เล่มรายงานวิจัยนวัตกรรมเศรษฐกิจพอเพียง (ส (1)_compressed

34 4. แผนปรบั เปลย่ี นกฎหมาย 5. แผนปรบั เปลยี่ นวัฒนธรรมและคา นิยม (การประชาสงเคราะห. 2545) ประกอบกับการเขาบรหิ ารราชการแผน ดินของ รฐั บาลไดใหค วามสำคญั กับการบริหารจัดการทีม่ ี ประสทิ ธภิ าพ โปรงใสของหนว ยงานภาครัฐ และกอใหเกิด ประโยชนส งู สุดของประชาชนทำใหเ กดิ การ ปรับเปล่ียนโครงสรา ง บทบาทภารกจิ ของภาครัฐ เพือ่ ใหส อดคลองกบั สถานการณใ นปจ จุบัน สามารถ ตอบสนองตอ การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ กรมประชาสงเคราะห ซงึ่ เปน สว นราชการทมี่ ี ภารกจิ เกี่ยวขอ งกบั ประชาชนตง้ั แตเกิดจนชราภาพและตาย โดยดำเนนิ การจดั สวสั ดกิ ารสังคม ใหก าร สงเคราะห ฟนฟู คมุ ครองปองกัน และพัฒนากลมุ เปา หมาย ไดแก เด็กและเยาวชน ผูสงู อายุ คนพิการ และทุพพลภาพ คนไรทีพ่ งึ่ เรร อน ขอทานสตรี ครอบครวั ผปู ระสบภยั และผูประสบ ปญ หาสงั คมอื่น การสงเคราะหแ ละพัฒนาชาวเขา สมาชกิ นคิ มสรางตนเอง ตลอดจนสงเสริมและสนับสนุนการดำเนินงาน สงั คม สงเคราะห ของภาคเอกชนและภาคประชาชน จงึ ไดม ีการปรบั องคกร ครั้งใหญต ามแผนปฏริ ูป ระบบบริหารภาครัฐ ไปสังกัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมัน่ คงของมนุษย ตามพระราชบัญญตั ิ ปรบั ปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 ซึ่งกำหนดหนา ทข่ี องกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่นั คง ของมนุษย คอื การพัฒนาสงั คม การสรางความเปนธรรม และความเสมอภาคในสังคม การสงเสริม คุณภาพชวี ติ และความมนั่ คงในชวี ติ สถาบนั ครอบครวั และ ชุมชน ซึง่ เปนการดำเนนิ งานกับกลมุ เปาหมาย คือ ประชาชนทง้ั ประเทศ และไดจัดตง้ั สว นราชการ กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการข้นึ เพอื่ รบั ผดิ ชอบ ภารกจิ ของกรมประชาสงเคราะห กระทรวงแรงงาน และสวสั ดกิ ารสงั คม และกรมการเรงรัดพฒั นาชนบท กระทรวงมหาดไทย เฉพาะในสว นงานสงเสริมอาชพี และรายได โดยมีภารกจิ ตามกฎกระทรวงแบงสว น ราชการกรมพัฒนาสงั คมและสวัสดิการ กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมน่ั คงของมนุษย พ.ศ. 2545 คอื ใหบริการสวสั ดกิ าร สงั คม การสงั คมสงเคราะหแกผ ูดอยโอกาส ผยู ากไร คนไรทพ่ี งึ่ ผปู ระสบปญหา ทางสงั คมโดยการชวยเหลอื และแกไขปญ หาในรูปแบบของสถานสงเคราะห และการประสานงานสงตอ หนวยงานทเี่ กีย่ วของ รวมท้งั การสงเสริมสนบั สนุนใหชุมชนและทอ งถนิ่ จดั สวสั ดกิ ารสังคม เพอ่ื ใหก ลุม เปาหมายทม่ี ปี ญ หาทางสังคมสามารถดำรงชีวิต และพงึ่ ตนเองไดอยางมีศักดิ์ศรี และมสี ว นราชการในสังกดั คอื กองกลาง สำนักบริการสวัสดกิ ารสังคม สำนกั ปองกนั และแกไ ขปญหาการคาหญงิ และเด็ก และ สำนกั งานสงเสริมและสนับสนนุ วิชาการ 1-12 ป 2558 กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความมนั่ คงของมนุษย ไดม กี ารปรบั ปรุงโครงสรางการแบง สวนราชการโดยประการใชตามพระราชบญั ญัติปรบั ปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบบั ที่ 14) พ.ศ 2558 เมอ่ื วันท่ี 5 มนี าคม 2558 มีผลบังคบั ใชในวนั ท่ี 6 มีนาคม 2558 เปน ตน ไป โดยเหตผุ ลในการประกาศใช พระราชบญั ญัติ ฯ ฉบับนี้ เนอ่ื งจากการจัดโครงการสรางสว นราชการของกระทรวงการพัฒนาสังคมและ ความมัน่ คงของมนษุ ย ท่ผี า นมา ไดแยกงานดานนโยบายดา นวชิ าการและดานการปฏิบตั ิ ในแตแ ละ กลุมเปาหมายออกจากกัน ทำใหเ กิดปญ หาความซบั ซอนในการปฏิบตั ิงาน และสง ผลกระทบตอ การการให บรกิ ารประชาชน จงึ สมควรปรบั ปรุงโครงสรา งของสว นราชการข้ึนใหม โดยรวมงานดา นนโยบาย ดา น วิชาการ และดา นการปฏิบตั ขิ องกลมุ เปาหมายเดยี วใหอยูในสวนราชการเดียวกนั เพอื่ ใหสามารถกำหนด เปาหมายและทศิ ทางการปฏบิ ตั ิงานของสวนราชการใหเ ปนไปอยางมีประสิทธภิ าพและลดการทำงานท่ี ซำ้ ซอ น รวมทั้งเปนการประหยัดทรัพยากรภาครัฐใหมากยงิ่ ขึน้ นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

35 กรมพัฒนาสงั คมและสวัสดกิ าร กองคุมครองสวสั ดภิ าพและเสรมิ สรางคณุ ภาพชีวิต มอี ำนาจ หนาท่ี ดงั น้ี 1. จดั ทำสถานการณท างสงั คม กำหนดยุทธศาสตร มาตรการ กลไก แผนงานและมาตรฐาน การจัดบรกิ ารสวสั ดิการสงั คมแกค นไรท ีพ่ ่ึง และผกู ระทำความผดิ ตามกฎหมายควบคมุ การขอทาน และ กำกับดแู ลใหเ ปน ไปตามมาตรฐานท่กี ำหนด 2. พฒั นาระบบ รูปแบบการดำเนนิ งานคมุ ครอง พทิ ักษส ิทธิ แกค นไรท ี่พึ่ง และผูกระทำความผิด ตามกฎหมายควบคมุ การขอทาน 3. ใหการชวยเหลือและคุมครองสวัสดภิ าพแกผ ูอยูในสภาวะยากลำบาก คนไรที่พ่ึง และผกู ระทำ ความผดิ ตามกฎหมายควบคมุ การขอทาน 4. สงเสรมิ สนับสนนุ การคุม ครองสวสั ดภิ าพแกค นไรท พ่ี ึง่ การพฒั นาศกั ยภาพแกหนวยงานใน สังกดั องคกรปกครองสว นทอ งถ่ิน องคก รสาธารณประโยชน องคกรสวัสดิการชมุ ชน องคกรภาคเอกชน อนื่ และกลุมคนไรท่ีพงึ่ 5. จัดทำขอมลู และสารสนเทศเพ่ือสนับสนนุ การปฏบิ ตั งิ าน 6. งานเลขานกุ ารของคณะกรรมการคมุ ครองคนไรทีพ่ ่ึง 7. กำกับดแู ลและสนับสนุนการดำเนนิ งานของหนวยงานในสงั กดั 8. ปฏิบัติการอ่นื ใดตามทไ่ี ดร บั มอบหมาย โดยมโี ครงสรา งภายในกองคมุ ครองสวัสดภิ าพและเสรมิ สรางคุณภาพชวี ติ ประกอบดวย 1) ฝา ยบริหารท่ัวไป 2) กลุมมาตรการและกลไก 3) กลุมการคมุ ครองและพทิ ักษสิทธิ 4) กลุม การสง เสริมและพัฒนา 5) กลุม การชวยเหลือและคมุ ครองสวสั ดภิ าพ 2.4.2 สถานการณผดู อ ยโอกาส สถานการณของผดู อยโอกาสสถติ ิและขอมลู สำนักพัฒนาเศรษฐกจิ ชุมชนและการกระจายรายได สศช. กลุมผดู อยโอกาส จำนวน คนยากจน 8.8 ลานคน (สคช.2554) คนเรร อน คนขอทาน คนไรท พ่ี ่ึง 3,909 คน (พ.ม. 2554) ผูไมมสี ถานะทางทะเบียนราษฎร 351,775 คน ผูท่ีไมมีสัญชาติไทย และมีชอ่ื อยู (กรมการปกครอง 2555) ในทะเบียนบาน นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

36 กลุมผูดอ ยโอกาส จำนวน ผปู ว ย/ผตู ดิ เชอ้ื เอชไอวี 433,635 คน (กระทรวงพัฒนาสงั คมและความมน่ั คงของมนษุ ย 2558) ผูพน โทษ 7,288 คน (ขอมูล ณ วันที่ 31 มกราคม 2554 : กรมราชทัณฑ) ปญหาของผูด อยโอกาส 1. ถูกกีดกัน ถูกเลือกปฏบิ ัติทไ่ี มเปน ธรรม 2. ขาดการยอมรบั จากสังคม (ไมมตี วั ตน อยูในภาวะยากลำบาก) 3. สงั คมมีทศั นคตเิ ชิงลบ 4. การใหบริการของรฐั หนว ยงานยังจำกัด ไมครอบคลุม มขี อกำหนดทีก่ ดี กัน 5. ผูดอยโอกาสมที ัศนคติเชิงลบตอ ตนเอง 6. ขาดโอกาสในการมีสว นรวมในการพัฒนา การขับเคลือ่ นงานดา นผูด อ ยโอกาสของ สท. (ในขณะน้นั ภารกิจดา นผูดอ ยโอกาสเปน บทบาท ของสำนกั งานสงเสริมสวสั ดภิ าพและพทิ กั ษเ ดก็ เยาวชน ผูด อ ยโอกาส และผสู ูงอาย)ุ แบง ระดบั ยทุ ธศาสตร ดังนี้ 1. ระดับยุทธศาสตร สง เสริมใหเ กดิ ความรวมมือระหวา งหนว ยงาน องคกร อน่ื ๆ เพ่ือพัฒนาศกั ยภาพและคุม ครอง สทิ ธขิ องผดู อยโอกาส 2. ระดับชุมชน 2.1 พ้นื ท่ี อปท. ในการดำเนินงานการขบั เคล่อื นระดบั พ้ืนทีข่ อง อปท. สท มกี ารสงเสริมใหมี กระบวนการคมุ ครองพทิ ักษสทิ ธิผดู อ ยโอกาส 2.2 พืน้ ที่ชุมชนของกรุงเทพมหานคร สท. มกี ารสนับสนุนชมุ ชนในพน้ื ทขี่ องกรงุ เทพมหานคร ท่มี ีความพรอ มเพ่ือจดั ตง้ั ศนู ยพิทักษส ิทธผิ ดู อ ยโอกาสในชมุ ชน การพฒั นามาตรการ และกลไก 1. ระดบั ยทุ ธศาสตร 1.1 จดั ทำยุทธศาสตรสง เสรมิ การพฒั นาศกั ยภาพและคมุ ครองพิทักษส ทิ ธิ ผูดอยโอกาส (พ.ศ. 2556-2559) มี 6 ยทุ ธศาสตร ดงั นี้ ยทุ ธศาสตรท ่ี 1 การเสริมพลังและพัฒนาศักยภาพผดู อ ยโอกาส ยทุ ธศาสตรท่ี 2 การเขา ถงึ สทิ ธิ สวสั ดกิ ารสงั คมและการคุมครองพิทกั ษสิทธผิ ูดอ ยโอกาส ยุทธศาสตรท่ี 3 การพัฒนาและเสริมพลังเครือขา ยภาคประชาสังคม ยุทธศาสตรที่ 4 การพัฒนาระบบฐานขอ มลู องคความรแู ละนวัตกรรมทางสงั คม ยุทธศาสตรที่ 5 การสอ่ื สารสาธารณะ ยทุ ธศาสตรที่ 6 การบรหิ ารจดั การยทุ ธศาสตรส กู ารปฏบิ ัติ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่ือผูดอยโอกาส

37 1.2 จัดทำมาตรฐานการสง เสริมสวัสดิภาพและคมุ ครองพิทกั ษส ทิ ธผิ ดู อ ยโอกาส มี 5 องคประกอบ ดงั นี้ 1) ดา นความม่นั คงในชีวติ 2) ดา นการศึกษา 3) ดา นเศรษฐกิจ 4) ดา นสังคม 5) ดา นสทิ ธิทางสงั คม/การคมุ ครอง 1.3 พฒั นาและสนับสนุนการจัดทำฐานขอ มลู ผดู อยโอกาสในพ้ืนที่ 1.4 พจิ ารณากล่ันกรองขอเสนอเชงิ นโยบาย ตอผูบรหิ ารกระทรวง และคณะกรรมการท่ีเก่ียวขอ ง และ ก.ส.ค. 1.5 เพิม่ ประสทิ ธภิ าพการคุม ครองและพิทักษสทิ ธิผูดอ ยโอกาส ในภูมภิ าคโดยกลไกคณะกรรมการ สงเสริมการจัดสวัสดิการสงั คมจงั หวดั (ก.ส.จ.) 1.6 สงเสริมการจดั ทำแผนสงเสริมสวัสดิการแกผูดอ ยโอกาส ของจังหวัด และทองถิ่น การคุม ครอง และพิทักษสทิ ธผิ ูดอ ยโอกาส * ดำเนนิ การดานสทิ ธแิ ละการเขา ถึงสิทธิของผดู อยโอกาส * สง เสรมิ การขับเคลือ่ นกระบวนการคมุ ครองและพิทักษสิทธผิ ูด อ ยโอกาสระดบั ชุมชน * รว มมือกับกรมการปกครอง สมช. ในการสำรวจเพื่อกำหนดสถานะบคุ คลใหก บั ผูไ มม ีสถานะ ทางทะเบียนราษฎร * การสงเสรมิ ศกั ยภาพผูดอยโอกาส * จัดกิจกรรมเพือ่ สงเสรมิ และปรับเปล่ยี นเจตคตติ อ ผดู อ ยโอกาส * สง เสรมิ กระบวนการสรา งคุณคาในตนเองแกผ ดู อยโอกาส * สง เสรมิ การจดั ตงั้ กลมุ ชวยเหลือตนเองของผดู อ ยโอกาส * สนับสนุนให NGO องคกรชุมชน จดั สวสั ดิการแกผูดอ ยโอกาสตามมาตรฐานฯ * ยกยอ งเชิดชบู คุ คล องคกร ส่อื ทท่ี ำคุณประโยชนตอผูอยูในภาวะยากลำบาก และผูอ ยูใ นภาวะ ยากลำบาก การขับเคลอื่ นงานดานผดู อ ยโอกาสในระดับชุมชน ในทอ งถน่ิ สงเสรมิ กระบวนการคุมครองพิทักษสิทธิผูด อ ยโอกาสในพื้นทต่ี ำบลตน แบบ 3 ตำบล มกี ระบวนการ ดงั นี้ 1) จัดตงั้ คณะกรรมการ หรอื กำหนดคณะทำงานรับผดิ ชอบ 2) จดั เก็บขอ มูลผูดอยโอกาสของตำบลตนแบบ 3) มกี ารวางแผนจัดกิจกรรมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส 4) มีการดำเนินกจิ กรรมตามแผน กบั กลมุ ผูดอ ยโอกาสตามมาตรฐานฯ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุม ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

38 ในกรุงเทพมหานคร รว มกับสภาพฒั นาสงั คมภาคประชาชน จดั ตัง้ ศูนยพิทักษส ิทธผิ ูดอ ยโอกาสในชุมชน มกี ระบวนการ 1) กำหนดกลไกทำงานรบั ผิดชอบผดู อยโอกาส 2) จัดเก็บขอมูลผูดอยโอกาสในชมุ ชน 3) มกี ารวางแผนจดั กจิ กรรมเพอ่ื ผดู อยโอกาส 4) มกี ารดำเนนิ กจิ กรรมเพือ่ ใหเกดิ สวสั ดกิ ารแกผ ูด อยโอกาสตามมาตรฐานฯ การจดั สวสั ดิการแกผดู อ ยโอกาสในประเทศไทย กลมุ คนยากจน เชน 1) การจายเงนิ สงเคราะหจากกองทุนสงเคราะหร าษฎรอัตคดั ขาดแคลนทัว่ ไป ไมเ กินครงั้ ละ 5,000 บาท 2) การชว ยเหลือคา อาหาร คา พาหนะ และคา รกั ษาพยาบาล สำหรบั ผูต กทุกขไดย ากกลบั ภูมลิ ำเนา 3) การใหทพ่ี กั ชวั่ คราว ณ บานพักช่ัวคราวคนจนเมอื ง 4 แหง เพ่อื ชวยเหลือความเดือนรอน ดานทอี่ ยูอาศยั ที่เกดิ จากปญ หาสาธารณภัย โดยขอพกั อาศัยไดคร้ังละไมเกิน 180 ชวั่ โมง คนเรรอน คนไรที่พ่งึ และคนขอทาน เชน 1) ชว ยเหลอื ส่ิงของ และเงินคา เคร่อื งอปุ โภคบรโิ ภค คา รกั ษาพยาบาล คาซอมแซมบา น และ ทุนประกอบอาชีพ ครง้ั ละไมเ กนิ 1,000 บาท และชว ยเหลอื ไดไมเกิน 3 คร้งั 2) ใหก ารอปุ การะในสถานสงเคราะหคนไรท่พี ่งึ จำนวน 11 แหง เนนฝกอาชพี ใหออกไป ประกอบอาชีพได 3) ใหก ารศกึ ษาแกเ ดก็ เรรอ นซง่ึ ตอยอดมาจากโครงการครขู า งถนน เปน ศนู ยส รางโอกาสเดก็ จำนวน 7 แหง กลุมบคุ คลทม่ี ีปญหาสถานะทางกฎหมาย เชน 1) เด็กที่เกดิ ใหมไดร ับการจดทะเบียนการเกดิ 2) สิทธิในการรักษาพยาบาล 3) สิทธิดา นการศกึ ษา 4) สทิ ธใิ นการไดรบั การสงเคราะหจ ากศูนยพฒั นาและสงเคราะหชาวเขา 14 แหง กลุมผูไดรบั ผลกระทบจากเอดสและครอบครวั เชน 1) ใหบรกิ ารดานยาตา น 2) ใหการสงเคราะหค รอบครัว มีเด็ก 1 คน ไดร ับเงินสงเคราะห 1,000 บาท ไมเกิน 3,000 บาท ในกรณีท่ีมีเดก็ มากกวา 1 คน 3) ใหก ารสงเคราะหครอบครวั ไมเ กนิ 3 ครง้ั ในพนื้ ที่ กทม. ไมเกิน 2,000 บาท/ราย และตาง จงั หวัดไมเ กิน 1,000 บาท/ราย 4) เงินทุนสำหรับผูปวยเอดสน ำไปประกอบอาชพี ไมเ กนิ 5,000 บาท/ราย 5) เบ้ียยังชพี 500 บาท/คน/เดือน นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

39 ผูพนโทษ เชน 1) การชว ยเหลือครอบครัวผูพน โทษ เชน คาเดินทาง คาเครื่องอุปโภคบรโิ ภค 2) การสงเคราะหเ งินแกค รอบครวั เพือ่ เปนทนุ ประกอบอาชีพ หรือคาครองชีพ 3) การไดรบั การฝก และพฒั นาอาชีพ 2.4.3 ยุทธศาสตรสงเสริมการพฒั นาศักยภาพและคุม ครองพทิ กั ษส ิทธผิ ดู อยโอกาส 4 ป (พ.ศ. 2556 – 2559) วสิ ยั ทัศน/ ยทุ ธศาสตร“ ผูดอยโอกาสไดรับการยอมรบั สามารถพฒั นาตนเองและพง่ึ ตนเองได เขา ถึงสทิ ธอิ ยา งมศี ักดิศ์ รี มีคณุ ภาพชวี ิตทดี่ ี โดยการมีสวนรวมของเครือขายภาคประชาสังคม” กลุมผูดอ ยโอกาส หมายถงึ 1) คนยากจน 2) บคุ คลเรร อน 3) ผูไมมีสถานะทางทะเบยี นราษฎร 4) ผูตดิ เชือ้ HIV /ผูปว ยเอดส และผไู ดรับผลกระทบ เชน ครอบครัว ชมุ ชน 5) ผูพน โทษ ประเด็นยุทธศาสตรและมาตรการ/กลยุทธ จากการวเิ คราะหจดุ แข็ง (Strengths) จดุ ออ น (Weaknesses) โอกาส (Opportunities) และ ภยั คุกคาม/อปุ สรรค (Threats) หรอื เทคนิค SWOT นอกจากนั้นยังดำเนนิ การกำหนดกลยทุ ธ จากการ วิเคราะห SWTO Matrix ซึ่งเปนการระดมสมองจากผเู ขา รว มประชมุ การปรบั ยทุ ธศาสตร สง เสรมิ การ พฒั นาศักยภาพและคมุ ครองพทิ ักษสทิ ธผิ ูด อยโอกาส สามารถกำหนดเปนยุทธศาสตร สง เสริมการพัฒนา ศักยภาพและคุมครองพิทักษส ิทธิผดู อ ยโอกาส 4 ป (พ.ศ. 2556 - 2559)ดังน้ี ยทุ ธศาสตรท ี่ 1 การเสริมพลังและพฒั นาศกั ยภาพผดู อ ยโอกาส เปาประสงค 1. สง เสริมกลุม และเครอื ขา ยในการจัดการตนเองของผูดอยโอกาส 2. เสรมิ พลงั สรา งคุณคาแกผดู อ ยโอกาสใหเกดิ การยอมรบั มที ศั นคตทิ ด่ี ี และเชื่อม่นั ในคุณคา แหง ตน 3. สรางความรูความเขา ใจเรื่องผดู อ ยโอกาสในมุมมองใหมแกส ังคมท่ีเออ้ื ตอ การคมุ ครองและ พทิ กั ษส ิทธิบนพ้นื ฐานสทิ ธิมนษุ ยชนและศกั ดิศ์ รีความเปน มนษุ ย มาตรการ/กลยุทธ 1. มาตรการสนับสนนุ สงเสรมิ กลมุ และเครอื ขายในการจัดการตนเองของผูดอยโอกาส 2. มาตรการสรา งเสรมิ ทศั นคติการอยูรวมกับผูดอ ยโอกาสในสถานทที่ ำงาน ครอบครวั ชุมชน และสังคม 3. มาตรการเตรียมความพรอมของผดู อ ยโอกาสเพ่อื เทาทนั การเขาสูประชาคมอาเซยี น นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพื่อผูด อ ยโอกาส

40 ยุทธศาสตรท่ี 2 การเขาถึงสทิ ธิ สวัสดิการสงั คม และการคุม ครองพิทักษส ิทธผิ ูดอ ยโอกาส เปา ประสงค 1. มรี ะบบ รปู แบบ กระบวนการ มาตรการ และกลไกการคุม ครอง พทิ ักษสิทธทิ เี่ หมาะสมกับ กลุม ผูดอยโอกาสท่ีหลากหลาย 2. ผูดอยโอกาสมีหลักประกนั สามารถเขา ถึงหลกั ประกนั และบริการทางสงั คมท่ีรัฐจดั ใหอยา ง เสมอภาค มาตรการ/กลยุทธ 1. มาตรการสงเสรมิ และประสานความรว มมอื การทำงานดา นผูดอ ยโอกาสในภูมิภาคอาเซียน 2. มาตรการสงเสรมิ การเขา ถึงบริการและสิทธติ ามกฎหมายของผูดอยโอกาส 3. มาตรการผลักดัน/ปรับปรุงกฎหมายและระเบยี บท่เี กี่ยวขอ งกบั การพิทักษค ุมครองสิทธิผูดอย โอกาสและการสรา งระบบการคุมครองดว ยมาตรการกฎหมาย 4. มาตรการปอ งกันและดแู ลผูดอ ยโอกาสทีจ่ ะเกิดจากประชาคมอาเซียน 5. มาตรการสงเสรมิ ใหมกี ารจัดศนู ยพกั พงิ ในระดบั ชมุ ชนใหค รอบคลุมทุกพ้ืนที่ 6. มาตรการสรา งหลักประกนั การเขาถงึ สทิ ธแิ ละบรกิ ารสวสั ดกิ ารสังคมของผดู อยโอกาส ยทุ ธศาสตรที่ 3 การพฒั นาและเสริมพลังเครือขายภาคประชาสงั คม เปา ประสงคภาคเี ครอื ขายทุกภาคสวนและทุกระดับเปน พลังท่เี ขม แขง็ มีสว นรวมในการคมุ ครอง และพทิ กั ษสทิ ธิผูดอยโอกาส มาตรการ/กลยทุ ธ 1. มาตรการเชื่อมประสานภาคเอกชน (NGOs) อปท. ภาคประชาชน ธุรกจิ เอกชนในการทำงาน กับผดู อยโอกาส 2. มาตรการสงเสรมิ ภาคประชาสงั คมมีสว นรว มในกจิ กรรม/โครงการเพอื่ ผูดอ ยโอกาส 3.มาตรการสรางเครือขา ยภาคประชาชนรว มกันผลกั ดันนโยบายเกีย่ วกับผดู อยโอกาสใหม คี วาม ตอเนอื่ ง 4. มาตรการเสรมิ สรางเครือขายทางสังคมผลักดันเร่ืองผดู อ ยโอกาสเปนวาระแหงชาติ 5. มาตรการเสริมสรา งความรูแ กเจาหนาทีผ่ ปู ฏบิ ตั ิงานใหมคี วามรคู วามเขา ใจเกยี่ วกับการทำงาน กบั กลมุ เปา หมายและแนวทางการทำงานกับภาคเี ครอื ขาย ยุทธศาสตรท ี่ 4 การพฒั นาระบบฐานขอ มลู และเทคโนโลยี ตลอดจนองคค วามรแู ละนวตั กรรม ทางสังคม เปาประสงค 1. สง เสริมการวจิ ัย และการจดั การความรูดา นผูดอ ยโอกาสใหม ีความหลากหลาย ครอบคลุมและ สอดรับกับสถานการณท างสังคมทเี่ ปลย่ี นแปลง 2. เผยแพร และสง เสรมิ การนำผลการวจิ ัยไปสกู ารกำหนดนโยบายและการปฏบิ ัติ 3. มีการจดั เกบ็ ขอมลู เกยี่ วกบั ผูด อ ยโอกาสและการใชประโยชนรว มกนั ระหวา งหนว ยงาน องคก ร เครือขาย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพอ่ื ผูด อ ยโอกาส

41 4. เกิดการเช่อื มโยงและบูรณาการการดำเนนิ งานดานการคุม ครองและพทิ ักษส ทิ ธิผูดอยโอกาส ระหวา งภาคเี ครือขา ยทุกภาคสว นในสังคม มาตรการ/กลยุทธ 1. มาตรการพัฒนาระบบฐานขอ มลู ผูดอ ยโอกาสท่เี อ้ือตอ การทำงานทกุ ระดบั 2. มาตรการพฒั นามาตรการทางสังคมเพ่อื ปอ งกนั การแสวงหาผลประโยชนจากกลุมผดู อยโอกาส โดยคำนึงถงึ ทุนทางสงั คมที่มีอยู 3. มาตรการศึกษาและปรบั ปรุงกฎหมายระเบยี บขอบงั คับใหเ ออื้ ประโยชนตอการทำงานกับกลุม ผูดอ ยโอกาส 4. มาตรการศึกษาวิจยั และพฒั นาองคความรเู กีย่ วกับผดู อยโอกาสในทกุ มิติ 5. มาตรการสรางศูนยการเรียนรูเ พ่อื พัฒนาศักยภาพและพทิ ักษสทิ ธิผดู อ ยโอกาส 6. มาตรการศึกษาและพฒั นานวัตกรรมการทำงานกบั กลุม ผูดอยโอกาส 7. มาตรการศกึ ษาและวิจัยเพ่อื หาแนวทางการทำงานกับกลุมเส่ยี งใหมและแนวทางคุมครอง ผูดอ ยโอกาสในประชาคมอาเซยี น 8. มาตรการศึกษาและพัฒนาการดแู ลและคุมครองผูดอ ยโอกาสทไ่ี ดร ับผลกระทบจากภัยธรรมชาติ ยทุ ธศาสตรที่ 5 การส่อื สารสาธารณะ เปา ประสงค เสรมิ สรางความเขา ใจและการมที ศั นคติในทางบวกตอ ผูดอยโอกาสใหเ กิดในสังคม ชุมชนและ ทกุ ภาคสว น มาตรการ/กลยทุ ธ 1. มาตรการเพ่ิมชอ งทางและหาแนวทางการประชาสมั พันธเ ก่ียวกบั กิจกรรมโครงการของผูดอ ย โอกาสในพน้ื ทท่ี ีห่ ลากหลายชอ งทางและใหป ระชาชนรบั ทราบขอ มลู อยา งกวางขวาง 2. มาตรการเสรมิ สรางกระแสสงั คมใหมีทศั นคตทิ ี่ดตี อ กลุมผดู อยโอกาสทุกกลุม และใหสงั คม เปน สวนหน่งึ ในการดำเนนิ งานพัฒนาศกั ยภาพและคมุ ครองพิทักษสทิ ธิผดู อ ยโอกาสในสังคมรวมกัน ยุทธศาสตรท ่ี 6 การบรหิ ารจดั การยทุ ธศาสตรส ูก ารปฏิบตั ิ เปาประสงค มีการขบั เคล่อื น ผลักดันนโยบายดานผูดอ ยโอกาส มาตรการ/กลยุทธ 1. มาตรการสรา งความเขา ใจเก่ยี วกับแนวทางการดำเนินงานกับผูดอ ยโอกาสท่ีมที ิศทางเดียวกัน ทัง้ ในระดับนโยบายและระดับการปฏบิ ตั งิ าน ตลอดจนสรา งแนวทางปฏิบตั ิรวมกัน 2. มาตรการสง เสริมและสนบั สนนุ ใหอ งคกรปกครองสวนทองถ่ินมโี ครงการในระดับทองถิน่ ในการพัฒนาศักยภาพและคุมครองพิทักษสทิ ธผิ ูดอ ยโอกาสในทองถ่นิ ของตนเอง 3. มาตรการจัดสรรงบประมาณของตนเองในการพฒั นางานวิจยั และการสรางโครงการตนแบบ ของตนเองเพอื่ ใหเปนแนวทางการปฏบิ ัตริ ว มกันในสังคม 4. มาตรการประเมนิ ผลการดำเนนิ โครงการทัง้ เชิงคุณภาพและเชิงปรมิ าณ ตลอดจนการสรา ง บทเรยี นรูอ ยา งเปน รูปธรรมใหเกิดขึ้นในสังคม นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูก ารคุม ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

42 “...ความคิดน้นั ...เปนแมบ ทใหญข องการพดู และการกระทำ เพราะกจิ ทจ่ี ะทำ... คำทจี่ ะพูด ทุกอยางลวนสำเรจ็ มาจากความคิด การคดิ กอ นพดู ..และกอ นทำ จึงชว ยใหบุคคลสามารถยับยงั้ คำพูดทไ่ี มสมควร...หยดุ ยง้ั การกระทำที่ไมถกู ตอง...” พระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ในพธิ พี ระราชทานปรญิ ญาบตั รของจฬุ าลงกรณม หาวิทยาลัย วันที่ 10 กรกฎาคม 2540 “...การจะเปนเสือนนั้ ไมส ำคัญ สำคัญอยูทเ่ี รามเี ศรษฐกิจ แบบพอมีพอกินแบบพอมพี อกินนน้ั หมายความวา อมุ ชูตัวเองได ใหมีพอเพยี งกบั ตนเอง ความพอเพียงน้ีไมไดห มายความวาทกุ ครอบครวั จะตองผลติ อาหารของตัวเอง จะตอ งทอผา ใสเ อง อยางน้ันมันเกนิ ไป แตวาในหมูบา นหรอื ในอำเภอ จะตอ งมคี วามพอเพียงพอสมควร บางสิ่งบางอยา งผลติ ไดมากกวาความตอ งการกข็ ายได แตขายในทีไ่ มห างไกลเทา ไร ไมตองเสยี คาขนสงมากนกั ...” พระราชดำรสั พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช เนื่องในโอกาสวนั เฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลยั วันที่ 4 ธันวาคม 2539 นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส

43 ระเบบียทบทวธิ ี่วี 3ิจัย นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

44 “…เศรษฐกจิ พอเพียงเปน เสมอื นรากฐานของชีวิต รากฐานความม่ันคงของแผน ดิน เปรียบเสมอื นเสาเข็มที่ถูกตอกรองรบั บา นเรอื นตัวอาคารไวนั่นเอง สิ่งกอสรางจะมนั่ คงไดกอ็ ยูทเี่ สาเข็ม แตคนสว นมากมองไมเหน็ เสาเข็ม และลืมเสาเขม็ เสยี ดวยซ้ำไป…” พระราชดำรสั พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช จากวารสารชยั พัฒนา “...ความวปิ ริตผนั แปรของเศรษฐกจิ สงั คม การเมอื ง และอื่นๆ ยากย่ิงท่จี ะหลกี เลี่ยงใหพน ได จงึ ตองระมัดระวงั ประคบั ประคองตวั เรามากข้ึน โดยเฉพาะในเรื่องการเปนอยูอ ยา งประหยดั เพื่อท่ีจะอยใู หร อด และกา วตอไปไดโดยสวสั ด.ี ..” พระราชดำรสั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช เนอ่ื งในวนั ข้นึ ปใ หม ธันวาคม 2521 นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคุม ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

45 บทที่ 3 ระเบียบวิธีวิจยั ระเบยี บวธิ ีวิจัย 3.1 วิธกี ารศึกษา การวิจัยคร้ังนี้เปน การวิจัยประยุกต (Applied Research) ศกึ ษาโดยใชว ิธีวิทยาการวิจัยเชิง คุณภาพ การศกึ ษาและเกบ็ รวบรวมขอมูลเชิงคณุ ภาพ โดยการศกึ ษาจากเอกสาร งานวิจยั เอกสารวชิ าการ การประชมุ กลุม ยอ ย การสมั ภาษณรายบุคคล โดยศกึ ษาในพ้ืนทศ่ี ึกษา ปงบประมาณ 2560 ซง่ึ มี กระบวนการดำเนินการวจิ ัย ดงั นี้ ขั้นตอนท่ี 1 การทบทวนวรรณกรรม พัฒนาเครอ่ื งมือวจิ ยั คำถามวิจัย วางแผนกระบวนการศึกษารวมกบั อาจารยที่ปรกึ ษา วิธีการ/ขั้นตอนในการวจิ ัย - ศึกษา คนควา เอกสาร/บทความ งานวชิ าการ งานวจิ ยั ตา งๆ ดา นสถานการณทางสงั คมของ ผดู อยโอกาสการประยุกตใชเ ศรษฐกจิ พอเพียงทม่ี ีในชุมชน - ประชมุ กลมุ ยอยเพอ่ื รว มพฒั นาเคร่อื งมอื วจิ ยั และคำถามวิจัย - สรปุ เครื่องมอื วิจยั คำถามวจิ ยั กระบวนการศกึ ษาวิจัย ขั้นตอนที่ 2 การศึกษาประวัตคิ วามเปน มาของชมุ ชน บรบิ ทชุมชน วิถชี วี ิต สถานการณท างสังคมของผดู อย โอกาส การคมุ ครองทางสังคม วิธกี าร/ขนั้ ตอนในการวจิ ัย การสำรวจขอ มูลชุมชน ใชว ิธีการสัมภาษณร ายบุคคลเพื่อจัดเกบ็ ขอมูลจากผูรู (Key Person) ในชมุ ชน เชน ผนู ำชุมชน ปราชญชมุ ชน ผนู ำทางจติ วญิ ญาณ กลุมผดู อยโอกาส ผดู แู ล ผนู ำเด็กและเยาวชน ตัวแทน กลุม/องคกรในชุมชน เชน กลุมแมบาน กลมุ อสม. อพปร. และ อพม. เปนตน สำนักงานสงเสริม และสนบั สนนุ วชิ าการ 1-12 รวมจำนวน 12 พ้ืนที่ เครือ่ งมือทใ่ี ชในการศึกษาวจิ ัย ในการเก็บขอมลู ชุมชนใชแบบสอบถาม และแบบสมั ภาษณปลายเปด เปนเครือ่ งมือในการศึกษา วจิ ยั รวมถงึ การสังเกตการณของนักวจิ ัย ถายภาพเลาเร่อื งลกั ษณะทางกายภาพของชุมชนการประกอบ อาชีพ วิถีชีวิต สถานการณผ ดู อ ยโอกาส การใหค วามชวยเหลอื กลมุ เปาหมาย กลมุ เปาหมายในการศึกษาครงั้ นี้ ไดแ ก กลมุ ผูดอยโอกาส ผูดแู ล ผูนำชุมชน ปราชญช ุมชนผูนำ ทางจติ วญิ ญาณ ผูน ำเดก็ และเยาวชน ตัวแทนกลุม/องคกรในชมุ ชน เชน กลุมแมบ าน กลุม อสม. อพปร. และ อพม. เปนตนสำนกั งานสง เสริมและสนบั สนนุ วิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 พ้ืนท่ี นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

46 ขน้ั ตอนท่ี 3 การคนหาแนวทางประยุกตเศรษฐกิจพอเพียง วิธีการ/ข้นั ตอนในการวจิ ัย การคน หาแนรวทางการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งในการชว ยเหลอื ผูดอ ยโอกาสใชวิธีการศึกษา โดยการสมั ภาษณรายบุคคล และการประชมุ กลุมยอยเพอ่ื สอบถามขอมลู แนวทางประยกุ ตเศรษฐกิจ พอเพยี งและศกึ ษาความตองการการคุม ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมแกกลมุ ผดู อยโอกาสในชมุ ชน จาก กลุม เปาหมาย คอื กลมุ ผดู อ ยโอกาส ผูด ูแล ผูมีสว นไดส วนเสีย ผูร ู (Key Person) ในชุมชน เชน ผนู ำชุมชน ปราชญชมุ ชน ผนู ำทางจติ วญิ ญาณ ผนู ำเดก็ และเยาวชน ตวั แทนกลุม/องคก รในชมุ ชน เชน กลุมแมบาน กลุม อสม. อพปร. และ อพม. เปน ตน จำนวน 30 คน สำนักงานสงเสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 พนื้ ที่ เคร่ืองมอื ทใี่ ช การเกบ็ ขอ มูลใชวิธกี ารสัมภาษณ ในประเดน็ ของการนอ มนำหลักเศรษฐกจิ พอเพียงไปใช กระบวน การถายทอด รูปแบบการบันทกึ จัดเกบ็ เปน เอกสารความตองการการคุม ครองทางสงั คม ท่ีเหมาะสมแก กลุม ผดู อยโอกาสในชมุ ชน ขนั้ ตอนท่ี 4 การนำเสนอรา งนวัตกรรมการประยุกตใ ชเ ศรษฐกิจพอเพยี ง ความตอ งการการคุมครองทางสงั คม ทีเ่ หมาะสมแกกลุมผูดอยโอกาสในชมุ ชน วธิ ีการ/ขน้ั ตอนในการวิจัย - ประชุมกลุมยอ ยเพื่อนำเสนอรา งนวัตกรรมการประยุกตใชเ ศรษฐกจิ พอเพียงความตอ งการ การคุม ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมแกกลุม ผดู อยโอกาสในชมุ ชน ณ ชมุ ชน - ประชุมรว มกนั เพอ่ื รวมกำหนดแนวทางการสรา งนวตั กรรมการประยกุ ตใ ชเ ศรษฐกิจพอเพียง ความตอ งการการคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมแกกลุม ผดู อ ยโอกาสในชุมชน - นำเสนอผลการระดมความคิดเห็น และรวมกนั ออกแบบกิจกรรมเพอ่ื แสดงใหเห็น ถงึ การประยุกต ใชเ ศรษฐกจิ พอเพียง ความตองการการคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมแกก ลมุ ผูดอ ยโอกาสในชมุ ชน - แตง ต้ังคณะทำงานเพ่ือกำหนด บทบาท หนาท่ี สถานท่ี วัน เวลา และผรู บั ผดิ ชอบในการดำเนิน กจิ กรรม - สรุปงานดวยเทคนิค AAR และเขียนบนั ทึกรายงานสรุปผล เคร่ืองมอื ท่ใี ช - ประเดน็ คำถามในการประชุมกลมุ ยอ ยดานการประยุกตใชเศรษฐกิจพอเพยี ง ความตองการ การคมุ ครองทางสงั คมท่ีเหมาะสมแกกลมุ ผดู อ ยโอกาสในชมุ ชน กลุม เปาหมาย - กลุมผดู อยโอกาส ผูดแู ล ผูมีสว นไดส วนเสยี ผูนำชมุ ชน ปราชญช มุ ชน ผูน ำทางจติ วิญญาณ ผนู ำเด็กและเยาวชน ตวั แทนกลุม/องคกรในชมุ ชน เชน กลมุ แมบ า น กลุม อสม. อพปร. และ อพม. เปนตน สำนักงานสงเสรมิ และสนับสนนุ วิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 พ้นื ท่ี นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

47 - ขาราชการและเจา หนา ท่สี ำนกั งานพฒั นาสังคมและความมัน่ คงของมนุษยจ งั หวัด ศูนยคมุ ครอง คนไรท พี่ งึ่ สำนกั งานวฒั นธรรมจังหวัด สำนกั งานพฒั นาชมุ ชน ผบู รหิ ารและเจา หนา ทอี่ งคกรปกครอง สวนทอ งถนิ่ ผแู ทนสถานศกึ ษาในชมุ ชน และภาคประชาสังคม นกั วชิ าการผูเชย่ี วชาญดานสงั คมศาสตร สำนกั งานสงเสริมและสนบั สนนุ วิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 ขั้นตอนท่ี 5 การประชมุ หาแนวทางในการประยุกตใชเศรษฐกิจพอเพยี ง ความตอ งการการคมุ ครองทางสงั คม ที่เหมาะสมแกก ลุมผูดอ ยโอกาสในชุมชน วธิ กี าร/ขน้ั ตอนในการวจิ ยั - แลกเปลยี่ นเรียนรูระหวา งกลุมผดู อ ยโอกาส ผนู ำชมุ ชน อาสาสมคั ร ขา ราชการ เจา หนา ทเ่ี พือ่ กำหนดรปู แบบการดำเนินกิจกรรม กลุมเปาหมาย - กลมุ ผดู อ ยโอกาส ผดู ูแล ผมู ีสวนไดสว นเสยี ผูนำชุมชน ปราชญช มุ ชน ผนู ำทางจติ วิญญาณ ผนู ำเดก็ และเยาวชน ตัวแทนกลุม/องคก รในชุมชน เชน กลุมแมบาน กลมุ อสม. อพปร. และ อพม. เปนตน สำนกั งานสงเสรมิ และสนับสนุนวิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 พ้ืนที่ - ขาราชการและเจา หนาท่สี ำนกั งานพัฒนาสังคมและความม่นั คงของมนุษยจงั หวัด ศนู ยคมุ ครอง คนไรทพ่ี ึ่ง สำนกั งานวัฒนธรรมจงั หวดั สำนกั งานพัฒนาชุมชน ผูบ รหิ ารและเจา หนาทอ่ี งคกรปกครอง สวนทองถ่นิ ผแู ทนสถานศึกษาในชมุ ชน และภาคประชาสังคม นกั วิชาการผเู ช่ียวชาญดา นสังคมศาสตร สำนักงานสงเสริมและสนบั สนนุ วิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 พื้นที่ ขั้นตอนที่ 6 การประยุกตใ ชเ ศรษฐกจิ พอเพียงเพ่ือการคุม ครองทางสังคมท่เี หมะสมแกก ลมุ ผูด อ ย โอกาส วธิ กี าร/ข้ันตอนในการวจิ ยั - จดั กิจกรรมการประยุกตใ ชเศรษฐกิจพอเพยี งเพอ่ื การคมุ ครองทางสังคมท่ีเหมะสมแกกลมุ ผดู อ ย โอกาสรวมกนั กลมุ เปาหมาย - กลุมผดู อ ยโอกาส ผูดูแล ผมู ีสวนไดสวนเสีย ผนู ำชุมชน ปราชญชุมชน ผูนำทางจิตวิญญาณ ผนู ำเดก็ และเยาวชน ตัวแทนกลมุ /องคกรในชุมชน เชน กลุมแมบ าน กลมุ อสม. อพปร. และ อพม. เปน ตน สำนักงานสง เสริมและสนับสนนุ วิชาการ 1-12 รวม จำนวน 12 พ้นื ท่ๆี - ขาราชการและเจา หนาที่สำนกั งานพัฒนาสงั คมและความมั่นคงของมนุษยจ ังหวัด ศนู ยค ุมครอง คนไรท ี่พ่งึ สำนกั งานวัฒนธรรมจงั หวัด สำนักงานพัฒนาชมุ ชน ผูบ ริหารและเจา หนาท่ีองคกรปกครอง สวนทอ งถ่ิน ผูแ ทนสถานศึกษาในชุมชน และภาคประชาสงั คม นักวชิ าการผเู ชี่ยวชาญดา นสงั คมศาสตร 12 พืน้ ท่ี - AAR สรุปผล ข้นั ตอนท่ี 7 สรปุ ขอมูลจากการสำรวจ สัมภาษณ และประชมุ กลุมยอ ย และผลการดำเนินกิจกรรม วิธกี าร/ขนั้ ตอนในการวิจยั - ประชุมกลมุ ยอ ยในพืน้ ท่ชี มุ ชนแตล ะชมุ ชนเพอ่ื นำเสนอผลการสำรวจ สมั ภาษณ และประชมุ กลุม ยอ ย และผลการดำเนินกจิ กรรม นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

48 - ระดมความคดิ เห็นเพอื่ เติมเต็มขอมลู วจิ ัยจากชมุ ชน - AAR และสรุปผล กลุมเปาหมาย - กลุม ผูดอ ยโอกาส ผูด ูแล ผมู ีสว นไดสว นเสีย ผนู ำชมุ ชน ปราชญชมุ ชน ผนู ำทางจิตวญิ ญาณ ผนู ำเด็กและเยาวชน ตัวแทนกลมุ /องคกรในชุมชน เชน กลุม แมบ า น กลมุ อสม. อพปร. และ อพม. เปน ตน สำนักงานสง เสรมิ และสนับสนุนวิชาการ 1-12 รวมจำนวน 12 พืน้ ทๆี่ ละ 30 คน - ขา ราชการและเจา หนา ท่ีสำนกั งานพฒั นาสังคมและความม่นั คงของมนษุ ยจังหวัด ศูนยพ ฒั นา สงั คม สำนักงานวัฒนธรรมจงั หวัด สำนกั งานพฒั นาชมุ ชน สำนกั งานการทองเทีย่ วจงั หวดั ผูบริหารและ เจา หนา ทอี่ งคกรปกครองสวนทอ งถิ่น ผูแ ทนสถานศึกษาในชุมชน และภาคประชาสงั คมสำนักงานสงเสริม และสนบั สนุนวชิ าการ 1-12 รวมจำนวน 12 พน้ื ที่ เครือ่ งมือทีใ่ ช - ประเด็นคำถามในการระดมความคดิ เหน็ ขน้ั ตอนที่ 8 การเขียนรายงานวจิ ัย (ฉบับรา ง) ขนั้ ตอนที่ 9 นำเสนอรางรายงานวิจยั เวทวี ิพากษง านวจิ ัย วิธีการ/ขัน้ ตอนในการวจิ ยั - ประชมุ รว มกนั สำนักงานสงเสรมิ และสนบั สนุนวิชาการ 1-12 เพื่อนำเสนอรางรายงานผลการ วิจัย ในเวทีวพิ ากษงานวจิ ยั กลมุ เปาหมาย - กลมุ ผูด อยโอกาส ผูด ูแล ผูม สี วนไดสว นเสยี ผนู ำชมุ ชน ปราชญช ุมชน ผนู ำทางจิตวญิ ญาณ ผนู ำเด็กและเยาวชน ตัวแทนกลุม/องคก รในชุมชน เชน กลมุ แมบ าน กลมุ อสม. อพปร. และ อพม. เปน ตน สำนกั งานสง เสรมิ และสนบั สนุนวชิ าการ 1-12 รวมจำนวน 12พน้ื ท่ี - ขาราชการและเจา หนาท่ีสำนักงานพฒั นาสังคมและความมนั่ คงของมนุษยจ งั หวดั ศูนยคมุ ครอง คนไรทพี่ ง่ึ สำนักงานวัฒนธรรมจงั หวดั สำนกั งานพัฒนาชุมชน ผูบ รหิ ารและเจาหนา ทอ่ี งคก รปกครอง สว นทอ งถิ่น ผแู ทนสถานศกึ ษาในชมุ ชน และภาคประชาสงั คมสำนักงานสง เสรมิ และสนับสนุนวิชาการ 1-12 จำนวน 26 คน ผทู รงคุณวุฒิ และผบู ริหารกระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่นั คงของมนุษย ขัน้ ตอนท่ี 10 การเผยแพรผ ลการศึกษาในงานเวทวี ิชาการประจำป ข้นั ตอนท่ี 11 การเผยแพรผลงานวจิ ยั หนว ยงานสังกดั กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมน่ั คงของมนุษยใ น ระดับจังหวัด กรมพัฒนาสังคมและสวัสดิการ สำนกั งานวัฒนธรรมจังหวดั สำนักงานประชาสัมพันธจ งั หวดั และเขต สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอและจังหวัด องคกรปกครองสว นทองถ่นิ ผใู หขอ มลู ในชุมชน และ สถาบันการศกึ ษาในชมุ ชน รวมท้งั สื่อวิทยทุ องถนิ่ จงั หวดั ในเขตพ้ืนที่รับผิดชอบสำนักงานสง เสริมและ สนบั สนุนวิชาการ 1-12 นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพือ่ ผดู อ ยโอกาส

49 3.2 ประโยชนท ี่คาดวาจะไดรบั 1.ดานวชิ าการ - ทำใหเ กิดการประยกุ ตใชเ ศรษฐกจิ พอเพียงเพื่อการคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมแกก ลุม ผูดอยโอกาส ของสำนักงานสง เสริมและสนบั สนุนวิชาการ 1-12 จำนวน 12 พน้ื ที่ - ไดผ ลผลติ คอื ชุดนวตั กรรมความรกู ารประยุกตใชเ ศรษฐกิจพอเพียงเพอ่ื การคมุ ครองทางสงั คม ทเ่ี หมาะสมแกก ลุมผดู อยโอกาส 2.ดา นนโยบาย - ทำใหไดขอ เสนอนโยบายตอกรมพัฒนาสงั คมและสวสั ดกิ าร กระทรวงการพฒั นาสงั คมและ ความม่ันคงของมนษุ ยใ นการพัฒนาสังคมผูดอ ยโอกาส เพื่อการเขา ถึงการคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสม กับตนเองและใหหนว ยงานกระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่นั คงของมนุษยและหนว ยงานท่ีเกี่ยวของ นำไปเปน ขอ มูลประกอบการจัดทำนโยบายและยุทธศาสตรในดา นการพัฒนาสังคมและการจัดสวสั ดิการ แกกลมุ ผูดอยโอกาสในพื้นท่ี - เปนการสง เสริมใหเกินการแลกเปล่ียนเรยี นรสู ถานการณ ความตอ งการการบูรณาการหนวยงาน นโยบาย และปฏิบัตกิ ารท่เี กย่ี วขอ ง 3.ดานสังคมและชมุ ชน - ชุมชนไดศ กึ ษา รวบรวม และถอดบทเรยี นการประยุกตใชเ ศรษฐกจิ พอเพียงทม่ี ใี นชมุ ชน - ผูดอยโอกาสในชุมชนและองคกรปกครองสวนทองถน่ิ มโี อกาสรว มประชมุ และสรา งความเขา ใจ ที่ถกู ตองในการประยกุ ตห ลักเศรษฐกิจพอเพียงในการคุมครองทางสงั คมเพอ่ื นำไปสูการจดั สรรงบประมาณ เพื่อพัฒนากลมุ ผูด อ ยโอกาส - เกิดนวัตกรรมการประยกุ ตใชเ ศรษฐกิจพอเพยี งในการคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่อื กลุม ผดู อ ยโอกาส 3.3 หนวยงานทีน่ ำผลการวิจัยไปใชป ระโยชน - กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่นั คงของมนษุ ย - กระทรวงทเ่ี กยี่ วของกบั การพัฒนาทุนทางสงั คม สรา งความเขม แขงใหชุมชน ความม่นั คงทาง สังคมในประเทศไทย ไดแ ก กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงยตุ ิธรรม กระทรวงวฒั นธรรม กระทรวง มหาดไทย กระทรวงสาธารสุข เปน ตน - กรมพฒั นาสงั คมและสวสั ดกิ าร - สำนกั งานสง เสริมและสนับสนนุ วชิ าการ 1-12 - องคก รปกครองสว นทอ งถิ่น 1.4 แผนการถา ยทอดเทคโนโลยีหรือผลการวิจัยสูก ลุมเปาหมาย 1.4.1 การจัดเวทปี ระชาคมเพือ่ คืนขอ มลู ใหกลุมเปา หมายและเปนการแลกเปลีย่ นความคดิ เห็นรวม กบั กลมุ เปาหมายในพนื้ ทีร่ บั ผดิ ชอบ 1.4.2 การนำเสนอผลการวิจยั ในเวทวี ชิ าการของสำนกั งานสง เสรมิ และสนบั สนนุ วชิ าการ 1-12 1) การเผยแพรผลการวิจยั ในเวบ็ ไซต จดหมายขา วของสำนกั งานสง เสริมและสนับสนนุ วชิ าการ 1-12 นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมท่ีเหมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

50 3) การจัดทำรูปเลมรายงานการวจิ ยั เพ่ือการเผยแพรหนวยงานสังกดั กระทรวงการพัฒนาสังคม และความมัน่ คงของมนุษยใ นระดับจงั หวัด กรมพฒั นาสงั คมและสวสั ดกิ าร สำนักงานวัฒนธรรมจงั หวดั สำนกั งานการทอ งเที่ยวระดบั จงั หวัดและเขต สำนักงานประชาสัมพนั ธจังหวัดและเขต สำนกั งานพัฒนา ชมุ ชนอำเภอและจังหวดั องคกรปกครองสวนทองถน่ิ ผูใหข อมูลในชมุ ชน และสถาบนั การศกึ ษาในชุมชน 4) การเผยแพรผลงานวจิ ัยทางส่อื วทิ ยุทองถ่นิ จงั หวดั ในเขตพืน้ ทร่ี บั ผิดชอบสำนักงานสงเสริม และสนับสนุนวิชาการ 1-12 กรอบแนวความคิด คนยากจน บคุ คลเรรอน ผไู มม ีสถานะ ผตู ิดเช้ือ HIV/ ผพู นโทษ ทางทะเบยี นราษฎร ผูปว ยเอดส กระบวนการศึกษาสถานการณปญหาทางสังคมของผูด อยโอกาสในชุมชน ศกึ ษาการประยุกตใชเศรษฐกจิ พอเพยี งเพอ่ื การคมุ ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมของ ผูดอ ยโอกาสในชุมชน การประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพียงในการเสริมสรางการคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสม ศึกษาปญ หาและ วิเคราะหแ ละกำหนดแนวทางการแกไ ขโดย ความตองการ (Needs) เศรษฐกิจพอเพยี ง 3.5 ระยะเวลาทำการวจิ ัยและแผนการดำเนนิ งานตลอดโครงการวจิ ัย ภายในปงบประมาณ 2560 ใชร ะยะเวลา 12 เดือน ตง้ั แต เดือนตลุ าคม 2559 ถงึ เดอื น กนั ยายน 2560 3.6 ผลท่ีคาดวา จะไดรับ 3.6.1 ทราบถึงสถานการณทางสังคมของกลุมผดู อยโอกาสในชมุ ชน / พนื้ ท่ศี ึกษา 3.6.2 เปนการสง เสริมการสรา งนวตั กรรมการประยกุ ตใชเ ศรษฐกิจพอเพยี งเพือ่ การคุมครองทาง สงั คมท่เี หมาะสมแกก ลุมผูดอยโอกาสในชมุ ชน 3.6.3 เปน ขอมูลแนวทางในการปรับมาตรการ นโยบาย กลไก ในการจัดสวัสดกิ ารสังคมท่เี หมาะสม แกกลุม ผดู อยโอกาส นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุม ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพอ่ื ผูด อ ยโอกาส

51 บทท่ี 4 วิถีพอเพยี งตามแนวพระราชดำริ นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

52 “...การทำดนี ้นั ทำยากและเห็นผลชา แตก็จำเปน ตองทำ เพราะหาไมความชั่วซงึ่ ทำไดงา ย จะเขา มาแทนท่แี ละจะพอกพูนขนึ้ อยางรวดเรว็ โดยไมท ันรสู กึ ตวั แตล ะคนจึงตองตั้งใจและเพียรพยายามใหส ุดกำลัง ในการสรา งเสรมิ และสะสมความดี...” พระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช พระราชทาน แกผูส ำเร็จการศึกษา ทีโ่ รงเรียนนายรอยตำรวจ สวนอัมพร 14 สิงหาคม 2525 “...เมื่อมโี อกาสและมงี านทำ ควรเต็มใจทำโดยไมจ ำเปน ตอ งตงั้ ขอ แม หรอื เงื่อนไขอนั ใด ไวใ หเ ปนเครื่องกีดขวาง คนที่ทำงานไดจริงๆนัน้ ไมว าจะจับงานสิ่งใด ยอ มทำไดเสมอ ถาย่งิ มีความเอาใจใส มคี วามขยนั และความซือ่ สตั ยส ุจรติ กย็ ่ิงจะชวยใหป ระสบผลสำเร็จในงานทท่ี ำสูงขึน้ …” พระบรมราโชวาทพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ในพิธีพระราชทานปริญญาบตั ร วทิ ยาลยั เทคโนโลยแี ละอาชีวศึกษา 8 กรกฎาคม 2530 นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครองทางสังคมทีเ่ หมาะสมเพอ่ื ผูดอยโอกาส

53 บทท่ี 4 ผลการศึกษา วิถีพอเพยี งตามแนวพระราชดำริ จุดเร่มิ จากปญหา – แนวทางการหาทางออก วิถีชีวิตความเปนอยขู องคนในพืน้ ถิน่ ชนบทไทย หลายๆ พน้ื ท่ีสะทอนความเปนคนชนบทวถิ ี เกษตรทอ่ี าศยั การใชชีวิตอยูกับอาชพี ทีต่ องพง่ึ พากบั การทำไร ทำนา ทำสวนเปนสว นใหญ มีบางทมี่ ีอาชีพ ตา งไป เชน รบั จาง ทำงานในโรงงาน ทำงานในภาคเอกชน และรับราชการซงึ่ มีเพียงบางสวนสิ่งเหลา นี้ ทำใหค นในชนบทไทย ยังคงตอ งอาศยั ปจ จัยตางๆ ทจ่ี ะสามารถสรางใหเ กดิ อาชพี และรายไดเพือ่ หลอ เล้ยี ง ชวี ติ คนในครอบครัวไดใ นระดับหน่ึง จากภาพสงั คมในปจจุบนั พบวา กลมุ ครวั เรอื นในชนบทเริ่มมปี ญ หาทีพ่ อกพูนข้ึนจากภาระหนส้ี ิน ทเี่ กดิ จากภาคการเกษตรมากย่งิ ขึน้ ทำไรทำนา แลว ไมประสบผลสำเร็จ และยงั กอภาระหนที้ ั้งหนน้ี อก ระบบและในระบบข้นึ ทำใหเกิดเปน หวงโซทไี่ มสามารถแกไขได และเมอ่ื ปญหาตา งๆ เกดิ ข้นึ การหาทางออก เพือ่ แกป ญหาหนสี้ นิ ยอ มเปน ส่งิ ท่ีทุกคนตา งตองการใหป ญ หาเหลา น้ปี ลดทกุ ขอ อกไปจากชีวติ ครอบครัว จากการศกึ ษาในพ้ืนท่ี และกลมุ ตัวอยาง ไดส ะทอ นใหเ ห็นแนวคิดรากฐานทเี่ กิดข้นึ เพอื่ การแกไขปญหา ครอบครวั และชุมชนในเรือ่ งหนี้สิน คือการนำเอาหลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาประยุกตใ ชเ พือ่ ใหเกิด กระบวนการแกไ ขปญ หาอยางเปนระบบ สามารถทำไดจ รงิ และแกไ ขปญหาไดจริง ซ่ึงในงานวจิ ัยคร้งั น้ี ไดศกึ ษาพ้นื ท่ี ตัวอยา งหลาย พ้ืนท่ี ทั้งท่เี ปนในรปู แบบกลุม ชมุ ชน และบคุ คล ทีไ่ ดท ดลองนำแนวคดิ ตาม หลกั ปรัชญา เศรษฐกจิ พอเพยี งไปใชแ ลว สามารถแสดงใหเ ห็นผลท่เี กดิ ขึน้ จริงเชิงประจักษไดวา แนวคิด ดงั กลา วสามารถนำมาใชไ ดจ ริง เกดิ ผลจรงิ และแกไ ขปญ หาชีวิตของกลมุ คนทเ่ี ปรยี บเสมอื นผูดอยโอกาส ไดจ ริง ซงึ่ การวจิ ัย ครัง้ นี้ไดศกึ ษารูปแบบและวิธกี ารประยุกตใ ชแ นวคิดเศรษฐกิจพอเพียง ดังน้ี นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

54 สำนักงานสงเสริมและสนบั สนุนวิชาการ 1 4.1 กรณศี กึ ษาศูนยสงเสริมและพฒั นาทักษะชีวติ หนองแค อำเภอหนองแค จังหวัดสระบรุ ี (บานสอนบนิ ) จากอดตี สปู จ จบุ นั การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและปญ หาที่เกิดขึ้นในวิถีชนบท กรมพฒั นาสังคมและสวสั ดกิ าร กระทรวงการพฒั นาสังคมและความมนั่ คงของมนุษย แบง กลุม เปาหมาย ทอ่ี ยูภายในสถานสงเคราะหคนไรท พ่ี ่งึ ออกเปน 3 กลุม คอื กลุม A B และ C ซ่ึงกลุม A เปน กลมุ ที่มคี วามสามารถ มคี วามรับผิดชอบ พรอมที่จะพัฒนาฟน ฟศู กั ยภาพ และกลับสูสงั คมภายนอก ในปง บประมาณ 2552 ไดนำสมาชกิ เพศชาย จำนวน 30 คน จากสถานสงเคราะหคนไรที่พง่ึ ทับกวาง จงั หวดั สระบรุ ี สถานสงเคราะหบ า นเมตตา จงั หวดั นครราชสีมา สถานสงเคราะหช ายธัญบรุ ี จงั หวดั ปทมุ ธานี เขามารว มฝก ทักษะอาชพี ดา นการเกษตรและฝกทกั ษะการใชช ีวิตอสิ ระภายนอกสถาน สงเคราะห ซึง่ มีเปา หมายเพือ่ ลดขนาดสถานสงเคราะหใหเ ล็กลง โดยใชพ น้ื ทโ่ี ครงการบา นสามวัย ตำบล คชสทิ ธ์ิ อำเภอหนองแค จังหวดั สระบุร ี จำนวน 26 ไร สำหรับดำเนนิ การ และเมอื่ สนิ้ สดุ โครงการฟน ฟู ศกั ยภาพผูรับบรกิ ารสูสังคมภายนอก ดวยเหตุน้ีจึงไดจ ัดตง้ั เปนศนู ยเ รยี นรูและพัฒนาทักษะผรู บั บริการ จงั หวดั สระบุรี อยางเปนทางการ โดยทานอธิบดกี รมพัฒนาสังคมและสวสั ดิการ พนติ า กำภู ณ อยุธยา ในวันท่ี 15 ธันวาคม 2552 และไดใ ห ชอื่ เรียกสน้ั ๆ วา \"บา นสอนบนิ \" การดำเนนิ งานมีวตั ถุประสงค เพ่อื ใหผูร บั บริการจากสถานสงเคราะห คนไรทีพ่ งึ่ ระดับ A ไดฝก ทักษะความรู และการใชว ิถีชีวติ อิสระของคนปกติเพ่ือฝก ฝนใหผรู บั บริการนำ ความรูมาปรับใช ลดการพึ่งพา ลดขนาดของสถานสงเคราะหใหเลก็ ลง การดำเนินงาน เนน ดา นเกษตรกรรม การเรยี นการสอน ในลกั ษณะการเรียนรู โดยการกระทำในพ้นื ที่จรงิ Learning by doing (ศูนยส ง เสริม และพัฒนาทักษะชีวติ หนองแค จังหวัดสระบุรี บานสอนบิน, 2554) จากจดุ เร่มิ ตน มกี ลุมเปาหมายที่ เขารับการฝกทกั ษะชีวิตทง้ั สน้ิ จำนวน 50 คน กระบวนการวิเคราะหหาสาเหตุแหงปญหา ในกระบวนการทำงานของศนู ยสง เสริมและพัฒนาทกั ษะชีวิตหนองแคนัน้ ไดมีแนวทางในการให ความชวยเหลือดว ยปจ จยั 4 และคุม ครองสวสั ดิภาพกอ นนำสง คนื ครอบครวั ดังนั้นแลวปญ หาของการ ทำงานคือ การสรา งกระบวนการเรียนรโู ดยใชค นเปนศนู ยกลางทีม่ ีเปา หมายวา ทำอยางไร จึงจะสามารถ พัฒนาสงเสรมิ กลุมเปา หมายท่เี ขา รบั บรกิ ารใหม คี วามรู มีทักษะทเี่ ปน ประโยชนต อการดำรงชีวติ และ สรา งภูมิคุมกนั มใิ หแสวงหาประโยชนหรอื ตกเปนเหยอ่ื ของกระบวนการคามนษุ ยอ กี ตอ ไป ขั้นตอนการวางแผนเพือ่ การแกไ ขปญหา จากการวิเคราะหถงึ เหตุแหง ปญ หาของผรู ับบรกิ าร ทำใหรูถึงทิศทางการทำงานตอไปวา ควรทีจ่ ะ ตองมีการเสริมพลงั ภาคเอกชนในดา นของการสรางอาชพี และรายไดใ หก บั กลมุ ผรู บั บริการ ภายใตแ นวคิด ทีเ่ ชอื่ วา กลุมคนเหลาน้ีมีคุณคา มศี กั ยภาพ จำเปน ตองกระตนุ สง เสริมขยายโอกาสในระดับพ้ืนท่ี โดยสง่ิ สำคัญคือการทำ อยางไรท่จี ะใหชุมชนยอมรับคนเรรอนในการมสี วนรว มกิจกรรมทางสงั คม เชน หลัก ศาสนา ประเพณีสงกรานต ฯลฯ ซ่ึงปญ หาทเ่ี กดิ ขึน้ คอื ชมุ ชนทำงานกบั กลมุ เปาหมายที่ไมม ีรปู แบบ ตายตวั สามารถยืดหยนุ ตามสถานการณ ดังน้ันแลวการวางแผนเพือ่ การใหบ ริการของทางศูนย จงึ เนน การใชกระบวนการธรรมชาตบิ ำบัด และการสราง พลงั ความเช่อื ใจและการยอมรับของคนในชุมชนซึ่งนับ นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคุม ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพื่อผูด อยโอกาส

55 วาเปนปญหาใหญ เนือ่ งดวยสถานการณป ญ หาของผูร บั บรกิ าร คอื ปญ หาดา นสุขภาพทางจิตเปน กลุม เปาหมายทตี่ องพบแพทยแ ละขาดยาไมได และโดยสว นใหญก ลมุ คนเหลา นีค้ อื กลมุ ท่เี คยเปนคนเรร อ น ขอทาน ซ่ึงโดยมากแลวมาจากฐานของครอบครวั ที่มลี กู มากและขาดการวางแผนครอบครวั เปน สวนใหญ กลยทุ ธก ารเขาถงึ สวสั ดกิ ารของคนในชุมชน ในดา นการเขา ถึงบริการทางสังคมของภาครัฐ สำหรบั กลุม เปาหมายของศูนยฯ ถอื วา เขา ถึง บรกิ ารอยแู ลว เนือ่ งดว ยเปนศนู ยทีจ่ ดั ตัง้ ข้นึ มาภายใตก ารบริการและการดูแลของหนว ยงานภาครัฐ ซง่ึ ได ใหบริการในทกุ มติ ิ ไมว า จะเปน ปจ จยั 4 และเรอ่ื งของการฟน ฟแู ละพัฒนาศักยภาพใหส ามารถกลบั คืนสู สงั คมและใชชวี ติ ไดอ ยางเปนสุขโดยมีเปา หมายใหกลมุ คนเหลานก้ี ลับคืนสูสังคมแลวสามารถพ่ึงตนเองได และไมเ ปน ภาระของสงั คมตอไป โดยเนน ทีอ่ งคประกอบของการสงเสรมิ สวัสดิภาพและการคุมครองพทิ กั ษ สิทธผิ ดู อยโอกาส 5 ประการ คอื 1) ความม่ันคงในชีวิต 2) การศกึ ษา 3) เศรษฐกิจ 4) สังคม) 5) สทิ ธิทาง สังคมและการคมุ ครอง ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง แนวคดิ กับการประยกุ ตใ ชใ นการแกไ ขปญ หาในชมุ ชน ในการดำเนินการของทางศูนยไ ดน ำหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งเขา มาประยกุ ตใ ช ไดแ ก 1. ระเบิดจากภายใน คอื การทห่ี นว ยงานสามารถคิดดว ยพลงั ถายทอดความสกู ารลงมือทำ ผดิ ไมเปนไร เร่ิมใหม หาผูรมู าสอน ฝก ไปเรือ่ ย ๆ จนสามารถประสบผลสำเร็จ 2. แกป ญ หาจากจดุ เล็ก คือ การท่ีเม่อื เกิดปญ หาภายในหนวยงาน อาทิ หนาดนิ เสีย ก็จะคดิ หาทางแกไขจากจุดเล็กๆ คอยๆ แกไปจนสามารถทำการเพาะปลกู ได 3. ทำตามลำดับข้ัน คอื การทหี่ นว ยงานพยายามทำเปน สถิตทิ ลี ะขั้นตอ การทดลองแตละครั้ง ทำการบนั ทกึ ดวยมือ พรอมเก็บปญหาแตละครง้ั ไวแกไ ข ทำใหเกดิ ความเช่ียวชาญและสามารถนำไปตอยอดได 4. ภูมิสงั คม ภูมศิ าสตร สังคมศาสตร คอื การท่ีหนว ยงานมีโอกาสเชิงพืน้ ท่ี เพราะเปนหนวยงานราชการพืน้ ท่กี วา งขวาง แตทำพน้ื ที่ให เกิดประโยชนตอ การใชสอยและการดำรงชวี ติ อยา งพอเพยี ง 5. ทำงานแบบองครวม คือ การท่ีหนวยงานมผี ูบรหิ ารทำงานที่มีรูปแบบการทำงานแบบบรู ณาการ (เปน ทมี ) ไมแบงแยก สวน ระบบคน (กลมุ เปาหมายและเจาหนาท่ี) เคร่ืองมอื เครอื่ งใชส ภาพแวดลอ ม (ไมก อ ใหเกดิ มลพษิ หรอื ผลเสยี ตอคนรอบขาง) ทงั้ กับกลมุ เปา หมายและชมุ ชน สงั คม 6. ไมต ิดตำรา 7. ประหยดั เรยี บงาย ไดป ระโยชนสงู สดุ 8. การมสี วนรวม จากการเรยี นรูแ ละนำแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี งมาใชใ นหนว ยงาน จงึ ไดม ีการดำเนินกิจกรรม เศรษฐกจิ พอเพยี งขึ้นมเพอ่ื ใชในการบำบดั ผูรับบรกิ าร ตามแนวทฤษฎี โดยมงุ หวงั วา เม่อื ออกจากศูนย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

56 ไปแลวผรู ับบริการจะสามารถพ่ึงตนเองได และใชช ีวติ ในชมุ ชนไดตอ ไป ซง่ึ กิจกรรมที่ทางศนู ยดำเนินการ ไดแก 1. เปน ศนู ยเ รยี นรูและฝก ทักษะดานการเกษตรปลอดสารพษิ 2. ฝกทักษะอาชพี การเกษตร เพอื่ เสรมิ สรางรายได 3. รบั จา งงานแรงงานทว่ั ไปบริเวณใกลเคยี งหนว ยงาน 4. ฝก ทกั ษะการใชชีวติ อยูรวมกบั ชมุ ชนสังคม 5. สนับสนนุ สง เสรมิ ออกสสู ังคมไดอยา งภาคภูมใิ จ นอกจากนย้ี งั มีกิจกรรมเพ่ือสรางอาชีพใหกับผรู บั บริการของศูนย ไดแก 1. การปลกู พืช ผกั ทำนาขา ว 2. การเพาะเห็ด 3. การเลย้ี งไกไ ข เปด ไข 4. การเลี้ยงปลา 5. การทำปยุ ชวี ภาพ 6. การจำหนายผลผลติ 7. การสรา งอาชพี และรายได ขน้ั ตอนการดำเนินกจิ กรรมมีดังนี้ 1. จัดประชมุ สมาชกิ เพ่อื เตรยี มความพรอมดา นขอ มลู และความรเู บื้องตนของการเขารับบรกิ าร 2. ประชุมวางแผนการดำเนนิ งานและกำหนดกิจกรรม เชน ทำปุย ปลูกผัก เลย้ี งปลา เพาะเหด็ เลยี้ งเปด เล้ียงไก ทำนา และ จำหนา ยผลผลติ 3. ตดิ ตอ ประสานงานหนวยงาน ที่เกยี่ วขอ ง ไดแก เกษตรอำเภอ ประมงอำเภอ พัฒนาท่ีดนิ อบต. เทศบาล โรงเรยี น โรงพยาบาล และอนามยั ที่ใกลเ คียงเพ่อื รวมแนะนำและวางแผนชวยเหลือ การดำเนนิ งาน 4. แบงสมาชกิ ดำเนนิ การตามความสามารถและความสนใจ 5. ประชุม สรปุ กิจกรรมและแลกเปลยี่ นความคิดเหน็ ประจำทกุ สปั ดาห 6. ประเมินผลกจิ กรรม 3 เดือน ตอ 1 กจิ กรรม แผนภาพสรุปนวตั กรรมของศูนยส งเสรมิ และพฒั นาทกั ษะชวี ติ หนองแค อำเภอหนองแค จงั หวดั สระบุรี (บานสอนบิน) นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

57 สำนกั งานสงเสริมและสนับสนนุ วิชากการ 2 4.2 กรณศี ึกษา ศนู ยการเรียนรูเศรษฐกจิ พอเพยี งชุมชนบา นทาเตน ตำบลพระเพลงิ อำเภอเขาฉกรรจ จงั หวดั สระแกว จากอดีตสูปจ จุบนั การเปล่ียนแปลงทางสงั คมและปญ หาทีเ่ กิดขึน้ ในวิถชี นบท พืน้ เพของชาวบานทาเตน ตา งคนตางมาจากหลายๆ จังหวดั ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนอื เมือ่ พ.ศ. 2516 ไดเขามาถางปาเพ่อื ทำการเกษตรเชิงเด่ยี ว ทำนา ขาวโพด พืชทุกชนิด ตอมาในป พ.ศ. 2527 ไดท ำการตง้ั ช่ือหมูบานเปน “ทา เตน ” จึงไดมกี ารประกอบอาชีพเกษตรกรรมเร่อื ยมาจนถึงปจจุบัน เดิมชุมชนแหง นป้ี ระสบกับปญหาหลายๆ อยา ง ทง้ั ภยั แลง อุทกภยั และปญหาการไมม เี อกสาร สทิ ธิในทีด่ นิ ทำกินของตนเอง เน่ืองดวยทดี่ ินทช่ี าวบานอาศัยนั้นเปน ทดี่ ินของ สปก. ภบท.5 เปน พืน้ ท่ีปา เกา ปาเสอ่ื มโทรม ซงึ่ ปจจบุ นั ท่ีดนิ ดงั กลาวไดถ ูกยึดคนื โดยกรมปา ไม กอ ใหเกิดปญหาตามมาคอื ชาวบา น ทีเ่ คยอาศยั ปา แหลง น้ีเปน ท่ดี นิ ทำกนิ ก็ไมส ามารถทำการเกษตรไดดงั เดิม นอกจากนพี้ ้นื ทดี่ ังกลา ว ยังประสบ ปญ หาจากการทีม่ ชี างปาเขามากนิ พืชผลทางการเกษตร และยงั ขาดการสง เสริมจากทางภาครัฐ สงผลให ราคาผลผลิตตกต่ำ จากปญ หาตา งๆ ทำใหในปจ จบุ นั คนในชุมชนแหงนีไ้ มมีทีด่ ินทำกินเปนของตนเอง และ ตอ ง ออกไปประกอบอาชพี ทโี่ รงงานอตุ สาหกรรม บางสวนทีไ่ มไ ดประกอบอาชีพใด ๆ กจ็ ะชกั ชวนกันไป เสพยาและหารายไดจ ากการคายาเสพติด จนทำใหบานทา เตนกลายเปนทางผา นของยาเสพตดิ จากประเทศ เพ่อื นบา นมาจงั หวัดฉะเชงิ เทราและกรงุ เทพมหานคร กระบวนการวิเคราะหห าเหตุแหง ปญหา จากปญหาภัยแลง และอทุ กภัย ทำใหชาวบา นรว มกันวเิ คราะหห าทางแกไ ขปญ หาโดยไดรวมมอื กบั ภาครฐั เพอื่ แกไ ขปญ หาดงั กลาว จึงไดมกี ารดำเนนิ การกอสรางทำฝายชะลอน้ำแกม ลงิ รว มกันกบั คนใน ชมุ ชน โดยไดเ สนอของบประมาณจากภาครัฐ (กรมปา ไมก รมทรัพยากรฯ กระทรวงเกษตร กระทรวง มหาดไทย กระทรวงกลาโหม ฯลฯ) เพ่ือดำเนนิ การสรางอา งเก็บนำ้ ขนาดเลก็ 300 ไร สวนประเดน็ ของ ปญ หาชางปาทเี่ ขา มาในพ้ืนทแี่ ละกอ ความเสียหายใหแกพืชผลทางการเกษตร กไ็ ดม ีการวางแผนรวมกัน ระหวา งชาวบา นกบั ผูนำชมุ ชนจัดชุดไลชา งโดย ช.ร.ม.-กรรมการหมบู าน ปลูกพืชทช่ี า งไมก ิน ไดแ ก มะขาม มะกรูด หวาย ตะไคร มะนาม เพ่อื ใหช า ง คน ปา อยรู ว มกันได ขัน้ ตอนการวางแผนเพ่อื การแกไขปญหา จากประเด็นปญหาผลผลติ ตกต่ำนน้ั ชมุ ชนกไ็ ดมีการวางแผนการแกไ ขรว มกันโดยใชว ธิ กี ารปลกู พชื ผสมผสาน เน่ืองจากมองวาราคาพชื ผลทีแ่ ตกตางกัน จะใหราคาแตกตา งกนั ดวย เชน ถาราคาพืชชนิดใด ตกต่ำก็ยังมีพืชชนดิ อน่ื ๆ ที่สามารถสรา งรายไดใ หแกเ กษตรกรได นอกจากนี้ยังมีการสง เสริมใหปลูกพืชผัก หมนุ เวยี น ผกั ริมร้วั รอบบาน การสงเสริมใหม ีการเลยี้ งไกแ ละหมู รวมไปถึงการสง เสรมิ ให คนในชุมชนหา อาชพี เสริมเพื่อเพม่ิ รายไดใ หแกคนในชมุ ชน สวนในเร่อื งของยาเสพตดิ ชุมชนไดมกี ารวางแผนการทำงานรว มกันในลกั ษณะของการเปน ตา สบั ปะรดโดยใหชมุ ชนรวมกันปอ งกันปญหาดังกลา วโดยคนหาผูเสพยาเสพตดิ และผูข าย และมองเหน็ ความสำคญั ของปญ หาโดยคดิ วาการใหโอกาสแกผทู ่เี คยติดยาไดม ีงานทำ โดยการหางานใหภายหลังจาก ท่ผี เู สพตดิ น้ันไดเขารบั การบำบัดรกั ษาแลว เชน การวาจางกรดี ยาง จางใสปุย การคุมวชั พชื เปน ตน ซง่ึ ผล จากการแกไขปญหาดงั กลาว ทำใหพ บวาผเู สพยาเสพติดในชุมชนนัน้ มจี ำนวนลดลง นอกจากนี้ ยังมกี าร วางแผนเฝาระวงั เพ่อื ไมใหชมุ ชนแหง น้เี ปนทางผานของยาเสพตดิ ไดอีก สว นปญ หาในเรื่องของกรรมสทิ ธ์ิ นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

58 ทด่ี นิ ยงั คงเปนปญหาทช่ี มุ ชนยงั ตอ งการการชว ยเหลอื จากหนวยงานภาครฐั ที่มีสว นเก่ียวขอ งใหเ รง ดำเนินการตอไป กลยทุ ธก ารเขา ถงึ สวสั ดิการของคนในชุมชน สวสั ดิการในชุมชน การเขาถงึ บรกิ ารสวัสดิการของคนในชมุ ชนสว นใหญสามารถเขา ถึงบริการทางสังคมของ ภาครัฐ ไดในหลายๆ ชอ งทาง ไมว า จะเปน สวัสดกิ ารในดา นการศกึ ษา เงินสงเคราะหผ สู งู อายุ เงนิ สงเคราะห คนพกิ าร สวัสดิการการรกั ษาพยาบาล (30 บาท) และการไดรบั สิทธิในการสาธารณปู โภคขนั้ พน้ื ฐาน นอกจากนีค้ นในชมุ ชนยังไดรับการถา ยทอดและไดร บั องคค วามรูดานการเกษตร และเศรษฐกจิ พอเพียง รวมไปถงึ การจัดสวสั ดิการในระดับชมุ ชน เชน กองทนุ ฌาปนกจิ หมูบ าน กองทนุ สวสั ดกิ ารชุมชน (วนั ละบาท) เปน ตน ทงั้ นี้ ชมุ ชนดงั กลาวยงั มกี ารจัดการสงเสริมสวสั ดภิ าพและการคุม ครองพทิ ักษส ิทธิ ผดู อ ยโอกาส ในชมุ ชนในหลายๆ ดาน ดงั นี้ 1) ดานความมน่ั คงในชวี ติ ของคนในชมุ ชน โดยองคก ารบรหิ ารสวนตำบลไดมกี ารจดั ต้ังงบประมาณ ในการดูแลเร่อื งงบสรา งอยูอาศัย และมีกองทุนวนั ละบาท เพื่อจัดสวสั ดกิ ารเกิด แก เจบ็ ตาย ใหแ กคน ในชุมชน 2) ดานการศกึ ษา มกี ารสงเสริมใหค วามรูโ ดยการจดั ฝกอบรมกลมุ อาชพี ตางๆ เชน จกั รสาน ทำสมุ เปนตน นอกจากนีย้ ังมกี ารใหทนุ การศึกษาสำหรบั เด็กในชมุ ชนท่ขี าดโอกาส 3) ดานเศรษฐกิจ ไดม กี ารสงเสรมิ ใหคนในชุมชนประกอบอาชีพที่สรา งรายไดแ กค รวั เรือน เชน การมอบพนั ธุปลา ไก และเปด ใหแกเกษตรกร นอกจากนยี้ งั มีการสนบั สนนุ ดานพันธุพืช สำหรับการ เพาะปลูก และการใหท ุนประกอบอาชพี การสง เสรมิ ใหชมุ ชนมีกจิ กรรมการรวมกลมุ ทำงานเพอื่ เปน การ ชว ยเหลอื กนั ภายในกลมุ เกษตรกร เปนตน 4) ดานสงั คม เชน การใหโอกาสไดเ รียนรู เนน การรวมกลุม สรางกจิ กรรมทางสงั คม 5) ดา นสทิ ธทิ างสังคมและการคุม ครอง ไดแ ก การดำเนนิ การชวยดำเนนิ การเร่อื งปญหาท่ดี นิ ทำกิน ของชาวบา นทป่ี ระสบปญหา ซึ่งในสว นของชมุ ชนนัน้ มคี วามตองการใหหนวยงานภาครฐั ที่เกี่ยวขอ งดำเนิน การชว ยเหลือกลมุ ผูด อ ยโอกาสมากขนึ้ เชน การสง เสริมใหมีรายไดอ ยางตอ เนือ่ ง รวมถงึ การสงเสริมศักยภาพ ของผูดอ ยโอกาสดวย ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง แนวคดิ กบั การประยกุ ตใ ชใ นการแกไ ขปญหาในชมุ ชน คำวา เศรษฐกิจพอเพียงสำหรบั ชมุ ชนแหง น้ี คอื การปลกู ผักกนิ เอง ทเ่ี หลอื ขาย เลีย้ งเปดเล้ยี งไก เลย้ี งปลา หาอาชีพเสริม ทำตูเยน็ ไวร อบตวั ปลูกพชื ยืนตน และมองวา “การนำเศรษฐกจิ พอเพียงไป ใชในชุมชน คือกระจายความรใู หคนในชมุ ชนไปใชป ระโยชน กอ ใหเกดิ รายได อยอู ยา งพอเพียง พงึ่ ตนเอง และเปนศนู ยการเรียนรใู หก บั ชมุ ชนอน่ื ” ซงึ่ ผลลพั ธใ นเชงิ บวกทเี่ กิดขน้ึ ภายหลงั จากทช่ี มุ ชนได นำแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพยี งมาปรบั ใชใ นพ้ืนที่ กค็ ือ เศรษฐกจิ พอเพียงทำใหค นในชมุ ชนมีงานทำ มอี าชีพ มรี ายได ลดปญหาการวา งงาน และกอ เกดิ ความสามคั คใี นชุมชนใหเกิดข้นึ บนฐานของการเอื้อเฟอ แบง ปน กนั ชาวบานรูจกั การใชจ า ยมากขน้ึ มกี ารคดิ วิธกี ารตางๆ เพือ่ การลดรายจา ยเพม่ิ รายได กลายเปนการสราง ใหครอบครัวมีภมู คิ มุ กันทางเศรษฐกจิ มากยิ่งข้นึ นอกจากนย้ี งั กอใหเกดิ แหลง เรียนรขู องชมุ ชนเปนตน แบบ ใหครวั เรือนอืน่ ๆ วิธีการประยุกตใชแ นวคิดเศรษฐกจิ พอเพียงไดมากข้ึน อีกทั้งยงั เปนการสง เสริมใหเดก็ นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคุมครองทางสังคมที่เหมาะสมเพ่อื ผดู อยโอกาส

59 และเยาวชนมกี ารศึกษานอกเวลาเรียนไมห ลงผิดไปกบั ยาเสพตดิ รจู ักการใชเวลาวา งใหเ ปนประโยชน สว นผลลพั ธในเชิงลบ คอื ครอบครัวสวนใหญไ มมีเงินกอนใหญ ซึง่ ตอ งใชร ะยะเวลาสะสมคอ นขา งนาน จึงทำใหเ กษตรกรบางสวนยงั มีภาระหนสี้ นิ อยบู า ง แตกส็ ามารถบริหารจัดการใหตนสามารถทีจ่ ะผอ น ชำระหนส้ี นิ ได จากแนวคิดสกู ารปฏิบัติ การวเิ คราะหถ งึ ตนเหตแุ หงปญ หาตา งๆ ท่เี กิดข้นึ ในชุมชน พบวา คนในชุมชนสวนใหญน ยิ มทำ เกษตรเชิงเดี่ยว เมอื่ เกดิ เหตุไมคาดคิด เชน กรณชี มุ ชนเกดิ พบิ ัตภิ ัยทางธรรมชาติ ทัง้ อทุ กภยั และภยั แลง ทำใหเ กษตรการขาดแหลง นำ้ สำหรบั การเพาะปลกู ก็จะกอ ใหเกดิ ปญ หาตามมาแกชาวบา น โดยเฉพาะ ในเรอื่ งของปญหาภาวะหนสี้ นิ นอกจากนใ้ี นชมุ ชนเอง ยงั มีผปู ระสบปญหา หรือกลมุ ผดู อ ยโอกาสอกี หลาย กลุม ไมว า จะเปน ผพู กิ าร ผสู ูงอายุ ผูไมมสี ถานะทางทะเบยี นราษฎร ผพู น โทษ (ดว ยคดเี สพยาเสพติด) ซงึ่ จากการศึกษาขอมลู ชมุ ชนพบวา คนในชุมชนสวนใหญเ ปนกลมุ คนยากจน เนอื่ งจากไมม ที ีด่ นิ ทำกินเปน ของตนเอง และมีผลกระทบอยา งมากสำหรบั ชาวบานทม่ี ี ภบท.5 เกอื บครงึ่ หนึ่งของชมุ ชนจะไมไ ดรบั การชวยเหลือจากรัฐเมื่อทำการเพาะปลูกในท่ีดนิ กจ็ ะถกู จบั เพราะเปนพนื้ ท่ีท่ไี มส ามารถปลกู พืชไดซงึ่ ปญหาท่ดี นิ ดงั กลา วชมุ ชนนน้ั มคี วามตองการอยากใหภ าครัฐนั้นออกเอกสารสทิ ธ์ทิ ี่ดนิ ให โดยเปล่ยี นจาก ภบท.5 เปน สปก. 4-01 ถา รฐั ชว ยแลว ชุมชนก็จะไปใหค วามรู ชวยสรางแหลงทำกนิ เชน ขุดสระเลย้ี งปลา เปน ตน ดว ยเหตุแหงปญ หาท่ีไดกลาวมาในขางตน ทำใหค นในชมุ ชนเริม่ มีการวิเคราะหและหาแนวทาง ในการแกไ ขปญ หาของชมุ ชนรวมกัน โดยมองเห็นทางออกในการนำปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี ง เขามา ใชใ นการแกไ ขปญหาทเ่ี กิด ซ่ึงพบวา ชาวบา นน้ันรบั รแู นวคิดน้มี าจากการทไ่ี ดยินจากคนอื่นและการรับรู จากส่อื ตา งๆ วา การทำเกษตรแบบผสมผสานน้นั ดี และในป 2548 จงึ ไดเริ่มทำ เกษตรแบบผสมผสาน ดวยตนเองโดยเนนแนวคดิ ท่ีวา “ทำเทาท่ที ำได ไมจ า งคนอื่น” เรมิ่ แรกจากการปรับดิน การปลกู พชื ท่ใี ช ในครัวเรือน และเรมิ่ ขาย โดยยดึ หลกั ของการดำเนนิ งาน คอื “ปลูกท่ีกิน กนิ ท่ีปลกู เหลอื ก็ขาย” รปู แบบในการทำเกษตรทฤษฎใี หม เกษตรผสมผสาน คอื การสรา งอาหารทปี่ ลอดสาร ปลอดภยั เพื่อบริโภคและจำหนาย (ถาเหลอื จากการบรโิ ภค) โดยการเลย้ี งไก เลี้ยงแพะ เลี้ยงปลา ปลกู พชื สวนครัว (มะนาว กลวย มะเขอื ) ปลกู พชื ยืนตน (ยางพารา ลำไย) เนนการทำไรนาสวนผสม ขึน้ อยกู ับการมีทีด่ นิ ทำกนิ ถา มีท่ีดินเพียงพอกท็ ำเกษตรกรรม ถาไมมีทีด่ ินกเ็ ล้ยี งสตั ว เนนเรอื่ งการแลกเปล่ียนภายในชมุ ชน เกอื บทุกครัวเรอื นทำเกษตรพอเพียง ทงั้ นข้ี ้นึ อยูก ับบริบทของครอบครัว การทำบัญชีครัวเรือน ผูดำเนนิ งานประกอบดวย 1) คนในชมุ ชนดำเนนิ การผลติ 2) ผูนำชมุ ชน ผใู หญบา น ส.อบต. ใหคำแนะนำในการเขารับการอบรม ดงู าน 3) หนว ยงานภาครฐั เชน เกษตรอำเภอ เกษตรจงั หวัด หนว ยงานในสังกัดกระทรวงเกษตรฯ ใหค ำแนะนำและใหความรูดานเทคโนโลยกี ารผลติ 4) รัฐบาลใหก าร สนับสนุน ปจ จัยการผลิต ตอ มาในป 2552 ก็พบวาการทำเกษตรแบบผสมผสานนน้ั เรมิ่ เปน รปู ธรรมมากย่ิงขนึ้ แลว ทาง เกษตรอำเภอเขาฉกรรจจงึ ไดใหค ำแนะนำวาใหต ้งั เปนศนู ยก ารเรยี นรูฯ โดยทเ่ี กษตรอำเภอเขาฉกรรจ ใหก ารสนับสนุน นอกเหนือจาก ทีม่ ตี น ทุนเดมิ อยู สำนักงานการปฏริ ปู ท่ีดินเพอื่ เกษตรกรรม (สปก.) คนหาเกษตรดานการพอเพยี งตนแบบมาดูงาน และใหก ารสนบั สนนุ การใชท ดี่ ินทำกินใหเ กิดประโยชนศ กึ ษา ขอมูลจาก โทรทศั นนวแัตลกะรรกมากรถาราปมรเกะยษกุ ตตรเกศรรคษนฐอกืน่ิจพๆอแเพลียะงจสากูกากราครุมดคำรเนองนิ ทกาางรสทงั ่ีเคปมนทร่เี หปู มเปาะน สรมา เงพจ่อื ึงผไดูดมอ ีกยโาอรกวาาสง

60 หลักการทำงานรวมกนั ไวด ังนี้ 1. การทำเกษตรจะตองมีการรวมกลุม กัน เชน การปลกู ผักกางมุง การทำปุย หมกั แหง เปนตน 2. หนว ยงานภาครฐั มสี วนรวมในการใหก ารสนับสนนุ ในเรื่องงบประมาณและพันธุพืช 3. การปลูกพืชตอ งปลกู พืชหมุนเวยี น ผสมผสาน ใหม ีกนิ ทกุ วนั มรี ายไดประจำวัน รายเดือน รายป และระยะยาว 4. การทำเกษตรแบบใหมต องมีการเพิม่ เตมิ ความรอู ยตู ลอดเวลา เรียนรูจากเทคโนโลยีใหมๆ และใชเทคโนโลยเี ขา มาชวยในการพัฒนา เชน การเรยี นรูแ ละเผยแพรข อมูลขาวสารตา งๆ ผานทาง YouTube เพ่อื ใหเปนสือ่ ในการสรา งความรูและพฒั นาการปลูกพชื ใหด ียงิ่ ข้นึ 5. ตอ งสรางรายไดใ หแกส มาชิก ไดแ ก การซือ้ ขายแลกเปลี่ยนกนั เอง การอดุ หนุนรบั ซ้อื วัสดุ จากชาวบาน เชน ผลไม มลู ไก ขายชาวบา นใหไดใช ไดบริโภคกนั อยางทั่วถงึ เนน การผลติ เอง ขายเอง เชน เก็บผลผลิต แปรรูป เพอ่ื เพิม่ มูลคาสนิ คา และผลิตภัณฑ 6. การรว มกันรณรงคป ลกู ไมย ืนตน หัวไรป ลายนา การลดตนทุนของศนู ยฯ จากการเรียนรู ลองผิดลองถกู กวา จะมาถึงขน้ั ตอนการดำเนนิ งานทป่ี ระสบผลสำเรจ็ ชุมชนตอ ง ศกึ ษาขอมลู กอนการดำเนินการ เชน เขา รบั การอบรม การศึกษาดูงานจากผูท ่ีประสบความสำเร็จไมวา จะเปน ในเร่ืองของการทำแปลงเกษตร การจดั ทำบัญชคี รวั เรือน เปน ตน ซึ่งในขณะนีไ้ ดเ ริ่มจากการ “รณรงคใหทกุ ครัวเรอื นปลกู ผกั สวนครัว แมไมมีท่ปี ลกู ก็สามารถมาปลูกในกระถางได เพอื่ ลดรายจาย (ไมต องซือ้ ) สรา ง ความสามคั คใี นชุมชน เนน ทำเองใหใชท นุ นอ ยทีส่ ดุ ทำเทา ทีท่ ำได ดำเนินกจิ กรรม ตามกำลงั ที่มอี ยตู ามปจจยั ทไี่ ดร ับ จดุ เนน ของการดำเนินงาน คอื การทำตามกำลงั ของตนเองเนนการ ทำการเกษตรในพ้ืนทที่ ่ีตนมีอยู การเปน ตัวอยางในการทำงาน เชน การใหผักกางมุง ทำปุยหมกั จาก เศษวัสดุ นำ้ หมักชวี ภาพ สารไลแ มลง จลุ ินทรหี นอ กลว ย ทำเองกนิ เอง กนิ ทุกอยางที่ปลูก ปลูกทกุ อยาง ทกี่ นิ ” ปรากฏการณเ ศรษฐกจิ พอเพยี งกับการเปลีย่ นแปลงที่เกิดขนึ้ ในชมุ ชน จากสภาพปญหาทเ่ี กดิ ขึ้นในชุมชน ไดแก ปญ หาอาชญากรรม ปญ หายาเสพติด ปญหาเด็กและ เยาวชน (พฤตกิ รรมกาวราว/ตงั้ ครรภกอนวยั อันควร) เมอ่ื ชมุ ชนไดน อมนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง มา ใชในชุมชนแลว ผลลัพธท ่ไี ดและเหน็ เปน รูปธรรมที่ชดั เจน คอื การกอใหเ กิดการเปลย่ี นแปลงในระดับ บุคคล เกดิ การลดหนี้ คา ใชจา ยลดลง รจู กั พอ มีเงนิ ออม มรี ายไดเพิม่ ขนึ้ สุขภาพดี รา งกายแข็งแรง แจมใส มคี วามสุข สามารถพึง่ พงิ ตนเองได สวนการเปล่ยี นแปลงในระดับชมุ ชน กอใหเ กดิ การมงี านทำ มีรายได ซ่งึ ชว ยลดปญหาสงั คมหลายๆ เรอ่ื ง ทง้ั ปญ หาการลกั เล็กขโมยนอย ปญหาเด็กม่วั สุม ปญหายาเสพตดิ เนอ่ื งดวยแนวคิดน้ชี ว ยปรบั พฤตกิ รรมใหค นในครอบครัวมกี ารใชเวลาวา งใหเ กิดประโยชนร ว มกนั มากขนึ้ ชมุ ชนมคี วามเขม แข็ง มคี วามรกั และปรารถนาดีตอ กัน กอใหเกดิ ความ สามัคคี รูจ กั แบงปน ประหยัดและ อดออม และเม่ือนำเศรษฐกจิ พอเพียงมาเช่ือมโยงในการชวยเหลือผูประสบปญ หาทางสงั คมในชุมชน เพอ่ื กอใหเ กดิ การแกไ ขปญหาการวางงาน ปญหาดานสังคม ก็พบวา แนวคดิ น้ีไดช ว ยเปด โอกาสใหแ กก ลมุ ผดู อ ย โอกาสใหมีการดำรงชีวติ ทีด่ ีขนึ้ มอี าชพี มีรายไดพ อท่ีจะเล้ยี งดตู นเองได ซง่ึ ในกรณีน้ไี ดมหี นวยงานภาครฐั ทเ่ี กย่ี วของ เชน องคการบรหิ ารสว นตำบลไดเ ขา มาใหค วามชวยเหลือ ในการสรา งทีอ่ ยอู าศยั และมอบ เงนิ ทนุ ประกอบอาชพี กบั ผูย ากไร และชว ยใหสามารถเขา ถึงสทิ ธดิ า นตางๆ มากยิ่งขึ้น โดยการทำงาน นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

61 เพือ่ การชวยเหลือผูด อ ยโอกาสนน้ั มีรปู แบบการเชอื่ มโยง โดยภาครัฐจะเปนหนว ยสนับสนุนท้ังดา นของ งบประมาณ แหลงอาชีพ และชุมชนกม็ นี โยบายของชุมชนทีจ่ ะใหค วามรเู รือ่ งเศรษฐกจิ พอเพียงแก กลมุ ผูดอยโอกาส โดยมีเปาหมายวาตอ งการใหผดู อ ยโอกาสมแี หลงงาน เพ่ือใหผูดอ ยโอกาสมีงานทำ สามารถ พ่งึ ตนเองได เพ่ือการชวยเหลือผดู อยโอกาสน้นั มรี ูปแบบการเช่ือมโยง โดยภาครฐั จะเปนหนวยสนบั สนุน ทง้ั ดานของงบประมาณ แหลง อาชีพ และชุมชนกม็ นี โยบายของชุมชนท่จี ะใหความรูเรอ่ื งเศรษฐกจิ พอเพยี ง แกกลุม ผดู อยโอกาส โดยมเี ปาหมายวา ตอ งการใหผูดอ ยโอกาสมีแหลงงาน เพ่ือใหผูดอยโอกาสมงี านทำ สามารถพึง่ ตนเองได ภาพรวมกิจกรรมของ ศนู ยการเรยี นรูเศรษฐกิจพอเพยี งชมุ ชนบานทาเตน ตำบลพระเพลงิ อำเภอเขาฉกรรจ จังหวดั สระแกว ชมุ ชนบานทา เตน แตเ ดมิ ประสบกบั ปญหา ภยั แลง ภัยน้ำทวม ไมม เี อกสารสิทธิในท่ีดนิ ทำกนิ ลักษณะท่ดี นิ เปนทดี่ นิ ของ สปก. ภบท.5 เปนพนื้ ทปี่ าเกา ปาเสอ่ื มโทรม (ปจจุบันที่ดนิ จะถูกยดึ โดยกรม ปาไม ชาวบา น จึงเขา ไปทำการเกษตรไมได) ภัยจากชางปา มากนิ พืชผลทางการเกษตร ขาดการสงเสริม จากทางภาครฐั ราคาผลผลิตตกต่ำ คนในชุมชนทีไ่ มม ที ดี่ ินทำกินเปนของตนเอง ตอ งออกไปประกอบอาชพี ท่โี รงงานอตุ สาหกรรม สว นคนทไ่ี มไดป ระกอบอาชีพใดๆ กจ็ ะชกั ชวนกนั ไปเสพยา และหารายไดจ ากการคา ยาเสพตดิ (บา นทา เตนจึงเปนทางผา นของยาเสพติดจากประเทศเพอ่ื นบา นไปยงั ฉะเชิงเทราและกรงุ เทพ มหานคร) ศนู ยการเรยี นรเู ศรษฐกิจพอเพยี งชุมชน จงึ ไดเ รม่ิ กอตัง้ ขึน้ เม่ือ นายคำพนั เกตพนั ธ (ผใู หขอ มลู ) ไดแรงจูงใจ จากการดพู ระราชกรณีกจิ ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดชผานโทรทศั น ประกอบกบั การประสบปญหาภยั ธรรมชาติ(อุทกภยั ) ทำใหขาดทุนและเปน หนี้สิน นายคำพันธฯ พยายาม นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพอ่ื ผูดอ ยโอกาส

62 หาทางชวยเหลือตนเอง ปรับรปู แบบการปลกู พืชเชิงเด่ียว เปนพืชเชงิ ผสมผสาน โดยพชื ชนดิ อืน่ ๆ มาปลกู รวมกัน ไดแ ก มะพรา ว มะมว ง ขา ตะไคร กะเพรา รวมท้งั การเลีย้ งปลา และกบในกระชัง ตอ มาเมือ่ นายคำพนั ฯ มีเงินสะสมจำนวนหนึง่ ก็นำเงินไปซอ้ื เคร่ืองมือ อปุ กรณท ำการเกษตร เชน รถไถเดนิ ตาม ปมนำ้ รถยนตเพอ่ื รบั ผักมาขาย ก็ประสบกับภาวะขาดทุนจงึ หนั มาปลูกผักขายเอง และเขารบั การอบรม จากเกษตรจงั หวดั ทดลองปลูกหวาย และปลูกตน มะนาวก็ไดผ ลดี มผี ลผลิตตลอดป เมอ่ื ผลผลติ เกนิ บริโภค ในครวั เรือนกส็ งขาย จนกระทัง่ สามารถปลดภาระหน้ีสนิ สว นใหญได ภาพบรรยากาศการประชมุ เชิงปฏบิ ตั ิการเพ่ือคนหานวัตกรรมเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุม ครอง ทางสังคมที่เหมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส ณ ศนู ยการเรยี นรูเศรษฐกจิ พอเพียงชมุ ชนบานทา เตน ตำบล พระเพลงิ อำเภอเขาฉกรรจ จงั หวดั สระแกว เมอื่ วนั ท่ี 9 มีนาคม 2560 การบรรยายเรื่อง “การประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสม เพอื่ ผูดอย โอกาสในพ้ืนท่ตี ำบลพระเพลงิ ” โดย นายคำพนั ธ เกตุพันธ ประธานศูนยการเรียนรเู ศรษฐกจิ พอเพียงชุมชน บานทาเตน ตำบลพระเพลงิ อำเภอเขาฉกรรจ จังหวดั สระแกว ไดกลาวถึงการเช่อื มโยงของศนู ยการ เรียนรูฯ กบั ผดู อ ยโอกาสดานการประสานหนวยงานภาครัฐที่เกยี่ วของในการชวยเหลือผูด อ ยโอกาส ไดแก ประสาน อบต. ชว ยสรา งบา น ท่ีอยูอาศยั ใหทนุ ประกอบอาชีพกบั ผูยากไร ชว ยใหเ ขาถึงสทิ ธิ พาผพู กิ าร ไปทำบัตรประจำตัวคนพิการ โดยหนว ยงานภาครัฐจะเปน หนวยสนบั สนนุ ดา นเงินงบประมาณ แหลง อาชีพ แนวนโยบายชุมชนดำเนินการใหความรเู ศรษฐกิจพอเพยี ง แหลงงาน ชว ยเหลือ แบง ปนแกผ ูดอยโอกาส เพ่อื ใหผ ูดอยโอกาสมีงานทำ สามารถพงึ่ ตนเองได และชุมชนรวมกันดำเนนิ การกอสรา งฝายชะลอน้ำแกมลิง รวมกบั ภาครฐั เพื่อแกปญ หานำ้ แลง ผนู ำชุมชนไดจัดชุดไลชางโดย ช.ร.ม.-กรรมการหมูบา นของบประมาณ จากภาครฐั (กรมปา ไม กรมทรัพยากรฯ กระทรวงเกษตร กระทรวงมหาดไทย กระทรวงกลาโหม ฯลฯ) ปลูกพืชที่ชา งไมกนิ ไดแ ก มะขาม มะกรดู หวาย ตะไคร มะนาว สรา งอา งเกบ็ น้ำขนาดเลก็ 300 ไร เพอื่ ใหช าง คน ปา อยรู ว มกันไดใ นการแกไขปญหาผลผลิตตกต่ำชมุ ชนแกไขโดยการรว มกันปลกู พืชผสมผสาน เนอ่ื งจากราคาพชื ผลทแ่ี ตกตา งกนั จะใหร าคาแตกตา งกนั ดวย (ถาพชื ชนิดไหนราคาตกต่ำก็ยงั มพี ืชอกี ชนิด ทีส่ รางรายไดใหเ กษตรกรได) การสง เสริมใหปลกู พชื ผักหมุนเวยี น ผกั ร้ัวรอบบา น เล้ยี งไก เล้ยี งหมแู ละ หาอาชีพเสรมิ สว นในเรือ่ งของ ยาเสพติด เปนตาสับปะรดดูแลผูเสพฯ และผูข าย ใหโอกาสผทู เ่ี คยตดิ ยาเสพยต ิด หางานใหทำ หลังจากที่ผูเสพฯเขา รบั การบำบดั ยาเสพติดแลว เชน จา งกรดี ยาง ใสป ยุ คุมวัชพชื ฯลฯ จงึ ลดจำนวนของผเู สพ และไมใ หช ุมชนแหง น้เี ปน ทางผานของยาเสพติด แตใ นเรื่องของ กรรมสิทธิ์ที่ดินก็ยงั เปนปญหาในชุมชนอยูจึงตองการความชว ยเหลือจากภาครฐั ทเ่ี ก่ยี วขอ ง นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพือ่ ผดู อยโอกาส

63 การแบงกลมุ ระดมความคดิ เพอื่ คน หานวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครอง ทางสงั คมท่ีเหมาะสมเพือ่ ผดู อ ยโอกาส ผา นการสนทนากลมุ ยอยฯ ณ ศนู ยก ารเรยี นรเู ศรษฐกิจพอเพียง ชมุ ชนบานทาเตน ตำบลพระเพลงิ อำเภอเขาฉกรรจ จังหวัดสระแกว ส่งิ ทผ่ี ูเ ขา รวมประชมุ ฯ ไดส ะทอ นในเวทฯี ผลท่เี กดิ ขึ้นหลงั จากทน่ี ำเศรษฐกจิ พอเพียง มาปรบั ใช ในพื้นที่ คอื ทำใหค นในชมุ ชนมงี านทำ มอี าชพี มรี ายได ลดปญหาการวางงาน เกิดความสามคั คใี นชุมชน เอื้อเฟอ แบงปน ลดรายจายเพ่มิ รายได มีภูมคิ ุมกนั ทางเศรษฐกิจในครัวเรือน มแี หลง เรยี นรขู องชุมชน เปน ตน แบบใหค รวั เรอื นอนื่ ๆ ชวยดา นการศึกษา ชว ยเดก็ และเยาวชน ไมห ลงผิดใชเ วลาวา งใหเ ปน ประโยชน สุขภาพจิตดี สุขภาพกายดี สขุ ภาพแข็งแรง สว นในดานลบ คือ ไมม ีเงนิ กอนใหญต อ งใชระยะ เวลาสะสมคอ นขางนาน จงึ ทำใหเ กษตรกรบางสว นยังมีภาระหนส้ี นิ อยูบ าง แตไ มเ กนิ ความสามารถในการ ผอ นชำระ แผนภาพสรุปรปู แบบนวตั กรรมศูนยเรยี นรูเพอื่ ความย่ังยนื จากฐานคิดการเกษตรผสมผสาน นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

64 สำนักงานสงเสริมและสนบั สนนุ วิชาการ 3 4.3 กรณศี กึ ษา เรอื นจำชั่วคราวเขาระกำ อำเภอเมอื ง จงั หวัดตราด จากอดีตสูปจ จุบัน การเปลีย่ นแปลงทางสงั คมและปญ หาทเ่ี กดิ ขึ้นในชมุ ชน จุดเริม่ ตน ของการเปลย่ี นแปลง เกดิ จากการทเ่ี รือนจำไดม กี ารจดั “โครงการกำลังใจ” ขึ้นมาและ ไดม ีการดำเนนิ งานเรม่ิ ตนมาต้งั แตป  2553 โดยใชต น แบบการเรยี นรูมาจากการศกึ ษาศนู ยเ รียนรตู น แบบ เพ่อื นพง่ึ (ภาฯ) ยามยากของนางนงนชุ คำคงทร่ี ูจ กั ในชื่อ\"ผใู หญจ อย\"และคณะวทิ ยากรมลู นิธเิ พือ่ นพึ่ง (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทยนำโดยอาจารยประเสริฐ ปน นาค พนกั งานสงเสรมิ กจิ การสาขาของธนาคารเกษตร และสหกรณภาคเหนอื ตอนลา งจงั หวดั พษิ ณโุ ลกจัดทำแผนการดำเนินงานคดั เลือกเรอื นจำช่วั คราว 4 แหง เปนเรือนจำนำรอ งคือเรือนจำช่ัวคราวเขาพลอง จังหวดั ชยั นาท เรือนจำช่ัวคราว เขาระกำจงั หวดั ตราด เรอื นจำช่วั คราวแคนอยจังหวัดเพชรบูรณ เรือนจำชัว่ คราวดอยราง จงั หวดั เชียงราย โดยเนน ใหม กี จิ กรรม แกไ ขฟน ฟแู ละเตรียมความพรอ มกอนปลอ ยใหกับผูต องขังท่ีใกลพ น โทษ พจิ ารณาผานการคัดเลือกจาก กรมราชทัณฑ กระบวนการอบรมฝก ฝนไดเ นนยำ้ ใหนักโทษกลับไปทบทวนสิง่ ทีเ่ คยดำเนินการท่ีผา นมาในชวี ิต รปู แบบของกระบวนการในการฝก อบรมเปน กระบวนการทสี่ อดคลองกับรูปแบบของทัณฑน คิ มตาม พระราชบญั ญัติราชทัณฑห มวดท่ี 10 ลกั ษณะ 2 ทณั ฑน ิคมและการคดั เลือกการปฏบิ ัตกิ ารของเจาหนาที่ ในเรอื นจำช่วั คราวเพอื่ เตรยี มความพรอมกอ นปลอ ยโดยมพี ้ืนฐานตามวิธปี ฏบิ ตั ิหมวดที่ 5 เร่ืองการงาน เปนพ้นื ฐาน โครงการนม้ี แี ผนปฏบิ ตั ิงานและมหี ลกั สตู รท่แี นช ัดโดยใชห ลักการเรียนรูแบบ Learning by Doing ทีเ่ นนการเรียนรูภาคทฤษฎคี วบคมุ กบั ภาคปฏบิ ตั ิมีการสรปุ บทเรยี นปลกู ฝง แนวคดิ เรือ่ งศีลธรรม จริยธรรมศาสนาการไมยุงเก่ียวกบั อบายมขุ การมสี ว นรวมในรายละเอียดเกีย่ วกบั การจดั การสอนท้ังเน้อื หา และวธิ กี ารกระบวนการ กระบวนการวเิ คราะหห าเหตุแหงปญ หา จุดเร่มิ ตนของโครงการกำลงั ใจน้ี เกดิ มาจากแนวคิดพระราชทานท่พี ระเจาหลานเธอพระองค เจาพชั รกติ ยิ าภาฯ ทรงดำริใหจดั ตัง้ โครงการกำลังใจเพ่อื ประทานความชวยเหลือแกผ ูที่ตองการโอกาส ในสงั คมไทยโดยแนวคิดเรมิ่ แรกของการจดั ตง้ั โครงการนีข้ ึน้ ก็คือการมองวา “การที่ทกุ คนในสังคมจะอยู รวมกันไดอยา งสงบสขุ กต็ อ เมอ่ื รจู ักรักษาสิทธขิ องตนโดยไมสรา งความเดือดรอนแกผ ูอน่ื ดวยเหตุน้ี กระบวนการยุตธิ รรมจึงเปน อีกสว นหน่ึงท่จี ะชว ยใหท ุกคนเคารพสิทธิของผอู น่ื ดงั นนั้ เมอ่ื กระบวนการ ยุติธรรมดำเนนิ ไปจนถงึ ท่สี ุดแลวผทู ี่ไดรับผลทุกฝา ยในสังคมก็นา ทจี่ ะไดมีโอกาสอยูรว มกนั อยา งสงบสุข อีกครัง้ หนง่ึ ” แตใ นบางคร้งั กลุมผตู อ งขงั กลุมผูถกู คมุ ประพฤติหรอื ผทู ี่เปน จำเลยกลับมไิ ดรับโอกาสเทาที่ ควรในการทีจ่ ะกลับมาเปนสว นหนง่ึ ของสังคมสงผลใหบคุ คลเหลานขี้ าดโอกาสที่จะดำเนนิ ชวี ิตโครงการ กำลังใจจะชว ยใหก ลมุ บุคคลเหลานต้ี ระหนักวา ยังมีผทู เ่ี ต็มใจจะใหโอกาสและเอาใจชวยใหพ วกเขาสามารถ เอาชนะปญหาและอุปสรรคตางๆ ไดแ ละเมื่อทกุ คนไดร บั โอกาสทสี่ มควรแลว จะตอ งรูจักในการเคารพ สทิ ธขิ องผอู ื่นซงึ่ นอกจากจะชวยลดการกระทำผดิ ซ้ำซอ น และเปดโอกาสใหบุคคลเหลา นกี้ ลบั มาเปน ประชากรท่มี ีคณุ ภาพ แลว ยังมีสวนท่ีจะชวยใหสงั คมสว นรวมกลับมาอยูรว มกนั อยางสงบสขุ อีกดวย (บทสรุปผูบริหารโครงการนอมนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรบั ใชในเรอื นจำนำรองภายใตโ ครงการ กำลังใจในพระดารพิ ระเจา หลานเธอพระองคเจาพชั รกิตยิ าภา ) นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

65 จากสภาพปญ หาทเ่ี กดิ ขึน้ คือ ปญ หาการสง กลมุ ผตู อ งขงั กลมุ ผถู กู คมุ ประพฤติ หรือผทู ี่เปน จำเลย กลบั คนื สสู งั คมซ่งึ การยอมรับของสังคมนบั วา เปนปญ หาใหญท ่ที ำใหก ลุมคนเหลานกี้ ลายเปน กลุมดอยโอกาสทางสังคม และไมสามารถกลับมาใชช ีวติ แบบบคุ คลปกติทัว่ ไปได เนื่องจากการตตี ราทาง สงั คมวา กลมุ คนดังกลาวเปน กลมุ ทสี่ ังคมสวนใหญไมใ หการยอมรบั เปนกลุมเสย่ี งทีจ่ ะกอใหเ กิดอนั ตราย ตอชุมชน จงึ ทำใหประเดน็ ดังกลา วกลายเปนสงิ่ ท่ีเรือนจำ ตองใหความสำคญั และวางแผนเพอ่ื ใหเ กิดการ แกไ ขปญ หา รวมกนั ซ่ึงเมอ่ื มโี ครงการกำลงั ใจเขามากพ็ บวาสงั คมยงั คงใหโ อกาสแกก ลุมคนเหลาน้ีใหป รบั ชวี ติ กลบั คืนสูส ังคมปกตไิ ด ข้ันตอนการวางแผนเพ่ือการแกไขปญหา หากพจิ ารณาจากลกั ษณะความเปนอยขู องผูต อ งขังในเรือนจำชว่ั คราว จะเหน็ ไดว ากลมุ คน เหลาน้ี มีการจัดระเบยี บการใชช ีวิต ภายใตกฎ ระเบยี บที่ทางเรือนจำไดต ั้งไวใหปฏิบตั ิตาม โดยมตี าราง กจิ วัตร ประจำวันท่ชี ดั เจน คอื ต่ืนนอนตอนตหี า ลุกขึน้ สวดมนตไ หวพ ระ ผูค มุ เปดหองตอนหกโมงเชา ทำกิจวตั ร ประจำวัน เช็คยอดตอนประมาณ 7 โมง ออกกำลังกาย รับประทานอาหาร ลงพื้นทง่ี าน ซึ่ง ในกรณีของ ผูเขา รวมกลุมกำลงั ใจจะไปที่บานประจำกลมุ ของตนเองเพ่ือปฏิบัตงิ านการเกษตรเทยี่ งกลับมา เช็คยอดท่สี ว นกลาง ทานอาหารเทีย่ ง เช็คยอดกลบั เขากลุม ปฏบิ ตั งิ าน ประมาณบา ยสามโมง เช็คยอด ปฏบิ ัตกิ จิ วตั ร ทานอาหารเย็น เขา ทีพ่ กั ดทู ีวี เชค็ ยอด เขาหองขงั สวดมนต เขานอนจากกจิ วตั รประจำวนั ตางๆ มกี ารดแู ล ควบคุมโดยผคู ุมตลอดเวลา ซงึ่ โดยภายใตกฎหมาย เมือ่ ผูตอ งขงั พนโทษจะอยใู นความ ดูแลของสำนกั งาน คมุ ประพฤติ โดยมสี าระสำคญั เก่ยี วกบั วธิ ดี ูแลสมาชกิ ในโครงการทกี่ ลับไปอยูใ นชุมชน ชวยเหลอื สงเคราะหและใหคำแนะนำขณะดำรงชวี ิตอยูใ นชมุ ชน ในกรณที ผี่ เู ขา รว มในโครงการกำลงั ใจ เปนผไู ดร ับการพิจารณาพักการลงโทษ/ลดวันลงโทษ จำคุก จะมีเงื่อนไขการควบคุมความประพฤตทิ ่ตี อ งปฏบิ ตั ิตาม เชน การรายงานตวั ตอพนกั งานควบคุมความ ประพฤติการเลกิ เก่ยี วของกบั ยาเสพตดิ ใหโทษและเมอื่ ผนู นั้ ปฏิบัตติ ามเงอ่ื นไขการควบคุมความประพฤติ ครบถวนจงึ สามารถตดิ ตอขอรับใบบริสุทธิจ์ ากกรมราชทณั ฑไ ด ในทางตรงกนั ขา ม หากผนู ั้นไมป ฏบิ ตั ติ าม เงอื่ นไขควบคุมความประพฤติ ผนู ้นั อาจถกู ยกเลกิ การพกั การลงโทษ/ลดวัน ตองโทษจำคกุ และรับโทษ จำคุกตามเดมิ ซึ่งสำนักงานควบคมุ ความประพฤติจังหวดั ทีผ่ นู ัน้ กลับไปพกั อาศัยอยูม ีบทบาทหนา ทใี่ นการ ดูแลสอดสอ งใหคำแนะนำปรกึ ษาดานการดำเนนิ ชีวติ และการประกอบอาชีพตลอดจนใหก ารชวยเหลอื และสงเคราะหผูพ กั การลงโทษ/ลดวนั ตอ งโทษจำคกุ ทั้งนี้ สำนกั งานควบคมุ ความประพฤตอิ าจขอความรว มมอื จากอาสาสมัครควบคมุ ความประพฤติ เครอื ขายยตุ ิธรรมชุมชน หนวยงานภาคใี หออกสอดสอ งยงั ท่ีพกั อาศัยของผทู ไ่ี ดรบั การพักการลงโทษ/ลดวนั ตองโทษจำคกุ ท่โี ครงการกำลังใจฯ และเพ่อื สนับสนนุ สง เสริมการปรบั ตวั ของผูเ ขารว มโครงการกำลังใจฯ ใหส ามารถดำเนินชีวิตในสงั คมไดอ ยางปกตสิ ุขเปน ข้นั ตอนหนงึ่ ของสำนกั งานคุมประพฤติท่ดี ำเนินการจดั กิจกรรมตางๆ นอกเหนอื จากการดำเนินงานในขอ 1-2 ใหกับผเู ขารวมโครงการกำลงั ใจฯ เชน กิจกรรมอบรม ความรู กจิ กรรมอบรมธรรมะ กจิ กรรมฝกอาชพี ฯลฯ เพือ่ สนับสนุนสงเสริมการปรบั ตัวของผเู ขา รว มโครงการ กำลงั ใจฯ ใหส ามารถดำเนินชวี ิตในสงั คมไดอ ยางปรกตสิ ขุ มากยิ่งข้นึ เนอื่ งจากไดรับขอคิดหรอื การฝกฝน จากการเขารว มกจิ กรรมตา งๆ ท่สี ำนักงานคุมประพฤติจดั ใหเ ขารว มโดยสำนักคมุ ประพฤตอิ าจดำเนนิ กิจกรรมดังกลาวในชว งระหวางการคมุ ประพฤตหิ รอื ภายหลังจากการพน การคุมความประพฤตแิ ละพนโทษ นวัตกรรมการประยกุ ตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพ่อื ผูดอยโอกาส

66 ตามคำพิพากษา หากผูน ั้นประสงคเขา รวมกจิ กรรมดงั กลาว ทง้ั น้สี ำนักคุมประพฤติอาจขอความรวมมอื อาสาสมคั รคุมประพฤตเิ ครอื ขายยุตธิ รรมชมุ ชนหนว ยงานภาคีในการดำเนินกจิ กรรมดานตา งๆ เชน เปน วทิ ยากรฝก อาชพี สนบั สนนุ งบประมาณประสานกับหนว ยงานองคก รเอกชนหรือแหลงทรัพยากรอ่นื ๆ ใน ชมุ ชนเพือ่ สนับสนุนสงเสริมการแกไ ขฟนฟูผเู ขา รวมโครงการกำลงั ใจฯ การบรหิ ารการจัดการ การบริหารจดั การของโครงการกำลังใจตามแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียง เริม่ จากกระบวนการบริหาร รูปแบบของโครงการกำลงั ใจ ใหก ารอบรมเขม 5 วันใหก บั ผูต อ งขังโดยวทิ ยากรภายนอกมาใหค วามรใู น สาขาทเ่ี กยี่ วกับกระบวนการลดรายจา ยเพิม่ รายไดมาบรรยายเปน เชิงวิชาการและนำไปสูก ารปฏิบตั จิ ริง ระยะเวลาประมาณ 5 เดือนจบหลกั สูตร การกำหนดหนาที่รับผิดชอบ โดยการอบรมเขมขน 5 วัน โดยการแบง เปนฐาน วันละประมาณ 4 หรอื 5 ฐาน ใหผ เู ขารว ม โครงการไดฝก เวยี นกันไปเปนกลุม ซึง่ จะเรยี นสลับกันใหครบ 5 วนั และในแตละวนั ก็จะเรียนรู 2 เรอ่ื ง เชา 1 เรื่อง เย็น 1 เรอื่ ง ทง้ั ภาคทฤษฎแี ละภาคปฏิบตั กิ าร ไดแ ก กจิ กรรม การทำน้ำยาลา งจาน การทำ น้ำสมควนั ไม การทำปยุ หมัก การทำยาสฟี น การทำยาสมุนไพร การทำน้ำมะพราวหลังจากนน้ั กำหนด พ้ืนที่ใหนกั โทษตามพืน้ ท่ีรบั ผดิ ชอบ 1 ไร ตอ นักโทษ 5 คนโดยเริ่มจากเปดโอกาสใหนักโทษไดแ สดงความ คิดเห็นและเลอื กดวยตนเองวา อยากทำอะไร หลังจากท่ไี ดเ รยี นรมู าแลว ตัวอยา ง การเกษตรปลอดสารพิษ ในมุง การทำการเกษตรอยางไรท่จี ะสามารถพึ่งตนเองไดโ ดยไมต องเสยี คา ใชจาย กต็ องมีความรูเรื่องการ เตรียมดิน การเตรียมพ้นื ที่ การบำรุงดินกระบวนการที่จะทำใหด นิ มคี วามสมบูรณตองใชป ุยหมกั ก็ตองมี ความรูเรื่องการทำปยุ หมัก การตรวจสอบการดำเนินงาน เจา หนา ที่จะตรวจสอบตดิ ตามใหความชว ยเหลอื ดา นอุปกรณ สง่ิ อำนายความสะดวก เชน อุปกรณ จอบ เสยี ม ใหน ักโทษไดแ สดงความคดิ ความสามารถของตนเองอยางเตม็ ทว่ี า เขาจะทำในลักษณะใด รูป แบบใด อยากเลยี้ งกบไหม อยากเล้ยี งปลาดวยไหม ก็มวี ิธีสอนการผสมพนั ธกุ บ ปลา โดยหลักสตู รท่ีเปด สอนจะมีในสว นของการปลกู พชื นอกมงุ ดวย โดยการสอนปลูกพชื นอกมงุ การเกษตรจะแบง เจาหนาที่กลุม อีกทหี นงึ่ การดูแลชว ยเหลือ เม่ือพนโทษไปเจาหนาท่กี ำหนดระยะเวลาทจ่ี ะดำเนินการตดิ ตาม ซ่ึงตามท่ีไดม กี ารดำเนนิ การ มามีผูที่นำไปปฏบิ ัติจรงิ โดยทางกระทรวงฯ จะมีการตดิ ตามผตู อ งขงั แตล ะรนุ วา มีคนไหนบางท่นี ำไป ปฏิบตั ิจริง ก็จะมกี ารบันทึกขอ มลู ตอนนี้มี 4 คน อาศยั อยูเ กาะชา ง เกาะหมาก อยใู นเมือง อกี 3 คน ยายจากเรอื นจำชวั่ คราวกลับไปอยบู า น ซึง่ สามารถบริหารจดั การในพน้ื ท่ี 1 ไร อยา งไดผ ลตามท่เี รยี นมา จึงไดม เี จา หนาที่จากกรมและจากกระทรวงไปติดตาม เพราะวา แตละรุนพระองคภาฯ ทานไมหวงั เยอะ 100% ของนกั โทษ ทำได 1 คน ก็ถอื วาประสบผลสำเร็จแลว เนือ่ งจากมแี นวคิดที่วาเร่ืองแบบนก้ี ม็ ี องคประกอบหลายอยางท่จี ะทำใหป ระสบผลสำเร็จ นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพื่อผูดอ ยโอกาส

67 กลยุทธก ารเขา ถึงสวัสดิการ การเขา ถึงบริการของรฐั ในสว นของผูตองขัง ยงั คงมเี พยี งหนวยงานของกระทรวงยุตธิ รรมทเ่ี ขามา ใหความชวยเหลอื และตดิ ตามการดำเนนิ งานของโครงการ ภาครฐั ในสว นอื่นๆ ยังไมเหน็ แนวทางในการ ใหค วามรวมมอื หรอื การสรางเครอื ขายอยา งชดั เจนซึ่งทางเรือนจำไดนำเรอื่ งของการฝกอาชพี และการ สรา งรายไดใ หแ กก ลุมผตู องขังเพอ่ื สรา งแนวทางในการพง่ึ ตนเองได ไมเ พียงแตรอพง่ึ การบริการสวัสดิการ จากรฐั เพียงอยางเดียว โดยส่งิ ทเี่ รอื นจำไดน ำมาฝก ใหแกผูตอ งขงั นน้ั นอกจากการเรยี นรดู านการเกษตร แลว ผตู องขังสามารถเลือกเรยี นวชิ าชีพตามความถนัดซง่ึ ประกอบดว ย 3 วิชาชีพ ไดแก การตดั กระจก การบริการชว งลา งจักรยานยนต และการตดิ ตงั้ จานดาวเทยี มซ่ึงเปน วชิ าสามารถนำไปการประกอบอาชีพ และกอใหเ กดิ รายไดโดยวชิ าชพี ตา งๆ เปน วิชาที่ตอ งฝกทกั ษะการปฏบิ ัตแิ กผูต อ งขงั นอกจากน้ี ผูตอ งขัง ทเ่ี ขา รว มโครงการตองเรียนรูในเร่อื งของการจัดทำบญั ชคี รวั เรือนและการตลาดเพ่ือใหผ ูตองขงั สามารถ จดบนั ทึกรายรับ-รายจายของตนและในครวั เรอื นไดและยังสามารถวางแผนการใชจา ยตอไปไดอยางรอบคอบ สามารถลดคา ใชจ า ยทไ่ี มจำเปนลงไดทำใหเ กดิ การประหยดั และการออมสามารถแกไขปญหาหนส้ี นิ ไดตอ ไป ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง แนวคดิ กบั การประยกุ ตใชในการแกไขปญหา ในพื้นท่ีของเรือนจำผูตอ งขงั ทุกคนถอื ไดวาเปน ผูทปี่ ระสบปญหาการยอมรบั จากสงั คม เนอ่ื งจาก การถกู ตีตราวา เปนผตู อ งโทษ หรอื “คนคกุ ” การถกู ตีตราดงั กลาว เปน ผลใหผูตอ งขังหลายคนถูกกดี กัน จากการประกอบอาชีพโดยทั่วไป ซึ่งทางเรือนจำเองกป็ ระสบกับปญหาเชนกนั ในเร่อื งของการใหค วามรู เกย่ี วกับการฝกอาชพี ระยะสน้ั ซึง่ ขาดวทิ ยากรใหค วามรู และปญหาวางแผนการดำเนนิ งานพฒั นาอาชพี แกผ ูตองขัง เน่อื งจากจำนวนผูตอ งขังทีม่ ีปรมิ าณมาก ซงึ่ เปนผลมาจากมกี ารอภัยโทษมาบอ ยครงั้ ทำให ไมส ามารถวางแผนได จึงตองปลอ ยผตู อ งขังตามพระราชฎีกา การวางแผนจงึ ทำไดไมทนั ดว ยเหตุนี้จึงทำความสามารถในการพงึ่ พาตนเองไดจากการไดร ับความรทู างการเกษตรเพือ่ นำ ไปใชในการประกอบอาชีพอิสระ ตามแนวคิดเศรษฐกิจพอเพยี งจึงเปน สง่ิ สำคัญในการชว ยใหผูตอ งขงั มชี ีวติ ใหมไ ดมากยิง่ ขนึ้ ซ่ึงผลจากการไดเ ขารวมโครงการและการไดม าปฏิบตั จิ ริงของผูตองขังในเรอื นจำ ชั่วคราวเขาระกำ ทำใหพบวา ผูตองขงั แตละคนตา งก็ไดรูหลักการตา งๆ เก่ยี วกับการปรับใชแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพยี ง ในกระบวนการลดรายจา ยเพม่ิ รายได และไดว ธิ ีการปฏิบตั จิ รงิ จากทพ่ี วกเขาไดอยใู นพื้นทีท่ ที่ าง โครงการ ไดแบงสรรใหร บั ผิดชอบโดยพื้นที่ 1 ไร ตอ ผูต องขัง 5 คน และเปดโอกาสใหพ วกเขาไดท ำตาม ความถนัด โดยเลอื กกิจกรรมทม่ี คี วามถนัด อันจะเหน็ ไดจาก กรณขี องกลมุ ท่เี ลอื ก การปลูกผกั โดยเลอื ก กิจกรรม การเกษตร เขามีกระบวนการและวิธีการในการปลูกผักท่ีจะทำใหไมตอ งเสียคา ใชจ า ยเปนการ ชวยแกไขปญ หาเรอ่ื งของตนทุนในการทำเกษตรของเขาได ดงั จะเห็นไดจ ากกรณขี องคณุ สามารถ เขาพบวา ตองเตรยี มดิน ทำแปลง การทำใหด ินมคี ณุ ภาพตอ งใชปุยหมักเขาก็รูวธิ กี ารหมกั ปุย ทำยาไลแ มลงเอง สวนมากจะทำเปนการลดรายจาย นอกจากน้ี การประยุกตใ ชแ นวคิดเศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคมุ ครองผูตอ งขัง โดยการสง เสรมิ ให ความรูดา นเกษตรอนิ ทรียการเสรมิ สรางความเขา ใจและการฝก ทักษะการปฏิบตั แิ กผูต อ งขงั ในการประกอบ อาชีพทางดา นการเกษตรโดยเฉพาะการนำเกษตรทฤษฎใี หมมาปรับใชก ับการทำเกษตรอินทรยี เ ปนส่งิ ที่ เกดิ ผลเชิงประจักษ เนื่องดว ยแนวโนม ทางการตลาดปจจบุ ันมคี วามตอ งการบริโภคอาหาร ท่ีมีความ ปลอดภัยจากสารเคมีและสารพิษตกคางมากขน้ึ ดงั น้นั ผตู อ งขังจึงไดร บั ความรู และไดรบั คำปรึกษา นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพียงสกู ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพือ่ ผูด อ ยโอกาส

68 แนะนำเรือ่ งชนิดของพชื ผกั และระบบการปลกู พืชผกั ทีเ่ หมาะสมในแตละพ้ืนทแี่ ละวิธกี ารวางแผนการปลกู พชื ใหตรงตามฤดูกาล การปลูกพชื หมุนเวียนเพื่อปองกนั การสะสมของ โรคและแมลงศัตรพู ืช การตรวจ ประเมินพื้นทกี่ ารตรวจสภาพดนิ เพอ่ื ประเมินสภาพของดินเบือ้ งตน ซ่งึ ขอ มูลตางๆ เหลา นี้จะใช เปนขอมลู ในการปรงุ ดินสำหรบั พืชแตละชนดิ รวมไปจนถงึ ความรใู นเรอ่ื งของการจดั การโรคและแมลง ศตั รูพืชการ ควบคุมศตั รูพืชโดยใชชวี ะวถิ กี ารใชส ารสกัดทางชวี ภาพแทนการใชส ารเคมี การผลติ ปยุ ไวใชเองการผลิต ฮอรโ มนและนำ้ หมักชีวภาพและการเลีย้ งไสเ ดือนเพอ่ื การกำจัดขยะใหเ ปนปยุ ชีวภาพ ท้ังน้ี ความรูท้งั หมดเก่ยี วกบั เกษตรทฤษฎใี หม ทางโครงการไดถา ยทอดความรูใ หผตู องขังสามารถ ผลิตใชใ นแปลงเกษตรของตนเองและภายในแปลงเกษตรของเรือนจำซ่งึ ส่งิ ทเ่ี รยี นรูน้ีทำใหผ ูตองขงั สามารถ ผลติ เพื่อจำหนา ย โดยในเร่ืองของการจำหนายผลผลติ ทไ่ี ดน ้นั ไดรับคำปรึกษาแนะนำดา นการขนสง สนิ คา การออกแบบบรรจภุ ณั ฑเ พ่อื เพิ่มมลู คาผลิตภัณฑ การแปรรปู ผลิตภัณฑโ ดยใช ภมู ิปญ ญาทองถ่ินซ่งึ ส่ิงตางๆ เหลาน้ที ำใหผ ตู อ งขังสามารถท่จี ะกลบั ออกไปสสู ังคมและใชชีวติ ในวิถกี ารพึ่งตนเองได จากแนวคิดสกู ารปฏิบตั ิ ลกั ษณะของโครงการเศรษฐกจิ พอเพยี งตามพระราชดำรขิ องในหลวงรชั การท่ี 9 ท่ที างเรือนจำ เขาระกำดำเนนิ การในเรื่องของการฝกอบรมดานเกษตรอนิ ทรยี แ กผูต องขัง โดยเน้ือหาที่ฝกอบรมเปน ลักษณะอบรมเชิงปฏบิ ตั กิ ารซ่ึงมีเนื้อหาเกี่ยวกบั เกษตรทฤษฎใี หมโดยมีหลกั การสำคัญของ \"ทฤษฎีใหม\" คอื ใหเกษตรกรมคี วามพอเพยี งโดยเลี้ยงตวั เองไดในระดับชีวติ ที่ประหยัดเนอื้ หาเกยี่ วกบั การปรบั ใชกับ เกษตรอนิ ทรยี ก ารวางแผนการปลูกพชื การตรวจประเมินพ้นื ทกี่ ารตรวจสภาพดนิ และการปรุงดินสำหรับ พืชชนดิ ของพชื ผักและระบบการปลกู พืชผกั ทเี่ หมาะสมในแตละพน้ื ที่การผลิตเมล็ดพันธุไวใชเ อง การจดั การ โรคและแมลงศตั รูพชื การควบคุมศตั รพู ืชโดยใช ชีวะวิธีการใชว ธิ เี ขตกรรมและการใชส ารสกัดและการจัดทำ บญั ชแี ละการตลาดฝก อบรม ดานการจดั การปจ จยั การผลติ โดยมเี นอ้ื หาเก่ยี วกับประเภทของปุยและ การผลิตปุยไวใชเ องการผลติ ฮอรโ มนและนำ้ หมักชีวภาพการเลยี้ งไสเดอื นเพอื่ การกำจัดขยะและเพ่ิมมูลคา เปน ปจ จัยการผลติ ฝก อบรมดา นการจัดการหลงั การเก็บเก่ียวทางการเกษตรโดยมเี น้ือหาเกีย่ วกับการจดั การ การเกบ็ เกย่ี วการออกแบบบรรจุภณั ฑแ ละการเพ่มิ มลู คา ผลติ ภัณฑ ฝกอบรมดา นการแปรรปู ผลผลิตการ เกษตรโดยมเี นอ้ื หาเกีย่ วกบั การแปรรปู ผลติ ภณั ฑโ ดยใชภูมิปญญาทองถิน่ การเพมิ่ มูลคา ผลิตภัณฑแปรรปู และการถนอมอาหาร ปจจบุ ันดำเนินงานในรนุ ที่ 7 โดยใชการอบรมเขม 5 วัน จากน้ันจบั กลมุ ตามความสมัครใจกลุมละ 5 คน ใหทดลองปฏิบตั ิจรงิ ในพน้ื ที่ 1 ไร ภายใน 1 ไรม ีการจำลองบา นและทอี่ ยูอาศัยจริง ซึ่งในสองปแรก เปน บานไมไ ผซ่งึ เปนวัสดุอุปกรณท ห่ี าไดจากพน้ื ที่ ตอ มาทางโครงการไดร ับพระราชทานงบประมาณในการ สรางบา นถาวรจึงไดจัดสรา งบา นพักเพื่อใหผ ูตองขังไดพ ักชว งเวลากลางวัน โดยลกั ษณะของบา นคลา ยบาน ช้ันเดียวท่ัวไปแตไดเวน ชวงฝาบา นบางสวนไมป ดทบึ เพือ่ สะดวกแกการดแู ลความปลอดภัย ทงั้ นไ้ี ดมกี าร กำหนดการจัดแบงพื้นท่เี ปน 30-30-30-10 ดงั นคี้ ือ ขดุ สระรอ ยละ 30 ปลกู ขา วรอ ยละ 30 ปลูกพืชไรพชื สวนรอยละ 30 ทอ่ี ยูอาศยั รอยละ 10 ของพื้นที่ท้งั หมด ยกตวั อยา งเชนครอบครัวหนงึ่ มพี ื้นท่ี 15 ไรก ำหนด การแบงพ้ืนทอ่ี ตั รา 30-30-30-10 (15 ไร) คอื ตองพิจารณาพนื้ ทท่ี ที่ ำนาใหม ขี า วพอกินตลอดป (หลกั สำคัญ ของทฤษฎีน)้ี คอื ใชพื้นที่ 5 ไร (30 %) และจะตอ งมนี ำ้ 1,000 ลูกบาศกเมตรตอ ไรคือสระน้ำ 3 ไรล กึ 4 เมตร (30 %) ปลูกพืชไรและพืชสวน 5 ไร (30 %) ทยี่ อู าศยั และอนื่ ๆ 2 ไร (10 %) และเนน การทำการ นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอยโอกาส

69 การเกษตรอินทรยี  เปน ระบบการเกษตรทีไ่ มใชสารเคมีและปยุ เคมใี หร จู ักพอเพยี งใชทรัพยากรทีม่ ีอยใู น แปลงใหเ กิดประโยชนสงู สดุ เชน การทำปุยหมกั จากเศษใบไมก ง่ิ ไมแ ละเศษวสั ดเุ หลือใชในแปลง ทั้งน้ี ไดมีการอบรมในเรือ่ งของการวางแผนการปลูกพชื การตรวจประเมนิ พืน้ ทีก่ ารตรวจ สภาพ ดนิ และการปรงุ ดินสำหรบั พืช การปองกนั กำจดั ศัตรพู ชื และเปน การลดมลพิษของสิ่งแวดลอม การเลอื ก ซ้ือเมลด็ พนั ธุที่ตองคำนงึ ถึงพันธุท ่ีใหผลผลิตตอ ไรสูงเม่ือพืชเจริญเตบิ โตขึ้นสามารถปรบั ตัวเขา กับสภาพ แวดลอมไดปญ หาเรือ่ งโรคและแมลงรบกวนนอ ยเปน พนั ธุท ี่นยิ มบรโิ ภคตรงตามสายพันธุโดยมีวิธกี ารเลอื ก ซอื้ เมลด็ พนั ธุท ่ดี งั น้ี 1. ควรเลือกซื้อเมลด็ พันธทุ ี่มีการบรรจไุ วใ นถงุ อะลูมิเนียม (ฟอยล) หรอื กระปอ งทปี่ ดสนทิ 2. ดวู ันเดือนปท ีผ่ ลิตและวนั เดอื นปท ี่หมดอายใุ นฉลากดานขา งกระปอ งหรือซอง 3. มีเปอรเ ซน็ ตการงอกสงู ตรงตามพนั ธไุ มค วรซื้อเมล็ดพนั ธทุ ่วี างโดนแดดชนดิ ของพืชผกั 4. ระบบการปลูกพืชผกั ท่เี หมาะสมในแตละพน้ื ท่ี จากแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงทีไ่ ดนำมาใชก ับกลมุ ผตู องขัง ไมวาจะเปน การสอนการผลติ เมลด็ พันธุไวใ ชเ อง การจดั การโรคและแมลงศัตรพู ชื การควบคุม ศตั รูพชื โดยใชช วี ะวธิ ีการใชวิธเี ขตกรรมและ การใชสารสกัดและการจดั ทำบญั ชี และการตลาด และความรตู า ง ๆ อกี มากมายไดก อใหเกดิ ความ เปลย่ี นแปลงทางดานทัศนะคติของการใชช วี ิตในระบบทุนนิยม ซ่งึ พบวา ผตู อ งขังหลายคนให ความสำคญั กบั ความพอเพยี งและมีความเชื่อมัน่ วา ตนเองสามารถดำรงชพี อยา งมคี วามสขุ และไมกลบั ไปกระทำผดิ ซ้ำเม่อื พนโทษ และมกี รณีตัวอยา งของผูต องขงั ทีพ่ นโทษและไดร ับคัดเลือกเปน บุคคลตน แบบใน การใช ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งพัฒนาตนเองทำใหสงั คมยอมรบั ในระดับจังหวัด และระดบั ประเทศ ซึ่งสง่ิ เหลา น้ี ก็ไดส ง ผลใหสมาชิกในชมุ ชนยอมรับและมีทศั นะคตทิ ี่ดกี ับผตู องขังมากยิง่ ข้ึนขึ้น ปรากฏการณเ ศรษฐกจิ พอเพียงกบั การเปล่ียนแปลงทเ่ี กิดขึน้ ในชมุ ชน จากการเรียนรูผานโครงการกำลงใจ โดยกระบวนการประยกุ ตใชแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียงมา พัฒนากลมุ ผตู อ งขงั พบวา ผตู องขงั สว นใหญมีความเช่อื มนั่ ในตนเองมากขนึ้ ในการพงึ่ พาตนเองทางดา น เศรษฐกิจเม่ือตองพนโทษ ซึง่ แตเดมิ ผูตอ งขังบางคนยงั ไมเห็นทิศทางในการดำรงชีพของตนเองเม่อื ตอ ง ออกไปใชช ีวติ นอกเรอื นจำ แตเ มอื่ ไดรับความรแู ละไดฝ ก ปฏิบัติจรงิ ในการทำการเกษตร และไดเรยี นรูถึง แนวคิดความพอเพียงทำใหผูตอ งขังมีความเชือ่ ม่ันวา จะสามารถดแู ลตนเองและครอบครวั ไดเมื่อพน โทษ นอกจากน้ยี ังสามารถปรบั พฤติกรรมตนเองจากการไดรบั ความรเู รอ่ื งของเศรษฐกจิ พอเพยี งไดดยี ิง่ ข้ึนและ จากการติดตามผลพบวาผูตองขงั บางคนไดป รบั แนวคิดในการดำรงชีวิตและใหความสำคญั กบั การประหยัด การไมเ ปนหน้ี การลดรายจายมากขึ้น จากเดมิ ผูตองขังบางคนไมเคยใหความสำคัญกบั แนวคดิ ดังกลาว แตป จจุบนั ไดต้งั คำมน่ั สญั ญากบั ตนเองวา จะปรบั พฤติกรรมของตนเองและจะดำเนนิ ชวี ติ ตามหลกั เศรษฐกิจ พอเพียง ซงึ่ ส่งิ เหลา น้ที ำใหผ ูตอ งโทษรสู กึ มีความหวังในการเรม่ิ ตน ชีวิตใหม เพราะการไดรับความรูทไ่ี ด จากการเขารวมรับการอบรมจากโครงการกำลงั ใจและแนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี งทำใหเหน็ คนทางของชวี ติ ตนเองมากขน้ึ อีกทง้ั ยงั กอใหเ กดิ ความภาคภูมใิ จในการปฏิบัตติ นตามแนวคิดของในหลวงรชั กาลที่ 9 และ ยงั มกี ารเปลยี่ นแปลงอยางย่ิงข้นึ ที่ทำใหผูตองขังบางรายสามารถทำหนาที่เปนวิทยากรใหความรูแกบ ุคคล ทัว่ ไปในการปฏิบัติตนตามแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพียง สรางความภาคภมู ิใจในตนเองและรูสกึ วาตนเองเปน ทย่ี อมรบั จากสงั คมภายนอกอกี ดว ย นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูการคมุ ครองทางสงั คมทเี่ หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

70 จากการเรียนรูและปฏิบัติจรงิ จนไดผล ทำใหผ ลผลิตท่ีไดจากการอบรมสามารถนำสงขายในหา ง สรรพสินคา ของจังหวัดไดเปน อยางดี เนื่องดว ยผลผลติ ดังกลาวเปน ผลผลิตจากการเกษตรอินทรียทีผ่ ลติ ดว ยกระบวนการปลอดสารเคมจี ึงสงผลใหผ ูบรโิ ภคมีสุขภาพที่ดี นอกจากนี้ โครงการกำลงั ใจของเรอื นจำ เขาระกำ ยงั เปนแหลง เรยี นรูการปลูกพชื ตามแนวคิดทฤษฎใี หมจ ากการปฏิบตั ติ ามแนวคดิ เศรษฐกจิ พอเพียง เพือ่ ใหแ กบ ุคคลภายนอกที่สนใจไดเขา มาศึกษาเรยี นรแู ละรบั คำปรึกษาจากเจา หนาทแ่ี ละผูตอ งขงั ทปี่ ฏิบตั งิ านใหศูนยเ รยี นรูแหง นี้ จากการดำเนนิ งานของโครงการดงั กลาวเชือ่ วาจะสามารถนำไปสูความยัง่ ยนื ได โดยในภาพรวม ผตู องขงั ที่เขา รว มโครงการทมี่ าใชชวี ติ อยูในเรือนจำชัว่ คราวแหงน้ี ทำใหพวกเขาไดรบั รูไดเ หน็ ในการดำเนนิ ชีวิตอยูบ นความพอดี ไมม ากเกนิ ไปและทำใหไมเบียดเบยี นใคร เชน เขาไดเรยี นรวู าการปลกู พชื ผกั สวนครัว ชวยลดรายจา ย ทำใหบ รโิ ภคอยใู นระดบั พอประมาณ พรอ มรับผลกระทบทจี่ ะเขามาในชีวติ โดยอาศัย ความรทู ไี่ ดจากโครงการกำลงั ในในเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง นอกจากนี้เขาไดเรยี นรูวาการทจี่ ะทำสงิ่ ใดให สำเร็จไดน ้ัน เขาจะตองมีความเพยี ร ความอดทนรอ มีสตกิ ลา นำไปสูความมน่ั คงในการดำรงชีวิตง แลวสามารถพง่ึ พาตนเองได จุดเร่ิมท่สี านตอใหเกิดผลลพั ธท เ่ี กิดขน้ึ จากการประยุกตใชแ นวคดิ เศรษฐกิจพอเพยี ง การดำเนนิ งานโครงการกำลังใจตามแนวทางปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งน้ันเชื่อวาสามารถเช่อื มโยง และชว ยเหลือผตู อ งขังทีร่ อการพน โทษไดเ ปนอยางดี การไดใ หผ ตู องขังไดท ดลองอยใู นพน้ื ทจ่ี ริงและเปด โอกาสใหพวกเขาไดแสดงความคดิ เห็นไดแ สดงศกั ยภาพโดยเลอื กวาอยากทำกิจกรรมอะไรตามทไ่ี ดอ บรม แลว มาประยุกตใชใ นการปฏิบัติจริงตามแนวคิดท่วี า “ หน่งึ ไรท ำจรงิ มกี นิ ไมจน” โดยแตละคนเลอื กใน กจิ กรรมท่ตี นเองถนัด เชน การทำการเกษตร กระบวนการปลูกผักแบบกางมงุ ประการสำคัญในการทำ กจิ กรรมก็เพ่อื แกไ ขปญ หาคา ใชจ า ยในชีวติ ประจำวนั จึงมองวา “การทำการเกษตรพอเพยี งใหพอมีพอกิน ปลกู พชื ไวกนิ เอง เหลือจึงขาย เปนการลดรายจา ยเพิม่ รายไดพออยพู อใช เนน การปลกู ผักปราศจาก สารเคมี รายจา ยลดลง และท่ีสำคญั พออกพอใจในสง่ิ ทเี่ ปน อยู รจู ักพอประมาณ ไมย ึดตดิ วัตถุ ไมใคร อยากไดอะไร” จากการเรียนรดู ังกลาว ทำใหเห็นไดวาแนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงชวยลดรายจา ยเพ่ิม รายได และสามารถทำใหเห็นไดอ ยา งชัดเจนจากการฝกทำบญั ชีครวั เรอื นท่ีสะทอ นความเชือ่ มโยงถงึ กันหมด นอกจากนยี้ ังพบวา การทำแนวทางเศรษฐกจิ พอเพียงมาปรบั ใชก ับการบริหารจัดการของเรือนจำช่ัวคราว เขาระกำนน้ั นอกจากการฝก ปฏิบตั จิ รงิ การเตรยี มความพรอมทางดา นสัมมาชพี ใหก บั ผูตอ งขงั เม่อื พนโทษ ไปแลว นัน้ สามารถแกไขปญ หาใหกับผูต องขงั ได เมื่อเขาพน โทษไปและนำความรูทีไ่ ดจ ากการลงมือปฏบิ ัติ จริงจะชวยใหผ ูตอ งขงั ใชชวี ิตหรือดำเนนิ ชีวิตไดเปน ปกติทำใหไมหวนกลับมากระทำผิดซ้ำอีก ซ่งึ จากการ ตดิ ตามผลของผตู องขงั ท่พี นโทษ ไดม กี ารนำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพียงตามโครงการกำลงั ใจไป ประยกุ ตใชจริง ภายใตค วามเช่ือทว่ี าสามารถนำมาใชแ กไขปญ หาไดทง้ั ในเรื่องการใชจ ายในชวี ิตประจำวนั รจู ักความพอมีพอกิน พออยไู ดแ ละพออกพอใจ ดงั จะเห็นไดจ ากเรื่องเลาประสบการณของกรณคี ุณสามารถ (นามสมมุติ) ที่กลา ววา “ผมไมอ ยากกลบั ไปใชชีวติ เหมอื นเดมิ เมื่อกอ นผมเคยใชจายฟมุ เฟอ ยเหน็ อะไร กอ็ ยากไดอ ยากซื้อแตก ารไดม าอยูท เี่ รือนจำชวั่ คราวเขาระกำ ไดม าเรยี นรเู กย่ี วกับเศรษฐกจิ พอเพียง จากโครงการกำลังใจและไดล งมือปฏบิ ัติจริงตามพื้นท่ี 1 ไร ทำใหผมไมอ ยากไดอะไร และไมตอ งใช นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพียงสูก ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส

71 เงินเลย อยใู นเรือนจำนก้ี จ็ ะใชเ งนิ กเ็ พยี งชอื้ ของท่ีจำเปน เพียงเทา นก้ี ส็ ามารถอยไู ด” กรณีของอุทัย (นามสมมตุ )ิ กเ็ ชน กนั ทีไ่ ดกลา ววา “การทเี่ ขาไดมาอยูเ รือนจำช่ัวคราวเพือ่ รอการ พน โทษภายในไมถึง 1 ปน ้ัน ไดเรียนรูเ กี่ยวกับการทำการเกษตรปลอดสารพษิ ซึ่งเปน กิจกรรมที่เขามีความ ถนัด “หน่งึ ไรทำจริง มกี นิ ไมจน” จะชวยใหเ ขาสามารถนำไปประยกุ ตใชใ นชวี ิตจริงได” สำหรับกรณีของอนวุ ตั ิ (นามสมมตุ )ิ นั้นพบวา “การท่ีไดร ับความรเู กย่ี วกับการนำหลักเศรษฐกจิ พอเพยี งและไดล งมอื ปฏบิ ัติจรงิ ในการปลกู ผักกางมงุ ควบคูไปกับการทำปุย หมักนน้ั ทำใหไ ดเรยี นรวู า การปลูกผักควบคไู ปกบั การเลย้ี งปลาน้นั นอกจากจะชวยลดรายจา ยแลว ยงั ชว ยเพ่ิมรายได คา ใชจ ายลดลง “ผมใชจ ายเปล่ียนไปครบั เม่อื กอ นอยูข า งนอกวันหนึ่งใชเงินอยางนอยสดุ ก็ 500 – 600 บาท แตตอนน้ี อาทิตยหน่งึ ผมแทบไมใ ชจ า ยเงินเลย” จากการบอกเลาผา นประสบการณจ ริง พบวา สิ่งทีผ่ ูตองขงั ที่เขา รวมโครงการและผูต อ งขังที่ไดร บั บริการทางสงั คมนำไปสกู ารประยุกตใ ชเ ศรษฐกิจพอเพยี งสำหรับผูดวยโอกาสไดเ ปน อยา งดี ดังจะเห็นได จากผูตองขงั ท่ีรอพนโทษและผตู อ งขังท่พี น โทษไปแลวสามารถนำหลกั การและวิธีการทไ่ี ดรับจากการเรยี นรู ผา นโครงการและกิจกรรมนัน้ สามารถนำไปประยกุ ตใ ชไดจ รงิ ดังเชนตวั อยา งในกรณีของคุณสามารถ (นามสมมตุ )ิ ที่ไดม กี ารวางแผนอนาคตไวว า “ผมพอมองเห็นวา ออกไปน้ีจะทำอยา งไร สมมตุ ผิ มอยใู นเมอื ง ผมเชา หองเขาอยู ถามีพน้ื ที่ นอยเรากป็ ลูกในพืน้ ทีเ่ ลก็ ๆได อยา งเมลอ นเขาก็ปลกู ใสก ระถางได มนั กไ็ มย ากตองคอยดูแมลงเพลยี้ ลง ลงมอื ทำอยา งแรกเรามีเมล็ด เอาเมลด็ ผลติ ใสถ งุ ซิปแลว ก็เจาะถุงซิปกันนำ้ เอาเมลด็ พนั ธใุ สแ ลว เจาะรู เอาผา คลมุ เอานำ้ รด ใหม ันแตกรากแลว เราก็หาถาดรองใสถาดไวม ันแตกรากพอประมาณเกอื บคบื แลวรอมนั แตกข้นึ 4 ใบ แลวก็เอาแยก เม่อื ถึงขัน้ ตอนการลงแปลงปลกู ใสห ลุมขดุ ดนิ ใหซ ยุ กอ นแลวก็ เอาปุย อาจจะมีปยุ ขี้วัวหรือปยุ ขไ้ี กร องกนพืน้ แลว เอาเมลอ นลง ทำคางใหมันเล้ือยถา มันยาวสักประมาณ เดือน 1 เราก็ตัดยอด พอมนั ตดิ ลกู เราจะเอาไวตน ละลกู ทำแปลงประมาณ 2 คืบ เอาเม็ดหยอด ประมาณน้ิวหน่ึงแยกตนกลา แลวมาแยกเปนตน เพราะเราใสไปหลมุ ละ 5 เม็ด พอมันขึ้นราจะรวู า เม็ดไหนใชได พอแตกใบ 3 ใบ 4 เราก็เอาตนลงดนิ สว นการดแู ลรกั ษาเราก็คอยดแู มลงดตู ก๊ั แตน พชื พวกนีม้ นั แลวแตส ายพนั ธุใชป ุย ขี้ไก พวกนี้มันชอบรอ นรดน้ำวันเวน วนั แลวใหน้ำจะมีนำ้ หมกั สารไรโกซานใชรดอาทิตยล ะครง้ั สว นการใสป ยุ เอาขไี้ กใส ขีไ้ กโ รยแลวก็เอาแกลบลง แลวกค็ อยเปด นำ้ วันเวนวนั ชว งบา ย เชาเปดน้ำแดดสองมากแ็ หง ตน จะเห่ียว ถาเปด น้ำตอนเยน็ กลางคืนอากาศไมร อ น ผกั กจ็ ะไดนำ้ ดวย การนำไปปรับใชบา นผมเขาทำสวน รุนแมผมเขาปลูกผัก ตอนทแี่ มผมยงั อยู ทม่ี นั หมดไป ตอนทแี่ มผ มเสยี ตอนนัน้ ผมได 6 ขวบ จนทกุ วันนเี้ ลยไมมที แี่ มผ มเขาปลูกทุกอยา ง ผมเห็นต้งั แตเดก็ ๆ แตใชส ารเคมตี อนนนั้ มีประมาณ 60-70 ไร พอแมเสียพอกข็ ายหมด แมผมปลูกผลไมผ มเหน็ ตงั้ แตเดก็ แลวแตไมไดเลยี้ งปลาอยา งเดียว ปลกู ผกั ผลไมป ลูกหมด กค็ งจะปลกู ทกุ อยางแตถาขน้ึ เราไมม ที ่ีเราก็ คอ ยๆ ทำ ปลูกผกั ลงกระถางเราก็ปลูกได เรากเ็ อาไวแคก ิน เราใชท่ไี มเยอะแตเราจะปลูกไวก ินอยางนอย กใ็ หต ัวเองมีชวี ิตที่ดี สง่ิ ท่ที า นสอนปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี งไมใ ชเ ร่ืองการปลกู พืชปลกู ผักอยางเดยี วนะ มีเรื่องของการลดจายเพม่ิ รายได ทำอยา งไงใหเราลดรายจายไมส รางหนี้อยางนอยใหอยกู ับตวั เอง ใหไดก อ นใหอ ยูกบั ครอบครัวเพราะอยางนอ ยเรามที กุ อยางเราก็ไมต อ งช้อื มันกจ็ ะเกดิ การออม ถา นวัตกรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคมุ ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

72 เรามีทุกอยางเรากไ็ มต องช้อื เราตองกา วไปทีละกาวอยากา วเร็ว ใหม องวาเราไมม ีหนส้ี ิน เริ่มจากไมม ีหน้ี แลวตวั เองก็จะอยแู บบมีความสขุ ในชวี ิตของตนเอง” ภาพรวมกิจกรรมของ เรอื นจำชั่วคราวเขาระกำ อ.เมอื ง จ.ตราด เรือนจำช่วั คราวเขาระกำ ไดดำเนนิ การตามโครงการกำลงั ใจในพระดำรพิ ระเจาหลานเธอ พระองค เจา พัชรกิติยาภา ในการนอ มนำหลกั เศรษฐกิจพอเพยี ง มาปรับใชกับผตู อ งขงั ในเรือนจำ โดยเนนหวังให ผตู องขังไดร ับกำลังใจ ไดเ รยี นรแู ละเขา ใจในการปฏบิ ัติจรงิ สามารถนำไปปรบั ใชใ นการดำเนนิ ชีวิตภายหลัง พนโทษ และไมห วนมากระทำผดิ ซ้ำอกี จำลอง 1 ไรท ำจริง มีกนิ ไมจน ในเรอื นจำไดมีการอบรมใหความรูเร่อื งเศรษฐกจิ พอเพียง การลดรายจา ยเพ่ิมรายได การทำบัญชี ครวั เรือน เพ่อื แกไ ขปญหาหนส้ี นิ และเพมิ่ ความม่นั คงในการดำรงชวี ติ หลงั พนโทษออกไปแลว นำความรู ดังกลา วนัน้ มาประยกุ ตใชโดยการปฏิบัตจิ ริง หรือเรียกวา “ หน่งึ ไรทำจริง มีกนิ ไมจ นโดยมีปจจยั หลักคือ การปรบั วิธคี ดิ จัดระเบยี บชวี ติ ลดรายจา ย เพ่ิมรายได และอยอู ยางพอเพยี ง นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุม ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพอ่ื ผดู อ ยโอกาส

73 แนวคิดในการปรับชวี ิต ชวี ติ ความเปน อยูดีข้ึน ผลสำเร็จ มีอาชพี มัน่ คง ปลกู ผักไวขาย = เพมิ่ รายได ผักเหลือนำมากินเอง = ลดรายจา ย ไมใ ชปยุ เคมี = ไมมคี า ใชจ าย ขดุ บอ เลีย้ งปลา = ลดรายจา ย รูปแบบจำลองการใชชวี ิตกอนออกไปสสู งั คม ในโครงการ 1 ไร ทำจรงิ มีกินไมจน การปลกู ผกั สวนครัวการปลกู พชื ผักสวนครวั ไมเล้อื ย การทำบอเล้ยี งกบการเล้ยี งหมหู ลุม นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุม ครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพือ่ ผูดอ ยโอกาส

74 การเล้ียงไก การเลย้ี งไสเดอื น การทำปยุ อินทรีย การทำบา นดิน แผนภาพสรุปรปู แบบนวตั กรรมชวี ติ พอเพียงเพอ่ื หลังการพน โทษของผดู อยโอกาส นวตั กรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคุมครองทางสงั คมทเ่ี หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

75 สำนกั งานสงเสริมและสนบั สนนุ วิชาการ 4 4.4 กรณศี กึ ษา ตำบลหนองสาหรา ย อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบรุ ี จากอดตี สปู จ จุบัน การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและปญหาท่เี กดิ ข้นึ ในวิถีชนบท ตำบลหนองสาหรา ย มีทั้งหมด 9 หมบู า น 818 ครอบครัว 3,612 คน เม่อื กอนขน้ึ ตรงกบั ตำบล ดอนเจดีย และไดแ ยกออกจากตำบลดอนเจดยี  เมอื่ วันที่ 15 กันยายน 2535 ยกฐานะเปน องคการบริหาร สวนตำบล เม่ือป พ.ศ.2540 และยกฐานะเปน เทศบาลเมื่อป 2551 ระบบการเปน หน้ีของ กลุม ผูยากไร ผดู อยโอกาส จากป 2548 (ปลายป 2547 ป 2548) มีรัฐบาลยคุ หน่งึ ใหม ีการข้นึ ทะเบยี น การเปน หนี้ โดยแยกเปนหนีน้ อกระบบ และในระบบ ซง่ึ จากการศึกษาขอ มูลภาวะหนสี้ ินพบวา ครวั เรือนในตำบล หนองสาหราย มหี นนี้ อกระบบกวา 20 ลา นบาท ดว ยปญหาดังกลา ว ตำบลหนองสาหรายจึงไดคิดหาวธิ ี การแกไข คือ การหาแหลง ทนุ ท่ีมอี ัตราดอกเบี้ยต่ำ เพือ่ ใหกลมุ ผยู ากไร ผดู อยโอกาสไดม ีสทิ ธใ์ิ นการเขาถงึ แหลง ทุน (ปจ จุบันไดทนุ มาจาก พอช. ประมาณ 24 - 25 ลา นบาท เพ่อื นำมาบริหารจัดการแกไ ขปญ หา หน้ีนอกระบบใหก ับประชาชนของตำบลหนองสาหรา ย) กระบวนการวเิ คราะหห าสาเหตแุ หง ปญ หา การใชห ลกั เศรษฐกจิ พอเพยี งมาเปน รูปแบบในการจัดการพืน้ ทีเ่ นอื่ งจากในสวนของตำบลหนอง สาหราย หลังจากป 2545 มีการเกบ็ ขอมูล คอื การทำแผนชีวติ แผนชมุ ชน แผนแมบ ทชุมชน และนำ แผนทีเ่ กดิ ขน้ึ เขา ทป่ี ระชุม เพื่อจัดทำเปนแผนของทองถน่ิ หลักจากการเกบ็ ขอ มูลแลว ทำใหพบขอมูลอยู 3 ประเดน็ คือ 1. รายได 2. หนส้ี นิ 3. รายจาย ซ่งึ ทกุ ชุมชนจะมลี ักษณะตัวเลขทีค่ ลายกนั คอื รายได จะนอ ยกวา รายจายและหนี้สินพอดกี บั รายจาย ถา นำรายจา ยกบั หน้สี นิ มารวมกนั คอ นขา งท่จี ะไมเหลอื รายไดเลยนอกจาก 3 ประเด็นน้แี ลว การวิเคราะหป ญ หา พบวา มีปญหาทั้งหมด 7 ปญ หาสำคญั ๆ ไดแก 1) ปญหาดา นภาวะหนี้สนิ ของประชาชน หนี้สินเพ่มิ มากขึน้ ทำเทา ไรก็ใชห นีไ้ มหมด 2) ปญ หาดา นอาชีพและรายได ผลผลิตตกตำ่ รายไดไ มแนน อน 3) ปญ หาดา นวัฒนธรรมประเพณี สังคมเสื่อมโทรม วัฒนธรรมประเพณีเปลีย่ น 4) ปญหาดานการดแู ลสุขภาพอนามยั ไมม ีความปลอดภยั ในการทำงาน 5) ปญ หาดา นการศึกษาของบคุ ลากรในชมุ ชน ประชาชนไมค อยสนใจในการเรียนรู 6) ปญ หาดา นการอนรุ ักษส่ิงแวดลอม สภาวะอากาศปรวนแปร ส่งิ แวดลอมย่ำแย 7) ปญหาดานการเมืองและกลุมผูนำ ทกุ คนอยากเปน ผูนำแตทำไมไ ด สงผลใหการ พฒั นาลา ชา มปี ญหาก็แกไมได ข้นั ตอนการวางแผนเพ่อื การแกไขปญหา ขน้ั ตอนในการดำเนินงานจะใชปญหาท่คี นพบ 3 ตวั แรก คือ รายได รายจา ย หนสี้ นิ เปนตวั ตั้ง แลวเอาปญหาท้ัง 7 ตัว เปนตัวกำหนดแผนเพอื่ พัฒนาตำบลดงั นั้นวธิ กี ารในการดำเนินงานพัฒนาในชุมชน จึงไดมกี ารคัดแยกกลมุ เปาหมายออกเปน 3 กลุม คอื 1) กลุมคนที่มีความคดิ ริเริม่ สรางสรรค หวั ไวใจสู มอี ยู 20% 2) กลุมคนท่รี อดทู ที า คอื พรอ มท่ีจะทำตาม ใหท ำอะไรกย็ งั ทำอยู มอี ยู 57% และ 3) กลุม คนทไี่ มเ อาไหนเลย มีอยู 23 % นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกจิ พอเพียงสกู ารคุมครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพอื่ ผดู อยโอกาส

76 กลยทุ ธก ารเขา ถงึ สวสั ดิการของคนในชมุ ชน ประชาชนในพน้ื ทีต่ ำบลหนองสาหราย สามารถเขา ถึงบรกิ ารทางสงั คม โดยเฉพาะสวสั ดกิ ารที่ จดั ขึน้ ในตำบลหนองสาหรา ย ดงั น้ี สวัสดิการในชมุ ชน โดยมฐี านคดิ มาจากประเด็นปญหาท่ปี ระชาชนสว นใหญใ นชุมชน ไมม สี วสั ดกิ ารดูแลจึงเกดิ แนว ความคิดที่วา จะทำอยา งไรใหค นในชุมชนสามารถไดรบั บริการสวัสดกิ ารอยางเทาเทยี มและท่วั ถงึ ดว ย แนวคดิ ดงั กลาว จึงกอ ใหเ กิดกองทนุ สวัสดิการชมุ ชนตำบลหนองสาหรายขนึ้ มา โดยมีการกอ ตง้ั กองทนุ สวัสดิการชมุ ชนตำบลหนองสาหรายขนึ้ เม่อื วนั ท่ี 5 กมุ ภาพนั ธ 2548 ปจ จบุ ัน มสี มาชกิ อยูประมาณ 2,430 คน โดยทุกคนกอนท่จี ะไดรับบริการสวัสดิการตอ งสมัครเปนสมาชกิ ของกองทุนกอ น โดยเงิน งบประมาณของ กองทนุ มาจากแหลง ทนุ ตา ง ๆ ดังนี้ 1) สมาชิกสมทบทุนปละ 400 บาท 2) วสิ าหกิจชมุ ชน จะสมทบเงินเขากองทุน 3) องคก รการเงนิ , กองทุนหมูบาน (กทบ.), กลุมอาชพี ในตำบล สมยั กอ นจะมกี ารสมทบ 10% แตปจจบุ ันขอแค 5,000 บาท 4) องคก รภาครัฐและองคกรปกครองสว นทองถนิ่ หนุนเสรมิ ต้ังแตป  2546 ปล ะ 100,000 บาท และพอช. 5) สถาบันการเงินชมุ ชน ซงึ่ ใหการสมทบจากผลกำไรที่เกดิ จากการดำเนินงาน 30% จากแหลงท่มี าของกองทนุ ทำใหก องทนุ มงี บประมาณในการจดั สวัสดิการใหก บั ประชาชนของ ตำบลหนองสาหรายโดยสวัสดิการทจี่ ะจาย มดี ังน้ี 1) เดก็ แรกเกดิ เปด บัญชีเงินฝาก 1,000 บาท 2) ทนุ การศึกษาทกุ ระดบั ชัน้ เรยี น เดอื นละ 50 - 200 บาท (อนบุ าล 1 - ป.6=50 บาท ม.1 - ม.3 = 100 บาท, ม.4 - ม.6 = 150 บาท, ปวช., ปวส., ปริญญาตรี 200 บาท) ซ่ึงเงื่อนไขการจา ย คอื ตอ งเปน สมาชกิ กองทุนครบ 5 ป 3) ที่ดินทำกิน ครอบครวั ละ 2 ไร 4) คารกั ษาพยาบาลโครงการ 30 บาทรกั ษาฟรี ปว ยนอนโรงพยาบาล มอบให 50 - 300 บาทตอคืน รายละไมเ กนิ 12 คืนตอ ป 5) เงินขวัญถงุ วนั แตง งาน 2,000 บาท (บา ว-สาว) 6) ชดุ บำรงุ สุขภาพเม่อื ตัง้ ครรภ 300 บาท 7) คนพิการ ผูดอ ยโอกาสมอบสวัสดกิ ารใหทกุ คนโดยไมต องออม เดือนละ 100-200 บาท 8) ผูส งู อายมุ อบใหคนละ 100 บาท ตอ เดือน (หากอายุครบ 100 ป จะจา ยโบนสั ชีวติ ให 10,000 บาท) 9) เสยี ชีวิตมอบใหรายละ 6,000 - 50,000 บาท 10) สวัสดิการผูนำชมุ ชน 11) สวัสดิการทำดีเปนทนุ มอบทุนการประกอบอาชีพใหโดยไมค ิดดอกเบีย้ รายละ 10,000 - 20,000 ตอ ป 12) ปลดหน้ดี ว ยความดี (ทำดเี ปนทนุ ) นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสังคมทเี่ หมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

77 แนวคดิ ในการลดปญ หาหนี้สนิ สถาบันการเงนิ ชมุ ชน/ธนาคารความดี โดยสงเสรมิ ใหท กุ คนในชมุ ชนมีเจตนารมณรว มกัน คือ การสง เสรมิ ใหทกุ คนมีเงินออม โดยเรม่ิ ตน ฐานคิดท่ีวา “ทำอยา งไรก็ได ใหทกุ คนมีรายไดเพมิ่ ข้นึ มีรายจายลดลง” โดยมกี ารต้ังเปาหมายตามตัวชว้ี ดั 6 ดา นของหมบู า นทย่ี ึดถือปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งเปน รากฐานของชีวติ ในดา นท่ี 3 คอื ดานการประหยัด โดยเนนในเร่ืองของการออม จากฐานคดิ ดงั กลาว มีเปาหมายเพ่อื ใหคนในชุมชนเขาถงึ แหลง เงินทุน โดย เนนแหลง เงนิ ทุนของชุมชนเปนหลัก ซึ่งภาพปญ หาที่เกิดขึน้ กอ นทีจ่ ะมีการพฒั นาฐานคดิ การออมมาใช พบวา ปญหาหนสี้ ินทเ่ี กิดขึน้ สง ผลใหค นในชุมชนเปนหนท้ี ั้งในระบบและนอกระบบ ซ่งึ แนวคิดน้มี องวา หากจะใหท ุกคนเอาโฉนดมาคำ้ ประกันการกู ก็คงไมม ีแลว เพราะคนในชมุ ชนสวนใหญนำโฉนดท่ีดนิ ไปยน่ื กสู ถาบันการเงนิ ของภาครฐั เชน ธนาคาร ธกส. และธนาคารออมสนิ เปนตน จึงไดม กี ารเปลย่ี นแปลง จากการใชโฉนดทีด่ ินมาคำ้ ประกนั มาใชเปน ความสขุ เปน ตวั ค้ำ คือ การสรา งรปู แบบของการใชในเร่อื ง ของความดีมาเปน ตวั คำ้ ประกัน โดยมวี ิธกี ารดำเนินงาน ดังน้ี ธนาคารความดี : รบั ฝากความดี รบั ฝากความสขุ โดยมเี กณฑ/ตวั ชว้ี ดั ความด/ี คนดี ตามยุทธศาสตรชมุ ชนอยดู ีมีสขุ ดังนี้ เกณฑต วั ชวี้ ัดความดี/คนดี ตามยุทธศาสตรช ุมชนอยดู มี สี ขุ ลำดบั ความดีในชุมชน เกณฑ/ ตวั ชี้วัด และการประเมนิ 1 ผูนำดี/ ผูตามดี 1. คิดดี พูดดี ทำดี เปน ประโยชนโดยรวมตอ - ผนู ำโดยตำแหนง - ผูนำตามธรรมชาติ ตนเอง ครอบครัว ชมุ ชนและประเทศชาติ (ไดร บั การรบั รองหรือใบประกาศเกยี รตบิ ตั ร) 2 สขุ ภาพดี 2. ซื่อสัตว มุงมั่น ต้ังใจจรงิ ทำงานโปรง ใส (ประเมิน โดยประชาชน ปละ 1 ครง้ั ) 3. เสยี สละ กลาคดิ กลา นำ กลา ตัดสนิ ใจ รับผิดชอบ 1. รา งกายสมบรู ณแ ขง็ แรง (มีการปองกนั ควบคมุ โรค/ เจบ็ ปว ยดูแลอยา งดี 2. จิตใจผองใสไมเ ปน โรคเครยี ด โรคซมึ เศรา (มีการ ดแู ลสขุ ภาพรางกายตามชวงวัยอายุ) 3. รา งกายไมม ีกลิน่ เหม็น 4. เครือ่ งแตงกายสะอาด 5. บานเรอื นสะอาดเรยี บรอ ยทัง้ ภายในและภายนอก บรเิ วณบา น (ตามเกณฑบ านนาอย)ู 6. ชว ยทำความสะอาดในหมบู านอยา งนอ ย 6 ครัง้ ตอป 7. การบรโิ ภคอาหาร (น้ำหนกั ตามเกณฑ อายุ วัย สวนสงู ) 8. การออกกำลังกายสม่ำเสมอ (ทงั้ ตอ เน่อื ง 30 นาที และสะสม) นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคมุ ครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่ือผดู อยโอกาส

78 ลำดับ ความดีในชมุ ชน เกณฑ/ตวั ชว้ี ดั และการประเมิน 3 อาชีพดี 1. อาชพี สจุ รติ (ไมผ ิดกฎหมาย) 2. มรี ายไดพอเลีย้ งครอบครัว (ไมตำ่ กวา เกณฑ จปฐ. 23,000 บาท ตอ ป) 3. ไมมีคนวา งงาน (ประเมินโดยองคก รการเงนิ ชมุ ชนตำบล หนองสาหรา ย) 4 กลมุ องคกรดี 1. มกี ารรวมกลุม กนั ทำงานและสามารถแกไ ขปญหาได 2. มีโครงสรา งการบรหิ ารและมีคณะกรรมการ 3. มรี ะเบียบขอบังคับที่ชดั เจน (ประเมนิ โดยสภาผูนำ องคกรชุมชนตำบล) 4. ผานการยอมรับของชมุ ชน (สภาองคกรชุมชนรับรอง สถานภาพ) 5 สวัสดิการดี (ดกู ารมี/เขา รวม 1. มีกองทนุ สวสั ดีการของชมุ ชม ของผูน ำประชาชน กลุม 2. จัดสวัสดกิ ารโดยชุมชนเปนแกนหลกั องคกรหมบู าน) 3. ครอบคลมุ ทกุ คน ครบวงจรชวี ิตตั้งแตเกดิ ถงึ ตาย 4. เทา เทียม/เสมอภาคกัน (ประเมนิ โดยกองทุนสวัสดิการ) 6 ครอบครัวดี (ครอบครัวอบอนุ ) 1. ไมม กี ารทะเลาะ/เฆี่ยนตี 2. ทำกจิ กรรมรว มกันอยางนอยอาทิตยล ะ 1 คร้งั 3. รบั ประทานอาหารพรอมกันอาทติ ยล ะ 3 ม้ือ 4. ชว ยกันทำงาน 1. ไมมกี ารทะเลาะวิวาทในชมุ ชน 7 สามคั คีดี 2. รว มมือกนั ทำงานสว นรวมเสร็จตามเวลาทีก่ ำหนด 8 จติ ใจดี 1. มคี วามเอ้ือเฟอ เผอ่ื แผ (บริจาคใหว ัด โรงเรยี น ชมุ ชน สาธารณะ) 2. มีเมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา ซ่ือตรง (ยืมเงิน/กูเงนิ ชำระคนื ตามกำหนดเวลา (ประเมนิ โดย 9 มีสัจจะ แหลง ทนุ และกองทนุ ตา งๆ ) 10 เรียนรูดี 1. อายุ 7 ปขนึ้ ไป รอยละ 90 อา นและเขยี นภาษาไทยได (ประเมนิ โดยผูนำ) 2. มีเรอื่ งเรียนรใู นชมุ ชนอยา งนอย 2 เร่ือง (ประเมินโดย ชมุ ชนกลุม โรงเรยี น) 3. มกี ารเพม่ิ เตมิ หลักสูตรทองถิ่นสอนในโรงเรยี นอยางนอ ยท่ี ละ 1 หลักสูตร 1 เลี้ยงดูเอาใจใสพอ แม (สอบถามคนขา งบา นอยางนอย2 บา น) มคี วามกตญั ูดี 2.ดแู ล เชอ่ื ฟง เคารพ ปู ยา ตา ยาย พี่ ปา นา อา 11 ปฏบิ ัตติ ามระเบียบ/ กฎหมาย 1. ไมทำผดิ กฎหมาย (ดูขอ มูลจากตำรวจ) 2. ปฏบิ ตั ติ ามระเบียบของหมูบา น/ ตำบล (ดูขอ มลู จากหมูบ า น) 3. ระเบยี บกลมุ องคกร (ดูขอ มลู จากกลุม ) นวตั กรรมการประยุกตเศรษฐกิจพอเพยี งสูก ารคุม ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพือ่ ผดู อ ยโอกาส

79 ลำดบั ความดใี นชมุ ชน เกณฑ/ ตัวช้วี ัด และการประเมิน 13 ประพฤติตนอยูใ นศลี ธรรม 1. ศีล 5 ขอ ระยะเวลา 1 เดอื น ละเมิดไมเ กนิ 3 ขอ 2. ตกั บาตร/ทำบุญ อยา งนอ ย 12 คร้งั /ป อันดี 1. ไมใ ชจ า ยฟุม เฟอ ย (จดบันทกึ รายจา ยแลวลดการ 14 ประหยัด/อยูแบบพอเพียง 15 การเกบ็ ออมดี ใชจายฟุมเฟอย ลงไดไ มนอ ยกวา รอยละ 5) 2. ใชน ้ำ ไฟ อยางประหยดั (คา น้ำ - คาไฟฟาลดลง) 16 นยิ มไทยใชของไทย 1. มีการออมเงนิ ฝากไวก บั กลมุ ออมทรัพยเปนประจำ 17 มีวิถชี วี ิตตามหลัก อยางนอ ย 20 บาทตอเดือน ไมนอยกวา รอ ยละ 75 ประชาธิปไตย ของครอบครัวในตำบลหนองสาหราย 2. มีการออมเงินฝากไวกบั สถาบันการเงนิ ชมุ ชนฯ เปน 18 มีวนิ ัย ประจำอยางนอ ย 100 บาทตอเดอื น (ประเมนิ โดย องคก รการเงินชมุ ชนตำบลหนองสาหราย) 19 ตรงตอเวลา 1. รอ งเพลงชาติไทย/ยืนตรงเมอื่ ไดยินเพลงชาตไิ ทย 20 การละเวน สิ่งเสพติดและ (ทุกครั้งยกเวนมีภารกิจ) 2. ใชผลิตภณั ฑข องชมุ ชน 10% ของผลิตภัณฑท เ่ี คยใช อบายมขุ อยา งนอ ย 50% ครวั เรอื น 21 มีมารยาทและวัฒนธรรมไทย 1. ยอมรับและปฏบิ ัติตามเสยี งขางมาก 2. เคารพและปฏบิ ัติตามมตทิ ีป่ ระชมุ (ประเมินโดย ทด่ี ี ประชาคม) 22 การมสี วนรว มดี 3. การใชส ทิ ธิ์ออกเสยี งในการเลือกต้ังทุกระดับ 1. ปฏบิ ตั ติ ามลำดบั กอนหลัง (เขา คิว) ไมน อ ยกวา รอ ยละ80 2. ปฏิบตั ติ ามกฎจราจร (คาดเขม็ ขดั - ใสหมวกนริ ภัย) ไมเคยถกู จบั กุม 1. การเขา ประชุม/ นดั หมาย (ลงเวลาทป่ี ระชุม) 2. การมาทำงาน (ลงเวลาทที่ ำงาน/โรงเรียน) 1. ไมเสพยาเสพตดิ (ยาบา ยาเค ยาอี เฮโรอีน) 2. ไมสูบบหุ รใ่ี นที่สาธารณะ 3. ไมด มื่ สุรา (ในเวลาทำงานและขบั รถ) 4. ไมเ ลน การพนนั (ไพ ไฮโล กำถ่วั ฯ หวยเถื่อน) 1. การไหว 2. การเคารพผูอาวุโส 3. การเขารวมกิจกรรมประเพณีไทยในวนั ตางๆ อยางนอย 5 ครั้งตอป 1. เขารว มประชุมหมูบ านอยางนอยปละ 8 ครง้ั 2. เขา รวมกจิ กรรมตา งๆ ในชุมชนอยา งนอยปละ 12 ครั้ง นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสงั คมท่เี หมาะสมเพ่ือผดู อ ยโอกาส

80 ลำดบั ความดใี นชุมชน เกณฑ/ ตัวชวี้ ดั และการประเมิน 13 ส่ิงแวดลอมดี 1. งดเผาตอซงั ขาว 2. ปลูกผกั สวนครวั รว้ั กนิ ได อยางนอย 4 ชนิด 3. ลดการใชส ารเคมีอยา งตอเนอ่ื ง การใชค วามดคี ้ำประกันทนุ ของสถาบนั การเงินฯ เกณฑ 23 ขอ ตวั ชี้วดั รวม 67 ขอ ผานเกณฑ 11 ขอ ตวั ชี้วดั รวม 26 ขอ กูเงินจากสถาบันการเงนิ ชมุ ชนตำบลหนองสาหราย ไมต องใช ผานเกณฑ 15 ขอ คนคำ้ ประกัน คือ ผา นเกณฑขอท่ี 3, 6, 7, 8, 9, 11, 13, 15, 16, 20, 22 ตวั ชีว้ ดั รวม 42 ขอ กูเงนิ จากสถาบันการเงินชุมชนตำบลหนองสาหราย ไมตองใช ผา นเกณฑ 18 ขอ คนค้ำประกัน และวงเงนิ กูไมเกนิ 10,000 บาท ไมต องจา ยคาดอกเบี้ย คือ ผานเกณฑ ขอที่ 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16 , 20, 22 ผานเกณฑ 23 ขอ ตวั ชวี้ ัดรวม 49 ขอ กเู งนิ จากสถาบันการเงินชุมนตำบลหนองสาหราย ไมตองใช คนคำ้ ประกัน และวงเงนิ กูไ มเกนิ 15,000 บาท ไมต อ งจา ยคา ดอกเบ้ยี คือ ผา นเกณฑ ขอที่ 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 20, 21,22 ตัวช้ีวดั รวม 67 ขอ กูเ งินจากสถาบันการเงินชุมชนตำบลหนองสาหรา ย ไมตองใช คนคำ้ ประกนั และวงเงินกูไมเ กิน 20,000 บาท ไมต อ งจายคาดอกเบี้ย คือ ผา นเกณฑ ขอที่ 1 ถงึ ขอ ท่ี 23 ครบทุกขอ (ระยะเวลาชำระคนื เงินกู ครงั้ ละ 12 เดอื น รายละไมเกนิ 2 ครงั้ ) หลกั การพจิ ารณาใหส ามารถกเู งนิ ได 1. หากประชาชนในตำบลตองการเขาถงึ แหลงเงินทุน ใหแจงช่อื กบั ทางสถาบันการเงินวา ตอ งการ กเู งิน เมอ่ื แจง ชอ่ื กับสถาบนั การเงินแลว สถาบนั การเงนิ จะสง รายไดเ ขา หมบู าน และคณะกรรมการหมูบา น จะนำรายช่ือเขาเวทีประชาคมของหมบู า นเพอื่ ใหทกุ คนไดรับรู เน่อื งจากทุกคนตอ งชว ยกนั ในกระบวนการ ติดตาม โดยภายหลังจากผา นเวทีประชาคมหมูบานแลว ตอ งนำชือ่ เขาเวทสี ภาผูนำชมุ ชนสภา 79 (สภา 79 คอื ผูแ ทนขององคก รในตำบล ซึ่งประกอบดวย กำนัน/ผูใหญบาน 9 คน สมาชิกเทศบาล 9 คน พระสงฆ 2 รูป ผอ.โรงเรียน 3 คน ผูแ ทน รพ.สต. 1 คน ผแู ทนเทศบาล 1 คน ผูแทนผูสงู อายุ 9 คน ผูแ ทนเยาวชน 9 คน ผูแทนกลมุ สตรี 9 คน ผูแทนกลมุ อาชพี 9 คน ผแู ทน อสม. 9 คน และผูแ ทน กทบ. 9 คน) ซ่งึ มกี ารประชมุ ทกุ วันที่ 25 ของเดอื น เวลา 13.00 น. โดยผกู เู ขารว มในเวทีสภาผนู ำชุมชน เพ่อื ชแ้ี จงวา ตนผานการพิจารณาของหมบู านแลว และเมอ่ื เหน็ ชอบจากสภาผูนำชมุ ชนแลวจะสง รายช่ือใหก ับ สถาบันการเงนิ สถาบนั การเงนิ จะประชมุ กรรมการ จำนวน 23 คน เพอื่ รวมกันพิจารณาเห็นชอบกบั ผทู ่กี ูเงนิ หากผานการพิจารณาแลวกจ็ ะใหท ำสญั ญาเงินกู อัตราดอกเบีย้ ตางกนั เชน กูเพื่อที่อยูอาศัย รอยละ 9 กเู พอ่ื หนนี้ อกระบบ รอยละ 7 และรอ ยละ 8 นวตั กรรมการประยกุ ตเศรษฐกิจพอเพยี งสกู ารคมุ ครองทางสังคมที่เหมาะสมเพื่อผดู อ ยโอกาส

81 2. ระเบียบการสง เงนิ กู ตอ งสงเงนิ กูท้ังตน และดอกเบ้ีย ทุกเดือน เหตุทมี่ รี ะเบียบเชน นี้ เพื่อเปน การทยอยสง เงนิ ชำระหน้ี และทำใหผกู ไู มต อ งลำบากในการหาเงนิ อีกท้ังเปนการเปด โอกาสใหกบั สมาชกิ แตถา หากเกดิ กรณีฉุกเฉินไมสามารถสงเงินกไู ดต ามกำหนด สามารถยน่ื เรอ่ื งขอผอ นผันไดโดยอาศยั แนวคิด ในการชว ยเหลือเกอื้ กูลกัน ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง แนวคิดกบั การประยกุ ตใ ชในการแกไ ขปญ หาในชมุ ชน ตำบลหนองสาหราย ไดนำแนวคิดปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาใชในการแกไขปญ หาของชุมชน โดยการใชห ลกั ชมุ ชนพอเพียงในการขบั เคลื่อนสูความเขม แขง็ ในลักษณะของชุมชนพงึ่ ตนเอง และใชแ นวคดิ การพัฒนาทเ่ี กดิ จากกระบวนการมีสว นรวมจากทุกภาคสว น ท้งั ภายในชุมชนและภายนอกชุมชน โดยเนน การทำงานรว มกนั ในรูปแบบทีท่ กุ คนรว มคิด รว มทำ รว มเปนเจาของ และรว มรบั ประโยชน โดยเนน หลักการพ่งึ ตนเองเปน หลัก พรอมท้งั มีการกำหนดเปา หมายการพัฒนาของตำบลไวอยา งชดั เจน วา “ทุกคน...และชุมชน... อยูดี...มคี วามสขุ ” ดวยหลักคดิ ดังกลาว ทำใหคนในชุมชนแหง นม้ี เี ปา หมายในการดำเนินงานรว มกัน และพรอมทจ่ี ะรวมกนั ทำกิจกรรมตา งๆ เพ่อื หนนุ เสรมิ ใหเ ปาหมายสมั ฤทธผ์ิ ล การดำเนนิ กิจกรรมของทัง้ 9 หมูบา น จะไมเหมือนกัน เหตเุ พราะวา ตองการใหเกดิ การกระจาย งาน และตองการใหเ กิดเงินหมุนเวยี นในชุมชน ไมกอ ใหเ กิดการขายผลติ ภัณฑท่ซี ำ้ ซอน ท่ีสำคัญคือ ประชาชนในพ้ืนทไี่ ดใชข องที่มีราคาถกู แตม คี ุณภาพท่ดี ี การบริหารจัดการของแตล ะหมูบ า นมีอิสระ ในการดำเนินงาน จากแนวคดิ สกู ารปฏิบตั ิ จากแนวคิดการดำรงชีวติ แบบเศรษฐกิจพอเพียง ท่เี ปนวถิ กี ารเดินทางสายกลาง และมงุ หวงั ใหเ กิด การพึ่งพาตนเองเปน หลกั มีการดำเนนิ งานอยางเปน ขัน้ ตอน พอเหมาะ พอดกี บั การดำรงชวี ิตประจำวนั ทำใหค น ในชมุ ชนตำบลหนองสาหรา ย ตางพรอมใจกันปฏิบัตติ นโดยการนอ มนำหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งมาใชในการดำเนนิ ชีวติ ในชุมชน จนถึงปจจบุ นั ชมุ ชนแหง นี้ ไดแปรเปลี่ยนเปนศนู ยเ รียนรโู ครงการ อันเน่ืองมาจากพระราชดำริตำบลหนองสาหราย จากฐานคดิ ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง ทำใหเกดิ การประยุกตใ ชร ปู แบบการจดั การพื้นท่ีอยาง ชัดเจน โดยมีกระบวนการดำเนนิ งานท่ีสำคญั ดังนี้ 1. ทำความเขาใจกับคนในชุมชนวา 3 หว ง 2 เงอ่ื นไข 6 ตัวชวี้ ดั มอี ะไรเปน เกณฑบาง มคี วาม ยากหรอื ไม ความพอประมาณทำอยา งไร และ 2 เงื่อนไข เงือ่ นไขความรูน้ันมอี ะไรเปน ตัวชวยไดบ าง แตต ัว ที่สง ผลใหก ารดำเนนิ งานจะสำเร็จหรอื ไมทัน ขึ้นอยูกบั ตัวชวี้ ัด 6 ตวั ช้วี ดั ซงึ่ เปน หลักทใ่ี ชใ นการประเมนิ ผลการดำเนินงานของสมาชกิ ภายในชมุ ชน ดงั นี้ ตวั ชว้ี ัดท่ี 1 การลดคา ใชจาย หลงั จากทมี่ ีรายไดอ ยูเทานี้ จะทำอยา งไรใหมรี ายไดเ พิ่มข้ึน ตวั ชี้วดั ท่ี 2 การเพิ่มรายได อาชพี อะไรทจ่ี ะเพิม่ รายได หลงั จากที่ประชาชนทำนา ทำออ ย เปนอาชีพหลัก แตช วงวา งในระยะเวลา 3 - 4 เดอื น จะหาอาชีพเสริมอะไรมาใหกับประชาชน ตวั ชวี้ ัดที่ 3 เรอื่ งการออม หลังจากมรี ายได รายจา ย มีรายไดเพมิ่ ขึน้ รายจายลดลง มีเหลือ เงินกอนเพ่อื เปน ภมู คิ ุมกนั ของตนเอง สามารถทจี่ ะฝากเงินออมได ซึง่ ก็จะมีธนาคารเปน ชุมชน ตัวชี้วดั ที่ 4 การดำเนนิ ชีวติ จะดแู ลชมุ ชนเกย่ี วกบั เร่อื งของการใชช ีวิตตามแนวทางไดอยางไร นวัตกรรมการประยกุ ตเ ศรษฐกจิ พอเพยี งสูการคุมครองทางสงั คมทีเ่ หมาะสมเพ่อื ผดู อ ยโอกาส

82 ตัวชว้ี ัดที่ 5 การเออื้ อาทรซง่ึ กนั และกัน คอื ในตำบลหนองสาหรา ยไมว า จะเปนเดก็ หรือผดู อ ย โอกาส ผูสงู อายุ ก็มีสวสั ดกิ าร การดูแล เกดิ แก เจ็บ ตาย ซ่ึงไดส รา งเปนกระบวนการ ตัวชีว้ ัดที่ 6 เปน การใชดำเนนิ การ โดยมปี จจยั ภายในท่ีทำ คอื การมองยอนหลังเม่อื 70 ป ตอนท่ีพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทขี่ ึน้ ครองราชยพ ระองคไ ดตรัสไววา “เราจะ ครองแผน ดนิ โดยธรรม เพ่ือประโยชนส ขุ แหงมหาชนชาวสยาม” ซึง่ พระองคท านก็ใชระยะเวลา 70 ป ที่ขึ้นครองราชย โดยใชค วามสขุ เปน เปาหมายในการปกครอง ใชความสุขเปนเปา หมายในการพฒั นาประเทศ แตผ บู ริหารประเทศหลายทาน ไมไดใชค วามสขุ เปนที่ต้ัง แตเอา GDP มาเปนตวั ชี้วดั ความเปน อยขู อง ประชาชน ซ่งึ ไมถ กู ตอง เนอ่ื งจากประเทศไทยมีผูมีฐานะอยไู มกีค่ น ทำใหเกณฑทผี่ าน เปน การผานเกณฑ ของคนรวย ซง่ึ ทำใหค วามสขุ หายไป ตำบลหนองสาหราย จึงใชค วามสุขเปน เปา หมายในการทำงาน มี ธนาคารความดี สถาบันการเงิน มีตวั ช้ีวดั ความสขุ เปนแนวทางในการดำเนนิ งาน จึงสง ผลใหป จจัยภายใน ของตำบลหนองสาหรา ย ใชความสุขเปนเปา หมายในการทำงาน ปรากฏการณเศรษฐกจิ พอเพียงกบั การเปล่ียนแปลงที่เกดิ ขน้ึ ในชมุ ชน จากการนำปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพยี งมาประยุกตใชในพน้ื ท่ตี ำบลหนองสาหรา ย เมื่อผา นไปได ระยะหนึง่ ทำใหเกดิ การเปล่ียนแปลงอยางชัดเจน โดยพบวา ปจจัยภายนอกท่มี ีผลกระทบกบั ตำบล คอื เมือ่ ดำเนินการไปไดระยะหน่ึง บุคคลภายนอกเรมิ่ เหน็ ความสำคญั สง ผลใหเ กดิ กลมุ ภาคีเครือขายตางๆ ท่ีสนใจและตองการทจ่ี ะเรียนรูก ารนำหลักคดิ และแนวทางการการดำรงชีวติ ภายใตแ นวคิดนีม้ าใชในชุมชน ตนเองมากขึ้นโดยสอดคลองกบั หลกั ฐานคดิ และทฤษฎีทพ่ี ระองคท า นตรัสไวใ หทำทัง้ หมด 3 ขนั้ คอื ข้ันแรก คือการพึง่ ตนเอง การพง่ึ ตนเองคอื ทำอยางไรก็ได ใหสามารถอยูไ ดบ นพื้นฐานของ ความไมประมาท ความพอประมาณ ความมีเหตุผล คอื ไมต งึ เกินไป ไมหยอ นเกนิ ไปพง่ึ ตนเองใหไ ด โดยชุมชนตำบลหนองสาหราย ไดจดั การชมุ ชนของตนเองในการพง่ึ ตนเองตามวธิ ีคิดของพระองคท า นท่ีได ตรัสไววา ถา เกดิ ยงั ทำไมไ ดใ หหลบั ตา แลว นกึ ถึงคำวา ทฤษฎีใหม พระองคทานทำใหดู คือ ทฤษฎีใหม 30 : 30 :30 : 10 แบง พนื้ ท่ดี ินเปน 4 สวน แลว นา จะมีความสขุ ข้ันทส่ี อง คือ การรวมกลมุ ท่ผี า นมา ตำบลหนองสาหรา ย มกี ารรวมกลมุ นอยมาก เม่ือมกี ลุม เพ่มิ มากขึ้น ทอ งถน่ิ จะใหงบประมาณในการสนับสนนุ หนว ยงานภาครัฐ หรอื ภาคเอกชนจะใหงบประมาณ ในการสนบั สนุน แตกลุมตางๆ เหลา น้ี เมือ่ มีการรวมกลุม กันแลว ตอ งไปจดแจง การจัดตัง้ เปนกลุมใหถ ูก ระเบยี บ ทองถิน่ หนวยงานภาครฐั ภาคเอกชน จึงจะสามารถสนับสนุนงบประมาณได ซ่งึ ในปจจุบนั นี้ กลุมในตำบลหนองสาหราย คอ นขา งเขม แขง็ ขน้ั ที่สาม คือ การขยายเปนภาคีเครือขา ย เมอื่ เราอยูไ ด ตวั เราอยูได ชมุ ชนอยไู ด ตำบลอยไู ด คนภายนอกก็ตองอยไู ด เพราะเราตอง “เอ้อื อาทรซ่งึ กนั และกนั ” การดำเนนิ งานตามหลักปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดงั กลาว ทำใหช มุ ชนแหง นี้ใชรูปแบบในการ ดำเนนิ งาน 3 รปู แบบ คอื 1) เร่ืองของการดำเนินชวี ติ เนนรูเ ขา รูเรา และการดำเนินงานตามพระราชดำรสั ของในหลวง รัชการท่ี 9 คอื เขา ใจ เขา ถงึ และพัฒนา 2) ลักษณะของการรวมกลมุ และ 3) การเปน ภาคเี ครือขา ยและขยายผลตอเนอ่ื ง นวตั กรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพยี งสูการคมุ ครองทางสังคมท่เี หมาะสมเพ่ือผูดอ ยโอกาส

83 จากแนวทางในการดำเนินงานดังกลา ว กอใหเ กดิ การเปลี่ยนแปลงกับชมุ ชน คือ 1) ประชาชนในพนื้ ที่รูเร่อื งของตนเองมากข้ึน คอื การทำบญั ชีครวั เรอื น เนนเรอ่ื งการทำบญั ชี ครวั เรือน 2) ประชาชนทุกคนเร่ิมใหขอมูลทง่ี ายขนึ้ เชน ขอมลู จปฐ. และขอมลู อนื่ ๆ ทเ่ี ขามาสำรวจใน พ้ืนที่ เพราะทกุ คนจะมีฐานขอ มูลประจำตัว/ครอบครัว จากการทำบัญชีครัวเรอื น 3) พฤตกิ รรมการอยูรว มกันในสงั คมเปล่ยี นไป จากสมัยกอ นทไ่ี มมีการดูแลหรือชว ยเหลือ เก้อื กลู กัน เร่มิ ชว ยเหลอื เกอ้ื กูลกันมากข้ึน มงี านตางๆ เร่มิ ชว ยกัน 4) กอ ใหเ กดิ ความมน่ั คงในเร่ืองของการประกอบอาชพี ความมั่นคงในการดำเนนิ ชีวติ จุดเร่มิ ทสี่ านตอ ใหเกดิ ผลลัพธทีเ่ กดิ ขึน้ จากการประยุกตใ ชแ นวคิดเศรษฐกิจพอเพียง การดำเนนิ งาน/กิจกรรมในการแกไ ขปญหาของคนในชุมชนตำบลหนองสาหรา ยเกิดจาก 3 สิง่ ท่ี สำคัญ คือ 1. การแกไ ขปญหาตา งๆ เกดิ ข้นึ มาจากความตอ งการของคนในชุมชน 2. กระบวนการทำงานทกุ ขั้นตอน เกิดจากการมีสวนรว มของทกุ ภาคสวน โดยใชแนวคิด ท่วี า เปนเจาของรว มกนั ตง้ั แตการ “รว มคิด รวมทำ และรว มรบั ประโยชน 3. การมีผนู ำท่เี ขมแข็ง และเปน แบบอยา งท่ีดี กลา คิด กลาทำ กลาเสยี สละ จากการดำเนนิ งานตามขอความดังกลา วขา งตน ทำใหก ารดำเนินงานไมกอใหเกดิ ความเดอื ดรอน ตอ ชุมชน สงิ่ แวดลอ ม และเปน การดำเนินงานทช่ี วยใหเกิดประโยชนกับประชาชนในพน้ื ที่ โดยมีรูปแบบ ในการดำเนินงานท่ีเออื้ อาทรซง่ึ กนั และกัน มีการแบงงานกันทำท้ัง 9 หมบู า น โดยทั้ง 9 หมบู า นมกี ิจกรรม ท่ไี มเ หมอื นกนั การดำเนนิ งานของแตละกิจกรรมของแตล ะหมบู าน จะเออื้ ประโยชนต อ ประชาชน และ สิ่งแวดลอมในพื้นท่ี แตละหมบู า นมคี ณะทำงานทช่ี ดั เจน มอี ิสระทางความคดิ มีการประชมุ รวมกนั ใน หมูบาน เพ่ือตดิ ตามผลการดำเนนิ งาน และปญหาอุปสรรคทีเ่ กิดจากการทำงาน และนำเสนอในเวทีใหญ ของตำบล เพ่ือรวมกนั แกไขปญหา การดำเนินงานในตำบลหนองสาหรายหลักๆ คือการชว ยเหลือกันมากขนึ้ มกี ารพูดคยุ กันมากข้นึ ภาพรวมกจิ กรรมของศนู ยเรียนรโู ครงการอนั เน่อื งมาจาก พระราชดำริตำบลหนองสาหราย ฐานการเรียนรกู ารทำปุยอนิ ทรียอ ัดเมด็ ตราสาหรายทอง หมทู ี่ 1 บา นสระลุมพกุ ผูใ หญม นสั สำเนียงลำ้ เนื่องจากชาวตำบลหนองสาหรายประกอบอาชีพเกษตรกรรมเปน สว นใหญ การสนบั สนุนใหค น ในตำบลหันมาใชปุยอนิ ทรียแทน ในปจ จบุ ันคนในตำบลหนองสาหรายนั้นเริม่ ใหค วามสำคญั กบั การหนั มา ใชป ุยอินทรียก ันมากข้นึ นวัตกรรมการประยุกตเ ศรษฐกิจพอเพียงสูการคมุ ครองทางสังคมทเ่ี หมาะสมเพอ่ื ผดู อยโอกาส