ะหวางคนในชมุ ชน และนอกชมุ ชน 3) เพ่อื ใชเปนสถานทอ่ี บรมและศึกษาดูงานตามวถิ ชี ุมชนพอเพยี ง นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส

93 นอกจากนี้ ยงั มกี ารแบงฐานเรียนรูและฝกปฏิบัติ เพอ่ื ถา ยทอดองคความรแู ละทฤษฏี หลักปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี ง ประกอบดว ย การจดั บรรยายสรปุ ใหความรู/แลกเปลย่ี นเรยี นรู จากวทิ ยากรในชมุ ชน โดยคณะกรรมการศูนยเรยี นรูเศรษฐกิจพอเพยี งบา นเตย และปราชญชาวบา น พรอมทงั้ การใหความรจู าก ฐานการเรียนรใู นชุมชน ซึ่งมีจำนวนท่สี ิน้ 7 ฐาน ดงั น้ี ฐานท่ี 1 ฐานการแกไขปญ หาดินเค็มและสง เสรมิ การเรยี นรูจากฐานการเรียนรกู ารแกไ ข ปญหาดินเคม็ เนอ่ื งจากบานเตย เปน ชมุ ชนที่เคยประสบปญญาเร่ืองดินเคม็ ทำใหก ารเพาะปลูกไมผ ล พืชผัก สวนครัวไมไ ดผลเทาที่ควร จึงใชแนวคดิ แกป ญญาดนิ เค็มตามแนวทางพระราชดำริพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รชั กาลที่ 9 โดยใชหญา แฝก (หม ดิน) ในการแกไ ขปญ หาปรากฏวา ไดผลเปน อยางดี โดยมีการ รณรงคปลกู หญาแฝกตามพืน้ ที่เพาะปลกู ทัว่ ไปและในครัวเรือนซง่ึ ประโยชนท ช่ี มุ ชนไดร บั คอื ไดปรบั ปรุง บำรุงดนิ ดว ยหญา แฝก ทำใหม พี ้ืนทปี่ ลูกพชื ผักชนิดอื่น ชวยใหม ีรายไดเ พิ่มจากการทำนาเพียงอยางเดยี ว และที่สรา งความภาคภูมิใจใหแ กช าวบา นเตย เปน อยา งยงิ่ คอื การไดรบั รางวัลพระราชทาน รองชนะเลศิ อับดับ 1 โครงการแขง ขันนวัตกรรมการฟนฟพู ้ืนทด่ี นิ เค็มจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช กมุ ารี ฐานท่ี 2 ฐานการจดั ต้งั กลมุ ปุยอนิ ทรยี อดั เมด็ เพ่อื ลดตน ทนุ การผลิต และสงเสริมการเรียนรู การผลติ ปุยอนิ ทรีย จากสภาพปญ หาในชุมชนบา นเตยดานการเกษตรกรรม เปน สาเหตุใหเ กษตรกรตอ งใชต นทนุ การผลิตสงู จากการใชป ยุ เคมี ซึง่ สงผลทำใหด นิ เสือ่ มสภาพลงเรอ่ื ยๆ คนชมุ ชนบา นเตยจงึ มกี ารรวมตวั กัน เพือ่ จดั ต้งั กลุมผลติ ปยุ อนิ ทรยี ช วี ภาพ ซง่ึ วัตถุดิบในการผลติ บางสว นเปนของทมี่ ีอยใู นชุมชน โดยประโยชน ท่ชี ุมชนไดร บั คอื เกษตรกรลดตน ทุนการผลิตตอ ไรและคนในชมุ ชนไดมโี อกาสในการสรางเสริมประสบการณ ดานการบรหิ ารจัดการกลมุ ในรูปแบบคณะกรรมการ สง ผลทำใหส มาชิกในกลุมมคี วามเอ้อื อาทรตอกนั และ ตอ ชุมชน โดยการแบง ปน ผลกำไรในการพัฒนาชุมชนของตนเอง ตลอดจนคนในชมุ ชนมรี ายไดจ ากการ ทำนาและมีเงินเหลือเก็บเพม่ิ มากขนึ้ ฐานที่ 3 ฐานการเรยี นรกู ลุม พลงั งานทดแทน เนือ่ งจากภายในชุมชนบานเตยมีการใชไฟฟา คอ นขางมาก สง ผลใหครวั เรือนมีคาใชจา ย ดาน สาธารณปู โภคท่เี พิม่ ข้ึน คนในชุมชนจงึ รวมกนั หาวิธแี กไ ขปญหาดวยการสรางพลงั งานทดแทน จากการ เก็บเศษไมเ ศษฟนในชมุ ชนมาเผาถา นเพือ่ ใชในครวั เรือน ทำใหค นในชุมชนลดรายจายและยังสามารถเพิม่ รายไดใ หแกชาวบานไดด ว ย ซึง่ จากการเผาถา นทำใหมีผลพลอยจากการจำหนายผลติ ภณั ฑน ้ำสมควันไม ท่ไี ดจ ากการเผาถา น นอกจากน้ียงั สามารถใชเ ปนสารไลแ มลงท่ปี ลอดสารพิษ/เคมี ซ่ึงไมม ี ผลกระทบตอ คน สตั ว และส่ิงแวดลอ มอกี ดวย ฐานท่ี 4 ฐานการจดั ตั้งกลมุ นำ้ หมักชีวภาพและสงเสรมิ การเรียนรนู ้ำหมกั ชวี ภาพ จากสภาพปญหาในชมุ ชนท่ีประชาชนสว นใหญป ระกอบอาชีพเกษตรกรรม และมคี า ใชจา ยจาก การซอ้ื สารเคมีมาใชทางการเกษตรเปนจำนวนมาก จงึ มคี วามคิดทจ่ี ะลดตน ทุนการผลติ โดยการนำเศษ ผัก ผลไม และอาหาร นำมาทำน้ำหมกั ชีวภาพไวส ำหรับใชท างการเกษตร และในครวั เรอื น เพ่ือลดรายจา ย ในครวั เรอื นและเปนการรกั ษาสงิ่ แวดลอ ม โดยประโยชนท ช่ี มุ ชนไดรบั จากการทำนำ้ หมกั ชวี ภาพ คอื ชุมชน นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพอ่ื ผูดอยโอกาส

94 มกี ารคัดแยกขยะเพ่อื นำมาใชป ระโยชนดานเศรษฐกจิ มกี ารผลติ สารชวี ภาพทีส่ ามารถใชในการไลแ มลง ศตั รพู ืช ชวยกำจดั กลน่ิ เหมน็ จากฟารม บำบัดนำ้ เสียเพื่อปอ งกันโรคระบาด ชว ยควบคุมคณุ ภาพน้ำในบอ เล้ียงปลา เลี้ยงกบ และเปน มิตรกับสง่ิ แวดลอม ที่สำคัญคอื ไดวสั ดธุ รรมชาตทิ ีเ่ ปนสวนผสมของปุย อนิ ทรยี  ชีวภาพสำหรบั ใชกับนาขา วในชมุ ชน ฐานท่ี 5 ฐานการจัดตัง้ กลมุ น้ำยาเอนกประสงคและสงเสริมการเรียนรกู ารผลติ นำ้ ยาเอนก ประสงค จากปญ หาคา ใชจ ายในครวั เรือนของชมุ ชนบา นเตยท่มี คี าใชจ ายในชีวติ ประจำวนั ท่คี อนขา งสงู จึงมคี วามจำเปน ตองลดคา ใชจายในครัวเรอื นลงเพอ่ื ความประหยดั และไดรวมตัวกันจดั ต้ังกลมุ ทำนำ้ ยา เอนกประสงค ขึน้ ในชมุ ชน เพือ่ ผลิตไวส ำหรบั ใชในครวั เรอื น และจำหนา ยใหแ กผูบรโิ ภคทัว่ ไปทส่ี นใจซึง่ ประโยชนท ช่ี ุมชนไดรับ คือ ชวยลดรายจายจากการผลิตน้ำยาลางจานเพ่ือใชเอง และมีรายไดเพม่ิ จากการ จำหนายผลิตภณั ฑนำ้ ยาลา งจาน ฐานที่ 6 ฐานการจัดตั้งกลมุ นำ้ หมักมูลสกุ รและสง เสริมการเรยี นรูการทำนำ้ หมักมูลสกุ ร เนอ่ื งจากชมุ ชนบา นเตยมอี าชีพเกษตรกรรม (ทำนา) และการเลีย้ งสตั ว เชน เลี้ยงสุกร เลย้ี งววั และเลี้ยงปลา เปน ตน ดว ยความตองการของคนในชมุ ชนที่ตองการจะลดรายจา ย และเพอื่ เปนการเชือ่ มโยง ผลติ ผลทางเกษตรกรรม จึงจดั ต้งั กลุมนำ้ หมักมูลสกุ รขน้ึ เพอื่ แลกเปลย่ี นเรียนรแู ละผลิตน้ำหมักมลู สกุ รไว ใชใ นชุมชนซ่งึ ประโยชนที่ชุมชนไดร ับ คือ ชวยลดรายจา ยและเพ่มิ รายไดชวยใหพืชผลทางการเกษตร ได รบั สารอาหารท่ีไมมีสารเคมีเจอื ปน ตลอดจนไมเ กดิ อันตรายตอสงิ่ แวดลอมและธรรมชาติ ทำใหสง่ิ มชี วี ติ สามารถอยไู ดอยา งสมดุลกับธรรมชาตใิ นชมุ ชน ฐานท่ี 7 ฐานการจัดตั้งกลุม การทำขนมไทยและสงเสรมิ การเรยี นรูก ารทำขนมไทย ในอดตี ท่ีผานมาคนในชุมชนไดร ับผลกระทบจากภาวะน้ำทว ม ฤดูแลง และการทำนาไมไดผล จงึ ไดรวมตัวกนั จดั ตัง้ กลุมการทำขนมไทยขึ้น โดยไดน ำพชื สมุนไพรในชุมชนมาเปน สวนผสม ของผลิตภณั ฑ อกี ท้ังยงั เปน การสงเสรมิ การประกอบอาชพี ใหแกคนในชมุ ชน ซงึ่ ประโยชนท ี่ชมุ ชนไดรับ คอื คนในชมุ ชน มีอาชพี เสริมที่ชวยเพ่ิมรายได จากการบรหิ ารชมุ ชนดวยกระบวนการวธิ กี ารทช่ี มุ ชนมกี ารจัดการตนเอง เพอื่ รวมกันแกไขปญ หา ในชุมชน ผานการดำเนนิ งานของผูน ำชุมชนทีเ่ ขม แขง็ ทำใหช มุ ชนบานเตยสามารถฝา ฟนกบั ปญหาตางๆ ทเ่ี กดิ ขึ้นในชมุ ชนไปไดอยา งราบรน่ื ดวยตามหลักประชาธปิ ไตยในชุมชน โดยท่ีทุกคนในชมุ ชนไดมีโอกาส ในการแสดงความคิดเหน็ และหาแนวทางในการแกไ ขปญหารวมกัน ชมุ ชนบา นเตยไดมีการจดั ทำระเบยี บ ขอ ตกลงของหมูบ าน หรือระเบียบขอ บังคบั ของชมุ ชน โดยผานเวทปี ระชาคมของหมูบ า น เพอื่ ใหเกิดการ ยอมรับในขอตกลง ซึง่ มีการจดั ทำเปน ลายลกั ษณอกั ษรและใหคนในชมุ ชนถอื ปฏบิ ัติอยา งเครง ครดั ตลอดจน การจัดเวทีประชาคมเพื่อแกไ ขปญหาอยางสม่ำเสมอเพอ่ื แลกเปล่ียนเรยี นรูร วมกนั /ปรึกษาหารือ/แจงขอ ราชการ และแกไ ขปญ หาในชมุ ชนตามสถานการณทีเ่ กดิ ข้ึนหรอื นโยบายเรงดว น อยางนอ ยเดอื นละ 1 คร้งั นอกจากนย้ี ังมีการจดั เวทปี ระชาคมจดั เวทปี ระชาคมจัดทำและปรับแผนพัฒนาชมุ ชนเพ่ือทบทวนแผน ชุมชนเปนประจำอยา งนอยปละ 1 ครัง้ และใชแ ผนชุมชนเปน เครือ่ งมือในการขบั เคล่อื นกจิ กรรมพัฒนา หมบู านโดยแบงประเภทแผนชุมชนเปน 3 ประเภท ไดแ ก ประเภททำเอง ประเภททำรวม และประเภท ขอรบั การสนบั สนนุ โดยหากแผนนน้ั เกินขดี ความสามารถของชมุ ชนจะจดั อยูใ นประเภทขอรับการ สนับสนนุ นน่ั เอง นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

95 จดุ เร่ิมทส่ี านตอ ใหเ กดิ ผลลัพธทีเ่ กดิ ข้นึ จากการประยุกตใ ชแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง จากกระบวนการเรียนรแู นวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี งที่คนในชมุ ชนไดนำมาปรบั ใชแ ละพัฒนา ใหเกดิ ความยัง่ ยืนไดน้นั คอื การจัดโครงการถา ยถอดวิถีชีวิตพอเพยี งใหก ับคนรนุ ใหม โดยการนำกลมุ เด็กและ เยาวชน กลุมวัยทำงาน หรือผทู ีส่ นใจเขามารว มโครงการเพื่อการศึกษาเรยี นรเู ก่ียวกบั หลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจ พอเพียง ทง้ั หลกั ทฤษฎีและการปฏบิ ตั ิ ผา นรปู แบบการดำเนินวิถีชวี ติ แบบพออยพู อกนิ พอประมาณ ประหยัด ไมฟงุ เฟอ รวมถงึ การไดท ดลองปฏิบตั จิ รงิ ในแปลงนาสาธติ การฝก ประสบการณ จากฐานการ เรียนรู และกิจกรรมสง เสริมอาชีพตางๆ ในชุมชน เพื่อคนหาตัวตนและความตองการทีแ่ ทจริง วา จรงิ ๆ แลวเราคอื ใคร เราตองการอะไร และเรามีหนา ที่อยางไรตอ สงั คม เพื่อเปนการปลกู ฝง คุณคา ใหแ กเดก็ และ เยาวชนในชมุ ชน ไดร ูจักคุณคาของอาชีพชาวนา และคณุ คาของตนเอง นอกจากนัน้ ยังชวยใหค นในชุมชน ไดมีโอกาสพัฒนาและตอยอดองคค วามรทู ่ีมอี ยู รวมถึงไปสง ตอ ขอ มูลทีไ่ ดท ดลองและเกิดผลขน้ึ จรงิ ให แกผทู ส่ี นใจ ไดนำไปประยุกตใชใหสอดคลอ งกบั ความตองการของตนบนพน้ื ฐานของหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพียง ปจจุบันมีการอบรมโครงการดังกลา วใหแ กเ ดก็ และเยาวชนในชุมชนไปแลว 2 รุน และสำหรับ ผทู ส่ี นใจภายนอกสามารถมาขอรับการอบรมและเรยี นรูไดท ศี่ ูนยเ รยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพยี งชมุ ชนบานเตย และจากการนอ มนำแนวปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาปฏิบตั ใิ นครอบครัวและชุมชน ทำใหปจ จบุ นั ชมุ ชน บา นเตยไดเปน หน่งึ ศนู ยเ รียนรูตนแบบของภาคอีสานตอนลา ง 8 จงั หวดั ไดแ ก นครราชสีมา อำนาจเจริญ ยโสธร ศรีสะเกษ ขอนแกน บรุ รี มย อุบลราชธานี และชัยภมู ิ อีกท้งั ยงั ไดรับคัดเลอื กใหเปน หมูบ านตน แบบ การพฒั นาตามแนวปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งเพอ่ื เฉลิมฉลองเน่อื งในวโรกาสมหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา 84 พรรษา ตามยทุ ธศาสตรจงั หวัดนครราชสมี า \"บ ว ร\" (บา น วัด โรงเรยี น)ทำใหคนในชุมชนมอี งคความรู ดานการพัฒนาวิทยากรกระบวนการ จากการไดร ับการคดั เลอื กใหเ ปนหมูบา นเศรษฐกิจพอเพยี ง “ชมุ ชน แหงความเกือ้ กลู ”ทำใหมบี คุ คลภายนอกเขามาศึกษาดงู านอยางตอเนื่อง และเปนหนวยฝก อบรมฟนฟู อาชีพเกษตรกร ทำใหมีการพัฒนาวทิ ยากรกระบวนการอยางมอื อาชพี ตลอดจนการใหค วามรว มมอื กับ ภาคีเครอื ขา ยสมาพนั ธเกษตรอินทรียแหง ประเทศไทยในการเขา เฝา ทูลละอองพระบาทนอมเกลาถวาย ขา วเปลอื กแด สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาสยามบรมราชกุมารี เนื่องในวโรกาสทรงเสด็จฯ เปด ธนาคาร เมล็ดพันธุข าว ณ สมาพันธเกษตรอินทรีย แหง ประเทศไทย จงั หวัดยโสธรโดยราษฎรชาวบานเตยไดร ว ม บรจิ าคขา วเปลือกถวายอยา งตอ เนื่องทุกปจ นถึงปจ จบุ ัน จากการวเิ คราะหและรวบรวมขอ มูลในชมุ ชนบานเตย สามารถบง ช้ถี ึงปจ จยั ความสำเร็จทจี่ ะชวย ใหเ กดิ ความยัง่ ยืนในชมุ ชนได ดงั น้ี จุดแขง็ 1) ผูนำชมุ ชนมีวสิ ัยทศั นในการพัฒนาชมุ ชนทีช่ ดั เจน และมคี วามมุงม่นั ในการแกไขปญหาทยี่ งั่ ยืน 2) ผูนำชมุ ชนและคนในชมุ ชนมีความเขมแข็ง เนน การพ่งึ พาตนเองเปนหลัก 3) ผูนำชมุ ชนและคนในชุมชนยดึ ถอื แนวทางเศรษฐกจิ พอเพียงตามพระราชดำริพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว เปนทย่ี ดึ เหน่ยี วจติ ใจ 4) การมปี ลกู ฝง คา นยิ มความสามัคคีในหมูคณะและสมาชิกในหมูบา นมีความเอ้อื อาทรตอ กัน 5) การบรหิ ารจัดการชุมชนโดยยึดหลกั วิถีประชาธิปไตยของชุมชน ในการรว มมือรว มใจกันจัดการ ปญหาตา งๆ ในชุมชน นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

96 6) การจดั ทำกิจกรรม/โครงการถายทอดองคค วามรแู ละปลกู จิตสำนกั แกเ ดก็ และเยาวชนในชมุ ชน เพ่อื สรางความสำนกึ รกั บา นเกดิ และวิถชี ีวติ ของคนในชุมชนบา นเตย 7) การจัดทำหลกั สตู รและโรงเรยี นชาวนาเกษตรอินทรีย เพ่อื ถายองคความรูแ ละเปน แหลงเรียนรู ทางการเกษตรและกสิกรรม แกเด็กและเยาวชนท้ังในชุมชนและนอกชมุ ชน ตลอดจนผทู ่สี นใจทัว่ ไป จดุ ออ น 1) การพัฒนาและแกไ ขปญ หาบางปญ หาที่ตอ งใชระยะเวลา และความอดทน อาจทำใหเ กิดความ กังวลหรือทอแทใ นการทำงาน 2) บางพ้ืนที่เพาะปลกู อยูห า งไกลแหลงนำ้ หรอื ในชวงฤดแู ลง ไมสามารถเพาะปลกู ได โอกาส 1) การสรางเครือขายหมูบา นเศรษฐกิจพอเพยี งทีเ่ ขม แข็ง เพอ่ื การชวยเหลอื ชุมชนภายนอกท้งั ใน และตา งจังหวดั รวมไปถึงผปู ระสบภยั ตา งๆ ตามความสามารถ 2) การเกดิ แนวความคดิ รูปแบบกระบวนการ หรอื นวตั กรรมใหมๆ อนั เปน แรงผลกั ดันในการ พฒั นาศกั ยภาพทง้ั ภายในและภายนอกชุมชน ตลอดจนภาคีเครือขายท่ีสนใจ 3) การไดรับการสง เสริม/สนับสนนุ /ใหค วามรูจ ากหนว ยงานท้ังภาครัฐและเอกชนในดา นเศรษฐกจิ พอเพียง และพัฒนาศักยภาพชมุ ชนดานการเกษตร การแปรรูป และอาชีพเสริม อุปสรรค ไมมีคลองชลประทานสง น้ำเพือ่ ทำการเกษตรในพื้นที่ ทำใหต องอาศัยน้ำจากธรรมชาติ (น้ำฝน) หรือแหลง น้ำจากสระในชุมชน ซงึ่ ปจจบุ นั ไดม ีการแกไขปญหารว มกับหนว ยงานทเ่ี ก่ยี วของในการวางแผน การเพาะปลกู และการปลกุ พชื ทช่ี ว ยคลมุ ดนิ พืชบำรงุ ดนิ เพ่อื ใหมีแรธาตุอาหารในดินใหมากทส่ี ดุ และมี โครงการแกลม ลงิ (หนองกา งปลา) เพ่อื เก็บกกั นำ้ ไวใ ชใ นชวงฤดูแลง นอกจากน้ี ชุมชนบา นเตยยงั ไดนอ มนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู ัวรัชกาลท่ี 9 มาประยกุ ตใชเพอ่ื การพฒั นาการแกไ ขปญ หาในชุมชน ทั้งในดา นเศรษฐกจิ สังคม ชุมชน และสง่ิ แวดลอ ม รวมถึงไปใชใ นการดำเนินชีวิต ดังน้ี 1) การสง เสริมครัวเรอื นในชุมชนจดั ทำบญั ชคี รวั เรอื นโดยมีการจดั กจิ กรรมในชุมชน อยางตอเนือ่ ง เชน การสนับสนุนการจดั ทำบัญชรี ายรับรายจายในครวั เรอื น 2) การสงเสริมกจิ กรรมการบรหิ ารจดั การธนาคารโรงเรยี น เพ่ือปลกู ฝง การออมเงินฝากธนาคาร ใหแ กเด็กและเยาวชนในชุมชน 3) ครัวเรือนในชุมชนสวนใหญมีกิจกรรมการลดรายจา ยและเพม่ิ รายไดโดยการปลกู ผักสวนครัว การเล้ยี งสตั วเ พอ่ื บรโิ ภค (ปลา กบ ไกไข) ซ่งึ สว นที่เหลอื จากการบริโภคจะนำไปจำหนาย ซง่ึ ในชมุ ชน บา นเตย หมูท ี่ 1 มกี ารทำกิจกรรมดังกลาวทุกครวั เรอื น 4) ครัวเรอื นในชุมชนมกี ารลดปจ จัยการผลติ และตนทนุ การผลติ จากการใชป ยุ อนิ ทรียช ีวภาพที่ ผลิตเองในชุมชน จากพืน้ ท่ีทำนาทัง้ หมดในหมบู าน 5,300 ไร สามารถลดคา ใชจายไรล ะ 360 บาท และ สามารถลดคา ใชจายในการเกษตร (ทำนา) รวมมลู คากวา 1,908,000 บาท 5) การมกี ิจกรรมการออมที่หลากหลาย อาทิ กลมุ สัจจะออมทรัพย ปจ จุบันมีจำนวนสมาชิก 132 คน รวมเงนิ สจั จะสะสม 402,000 บาท โดยเปด โอกาสใหสมาชิกกูยมื เพื่อประกอบอาชีพ เพ่ือชว ยเหลือ ดานการเงนิ และลดปญ หาการเปนหนน้ี อกระบบ กลมุ ออมทรพั ยเพอ่ื การผลติ มจี ำนวนสมาชกิ 146 คน นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพอื่ ผูดอยโอกาส

97 รวมจำนวนเงนิ ออม 33,000 บาท โดยมกี ิจกรรมเก็บออมในชุมชนเปน กจิ กรรมหลัก 6) การรวมกลมุ ดวยการนำทนุ ของชุมชนมาดำเนนิ การ เพือ่ สรา งรายไดใ หก ับสมาชกิ ในชุมชน อาทิ กลมุ ขา วมะลิสสู ากล ปจจบุ ันมจี ำนวนสมาชิก 35 คน มเี งินทนุ หมนุ เวยี นซื้อเมลด็ พันธขุ าว 60,000 บาท กลมุ วิสาหกิจชมุ ชนผลิตปยุ อนิ ทรียชีวภาพอดั เม็ด โดยรวมหุนจากสมาชิกและบริหารจดั การ ในรปู แบบ คณะกรรมการ ปจ จุบันมีสมาชิก 113 คน มีเงินทนุ หมุนเวียน 800,000 บาท 7) การใชพลงั งานทดแทนท่ีสอดคลองกบั สภาพแวดลอ มของชุมชน โดยการจัดกิจกรรมสง เสรมิ การเรยี นรู (ฐานเรยี นรู) เผาถานดว ยถงั 200 ลิตร และผลิตนำ้ สม ควนั ไมไ วส ำหรับใชในการเกษตรอยา ง แพรห ลายในชมุ ชน 8) การนำวตั ถดุ ิบในธรรมชาติของชมุ ชนมาเพือ่ การแปรรูปผลิตภณั ฑต างๆ โดยหมูบ านมกี ารจัดทำ ปยุ ชวี ภาพ ซึง่ มีสว นผสมของนำ้ หมกั เพือ่ ใชท างการเกษตรและในครัวเรือน พรอมท้งั ชว ยในการคดั แยกขยะ และลดรายจายดา นปจ จยั การผลิต 9) การแปรรูปผลติ ภณั ฑจ ากขาว โดยกลมุ โรงเรยี นชาวนาเกษตรอนิ ทรียบานเตยแปรรูปผลติ ภณั ฑ อาทิ ขา วนงึ่ พรอ มรับประทาน น้ำนมขา วกลอ ง ขาวทอง เพ่ือเปนถนอมอาหารและสรางมูลคา ใหกบั ขา ว ซ่ึงเปนผลติ ทางการเกษตรของชุมชน 10) การมีกลุม หรือองคกรท่ีคนในชุมชนไดร ว มกันทำกิจกรรมอนุรกั ษท รพั ยากรธรรมชาติและ สงิ่ แวดลอม โดยการจดั ต้ังธนาคารตนไมและแจกจา ยใหครวั เรือนในชมุ ชนปลกู ปา การรณรงคการแกไข ปญหาดนิ เค็มตามแนวพระราชดำริพระบาทสมเดจ็ พระจาอยูห วั รชั กาลท่ี 9 โดยวิธกี ารปลกู และหมดนิ ดวยหญา แฝก การรณรงคการใชป ุยอินทรยี ช วี ภาพในการเกษตรเพ่ือปรบั สภาพและบำรงุ ดนิ ตลอดจน การคดั แยกขยะเองในครวั เรือน โดยใชหลกั การใชน อย ใชซ ำ้ และนำกลับมาใชใหมตามความเหมาะสม ในสว นของการประยุกตใ ชอ งคความรูแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียงเพอื่ การใหค วามชวยเหลือผดู อ ย โอกาสน้นั ศนู ยเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพยี งชุมชนบา นเตยและคนในชมุ ชนไดม กี ารใหความชว ยเหลือและดูแล คนยากจน ผดู อยโอกาส และผทู ป่ี ระสบปญหาในชุมชน โดยการลดการใชเครอื่ งมือทางการเกษตร เพอ่ื ใหเ กิดการจา งแรงงานทางการเกษตรในชมุ ชนเพม่ิ มากขน้ึ ไดแก เกีย่ วขา ว หวานขา ว และงานอืน่ ๆ เปนตน และเพื่อเปน การสรางรายไดใ หแ กคนในชุมชน นอกจากนี้ ยังมีการจดั สรรผลกำไรของกองทุนหมบู าน เพือ่ มอบเงินชว ยเหลือผูส งู อายใุ นชุมชน ท่ีประสบปญหาความเดือดรอน สำหรับคนยากจนหรือครวั เรอื นในชมุ ชนที่ประสบปญหาดานความเปน อยู ท่ีคอนขางลำบาก ชมุ ชนจะใหก ารชว ยเหลือโดยการสงเสริมและสนบั สนนุ ใหม ีอาชีพที่สามารถสรางรายได และมีการสนบั สนุนการสรา งแหลง อาหารในครัวเรอื น เชน การปลกู ผกั สวนครวั การเลยี้ งสตั วเ พือ่ บรโิ ภค (กบ ปลา ไกไข สุกร) สว นท่เี หลือจากการบริโภคจะนำไปจำหนายเพ่ือสรา งรายไดอีกทางหนง่ึ พรอ มทั้งให มีการจัดทำบัญชีครวั เรือนเพือ่ วางแผนและควบคุมคาใชจ า ยในครวั เรือน รวมไปถงึ บคุ คลใดท่ีสนใจหรือมี ความตองการท่ีจะลดรายจายและเพิม่ รายได ทางศูนยเ รียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียงชมุ ชนบานเตยและผูนำ ชมุ ชน ก็ไดม สี ง เสริมใหเ กิดการรวมกลุมดวยการนำทุนของชมุ ชนมาดำเนินการ เพ่ือสรางรายไดใหก ับคน ในชุมชน ดวยการนำวตั ถดุ ิบในธรรมชาตขิ องชมุ ชนมาแปรรูปผลติ ภัณฑตา งๆ อาทิ การจัดทำปยุ ชวี ภาพ โดยมีสว นผสมของน้ำหมัก เพ่อื ชว ยในการคัดแยกขยะ และลดรายจายดา นปจ จัยการผลิต การเผาถา น นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

98 และผลิตนำ้ สมควันไมใชในการปราบศัตรูพชื ในชุมชน การแปรรูปผลิตภณั ฑจากขาว โดยผลิตขาวน่งึ พรอ ม รับประทาน นำ้ นมขา วกลอง ตลอดจนการแปรรูปผลติ ภัณฑจากปลาและขาว โดยผลิตปลาสม เปน ตน ทง้ั น้ชี ุมชนบา นเตยไดม กี ารจัดต้ังกลุม อาชีพ เชน กลมุ ขา วมะลิสูสากล กลุมโรงเรียนชาวนาเกษตร อินทรียบ า นเตย กลุมวสิ าหกจิ ชมุ ชนผลติ ปยุ อินทรยี ชวี ภาพอัดเมด็ กลมุ โรงเรียนชาวนาเกษตรอนิ ทรยี  บา นเตย และกลุมสงเสริมอาชพี อื่นๆซึ่งกลมุ อาชพี เหลานจ้ี ะมกี ารสงเสรมิ อาชพี ใหแกผูดอยโอกาส ผปู ระสบ ปญ หา และคนยากจน ดวยใหเ ขารวมกลุมหรือการจา งงานตามความเหมาะสม ตลอดจนการสงเสริมใหมี การจางงานและการสง เสรมิ อาชพี แกผสู ูงอายุ และผูป ระสบปญหาทางสงั คม อาทิ คนยากจน คนวา งงาน นกั เรยี นท่ตี องการหารายไดระหวางเรียน เปน ตน เพอื่ ใหกลมุ คนเหลาน้ี มีรายไดไปจุนเจอื ครอบครัว สำหรับ ผูท่ปี ระสบปญ หาภายนอกชุมชน ศนู ยเ รยี นรูเศรษฐกิจพอเพยี ง และคนในชมุ ชนไดใ หการชว ยเหลอื ดาน การใหความรแู ละคำปรึกษาแนะนำ ตลอดจนการเปดโอกาสใหบ ุคคล ชมุ ชน สถานศึกษาที่สนใจเขา มา ศกึ ษาดูงานเชิงประสบการณด า นการประกอบอาชีพตามแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพยี ง ณ ศูนยเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพียงชมุ ชนบานเตยและโรงเรียนชาวนาเกษตรอนิ ทรยี  นอกจากนยี้ ังมกี ารรวมกลมุ ในชุมชนและเครอื ขาย ไดแก บานสระพระ อำเภอโชคชยั บานแฝก- โนนสำราญ อำเภอสดี า และบานดอนววั อำเภอสีคว้ิ เพ่อื จัดตงั้ กองทุนขา วสำหรับการชว ยเหลือกลุม ผูยากไร และผปู ระสบภยั ในพ้นื ที่ตา งๆ ทัว่ ประเทศ อีกทั้งยังมกี ลุมคนในชุมชนผมู ีจติ อาสาในการชว ยเหลอื ผปู ระสบภยั น้ำทว ม เปน อาสาสมัครนำทมี แมบ านในชมุ ชน เขารวมกิจกรรมตามโครงการครัวรัฐบาล (จังหวัดนครราชสีมา) เพ่ือชวยเหลือผูประสบภยั น้ำทวมจังหวัดสระบรุ ี ภาพรวมกิจกรรมของศนู ยเรยี นรูเ ศรษฐกิจพอเพียงชุมชนบานเตย ผลิตภณั ฑท่ีไดจากกลุมอาชพี ในชมุ ชนบา นเตย นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

99 กจิ กรรมดา นการบริหารจดั การชุมชน กจิ กรรมดานการบรหิ ารจัดการชมุ ชน การจดั เวทปี ระชุม/ประชาคม การจัดเวทปี ระชุม/ประชาคม ดานความปลอดภยั ในชีวิตและทรพั ยสิน ดา นสุขภาพอนามยั อสม. มกี ารสง เสรมิ ใหประชาชนในหมูบ านออกกำลงั กาย และไดออกสำรวจขอ มูลพรอมท้งั ให ความรูดานการปองกนั โรคทงั้ น้ไี ดมีการสอบถามปญ หาสขุ ภาพตา งๆ เพ่ือหาทางในการชว ยเหลือและ ประสานสง ตอ ในเบอ้ื งตน อกี ท้ังยงั มกี ารรณรงคการกำจัดขยะมลู ฝอย และการสงเสรมิ การทำเกษตรอนิ ทรีย อกี ดวย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

100 ดา นการจัดการทรพั ยากรชมุ ชน ชาวบา นไดร ว มกนั ปลกู หญา แฝก เพ่อื ปอ งกันหนาดินพังทลาย และทำปยุ ชวี ภาพไวใ ชใ นงาน เกษตรกรรม โดยเฉพาะในโรงเรียนชาวนาเกษตรอนิ ทรยี  ทง้ั น้ไี ดม กี ารปรับปรงุ ภมู ิทศั นภ ายในชมุ ชน การ ฝกอาชีพแปรรปู ผลติ ภัณฑใ นชุมชนเพอ่ื สง ขาย และการประยุกตใ ชถ ังขนาด 200 ลิตรในการเผาถา น ซ่ึง ทำใหไดน ำ้ สมควันไมใ นการปราบศัตรูพืช ดานการประยุกตใชเศรษฐกิจพอเพียงมาใชใ นชวี ิตประจำวัน การนำหลักเศรษฐกจิ พอเพยี งมาใชใ นชมุ ชน ทำใหค นในชุมชนรจู กั วิธีการทำบัญชีครวั เรือน เพ่อื ทราบถึงรายรับรายจา ยของตน และบริหารจดั การเงินไดดีขนึ้ มกี ารสงเสรมิ ใหป ลกู พชื ผักพลไมไ วบริโภค ในครวั เรือน เนน การใชป ุย อินทรยี ช วี ภาพทีผ่ ลติ ขนึ้ เองในชมุ ชน การกอตัง้ กลุมขา วมะลสิ ูสากล ทำใหส รา ง รายไดใ หแกคนในชุมชนเพม่ิ มากขน้ึ รวมไปถงึ การต้งั กลุมวสิ าหกจิ ชุมชนผลิตปยุ อนิ ทรยี ชวี ภาพอดั เม็ด ซึง่ สรา งรายไดใ หค นในชมุ ชนอกี ทางหน่งึ แผนภาพสรุปรปู แบบนวตั กรรมการพัฒนาชุมชน สูศูนยเรยี นรูป ระจำตำบล นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

101 สำนักงานสงเสริมและสนับสนุนวชิ าการ 6 4.6 กรณศี กึ ษา ศนู ยพ ัฒนาคุณธรรมจังหวัดกาฬสินธุ วัดปานาคำ ตำบลจุมจัง อำเภอกฉุ นิ ารายณ จงั หวดั กาฬสนิ ธุ จากอดตี สปู จจุบนั การเปล่ียนแปลงทางสงั คมและปญ หาที่เกดิ ขึน้ ในวิถีชนบท พระมหาสภุ าพ พุทธวริ ิโย เจา คณะตำบลจมุ จัง ศนู ยพ ฒั นาคุณธรรมจงั หวัดกาฬสนิ ธุ วดั ปา นาคำ หมู 6 บา นโคกกลาง ตำบลจุมจงั อำเภอกฉุ นิ ารายณ จงั หวดั กาฬสินธุไดถายทอดส่ิงทเี่ กิดขน้ึ ในชมุ ชนตำบล จมุ จงั กอ นที่จะมกี ารเปล่ียนแปลงวถิ ชี ีวติ ของคนในชมุ ชนวา คนในชมุ ชนนนั้ แตเดิมอาจกลาวไดวา “ทุกคน ก็ดอ ยโอกาสหมด ถา อวชิ าครอบงำ ปญหาใหญค ือ คนพวกน้ี อวิชาครอบงำเหมอื นทพี่ ระอาจารยเ คยมี อวชิ าครอบงำ และทุกคนกเ็ คยมีอวชิ าครอบงำ โอกาสทจ่ี ะมีกนิ กห็ ายไปโอกาสทจี่ ะมีชีวติ ท่ดี กี ห็ ายไป โอกาสทีจ่ ะไมมีหน้มี ีสินก็หายไป โอกาสทจี่ ะมีสุขภาพทด่ี กี ห็ ายไป โอกาสท่จี ะมกี ารอยกู บั ครอบครัวที่ อบอุนกห็ ายไป นน้ั คือปญหาใหญ” ดว ยปญ หาทพี่ ระมหาสภุ าพ ไดกลา วมานี้ ทำให คนในชมุ ชนตำบลจุมจงั ประสบกบั ปญหามากมาย ไมว าจะเปนปญหาหนี้สนิ ทีเ่ กดิ จากการทำการเกษตรไมไ ดผล ทำใหขาดรายได ไมม อี าชีพท่จี ะทำใหคนในชมุ ชนสามารถพัฒนาคณุ ภาพชีวิตความเปน อยูใ หดีขน้ึ ไดเลย ซ่ึงกอ นหนา ที่ พระอาจารยจะยา ยมาอยูท่ีตำบลจมุ จงั ก็ไดเ ลา ใหฟง วา “จรงิ ๆ แลว พระอาจารยไมใ ชค นท่นี ่ีเปน คน ภาคกลาง บานอยูทีก่ รุงเทพ และก็บวชอยทู ่ีจังหวดั สพุ รรณบรุ ีเม่อื อายุ 15 ป พ.ศ.2537 บวชเปน สามเณร แลวกจ็ ารกิ ธดุ งคม าคนเดียว แลวกเ็ ดนิ ทางมา 600 กวา กิโลเมตรมาดว ยเทา เปลา โดยมีความคาดหวงั วา คำ่ ไหนก็นอนน่ัน ตรงนเ้ี ปนพนื้ ท่ปี าชา 43 ไร ก็จงึ พกั ปก กลดที่นเี่ พอ่ื ท่ีจะพกั คาง เพยี งชวั่ คราวเทา น้นั ” ซง่ึ น่ีคอื จุดเร่มิ ตนของการที่พระอาจารยไดเ ขามาเรยี นรวู ถิ ีชวี ิตของคนในตำบลน้ี เมอื่ ไดเขา มาในชมุ ชน พระอาจารยไ ดพ บกบั สิง่ ท่ีเปนปญหาของชมุ ชน โดยในเวลาน้ัน เมอื่ ชาวบาน ไดย นิ ขาว ชาวบานก็มาขอนิมนตใหอยูแลว ก็ขอใหชวยเหลอื โดยพระอาจารยไ ดเลาถึงทีม่ าของการชว ยเหลือ ตอนตน วา “พอบอกใหช ว ยเหลือ เราก็ถามวา ใหช ว ยเหลือเรอ่ื งอะไร เราไมเกงสักเรือ่ งหน่ึง มเี ฉพาะวชิ า ตดิ ตัว ใหศลี สมาทานศีล ก็ไดแ คน้นั แหละ อยา งอ่นื ทำไมเ ปน ชาวบานกบ็ อกให โปรดผาย ภาษาอีสาน เคาวา โปรดผาย คือวา ใหชวยโปรด ชว ยอนเุ คราะหห นอ ย แลวใหท ำ ยงั ไงหละ” เม่ือชาวบา นมาขอความชว ยเหลือ เพ่อื ใหช ว ยหาทางแกไขปญหาในการดับทกุ ข พระอาจารยจ ึง ไดรถู งึ ปญ หาทมี่ ากมาย ซงึ่ พบวาชาวบา นที่น่ีมีหนี้สนิ กนั มาก ทกุ ขย ากกนั มาก ดว ยความทไี่ มร จู ะชวย อยา งไร ชาวบา นจงึ มาใหพระอาจารยใ บหวย ขอหวย ซ่งึ ในขณะนน้ั พระอาจารยเองก็ใหห วยไมเ ปน ชาวบานจงึ ใหพระอาจารยเ ลาความฝนใหชาวบานฟง ดว ยเหตุนี้พระอาจารยจงึ ไดเ ลา ไปวา “เรากเ็ ลยบอกวา วันนั้นเราฝน วา มมี า อยู 5 ขา เขาก็ไปตีหวย ตีเปนหวย 45 หวยออก 47 มบี างคนก็ถูกหวย บางคนก็ เลอ่ื นขึน้ เลือ่ นลง แตค นทถี่ ูกเคา บอกวา มา ก็ตเี ปน 4 ขา 5 ขา แลวเขาไปนบั เอาหู อีก 2 ขา งใสก ต็ เี ปน 7 กเ็ ลยถูก” จากทพ่ี ระอาจารยไ ดเลาส่งิ ท่ีฝน ไปนนั้ ก็มชี าวบานบางคนคนทจี่ ะถูกหวย พอถูกก็ไดเ งนิ มา 4-5 หมืน่ บาท พระอาจารยจึงคิดวาชวี ติ เขานาจะดีขึน้ แตก ลับกลายเปนวาเมื่อเวลาผานไป 3 เดอื น ท้งั เงิน 4-5 หมนื่ บาท และโฉลดทีด่ ินอีก 2 ใบก็ตามไปอกี ” สงที่เกดิ ขนึ้ สะทอนใหเหน็ อยางชดั เจนวาการ ใหห วยชาวบานน้นั ไมใ ชท างออกแหงการดบั ทุกขแ กช าวบา นแตอ ยางใดเลย ย่งิ จะทำใหกลายเปนหนส้ี ิน เพิม่ มากขึ้นโดยไมรูตัว นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

102 กระบวนการวิเคราะหหาสาเหตุแหงปญ หา เมอื่ เกดิ ปญหามากมายทำใหพระอาจารยไดเ รยี นรจู ากชาวบานในชมุ ชนวา สง่ิ ท่ีชาวบานนน้ั กำลังหลงผิด ทำใหพ วกเขาเหลาน้นั กลายเปนผดู อยโอกาสทนั ที กลายเปนคนยากจนทันทกี ลายเปน คน ทีเ่ ขา ไมถ ึงสวสั ดกิ ารตางๆ ทนั ที จากบางคนไมปว ยกป็ วย เพราะกายกับสมองกับจิตใจก็สมั พันธก นั อนั ที่ ปวยอยูแลว ก็ปว ยหนกั มากข้นึ ครอบครัวก็แตกสาแหรกขาด ดวยปญหาดงั กลา ว จงึ ทำใหพ ระอาจารย มาทบทวนและวิเคราะหหาสาเหตุแหงปญ หาวา “อาตมา ก็เลยคิดวา ไมเ ขาทาละ ความทุกขเ กดิ ตรงน้ี ไมส ามารถแกปญหาความทุกขข องเขาไดจ ริง พระอาจารยเ ลยเปลี่ยนวิธีการเปนพานงั่ ปฏบิ ัติธรรม นัง่ สมาธิ เพอ่ื ใหเ ขามสี ติ พอเขามสี ติแลว ความทกุ ขข องเขาทม่ี ีมนั หายไป อยางมหี นส้ี ินอยู 3 แสนกห็ ายไป ไดภายใน 10 นาที” จากกระบวนการคิดดังกลา ว พระอาจารยจ ึงไดพาใหชาวบา นมสี ติ นัง่ ปฏิบัติธรรม เพอื่ บำบัดความทุกข แตผลทเี่ กดิ ขน้ึ ตามมาน้นั กลับกลายเปนวา “พอนาทที ี่ 31 ลืมตาขึ้นมาหนก้ี ็กลับมา เหมอื นเดมิ มันคือยาแกป วด มนั คือยาระงับปวด ระงบั ทกุ ขเ พยี งช่ัวคราว คอื การมีสติ พระอาจารยท ำ ใหค นมีสตไิ ด แตพระอาจารยยังทำใหคนมีปญ ญาไมไดในยุคน้นั ” ซ่ึงวธิ ีการแกไขปญหารูปแบบน้ีก็ไดมี การดำเนนิ มาอยูห ลายป จนทำใหเ หน็ วา ชีวิตคนในชุมชนน้นั กม็ แี ตแ ยลงเรอื่ ยๆ ซึ่งพระอาจารยกลา ววา “เพราะวา เวลาดอกเบย้ี ธนาคารมันข้นึ น่งั สมาธิดอกเบ้ยี มันไมน ั่งดวย เดนิ จงกลมดอกเบ้ียมนั ไมเ ดนิ ดว ย ภาวนาดอกเบย้ี มันไมภ าวนาดวย ดอกเบย้ี มันก็ขน้ึ ของมันตอ ไป” ดวยเหตุนีจ้ ึงทำใหพระอาจารยเลย คิดวา “เราทำอยางน้ันระงับทุกขไดเ พยี งชัว่ คราว แตไ มส ามารถดบั ทกุ ขไดจ รงิ ” จากวธิ ีการมากมายทพ่ี ระมหาสุภาพ ไดลองผิดลองถกู ไปพรอ มๆ กบั คนในชมุ ชน จึงทำให พระอาจารยเ องไดพิจารณาถงึ เหตุและผล ปญหาและสิ่งท่กี อ ใหเกดิ ปญ หา แลว จึงคดิ ตอ ไปวา “ถา ขนื เปน เชน นี้แลว ธรรมอะไรตางๆ เรากม็ แี ตทำไมเราถึงไมสามารถชวยเหลือคนได ธรรมท่เี ราเอามาสอนคนไม ถกู ทางหรอ? ก็ไมใ ช ก็ถกู ทางนะ เลยคิดวา เอะ! แลวเปนเพราะอะไร เปนเพราะเราไปไมถึงเหรอ พาคน ไปไมถ ึง แลว ทำยงั ไงใหไ ปถึง ก็ไมรเู หมือนกัน งัน้ ในเม่ือไมรูก ต็ องออกแสวงหา” จากจุดน้ีจึงทำให พระอาจารยเ ร่มิ ออกแสวงหาความรจู ากท่ีตางๆ มากมาย ข้ันตอนการวางแผนเพื่อการแกไขปญ หา จากจดุ เริม่ ตนทีค่ ดิ วาจะออกแสวงหาความรู เพื่อนำมาดบั ทุกขใ หก บั คนในชุมชน ทำใหพ ระอาจารย ใชเ วลาเกอื บ 10 ป ออกไปแสวงหาความรูตางๆ โดยทานไดก ลา ววา “กไ็ ปดศู นู ยเ รียนรูท่วี ดั ใหญ วดั เลก็ วัดพระธรรมกาย สนั ตอิ โศก พทุ ธภาวนา อาจารยตางๆ ทา นพทุ ธทาส ไปมาหมดเลย รวมถงึ แมก ระท่งั ศนู ยเ รียนรูเศรษฐกจิ พอเพยี งตางๆ ท้ังของภาครฐั ภาคเอกชน ไปเพอื่ หาคำตอบมาใหไ ดวามันมวี ธิ กี าร ไหนบา ง ไมเกี่ยงวธิ ีการ แตวาเปาหมาย คือ ดับทกุ ขใหคน แคน ้ันเอง” และผลจากการออกแสวงหา ความรสู ดุ ทา ยพระอาจารยกก็ ลาววา “ก็ไดต ำราเทวดามาเลมหนง่ึ คอื ไมเคยรูว า มีตำราเศรษฐกจิ พอเพียง ที่ในหลวงเขียนขึน้ มา ไดมากด็ ใี จมากเลย เพราะพระอาจารยลม เหลวในการชวยเหลอื คนมาสองคร้ังแลวนะ ครัง้ แรกกค็ ือหวย ครงั้ ท่ีสองกค็ อื การนง่ั สมาธอิ ยา งเดยี ว แตไมถงึ ปญญา” เมื่อไดศ าสตรพระราชามา พระอาจารยกไ็ ดน ำความรนู ้ันมาสอนใหแ กช าวบาน เปนครง้ั ที่สาม ซึง่ ก็พบวา “ครั้งที่สามก็ลม เหลวอีก เพราะไดว ิชามาแลวก็มาสอนชาวบาน คนพวกรนุ แรกๆ ก็รุนพวก ยายไข มปี ระมาณ 4-5 คน ก็มาเรียนรู มาทำนำ้ หมกั ชีวภาพ ทำอยางอืน่ ยงั ไมเ ปน ก็ทำนำ้ หมกั ชวี ภาพกอน ตง้ั ใจสอนมาก คน 300 หลงั คาเรือน ไมมีคนสนใจเลยสักคนเดียว 5 คนที่ไดมานี่คือดึงมา ใชกศุ โลบายตางๆ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

103 ในการดงึ มา มาคุย มาอบรม อบรมแลว ก็ดีใจมากๆ แลวเคาก็เรียนรู เรยี นรแู ลวก็กลับไป 3 วนั ตามไปดู ไมม ใี ครทำแมแ ตค นเดยี ว เหตุผลทเ่ี คาไมทำ เคา บอกวาไมม ีทนุ พอไมม ที นุ ปบุ พระอาจารยก เ็ อาละ คอื ตอนนัน้ มีเงนิ อยหู าพนั ก็เอาเงนิ หา พันนี้ใหไ ปซ้อื ถังนำ้ หมกั ชวี ภาพมาแจกใหไ ป 5 ชดุ เหลือเงินกก็ ากนำ้ ตาล เหลือเงนิ ก็กลาไม กลาพรกิ กลามะเขือ กลาผกั ชี กลา อะไรตางๆ อยา งนก้ี เ็ อามา มาแจกแลวก็คดิ วา งาน เดนิ ไดแนน ะ อกี 7 วันตามไปดนู ะ ปรากฏวา ถังน้ำหมกั เอาไปใสข า วสาร กากน้ำตาลกเ็ อาไปใหว วั กินซะ กลา ไมก ็ตายอยูขางโอง เราก็เลยคดิ วา คนทจี่ นนีไ่ มใชจนเฉพาะเรือ่ งเงนิ อยางเดยี วนะ ทแี รกบอกไมม เี งิน แตพอเอาของไปใหแ ลว ก็บอกวาทำไมไดอีกเหมือนเดิม เปนเพราะเคา จนใจ เราเลยคดิ วา ใครคอื ตัวปญหา ใคร อะไร คอื ส่ิงท่ีทำใหเคาเดนิ หนาไมได คนไปคน มาจึงไปพบตัวการอยตู ัวหนงึ่ คนสำคญั อยคู นหนงึ่ ทท่ี ำ ใหเ คาไมส ามารถเดินหนาไปได คนๆ น้ันคือตัวพระอาจารยเอง พระอาจารยเ องแหละทเี่ ปนตัวปญหา” จากท่พี ระอาจารยเริม่ คิดวเิ คราะหถงึ ปญ หา และไดล องหาแนวทางในการแกไขปญหาทเ่ี กิดขนึ้ หลากหลาย วธิ ีทำใหท ายท่สี ุด เกิดการพินจิ พิเคราะหถ ึงตน เหตุแหง ปญ หา จงึ ไดมกี ารวางแผนทจี่ ะแกไ ขปญ หาดว ย ตัวเอง ซ่งึ พระอาจารยมองวา ตวั พระอาจารยเองนัน่ แหละ คือจุดเริ่มของปญหาทง้ั หมด ดวยเหตุนจี้ ึงเริม่ กระบวนการคดิ ใหม ทำใหม เริ่มกระบวนการทกุ อยาง ซ่ึงพระอาจารยม องวา “ท่พี ระอาจารยรจู ริง แตไมร ูแจง ไมร แู จง เพราะตัวเองไมไ ดท ำ ไอที่พดู ๆ สอนๆ เคา คอื ตวั เองไมไดทำเลย พระอาจารยก ็เลยปดวัด เลิกไมสอนเคา ทำกบั เดก็ วัด 3 เดอื นตอมาไดเรอ่ื ง เรมิ่ ทำหลมุ พอเพยี ง เร่ิมทำ อะไรตอ อะไร เอาคนมาเรยี นรู เอามาดเู อามาอยู จากนั้นปบุ ก็เลย ออ ...ถา อยางนที้ ำได แสดงวา เทคนิค สำคญั ในการชวยเหลอื คนก็คอื โมเดลชดั case study ตอ งใช โมเดลพระอาจารยไ มช ัด พระอาจารยจงึ ทำโมเดลตวั เองใหช ดั กอ น” พอคิดไดเ ชน นน้ั ภารกจิ ตอ ไปทว่ี างแผนคือ “ทำ case study ทำกรณศี กึ ษา ก็เอาคนชดุ 5 คนแรก ตามไปดูถึงทไี่ รท ี่นาที่แปลงเลย ใครไมมปี จ จยั เรื่องไรก็ทำ ดินไมดกี ็เอาหมลู งไปใหแ ตว า มีเงื่อนไข รับ 1 ตอ งคืน 2 ตวั แลว หมกู ็ไปคลกุ ปุยชีวภาพใหไ ด หมู 4 ตัวคลกุ ปยุ ใหไดส ปั ดาหละ 250 กิโลกรมั ถา งั้น 4 สปั ดาห เดือนนงึ กไ็ ด 1 ตัน ปยุ 1 ตัน มนั มากพอทจ่ี ะเปลีย่ นดนิ รา ยใหก ลายเปนดนิ ดไี ด” ซึ่งท่ี ไดลงมือทำของพระอาจารยน้ี มาจากศาสตรพระราชา ในเร่ืองของการใชป รชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ซงึ่ หลงั จากไดมกี ารวางแผนและทดลองทำในพน้ื ท่ขี องกลุมเปาหมายแรกที่ทดลอง ทำใหพ ระอาจารยไดน ั่ง ทบทวนและสะทอนความจรงิ ที่เกดิ ขึน้ มาวา “บางทีเรากน็ ่ังนำ้ ตาซึม ไมไ ดเ สยี ใจ แตเ ราปลง ปลงอนจิ จัง สงั ขาร ปลงความทุเรศทุรงั ของตวั เองท่คี ดิ วา ทำไมเราหลงทางมาตงั้ นาน ทำไมเราไมพ บวิธนี ต้ี ั้งนาน ซึง่ วิธีนีม้ ันไมไดยากเลย งายมาก วิธีการจดั การตวั เองและวิธีการจัดการคน ไมยากเลย แตอะไรมันบงั ตา เราอยู ถาเราชวยเคา ไดต ้ังแตส มัยโนน เคากค็ งไมล ำบากแตเอาเถอะ ทุกอยางมนั ก็ตองมีจดุ เรม่ิ ตน เราก็ เริ่มตน ตงั้ แตตรงนน้ั คนก็เรม่ิ ชัดเจนขึน้ ” พระอาจารยไ ดเลา ใหฟงวา “ยายไข เปน เคสแรกๆ เรยี กวา “ไขโมเดล” ยายไขจากอดมือ้ กนิ มือ้ ก็มอี าหารกนิ จากหน้ีสินมอี ยแู สนกวา บาท ไมส ามารถมองเห็นหนทางท่จี ะปลดหน้ไี ด” ซ่งึ ปญหาจากเคส ของยายไข ก็ไดท ำใหมกี ารวางแผนเอาแนวทางเศรษฐกจิ พอเพยี งเขามาใช ซ่ึงผลปรากฏวา “ยายไขเองก็ สามารถปลดหนไ้ี ดภายใน 3 ปพอปลดหนีไ้ ดกม็ ีความมัน่ คงทางอาหาร มอี าหารกินครบสามมือ้ มีปลาอยู หลายพนั ตัว มหี มู หมา เปด ไก มี 2-3 รอยตวั ววั ควายเคยมีถงึ 20 กวาตวั หมูมี 40 กวาตัว แลวตอนน้ี ก็มไี มย นื ตน มีมูลคา มากถงึ 60 ลานบาท แลว ก็มีความม่ันคงทางอาหาร รายไดตางๆ ชีวิตกด็ ีข้นึ เปน ลำดบั จนเรยี กไดว า ยายไขเ ปน คน นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

104 ท่เี กิดข้ึนเปน การทดสอบใหเหน็ ไดว าทฤษฎีดังกลาวสามารถใชไ ดจ ริง ซึ่งแนวคดิ ของพระอาจารยก็คือ “หลงั จากน้ันพอเคสทห่ี นงึ่ ไดแ ลว เคสที่สองที่สามถา ทฤษฎีมันใช เคสท่ีสองทส่ี ามมนั ก็ตองใช ทำมาสอง สามเคสมันก็เร่มิ ชดั ขนึ้ ๆ ตอนนีก้ เ็ ลยขยายเครอื ขา ย ทง้ั ในจังหวัดกาฬสินธุ มี 4,000 กวา รายท่ที ำแบบน้ี ทวั่ ประเทศ 40,000 กวา รายท่ที ำแบบน้ี แลวก็ตวั ท่โี ฟกสั จริงๆ กท็ ่ีอำเภอกุฉนิ ารายณ แลวก็ท่ีพดู มา เมอ่ื กีเ้ ราเรยี กวา ระบบการพึง่ ตนเอง ใหคนแตละคนพึ่งตนเองกอ น พอคนเรม่ิ พงึ่ ตนเองไดแลวกท็ ำเร่อื ง ทส่ี อง ทใี่ นหลวงสอนไววา การพง่ึ พากนั เองรวมไปถึงการไมตองรอการชว ยเหลอื จากรัฐเพียงอยา งเดียว ไมต อ งคิดวา ตนเองเปนภาระ แตเ ราตา งหากที่คอื พลงั พลงั ท่ชี วยชาติได การชว ยชาติก็คอื การชว ยตวั เอง ใหห ลุดพน จากความทกุ ขไ ด ชวยแบงเบาภาระของชาตไิ ดตรงน้ีเอง ก็เลยเริม่ เกดิ ระบบพึง่ พากนั เอง ใครมหี มู ใครรับหมจู ากวัดไป 4 ตัว กค็ ืน 8 ตัว แลว 8 ตวั เราก็ขยายใหไดอ กี 2 คน ในป 2553 เร่ิมตน ที่หมู 100 ตวั ป 54 จะมีอยู 200 ป 55 จะมี 400 ป 56 จะมี 800 มลู คา 800,000 บาท ตัวละ 1,000 บาท ป 57 มี 1,600 ตัว มลู คา ลา นหกแสนบาท ป 58 มี 3,200 ตวั มูลคา สามลา นสองแสนบาท จะมีมากข้ึน 1 เทาตวั ตลอดทุกป จะมีบางทที ่ีไมถ งึ หนง่ึ เทา ตัวบาง เชน ตายดว ยโรคระบาดบา ง อะไรบา ง ความไมมี ระเบยี บวนิ ัยของเกษตรกรบางคนทเ่ี อาไปก็จัดการปญ หาไมไ ดแลว ตดิ นัน้ ตดิ นีก่ ็จะมบี างท่ีรัว่ ไหล แตก ็ตาม แกปญหา ก็ไมใชทั้งหมด กป็ ระมาณ 5-10 เปอรเ ซ็นต ของประชากรหมทู ม่ี อี ยู ตอนน้เี ราก็แกปญ หา พัฒนางานมันก็มัน่ คงขน้ึ คอื ระบบที่ 2 ทเี่ ราเรยี กวา ระบบการพ่งึ พากนั เอง พอพง่ึ พากันเองแลว อาหาร เราก็เริ่มมกี นิ มากขน้ึ ๆ กเ็ ริม่ มีกำลงั แจกจายชุมชน ใหกบั คนทตี่ นเองดอยกวา ตนเอง” นบั จากวนั น้นั เปน ตนมา พระมหาสุภาพ พุทธวริ ิโย จงึ ไดเ ริม่ โครงการศูนยเ รียนรูเศรษฐกิจพอเพียง มาตงั้ แตป พ.ศ. 2540 ดว ยการลองผดิ ลองถกู แตไมประสบผลสำเร็จ จนมาในป พ.ศ. 2547 จงึ ไดม าคนพบ จมุ จงั โมเดล 1 ไรย ากไมจน และในป พ.ศ. 2552 จงึ ไดต กผลึกมาเปน “หลมุ พอเพยี ง” ซึง่ หลุมพอเพยี ง เปนนวตั กรรมและเคร่อื งมือหน่ึงท่ที รงพลังเทาท่เี คยพบมา ซ่งึ โครงการศนู ยเ รียนรูเศรษฐกจิ พอเพยี งเร่มิ ตน ท่วี ดั ปา นาคำ และไดข ยายผลไปยังชมุ ชนอืน่ และสถานศกึ ษาตางๆ กลยุทธก ารเขา ถึงสวัสดิการของคนในชมุ ชน ศนู ยพฒั นาคณุ ธรรมจังหวดั กาฬสินธุ วัดปา นาคำ ไดนำเอาเครอ่ื งมอื ทีม่ ีช่ือวา หลมุ พอเพียงมาใช ในการทำการเกษตรแบบพอเพียง 1 ไรไ มย ากไมจ น ประสบผลสำเร็จอยา งงามขณะนไี้ ดขยายผลไปยงั ชุมชน และสถานศึกษารวมกวา 4,000 รายแลวซึ่งแนวคิดดังกลาวน้ี ไดสรา งแนวทางในการเขา ถึงสวัสดกิ ารของ คนในชุมชนหลายๆ ดาน โดยขัน้ ตนคือเรื่อง ปจจยั 4 ทท่ี กุ คนสามารถเขา ถงึ มกี ินมใี ชมกี ารดแู ลสวสั ดกิ าร ของคนในชุมชนจากฐานสวัสดกิ ารชุมน ไมใ ชเ พยี งแตร อการจดั สวสั ดิการใหจากภาครัฐเพยี งอยา งเดยี ว สิ่งเหลา นเ้ี กิดจากการทส่ี ังคมไทยเปน สงั คมทีม่ ีทุนทางสงั คม โดยเฉพาะวดั ซ่งึ มอี ยู จำนวน 39,276 วดั ซึง่ ครอบคลุมเกอื บทกุ หมบู านท่วั ประเทศ จึงเปนโอกาสสำคญั ที่ภาครฐั และทกุ ภาคสว นจะไดรวมกัน ขับเคลอ่ื นปรชั ญาของ เศรษฐกิจพอเพยี งสปู ระชาชนและชุมชน โดยผา นกลไกของวดั เชื่อมโยงกับหลัก “บ ว ร” ซง่ึ จะเปนการ เช่อื มโยงท้ังหลักธรรมสูประชาชนไดอยา งเปน รูปธรรม ประชาชนสามารถมคี ุณภาพ ชวี ิตท่ีดขี ้ึน ชุมชน มีความเขม แขง็ เอือ้ เฟอ ซง่ึ กนั และกนั แลว ขยายผลในวงกวางออกไปสูสังคมและประเทศ ชาติใหม ีความ เขมแขง็ ตามไปดวย เปน ความเขม แข็งทมี่ ่ันคงดงั พระราชดำรัสของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห วั รชั กาลท่ี 9 ทวี่ า “...เศรษฐกจิ พอเพยี งเปน เสมอื นรากฐานของชวี ิต รากฐานความมัน่ คง ของแผนดิน เปรียบแผนดนิ เปรียบเสมือน เสาเขม็ ทถี่ กู ตอกรองรับบานเรอื นตัวอาคารไดน ั่นเอง ส่ิงกอ สรางจะม่ันคงไดก อ็ ยูทเ่ี สาเขม็ แตค น สว นมากมองไมเห็นเสาเข็ม และลืมเสาเขม็ เสยี ดว ยซำ้ ไป...” นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

105 ดว ยเหตุน้จี ึงทำใหแนวคิด จุมจงั โมเดล เปนจุดเริม่ ตนของทนุ ทางสงั คมที่สำคัญทท่ี ำใหค นในชุมชน ทนี่ ี่ และชมุ ชนอ่นื ๆ ท่ีไดเ ขามาเรยี นรู ไดเขาถึงสวัสดกิ ารชุมชนมากข้นึ พอมอี ยู มกี นิ วิถีชีวิตความเปน อยู ทีด่ ีขนึ้ ก็ทำใหส ามารถเขาถงึ บรกิ ารสวสั ดิการสงั คมตางๆ ของภาครฐั มากข้ึนเชนกัน ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง แนวคดิ กบั การประยกุ ตใ ชในการแกไขปญ หาในชุมชน “จุมจงั โมเดล” จากจุดเร่ิมตนของการแกไขปญหาความยากจน ทำใหแ นวคดิ นไ้ี ดป รับเปล่ียนเพ่อื นำมาชว ยเหลือกลมุ ผดู อ ยโอกาสมากมายในตำบล และพืน้ ทอ่ี ่ืนๆ ที่เขามาเรยี นรูและนำไปปฏิบัติ ซึ่ง นอกจากการใชจมุ จงั โมเดลในการประยุกตปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาเพ่ือการแกไ ขปญหากลมุ ผดู อย โอกาส และผจู ากจนในตำบลจมุ จงั แลว พระมหาสภุ าพ กไ็ ดมกี ารกอ ตงั้ \"กลุม ฮกั แพงแบงปน\" โดยมี ทต่ี ้งั อยทู ่นี าแปลงรวมอยภู ายในบริเวณแปลงนาของ นายเชาวลติ วชิ ยั ตรงขามหมบู า น บงุ คลา หมู 5 ตำบลบัวขาว อำเภอกฉุ ินารายณ จังหวัดกาฬสนิ ธุ และสำนกั งานชวั่ คราวอยูใ นตกึ กายภาพบำบัด โรงพยาบาลสมเด็จพระยพุ ราชกฉุ นิ ารายณ อำเภอกฉุ ินารายณ จงั หวัดกาฬสินธุ โดยที่ “กลุม ฮกั แพงแบง ปน ” ท่ีไดกอต้ังขน้ึ มานี้เปนกลมุ ท่ดี ำเนนิ การมาตั้งแตประมาณป พ.ศ. 2546 มีการรวมกลมุ กนั เพ่อื ทำเรอ่ื งอาชีพตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง มีสมาชิกสว นใหญเ ปน ชาวนา ซ่ึงจดุ เร่ิมตนนัน้ มีอยูวา เมอ่ื ชาวบานนน้ั ทำนาไปไดร ะยะหน่งึ กป็ ระสบปญ หาเรือ่ งของราคาผลผลิตตกตำ่ จนประมาณป พ.ศ. 2556 พระอาจารยม หาสภุ าพ พทุ ธวริ โิ ย เปน ผรู เิ รม่ิ ชวนชาวบา นคุยทีว่ ดั ปา นาคำ บานโคกกลาง ตำบลจุมจงั อำเภอกุฉินารายณ จังหวัดกาฬสนิ ธุ และไดม กี ารปรกึ ษาหารอื กันภายในกลุม วา จะเพ่มิ ราคาผลผลติ ขา วไดอ ยางไร และจะไปขายท่ีไหน ซึง่ ในขณะน้นั ทางโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช กุฉนิ ารายณ (รพร.กุฉินารายณ) ไดมีการทำงานกบั ผูพิการในเร่ืองของการสงเสริมอาชีพและกำลงั พยายาม ทำตลาดใหผ พู กิ าร จงึ ไดมาชวนใหกลุม ฯ นำผลผลิตไปขายทโี่ รงพยาบาลสมเดจ็ พระยุพราชกฉุ นิ ารายณ กลุมนี้จึงไดมกี ารเร่มิ ตนข้ึนมาจากการแปรรูปขาวเปน ขา วกลอง ขา วเกรียบ และขาวตมมัด แลว นำมาวางจำหนา ยใน ตลาดศกุ รส ุขภาพซง่ึ มที กุ วนั ศกุ รเ วลา 06.00-12.00 น. หนาโรงพยาบาลสมเดจ็ พระยพุ ราชกุฉนิ ารายณ รวมท้งั ไดนำผกั ผลไม จากแปลงของสมาชิกไปขายดว ย ซึ่งกลุมไดร ับงบประมาณ กอนแรกเปนทุนใน การทำตลาดจากบรษิ ัท โอสถสภา จำกดั ในชวงป พ.ศ. 2556 ทีก่ ลมุ ไดไปขายของทโ่ี รงพยาบาลสมเด็จพระยพุ ราชกฉุ ินารายณไ ดระยะหนง่ึ มนี ายเชาวลติ วิชัย นายปาน เผอื กแกว นายประจักษ ลือฉาย นำขาวสที ป่ี ลูกในแปลง เชน ขา วหอมมะลิ แดง ขา วหอมนิล ขา วก่ำ มาขายท่ี รพ.กุฉินารายณ มแี พทย พยาบาล ซอ้ื ขาวดังกลาวอยา งตอ เน่ือง จากนัน้ เพ่อื นผูคา ในตลาดก็ซื้อดว ยเหตเุ พราะเวลาประชมุ กันจะไถถ ามกนั วา ขา วสมี ีคุณสมบตั อิ ยา งไร จึงอยาก ลองชมิ ซอื้ ไปกิน พอซ้ือไปกนิ แลวจึงอยากปลูกกนิ เองเพ่อื ประหยัดและยังสามารถจำหนา ยไดด ว ย จากแนวคดิ สกู ารปฏบิ ตั ิ จากการลองผิดลองถูก และการศึกษาผาน Case Study ตา งๆ ทำใหพระอาจารยไดสรางแนวทาง การแกไ ขปญ หาความยากจนใหแกเ กษตรกรในพน้ื ที่ตำบลจมุ จัง โดยเรม่ิ จากการทำเกษตร 1ไร ไมย ากไมจน ดวยเครือ่ งมือทม่ี ชี อ่ื วา “หลมุ พอเพยี ง” ซ่งึ ทำไดไ มย าก “หลุมพอเพียง” เปน การขุดหลมุ เพอื่ ปลูกตน ไม โดยวัดขนาด กวา ง 2 เมตร คูณ 2 เมตร คอื 1 หลุม และใน 1 หลมุ นจี้ ะตองมีพชื 4 ชนดิ ปนกัน คือ พเี่ ล้ยี ง 1 ยนื ตน 4 ฉลาด 5 ปญ ญาออ น 10 โดยสี่ อยางนจ้ี ะตอ งอยใู นหลุมเดยี วกนั นค่ี อื กลยทุ ธ “หลมุ พอเพยี ง” นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพอื่ ผูดอ ยโอกาส

106 แนวคิดของพระอาจารยคือการมองวา “ไมตอ งรอถึงเกษียณแลว คอยทำ ยง่ิ ทำไวยงิ่ ไดผ ลเด็ก ทีท่ ำตงั้ แตอายุ 15 ป ตอนนอี้ ยู ป 2 ป 3 เวลาผา นมาประมาณ 6 ป ปรากฏวาไมส กั ของเขาสงู ประมาณ 5-7 เมตรแลว บางตนสงู เกอื บ 10 เมตรแลว หนง่ึ หลุมก็มีไมส กั 1 ตน มีพยงุ 1 ตน ยางนา 1 ตน อะไร อยา งนี้ 1 หลมุ เทา กับมีเงนิ ฝากปละเทากับเด็กคนนมี้ เี งนิ ฝากวันละ 1,600 บาท เพราะวา ไมยนื ตน 1 ตน เทา กับ 2 หมื่นบาท ถามนั อายคุ รบ 20 ป หารมา 1 ป ก็ปล ะ 1,000 บาท ตอ 1 ตน 365 วนั ก็ตกวันละ 30 บาทกวา ถา 10 ตนก็ 30 รอ ยตน ก็ 300 บาท กม็ ีมากกวา พันตน กว็ ันละ 3,000 กวา 1 หลมุ กค็ ือ 4 ตน เปนไมผ ล 1 ตน และไมยนื ตนแบบน้ี 3 ตน 1 ไรก จ็ ะมที ้ังหมด 300 ตน แตค นหน่งึ จะมี 10 ไร 20 ไร ทำแบบสนุกสาน เปนลำ่ เปนสันและมองเห็นอนาคต ทง้ั ท่ผี านเงนิ และไมผา นเงนิ ผา นเงินก็คือตดั ขายได ตน ละ 2 หมื่น ที่ไมผา นเงนิ คอื ทแ่ี นๆ จะมบี านไมส ักอยูหลงั ละ 20 ลานบาท โดยท่ีไมตองมาผา นเงินก็คอื ตัดแลวปลูกไดเลย ไมตองมาตดั แลว คอยเอาไปขาย พอขายไดแลว คอ ยเอาเงนิ มาปลูกมนั เปนสุดยอดของ สรรพวิชา” จากแนวคิดดงั กลาวท่ไี ดมกี ารทดลองทำคร้งั แลวครงั้ เลา จนตอบโจทยการแกป ญ หาความ ยากจนของคนในชมุ ชน จนสามารถพง่ึ ตนเองได มอี ยูม กี ินปลดหน้ี และสรา งอาชพี ใหคนในชุมชนมากมาย ไดสะทอนกลับออกมาใหพระอาจารยต ระหนักไดว า พระอาจารยน นั้ ไมไดมองวา “ศาสตรพ ระราชา ไมไ ด เปนวชิ าของกษัตริยพระองคห นึ่งของประเทศไทยเทา นน้ั แตศ าสตรพ ระราชาเปนศาสตรข องจักรวาล ทม่ี ีความสัมพันธและกม็ ีความสมดุล ทงั้ ในรายปจเจกและกร็ ายสงั คม และกป็ ระเทศไหนท่เี อาศาสตร พระราชาไปใชจ ะทำใหเ กิดความสมั พันธต ามภูมินิเวศนน้ั ๆได” ดว ยวิธีคดิ น้ี ทำใหโ มเดลของหลุมพอเพยี ง กลายเปน พระเอกของเรอื่ ง ที่นำพาใหเกษตรกรหลดุ พนจากหวงโซแหงปญหามากมาย ดวยจุดเร่มิ ตน แค เพียงวา การนำพชื 4 ชนิดมาผสมผสานกัน โดยมกี ลวยซึง่ เปน ไมพีเ่ ลี้ยง มพี ืชออ นแอหรอื ทส่ี อนชาวบา น วาพชื ปญญาออ นเชน พริก มะเขอื ผักตางๆ มีพชื ฉลาดก็คือพืชท่ีเขม แข็ง เชน มะละกอ ผกั พืน้ เมอื งตางๆ เปนตน และพชื ทส่ี ่ี คอื ไมย นื ตน ซึง่ เปนความคาดหวงั จรงิ ๆ ของหลมุ พอเพยี ง เปนไมย ืนตน เพ่อื การใชสอย เชน ยางนา ไมสักทอง สะเดา ยางพารา มะพราว มะนาว สม โอ เปน ตน ทงั้ นี้ถารอผลผลติ จากไมยนื ตน อยา งเดียวตองรอ 3-10 ป จงึ จะไดผ ล ในขณะเดียวกันถา ปลูกแตพ ชื ออ นแออยางเดยี วซ่ึงมีอายสุ นั้ กจ็ ะ ปลูกตลอดไป แตถา ปลกู ผสมผสานกนั โดยมีกลว ยเปนพชื พี่เล้ียงกจ็ ะทำใหพ ืชทั้ง 4 ชนิดโตขนึ้ ไดพรอมกัน อยา งสมดุล และทส่ี ำคัญทำใหมอี ยูมกี นิ มีรายไดจากหลุมพอเพยี งต้งั แตป แรกที่เริ่มปลูก ดวยเหตุผลทไ่ี ด กลา วมาขา งตน จงึ ทำใหหลมุ พอเพยี ง กลายเปนเครอ่ื งมือสคู วามสำเร็จในการทำเกษตรแบบพอเพียง โดยที่หลุมพอเพียง เครอ่ื งมอื สคู วามสำเร็จในการทำเกษตรแบบพอเพียงน้นั ไดกลายเปนนวัตกรรม การประยุกตใ ชเศรษฐกิจพอเพยี งสูการแกไขปญ หาของผูดอยโอกาสในชมุ ชนกรณีศึกษาความสำเร็จ “หลมุ พอเพยี ง เครอ่ื งมอื ทรงพลงั สคู วามสำเรจ็ ในการทำเกษตรแบบพอเพยี งของจังหวัด กาฬสนิ ธุ” ศนู ยพ ัฒนาคุณธรรมจงั หวัดกาฬสนิ ธุ วัดปา นาคำ ไดน ำเอาเคร่อื งมอื ทีม่ ชี ือ่ วา “หลุมพอเพียง” มาใช ในการทำการเกษตรแบบพอเพยี ง 1 ไรไมย ากไมจ น ประสบผลสำเรจ็ อยางงาม ขณะน้ไี ดข ยายผลไปยัง ชุมชนและสถานศึกษารวมกวา 4,000 รายแลว ซึ่งหลุมพอเพยี งน้สี ามารถทจี่ ะสรา งหลมุ ไวต ามหัวไร ปลายนา มมุ บาน หลังครัว ขอบบอ น้ำ รมิ ทางเดินไดห มด ซึ่งวิธีการบริหารจัดการส่งิ ทอ่ี ยูในหลมุ เรมิ่ จาก เตรยี มพืน้ ทต่ี ามขนาดที่กำหนด แลว ก็ปลูกหญา แฝกเปนรูปวงกลมหรือเปน บลอ็ กสเ่ี หล่ียม จากน้ันปลูกไม ในหลุมน้ี ลงไดถงึ 4-5ประเภทในหลุมเดียว เพื่อลดภาระการรดนำ้ ปลกู ซ้ำ และเออ้ื ตอ การกำจดั ศัตรูพชื เพราะใหทุกอยางเกือ้ กูล นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส

107 หลังจากท่ีไดมีการเรยี นรูและพัฒนาอยา งตอเนื่อง ทำใหเกิดรูปแบบ หลุมพอเพียง ทชี่ ัดเจน กลาย เปนโมเดลในการทำหลมุ พอเพียง โดยกำหนดใหต นไมท ่ีจะปลูกในหลมุ แบง เปน 5 ประเภท 1.ไมพ ่เี ล้ียง เปน ไมทใ่ี หร ม เงา เก็บนำ้ เก็บความชน้ื โดยเฉพาะชว งรอ นหรอื หนา แลง เชน กลว ย นำ้ วา กลวยหอม ควรปลูกทางทิศตะวนั ตก เพราะชว ยบังแสงชว งบายท่อี ากาศรอ นจดั เปน พเ่ี ลย้ี งใหพชื ที่ ไมชอบแดดจัดมาก ไดก ลวยเครือแรกเมือ่ ปลกู 1 ป กต็ ัดทง้ิ ปลอ ยหนอ ใหมใหท ำงาน 2.ไมฉลาด เปนไมขา มป เปน ไมท่เี อาตัวรอดไดด ี เก็บผลไดนานพอสมควร เชน ชะอม ผกั หวาน มะละกอ ผกั ติว้ ผกั เมก็ เรม่ิ เกบ็ กินไดต ง้ั แต 1 เดือนไปเรอ่ื ยๆ 3.ไมปญญาออน หรือ ไมร ายวัน เปน ไมลมลกุ ปลกู งา ย ตายเรว็ ตองคอยปลกู ใหม ดูแลรดนำ้ ทุกวัน แตเ ก็บผลไดเร็ว ไดท ุกวัน เชน พริก มะเขอื กะเพรา โหระพา ตะไคร ขา ฟก ทอง แตงไทย แตงกวา ผักบุง จนี คะนา ฯลฯ เร่ิมเก็บกินไดต ้ังแต 15 วนั 4.ไมบำนาญ เปน ไมผลยนื ตน ใชเวลาปลกู 2-4 ป แตเ ม่อื ใหผลผลติ แลว เกบ็ กนิ เก็บขายได เรอ่ื ย ๆ เชน ขนุน มะมวง มะนาว กระทอน เงาะ ทเุ รยี น มังคดุ ยางพารา เปนตน ในหลมุ หนงึ่ ก็เลอื ก ปลกู แคประเภทเดยี ว 5.ไมมรดก เปน กลมุ ไมใ ชสอยท่อี ายยุ ืน ใชเ วลาปลกู นาน เกบ็ ไวเ ปน มรดกใหลูกหลาน ตัดขาย ก็ไดสตางคก อ นใหญหรอื จะเอาไวใ ชซ อมแซมบานกไ็ ด เชน ประดู สักทอง ยางนา สะเดา พะยูง ชงิ ชนั ไม พวกนเี้ ปน ไมใ หญ ปลูกฝงตรงขามกับตนกลวย แผนภาพ โมเดล “หลมุ พอเพยี ง” ปรากฏการณเ ศรษฐกิจพอเพยี งกบั การเปลีย่ นแปลงทเี่ กดิ ขึน้ ในชมุ ชนและจุดเรม่ิ ตนท่ีสาน ตอ ใหเกดิ ผลลพั ธทเ่ี กิดขึ้นจากการประยกุ ตใ ชแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียง สิง่ ตางๆ ทไ่ี ดมีการพฒั นาอยา งตอเนื่อง เกิดจากแนวคิดของพระอาจารยทีม่ องถึงเรือ่ ง ของการ นำนวตั กรรมดังกลาวไปชว ยเหลือกลมุ ผดู อ ยโอกาส ไมวาจะเปน คนพิการ ผตู ิดยาเสพติด หรือกลมุ คน ยากจนตางๆ ซ่ึงพระอาจารยไดสะทอนความเปนคนดอยโอกาส คนทข่ี าดโอกาสวา “เราพบวาพลังของคน นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

108 ทีด่ อยเน่ยี มีพลังมาก ไมไดนอ ยกวา คนท่มี ี ถาเราทำใหเคา ยืนได เพราะคนพวกนจ้ี ะรซู ง้ึ ดกี บั คำวา ลำบาก รูซึ้งดีกบั คำวา อดอยาก รูซง้ึ ดกี ับคำวา ทกุ ข รซู ึง้ ดีกบั คำวาถูกทงิ้ คนพวกนถี้ ูกทิง้ มากอ น แลวพอตนเองมี โอกาสแลว จึงไมทิ้งคนอืน่ ” จากจดุ เปลีย่ นตรงน้ี จึงทำใหเกดิ ความพยายามท่จี ะชว ยเหลอื แบงปน ซึ่งไดพ บวา คนในเมืองมกั จะมาบอกวา “ฉนั มีเงนิ นะ แตฉันไมมเี วลา ฉันมที น่ี ะ แตฉนั ไมม เี วลา แตฉันมีเงนิ ทำยังไงถึงจะไดรว ม โครงการ ทำอยา งไรจงึ จะไดก นิ อาหารปลอดสาร” ดว ยส่งิ ตางๆ ท่เี กดิ ขึ้นในเชงิ ประจักษ และคนท่ีไดโอกาส ตา งพรอมท่จี ะใหคนในชุมชนและสงั คมรว มกนั สรางสงั คมใหมท เ่ี ปนสขุ และอยูรว มกันภายใตความพอเพยี ง จึงทำใหหมอทโี่ รงพยาบาลกุฉนิ ารายณก เ็ ลยบอกวา ชว ยมาขายใหหนอยก็เลยไปขายใหทโ่ี รงพยาบาล กุฉินารายณ ซึง่ พระอาจารยไ ดเลา ใหฟงวา “ไดน ำผลผลติ จากเกษตรกรในชุมชนไปขายท่ีตลาดเดือนละ 4 ครงั้ สัปดาหละ 1 ครงั้ จะขายเฉพาะวันศุกรขายแค 4 ชว่ั โมง ต้งั แต 7 โมงเชา ถงึ 11 โมงเชา ของก็ หมดแลว เดือนหนึง่ ไดประมาณ แสนกวาบาท อนนี้ขายมาทั้งหมด 40 กวาเดือน เกอื บสี่ลา นแลวนะ ตวั เลขสะสมอยู สล่ี า นกวา เงนิ กเ็ ขา กระเปา ใคร เขา กระเปาเรา กข็ ายแบบเอามัน ขายเอาสนุก ท้งั ขาย ทั้งแจก ทั้งแถม หมอบางคนซ้อื ไปครึ่งกระสอบ เรานึกวาซือ้ ไปแจก เปลา ซอื้ ไปกินเพราะกวา จะครบรอบ สัปดาห เราก็สรางใหเปน ระบบการตรวจสอบยอนกลบั อนั นส้ี ำคัญ ตอ ไปจะพัฒนาเปน ควิ อารโคด จไี้ ปก็ จะรวู า ผกั นี้เปนของใคร ตอนนเี้ รายังไมไ ดทำถึงข้ันควิ อารโ คด ตอนนเี้ รากใ็ สรหัส ประจำแปลงผัก ผกั 1 กำ กจ็ ะรูวา เปน ของใคร ถาพบวา ผักกำนม้ี ีปญหา เราก็จะเรียกเจาของแปลงผักมา ถา พิสูจนทราบสามารถ แกไ ขไดเ ราแกไข ถา หากวายงั แกไ ขไมไ ดเ ปนเร่อื งใหญ กจ็ ะใหห ยดุ ขายสามเดอื น เดือนท่ีสกี่ ็คอยมาขาย กับเพือ่ นใหม ก็คือตองควบคมุ ปรมิ าณตรงนี้ คุณภาพของเราจึงคอ นขา งสูง ขายมา 3-4 ปก็ยงั ทรงอยใู น ระดับ และก็เดินหนา ไปเร่อื ยๆ เราก็กลายเปนโมเดลในระดับทีพ่ ่ึงตนเอง ระดับพง่ึ พากันเอง และกร็ ะดบั ทำตลาดกค็ อื ขาย ตอนนีก้ ไ็ ดเขาไปเชอื่ มโยงกบั เครือขายผูบริโภคดว ย แลว ก็ไปชว ยเหลอื เครอื ขา ยคนพกิ าร ก็ชวยคนพิการบางคนโดยทช่ี ว ยใหโ รงพยาบาลกุฉนิ ารายณ กลมุ ไมเ ลื้อยของโรงพยาบาลกุฉินารายณ เขา ทำเรอื่ งกายภาพบำบดั เขากค็ อย Take action ให ดูวาพวกเราทำกันยงั ไง มีระบบขอ มลู อะไรยังไง แลว ก็มคี นพกิ ารคนทท่ี ่ีเขาไปชวยใหเดนิ ไดแลว แตเดนิ ไดแลว ยงั ไงตอ หมอผมไมมกี นิ ไมม กี นิ แลว ทำยงั ไงอกี ทำหลมุ พอเพยี งก็ทำเองไมไดอีก รดน้ำรดไรเองได แตจ ะใหไปขดุ เองหาตนไมเองก็ทำไมได กเ็ ปน เรือ่ งยาก คนพวกน้กี จ็ ะเหอกันไปไปปลกู กนั แค 2-3 หลุม ถา 100 หลมุ มนั ได 1 ไร แตเ อาแค 2-3 หลุม แลว คลาน ไปเกบ็ เอามากนิ ไดกย็ ังดี กค็ อื ชวยกันวธิ ีน้ี” และจากการเอาพืชผกั ผลไมไปขายในตลาด ทำใหทุกคนมีเร่ืองราว STORY ของตัวเอง ทกุ คน ไดไ ปขายผักทีต่ ลาด และสามารถถายทอดเร่อื งราวของตนเองและสรา งแรงบันดาลใจใหค นออนแอ รุนใหม ไดมีกำลังใจข้นึ มา จึงนา แปลกใจทว่ี า ทกุ คนเมื่อมาอบรมทน่ี ่ีแลว ทกุ คนเปล่ยี น เปลี่ยนท้ังหมดเลย หนา มอื เปนหลังมือ ซง่ึ พระอาจารยก ลา ววา “คน ถาเปลยี่ นนดิ นึงเคาเรยี กวาคนดี แตถ า เปลย่ี นหมดเลยเคา เรยี กวา คนบา คนทไี่ ดมาเรียนรทู น่ี กี้ เ็ ปลีย่ นจากหนา มือเปนหลังมือ จนชาวบานบอกวา เคา รูสกึ วาบาไปแลว จาก คนไมท ำอะไร หรอื วารอวนั รอคืนไป รอชีวิตซงั กะตายไปวันๆ พอออกจากท่นี ี่ไปกจ็ ะกลายไป คนท่ีนี่ก็จะ มมี าเขา คอรส กนั 5 วนั 10 วัน ใชง บของกระทรวงเกษตรฯ ใชง บปราชญช าวบา น ซ่ึงจรงิ ๆ แลว มีคนอยาก อบรมจำนวนมาก แตก ระทรวงเกษตรฯ เคาจำกัดใหปละ 120 คน เคา มงี บใหมาแคน้นั โดยกลมุ เปา หมาย แรกใหอ ยูในพน้ื ที่จังหวัดกาฬสินธุ ถานอกจงั หวัดกาฬสนิ ธุก็ได แตใหน อ ย หนอย เพราะแตล ะจงั หวดั ก็มี ศนู ยปราชญข องเขา ผลงานผลผลติ ก็จะแตกตางกันไป” นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

109 ทุกคนในหมบู า นทนี่ ีจ่ ะรตู รงกันวานีค่ ือศาสตรพระราชา เพราะวา ทกุ คนก็ผา นกระบวนการเดียวกัน กบั คนที่มาดูในรนุ หลงั ๆ ใครท่มี าอยใู นกลุมตลาดศุกรส ุขภาพ ถาหากวาไมผานกระบวนการน้ี เขาก็จะ TICK ชอ่ื ไว แลวพอพระอาจารยเปด อบรมกจ็ ะตอ งมาฝก อบรม จากกระบวนการเรียนรูท งั้ หมด กอ เกดิ ผลลัพธท่เี กิดข้นึ จากการประยกุ ตใชแ นวคิดเศรษฐกิจ พอเพยี ง ซึ่งพระอาจารยม องวา“องคความรขู องพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัวรชั กาลท่ี 9 ท่เี ราเรยี กวา ศาสตรพระราชา ในศาสตรพ ระราชามอี ยมู ากมายหลายอยา ง แตถา จะวา โดยสรปุ ก็คอื มอี ยู 3 หว ง 2 เง่ือนไข เศรษฐกิจพอเพยี งมีอยู 3 อยา งคือ พึ่งพาตนเอง กนั เอง และเครอื ขา ย และกห็ ลกั การทรงงาน 23 ขอ ทุกคนจะเขาใจ แตไ มไ ดหมายความวา ทกุ คนจะทอ งจำได อันนั้นไมส ำคญั สำคัญคอื นอ มนำและ นำมาทำได บางคนอาจจะต้ังนะโมได ตัสสะไมค รบ อระหงั ไมไ ด อระหัง สัมมา แตลมื พทุ โธ ภควาท่ีสำคัญ คือ ใจของเคาอาจจะประเสรฐิ เขาถึงพระรตั นตรัยมากกวา คนทวี่ าไดฉอดๆๆ คนพวกน้เี ปน แบบนน้ั จะเอา อะไรกบั เขามากไมไ ด เพราะตวั หนังสอื เขาก็ยงั อา นไมอ อก อยา งยายไขหนงั สอื ก็อานไมอ อก แตก ็ไปเคย่ี วเขญ็ ใหลูกทำบญั ชีครวั เรอื น ทุกคนทน่ี ีท่ ำบญั ชีครวั เรือนหมด และทำวจิ ยั พฤตกิ รรมของตวั เองจากผา นบัญชี ครวั เรือน เราเหน็ พฒั นาการทด่ี ีวดั ไดจาก 2-3 เร่อื ง เรอ่ื งแรกคือ เรอ่ื งครอบครวั ที่อบอุนขึ้น เรือ่ งที่สอง คอื เร่ืองสขุ อนามยั เรื่องอาหาร ทีป่ ลอดภยั มากขนึ้ ถกู สขุ อนามยั มากขึ้น มีอาหารกนิ ครบทัง้ สามมอ้ื กนิ อาหารครบทัง้ 5 หมู และก็เรอ่ื งของครอบครัว ทสี่ ำคัญคอื เรอ่ื ง GDP ครัวเรือน การประเมนิ ผลคนทผี่ าน การอบรม คนท่ผี าน 1 ปก อ็ ยางนึง 2-3 ปก็อยา งนึง ถาคนท่ีอบรมแลวอยใู กลก็จะมกี ารติดตามมากกวา ปล ะ 1 ครั้ง แตถาอยูไ กล กระทรวงเกษตรฯ ก็จะใหง บตดิ ตามแคปละครั้งเดียว เฉพาะในปแ รกเทานน้ั การตดิ ตามชาวบานกจ็ ะมคี วามสมั พันธส่ือสารกนั ทางโทรศัพท ทางจดหมาย ทาง Facebook อยางวัน สดุ ทายของการอบรมเน่ยี วนั ที่ 5 เราก็จะตองมกี ารทำแผนวาทไ่ี ดเรียนรูม าทั้งหมดนี่ไดอะไรบาง หน่งึ คือ ไดอะไรบา ง สองจะไปทำอะไรบาง ภายในก่ปี ก่เี ดอื น ถาต้ังเปาไวของชัน้ 100 หลมุ ของชั้น 40 หลมุ ของ ชนั้ 50 หลมุ คือมนั แยกซอยเปน หลุมๆๆ เรยี กวา หลมุ พอเพียง” จากวธิ ีการดงั กลา ว ทำใหค นในชมุ ชนเกิดรายได และอาชีพเพิ่มขึ้น ลดปญ หาความยากจนสรา ง ใหเกดิ ตลาดในการขายสนิ คาท่มี คี ุณภาพ ซ่งึ เปนเปาหมายหลักของการนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งมาใช ซ่งึ เรอ่ื งของบำบัดฟนฟูผูตดิ ยาเสพติด เปนลักษณะของการขยายผลตอยอด ซงึ่ พบวา “กลมุ ของเดก็ ๆ พวกที่ตดิ ยาเสพติด พวกนกี้ ็จะไมค อ ยเห็นปญ หาของตัวเอง ไมรูว า ตวั เองเปน ปญ หา แลว ก็ไมเ ห็นปญ หา ของคนอน่ื พระอาจารยจ ึงคิดวา “ทำอยา งไรทจี่ ะทำใหเ ด็กพวกนรี้ ูว าชวี ิตมันไมไดงา ยขนาดนัน้ ก็พาเด็ก พวกนไี้ ปลางบาน ไปซกั ผา ข้ี สผี าเยี่ยวใหก ับคนพิการพวกน้ี บางคนก็รองไหเ ลย แลว ก็กลับมาเปลี่ยน พฤตกิ รรมหมด จากทบ่ี อกยากสอนยาก คือ เริ่มเห็นคุณคา ของตนเองมากขนึ้ ” ภายหลงั จากทีไ่ ดม กี ารขับเคลอ่ื นศนู ยฯพระมหาสภุ าพ พทุ ธวรโิ ย เจาคณะตำบลจุมจงั ผูอ ำนวยการ ศนู ยพ ัฒนาคุณธรรมจังหวดั กาฬสินธุ วัดปานาคำ ตำบลจุมจงั อำเภอกุฉนิ ารายณ จังหวดั กาฬสนิ ธุ จงึ ได รบั รางวลั ธัญญารกั ษอวอรด ประจำป พ.ศ. 2553 ในระดับรองชนะเลิศอันดบั 1 ดานการบำบัดรักษาและ ปอ งกันปญ หายาเสพตดิ นับวาเปนพระนักพฒั นาที่มีความคิดกา วไกล และมคี วามต้งั ใจในการแกปญ หา ใหก บั ประชาชนในจงั หวดั กาฬสนิ ธุ โครงการเดน ๆ ที่ทา นไดเปน ผรู เิ ร่ิมและดำเนนิ การประกอบดว ย โครงการพัฒนาคุณธรรมในกลุมเยาวชน โครงการแกไ ขปญ หายาเสพติดโดยชุมชน โครงการหนงึ่ ไรไ มย าก ไมจนตามปรชั ญาแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียงและยงั มอี ีกหลายโครงการที่ไดทำงานรวมกับทางราชการจน ประสบผลสำเรจ็ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูก ารคุมครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพ่อื ผดู อยโอกาส

110 นอกจากน้ี จากผลการดำเนนิ งานในพ้นื ที่ สามารถยกตัวอยา งกรณีท่ีประสบผลสำเรจ็ อยา งมาก เชน กรณีของ แมไข  ซ่ึงเปนคนยากจนในหมูบาน ท่ีอดอยาก สมาชกิ ในครอบครัวเสพยาเสพตดิ เสพ กญั ชา เสพยาบา จนปจจบุ นั นเ้ี ลกิ ขาดแลว และก็มคี นพิการอยู 1คนดวย มีครบทุกกลุมเลยในบานนี้ กรณขี องแมสำเนยี ง ก็เปน มะเรง็ มะเรง็ ทีค่ ดิ วาชวี ติ นีไ้ มส วยงามแลว เลยคิดวา นา จะมีทางไป ทางใหมแลว และพอไดมาเหน็ กลมุ ไดม าเห็นเพ่อื น ไดมาเห็นใครตอ ใครที่เขาก็ยังลำบากเหมือนเรา บางคน อาจจะลำบากมากกวา เราดวยซำ้ ไปเขาก็ยงั อยไู ด ชวี ติ แมสำเนียงกอ็ ยตู อมาได ประครองรกั ษามาไดจนทำ ใหชีวิตกม็ ีความสขุ มากขึ้น แตละคนในชมุ ชน เปนคนทีม่ ีปญหาทัง้ น้ันเลย บางคนก็เต็มไปดว ยหนี้ ยกตวั อยาง พอ ปา น เปน หนี้จนตองเขา โครงการพักชำระหนขี้ องกองทุนฟน ฟู จนปจ จบุ ันกลายเปนเกษตรกรที่มีแปลง เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน แปลงเรียนรู เปนศนู ยเรียนรู ใครตอ ไปดูไปศึกษา ดูงาน ใครทบี่ อกวาลำบากมาก ดินไมด ี นำ้ ไมดี พอไปดูพอปาน ปลดไดหมดเลย พอไปดูท่ดี นิ ของพอปา นไมม ดี นิ ดเี ลย เพราะเปน ดนิ ทีอ่ ยู บนภูเขา มีแตหิน แกก็แหวกหนิ ปลูก กส็ ามารถทำหลมุ พอเพียงได แลวก็มนี ามีไรอ ยูเชงิ เขา แลว กจ็ ดั การ ปญหาเรื่องน้ำเรือ่ งอะไรตา งๆ ได ซ่งึ อานิสงฆน ก้ี ท็ ำให พอ นุกลู ท่ีเปน อดตี ขา ราชการ กเ็ ห็นวากลุม น้กี ม็ ี ความเปนไปได ดแู ลวมคี วามเจริญกา วหนา ดแู ลวมคี วามสุข กเ็ ขา มา กรณขี องแมแ วว น้กี เ็ กษตรกรมิตรผล ก็เหน็ วา ทำไรอ อย นบั วันยิ่งทำไปกย็ ง่ิ จะจม เขากบ็ อกวา ผลงานวิจยั ของมิตรผลบอกวา คนทมี่ ีท่ีไมถ งึ 50 ไร ทำไรออ ยยังไงก็ไมรอด ถาทำแตไ รออยอยา งเดยี ว ฉะนัน้ ก็เลยบอกพระอาจารยว า “ทำอยางไรทจี่ ะทำใหค นท่มี ีท่แี ค 5 ไร 10 ไร 20 ไร 30 ไร ใหแ บงมาทำ หลมุ พอเพยี งแบบพระอาจารย ถาทำแลวปบุ ออยเปน รายได สวนการลดรายจา ยมาจากหลุมพอเพยี ง แมแ ววก็เลยกลายเปน ดาราเอกของมิตรผล” จากกรณศี กึ ษา ตางๆ ทีไ่ ดม กี ารทดลองจริง ทำจรงิ ปลกู จรงิ ไดผลจริง นำมาสทู างออกของชวี ิต หลายๆ ครอบครวั ในชุมชน ไดสรา งวิถีพอเพียงใหเ กิดขน้ึ และแกไขความยากจน ความดอ ยโอกาสของ คนในชมุ ชนใหค อยๆ หมดไป จากแนวคดิ ของพระมหาสุภาพ ทถี่ อดองคความรูจากศาสตรพระราชามา ถา ยทอดใหค นในชมุ ชนไดนำไปประยุกตใชจนสำเร็จ ตอ มาไดม ีเกิดกลุม ทีท่ ำงานเพอ่ื พัฒนาตนเองและ พฒั นาสงั คม ตอยอดความสำเร็จของเศรษฐกจิ พอเพยี งเพ่ือผูดอ ยโอกาส ซึ่งกค็ ือ “กลุมฮักแพงแบง ปน” เปน กลุม ที่ถนดั ในการแปรรปู ขาวเปนอาหารท่ีหลากหลาย เชน คกุ ก้ีขาวกลอง ขาวกลอ งฟรุตสลดั เคก ขาวกลอง ขาวเกรียบ ขา วตม มดั ขาวคลกุ ฟก ทอง (ขา วโจของชาวภูไท) และมปี ระสบการณเ รอ่ื งการทำการ ตลาด นอกจากนีย้ ังเปน กลุมท่ใี หความสำคัญเรอื่ งพธิ กี รรมเกี่ยวกบั ขา ว โดยจะมีการทำพธิ ีสูข วญั ขาวและ ทำปราสาทขาวเพอื่ บูชาแมโพสพทุกปสมาชิกจึงพดู คุยกนั ในการประชุมวา “จะเริม่ ตน ปลูกอยา งไรไมใ ห ไปผสมกบั ขา วทมี่ อี ยเู ดิม” นายเชาวลิต วชิ ัย จงึ เสนอวา “ใหเ ชิญผทู ่มี ีความรูเร่อื งขา วมาใหค วามรู จึงเชิญเครือขายเกษตร กรรมทางเลอื กภาคอีสาน คือ น.ส.นจุ นาด โฮมแพน และนายดาวเรือง พืชผล มาใหความรทู ่กี ลมุ เมอื่ วันท่ี 24 เมษายน 2557 หลังจากอบรมแลว สมาชกิ สนใจทีจ่ ะปลูก มกี ารส่งั ซอื้ เมล็ดขาวพนั ธตุ างๆ จากทง้ั นายเชาวลติ และกลุม ฯ ทจ่ี งั หวัดยโสธรไปปลกู ในแปลงตนเอง เม่ือแตล ะคนไดเ มลด็ พนั ธมุ าแลวก็นำไป ปลูกในแปลงตนเอง เมอื่ มปี ญหากจ็ ะโทรมาสอบถามนายเชาวลติ เปนหลัก ซึ่งในแปลงของนายเชาวลิต นายปาน และนายประจกั ษ ก็มขี า วหลากหลายพนั ธอุ ยแู ลว แตยงั ไมไ ดเ กิดกลุมมาทำรว มกนั อยางไรกต็ าม ภายในป พ.ศ. 2558 กลุม จะต้งั ศูนยเรยี นรูเรือ่ งพันธุขา วและกอต้ังธนาคารขาวเพือ่ เก็บรักษาพนั ธุแ ละ กระจายพนั ธุขา วใหแกสมาชกิ และคนทัว่ ไปโดยมีวัตถปุ ระสงคในการจัดต้งั ดงั นี้ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

111 1. เพอ่ื ใหมกี องทนุ หมุนเวยี นในการผลิตเมลด็ พันธขุ าวคุณภาพดีไวใ ชในกลุม สมาชิกและชมุ ชนทั่วไป 2. เพ่อื ใหมีการรวมกันคดิ วางแผนและระดมทุนผลิตเมลด็ พนั ธุขาวอยางตอ เนอ่ื ง 3. เพอ่ื สนบั สนุนเกษตรกรใหบ ริหารจดั การดว ยตนเอง ขอตกลง/กตกิ ากลมุ (ตลาด) 1.ผทู ่ีจะขายผลผลติ จะตอ งสมัครเขา เปน สมาชิก โดยใหคณะกรรมการกลมุ พจิ ารณา 2. คณะกรรมการจะลงตรวจแปลงเพ่อื พิจารณาสภาพแวดลอมแปลงทเ่ี อ้อื ตอ เกษตรปลอดสาร หากผา นก็สามารถนำสนิ คา มาทดลองขายในตลาดศุกรสขุ ภาพ กรณที ีไ่ มผาน หากตองการเปนสมาชิกจะ ตองพฒั นาแปลงภายในเวลา 3 เดือน เชน ปลกู กลว ยเปน แนวกนั ชนเกษตรเคมแี ปลงใกลเคียง กรรมการ จะลงไปตรวจรอบท่สี อง 3. หลังจากผา นการตรวจแปลง สมาชกิ รายใหมจ ะตองนำผลผลิตจากแปลงมารับการสุม ตรวจ สารเคมีท่ี รพ.กฉุ ินารายณ 4. หากตรวจผานก็สามารถวางขายไดในตลาด หากไมผ า นจะมีการตกั เตอื นหรอื ใหคณะกรรมการ ใชด ุลยพินิจพิจารณาใหเจาของแปลงกลับไปพัฒนาแปลง แลว จึงใหค ณะกรรมการไปตรวจสอบรอบใหม 5. การขาย สมาชกิ จะตอ งสมทบรายไดเขากลุมสัปดาหละ 20 บาท 6. สมาชิกจะตอ งเขา รว มประชุมหลงั การขายสินคา ทีต่ ลาดศุกรสุขภาพทุกครง้ั กิจกรรมของกลุม : 1. ขายสินคาผลผลิตทางการเกษตรและแสดงนิทรรศการเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง เชน พันธขุ าว การเลยี้ งหมหู ลมุ หลมุ พอเพยี ง (ปลูกหลากหลายพันธ)ุ เปน ตน ทต่ี ลาดศุกรสขุ ภาพท่ี รพ.กุฉินารายณ และงานแสดงสินคาในทอ งถิ่น และจงั หวัดตา งๆ 2. เปนศูนยเ รียนรูเรอ่ื งหลมุ พอเพยี ง 3. ชวยเหลอื คนพิการผานกิจกรรมหลุมบุญ โดยทกุ วันศกุ รใ นวนั ที่ขายสินคา ในตลาดศุกรสุข สมาชิกจะนำผลผลติ ไปสมทบใหแผนกกายภาพบำบัดเพื่อนำไปแจกจา ยใหผ ูพ ิการตอ ไป 4. อบรมพัฒนาอาชพี ใหส มาชิก เชน การแปรรปู กลว ย การแปรรูปกลอย การปลกู ขาว 5. ประชุมรวมกบั สำนักงานเกษตรและสหกรณจ ังหวัดกาฬสนิ ธุเ รอ่ื งการพัฒนาศูนยขาวชมุ ชน เปนระยะๆ 6. ดำนาวนั แม เก่ยี วขา ววนั พอ ในแปลงรวม (แผนงานในระยะขางหนา ) ปญ หาและอุปสรรคในการดำเนนิ งาน : 1. สภาพแวดลอมในแปลงนาสมาชิกอยตู ดิ หว ยหลกั ทอด ทำใหค วบคมุ ระดับน้ำไมไ ด 2. พ้ืนทใี่ กลเ คยี งแปลงสมาชิกเปนพื้นทปี่ ลูกพืชเศรษฐกจิ ซงึ่ ใชส ารเคมี 3. สมาชิกอยคู นละตำบล มรี ะยะทางคอนขา งไกลจากแปลงรวม 4. สมาชิกสวนใหญยังไมเ ช่ือมน่ั ในการผลติ เมลด็ พนั ธุขาวดวยตนเอง ยังตอ งการซ้ือจากรานคา ท่ัวไปทั้งทเ่ี มลด็ พนั ธขุ า วทีซ่ ้อื มาไมคอยมคี ุณภาพเทาท่ีควร นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผูด อยโอกาส

112 แนวทางการทำงานและทิศทางการทำงาน/ความตองการการสนบั สนุนจากภายนอก : 1. ยุง ฉางของกลมุ และสถานที่ดำเนนิ งานกลุม 2. ความรเู รอื่ งการคดั พันธุ เก็บรักษาพันธุ และพฒั นาพันธุขา ว เพ่ือใหสมาชิกมคี วามสามารถ ในการผลติ พันธุขาวอยางมคี ุณภาพ 3. ชองทางการตลาดขาว ภาพกจิ กรรมของศนู ยศนู ยพฒั นาคุณธรรมจงั หวัดกาฬสนิ ธุ วดั ปา นาคำ การลงพน้ื ทส่ี ัมภาษณพ ระมหาสุภาพ ผูนำปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใชเพือ่ การพฒั นาชมุ ชน เพ่ือแกไ ขปญหาความยากจนใหแกช าวบา นในตำบล จนกลายเปน “จุมจังโมเดล” ทส่ี ามารถชว ยใหคน ยากจน และผูด อยโอกาส สามารถกลบั มาพัฒนาคุณภาพชีวิตตนเองไดอ ยางยั่งยืนอีกครัง้ ภาพการถา ยทอดประสบการณจ ากการทดลองทำตามวิธขี องจมุ จังโมเดล เพ่อื การสรางชีวติ ใหม นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

113 หลมุ พอเพียง และธนาคารหมหู ลุม จากแนวคิด 1 ไร ไมย ากไมจน ขยายผลสโู ครงการทฤษฎีใหม แผนภาพสรุปรปู แบบนวัตกรรมหลมุ พอเพยี งสกู ลุมฮกั แพงแบง ปน เพือ่ ผดู อยโอกาส สำนกั งานสง เสริมและสนับสนนุ วชิ าการ 7 4.7 กรณศี กึ ษาศนู ยพ ทุ ธธรรมพรหมวชริ ญาณ ศนู ยเรยี นรปู ูทะเลยมหาวิชชาลยั วัดปาดงใหญ วังออ ตำบลหวั ดอน อำเภอเข่ืองใน จงั หวัดอุบลราชธานี จากอดีตสปู จจบุ นั การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และปญ หาที่เกิดข้ึนในวิถีชนบท ชมุ ชนบานวงั ออ เปน ชมุ ชนทอ่ี ุดมสมบรู ณเ นอื่ งจากตดิ แมน้ำชี ซ่ึงเปน แมน ำ้ สายใหญท่หี ลอ เลี้ยง จงั หวัดอบุ ลราชธานี อกี ท้ังมีพื้นทปี่ า ชมุ ชนทีก่ วา งใหญเปนแหลงอาหารและยงั ใหค วามชุมชนื้ คนสวนใหญ ในพื้นทม่ี อี าชพี เกษตรกรรม ปลกู ขา ว และทำไร สำหรับวถิ ีความเปน อยูของคนในชุมชน พบวา ผนู ำชมุ ชน และชาวบา นใหค วามรว มมือเพื่อพัฒนาหมบู า นเปนอยา งดดี วยวฒั นธรรมของชาวอสี านทย่ี งั ใหก ารชว ยเหลอื พึ่งพาซ่ึงกันและกัน อกี ทง้ั เมอื่ มีการประกวดหมบู า นในดานตา งๆ ท่หี นวยงานภาครฐั เขา มาสง เสรมิ จะ สามารถดำเนินการใหเ ปนไปตามเปา หมายของหนวยงานทเ่ี ขา มาสนับสนนุ อนั เนอ่ื งจากผูนำ และชุมชน ทีเ่ ขมแขง็ ซง่ึ หลกั การดำเนนิ งานของชมุ ชนนีใ้ ชห ลกั การ “บ ว ร” หรอื บาน วดั ราชการ ซง่ึ ทงั้ 3 สวนน้ี สอดประสานพึง่ พงิ กนั เพอ่ื ประโยชนส ขุ ของคนในชมุ ชน นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูก ารคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

114 ดวยเหตทุ ่ไี ดก ลา วมาในขา งตนวา ชุมชนบานวังออ อยรู วมกนั ดวยอาศัยหลัก \"บ ว ร\" จึงทำใหศนู ย พุทธธรรมพรหมวชิรญาณ วัดปาวงั ออ ไดร ับการสนบั สนนุ เปน สถานปฏบิ ัติธรรมจากพระพรหมวชริ ญาณ ซ่ึงกิจกรรมเรมิ่ แรกของศนู ยฯ คือ การฝก อบบรมเยาวชน ผสู นใจท้งั ทางธรรม และแนวคิดการพง่ึ พา ตนเองตางๆ ซึ่งพระครสู ุขุมวรรโณภาส ซึง่ ถอื เปน ลูกหลานบา นวังออ มีความตองการทจ่ี ะพัฒนาพ้ืนท่ีชมุ ชน และพัฒนา คณุ ภาพชีวติ ของคนในชุมชน จึงไดส ง เสริมใหค นในชมุ ชนนำแนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี งมา ประยุกตใชใ นชวี ิตประจำวนั ภายหลังจากการสงเสริมใหช ุมชนใชช ีวติ ตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี งจนทำใหไดร ับรางวัลหมูบ าน เศรษฐกจิ พอเพียง จากการขยายผลอยางตอเนือ่ ง ศนู ยพทุ ธธรรมพรหมวชริ ญาณ จงึ ไดจดทะเบียนเปน องคก รสาธารณะประโยชนซึ่งสามารถขอทนุ สนบั สนนุ จากกองทนุ ของกระทรวงการพฒั นาสงั คมและ ความมัน่ คงของมนษุ ย จงึ ทำใหเกิดโครงการ 9 ชมุ ชน 9 ศนู ยเ รยี นรู โดยมหี มูบานเครือขา ยที่เขา รว มเพ่ิม มากขน้ึ ไดแก บา นวังออ บา นยางนอ ย บา นดงยางบานหนองเตา บา นโนนมะเขอื บานไรพฒั นา บานแขม บานไรใต บา นโนสวาง ซง่ึ แนวคดิ ในการพัฒนาตามแนวเศรษฐกิจพอเดียง เกิดขน้ึ โดยการแปลงศาสตร พระราชา มาเปน ลำดับข้ันในการพฒั นาชุมชน และใชบ ริบทของแตล ะชมุ ชนมาเปน แนวคิด “โคกหนอง นาโมเดล” โดยมองวา ชุมชนแตละชุมชนมีศกั ยภาพในตัวเองสามารถพฒั นาตอยอด ทง้ั การพฒั นาเรื่อง อาหาร เรือ่ งส่ิงแวดลอม และเรื่องการพฒั นาคน ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง แนวคดิ กบั การประยกุ ตใ ชใ นการแกไขปญ หาในชมุ ชน จากแนวคิดของศนู ยพ ุทธธรรมพรหมวชริ ญาณ ซง่ึ มพี ระนักพัฒนาทีท่ ำกจิ กรรมพฒั นาชมุ ชนมา โดยตลอด อกี ท้ังไดศกึ ษาหาความรูท ัง้ จากการศกึ ษาทางธรรม ทางวิชาการทำใหม ีองคความรตู า งๆมากมาย มาพฒั นาวัดและชุมชน ซึ่งแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงเปนเรือ่ งท่นี ำมาประยุกตใ ชใ นชุมชน และจากการศกึ ษา แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเดียงซ่ึงเปนศาสตรพระราชาไดมีการนำมาประยกุ ตใชในการดำเนนิ กิจกรรมตา ง ๆ โดยไดว างแนวทางการปฏิบัตติ ามทฤษฎบี ันได 9 ขน้ั ซึง่ เปน แนวคิดท่ีสามารถนำไปปฏิบตั ไิ ดจรงิ ตงั้ แต เร่มิ ตน จนถึงขน้ั ตอนสุดทายซง่ึ จะสรางหลกั ประกันตอชมุ ชนใหสามารถพ่งึ พาตนเองได โดยทฤษฎบี ันได 9 ข้นั ไดแ ก ขน้ั ท่ี 1 พอกิน ขน้ั ท่ี 2-4 พอใช พออยู พอรมเยน็ ขนั้ ที่ 5-6 บุญและทาน ข้ันท่ี 7 เกบ็ รกั ษา ขน้ั ที่ 8 มีขาย ขน้ั ท่ี 9 มเี ครอื ขาย จากทฤษฎีดงั กลาว มองวา หากชุมชนเขมแข็งแลว ก็จะสามารถชว ยเหลือ ผดู อยโอกาสท้งั ทางตรงและทางออ มไดอ กี ดวยโดยศาสตรพ ระราชาซึง่ แปลงมาเปนบันได 9 ขน้ั มขี ัน้ ตอน ดังน้ี ข้ันท่ี 1 พอกิน ข้ันท่ี 1 มองพน้ื ฐานทสี่ ุดของมนษุ ย คือ ความตองการปจ จยั 4 และประการสำคัญทส่ี ดุ ของปจ จัย 4 คอื อาหาร ข้นั ที่ 1 ของแนวทางแกป ญ หาที่ย่ังยืนคอื ตอบคำถามใหไดว า “ทำอยางไร จงึ จะพอกนิ ” โดยใหค วามสำคัญกบั ขา วปลาอาหาร ไมใหค วามสำคัญกับเงิน ซ่งึ เปนเพียงแค “ตวั กลาง” ในการแลก เปลีย่ นตามมาตรฐานสากล โดยยดึ หลกั วา “เงินทองเปน ของมายา ขาวปลาสขิ องจรงิ ” เกษตรกรตอ งเร่ิม จากการอยูใ หไดโ ดยไมใชเงนิ มอี าหารพอมี พอกิน ดว ยการปลกู พืช ผกั ผลไม ใหพอกิน ชาวนาตอ ง เก็บ ขาวไวใ หเ พยี งพอสำหรบั การมีกนิ ท้งั ป ไมข ายขาวเปลอื กเพ่อื นำเงนิ ไปซ้อื ขา วสาร นอกจากน้นั หัวใจสำคัญ ของ “พอกิน” ยังมีความหมายรวมไปถึงความปลอดภัยในอาหาร กนิ อยา งไรใหม สี ขุ ภาพดีไมสะสมเอา ความเจบ็ ไขไ ดปว ยไวในรางกาย นีค่ อื ความหมายของบันได ขัน้ ที่ 1 ทเ่ี กษตรกรตองกา วขา มใหได นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผูดอยโอกาส

115 ขั้นท่ี 2-4 พอใช พออยู พอรม เย็น ขนั้ ท่ี 2-4 พอใช พออยู พอรม เย็น มองเร่ืองการเกิดข้นึ ไดพ รอ มกัน ดวยคำตอบเดยี วคอื “ปลูก ปา 3 อยา ง ประโยชน 4 อยาง” ซึง่ ปา 3 อยา ง จะใหท ้งั อาหาร เครือ่ งนุง หม สมนุ ไพรสำหรบั รักษาโรค ทงั้ โรคคน โรคพชื โรคสัตว ใหไ มสำหรับทำบา นพกั ทีอ่ ยูอาศัย และใหค วามรมเยน็ กบั บา นกับชมุ ชน กบั โลก ใบน้ี ซง่ึ เปน แนวทางในการแกปญหาความยากจนของเกษตรกรไทย ท่ีไดร ับการพสิ จู นแ ลววา สามารถแก ปญ หาไดจ รงิ และยงั สามารถยอ นกลับไปแกไ ขปญหาหนส้ี ินทส่ี ะสมพอกพนู จากการทำเกษตรเชงิ เดยี่ ว ปญหาความเส่ือมโทรมของทรัพยากร ปญหาความขาดแคลนน้ำ ภัยแลง ทง้ั หมดลวนแกไ ขไดจากแนวคดิ ปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยา ง ขององคพ ระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัวรชั กาลที่ 9 บันไดขน้ั ที่ 5-6 เศรษฐกิจพอเพียงข้นั กา วหนา ข้ันที่ 5-6 บุญและทาน เครอื ขา ยเศรษฐกจิ พอเพยี ง เช่ือมั่นวาสังคมไทยเปน สังคมบุญสงั คมทาน ไมเ นนการแลกเปลี่ยนทางการคา แตเนน การทำบุญ ไมเนนการสะสมเปนของสวนตวั แตเนน การใหทาน และสะสมโดยมอบใหเ ปนทรัพยส ินสว นรวมโดยวัด หรือศาสนสถานตามแตล ะศาสนาเปนศนู ยกลาง เปน การฝกจิตใจ ใหละซงึ่ ความโลภ และกเิ ลสในการอยากได ใครม ี ลดปญ หาชองวา งระหวางชนช้นั ตาม ความหมายอันลกึ ซึง้ ของคำ “Our Loss is Our Gain” หรอื “ยง่ิ ทำย่งิ ได ย่งิ ใหยิ่งมี” การใหไ ปคือไดมา และเช่อื มัน่ ในฤทธขิ์ องทาน วาทานมฤี ทธ์จิ ริง และจะสงผลกลบั มาเปน เพือ่ น เปนกลั ยาณมติ ร เปนเครอื ขาย ท่ชี ว ยเหลอื กนั ใน ทกุ สถานการณ แมใ นวันท่ีโลกนปี้ ระสบกับวิกฤตการณ . ขนั้ ที่ 7 มเี ก็บรักษา ขัน้ ตอไปหลงั จากสามารถพึง่ ตนเองได พอมี พอเหลือทำบุญ ทำทานแลว คือการรูจักเกบ็ รักษา ซง่ึ เปน การตง้ั อยใู นความไมป ระมาท และการรูจ ักเกบ็ รกั ษา ยงั เปนการสรา งรากฐานของการเอาตัวรอด ในเวลาเกดิ วิกฤตการณ โดยยึดแนวทางตามวถิ ชี ีวติ ชาวนาสมัยกอ น ซึ่งเกบ็ รักษาขาวไวในยุง ฉางเพ่ือ ใหพ อมกี นิ ขา มป คัดเลอื กและเก็บรกั ษา“ขา วพนั ธุ” ไวสำหรบั เปนพนั ธุขาวในปต อ ไป ซ่ึงผดิ กบั วิถชี าวนา ในปจ จุบันทใ่ี ชวิธีการขายขา วทั้งหมด แลว นำเงนิ ทขี่ ายไดไ ปซ้อื พันธุขา วเพอื่ ปลกู ในปตอ ไป สงผลใหเ กดิ การขาดความม่ันคงและเปรียบเสมือนการใชชีวติ อยบู นเสนทางสาย ความประมาทเพราะหากเกดิ ภยั แลง นำ้ ทว ม ผลผลิตไมไดต ามท่ีตั้งใจไว ยอ มหมายถงึ ปญหาหน้สี นิ และการขาดแคลนพนั ธุข า วสำหรับปลกู ในป ตอ ไป นอกจากเก็บพันธุข า วแลว ยังเนน ใหร จู กั วธิ กี ารถนอมอาหาร การสะสม อาหารไวก ินในยามหนา แลง ดวยการแปรรูปอาหารหลากชนดิ อาทิ ปลารา ปลาแหง มะขามเปยก พริกแหง หอม กระเทยี ม เพือ่ เกบ็ ไว กนิ ใน อนาคต ขน้ั ท่ี 8 มขี าย เนือ่ งจากเศรษฐกิจพอเพียง ไมใชเศรษฐกิจการคา แตก ็ไมใชเศรษฐกิจหลงั เขา การคาขายสามารถ ทำได แตทำภายใตก ารรูจ กั ตนเอง รูจ ักพอประมาณ และทำไปตามลำดับ โดยของท่ีขาย คือ ของท่เี หลอื จากทุกขนั้ แลว จงึ นำมาขาย เชน ทำนาอินทรีย ปลูกขา วปลอดสารเคมี ไมท ำลายธรรมชาตไิ ดผลผลิตเกบ็ ไว พอกนิ เกบ็ ไวท ำพันธุ ทำบุญ ทำทาน แลว จงึ นำมาขายดว ยความรูส ึกของการ “ให” อยากทจี่ ะใหสิง่ ดๆี ท่ีเราปลูกเอง เผื่อแผใ หก บั คนอ่ืนไดร บั สิง่ ดๆี นน้ั ดว ย การคาขายตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพยี ง จงึ เปน การคาท่ีมองกลบั ดา น “เพราะรักคณุ จึงอยากใหค ณุ ไดรบั ในส่งิ ดๆี ” พอเพยี งเพือ่ อมุ ชู เผื่อแผ แบงปนไป ดวยกัน นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

116 ขนั้ ที่ 9 มเี ครือขาย การสรา งเครอื ขายเชือ่ มโยงทง้ั ประเทศเพื่อขยายผลความสำเรจ็ ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพยี ง สูการปฏวิ ตั แิ นวคดิ และวถิ ีการดำเนนิ ชีวติ ของคนในสงั คมและชุมชน เพ่ือการแกปญ หาวกิ ฤต 4 ประการ อนั ไดแก วิกฤตการณส ิง่ แวดลอม ภยั ธรรมชาติ วิกฤตการณโรคระบาดทงั้ ในคน สัตว พชื วิกฤตเศรษฐกิจ ขาวยาก หมากแพง วิกฤตความขัดแยงทางสังคม/สงคราม โดยบันได 9 ข้นั ทแี่ ปลงมาจากศาสตร พระราชาน้นั เปน เหมือนขน้ั ตอนท่ี ชุมชนจะสำเรจ็ ไดน น้ั ตองเขาใจใน แตล ะขั้นตอน จนถงึ บันไดขน้ั สุดทาย คอื การสรางเครอื ขา ย ทั้งการรวมมอื กับกลมุ องคก รตางๆ การหาตลาด หาสนิ คามาปอ นตลาด โดยพระครู ยงั หวงั ท่จี ะขยายเครอื ขา ย เพอื่ ใหช ุมชนอนื่ สามารถนำวิถีหรอื ศาสตรแหงพระราชาไปปฏบิ ตั ิ ผลทเี่ กดิ ขนึ้ จากการสง เสริมใหช ุมชนนำศาสตรแหงพระราชา ไปใชตามบันได 9 ขั้น คอื ชุมชนมี การปลูกพืชผักสวนครวั หนาบาน และยงั มีรายไดเ สริมจากการสงสนิ คา เกษตรกรรมสง ใหกบั ตลาดรบั ซ้อื ซึ่งมผี เู ขา มารับซ้อื สนิ คาตลอด อีกทงั้ ชมุ ชนยังไดมกี ารแบงปน พืชผักทางการเกษตรตอ กัน มีการทำบญั ชี ครวั เรอื น การแสวงหาความรรู ว มกนั เพอ่ื พฒั นาแนวทางการดำเนินการรว มกัน ทั้งน้ี จากการดำเนนิ งาน สรางเครือขา ย 9 ชุมชน 9 ศนู ยเรียนรูถ อื วา เปนการขยายตอ ยอดสง่ิ ที่ทา นเชอื่ ไปสูช ุมชนอ่นื ซึ่งแนวทาง ขนั้ ตอนตอ งสรางแกนนำในแตล ะชมุ ชนเพ่ือจะไปขยายผลตอ โดยมพี ่ีเลี้ยงใหค ำแนะนำ บันได 9 ขัน้ อาจ จะดแู ลว มคี วามเปนทฤษฎี มคี วามเปน วชิ าการ แตแทจ รงิ นัน้ เปน สง่ิ ท่สี ามรถท่จี ะเรียนรไู ดด วยตนเอง เพราะเปน เสมือนวิถปี ฏิบตั ิทม่ี นุษย ที่อยใู นสังคมตอ งดำเนนิ ตาม ปรากฏการณเศรษฐกิจพอเพยี งกับการเปลี่ยนแปลงทเี่ กดิ ขนึ้ ในชุมชน จากการนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียงมาประยกุ ตใชในชุมชน ทำใหบ า นวังออ ไดรบั รางวลั หมบู าน เศรษฐกิจพอเพียงดีเดน จงั หวดั อุบลราชธานี ป พ.ศ. 2557 จากการคดั เลอื กของกรมพัฒนาชมุ ชน กระทรวงมหาดไทย ซงึ่ กิจกรรมที่ทำใหไ ดรบั การคัดเลือกนไ้ี ดแ ก การรณรงคใ หช ุมชนเรยี นรกู ารนำปรัชญา เศรษฐกิจพอเพยี งมาใช ไดแกก ารดดั แปลงยางรถยนตท ไ่ี มใ ชแลว มาทำเปน กระถางปลูกพืชผกั สวนครัว การใหชุมชนปลูกพืชผกั สวนครัวไวกินเองเพือ่ ลดรายจา ย อกี ท้งั การบรหิ ารจดั การรายไดโดยการจดั ทำบัญชี ครวั เรอื น ซ่ึงกจิ กรรมเหลานนไ้ี ดขยายผลสกู าร ปลูกพืชผกั ชนิดอน่ื ๆ ท่ปี ลอดสารพษิ เพอ่ื สง ขายหา ง คา ปลีกรายใหญใ นจังหวดั และจากการสอบถาม ผนู ำชุมชนท่ีดำเนนิ งานสนับสนนุ สงเสรมิ ใหช าวบา น ปฏบิ ตั ิตามน้นั ทำใหไดท ราบถึงท่ีมาและทไี่ ปของการประยกุ ตใชแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียง ซึง่ มาจากผนู ำ ที่มีบทบาทในการผลักดันกจิ กรรมของบา นวังออ แทท จ่ี รงิ คือ (พระครสู ุขมุ วรรโณภาส) ผอู ำนวยการ ศนู ยฯ ทมี่ พี น้ื เพเปน เด็กในชมุ ชนบา นวงั ออ และไดบ วชเรยี นตามจนเปน พระนกั พฒั นา อยทู ่ีวัดปาดงใหญ วงั ออ และยงั ไดรบั การสนบั สนุนต้ังเปน ศนู ยพ ทุ ธธรรมพรหมวชิรญาณ โดย พระพรหมวชริ ญาณ กรรมการ มหาเถรสมาคม เจา อาวาสวัดยานนาวา กรุงเทพมหานคร พระนกั พฒั นาทย่ี ่งิ ใหญอกี ทา นท่ีใหก ารสนับสนุน พระครซู ่ึงเปรียบเสมอื นเปน พระอาจารยข องทา น จดุ เร่ิมท่สี านตอใหเ กิดผลลพั ธทเี่ กิดข้ึนจากการประยุกตใ ชแนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี ง การประยุกตใ ชแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงของชมุ ชนบางออ มองถงึ กระบวนการทางสังคมทเ่ี ม่อื มกี ารขบั เคลอ่ื นการนำศาสตรพ ระราชามาใช จะสง ผลในแงก ารชว ยเหลือของเหลา ผูดอยโอกาสในชุมชน โดยใชวธิ ีการชักชวนเขารว มกจิ กรรม การชวยเหลอื ทั้งเรื่องเงนิ เรือ่ งอาหาร เรอ่ื งสวัสดิการตา งๆ ซงึ่ โครงการ ท่ดี ำเนนิ งานอยูน ี้ ถือวา มกี ารใหส วัสดิการแกช มุ ชนในดา นรายได ซงึ่ ทำใหค ุณภาพชีวติ ของคนในชมุ ชนมี นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

117 ความเปนอยทู ดี่ ีขึ้น อกี ทั้งกจิ กรรมตา งๆ ทอี่ ยใู นชุมชนทเี่ กี่ยวกบั เศรษฐกจิ พอเพียงนั้นยังสามารถดึงให ผูดอ ยโอกาสเขามารวม ทำใหเขาเหลาน้นั ไดร ับความชวยเหลือทัง้ ทางตรงทางออ ม ซ่ึงแนวคดิ ทสี่ ำคัญของ การชว ยเหลือผดู อ ยโอกาส น้ันแทรกอยูในหลักการ บนั ได 9 ข้ัน ทหี่ ากสงเสรมิ ใหผูดอ ยโอกาสเขา มาสู กระบวนการเศรษฐกจิ พอเพียงไดเ ขาเหลา นั้นจะไดร บั สวัสดิการจากตวั เขาเองและจากชมุ ชน และในบันได ขั้นที่ 4 ยงั พูดถงึ การแบงปนชวยเหลอื ซ่งึ กนั และกนั และสำคัญท่สี ดุ คอื การสรา งเครอื ขา ยใหค รอบคลุม และหลากหลาย จะสงผลใหเกดิ การชว ยเหลอื ผูดอยโอกาสเหลา นัน้ ได ภาพกจิ กรรมของศนู ยพ ุทธธรรมพรหมวชริ ญาณ ศนู ยเรียนรูปูทะเลยมหาวิชชาลัย วัดปา ดงใหญวังออ ตำบลหัวดอน อำเภอเขื่องใน จังหวดั อุบลราชธานี นกั วจิ ัยลงสำรวจพืน้ ทบ่ี านวงั ออ ซง่ึ เคยไดรบั รางวลั หมูบานเศรษฐกจิ พอเพียง พระครูพระครสู ุขมุ วรรโณภาส พระนักพัฒนา ผอู ำนวยการศนู ยพาเยี่ยมชมบอรดบันไดกา วขนั้ จากการแปลงศาสตรพ ระราช สูแ นวทางปฏบิ ัติทส่ี ามารถ ทำไดจ รงิ พระครูพระครูสขุ มุ วรรโณภาส อธบิ ายถึงแนวคดิ บนั ได 9 ขนั้ ซึง่ ทา นมคี วามเห็นวา หากศึกษาและขยายผลใหชุมชนรบั รถู งึ กระบวนการ แปลงแนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี ง สูแนวทางปฏิบตั ิงายจะสามารถสรา งชุมชนใหพ ออยูพ อกนิ ได นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่อื ผดู อยโอกาส

118 พนั ธุไมชนิดตางๆที่ ทางศูนยฯ ไดเ พาะไว รวมถงึ การบรจิ าคจากเครอื ขา ยตางๆ ถูกรวบรวมไวเพอื่ ใหชาวบานนำไปขยายพันธในทีด่ นิ ของตนเอง โดยเมื่อไดผ ลผลิตจะนำผลผลติ กลับมาบริจาคเพื่อชาวบานคนอน่ื ตอ ไป ซึง่ เปนแนวคิดท่ีใหชาวบานรูจ ักแบงปน และเปนการสง เสรมิ ใหเ กดิ การสรา งอาหารตามแนวคดิ พออยพู อกนิ เวทสี นทนากลมุ เพอ่ื สอบถามผลกระทบและแนวคดิ ท่ีชุมชนไดร ับ โดยมกี ลุมชาวบายทเี่ ริ่มจากการเขารว มโครงการ และปจจบุ นั สามารถท่ีจะเปน วทิ ยากรในการขยายผลแนวทางการปฏิบตั ิสชู มุ ชนอ่ืนๆ ผูรว มเวทสี นทนากลุม ประกอบไปดว ย ชาวบา นท่เี ขารว มโครงการ รวมถึง ผนู ำชุมชน ท่มี ารวมใหความคดิ เห็นตอ แนวคดิ การแปลงศาสตรพระราชาสูแนวทางปฏิบตั ิ สบู นั ได 9 ข้ัน ซงึ่ ใหค วามเห็นแนวทางทนี่ ำไปใช สามารถลดรายจา ย และยังเพมิ่ รายไดใ หก บั ครวั เรือน และยงั สามารถแบง ปนชวยเหลอื ผูอ่นื ทีย่ ากลำบากไดอกี ทาง นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพอื่ ผูดอยโอกาส

119 พืน้ ทใ่ี นหนาบา นของ ชมุ ชนหมูบานวงั ออ จะประกอบดวยพืชผกั สวนครัว ที่สามารถนำมาประกอบอาหารเองยงั แบงปน เพ่ือนบาน ซึง่ หากบางบา นมพี ื้นท่ีท่ีสามารถเพาะปลกู ไดม ากยงั สามารถนำไปขายจากการเหลอื กนิ สรา งรายไดใหก บั ครอบครัว กิจกรรมทน่ี อกจากจะสง เสรมิ ใหชมุ ชนบานวังออ ปฏบิ ตั ิตามแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียง พระครูยงั เปน วทิ ยากรบรรยายใหค วามรูเกย่ี วกบั แนวทางปฏบิ ัติ ทงั้ ภาคทฤษฎี รวมถึงการลงพ้ืนทศี่ ึกษาดูงานจรงิ กระถางจากยางรถยนตใ นการปลกู พชื ผักสวนครวั ที่บา นในหมบู า นวังออ ใชเปนอีกหน่งึ วธิ กี าร ในการสงเสริมใหชมุ ชนปฏิบตั ิตาม นอกจากจะใหพชื พนั ธอาหาร และยงั เปน เคร่อื งกระตุนเตอื นใหปฏิบัติตามแกค นทัง้ ชมุ ชน รวมถึงผมู าเยยี่ มเยยี น นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่ือผูดอ ยโอกาส

120 สำนกั งานของศนู ยพ ทุ ธรรมพรหมวชิรญาณ ซง่ึ มีที่ต้ังอยูท ่วี ัดปา ดงออ ทพี่ ระครปู ฏิบัตงิ าน และยนิ ดตี อ นรับผสู นใจทว่ั ไป และทางวัดปา ดงออ ยังเปนสถานท่ีฝก อบรมทม่ี หี องประชมุ ใหญ ท่สี ามารถรองรับผเู ขาอบรมกวา 200 คน และยงั มีท่พี ักแกผเู ขาอบรม แผนภาพสรุปนวตั กรรม สวสั ดกิ ารพอเพยี งเพื่อผูด อ ยโอกาส นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูก ารคุม ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

121 สำนักงานสงเสรมิ และสนับสนนุ วชิ าการ 8 4.8 กรณีศกึ ษาศูนยเ รยี นรูเ ศรษฐกิจพอเพียงเพือ่ นพ่งึ (ภาฯ) ยามยาก ตำบลบา นแห อำเภอเมือง จังหวัดอา งทอง จากอดีตสูป จจบุ นั การเปลย่ี นแปลงทางสงั คม และปญ หาที่เกดิ ขนึ้ ในวิถชี นบท ชมุ ชนตำบลบา นแห พื้นที่สว นใหญเปนพ้ืนท่ที ำการเกษตร ทำไร ทำนา แตเ มื่อป 2549 เกิด อทุ กภัยครง้ั ใหญ บา นเรือนและพน้ื ท่ีทำการเกษตรของประชาชนในพื้นท่ตี ำบลบา นแห ตอ งจมอยูใตนำ้ เพราะนำ้ ทวมสงู ถึง 2 เมตร เปน เวลา 3 เดอื น สรางความเดอื ดรอ นมาสูประชาชนในพ้ืนท่ีเปนอยางมาก ท้ังดานความเปนอยูแ ละดา นเศรษฐกิจ เมอื่ นำ้ ลดลงประชาชนในพ้นื ที่ตอ งเรม่ิ ตน นบั หนง่ึ กนั ใหม เนื่องจาก ตนไมตางๆท่ีปลูกไวต ายท้ังหมด ระหวางท่ปี ระสบปญ หาอทุ กภยั ในตำบลบานแห ก็มหี นว ยงานตา งๆ เขา มาใหการชว ยเหลือ ใน ขณะนนั้ มผี นู ำ คือ ผใู หญนงนชุ คำคง หรอื ที่ชาวบานเรยี กวา “ผูใหญจ อย” ไดใหก ารชวยเหลือประชาชน ในหมบู านอยางเต็มท่ี โดยมีการขอถงุ ยังชพี จากหนวยงานมาท้งั หมด 12 ครงั้ ภายในระยะเวลา 3 เดือน จงึ มีความคดิ วา จะทำอยา งไรเพื่อใหป ระชาชนสามารถดำรงชีวิตอยูไ ดด วยตนเอง ไมใ ช “พอถุงยังชีพหมด กแ็ บมือขอใหม” และในเวลานั้นไดทราบขาวเก่ียวกบั มูลนิธิเพอ่ื นพึ่ง (ภาฯ) ยามยาก ทำใหป ระชาชนที่ไดร บั ความเดือดรอ นตองการถงุ พระราชทานขึน้ มา ผูใหญจ อย จึงไดประสานกบั รองประธานมลู นธิ ฯิ (หมอพิชิต) โดยขอถุงพระราชทานจำนวน 1,000 ชุด แตไ มไ ดรับการสนบั สนนุ แตค ุณหมอไดใหดำเนนิ โครงการฟน ฟู ผูประสบอุทกภยั ตามแนวพระราชดำริ ในตอนแรกน้นั ไมต องการโครงการนี้เทาใดนัก เนอ่ื งจากไมม ีความรู และความเขา ใจคำวา “เศรษฐกจิ พอเพยี ง” ดีพอ ไมเคยรวู า “เกษตรทฤษฎใี หม เกษตรผสมผสาน” ของ ในหลวงคืออะไร แตพอมารูข า ววาชาวบา นตองประสบกบั การซ้ือพืชผักมาบริโภคในราคาแพง จงึ สง ผลให ผใู หญจ อยรบั โครงการนี้มาดำเนินการ ซ่งึ เปน การรับ “เพราะเหตุจำเปน ไมไดอยากได” เพราะผใู หญจ อย เคยพาประชาชนในพ้ืนที่เขา รับการอบรมมาแลว แตเ มื่อกลบั มากเ็ ปนหนส้ี นิ เหมือนเดิม การดำเนินการในชวงเริ่มตน จะมวี ทิ ยากรของมูลนิธิเขา มาใหค วามรูโดยมปี ระชาชนท่สี นใจเขา มา 6 หมูบ าน จำนวน 1,000 ครัวเรือน แตเ มอื่ ผูใหญจอยไดประกาศวา ผูท่จี ะอบรมเศรษฐกจิ พอเพยี งตองมา ดวยใจ ไมใหใ ครบงั คบั สมคั รดว ยใจและกำหนดเง่ือนไขวา ตองไมมี 3 ขี้ คือ “ขี้เหลา ขเ้ี กียจ ขีโ้ กง” สง ผลใหป ระชาชน 1,000 ครัวเรือน เหลอื สมัครเขา รว มโครงการเพยี ง 87 ครัวเรอื น เน่ืองจากเปน ผูสูงอายุทำงานไมไหว ตองดูแลลกู หลาน บางคนยงั มองไมเ ห็นแนวทางในการดำเนนิ งาน หลงั จากนั้น จึงไดด ำเนินการอบรมใหความรูรุนท่ี 1 ทำใหม คี วามรคู วามเขา ใจแนวทางพระราชดำริมากขน้ึ การทำการ เกษตรผสมผสานเร่ิมตนดวยการมอบปลาใหครัวเรอื นละ 600 ตัว มีการปลกู ผกั ผลไม โดยยดึ หลกั ปลกู อะไรก็ไดท่ีกินไดเรว็ ทีส่ ุด ทำใหร ูว า ภายใน 45 วนั ทำใหสามารถมอี าหารกินได การดำรงชวี ติ ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งของชุมชนมผี ลกับการชวยเหลือทางสังคมหรือ สรางภูมคิ ุมกันของชุมชนตอสมาชิกในชุมชนและนอกชุมชน ดังนี้ สมาชิกภายในชุมชน การดำเนินงานเริม่ แรกมีผสู นใจเขา รวมโครงการเพยี ง 87 ครัวเรือน แตเ มอื่ มกี ารพฒั นาขยายผล เปน รุนที่ 2 มีประชาชนสนใจเขาเปนสมาชิกเพิม่ มากข้นึ จาก 87 ครวั เรือน เปน 200 ครวั เรอื น เนือ่ งจาก นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

122 ประชาชนเห็นผลดที ี่เกดิ ข้นึ กับ 87 ครัวเรือนแรกทมี่ ชี ีวติ ความเปนอยทู ่ดี ีขนึ้ ประกอบกับประชาชนมีความ สนใจเกย่ี วกับการทำการเกษตรทฤษฎีใหมเ พิ่มมากข้ึน ทำใหสามารถพึง่ พาตนเองได โดยมีคำกลาววา “ตงั้ แตม ีโครงการนีเ้ ขา มา ทำใหค นบานแหมคี วามเขา ใจในคำตอบของคำวาปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง สามารถพ่งึ ตนเองได ไมตอ งไปแบมอื ขอรบั ความชว ยเหลือจากใคร ถงึ แมวานำ้ จะทวมอกี ครั้ง เราก็ยังสามารถพงึ่ พาตนเองได” สามารถสรปุ ผลทด่ี ำเนินงานตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงตอสมาชกิ ภายในชมุ ชน ดงั น้ี 1. ลดรายจา ยในครวั เรือน 2. ชีวติ ปลอดภยั จากการใชปยุ เคมี 3. มีคุณภาพชีวิตความเปน อยดู ีขน้ึ 4. มีรายไดเพิม่ ขึ้น 5. มอี าชีพท่มี ัน่ คงและยง่ั ยืน สมาชิกภายนอกชมุ ชน 1. ประชาชนทัว่ ไป ศนู ยเ รียนรูฯ มกี ารถายทอดองคความรใู หกบั ประชาชนทั่วไปทงั้ ภายนอก ชุมชน ตำบล อำเภอ จังหวัด พรอมจังหวัดขางเคียง เพอื่ ใหผูท่ีสนใจเกดิ องคความรูในการนำไปปฏบิ ัติ ทำใหประชาชนมีรายไดเ พ่ิม สามารถลดรายจายใหก ับตนเองและครอบครัวได สามารถดำเนนิ ชวี ิตแบบ พ่ึงตนเองได 2. ผูต องขัง ศนู ยเ รียนรูฯ มกี ารถา ยทอดความรตู ามหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งใหกบั เรอื นจำ เพ่อื สอนผูตองขงั ทใ่ี กลจะพน โทษ ใหร จู ักการทำอาชพี และมีความเขาใจในคำสอน ของในหลวงรชั กาลท่ี 9 มากขน้ึ สง ผลใหเ ม่ือพน โทษแลว ทำใหมีอาชีพ มรี ายได สามารถอยูร วมกับสังคมได และขยายผลการ ปฏบิ ัติทปี่ ระสบความสำเรจ็ ใหก ับประชาชนในพื้นท่ขี างเคยี ง กระบวนการวิเคราะหห าเหตุแหงปญหา ผูประสบปญหาทางสังคมในพืน้ ที่ ในพืน้ ทีต่ ำบลบา นแห กอ นที่จะประสบความสำเร็จ และมีชวี ิต ความเปนอยูท ี่ดีเชน ในปจ จุบนั นี้ ประชาชนในพื้นท่ีเปน ผปู ระสบปญ หาทางสังคมทกุ ครัวเรอื น เน่ืองจาก ประสบปญ หานำ้ ทวม ชาวบา นในพน้ื ท่ีประสบกับปญหาความเดอื ดรอ น การเกษตรเสยี หาย ทำใหช าวบา น ไมม ีอาชีพ ประสบปญ หาความยากจน แตในปจจบุ นั หลังจากนีไ้ ดน อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมา ใชใ นการดำเนินชีวิตสงผลใหประชาชนในตำบลบา นแห มีชวี ติ ความเปน อยทู ีด่ ขี ึ้น ซ่ึงเกิดจาก \"การปลกู ของที่กนิ กินของท่ีปลูก ทำของทใ่ี ช ใชของทีท่ ำ\" กลยทุ ธก ารเขา ถงึ สวสั ดกิ ารของคนในชมุ ชน ประชาชนในชุมชน ตำบลบานแห เขาถึงบรกิ ารสวสั ดิการของภาครัฐ เนอ่ื งจากมีผนู ำท่ีเขาใจใน ชวี ิตความเปน อยขู องประชาชนในพืน้ ที่ และคอยสอดสองดแู ลความเปน อยขู องประชาชน แตจากการ มองการณไกลของผนู ำชมุ ชน คอื ผูใหญจอย ไมตองการใหประชาชนในชุมชนตอ งรอความชวยเหลอื จาก ภาครัฐแตเพยี งอยา งเดยี ว จึงไดน อ มนำหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาเปน แนวทางในการดำเนนิ ชวี ิต โดยวิธีการสรา งความเขา ใจ รว มคิด รวมแกไขปญ หาท่ีเกดิ ข้นึ ในตำบลรวมกนั ทำใหประชาชนในชมุ ชนมี ชวี ิตความเปน อยทู ด่ี ขี นึ้ สามารถพึง่ พาตนเองได นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคุมครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

123 ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง แนวคิดกับการประยกุ ตใชใ นการแกไขปญหาในชมุ ชน รปู แบบการดำเนินงาน 1. การทำการเกษตรผสมผสาน สง เสรมิ ใหป ระชาชนในพ้นื ท่ีทำการเกษตรผสมผสาน โดยปลกู ทกุ อยางท่ีกิน กินทุกอยางท่ปี ลกู โดยปรบั เปล่ียนวิธจี ากการปลกู พืชเชิงเด่ยี ว มาเปน การปลูกพชื ผสมผสานทำใหลดความเสีย่ งในการทำ การเกษตร 2. การดำเนนิ งานศูนยเรียนรูเศรษฐกจิ พอเพยี งเพอื่ นพงึ่ (ภาฯ) ยามยาก ศูนยเ รียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียงเพ่ือนพึ่ ง(ภาฯ) ยามยาก มีการดำเนนิ งาน คอื เปนสถานทฝ่ี ก อบรม/ ดงู าน ของผปู ระสบอทุ กภยั ใหสามารถพ่งึ พาตนเองได ในการยงั ชีพหลังน้ำลด และยงั ชวยใหม วี ธิ กี ารดำเนิน ชีวติ และอาชพี แบบเศรษฐกิจพอเพยี ง ตามตนแบบเพ่ือนพงึ่ (ภาฯ) ตนแบบ(โมเดล) เพอ่ื นพ่ึง (ภาฯ) ยามยาก ตน แบบการฟนฟผู ปู ระสบอทุ กภัยเปนตน แบบท่ีมีเปาหมายใหเ กดิ การฟน ฟทู ี่ยั่งยืน โดยผลสดุ ทาย คอื การเปน ผมู อี าชีพผลติ เกษตรอินทรีย ดว ยการทำเกษตรอนิ ทรยี แ ละหรือการแปรรปู เกษตรอนิ ทรีย โดยมี บนั ได 5 ขัน้ 1. ขน้ั จุดประกาย (Lighting stage) เปน ขัน้ ท่เี ริ่มตน ใหม กี ารผลิตดว ย ขบวนการเกษตรอินทรยี  2. ขั้นตอนการขยายผล (Developing stage) เปนข้ันตอนการสอู าชพี เกษตรอนิ ทรยี  3. ขน้ั ตอนพ่ึงพาตน (Evolutionary stage) เปน ขนั้ เลิกใชสารเคมที างการเกษตร 4. ขัน้ ตอนคนเกษตรอินทรยี  (Accredited stage) เปน ขั้นไดการรบั รองเกษตรอนิ ทรยี  5. ขน้ั ตอนมชี ีวติ อยา งพอเพียง (Sustainable stage) เปนขนั้ อาชีพผลิต เกษตรอินทรยี และ ดำเนนิ ชวี ิตแบบเศรษฐกิจพอเพยี งอยางเต็มรปู แบบ ทั้งน้ีมีกลยทุ ธ 3 ประการ คือ 1. กลยุทธการเปลย่ี นวธิ ผี ลิต 2. กลยุทธก ารเปลยี่ นวธิ ีคดิ 3. กลยุทธก ารเปลี่ยนวถิ ีชีวิต นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่อื ผดู อยโอกาส

124 แผนภูมิท่ี 1 แสดงตนแบบ (model) เพือ่ นพึง่ (ภาฯ) ยามยาก ตามแนวทางพระราชดำริ เศรษฐกจิ พอเพยี ง ทศิ ทางการดำเนนิ งาน จัดต้งั ฐาน ฐานท่ี 1 ฐานปยุ หมกั ชีวภาพเพ่อื นพึง่ (ภาฯ) ฐานที่ 2 ฐานเกษตรอินทรียเ พอื่ นพงึ่ (ภาฯ) ฐานที่ 3 ฐานนำ้ สมควันไมเพ่ือนพงึ่ (ภาฯ) และพลงั งานทดแทน ฐานที่ 4 ฐานนำ้ ยาเอนกประสงคเ พอ่ื นพ่งึ (ภาฯ) (แปรรปู และผลิตของใชใ นครัวเรอื น) ฐานที่ 5 ฐานน้ำหมกั ชีวภาพเพอ่ื นพง่ึ (ภาฯ) และจัดแปลงสาธติ 1. แปลงเกษตรอนิ ทรยี  2. แปลงนาขา วเกษตรอินทรีย 3. แปลงเศรษฐกิจพอเพียง (1 ไรแกจน) ระยะเวลาการฝก อบรม การฝก อบรมจะใชเ วลา 4 วนั 3 คืน โดยแตละฐานจะมีแนวทางการฝก อบรมดังนี้ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

125 การติดตามและประเมนิ ผล นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

126 ผดู ำเนินงาน การดำเนินงานของตำบลบา นแห มีการดำเนนิ งานในรปู ของคณะทำงาน มีผูใหญจ อย เปน ประธาน การดำเนนิ งานและมกี ารแบงฐานการดำเนนิ งานที่มอี ิสระทางการดำเนินงาน ซึ่งมกี ารถายทอดความรูให กับผทู ส่ี นใจเขา มาศึกษาดงู านโดยใชป ราชญชาวบานในการถา ยทอดความรู จากแนวคิดสกู ารปฏบิ ตั ิ การดำเนนิ กิจกรรมของ ศนู ยเ รียนรฯู ผใู หญจอยจะมที มี งานทใ่ี หความรู ใหค ำปรกึ ษา แนะนำใน ฐานการเรยี นรทู ุกฐาน ซ่ึงการดำเนินงานของศูนยเรียนรฯู กเ็ ปนการเรียนรรู ว มกนั ในชุมชนของตนเองกอ น แลว จึงขยายไปสูเครือขา ยภายนอก ปรากฏการณเศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การเปลย่ี นแปลงทเ่ี กดิ ขนึ้ ในชมุ ชน ความเปล่ยี นแปลงทเ่ี กดิ ข้ึนหลังจากการนอ มนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาใชเปน แนวทาง ในการดำเนนิ ชวี ติ มคี วามเปน อยูดีขึน้ มีอาชพี สรางรายได ครอบครัวมคี วามสขุ เนื่องจากไมม ีภาระหนส้ี นิ และการดำเนนิ งานตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งทีผ่ า นมาสามารถขยายเครอื ขายโดยไดน ำความรู แนวทางการดำเนนิ งานของศูนยเรยี นรฯู ไปสชู ุมชนภายนอกได จุดเริ่มท่สี านตอ ใหเกดิ ผลลัพธที่เกดิ ขน้ึ จากการประยุกตใ ชแ นวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี ง พระเจา หลานเธอ พระองคเจา พัชรกิติยาภา ทรงดำรใิ หจ ดั ตั้งโครงการกำลังใจ เพ่อื ประทานความ ชว ยเหลือแกผ ทู ี่ตองการโอกาสในสงั คมไทย เนอื่ งดว ยทรงดำรวิ า ทกุ คนในสงั คมจะอยรู ว มกนั ไดอยาง สงบสุขกต็ อเม่ือรูจ กั รกั ษาสิทธิของตน โดยไมสรา งความเดือดรอ นแกผอู น่ื กระบวนการยตุ ธิ รรมเปน สวน หน่งึ ท่ีจะชว ยใหทกุ คนเคารพสทิ ธขิ องผอู น่ื ซึ่งเม่ือกระบวนการยตุ ิธรรมดำเนนิ ไปจนถงึ ทส่ี ุดแลว ผทู ่ไี ด รับผลทุกฝา ยในสังคมกน็ า ท่จี ะไดม ีโอกาสอยูรวมกันอยางสงบสุขอกี คร้ังหนงึ่ แตก ระนัน้ ในบางครั้ง กลุม บคุ คลทเ่ี ก่ยี วของกบั กระบวนการยตุ ิธรรมเหลานี้ ไมว าจะเปน กลมุ ผตู องขัง กลมุ ผูถ ูกคุมประพฤติ หรือผูท ี่เปน จำเลย กลับมไิ ดรับโอกาสเทา ทค่ี วร ในการท่ีจะกลบั มาเปน สว นหน่งึ ของสงั คมสว นรวม สงผลใหบคุ คลเหลานี้ขาดโอกาสทจี่ ะดำเนินชวี ติ ดังท่ีควร ทรงดำรวิ าผลงาน จากโครงการกำลงั ใจ จะชว ยใหกลมุ บุคคลเหลาน้ตี ระหนักวา ยังมผี ทู ่ีเตม็ ใจจะใหโอกาส และเอาใจชวยให พวกเขาสามารถเอาชนะปญหาและอปุ สรรคตางๆได และเมอื่ ทุกคนไดรบั โอกาสท่ีสมควรแลวจะตองรูจัก ในการเคารพสิทธขิ องผูอน่ื ซง่ึ นอกจากจะชวยลดการกระทำผดิ ซำ้ ซอ น และเปดโอกาสใหบุคคลเหลานี้ กลับมาเปน ประชากรท่ีมีคุณภาพแลว ยังมีสว นทีจ่ ะชว ยใหสังคมสว นรวมกลับมาอยรู ว มกันอยา งสงบสขุ อีกดว ย พระเจา หลานเธอฯ ทรงมีพระเมตตาแกผตู อ งขงั ทัง้ ชายและหญิง ฝายชายไดทรงประทานโครงการ นอ มนำปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง มาใชฝก จติ ใจ ฝกทักษะในการดำรงชวี ิตแบบพอเพยี ง ใหแกผ ูตอ งขงั ท่ี ใกลจ ะพนโทษ ในเรือนจำชวั่ คราว 5 แหง คือ รจช. แคนอย เพชรบูรณ, รจช เขาพลองชัยนาท, รจช เขาระกำ ตราด, รจช บา นดอยราง เชียงราย, และ รจช โคกตาบัน สุรินทรเปนแหง 5 มูลนธิ ิเพือ่ นพงึ่ (ภาฯ) ยามยาก ตำบลบานแห มีโครงการทด่ี ำเนินงานตามพระราชดำริ คอื “โครงการกำลังใจ” ทรงมีพระดำรสั วา \"สาเหตขุ องการกระทำผดิ นนั้ มหี ลากหลาย แตส าเหตุหลกั นา จะมาจากทกั ษะ ในการดำรงชีวิต หากรจู กั ดำรงตนอยา งเหมาะสม ลดรายจา ย เพมิ่ รายได โอกาสท่ีจะไปกระทำผิดซำ้ นา จะลดลง\" จงึ เปน ท่ีมาของโครงการดังกลา ว นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

127 ผูใหญจ อย ภายใตผดู ำเนินงานโครงการกำลังใจ อนั เน่ืองมาจากพระราชดำริ ไดนอมนำหลักการเศรษฐกจิ พอเพียงไปใหค วามรูแกผตู องขัง ทพ่ี รอ มจะออกไปดำเนนิ ชีวิตสสู ังคมภายนอก โดยการปรบั ทศั นคติ ให ความรใู นการดำรงชีวติ เมอื่ ตอ งอยูรว มกบั ครอบครวั ชมุ ชน เพื่อใหบคุ คลเหลา นีม้ อี าชพี ทม่ี น่ั คง สามารถ สรางรายได พึง่ พาตนเองไดอยางย่งั ยนื ชุมชนไดน ำหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาใชใ นการแกไ ขปญ หาของชมุ ชนในเรือ่ งของการ แกไ ข ปญหาความเดอื ดรอนจากการประสบปญหาน้ำทวมทปี่ ระชาชนในพ้ืนทตี่ องประสบเพราะไดรับผลกระทบ และความเดอื ดรอนจากน้ำทว ม ผกั ผลไมทีป่ ลูกไวไ ดต ายหมด ประชาชนตอ งประสบความเดอื ดรอ นจาก การซือ้ ขางของท่แี พงขึน้ ซึ่งผูนำชมุ ชนไดเ ห็นถงึ ความเดอื ดรอนของประชาชน จึงพยายามหาทางให การชวยเหลอื ประชาชนในพ้นื ที่ โดยขอความชว ยเหลือจากหนวยงานตางๆ แตเ มอ่ื ขอความชวยเหลอื มา ไดระยะหนึ่ง คดิ วา หากขอความชว ยเหลืออยูอยางน้กี ็จะตอ งขอรับความชว ยเหลือตลอดไป จึงไดนำหลัก ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมาดำเนินชีวิต และขยายใหกบั ประชาชนในพ้นื ทแี่ ละนอกพ้นื ท่ีดำเนนิ งานสง ผล ใหป ระชาชนในพืน้ ท่ีมีชวี ิตความเปนอยูท ีด่ ีขน้ึ มรี ายไดท ีม่ น่ั คง มอี าชพี ที่มัน่ คง พรอมทั้งขยายองคความรู ทีไ่ ดรบั ใหก ับภาคีเครือขา ยทีเ่ กีย่ วขอ ง กอ ใหเกิดการขยายการดำเนินงานทีป่ ระสบความสำเร็จ จากการนอ มนำหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาใช สามารถชว ยแกไ ขปญหาของคนในครอบครัว และชุมชนไดด ังน้ี คอื 1. การมอี าชพี ทมี่ น่ั คงในการดำเนินชวี ิต เนื่องจากการทำการเกษตรผสมผสาน ทำใหล ดความเสย่ี ง ในการปลูกพืช 2. มีรายไดเ พ่มิ มากขึ้น และลดรายจา ยในครวั เรอื นจากการผลติ ของใชเ อง และชุมชนใชข องที่ ผลิตในชมุ ชน 3. ความสัมพันธในชุมชนเพิม่ มากขน้ึ มคี วามเอ้อื อาทรกันมากข้นึ เหน็ คณุ คาของภูมิปญญา ทอ งถ่นิ ทีม่ ีอยใู นชุมชน การบรหิ ารจัดการขององคกร มรี ะบบการบรหิ ารงานดงั น้ี 1. มีโครงสรางการทำงานที่ชัดเจน ประกอบดวย ประธาน รองประธาน คณะทำงานตามฐาน กจิ กรรม 2. แบงหนา ที่ตามความถนัดของแตละบุคคล 3. การใหอ สิ ระในการดำเนนิ งานของแตละฐานกิจกรร ท่สี ามารถตดั สินใจและบรหิ ารงานฐาน กจิ กรรมของตนเองได ตามความเหมาะสม 4. มีความไววางใจซง่ึ กันและกัน ใหค วามสำคัญกับทมี งานทุกคนอยางเทาเทยี มกัน 5. การดำเนินงานมีการวางแผนการทำงานรวมกัน รว มคดิ หากเกิดปญ หาจะรว มกนั แกไ ขปญหา และรว มหาทางออก 6. การดำเนนิ งานใหค วามชวยเหลือซ่ึงกันและกัน กอ ใหเ กิดความสำเร็จในการดำเนนิ งานดว ยกนั 7. การดำเนนิ งานท่ีเปนแบบอยา งในความสำเร็จ เห็นเปนเชิงประจักษท ำใหเปนที่สนใจของ ประชาชนทั้งภายในและภายนอกชมุ ชน 8. เมอื่ ดำเนนิ การเสรจ็ แลว มกี ารถอดบทเรียนถึงการดำเนนิ งานที่ผานมาวามปี ญ หาหรอื อุปสรรค ใดในการดำเนนิ งาน เพ่อื รว มกันหาทางในการแกไข นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพื่อผูดอยโอกาส

128 9.การทำงานของทมี งานศูนยเรียนรูฯ ทกุ คนมหี วั ใจการทำงานเดียวกนั คอื “สิ่งท่ีทำอยูเปนการ แสดงความจงรกั ภกั ดีตอ สถาบันพระมหากษัตริย” จงึ สงผลใหแ มจะมอี ุปสรรคในการดำเนนิ งานบา ง แต ทกุ คนไมยอทอ ในการดำเนนิ งาน การดำเนินงานของศนู ยเรียนรฯู เพื่อใหก ารดำเนินงานตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง มคี วาม ย่งั ยืน มดี งั น้ี 1.การไมไดร วมศนู ยอ ำนาจไวท ีบ่ ุคคลใดบุคคลหน่ึง ทุกคนสามารถทำงานทดแทนกนั ได 2.การทำงานใชกระบวนการทำงานเปนทมี รวมคิด รว มทำ รว มแกปญ หา 3.ยดึ มน่ั ตอสถาบนั พระมหากษตั รยิ  สง ผลใหก ารดำเนินงานแมจะมีปญหาอุปสรรคกไ็ มเ คยยอทอ 4.การทำการเกษตรผสมผสาน การลดรายจายในครอบครัวและการทำการเกษตร เชน ผลิตปุย อินทรยี ใ ชเ อง การผลิตน้ำยาเอนกประสงคใ ชใ นครวั เรือน เชน น้ำยาลางจาน เปนตน 5.การรับขอ มลู และจายขอมูลเพียงคนเดยี วทำใหข อ มูลไมผิดพลาด เนอื่ งจากท่ตี ั้งศูนยเ รียนรูฯ อยใู นทด่ี ินของผใู หญจ อยซึง่ เปนประธานศูนยเ รยี นรูฯ ทำใหไมไ ดรับ การสนับสนนุ งบประมาณจากทางราชการ เพราะวาเปน ทีด่ ินสวนตวั แตท างศูนยเ รียนรูฯ กไ็ มไ ดย อ ทอ มีการพึ่งตนเองในการจดั หางบประมาณมาบรหิ ารจัดการภายในศนู ย เชน รายไดจากคนมาศึกษาดงู าน รายไดจากการขายผลิตภณั ฑ เปนตน แนวทางในการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงไปชวยเหลอื กลมุ ผตู องขัง 1. การใหอ งคค วามรกู ับผูประสบปญ หาทางสงั คม เชน ผตู อ งขังทก่ี ำลงั จะไดรบั การปลอ ยตวั ใหสามารถประกอบอาชพี ทางดานการเกษตรไดเปนอยา งดีเม่อื พนโทษ 2. การขยายผลการดำเนนิ งานใหค รอบคลมุ ทุกพืน้ ท่ีโดยการทำเปน ตนแบบการดำเนินงานเพือ่ ให เหน็ เปน เชงิ ประจักษ เพื่อใหเกดิ การดำเนินการตาม แนวทางปฏบิ ตั ทิ ใ่ี หมๆ เกีย่ วกับเศรษฐกจิ พอเพยี งทีส่ ามารถนำมาเปนแนวทาง/ขยายผลใหกับ ชุมชนอื่น หรอื ผปู ระสบปญหาทางสังคม (วธิ ีการดำเนินการ) 1. การนำความรทู ไ่ี ดร บั ขยายผลตอผูประสบปญหาทางสังคมตาม model ทก่ี ำหนดของศนู ย เรยี นรฯู 2. การยนื หยดั อยไู ดดวยตนเอง โดยไมตองรอความชว ยเหลือจากหนว ยงานภายนอก ซงึ่ สง ผล ใหมีการพึ่งพิงตนเอง 3. การปลกู พืชผสมสาน เพ่ือลดความเสย่ี ง หากเกิดปญ หาภยั ธรรมชาติ 4. การปฏิบัตติ นเปน ตน แบบเพ่อื ใหเ กดิ เปน รปู ธรรมในการดำเนินงาน นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพ่ือผูดอ ยโอกาส

129 ภาพกิจกรรมของศูนยเรยี นรูเศรษฐกจิ พอเพยี งเพื่อนพ่งึ (ภาฯ) ยามยาก ตำบลบา นแห อำเภอเมือง จงั หวดั อา งทอง ผูใหญน งนชุ คำคง หรอื ผใู หญจอย ใหสมั ภาษณเ ก่ียวกับประวตั คิ วามเปนมาของหมูบาน และแนวคดิ ใน การดำเนนิ งานของศนู ยเรียนรูเศรษฐกจิ พอเพียงเพ่ือนพึ่ง (ภาฯ) ยามยาก ศูนยเรียนรูปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งและเกษตรทฤษฎใี หม และศาลาเรียนรู ศพก. นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่อื ผดู อยโอกาส

130 แผนภาพสรุปนวัตกรรมเพอื่ ผูต อ งขงั กบั เศรษฐกิจพอเพยี งเพ่ือนพึง่ (ภาฯ) ยามยาก สำนกั งานสงเสริมและสนบั สนุนวิชาการ 9 4.9 กรณศี กึ ษากลุมวสิ าหกิจชุมชนแมบ า นเกษตรกรบา นโคกกระทอื ตำบลวงั ใหญ อำเภอศรสี ำโรง จงั หวดั สโุ ขทัย จากอดตี สปู จ จบุ นั การเปลี่ยนแปลงทางสังคม และปญ หาที่เกดิ ขึน้ ในวิถีชนบท หมูบ านโคกกระทือ เปนหมูบานดง้ั เดมิ เปน ชมุ ชนทีอ่ ยหู า งไกลความเจริญมกี ารต้ังบา นเรือน อยกู ลางทุง นา ซึ่งมีลักษณะท่ีราบลมุ มนี ้ำทวมขังเปนประจำทุกปในชว งฤดฝู น บริบททัว่ ไปของชุมชน ยงั มี ความเปน ชนบทสงู มีวิถชี ีวติ ทเ่ี รยี บงาย คนมีความเออ้ื อาทรตอ กนั มีการชวยเหลอื กนั ในหมบู าน คน สวนใหญประกอบอาชพี ทำไร ทำนา และปลูกพชื ผกั เปนหมบู านทมี่ รี ะดับฐานะปานกลางถงึ ยากจน เน่ืองจากมีรายไดเพยี งอยา งเดยี ว คอื ทำการเกษตรและรบั จา งทว่ั ไป แตเดิมเปนหมบู า นขนาดเล็ก ใน ปจ จุบันการเพมิ่ ประชากรมีมากขนึ้ จึงไดเปนหมบู านขนาดกลาง มปี ระชากรทง้ั สิน้ 364 คน วิถีชีวิตของคนในชมุ ชน เปนวิถชี นบทท่มี คี วามเออื้ อาทรซงึ่ กนั และกัน มกี ารชว ยเหลอื แบง ปนกัน ระหวางเพอ่ื นบาน มกี ารดูแลชวยเหลอื บุคคลทดี่ อยกวา หรืออยูในภาวะยากลำบากกวาตนเอง เชน มกี าร แบง ปนอาหาร พชื ผัก ที่ผลิตไดเองในครวั เรือนใหแ กเพ่ือนบา นและบุคคลที่ยากลำบาก คนพกิ าร ผสู ูงอายุ เปน ตน ประกอบกบั ผูนำในชุมชน ซ่งึ เปน อดีตผูใหญบา นยงั ทำงานดว ยจติ อาสา มีการชวยเหลือสมาชกิ ในหมบู า นอยางตอ เน่ือง รวมท้ังไดมีการรวมกลุมเกษตรกรแมบ าน โดยชกั ชวนผทู ีม่ เี วลาวางหลังฤดูการ ผลิตมาดำเนินการกอน กลุมวิสาหกจิ ชมุ ชนน้เี ปนกลุม ทีก่ อตง้ั ตามธรรมชาติมีสมาชิกแรกเร่มิ เพยี งเลก็ นอ ย จำนวน ประมาณ 7-8 คน โดยไดเรม่ิ ตนกนั แปรรปู อาหารหลายๆชนดิ ทใ่ี นชมุ ชน มวี ัตถดุ บิ เองและการ แปรรปู นำ้ สมุนไพร จนปจจุบันกลมุ ไดพัฒนาการข้ึนเปนกลุมใหญท ่ีมคี วามเขมแข็ง มสี มาชกิ มากขึ้นจากเดิม นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

131 มาเปน จำนวน 20 คน และไดจดทะเบียนเปน “กลมุ วสิ าหกิจชมุ ชนแมบ า นเกษตรกรบา นโคกกระทอื ” ตัง้ อยู ณ หมูท่ี 5 ตำบลวงั ใหญ อำเภอศรีสำโรง จังหวดั สุโขทัย ทนุ ทางสังคมของชมุ ชนน้ี คือการมผี นู ำชุมชน และผนู ำกลุมทีม่ ีความเสียสละ มหี วั คิดกา วหนา สมัยใหม ซง่ึ ไดมกี ารนำนวตั กรรมที่ผา นการเรยี นรนู ำมาสหู มูบา นและสมาชกิ กลมุ ใหเกดิ กระบวนการเรยี นรู รวมกัน กระบวนการวเิ คราะหหาเหตุแหง ปญหา ในชุมชนดงั กลา ว มกี ารดำรงชีวติ แบบเศรษฐกิจพอเพยี งเปน สวนใหญ เน่ืองจากวถิ ีชาวบาน เปน ชุมชนชนบท ทำใหม ีการประกอบอาชีพแบบพออยพู อกนิ ชาวบานไมฟ ุงเฟอ รูจักการประหยัดอดออม มกี ารเพาะปลกู ไมผ ล พชื ผกั และเล้ยี งไก เล้ียงปลากนิ เองในครวั เรือน ซงึ่ สวนใหญเกอื บทุกครวั เรือนจะ มีลักษณะความเปนอยทู ี่ใกลเ คียงกัน ชาวบา นสว นใหญเ ปน คนทมี่ จี ติ อาสา มคี วามใสใจดูแลซึ่งกันและกัน มกี ารชว ยเหลอื กนั อยางดี ดว ยเหตนุ ้ีจงึ ทำใหกลมุ คนดอ ยโอกาส หรือคนทีย่ ากจนในหมบู า นจะไดรบั การ ดแู ลจากเพื่อนบาน นอกจากนแ้ี ลว ผนู ำหมูบ า นยังมีการจดั หาสวสั ดกิ าร จากภายนอกมาดูแลกันเองอกี ดว ย เมือ่ มองถงึ ประเด็นผปู ระสบปญ หาทางสงั คม ในทน่ี ี้หมายถึง คนยากจน ดอยโอกาส คนทข่ี าด โอกาสทางสังคมในชมุ ชนนี้มีเพียง คนพกิ าร ผูสูงอายุที่ทำงานไมได และคนยากจน ก็มีอยเู พยี งไมก ร่ี าย ซ่งึ คนพกิ ารเหลาน้ีมีความยากลำบากในการประกอบอาชพี จงึ เปนภาระของคนในครอบครัวตองใหการดูแล และมกี ารจดั สวสั ดกิ ารชว ยเหลอื คนพิการอยแู ลว กลยทุ ธการเขา ถึงสวสั ดกิ ารของคนในชุมชน หากมองถึงองคป ระกอบของการสง เสรมิ สวัสดิภาพและคมุ ครองพทิ ักษผ ูด อ ยโอกาส ไมว า จะเปน ในเรอ่ื งของความมน่ั คงในชวี ิต ดานการศึกษา ดานสทิ ธทิ างสงั คมและการคมุ ครอง กพ็ บวาชาวบา นใน ชมุ ชนนี้สามารถเขาถึงบริการทางสงั คมของภาครฐั ไดเ กอื บทุกดาน เนอ่ื งจากมีการประชาสัมพันธ การรับรู จากการแจงขาวสารของหนว ยงานภาครัฐตลอดเวลา และมีการดูแลกนั เองในหมูบาน ทัง้ จากผูใ หญบาน ผูนำชมุ ชนจงึ ทำใหช าวบานสามารถรบั บรกิ ารจากรัฐได เชน การดแู ลสุขภาพ การรกั ษาพยาบาล การรบั เงนิ ทนุ สงเคราะห สนบั สนนุ ปจ จยั การผลิต และบรกิ ารของหนวยงานภาครัฐสามารถทจี่ ะเขา ถงึ ประชาชนได โดยชอ งทางการประสานจากผูนำชมุ ชน ผใู หญบาน และอาสาสมคั รในหมูบาน ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง แนวคดิ กบั การประยุกตใ ชในการแกไขปญหาในชมุ ชน เศรษฐกจิ พอเพยี ง ที่ดำเนินการอยูท้งั ในของตวั บุคคล และกลมุ ในชุมชนบา นโคกกระทอื มีลกั ษณะ การดำเนินงานหลายรปู แบบดวยกนั เชน 1. การทำนา 2. การทำเกษตรแบบผสมผสาน เชน การปลูกพืชหลายชนดิ พชื อายุสั้น ไมผ ล พชื อายยุ าว ผสมผสานกนั หลายอยา งในพืน้ ที่ และเลีย้ งปลา เลี้ยงเปด ไก หาน ในพนื้ ท่ี 3. การแปรรปู อาหาร ขนมตา งๆ นำ้ สมุนไพร น้ำผลไม 4. ผลิตภณั ฑจักสาน เชน ตะกรา ผา เอนกประสงค จากแนวคดิ สูการปฏบิ ัติ กจิ กรรมทดี่ ำเนินการในชุมชนสวนใหญจะผานความคิดเห็นจากคนสว นใหญในชมุ ชนมกี ารวางแผน การผลิตรวมกัน ผนู ำในชมุ ชนเหน็ ดวยและเปน การประกอบอาชีพที่สามารถยกระดับการพัฒนาและ นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

132 เปนการสรา งชื่อเสียงใหแ กหมูบาน จึงทำใหท กุ ภาคสว นในชุมชนเหน็ ดวยและพรอมท่ีจะสนับสนุนกจิ กรรม ของกลุม รวมทัง้ เปนแหลงเรยี นรู และศึกษาดงู านจากภายนอก เปนตวั อยางท่ดี ีใหแกค นในชุมชน และ บุคคลภายนอกท่วั ไป ปรากฏการณเ ศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การเปลยี่ นแปลงที่เกิดขึน้ ในชมุ ชน รปู แบบกจิ กรรมตางๆ เกิดขึ้นจากประสบการณและกระบวนการเรยี นรู พรอ มทัง้ การประยกุ ต แนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี ง และเกษตรทฤษฎใี หมเ ขามาใชใ นชมุ ชนอยา งลงตัว ไมว า จะเปน ในดา นการ เกษตรกจ็ ะพบวา มกี ารดำเนินการระดบั ตวั บคุ คล เชน สวนเกษตรผสมผสาน จะดำเนนิ การในไรน า ปรับ ระดับยกเปนแปลงเกษตรผสมผสาน มที ุกอยา งในแปลง รวมทง้ั ทพ่ี กั อาศยั ในสว นของการแปรรปู เพือ่ สรา ง รายไดกม็ กี ารทำขนมตา งๆ มีการรับทำขนมจดั เบรกอาหารวา ง ใหแ กผ ูจดั ประชุมท่ัวไป การดำเนนิ กจิ กรรมตามหลักเศรษฐกิจพอเพยี งน้ี สง ผลดตี อ การดำรงชวี ิตเปน อยางมาก ในสว น ของตัวบคุ คลพบวา การดำเนินการตามหลักเศรษฐกจิ พอเพียงนีไ้ ดท ำใหเ กดิ หลกั คดิ ในการดำรงชวี ิต ทำให คนในชุมชนรูจักคดิ รูจกั วางแผนดานการผลิต การใชจายเงนิ และการเก็บออม รวมไปถงึ การใชเวลาวาง ใหเกดิ ประโยชน อีท้ังยังทำใหสมาชกิ ครอบครวั ไดม ีเวลาอยรู ว มกันมากขน้ึ มคี วามชว ยเหลอื ซึง่ กนั และกนั ลูกกช็ ว ยพอ แมท ำงาน สง ผลใหปฏิสมั พนั ธของคนในครอบครัวดีขึ้นเปน ครอบครัวอบอุน ไมม ีปญ หาความ รนุ แรงในครอบครวั สำหรบั ชมุ ชนนั้น พบวา แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงไดส รางช่อื เสยี งท่ดี ใี หกับชุมชน สรางใหค นใน ชมุ ชนเกดิ ความภาคภูมิใจ ท่สี ามารถทำใหชมุ ชนน้ันกลายเปนแหลงเรียนรูในดานการประกอบอาชพี เปน แหลงสรา งอาชพี สรางรายไดใ หก บั คนในชุมชน นอกจากนย้ี งั สรา งใหคนชุมชนกลายเปนวิทยากรทมี่ ี ความรูค วามสามารถในการทจ่ี ะใหความรใู นดานการผลิต การแปรรปู อาหารไดต ามแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียงไดซง่ึ ในดา นการประกอบอาชีพนัน้ แนวคิดนท้ี ำใหค นในชุมชนสามารถท่จี ะมองหาอาชีพเสริมที่ สรางรายไดใหแกครอบครัวได และรูจกั ใชเวลาวางใหเกิดประโยชน สงผลอยา งเปน รปู ธรรมในการแกป ญหา รายจายสูง รายไดต ่ำ ไดโดยการปลูกพชื ผักกินเองในครวั เรอื น หากมมี ากเหลอื จำหนา ยก็ถอื เปน รายได เสริมของครวั เรอื นได ซงึ่ การทำงานรวมกนั สามารถสรา งความสัมพันธท ่ีดีในครอบครวั ทำใหส มาชกิ ใน ครอบครวั อยบู านทำกจิ กรรมเกษตรผสมผสานโดยใชแ รงงานของคนในครอบครัว ทำใหไดอ ยูด วยกันพอ แม ลูก และนอกจากคนในครอบครวั แลว ยงั สามารถนำแนวคดิ นไี้ ปชว ยในการแกป ญหาความยากจน ขาดแคลนของคนในชุมชนได โดยสมาชกิ ในชมุ ชนไดม ีการแบงปน กนั ทัง้ ขายราคาถูก และบางรายที่เปน ผสู ูงอายชุ มุ ชนมักจะใหเปลา โดยไมค ดิ มลู คา จดุ เรม่ิ ที่สานตอใหเ กิดผลลัพธที่เกิดข้ึน จากการประยุกตใ ชแ นวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง จากการทชี่ มุ ชนเรียนรแู ละนำแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียงเขา มาใชแ ละสรางใหตนเองและคนใน ชมุ ชนสามารถทจ่ี ะพึ่งพาตนเองได นอกจากน้ียงั ไดมกี ารเช่อื มโยงผลท่ีเกดิ จากการเปลย่ี นแปลงดังกลาว ไปชวยเหลอื ผปู ระสบปญ หาทางสงั คม ซ่ึงสามารถชวยเหลือไดโ ดยการนำหลกั เศรษฐกิจพอเพยี ง สรางให เกิดเปน การทำกจิ กรรมตา งๆ ทเ่ี ก่ียวกับการดำรงชวี ิตของคนภายใตวถิ ีชวี ติ แบบพ่งึ พาตนเองในระดบั ตัว บคุ คล เชนใหค นมหี ลักคดิ หลกั ปฏิบัติ เนนท่คี วามพอดี พองาม ไมม ากไมนอ ยเกินไป ใครๆก็เขาถงึ ไดน ำ ไปปฏิบัติได ไมวา จะเปนคนในระดับฐานะดี หรอื ฐานะยากจน หากมีความรมู ีหลักคดิ ทีด่ ี มแี บบอยางที่ดี ใหทำตาม ก็สามารถทำใหค นมวี ิถีชีวิตความเปน อยดู ีขึน้ ได ทัง้ ในดานการประกอบอาชีพ การอยูรว มกัน นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

133 ในชุมชน เชน หากมบี คุ คลใดในชมุ ชนสามารถพัฒนาตนเองจนมรี ะดับฐานะทางเศรษฐกิจ ทางสังคมดขี ้นึ จะเปน ทสี่ นใจและมอี ิทธิพลตอความคดิ ของบุคคลอ่นื ๆ ในชุมชน และไดร บั การยอมรับจากคนในชุมชน และชุมชนหนั มาสนใจและเอาแบบอยา งได การคดั เลือกพ้ืนท่ดี ำเนินโครงการศึกษาวิจยั “นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู าร คมุ ครองทางสังคมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส” รว มกบั ผูนำชมุ ชน นายกองคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ จงั หวัดสโุ ขทยั นางสาวศศยิ าภรณ เศรษฐธนโชค นกั วจิ ัย สสว.9 ประสานคดั เลือกพ้นื ท ่ี กลุมวสิ าหกจิ ชุมชน แมบ านเกษตรกรบานโคกกระทอื ตำบลวงั ใหญ อำเภอศรสี ำโรง จังหวดั สโุ ขทยั (นางศลิ า โชตสิ ุข ประธาน) เวทปี ระชมุ สนทนากลุม การดำเนินงานตามหลักคิดเศรษฐกิจพอเพียง ณ ทท่ี ำการกลุม วิสาหกิจชุมชนบานโคกกระทอื ตำบลวังใหญ อำเภอศรีสำโรง จงั หวดั สโุ ขทยั นางสาวศศิยาภรณ  เศรษฐธนโชค หวั หนา กลมุ วิจัยฯ สสว.9 และนางสาวชนกพร พรมภา ดำเนนิ การประชุมและจัดเกบ็ ขอ มลู การดำเนินงานกลมุ ตามหลกั คิดเศรษฐกิจพอเพียง ผลทไ่ี ดรบั พบวา สามารถชวยเหลือสมาชกิ ใหมคี ณุ ภาพชวี ิตและความเปน อยูด ขี ้ึน ครอบครัว ชุมชน สังคมอยูรอดปลอดภยั นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคุม ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส