เล่มรายงานวิจัยนวัตกรรมเศรษฐกิจพอเพียง (ส (1)_compressed

134 เยย่ี มชมแปลงเกษตรผสมผสานตามหลักเศรษฐกจิ พอเพียง (นางบงั อร แสงชัย) ในพน้ื ทบี่ า นโคกกระทือ หมูท ี่ 5 ตำบลวังใหญ อำเภอศรีสำโรง จงั หวดั สุโขทยั ดำเนนิ กิจกรรมการเกษตรผสมผสาน ที่ใหผลผลติ ตลอดท้งั ป และเปน ศูนยเรียนรู แหลง ศกึ ษาดงู าน ดานเศรษฐกจิ พอเพยี งทีค่ รบวงจร ของอำเภอศรสี ำโรง จงั หวดั สโุ ขทยั มรี ะบบการวางแผนที่ดี สรางหลักคิดใหแ กผ ูสนใจศกึ ษาดูงาน นำไปประยกุ ตใ ช นางศลิ า โชติสุข ปราชญเ กษตร วทิ ยากรชมุ ชน และประธานกลมุ วิสาหกจิ ชมุ ชน ผนู ำความคดิ ในการนำหลกั คิดเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารปฏบิ ัตจิ ริงในพื้นที่ เพอ่ื ชว ยเหลอื กลุม คนยากจน และดอยโอกาส ทำหนา ที่วิทยากรบรรยายใหค วามรู และฝก ทักษะอาชพี ตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี ง ใหแ กส มาชกิ กลมุ ผเู ขา รับการอบรม และผสู นใจทั่วไป นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

135 ฐานการเรยี นรู การทำปยุ อินทรียอ ัดเม็ด ตราสาหรา ยทอง หมทู ี่ 1 บานสระลมุ พกุ ผูใหญม นสั สำเนียงลำ้ เนื่องจากชาวตำบลหนองสาหรา ยประกอบอาชพี เกษตรกรรมเปน สว นใหญ การสนับสนุนใหค น ในตำบลหนั มาใชปยุ อินทรียแทน ในปจ จบุ ันคนในตำบลหนองสาหรา ยนน้ั เรม่ิ ใหค วามสำคญั กบั การหนั มา ใชป ยุ อินทรยี ก นั มากขน้ึ ฐานการเรียนรู หมูที่ 2 บานโกรกยาว การทำนำ้ ดมื่ ตราสาหรายทอง ผใู หญม านพ สมคดิ เนอ่ื งดวยการตระหนงั ถึงรายจายท่ีคนในชุมชนจายออกนอกชมุ ชนเพือ่ ซอ้ื นำ้ ดืม่ เพอื่ การบริโภค ตอ ปน้นั มีจำนวนมาก การผลิตน้ำด่ืมข้นึ เปนของชุมชน เพอ่ื ใหค นชมุ ชนไดซ้อื น้ำบรโิ ภคในราคาถกู เงนิ ไม ร่ัวไหลออกภายนอก ท้งั ยงั เปนการสรางรายไดใ หกับชุมชนดว ย ท้งั นีไ้ ดม ีการเปด โอกาสใหท ุกคนในชุมชน ไดเขารวมถอื หนุ โรงงานนำ้ ด่ืมและไดรับเงนิ ปนผล ฐานการเรยี นรู ธนาคารขยะ หมูท ี่ 3 บานหนองปริก ผใู หญ บรรเทา กระตายทอง ธนาคารขยะ เน่ืองดวยการมองเหน็ ปญหาขยะท่ีมมี ากในชุมชน อีกทง้ั ในการขายขยะผานพอ คา คนกลางนัน้ อาจทำใหคนในชมุ ชนไมไดประโยชนเทา ที่ควร จึงคิดกอตง้ั ธนาคารขยะขน้ึ เพอื่ ใหคนในชมุ ชน ที่มีขายขยะนน้ั ไดม สี ว นรวมในการเปน เจาของรวมไปถึงการไดร ับเงินปน ผลเพอื่ เปนการตอบแทนดว ย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

136 ฐานการเรยี นรู สถาบนั การเงนิ ชุมชน ตำบลหนองสาหรา ย หมูท่ี 4 บานหนองขยุ ผใู หญพลวรศิ วรรณะ มกี ารจัดต้ังสถาบนั การเงิน ซง่ึ นบั เปน สงิ่ ท่เี ปนประโยชนตอ คนในชมุ ชนเปนอยางมาก โดยเฉพาะ ในสวนของระบบบริหารจัดการท่มี รี ะบบทด่ี ีเพื่อจุดมงุ หมายคอื การใชค วามดีในการเขา ถงึ แหลง ทุน และ เปา ประสงคเ พอื่ เปนการขจดั หน้สี นิ ของคนในชมุ ชนใหห มดไป ฐานการเรยี นรกู ารทำนำ้ ยาซกั ผา ,ลา งจานตราสาหรา ยทอง หมูท่ี 5 บานปลกั เขวา กำนนั สราวธุ หอมจันทร การทำนำ้ ยาอเนกประสงค (นำ้ ยาลางจาน และนำ้ ยาซกั ผา ) ใชเองและจำหนาย เพือ่ เปนการลด คาใชจ า ยในสวนของใชท่จี ำเปนในชีวิตประจำวันใหม ตี น ทนุ ท่ีนอยลงและเพื่อเปน การสรางราย ฐานการเรียนรู ศูนยการเรียนรูเศรษฐกิจพอเพยี ง หมูที่ 6 บา นหนองทราย ผจก. แรม เชยี งกา ฐานการเรียนรู การทำน้ำหมักอินทรียชีวภาพ หมทู ี่ 7 บา นหนองแหน ผใู หญ บญุ มี เนตรสวา ง บา นหนองแหน มีหมอดินผผู ลติ นำ้ หมกั ชวี ภาพเพ่อื ใชในการเกษตรทเี่ ปนมิตรกับสิ่งแวดลอ ม และไมท ำลายระบบสุขภาพ/ พลังงานทดแทน นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคุม ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

137 แผนภาพสรปุ รูปแบบนวัตกรรมจากปราชญช ุมชนสรางสรรคกลุมวสิ าหกิจชมุ ชนพอเพียง สำนักงานสงเสรมิ และสนบั สนุนวชิ าการ 10 4.10 กรณีศกึ ษาศนู ยเรียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียง อำเภอแมเ มาะ จงั หวดั ลำปาง จากอดีตสูป จจุบนั การเปลยี่ นแปลงทางสงั คมและปญหาที่เกิดข้นึ ในวถิ ีชนบท นายสมโภช ปานถม ไดใหสัมภาษณ ดังนีเ้ ร่มิ ตนอยากทำอะไรใหก บั ชมุ ชนได เดิมมาจากลพบรุ ี มาเห็นน้ำดี ดินดี แตคนในจังหวดั ลำปางหนนี ้ำทว มเพราะกลัวนำ้ จึงไดจดุ วิถีชีวิตประกายขึ้นมาวา ตามหลกั ของในหลวงรชั กาลท่ี 9 เนนเรอ่ื งน้ีมานาน แตค นสวนใหญขาดการปฏิบัติจรงิ แตทา นอยากใหท ำเศรษฐกิจ พอเพยี ง ทำเพอ่ื กินแลวแจกจาย เริ่มทำเม่ือป 2539 เร่มิ ทำมาคนเดยี ว ยงั ใชสารเคมี แตม ีใจรักเกษตร พอทำแลว ประสบความสำเร็จ จากนั้นก็มหี นวยงานจากเกษตรมาดงู านและใหจ ดทะเบยี น วิสาหกิจชุมชน ทำเปนกลมุ หลงั จากนั้นกเ็ ริ่มตนทำมา 3 ป เริ่มป 2545 เรมิ่ มีคนสนใจ หลายคน เพราะมองวาทำแลว ประสบความสำเร็จ มขี องขายชาวบา น ตอมาป 2546 จดทะเบียนวิสาหกิจชุมชน ต้งั กลมุ ปลูกพชื ปลอดภัย จากสารพษิ เรม่ิ แรกมสี มาชิก 16 คน ดำเนนิ งานของกลมุ ทุกคนชวยกัน เวลาจะไปไหนไมมเี งินเดือนรองรบั จะไปประชมุ ไมมีงบจะใชเ งนิ ของสมาชกิ ไปประสานงานกบั หนว ยงาน เนน ปลูกผกั กนิ กนั ในกลมุ ต้ัง คณะกรรมการและหาตลาดรองรบั เริ่มตน จากการหาตลาดในกลมุ ไดกอ น ถาไมทำแบบน้ที างกลุมจะไม ประสบความสำเร็จ พอตง้ั คนหาตลาดมา 1–2 คน พอผลิตมากส็ ามารถสง ใหขายใหก ับกลมุ ในตำบลหรือ อำเภอหรอื จงั หวัดตอไป นน่ั คือจดุ เริ่มตน นอกจากนี้ เปน จุดประกายในการปฏบิ ตั จิ รงิ เปด ใหช มุ ชนมาเห็นภาพการทำเศรษฐกจิ พอเพยี ง ไดจรงิ พรอมเรียนรไู ปพรอมกัน เปดศูนยเรียนรใู หค นในชุมชนไดเ ขามาเรียนรู มีการตอ ยอด สอนใหทกุ คน นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

138 ปลกู ผกั ไวบริโภคไวในครวั เรอื น มรี ายได ลดรายจา ยของครัวเรอื น อยแู บบพอเพียงตามปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพยี งของในหลวงรชั กาลท่ี 9 ใหพ ออยูพอกนิ แลว มกี ารแบงปนใหกบั คนในชุม พชื ผกั สวนครวั ทป่ี ลกู ปลอด สารเคมี โดยทำปยุ หมักชีวภาพ เชน ทำปุย หมกั เพอ่ื ไลแมลง ทำน้ำหมกั ไลหอยเชอรี่ ลดสารเคมีในชมุ ชน สิง่ แวดลอมในชุมชนดขี ึ้น สตั วมชี วี ติ เกิดข้นึ ใหมๆ มากขึ้น เชน กบ ปู กุงปราศจากโรคภัยไขเจบ็ คนในชุมชน มสี ุขภาพดี อยดู กี ินดที ำแลวเห็นผลที่ชัดเจน (ปากตอ ปาก) เปนตัวอยา งใหคนอ่ืนทำตามแบบอยา งทด่ี ี สถานการณกลุม ผูดอ ยโอกาสในชุมชนเศรษฐกจิ พอเพยี งสามารถทำใหความเปนอยดู ีข้นึ ตอ งมี ผูน ำคอยดูแลเอาใจใส วาคนในชมุ ชนมีใครบา งยังดอ ยโอกาส ยงั เขาไมถงึ และหนว ยงานเขา ไมถึง บางครั้ง หนว ยงานก็มีคนนอย ไมอาจสามารถเขา ถงึ ผดู อ ยโอกาสไดท ุกคน ทุกคนในชุมชนตอ งทำงานแบบจติ อาสา ผนู ำคอยตดิ ตอ ประสานงานไปยังหนว ยงานไปสำรวจผูด อยโอกาสในชมุ ชน ใหชีวติ กลมุ คนเหลา นีค้ อ ยๆมี ชวี ิตดขี ้นึ มา ถาไมท ที ุนสามารถไปแนะนำใหล งทนุ ที่ละนอ ยๆ กอ นอยา พงึ่ ไปลงทุนมาก ไมใชเ ห็นคนอ่นื ประสบความสำเร็จกอ็ ยากทำแบบผูอ น่ื การทำเศรษฐกิจพอเพยี งแบบในหลวงนน้ั ตองคอยๆ ทำ ทำดว ย กำลังที่มี ทำไปเรอ่ื ยๆ ผดู อยโอกาสไมมรี ายไดก ็จะมีการเชิญเขามาอบรมถายทอดใหความรู สอนปลูกผัก แบบผสมผสาน ครอบครวั ก็จะมีชวี ติ ความเปนอยูดขี ้ึน กระบวนการวเิ คราะหหาเหตแุ หงปญ หา จากการศึกษาสภาพของคนในชมุ ชน ทำใหพบวาในชุมชนนน้ั ยังมกี ลมุ ผูมรี ายไดน อ ย ท่ยี งั ไมย อม เปดเผยรายไดท ่แี ทจริงของตนเอง ไมเห็นความสำคญั กบั ภาครัฐไมเ ปดใจรบั ความชว ยเหลอื จากหนว ยงาน อยูจำนวนหนง่ึ ซงึ่ ถือเปนกลมุ ใหญใ นชุมชน สวนสถานการณกลมุ ผูดอยโอกาสในชมุ ชน พบวา มีกลุม ผูสูงอายุ มจี ำนวนมากถึง 1,000 คน คนพกิ าร มีจำนวน 232 คน กลุมผูปว ย มีจำนวน 37 คนโดยทก่ี ลมุ ผสู งู อายุและผูพิการน้นั ก็พบวายังไมไ ดรับการดแู ลเร่อื งท่อี ยูอ าศัย ยงั ขาดคนดูแล สำหรับในกลมุ ผูปวย ทมี่ ีความเขม แขง็ นน้ั ก็ไมค อ ยมปี ญหาเทา ใดนัก ท้งั นใ้ี นชมุ ชนมกี ลุมของผพู น โทษ 1 ป มจี ำนวนไมถึง 10 ราย ทีก่ ลบั มาสูชมุ ชน จะมปี ญหาการประกอบอาชพี สว นใหญผตู อ งขงั จะเปน คดยี าเสพติดและฆาคน ผูพนโทษไมม วี ชิ าชพี กรณีท่พี น โทษออกมาสสู ังคมภายนอกประกอบกบั บคุ ลกิ ลกั ษณะของบุคคลทำใหคน ในชุมชนไมใหโอกาส เชน มรี อยสกั ตามตวั ไมป รับพฤตกิ รรมถูกชุมชนตตี ราไมใ หโ อกาสและเปดใจยอมรับ กลยุทธก ารเขาถงึ สวสั ดิการของคนในชุมชน การเขา ถึงบรกิ ารทางสงั คมของภาครัฐผานสือ่ ตางๆ เมือ่ เทียบกบั ในอดีตจะมคี วามรวดเรว็ มาก เมื่อในอดีตจะตอ งเขาไปสำรวจในพ้ืนท่ี แตในปจจบุ นั ทกุ คนสามารถรับรูขา วสารผานสอ่ื หลากหลาย เชน โทรทัศน โทรศัพท อนิ เตอรเ นต็ สามารถทจี่ ะดแู ละนำมาปรบั ใชกับพื้นที่ได ประชาชนทวั่ ไป มองกลมุ ผดู อยโอกาสวายังเขาถึงบรกิ ารภาครฐั ไดไ มเ ตม็ ที่ อยางหนว ยงานที่ดูแลกลุม เปา หมายน้ี ควรดูแลสภาพ จติ ใจ มีการติดตามประเมนิ 1 – 2 คร้ัง/เดือน และปรับทัศนคติแตล ะบุคคล ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง แนวคิดกับการประยุกตใชใ นการแกไขปญหาในชุมชน เนื่องจากผดู ำเนินงานเปนเกษตรกรทร่ี วมตัวกันตั้งเปน กลุมข้ึนมา มปี ระธาน รองประธาน ทำให การกอ ต้งั กลมุ ขึ้นมาน้นั ยงั ขาดความรหู ลายๆ เรอ่ื ง จึงไดเชิญหนว ยงานรบั ผดิ ชอบแตละหนว ยเขา มาให ความรู เชน เกษตร มาสงเสรมิ เรอื่ งพชื ผกั เกษตรและสหกรณ กจ็ ะสงเกษตรกรเขา มาอบรมปราชญชาวบา น เพอื่ ที่จะนำมาขยายใหกบั เกษตรกรทว่ั ไปอกี ปจจบุ นั กลุมมี 30 คน คือ คนในพ้ืน นอกพืน้ ท่ี ไมยึดพืน้ ที่ แคภายในหมูบา น ตำบล สำหรับคนทส่ี นใจแตไ มมีที่ท่ีจะทำกินจะมาเรียนกส็ ามารถเขา มาเรียนรไู ด เชน นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่ือผูดอ ยโอกาส

139 ทำบนดาดฟา โดยปลกู ในกระถาง ใชพ ้นื ทไ่ี มมาก เชน พรกิ มะเขือ ใสก ระถาง ก็จะไดทานผักปลอดสาร เคมี ไมมสี ารพิษ ชีวติ ปลอดภัย จากแนวคิดสูการปฏิบัติ การดำเนนิ งานของกลมุ นัน้ มกี ารนำหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงเขา มาประยุกตใ ช โดยมี เปาหมายหลักคือการลดการใชส ารเคมเี พอื่ แกป ญ หาลดตน ทนุ การผลิตและลดอันตรายทีเ่ กิดจากสารเคมี ทั้งคนแหลงนำ้ และดนิ จากการรวมมอื กันคดิ จงึ ทำใหเกิดปยุ โบกาชิ (ปยุ ทผี่ ลิตจากธรรมชาติ) ท่มี ฤี ทธิ์ เหมอื นกับ 46-0-0 ในทองตลาดแตท่ตี า งคอื ตนทนุ การผลติ ทีล่ ดลงไปอยางมากและยงั ไมเ ปนอนั ตรายตอ ดินดว ยและจากความรวมมือของหนว ยงานในพืน้ ท่ไี มว าจะเปน สำนกั งานเกษตรอำเภอ แมเมาะสำนกั งาน เกษตรจังหวัดลำปาง การไฟฟาฝายผลิตแหง ประเทศไทยอำเภอแมเมาะ สถานพี ัฒนาท่ีดินลำปางสำนกั งาน ปศสุ ตั วอ ำเภอแมเมาะ สำนักงานประมงอำเภอแมเ มาะ ธ.ก.ส. อำเภอแมเมาะ ฯลฯ ซง่ึ เปน บทพิสจู นของ ความรว มมอื หลงั จากกลุม มคี วามเขมแขง็ มากข้นึ กไ็ ดร บั การสนบั สนุนงบประมาณจากรัฐมาดำเนนิ การ กอ สรา งอาคารประชมุ “ลงุ จะสรา งทง้ั หมดไวในสวนรวม” นัน่ คือคำพูดทอี่ อกมาจากจิตใจทีบ่ งบอกถงึ การ ใหเ พราะหากไวที่คนใดคนหน่ึงอกี ไมนานมันจะหายไปพรอมกับคนๆนน้ั ดังนัน้ ในป 2546 จึงไดมีอาคาร อบรมเกดิ ขึน้ ในชุมชนและกจิ กรรมตา งๆกต็ ามมามากมายไมวาจะเปนการดำเนนิ กิจกรรมภายในกลมุ เพ่ือ แกปญหาอาทิ 1. การเผาถานจากไมเ หลอื ใชโ ดยใชเ ตาท่ไี มท ำใหเกิดมลพษิ ทรี่ ว มกันคิดคน ประดิษฐเ องและ ผลผลิตเพม่ิ จากเตากค็ ือนำ้ สม ครันไมท่ีเอาไวใ ชไ ลแ มลงในพ้นื ทแ่ี ปลงเกษตร โดยเรม่ิ แรกมแี นวคิดจากการ ตอ งการจะใชประโยชนจ ากเศษไมท ีต่ ดั แตง กง่ิ จากตน ลำไยและขนุนในการปลกู พืช 9 อยางจึงไดร ว มกบั กลมุ คดิ คน เตาเผาถา นขึน้ มาโดยใชวสั ดหุ ลกั คือถังน้ำมันเกา โดยมีขัน้ ตอนการทำดงั นี้ ขนั้ ตอนที่ 1 เจาะหลงั ถัง 25 x 50 ซม. และเกบ็ เศษท่เี จาะออกไวท าฝาปด และเจาะฝา ถงั หลงั ใหเทากบั ขนาดปบ ไวสำหรับจุดไฟเผาถา น ขั้นตอนท่ี 2 ตัดปบ ดานลางออกหนึ่งแถบและตัดฝาออกหนง่ึ แถบและดา นกน ปบเหลอื ครึ่งหนึ่งเพอื่ ปองกันเปลวไฟพงุ ออกดา นหนา จากนน้ั เจาะรูวงกลมดานหลังเปนวงกลมสำหรบั ใสของอ พลาสติกและทอ ระบายอากาศแลว นำเหลก็ เสน 4 หุนมาทำตะแกรงรองไมฟ นเพ่ือใหอ ากาศถายเทไดสะดวก ขั้นตอนท่ี 3 ใชทอ ไมไ ผข นาด 4 นิ้วยาว 4 เมตรทะลุปลอ งไมไ ผต ลอดลำทอนเพือ่ ระบายอากาศและเพอ่ื ใหเ ปน ทร่ี ะบายของควันไฟรวมท้งั เจาะรใู ตท อ หางจากของอ 20 ซม. เพอ่ื รองน้ำสม ควนั ไมโดยจะตอ งใชผา ชบุ น้ำพนั ที่ทอ ไมไผเ พอื่ ใหไ อความรอนจากควันไฟไปกระทบกบั ผาที่ชุบนำ้ ไวก็จะ เกิดนำ้ สมควนั ไมไหลลงรทู ีเ่ ราเจาะเอาไว ข้ันตอนที่ 4 นำถงั มารองทไ่ี ดรทู ่เี จาะเอาก็จะไดนำ้ สมควนั ไมชวยไลแมลงและผลจาก การสังเกตทำใหไ ดก ำไรทนี่ อกเหนอื จากถา นคือนำ้ สมควันไมทีเ่ อาไวไลแ มลงตา งๆ 2. การทำกาชชวี ภาพจากมูลสัตว เพื่อลดปญ หาสุขภาวะทเี่ กดิ จากกล่ินของมูลสตั ว และยัง สงผลใหไดก า ชหุงตม ในครวั เรือนเพอื่ ลดคาใชจ า ยโดยการทำแกสชวี ภาพจะมขี ั้นตอนดังน้ี ขนั้ ตอนที่ 1 เรม่ิ จากการทน่ี ำถังถงั หมกั กา ซไมตอ งเปด ปาก (ถงั 200 ลิตร) และถงั สำหรับเก็บกาซเปด ปาก 1 ขา ง (ถงั 200 ลิตร) นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

140 ข้ันตอนท่ี 2 นำถงั สำหรบั เก็บกาซเปดปาก 1 ขา ง (ถัง 120 ลติ ร) คว่ำปากลงในถงั 200 ลิตรใสน ำ้ ในถัง 200 ลติ ร 3 สว นของถัง ขน้ั ตอนที่ 3 เจาะปากถังเปน วงกลมขนาด 3 น้วิ สูงจากปากถัง 10 ซม. ตอทอพวี ซี ี 4 หุน 120 ซม. และสามทาง 4 หุนใส 1 ขา งเอาไวสำหรบั เสียบไมลงไปเพื่อคนกาซแลว นำทอ พีวีซี 1.1/2 นว้ิ ความยาว 5 นว้ิ เจาะขางถังสงู จากกนถงั 10 ซม. ตอดวยสามทาง 1.1/2 น้วิ และตอ ดว ยวาลว ปด 1 ตวั ขน้ั ตอนท่ี 4 ตอทอตามแนวถงั ความยาว 65 ซม. และตอ ดวยของอ 1.1/2 นิว้ กับทอ 1.1/2 นิว้ 50 ซม. อยา งละ 1 ตัวหลงั จากน้นั ใชมลู ไกหรือมูลหมูสด 20 กิโลกรมั คนใหเหลวแลว เทลงถัง ในทอทเ่ี ราทำไวจากนน้ั คนใหเขากันทุกวนั พอครบ 7 วนั ก็ใสน ำ้ เปลาลงในถงั ประมาณ 7 - 8 ถัง 20 ลิตร คนทุกวันใหค รบอกี 21 วนั จากนั้นก็จะไดแกส ชีวภาพทสี่ ามารถนาเอาไปใชไดสว นเศษอาหาร ทีเ่ หลือก็ จะมีการนำไปเปนปุยและทสี่ ำคญั แกส ดงั กลา วจะมกี ารเติมเศษอาหารของครอบครัวเปน เชื้อในการ ผลติ แกส 3. การทำปุยหมกั ระบายอากาศแบบธรรมชาติทที่ ำมาเพอื่ บำรงุ ดินโดยเฉพาะ ขน้ั ตอนท่ี 1 นำเศษพชื แหงจานวน 1,000 กก. มลู สัตว 200 กก. ปยุ ยูเรยี 2 กก. สาร เรง พด. 100 กรมั 1 ซองโดยการนำมาคลุกเคลาใหเขา กัน ข้ันตอนท่ี 2 เปน วธิ กี ารเรียงปยุ โดยนำเศษวชั พืชมาเรียงกนั แลว นาไมไ ผยาว 1.70 เมตร จำนวน 6 ทอน โดยทะลุปลอ งทุกปลองแลวนำตาขายผา มาขึงตรงปลอ งไว ขนั้ ตอนท่ี 3 นำไมไ ผม าปก ไวต ามกองปุยใหเ หลือพน ปากทอประมาณ 30 ซม. แลวท้ิง กองปุยไว 1 สัปดาหก ส็ ามารถใชการได ซึ่งสรรพคุณของปุยคือหากปลูกขา วหรือพืชไรใ หใชในอตั ราสวนไรละ 500 กก. ไมด อก หรอื พืชผกั ใชไรละ 200 กก. ไมผลและไมย นื ตน ใชห ลุมละ 25 กก. 4. การทำปยุ แหง โบกาชซิ ง่ึ มสี รรพคุณเทยี บเทา 46–0–0 เตรยี มวัสดดุ ังนี้ แกลบ ดนิ รำขาว มูลไกอ ยา งละ 1 กระสอบปุยมลู คา งคาว 5 กิโลกรัมกากนำ้ ตาล 2 ชอนโตะตอ หน่ึงบวั รดน้ำ น้ำหมกั พด 2 โดยการทำมีดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 นำแกลบดบิ ราขา วมูลไกมลู คา งคาวมาผสมใหเขา กนั ข้ันตอนที่ 2 นำกากน้ำตาลและพด. อยา งละ 2 ชอ นโตะ ผสมกบั นำ้ อยางละ 1 บวั รดน้ำ แลวน้ำมาผสมใหเ ขากันจากนัน้ นำไปรดสวนผสมระหวา งแกลบดิบราขา วมลู ไกมลู คางคาวทผี่ สมกันกอน หนานี้ ขนั้ ตอนที่ 3 นำปยุ ท่ผี สมไดไปใสถงุ โดยปยุ ดงั กลา วจะใชไ ดหลงั จากนอ้ี ีก 7 วนั แตต อง มีวิธกี ารกลับปยุ รอบทศิ ทางดังนว้ี ันท่ี 1 เอาดานหนาถุงนอนราบกบั พืน้ วันท่ี 2 เอาดา นตรงขา มปยุ นอน ราบกบั พื้นวนั ที่ 3 เอาดา นขางถงุ ปุยนอนราบกับพ้นื วนั ที่ 4 เอาดา นตรงขา มนอนราบกบั พืน้ วันที่ 5 เอา ปากถงุ ตั้งกบั พนื้ วันที่ 6 เอากน ถุงตง้ั กับพ้นื วันที่ 7 เปดปากถงุ พรอมกับท้งิ ไว 1 วนั ก็สามารถนำไปใชได สว นวิธกี ารใชห ากเปน แปลงผกั จะใช 1 กก. ตอ 1 ตร.ม. เชน พรกิ มะเขือจะใช 1 กำมือ ทกุ ๆ 15 วนั ไมยืนตน ใช 3.5 กก. ตอ 1 ตน ใสทกุ 15 วันสว นนาขาวใส 1.5 กก. ตอ 1 ตร.ม. ใส 3 คร้ัง โดย 2 คร้ังแรกปรบั ดนิ กอ นสวนคร้ังสดุ ทายใสตอนขา วเริ่มตั้งทอ งซึง่ จะสามารถประหยดั ราคาปยุ เคมี ไดม าก นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

141 5. การวจิ ยั การเลย้ี งกบและปลาใหอ าศัยการดำรงชีวิตซึง่ กนั และกัน การเลยี้ งกบ ข้ันตอนที่ 1 เตรียมบอทม่ี ีขนาด 5 x 8 เมตรจากน้นั นำผักตบชวามาปลอยในบอเพือ่ ให เจริญเตบิ โตเพราะกบชอบกิน ข้ันตอนที่ 2 ลอมดว ยตาขายแลวซ้ือกบมาจำนวนหนึ่งจากนั้นนาไปไวในบอดังกลาว ใหอาหารเสริมบา งซงึ่ อกี ไมน านจะไดก บนาที่ตวั ใหญแ ลวคอ ยเอาฉมวกแทงกบเพื่อเอามาขายวนั ละประมาณ 10 ตวั เพ่อื เปนการจำกัดราคาของตลาด การเลีย้ งปลา บอ ปลาจะใชวธิ ีการแบง บอ ปลาออกเปน 2 สว นโดยสวนท่หี นึง่ จะเปน บอทีป่ ลกู ผักบุง ไว เกบ็ ยอดขายอยา งเดียวโดยเอาตาขายมาคลมุ ไวเ พ่ือปองกนั เปด สว นบอที่ 2 จะเอาไวเ ลีย้ งปลากระดเ่ี พราะ มนั เปน ปลาทส่ี ามารถแปรรปู ไดหลากหลาย เมอ่ื แปรรปู ไดห ลากหลายยอมหมายถึงราคาทตี่ อ งสงู ข้นึ หรอื มกี ารเพิ่มมูลคาไดส งู ขึน้ น่นั เองและวธิ กี ารทจ่ี ัดการคอื ทกุ เชาจะนำเปดลงมาอาบน้ำในบอ ปลาแลวเปดจะ ทิง้ คราบของการชำระรางกายซง่ึ สว นหน่ึงจะเปนอาหารปลาแตอกี สว นหนง่ึ จะไหลมาเปนอาหารของผกั บุง ซึ่งทำใหบอ ปลาแมจะเปนน้ำนิง่ แตกด็ สู ะอาดเพราะมีการจดั การกันเองตามระบบวัฏจักรของธรรมชาตแิ ละ ที่ดกี วา นนั้ รมิ ขอบบอ จะมีการปลกู ฟก ทองและพืชผักสวนครัวซ่งึ เนนวาใหป ลูกในชว งฤดหู นาวเทา นนั้ เพราะ เปนการคำนวณระยะใหผ ลผลติ ออกตอนฤดรู อนชวงสงกรานตเ พ่ือทจ่ี ะไดร าคาดเี ทา นก้ี ็ไดผักบงุ ไปขายกบั ปลากระดแี่ ละกำไรจากฟก ทองตลอดทง้ั ป 6. การปลูกกุยชายขาว กุยชายมี 3 ชนดิ คือกยุ ชายเขยี วสามารถเก็บเกย่ี ว 3-9 ครงั้ ตอ ปขน้ึ อยกู บั พนั ธสุ ภาพแวดลอ ม และการดแู ลรกั ษาระยะเวลาเกบ็ เก่ียวท่เี หมาะสมคอื เดอื นตุลาคม - มนี าคม กยุ ชา ยขาวเกบ็ เก่ียวหลงั จาก ใชกระถางครอบหรอื คลุมแปลงประมาณ 2 สัปดาหเกบ็ เกี่ยวเมอ่ื ใบมีความยาว 20 ซม.ตดั โคนใบใหช ดิ ดนิ ลา งดวยนำ้ เย็นตดั แตงสว นทีถ่ ูกทำลายโดยโรคแมลงหรือแผลที่ถกู จากการขนสง และเศษวัชพชื อื่นท่ี ปลอมปน และเกบ็ ไวในทีร่ มปอ งกันแสงอาทติ ยใ นระหวา งเก็บรักษาและขนสง ไปขายตอไปสดุ ทา ย คอื กยุ ชา ยดอกเก็บเก่ียวระยะดอกตมู ตดั โคนกา นดอกยาว 30-40 ซม. ใบมีอตั ราการหายใจและการคายน้ำ สงู ควรเก็บรกั ษาในทม่ี อี ณุ หภูมิ 0 องศาเซลเซียสความชื้นสัมพทั ธ 95% และทัง้ หมดที่กลา วมานีไ้ ดสราง ผลผลติ ท่ีทากาไรใหก บั ลุงอวนอยา งมากเพราะเปนพืชที่ขน้ึ เร็วและทนทานตอโรครวมทั้งมรี าคาท่ีดมี าก โดยเฉพาะกยุ ชายขาวและมเี ทคนคิ ดงั นี้ ขนั้ ตอนที่ 1 กอ นอ่นื ใหใ ชกระถางดินเผาครอบตนกุยชายเขยี วโดยใชกระถางทรง กระบอกขนาดปากกวา ง 7 นิ้วกน กระถางกวา ง 8 น้ิวคลุมสงู 12 น้วิ โดยใหช ิดดนิ และปด ไมใ หแ สงผา นเพือ่ ทำใหกุยชา ยเปลย่ี นจากสเี ขียวเปนสีขาว ขนั้ ตอนที่ 2 ทยอยครอบและเกบ็ เกีย่ วในปรมิ าณตามความตอ งการของตลาดหลงั จาก เกบ็ เก่ยี ว 1 เดอื น (ปลอยใหใบเจรญิ ) ตัดใบออกเพอ่ื ขายเปน กยุ ชายเขยี วตอ ไปและเริม่ ครอบกระถางใหม เพือ่ ผลติ กุยชา ยขาวกุยชายเขียวซ่ึงถา นำไปขายจะไดใ นราคาทปี่ ระมาณกิโลกรัมละ 20 บาท แตถาเปน กยุ ชายขาวจะอยูท่กี โิ ลกรัมละประมาณ 200 บาท นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคุม ครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

142 ดงั นน้ั จงึ ไมแปลกท่จี ะเกดิ เทคนคิ ในการทำใหเ ปน กุยชายขาวโดยการเอากระถางครอบกยุ ชาย เพ่ือไมใ หถ กู แดดซึ่งเปน การหลอกกุยชายใหเปลีย่ นจากสเี ขียวเปนสีขาวและใชวธิ ีสลบั แถวในการทำให เปน สีขาวเพื่อท่จี ะเปน การควบคุมราคาและจะทำใหมีรายไดตลอดป 7. การเลยี้ งเปด เปดที่เลีย้ งมีท้ังหมดประมาณ 60 ตวั ที่เปน เปดไขสว นเปดแมพนั ธุจ ะมอี ยู 14 ตวั เพอื่ เอาไว ผลิตลกู เปดสว นเปดพอ พันธุจะมีอยู 2 ตวั ทุกเชาจะปลอยเปด ออกไปเลน น้ำในสระเพอ่ื ท่จี ะเขา ไปเก็บไข ซง่ึ วันๆหนง่ึ จะเกบ็ ไดป ระมาณ 60 ฟองหากจะเอาไวก นิ อยางเดยี วคงจะมี มากเกินไปดงั นัน้ จงึ เอาไปขาย 8. การทำไขเ ค็มสตู รดินภเู ขาไฟดงั นี้ ขน้ั ตอนที่ 1 ลา งไขเ ปดใหสะอาดแลวนำดนิ เหนียวทเ่ี ปน ดินในหมูบา นทุบละเอียดแลว มาใสก ะละมังที่เตรียมไวต วงดินใสกะละมัง 3 ถว ย ขั้นตอนที่ 2 เทนำ้ ลงไปผสมกบั ดนิ จนเขากันพอเหนยี วและใชถวยตวงเกลืออีก 1 ถว ย ผสมเขากันเพอื่ ใหด ินสามารถตดิ ไขไดน าน ขน้ั ตอนที่ 3 ใสแ กลบดำลงไปในกะละมงั ท่ีเตรยี มไวแลว นำไขเปด ที่ลา งแลว ชบุ ลงไปใน กะละมงั ทผี่ สมเกลือกับดนิ เหนยี ว ขนั้ ตอนท่ี 4 นำไขเปดที่ชุบแลว ใสลงไปในกะละมงั ท่เี ตรียมแกลบดำไวแ ลวใชแ กลบดำ ปน หมุ ไขเ ปด เพอื่ ไมใ หเห็นดนิ ทชี่ ุบ ขัน้ ตอนท่ี 5 นำไขทปี่ น เสร็จแลว ใสถ งุ พลาสตกิ ขนาด 4 x 6 พบั กนถุงปด เทปใสขมวด ปากถงุ และปด ดว ยเทปใสเปน อันเสร็จนบั จากวนั ที่ผลิต 7 วนั สามารถทอดเปนไขดาวไดห ลังจาก 7 วนั แลว ไขจ ะเริม่ เค็มข้นึ จนพอดีและถาเกบ็ ไวในทร่ี ม และแหงสามารถเกบ็ ไดน าน 3 เดือนนับจากวนั ท่ีผลิตซ่ึงถือวา ราคาคอ นขา งคุมคา เลยทีเดียว ปรากฏการณเ ศรษฐกิจพอเพียงกับการเปล่ียนแปลงทเี่ กิดขนึ้ ในชุมชน เม่อื ไดม ีการนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งมาใช ผา นกิจกรรมการเรียนรูจากศูนยเรยี นรฯู ทำให คนในชุมชนมีการเปลยี่ นแปลงพฤตกิ รรมในการดำรงชวี ิตหลายๆ ดาน ไมว าจะเปนการปลกู ผกั โดย ไมใ ช สารเคมี ทำใหทกุ คนสุขภาพดีขนึ้ เน่ืองจากไดกินอาหารท่ปี ลอดภัยจากสารพษิ ไมเนน ใหทำถงึ อินทรีย เพราะถาเปน อนิ ทรยี จะเปน ธรุ กิจเชงิ พาณิชย นอกจากน้ียงั เกดิ กระบวนการเรยี นรูในเรอื่ งของการนำวัชพชื มาทำปยุ รวมไปถงึ การเตรยี มการรบั มือกับภัยธรรมชาติตามฤดูกาล การใหคำแนะนำแกค นในชมุ ชนให ปลูกพืชผกั ใหถ กู ตองตามการดแู ล การปองกับแบบไรส ารเคมี และตามฤดูกาล นอกจากน้ีคนในชมุ ชน ยังไดความรูเรอื่ งการบรหิ ารจดั การพื้นที่ทำกนิ ของตนเอง เพอ่ื ไมใหประสบ กบั ปญหาท่ีเกิดจากการทำการเกษตร โดยไดมีการใหแ นวทางวา ในที่ดนิ 1 ผืนนน้ั ไมค วรปลูกพืชเชิงเดย่ี ว ทั้งหมด เชน หากมที ีด่ ินอยู 1 ไร ควรทำประมาณ 1 งาน ลงมอื ปลกู และวางแผนวา ควรจะปลกู อะไร ทำทีละ1 งาน แลวคอยๆ ขยายไปจากกระบวนการดังกลา ว ทำใหเ กิดการมสี ว นรว มของสมาชิกกลุม เศรษฐกจิ พอเพยี งเกดิ ขึน้ ในชมุ ชน นำไปสูก ระบวนการการเรียนรู แลกเปลย่ี นจากชุมชนตน แบบเศรษฐกิจ พอเพียงในพนื้ ท่ีตางๆ แลว นำมาปรบั ใชใ นพ้ืนทข่ี องตนเอง จนสามารถต้งั เปน ศนู ยเ ศรษฐกจิ พอเพยี งที่ สามารถใหก ารอบรมความรตู า งๆ แกส มาชกิ กลุม และนำไปขยายผลใหกบั บคุ คลอื่นรวมถึงผปู ระสบปญหา ทางสงั คม โดยมีการทดลองปฏิบตั ิจรงิ ทดลองทำผดิ ทำถกู จนไดแ นวทางการปฏิบัติดา นเศรษฐกจิ พอเพียง นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

143 อีกทั้งมีการใหคำปรึกษา ติดตามประเมินผลหลังจากการนำแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงไปใช โดยสามารถ กำหนดรปู แบบการดำเนนิ การไดด งั น้ี 1. อบรมใหค วามรู ขยายงานใหแกคนนอก ชแี้ นะขนั้ ตอน 2. เตรียมแผนตลาด คอื สินคาทจ่ี ะออกเดือนไหน เชน ถั่วฟก ยาวแพงหนาไหน เริ่มปลูกตอนไหน ถึงไดราคาผลผลิตทด่ี ี จะตองมแี ผนมากอ น ถา ไมมแี ผนทำไปๆ จะไมไ ดผ ล เชน มะนาวแพง 3 เดอื น คอื ม.ี ค – พ.คเราควรจะปลกู มะนาวนอ ยหนอยแลว เอาอยางอื่นแทรกดวย 3. ฝก ภาคปฏบิ ตั ใิ นสวน ต้งั แตเ ตรยี มดนิ ลงแปลง ลงเพาะ การดูแลแบบไหน ตอ งพรอมกรอก ลงถุงดำ ถงุ เพาะลงไปดแู ลกอน ใชปยุ หมกั เทานนั้ ไมใ ชส ารเคมี จุดเรม่ิ ทีส่ านตอใหเ กิดผลลพั ธท่เี กดิ ข้นึ จากการประยกุ ตใชแ นวคิดเศรษฐกิจพอเพยี ง จากกระบวนการเรยี นรู และการจดั ตงั้ ศนู ยเ รียนรูเศรษฐกิจพอเพียง ไดท ำใหคนในชุมชนมชี วี ติ ปลอดภัยสารพิษ ไมมีโรคภัย ไมมีสารเคมีตกคา งในรางกาย สามารถชว ยเหลือคนใกลตวั ญาติ พีน่ อง ให ปฏบิ ัตติ ามได อกี ท้ังยังสามารถท่จี ะชกั จูงคนพน้ื ท่ขี า งเคียงใหค ลอ ยตาม มีชีวติ ความเปนอยดู ขี ้ึนและนำมา ซ่ึงการชวยเหลือชมุ ชนตา งตำบล ตางอำเภอ ใหท ำบบเศรษฐกจิ พอเพยี งในการดำเนนิ ชวี ติ เกดิ รูปแบบ การชวยเหลือสังคมแบบใหม ทไ่ี ดร บั ความชวยเหลอื จากหนว ยงานราชการ เชน เปนวิทยากรสอนใหแก กลมุ อนื่ ๆ นอกจากนี้ ผลทไี่ ดเ หน็ อยา งชัดเจนท่สี ุด คือ การทีค่ นในชุมชนสามารถทจ่ี ะใชชวี ติ ไดใ นรูปแบบ ของความพอเพยี ง คือการลดรายจายเพ่มิ รายได โดยเกบ็ ของทอ่ี ยใู นบานมาทำกนิ ไมซ ้ือผักขางนอก ปลูก แลวถาผักสวยงาม ก็จะมีพอคา แมคา มาขอซอื้ ในพนื้ ท่ี สงผลใหท ุกคนมีสุขภาพดี ไมเจ็บปวย ไมม สี ารเคมี ในรา งกายอกี ทัง้ เปน การใชเ วลาใหเกิดประโยชน มีความสุขดานจติ ใจ สำหรบั ในสว นของการชวยเหลือกลุมผูดอยโอกาสนั้น กลมุ เศรษฐกจิ พอเพยี งนั้นสามารถนำมา แกไ ขปญ หาผูพ น โทษไมม งี านทำ ทำใหผพู นโทษมรี ายได มงี านทำ เชน การเลีย้ งกบเล้ยี งปลา กลายเปน เกษตรกรทส่ี ามารถพึง่ พาตนเองได และไมเปนปญหาของชมุ ชนตอ ไปถือไดว าเปนการสรา งอาชพี โดย ไม พง่ึ ปจจยั ภายนอก รจู กั จากการพ่งึ ตนเองซ่ึงผลพลอยไดทีต่ ามมา คอื การไดร บั ความอบอุนจาก ครอบครวั ไดอยูกับครอบครวั ไมตอ งยายถิ่นฐานไปทำงานทอี่ น่ื ครอบครัวอบอนุ ดแู ลเอาใจใสกนั และสามารถทีจ่ ะ เปน ตนแบบและตวั อยา งของชุมชน และเปน แหลงเรยี นรแู ละประชาสมั พันธใหก ับ บุคคลภายนอกไดร บั รู ดานเศรษฐกจิ พอเพียงไดตอ ไป ทงั้ นี้การดำเนินงานตามแนวทางปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งยงั สามารถเช่อื มโยงหรอื ชวยเหลือ ผูป ระสบปญหาทางสงั คมไดต ราบใดทชี่ ีวติ เรามคี วามสขุ พึง่ ตนเองไดกช็ ว ยเหลอื สังคมชว ยเหลอื ครอบครัว คนยากจนได โดยแนะนำ สอน ถา หากไมม เี วลามาเรียน สามารถใหผทู ่ีสนใจรวมตัวกัน ได 5 - 7 คน ท่บี ริเวณหมบู าน ไมไดม องเร่อื งคาใชจา ย ถาตองการใหชีวิตทุกคนดขี ้นึ ไมควรคำนงึ ถงึ คา ใชจ าย คา จาง วิทยากร จะไปตอไมไ ด ควรเสียสละเพอื่ สว นรวม เชน ไปพูดคุย 1 - 2 ชั่วโมงหลังเลกิ งานเปน ตน นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

144 ภาพกิจกรรมของศูนยเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพียง อ.แมเ มาะ จ.ลำปาง ศนู ยเ รียนรูเ ศรษฐกิจพอเพียง การลงพืน้ ทส่ี ัมภาษณข องนกั วจิ ัย การทดลองเลย้ี งกบและปลาแบบองิ อาศยั กนั การผลติ นำ้ หมกั ชีวภาพ แผนภาพสรปุ รปู แบบนวัตกรรมปราชญโ มเดล เรยี นรูวธิ ีคดิ สรางชวี ิตใหม นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

145 สำนกั งานสง เสริมและสนับสนนุ วชิ าการ 11 4.11 กรณีศกึ ษาศูนยเรยี นรูเกษตรวถิ ีพทุ ธนายวิฑูร หนเู สน 209 หมทู ่ี 9 ตำบลตะโหมด อำเภอตะโหมด จังหวัดพัทลงุ . จากอดีตสูปจจบุ นั การเปลย่ี นแปลงทางสงั คมและปญ หาทีเ่ กดิ ขน้ึ ในวถิ ีชนบท แตเดมิ ลงุ วิฑรู หนเู สน เปนชาวตำบลตะโหมดโดยกำเนิด พออายุได 21 ป กอ็ ุปสมบท ซ่ึงหลงั จาก บวชมานานถึง 18 พรรษา ลุงวฑิ รู ไดลาสกิ ขาบทเพื่อกลบั มาชวยพอ แมทำนา และไดพ บกับปญ หาความ ยากจนของการเปนเกษตรกร รวมถงึ พอ แมข องลุงวิฑรู ดวยเหตผุ ลดังกลาว จงึ ไดนำมาสกู ารแสวงหา แนวทางในการแกปญ หาตามหลักอริยสจั 4 ซึ่งลงุ พบวา รากเหงา และภูมปิ ญญาของบรรพบุรษุ คือ ทาง รอดของเกษตรกร ความเช่ือน้ที ำใหเ กิดการคนหาสงิ่ ท่ีเปน รากเหงาและภมู ปิ ญ ญาของคนเกา แกแ ละนำมา สูการฟนฟสู วนยางเกาใหเปน\"สวนศรัทธาธรรม\" ที่กินทอ่ี ยูท ี่กลายเปนปาผืนหน่งึ ของพัทลุง หลงั จากน้นั ลงุ ฑรู กไ็ ดพบกับ \"การทำสวนพอเฒา (หมายถงึ สวนผสมผสาน) ของบรรพบรุ ษุ ซง่ึ ท่ผี านมามีการปลกู พืชแบบผสมผสาน ทั้ง ทเุ รยี น ลางสาด สะตอ มะปราง และมีการตกทอดจาก รนุ สรู นุ โดยไมต องมใี ครเขาไปจดั การมากนัก พ่ึงพารกุ ขเทวดาในการดแู ลรักษา\" ส่งิ เหลา นี้ทำใหลงุ ฑูร สะทอ นออกมาวา ทำไมสมัยกอ นแคทำแบบนกี้ ย็ ังอยูกันมาได กระบวนการวิเคราะหห าสาเหตแุ หง ปญหา จากการยอนคิดถึงอดีต ทำใหลุงฑูรคน หาแนวทาง ในการแกไขปญ หาของตนเอง ผา นวิถีชีวิตและแนวทางของ คนรนุ กอน โดยลุงฑรู เลา วา \"ครง้ั หน่ึงคนเฒาคนแกเ คยบอกวา ตน ไมตนใหญจะมีรกุ ขเทวดารักษาอยู ใครไปทำลายจะเกดิ โทษ คนตะโหมดสมัยน้ันเชื่อถือคำบอกเลาน้ี ไมมใี ครกลาตัดไมใ หญ \"สงิ่ น้คี ือความเชื่อของคนรุนกอ นและน่คี ือจดุ แรกที่ลงุ ฑูรพบวา เปนท้งั \"รากเหงา \" และ\"ภมู ปิ ญญา\" กอ เกิดความเคารพนับถือ ตอ \"รุกขเทวดา\" หลงั จากนั้นลุงจึงไดศ ึกษาเพ่อื ตีความจากความรทู างดา นภาษาบาลที ีม่ บี วกกับประสบการณ จนสามารถสรปุ ความหมายไดวา รุกขเทวดา คอื ผูด ูแลตน ไม ควบคุมความสมดุลของธาตุทัง้ 4 คือดิน นำ้ ลม ไฟซงึ่ สงิ่ ทีว่ านล้ี งุ ฑูรกลา ววา หมายถงึ \" พระสอง แมส อง...คือ พระพาย พระอาทติ ย แมธ รณี และ แมค งคา ผทู ใ่ี หความเจริญเตบิ โตแกต นไม ขณะเดียวกนั ตน ไมก็ตองดแู ลรกั ษาใหพระและแมอยูในความ สมดุล หากวนั ใดไมม ตี นไม พระอาทิตยและพระพาย จะทำรา ยแมท ั้งสอง เมื่อแมท งั้ สองถกู ทำลาย รกุ ข เทวดากจ็ ะอยูไมไ ด เมอื่ รุกขเทวดาอยไู มได น่ันหมายถงึ ปจ จยั สขี่ องมนุษยก็ขาดแคลน\" นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส

146 ขนั้ ตอนการวางแผนเพ่อื การแกไ ขปญ หา หลงั จากการคน พบครงั้ น้ี จงึ กลายเปน แรงบันดาลใจใหล ุงฑูรสรา งสวนวนเกษตร หรือ \"สวนศรทั ธา ธรรม\" ในป 2541 จากพืน้ ทที่ ี่เปน สวนยางพารา และพอดไี ดเ วลาจะตองตดั โคนตนยางเพอ่ื จะปลูกใหม ลุงฑูรกไ็ ดสงั เกตวา สวนยางพาราแหงน้ีมไี มเลก็ ๆ มากมาย เปนไมพื้นบานเหมือนกับสวนพอ เฒา ดวยเหตนุ ี้ จงึ คิดวา หากโคน ยางพาราทง้ิ ไปเสีย ไมพ ้นื บา นกจ็ ะเสียหายไปดว ย แลวคงใชเ วลาอีกนานกวา จะฟน คืน ใหเ ปน ปา จงึ ตดั สินใจไมโคนไมยางพารา แตปรับพน้ื ทใี่ หเหมาะสมดว ยการแบงเปน 2 สว น คอื สวนรวม มีพนื้ ที่ 30 ไร ปลกู พืชเลียนแบบธรรมชาตสิ ำหรับเปนอาหาร และปลกู ไมย ืนตน รว มกบั พชื เกษตรชนดิ อน่ื ๆ อกี สว นหนงึ่ คอื วนเกษตรปายาง เนือ้ ที่ 41 ไร ปลอยเปน ปา ยางแบบธรรมชาติ ซงึ่ การแบงสวนรว มนัน้ เปน ภูมิปญ ญาพนื้ บา นทป่ี ลูกพชื เลียนแบบธรรมชาติ เปนพชื อาหารและ ไมย ืนตน เชน ทเุ รยี น ลางสาด สะตอ มะปราง ไมกลาย, ไมกลดั , สะเดา เปนตน พืน้ ท่ี 30 ไรน ้ี เครอื ญาติ มาชวยกนั ดูแล ผลผลติ กเ็ ก็บกนิ แบง ปน แตสำหรับ วนเกษตรปายาง จำนวน 41 ไร นน้ั ไดม กี ารบริหารพนื้ ที่โดยแบง ออกเปน แปลงๆ คอื • ที่อยอู าศยั ประมาณ 2 ไร นอกจากปลูกบา นอยกู เ็ ลยี้ งไกบ า นและปลูกพชื ผักสวนครวั • ปาไส คือปาที่เคยปลูกพืชไรม ากอนแลวทปี่ ลอยทงิ้ ไวใ หเ ปน ปา จำนวน 8 ไร จดุ ประสงค คือ เปด โอกาสใหพื้นดินทีท่ ย่ี ังเวียนมาไมถงึ มีโอกาสพกั ปจจุบันหยดุ การปลูกพืชปลอยใหม ีตนไมเ ดมิ ท่มี อี ยู งอกขึ้นมาใหม จนมลี ักษณะคลายกับปาเดิม • นาขา ว จำนวน 6 ไร เปน การทำนาอินทรีย ไมใ ชส ารเคมี ใชปุย คอกปยุ หมักชีวภาพ ขุดบอเลย้ี ง ปลาเพื่อชว ยกำจดั แมลงศัตรูขา ว • บอเล้ียงปลา จำนวน 3 ไร เลยี้ งปลาแบบธรรมชาติ ทัง้ ปลาดกุ ปลาชอ น ปลาหมอ ปลาเนือ้ ออน ปลาขข้ี ม ปลากด ฯลฯ • ปายาง มจี ำนวน 4 ไร เปน ปายางเกา ที่มีไมพ ้ืนบา นผสมผสานแบบสวนพอ เฒา พืชหลัก คอื ยางพารา สว นไมย ืนตน ไดแก ทเุ รียน สะเดา ทงั หลมุ พอ ยงู ยาง ไขเขยี ว ฯลฯ พชื ผักกเ็ ปนพวกกะพอ ตาหมัด ยอดยายกลัง้ สมุนไพรก็มที ัง้ โสมไทย กระดูกไก ชิง มา กระทบื โรง หวายลงิ เปนตน ยงั มไี มท่ีใชใ น พิธีกรรมตา งๆ เชน ขิง ใชใ บกางใหเ จาบา วในพิธีแตงงาน ไมข วัญขา ว ใชในพิธจี รดพระนังคลั แรกนาขวญั สตั วใ ตด นิ รวมถงึ จุลนิ ทรียท ่ีเตบิ โตตามธรรมชาตชิ วยทำใหดนิ สมบูรณจ นเกดิ เปน ระบบนิเวศปายางท่ี ใกลเคยี งกับปาธรรมชาติ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

147 • สวนยางพารา เปนแปลงที่เพ่ิงลงกลายางหลังจากไดรับการสนับสนนุ จากกองทุนสงเคราะห การทำสวนยาง ทีจ่ ะตางกบั สวนยางของคนอ่นื ๆ ก็ตรงท่วี า เมื่อตนยางพาราครบอายุกรีด คอื 7 ป กจ็ ะ ปลอยใหไ มอน่ื ขน้ึ แซม แลว ปลอยใหเ ปน ปายางตอไป • ปาเศรษฐกิจ จำนวน 11 ไร ปลูกกระถินเทพาเพ่อื ชว ยบำรงุ ดินกอ นทจ่ี ะเพาะปลกู ตอ ไปจากการ แบง แปลงดงั กลา ว เปนการบริการจดั การพื้นทีแ่ ตล ะแปลงแมจะมีการใชป ระโยชนที่ตา งกนั แตย ึดหลัก เดยี วกนั คือ การอยูรวมกันอยา งเอ้อื อาทร ท้งั นไ้ี มเ บยี ดเบียนกนั และไมพ่งึ สารเคมี ในสว นของสวนศรัทธาธรรมนั้น ไดเ นน การทำเกษตรแบบวิถพี ุทธ คือ ทำแบบเรียบงาย ไม เบยี ดเบยี น เลียนแบบธรรมชาติ เพอ่ื ใหเปน การเกษตรท่ยี งั่ ยนื กบั ชวี ิต หลกั บรหิ ารวนเกษตรแหง น้ี ลุงฑรู สรุปผลทไี่ ดว า • ในดานเศรษฐกิจ มรี ายไดจากการขายนำ้ ยางสด ขายไมใชสอย ผักพืน้ บา นตา งๆ ลดตน ทุน เรอ่ื งปุย • ในดานสังคม เกษตรกรมีอาหารการกนิ ที่มีคุณภาพ เพิ่มรายได ลดรายจา ย ไมม ีหนสี้ ิน • ในดา นสิง่ แวดลอม ลดการทำรา ยสง่ิ แวดลอ ม เพราะไมใชสารเคมี ไมร กุ พนื้ ที่ปา สรางเสรมิ ระบบนเิ วศ พสิ ูจนไดจ ากพรรณไมหลากหลายท่ีเกดิ ขึ้น เพราะนกมาถา ยมูลไว สวสั ดกิ ารในชุมชน วนเกษตรภายใตช ือ่ “สวนศรทั ธาธรรม” เกิดจากการทบทวนหารากเหงาของตนเอง ทำใหดวงตา เห็นธรรม กลายเปน ความศรัทธา เช่ือถือ และลงมือปฏิบตั ิ จนประสบความสำเรจ็ และไดเกดิ การขยายผล สสู งั คมเร่มิ ตนจากผูคนท่คี ุนเคยและผูมาเยย่ี มเยยี นดงู าน นอกจากนี้ การเปด รับคณาจารยจากมหาวิทยาลัยทกั ษิณ มหาวทิ ยาลัยวลัยลกั ษณ และ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร วิทยาเขตหาดใหญ ท่ีเขา มาศึกษาวิจัยในเชงิ วชิ าการ กช็ ว ยใหเ กิดการถอด บทเรียนและนำไปเผยแพรเปน ชุดความรูเชิงวิชาการ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อผูด อยโอกาส

148 หลงั จากพบวา การเกษตรแบบมีศรัทธาและอิงธรรมชาติ สามารถแกจ นพนทุกขไดจ รงิ กลาวคือ มีผลท้งั ในเชิงเศรษฐกิจ ผลดา นสงิ่ แวดลอม และดานสุขภาวะ จึงมีการประสานกับเครอื ขายและภาคีตา งๆ เพอื่ ขยายแนวคิด โดยใชห ลัก \"4 อ\" เปนยุทธศาสตรในการขยายผล (4 อ. คือ อาหาร อากาศ อารมณ และ อาย)ุ ทำใหทุกวันนส้ี วนศรัทธาธรรมนอกจากจะแกโจทยท ่ีติดอยใู นใจมานานวา เหตุใดเกษตรกรจึงยากจน แลว ยังมีสวนสรา งพื้นท่สี ีเขียวทง้ั การปลอยใหป า ไสกลายเปน ปาจรงิ และการทำสวนยางเลยี นแบบปา ธรรมชาติ สวนการทำเกษตรเลีย้ งชีวติ แบบถนอมดนิ ถนอมนำ้ ก็มีผลดีตอสิ่งแวดลอ ม อนั เนอื่ งจากพ้นื ท่ี ของลงุ ฑรู น้ันอยูตนน้ำทะเลสาบสงขลา ซง่ึ มีปญหาการชะลางหนาดินทำใหตะกอนดินไหลลงสทู ะเลสาบ สงขลา รูปแบบวนเกษตรที่เลยี นแบบธรรมชาติ ชว ยลดการชะลางหนา ดินได และเปนสว นหน่ึงในการชว ย ชะลอการสญู พันธุข องปลาพืน้ บานท่อี ยใู นบอ เล้ียงปลาและในแปลงนาขา ว ทายทส่ี ุด รูปแบบวนเกษตร ยงั ชว ยใหยดื อายุยางพาราทเ่ี ปนไมหลกั ใหย นื ยงกวา เดมิ มีชว งเวลาในการกรดี มากกวา ทำสวนยางพารา แบบเชิงเด่ียว ตอ มาไดมกี ารเปล่ียนชอ่ื จาก สวนศรทั ธาธรรม เปน ศนู ยเ รยี นรเู กษตรวิถีพทุ ธ และมสี มาชกิ ประมาณ 50-60 คน ซ่ึงสวนใหญเ ปน ญาติพนี่ อ ง เพอื่ นบาน สมาชกิ ชาวชุมชนตำบลตะโหมดทส่ี นใจการ นอมนำหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยกุ ตใชในครอบครวั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง แนวคิดกบั การประยกุ ตใชใ นการแกไขปญ หาในชุมชน จากแนวทางการทำงานของลุงฑูร สามารถสรุปไดว า การเกษตรแบบวิถีพทุ ธ คือใชสตเิ ปน สะพาน ทำใหไปถึง \"ปญ ญา\" ซ่งึ ลุงฑูรนั้นไดทำการเกษตรทเ่ี ลยี นแบบธรรมชาตหิ รือแบบ \"สวนพอเฒา \" ยึดหลัก พทุ ธศาสนา และแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียง โดยกจิ กรรมท่ีลงุ ฑูรปฏิบตั ิคอื การทำการเกษตรเลียนแบบ ธรรมชาติโดยแบง ออกเปน 2 สวน คือ สวนรวมกับวนเกษตรปา ยาง แตละสวนมกี ารหลักคดิ ในการจัดการ ชดั เจน มงุ สูความกลมกลืนท่ีเปน เนื้อเดียวกับธรรมชาติจนทำใหเ กดิ ผลสำเร็จท่เี ปนรปู ธรรมคือ การกอ เกดิ พน้ื ทสี่ ีเขยี วในรูปแบบผสมผสาน เปนทัง้ สวนปาและพื้นทีท่ ำกินแบบเกษตรผสมผสาน จำนวน 71 ไร และ กอ ใหเ กิดชุดความรเู พื่อแกป ญหาใหแ กเกษตรกร โดยใชหลักวิถพี ทุ ธ คือ คนหาความจรงิ ไมเ บยี ดเบยี น ทำอยา งเรยี บงา ย และแบงปน ส่งิ ตา งๆ เหลานส้ี งผลใหชุมชนของลุงฑรู มีผลผลิตจากกิจกรรมทสี่ รา งความ ม่ันคงทางพชื อาหารทอ งถนิ่ ตลอดป ขอคดิ จากลุงฑูร ธรรมะ (ศีลธรรม) พระพทุ ธเจา ตรัสไวด ีแลว สมบรู ณแลว เพียงแตน ำมาประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตามให ถกู ตอ ง มนุษยก็เปน ผูป ระเสริฐ ความรคู คู ณุ ธรรม คุณธรรมนำพาชีวิตไปสสู ิ่งทีด่ ๆี มสี นั ติสุข ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมี 3 ขนั้ อยูดี กินดี อยเู ยน็ เปนสขุ พออยู พอกิน ดวยการนอมนำหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมาประพฤตปิ ฏิบัติ นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอื่ ผดู อ ยโอกาส

149 ระดับบคุ คลหรอื ครอบครัวตองทำใหพึ่งพาตนเองใหใชหลักธรรมทฏิ ฐธมั มกิ ตั ถะ 4 1. อฏุ ฐานสมั ปทา (อ)ุ มีความพรอ มในการทำการงานดว ยความขยนั หมน่ั เพยี ร 2. อารกั ขสัมปทา (อา) มีความถึงพรอ มดแู ลรกั ษาทรพั ยส นิ ท่มี ีอยูที่หามาไดไมใ หบ กพรอง 3. กัลยาณมติ ตตา (ก) คนกลั ยาณมิตร ท่มี ีมติ รทีม่ คี ณุ ธรรมเปนทพ่ี ง่ึ พาและใหค ำปรึกษาได 4. สมชีวติ า (ส) การดำรงชพี ดว ยความเหมาะสมกับฐานะและทรัพยส ินทีห่ ามาได ระดับชุมชนหรอื กลุม (ตำบล อำเภอ จงั หวัด) ใชห ลกั ธรรมสาราณยิ ธรรม 6 หลกั ธรรมที่ผอู ยู รวมกนั ดว ยความรกั สามคั คี อยูใกลส บายใจ จากไปคิดถงึ 1. เมตตากายกรรม ชวยเหลือทำกิจธุระของหมคู ณะดวยความรัก ดวยความเตม็ ใจชวยเหลอื 2. เมตตาวจกี รรม พูดจาดวยวาจาสภุ าพออ นหวาน ดว ยความรกั ดวยความเต็มใจพูด 3. เมตตามโนกรรม ตง้ั จติ ปรารถนาดคี ิดทำแตส ิ่งดๆี เปน ประโยชนแกหมคู ณะ ดว ยความรักและ เตม็ ใจ 4. สาธารณโภคี แบงปน ผลประโยชนอ ยา งทว่ั ถงึ และเปนธรรม เปน ธรรมาภิบาล ดวยความรกั เมตตา 5. สลี สามญั ญตา มศี ลี บริสทุ ธิ์เสมอกัน มกี ารเคารพกฎระเบียบวินยั เคารพสทิ ธมิ นษุ ยชน 6. ทิฏฐสิ ามัญญตา มีความคิดเห็นถูกตองเสมอกัน ใชป ญ ญาไตรต รองเหตผุ ลอยา งถูกตอง ทำชมุ ชน มีความรกั ใครกลมเกลยี วกนั มคี วามเคารพตอกัน ระดับประเทศชาติ ตองกระทำใหประชาชนมีทรัพยส ินเพียงพอตอ การดำรงชีพ มคี วามชาญฉลาดในการใชจ ายทรัพย บรโิ ภค ปราศจากหนี้สิน ทำการงานไมผ ิดศลี ธรรม ไมผ ิดกฎหมาย ประชาชนจะมีสนั ตสิ ุข (คิหิสขุ 1 อตั ถสิ ุข 2 โภคสุข 3 อนณสุข 4 อนวัชชสุข) ประเทศชาติ มั่งคั่ง มั่นคง ยั่งยืน ขอ เสนอแนะ 1. ควรใหก ารศกึ ษาอบรมใหมีความรู มีความเขา ใจถึงปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งใหล ึกซึ้ง (จงเปน สุวชิ า โน ภวังโหติ ผรู ูด ี เปนผเู จรญิ ) พวกเราจะไดป ระพฤตปิ ฏิบัตถิ กู ตอ งดว ยความเชื่อม่นั ดวยความรกั ความเขาใจ จงึ จะเกดิ ความสำเร็จประโยชน (โดยใชห ลกั ธรรม ทิฏฐธมั มกิ ตั ถะ หรือเรยี กวา หวั ใจเศรษฐี: อุ อา ก ส) 2. ขอ เสนอแนะกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมั่นคงของมนุษยตองสรางกลุมหรอื ชุมชน ทม่ี ีการประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งอยา งจริงจงั และพัฒนาตอเนื่องใหเปนตนแบบ เพ่อื การศึกษาแลกเปล่ยี นเรียนรใู หกลมุ อน่ื ๆ ความเปนจริงปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมีหลกั ธรรมทสี่ ามารถแกป ญ หาไดท ุกปญ หา คือ หลัก เหตผุ ลเปน ทางสายกลาง ไดแ ก อรยิ สจั 4 3. ปญ หา เปน ผล (ทกุ ข) การกระทำไมถกู ตอ งเปน เหตุใหเ กิดปญ หา (สมทุ ัย) เปา หมาย ความหมด ปญหา หรอื ไมมีปญหา (นิโรธ เปนผล) การปฏบิ ตั ถิ ูกตอง เปนเหตุ สามารถแกปญ หาได (มรรค เปน เหต)ุ ใชห ลกั ธรรม ทำใหชมุ ชนหรือกลมุ เข็มแข็ง คือ สาราณยี ธรรม 6 อยา ง เมตตากายกรรม เมตตา วจกี รรม เมตตามโนกรรม สาธารณโภคี สีลสามญั ญตา ทิฏฐสิ ามัญญตา นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อผูดอยโอกาส

150 4. ตองศกึ ษาอบรมเทคนิค วธิ กี าร ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งอยางเขาใจ เขาถึง ปฏิบตั ิดว ย ตัวเองใหไ ดกอนแลว จงึ แนะนำกลุมผปู ระสบปญหา (โดยใชห ลกั ธรรม ฆราวาสธรรม 4 ขอ) 1. สัจจะ ทำจริง ประพฤติปฏิบัติใหไดจริง 2. ทมะ การฝก ฝนขม ใจ ระงับอารมณจ ิตใจ 3. ขนั ติ ความอดทน เขมแข็งไมทอ ถอย 4. จาคะ ความเสียสละ ท้ังกำลังทรัพย กำลงั กาย ใจ สติ ปญญา เพอื่ แกป ญหาสังคม ภาพกิจกรรมของศูนยเ รียนรูเ กษตรวิถพี ทุ ธ นายวิฑรู หนูเสน 209 หมทู ี่ 9 ตำบลตะโหมด อำเภอตะโหมด จังหวดั พัทลงุ บริเวณพ้ืนทีบ่ า นและสวนยาง สวนปาแบบวนเกษตรของลงุ วิฑรู หนูเสน ประกอบไปดว ยสวนยาง วนเกษตรการปลูกสมนุ ไพร (พชื ยังชีพ, ไมใชส อย, สมนุ ไพร, ไมเชอ้ื เพลงิ , ผลไมตามฤดูกาล, อาหารสัตวป า ) รวมถึงนาขาวสังขห ยดท่ปี ลกู ไวบ รโิ ภคในครัวเรอื น ผัก พืชสวนครวั ผลไม เปนตน การเลีย้ งปลาในสระน้ำ มพี ันธุปลาจำนวนมากมาย ลุงวฑิ รู หนเู สน เล้ยี งปลาไวด ว ยความรกั ไมฆ านำมาเปน อาหาร เพราะลุงถือ ศลี 5 หากตองการทำอาหารจะซอ้ื ปลาจากตลาดสด โดยบริเวณรอบๆ เปนนาขา วสงั ขหยดอินทรีย เมอ่ื ฤดฝู น น้ำฝนไหลลงมาจากเทือกเขาบรรทัด นำพาจุลนิ ทรยี  อาหารของพืช มาขังไวใ นนาขา ว ลุงวิฑรู หนูเสน จะปลอ ยใหน้ำขงั ระยะหน่ึง เพอื่ ใหเ กิดการตกตะกอนของจลุ ินทรีย แทนทจ่ี ะรบี ระบายน้ำ เพือ่ เปน อาหารทม่ี ีคุณประโยชนต ามธรรมชาตขิ องปลา นาขาว และสิง่ มีชีวติ ใน ระบบการเก้ือกลู อาศยั กนั นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคุมครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

151 นาขา วสังขหยดอินทรียปลอดสารพิษในพื้นทตี่ ำบลตะโหมด ซ่ึงชาวบานรวมใจกนั ปลกู ขา วปลอด สารพิษ ขา วสงั ขหยด ได จดทะเบียน เปน ขาวที่ไดร ับ GI หรือ ส่งิ บงชีท้ างภมู ศิ าสตร (Geographical Indicator – GI) เน่ืองจากมลี กั ษณะเฉพาะถิน่ อดุ มไปดวยสารอาหารทางโภชนาการ มีกลน่ิ หอม นมุ สขี าวอมแดงนำ้ ตาล นอกจาก ปลูกขา วไวใ ชบริโภคในครวั เรอื นแลว ยงั มมี ากพอเพื่อการจำหนายไปยัง พนื้ ที่อืน่ ๆ จังหวัดอนื่ ๆ อีกดว ย การลงพ้นื ทสี่ มั ภาษณลงุ วิฑูร หนูเสน ประเด็นการรเิ ริ่ม การบริหารจัดการ แนวคดิ รปู แบบ กจิ กรรมการชวยเหลอื สมาชิก ชุมชน ผูดอ ยโอกาส การปลกู ไมเ ศรษฐกิจ กระถินเทพา ท่ไี มตองดแู ลรดนำ้ ใสป ยุ บรเิ วณโคนตน พื้นหญา มดี อกเหด็ เหม็ดผดุ ข้ึน สามารถเก็บไปขายสรา งรายไดใหล ุงวิฑรู หนูเสน และชาวบานทเ่ี ขา มาเกบ็ ขาย โดยลุงวฑิ ูร หนูเสน ใหอ นญุ าตใหม าเกบ็ ได เมอื่ เจรญิ เตบิ โตสามารถตดั ขาย ใชในการสรา งบา น เฟอรนิเจอร ขณะนี้ ทางญีป่ ุนซึง่ มาต้ังโรงงานชวี มวล และเยอรมันนไี ดต ิดตอขอซื้อเพ่อื นำไปอดั แทง ใหพ ลงั งานชีวมวล ซงึ่ หาก คำนวณพนื้ ที่ 1 ไร ตนกระถนิ เทพหากมกี ารตดั ขายจะมมี ูลคากวาลา นบาท นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส

152 ลงุ วฑิ ูร หนูเสน พาเดินชมสวนยางวนเกษตร ซึ่งประกอบดวย พืชยังชีพ, ไมใ ชสอย, สมนุ ไพร, ไมเ ชอ้ื เพลิง, ผลไมตามฤดูกาล,อาหารสตั วป า เจตนารมณในการตอ ตานการปลกู พืชเชงิ เดี่ยว เฉพาะตน ยาง มเี หตุผล คอื ตนไมมคี ุณประโยชนท่ีหลากหลาย อยแู บบพ่ึงพงิ อิงอาศัยกันและกนั การปลูกพชื หลายชนดิ ในบริเวณตนยางทำใหอากาศมคี วามชื้น เม่ือกรีดยาง จะไดปรมิ าณน้ำยางทม่ี ากขึน้ สวนยางวนเกษตร แหงนเี้ ปนที่ศึกษาวจิ ัยจากคณาจารย และนกั ศกึ ษามหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร มหาวทิ ยาลัยทักษณิ และ สถาบันการศกึ ษา และองคก ารตางๆ บรเิ วณแปลงทดลองปลกู มะละกอพันธุ Red lady รวมกบั มหาวิทยาลัยทกั ษณิ จงั หวดั พัทลงุ บรเิ วณพน้ื ท่ีน้ยี ังมกี ารปลูกผกั สวนครวั ตา งๆ เชน มะเขอื มะกรดู เปน ตน สัมภาษณกลุมสมาชิกเกษตรวถิ ีพทุ ธ ซงึ่ เปน ผทู ่อี าศัยอยู ในตำบลตะโหมด ถึงการเขา มารวมนอ มนำ ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงประยกุ ตใ ช สำหรบั ตนเอง และในครอบครวั ประโยชนแ ละการเปลย่ี นแปลง ทเ่ี กิดขนึ้ เชน มีวนิ ยั รกั ษาศีล 5 สขุ ภาพดีขน้ึ เน่ืองจากการปลูกพืชผัก ผลไม เลี้ยงปลา เล้ยี งหมู ไมใ ช สารเคมี มคี วามสามารถจา ยหน้ีไดตอเนอ่ื ง มีวตั ถดุ ิบใชบรโิ ภคในครัวเรอื นทีป่ ลอดภยั เปนตน นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส

153 แผนภาพสรปุ นวัตกรรมของเกษตรวิถีพุทธ สรา งชมุ ชนพอเพียง สำนกั งานสงเสรมิ และสนับสนุนวชิ าการ 12 4.12 กรณศี ึกษา “กลุมวสิ าหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล ตำบลลำใหม อำเภอเมอื งจงั หวัดยะลา” จากอดตี สปู จจบุ ัน การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและปญหาที่เกิดขึ้นในวิถีชนบท ดว ยความเปนบรบิ ทพืน้ ที่สามจงั หวดั ชายแดนภาคใต “จังหวัดยะลา” ใตสุดสยาม เมืองงาม ชายแดน เมืองทีม่ ีผงั เมอื งสวยทส่ี ดุ ของประเทศไทย คำวา “ยะลา” มาจากภาษาพน้ื เมอื งเดมิ วา ยะลอ ซึง่ แปลวา “แห” เปน เมืองชายแดนภาคใตท่มี คี วามนา สนใจทัง้ ทางดา นประวตั ศิ าสตร วฒั นธรรม และ ธรรมชาตทิ ่สี วยงาม เปนเมืองทผี่ สมผสานวฒั นธรรมของชนตา งเชอ้ื ชาติ ทั้งไทย จีน และอสิ ลาม ตัวเมอื ง ยะลามกี ารวางผงั เมอื งทเ่ี ปนระเบียบเรียบรอ ย และยงั เปน ศูนยก ลางการศึกษาท่ีสำคัญแหง หนงึ่ ของภาคใต จังหวดั ยะลาเปน จงั หวัดท่อี ยใู ตสุดของประเทศไทย มีพื้นทีป่ ระมาณ 4,521 ตารางกิโลเมตร มีอาณาเขต ติดตอ จงั หวัดสงขลา ปตตานี นราธวิ าส และประเทสมาเลยเซยี เปนจงั หวัดในภาคใตท ่ีไมมีพ้ืนทีต่ ิดตอกบั ทะเล พน้ื ท่ีสวนใหญเปน ภเู ขาและปา ไม พื้นท่ีราบมนี อ ย ยะลาแบง การปกครองออกเปน 8 อำเภอ คอื อำเภอเมือง อำเภอเบตง อำเภอบนั นังสตา อำเภอยะหา อำเภอรามัน อำเภอธารโต อำเภอกาบงั และ อำเภอกรงปนงั (อา งถึงในwww.pdc.ac.thสืบคน วันท่ี 28 กมุ ภาพันธ 2560) นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผูดอยโอกาส

154 กระบวนการวิเคราะหหาสาเหตแุ หงปญ หา สำหรับกลมุ วสิ าหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล ตงั้ อยูในพ้นื ที่ตำบลลำใหม อำเภอเมือง ซ่งึ เปน ตำบล และอำเภอหนึ่งของจงั หวัดยะลา ดว ยความเปนพหวุ ัฒนธรรมสอดคลอ งกบั เปน พน้ื ท่ีท่ีมีประวตั คิ วามเปน มา ทก่ี ลา วขานของตำบลลำใหมว ามาจากการลา มชา งในสมัยกอน เน่ืองดว ย มีชา งของเจาพระยาลอ (ตำบล ยะละในปจจุบนั ) หลดุ มาทางลำพะยา ชาวบา นชว ยกนั จับแลวกน็ ำมาลา มทล่ี ำพะยา แตแลว กข็ าดอีก จับไดใ หมอกี ครง้ั ก็เลยนำมาลา มใหม ณ ทใี่ หม ชาวบานก็เลยเรียกทลี่ า มใหมน ี้เปนตำบลใหมวา “ลำใหม” จนถึงปจ จบุ นั นี้ ตำบลลำใหมต้ังอยใู นเขตอำเภอเมือง จังหวดั ยะลา อยหู างจากตัวเมืองยะลา ไปทางทิศ ตะวนั ตกเฉียงใตป ระมาณ 15 กิโลเมตร และหากเมอ่ื มาถึง พนื้ ที่ตำบลลำใหมคงไมสามารถปฏเิ สธไดเม่ือ กลาวถงึ “กลุมวสิ าหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล” ซงึ่ ทางกลมุ เดินตามรอย “พอหลวง” (พระบาทสมเดจ็ พระปรมทิ รมหาภูมพิ ลอดุลยเดช) ดำเนินการโครงการตามแนวพระราชดำรไิ บโอดเี ซล เปน กลุม วิสาหกิจ ระดบั ชมุ ชนทีค่ นในชมุ ชนไดม กี ารรวมตัวกัน กอ ตั้งขึน้ ตงั้ แต ป พ.ศ. 2552 โดยนายยศพลพฒั บุนนาค ประธานกลมุ วสิ าหกิจชมุ ชน เลาถงึ ความเปนมาของกลมุ วิสาหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดเี ซล เพราะเดิมนนั้ ตนเองเปดรานอาหารซึ่งชื่อ \"รา นครวั ลำใหม\" และไดร ับคำแนะนำจากคุณอาของตนแนะนำใหเ ก็บน้ำมัน ท่ผี า นการทอดอาหารจากการคา ขายไวอ ยาเททง้ิ และประกอบกบั ตนคลุกคลอี ยูกบั น้ำมันพชื ทีใ่ ชแลว แตน ำ้ มันพชื เมื่อเหลอื ใชก เ็ อาไปทิ้งปกติ แตภ ายหลังมีคุณอาแนะนำวาอยาเอาไปท้ิงเพราะจะมคี นมารับซือ้ เพ่ือจะนำไปรีไซเคลิ เปนนำ้ มันไบโอดเี ซล แตตนก็ยงั ไมม ั่นใจในคำพดู ของคุณอาจงึ ท้งิ น้ำมนั เหลือใชไ ปอีก 1 ป เพราะตนมองวาต้ังแตบ รรพบุรุษ หรือตง้ั แตตนเกดิ มายังไมเ คยเห็นวา ใครจะมาเกบ็ นำ้ มันทีเ่ หลือใช จนกระทงั่ เวลาผา นมา 1 ป คุณอาของตนมาสอบถามวา เกบ็ นำ้ มันไดป รมิ าณเยอะเพยี งพอหรอื ยัง แตตน กลบั ใหค ำตอบยงั ไมไดเก็บไว คุณอาจึงบอกใหต นเกบ็ และคณุ อาจะเปน ผูร บั ซือ้ เอง ซงึ่ จากตรงจุดนที้ ำให ตนเกิดแรงบันดาลใจ และไปดขู ้นั ตอนของการทำไบโอดเี ซลจากคณุ อา และกระบวนการผลิตน้ำมนั ไบโอดเี ซลจากสถานทต่ี างในพนื้ ที่ภาคใตและพนื้ ทีอ่ ืน่ ๆ อาทิ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร เปน ตน น่นั เปน เหตุผลท่ที ำใหตนเกดิ ความสนใจในการผลติ นำ้ มนั ไบโอดีเซลจากนำ้ มนั พชื ทีเ่ หลอื ใช แตกระบวนการ ทำน้ำมันไบโอดีเซลนัน้ เม่ือตนเขา มาเรียนรูเองมองวา ขน้ั ตอนการทำนน้ั ตองใหเ วลา ใชค วามละเอยี ดออ น ตอ งคอยเฝา ดูปฏกิ ริ ิยาของนำ้ มนั กับเคมี จากปญหาอุปสรรคภายหลงั ดวยเรอ่ื งเวลาทำใหคณุ อาไมส ามารถ ทำน้ำมนั ไบโอดีเซลไดเตม็ ทจี่ ึงยกเครื่องทำน้ำมันไบโอดเี ซลมาใหต นสานตองานตรงน้ี ซง่ึ ตนก็พรอ มท่จี ะ ลองดูในการผลิตไบโอดเี ซล แตก อนตนจะมาทำงานตรงนี้ไดต องไปเกบ็ นำ้ มนั ตามทอ งตลาด และมองวา ยงั ไมม ีใครเหน็ คุณคา แตตนมองวาอาชีพนี้ดแี ละไมม ีคูแ ขง ทางการตลาด เพราะตอนนั้นตนมโี รงงานพรอ มสง ท่กี รุงเทพฯ โดยโรงงานจะนำน้ำมนั พชื ที่เหลอื ใชไปกลน่ั เขากระบวนการของการทำนำ้ มันไบโอดเี ซล เพื่อ ไปผสมเปน บี 5 ขน้ั ตอนการวางแผนเพอ่ื การแกไขปญ หา จนกระทั่งเกดิ วกิ ฤตในขณะท่ีรับซื้อน้ำมนั พืชเหลือใชจ ากทั้งจงั หวัดทำใหป ริมาตรทไ่ี ดเ พิม่ ขน้ึ และ ในชวงป พ.ศ. 2552 เกดิ วิกฤตเพราะขณะนนั้ ไบโอดเี ซลขน้ึ ราคาเปนราคา 47 บาท และก็ลดลงเหลอื ราคา 17 บาท ทำใหน้ำมนั เกาทเ่ี กบ็ มาไดนนั้ ทางโรงงานไมรับซื้อ จึงกลายเปนปญ หา เรอ่ื งสภาพคลอ ง แตตน ตองใชเงนิ ไปซอื้ จึงกลบั มาศึกษาดูวา ปลายทางไบโอดีเซลคอื อะไรและ ในภาคใตม ีทีไ่ หนทำบา ง ศึกษาไป เร่อื ยๆ รวมท้ังไปเรยี นรูก ระบวนการทำในทุกๆสถานทที่ ่ที ำ เกยี่ วกับไบโอดีเซล และกลบั มาลองทำโดยการ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุมครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส

155 ลองผิดลองถกู โดยใชเ คร่อื งทคี่ ุณอาใหม าในการทดลองทำ ประมาณ 8-9 เดอื น จนเปน รปู ธรรม พรอ มได ทีมงานไมว า จะเปน รองประธานกลมุ วสิ าหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดเี ซลที่มฝี ม อื ในงานเช่อื มมารว มงานดว ยกัน จึงเริม่ การผลติ ไบโอดเี ซล ซงึ่ ทำการผลิต 200 ลิตรในวนั น้ัน ซึง่ 200 ลติ รทีผ่ ลิต ณ วนั นน้ั เปน 200 ลิตร แรกทีท่ ำหนา บาน เมอ่ื วตั ถดุ บิ ทกุ อยา งเพิม่ ข้นึ และชาวบา นในชมุ ชน รา นคา เขาใจถึงประโยชนข องนำ้ มนั ทเี่ หลือใชจงึ ทำใหปรมิ าณนั้นเพม่ิ มากข้นึ จึงขยายมาทำยังบรเิ วณสวนหลังบา น ซึ่งรองรบั วัตดุ บิ น้ำมันได 2,000 ลิตร สำหรับลติ รแรกเกิดขน้ึ ตอนตน ป 2552 พรอ มทั้งจดทะเบียนเปน กลมุ วิสาหกจิ ชมุ ชนยะลา ไบโอดเี ซล เมอื่ วนั ที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2552 สมาชกิ กลุม แรกเรมิ่ จำนวน 9 คน ณ วนั นี้ 300 กวาคน เกิดจากของทีเ่ หลอื ใชแ ลว ทง้ิ ไปแลว ไมมมี ลู คา พอไปรบั ซอ้ื จากชาวบานทำใหเกดิ การสรางรายได ชว งทีท่ ำ ตลาดนั้นไปติดตอทางรา นคา รา นประกอบการยงั ขาดความนา เชื่อถอื เลยหากลยุทธว า ทำอยา งไรจงึ ใชวธิ ี เอาแกลลอน ขนาด 5 ลิตร ไปวางไวใ หย ังรา นคา และรานประกอบการ เมอ่ื ปริมาณนำ้ มนั เหลอื ใชเต็ม แกลลอน ขนาด 5 ลิตร ทางกลมุ จะไปรับแลว จายเงนิ ให จากนัน้ จงึ เพม่ิ ปรมิ าณจากแกลลอนกลายเปนปบ และเปน ถงั ขนาด 200 ลิตร ในแตล ะบาน ซ่ึงทางกลุม จะไปรบั ซ้อื ในราคาลิตรละ 10 กวาบาท อยใู นชวง ราคาระหวาง 12-15 บาท ถึง 20 บาท แลว แตว า ปริมาตรมากหรอื นอย ตอนน้มี ีเครอื ขา ยในแตละอำเภอ วา ในอำเภอนใ้ี ครสนใจบาง หากสนใจใหรวบรวมน้ำมนั และสมคั รเปนสมาชกิ ก็จะกลายเปน เครอื ขา ย โดย วัตถุดบิ ของทางกลมุ จะเนน น้ำมันพืชทใ่ี ชแ ลวอยางเดยี ว เชน น้ำมนั ท่ใี ชท อดไก หากเปนนำ้ มนั หมู นำ้ มันวัว จะมขี ้นั ตอนการทำอกี แบบหน่ึง สำหรบั กระบวนการผลติ ของทางกลมุ บางจดุ จะดูสกปรกแตใ หคิดวา นเี่ ปนอาชพี ชวยรกั ษา ส่ิงแวดลอ ม และนอ มนำโครงการพระราชดำรขิ องพระองคท า นมาใช ถาคิดตรงนอี้ ยูใ นใจจะสามารถทำได เพราะน้ำมนั ท่ีใชแ ลวมผี ลตอสิง่ แวดลอ มเปน อันดับแรก อันดับตอ มาหากใชซ้ำแลวยอมกอ ใหเกดิ มะเร็ง หากใชเกนิ 2 คร้ังจะเกดิ สารท่ีเรียกวา “โพลาร” ซ่ึงเปน สาเหตุในการเกิดมะเรง็ นอกจากนเ้ี ปนการลด ภาวะโลกรอนดวย เพราะงานนถ้ี ือเปน การลดภาวะโลกรอนวธิ หี นง่ึ ซ่ึงตอนน้ีไดร ับการยอมรับ สำหรบั หลกั การทำงานใหมองน้ำมนั ไบโอดเี ซลวาไมไ ดเ ปน น้ำมนั ไบโอดเี ซล แตเ รามองวาเปน น้ำมันของพระบาท สมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดชซึ่งอยใู นใจของทกุ คน เปน ความภาคภมู ิใจ เลยสูๆใหเ กิดขึน้ ถึงแมล มลกุ คลุกคลานกวาจะมาถึงวนั น้ีแตดว ยการสนับสนุนและคำปรึกษาท่ดี จี ากทกุ ภาคสวนจงึ ทำให การดำเนนิ งานของทางกลุมยังคงดำรงอยู นอกจากนที้ างกลมุ วสิ าหกิจชุมชนยะลาไบโอดเี ซลเมือ่ เกบ็ นำ้ มันได จำนวน 50,000 ลิตรจะทลู เกลา ถวายเงินทกุ เดือน ซงึ่ ตรงนัน้ เปน สง่ิ ทฝ่ี น ไว ณ ตอนน้สี มาชิกทเ่ี ขารวมกลมุ วิสาหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลมีรายไดเสริม จากการนำน้ำมนั พชื ใชแลว มาขายใหแ กก ลมุ หรอื รบั ซ้ือนำ้ มนั พืชใชแ ลวมาขายจะมีรายไดป ระมาณ 3,000 – 10,000 บาทตอ คนตอเดอื น โดยสมาชกิ บางคนกร็ ับซือ้ น้ำมนั พืชทใี่ ชแ ลว บางคนกเ็ ปนคนเปด รา นอาหารก็นำนำ้ มนั ทใี ช แลวมาขายใหแ กกลมุ วิสาหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล และนนั้ กเ็ ปนรายไดเ สริมอกี ทางหนงึ่ กลยทุ ธก ารเขาถึงสวัสดิการของคนในชุมชนและสวสั ดิการในชุมชน สำหรับสถานการณผดู อยโอกาสในชุมชนพบวา ผดู อ ยโอกาสในชมุ ชนในพืน้ ทต่ี ามจงั หวดั ชายแดน ภาคใต มจี ำนวนเพ่ิมขนึ้ ดว ยจากเหตกุ ารณค วามไมสงบในพ้นื ท่ี โดยพบวา ในจำนวนน้มี ีผูพิการทีม่ ีฐานะ ยากจนประมาณ 48,373 คน โดยในพน้ื ท่ีจงั หวดั ยะลานัน้ มผี พู กิ ารท่มี ฐี านะยากจนและ ขึน้ ทะเบยี นกับ สำนักงานพฒั นาสังคมและความมน่ั คงของมนษุ ยจ ังหวัดยะลาประมาณ 12,815 คน (ท่ีมา : สำนักงาน นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพือ่ ผูด อ ยโอกาส

156 พฒั นาสังคมและความมน่ั คงของมนษุ ยจ ังหวัดยะลา ณ วนั ท่ี 16 มีนาคม 2560) จากจำนวนกลุมผดู อ ย โอกาสกลมุ นีม้ จี ำนวนมากขน้ึ ทางกลมุ วสิ าหกจิ ชมุ ชนจึงเล็งเหน็ ความชว ยเหลือไปยังกลุมคนกลุมน้ี โดย การสรา งภมู คิ ุม กันใหกับคนเหลา น้ใี หมีรายได นำไปสูคุณภาพชวี ติ ทีด่ ขี ึ้น เมือ่ ถามวา การดำรงชวี ิตแบบเศรษฐกจิ พอเพียงกับการชว ยเหลือสงั คมหรือการสรา งภมู คิ มุ กนั ของ ชมุ ชน มผี ลอยา งไรกบั สมาชิกนน้ั เมือ่ กลา วถงึ ในสว นนี้พบวา การท่กี ลมุ วิสาหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล เขามาชว ยเหลอื กลุมคนพิการทำใหเกิดการสรางภูมคิ ุมกันแกคนกลุม นีต้ ามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมทิ รมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ซง่ึ ถือวา เปนกลุมคนซ่งึ ดอ ยโอกาสกลมุ หนงึ่ เพราะ บางรายมรี ายไดน อ ยและมฐี านะที่ยากจน สำหรับคนในชุมชนมองถึงการเขา มา กลุมหนนุ เสรมิ ใหทกุ คนทเ่ี ขามาเปน สมาชิกเกิดรายได เพราะ บางคนมองวา นำ้ มนั พชื ท่ีเหลือใชแ ลวไมมปี ระโยชนจึงท้งิ ลงสธู รรมชาติ ผลดอี กี ทางหนง่ึ แกส ภาพแวดลอม คือ การลดภาวะโลกรอ น เพราะน้ำมันพืชเปนทรพั ยากรที่สามารถยอยสลายไดย าก กลุมวิสาหกจิ ยะลา ไบโอดเี ซลสรา งอาชพี ใหก บั คนพิการใหมรี ายได โดยการประชาสัมพนั ธใ หช าวบานทัง้ ภายในและภายนอก ชมุ ชนมาขายหรอื บริจาคน้ำมันใหก บั เครอื ขายของทางกลุม วิสาหกจิ ยะลาไบโอดีเซล ซึ่งเปน ผพู ิการในพืน้ ท่ี ซง่ึ ขณะนี้ในยะลามีจำนวนเพิ่มมากขึน้ หลังจากนน้ั ทางกลมุ จะไปรบั ซื้อนำ้ มันพืชเหลอื ใชสว นนน้ั มาก หาก มองในแงบ วกถือเปนการสรางรายไดใ หก ับคนพิการในพืน้ ทีท่ เี่ ขา มาเปนเครือขา ยใหกับทางกลุม ลดภาวะ โลกรอ น ลดมลพิษทางธรรมชาติ เพราะคนกลมุ น้มี ีอาชพี หลักอยแู ลว แตท ีเ่ ขามาเปน เครอื ขา ยใหกบั ทาง กลมุ ไดมรี ายไดเสรมิ จากตรงน้ี นายกอเดร ถนอมพนั ธ ซึง่ มีความพิการเทา ขาด เดมิ มีอาชพี หลกั ขายท่นี อนตามหมบู า นและขาย ขาวหมกไกตามตลาด มนี ้ันพืชเหลือใชจ ำนวนมาก รวู า นำ้ มนั มีคา แตไ มรูจะเอาไปขายท่ีไหน วันหนึง่ ได เหน็ รถของกลุมวิสาหกจิ ยะลาไบโอดเี ซลขบั ผา นจงึ ตดิ ตอ มา น่เี ปน การเรม่ิ เขามาเปน เครอื ขายของทาง กลมุ วสิ าหกิจยะลาไบโอดีเซล นายกอเดร กลา ววา จากเดิมงานมีรายไดวันละ 10 บาท พอเขา มาขาย น้ำมันพืชทใ่ี ชแ ลว เปนอาชพี เสริมทำใหรายไดเพมิ่ 300–400 บาท และนี่เปนการสรางภูมคิ มุ กันใหค รอบครวั ของเขาอีกทางหนง่ึ หากมองในแงล บ งานทุกงานยอมมอี ุปสรรค กลมุ วสิ าหกิจยะลาไบโอดีเซลก็เชน กัน กวาจะมาถงึ จดุ นกี้ ม็ คี นหลายกลุมยังขาดความรคู วามเขา ในกระบวนการทำงาน มองการทำงานตรงนเ้ี ปน การหากินกับผพู ิการ และขาดการประชาสัมพนั ธเร่อื งของน้ำมันพชื ทใ่ี ชแลว วา สามารถนำมาผลิตเปนนำ้ มัน ไบโอดเี ซลได นอกจากนเ้ี รายงั พบวา ในดานผปู ระสบปญหาทางสงั คมในพน้ื ทตี่ ำบลลำใหม หรือพนื้ ที่ใกลเ คยี ง มีประมาณท่ีเพิ่มจำนวนขน้ึ เรือ่ ยๆ โดยพบวาผมู ฐี านะยากจนและเปน ผพู กิ ารมีประมาณ 12,815 คน โดย พนื้ ทอี่ ำเภอรามันมีผพู กิ ารและฐานะยากจนมากที่สดุ โดยกลมุ ผพู ิการไดเขา มาเปน เครอื ขายใหกบั ทาง กลุม วสิ าหกจิ ยะลาไบโอดเี ซลอาทิเชน นายอัสรีย อายุ 25 ป ซง่ึ มีความพิการทางสมองและมฐี านะความ เปน อยูคอ นขา งลำบาก มีนางซู มารดาเปน เสาหลกั ของครอบครวั เม่ือทางกลุมวสิ าหกิจยะลาไบโอดีเซล เขาไปรบั ซ้ือน้ำมนั โดยผานเครือขายผพู กิ ารท่มี ารับจากนางซแู ละนายอัสรยี อีกตอ หนงึ่ คือ นายกอเดร ถนอมพันธ หนึ่งในสมาชกิ ของทางกลมุ วิสาหกิจยะลาไบโอดีเซล จากความยากจนลำบากและการ ประชาสมั พันธจากปากสปู ากของคนในชุมชน เมอ่ื ชาวบานในชมุ ชนตำบลยะตะ อำเภอรามนั มีน้ำมนั พชื ที่เหลือใชแลวจะนำมาบรจิ าคหรอื ขายใหก ับครอบครวั นางซูและอัสรยี  ซ่ึงในพน้ื ทตี่ ำบลยะตะ อำเภอรามัน นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

157 จะมเี ครอื ขา ยผูพกิ ารทร่ี บั ซ้อื นำ้ มันพชื ใชแ ลวประมาณ 5 ราย รายไดเ สรมิ ในสวนน้ที ำใหผ ูพ กิ ารและมฐี านะ ยากจนไดม รี ายไดเพ่ิมขน้ึ ชวี ิตความเปน อยูดีข้ึน ดวยปจ จยั ทกี่ ลา วมาขา งตน ทำใหประชาชนในพืน้ ท่ี มองถึงการเขาถึงการบรกิ ารทางสงั คมของ ภาครัฐ หากมองในแงข องสทิ ธิผูพกิ ารในพืน้ ทแ่ี ละคนในพื้นที่ ที่ตอ งไดร บั สิทธิผูพกิ ารนั้น ทุกคนได จดทะเบยี นผพู ิการ ณ สำนกั งานพฒั นาสังคมและความมัน่ คงของมนุษยจ งั หวดั เรยี บรอยทุกคน เพราะ เบ้ียยงั ชีพผพู ิการถึงแมจ ะไดร ายละ 800 บาทตอ เดอื นตอ คน แตถ ือวาเปนเงินจำนวนท่มี ากสำหรบั คนทม่ี ี ฐานะยากจน และยังไดม ีการประชาสมั พันธใหคนในพน้ื ท่เี ขา มารบั ซือ้ นำ้ มนั พชื เหลอื ใช เพราะงานตรงนี้ เปน งานทีไ่ มย งุ ยากถงึ แมก ำไรทไ่ี ดรบั จะนอ ย ทางดา นกลมุ วสิ าหกิจยะลาไบโอดเี ซล หากมหี นวยงานมา สนบั สนุน มองวามีบางหนวยงานจะเขา มาแตสว นใหญแ ลว เขา มาแลวไมไ ดส านตอการดำเนนิ งานทำให ขาดความตอเนื่อง ถามองในความย่ังยืนในสว นนย้ี ังขาดความยัง่ ยนื แตหากมกี ลมุ เครอื ขา ย องคก รเขามา เรียนรกู ระบวนการทำไบโอดีเซลจากทางกลุมวสิ าหกิจยะลาไบโอดีเซลจะเปนไปในรูปแบบนมี้ ากกวา และ ใหทางกลุมเปนปราชญส อนใหความรู ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง แนวคดิ กับการประยกุ ตใชในการแกไขปญหาในชุมชน เศรษฐกิจพอเพยี งตามพระราชดำริของในหลวงรัชกาลท่ี 9 ท่ดี ำเนินการอยูหลกั ๆ เลย คอื ทาง กลุม วสิ าหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล จะเก็บน้ำมนั พชื ทใี่ ชแ ลว ตามครัวเรอื น รานอาหาร และตลาด แลว ก็ เอามาแปรรปู เปนไบโอดเี ซลตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งดานพลงั งานทดแทนของพระบาทสมเด็จ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช “ไบโอดีเซล (Biodiesel) คอื นำ้ มันพืชหรือนำ้ มันสัตว รวมทงั้ นำ้ มันที่ ใชแลวจากการปรงุ อาหารนำมาทำปฏกิ ิริยาทางเคมีกับแอลกอฮอลล เรยี กอกี อยางวา \"สารเฮสเตอร\" มคี ุณสมบัติใกลเคยี งกับนำ้ มันดเี ซลมาก และในกระบวนการผลิตยังไดก ลีเซอรอล เปน ผลพลอยได ซ่ึง สามารถนำมาใชใ นอุตสาหกรรมเครื่องสำอางคอีกดว ย (ท่ีมา : พระบดิ าแหง การพัฒนาพลงั งานไทย, สำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน,กระทรวงพลงั งาน) สำหรบั ทางกลุมวสิ าหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล เมอื่ นำน้ำมนั พชื ท่เี หลอื ใชมาผานกระบวนการ ทำไบโอดเี ซลและจะมีสวนทเ่ี รียกวา “เกสรีน”ออกมาเปน ผลผลิตสดุ ทาย ลีเซอรีนตรงนี้สามารถนำมาทำเปน นำ้ ยาเคลือบเงาลอ ดำไบโอแวกซ โดยทางกลมุ ทำภายใตพระราชดำรัสของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช การท่จี ะพัฒนาคนนั้นตอ งพฒั นาต้ังแตร ากฐานกค็ อื เรอ่ื งของชวี ิตความเปน อยู ถา เม่อื ไรความเปน อยูข องเขาคนนั้นดีขึน้ สง่ิ ตา งๆกด็ ีตามข้ึน และพฒั นาข้นึ ขนึ้ มา เหมือนกับทท่ี างกลมุ ได สรางอาชีพใหก ลมุ คนพิการทม่ี ีฐานะยากจนไดเ ขา มารว มเปน สมาชิกทำใหคุณภาพชีวิตดขี น้ึ จากแนวคิดสูการปฏบิ ตั ิ สำหรับการดำเนนิ กจิ กรรมของกลมุ เปนการดำเนนิ การทเี่ กิดประโยชนใ นคนพื้นทแ่ี ละชมุ ชน ใกลเ คยี ง จะเปน การสรา งรายไดใหกับผูด อยโอกาสในพื้นท่ี เพราะน้ำมนั พชื ทใี่ ชแลว หากเกดิ ใชซำ้ จะกอใหเ กิดสารท่ีเรยี กวา “โพลาร” ซึ่งเปนสาเหตใุ นการเกิดมะเรง็ นอกจากนีย้ งั เปน การชว ยลดภาวะ โลกรอนดว ยมีผลดีตอ สง่ิ แวดลอ มดวย การชวยเหลอื ทก่ี อใหเกิดกบั ประชาชนในพ้นื ท่มี ากทส่ี ดุ ในมมุ มอง ของกลุมวิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล คอื เม่อื ทางกลุม มคี วามเขม แขง็ ประกอบกบั เห็นผพู กิ ารทีย่ งั ขาด โอกาส จงึ มแี นวคดิ ท่จี ะสรา งรายได และขยายโอกาสไปยังผพู กิ าร จึงประสานไปยงั ผูพกิ ารในจงั หวัดยะลา นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพอื่ ผูดอ ยโอกาส

158 ใหมารว มเปน เครือขา ยรบั ซอื้ นำ้ มนั พืชท่ใี ชแ ลว แลวทางกลมุ จะไปรบั ซื้อน้ำมนั ถงึ บาน เพราะเม่อื เขา มา เปนเครอื ขายกับทางกลุมทางกลุมจะมอี ปุ กรณใหกับสมาชกิ ไดแก ตาช่งั ปายไวนิลการรับซอ้ื น้ำมนั พืช ใชแ ลว ซง่ึ มีราคา 1,000 บาทตอ ชุดแกส มาชิกของกลมุ ในสวนนท้ี างกลุมจะหักคา ใชอ ุปกรณดงั กลา วจาก การนำน้ำมันพชื มาขายครั้งละ 5 บาท จนครบยอดจำนวน 1,000 บาท ดังนน้ั สมาชกิ โดยเฉพาะผพู ิการ ที่มีฐานะยากจนสามารถนำเงนิ ตรงนไ้ี ปซอ้ื ตอยอดใหก ับคนอ่ืนทเ่ี ขาตอ งการจะมีรายได พรอ มเหน็ คณุ คา มากขน้ึ และรูจ กั การใหด ว ย ดา นกระบวนการผลติ ไบโอดเี ซลเม่อื ไดน้ำมันพชื ทเี่ หลือใชม าจากเครือขา ยของทางกลุม วสิ าหกจิ ชมุ ชนแลวเขา สกู ระบวนการทำน้ำมันไบโอดเี ซลB100 ตามข้นั ตอนดงั นี้ 1. กลมุ จะไปจดั เกบ็ นำ้ มนั จากหา งรา นในเขตอำเภอเมอื ง และพ้นื ท่ีใกลเคียง สมาชิกเครอื ขายในกลุมนำมาสงใหก บั ทาง กลมุ หลงั จากนั้นจะนำมาจัดเกบ็ เปน ปบ และเทกรองพวก กากอาหารท่มี ากบั นำ้ มนั พืชน้ัน 2. เม่อื แยกกากอาหารออกจากนำ้ มันเรยี บรอ ยแลว ทำการตมในถังทอี่ ุณหภูมิ 80-120 องศา เซลเซียส เม่อื ไดอ ุณภูมิที่ตอ งการ และพกั นำ้ มนั สว นนไ้ี ว 3. ทำการดดู นำ้ มนั พชื ท่ตี มเรียบรอ ยแลว สูถัง วัดปริมาตร ใหไ ดต ามปรมิ าณท่ตี องการผสมกับตัวเคมี ซงึ่ ประกอบดว ยเมทานอลและโพแทสเซยี ม ในอัตราสว น 5:1 ผสมกันในถงั ผสมปฏกิ ิริยาเคมี โดยดูจากความเขม ขน ของสีของนำ้ มันพืช 4. เมอ่ื ทำปฏกิ ริ ิยาเคมีกนั ดีแลวจะนำสูถังพกั ดานหลงั และไดกลีเซอรีนออกมา โดยปรมิ าณกลีเซอรีนจะมากหรอื นอ ยข้ึนอยกู บั ตัวสารเคมี เพราะ กลีเซอรนี จะเปนตัวดูดยางเหนยี วในนำ้ มัน 5. เอาน้ำมนั ทไี่ ดจ ากการลา งน้ำมนั ไปเกบ็ ไวใ นถังพกั เพือ่ ทำการลางน้ำมัน โดยใชน ้ำและลมใน การลา ง ลา งประมาณ 4-5 ครง้ั หลังจากนน้ั จะตองเอาน้ำมนั ตัวนีไ้ ปทำการไลความชน้ื อกี คร้ัง 6. การตม ไลความชน้ื ทอี่ ุณหภมู ิ 120 องศาเซลเซยี สเปนระยะเวลา 3 ชว่ั โมง 7. การกรองนำ้ มันอีกครง้ั โดยใหน ้ำมันอยใู นอุณหภมู ิปกติกอ น 8. ไดนำ้ มันไบโอดีเซล B 100 พรอมใชกบั เครื่องยนตดีเซล และเครือ่ งจกั รทางการเกษตร นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

159 ปรากฏการณเ ศรษฐกจิ พอเพียงกบั การเปลีย่ นแปลงทีเ่ กิดขน้ึ ในชมุ ชน เมื่อนอ มนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาเปน แนวทางในการดำเนินชีวติ แลว มีความเปลย่ี น แปลงมากมาย ประการแรกทำใหทางกลมุ วิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลไดร ูจกั กับเครือขา ย เพราะจาก เดิมคดิ วา การทำงานตรงนีจ้ ะทำเพียงภายในครอบครัว หรือเครือญาตเิ ทาน้ัน ยงั ไมไดคดิ ถึงคนรอบขา ง แตพอทางกลุมไดมาทำงานตรงนไี้ ดมาอยตู รงนีท้ ำงานรว มกบั คนพิการกับพๆ่ี ทไ่ี ดรับผลกระทบจากปญหา ตา งๆ ในสงั คม ทำใหรวู า ณ ตอนนค้ี รอบครัวของเราน้นั เปนครอบครวั ใหญข น้ึ รวมไปถงึ รูจักเอ้ือเฟอแบงปน รจู ักการชว ยเหลือซง่ึ กนั และกนั มอี ะไรบอกกลาวและชว ยเหลือกัน เลยกลายเปน ความรักความปรองดอง ทง้ั ๆที่ทุกคนมาจากตา งทต่ี า งถนิ่ แตดวยความเหน็ อกเหน็ ใจซึ่งกนั และกัน และเขา อกเขา ใจกนั ไมม ีการ แบงแยกศาสนา และฐานะ “พอ คดิ เราเปนคนทำ เราทำตามทพ่ี อ คดิ สำเรจ็ ทกุ อยา ง เพราะสำหรบั ผมมองวา ตรงนเี้ ปน การสรา งโอกาสใหก บั พวกเราซงึ่ เปนทงั้ ผูพ กิ ารและมฐี านะยากจน ผมไปรบั ซอื้ นำ้ มนั พชื เหลอื ใชจากเครอื ขา ยคนพกิ ารในพน้ื ทเี่ ชน จาก อำเภอยะหา ระยะทาง 40 กิโลเมตรเครอื ขายบอกน้ำมนั ได 28 กิโลกรมั ใหผมไปรบั ซื้อ คาน้ำมนั รถไปก็ 200 บาท แลว หากถามวา ไดกำไรหรอื ไม ผมตอบเลยถาเราคิดเรอ่ื ง กำไร ขาดทุน ตรงจดุ นั้น เราไมไดชวยเหลอื คนที่เขาลำบาก เพราะเขาที่โทรมาใหไ ป รับน้นั ไมม เี งินเลยตอ งไปรับซ้อื ถา คิดเปน ตัวคนไดม ากพอแตห ากมองเปนตวั เงนิ ไดนอ ยนี่คือคำพูดของนายกอเดร ถนอมพนั ธ หน่ึงในสมาชกิ กลมุ วิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลซ่ึงพกิ าร ขาขาด ตองสญู เสียขาจากโรคเบาหวาน จดุ เริ่มทสี่ านตอใหเ กิดผลลพั ธท ่เี กดิ ขึ้นจากการประยกุ ตใ ชแ นวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียง สำหรบั ทางกลมุ วิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดเี ซลท่ีดำเนนิ งานตาม แนวทางปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพยี งสามารถเช่ือมโยงหรือชวยเหลือผปู ระสบปญ หาทางสงั คมได และสามารถชวยแกไ ขปญหาของ คนในครอบครัว และชมุ ชนได  เหน็ ไดจากการสรางโอกาส สรางรายได ใหกลุม คนพิการในพืน้ ทีท่ ง้ั ในพ้นื ท่ี จงั หวัดยะลา ปต ตานี และนราธิวาส และกำลังขยายเครือขายไปยงั จังหวัดสงขลา เพราะเศรษฐกจิ พอเพียง ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รัชกาลท่ี 9 เรือ่ งพลงั งานทดแทน ดว ยการนำน้ำมนั พืชเหลือใชม าทำ ไบโอดเี ซลนนั้ เปน การสรา งภมู ิคุมกนั ใหก บั ทุกคนท่เี ขามาเปน เครอื ขา ยสมาชกิ ลดภาวะโลกรอ นใหเ กดิ ขึ้น กับสิง่ แวดลอ มใกลต วั ของเรา ตามพระราชดำรสั ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช “เวลาขาดแคลนเชอื้ เพลิงก็บอกวาใหปดโทรทัศน ใหปด ไฟ แลว บอกวาไดผ ลดี ความจริงเปด โทรทัศนนไี้ มเ ปน ไร ถา นำ้ มนั เช้ือเพลิงหมดแลวกย็ งั ใชเชื้อเพลิงอยา งอ่ืน แตต องขยนั หาวิธที ่ีจะทำใหเ ชอ้ื เพลิง เกิดขึ้นมาใหม เชื้อเพลิงทเ่ี รียกวา น้ำมันเชื้อเพลิงนน้ั มนั จะหมดภายในไมก ีป่  คือไมก ส่ี ิบปก ็หมด ถาวา ไป ส่ีสบิ ปห มด เรากอ็ ายรุ อ ยสิบแปด ในระหวา งที่จะถงึ อายรุ อ ยสิบแปดหาวิธไี ดแ ลวที่จรงิ เม่อื สองปกท็ ำ ไบโอดีเซลโดยใชน้ำมนั ปาลม 100 % ถา อยา งไรเรากใ็ ชน ้ำมันปาลมของเราเอง คนอ่นื อาจจะไมไ ด เพราะ ไมมี แตเ รามี เพราะเราขวนขวายหาวธิ ีท่จี ะทำเชอ้ื เพลิงทดแทน...” นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุม ครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

160 พระราชดำรสั เนอ่ื งในโอกาสเฉลมิ พระชนมพรรษา 4 ธนั วาคม พ.ศ.2548 สำหรับสมาชิกกลุม วสิ าหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดเี ซลซ่งึ มคี วามพิการและฐานะลำบาก การเขามารว มทำงาน กบั กลุมโดยการนอมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงดา นพลงั งานทดแทนตรงน้ีทำใหป ญ หาทเี่ กิดขึ้นใน ครอบครัวดีขึ้น ที่เหน็ ไดชดั เจนคือ ดา นรายไดแ ละคุณภาพชวี ติ ของคนพิการซงึ่ เพียงรายไดจ ากเบ้ยี ยังชพี คนพิการรายเดอื นๆ ละ 800 บาทคงไมเพียงพอสำหรบั ครอบครวั ผพู ิการทมี่ ฐี านะยากจน อาทิเชน เด็กหญงิ สุไลฮา สาแลแม อายุ 13 ป “หนภู ูมิใจทีเ่ กิดมาในประเทศไทย เกดิ มาในรชั กาลท่ี 9 เกดิ มาพกิ ารแตใจ ไมพ ิการ คิดไดทำได พอคดิ เราทำ พอ นำเราตาม พอ สอนไวทกุ ประการ” ซ่ึงทางครอบครวั ของเด็กหญงิ มสี มาชิกทั้งหมด 5 คน พอ และแมมอี าชพี รับจา งกรีดยาง มีรายได 500 บาท ตอสัปดาห ชวงฤดูฝน ไมสามารถกรดี ยางได ทำให ทางครอบครวั ขาดรายได แตเ ม่ือทางครอบครัวไดม า ทำงานกบั ทางกลมุ ในชว งระยะเวลา 2 ป แลว มชี วี ิต ทดี่ ขี ึน้ นอกจากนที้ างกลุมใหค วามรูเรอ่ื งการเผาถาน ซึง่ เงินที่ไดจ ากการรบั ซ้ือนำ้ มันไปตอยอดดวยการเผาถานขาย เปน รายไดเสริมเพิม่ ทำใหค ุณภาพชวี ติ ของ ครอบครัวดีขน้ึ นี่จงึ ถือเปน การทำงานที่ประสบความสำเรจ็ ของทางกลุม วิสาหกิจชุมชนยะลาไบโอดเี ซล ทมี่ ีสวนในการขยายโอกาส และสรา งรายได ภายใตการนอมนำหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งดานพลังงาน ทดแทน “ไบโอดเี ซล” กลุมวสิ าหกิจชุมชนนอมนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาใชในการแกไขปญหาในการลดปญ หา ทางดา นสภาพแวดลอ ม และนำนำ้ มนั ท่เี หลอื ใชท ่ไี รคาในความหมายของใครหลายๆ คนมาผา นกระบวนการ ทางปฏกิ ิริยาเคมที ำพลังงานทดแทน “ไบโอดีเซล” ทางกลุมและเครือขา ยทำตามพอสอน ทุกคนภูมใิ จทีไ่ ด เปน สว นหนึ่งในการชวยโลก ถา ไมม ีพวกเขาซ่ึงไมไ ดเก็บน้ำมันมีแตค นทิ้งลงไปเพราะมนั เปนมลพษิ ที่ กำจัดยาก นำ้ มันซมึ ลงสูใตด นิ ไสเดือนทสี่ ามารถเอาไปใชทำประโยชนไ ดย งั ตาย ทงิ้ ลงแมน ำ้ สิ่งมีชีวิตทีอ่ าศยั อยใู นน้ำกต็ าย ทางกลุมมาเก็บนำ้ มันสว นนช้ี ว ยลดภาวะโลกรอ นไดดว ย พรอ มไดนำ้ มันทดแทน ซ่งึ รายได ไมไ ดเ ปนจดุ สำคัญมากแตสิ่งทสี่ ำคัญมากจะเปนกระบอกเสียงใหค นทว่ั ไปรูวา ท่ีทำตรงน้มี ันชวยลดภาวะ โลกรอ น เปนโครงการพระราชดำรขิ องพระเจา อยูห ัวรัชกาลท่ี 9 เพยี งแคน้ที ุกคนกเ็ กดิ ความภาคภูมิใจ “เปน สงิ่ ทีด่ มี ากๆ เลยสำหรับคนพกิ าร เพราะคนพิการสวนใหญจะไมมงี านทำ มีแตขอเงนิ และคนอนื่ ใหเ งิน แตพอโครงการน้เี ขามาทำใหพ กิ ารมรี ายได และบางคนกลาววา “เหมือนตาสวางขนึ้ ” นางอาแอเสาะ วาแมดซี า หน่ึงในสมาชิกกลุม วิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล ผลดีจากการนอ มนำหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งดานพลังงานทดแทนดานการนำน้ำมันพืชเหลือใชม าผลติ นำ้ มันไบโอดเี ซล B 100 คือ การท่ผี ูพกิ ารมีความรูส ึกถึงศักยภาพและความสามารถของพวกเขา ไมใ ชเพียงรอเงนิ เบ้ียยังชพี ความ พกิ ารเพยี งอยา งเดยี ว ผลทีไ่ ดร ับของสมาชิกของทางกลุมวสิ าหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซลคอื คณุ ภาพชีวิต ทด่ี ขี ้นึ ความสงบสุข และความภาคภูมิใจซึ่งเครอ่ื งหมายตัวการนั ตีความสำเรจ็ ของสมาชิกทกุ คนในกลมุ คือ รางวลั ท่ไี ดรบั เขม็ พระราชทานจากสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี รวมท้งั ชนะเลิศ แผนธรุ กิจไดรองอันดับ 2 รางวลั เก่ียวกับดา นพลังงานทดแทน เปน อาสาสมัครพลงั งาน นีถ่ ือเปน ความ ภาคภมู ใิ จของทกุ คนท่ีงานทที่ ุกคนทำเปน ความคดิ ของพอ แลว ทุกคนสามารถตอยอดงานของพระองคไ ด นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

161 ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงดา นพลังงานทดแทน โดยการนำนำ้ มันพชื ที่ใชแ ลวมาผลติ เปน ไบโอดีเซล B100 ของทางกลุมวสิ าหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลสามารถแกไขปญ หาของสมาชิกกลุม ซึ่งเปนคนพกิ ารได ถึงแมกำไรท่ไี ดจากการรบั ซื้อน้ำมนั พืชเหลือใชจ ะไดกำไรไมม ากแตสำหรับคนกลุมนถ้ี อื เปนเงนิ จำนวนมาก ทส่ี ามารถชว ยเหลือใหพวกเขามชี วี ิตความเปน อยูท่ดี ีขนึ้ เพราะทางกลมุ จะใหส มาชกิ ทเ่ี ขามาเปนเครอื ขา ย เหน็ ความสำคัญของตวั เอง หากมองในคณุ ภาพชีวิตของผพู กิ ารทีเ่ ขา มาเปนสมาชิกเครือขายกบั ทางกลุม วิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล พบวา คุณภาพชวี ิตความเปนอยขู องทกุ คนดขี ึน้ เพราะหากมองในมมุ กลับ กนั หากคนกลุมน้ไี มท ราบวานำ้ มันพืชท่ใี ชแลวสามารถสรางรายไดใ หก ับพวกเขาได และกลบั ถงึ มันไปโดย ไมรูคุณคา นนั้ ยอ มไมมีอะไรเกดิ ขึน้ กับการดำเนนิ ชีวิตของพวกเขาในแตล ะวนั ดังนัน้ แกนนำหลกั อยางกลุม วิสาหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซลถอื เปน กลไกหลักท่ีชว ยในการขบั เคลอ่ื นและนอ มนำปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งดา นพลงั งานทดแทน สรางภูมิคุมกนั ความพอมีพอกนิ ใหเ กดิ ข้ึนกับครอบครวั ของผูพ ิการในพนื้ ที่ ทม่ี ีฐานะยากจน ซง่ึ ผลจากความสำเรจ็ ทีเ่ กดิ ขึ้นกับประชาชนในวันนี้ ทำใหเ หน็ แลว วาพระราชดำริของ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รัชกาลที่ 9 ท่ที รงตระหนักถึงปญหาการใชพ ลงั งานของคนไทย รวมถงึ ปญ หา การขาดแคลนทีจ่ ะเกิดขนึ้ ในอนาคต ไดสงผลใหประชาชนเลง็ เหน็ ความสำคญั ของพลังงานทดแทนซึง่ เปน สง่ิ ท่คี นไทยทกุ คนสามารถรวมกนั ทำไดโดยนำทรพั ยากรทม่ี ีอยมู าใชใ หเ กดิ ประโยชนส งู สุดตามแนวทางของ พระองค สวนในดา นการบริหารจัดการของกลุมวิสาหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลในการบรหิ ารงานนน้ั เกิด จากความรว มมอื ของสมาชกิ ในกลมุ ทุกคน รวมทง้ั เครอื ขา ยของกลุมท่อี ยูในพนื้ ท่ีใกลเคียงไมเ พยี งแตใน ตำบลลำใหม อำเภอเมือง จังหวดั ยะลา เทาน้นั แตย งั มีการประชาสมั พนั ธใหความรเู กีย่ วกบั ประโยชน และคุณคาของนำ้ มันพชื ท่ใี ชแลว กลับมาเขาสกู ระบวนการผลิตไบโอดเี ซล การประชาสมั พันธผ านอาสา สมคั รสมัครสาธารณสุขประจำหมูบ า นถือเปนการดำเนนิ ของกลุมอีกวิธีหน่ึงในการใหค วามรเู รอื่ งของภัย อนั ตรายจากการใชนำ้ มนั ที่ใชแ ลวใชซ้ำวา จะกอ เกิดปญ หาดา นสุขภาพดา นใดตามมา ซง่ึ นเ่ี ปนเหตผุ ลท่ี สรางความนาเช่อื ถอื ถึงภัยของน้ำมนั พืชทีใ่ ชแ ลว นอกจากนีท้ างกลมุ ยงั มีการใหอ งคความรูก บั ชมุ ชน หรือ โรงเรยี นท่สี นใจ โดยทางกลุม จะเปน ปราชญในการใหค วามรู ทำอยางไรใหทุกคนในกลุม โดยเฉพาะคน พิการสามารถชว ยเหลือตนเองไดมากทีส่ ดุ อยา ใหเขาเปนผูรบั จนเปนนิสัย ใหเขาสามารถพฒั นาการสรา ง อาชีพเขาเองได และตอยอดได ทางกลุมจะตองสอนใหทุกคนใหรจู กั ทำไมใ ชร อเพียงอยางเดียวใหทุกคน ยืนดว ยตัวเอง เพราะบางคนที่เขามารว มทำงานกับทางกลุมอดีตเคยอายทม่ี ลี กู พกิ ารไมก ลาท่ีจะเขา มาเปน เครือขา ยสมาชกิ กบั ทางกลุม แตป จ จุบนั ทกุ คนท่เี ขา มารว มทำงานกบั กลุมวสิ าหกิจชุมชนยะลาไบโอดีเซล กลา กาวสสู ังคม ไมม ีความอายมเี พยี งความกลาหาญเขามาแทน และเกิดความภาคภูมิใจในงานที่ทกุ คนทำ เพราะทุกคนมองน้ำมันไบโอดเี ซลไมใชเ พยี งแคน ำ้ มนั ไบโอดเี ซล แตท กุ คนมองวาเปนนำ้ มันของพระองคท า น ถึงแมจ ะลมลกุ คลกุ คลานมาถงึ มาวันน้ไี ด สำหรบั วธิ กี ารดำเนนิ งานตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งจะทำอยา งไรใหเ กิดความยั่งยนื นั้น ทางกลมุ วสิ าหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลมองวา งานทกุ งานยอมตองมีการพัฒนา การผลติ นำ้ มนั ไบโอดเี ซล B100 ของทางกลมุ ก็เชนกนั มกี ารพฒั นาใหโ ครงการนย้ี ังคงดำเนินตอไปเพราะตอนนี้กลเี ซอรีนซ่ึงเปน สารผลิตสดุ ทา ยท่เี หลือจากการทำนำ้ มนั ไบโอดเี ซลนัน้ ทางกลุมน้ำมาผลติ เปนน้ำยาเคลือบเงาลอดำไบโอแวก ซ ซึง่ เปนผลิตภณั ฑท ท่ี างกลมุ ถือเปน นวตั กรรมท่ีไดจ ากสว นหน่งึ ของการผลติ นำ้ มันไบโอดีเซลพลังงานทดแทน นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

162 จากแนวพระราชดำริของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัวรชั กาลท่ี 9 เพราะหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มันกลายเปน การชว ยเหลอื เออื้ เฟอ เพราะเกดิ เครอื ขา ยที่ขยายกวา งไปเรอื่ ยๆในพื้นท่ีจาก 1 คน เปน 2 คน และเปน 3 คนเปนตน เพราะงานตรงนีเ้ ม่อื ทุกคนเห็นวา ทำไดจ รงิ เกดิ ขึ้นจริงกอ็ ยากทำดวยเชนกนั ทุกอยางจะยงั่ ยนื ไดง านตรงนตี้ องเกิดจากความรว มมอื ของทุกคนใหเ ห็นความสำคญั ของนำ้ มันพืชที่ใชแลว และเห็นถงึ ประโยชนของนำ้ มนั ไบโอดเี ซล B 100 ทีท่ างกลุมไดผ ลิตขน้ึ และสนบั สนุนการดำเนนิ งานในดาน ตา งเพือ่ ใหง านตรงนย้ี งั่ ยืนตอไป ปญหาอุปสรรคทางกลมุ วิสาหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลมองวา ทางกลมุ มตี น นำ้ คือ คนพกิ ารและ เครอื ขายทั้งหมด กลุมเปนกลางนำ้ เปน คนไปรับซ้ือน้ำมนั แตปลายนำ้ ทุกวันนถี้ า ถามวา การผลติ ไบโอดเี ซล ในพืน้ ที่ 3 จงั หวดั ชายแดนภาคใตม ีทางตันหรือไม ทางกลมุ มองวา การดำเนินงานมคี ูแ ขงเยอะ ดว ยเปน ปจจัยที่เปน จงั หวัดชายแดนจงึ มี “นำ้ มนั เถื่อน” ในเกอื บทกุ พนื้ ท่ี เพราะราคาของไบโอดเี ซลเมอื่ กอนขาย อยูราคาลติ รละ 5 บาท ขณะนี้ไมสามารถทำไดเพราะมีเรื่องคา ใชจายเคมี และวตั ถดุ ิบ ดังน้ันวธิ ที ่ีทางกลมุ จะทำได คือ การหาทางระบายนำ้ มนั ไบโอดเี ซลออกใหม ากท่ีสดุ แตยังขาดความเชือ่ มัน่ จากผูใชน้ำมนั ไบโอดเี ซลในพื้นท่ี ถึงแมจ ะขายใหกบั สมาชกิ ของกลุม อยแู ลว ซึง่ ตอนนีท้ างกลมุ มีการประสานงานกบั บริษทั บางจากเพือ่ เปนวิธหี น่ึงที่จะระบายนำ้ ไบโอดเี ซลซงึ่ เปน วัตถดุ ิบที่ผลติ ได ตองพ่งึ พาตนเองเปน สิง่ ท่ี ย่ังยนื ทสี่ ุด นอกจากน้ีมปี ญหาในการทำงานของกลุม เครอื ขา ยสมาชิกที่เปนคนพกิ ารในพ้ืนท่เี พราะทกุ คน ในชุมชนขาดความเชื่อถือในผพู ิการวางานตรงน้ีพวกเขาเหลา น้นั จะทำได แตเม่อื ไดรับความรูจากทาง อาสาสมัครสาธารณสขุ ประจำหมูบา น (อสม.) โรงพยาบาลสง เสรมิ สุขภาพตำบล ถึงอนั ตรายทจี่ ะเกิดขึ้น จากน้ำมนั พืชท่ใี ชแ ลวนีถ่ อื เปน กระบอกเสียงหน่งึ ทจ่ี ะทำใหเกิดความนาเชอ่ื ถือรวมไปถงึ การหาผลประโยชน จากบคุ คลท่ไี มป ระสงคด เี ม่ือพบบานผพู ิการท่ีตดิ ปายไวนลิ การรับซื้อนำ้ มนั พืชเหลือใชข องกลุมจะเขาไป เปนพอคา คนกลางตดั ราคาน้ำมันกอ นเครือขา ยหลกั ของทางกลมุ ทีจ่ ะมารับซอื้ นำ้ มนั พชื เหลือใชน ้ัน ดานแนวทางในการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงไปชว ยเหลือผปู ระสบปญหาทางสังคมกลุมวิสาหกิจ ชุมชนยะลาไบโอดีเซลเหน็ ความสำคญั ถงึ การสรา งโอกาสใหกับคนพิการท่เี ปนสมาชกิ เพราะเมื่อกลุมมีความ ม่นั คงจึงขยายโอกาสไปยงั ผูพกิ ารท่ีมีรายไดน อยไดมรี ายไดเพมิ่ ขน้ึ จากน้ำมันพชื เหลือใชท่ีทุกคนในชมุ ชน ไมเหน็ คณุ คา ไปสูกระบวนการผลติ พลงั งานทดแทนทเ่ี รียกวา “ไบโอดีเซล” ตามหลกั ปรัชญาเศรษฐกิจ พอเพยี งดา นพลงั งานของพระบาทสมเด็จพระเจา อยูหัวรชั กาลที่ 9 นอกจากนย้ี ังพัฒนาตอ ยอดมาเปน นำ้ ยาไบโอแวกซ น้ำยาขดั เงายางรถยนตที่มีคณุ ภาพท่ี ไดร บั ความนยิ มจากประชาชนในจังหวัดยะลาและพนื้ ที่ ใกลเคยี งอกี ดวย นอกจากนี้ทางกลมุ จะมโี ครงการท่ีจะทำ ในเรื่องขยะท่ีไดจากการรับซอ้ื น้ำมัน น่ันคือ ขวดพลาสติก มาคดิ ถึงกระบวนการรไี ซเคิลตอ ไป และสรา งรายไดล ด รายจายใหกับสมาชกิ กลุมที่เปนคนพิการดวยโครงการ ปลกู ผักไฮโดรโปนกิ ส เปน ตน กลุมวิสาหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดีเซลไดนอมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงดา นพลงั งานทดแทน ในการผลิตน้ำมันไบโอดีเซลจากน้ำมนั พืชท่เี หลือใชแ ลว ทั้งจากครัวเรือน รานอาหาร เมื่อทุกคนทีเ่ ขา มา เปน สมาชกิ ในกลมุ โดยเฉพาะผูพิการมองวาการทำงานตรงนีเ้ ปนการทำงานที่ยง่ิ ใหญ ถึงแมบางคนมองวา นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

163 น้ำมนั พชื ที่เหลอื ใชนจ้ี ะไมม คี า แนวทางปฏิบตั ิทท่ี ุกคนที่เขา มารว มกลมุ ณ กลุม วสิ าหกิจชมุ ชนยะลาไบโอ ดีเซลไดรับเพิม่ มานน่ั คอื ความรัก ความปรองดอง ความเขา ใจซ่งึ กนั และกนั ความเหน็ อกเหน็ ใจ ชวยเหลือ ซึ่งกันและกนั เพราะหากไมมีแนวปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งของพระบาทสมเด็จพระเจา อยูห ัวรชั กาลที่ 9 ในดานพลงั งานทดแทนก็คงไมม ีใครคิดที่จะเกบ็ น้ำมนั พชื เหลอื ใชส ว นนัน้ มาผลิตนำ้ มนั ไบโอดีเซล B 100 ในปจจบุ นั “จากพระอจั ฉรยิ ะภาพในดา นการคดิ คน พลงั งานทดแทนของพระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว รัชกาลท่ี 9 นนั้ ทำใหประชาชนทกุ คนรสู ึกภมู ิใจเปนอยา งมากท่ไี ดมสี วนในการทำงานตามแนวพระราชดำริ ของพระองคเพ่อื ตอบแทนพระมหากรุณาธคิ ุณทีท่ านทรงมตี อ ปวงชนชาวไทย ซง่ึ ทกุ คนตา งก็มงุ มน่ั ท่จี ะเดนิ ตามรอยพอแหงแผน ดนิ พระองคนี้ตลอดไป” ภาพกจิ กรรมของกลมุ วิสาหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล ตำบลลำใหม อำเภอเมือง จงั หวดั ยะลา กระบวนการถอดบทเรียนสิง่ ที่ไดร บั จากการนอ มนำเศรษฐกิจพอเพยี งดานพลังงานทดแทนของ เครอื ขายคนพิการทรี่ ับซ้ือน้ำมนั พชื ทีใ่ ชแลว จากชาวบา นมาขายยังกลมุ วิสาหกจิ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล ภาพกิจกรรมการลงพื้นทส่ี ำรวจเครอื ขา ยของกลมุ วสิ าหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล ณ องคการบรหิ าร สวนตำบลยะตะ อำเภอรามนั จังหวัดยะลา โดยใหความรูเ กี่ยวกบั น้ำมนั พืชทใี่ ชแ ลวแกช าวบานในพนื้ ท่ี นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

164 ชาวบานตำบลยะตะ อำเภอรามัน จังหวัดยะลา กับการเกบ็ ภาพความประทับใจจากการรวมเรยี นรู เก่ียวกบั ประโยชนของนำ้ มนั พชื ที่ใชแ ลว โดยกลุมวสิ าหกิจชมุ ชนยะลาไบโอดเี ซลเปนวิทยากรกระบวนการ การลงพ้ืนท่เี พ่ือสมั ภาษณขอ มูลโครงการรบั ซ้อื นำ้ มนั พชื ใชแ ลวจากชาวบานเขา สูศนู ยบ ริการ คนพิการเพ่อื เปน รายไดแกศ ูนยและสรางอาชีพแกค นพกิ ารในชุมชน โดยคนพกิ ารเหลาน้ันเปนเครือขา ย ของกลุมวสิ าหกจิ ชมุ ชนยะลาไบโอดีเซล การลงพน้ื ทีส่ มั ภาษณข อ มลู ถอดบทเรยี นเครอื ขายคนพกิ ารของกลุมวสิ าหกจิ ชมุ ชนยะลา ไบโอดีเซลที่เปนสมาชิกของกลุม ซ่ึงมาจากหลากหลายอำเภอในพื้นท่จี งั หวัดยะลา นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

165 การรว มแสดงความคิดเห็นของสมาชกิ เครือขา ยคนพกิ าร การนอ มนำเศรษฐกิจพอเพียงของ พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัว รัชกาลที่ 9 ทางดานพลังงานทดแทนมาใชว าเขาเหลา น้ไี ดร บั อะไรบาง ภาพเครือขายคนพิการซ่ึงเขา รวมถอดบทเรียน ณ กลมุ วสิ าหากิจชมุ ชนยะลาไบโอดเี ซล ตำบลลำใหม อำเภอเมือง จังหวัดยะลา กระบวนการกลั่นนำ้ มันพืชใชแลว ไปสกู ารทำน้ำมันไบโอดีเซล B 100 ของกลุมวิสาหกิจชมุ ชน ยะลาไบโอดีเซล นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพือ่ ผดู อ ยโอกาส

166 บา นเครอื ขายคนพิการท่ีรบั ซือ้ น้ำมันพืชใชแ ลว ณ ตำบลยะตะ อำเภอรามัน จงั หวัดยะลา เพือ่ ขายน้ำมันพชื ใชแ ลวเหลาน้ันไปยังกลุมวิสาหกิจ ชุมชนยะลาไบโอดีเซล ตำบลลำใหม อำเภอเมอื ง จังหวดั ยะลา น้ำมนั พืชท่ใี ชแ ลว ซ่ึงรับซอ้ื มาจากชาวบานในพื้นที่จงั หวดั ยะลา และจังหวดั ใกลเคยี ง แผนภาพสรุปนวตั กรรมทางเลือกสำหรบั ประชาชนและสิ่งแวดลอ ม ไบโอดเี ซล ตามแนวพระราชดำริ นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุม ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

167 บทที่ 5 นวัตกรรมการประยุกต เศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคุมครองทางสังคม ทีเ่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสูก ารคุมครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพอื่ ผูดอ ยโอกาส

168 “...การดำรงชีวติ ทีด่ ีจะตองปรบั ปรงุ ตวั ตลอดเวลา การปรับปรงุ ตวั จะตองมคี วามเพียรและความอดทนเปนทต่ี ั้ง ถา คนเราไมห มนั่ เพยี ร ไมมคี วามอดทนกอ็ าจจะทอใจไป โดยงาย เม่ือทอใจไปแลว ไมมีทางท่จี ะมชี ีวติ เจริญรงุ เรืองแนๆ ...” พระราชดำรัสพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานแกค รแู ละนักเรยี น โรงเรียนจติ รลดา 27 มีนาคม 2523 “...การจะทำสง่ิ ใด โดยใชความรูแตอ ยางเดยี วน้ัน จะสำเรจ็ ราบร่ืนเสมอไปหาไดไม จะตองมคี วามรอบคอบ รูจ กั กาลเทศะ ยึดหลักศีลธรรมเปน เครือ่ งเตอื นใจ ใหปฏบิ ัติแตส ิ่งทด่ี งี าม ประกอบดว ยรจู กั ใชค ุณสมบตั ิในตวั ใหเปนประโยชน จงึ จะบรรลุถงึ จุดหมายปลายทาง มีความเจริญรงุ เรอื ง...” พระบรมราโชวาทพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช 22 สงิ หาคม 2506 นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

169 บทที่ 5 นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี ง สกู ารคุมครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส การศึกษาเรื่อง นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อ ผดู อ ยโอกาส มีวตั ถุประสงคเ พอื่ ศึกษาสถานการณป ญหาทางสงั คมของผูดอ ยโอกาส การประยกุ ตใชเศรษฐกจิ พอเพยี งเพ่อื การคุมครองทางสังคมท่ีเหมาะสมของผูดอยโอกาส และเพ่ือการนำเสนอนวัตกรรมเศรษฐกิจ พอเพียงทีส่ อดคลอ งกับความตองการการคุม ครองทางสังคมเพือ่ ผดู อยโอกาส โดยการศกึ ษาครั้งนี้เปนการ วจิ ยั เชงิ คณุ ภาพโดยมงุ ศกึ ษาถึงวิถชี วี ิต ความเปน อยใู นมิติทางเศรษฐกจิ สังคมและวัฒนธรรม สถานการณ ผูด อ ยโอกาสในพ้ืนที่ การคมุ ครองทางสงั คม และการประยุกตใ ชเศรษฐกิจพอเพยี งในชุมชนท่มี ีในปจ จุบัน เพ่อื สรางนวัตกรรมในการแกไ ขปญหามาตรการการคุม ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมกับผูดอยโอกาสในชมุ ชน โดยมีขอบเขตการศกึ ษาในพืน้ ทเ่ี ขตรบั ผิดชอบของ สำนักงานสงเสรมิ และสนับสนนุ วชิ าการ 1-12 รวม 12 พน้ื ที่ วิธีการคัดเลือกกรณีศกึ ษาไดมาจากการศกึ ษาฐานขอมลู สถิตขิ องสำนักงานสถิตแิ หง ชาติ ฐาน ขอ มลู ทางดา นสังคมของสำนักงานพฒั นาสงั คมและความม่นั คงของมนษุ ย และฐานขอ มูลสถานการณทาง สังคมของ สำนักงานสง เสริมและสนับสนนุ วิชาการ 1-12 ยอนหลัง 2 ป สรุปผลจากการศกึ ษาดงั กลาว ไดสะทอนใหเ หน็ สิง่ ทีเ่ กดิ ข้นึ จากการพฒั นาตอยอดแนวคิดปรชั ญา เศรษฐกจิ พอเพียง นำไปสกู ารแกไ ขปญหาความยากจน และปญ หาของเกษตรกรในหลากหลายรปู แบบ เกดิ นวตั กรรมใหมๆ ท่ีทำใหประชาชนในทอ งถิ่นตา งๆ ไดเ รียนรูจากการลองผิดลองถกู โดยใชฐาน เกษตรกรรมเปนจดุ เรม่ิ ตน ซ่ึงในการศกึ ษาครงั้ น้ี ไดเ กิดรปู แบบนวัตกรรมการประยุกตใชแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งในการแกไขปญหาความยากจนของกลุมผูดอยโอกาสท้ังหมด 12 รูปแบบ ดงั นี้ 1. ศนู ยสงเสริมและพฒั นาทักษะชวี ติ หนองแค อำเภอหนองแค จงั หวดั สระบุรี (บา นสอนบนิ ) นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุม ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

170 กรณดี ังกลา วเกดิ จากจุดเริ่มตน ในกระบวนการทำงาน เพอื่ การฟน ฟูกลุมเปาหมายภายในสถาน สงเคราะหคนไรทพ่ี ึ่ง ของกรมพฒั นาสังคมและสวสั ดิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของ มนุษย โดยในปงบประมาณ 2552 ไดนำสมาชกิ เพศชาย จำนวน 30 คน จากสถานสงเคราะหค นไร ที่พ่ึงทบั กวาง จงั หวดั สระบรุ ี สถานสงเคราะหบานเมตตา จังหวัดนครราชสมี า สถานสงเคราะหชายธัญบรุ ี จังหวัดปทมุ ธานี เขา มารว มฝก ทักษะอาชพี ดานการเกษตรและฝก ทกั ษะการใชช ีวิตอสิ ระภายนอกสถาน สงเคราะห ซึง่ มเี ปา หมายเพ่อื ลดขนาดสถานสงเคราะหใหเ ลก็ ลง โดยใชพ ้ืนท่โี ครงการบานสามวัย ตำบล คชสิทธิ์ อำเภอหนองแค จงั หวัดสระบรุ ี จำนวน 26 ไร สำหรบั ดำเนนิ การ และเม่ือส้นิ สุดโครงการฟน ฟู ศกั ยภาพผูรบั บรกิ ารสสู ังคมภายนอก และไดใ หช ่อื เรียกสัน้ ๆ วา \"บานสอนบนิ \" โดยการดำเนนิ งาน มีวตั ถุประสงค เพื่อใหผ รู ับบรกิ ารจากสถานสงเคราะหค นไรทพ่ี งึ่ ระดับ A ไดฝ ก ทักษะความรู และการใช วถิ ชี วี ิตอิสระของคนปกติ เพ่อื ฝก ฝนใหผ รู ับบริการนำความรมู าปรบั ใช ลดการพ่ึงพา ลดขนาดของสถาน สงเคราะหใ หเลก็ ลง โดยท่ีการดำเนินงานเนน ดานเกษตรกรรม การเรียนการสอน ในลักษณะการเรยี นรู โดยการกระทำในพื้นท่ีจริง Learning by doing ท้งั น้ีไดมแี นวทางในการใหความชว ยเหลอื ดว ยปจ จัย 4 และคุมครองสวสั ดิภาพกอนนำสงคืน ครอบครัว ดังนัน้ แลว ปญ หาของการทำงาน คือ การสรางกระบวนการเรยี นรูโดยใชค นเปนศูนยกลาง ท่มี ีเปาหมายวา ทำอยา งไรจึงจะสามารถพฒั นาสงเสรมิ กลุมเปา หมายที่เขารบั บรกิ ารใหม คี วามรู มีทกั ษะ ทเี่ ปน ประโยชน ตอการดำรงชวี ิตและสรา งภมู ิคมุ กนั มิใหแ สวงหาประโยชนห รอื ตกเปน เหย่อื ของกระบวนการ คามนษุ ยอีกตอ ไป ซง่ึ ในการดำเนนิ การของทางศนู ยไ ดน ำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งเขามาประยุกตใ ช ไดแก การระเบิดจากภายใน การแกปญ หาจากจุดเลก็ การทำตามลำดบั ขน้ั การศกึ ษาดา นภูมสิ งั คม ภูมศิ าสตร สังคมศาสตร การทำงานแบบองคร วม การไมต ดิ ตำรา การประหยดั เรียบงา ย ไดประโยชน สงู สุด และการมสี วนรว มจากการเรียนรแู ละนำแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียงมาใชใ นหนว ยงาน จงึ ไดมีการ ดำเนินกจิ กรรมเศรษฐกิจพอเพียงขน้ึ มาเพ่อื ใชในการบำบัดผรู บั บรกิ าร ตามแนวทฤษฎี โดยมงุ หวังวา เม่ือ ออกจากศนู ยไ ปแลว ผรู บั บริการจะสามารถพ่งึ ตนเองได และใชชวี ิตในชุมชนไดตอไป ซ่งึ กิจกรรมทที่ าง ศนู ยด ำเนินการ เชน การสรางศนู ยเรยี นรแู ละฝก ทกั ษะดานการเกษตรปลอดสารพษิ การฝก ทกั ษะอาชพี การเกษตร เพื่อเสริมสรางรายได การสง เสริมใหก ลุมเปา หมายทำงานรับจางงานแรงงานทัว่ ไปบรเิ วณ ใกลเคียงหนว ยงาน การฝกทักษะการใชช ีวติ อยรู วมกับชุมชนสังคม และการสนับสนุนสงเสรมิ ออกสสู งั คม ไดอยา งภาคภูมใิ จ นอกจากน้ียงั มีกิจกรรมเพื่อสรางอาชีพใหก ับผรู บั บรกิ ารของศูนย ไดแ ก การปลกู พชื ผัก ทำนาขาว การเพาะเห็ด การเลย้ี งไกไข เปด ไข การเล้ียงปลา การทำปยุ ชวี ภาพ การจำหนายผลผลติ และการสรางอาชพี และรายได นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

171 2. ศูนยการเรียนรเู ศรษฐกิจพอเพยี งชมุ ชนบา นทาเตน ตำบลพระเพลิง อำเภอเขาฉกรรจ จังหวดั สระแกว ผลจากการศกึ ษาหมูบาน “ทาเตน ” ซง่ึ แตเ ดมิ ชมุ ชนแหงนปี้ ระสบกับปญ หาหลายๆ อยาง ทง้ั ภัยแลง อทุ กภัย และปญหาการไมมีเอกสารสิทธิในท่ีดินทำกนิ ของตนเอง เนอื่ งดวยที่ดินท่ีชาวบา นอาศัย นัน้ เปนท่ดี นิ ของ สปก. ภบท.5 เปน พื้นทปี่ า เกา ปา เส่ือมโทรม ซงึ่ ปจจุบันที่ดินดงั กลาวไดถ กู ยดึ คนื โดย กรมปาไม กอใหเ กดิ ปญหาตามมา คือ ชาวบา นทีเ่ คยอาศัยปา แหลงนเ้ี ปนทด่ี ินทำกนิ กไ็ มสามารถทำการ เกษตรไดด งั เดมิ นอกจากน้พี ื้นทด่ี ังกลาว ยังประสบปญ หาจากการท่มี ชี างปาเขา มากนิ พืชผลทางการเกษตร และยังขาดการสง เสริมจากทางภาครัฐ สงผลใหราคาผลผลติ ตกตำ่ จากปญหาตางๆ ทำใหใ นปจจบุ นั คน ในชมุ ชนแหง นไี้ มม ีที่ดินทำกินเปน ของตนเอง และตอ งออกไปประกอบอาชีพที่โรงงานอุตสาหกรรม บางสวนทีไ่ มไ ดประกอบอาชีพใดๆ ก็จะชักชวนกันไปเสพยา และหารายไดจากการคา ยาเสพตดิ จนทำให บานทาเตนกลายเปนทางผา นของยาเสพตดิ จากประเทศเพอ่ื นบานมาจังหวดั ฉะเชงิ เทราและกรงุ เทพ มหานคร ดวยเหตุแหง ปญหาที่ไดก ลาวมาในขางตน ทำใหค นในชุมชนเร่ิมมีการวิเคราะหและหาแนวทาง ในการแกไ ขปญ หาของชุมชนรว มกัน โดยมองเหน็ ทางออกในการนำปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งเขามาใช ในการแกไขปญ หาท่ีเกดิ ซงึ่ พบวา ชาวบานนั้นรับรูแ นวคิดน้ีมาจากการที่ไดย ินจากคนอ่ืนและการรบั รู จากส่อื ตา งๆ วา การทำเกษตรแบบผสมผสานนั้นดี และในป 2548 จึงไดเรม่ิ ทำเกษตรแบบผสมผสาน ดวยตนเองโดยเนนแนวคดิ ทวี่ า “ทำเทา ที่ทำได ไมจา งคนอน่ื ” เร่มิ แรกจากการปรับดิน การปลกู พืช ที่ใชในครวั เรือน และเริ่มขาย โดยยดึ หลกั ของการดำเนินงาน คอื “ปลกู ท่กี นิ กินทป่ี ลกู เหลอื กข็ าย” โดยมีรูปแบบในการทำเกษตรทฤษฎใี หม เกษตรผสมผสาน คือ การสรา งอาหารทป่ี ลอดสาร ปลอดภยั เพ่ือบรโิ ภคและจำหนาย (ถาเหลือจากการบริโภค) โดยการเล้ยี งไก เลี้ยงแพะ เลีย้ งปลา ปลูกพชื สวนครวั (มะนาว กลวย มะเขือ) ปลูกพชื ยืนตน (ยางพารา ลำไย) เนนการทำไรนาสวนผสม ขึน้ อยกู บั การมที ี่ดนิ ทำกิน ถามีท่ดี ินเพียงพอก็ทำเกษตรกรรม ถา ไมม ที ่ีดินก็เล้ียงสัตว เนนเรือ่ ง การแลกเปล่ยี นภายในชมุ ชน เกอื บทกุ ครัวเรอื นทำเกษตรพอเพยี ง ท้ังน้ขี น้ึ อยูกับบริบทของครอบครัว การทำบญั ชีครัวเรอื น จากการ นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

172 เรียนรู ลองผดิ ลองถกู กวาจะมาถงึ ขั้นตอนการดำเนนิ งานทป่ี ระสบผลสำเร็จชุมชนตอง ศกึ ษาขอ มลู กอ น การดำเนนิ การ เชน เขารับการอบรม การศึกษาดงู านจากผทู ่ีประสบความสำเร็จไมวาจะเปน ในเรื่องของ การทำแปลงเกษตร การจดั ทำบญั ชคี รัวเรือน เปนตน จากสภาพปญหาที่เกดิ ขึ้นในชมุ ชน ไดแ ก ปญหาอาชญากรรม ปญหายาเสพตดิ ปญ หาเด็กและ เยาวชน (พฤตกิ รรมกา วรา ว/ตง้ั ครรภกอนวัยอนั ควร) เมือ่ ชุมชนไดนอ มนำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง มาใชในชมุ ชนแลว ผลลพั ธทีไ่ ดแ ละเห็นเปน รูปธรรมท่ชี ดั เจน คือ การกอใหเ กิดการเปลยี่ นแปลงในระดบั บคุ คล เกิดการลดหนี้ คาใชจ า ยลดลง รจู ักพอ มเี งนิ ออม มีรายไดเ พิม่ ขน้ึ สุขภาพดี รา งกายแขง็ แรง แจม ใส มีความสุข สามารถพ่ึงพิงตนเองได สวนการเปลี่ยนแปลงในระดับชมุ ชน กอใหเ กดิ การมงี านทำ มรี ายได ซ่ึงชวยลดปญหาสังคมหลายๆ เร่อื ง ทัง้ ปญ หาการลักเล็กขโมยนอย ปญ หาเดก็ ม่วั สุม ปญ หายาเสพติด เนื่องดวยแนวคดิ นีช้ วยปรับพฤติกรรมใหคนในครอบครัวมีการใชเ วลาวางใหเกิดประโยชนรว มกนั มากขึ้น ชมุ ชนมคี วามเขม แข็ง มคี วามรกั และปรารถนาดีตอ กัน กอใหเกิดความ สามคั คี รจู ักแบง ปน ประหยดั และ อดออม และเมือ่ นำเศรษฐกจิ พอเพียงมาเชื่อมโยงในการชว ยเหลอื ผปู ระสบปญ หาทางสงั คมในชุมชน เพ่ือกอ ใหเ กิดการแกไ ขปญหาการวางงาน ปญหาดา นสังคม ก็พบวา แนวคิดนี้ไดช วยเปด โอกาสใหแกกลุม ผดู อยโอกาสใหมีการดำรงชวี ิตทด่ี ขี ้นึ มอี าชีพ มรี ายไดพอทีจ่ ะเล้ยี งดตู นเองได ซง่ึ ในกรณนี ้ไี ดม ีหนว ยงาน ภาครัฐท่ีเกย่ี วของ เชน องคก ารบรหิ ารสว นตำบลไดเ ขา มาใหค วามชวยเหลือในการสรางทอ่ี ยอู าศยั และ มอบเงนิ ทุนประกอบอาชพี กบั ผยู ากไร และชว ยใหส ามารถเขาถึงสทิ ธิดา นตางๆ มากยิ่งข้ึน โดยการทำงาน เพื่อการชว ยเหลือผูดอ ยโอกาสนน้ั มีรปู แบบการเชื่อมโยงโดยภาครฐั จะเปน หนว ยสนับสนนุ ท้ังดา นของ งบประมาณ แหลง อาชพี และชุมชนก็มนี โยบายของชมุ ชนทจ่ี ะใหค วามรเู ร่อื งเศรษฐกจิ พอเพียงแกกลุม ผูดอ ยโอกาส โดยมีเปา หมายวาตอ งการใหผดู อ ยโอกาสมีแหลงงาน เพอ่ื ใหผูดอยโอกาสมงี านทำ สามารถ พ่งึ ตนเองได 3. เรือนจำช่ัวคราวเขาระกำ อ.เมือง จ.ตราด นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส

173 จุดเรมิ่ ตน ของการเปล่ยี นแปลง เกดิ จากการท่ีเรือนจำไดมีการจัด “โครงการกำลงั ใจ” ขึ้นมาและ ไดมกี ารดำเนนิ งานเริ่มตนมาตงั้ แต ป 2553 โดยใชต นแบบการเรียนรูม าจากการศึกษาศูนยเ รียนรตู นแบบ เพอ่ื นพง่ึ (ภาฯ) ยามยาก ของนางนงนุช คำคง ที่รูจักในช่ือ \"ผูใ หญจ อย\" และคณะวิทยากร มลู นธิ ิเพือ่ นพ่งึ (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทย นำโดยอาจารยป ระเสรฐิ ปน นาค พนักงานสง เสริม กิจการสาขาของธนาคาร เกษตรและสหกรณ ภาคเหนือตอนลา ง จงั หวัดพษิ ณุโลก จดั ทำแผนการดำเนินงานคัดเลอื ก เรอื นจำชั่วคราว 4 แหง เปน เรือนจำนำรอ ง คอื เรอื นจำช่วั คราวเขาพลอง จังหวดั ชัยนาท เรอื นจำช่วั คราว เขาระกำ จังหวดั ตราด เรอื นจำช่วั คราวแคนอ ย จังหวดั เพชรบูรณ เรือนจำชั่วคราวดอยราง จังหวดั เชยี งราย โดยเนน ใหมี กจิ กรรมแกไ ขฟนฟู และเตรียมความพรอ มกอ นปลอ ยใหกบั ผูตอ งขงั ที่ใกลพนโทษ พจิ ารณาผานการ คัดเลือกจากกรมราชทัณฑ กระบวนการอบรมฝก ฝนไดเ นนยำ้ ใหผ ตู องขงั กลับไปทบทวนสิ่งท่ีเคยดำเนนิ การท่ีผา นมาในชวี ติ รปู แบบของกระบวนการในการฝก อบรมเปนกระบวนการท่ีสอดคลอ งกบั รปู แบบของทัณฑน ิคม ตาม พระราชบญั ญตั ิราชทัณฑ หมวดท่ี 10 ลกั ษณะ 2 ทณั ฑนิคม และการคดั เลือกการปฏบิ ตั กิ ารของเจา หนาที่ ในเรือนจำชัว่ คราว เพื่อเตรียมความพรอมกอนปลอ ย โดยมีพืน้ ฐานตามวิธีปฏบิ ตั ิ หมวดท่ี 5 เร่อื งการงาน เปน พ้ืนฐาน โครงการนมี้ แี ผนปฏิบตั ิงานและมหี ลกั สูตรทแ่ี นชัด โดยใชห ลกั การเรยี นรูแ บบ Learning by Doing ทเ่ี นนการเรยี นรภู าคทฤษฎีควบคมุ กับภาคปฏบิ ัตมิ กี ารสรปุ บทเรียน ปลูกฝง แนวคดิ เรอื่ งศลี ธรรม จริยธรรม ศาสนา การไมยุงเก่ยี วกบั อบายมุข การมีสวนรว ม ในรายละเอียดเกยี่ วกับการจัดการสอนท้งั เนื้อหาและวธิ ีการกระบวนการ จากมุมมองท่ีเปรียบวา ในพนื้ ท่ขี องเรือนจำผตู องขงั ทกุ คนถอื ไดว า เปน ผูทป่ี ระสบปญ หาการยอมรบั จากสงั คมเน่ืองจากการถูกตีตราวาเปน ผูต องโทษ หรอื “คนคกุ ” การถกู ตตี ราดงั กลาว เปนผลใหผ ูต องขงั หลายคนถูกกีดกนั จากการประกอบอาชีพโดยท่ัวไป ซง่ึ ทางเรอื นจำเองก็ประสบกับปญ หาเชน กนั ในเร่ือง ของการใหค วามรูเกี่ยวกบั การฝก อาชีพระยะส้ัน ซงึ่ ขาดวทิ ยากรใหค วามรู และปญหาวางแผนการดำเนิน งานพัฒนาอาชพี แกผ ตู อ งขัง เนื่องจากจำนวนผตู องขงั ทม่ี ปี ริมาณมาก ซ่งึ เปนผลมาจากมีการอภัยโทษมา บอ ยคร้ังทำใหไ มสามารถวางแผนได จงึ ตองปลอยนกั โทษตามพระราชฎีกา การวางแผนจงึ ทำไดไมทัน ดวยเหตนุ จ้ี งึ ทำความสามารถในการพ่ึงพาตนเองไดจ ากการไดรับความรูท างการเกษตรเพอ่ื นำ ไปใชในการประกอบอาชพี อิสระ ตามแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งจึงเปน ส่งิ สำคญั ในการชว ยใหผูตองขงั มชี ีวติ ใหมไ ดมากยิง่ ขน้ึ ซงึ่ ผลจากการไดเขารว มโครงการและการไดม าปฏิบัตจิ รงิ ของผตู อ งขังในเรือนจำ ช่วั คราวเขาระกำ ทำใหพ บวา ผตู องขงั แตละคนตางกไ็ ดร หู ลกั การตางๆ เกี่ยวกับการปรบั ใชแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งในกระบวนการลดรายจายเพิม่ รายได และไดวธิ ีการปฏบิ ัติจรงิ จากท่พี วกเขาไดอยูในพน้ื ทที่ ี่ทาง โครงการ ไดแ บงสรรใหร บั ผดิ ชอบโดยพ้นื ที่ 1 ไร ตอ ผูต อ งขัง 5 คน และเปด โอกาสใหพวกเขาไดทำตาม ความถนดั โดยเลอื กกจิ กรรมทม่ี คี วามถนดั อันจะเห็นไดจาก กรณีของกลมุ ที่เลอื ก การปลูกผกั โดยเลือก กิจกรรมการเกษตร เขามีกระบวนการและวธิ กี ารในการปลูกผักท่ีจะทำใหไมตอ งเสยี คาใชจา ยเปนการ ชว ยแกไ ข ปญ หาเรอ่ื งของตน ทุนในการทำเกษตรของเขาได ดงั จะเหน็ ไดจากกรณขี องคณุ สามารถ เขา พบวา ตองเตรยี มดนิ ทำแปลง การทำใหด นิ มคี ณุ ภาพตองใชป ยุ หมกั เขากร็ วู ิธกี ารหมกั ปยุ ทำยาไลแ มลง เองสวนมากจะทำเปน การลดรายจา ย นอกจากนี้ การประยกุ ตใ ชแ นวคิดเศรษฐกจิ พอเดียงสกู ารคมุ ครอง ผูตอ งขัง โดยการสงเสรมิ ใหความรูดา นเกษตรอินทรีย การเสรมิ สรา งความเขาใจ และการฝก ทกั ษะ นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

174 การปฏบิ ัตแิ กผ ตู องขงั ในการประกอบอาชีพทางดา นการเกษตรโดยเฉพาะการนำเกษตรทฤษฎใี หมม า ปรบั ใชกบั การทำเกษตร อินทรยี เปน สง่ิ ทเ่ี กิดผลเชิงประจักษ เนือ่ งดวยแนวโนม ทางการตลาดปจจุบนั มี ความตอ งการบริโภคอาหาร ท่มี ีความปลอดภัยจากสารเคมีและสารพิษตกคางมากข้ึน ดงั นั้นผตู องขงั จงึ ไดรบั ความรูและไดรับคำปรกึ ษา แนะนำเร่อื งชนิดของพชื ผกั และระบบการปลกู พืชผักทเี่ หมาะสมในแตล ะ พืน้ ท่ี และวิธกี ารวางแผนการปลูกพชื ใหต รงตามฤดกู าล การปลกู พชื หมุนเวียนเพื่อปองกนั การสะสมของ โรคและแมลงศตั รพู ชื การตรวจประเมนิ พ้ืนท่ี การตรวจสภาพดินเพ่อื ประเมินสภาพของดินเบอื้ งตน ซงึ่ ขอ มลู ตางๆ เหลา น้จี ะใช เปนขอ มลู ในการปรงุ ดินสำหรบั พชื แตล ะชนดิ รวมไปจนถึงความรใู นเรื่องของ การจดั การโรคและแมลง ศตั รูพืช การควบคมุ ศตั รพู ืชโดยใชช วี ะวถิ ี การใชสารสกัดทางชวี ภาพแทนการใช สารเคมี การผลิตปยุ ไวใชเอง การผลิตฮอรโมนและน้ำหมกั ชีวภาพ และการเลยี้ งไสเ ดือนเพอ่ื การกำจดั ขยะ ใหเ ปน ปยุ ชวี ภาพ ทง้ั น้ี ความรูทั้งหมดเกี่ยวกับเกษตรทฤษฎใี หม ทางโครงการไดถา ยทอดความรูใหผูต องขงั สามารถ ผลติ ใชในแปลงเกษตรของตนเอง และภายในแปลงเกษตรของเรือนจำ ซึ่งส่งิ ท่เี รยี นรูน้ีทำใหผ ตู องขงั สามารถ ผลติ เพ่อื จำหนาย โดยในเรอื่ งของการจำหนา ยผลผลติ ท่ไี ดนนั้ ไดร บั คำปรกึ ษาแนะนำดา นการขนสง สินคา การออกแบบบรรจุภัณฑ เพ่อื เพิม่ มลู คาผลติ ภณั ฑ การแปรรูปผลิตภณั ฑโดยใช ภูมปิ ญ ญาทองถนิ่ ซง่ึ ส่ิง ตา งๆ เหลานี้ทำใหผตู อ งขงั สามารถทีจ่ ะกลบั ออกไปสูสงั คมและใชช ีวติ ในวถิ ีการพง่ึ ตนเองได 4. ตำบลหนองสาหรา ย อำเภอพนมทวน จังหวดั กาญจนบุรี นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพอ่ื ผูดอยโอกาส

175 การใชหลกั เศรษฐกิจพอเพียงมาเปน รูปแบบในการจดั การพนื้ ทเี่ น่อื งจากในสว นของตำบลหนอง สาหราย หลังจากป 2545 มกี ารเก็บขอ มูล คอื การทำแผนชีวติ แผนชมุ ชน แผนแมบ ทชมุ ชนและนำ แผนที่เกิดขน้ึ เขาท่ีประชมุ เพอ่ื จัดทำเปน แผนของทอ งถนิ่ หลกั จากการเกบ็ ขอ มูลแลว ทำใหพบขอมลู อยู 3 ประเดน็ คอื 1. รายได 2. หนส้ี ิน 3. รายจาย ซงึ่ ทุกชมุ ชนจะมีลักษณะตัวเลขทค่ี ลายกนั คือ รายไดจ ะ นอ ยกวารายจายและหน้สี ินพอดีกบั รายจาย ถานำรายจายกบั หนสี้ นิ มารวมกัน คอนขา งท่ี จะไมเหลอื รายไดเลยนอกจาก 3 ประเดน็ นแี้ ลว การวเิ คราะหปญหา พบวา มปี ญ หาทงั้ หมด 7 ปญหาสำคัญๆ ไดแ ก 1) ปญ หาดา นภาวะหน้สี นิ ของประชาชน หนสี้ นิ เพ่มิ มากข้นึ ทำเทาไรก็ใชห นีไ้ มห มด 2) ปญหาดานอาชีพและรายได ผลผลิตตกตำ่ รายไดไ มแนน อน 3) ปญหาดานวัฒนธรรมประเพณี สังคมเส่ือมโทรม วัฒนธรรมประเพณเี ปล่ียน 4) ปญหาดา นการดูแลสุขภาพอนามยั ไมมคี วามปลอดภยั ในการทำงาน 5) ปญหาดานการศกึ ษาของบุคลากรในชมุ ชน ประชาชนไมคอ ยสนใจในการเรยี นรู 6) ปญหาดานการอนรุ ักษส ่งิ แวดลอ ม สภาวะอากาศปรวนแปร สิ่งแวดลอ มยำ่ แย 7) ปญ หาดา นการเมืองและกลมุ ผูนำ ทุกคนอยากเปนผนู ำแตทำไมไ ด สงผลใหก ารพฒั นาลา ชา มีปญ หาก็แกไมได ดวยปญ หาดังกลาวตำบลหนองสาหรา ย จงึ ไดน ำแนวคิดปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาใชในการ แกไ ขปญ หาของชมุ ชนโดยการใชห ลักชุมชนพอเพียงในการขบั เคล่ือนสูค วามเขมแข็งในลกั ษณะของชมุ ชน พงึ่ ตนเอง และใชแนวคิดการพฒั นาทเี่ กิดจากกระบวนการมสี ว นรว มจากทุกภาคสว น ท้ังภายในชมุ ชนและ ภายนอกชุมชน โดยเนน กาทำงานรวมกนั ในรูปแบบท่ที ุกคนรวมคิด รว มทำ รวมเปนเจา ของและรว มรับ ประโยชน โดยเนนหลักการพ่ึงตนเองเปนหลกั พรอมท้งั มกี ารกำหนดเปาหมายการพฒั นาของตำบลไว อยางชัดเจน วา “ทุกคน...และชมุ ชน...อยูดี...มีความสุข” ดวยหลกั คดิ ดงั กลาว ทำใหคนในชมุ ชนแหงนี้ มเี ปา หมายในการดำเนนิ งานรว มกนั และพรอมท่จี ะ รว มกันทำกจิ กรรมตางๆ เพอื่ หนุนเสรมิ ใหเปา หมาย สมั ฤทธผ์ิ ล จากฐานคดิ ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียง ทำใหเ กดิ การประยกุ ตใชรปู แบบการจัดการพ้ืนทอ่ี ยา ง ชัดเจน โดยมกี ระบวนการดำเนนิ งานทส่ี ำคัญ ดังน้ี 1. ทำความเขา ใจกบั คนในชุมชนวา 3 หวง 2 เง่อื นไข 6 ตัวชว้ี ัด มีอะไรเปน เกณฑบาง มคี วาม ยากหรอื ไม ความพอประมาณทำอยา งไร และ 2 เงอื่ นไข เงอื่ นไขความรูนน้ั มอี ะไรเปน ตวั ชว ยไดบา ง แตต วั ท่ี สง ผลใหก ารดำเนนิ งานจะสำเรจ็ หรือไมท นั ขน้ึ อยูกับตัวชวี้ ดั 6 ตัวชีว้ ดั ซงึ่ เปน หลกั ท่ใี ชใ นการประเมินผล การดำเนนิ งานของสมาชกิ ภายในชมุ ชน ดังนี้ ตวั ชีว้ ดั ท่ี 1 การลดคา ใชจา ย หลงั จากทมี่ ีรายไดอยูเทา นี้ จะทำอยางไรใหม รี ายไดเ พิ่มขึ้น ตัวชว้ี ัดท่ี 2 การเพ่ิมรายได อาชีพอะไรทีจ่ ะเพิ่มรายได หลังจากทป่ี ระชาชนทำนา ทำออ ยเปน อาชพี หลกั แตชวงวา งในระยะเวลา 3 - 4 เดือน จะหาอาชพี เสรมิ อะไรมาใหกบั ประชาชน ตัวชวี้ ัดที่ 3 เรื่องการออม หลงั จากมรี ายได รายจา ย มีรายไดเ พ่ิมขึ้น รายจายลดลง มเี หลือเงนิ กอ นเพื่อเปน ภูมิคมุ กันของตนเอง สามารถทจ่ี ะฝากเงนิ ออมได ซง่ึ ก็จะมีธนาคารเปน ชมุ ชน ตวั ชวี้ ดั ท่ี 4 การดำเนินชวี ิต จะดูแลชุมชนเกี่ยวกับเรื่องของการใชชีวติ ตามแนวทางไดอยางไร ตัวชี้วดั ที่ 5 การเออ้ื อาทรซ่งึ กันและกนั คือ ในตำบลหนองสาหรายไมว า จะเปน เด็กหรือผูดอ ย โอกาส ผูสูงอายุ กม็ ีสวสั ดกิ าร การดแู ล เกดิ แก เจ็บ ตาย ซึง่ ไดสรางเปนกระบวนการ นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

176 ตัวชีว้ ดั ที่ 6 เปนการใชดำเนินการ โดยมีปจ จัยภายในทท่ี ำ คือ การมองยอนหลงั เมือ่ 70 ป ตอนท่พี ระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ทีข่ น้ึ ครองราชยพ ระองคไ ดต รัสไววา“เราจะครอง แผนดินโดยธรรม เพือ่ ประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม” ซงึ่ พระองคท านก็ใชระยะเวลา 70 ป ที่ขึ้น ครองราชย โดยใชความสขุ เปนเปาหมายในการปกครอง ใชค วามสขุ เปนเปาหมายในการพฒั นาประเทศ แตผบู ริหารประเทศหลายทาน ไมไดใชค วามสุขเปนท่ตี ง้ั แตเ อา GDP มาเปนตวั ช้วี ดั ความเปน อยขู อง ประชาชน ซ่ึงไมถ กู ตอ ง เนอื่ งจากประเทศไทยมผี ูมีฐานะอยไู มกค่ี น ทำใหเกณฑท่ผี าน เปนการผานเกณฑ ของคนรวย ซง่ึ ทำใหความสขุ หายไป ตำบลหนองสาหรา ย จงึ ใชความสุขเปนเปาหมายในการทำงาน มี ธนาคารความดี สถาบนั การเงิน มีตวั ชี้วัดความสขุ เปนแนวทางในการดำเนินงาน จงึ สง ผลใหป จจยั ภายใน ของตำบลหนองสาหราย ใชค วามสุขเปน เปาหมายในการทำงาน 5. ชมุ ชนบานเตย อำเภอพิมาย จังหวดั นครราชสีมา ชุมชนบา นเตย เปน หมบู า นเกาแกท ่ีมกี ารกอต้งั หมูบานมานานกวา 200 ป จากในอดตี คนใน หมูบานสว นใหญท ำนา เล้ยี งสัตว และคาขาย ซึ่งเปนการใชชวี ติ ในวถิ ชี นบท และมกี ารพงึ่ พาอาศัยซง่ึ กนั และกนั จากสภาพพ้นื ท่ีพบวา พน้ื ทีช่ ุมชนสวนใหญเ ปน ทด่ี อน พืน้ ที่ทำนาเปน ที่ลุมลอมรอบหมูบ าน ไมมี ปา ไมช ุมชนทำใหใ นอดตี การเพาะปลกู จึงไมค อ ยไดผ ล เนอ่ื งจากสภาพดินเปน ดนิ เค็ม อกี ทงั้ มักประสบกับ ปญหา ภยั ธรรมชาติทงั้ อุทกภัยและภยั แลง ซำ้ ซาก ซึ่งในชว งทีผ่ านมาหมบู านเตยไดเขา รว มเปน หมูบาน แกนหลักของเครือขายหมูบานเศรษฐกิจพอเพยี ง เฉลิมพระเกยี รติ 84 พรรษา ระดบั อำเภอ ตามโครงการ ยทุ ธศาสตร \"บ ว ร\" (บาน วัด โรงเรยี น) ทมี่ กี ารบรหิ ารจดั การชมุ ชนตามวถิ ชี ีวิตชุมชน ป 2554 จังหวดั นครราชสีมา ดว ยเหตุนีจ้ งึ ไดมีการคิดหาแนวทางแกไ ขปญหาโดยวธิ ธี รรมชาติตามแนวพระราชดำริพระบาท สมเดจ็ พระเจา อยูหัวรัชกาลที่ 9 ในเรอ่ื งการใชหญาแฝกแกปญ หาดินเค็มโดยวธิ ี “หมดิน” และไดเ รมิ่ รณรงคก ารใชปยุ อนิ ทรียช ีวภาพ ในการทำเกษตรกรรม เพ่อื ปรบั สภาพดนิ ท่เี สื่อมโทรมใหมชี ีวติ จากพน้ื ฐาน ภมู ปิ ญ ญาด้ังเดิม ซึง่ ไดร ับการสนับสนุนจากหนวยงานภาครฐั และภาคเอกชน นอกจากนีช้ ุมชนบานเตย นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคุม ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

177 ยงั ไดจดั ตัง้ กลุม ผลติ ปุยอินทรยี ชวี ภาพใชในชุมชนเพื่อลดรายจาย และจัดจำหนา ยแกเ กษตรกรภายนอก ชมุ ชนเพิ่มรายได โดยสามารถบริหารจัดการไดอยา งมีประสิทธิภาพจนถงึ ปจ จบุ นั ดว ยวิสยั ทศั นชุมชนทว่ี า “ชมุ ชนเขม แขง็ รวมแรงสามคั คี อาชพี เรามี วถิ ีพอเพยี ง เกษตรปลอดสารพิษ มจี ิตสาธารณะ วฒั นธรรมลำ้ คา รกั ษาส่ิงแวดลอ ม” จากการศกึ ษา พบวา คนในชุมชนสว นใหญไ ดรบั ความรูเก่ียวกับหลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง จากหลายๆ แหลงขอ มูล ไมวา จะเปนการเผยแพรอ งคค วามรจู ากหนวยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และการ เรียนรูจากหนังสอื และเอกสารตา งๆ ท่เี กยี่ วขอ ง จึงทำใหหลายๆ ครอบครัวไดนอมนำเอาหลกั ปรชั ญา เศรษฐกิจพอเพียงมาปรบั ใชใหเหมาะสมกับตนเอง ครอบครัว และชมุ ชน โดยเร่มิ จากนำมาปรบั ใชกับ ตนเอง และครอบครวั กอ น เชน การลดใชสารเคมใี นการเพาะปลกู การปลกู พืชผักสวนครวั การเล้ยี งสตั ว (ปลา กบ ไกไข และสกุ ร) เปน ตน ซึง่ คนในชมุ ชนเขา ใจวา เศรษฐกจิ พอเพยี ง คือ การลดรายจา ยเพิ่ม รายไดลดการซ้ือการใชของท่ีไมจ ำเปน หรือส่งิ ของฟมุ เฟอ ย การปลกู อยปู ลกู กิน การวางแผนการใชจาย อยางประหยัด และการจดั ทำบญั ชคี รัวเรอื น โดยเนน ไปทคี่ วามพอดีพอประมาณ คือ ไมมากไมนอ ย จน เกินไป ทสี่ ำคญั ตองไมเบยี ดเบยี นผูอนื่ และเมือ่ สามารถพงึ่ ตนเองไดแ ลวก็ตอ งแบงปนชว ยเหลอื ผูอน่ื ตาม อัตภาพตอมาคอื ในเรอื่ งของความมเี หตผุ ลโดยการรูจกั การวางแผน การใชช วี ิตและการใชจา ยอยา งรอบคอบ สุดทา ยคือเรอื่ งของภูมิคมุ กัน หมายถงึ การเตรียมตวั เตรยี มใจใหสามารถพรอมรับกบั สภาพ ปญหา หรือ ผลกระทบท่ีอาจจะเกดิ ข้นึ ในอนาคต และมสี ติในการรวมมือกันหาทางแกไข 6. ศนู ยพ ัฒนาคุณธรรมจงั หวดั กาฬสนิ ธุ วดั ปานาคำ ตำบลจุมจัง อำเภอกฉุ นิ ารายณ จังหวัดกาฬสนิ ธุ “จมุ จังโมเดล” จากจุดเรม่ิ ตนของการแกไขปญหาความยากจน ทำใหแ นวคิดน้ไี ดป รบั เปล่ยี น เพอ่ื นำมาชวยเหลือกลมุ ผูด อยโอกาสมากมายในตำบล และพนื้ ทีอ่ น่ื ๆ ที่เขามาเรียนรูและนำไปปฏบิ ัติ จากการลองผดิ ลองถูก และการศึกษาผาน Case Study ตางๆ ทำใหพ ระอาจารยไ ดสรา งแนวทางการแกไ ข ปญ หาความยากจนใหแกเ กษตรกรในพื้นท่ีตำบลจมุ จัง โดยเรมิ่ จากการทำเกษตร 1 ไร ไมย ากไมจ นดว ย นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส

178 เครอ่ื งมือทม่ี ีช่อื วา “หลุมพอเพียง” ซ่งึ ทำไดไมยาก ซงึ่ “หลุมพอเพียง” เปน การขุดหลมุ เพอ่ื ปลูกตน ไม โดยวดั ขนาด กวา ง 2 เมตร คณู 2 เมตร คือ 1 หลมุ และใน 1 หลมุ นจี้ ะตองมีพชื 4 ชนดิ ปนกนั คือ พี่เล้ยี ง 1 ยนื ตน 4 ฉลาด 5 ปญ ญาออน 10 โดยสีอ่ ยางนจี้ ะตองอยูในหลมุ เดยี วกนั นค่ี อื กลยุทธ “หลุมพอเพียง” โดยที่หลุมพอเพียง ดงั กลา วกลายเปนเครื่องมือสูความสำเรจ็ ในการทำเกษตรแบบพอเพียงและ ไดก ลายเปน นวตั กรรมการประยุกตใชเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารแกไขปญหาของผดู อยโอกาสในชุมชนกรณี ศึกษาความสำเรจ็ “หลุมพอเพียง เครื่องมอื ทรงพลงั สคู วามสำเร็จในการทำเกษตรแบบพอเพียงของ จังหวัด กาฬสนิ ธุ” ศนู ยพัฒนาคุณธรรมจังหวดั กาฬสินธุ วดั ปานาคำ ส่งิ ตางๆ ที่ไดมกี ารพฒั นาอยาง ตอเนอื่ ง เกิดจากแนวคดิ ของพระอาจารยท ี่มองถงึ เรอ่ื งของการนำนวตั กรรมดังกลา วไปชวยเหลอื กลมุ ผูดอ ยโอกาส ไมวา จะเปนคนพกิ าร ผูต ิดยาเสพตดิ หรอื กลมุ คนยากจนตางๆ ซ่ึงพระอาจารยไดส ะทอน ความเปนคนดอยโอกาส คนท่ีขาดโอกาสวา “เราพบวาพลงั ของคนทีด่ อ ย มีพลงั มาก ไมไดนอยกวาคน ท่ีมี ถา เราทำใหเ คายืนได เพราะคนพวกน้ีจะรซู งึ้ ดกี บั คำวา ลำบาก รูซึง้ ดีกับคำวา อดอยาก รูซ้ึงดีกับ คำวาทุกข รูซ ง้ึ ดกี ับคำวา ถูกท้ิง คนพวกน้ถี ูกทงิ้ มากอ น แลวพอตนเองมีโอกาสแลวจึงไมทิง้ คนอนื่ ” จากกระบวนการเรยี นรทู ัง้ หมด กอเกดิ ผลลพั ธท เ่ี กดิ ข้ึนจากการประยกุ ตใชแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียง ทำใหค นในชมุ ชนเกิดรายได และอาชีพเพ่ิมขนึ้ ลดปญ หาความยากจน สรางใหเกิดตลาดในการ ขายสินคาทมี่ ีคุณภาพ ซึ่งเปนเปาหมายหลักของการนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพียงมาใช 7. ศูนยพ ุทธธรรมพรหมวชริ ญาณ ศนู ยเรียนรูปูทะเลยมหาวิชชาลัย วดั ปาดงใหญ วังออ ตำบล หัวดอน อำเภอเขอ่ื งใน จังหวัดอุบลราชธานี ชุมชนบานวังออ เปน ชมุ ชนทีม่ ีผูน ำชุมชนและชาวบานใหความรว มมอื เพ่ือพฒั นาหมูบ า น เปน อยา งดดี ว ยวฒั นธรรมของชาวอีสานทยี่ งั ใหการชวยเหลอื พึ่งพาซึง่ กันและกัน จากการศกึ ษาพบวาภายใต หลักการดำเนินงานของชุมชนนไ้ี ดใ ชห ลกั การ“บ ว ร”หรือ บาน วดั ราชการ เปน ตัวขับเคล่ือนสอดประสาน ใหเกิดการพึ่งพิงกันเพื่อประโยชนส ขุ ของคนในชุมชน นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส

179 ดว ยเหตทุ ี่ไดกลา วมาในขางตน วา ชุมชนบานวงั ออ อยรู ว มกนั ดวยอาศัยหลัก \"บ ว ร\" จึงทำใหศนู ย พุทธธรรมพรหมวชริ ญาณ วัดปาวังออ ไดร บั การสนับสนุนเปน สถานปฏบิ ตั ธิ รรมจากพระพรหมวชิรญาณ ซง่ึ กิจกรรมเร่มิ แรกของศูนยฯ คือ การฝก อบบรมเยาวชน ผูสนใจทงั้ ทางธรรม และแนวคดิ การพึ่งพา ตนเองตางๆ ซง่ึ พระครูสขุ มุ วรรโณภาส ซงึ่ ถอื เปน ลูกหลานบานวงั ออ มคี วามตองการที่จะพฒั นาพ้ืนท่ีชมุ ชน และพัฒนา คณุ ภาพชวี ิตของคนในชุมชน จึงไดส ง เสรมิ ใหคนในชมุ ชนนำแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งมา ประยุกตใชในชีวติ ประจำวนั จากแนวคดิ ของศนู ยพทุ ธธรรมพรหมวชิรญาณ ซ่งึ มีพระนกั พัฒนาทท่ี ำกจิ กรรมพฒั นาชุมชนมา โดยตลอด อีกทงั้ ไดศ ึกษาหาความรทู ัง้ จากการศกึ ษาทางธรรม ทางวิชาการทำใหมอี งคค วามรตู า งๆ มากมาย มาพัฒนาวดั และชมุ ชน ซงึ่ แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี งเปน เรือ่ งทน่ี ำมาประยกุ ตใชในชมุ ชนและจากการศกึ ษา แนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี งซง่ึ เปนศาสตรพ ระราชาไดมกี ารนำมาประยุกตใชในการดำเนินกิจกรรมตางๆ โดยไดว างแนวทางการปฏบิ ตั ติ ามทฤษฎบี นั ได 9 ขั้น ซ่ึงเปน แนวคิดทีส่ ามารถนำไปปฏิบตั ิไดจรงิ ต้งั แต เร่ิมตนจนถงึ ขั้นตอนสดุ ทายซึ่งจะสรางหลกั ประกันตอชุมชนใหส ามารถพ่งึ พาตนเองได โดยทฤษฎบี นั ได 9 ขน้ั ไดแก ขนั้ ท่ี 1 พอกิน ขนั้ ที่ 2-4 พอใช พออยู พอรม เยน็ ขั้นที่ 5-6 บุญและทาน ขนั้ ที่ 7 เกบ็ รักษา ข้ันที่ 8 มีขาย ขั้นท่ี 9 มีเครอื ขา ย จากทฤษฎดี งั กลา ว มองวาหากชุมชนเขมแขง็ แลวก็จะสามารถชวยเหลอื ผูดอยโอกาสทั้งทางตรงและทางออมไดอ ีกดวย จากการศึกษาพบวา ผลที่เกดิ ขึ้นจากการสงเสริมใหชุมชนนำศาสตรแหง พระราชา ไปใชตามบนั ได 9 ข้นั คอื ชมุ ชนมกี ารปลูกพชื ผกั สวนครวั หนา บา น และยังมีรายไดเสริมจากการสงสนิ คา เกษตรกรรม สงใหก ับตลาดรบั ซื้อ ซึ่งมผี เู ขา มารบั ซือ้ สินคาตลอด อกี ทัง้ ชุมชนยงั ไดม ีการแบง ปน พชื ผักทางการเกษตร ตอกนั มีการทำบัญชคี รัวเรือน การแสวงหาความรูร ว มกันเพือ่ พฒั นาแนวทางการดำเนินการรวมกัน ทั้งนี้ จากการดำเนนิ งาน สรางเครอื ขา ย 9 ชุมชน 9 ศนู ยเ รยี นรถู อื วา เปน การขยายตอ ยอดส่ิงทีท่ า นเชอื่ ไปสู ชุมชนอ่ืน ซ่งึ แนวทางขัน้ ตอนตองสรา งแกนนำในแตล ะชมุ ชนเพ่อื จะไปขยายผลตอโดยมพี ่ีเล้ยี ง ใหคำแนะนำ บนั ได 9 ขน้ั อาจจะดแู ลวมคี วามเปนทฤษฎี มีความเปน วิชาการ แตแ ทจริงนนั้ เปน สิ่งท่ีสามารถทจ่ี ะเรยี นรู ไดดว ยตนเอง เพราะเปน เสมือนวถิ ปี ฏิบัติ ทมี นุษย ทอี่ ยใู นสังคมตอ งดำเนินตาม การประยุกตใ ชแ นวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงของชุมชนบางออ มองถึงกระบวนการทางสังคมทเ่ี ม่ือ มกี ารขบั เคล่ือนการนำศาสตรพ ระราชามาใช จะสงผลในแงการชวยเหลือของเหลาผดู อ ยโอกาสในชมุ ชน โดยใชวธิ กี ารชักชวนเขารว มกจิ กรรม การชว ยเหลือทั้งเรื่องเงิน เรอ่ื งอาหาร เรือ่ งสวัสดิการตางๆ ซง่ึ โครงการ ทด่ี ำเนินงานอยนู ้ี ถือวามีการใหสวสั ดิการแกช มุ ชนในดานรายได ทำใหค ณุ ภาพชีวิตของคนในชมุ ชนมี ความเปนอยทู ี่ดขี ึ้น อกี ทัง้ กจิ กรรมตา งๆ ทอี่ ยูใ นชุมชนทเ่ี ก่ียวกบั เศรษฐกิจพอเพยี งนั้นยงั สามารถดึงให ผดู อยโอกาสเขามารว ม ทำใหเ ขาเหลานัน้ ไดรับความชวยเหลอื ท้งั ทางตรงทางออม ซึ่งแนวคดิ ท่สี ำคัญ ของการชว ยเหลอื ผดู อ ยโอกาส นั้นแทรกอยใู นหลกั การ บันได 9 ข้นั ท่ีหากสง เสริมใหผูดอยโอกาสเขา มาสู กระบวนการเศรษฐกิจพอเพียงไดเ ขาเหลา นนั้ จะไดร ับสวัสดิการจากตวั เขาเองและจากชมุ ชน และในบันได ขัน้ ท่ี ๔ ยังพูดถงึ การแบงปนชว ยเหลอื ซึง่ กนั และกันและสำคัญที่สดุ คือการสรางเครือขา ยใหครอบคลมุ และหลากหลาย จะสง ผลใหเกดิ การชวยเหลือผดู อยโอกาสเหลา นน้ั ได นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่ือผูดอยโอกาส

180 8. ศนู ยเรยี นรเู ศรษฐกจิ พอเพยี งเพอ่ื นพึ่ง(ภาฯ)ยามยาก ตำบลบานแห อำเภอเมอื ง จงั หวัดอางทอง ชุมชนตำบลบา นแห พืน้ ท่สี ว นใหญเปน พนื้ ที่ทำการเกษตร ทำไร ทำนา แตเมอ่ื ป 2549 เกดิ อุทกภยั ครั้งใหญ บานเรือนและพื้นท่ีทำการเกษตรของประชาชนในพืน้ ทตี่ ำบลบา นแห ตองจมอยูใ ตน ำ้ เพราะ น้ำทว มสงู ถงึ 2 เมตร เปนเวลา 3 เดอื น สรางความเดือดรอ นมาสูป ระชาชนในพื้นทเ่ี ปน อยา งมาก ทง้ั ดา น ความเปน อยแู ละดา นเศรษฐกิจ เมอ่ื นำ้ ลดลงประชาชนในพืน้ ทีต่ อ งเร่มิ ตน นับหน่งึ กนั ใหม เนอื่ งจากตน ไม ตางๆที่ปลูกไวตายทั้งหมด ระหวางทีป่ ระสบปญ หาอุทกภัยในตำบลบานแห ก็มหี นว ยงานตางๆ เขามา ใหการชวยเหลือ ในขณะนน้ั มผี ูน ำ คอื ผูใหญน งนุช คำคง หรือทช่ี าวบานเรยี กวา “ผใู หญจอย” ไดให การชวยเหลือประชาชนในหมูบานอยา งเต็มท่ี โดยมกี ารขอถงุ ยังชพี จากหนว ยงานมาทัง้ หมด 12 ครงั้ ภายในระยะเวลา 3 เดือน จึงมีความคดิ วา จะทำอยา งไรเพื่อใหป ระชาชนสามารถดำรงชีวติ อยูไดด ว ยตนเอง ไมใช“ พอถุงยงั ชีพหมดกแ็ บมือขอใหม” และในเวลานั้นไดทราบขาวเกย่ี วกับมูลนธิ ิเพ่อื นพ่งึ (ภาฯ) ยามยาก ทำใหป ระชาชนทีไ่ ดรบั ความเดือดรอนตอ งการถุงพระราชทานขึ้นมา ผูใ หญจอย จึงไดประสานกบั รอง ประธานมลู นธิ ฯิ (หมอพชิ ิต) โดยขอถุงพระราชทานจำนวน 1,000 ชดุ แตไ มไดรบั การสนับสนนุ แตค ณุ หมอ ไดใ หด ำเนนิ โครงการฟน ฟูผูประสบอุทกภัยตามแนวพระราชดำริ ในตอนแรกน้ันไมต อ งการโครงการน้ี เทาใดนัก เนื่องจากไมมีความรูและความเขา ใจคำวา “เศรษฐกิจพอเพียง” ดพี อ ไมเคยรวู า “เกษตร ทฤษฎใี หม เกษตรผสมผสาน” ของในหลวงรชั กาลที่ 9 คืออะไร แตพ อมารูขา ววา ชาวบา นตองประสบ กบั การซอ้ื พืชผกั มาบริโภคในราคาแพงจงึ สงผลใหผ ใู หญจอยรับโครงการนม้ี าดำเนินการ ซึ่งเปนการรบั “เพราะเหตจุ ำเปน ไมไ ดอ ยากได” เพราะผใู หญจอยเคยพาประชาชนในพน้ื ท่เี ขา รับการอบรมมาแลว แต เมื่อกลบั มาก็เปน หนสี้ ินเหมือนเดิม ความเปลีย่ นแปลงทเี่ กิดขน้ึ หลังจากการนอ มนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงมาใชเปนแนวทาง ในการดำเนินชวี ติ มีความเปนอยูดีขึ้น มอี าชพี สรางรายได ครอบครวั มีความสุขเนื่องจากไมมีภาระหนี้สนิ และการดำเนนิ งานตามหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียงทผ่ี า นมาสามารถขยายเครือขา ยโดยไดน ำความรู แนวทางการดำเนินงานของศูนยเ รยี นรูฯ ไปสูช มุ ชนภายนอกได จากการนอ มนำหลักปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมาใช สามารถชวยแกไขปญ หาของคนในครอบครวั และชุมชนไดดงั น้ี คอื 1.การมีอาชพี ท่มี ่นั คงในการดำเนินชีวิต เนอ่ื งจากการทำการเกษตรผสมผสาน ทำใหลดความเสยี่ ง ในการปลกู พชื นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคุม ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

181 2. มีรายไดเ พม่ิ มากข้นึ และลดรายจายในครวั เรอื นจากการผลิตของใชเอง และชมุ ชนใชข องท่ี ผลติ ในชมุ ชน 3. ความสัมพนั ธใ นชุมชนเพิ่มมากข้ึน มคี วามเอื้ออาทรกนั มากขน้ึ เหน็ คณุ คาของภูมปิ ญญา ทองถ่ินที่มีอยูในชมุ ชน แนวทางในการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงไปชว ยเหลือกลมุ ผตู อ งขงั 1. การใหองคค วามรกู ับผปู ระสบปญ หาทางสงั คม เชน ผตู อ งขงั ท่กี ำลงั จะไดรับการปลอ ยตัว ใหส ามารถประกอบอาชพี ทางดา นการเกษตรไดเปน อยางดีเมอ่ื พน โทษ 2. การขยายผลการดำเนนิ งานใหค รอบคลุมทุกพ้นื ทโี่ ดยการทำเปนตนแบบการดำเนินงานเพ่ือ ใหเหน็ เปน เชิงประจกั ษ เพื่อใหเ กดิ การดำเนินการตาม แนวทางปฏบิ ตั ิท่ีใหมๆ เก่ียวกับเศรษฐกจิ พอเพยี งทส่ี ามารถนำมาเปน แนวทาง/ขยายผลใหกบั ชมุ ชนอืน่ หรอื ผปู ระสบปญ หาทางสงั คม (วิธกี ารดำเนนิ การ) 1. การนำความรูท ี่ไดร บั ขยายผลตอ ผปู ระสบปญหาทางสงั คมตาม model ทกี่ ำหนดของศนู ย เรยี นรฯู 2. การยืนหยัดอยไู ดดวยตนเอง โดยไมตอ งรอความชวยเหลอื จากหนวยงานภายนอก ซึง่ สง ผล ใหมกี ารพึง่ พิงตนเอง 3. การปลกู พชื ผสมสาน เพอื่ ลดความเสยี่ ง หากเกิดปญ หาภัยธรรมชาติ 4. การปฏบิ ัติตนเปน ตนแบบเพื่อใหเ กิดเปน รปู ธรรมในการดำเนนิ งาน 9. กลุม วสิ าหกิจชมุ ชนแมบา นเกษตรกรบา นโคกกระทือ ตำบลวังใหญ อำเภอศรีสำโรง จังหวัดสุโขทัย หมูบานโคกกระทือ เปนหมูบา นดงั้ เดมิ เปน ชมุ ชนท่ีอยูหา งไกลความเจริญมีการตั้งบานเรือน อยูกลางกลางทงุ นา แตม ที ุนทางสังคมของชุมชน คือ การมีผูนำชุมชน และผูนำกลุม ทม่ี คี วามเสียสละ มีหวั คดิ กาวหนา สมัยใหม ซง่ึ ไดมีการนำนวัตกรรมทผี่ านการเรยี นรูนำมาสหู มูบ านและสมาชิกกลมุ ใหเ กิด นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพื่อผดู อยโอกาส

182 กระบวนการเรียนรรู วมกนั ในชมุ ชนดงั กลา ว มกี ารดำรงชีวติ แบบเศรษฐกิจพอเพียงเปนสว นใหญ เน่อื งจาก วิถชี าวบานเปน ชมุ ชนชนบท ทำใหม ีการประกอบอาชพี แบบพออยพู อกนิ ชาวบานไมฟงุ เฟอ รูจักการ ประหยัดอดออม มกี ารเพาะปลกู ไมผล พชื ผัก และเลยี้ งไก เล้ยี งปลากินเองในครัวเรือน ซึ่งสว นใหญเ กือบ ทกุ ครัวเรอื นจะมีลกั ษณะความเปน อยทู ใี่ กลเ คียงกัน ชาวบานสวนใหญเปน คนทมี่ ีจติ อาสา มคี วามใสใ จ ดูแลซ่ึงกนั และกัน มกี ารชวยเหลอื กนั อยา งดี ดว ยเหตุนีจ้ งึ ทำใหก ลุมคนดอยโอกาส หรือคนท่ียากจนใน หมบู านจะไดร ับการดูแลจากเพ่ือนบา น นอกจากนีแ้ ลวผนู ำหมูบานยงั มกี ารจัดหาสวัสดิการ จากภายนอก มาดูแลกันเองอกี ดวย เม่อื มองถงึ ประเด็นผูป ระสบปญ หาทางสงั คม ในทน่ี ห้ี มายถงึ คนยากจน ดอยโอกาส คนทขี่ าดโอกาสทางสงั คม ในชมุ ชนนีม้ เี พียง คนพกิ าร ผูสงู อายุท่ที ำงานไมไ ด และคนยากจน ก็มอี ยเู พียง ไมก ่ีราย ซึ่งคนพิการเหลา น้มี คี วามยากลำบากในการประกอบอาชีพ จึงเปน ภาระของคนในครอบครัวตอง ใหการดแู ล และมีการจดั สวสั ดิการชวยเหลอื คนพิการอยูแลว เมือ่ ศกึ ษาถึงการประยกุ ตใชเ ศรษฐกจิ พอเพยี ง ที่ดำเนนิ การอยูทงั้ ในของตัวบคุ คล และกลมุ ใน ชุมชนบานโคกกระทือ มีลกั ษณะการดำเนินงานหลายรูปแบบดว ยกัน เชน 1. การทำนา 2. การทำเกษตรแบบผสมผสาน เชน การปลูกพชื หลายชนิด พืชอายสุ ้ัน ไมผ ล พชื อายุยาว ผสมผสานกันหลายอยา งในพื้นท่ี และเลย้ี งปลา เล้ยี งเปด ไก หาน ในพน้ื ท่ี 3. การแปรรูปอาหาร ขนมตา งๆ น้ำสมนุ ไพร นำ้ ผลไม 4. ผลติ ภณั ฑจ ักสาน เชน ตะกรา ผาเอนกประสงค รูปแบบกจิ กรรมตางๆ เกิดข้นึ จากประสบการณแ ละกระบวนการเรียนรู พรอมท้ังการประยกุ ต แนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง และเกษตรทฤษฎีใหมเ ขามาใชในชุมชนอยางลงตวั ไมว า จะเปนในดานการเกษตร กจ็ ะพบวามกี ารดำเนินการระดบั ตัวบคุ คล เชน สวนเกษตรผสมผสาน จะดำเนินการในไรน า ปรบั ระดบั ยกเปนแปลงเกษตรผสมผสาน มีทกุ อยา งในแปลง รวมทั้งทพี่ ักอาศัยในสวนของการแปรรปู เพ่อื สรา งรายได ก็มี การทำขนมตา งๆ มกี ารรับทำขนม อาหารวา ง ใหแ กผูจัดประชมุ ท่วั ไป การดำเนินกิจกรรมตามหลกั เศรษฐกจิ พอเพียงนี้ สงผลดตี อการดำรงชีวติ เปนอยางมากในสวนของตัวบคุ คล พบวา การดำเนนิ การตาม หลักเศรษฐกิจพอเพียงนไ้ี ดท ำใหเ กดิ หลักคดิ ในการดำรงชีวิต ทำใหคนในชุมชนรูจกั คดิ รจู ักวางแผนดาน การผลิต การใชจา ยเงนิ และการเก็บออม รวมไปถงึ การใชเวลาวางใหเ กดิ ประโยชน อีกท้งั ยังทำใหส มาชกิ ครอบครัวไดมเี วลาอยรู วมกันมากขน้ึ มีความชวยเหลอื ซงึ่ กันและกนั ลูกกช็ ว ยพอแมท ำงาน สง ผลให ปฏิสัมพนั ธข องคนในครอบครัวดขี ้ึนเปน ครอบครวั อบอุน ไมม ีปญหาความรนุ แรงในครอบครวั นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส

183 10. ศนู ยเรียนรเู ศรษฐกิจพอเพยี ง อำเภอแมเ มาะ จังหวดั ลำปาง จากการศึกษาสภาพปญ หาของคนในชุมชน ทำใหพ บวา ในชมุ ชนน้ันยังมกี ลมุ ผมู ีรายไดนอ ยท่ยี ัง ไมยอมเปดเผยรายไดท ี่แทจ รงิ ของตนเอง ไมเ ห็นความสำคญั กับภาครฐั ไมเปดใจรบั ความชว ยเหลอื จาก หนว ยงานอยจู ำนวนหน่งึ ซ่ึงถือเปน กลมุ ใหญในชุมชน สวนสถานการณกลมุ ผดู อยโอกาสในชมุ ชน พบวา มกี ลมุ ผสู ูงอายุ มจี ำนวนมากถงึ 1,000 คน คนพกิ าร มจี ำนวน 232 คน กลุม ผูป วย มจี ำนวน 37 คน โดย ทกี่ ลุมผสู งู อายแุ ละผูพิการน้ันกพ็ บวายังไมไดรบั การดูแลเรื่องท่อี ยอู าศยั ยงั ขาดคนดแู ล สำหรับในกลมุ ผูป ว ยท่มี ีความเขม แขง็ น้นั กไ็ มค อยมปี ญหาเทา ใดนัก ท้งั น้ีในชุมชนมีกลุมของผูพ นโทษ 1 ป มีจำนวน ไมถ ึง 10 ราย ทีก่ ลับมาสูช ุมชน จะมีปญหาการประกอบอาชีพ สว นใหญผ ูตอ งขังจะเปนคดียาเสพตดิ และ ฆาคน ผูพนโทษไมม วี ชิ าชพี กรณที ีพ่ น โทษออกมาสสู ังคมภายนอก ประกอบกบั บคุ ลิกลกั ษณะของบุคคล ทำใหคนในชมุ ชนไมใหโ อกาส เชน มรี อยสกั ตามตวั ไมป รบั พฤติกรรม ถกู ชมุ ชนตีตราไมใหโอกาสและ เปด ใจยอมรบั จากสถานการณป ญ หาตา งๆ ทำใหช ุมชนดังกลาวเกิดการดำเนนิ งานของกลุมเกดิ ขน้ึ โดยไดม ี การนำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งเขา มาประยุกตใ ช และมีเปาหมายหลัก คอื การลดการใชสารเคมี เพอื่ แกปญ หาลดตนทุนการผลติ และลดอนั ตรายท่ีเกดิ จากสารเคมี ทงั้ คน แหลง นำ้ และดนิ จากการรว มมอื กันคดิ จงึ ทาใหเกดิ ปุยโบกาชิ (ปยุ ทีผ่ ลติ จากธรรมชาต)ิ ทม่ี ีฤทธเิ์ หมอื นกบั 46-0-0 ในทอ งตลาด แตทต่ี างคือ ตนทุนการผลติ ทล่ี ดลงไปอยางมาก และยังไมเปน อันตรายตอดนิ ดว ย และจากความรวมมือของหนวยงาน ในพนื้ ทไี่ มว า จะเปน สำนักงานเกษตรอำเภอ แมเมาะ สำนกั งานเกษตรจังหวัดลำปาง การไฟฟาฝา ยผลิต แหงประเทศ ไทย อำเภอแมเ มาะ สถานีพัฒนาทด่ี ินลำปาง สำนกั งานปศสุ ตั วอ ำเภอแมเ มาะ สำนักงาน ประมงอำเภอแม เมาะ ธ.ก.ส. อำเภอแมเมาะ ฯลฯ ซง่ึ เปน บทพิสจู นข องความรว มมือ หลังจากกลมุ มคี วาม เขม แข็งมากขึ้นกไ็ ดร ับการสนับสนุนงบประมาณจากรฐั มาดำเนินการกอ สรา งอาคารประชุม “ลุงจะสราง ทั้งหมดไวใ น สว นรวม” นั่นคือคำพูดที่ออกมาจากจิตใจท่ีบงบอกถงึ การให เพราะหากไวท ี่คนใดคนหน่งึ อกี ไมน านมนั จะหายไปพรอมกบั คนๆ นัน้ ดงั นัน้ ในป 2546 จึงไดม ีอาคารอบรมเกดิ ขึน้ ในชุมชนและกิจกรรม ตางๆ ก็ ตามมามากมาย ไมว า จะเปน การดำเนนิ กิจกรรมภายในกลมุ เพอื่ แกป ญ หา อาทิ นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่อื ผูดอ ยโอกาส